OSNOVI TEORIJE SISTEMA I

UPRAVLJANJA

/4/
2.3 Organizaciona kompozicija apstraktnih sistema

A.A. Bogdanov uspostavio TEORIJU ORGANIZACIJE

oznaavajui je jednim od osnovnih pojmova teorije sistema.

Materija postoji u vremenu i prostoru

i uvijek ima neki oblik organizacije,
a istovremeno organizaciju ne
moemo zamisliti bez njenog materijalnog
nosioca u okviru odreenog sistema.

TEORIJA SISTEMA zasniva se na formalnim vezama

izmeu elemenata i njihovih promjena, pri emu se svi rezultati
objanjavaju samo uzajamnim djelovanjem, tj. karakterom
Objekat izuavanja nije fizika stvarnost nego

MODEL SISTEMA matematiki modeli.

Razlika izmeu klasinih metoda pribline analize i

apstraktnih modela je to kod aproksimacije

koristimo istu matematiku strukturu, a odbacuju se
manje vani dijelovi modela.
Kod apstraktnih sistema razmatramo cijeli sistem

ali na manje detaljizovanom nivou.

APSTRAKTNOST daje teoriji organizacije sistema
jezik za interdisciplinarnu razmjenu naunih
rezultata, ne unosei pri tome sopstvena ogranienja i
otklanjajui mogunost obmane.
ORGANIZACIJA - omoguava poveanje
kompleksnosti sistema.
2.3.1 Proces organizovanja sistema
Proces organizovanja predstavlja funkcije menadmenta i
odluivanja u kojima se definiu svi prenosi djelovanja
pogodni za ostvarivanje organizacione strukture skladne
cjeline iji organizacioni potencijal znai programiranje
tokova procesa funkcionisanja.
PROCES ORGANIZOVANJA RADA U PREDUZEU

DEFINISANJE CILJEVA I STRATEGIJE RADA I POSLOVANJA PREDUZEA

DEFINISANJE PLANOVA, POLITIKE I PROGRAMA RADA I POSLOVANJA

STUDIJA OSTVARLJIVOSTI CILJEVA, STRATEGIJA, POLITIKE,

PLANOVA I PROG. RADA I POSLOVANJA

IDENTIFIKACIJA I KLASIFIKCIJA AKTIVNOSTI (POSLOVA I ZADATAKA)

GRUPISANJE AKTIVNOSTI PREMA RASPOLOIVIM RESURSIMA

VERTIKALNA I HORIZONTALNA KOORDINACIJA

INFORMACIONIH TOKOVA I AUTORITETA

DEFINISANJE I DODJELJIVANJE OVLAENJA I ODGOVORNOSTI

PRIBAVLJANJE, RASPOREIVANJE, USAVRAVANJE

I RAZVOJ LJUDSKIH RESURSA

- Nivoi delegiranih poslova i zadataka -

 ORGANIZACIJA PREDUZEA
ODLUIVANJE I MENADMENT PREDUZEA

SKUPTINA DIONIARA DIREKTOR UPRAVNI ODBOR

FUNKCIONISANJE PREDUZEA

ISTRAIVANJE
MARKETING PROIZVODNJA ODRAVANJE FINANSIJE
I RAZVOJ
ULAZNE IZLAZNE
VRIJED- VRIJED-
NOSTI I-a PROJEKTOVANJE PROCES RADA U I-b NOSTI
PREDUZEU STANJE U
I UVOENJE
(TRANSFORMACIJA
VRIJEDNOSTI ULAZNIH U IZLAZNE
PROCESIMA
PREDUZEA RADA
VRIJEDNOSTI)

TEHNOLOKI PROCESI, POSTUPCI I TOKOVI U PREDUZEU

- MATERIJALI
- ENERGIJE
- INFORMACIJE
- NOVAC

I-a informacije o projektovanim veliinama

I-b informacije o stanju u procesima rada

TAKTIKO-OPERATIVNO ODLUIVANJE I
MENADMENT PREDUZEA
- Organizacija i funkcionisanje preduzea u interakcijama sa okruenjem -
Organizacija sistema zavisi od meusobnog djelovanja vie
faktora, to implicira da postoji vie modela organizovanja
od kojih su najpoznatiji:

- Funkcionalna organizacija
- Diviziona organizacija
- Projektna organizacija
- Matrina organizacija
- Inovativna organizacija
 NIVO PREDUZEA

