2012
E-mail: ayisyenbrezil@gmail.com
A equipe organizadora agradece a todos os que colaboraram para que fosse possvel
a realizao desta cartilha. Em especial agradecemos:
Introduo
No Brasil
O Governo brasileiro espera que voc goste de nosso pas.
Queremos ajudar voc no que for possvel. E queremos tambm
a sua ajuda.
Afinal, voc sabe que para permanecer em qualquer pas
so necessrias algumas condies. Nosso objetivo esclarecer
voc sobre isso, e tambm mostrar quais so os seus direitos.
de posse da publicao dessa deciso no Dirio Oficial da Unio, A carteira de trabalho muito importante! No a deixe
voc dever se dirigir a uma unidade da Polcia Federal para regis- rasgar, molhar, sujar, etc.
trar-se e fazer o pedido de Carteira de Identidade de Estrangeiro. proibido trocar a fotografia ou alterar anotaes na car-
Aps o registro na Polcia Federal, voc estar apto a pror- teira de trabalho.
rogar o prazo de sua Carteira de Trabalho e Previdncia Social Para tirar a carteira de trabalho preciso: duas fotos 3x4,
(CTPS), nas agncias credenciadas pelo Ministrio do Trabalho e um documento de identidade do Brasil (Carteira de Identidade de
Emprego (MTE); Estrangeiro ou Protocolo), o seu CPF, e comprovante de endereo.
8 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 9
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Quando termina o contrato de experincia (depois de dois ou trs detalhes que mudam; os explicamos nas outras se-
90 dias ou prazo menor estabelecido no contrato, renovado es onde for o caso).
no mximo uma vez), se voc continua trabalhando pelo mes- Podem lhe exigir assinatura de recibos de pagamento de
mo empregador, automaticamente voc considerado fun- salrio em cada ms, no ato do recebimento.
cionrio normal. O empregador nem precisa anotar nada na
sua carteira de trabalho; o contrato passa a vigorar por tempo
indeterminado. Quanto dinheiro vou ganhar?
10 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 11
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Horas extras torize. Entretanto, 6% do seu salrio sero descontados para cus-
teio do vale-transporte. Por isso, veja se vale a pena optar por
Se voc trabalha mais do que 44 horas por semana, para esse benefcio.
cada hora a mais, voc tem direito a um adicional de 50% em rela-
o hora normal. Por exemplo, se voc ganha 10 reais por hora Observao: Se o trabalhador mentir para receber carto de
no horrio normal, devem lhe pagar 15 reais por hora que voc nibus sem precisar verdadeiramente, e for descoberto, pode
trabalha alm do seu horrio previsto. ser despedido na hora, por justa causa.
Se voc trabalha durante o seu dia de repouso (por exem-
plo, no domingo ou num dia de feriado), devem lhe pagar o dobro
do valor normal por esse tempo. Vale refeio e outros benefcios
Algumas empresas fazem acordos com o sindicato para
trocar o valor adicional de horas extras por tempo de repouso Existe tambm o vale refeio (VR), onde o empregador
adicional. paga uma porcentagem do custo da sua comida. Mas isso depen-
de do empregador, no obrigatrio.
Algumas empresas do mais outros benefcios aos seus
Trabalho noturno funcionrios, como plano de sade ou descontos na farmcia,
mas isso tambm depende da empresa.
Se voc trabalha noite (por exemplo, das 22h00 at s
5h00), deve ganhar mais do que ganharia no mesmo trabalho
durante o dia. Descontos do salrio (impostos, etc.)
Isso se chama adicional noturno.
Previdncia Social e INSS
12 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 13
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
14 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 15
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Aps um dia de trabalho, voc tem direito a pelo menos 11 Resciso de contrato
horas de descanso antes de iniciar a prxima jornada.
Todo trabalhador tem direito a um dia de descanso por se- Se voc decide deixar o trabalho
mana. Normalmente aos domingos, mas depende do lugar. Por
exemplo, se voc trabalha num restaurante aos domingos, o seu Se voc quer comunicar que vai deixar o trabalho, isso se
descanso pode ocorrer em outro dia da semana. chama pedido de demisso ou pedir conta. O acerto de con-
tas de quanto voc ir receber se chama Termo de Resciso do
Contrato de Trabalho (TRCT). Confira bem para ver se no falta
Frias alguma coisa. Aps um ano de contrato, o TRCT deve ser homo-
logado em um sindicato ou no Ministrio do Trabalho e Emprego,
Aps completar um ano no emprego, voc tem direito a que o ajudar a conferir seus direitos.
