Eset dallohen n:
Formale ose t mirfillta
dhe jo formale ose jo t mirfillta.
Eset e mirfillta- dallohen nga zbrthimi logjik i tems nga saktsia e hollsi t
argumenteve q sjell krijuesi nga thellsia e mendimit dhe maturia n opinionin e
shfaqur.
Eseja sht nj lloj teksti prmes t cilit dikush shpreh bindjet, mendimet dhe
ndjenjat e veta lidhur me nj ide, prjetm, njeri, libr a tekst t caktuar.
- Eseja lidhet me emrin e shkrimtarit francez Michel de Montaigne dhe eset e tij
te botuara ne vitin 1580, ku ai shpreh pikpamjet e tij mbi jetn, njeriun, botn,
letrsin, filozofin, shkencn, fen, kosmosin, natyrn etj.
- Pra nj ese mund t shkruhet pr cfardo objekti a teme.
- Prandaj te eseja jan t rndsishme: Tema, qllimi, dhe lexuesi/dgjuesi.
Parathnie:
T shkruash ese n nivel t knaqshm nuk sht e leht. Ashtu si edhe t gjitha
shprehit, ajo krkon praktk, prgattje, organizim, prqendrim dhe prvoj.
Mjaft njerz t suksesshm nuk do t mund t arrinin t shkruanin ese t tilla pa
kombinimin e t gjith prbrsve t msiprm. Duke i marr n shqyrtm gjithka
ka prmendm m lart, sht po aq e vrtet se do individ, pavarsisht
shprehive apo njohurive t mparshme, ka mundsi t msoj t shkruaj ese t
mira.
Shkrimi i eseve sht br nj krkes e domosdoshme n programet shkollore
dhe kurset e studimit n nivel universitar, pasuniversitar dhe m gjer.
I. Procesi i t shkruarit
T shkruarit zhvillohet n disa forma, ku njra prej tyre sht eseja. Eseja sht nj
form joletrare e t shkruarit q paraqet nj pikpamje t shkruesit pr nj tem
t caktuar. sht e rndsishme q shkruesi t organizoj mir shprehjen e
pikpamjeve dhe mendimeve t veta, pr t komunikuar sa m mir me lexuesin.
Kur shkruani, nuk duhet doemos t kaloni prmes secils prej fazave. do pjes e
t shkruarit zhvillohet n mnyr t ndryshme. Gjat procesit t t shkruarit shihet
si kalon vmendja nga produkt i puns s nxnsve e studentve n at far ata
mendojn dhe bjn gjat kohs q shkruajn dhe msojn pr t shkruar.
Metodat q prdorin shkruesit jan po aq t rndsishme sa edhe produkti i puns
s tyre, ato jan reciprokisht t lidhura me njra tjetrn.
Nga duhet t fillojm
Zhvillimi i ideve
Nj nga detyrat e para me t cilat prballeni kur shkruani, sht t vendosni se cili
t jet mesazhi q do t prcillni t lexuesi. Kjo vlen edhe pr rastet kur dikush ju
propozon nj ide apo nj tem pr shkrimin tuaj.
(nntemat e mundshme)
1. Disa mendojn se pr shkak t automatizimit t procesit msimdhns po
zbehet roli i msuesit n klas me futjen n shkoll t kompjuterve dhe
aparaturave t ndryshme. Automatzimi.
2. Sot mendohet pr msimdhnien jo vetm si proces i zhvilluar nga msuesi n
klas por edhe m gjer. Msuesi sht menaxhuesi i puns n grup t nxnsve.
Msuesi menaxhues.
3. Po ashtu mendohet se nxnsit mund t msojn edhe nga modeli ose
shembujt. Msohet nga modeli.
4. Nj tjetr mendim sht edhe ai i edukimit n shtpi. T gjith ata q mendojn
pr dobsit e puns n shkoll apo pr pasigurin e fmijve atje, paraplqejn
t`i msojn vet fmijt e tyre. Edukimi n shtpi.
5. Me pranimin e kompjuterve dhe mundsive t tjera si interneti, mendohet se
informacioni arrin m shpejt te nxnsi pa patur nevoj pr msimdhns.
Internet.