PLAN TEHNIKO
MARKETING PROIZVODNJA FINANSIJE
I KONTROLA ODRAVANJE

STRATEKI IZRADA PLANIRANJE FINANSIJSKI PRIPREMA

MARKETING PLANOVA PROIZVODNJE ARANMAN ODRAVANJA

ISTRAIVANJE UTVRIVANJE TEHNIKA RAUNO- TEKUE

TRITA POSLOVA PRIPREMA VODSTVO ODRAVANJE

UGOVARANJE I KONTROLA NABAVKA KOMERCIJALNI INVESTICIONO

PRODAJA IZVRAVANJA MATERIJALA POSLOVI ODRAVANJE

PROIZVODNE REVIZIJA MAGACIN REZ.

UVOZ IZVJETAVANJE
OPERACIJE (ODITING) DIJELOVA

- Model funkcionalne organizacije -

 NIVO PREDUZEA

PLAN I TEHNIKO
MARKETING KONTROLA
PROIZVODNJA FINANSIJE ODRAVANJE

ODJELJENJE ODJELJENJE
(DIVIZION) (DIVIZION)

PROIZVODNJA
PROIZVODNJA
RAUNOVODSTVO
RAUNOVODSTVO
PRODAJA
PRODAJA
ODRAVANJE
ODRAVANJE

- Model divizione organizacije

 NIVO PREDUZEA
PLAN I PROIZVOD- TEHNIKO
PROJEKTI MARKETING FINANSIJE
KONTROLA NJA ODRAVANJE

PLAN I KON TROLA

PROIZVODNJA I ODRAVANJE
PROJEKAT 1 FINANSIJE
KADROVI

PLAN I KON TROLA

PROIZVODNJA I ODRAVANJE
PROJEKAT 2 FINANSIJE
KADROVI

- Model projektne organizacije

 NIVO PREDUZEA

PLAN I PROIZVODNJA I
FINANSIJE KADROVI
KONTROLA ODRAVANJE

RUKOVODILAC GRUPA ZA PLAN GRUPA ZA PROIZ- GRUPA ZA GRUPA ZA

P-1 PROJEKTA I KONTROLU VODNJU I ODR. FINANSIJE KADROVE

RUKOVODILAC GRUPA ZA PLAN GRUPA ZA PROIZ- GRUPA ZA GRUPA ZA

P-2 PROJEKTA I KONTROLU VODNJU I ODR. FINANSIJE KADROVE

- Model matrine organizacije

 NIVO PREDUZEA

OPERATIVNI DIO PREDUZEA OPERATIVNI DIO PREDUZEA

ODJELJENJE ODJELJENJE
(DIVIZION) RT 1 RT 2 RT 3
(DIVIZION)

FJ 1 FJ 2 FJ 3 FJ 1 FJ 2 FJ 3

PROJEKAT
FJ Funkcionalna jedinica 1
RT Razvojni tim
PROJEKAT
n

- Model inovativne organizacije -

2.3.2 Organizaciona forma sistema
Funkcionisanje sistema i podsistema ostavruje se preko podsistema upravljanja.
Cilj osnovni kriterijum klasifikacije organizovanih sistema:
- moralni sistemi (radi ostvarivanja moralnog cilja)
- instrumentalni organizacioni sistemi (instrumenti razvoja bilo koje drutvene
aktivnosti)
- materijalni organizacioni sistemi (ekonomski sistemi, igre na sreu, poreski
sistem)
Strukturni sistem odreuju pripadajui elementi podsistemi i njihova meusobna
funkcionalnost.

Funkcionalna obiljeja sistema:

- smjer kretanja
- razmjena kretanja
- intenzitet
2.3.3 Principi i pravila organizovanja
(modeli organizovanja)

