ISORAST YAPI ELEMANLARI

SSTEMN TANITIMI
DNYADAK UYGULAMALARI
UYGULAMA SAFHALARI
TAIYICI SSTEM STATK ve DNAMK
ANALZ
SSTEMN AVANTAJLARI

Hazrlayan : n.Yk.Mh. Ramazan ACAR & Mak.Mh. Cemal MAV

2009
 SORAST YAPI SSTEM
Polistren 1951 ylnda ilk olarak Almanya'da
styropor ismi ile Alman BASF firmas
tarafndan gelitirilmitir. 1960'larn bandan
itibaren inaat sektrnde de kullanlmaya balanan
EPS ilk olarak 1965 ylnda Avusturya'da kalp
malzemesi olarak kullanld ayn yllarda Trkiye'de
de retime balad. 1973 ylnda Alman Manfred
Breurer sorast Yap Sistemini ortaya koymasyla polistren kpn inaatlarda
kullanlmas da yaygnlamtr.
sorast 2000'li yllarn polistren sert kpkten hazrlanan beton kalb, beton
dkm sonrasnda s ve ses yaltm ilevi gren, kalp malzemesi ve kalp
iilii gerektirmeyen elemanlardr. sorast perde beton yapm tekniinde komple
bir yap sistemidir. Yap sistemi betonarme perdelerden ve hafif elik kirili (cold
frame) kompozit demeden olumaktadr.

sorast s kprs oluturmayan duvar elemanlar, deme/asmolen

elemanlar, lento ve 135' cumba elemanlar, at kaplama / kiremit alt izolasyon
elemanlar, merdiven sistemi, zeminden stma ve izolasyonu plakalar ile yap
gvenliine ve s izolasyonuna komple zm retebilen bir sistemdir.
 sorast modler kalc betonarme perde duvar
kalb elemanlar; kpk balantl ve tel balantl
olarak iki gruba ayrlmaktadr. Kpk balantl
elemanlarn beton ekirdek kalnl sabit, EPS
kalnlklar i yzeyde sabit d yzeyde
deikendir. Tel balantl elemanlarn hem
betonarme ekirdei hem de i-d EPS kalnlklar
deikendir. Betonarme ekirdein kalnl tama
kapasitesi asndan, EPS kalnl ise s ve ses
yaltm asndan gerekli grld durumlar iin
deikendir.
sorast Yap elemanlar ile tasarmda radius ve cumba gibi detaylar iin aada
grnen modllerde mevcuttur.
15 cm beton ekirdek kalnlna sahip 25lik isorast duvar 20 cm beton ekirdek kalnlna sahip 31.25lik
isorast duvar

Yukardaki resimlerde tel balantl modler sorast perde duvar elemanlar

grnmektedir. Duvarlarn betonarme ekirdei statike gerekli olan kalnlkta
seilebilmektedir. Gerekli olan kalnlklar sadece tel balant elemanlarn boyunun
uzatlmasyla kolayca ayarlanmaktadr.
Tel balantl elemanlarn hem beton ekirdein kalnl hem de her iki yzeydeki
ESP kalnl artrlabilmektedir.
sorastn en byk avantajlarndan biri de deme sistemidir. 2.5 mm St 37 sacdan
imal edilen 2 C profilinden oluan elik kirilerin arasna isorast modler deme
eleman gelmektedir. Deme aklna ve deme zerindeki yklere gre elik
kiriler aras 50 cm ve 75 cm olarak deiebilmektedir. Bu durum bize tasarma
esneklik ve daha byk akllar ekonomik olarak geme imkan salamaktadr.
Hareketli ykn 2.00 kN/m2 olduu yaplarda konut iki aklkl bir deme
siteminde 7.00 mye kadar bu kiriler elastik blgede dizayn edilebilmektir. sorast
yap sistemi, 7.00 mden byk aklklarn gemesine uygun zmlere imkan
salamaktadr.
Yukardaki ekil sistemin bir paras olan sorast at yaltm eleman
gstermektedir. st katnda isorast deme sistemi bulunan yaplrda kullanlmas
zorunlu olmasa da at kat bulunan ve ters tavan uygulamas olan yaplarda bu
elemanlarn kullanlmasyla d kabuu tamamen s yaltm salanm s
kprsz bir yap elde edilmektedir.
 SORASTIN DNYADAK UYGULAMALARI

