Anda di halaman 1dari 28

3 Ms Siguienteblog erikamserranop@gmail.

com Panel Cerrarsesin

SISTEMA
PENITENCIARIODE
VENEZUELA
MARTES,23DEJUNIODE2009

LACREACINY
FUNCIONAMIENTODEL
INSTITUTOUNIVERSITARIO
NACIONALDEESTUDIOS
ENTREREJAS PENITENCIARIOS(I.U.N.E.P.)
VENEZOLANAS

DATOS
PERSONALES

ALUMNOSINPEC
COLOMBIA
*RODRIGUEZQUIMBAYO
GERMAN*REATIGA
PEDRAZANORY
*RODRIGUEZIJAJI
CRISTIANJOHAN
*PRIETOTORRESDIANA
MARCELA*RINCON
MARTINEZEDWIN
FERNANDO
V E RTO D O MIPE RF IL


SEGUIDORES
Seguidores(12) Lacreacinseinspirencriterioscientficosy
tericosenmarcadosenlacriminologayel
penitenciarismomoderno.Esunaexperiencia
pocorepetidaenAmricaLatina,yaque
generalmentelasinstitucionesparaestetipode
formacinsonmilitares,siendoelI.U.N.E.P.una
IUNEPVENEZUELA dependenciacivil.
EstaInstitucinUniversitariacontparala
2009(11)
elaboracindeloscontenidosacadmicosyel
junio(11)
iniciodelaactividaddocente,coneminentes
LACREACINY
profesionalesdedestacadatrayectoriae
FUNCIONAMIENT
importanciaenelPas,tantoenelreaacadmica
ODELINSTITUTO
comoenlasdiferentesespecialidadesque
UNIVERS...
contenalapropuestacurricularydela
CDIGO
criminologa,loscualeshoydaalgunos
ORGNICO
permanecenenlaactividad,otrosestnjubilados,
PROCESAL
retiradosofallecidosenalgunoscasos.
PENAL
ElInstitutoUniversitarioNacionaldeEstudios
DERECHOS
Penitenciarios,fuecreadosegnDecreto
HUMANOSDE
PresidencialN1.313,publicadoenGacetaOficial
LOSRECLUSOS
N36.506,defecha30denoviembrede1.990,
LAS teniendocomoobjetivofundamentallaformacin
EMERGENCIAS delpersonalquedebeingresaralsistema,yel
PENITENCIARIAS
mejoramientodelosrecursoshumanosquese
ELPERSONALDE encuentrancumpliendofuncionesenlas
VIGILANCIA diferentesdependenciasdeprisiones.
INTERNA ElfuncionamientodelasInstituciones
ELCONTROL Universitariasestreguladoporlalegislacin
SOBRELA vigente,enelcasodelI.U.N.E.P.,
CORRUPCIN administrativamentetienedependenciadel
LAALIMENTACIN MinisteriodelInterioryJusticia,y
DELA acadmicamentedelMinisteriodeEducacin
POBLACIN Superior.
RECLUSA AmbosMinisteriostienenobligacionesconese
InstitutoUniversitario,mientrasqueelI.U.N.E.P.
ELTRATAMIENTO deberendircuentasegnsuscompetenciasa
DE ambosMinisteriosyacatarunaseriedenormas,
REHABILITACIN dondeloconcernientealaparteacadmicacomo
ALRECLUSO estructuracurricular,evaluaciones,otorgamiento
LOS dettulos,etc.,escoordinadoconelMinisteriode
PROCEDIMIENTO Educacin.
SDESEGURIDAD Conformealadependenciaadministrativaconel
LASEGURIDAD MinisteriodelInterioryJusticia,laDireccinde
PENITENCIARIA PersonaldebenombrarlasautoridadesDirectivas,
ELHACINAMIENTO, elpersonaladministrativoyeldocente,segnla
SUSCAUSASY recomendacindelI.U.N.E.P.,yaquesetratade
CONSECUENCIA unaInstitucinUniversitaria.Entrelas
SL... obligacionesdelaInstitucinseencuentra:
Laformacindelosrecursoshumanosparael
sectorpenitenciario,desdelosDirectores
GeneralesdeCrcel,personaladministrativo,
induccindelpersonaltcnico,formacinde
DelegadosdePruebayeldevigilanciaentodas
susescalas..

Parecieraqueenlaactualidadlasituacinse
pretendemejorar,yseplantealaposibilidadde
convertiralI.U.N.E.P.enunaUniversidadque
otorguettulosdelicenciaturasinembargo,la
negativadeasignarlerecursosfinancierostanto
delpresupuestoordinariocomolosprovenientes
delosconveniosinternacionales,colocanenduda
talesintencionesy,sobretodocuandonose
consideralaparticipacinrealdesta
dependenciaeducativa,enlosprogramas
ordinariosdecapacitacinderecursoshumanos
delsector.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 18:08
N O H AY C OME N TA R I OS :
CDIGOORGNICOPROCESAL
PENAL