30 dias de frias remuneradas. Para o ms de frias, devem lhe
pagar 1/3 a mais do valor do seu salrio mensal.
A empresa pode lhe deixar vender alguns dias das suas Aviso Prvio
frias (quer dizer, voc ganha dinheiro em vez de folga). No
pode vender mais do que 10 dias de frias. Quer dizer, voc Se voc pretende deixar o trabalho, deve comunicar isso pelo
deve tirar pelo menos 20 dias de repouso dos 30 dias de frias. menos 30 dias antes de ir embora. Isso se chama aviso prvio.
Se voc tem mais que 5 faltas no trabalho durante o ano, A pessoa que decide romper o contrato quem tem obri-
pode perder dias de frias. gao de dar prvio aviso. Se voc no d o aviso prvio, voc
fica devendo uma indenizao. Mas tem excees, em que no
Observao: Normalmente vai ganhar o salrio do ms de f- necessrio dar o aviso prvio. O aviso prvio no necessrio
rias antes desse ms, para que tenha dinheiro para as despesas nos casos srios que se chamam falta grave, em que o empre-
durante a folga. Mas tenha cuidado, porque no fim das frias gador realmente deu motivo (por exemplo, se no pagou o que
quando voc volta a trabalhar, s receber novo salrio aps um lhe devia, se fez ameaas ou humilhaes srias...). Nesses casos,
ms de trabalho. voc deve denunciar o empregador. Alm disso, desde que voc
comunique o motivo, voc tem direito a deixar o trabalho e
Por exemplo, se voc vai pegar frias no ms de feve- o empregador que vai lhe dever a indenizao. Isso, entretanto,
reiro, ento no final de janeiro vai ganhar o salrio de janeiro e acaba muitas vezes indo parar na Justia do Trabalho, o que pode
tambm o salrio das frias, que o salrio de fevereiro com o atrasar o recebimento de seus direitos.
adicional de 1/3. Mas, no vai ganhar nada no final de fevereiro, Se voc est com contrato de experincia e vai embora an-
porque j pagaram o seu salrio de fevereiro no final de janeiro. tes do prazo, voc deve ao empregador uma indenizao de 50%
Ento voc vai voltar ao trabalho no ms de maro, e vai esperar do valor pelos dias que faltam no prazo.
at o final de maro para ganhar o prximo salrio: No gaste
tudo durante o ms de frias!.
16 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 17
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Quanto devo receber quando eu peo demisso? gador, acrescentam-se 3 dias de aviso prvio. Por exemplo, se
voc trabalha numa empresa h 2 anos, e despedido sem justa
Se voc deu o aviso prvio, quando deixa o trabalho tem di- causa, devem lhe dar um aviso prvio de pelo menos 36 dias.
reito ao salrio pelos dias trabalhados, mais a proporo do 13 sal- Durante o tempo de aviso prvio, voc continua trabalhan-
rio (o valor vai depender do ms), mais as frias acrescidas em 1/3. do e ganhando o seu salrio, mas tem uma pequena diferena.
Como foi voc quem deixou o trabalho por vontade pr- Voc tem direito de optar pela reduo da jornada em 2 horas di-
pria, no tem direito a retirar o dinheiro do Fundo de Garantia, rias ou reduo de 7 dias no perodo de aviso. um tempo para
nem de ganhar o seguro-desemprego. voc procurar outro emprego. s vezes, podem pedir para voc
no trabalhar mesmo durante o tempo de aviso, mas voc ainda
continua ganhando o seu salrio durante esse tempo.
Resciso por parte do empregador A empresa poder ainda optar por lhe pagar o aviso prvio
na resciso, ou seja, ao invs de ter que trabalhar por todo o aviso
A)Se voc est com contrato de experincia: prvio, a empresa simplesmente lhe paga esse ms junto com os
demais direitos.
Enquanto voc est trabalhando com contrato de experi-
ncia, pode ser despedido quando terminar o prazo do contrato,
sem aviso prvio. Por exemplo, se voc tem contrato de 45 dias, Documentao
no 45 dia pode ser despedido.