6. Nga ana tjetr dukuria e globalizimit dikton nevojn e shoqrizimit dhe jo vetm
n shkollat brenda vendit, por edhe t ndjekjes s studimeve npr bot.
Globalizimi.
Megjithse shum gjra kan ndryshuar n botn e gjuhs s shkruar q nga koha
e gdhendjes s par mbi gur apo rras balte t pjekur, megjithse makinerit e
ndrlikuara kan zvendsuar mjetet e thjeshta,... mnyra themelore e gjuhs s
shkruar ka mbetur e pandryshuar.
A. Purves, 1990
Planifikimi
Kopja e par
Kjo sht faza kur filloni t shprehni idet tuaja. sht e rndsishme q t
ndjeheni t lir t eksperimentoni dhe ndryshoni idet gjat prgattjes s kopjes
s par. Kopja e par nuk sht e leht t realizohet, edhe kur e keni t
strukturuar mendimin.
Ja disa udhzime:
Rishikimi i kopjes s par mund t bhet nga ju ose dikush tjetr. Edhe n kt
faz disa udhzime si mund ta kryeni rishikimin, jan me vler pr t`u marr
parasysh:
1. Lexo me z.
Lexoni me z at q keni shkruar. Tingllon e prshtatshme pr qllimin dhe
lexuesin tuaj?
2. Bni pyetje.
Kontrolloni shkrimin tuaj prmes pyetjeve:
Shkrimi, a sht i kuptueshm?
Hyrja, arrin ta trheq vmendjen e lexuesit?
Idet jan renditur si duhet?
Mund t gjendeshin fjal m t mira pr t shprehur idet?
Ka mbetur pa u prmendur ndonj gj e rndsishme?
Ka prsritje t informacionit?
Mbyllja, i prmbledh t gjitha idet?
3. Lexoni prsri.
Lexoni prsri me z shkrimin tuaj. Vreni nse ka:
Fjal apo fjali q tingllojn gabim.
Fraza t prsritura.
Fjal q nuk japin informacion t rndsishm.
Redaktmi
Qllimi i redaktimit sht t sigurohemi q secila nga fjalit ka kuptm. Kjo sht
nj pjes e rndsishme e prpunimit t shkrimit, prpara se ta marr n dor
lexuesi. Kjo sht faza kur prqendrohemi n strukturn, gjuhn, gramatkn dhe
drejtshkrimin e fjalis.
Korrigjimi
Pasi keni br korrigjimet e fundit sht koha q shkrimi juaj t marr formn
prfundimtare, t botohet. Botimi nnkupton nj kopje t mir t puns suaj, gati
pr t`u lexuar nga njerzit.
Kur t ndjeheni gati pr t botuar, pyesni veten far mund t bni q puna juaj t
duket interesante dhe e leht pr t`u lexuar. Ja disa ide t cilat ju ndihmojn:
Paragrafi prbhet nga disa fjali, t cilat trajtojn t njjtn tem. Kshtu, pr t
arritur te paragrafi, njohurit kalojn nga fjalia. do fjali e ndrtuar mir i prket
nj paragrafi. Paragrafi n vetvete sht nj form e rndsishme e organizimit t
fjalive pr t komunikuar ide apo ndjenja t prqendruara n shtje t veant.
Ai sht gjithashtu dhe baza e ndrtmit t eseve.
Paragrafi i ngjan nj treni. Fjalia kryesore sht lokomotiva. Ajo sht fjalia q
drejton paragrafin. Fjalit e pjess s mesme t paragrafit jan vagonat. Ato
mbajn ngarkesn, t gjitha faktet dhe detajet q lidhen me temn. Fjalia mbyllse
sht fundi i udhtmit. Ajo mbyll paragrafin.
N shembullin m posht ilustrohen shpjegimet e msiprme:
Dita e dbors!
Dje ra shum dbor, prandaj dhe msimi mbaroi m hert. (Fjalia kryesore)
Dbora filloi t binte para mesdits. N fillim, ishin vetm disa fok t mdhenj
dbore, por nuk zgjati shum dhe ajo zuri t binte gjithnj e m tepr. Dbora
mbuloi oborrin. N orn 12:30 drejtori i shkolls lajmroi se msimi at dit do t
mbaronte n orn 1:00. (Trungu)
Fal dbors, at mbasdite bm pushim! (Prfundimi)
Por, kur nj paragraf sht i plot? Paragrafi sht i plot kur falia kryesore sht
trsisht e mbshtetur.
