Anders dan de andere

Aan de slag tegen vooroordelen

Vak: Maatschappelijke
Vorming
Schooljaar 2016 -2017
Leerkracht: Ann Martens
Klas: 6 BSO
Inhoud

1. Observatie en interpretatie.................................................................3
1.1. Observatieoefening 1.......................................................................................3
1.2. Observatieoefening 2.......................................................................................3
1.3. Nabespreking observaties................................................................................3
2. Van feit tot vooroordeel......................................................................4
2.1. Wat zijn feiten, interpretaties, (voor)oordelen en stereotypen........................4
2.2. Hokjesdenken...................................................................................................4
3. Ontstaan, kenmerken en gevolgen van vooroordelen............................4
3.1. Kijken door je eigen bril....................................................................................4
3.2. Kenmerken van vooroordelen...........................................................................6
3.3. Gevolgen van vooroordelen.............................................................................6
4. Aan de slag tegen vooroordelen..........................................................6
4.1. Stel je oordeel uit.............................................................................................6
4.2. Vraag naar het waarom?..................................................................................6
4.3. Bekijk mensen als individu, niet als groep.......................................................7
4.4. Kijk naar de verschillen....................................................................................7

2
1. Observatie en interpretatie

1.1. Observatieoefening 1
Iemand uit de klas komt vrijwillig vooraan staan.

De andere leerlingen krijgen enkele minuten de tijd om die persoon te

observeren. Hierbij schrijven ze op wat ze zien, horen, voelen, denken.

Na enkele minuten mag de leerling vooraan terug gaan zitten. Er wordt

overlopen wat de leerlingen hebben opgeschreven. De leerkracht noteert de
woorden op bord in drie kolommen zonder de kolommen te benoemen.
(vaststellingen/feitelijkheden, emotie/interpretatie, vooroordelen/waarde-
oordeel).

1.2. Observatieoefening 2
Deze foto wordt geprojecteerd.

Ook hier krijgen de leerlingen enkele minuten de tijd om op te schrijven wat ze

zien, horen, voelen, denken.

Ook hier wordt overlopen wat de leerlingen hebben opgeschreven en noteert

de leerkracht de woorden op bord in drie kolommen.

1.3. Nabespreking observaties

Aansluitend wordt de leerlingen gevraagd waarom deze zaken op 3
verschillende kolommen werd geschreven. Wat is het verschil tussen de 3
kolommen? Door groepsgesprek proberen de leerlingen te duiden wat het
verschil is tussen de drie kolommen.

3
2. Van feit tot vooroordeel

2.1. Wat zijn feiten, interpretaties, (voor)oordelen en

stereotypen
Een feit of feitelijkheid is een waarneembare vaststelling; wat je effectief
ziet.
Voorbeeld foto: een meisje met lang haar in een keuken.
Een interpretatie is de mening of betekenis die je aan iets dat je
waarneemt toeschrijft. Interpretatie is wat je denkt dat achter een gedrag
of een beeld steekt.
Voorbeeld foto: meisje is aan het koken
Een vooroordeel is een mening die mensen bij voorbaat in hun hoofd
hebben over andere (groepen) mensen, zonder te weten of het wel klopt
met de feiten.
Voorbeeld foto: ze is te blond om uit de keuken te komen
Een stereotype is een bepaald verondersteld kenmerk van een groep zeer
sterk benadrukken en dit kenmerk toeschrijven aan alle leden van die
groep.
Voorbeeld: blondjes horen in de keuken

Andere voorbeelden uit observatieoefening 1 aanhalen

Andere voorbeelden van stereotypen ?
(door leerlingen laten aanhalen) voorbeelden : Alle Russen drinken
wodka; alle Nederlanders zijn gierig.

2.2. Hokjesdenken

Filmpje tonen : https://www.youtube.com/watch?v=jD8tjhVO1Tc

Nabespreking door groepsgesprek:

Wat maakt deze video duidelijk?

Deze video maakt duidelijk dat we meer met elkaar gemeen dan je denkt.
Maar dat mensen vaak de neiging hebben om op basis van vooroordelen
mensen in een bepaald hokje te steken; vaak op basis van hun uiterlijk en
fysieke kenmerken.

Wat is volgens jullie hokjesdenken?