Se voc despedido antes do prazo do contrato, o em- Se voc despedido (dispensado ou mandado embo-
pregador deve lhe pagar 50% do valor dos dias que faltam para ra), o empregador deve comunicar isso por escrito.
completar o contrato. Por exemplo, se despedido 8 dias antes Na carteira de trabalho, deve constar como data de sada o
de terminar o prazo, voc tem direito ao valor de 4 dias alm dos dia de trmino de aviso prvio, ainda que no trabalhado.
dias trabalhados. Isso se chama indenizao.
18 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 19
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
20 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 21
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Se voc trabalhou por pelo menos 6 meses num emprego Se voc tem filhos menores de 14 anos, e seu salrio baixo
e foi despedido sem justa causa, tem direito a receber um seguro- (confira o valor exato que estabelecido a cada ano), voc pode
-desemprego enquanto est procurando outro trabalho (O prazo ter direito a ganhar um adicional. Isso se chama salrio famlia.
do direito a seguro desemprego depende do tempo que voc Se voc qualifica, deve mostrar ao seu empregador a certido de
trabalhou antes de ser despedido). nascimento da criana (onde consta que voc a me ou o pai
Se voc faz trabalho domstico, voc tem esse direito des- dela) e o certificado de vacinao. Tambm deve comprovar que
de que o empregador tenha optado por recolher o seu FGTS en- a criana est na escola.
quanto voc trabalhava.
As gestantes tem direito a 120 dias (que equivale a mais Liberdade e respeito no trabalho
ou menos 4 meses) de afastamento do trabalho, que pode ser
exercido a partir de 1 ms antes do parto. Isso se chama licena O seu empregador no tem direito de reter seus documentos.
maternidade. Ningum tem direito de impedir voc de sair do local de
Durante a licena, a mulher continua ganhando seu salrio trabalho.
normal. Para pedir a licena, ela deve apresentar ao empregador um Ningum tem direito de lhe obrigar a assinar um documen-
atestado mdico, que estabelece a data para comear os 120 dias. to em branco.
proibida a discriminao de empregados em razo da
cor, nacionalidade, religio, orientao sexual, ou idade.
Licena paternidade proibido exigir da mulher teste de gravidez como condi-
o para o emprego.
Os homens tm o direito de afastar-se do trabalho durante Ningum tem o direito de lhe ameaar ou agredir fisica-
5 dias para acompanhar a mulher e o filho recm-nascido. Isso se mente.
chama licena paternidade. Caso acontecer alguma dessas coisas, voc deve fazer a
Para pedir a licena, voc deve mostrar ao empregador o denncia no Ministrio de Trabalho e Emprego ou na Polcia Civil.
registro de nascimento do seu filho.
22 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 23
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
24 GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO AOS HAITIANOS 25
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Oganizat yo:
Entwodiksyon
Ministrio do Trabalho e Emprego Conselho Nacional de Imigrao
Rosita Milesi, Instituto Migraes e Direitos Humanos
Emilio Travieso, Konpayi Jezi
2012
Nan Brezil
Ou gen dwa f kopi ti liv sa a ak tout sa k ladan l. Nou remsye ou si ou bay refe- Gouvnman brezilyen an swete ou pral renmen peyi nou an.
rans kote l soti. Nou vle ede ou nan sa k posib. Epi nou bezwen ou ede nou tou.
Jan ou konnen, pou ou rete nan nempt peyi, fk gen kk
prensip. Objektif nou se eklsi sa pou ou, epi montre ou ki dwa ou
Kontak pou ou jwenn plis kopi ti liv sa a :
genyen tou.
MTE: Conselho Nacional de Imigrao: conselho.imigracao@mte.gov.br
IMDH: E-mail: imdh@migrante.org.br e imdh.diretoria@migrante.org.br
Eske ou konnen ki sa ou bezwen pou travay nan Brezil ?
Plis enfmasyon nan kreyl pou Ayisyen ki nan Brezil yo : A) Pou Ayisyen ki te jwenn viza pmanan yo nan Anbasad Brezil
ki nan Potoprns :
Hatiens au Brsil: https://sites.google.com/site/haitiensaubresil/
Polcia Federal pou anrejistre ou epi pou mande yon kan idantite Ou pa gen dwa chanje foto nan kan ou a, ni chanje sa k ekri
(Carteira de Identidade de Estrangeiro). ladan l.
L ou fin anrejistre ou nan Federal la, w ap ka renouvle kan Pou f yon kane travay, w ap bezwen 2 bout foto (3x4), yon
travay ou a (Carteira de Trabalho e Previdncia Social, CTPS), nan pys idantite brezilyen (kan idantite etranje oubyen pwotokl),
yon biwo Minist Travay la (Ministrio do Trabalho e Emprego, MTE). CPF ou a, ak yon dokiman ki pwouve adrs kote ou rete.