EsteCdigoOrgnicoProcesalPenal,contempla
aspectosimportantesreferidosalprocesoyasus
lapsos.CambialafiguradelaFiscaladel
MinisterioPblicoenelprocesoestablecela
brevedaddelosjuicios,laoralidadlagarantadel
debidoprocesoyotrosderechosfundamentales
delimputado.
Entreotrasaccionesimportantes,elCdigocrea
losCircuitosJudicialesconformadosporlos
TribunalesdeControl,deJuicio,deEjecuciny
lasCortesdeApelacin,todoello,
indudablementegenerarnuncambioprofundoen
elSistemadeAdministracindeJusticia
VenezolanodelcualesparteelSistema
PenitenciarioNacional.
Entodoelprocedimientodeliberacin,se
observabaenocasionesmalaprcticadealgunos
operadoresdejusticiaporcuantoseomitan
requisitosindispensablesparaotorgarlas
medidas.
DesdeesemomentohastalareformadelCdigo
OrgnicoProcesalPenal,laAdministracin
Penitenciariadispusodesuficientetiempopara
abocarsealmejoramientodelasinstalacionesde
reclusin,construccindeobrasysinceracinde
lasnminasdepersonalparaconformarlos
equiposnecesariostantodeseguridadcomode
personaltcnicoprofesionalquepudieranbrindar
tratamientoalosinternos,adaptandosus
dependenciasalavigenciadelC.O.P.P.
Lamentablementelasaccionesfacilitadorasdel
procesodecambionosetomaron.Cuandose
comenzaimponerelrigorpenalgeneradoenla
reformadelC.O.P.P.,elhacinamientocontinu
siendoelgraveflageloquedeteriora
progresivamenteelsistemacarcelario,mientras
queadecuacindelosReglamentosdelaLeyde
RgimenPenitenciarioydeInternadosJudiciales
pautadaenelartculo549delCdigosigue
pendiente.
ElCdigoOrgnicoProcesalPenalsiguesiendo
uninstrumentolegalgarantistaquehamejorado
significativamenteaspectosnegativosdela
AdministracindeJusticiaNacional.Lareforma
referidaalaejecucindelapenaalaquefue
sometido,secontraponeconlosprincipios
Constitucionalessobreelusodelrgimenabierto
antesquelasmedidasdenaturalezareclusoria,
puestoqueimponeunosrequisitosquecadavez
distancianmsalcondenadodelaposibilidadde
optarporelrgimenabierto,siendoquelas
modalidadesdeestablecimientoabiertopermiten
enmayormedidalareinsercinsocial,demanera
queesunatareapendienteparaloslegisladores.
LavigenciadelaConstitucindelaRepblicade
1.999,imponelanecesidaddereformarlaLeyde
RgimenPenitenciarioaligualqueunvariado
nmerodeinstrumentoslegales,alosfinesde
adecuarlosalanormativaconstitucionalyfacilitar
unprocesodetransformacin.
EnelcontenidodelaLeydeRgimen
Penitenciariovigente,existenmltiples
contradiccionesconelartculo272dela
Constitucin,motivadoaqueelfuncionamiento
penitenciariodeberadecambiarradicalmentecon
laaplicacindeestanormaconstitucionalysta
Leynolopermiteactualmente,dealllanecesidad
deprocurarsureforma.
Aprincipiosdelao2.002,sesuponequeconel
propsitodefacilitarelprocesodecambiosqueel
sectorrequiere,elDr.LuisMiquelenaex
constituyentista,paraelmomentoMinistrodel
InterioryJusticia,quienconocaclaramentela
necesidaddeiniciarelcambiodela
administracinpenitenciariayadaptarlaal
mandatoConstitucional,solicitlacolaboracin
deungrupodepersonasparaquetrabajsemos
enlareformadelaLeydeRgimenPenitenciario.
ParalelamentefueconstituidalaComisinde
ReestructuracindelMinisteriodelInteriory
Justiciayporsupuestoelreadeprisiones,
atendiendoelDecretoPresidencialN1.570,
medianteelcualsedeclarabalareestructuracin
yreorganizacinadministrativadelMinisteriodel
InterioryJusticia.
AlevaluarlasituacinyrevisarlaLeydeRgimen
Penitenciario,considerandosuvigenciaysu
correspondenciaconlasReglasMnimasparael
TratamientodelosReclusosyotrosinstrumentos
enlamateriaydeDerechosHumanosdelmbito
internacional,sedecidienvezdepresentarun
nuevoCdigo,queporsupuestopasaramucho
tiempoendiscusin,presentamosunareformaa
laLeydeRgimenPenitenciarioquelaadecuaraa
laConstitucinNacionalysepropusoelevarsu
categoraaCdigoOrgnicoPenitenciario.