Almanyada balayan dnyaya yaylan yapdaki bu teknolojinin bir ok rnei

mevcuttur. sorast yap sistemi ile ina edilmi yaplardan birka uygulama aada
sunulmutur. u anda sorast Almanya, Amerika, Trkiye, Kore, gibi birok lkede
retim yapmakta; bu lkelerde ve Japonya, Kore gibi deprem lkelerinde
uygulanmaktadr. Takip eden sayfalarda dnyann eitli yerlerinde yaplm olan
uygulamalar gsterilmitir.
 UYGULAMA SAFHALARI

sorast tayc sisteminde temel radye veya srekli temel olmak zorundadr. ekilde
radye temel olarak tasarlanm temel sisteminde klasik inaatta olduu temel imalat
yaplr. Temel st imalat iin betonarme perdelerin filizleri braklr.
 Temel stne
aklan ahap
destek

En alt
boluklarnn
kapatlmas

Temel st imalata geilirken en alt sra ok byk nem arz

etmektedir. Modler 125 cm boyunda modler isorast elemanlar
filizlerden geirilerek temel oturtulur. Temel ile isorast kalb arsnda
herhangi bir balayc eleman kullanlmamaktadr. Temel
yzeyindeki hatalardan dolay duvar elemanlar altndaki boluklar
kpk gibi elemanlar ile kapatlmaldr. En alt srada perde duvarn
aksndan kmamas amacyla temel stne duvar iin desteklerin
aklmas gerekmektedir.
 ESP balant
eleman(iroz)

