Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.
2011 14:07 Page 68
Makale
A. Cneyt ZYAMAN
Abstract:
In residences, performing the same
work with less energy in heating and
hot water generation means using
less fuel, paying less, and causing
proportionally less pollution to the
environment.
To achieve this aim, heating and hot
water generation using a solar heat
pump was targeted in a workplace of
120 square meters of net occupation
area in zmir, and the system was
operated around the clock on all
days of the week for 5 months from
November 2009 to April 2010. The
results attained from measurements
taken during this period are given
below.
68
Gne Enerjisi Destekli Is
Pompas ile Mahal Istma
Uygulamas
ZET
Konutlarda snma ve scak su retiminde ayn ii daha az enerji kullanarak yap-
mak sonuta daha az yakt kullanmak, daha az para demek ve evreyi ayn
oranda da az kirletmek demektir.
Bu hedefe ulaabilmek iin, zmir'de 120 m2 net kullanm alanna sahip bir iye-
rinde gne enerjisi destekli s pompas kullanarak snma ve scak su retimi
amalanm ve sistem Kasm 2009'dan Nisan2010 aylar arasnda 5 ay sre ile
7gn 24 saat altrlmtr.Bu srete lmler yaplarak elde edilen sonular
aada verilmitir.
1. SSTEM ELEMANLARI SEMLER
1.1. Is Pompas Seimi
Sistem zmir'de 120 mf kullanm alanl bir iyerini (Resim 1) stmak
amac ile kullanlacaktr.
Bina 4 katl olup, duvarlar s yaltmsz ve
pencereleri alminyum ift camdr.
Bina s kayb; d scaklk 3C, mahal scak-
lklar 22C kabul edilerek 8,2 kW olarak
hesaplanmtr. Istma yntemi olarak, mev-
cut binada yerden stma sistemi uygulamas
mmkn olmadndan radyatrl sistem
kabul edilmi ve bundan dolay s pompas
seiminde 50C alma scakl kabul edil-
mitir. yerinde banyo amal scak su kul-
Resim 1. Istlacak Bina lanlmayaca iin sadece lavabolar ve mut-
fak scak suyunu karlama iin scak su sis-
temi kullanlacaktr.
evre scakl(Tb)= 3 C
stenen ortam scakl(Tm)= 22 C
Mahal alan(A)= 120 m2
Tb ve Tm iin mahal s kayb(Qk)= 8,2 kW
Istma sistemi tasarm scakl(Tt)= 50 C
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:07 Page 69

Makale

Grafik 1. Is Pompas Karakteristikleri

Optimum bir s pompas seimi iin, cihaz kapasite-
si; %60 mahal s kayb<Qp*<%80 mahal s kayb
artn salamaldr.[1] *Qp=Tb ve Tt scaklklar
dikkate alnarak seilen kapasitesi.
AWHP 8MR tip s pompas istenilen snr artlar
iinde kalmaktadr.
Is Pompas Destek Istma Kapasitesi Hesab:
Destek stma kapasitesi seimi iin;
Is pompasnn kapasitesi(Qp) + Destek stma kap-
asitesi(Qd) > %120 mahal s kayb [1] art salan-
maldr.
Buna gre;
5,6 kW+Destek stma kapasitesi > %120*8,2 kW
Destek stma kapasitesi(Qd) > 4,24 kW
olmaldr.
Sonuta ihtiyac karlamak iin 6kW elektrik stc-
l AWHP 8MR tipi s pompas seilmi olup cihaz
teknik zellikleri tablo 1'de verilmitir.
1.2. Istma Sistemi Boru Tesisat Tasarm ve
Radyatr Seimi
Is pompas planlama klavuzunda verildii gibi
(tablo 1) sistem su debisi AT=5C alma scaklk-
larna gre 1,38 nfVh olarak hesaplanm ve boru
aplar bu debiye gre seilmitir.
Radyatr olarak, verimlilii arttrma amac ile
,dk su hacimli alminyum radyatrler kullanl-
mtr. 22C mahal scaklnda 90/70C alma
scaklklar iin radyatr sl kapasitesi %100 kabul
edildiinde yine 22C mahal scaklnda 55/50C
alma scaklklar iin radyatr sl kapasitesi %40
olarak hesaplanm ve radyatr boyutlandrmas