Eneseordendeideassetrabajsobreuna
adecuacin,seintrodujeronalgunasinnovaciones
yseresolvieronalgunosnudoscrticosquese
habanvenidopresentandoenlaaplicabilidadde
algunasnormasylosproblemasdelarealidad.
Elartculo272delaConstitucindelaRepblica
BolivarianadeVenezuela,textualmenteseala:"El
Estadogarantizarunsistemapenitenciarioque
asegurelarehabilitacindelinternoointernayel
respetoasusderechoshumanos.Paraello,los
establecimientospenitenciarioscontarncon
espaciosparaeltrabajo,elestudio,eldeporteyla
recreacinfuncionarnbajolaDireccinde
penitenciaristasprofesionalesconcredenciales
acadmicasuniversitarias,yseregirnporuna
administracindescentralizada,acargodelos
gobiernosestatalesomunicipales,pudiendoser
sometidosamodalidadesdeprivatizacin.En
general,sepreferirenelloselrgimenabiertoy
elcarcterdecoloniasagrcolaspenitenciarias.
Entodocaso,lasfrmulasdecumplimientode
penasnoprivativasdelalibertadseaplicarncon
preferenciaalasmedidasdenaturaleza
reclusoria.ElEstadocrearlasinstituciones
indispensablesparalaasistenciapos
penitenciariaqueposibilitelareinsercinsocial
delexinternooexinternaypropiciarlacreacin
deunentepenitenciarioconcarcterautnomoy
conpersonalexclusivamentetcnico".
Atendiendoestemandatoseelaborunproyecto
deCdigoOrgnicoPenitenciariocon
aplicabilidadparaimputadosycondenados,enel
cualsehacenentreotralassiguientes
propuestas:
GarantadelaRehabilitacin
Artculo4,especificaquelareinsercinse
lograratravsdeltrabajo,elestudio,lacultura,
eldeporteylarecreacin,segarantizaelrespeto
delosDerechosHumanosyseasignala
responsabilidadalosTribunales,deamparara
todoreclusoenelgocedesusderechos.
GarantadelosDerechosHumanos.
Artculo7,seresponsabilizaalaadministracin
penitenciaria,delavida,integridadysaluddelos
reclusos,adems,seprohbeelusodemaltratos
depalabrauobraylatortura,deconformidadcon
losinstrumentoslegalesvigentes.
Innovacin,garantadeltratamiento,derechoala
salud.
Artculo42,seagregalacreacindesecciones
enloscentrosparatratamientosde
desintoxicacin,paraenfermedadescontagiosas,
obstetriciayginecologaenloscasosdeanexos
paradamas.
GarantadeDerechosHumanos,derechoala
defensaenloadministrativoyprohibicindel
maltratoylatortura.
Artculo46,disponequelassanciones
disciplinariasnodebenmenoscabareldesarrollo
integraldelapersonalidad.
Artculo49,clasificalassancionesparacadatipo
defaltas.
Artculo50,sedelegaelcontroldelcumplimiento
delassancionesalJueznaturalylavigilancia
diariaalmdicoyalequipotcnico(nosloal
mdico).
Artculo52,seestablecequelaapelacinsobre
laaplicacindeunasancindisciplinariadebe
hacerseanteelsuperiorjerrquico
correspondiente,queseralaDireccinGeneralde
RehabilitacinyCustodiaynoelJuezde
Ejecucin.
Artculo55,seposibilitaalreclusodirigirseal
Jueznatural,alaFiscala,alaDefensoradel
PuebloyalMinisterioparapresentarquejas.
Artculo58,segarantizaelrespetoaladignidad
humanaenlosprocedimientosdechequeoy
requisa.
Garantadelderechoalacomunicacin,se
consideralafamiliacomoparteesencialparael
tratamiento,seprevelrespetoalosderechosdel
nioyadolescentes.
Artculo65,sedisponendosdasdevisita
semanal,conexclusindelosinternosqueestn
sometidosarestriccindevisitacomomedida
disciplinaria.
Artculo66,seregulaqueelaccesodeniosy
adolescentescomovisitantesaloscentrosde
reclusin,sloserealizarconeldebido
acompaamientodelrepresentantelegal,enlugar
previamentedeterminadoporeldirectordel
centro.
Artculo67,sedisponeelrecibimientodevisitas
enespaciosacondicionadosparaelloynoenlas
celdasdereclusin.
Respetoalosderechosdelapoblacinindgena.
Artculo92,sedefinelaobligacindehabilitar
seccionesparainternosindgenasyteneren
cuentasuscaractersticasculturalesparala
aplicacindeltratamiento.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 17:58
1 C OME N TA R I O:

DERECHOSHUMANOSDELOS
RECLUSOS

La
Con
stitu
cin
de
la
Rep
bli
ca
Boli
vari
ana
de
Venezuela,ensuartculo280establece:"La
DefensoradelPueblotieneasucargola
promocin,defensayvigilanciadelosderechosy
garantasestablecidasenestaConstitucinylos
tratadosinternacionalessobrederechos
humanos,ademsdeintereseslegtimos,
colectivosydifusos,delosciudadanosy
ciudadanas."
Asmismoelartculo281ensusnumerales2,9y
10sealanquesonatribucionesdelDefensoro
DefensoradelPueblo:2.Velarporelcorrecto
funcionamientodelosserviciospblicos,amparar
yprotegerlosderechoseintereseslegtimosy
difusosdelaspersonas,contralas
arbitrariedades,desviacionesdepoderyerrores
cometidosenlaprestacindelosmismos,
interponiendocuandofuereprocedentelas
accionesnecesariasparaexigiralEstadoel
resarcimientoalaspersonasdelosdaosy
perjuiciosquelesseanocasionadosconmotivo
delfuncionamientodelosserviciospblicos.
Elnumeral9planteadentrodelasatribucionesdel
DefensordelPuebloVisitareinspeccionarlas
dependenciasyestablecimientosdelosrganos
delEstado,afindegarantizarlaproteccindelos
DerechosHumanos,Yelnumeral10delmismo
articulo,atribuyealDefensordelPuebloFormular
antelosrganoscorrespondienteslas
recomendacionesyobservacionesnecesarias
paralamejorproteccindelosderechos
humanos,envirtuddelocualdesarrollar
mecanismosdecomunicacinpermanentecon
rganospblicosoprivados,nacionalese
internacionales,deproteccinydefensadelos
DerechosHumanos.
DeloanteriorsedesprendequelaDefensoradel
Pueblotienelaresponsabilidaddevigilary
controlarelcomportamientoylasdesviacionesde
laadministracinpblicafrentealosDerechos
Humanosdelosciudadanos.
Duranteelprocesoconstituyente,laAsamblea,
teniendoenconsideracinlagravecrisisquese
havenidoobservandoenelSistemaPenitenciario
delPas,estimlaimportanciadeabordarla
situacin,yalrespectolegislsobrelaformade
funcionamientodelsectoryasquedplasmado
enelartculo272delaConstitucin.
Loshechoshandemostradoenelmbitonacional
einternacional,queloscentrosdereclusinpara
civilesymilitares,loscentrosdeprivacinde
libertadparaadolescentes,ydemslugaresde
internamientoydetencinpreventiva,constituyen
espaciosdelaAdministracinPblicadondese
vulneranconfrecuencialosderechosdelas
personassometidasaestetipoderegmenes,
debidoasuscondicionestancontradictoriascon
larehabilitacinylaresocializacin.
Atendiendopreceptosconstitucionales,la
ComisindeCreacindelaDefensoradelPueblo
delacualformeparteenlaestructurade
funcionamientoparalanacienteinstitucin,previ
laconformacindeunequipodetrabajo
constituidoenunaDefensoraDelegadaEspecial
concompetenciasenelrgimenpenitenciario.
EstaDefensoraEspecial,debatenercomo
objetivolaatencindeciudadanosprivadosdela
libertadyenrgimenderehabilitacin.
PorserunadependenciadelaDefensoradel
Pueblo,tendralaobligacindepromocionaren
lasdependenciasdereclusinelconocimientode
losDerechosHumanosyGarantas
Constitucionales,investigardeoficiooainstancia
departelasviolacionesdelosDerechos
Humanos,paracumplirconsuroldevigilante,y
ejercerladefensanojudicialdelasvctimasde
estasviolaciones,ascomocontribuiral
mejoramientodelascondicionesdevidadelos
detenidos,promoverlareestructuracin,
tecnificacinydescentralizacindelosservicios
penitenciarios.
Todoelloconelpropsitodegarantizarel
cumplimientodelanormativalegalestablecidaen
laConstitucindelaRepblicaBolivarianade
VenezuelalosTratadosyConvenios
InternacionalesacordadosporlaRepblica,que
regulanelcomportamientodelEstadofrentealos
DerechosHumanosdelaspersonasquese
encuentrenencondicindereclusinenlos
InternadosJudiciales,CrcelesNacionales,
CentrosPenitenciarios,Departamentosde
ProcesadosMilitares,Centrosdeprivacinde
libertadparaAdolescentesydemslugaresde
detencinpreventivaentodoelterritorionacional.
Comopuedeapreciarse,lafundamentacinlegal
otorgaalaDefensoradelPuebloamplias
competenciasparalagarantadelosDerechos
Humanosdelospresos.
Basndoseenesanormativacitada,laComisin
deCreacindelaDefensoradispusola
conformacindeunadependenciaespecialpara
queseencargasedesareaespecficatan
vulnerable.Entalsentidoseledefinieron
claramentesusobjetivos,competencias,metasy
actividades.
LaDefensoradelPueblotendraquehaceruna
revisininternadesuspropiasdependencias,
paradeterminarsilosfuncionariosdelequipode
trabajoseleccionadosparaestamisinestn
cumpliendosusresponsabilidades,osiporel
contrario,vienenrepitiendolosviciosdeotras
instituciones,desvirtuandosumisiny
competencias,puesllamalaatencin,quelos
mismosinternosconsecutivamentehacenserios
cuestionamientosymanifiestansudescontento
conlaactuacindelainstitucin.
DesdelasDelegacionesRegionalessedespliegan
algunasaccionesparafavoreceralosinternos,
conocindoseresultadospositivosdeestas
intervenciones.Unejemplodecompromisocon
losDerechosHumanoslorepresentaeltrabajo
quehanvenidodesarrollandoJudithHernndez,
MaraDazMachuca,MercedesFloresyelresto
delequipodetrabajodelaDefensoraDelegada
delPueblodelEstadoMiranda,quienesactan
permanentementeantecualquierhechoque
comprometalagarantadelosDerechosHumanos
delosreclusosalbergadosenlos
establecimientospenitenciariosdelEstado,hacen
seguimientoalasdiligenciayobtienenresultados,
deellodanfelospropiosinternosconquienesse
sostuvoentrevistas.
Lamagnituddelaproblemticarequieredeuna
actuacinmscomprometida,oportunay
apropiada.ResultaobvioquelaDefensoradel
Pueblodebeaccionarconmayoreficaciafrentea
losatropellosylascondicionesdehostilidada
quesonsometidosactualmentelosreosdelPas,
dentrodesupropiaestructuratieneejemplosde
comodebedireccionarsuintervencinenlos
reclusorios,comoeselcasodeMiranda.
AligualqueenlaFiscaladelMinisterioPblico,
losfuncionariosdelaDefensoradelPuebloen
materiapenitenciariacomoqueselimitanala
realizacindevisitasdeinspeccinreuniones
conlosdirectoresdelasinstitucionesde
privacindelibertadylevantamientodeinformes
alosqueparecierasedapocaimportancia,
mientrasquesusdenunciassobreviolacionesde
DerechosHumanos,sepresumequeigualmente
terminanarchivadasenlosDespachosdela
FiscalaTribunales.
Lospocosresultadosqueseobservandela
actuacindelaDefensoradelPueblofrentealas
violacionesdelosDerechosHumanosenlos
centrosdeprivacindelalibertad,hacenpensar
quelainstitucinnohadefinidounapolticaen
cuantoalaatencindelsectorpenitenciario,por
talraznvecomprometidasucredibilidadenel
desempeodesuroldevigilancia,protecciny
defensadelosDerechosHumanosdelos
ciudadanos.
Resultahonestoreconoceraqu,queelequipo
queseincorporinicialmenteparaformarla
comisindecreacindelaDefensoradelPueblo
yluegocomofuncionariosDirectivosyde
diversascompetenciasenlanuevainstitucin,en
unaltoporcentajeestabaconstituidopor
profesionalesqueconocamosdelagrave
situacinpenitenciariaquesevivaenelPasen
muchoscasoshabamossidooperariosdirectos
delsistema,desdelaDefensoradelPueblohasta
secretarios,abogados,Directores,etc.,dondeme
incluyo.Tomamosalgunasiniciativaspara
intervenirenelsectorsinembargo,debe
aceptarsequefuepocoelaportequesehizoala
poblacinpenitenciaria,afavordelavigilanciay
defensadelosDerechosHumanos,alnohaber
definidounplandeaccincontundentepara
abordarlaproblemticaynohaberdadoprioridad
asuatencin.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 17:57
N O H AY C OME N TA R I OS :