Yatay donat

Ykseklii 25 cm olan olan duvar elemanlar yerletirilirken yatay donatlarda

montaj edilir. Bu ekilde yerletirilen duvar deme seviyesinin altna kadar
ykseltilmi olur. Deme kirilerinin altna kadar duvar elemanlarla birlikte yatay
donatlarda bitmi olur. Her bir duvar modl iine i ve dta olmak zere iki yatay
donat konur. Duvarn en alt, orta ve en st srasnda, dey donaty tutmak
amacyla, i ve d yzeylerde ikier tane yatay donat konur. Duvar elemanlarnn
ykseklii 25 cm olduundan yatay donatlarn aral 25 cmyi aamaz. Tama
gc asndan donat aral sabit tutularak donat ap deitirilir.
Deme altna yatay donatsyla birlikte biten kadar biten duvarn statike gerekli olan
dey donats yatay donatlarn iine yerletirilir. Dey donat duvarn stnden ift
sral yatay donatlarn iinden aaya braklr.
Donatsyla birlikte bitmi olan duvar
elemanlar iin dardan herhangi bir
destee gerek duymamaktadr.
erine iskele olarak kullanlan
elemanlar yerinde braklarak beton
dkmnde duvara payanda destei
salamaktadr. Bunlarn dnda
herhangi bir destee ihtiya yoktur.
Donatsyla bitmi duvarnn beton dkm yaplr. Kullanlacak beton, maksimum
dane ap 16mm ve yaylmas 50 cm zelliklerinde olmas gerekmektedir. Yani isorast
tayc sisteminde betonun daha iyi yerlemesi iin akkan betonun kullanlmas
zorunluluunu vardr. Beton 1.50 m yksekliinin de iki aamada dklerek vibrasyon
ilemi yaplr.
Betonu dkmnden bir gn sonra deme sisteminin imalatna balanabilir. Perde
duvarlarn zerin isorast kirileri 75 cm arayla ve kirilerin arasna isorast asmoleni
yerletirilir. Demede her iki dorultuda da TS500de belirtilmi olduu gibi minimum
donat olan 8lik donat 25 cm arayla yerletirilir.
Kirilere dik dorultudaki deme donats kirilerin gvdesinden alan deliklerden
geirilerek perde zerine kadar uzatlr. Deme donats perde zerinde yeterli ankarj
boyu salayacak ekilde dzenlenir.
Deme kirilerinin duvar zerine duvar
geniliince oturtularak kiri gvdesindeki en son
iki delikten 14mm apnda duvar boyunca devam
eden donatlar yerletirilir. Mesnetlenme boyu
yeterli olmayan kirlerde bu donat adeti ve ap
arttrlabilir.
Demede de kullanlan akkan beton ile elik kirilerin evresi komple betonla
sarlm olmaktadr. TS500 de asmolen demler iin minimum topping beton
kalnln 5 cm veya iki kiri aras akln 1/10n olarak belirtmitir. Kiri zerine 2
cm daha beton dklerek toplam topping kalnl 7 cm ulam olur. Bylece hem
ynetmelik salam hem de elik kiriin stde betonla kaplam olur. Dklen
betonun yzeyi mastarlanarak bir katn yapn ilemi bitirilmi olur.
Deme betonun dkld gnden sonra hemen bir st katn imalatna balanabilir. Kendi
kendini tayabilen bir deme sistemi olduundan dolay herhangi bir kalp veya destee ihtiya
yoktur. Bu neden alt katn kalb skldkten sonra st kata balama gibi bir bekleme sresi
yoktur. Resimlerde, bir kalp ustas, bir demir ustas ve bir dz ii ile bir 100 m2 bir katn ina
sresi grlebilmektir. Binann yapld mevsimin yal olmas ve binann ilk uygulamalardan
olmasnda dolay baz detaylarn zmnde yaanan gecikmelerde gz nnde
bulundurulduunda bu sre daha da decektir. Endstrilememi ferdi inaat sahipleri iin kalp
ve ii cretleri kaba inaat maliyetinde byk bir paya sahiptir. sorast tayc sistemi ile
inaatta kaba i gc kullanm minimize edilerek ina sresi en ksa seviyeye getirilmitir. Ayrca
gnmzde oka n plana kan ve inaatlarda uzman ekip bulundurulmas sz konusu olan i
gvenlii acsndan da sistem byk bir avantaj sunmaktadr.
Bodrum katlardaki su izolasyonu iin eitli uygulamalar mevcuttur. Malzeme
endstrisindeki hzl geliim ile ok farkl izolasyon uygulamalar yaplabilmektedir.
zolasyonda dikkat edilecek en nemli husus, EPSnin petrol rn olmasndan dolay
rnn yapsna zarar vermeyecek malzemenin kullanlmasdr. Resimlerdeki yapda
izolasyon iin likit membran uygulamas yaplmtr.
RNEK BR YAPININ STATK VE DNAMK ANALZ

stanbul Baheehirde ina edilecek alt

adet villa iin hazrlanm ve naat
Mhendisleri odasnda onay alnm olan
bir proje aada sunulacaktr.

Yap; 1 bodrum, 1 zemin ve 1 normal

kattan olumaktadr. Temel sistemi radye
temel olarak tasarlanmtr. Bilgisayar
analizleri, Computers and Structures, Inc.
tarafndan gelitirilen, dinamik-nonlineer
analiz ve sonlu eleman analizi yapma
kapasitesine sahip, uluslararas geni
kullanm alanna sahip ETABS Ver. 9.2.0
yapsal analiz program ile yaplmtr.
 MALZEME
Beton (TS 500)
Temelde C 30 fck = 30 MPa
Perdelerde C 30 fck = 30 MPa
Demelerde C 30 fck = 30 MPa
Grobeton 200 Dozlu
fck = ap 150 mm ve ykseklii 300 mm olan deney silindirlerinde % 10 risk altnda
tanmlanan karakteristik beton basn mukavemeti.
Donat (TS 708)

Aksi belirtilmedike tm donatlar

S420, (St III), fy = 420 Mpa
kalitesinde olacaktr.
fy = Donat akma dayanm.