Hokjesdenken is de neiging om mensen of voorwerpen in te delen in een

bepaalde categorie en eigenschappen toe te kennen aan alle leden van de
categorie, bijvoorbeeld "mensen met een blauwe spijkerbroek zijn saai".
We leven in een tijd waarin we mensen snel in hokjes plaatsen op basis van
onze vooroordelen.

4
3. Ontstaan, kenmerken en gevolgen van
vooroordelen

3.1. Kijken door je eigen bril

Naast de observatie van feitelijkheden zijn mensen heel vlug bezig met het
interpreteren en het beoordelen van hetgeen ze observeren. Iedereen
interpreteert en beoordeelt op een heel persoonlijke manier. Vanuit een eigen
brilletje Dit brilletje waardoor je naar de werkelijkheid kijkt en deze
interpreteert, noemen we een referentiekader.

Brilletje De wereld

Je kijk op de werkelijkheid
wordt bepaald door je
referentiekader.

Wat bepaalt dit ?

o je verleden De wereld, je
o je waarden en normenbesef omgeving,
o je karakter mensen, ...
o je stemming op het moment
o je culturele achtergrond
o je maatschappelijke positie (vb. minderheidsgroep)
o je leeftijd
o je geloof

Het brilletje waardoor je naar de wereld en naar de andere kijkt, wordt dus
gekleurd door diverse factoren eigen aan jouw persoon.

Als je naar de wereld kijkt, val je terug op wat jij belangrijk en cool vindt, wat
je mooi vindt, waar je in gelooft, op de leeftijdsgroep waartoe je behoort, je
geslacht, je gezinssituatie, . Om je mening te bepalen.

Voorbeeld ( foto tonen van jongen in gescheurde jeansbroek)

Een jongeman in een gescheurde jeansbroek die er wat bleekjes uitziet:

een ouder persoon : dit is wellicht een drugsverslaafde want ik heb

vroeger een film gezien waarin zo iemand in gescheurde vieze kleren
rondliep
tiener : coole gast met een toffe broek
een mama van 40 : misschien moet die wat vroeger in bed; ziet er niet
uitgeslapen uit, mag zich wel wat verzorgen.

5
 Het feit dat verschillende mensen zaken anders gaan bekijken en door een
ander brilletje gaan inkleuren is heel normaal. Het is wel belangrijk dat je je er
bewust van bent dat we de dingen anders bekijken en dat we bij vaststelling
van feiten vrij snel een eigen betekenis geven. Als we dingen zien is er heel
weinig pure feitelijke observatie, het merendeel is interpretatie en normering.

Soms kunnen mensen met verschillende brilletjes of referentiekaders met

elkaar botsen. Ze hebben een meningsverschil vanuit hun verschillende
achtergrond. Voorbeeld : jongeren vs senioren, rechts vs links, feministen vs
conservatieven.

Ken je nog voorbeelden?

3.2. Kenmerken van vooroordelen

Kunnen jullie op basis van de kolom vooroordelen enkele kenmerken
benoemen?

Vooroordelen zijn vaak negatief

Ze kloppen meestal niet met de werkelijkheid.

Ze zijn hardnekkig en daarom vaak moeilijk te bestrijden.

Maar niemand wordt ermee geboren, ze zijn aangeleerd en kunnen dus ook
weer afgeleerd worden.

3.3. Gevolgen van vooroordelen

Door vooroordelen krijgen mensen niet de kans om te laten zien wie ze zijn
of wat ze kunnen.

Voorbeeld : Islamitische vrouwen die hoofddoekjes dragen, hebben

bijvoorbeeld meer moeite om aan een baan of stage te komen dan andere
vrouwen. Sommige werkgevers onderzoeken namelijk niet of die vrouwen
geschikt zijn voor een functie, maar laten zich bij voorbaat afschrikken door
het hoofddoek en de ideen die ze hebben over vrouwen met hoofddoek.

Daardoor hebben ze pijnlijke gevolgen. Vooral als ze als excuus worden

gebruikt om iemand oneerlijk te behandelen: vooroordelen kunnen leiden
tot discriminatie.