N.B. : menm si ou poko jwenn rezidans la, depi ou gen yon pwotokl
ki di ou te mande azil (pwotokl yo te ba ou l ou te rantre a) nan Kontra eksperyans
men ou, ou gen dwa tou f kan travay la epi w ap ka travay nan
nenpt konpayi nan menm kondisyon ak nenpt brezilyen. L ou pral komanse travay yon kote, yo ka ba ou yon kontra
eksperyans (contrato de experincia). Sa vle di, yo ba ou yon ti
N.B. : Si ou gen nenpt dout, apre ajans leta yo, gen yon rezo tan pou w si ou f travay la byen, avan yon tou kenbe ou km
plizy ganizasyon ki la pou ba ou plis oryantasyon. Ou kapab anplwaye pmanan konpayi a.
jwenn lis ganizasyon sa yo nan paj www.migrante.org.br , kote Pandan ou sou kontra eksperyans, ou gen tout dwa ou
li make Rede Solidria para Migrantes e Refugiados. antanke travay, epi patwon an dwe siyen kan travay ou a.
Pi plis tan yo ka f ou travay sou kontra eksperyans se 90 jou.
Si yo ba ou li pou mwens tan (pa egzanp, 30 jou oubyen 45 jou), yo
Travay ka renouvle kontra eksperyans la yon sl fwa, depi total la pa plis
pase 90 jou. Pa egzanp, yo ka ba ou yon kontra 45 jou epi renouvle
Nan Brezil, gen yon seri de lwa sou travay ki rele Consolidao li pou 45 jou ank, oswa yo ka ba ou yon kontra 30 jou epi renouvle
das Leis Trabalhistas (CLT), pou f yo respekte dwa tout travay li pou 60 jou, oubyen yon kontra 30 jou epi renouvle li pou 30 jou.
yo. Apre minimm sa a, sendika yo gen dwa f ak pou travay Pandan ou sou kontra eksperyans, yo ka revoke ou nan jou
yo jwenn plis dwa toujou. Pou tt sa, se pou ou chache konnen kontra a fini, san yo pa t di ou anyen davans. Pa egzanp, si ou gen
dwa ou yo. kontra 45 jou, nan 45ym jou a yo ka revoke ou.
Si yo revoke ou avan dat kontra a fini, yo dwe peye w
Sa m dwe konnen l m pral komanse travay mwatye (50%) sal jou ki rete ou nan kontra a. Pa egzanp, si yo
revoke ou 8 jou avan kontra a fini, yo sipoze peye ou pou 4 jou
Kan travay la (carteira de trabalho) anplis depi dat ou kite travay la, ansanm ak kb yo dwe ou pou jou
ou te travay yo. Yo rele sa indenizao.
Kan travay la sanble ak yon ti pasp. Se yon pys idantite Menm jan tou, si ou menm ou pran desizyon ale avan dat
ki montre tout istwa ou km travay. kontra a fini, w ap dwe yo 50% pou jou ki rete yo. Pa egzanp, si
Men kisa yo sipoze ekri ladan l, pou chak djb kote ou te ou kite travay la 8 jou avan kontra a fini, y ap retire sal 4 jou nan
travay : dat ou te kmanse travay, dat ou te sispann travay, sal sa yo dwe ou pou jou ou te travay yo.
ou l ou te komanse travay la, ki sa ou t ap f (fonksyon ou) nan L kontra eksperyans la fini (apre 90 jou oubyen mwens
travay la, nenpt chanjman nan sal ou, jou vakans ou, elatriye. tan, pa egzanp si yo te renouvle yon kontra 30 jou pou 30 ank,
L w bay patwon an kan travay ou a pou li siyen l, patwon l tan sa a fini), si ou toujou ap kontinye travay nan menm konpayi
an gen 48 dtan (2 jou) pou remt ou li. a, otomatikman ou tounen yon anplwaye nmal nan konpayi a.
Kan travay la enptan anpil! Pa kite l chire, mouye, sal, Patwon an pa menm bezwen ekri sa nan kan travay ou a; kontra
elatriye. a tounen yon kontra pmanan.