Yap elii (DIN 17100)

Sistemde yap elii olarak St 37.2 kullanlacaktr.
elik akma dayanm, a = 235 N/mm2 ( t 16 mm )
a = 225 N/mm2 ( 16 mm < t 40 mm)
elik elastisite modl, E = 210000 N/mm2
 STATK YKLER
zarlk Ykleri
betonarme = 25.00 kN/m3
elik = 78.50 kN/m3
toprak = 18 kN/m3

Kaplama Ykleri
Seramik + yaptrc (2 cm) = 0.02 x 22 = 0.44
Har (3 cm) = 0.03 x 16 = 0.48
Tesviye betonu (5 cm) = 0.05 x 23 = 1.15
Sva (2 cm) = 0.02 x 22 = 0.44
g 2.50 kN/m2
Hareketli Ykler
Kat demelerinde q = 2.00 kN/m2
Merdivenler ve sahanlklar q = 5.00 kN/m2
Toprak ykleri
Bodrum katn tamam topraa gml olarak alnmtr. Deprem Ynetmeliinde
verildii ekilde sknet durumu ve aktif durum iin ayr ayr yapya etkitilmitir.
qo = 5.00 kN/m2 (Srarj)
= 30 ko = 1- sin = 1-sin30 = 0.50
ka = tan2(45-/2) = tan2(45-30/2) = 0.33

Ch = 0.3*(I+1)*A0 Cv = 3*Ch/2
=0, = 0, = 0
Kat = 0.64, Kad = Kat - ka = 0.64 0.33 = 0.31
 DEPREM ANALZ
Deprem yklerinin hesabnda aada verilen parametreler kullanlmtr:

Deprem Blgesi :1
Etkin Yer vmesi Katsays (A0) : 0.40
Bina nem Katsays (I) : 1.00
Yerel Zemin Snf : Z3 (TA = 0.15 s., TB =
0.60 s.)
Tayc Sistem Davran Katsays (R) : 7.00
Hareketli Yk Katlm Katsays (n) : 0.30

Deprem analizi iin geerlilii kabul edilen ve Deprem Ynetmeliinde de belirtilmi

olan, dinamik yntemlerden mod birletirme yntemi kullanlmtr. Kontrol amacyla
edeer deprem yk yntemi ve zaman tanm alannda hesap yntemi kullanlmtr.
Mod birletirmesinde aada verilmi olan tasarm spektrum erisi kullanlmtr.

Demeler rijit diyafram olarak kabul edilmediinden hesaplarda yayl ktle modeli
kullanlmtr. Buna gre toplam arl, bilgisayar modelinden okunarak, aada
verilmitir.

W = g +n q = 2084 kN

Etkin ktlenin %90 olmas iin bu almada da yapnn ilk 60 modu dikkate alnarak
hesap yaplmtr. Gerekli etkin ktleye ulamak iin bu kadar yksek modun
kullanlmasnn sebebi, yapnn ktlesinin ykseklii boyunca yayl (yayl ktle
modeli) olarak kabul edilmesidir.
 X dorultusundaki 1. mod Y dorultusundaki 1. mod
T=0.042sn T=0.045sn

Yukardaki resimler yapya ait x ve y dorultularndaki ilk modlar gstermektedir.

Modlar yapnn rijitliine ve ktlesine bal olarak deimektedir. Modlarn yksek
olmas yap arlnn az ve rijitliinin byk olduunu gstermektedir. Modlarn
kk olmas iki ynden sistemin avantajlarn ortaya koymaktadr. Bunlardan birincisi
tayc sistemin yeterli dayanma sahip olduunu bir dieriyse yapya etkiyecek
deprem yknn kk olmasdr. Bu iki avantajn ayn yapda salanmasyla tam bir
deprem gvenlii salanm olur.
Yaplan Mod Birletirme Yntemi ile deprem deprem analizinde toplam taban kesme
kuvveti Vty=205 kN olarak hesaplanmtr.

Yukarda verilen parametrelere gre Edeer Deprem Yk Yntemine gre yaplan

deprem analizinde toplam taban kesme kuvveti Vty=165 kN olarak hesaplantr.