LASEMERGENCIAS
PENITENCIARIAS

Larealidadvienedandomuestrasdesdehacems
deveinteaosqueelsectorpenitenciariose
encuentrapermanentementeenemergencia.
Bastaconobservarelnmerodevigilantesen
contrasteconennmerodereclusoslas
condicionesdedeteriorodelainfraestructura
fsicalaausenciademediosparatratamientoy
seguridad,laviolenciapermanente,etc.
Loplanteadonoesnadanuevo,sloqueenlos
ltimos
aosse
viene
agravan
do
alcanzan
do
ndices
histrico
s,pues
las
crceles
estnen
manos
delos
presos,
ypredominansusreglasnolasdelaautoridad,de
all,lainmensaviolenciayelaltogradode
deterioro.
Desdehaceaossehapretendidoocultarla
realidadquevivenlascrceles.Los
representantesdelsectorindicandesdehace
aosquelascosasestnmejorando,quese
hacengrandesesfuerzosporcontrolarlacrisis
perolarealidadreflejaquelamayoradelas
iniciativashanfracasado,pornocorrespondera
unapoltica,aunplanserioconsus
correspondientesysuficientesrecursospuesha
sidopoconuloelintersqueelsectorysu
crisishandespertadoenlospolticosylas
autoridades,yaqueenlascrcelesloquehayson
pobrespresos,queporcierto,sumanmuypocos
votosenlaselecciones.
Ahorabien,cuandolacrisissehaprofundizadoa
travsdelaviolenciayseevidenciademanera
inocultable,hipcritamente,sehanvenido
declarandoformalmente"Emergencias
Penitenciarias".Luegoseejecutanacciones
espasmdicascomolamilitarizacingastos
extraordinariossinsustentoprogramticola
aplicacindeproyectosimprovisadosporlos
mismosresponsablesdesiemprehasta
actuacionesjudicialesenocasionesalmargendel
derecho.Todashanfracasadotantoenla
aplicacindeltratamientocomodelaseguridad
penitenciaria.
Lasltimasdeclaracionesde"Emergencia
Penitenciaria"fueronemitidasporlosgobiernos
delDr.RafaelCaldera,porelactualPresidente
TCEL.HugoChvezylamismaAsamblea
NacionalConstituyenteel25deAgostodelao
1.999,enelcontextodelaDeclaracindela
EmergenciaJudicialdondeseacorddeigual
formalaEmergenciaPenitenciaria,paralocualse
constituyeronalgunascomisionesquedeban
hacereltrabajodeatenderlacrisis,perotenan
pocopoderdedecisin.
Entodosloscasosseacudialamilitarizacinde
algunoscentrosdereclusinconlaGuardia
Nacional,quienesnoestnpreparadospara
ejercerfuncionesdecontrolinternoenlos
centros,porestarazn,privalaarbitrariedadyel
maltrato,porendegeneranretrocesoenlaspocas
alternativasvlidasdetratamiento,
constituyndoseenotroproblemamsdelsector
yenunevidentefracaso.Enelcontextodeestas
EmergenciasPenitenciarias,enunaoportunidad
seasignlaseguridadinternadelRetendeCatiaa
laPolicaMetropolitana,locualresultenun
rotundofracaso.Losreclusosyfamiliares
denunciabanviolacionesatrocesalosderechos.
Paranoviembrede2.004,sedeclarnuevamente
unaEmergenciaPenitenciariaconmirasala
atencindelacrisis.Conestepropsitose
constituyunaComisinPresidencialconformada
porunrepresentantedelMinisteriodelInteriory
Justicia,quienlapresidiryunrepresentantedel
MinisteriodeFinanzas,delaDefensa.DeSalud,
DesarrolloSocialydelTrabajo,FondoNacionalde
EdificacionesPenitenciariasyFondodeGarantas
deDepsitosyProteccinBancaria.
TambindebeintegrarlareferidaComisin
representantesdelTribunalSupremodeJusticia,
laFiscaladelMinisterioPblicoylaDefensora
delPueblo,pudiendoelPresidentedelaComisin
invitarrepresentantesdeotrosorganismoso
personasespecializadas,paraelexameny
consideracindelamateriareferidaalDecreto
PresidencialN3.265defecha23/11/2.004,a
travsdelcualsecreaelOrganismoColegiado,
considerandoespecialmentelagarantadelos
DerechosHumanos.
Seesperaqueenestaoportunidad,talComisin
puedagenerarelprocesodetransformacinque
elSistemaPenitenciariorequiere,yquenose
planteenuevamenteaccionesparacontrolarla
crisisenvezdeunplancoherenteysustentable
quepermitacambiosprofundos.
LaexperienciadelasDeclaracionesde
EmergenciaPenitenciariaanterioreshandejado
pocoslogros,entreotros:accionesdedes
hacinamientoIntervencionesextraordinariasde
equiposinterdisciplinarioseinterinstitucionales
dotacionesdematerialesyequipossin
posibilidadesdecontinuidad,eingresode
personalcontratado.
Jamslasdeclaracionesde"Emergencia
Penitenciara"hanservidoparaladefinicinde
unapolticaseriaconlacorrespondiente
ejecucindeunplanquedefinalosrecursos,las
estrategias,ydemsaccionesatomarpara
intervenirlacrisisconherramientascapacesde
mejoraraprofundidadelsectorygenerarcambios
realesportalrazn,talesDeclaratoriassehan
venidoconstituyendoenunamerarespuesta
polticaconfinesefectistas,envanospaliativos
queslohanservidoparapretenderconvencera
laopininpblicadeladisposicindelEstado
pararesolverelproblema,locualnuncaseha
materializado.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 17:56
N O H AY C OME N TA R I OS :