Principe organizovanja sistema moemo

posmatrati kao:
Principe cilja,
Principe kompozicije (konstitucije),
Pricipi funkcionisanja.
1.PRINCIP CILJA - elementarna i eliminatorna pretpostavka za
stvaranje i nastanak novog organizacionog modela sistema, iju
strukturu i funkcionisanje treba prilagoavati zakonima reda (princip
maksimuma, princip minimuma, princip optimuma, itd.).
Princip maksimuma- slui za postizanje postavljenog cilja, njegovo
ostvarivanje je pokazatelj efikasnosti ostvarenja cilja.
Kada cilja nestane podsistem se gasi, a kad se cilj podsistema poistovjeti sa
globalnim podsistemom on gubi identitet.
Centralizovano upravljanje - podsistem upravljanja funkcionie kao sistem
globalnog organizacionog modela
Decentralizovano upravljanje- zasniva se na pretpostavci diferencijacije
upravljakih podsistema i razgranienja upravljakih kompetencija
2.PRINCIP KOMPOZICIJE - predstavlja strukturu i funkcionalne
efekte organizacionog aspekta. Kljunu ulogu za efikasniju organizaciju
sistema imaju:
Princip potpunosti- ukljuivanje podsistema iji bi izostanak naruavao
funkcionalna svojstva i time uinio sistem inferiornim u odnosu na
postavljeni cilj.
Princip sveobuhvatnosti - precizno se regulie organizacioni status svakog
elementa ili podsistema, strukturalno ili funkcionalno (elementi sa nejasnim
statusom se iskljuuju).
Princip optimalnog razvoja - uslov stabilnosti organizacionog stanja sistema,
ako nije dosljedno primjenjen i trajno potovan, efekti sistema imaju
varijabilan karakter (rast pojedinih veliina se vezuje za opadanje drugih,
produktivnost- zarada, investicije- razvoj). Princip se bazira kompromisu
zajednikog razvojnog optimuma za sve nivoe podsistema.
3. PRINCIP FUNKCIONALNE KONSTITUCIJE -
organizaciona povezanost sa aspekta funkcionalnosti,
njena primjena je neophodna od poetka do kraja
organizacionog procesa.

Princip optimalnog efekta - zasniva se na injenici da isti

elementi strukture u raznim kombinacijama daju razliite
efekte sistema.
2.3.4 Podizanje nivoa organizovanosti
Efikasnost upravljakog podsistema, a time i vieg sistema u regulisanju funkcionisanja,
zavisi od strukture upravljakog sistema, mogunosti predvianja i zatvaranja kola
povratne sprege.
Mrea informacija u upravljakom podsistemu predstavlja tokove kojima cirkuliu
relevantne promjene, a ukoliko je informisanost potpunija, utoliko je i entropija
upravljakog podsistema manja.
Mrea upravljakih impulsa - upravljaki su impulsi takoe i impulsi ponaanja
organizovanosti sistema i njegovih brojnih podsistema.
Upravljake odluke predstavljaju poruku sistema o njegovim ciljevima, dok upravljaki
impulsi oznaavaju poruke o eljenom ponaanju.
Sa organizacionog aspekta, sistemi se ponaaju po odreenim principima, koji nisu
prirodne ve drutvene kategorije i predstavljaju izraz preteno ljudskih stremljenja, a
ne prirodnih zakona.
2.3.5 Tokovi organizacionog kvaliteta
Tokovi organizacionog kvaliteta - transformacija elemenata ulaza u
elemente izlaza znai liniju procesa mijenjanja stanja sistema odnosno
vremenski izraene tokove preoblikovanja u sistemu.
Tokovi kvaliteta organizacionog potencijala su spoljanja
manifestacija funkcionisanja, tako da su im broj i mogunost transfera
praktino neogranieni.
Organizacione tokove koji su relevantni za kvalitet moemo
posmatrati kao:
Tokove rada,
Tokove troenja sredstava i
Tokovi angaovanja sredstava.
2.3.6 Organizacija kao sistemska zakonitost
- Zakonima organizovanja se ostvaruju postavljeni ciljevi
- Gaenje cilja vodi samounitenju sistema.
Organizacioni put:
1. Predvianje ponaanja sistema
Cilj ispravljanje devijacija