30 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 31
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
N.B. Si w ap travay nan konstriksyon, li ka yon ti jan diferan. Nan peye ou se R$ 622 real pa mwa (pou ane 2012 la). Sal minimm la
travay konstriksyon yo gen dwa f kontra pou v la olye tan an, kapab pi wo si eta kote w ap travay la gen yon sal minimom apa.
pa egzanp yo ka f yon kontra pou jis l yo fin bati yon kay, san Apre sa, sendika yo konn etabli yon sal minimm pwofesyonl
yo pa gade konbyen tan sa pran. (ki rele piso normativo) pou tip de travay yo f a. Chache konnen
nan Minist Travay la (Ministrio de Trabalho e Emprego) oubyen
nan sendika a. N.B.: Apre ane 2012, se pou ou verifye nouvo sal
Analiz sante minimm la.
Malgre sal a, an jeneral sa ou touche tout bon an ap yon
Konpayi kote ou travay la oblije f ou f kk analiz sante, ni tijan mwens, paske yo retire taks ladan l, tankou INSS, elatriye, jan
l ou pral kmanse travay la ni l ou pral kite. Se yon jan pou yo nou pral esplike pi devan.
konnen si ou pa t tonbe malad akz travay la. (Si analiz yo montre Si ou travay mwens pase 44 dtan chak semn, sal a
si ou te tonbe malad akz travay la, yo ka dwe ou yon kb ki rele kapab mwens tou.
indenizao.)
Analiz la valab pou 3 mwa (90 jou). Sa vle di, si pa egzanp
ou te f kontra eksperyans 60 jou epi ou kite travay la apre 60 jou Sal trezym mwa a (Decimoterceiro salrio)
sa yo, ou pa bezwen f analiz ank.
Se konpayi a ki dwe peye laboratwa a pou analiz yo. Ou pa Nan fen chak ane, ou gen dwa touche yon sal anplis douz
p depanse anyen pou sa. sal ou te touche pandan douz mwa yo. Yo rele sa sal 13ym
mwa a (decimoterceiro salrio).
Si ou poko gen yon lane depi w ap travay nan konpayi a, ou
Si ou travay kay moun gen dwa touche yon pousantaj 13ym sal a. Pousantaj la depann
konben tan ou gen depi w ap travay la. Pa egzanp, si ou gen 6
Si ou travay nan yon kay prive (pa egzanp tankou domestik, mwa nan konpayi a, ou sipoze touche yon mwatye sal nmal ou
kiziny, sekirite, elatriye), ou toujou gen dwa pou yo siyen kan a pou 13ym la.
travay ou a ak tout lt dwa yo. (Gen detwa ti detay ki diferan, nou Nmalman, yo konn bay yon pati 13ym sal a nan fen mwa
remake yo kote nou esplike lt dwa yo.) novanm, ak rs la nan fen mwa desanm.
Yo ka mande ou siyen yon resi chak mwa l ou touche.
Or ekstra
Konben kb ak kil m ap touche
Si ou travay plis pase 44 dtan nan yon semn, yo sipoze
peye ou 50% anplis sou chak dtan ou te travay ekstra (anplis).
Sal minimm Pa egzanp, si ou konn touche 4 real pou chak dtan nan or nmal
ou konn travay, yo dwe peye ou 6 real pou chak dtan ou te travay
Depi ou travay 44 dtan pandan semn nan (oubyen 8 apre or nmal ou a.
dtan chak jou, oubyen 220 dtan chak mwa), pi piti yo gen dwa Si ou travay pandan jou ki se jou repo ou (pa egzanp, jou
dimanch, oubyen yon jou ferye), yo dwe peye ou 2 fwa sa ou konn
touche pa , pou dtan sa yo.
32 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 33
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Nan kk konpayi, yo antann yo ak sendika a pou ba ou plis Men sa depann de konpayi a, yo pa oblije ba ou sa.
jou repo olye plis lajan, l ou travay nan or ekstra. Menm jan tou, gen konpayi ki bay anplwaye yo lt benefis
tankou asirans medikal ak lt kalite d pou achte medikaman nan
famasi, men sa depann de konpayi a.
Travay nan nwit
Si ou travay nan nwit (pa egzanp, 10 diswa pou 5 Sa yo ka retire nan sal mwen (descontos, taks, elatriye)
dimaten), ou sipoze touche plis pase sa ou ta touche pou menm
travay la nan or jounen an. Previdncia Social ak INSS
Yo rele sa adicional noturno.