ELPERSONALDEVIGILANCIA
INTERNA

Lavigilanciainternayexternadelos
establecimientospenitenciariossegnla
legislacininternacionalynuestralegislacin,
estencomendadaalpersonalcivil,
excepcionalmentepodrserasumidaporcuerpos
militares.
SegnlopautadoporelReglamentode
InternadosJudiciales,enelartculo75yel
artculo8delaLeydeRgimenPenitenciario,se
declaraquelavigilanciainternaestaracargode
personalcivil,ypodrencomendasealasFuerzas
Armadascuandosituacionesdehechoaslo
requieran,estandodestinadosteservicioa
mantenerelordeninterno,ladisciplina,ypor
endecondicionesdeseguridadyconvivenciaque
permitanlaejecucindelprogramade
tratamiento.
Enstesentido,seentiendequelafuncindel
personaldeseguridadinfluyesignificativamente
enlaejecucindelprogramadetratamiento,al
cualseleasignalaresponsabilidaddeser
facilitadordelmismo.
"vigilarnoessloteneruncuidadosuperficialy
ejerceruncontroldeseguridadsobreunobjetivo,
unsujetoouncolectivo.Estambin,cuidarbien
elobjetivodevigilanciaparaquenosedeteriore,
paraquenopierdasuidentidad,paraquesiga
creciendo.Lavigilanciaesunacondicinde
proteccinnecesariaparaquealgosalgabien.Es
unacondicindeproteccinquesederiva,porun
lado,deladebilidaddelsujetoprotegido,yporel
otro,delaimportanciadelPlanoprogramaenla
queestenmarcadoelsujetovigiladoyprotegido.
Lavigilanciaesunacondicinquedebegarantizar
laseguridadeintegridaddelbiencuidadoysu
crecimiento.
Poreso,cuandohablamosde"vigilancia"como
cuidadoatentoestamosdefendiendoelperfildel
vigilante,entreotras,porestascincocualidades:
tieneinterspersonalporaquelloquecuida,o
sea,tieneactitudespositivas
tieneconocimientodeldestinatariodesu
vigilancia,desuproblemtica,desusituacin,o
sea,conoceelmedioenelquevaatrabajar
tieneciertodominiooconocimientodelas
habilidadesydestrezasquenecesitaparael
ejerciciodeunavigilanciafacilitadora,parapoder
establecerunabuenarelacinconsusvigilados
conoceoestinformadodelplanglobalenque
seubicalavigilancia
seimplica,dealgunamanera,enlasiniciativasy
programasconcretosquedesarrollanconlos
vigilados.
Deestaspremisassedesprendequeelpersonal
devigilanciadebeestarformadotcnicamente
paraelejerciciodelafuncindecustodia,
encontrndosesuaccinestrechamente
relacionadaconlasdirectricesquesobreelsujeto
vigiladosetenganenmateriadetratamiento,
puestoque,elpersonaldecustodiaademsde
hacerseguimientoalcumplimientodela
disciplina,participadirectaeindirectamentede
maneramuyimportanteenellogrodel
tratamiento.
ElcontactopermanentedelVigilanteconel
recluso,lepermiteestarenconocimientosobrela
evolucinquesteexperimenteencuantoalos
cambiosdeconductadeseados,esdecir,tiene
posibilidadesdeverificarobservandoel
comportamiento,sielreclusohainternalizado
valorespositivosquepermitansurehabilitacin,
loqueimplica,queelcustodiodebeconocerla
temticadelaseguridadydeltratamiento,para
tenerhabilidadesydestrezasconlasquepueda
atenderaunapoblacinquepresentacondiciones
especialesdecomportamiento.