4. Aan de slag tegen vooroordelen

Vooroordelen zijn hardnekkig en daarom moeilijk te bestrijden. Maar niemand
wordt met vooroordelen geboren. Ze zijn aangeleerd, en kunnen dus ook weer
worden afgeleerd. Daarom is het altijd belangrijk te controleren of
ideen over mensen wel kloppen:

4.1. Stel je oordeel uit

6
 Vaak gaan we in de fout omdat we te weinig stilstaan bij onze interpretaties.
We oordelen veel te vlug over mensen. Wie in dialoog wil gaan met mensen
met een ander referentiekader moet leren om zijn oordeel op te schorten.

4.2. Vraag naar het waarom?

Voordat je een oordeel velt, kun je aan iemand vragen waarom hij iets
doet. Iedereen is verschillend, maar er bestaan ook veel overeenkomsten
tussen mensen. Mensen worden vaak in groepen ingedeeld aan de hand van
zulke overeenkomsten. Voor het spraakgebruik is het wel gemakkelijk, om over
zwarten, blanken, Marokkanen, Turken, Surinamers, Nederlanders, christenen,
Hindoes, moslims of niet-gelovigen te spreken.

4.3. Bekijk mensen als individu, niet als groep

Bekijk mensen als een individu/persoon met meerdere identiteiten en
niet als een groep. Er ontstaan beelden, ideen en meningen over groepen
die een hardnekkig bestaan kunnen leiden, zelfs wanneer ze niet kloppen of
maar voor een deel van de leden van die groep opgaan. Van veel beelden,
ideen en meningen die in het verleden zijn ontstaan, zien mensen nu de
onzin in. Zoals het idee dat blanken slim zijn en zwarten dom. Of dat alle
Nederlanders op klompen lopen of wiet roken.

4.4. Kijk naar de verschillen

Kijk naar de verschillen. Maar is het dan niet zo dat Marokkaanse vrouwen
minder vaak werken dan Surinaamse vrouwen, of dat er naar verhouding meer
Antilliaanse dan andere Nederlanders in de gevangenis zitten? Ja, dat soort
verschillen zijn er wel. Het is ook goed om daarnaar te kijken, te onderzoeken
hoe het komt dat die verschillen er zijn en wat je daaraan kunt doen.

7
Bronnen

Art.1 , kenniscentrum racisme en discriminatie Nederland -

http://www.art1.nl/artikel/10123-vooroordelen_discriminatie_en_racisme ,
geraadpleegd op 3 maart 2017

Lespakket rond diversiteit - StudioGlobo , -

http://studioglobo.be/sites/default/files/documents/lesinhoud.pdf , geraadpleegd
op 3 maart 2017

Wat is er mis met het N-woord, met makak of met bruine? Zie
http://www.mo.be/opinie/ban-het-woord-neger, geraadpleegd op 3 maart 2017

Actuales : hoe kijk ik naar de ander die anders ik dan ik? ,Studio Globo, 2015. -
Doelgroep: 13-18 jaar
URL: http://studioglobo.be/nl/lesmateriaal/actuales-hoe-kijk-ik-naar-de-ander-die-
anders-dan-ik

Iedereen anders & gelijk (vmbo) - Utrecht: Commissie Gelijke Behandeling, 2007.
http://www.cgb.nl/cgb329.php

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand... : methodieken voor jongeren rond

beeldvorming en identiteit / Miri, Amal; Arikoglu, Fatma; Spaas, Nele. - Brussel:
Ella vzw, 2012. - methodiekenbundel

D:\Shared\Shared\Shared\140403 shared UDM\2 vorming algemeen\1. vorming

op maat thema's\1 leefwereld doelgroepen\4. referentiekaders en diversiteit

foto observatieoefening : https://www.google.be/url?

sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjV-
cTYufzSAhXJChoKHTcUCzcQjRwIBw&url=http%3A%2F%2Fwww.wtf.nl%2Fbizar
%2F8565%2Fdom-blondje-heeft-iq-van-
161.html&bvm=bv.151325232,d.d2s&psig=AFQjCNH9aly4X9TmP6rO05SMp-UPerL-
hg&ust=1490902100948119, geraadpleegd op 29 maart 2017

Filpmje Hokjesdenken :
Alt Det Vi Deler - All That We Share (TV2 Danmark) , https://vimeo.com/202019607,
geraadpleegd op 29 maart 2017 ( Engelse vertaling op :
https://www.youtube.com/watch?v=jD8tjhVO1Tc)

8
9