INSS la se yon enpo leta retire nan sal ou. Se avk kb sa
yo peye benefis ou ka bezwen yo. Pa egzanp, si ou f aksidan nan
Jou pou ou touche a travay la, si ou tonbe malad, si ou gen pitit ki poko gen 18 lane,
elatriye, jan nou esplike pi devan, w a jwenn benefis ki soti nan INSS
Yo ft pou peye ou nan kmansman mwa ki vin apre chak la. L fini, se ak kb INSS la leta peye pansyon (aposentadoria)
mwa ou te travay la. pou granmoun yo. Yo rele sa previdncia social.
Yo gen jis 5ym jou travay nan mwa a pou yo peye ou. Dapre lalwa aktyl la, w a ka touche aposentadoria pa ou la
Sa vle di, nmalman w ap touche nan premye oubyen l ou gen laj 65 an (pou gason) oubyen 60 an (pou fi), oubyen apre
dezym semn nan mwa a. ou fin travay 35 lane (depi ou t ap peye enpo pandan 35 lane sa yo).
Kantite yo touche nan sal ou pou INSS la depann konben
kb ou touche. Pa egzanp, si ou touche 900 real chak mwa, yo ka
Lt benefis : pran 8% sou li, men si ou touche plis pase 1.000 real, yo ka pran
9% oubyen 11% ladan l, depandan sal ou.
Vale transporte Apre sa yo touche nan sal ou, patwon ou an responsab
peye leta yon 28% sou val sa a ank.
Si ou bezwen pran transp piblik pou rive nan travay ou a,
konpayi a dwe peye fr kous la pou ou, depi ou bay yo otorizasyon
pou sa. Men, y ap retire yon 6% nan sal ou pou sa. Gade pou w Fundo de Garantia (FGTS)
si sa vo lapn pou ou mande benefis sa. Yo rele benefis la vale
transporte. Gen yon bagay yo rele Fundo de Garantia por Tempo de
Servio (FGTS). Jis 7ym jou nan chak mwa, patwon an oblije
N.B. Si yon anplwaye bay manti pou yo bay li yon kat bis (vale mete val kb ki egal a 8% sa li te peye ou nan dnye mwa a nan
transporte) san li pa bezwen l vreman, epi yo dekouvri sa, yo ka yon kont bank apa. Yo pa gen dwa retire kb sa nan sal ou.
tou revoke li pou sa ak justa causa. Sa se pa yon taks li ye, okontr kb sa a toujou pou ou,
slman se yon jan leta f pou oblije ou sere yon ti kob (epay) pou
l ou gen yon gwo pwoblm oubyen l ou pral achte yon kay.
Vale refeio ak lt benefis yo Kb la se pou ou li ye, men ou pa gen dwa touche l nenpt kil.
34 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 35
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Nan sikonstans sa yo, w ap ka retire kb la nan yon bank Repo nan travay
CAIXA ECONMICA FEDERAL.
Nmalman, ou dwe resevwa yon resi chak 2 mwa nan adrs Si ou travay 8 dtan chak jou, ou gen dwa pran repo pandan
lakay ou, ki montre si patwon ou ap kotize nan kont FGTS ou a omwens 1 dtan pandan jounen an.
tout bon. Si ou travay 6 dtan chak jou, ou gen dwa f yon ti repoze
pandan 15 minit pandan jounen an.
L jounen travay la fini, ou gen dwa repoze pandan omwens
Lt kb ank yo kapab retire sou sal ou 11 dtan avan ou oblije komanse pwochen jounen travay la.
Ou gen dwa repoze yon jou pa semn. Nomalman se jou
Dapre lalwa, si kote ou dmi a se pou konpayi kote ou dimanch, men sa depann kote a. Pa egzanp, si ou travay nan yon
travay la li ye, pi plis patwon an gen dwa retire nan sal ou pou sa restoran epi ou konn travay jou dimanch, ou ka pran repo ou yon
se yon 25%. lt jou nan semn nan.
Epi si yo ba ou manje nan travay la, pi plis yo gen dwa retire
nan sal ou pou sa se 20%.
L fini, gen lt pousataj kb yo ka touche nan sal ou, Vakans
tankou 6% a pou vale transporte a.
L ou gen yon lane depi w ap travay yon kote, ou gen dwa
pran 30 jou vakans, ki vle di w ap pran konje epi yo toujou ap peye
Repo ak vakans ou. Pou mwa vakans ou a, yo dwe peye ou yon 33% plis pase sa
ou konn touche chak mwa.