LavigilanciainternaenelSistemaPenitenciario
Nacionalesrealizadasegnlaestructura
jerrquica,porelDirectordelestablecimiento,
delegandoactividadesenelSubDirector,los
CoordinadoresdeSeguridad,losJefesde
RgimenylosVigilantes.
Ahorabien,comoseobserva,lavigilanciaexterna
detodosloscentrospenitenciariosdelPasha
sidoencomendadaalaGuardiaNacional,loque
indicaquetalfuncinnoseasignaporlavadela
excepcin,sinodeformaordinaria,
contraviniendolasrecomendacionescontenidas
enlasReglasMnimasparaelTratamientodelos
Reclusosyenlalegislacininterna.
Todoello,generataldescontrolenlaseguridad
internadelosestablecimientoscarcelarios,que
enalgunoscentrosdelPaslavigilanciano
accedealasreasdereclusinysemantieneen
losespaciosadministrativos,motivadoaesto,la
mayorpartedeltiempolosreclusosseencuentran
asulibrealbedro.Generalmenteloscustodios
civilessloingresanalospabellones
acompaadosdelaGuardiaNacionalpara
efectuarelpasedelistaynmerooarealizar
procedimientosderequisa.
Lafaltadevigilanciaenreasinternas,traecomo
resultadolaimposicindelasnormasde
convivenciaquedecidenlosreclusoslideresde
lospenales,porloqueprogresivamentesepierde
laautoridadyelcontrolsobrelospresos,
predominandoenlugardeladisciplinalos
acuerdosentrebandasdereclusosque
supuestamentecontribuyenamantenerlacalmay
elcontrol.
Constantementeseutilizaelpersonaldevigilancia
propiamentedichoenfuncionesadministrativas,
mientrasquelasreascrticasdelascrcelesse
encuentrandesguarnecidas.Escomnencontrar
centrosdereclusinconpersonalnfimoparala
vigilanciayaltosporcentajescumpliendo
funcionesadministrativas,aunadoaesto,existe
pococontrolsobreloscustodioscivilesque
verdaderamentecumplenfuncionesdeseguridad
interna,motivadoaquenoestndefinidoslos
procedimientos.
Esusualqueexistangruposdevigilanciaenlos
centroshospitalariosprestandoserviciosde
custodiaadetenidos,mientrasquelacrcelse
encuentraencondicionesdifcilesdeseguridad
nohasidoposibledarsolucinalasituacina
travsdelacreacindepabellonespara
detenidosenloshospitalesenelmbitolocal,
comotampocoterminarconlaasignacinadedo
depersonasenloscargosdevigilanciapara
cumplirotrasfunciones.Unaparteespecial
mereceelprogramadecapacitacin,que
consideraremosenotrosegmentodestetrabajo.
Lascondicionesdeseleccin,ingreso,asignacin
desalarios,reivindicacionessocialesyla
motivacinnosonidneosparalamisinque
stepersonaldebecumplir.Unaspecto
importanteloconstituyelafaltademotivacinal
personaldecustodiainterna,biensesabeque
stepersonalprestasusserviciosencondiciones
inhspitas,sometindoselesajornadasdetrabajo
muyextensas,sinequiposyconextremopeligro
asuintegridadfsica.
Loslocalesquefuncionancomocuadrasde
dormitorioparaelpersonaldevigilanciaen
algunascrcelessonmuyinsalubres,en
condicionesmuysimilaresaloslocalesde
alberguedereclusos.Lossalariosparaste
personalsondeficitarios,aunadoaello,noson
funcionariosdecarreraadministrativasinode
confianza,librenombramientoyremocin,con
posibilidadesdeascensosumamentelimitadas.
Normalmenteseobservaenlascrceles,
vigilantesfungiendocomoJefesdeRgimen
JefesdeRgimencomoCoordinadoresde
SeguridadCoordinadoreshaciendovecesdeSub
DirectoresySubDirectoresencargadosdelas
Direccionessinembargo,noseproducen
ascensosparalosfuncionariosqueseencuentran
entalessituaciones.
Espreocupantequeenrepetidasoportunidadesal
existircargosvacantesenlaorganizacin,desde
laDireccindePersonal,seasciendeacargos
superioresafuncionariosdergimenque
cumplenenlasededelMinisteriouotras
dependencias,actividadesadministrativasose
nombraenloscargossuperioresapersonasque
notienenningunaexperiencia
Enloreferidoalnombramientoyascensosdel
personaldeseguridadinterna,haprivadoenel
pasadocompromisosdeautoridadesyel
clientelismopoltico,loquesumadoala
deficienciadecargos,generalagran
desproporcinqueexisteentreelnmerode
funcionariosdeseguridadinternayeltamaode
lapoblacinreclusa.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 17:54
N O H AY C OME N TA R I OS :

