Anda di halaman 1dari 9

2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

Rem:RevistaEscoladeMinas ServiosPersonalizados
versoimpressaISSN03704467
Artigo
Rem:Rev.Esc.Minasvol.65no.3OuroPretojul./set.2012
Portugus(pdf)
http://dx.doi.org/10.1590/S037044672012000300010
Portugus(epdf)
METALURGIAEMATERIAISMETALLURGYANDMATERIALS
ArtigoemXML
Refernciasdoartigo

Caracterizaodeumaligadebronzedealumnio Comocitaresteartigo

submetidaadiferentestratamentostrmicos CurriculumScienTI

Traduoautomtica

Indicadores
Characterizationofabronzealuminumalloyunder
differentheattreatments CitadoporSciELO

Acessos


Linksrelacionados
CarlosAlbertoRodriguesIMiriandeLourdesNoronhaMottaMeloII
Compartilhar
LuizEduardoSouzaPaesIII
Mais
I InstitutodeEngenhariaMecnicaUNIFEI.carlosar@projesom.com.br
II InstitutodeEngenhariaMecnicaUNIFEI. Mais
mirianmottamelo@unifei.edu.br
III InstitutodeEngenhariaMecnicaUNIFEI.lepaes16@gmail.com Permalink

RESUMO

Opresentetrabalhocaracterizaamicroestruturadeumaligadebronzedealumnio(similaraligaC63020)
submetidaadiferentestratamentostrmicos(TT).Osciclosdetemperaturasestabelecidossoresponsveis
pelaformaodefasesqueinterferemdiretamentenaresistnciamecnicadomaterial.Utilizouseuma
microssondaEDSacopladaaummicroscpioeletrnicodevarreduraparaaidentificaodasfasesresultantes
apsTT.Osresultadosobtidosmostraramquealigaemestudopossuidoisprocessosdiferentesde
endurecimentoemvirtudedavariaodatemperaturadehomogeneizao.Aamostrahomogeneizadaa900C
etemperadaemguasofreutransformaomartensticaetevesuastensesaliviadasapsserrevenidaa
500Cporduashoras.ParaaamostraTTa770Cpor2herevenidaa500C/2h,ocorreuoendurecimentopor
precipitao.

Palavraschave:Bronzedealumnio,caracterizaomicroestrutural,tratamentotrmico,precipitao.

ABSTRACT

Thisstudycharacterizesthemicrostructureofanaluminumbronzealloy(similartotheC63020)subjectedto
differentheattreatments.Theestablishedtemperaturecyclesareresponsiblefortheformationofphasesthat
directlyinterferewiththemechanicalstrengthofthematerial.WeusedanEDSmicroprobecoupledwitha
scanningelectronmicroscopetoidentifythephasesresultantaftertheheattreatment.Theresultsshowedthat
thealloyunderstudyhastwodifferentprocessesofhardeningduetothevariationoftemperatureof
homogenization.Thehomogenizedsampleat900Candquenchedinwaterhaditsmartensitictransformation

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 1/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos
andstressrelievedafterbeingtemperedat500Cfortwohours.Forthesampleheattreatedat770Cfor2h
andtemperedat500C/2h,precipitationhardeningoccurred.

Keywords:Aluminumbronze,microstructuralcharacterization,heattreatment,precipitation.

1.Introduo
Asligasdebronzedealumnio,devidossuaspropriedadesmecnicasesuaresistnciacorrosoeao
desgastesoamplamenteusadasemrolamentos,vlvulasebuchasparaindstriaaeroespacial,assimcomo
emcomponentesmarinhos,hlices,materiaisqueestosujeitosaofenmenodecavitao(CDA,1986).