Si rregull, kjo arrihet nse shkruhen nga tri deri n shtat fali. Nse paragrafi juaj
sht m i gjat se shtat fali, ndajini ato n dy paragraf, ose mendoni nse t
gjith ato detaje jan t rndsishme. Nse paragrafi sht m i shkurtr se tri
fjali, kjo do t thot se ka mundsi q n t, t mos jet prfshir informacion i
mjafueshm pr mbshtetjen e ides. Mundohuni t`i shtoni fjali t tjera
paragrafit, ose shtoni detaje t tjera.
Pa rrug!
N lagjen ton nevojiten trotuar. (Fjalia kryesore shpreh opinionet)
Kalimi n rrug sht i rrezikshm dhe i vshtr pa to. Ne nuk mund t ngasim
biikletat, pasi prindrit nuk na len t`i ngasim n rrug. Po kshtu nuk mund t
prdorim as patnat. N dimr, sht e vshtir t shkosh edhe n shtpit e
shokve, sepse dbora grumbullohet n ant e rrugs. Kshtu jemi t detyruar t
luajm n oborret e shtpive. (Arsye t dhna)
Lagjet e tjera kan trotuare, po ne prse nuk duhet t kemi? (Fjalia mbyllse).
b. Dhjet hapa baz pr t shkruar nj ese
Eseja sht nj trsi paragrafsh dhe kshtu mnyra e shkrimit si dhe hapat q
ndiqen pr ta shkruar jan m t ndrlikuar dhe m t shumt.
Ja cilat jan:
1. Kuptoni mir udhzimet e detyrs s caktuar dhe prqendroni punn tuaj n ato
tema q jan t pranueshme dhe deri n `kufi mund t trajtohet nj tem e
zgjedhur.
4. Shtoni dhe prjashtoni ide dhe shembuj t veant n baz t lidhjes s tyre me
tezn apo temn.
9. Korrigjoni.
Diskutmi i ideve (me veten apo me t tjert), sht thjesht mbajtja shnim e atyre
far dihen dhe mendohen deri tani pr temn. N fillim shkruhen idet e para q
vijn n mendje pr fushat dhe nnshtjet q kan lidhje me kt tem. T gjith
kto nuk duhet q t jen t vendosura sipas ndonj rregulli t veant.
Pyesni veten: Po e ardhmja? Si mendoj se do t jet ajo? Cilat jan disa nga
teknologjit q po zhvillohen sot dhe do t jen t zakonshme n t ardhmen? Si
do t ndikojn kto n qeniet njerzore?
Sikurse mund t shikoni nga kto pyetje, sht mir t shkohet hap pas hapi,
mendim pas mendimi pr t arritur n prcaktimin e tems.
Mbani mend se gjithmon gjat puns mund t hiqen ose t shtohen pika t tjera.
Disiplina e shkrimtarit sht t msoj t jet i qet dhe t dgjoj at `ka tema
ka pr t`i thn atij. Rachel Carson.
Tani q keni shtuar informacionin pr esen dhe keni prcaktuar nj renditje t tj,
duhet br nj kopje e pastr e planit t rishikuar. Kjo sht dika q shpesh
krkohet nga udhheqsi, pedagogu apo mentori.
Shkruaj aq drejt sa mundem, eci aq drejt sa mundem, sepse kjo sht mnyra m e
mir, pr t arritur aty ku dua. H.G. Wells
Prmbledhje e skic-ides
Mbani mend se skica sht nj lloj plani pr kopjen e par apo kopjen finale. Pasi
t keni br skicn mundet gjithashtu, t shtoni, t hiqni ose riorganizoni
informacionin para se t arrini n fazn tjetr, t quajtur kopja e par.