Tablo 1. AWHP 8MR Is Pompas Teknik zellikleri.[1]

69
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:08 Page 70

Makale

Resim 2. Radyatrler

buna gre yaplmtr(Resim 2).Is pompas prog- Tablo 2'de 55 a ile yerletirilmi 11,28 m2 seici
ramlanabilir oda termostatnn bulunduu bina giri yzeyli gne kollektr ile alnabilecek enerji mik-
kat haricindeki radyatrlerde termostatik vana kul- tarlar verilmitir.
lanlmtr.
Tablo 2. Gne Kolektrleri ile Alnan Enerji
1.3. Gne Kollektr ve Gne Enerji Sistemi (kW) [4][5][7]
Elemanlar Seimi
1.3.1. Gne Kollektrleri Seimi
Gne kollektr ile stma destei uygulamalarnda
ekonomik bir yatrm iin kollektr kapasitesinin
toplam s gereksinmesinin %20-25'ini karlamas
tavsiye edilmektedir.[2][3]

Bu amala,toplam net yutucu yzey alan 11,28 m2

olan 6 adet seici yzeyli alminyum gne kolekt-
r seilmitir.Resim 3'de kullanlan kolektrlerin Seilen kolektrlerin yerleim ve montaj Resim 4'de
baz teknik zellikleri verilmitir. verilmitir.

1.3.2. Gne Enerjisi Sistemi Pompa ve

Boru Tesisat Seimi
Uygulanacak sistem byklne, seilen
gne kolektrleri zelliklerine ve net
yzey aklk alanna bal olarak su debi-
si 40-45 lt/m2-h nerilmektedir[2][5][7].
Buna gre 11,28 m2 iin yaklak 500 lt/h
kapasiteli sirklasyon pompa grubu seil-
mitir (Resim 5a). Pompa grubunda bulu-
nan debi ayarl kresel vana ile sistem
alma scaklklarnn istenen scaklklar-
da olmas salanabilmektedir.

Elektrik kesilmesi ve bekleme gibi durum-

larda kullanlan gne kolektr i scakl-
180-190C'ye ulaabilmektedir. Tesisat
bu scakla uygun imal edilmi ve kulla-
nlan tm armatrler bu scaklklara da
dayanabilecek ekilde seilmitir.
Resim 3. Gne Kolektr zellikleri

70
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:08 Page 71

Makale

Resim 4: Gne Kollektrlerinin at Montaj

Boru tesisat ise tichelman yntemine gre tasarlana- kapal devre ile depolama tank su scaklklarnn
rak ve deien boru aplarnda 0,2-0,5 m/s su hzlar gn boyunca deikenlikler gstermesi ve scaklk
salanacak ekilde boyutlandrlmtr. farkllklarnn s transferini azaltacak ekilde kk
deerlere inmesidir. Bundan dolay ok kk scak-
Tesisata su yerine; donma scakl -20C, buharla- lk farkllklarnda borulu sisteme gre daha yksek
ma scakl +130C olan ve sistemdeki farkl metal- s transferi yapabilen plakal s eanjr tercih edil-
ler ve alma ortamndan oluabilecek galvanik mitir. Bunun yannda plakal eanjr i su hacmi
korozyonu nleyerek tesisat mrn uzatan antikor edeer borulu sisteme gre 1015 kat daha az oldu-
svs doldurulmutur. undan gne enerjisi kapal devresindeki su hacmi
azaltlmtr.zellikle gne enerjili stma sistemle-
1.3.3. Plakal Eanjr Seimi rinde kapal devre su hacminin az olmas deien
Gne kolektr kapal devresinden scak su tankna hava koullar ve ma deerlerinde sistemin s ata-
s transferi yapabilmek iin tank ii serpantin boru- letini azaltarak verimi arttrmaktadr.rnein 2000 lt
lu sistem yerine 12 kW kapasiteli 60/48C46/55C hacimli ift cidarl boylerde cidar su hacmi 147 lt
artlarnda alacak plakal eanjr kullanlmtr iken ayn hacimli serpantinli boylerde bu hacim 40 lt
(Resim 5b). Gne enerjisi sistemlerinde kapal ve edeer sl kapasiteli bir plakal eanjrde ise su
devre gidi ve dn scaklk farkllklar kadar hacmi 6-7 ltdir.