Zadaci - aktivnosti

Vrijeme mjerna veliina predvianja

2. Potencijalni broj upravljakih informacija

3. Upravljanje
Stanje sistema:
Kvalitativno stanje sistema

Kvantitativno stanje sistema

Predvianje i potovanje organizacionih zakona uslovljavaju

odreenost sistema koja se kree u rasponu od deterministike do
stohastike odreenosti
Tehniki sistemi - sigurna pretpostavka predvianja ponaanja.
Drutveno-ekonomski sistemi - esto neodredivi
Porast entropije jednih podsistema, smanjivanje entropije drugih =
izgubljena organizaciona ravnotea
Porastom upravljakih poruka opada nivo entropije sistema
poveava se stepen organizovanosti upravljake mree.
2.3.7 Modeliranje organizacionog stanja upravljaka
dinamika organizacionih modela
Oblici modela stanja sistema:
- pozitivnopravni propisi,
- matematski modeli,
- simulacioni modeli
- simboliki modeli,
- metode scenarija i
- drugi teorijski modeli
1.Pozitivnopravni propisi - norme pozitivnog prava
2.Simulacioni modeli - matematiki obrasci za simuliranje
3.Simboliki modeli - modeli stvarnih ili eljenih stanja
sistema
 Organizaciona procedura upravljanja:
- Samoregulaciona
a) zatvoren sistem
b) totalno izolavan
c) samopokretljiv
d) inteligentno ponaanje
- Upravljaka
Kibernetsko kolo - sprega izmeu sadanjeg stanja i
eljenog ponaanja sistema
 Faze samoregulacionog kola povratne sprege:
- nivo,

- samoregulacioni impuls

- ponaanje sistema.

Faze upravljakog kola povratne sprege:

- stvarni rezultati

- eljeni rezultati

- upravljaki impuls kao korektivni

- budue ponaanje kao participativni orjentiri

Bitnija obiljeja samoregulacionih sistema i podsistema:

- formiranje informacija u njihovoj dinamici i nastajanje analogno samoregulacionim sistemima

- upravljakom odlukom se ne djeluje na ukupno ponaanje ve na pojedine podsisteme

- preradom informacija se ne dobija potpuna slika ponaanja sistema, ime je oteano anticipiranje dinamike
ponaanja

- upravljaki impulsi iskljuivo zavise od stepena informisanosti nosilaca upravljake vlasti

2.3.8 Upravljanje tokovima i prenosom organizovanja
Informacije o stvarnom organizacionom pristupu
Pretpostavka odravanja organizacionog reda
U zavisnosti od odnosa izmeu centara kreiranja upravljakih odluka
i adrese preko koje se upravljake akcije prenose, razlikujemo :
- decentralizovano upravljanje
- delegiranje upravljake vlasti i
- centralizovano upravljanje
- izuavanje logike organizovanja
- funkcionisanja organizacionog sistema
- uslov za funkcionisanje dinamikih organizacionih sistema
- uslov za funkcionisanje podsistema upravljanja
- moralni organizacioni sistemi
- materijalni organizacioni sistem
2.3.9. Interakcija podsistema organizacionog integriteta
Imamo: interakcije u komponovanju, propulzivne interakcije,
interakcije funkcionisanja i interakcije dekomponovanja
interakcije komponovanja su rezultati spajanja podsistema
skoji su ili tehniki ili prirodni
propulzivne interakcije su rezultat aktivnog dejstva
funkcionalnosti podsistema
integracija podsistema funkcija, u organizacionom pogled
djeluje sa subjektivnom motivacijom funkcionisanja
pod dejstvom izlaznih propulzija poveava se produktivnost,
odnosno organizacioni kvalitet sistema se smanjuje entropija i
obrnuto
2.3.10 Hijerarhijska struktura organizovanja
Hijerarhijska struktura
apriori se smatra da postoji u prirodi upravljanja svake
funkcionalne cjeline
Gledite opte teorije sistema
preduzee obuhvata mnotvo podsistema sa hijerarhijski
ureenim ciljevima
pravila hijerarhije jedinice vieg odnosno nieg nivoa
neadekvatnost hijerarhijske strukture u praksi sa stanovita
efikasnosti upravljanja
promjene u meusobnim odnosima
nemogunost sprovoenja u praksi
hijerarhijske jedinice zamjena koordinacijom delegiranja
izvrenja izvjesnih upravljakih aktivnosti i pokretanja
organizacionih tokova.
3. Upravljanje sistemima
Predmet izuavanja problema upravljanja je praenje

odstupanja stvarnih deavanja od predvienih, u mjeri

koja se ne moe opravdati samo sluajnim dogaajem.
Zajedniki zadatak rjeavanja problema upravljanja je

pronalaenje upravljakog koncepta na osnovu koga se

pojavila kibernetika Norbert Viner
Osnovna ideja kibernetike je u tome da se realan svijet