Skica e mposhtme e tems tuaj ilustron veorit e msiprme t
nj modeli t organizuar mir:
Fotografit e Bashkngjitura
Futbolli i robotve
Fotografit e Bashkngjitura
Ngrohja globale
Fotografit e Bashkngjitura
UDHZIME PR PRGATITJEN E PUNIMIT T DIPLOMS DHE T PUNIMEVE T SEMINARIT
Pasi t ket marr vizn nga mentori, studenti sht i obliguar q punimin e
diploms ta paraqes n zyrn e shtjeve studentore. N disa fakultete marrja e
ksaj leje shqyrtohet me antart e katedrs dhe mund t paraqitet me
nnshkrimin e shefit t katedrs (shih statutn e fakultetit). Bashk me
nnshkrimin dhe 4 kopjet e lidhura punimi dorzohet n zyrn e shtjeve
studentore ose n arkiv. Nse nuk sht shqyrtuar ose nuk sht parapar me
statut n mnyr tjetr, arkivi e drgon punimin n katedr, k mentori n
marrveshje me kandidatn e cakton datn e mbrojtjes.
Mbrojtja sht publike. N mbrojtje, prve mentorit, marrin pjes edhe tre
antar (shih regjimin e studimeve).
4. METODOLOGJIA E PUNS
Pasi kandidati ta ket caktuar temn dhe ttullin e punimit, ai vazhdon t punoj
n problemin e caktuar. Caktimi i tems dhe formulimi i drejt i saj jep nj
mundsi t madhe q t definohet prmbajtja.
Kandidati s pari i tubon ttujt e librave dhe artkujve q kan t bjn me temn e
tj. Pr gjetjen e literaturs u sugjerojm kandidatve q t prdorin skedarin e
ttujve. Aty do vepr sht katalogizuar sipas mbiemrit t autorit, titullit dhe
fushs, secila vepr sht klasifikuar me nj numr i cili e lehtson punn e gjetjes
s literaturs.
N baz t prmbajtjes jan caktuar kapitujt, titujt dhe nnttujt. Pr do kapitull
caktohet ttulli q e prmban iden kryesore. Strukturn prfundimtare t puns e
jep vet student, kurse at definitven, ai e bn n konsultm me mentorin. Kjo
mnyr e puns mundson parashtrimin e qart t problemit pr t cilin sht
prcaktuar student.
4.2. BALLINA
Punimi i diploms mund t mos ket parathnie. Megjithat, nse autori dshiron,
ai pr t br nj parathnie duhet t mbaj llogari pr kto gjra:
Parathnien duhet ta dalloj nga hyrja. N t ai duhet t`i prmend kushtet q e
kan sjell deri te paraqitja e punimit, prvojn gjat t shkruarit, si dhe barrierat
objektve t cilat jan paraqitur gjat puns;
N hyrje mund t shkruhen edhe titujt akademik dhe funksionet e njerzve q
autorit i kan ndihmuar gjat puns. Ktu duhet t`u jepet rndsi atyre personave
q kan rndsi n shkenc, e jo atyre q mbajn ndonj funksion.
Titulli PARATHNIE duhet t shkruhet me shkronja t mdha dhe t vendoset
n mes t faqes. Faqja e parathnies mund t numrohet me numrin romak I, por
mund t shkoj edhe pa t.
4.4. Prmbajtja
Mnyra e t shkruarit dhe shnimit t prmbajtjes si dhe pjest e saj jan dhn
n shembullin e mposhtm t ktij udhzimi.
REGJISTRIMI I ILUSTRIMEVE
Regjistrimi i grafikve
Regjistrimi i fotografive
foto
foto
Grafiku sht menduar nga autori, kurse fotografit po ashtu duke shfrytzuar
monografin e A. Xhuvanit si jan radhitur.
4.7. TEKSTI
4.7.1. Hyrje
1. HYRJE
1.1. Lnda dhe qllimi i punimit
1.2. Burimet e t dhnave dhe metodat e krkimit
1.3. Prmbajtja dhe struktura e punimit
4.7.3. Prfundimi
6. PRFUNDIMI
Bibliografia (Literatura)
1. Mustafa, Avzi. Didaktka e gjuhs dhe e leximit letrar, Logos-A, Shkup, 2005.
Nse libri sht botuar jasht kontnentit ton, krahas vendit t botmit, mund t
shkruhet shkurtmisht edhe emri i shtetit ku gjendet botuesi. Pr shembull:
Nse kem t bjm me ndonj libr me dy autor, ather emri i autorit t par
vendoset n rendin mbiemr-emr. T gjith t tjert jepen n rendin emr-
mbiemr. Pr shembull:
Hamit, Asllan dhe Avzi, Mustafa. E Folmja e Karadakut t Shkupit, Voka, Tetov,
2001.