ELCONTROLSOBRELA
CORRUPCIN

Lacorrupcindelosfuncionariospenitenciarios,
harepresentadountemalatenteenlosltimos
treintaaos.Alrededordevariadospersonajes
quehantrabajadoyprestanactualmenteservicios
paraelSistemaPenitenciarionacional,seha
tejidotodaunamaraadesealamientosdonde
selesinvolucraencomportamientosirregulares
enelejerciciodefuncionespblicas.
Larealidadmuestraquelacorrupcincomienzaa
manifestarseenlacrceldesdeelmismoingreso
delpresoenlasprimerasdecambio,cualquier
funcionarioestdispuestoadespojarlodelos
bienesquetrae:dinero,joyas,perfumes,entre
otros.Posteriormenteloextorsionanparaubicarlo
enunlugardealojamientoqueofrezcamenos
riesgo,yenelcursodelareclusincontinan
hacindolecobrosirregulares.
Lasinvestigacionesdelpersonaldeseguridad,en
muchoscasosdanmuestraqueestetipodereos
formapartedelasmafiasquefuncionanenlos
centrosparalaventadedrogasyarmassin
embargo,selesotorganprivilegiosdeformamuy
desigualalrestodelosreclusos,selesasignan
localesparadormitoriosacondicionados,seles
permiteaccesodecualquierartefactoelctrico,se
lesconcedenvisitasdiariasasusfamiliares,etc.
Conrespectoalapermanenciadelacorrupcin
enlosestablecimientospenalespodemoscitar
comoejemplo,laperdidadelosequiposdotados
porlaUnidaddeGestindelProyectode
ReinsercinSocialdeDelincuentesdelConvenio
UninEuropeaRepblicadeVenezuela,
realizadasenelao2.008,dondesehizoentrega
devariosequiposquetantafaltahacenpara
facilitareltrabajoalosfuncionariosypoder
ejecutaractividadesdetratamientoyseguridad.A
escasosdasdehaberserealizadoladotacinen
lasCrcelesdeMaracaiboyBarquisimeto,se
extraviaronlascomputadoras,televisoresyotros
materiales.
Conestehechoserepitelaexperienciadelaporte
anteriordelaUninEuropea,dondese
extraviaronydestruyeronequiposeinstalaciones
dotadosyconstruidoscomopartedeunproyecto
similarenlasmismascrceles.Frenteaestas
situaciones,sepresumehaexistidonegligencia,
omisinocomplicidaddelasautoridades,por
cuantonoseconocequelaDireccinGeneralde
RehabilitacinyCustodiahayainiciadouna
averiguacinparadeterminarresponsabilidades
delasprdidasocurridas.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 17:54
N O H AY C OME N TA R I OS :

LAALIMENTACINDELA
POBLACINRECLUSA

EnmateriadenutricinlaDivisindeMedicina
Integralselimitaarecibirreportesmensuales
sobreladietasuministradaalapoblacinreclusa,
aremitir
instructivo
ssobreel
contenido
nutricional
quedebe
suministra
rsealos
presos,yenocasionessobrelapreparacinde
alimentosperomuypocoserealizanactividades
desupervisinenloscentrosdereclusin.
Conrelacinalascomprassloseefectala
revisindelafacturacin,loqueciertamenteno
generamayorcontrol.Nuncasehaexigido
licitacinparaefectuarcomprasdealimentos,
aunqueenoportunidadesimplicanaltassumasde
dinerosedejaallibrealbedrodelosdirectoresy
administradoreslaseleccindeproveedores,la
definicindelmen,delosproductosquedeben
comprarse,etc.
Desdehaceaoselsuministrodealimentosse
vieneasociandoahechosdecorrupcin,
relacionadosconcobrosdecomisionesporlas
comprassinembargo,losproveedoresse
mantuvieronporaossuministrandotodotipode
mercancas,inclusivediferentesalaraznsocial
delasempresasquerepresentaban.
Lafaltadealimentoshangenerandoenocasiones
reaccionesdepartedelapoblacinreclusa,sus
familiaresydelacomunidad,talcomolohan
reseadoenalgunasoportunidadeslosmediosde
comunicacin.
SegninformelDirectordelObservatorio
VenezolanodePrisioneslafaltadealimentoses
responsabilidaddelDirectordeRehabilitaciny
Custodia,"alcentralizarlosrecursosdelas
crcelesydirigirdesdeCaracasloqueantesera
coordinadoporlosdirectoresdelospenales.
Lomslastimosoesquelosreclusosterminan
aguantandohambreporquelosalimentosno
lleganatiempoenocasionesenmalestadoy
sumamentedeficitarios,debidoaqueenlos
establecimientosnoserecibeloquelos
administradoressolicitan,sinoloquetengael
proveedoruordeneelMinisterio.
Loslocalesdestinadosalapreparacinyreparto
dealimentosenalgunosrecintospenitenciarios
seencuentranencondicionesdeplorables,de
higiene,dotacindeequipos,deteriorodelos
utensilios,yfaltademantenimientodelas
instalaciones.Existenlocalesdondelasaguas
negras,porobstruccinodestruccindelos
drenajes,seviertenalospisosdelascocinas.Las
unidadesderefrigeracinseencuentran
inoperativasofuncionandoconaltogradode
deterioro.Losdepsitosyarmariosparael
almacenamientoenoportunidadesenmuymalas
condiciones,todoreflejadescuidooficialsobreun
aspectotanimportanteparalasalud.
P U B LI C A D O P OR A LU MN OS I N P E C E N 17:53
4 C OME N TA R I OS :

Pginaprincipal Entradasantiguas

Suscribirsea:Entradas(Atom)

Anda mungkin juga menyukai