Apresenadediferenteselementosdeliga,dosquaisoalumniooprincipal,fazcomqueomaterialem
questoadquiraresistnciamecnicasuperiorademuitosaos,almdesuaresistnciacorrososer
comparveladosaosinoxidveis.Onquelaumentaaresistnciacorroso,omangansmelhoraa
soldabilidadeeoferro,juntamentecomoalumnio,melhoraaresistnciamecnica(Derek,1990).Porser
compostadeumamicroestruturacomplexa,oestudodostratamentostrmicos,nasligasdebronze,mostrase
essencialnaetapadeprojeto.Paracompreendermelhorastransformaesdefasesdessaliga,aFigura1
mostraema)odiagramadeequilbriodosbronzesdealumniobinrioseemb)dosbronzesdealumniocom
adiodeoutroselementos,respectivamente.

Asligasbinrias,CuAl,seassemelhambastantecomosaos.Possuemumpontoeutetide,noqualocorrea
transiodafase+2para,aoseelevaratemperaturaacimade~570C.Diantedisso,casoomaterialseja
resfriadodeformabrusca,aparcelacorrespondentefasesetransformaem',tambmdenominadade
martensita,devidoaoseuformatoacicular(Coutinho,1980).OdiagramabinriodaFigura1A,compostoporCu
eAl,nospermiteinferirqueoteordealumniooprincipalresponsvelpelasdiferentestransformaes
acorridasnessetipodematerial.AadiodenqueledeferronaligaCuAlaumentaaestabilidadedafasee
diminuiaformaodafase(Figura1B).Essesdoiselementosaumentam,significativamente,aspropriedades
mecnicasdaligaCuAlFeNi,devidoformaodasfases,eprecipitadosintermetlicosdenominadosde
fase( , , eV),que,dependendodacomposioqumicaedotratamentotrmico,podemserFe3Al,
FeAlouNiAL(Wharton,2008).Noaquecimentoemtemperaturasprximasa900Ceresfriamentorpido,a
fasesetransformanafasemartenstica'.Essafaseaumentaaspropriedadesmecnicasdaliga,porm
necessrioumtratamentoposteriorparadiminuirsuafragilidade.Oestudodessematerialdegrande
importncia,devidosuaaplicaocomomaterialdeengenharia(AeroespacialeMarinha)epelasvrias
transformaesqueacorremaosevariarotipodetratamentotrmicoaplicadonoprodutofinal.

2.Materiaisemtodos

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 2/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

Aligadebronzedealumnioutilizadanessetrabalhopossuicomposioqumicade78,5Cu10,5Al5,1Ni
4,8Fe,similarligaclassificadacomoUNSC63020.EssaligausadaparaaplicaesaeroespaciaisapsTT,
conformenormaTQ50(ASM4590B).Inicialmenteforamcortadasamostrasde15x15x10mmdeumabarrade
25,4mmdedimetroparaassequnciasdetratamentostrmicos(TT),conformemostradonaTabela1.

Apsostratamentostrmicos,asamostrasforamlixadase,emseguida,forampolidas,utilizandoseslica
coloidal.Arevelaodamicroestruturafoifeitautilizandoseumasoluoparaoataquequmicobasede
cloretofrricocomtemposvariandoemat15segundos.Apscuidadosapreparaometalogrfica,as
amostrasforamcaracterizadasemmicroscpiopticoeeletrnicodevarredura(MEV)damarcaLEOmodelo
1450VPnomodoeltronsretroespalhados.Paraidentificaodasfases,foifeitaumamicroanlisequmicapor
dispersodeenergia(EDS).Asamostrastambmforamsubmetidasaensaiosdedurezacomointuitodese
avaliarainflunciadasalteraesmicroestruturaisnaspropriedadesdaligaemestudo.Osresultados
apresentadossoamdiade10medidasindividuaisfeitasporamostraanalisada.

3.Resultadosediscusso
Durezaversustratamentostrmicos

OsresultadosinerentesdurezamdiadosdiferentestratamentostrmicossomostradosnaTabela2para
cadaTT.