Nse autori i veprs nuk sht person, por sht insttucion, ather emri i
insttucionit vjen n vendin e autorit. Megjithat, nse autori i veprs nuk sht as
insttucion, ather n vend t autorit i radhisim tri shkronja t vogla t tipit o,
tri pika ... ose nuk shkruajm asgj, por fillojm me titullin e veprs. Pr
shembull:
Se si do t shnohen dhe cila teknik do t prdoret, kjo varet nga kandidat. Nse
kandidati sht prcaktuar pr mnyrn b), ai sht i detyruar q faqen ta shnoj
me kt titull REGJISTRIMI I T DHNAVE. Kjo faqe vendoset para shtojcs (nse
nuk e ka kt, ather shnohet para faqes s literaturs), por lexuesin duhet ta
njofoni me prmbajtjen e punimit.
Nse n punim njher e keni cituar nj vepr t autorit t njjt dhe dshironi ta
citoni prsri, tani nuk duhet t`i jepni prsri t gjitha t dhnat pr autorin, por
shnojeni vetm mbiemrin-emrin dhe shkruani op. cit., fq. Pr shembull:
Nse shfrytzohet citati nga nj vepr q sht cituar m par n fusnot ose
endnot n faqen e njjt t tekstt, para fusnots duhet t shkruani ibid dhe
faqen nga sht marr citati. Pr shembull:
Nse shfrytzohet ndonj artikull ose ndonj e dhn nga internet (duhet t
shkruhet viti kur sht shkruar artkulli, e jo viti kur sht lexuar ose sht
paraqitur n internet, apo kur sht lexuar, edhe pse shumica e metodologve
krkojn q t shkruhet edhe paraqitja e artkullit n internet), ather duhet ta
shnoni n kt mnyr: n artkuj s pari shnohet emri i autorit, pastaj titulli i
artikullit, adresa e internetit n t ciln gjendet artkulli dhe n fund shkruhet viti
kur sht botuar artikulli. Pr shembull:
htp://www.dol.gov/dol/wb//???
5.2. Tabelat, grafikt, vizatimet dhe fotografit
Tabelat, grafikt, vizatmet dhe fotografit nuk jan pjes shtuese e tekstt, por
jan tekst q prbn nj pjes t puns. Qllimi kryesor sht q problemin e
shtruar ta paraqesin n mnyr precize dhe t thjesht. Kta japin nj pasqyr
shum konkrete t asaj q sht thn me fjal. N fakt, tabelat, grafikt,
vizatimet dhe fotografit e japin prgjigjen e pyetjes ka?, ku? dhe kur?.
Aspektt teknik i puns duhet t`i kushtohet nj koh m e gjat. Ajo q sht
shkruar dhe treguar bukur e mir e lehtson punn e t lexuarit dhe jep nj
pasqyr t puns suaj dhe t tekstt.
LITERATURA
TEZA (Disertacioni)
Tani ju krkohet t dorzoni nj tez prej 30.000 fjalsh. Teza juaj duhet t jet e
shtypur (me kompjuter), jo e shkruar me shkrim dore. Ju kshillohet q t printoni
dy kopje t puns suaj. Ju lutemi q ta diskutoni temn e tezs me ndihms-
msuesin tuaj.
Struktura e nj teze
Faqja e titullit
Tabela e Lnds
Parathnia
Nuk mund t shkruani dot nj parathnie t mir, po qe se nuk e dini prmbajtjen
e tr tezs suaj. Prandaj, kini parasysh q ta shkruani parathnien, pasi ta keni
mbaruar tezn, jo para se ta keni filluar at.
Kini parasysh q n parathnien tuaj t prfshini dika rreth tems s tezs. Kjo
mund t jet, p.sh. nj fjali interesante dhe t rndsishme nga ana teologjike, q
ta motivoj lexuesin pr ti lexuar faqet e tezs n vazhdim. Duhet ta bni lexuesin
pr vete, n mnyr q ai t dshiroj ta lexoj tezn tuaj.
