PEDAGOGIA
Comnio
Ofilsofotchecocombateuosistemamedieval,defendeuoensinode'tudoparatodos'efoioprimeirotericoarespeitaraintelignciaeossentimentosda
criana
01/07/201116:45
TextoMrcioFerrari
Foto:WikimediaCommons
A'DidacticaMagna',deComnio,marcaoinciodasistematizaodapedagogiano
Ocidente
FrasesdeComnio:
"Devesecomearaformaomuitocedo,poisnosedevepassaravidaaaprender,masafazer"
"Ageidiotamenteaquelequepretendeensinaraosalunosnoquantoelespodemaprender,masquantoeleprpriodeseja"
OnomeComniooaportuguesamentodaassinaturalatina(Comenius)deJanAmosKomensky,nascidoem1592emNivnice,Morvia(entodomnio
dosHabsburgos,hojeRepblicaTcheca).OpensadorComniofoifilhonicodeumcasaldemembrosdogrupoprotestanteIrmosBomios.Na
UniversidadedeHeidelberg(Alemanha),seentusiasmoucomasidiasdefilsofosquecriavamumaconcepodecinciabaseadanoempirismo.
SeguiucarreirareligiosaetevedefugirparaaPolniaquando,noinciodaGuerrados30Anos,em1618,oreiFerdinandoIIdecidiureimporo
catolicismonaBomia.Suarevoltacomasituaoolevouaescreverobrasfilosficasepedaggicassatirizandoaordemvigenteepropondomudanas
radicais.EssasidiasseduzirampensadoresdaInglaterra,queoconvidaramatrabalharnopas,masoprojetofoiabortadopelaeclosodaGuerraCivil
Inglesa,em1642.TentativasdereformaescolarapedidodosgovernosdaSuciaedaHungriaacabaramfracassandoemparteporcausada
insistnciadopensadoremdivulgarsua"pansofia",semsucessoeelevoltouparaaPolnia.Comniotevenovamentedefugirdeumaguerracivile
estabeleceuseemAmsterd,ondepermaneceuatmorrer,em1670.Poressapoca,seuslivrosdetextoilustradosparaoaprendizadodelnguase
cinciastinhamsetornadoumabemsucedidanovidadenasescolasdaEuropa.
Quandosefaladeumaescolaemqueascrianassorespeitadascomosereshumanosdotadosdeinteligncia,aptides,sentimentoselimites,logo
pensamosemconcepesmodernasdeensino.Tambmacreditamosqueodireitodetodasaspessoasabsolutamentetodaseducaoum
princpioquessurgiuhalgumasdezenasdeanos.Defato,essasidiasseconsagraramapenasnosculo20,eassimmesmonoemtodosos
lugaresdomundo.Maselasjeramdefendidasemplenosculo17porComnio,opensadortchecoqueconsideradooprimeirograndenomeda
modernahistriadaeducao.
AobramaisimportantedeComnio,DidacticaMagna,marcaoinciodasistematizaodapedagogiaedadidticanoOcidente.Aobra,qualoautor
sededicouaolongodesuavida,tinhagrandeambio."Comniochamasuadidticademagnaporqueelenoqueriaumaobrarestrita,localizada",
dizJooLuizGasparin,professordoDepartamentodeTeoriaePrticadaEducaodaUniversidadeEstadualdeMaring."Elatinhadesergrande,
comoomundoqueestavasendodescobertonaquelemomento,comaexpansodocomrcioedasnavegaes."
Nolivro,opensadorrealizaumaracionalizaodetodasasaeseducativas,indodateoriadidticaatasquestesdocotidianodasaladeaula.A
prticaescolar,paraele,deveriaimitarosprocessosdanatureza.Nasrelaesentreprofessorealuno,seriamconsideradasaspossibilidadeseos
interessesdacriana.Oprofessorpassariaaservistocomoumprofissional,noummissionrio,eseriabemremuneradoporisso.Eaorganizaodo
tempoedocurrculolevariaemcontaoslimitesdocorpoeanecessidade,tantodosalunosquantodosprofessores,deteroutrasatividades.
http://educarparacrescer.abril.com.br/aprendizagem/comenio307077.shtml 1/2
21/03/2017 ComnioEducarparaCrescer
Embuscadaharmoniauniversal
Comnioviveuamaiorpartedavidacercadodeguerras.Algumasdelas,comoaGuerrados30Anos,deprotestantescontracatlicos,lhediziam
respeitodiretamente.Todasuaobrafoimarcadaprofundamenteporisso,umavezqueofimltimodeseupensamentoeraacompreensouniversal,
queuniriatodaahumanidade.Eleperseguiudesdeajuventudeaunificaodatotalidadedoconhecimentohumano,porqueimaginavaqueeleerafinito
eimutvel.AconstruodeumaenciclopdiadosaberesuaadaptaoscapacidadesinfantissoograndetemadapedagogiadeComnio,epara
sustentlaelecriouumabasefilosficaquedenominou"pansofia",aprocuradeumprincpiobsicoqueharmonizassetodoosaber.Aocontrriode
seupensamentoeducacional,quesuscitouinteressepelaEuropaafora,apansofianoteveseguidores.