Resim 5a. Pompa Grubu Resim 5b. Plakal Eanjr Resim 5c. Scaksu Depolama Tank

71
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:08 Page 72
Makale
1.3.4. Scak Su Depolama Tank Seimi
Kullanlacak gne enerjisi sistemin sadece gndz
snmasna destek verecek ekilde "gne varken
yararlan" seildiinden, depolama tanknn bykl-
buna gre seilecektir. Depolama tank kullanma-
nn amac kullanlmad zaman gelen enerjinin
depolanarak daha sonra kullanlabilmesidir. Sadece
gndz snmasna destek kullanmnda 2-3 saatlik
enerjinin depolanabilecei su hacmi tavsiye edil-
mektedir[6].
Buna gre 100 lt hacimli emaye scak su depolama
tank seilmi (Resim 5c) ve bu tank bir sirklasyon
pompas ile plakal eanjre balanmtr
2. SSTEM TASARIMI VE ALIMA
PRENSPLER
Seilen sistem elemanlaryla Resim 6'da gsterilen
akm emasna oluturulmutur. Buna gre;
Grafik 6. Sistem emas
Gne kolektrlerinden gelen scak su, ncelikle
kullanm suyu boylerini str. Boyler istenilen scak-
la ulatnda, yollu vana kolektrlerden gelen
scak suyu plakal eanjr vastas ile scak su depo-
lama tankna ynlendirir.Bylelikle gne kolektr-
lerinden gelen enerji depo suyunu stmaya balar.
Kolektr pompasnn alma ve durmas, kollektr
ve scak su depolama tank scaklklarn kontrol
eden otomatik kontrol cihaz ile salanr. Kollektr-
lerdeki scaklk ile depo scakl arasndaki fark
72
8C'den fazla ise pompa almaya balar. Bu fark
4C'nin altna dtnde pompa depodan kollektr-
lere s kayb nlenir. Bunun yann da bu cihaz ile
depo scakl st snrlamas, kolektr donma nle-
me gibi ilevler de yaplr.
Bu esnada, s pompas gne enerjisi tesisatndan
bamsz olarak bina giri katnda bulunan program-
lanabilir oda termostatndan ve d hava scaklk his-
sedicisinden gelen komutlara gre almaktadr.
Oda termostat, s pompasnn odalar scaklklarn,
hafta iinde 7-18 saatleri arasnda 22C, bunun
dndaki saatlerde ve hafta sonlar 18C salayacak
ekilde ayarland.
Scak su tanknda stma sistemine destek ilevi ise
tesisatta radyatr dn scak su hatt stne taklan
bir yollu vana ve bu vanaya komut veren otoma-
tik kontrol cihaz ile saland.
Scak su tank su scakl, radyatrlerden s pom-
pasna dnen su scaklndan fazla ise otomatik
kontrol cihaz yollu vanay kontrol ederek dn
suyunu s pompas yerine scak su depolama tank-
na ynlendirdi (Resim 7).
Resim 7. Makine Dairesi Tesisat
Bylece gne enerjisi ile snm depolama tank,
radyatrlerden s pompasna dnen suyun scakl-
n arttrarak s pompasnn alaca scaklk fark-
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:08 Page 73

Makale

n drd ve drd oranda s pompasnn daha Grafik 2b. Enerji Kullanm ve Kaynaklarn Aylara
az enerji harcamasn salad. Gre Dalm(izgi Diyagram)

3. LMLER
alma srecinde, her gn, sabahlar gne enerjisi
sirklasyon pompas ilk altnda ve akamst
pompa durduunda Tablo 3'de listelenen lmler
yapld.