Zhvillimi i tezs
Kjo pjes e tezs prbhet prej kapitujve, titujve kryesor dhe nn-ttujve. Forma
dhe struktura e ksaj pjese sht n dorn tuaj, por, n t njjtn koh, prezantmi
i tezs suaj duhet t jet i peshuar mir, si nga ana e prmbajtjes, ashtu edhe nga
ana e gjatsis. Ju lutemi q ta keni parasysh q titujt kryesor dhe nn-ttujt t
ndryshojn nga njri-tjetri, n mnyr q ai q e korrigjon tezn tuaj, t mos
ngatrrohet. Lidhur me gjatsin e tezs, zhvillimi (pjesa kryesore e saj) duhet t
prmbaj rreth 29.000 fjal.
Konkluzioni
Cila sht falia m e rndsishme, q mund t shkruani, n baz t msimeve
q keni prfshir n tez?
Mos e prsritni parathnien fjal pr fjal, por konkluzioni juaj duhet t jet po
aq i gjat, sa edhe parathnia.
Materialet e Referuara
Nse citatin e keni marr prej internetit, ather jepni adresn e faqes s
internetit, p.sh. .goodnes/gospel.htm.
Bibliografia
N fund, pas konkluzionit, renditni, nga ana alfabetike, burimet e materialeve, t
cilave iu jeni referuar gjat tezs, duke dhn titullin, autorin, faqen, shtpin
botuese dhe vitn e botimit.
T prfunduarit e ktij provimi tregon se keni prfunduar edhe Magjistraturn apo
Doktoratin. Brenda dy javsh, do t merrni nj letr, ku thuhet se tanim e keni
mbaruar kt detyrim akademik.
Puna per tezen drejtohet nga Udheheqesi shkencor dhe Komisioni i Tezes. Ky
Komision perbehet nga pese vete:
Nuk sht fjala aspak pr t br bilance. Ajo sht nj detyr q krkon prmasa
t tjera pune. Por, mund t thuhet se brenda nj periudhe prej m shum se nj
dekade, arsimi yn universitar, me vshtrsi dhe pengesa t natyrave t
ndryshme, pavarsisht dshirave pr t patur m shum arritje, prsri ia mbrriti
q n planin e prgjithshm t rinovoj pothuajse t gjith bazn kuptmore dhe
terminologjike t msimdhnies.
Kur themi botme kemi parasysh ato me natyr shkencore n t gjitha gjinit
prkatse, duke nisur nga kumtesat, referimet e botuara, artikujt shkencor, (q
gabimisht identfikohen n mnyr absolute me artkujt e botuar n revista
shkencore), si edhe monografit shkencore.
Nuk ka dyshim se edhe botimet q quhen shkencore kan rolin e tyre dhe nuk
mund t mohohen. Por, as nuk mund t konsiderohen automatikisht si fillimi dhe
fundi i instrumenteve vlersues t puns shkencore.
Kur ndodh kshtu ndodh kjo ngatrres, sikurse e ka theksuar specialisti i njohur
Burdi, barazohet komunikimi dhe krkimi shkencor me vet krkimin shkencor.
Tjetr sht rezultati i puns shkencore dhe tjetr sht botimi i saj. Po kshtu
brenda ksaj hullie, sipas po t njjtt autor, na ndodh q bhet media kriteri
vlersues i puns shkencore universitare, pra nj kriter sikurse ai e thoshte, q ka
nj natyr jashtuniversitare. Aq m shum q nga format e sotme t komunikimit
shkencor mbivlersohet media e shkruar kundrejt formave t tjera numerike dhe
t komunikimit interaktiv.
Pastaj, media.
Media, qof edhe ajo e specializuara n nj fush t krkimit shkencor, nuk mund
t bhet arbitr vlersimi dhe matjeje, aq m pak nj kriter absolut vlersimi i
puns shkencore. Media transmeton rezultatet e krkimit shkencor, por nuk mund
t pretendoj t jet matsi suprem i tyre.
Kriter relatv, mbase po, nuk mohohet, por si kriter absolut nuk besoj se ka vend t
quhet pr t'u shpallur si kriter automatik njohjeje t puns shkencore.