Sonulardan da grlecei gibi mod birletireme ile hesaplanan deprem yk

edeer deprem yk ynteminden hesaplanan deprem yknden yaklak %25
daha byktr. Bu fark edeer deprem yknn yapnn 1. moduna dayanan bir
yntem olmasndan kaynaklanmaktadr. Edeer deprem yk ynteminde etkin
ktlenin yzde yznn birinci modda olduunu kabul etmektedir. Ancak ektin
ktlenin %30-40 birinci modda bulunduundan edeer deprem yk yntemi ile
hesaplamalar yanl sonular vermektedir. sorast tayc sisteminden etkin ktlenin
%90nna ulamak iin ok sayda modun kullanlmas gerekmektedir.
Kontrol amacyla saysal yntemlerden olan zaman tanm alannda hesap yntemiyle
de yapnn deprem davran incelenmitir. Direkt integrasyon yntemlerinden
Newmark Yntemi zaman tanm alannda hesap yaplmtr. Yapn deprem analizi
iin, aada verilmi olan, 12 Kasm 1999 Dzce depremi Dzce istasyonu ve 17
Austos 1999 Kocaeli depremi Yarmca istasyonu kaydnn Kuzey-Gney bileeni
kullanlmtr.

Deprem kaytlar; (a) 12 Kasm Dzce depremi Dzce istasyonu kayd, (b) 17 Austos Kocaeli depremi Yarmca istasyonu kayd
12 Kasm Dzce ve 17 Austos Kocaeli depremi kaytlarna gre yaplan zaman
tanm alannda analizlerde bina tepe noktasnn deprem sresince yapm olduu
deplasman diyagram aadaki ekilde verilmitir. Tepe noktasnn maksimum
deplasman 12 Kasm Dzce depreminde t=4.75. snde u=0.0012 m ve 17 Austos
Kocaeli depreminde t=7.95. snde u=0.0009 m olarak hesaplanmtr.

(a) 12 Kasm Dzce ve (b) 17 Austos Kocaeli depremine gre tepe noktas deplasmann zamanla deiimi
Tepe noktasnn zamanla deiim grafiinden de grld gibi yapnn maksimum
deplasman deprem yntemliinde verilmi olan maksimum telenme snrnn ok
altnda kalmaktadr. Bu durum da yapnn yeterli rijitlie sahip olduunu
gstermektedir.

(i)max = 0.0012
i=R*i = 7*0.0012 =0.0084
i/hi = 0.0084/9.75 =0.00086 0.02 3
 AVANTAJLAR
1. Is Yaltm
sorast yaltm elemanlar ile hem i hem d yaltm inaat
safhasnda ek maliyet gerektirmeksizin en st dzeyde
yaplr. Hatta isorast sistemi ile meknlarn gne enerjisi
ile stlabilecek ekilde yaplabilmesi mmkndr. Normal
bir yapya gre %90'a varan yaltm salanabilir.

sorast yap elemanlarnn s yaltm deerleri yledir;

25 cm lik sorast duvar : U = 0.29 W / (m2K)
31 cm lik sorast duvar : U = 0.19 W / (m2K)
37 cm lik sorast duvar : U = 0.14 W / (m2K)
43 cm lik sorast duvar : U = 0.11 W / (m2K)
2. Ses Yaltm

sorast elemanlarnn emsallerinden bir

stnl de yap elemanlarnda ses yaltm
kanal bulunmasdr. Bu kanallar sayesinde
ses yaltm byk lde der, yanklanma
azalr.

Bu zellii nedeni ile sorast ses yaltm

eleman olarak bina ierisinde diskotek, gece
kulb, jeneratr odas vb. gibi grltl
meknlarn birbirlerinden ayrlmasnda
zellikle kullanlr. Tren yolu, trafik, havaalan,
grltl sanayi alanlarnda yakn
yerleimlerde size huzurlu bir ortam salar
 3. Su Yaltm
Geometri formu ve malzeme zellii nedeni ile ierisine su
almaz. Dolaysyla iindeki beton hcresi rutubete kar
daima korunmu olur, yapnn mr uzar ve zamanla
dayankll azalmaz (beton demirinde korozyon
olumaz). Bina ierisinde terleme, kf olmaz. Binaya
nefes aldrr.