sastoji od materije i energije

3.1 Opte postavke teorije upravljanja
Brojna istraivanja o problemu upravljanja u sistemima
razliite prirode, javljaju se kao pokuaj da se afirmie
nauna teorija upravljanja to je imalo poseban znaaj u
stvaranju upravljakog kapaciteta.
Miljenja su podjeljenja kada je rije o nivou optosti i
apstrakcije teorije upravljanja
Visoka apstrakcija opte teorije upravljanja nudi
nedovoljno konkretnih informacija, tako da raznovrsne
modele sistema odvaja od realnosti.
Savremeni autori se orjentiu na sistemski pristup upravljanja,
koji podrazumijeva odnos prema relaciji dio-cjelina, gdje vai
pravilo da svaki sloeni sistem treba bar misaono podijeliti, a
zatim identifikovati i upravljati afirmativno dinamikom
cijeline.
Moderna teorija upravljanja poiva na pretpostavci da skup
potencijalnih upravljakih akcija treba da zadovolji uslov
interne i eksterne stabilnosti koji mora da se prioritetno utvrdi i
bez mogunosti revizije i tranzitivnosti.
Upravljake opcije bi se trebale rangirati i porediti s ciljem da
se izabere najbolja tj.optimalno rjeenje.
Ostvarivanje minimalne razlike izmeu optimalnog i
realizovanog programa u posmatranom vremenskom
periodu tj.
U= min ( Po Pr) predstavlja optimalno upravljanje
sistema.
Ako se informacije ostvarene u procesu upravljanja ne
koriste za ostvarivanje upravljakog dejstva,tada je rije o
otvorenom sistemu upravljanja,a ako se takve
informacije koriste za ostvarivanje upravljakog
dejstva,tada je rije o zatvorenim sistemima upravljanja.
3.1.1 Upravljanje sistemima koncept upravljanja

Sistem upravljanja ine upravljaki i upravljani dijelovi

sistema, ali da bi dolo do promjene mora da postojati i izvrni
organ koji posjeduje upravljako dejstvo, to se moe
predstaviti sledeom slikom:
Izmeu upravljanog i upravljakog organa, kao i izmeu
upravljakog i izvrnig organa instaliran je tok informacija,
tako da se koncept integralnog modela upravljanja moe
predstaviti sledeom slikom:
Upravljanje je izbor akcije kao nosioca promjene, jer gdje
nema akcije nema ni poromjene, a gdje nema izbora nema ni
adekvatnog upravljanja
Upravljanje predstavlja izbor dejstva na osnovu raspoloivih
informacija u cilju realizacije postavljenog programa, dok
kibernetsko (optimalno) upravljanje predstavlja minimiziranje
odstupanja programskog djelovanja izmeu optimalnog i
realizovanog programa, jer ekstremizira funkciju cilja.
Radi potpunijeg shvatanja upravljanja sistemom uvodi se
funkcija procjene koja se moe nazvati pokazateljem kvaliteta
upravljanja.
Objekt upravljanja se posmatra u jednoj amorfnoj
sredini u kojoj je potrebno profilisati upravljaku
artikulaciju sa svim faktorima koji djeluju na sistem to
se moe prikazati na sledei nain:
Jedna od moguih varijanti rada i funkcionisanja sistema
upravljanja moe se saeto prikazati na sljedei nain:

Defininicija cilja (kriterija)+ Prikupljanje informacija +

Analiza informacija + Modeliranje + Razvoj alternative +
Izbor alternative + Donoenje odluke (odluivanje) +
Akcije + Mjerenje rezultata (kontrola) + Korekcija
Postoje tri osnovne vrste sistema upravljanja:
1. Otvoreni
2. Zatvoreni
3. Kombinovani
Otvoreni sistem upravljanja
Sistemi u kojima se u postupku upravljanja ne koriste informacije
o vrijednostima izlaznih veliina ostvarenih u toku procesa
upravljanja, nazivaju se otvoreni sistemi upravljanja.
Otvoreni sistem upravljanja podrazumijeva takve objekte kod
kojih postoje radni procesi koji tee da odre jedan konstantni
reim ili program odvijanja radnih operacija, to se moe
ilustrovati na sledei nain:
Zatvoreni sistem upravljanja

Sistemi u kojima se za formiranje upravljakih dejstava

koriste informacije o vrijednostima upravljakih (izlaznih)
veliina nazivaju se zatvorenim ili regulacionim sistemima
upravljanja.
Kombinovani sistem upravljanja

Pozitivna i negativna povratna sprega

Hvala na panji !!!