Pastaj, nuk duhet harruar se mund t ndodh dhe ndodh jo rrall, q nj revist e
huaj q ka profil pothuajse shkencor, vlerson ndofta nj shkrim t veant, por
nuk sht e thn q antart e redaksis t din se n far niveli sht jeta
shkencore dhe intelektuale kosovare lidhur me prqasjet e shkrimit q boton. Ka
rrezik q ata t mos jen n gjendje ta vlersojn risin q sjell nj shkrim n
raport me at q tashm mund t jet thn n Kosov prej dekadash apo edhe
prej nj shekulli.
Duket e thjeshtzuar, por sht vrtet, sikurse e ka shpjeguar aq mir ai, nj pun
krkimore shkencore q krkon metoda, teknika, prqasje statstkore, analiza t
hollsishme, fuqi vzhgimi, por edhe prgjithsimi etj.
"far teme doktorature ke?", pyes nj djal anglez, me t cilin jam n bised.
"Studioj fortsin e kaskave q ven n kok si mjet mbrojts iklistt", - m
prgjigjet. "Cila sht metoda themelore ?" - e pyes. "N planin eksperimental
duke provokuar goditje t niveleve t ndryshme fortsie mbi to dhe matur
rezistencn", - m prgjigjet.
Sigurisht nuk mund t prmblidhet vetm ktu puna shkencore. sht shum m e
gjer. Por, na ndodh q shohim se edhe student n doktoratur e n master
orientohen drejt temash q nuk plotsojn kriterin pr t br pun krkimore
dhe shkencore. Edhe tema doktorature q jan t tlla, q mbrohen si t tilla dhe
vijn si t tilla pr t'u vlersuar dhe promovuar nuk sht se nuk ka. Shkenca
mbase sht m e that sesa filozofia, sesa poezia, sesa feja, sesa ideologjia, por
gjithsesi ka t drejtn pr t jetuar m vete, ka specifikat e saj t veanta.
KRKIMI DHE PUBLIKIMI SHKENCOR
I shkruar mir
(a) Gjuha e qart dhe koncize, gramatika dhe fjalt korrekte,
(b) Plotson t gjitha standartet e forms t krkuara nga botuesi; t ndryshme
rast pas rasti por edhe sisteme/formate t standartzuara
7
Titulli duhet t zgjidhet i till q t jet sa m informues pr artikullin/tezn.
Titulli duhet t jet eksplicit dhe t tregoj qart objektn/fushn e prgjithshme
dhe specifike t studimit e punimit
N titull prfshihen emrat dhe adresat e t gjith autorve dhe data e paraqitjes
n entin botues.
ABSTRAKTI
8
Qllimi
Abstrakt sht nj prmbledhje e shkurtr dhe koncize n formn e
nj paragrafi t vetm i nj studimi t prfunduar ose q sht n
proces.
Presupozohet q prmes abstraktt, lexuesi n m pak se 1 min t
msoj mbi kontekstn e studimit, qasjen e prgjithshme t shtjeve,
rezultatet e prfuara dhe prfundimet m t rndsishme ose
shtjet e tjera q dalin.
Si duhet t jet abstrakt
1. Abstrakt shkruhet pasi prfundohet pjesa tjetr e punimit, prsa
koh sht nj prmbledhje e tij.
2. Kursimi i fjalve sht i rndsishm n shkrimin e abstraktit por
jo n dm t qartsis dhe kuptmit. sht e rndsishme t
prdoren fjal dhe fjali koncize, joprshkruese por domethnse.
Abstrakt
Si prmbledhje e punimit, abstrakt duhet t prmbaj elementt e mposhtm:
9
Qllimin e studimit hipotezat, cshtjen kryesore dhe objektvat.
Objektn, sistemin dhe metodn e studimit duke treguar se pse jan przgjedhur
pikrisht ato.
Rezultatet prfshir ktu t dhnat, cilado qofshin t llojit cilsor, sasior po
Statistikor.
Prfundimet kryesore dhe cshtjet q dalin pr vijimin e mtejshm t studimit
Stili: n nj paragraf t vetm dhe konciz.
Duke qen prmbledhje e nj pune t prfunduar, shkruhet n kohn e shkuar
Abstrakt qendron m vete si struktur dhe nuk i referohet asnj pjese tjetr t
punimit t detajuar Fokusohet n prmbledhjen e rezultateve, ndrsa konteksti
teorik e krkimor prmblidhet n jo m shum se 1 fjali dhe vetm nse sht e
domosdoshme.