NaTabela2,verificasequeaamostratemperadaemgua,apartirde900C,obteveomaiorvalordedureza
(39HRC),pois,natemperaturaambiente,aestruturacristalinaobtida,paraessecaso,apresentasecomuma
fraoelevadadafasemartenstica'.Aamostrarecozidaobteveomenorvalor(14HRC),jqueo
resfriamentofoilentoosuficienteparaquetodaafasefossetransformadanasfases(ductil)e
(intermetlica).AamostraquesofreuotratamentoconformenormaTQ50(AMS4590B)(SAE,2006),ouseja,
quefoitemperadaemguaapartirde900Ce,posteriormente,revenidaa500Cpor2horas,apresentouum
alviodetenses(decomposioparcialdamartensita'nasfasese)emrelaoamostrasomente
temperadaemgua(900C),fatoevidenciadopelareduonadurezade39para34,5HRC.Comparandoseas
amostrasresfriadasapartirde900C,observasequemedidaqueseaumentaavelocidadederesfriamento,
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 3/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos
maiorovalordadurezafinaldasamostras,jquehumaumentodemartensita.Aoseaplicaratmperaem
guaa770C,obteveseumadureza(25,3HRC)inferiordatmperaemguaa900C.Otratamento
posteriorde500C,duranteduashoras,diferentedotratamentoTQ50,induziuumacrscimonaresistncia
mecnica,umavezqueadurezafinalfoide30HRC.Talfatopodeestarrelacionadoaumaprecipitaomais
finadafasequandosecomparadooreferidotratamentoaosoutrosTT.

Caracterizaomicroestruturalemmicroscpioptico

AFigura2mostraamicroestruturadaamostraTTa900Cporduashoraseresfriadalentamente(forno)ata
temperaturaambiente.ConformeprevistopelodiagramadefasedaFigura1b,todafasefoitransformadaem
eemprecitados.

AFigura3comparaasmicroestruturasdasamostrassubmetidasadiferentesTT:a)900C/2h(resfriamentono
forno),b)900C/2h(resfriamentonoar)ec)900C/2h(resfriamentoemgua),respectivamente.Conforme
mostranaFigura3A,aregiomaisclararepresentaafaseeosprecipitadosesfricossodafase.Nesse
caso,agrandeparceladefaseresponsvelpeloaumentodaductilidade,evidenciadopelamenordureza
encontradadentreosTTrealizados.AFigura3Btambmapresentaasfasesencontradasnaamostra
normalizada,noentantoverificaseumaumentodafasemartenstica(regioescura).Almdisso,afase
adquireoformatodeplacasfinasaoaumentarseugraudedistoro.AmicroestruturaresultanteapsoTTde
tmperapodeservisualizadanaFigura3C.Nessecaso,aporcentagemdafasemartenstica(regiomais
escura)teveumaumentoconsidervel,fazendocomqueadurezafinaldestaamostraatingisseomaiorvalor
dentreoscasosanalisados.Oaumentonadureza,verificadocomamaiorvelocidadederesfriamento,
resultadodeumatransformaodefasesondeafase,queseencontranocampotrifsico(,,e),se
transformaemmartensitaapsresfriamentorpido.Comparandoseasamostrasrecozidas,normalizadase
temperadas(todasapartirde900C)possvelobservaraevoluodamicroestruturaapsostratamento
trmicosrealizados.Observasequecomoaumentodataxaderesfriamentoocorreumaumentode
martensita.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 4/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

Conformedescritoanteriormente,atransformaomartensticaaconteceapartirdafase.Aliandoessefato
comaanlisedodiagramadefases,esperaseque,aosereduziratemperaturadehomogeneizao,tambm
sereduzaquantidadedemartensitadaliga,mesmohavendoresfriamentorpido.Aligahomogeneizadaa
770Cexemplificaessasituaoe,emvirtudedesseprocessosuadurezafoide25,3HRC.