4. Deprem
sorast sisteminde deme hafif strafor dolgu elemanlar
zel elik kiriler ile birlikte kullanlr. Tayc sisteminin
tamam betonarme perde den olutuundan yap yeterli
rijitlie sahiptir. Sistemde kolon kiriler olmadndan
yapda mafsallama, gl kolon zayf kiri, kolonlarda
kesme gvenlii gibi konvansiyonel betonarme tayc
sistemde dikkat edilmesi gereken tasarm kriterleri isorast
tayc sisteminde gz nnde bulundurulmasna gerek
yoktur. Bu hem statik hesaplarda mhendise hem de
uygulamada ustaya ok byk kolaylk salamaktadr.
 5. Statik Gvence
1. Duvarlar perde beton sistemi esasna dayanr.

2. Hafiftir, 1 m2'deki normal sorast duvarnn arl

sadece 3.5 kg'dr. Tel iroz balantl isorast duvarnn
arl 6,750 gr'dr. Deme sistemindeki, asmolen
arl 9,25 * 5,33 = 4,930 kg elik kiriler ile birlikte
yaklak m2 arl 25 kg dr.

3. Deme elik kiri ve hafifletilmi asmolen dolgunun

betonla desteklenmesi esasna dayanr.Yataydaki
arlk emsallerine gre daha azdr. Bina yk azalr.

4. Souk derz oluumuna imkn vermez (Depremde

binalarn yklmasnn esas sebebi kolon kiri
balantlarndaki zayflk ve souk derzlerdir).

5. Beton hcreleri her trl d ortam etkilerinden

korunduu iin beton kalitesi zamanla bozulmaz. Beton
ierisindeki donatda korozyon olmaz. Betonun mr
uzar.
6. Malzeme btnl
sorast Yap Sisteminde dardan salanacak malzeme
yalnzca akkan hazr beton ve nervrl demirdir.
Bunlarn birbirleri ile uyumu tamdr ve temini tek elden
kolayca yaplabilir.

7. in sresi ve abukluk
Demir ustas + Duvar ustas + Yardmc eleman gibi
kiilik bir ekip 100m2 lik bir yapda her hafta bir kat
kabilir. Gerektiinde aile bireyleri bile katk sunabilir.

8. Nakliye kolayl
sorast yap elemanlar strafor gibi ok hafif
malzemelerden meydana geldii iin tamas kolaydr ve
ucuzudur.
9. Mimari avantajlar
Monolitik yapdr. Beton, polistren ve elik kirilerden
oluur.
sorast duvarlar tayc zelliktedir.
Kolon kiri ve bunlarn meydana getirdii girinti ve
kntlar yoktur.
Farkl kalplar kullanlarak tasarmda snrsz uyumluluk
vardr.

10. Uygulama kolaylklar

Elektrik ve shhi tesisat ileri ksmen beton dkmnden
nce yaplr. Bina'da sonradan herhangi bir duvar krma
ilemi olmaz.
 11. evrecidir
malat safhasnda evreyi kirleten malzeme atklar
olmaz.
Yaam baladktan sonra daha az enerji tkettii iin
daha evrecidir.
Yurt dnda devlet yardm mevcut.

12. Ekonomik avantajlar

malat safhasnda ayn niteliklere sahip yaltml bir
binaya nazaran daha ucuza mal olur.
malat sonrasnda enerji giderleri emsallerine nazaran
minimum %60 daha kktr.

13. Pasif ev
sorast Yap Sistemi Pasif ev yapmna uygundur. Yani
minimum harici stma kayna ile evde rahatlkla konforlu
bir yaam elde edilir. AB lkelerinde devlet destei vardr.
 LGNZE
TEEKKR
EDERZ