Men yon lis tout jou ferye nan peyi Brezil. Nan dat sa yo, pa Konpayi a kapab ba ou dwa vann li kk jou nan vakans
gen travay, oubyen si ou travay, ou sipoze touche plis. ou a (ki vle di y ap ba ou kb nan plas jou konje). Ou pa ka vann
plis pase 10 jou vakans. Sa vle di, ou oblije pran omwens 20 jou
pou repo nan 30 jou vakans ou yo.
36 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 37
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Si ou f plis pase 5 jou ou pa t al travay pandan ane a, ou ka Moun ki pran desizyon kase kontra a, se li menm ki oblije
pdi jou vakans ou yo. bay aviso prvio a. Si ou pa bay aviso prvio, w ap dwe konpayi
a yon kb, ki rele indenizao. Men gen ka esepsyon, l ou pa
N.B. Nmalman w ap touche sal mwa vakans la avan mwa a, pou bezwen bay aviso prvio. Aviso prvio a pa neses nan ka grav
ou kapab depanse pandan vakans la. Men f atansyon, paske ki rele falta grave, kote patwon an vrman f yon bagay ki f
nan fen mwa a l ou tounen nan travay, ou pa p touche ank jis ou kite l (pa egzanp, si li pa peye ou sa li dwe ou, si li f ou menas
l yon lt mwa ank fin pase. oubyen si li f ou pase gwo imilyasyon). Nan ka sa yo, se pou ou
denonse patwon an. L fini, depi ou esplike rezon an, ou gen dwa
Pa egzanp, si ou pral pran vakans nan mwa fevriye, nan kite travay la epi se patwon an k ap dwe ou kb indenizao an.
fen janvye w ap touche ni sal janvye ni sal vakans la, ki se sal Men f ou konnen konsa, anpil fwa ka sa yo rive nan tribinal (Justia
fevriye ak 33% anplis la. Men, ou pa p touche ank nan fen fevriye do Trabalho), ki ka f anpil tan pase avan ou jwenn dwa ou yo.
paske yo gen tan peye ou pou mwa fevriye a deja, nan fen janvye. Si ou sou kontra eksperyans epi ou kite travay la avan
Okontr w ap tounen nan travay la nan mwa mas, epi w ap tann kontra a fini, ou dwe konpayi a yon indenizao ki egal a 50% nan
fen mas la pou ou touche pwochen sal ou la. Pinga ou depanse pri jou ki te rete nan kontra yo.
tout kb la nt pandan mwa vakans la !
38 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 39
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
B) Si ou se anplwaye nmal (ou pa sou kontra eksperyans) si yo pa mande ou travay pandan jou sa yo), sal vakans ou (ak
33% anplis la) ak yon moso sal 13ym mwa a (kantite a depann
Si yo revoke ou san ou pa t gen to : resciso sem justa causa ki mwa li ye), epi yon lt kob ank ki se yon kontravansyon paske
Si yo revoke ou (yo di ou dispensado oubyen mandado y ap revoke ou san ou t pa t gen t (kantite a ap depann konben
embora) san yo pa gen yon rezon pou sa (ki vle di, san ou pa yo te kotize nan kont FGTS ou a).
t f yon falta grave pou merite sa), yo rele as sem justa L fini, w ap gen dwa touche nan kb FGTS ou a, ak asirans
causa. chomaj la tou. Pou ou touche sa yo, se pou ou pote dokiman yo
te ba ou la (Termo de Resciso TRCT) ak kan travay ou nan yon
bank CAIXA (Caixa Econmica Federal).
Aviso prvio
Sa k dwe ekri Si yo revoke ou poutt konpotman ou: resciso com justa causa
Si yo revoke ou, patwon an dwe kominike ou sa nan yon Si konptman ou pa bon (sa vle di, si ou f falta grave),
dokiman li ekri. yo gen dwa revoke ou (mandar embora).
Nan kan travay ou a, y ap make dnye dat aviso prvio a Men kk egzanp sa ki rele falta grave : si ou pa f travay
km dat ou kite a, menm si ou pa t travay pandan tan aviso prvio a. ou a byen, si ou toujou ap rive an reta oubyen ou pa al travay,
si ou sou (apre ou fin bw alkl) l ou al travay, si ou bay manti,
goumen oubyen f moun menas nan travay la, elatriye.