Apesardeafasemartenstica'seraresponsvelpeloaumentodaresistnciamecnica,estudosconduzidos
porZhangetal.mostraramquetalfaseandica,comrelaomatriz,e,dessaforma,suapresenareduz
aresistnciacorrosodasligasdebronzedealumnio.Peranteoproblema,umaboaalternativaconsisteem
endureceromaterialatravsdoprocessodeprecipitao.Afase,formadapormicroconstituintescomplexos,
queseprecipitadeformamaisfinanesseprocessodoqueemoutrostratamentostrmicos,melhoraas
propriedadesmecnicasefazcomquealigasejamaisresistentecorroso(Zhang,2007).Assim,podese
obterummaterialcapazdesuportargrandestensesemambientesagressivoscomoomarinho.NaFigura4
podeseobservaramicroestruturaresultantedoprocessodeprecipitaoa500Cporduashoras.Ficaevidente
umamaiorprecipitaodafasenafase,queamaisdctildasfases.Destaforma,adurezaglobalda
amostratendeaaumentar.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 5/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

CaracterizaomicroestruturalemMEV/EDS

Umaanlisemaisdetalhadadasfasesencontradasfoirealizadaatravsdemicroanlisequmicapordisperso
deenergia(EDS)emummicroscpioeletrnicodevarredura(MEV).NaFigura5A,aanlisefeitaemEDS
identificouosprecipitadosmaioreseaquelesemformatoesfrico,comoFe3Al,tambmconhecidocomoI .A
referidaanlisetambmidentificouqueosprecipitadosmenoresso,predominantemente,compostosdeFee
Ni.Afase(CFC)foicaracterizadacomoumasoluoslidadealumnionocobre,eainda,comodctile
trabalhvelafrio.Conformediscutidoanteriormente,quantomaiorataxaderesfriamento,maiora
quantidadedafasemartenstica'.Comparandoseasamostrasrecozidas,normalizadasetemperadas(todas
TTa900C),percebese,nitidamente,umamaiorquantidadedeestruturasdeformatoacicularnaamostra
temperada(Figura5C).ComomostradonaFigura5B,aamostranormalizadaapresentougrandequantidadede
fase.Apesardeoresfriamentotersidoemar,essaamostraobtevecertaparceladefasemartensita,porm
emmenorquantidadedoqueaamostratemperada.Aosereduziratemperaturadehomogeneizaopara
770C,afraodefaseformadafoireduzida,assimcomoaquantidadedemartensita'resultanteapsTT
detmpera.AFigura5Dmostraamicroestruturadaamostraquesofreutmperaapsaquecimentoa770C,
naqualaquantidadedefase,consideravelmente,superiordaamostratemperadaapartirde900C.
ComparandoseaFigura5D(TT700C)e5E(TT770C/500C),ficaclaroquehouveumafinadispersodafase
IVe,consequentemente,adurezafinalpassoude25para30HRC.Istonospermiteinferirqueocorreuo
fenmenodeenvelhecimentoparaaamostrasubmetidaa500C/2h.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 6/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

Apesardeotratamentodetmperaapresentarosmaioresvaloresderesistnciamecnica,oestadode
tensesresultante,muitasvezes,indesejvelparaaplicaesindustriais.Porisso,aconselhasefazerum
alviodetenses,queconsisteempermanecercomomaterialnofornoaumatemperaturade500C,deforma
apromoveradecomposioeutetidedaafase'em+.ComesseTT,ocorreumareduonadureza,
melhorando,assim,aspropriedadesmecnicasdoprodutofinal.Essetratamento,usualmente,conhecidocom
revenimento,porm,paraaligadebronzedealumnioestudadanessetrabalho,oreferidotratamentoadquire
anomenclaturaTQ50,padronizadapelaSAE/ASM4590B(SolutionHeatTreatedTempered).AFigura6mostraa
microestruturaobtidaapsTT,naqualseusouoprocedimentodescritonanormaTQ50.Aimagemfoiobtida
comautilizaodemicroscopiaptica.PodeseverificarqueesseTTpromoveumahomogeneizaoda
microestruturaresultantedatmperaalmdepromoveraprecipitaodafase(partculasesfricasescuras).
Cabedestacarqueareferidamicroestruturatambmdenominadadedispersohomogneaderevenido
(Coutinho,1980).


http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 7/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

Paraumamelhorvisualizaodamicroestrutura,apsTTTQ50,aimagemobtidaemMEVfoisubstitudapor
umafeitaemptico,naqualasfasespresentespodemsermaisbemvisualizadas.