4. LM SONULARI
alma sresince yaplan lmler tablolatrlm
ve grafik 2a ve 2b de verilmitir.
Tablo 4. zet lm Sonular
Grafik 2a. Enerji Kullanm ve Kaynaklarn Aylara Gre
Dalm (ubuk Diyagram)
Gerekleen Kullanlan
snma elektrik enerjisi
Kas.09 686 kW 138 kW
Ara.09 1361 kW 341 kW
Oca.10 2295 kW 904 kW
ub.10 1180 kW 373 kW
Mar.10 1034 kW 196 kW
Toplam 6556 kW 1952 kW

Kullanlan enerji kaynaklarnn aylara gre ve top-

lam da yzde dalm Grafik 3 ve 4'de verilmitir.

Tablo 3: lmler Listesi

73
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:08 Page 74

Makale

Grafik 3. Is Enerji Kaynaklarnn Aylara Gre

5. YATIRIM EKONOMKLK ANALZ
Dalm Oranlar Gne enerjisi destekli s pompas ile mahal stma
yatrmnn aadaki artlarda yaplmas halinde;
Yatrm tutar (KDV hari)= 20.000 TL
Para deerlendirme faizi= 10%
deme sresi= 2 yl
Yllk yakt fiyat art= 15%
Yllk enflasyon oran= 10%
Yllk enerji tasarrufu= 4604 kW
Yllk kredi faizi= 25%
Yakt fiyat (KDV hari)= 0,27 TL/kWh

i verim oran (yatrmn kara gemeye balama

sresi) 7,5 yl, yatrmn kendini amorti etme sresi
ise 10,5 yl olmaktadr (grafik 5).

Grafik 4. Is Enerji Kaynaklarnn Aylara Gre Dalm

Grafik 5. Ekonomik Analiz 1

74
Cuneyt Ozyaman:Sablon 24.06.2011 14:08 Page 75
Ayn yatrmn maliyetinin 10.000 TL'ye yllk kredi
faizinin %10'a ve deme sresinin 5 yla ekilmesi
halinde i verim oran 5 yla, yatrmn kendini amor-
ti etme sresi ise 6,5 yla inmektedir (grafik 6).
SONU
Sistemden elde edilen sonular tasarlanan amalara
ulaldn gstermektedir. Gne enerjisinin siste-
me destei baz aylarda %49'a ular iken yllk orta-
lamada %22 olmutur (grafik 3).
Sistem 01 Kasm 2009 ile 31 Mart 2010 tarihleri ara-
snda 150 gn (3600 saat) alm ve bu srede sn- KAYNAKLAR
ma amac ile toplam 6556 kW enerji harcanrken,
bunu karlamak iin sadece 1952 kW elektrik ener-
jisi kullanlmtr. Kullanlan elektrik enerjisinin
%97'si s pompas ve gne enerjisi sisteminin
pompa, kompresr, fan gibi elemanlarnn kulland
elektrik enerjisi olup %3' ise s pompasnn yeter-
siz kald hava artlarnda devreye giren elektrikli
stcdan kaynaklanmaktadr (grafik 2b).
120 m2 net kullanm alanna sahip bir mahallin iste-
nilen konfor artlarnda stlmas 2009-2010 fiyatla-
r ile toplam 530 TL ile salanmtr.
Grafik 6. Ekonomik Analiz 2
Makale
Tasarruf edilen miktar ise toplam snma ihtiyacnn
%70'idir.
Bunun karl ise;
4604 kW elektrik, 540 m3 doalgaz, 560 kg fuel-oil,
495 kg mazot kullanmlarnn tasarrufu ve 1510 kg
CO2 salnm azalmasdr.
thal enerji kaynaklarna bamlln her geen gn
artt gnmzde bu ve benzeri sistemlerin destek-
lenmesi kanlmazdr (Grafik 5, Grafik 6).
[1] De Dietrich-Alezio Is pompas planlama klavuzu.
[2] Solartek Gne kolektrleri planlama klavuzu.
[3] Viessman Gne kolektrleri planlama klavuzu.
[4] Devlet Meteoroloji leri Gn. Md.-zmir li iin
Meteorolojik deerleri.
[5] Fraunhofer ISE 2008-24, Solartek verim test
raporu.
[6] Duffie,JA.,Beckman,WA., Solar Engineering of
Thermal Processes, 1991.
[7] DOPA Ltd.ti.,"Gne kolektr tasarm teknik
bilgi arivi".
75