Konben ou gen dwa touche Si ou f falta grave, l yo revoke ou yo gen sa yo rele com
justa causa. Sa vle di, gen yon rezon ki kz y ap revoke ou, epi se
Si yo revoke ou sem justa causa, men sa y ap dwe ou : sal ou menm ki an t.
ou pou jou ou te travay yo, sal ou pou tan prvio aviso a (menm
40 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 41
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
Nan ka sa, se ou menm ki te kz kondisyon kontra a kase. travay apre. Men si ou konnen ou gen rezon dapre lalwa, ou gen
Pou tt sa, patwon an pa oblije ba ou prvio aviso. tout dwa ou pou mennen patwon an nan tribinal.
Si patwon an revoke ou com justa causa, li dwe kominike sa Nan pif inivesit kote gen yon fakilte Dwa, yo gen yon
nan yon dokiman l ap ranpli ki rele Termo de Resciso do Contrato biw kote yo ka ba ou konsy sou dwa travay gratis. Si ou gen
de Trabalho (TRCT) kote li esplike pou ki sa l ap revoke ou ak yon pwoblm nan travay la oubyen ou vle konnen dwa ou yo pi
konben kb li dwe ou. byen, men w pa gen kb pou peye yon avoka, chache konnen si
L sa a, ou ap gen dwa touche : sal ou pou jou ou te travay pa gen yon biwo konsa nan zn kote w ap viv. Apre sa, yon lt d
yo, moso 13ym sal a ak kb vakans la (depandan konben tan se sendika ki pou kategori travay (metye) w ap f a.
w te gen tan travay). Ou pa gen dwa touche nan FGTS ou a ni
asirans chomaj.
Nan kan travay ou a, y ap mete dat ou te sispann travay la, Asirans chomaj
men yo pa gen dwa ekri si yo te revoke ou pou justa causa.
Si ou t ap travay yon kote pandan omwens 6 mwa l yo
te revoke ou sem justa causa , ou gen dwa touche yon asirans
Pwoblm chomaj (ki rele seguro desemprego) pou yon ti bout tan pandan
ou ap chache yon lt travay. (Tan an depann konben tan ou t ap
Aksidan nan travay la travay avan yo te revoke ou.)
Si se kay moun ou travay, sa vo pou ou (li aplikab pou ou)
Si ou f aksidan nan travay la, patwon an dwe ranpli yon depi patwon ou a t ap kotize nan kont FGTS ou a pandan ou t ap
fomil ki rele Comunicao de Acidente do Trabalho (CAT). Yo travay pou li.
dwe pran swen ou. Pa egzanp si ou bezwen al lopital se yo ki pou Pou ou mande asirans chomaj la, mande plis enfmasyon
mennen ou. L fini, si ou blese ou ka verifye si ou gen pou touche nan Ministrio de Trabalho e Emprego oubyen nan yon ajans
yon kb yo rele beneficio do INSS. CAIXA.
Si yo pa respekte dwa ou nan travay la, ou gen dwa al pote Si ou ansent oubyen ou f yon pitit
plent nan yon biwo ki rele Superintendncia Regional do Trabalho
e Emprego do Ministrio do Trabalho e Emprego. La, yo pral Licena maternidade
esplike ou ki pwochen pa pou ou f.
An jeneral gen 2 biwo leta ki responsab bay swivi nan sa Yon fanm ansent gen dwa pran 120 jou (anviwon 4 mwa)
k gen pou w ak pwoblm nan travay. Youn se Ministrio do san l pa al travay, depi yon (1) mwa avan dat bebe gen pou li ft.
Trabalho e Emprego (MTE), epi lt la se Justia do Trabalho. Yo rele sa licena maternidade.
Si ou pral pote plent, li ta bon anpil pou chache bonjan W ap touche sal ou menm jan pandan jou sa yo. Pou ou
enfmasyon anvan. Konsilte yon moun ki konnen (pa egzanp, si kapab jwenn benefis sa, se pou ou montre patwon ou yon dokiman
gen yon sendika pou kategori travay ou a) pou ou asire ou ke ou dokt a ba ou, ki rele atestado mdico, kote dokt a etabli ki dat
gen rezon dapre lalwa avan ou fin f l nt. Konsa w ap evite jwenn pou yo kite ou kmanse 120 jou ou yo.
yon movz repitasyon, ki ka f l pi difisil pou ou jwenn yon lt
42 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 43
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
44 GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL GID ENFOMASYON SOU TRAVAY POU AYISYEN NAN BREZIL 45
MINISTRIO DO TRABALHO E EMPREGO
...