4.Concluses
Aligadebronzedealumnio(10,5%Al)endureceatravsdatransformaomartenstica,naqualafasese
transformaem',oupeloprocessodeprecipitaodafase,dependendodatemperaturadehomogeneizao
edacondioderesfriamento.

Natransformaomartenstica,avelocidadederesfriamentooquedeterminaonvelderesistnciamecnica
domaterial,umavezqueseuaumentoinduzmaiorformaodafase'.

Entreasmedidasdedureza,aamostratemperadaemgua(900C)obteveomaiorvalor(39HRC),enquantoa
amostrarecozida(900C),omenor(14HRC).Apesardecontribuirquantoresistnciamecnica,afase'
prejudicialresistnciacorrosoedeveserevitadanoprodutofinal.

Umapossibilidadedeaumentararesistnciamecnicadessaliga,semdiminuiraresistnciacorroso,
atravsdoprocessodeprecipitao,noqualosprecipitadosdesodispersosatravsdamatriz,pormcom
tamanhoreduzido.

Casooobjetivosejaapenasumalviodetenses,recomendasefazerotratamentotrmicoconforme
procedimentodanormaTQ50,quepromoveadecomposioeutetidedamartensita'nasfasese,
aumentandoaductilidadedasligasdebronzedealumnio.

5.Refernciasbibliogrficas
ALUMINUNBRONZEFORINDUSTRY,CDAPublication,n.83,1986.Disponvelem:
http://www.copperinfo.co.uk/alloys/bronze/downloads/pub83albronzealloysforindustry.pdf.Acessoem:10
Agos.2011.[Links]

CIOCAN,A.,BRATUF.Chemicalandstructuralchangesforbimetallicmaterialsobtainedbytheweldingprocess.
TheAnnalsofDunareadeLosUniversityofGalatiFascicle,2005,ISSN1453083X.[Links]

COUTINHO,T.DEA.CobreeSuasLigas:AnaliseePratica.In:______.MetalografiadeNoFerrosos.Sao
Paulo:EdgardBlucher,1980.Cap.3,p.4647.[Links]

DEREK,E.T.,WILLIAM,T.B.Specificmetalandalloys:Introductiontocopperandcopperalloys.10thed.
ASMHANDBOOK,1990.v.2,2521p.[Links]

SOCIETYOFAUTOMOTIVEENGINEERS.AMS4590B:extrusions,nickelaluminumbronze,martensitic78.5
Cu10.5Al5.1Ni4.8Fe:solutionheattreatandtempered(TQ50).USA.2006.[Links]

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 8/9
2017522 Caracterizaodeumaligadebronzedealumniosubmetidaadiferentestratamentostrmicos

WHARTON,J.A.,STOKES,K.R.Theinfluenceofnickelaluminumbronzemicrostructureandcrevicesolutionon
theinitiationofcrevicecorrosion.ElectrochimicaActa,v.53,p.24632473,2008.[Links]

ZHANG,D.,CHEN,R.,ZHANG,W.,LUO,Z.,LI,Y.Effectofheattreatmentonmicrostructureandpropertiesof
hotextrudednickelaluminumbronze.ActaMetallurgicalSinica,v.23,n.2,p.113120,2010.[Links]

Artigorecebidoem24denovembrode2011
Aprovadoem26defevereirode2012

Todoocontedodesteperidico,excetoondeestidentificado,estlicenciadosobumaLicenaCreativeCommons

RuaCarlosWalterMarinhoCampos,57VilaItacolomy
35400000OuroPretoMGBrazil
Tel:(5531)35514730/35597408

editor@rem.com.br

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S037044672012000300010&lng=pt&tlng=pt 9/9

Anda mungkin juga menyukai