Rupturacomaescolstica
ComnioeracristoprotestanteepertenciaaogruporeligiosoIrmosBomios,aoqualsemantevevinculadoportodaavida,tornandose,em1648,
bispodosmorvios.Emboraprofundamentereligioso,opensadorpropsumarupturaradicalcomomodelodeescolaatentopraticadopelaIgreja
Catlica,aquelevoltadoapenasparaaeliteededicadoprimordialmenteaosestudosabstratos.AindavigoravamasdoutrinasescolsticasdaIdade
Mdia,pelasquaistodasasquestestericassesubordinavamteologiacrist.
Comnionofoionicopensadordeseutempoacombateropedantismoliterrioeosadismopedaggico,masousouseroprincipaltericodeum
modelodeescolaquedeveriaensinar
"tudoatodos",inclusiveosportadoresdedeficinciamentaleasmeninas,napocaexcludosdaeducao."Eledefendiaoacessoirrestritoescrita,
leituraeaoclculo,paraquetodospudessemleraBbliaecomerciar",dizGasparin.Comniorespondiaassimaduasurgnciasdeseutempo:o
aparecimentodaburguesiamercantilnascidadeseuropiaseodireito,reivindicadopelosprotestantes,livreinterpretaodostextosreligiosos,
proibidapelaIgrejaCatlica.
AobradeComniocorrespondetambmaoutrasnovidades,entreelas"odespertardeumanovaconcepodecriana",comodizGasparin."Elea
trataemseuslivroscommuitadelicadeza,numtempoemqueaescolaexistiasobagidedapalmatria",continuaoprofessor."Aeducaoeravistae
praticadacomoumcastigoenoofereciaelementosparaquedepoisaspessoassesituassemdeformamaisamplanasociedade.Comnioreagiua
essequadrocomumapergunta:porquenoseaprendebrincando?"
Salvaodaalma
SobinflunciadeseitasprotestantesedofilsofoinglsFrancisBacon(15611626),Comnioacreditavaqueasalvaodaalmapoderiaseralcanada
duranteavidaterrenaequeocaminhoparaissopoderiateraajudadacincia.Paraele,acriaturahumanacorrespondiaaoidealdeperfeio.
Comnioacreditavaque,porserdotadoderazo,ohomempodeentenderasieatodasascoisas.Portanto,devesededicaraaprendereaensinar.
Seguindoessepensamento,Comnioconcluiqueomaisimportantenavidanoacontemplaoesimaao,o"fazer".
Nopensamentohumanistadopedagogotcheco,ainstruoeotrabalhodiferenciavamohomemburgusdohomemfeudal.Emsuatrajetria,onovo
indivduodeveriaimitaranatureza,porque,emulandoDeuserespeitandoasaptidesdecadaum,nohaveriapossibilidadedeerro.DeBacon,
Comnioadotouomtodoempricodeexploraromundo,emcontraposiosverdadesimpostaspeloensinomedieval.Pelaexperimentao,ele
acreditavaquetodospoderiamviraenxergaraharmoniadouniversosobocaosaparente."Comnioqueriamudaraescolacomadidticaea
sociedadecomaeducao",dizGasparin."Eraumgrandeidealista."
Parapensar
AmaiorcontribuiodeComnioparaaeducaodosdiasdehoje,segundooprofessorGasparin,aidiade"trazerarealidadesocialparaasalade
aula,fazendousodosmeiostecnolgicosmaisavanadosdisposio".Detofascinadopelainvenodaimprensaepelapossibilidadede
disseminaodeconhecimentoqueelarepresentava,Comniocriouaexpresso"didacografia"paradesignaromtodouniversaldeensinoqueele
pretendiainaugurar.Nosdiasdehoje,atecnologiadainformaoseriacapazderealizaressarevoluo?Qualsuaopinio?
Contedorelacionado:
Pensadoresda
Educao
http://educarparacrescer.abril.com.br/aprendizagem/comenio307077.shtml 2/2