Teksti i abstraktit dhe prmbajtja duhet t jen n koherenc t plot me cka
zhvillohet n materialin e detajuar.
Gjuha korrekte, qartsia e falive dhe shprehjeve si dhe paraqitja e t dhnave n
vlera t sakta dhe n njsit e duhura, jan po aq t rndsishme.
10 Qllimi:
Qllimi i hyrjes sht ti bj t njohur lexuesit kontekstin teorik dhe krkimor
n t cilin kryhet studimi, qllimin e kryerjes si dhe ti jap mundsin t kuptoj e
t vlersoj qllimin, synimet e rndsin e tij Si duhet t jet hyrja.
Hyrja duhet t prshkruaj rndsin dhe domethnien e studimit; pse kryhet, pse
ka rndsi duke e vendosur n kontekstn e gjer teorik e krkimor.
T tregoj objektn e krkimit, arsyen e zgjedhjes s tij dhe metodave hulumtuese,
prparsit q paraqesin si nga pikapamja zhvillimore teorike
ashtu dhe arsyet pratike t przgjedhjes s tyre.
T prshkruaj llogjikn dhe arsyet e krkimit prmes ngritjes s hipotezave
specifike dhe synimeve t mirprcaktuara si dhe t shpjegoj e arguemntoj
arsyen e przgjedhjes s tyre.
11
Stili
Prdor kohn e shkuar me prjashtm t rasteve kur sillen t dhna, faktke
absolute e t mirvrtetuara( kur ajo ohet pr botm sht nj pun e
prfunduar).
Organizimi dhe strukturimi i ideve dhe prmbajtjes bhet n mnyr t till q do
paragraf t trajtoj nj aspekt t veant. Mendimi duhet t mos jet i
fragmentuar dhe evitohet krijimi i paragrafve artficial q len vend pr
keqkuptm.
Kontekst teorik duhet t sillet n masn dhe formn q i shrben paraqitjes s
punimit konkret. Teprimi me informacion t panevojshm ul vmndjen e lexuesit
duke patur parasysh q sht dhe seksioni i par i punimit.
Hipotezat dhe objektvat duhet t parashtrohen qart dhe n masn e duhur; por
pa i thjeshtuar m shum se duhet. Ato japin pamjen e par t asaj q shtjellohet
m pas.
Gjuh korrekte, qartsi e fjalive dhe shprehjeve.
Materiali dhe metodat mund t paraqiten si seksione t veanta sikurse mund t
paraqiten dhe n form t integruar
12
Qllimi
Qllimi i ktij seksioni sht t dokumentoj materialin e prdorur, t
prgjithshm dhe specifik, procedurat dhe metodat e prdorura.
Kjo bn t mundur q t tjert t mund t prdorin kto t dhna n punn e tyre
si dhe t vlersojn meritn shkencore t punimit. Nuk duhet jet ezaurient dhe
tepr i hollsishm pasi nuk sht nj manual apo udhzues laboratorik. Si duhet
t jet seksioni Materiali dhe Metodat;
Materialet:
Ky nnseksion ndahet m vete vetm n rast se studimi sht i komplikuar dhe
vet materialet prmbajn risi. Prfshihen t gjitha mjetet dhe pajisjet specifike t
prdorura t cilat nuk gjenden rndom n laboratoret po q prdoren nga t
gjith; prjashtm bjn mjete apo pajisje t vecnata, t reja apo unike q nuk
njihen ose njihen pak.
N bioshkencat, ku prdoren gjersisht solucione t gatshme apo t prgatitura,
prshkrimi tyre duhet t jet n detaje.
13
Metodat
Paraqitet metodologjia e prdorur n cdo proedur, me prjashtm t rasteve kur
prdoren t njjtat metoda.
Metodat prshkruhen n detaje duke i ndar dhe n nnseksione sipas natyrs s
tyre apo n grupmetoda.
Metodat duhet t trajtohen t prgjithsuara; si kryhen zakonisht jo n raste apo
dit specifike.
Duhet patur parasysh se dikush tjetr q tregon interes mund t provoj t
prdor t njjtn metod q duhet t jet funksionale.
N rastet kur prdoren procedura dhe metoda t mirnjohura e t prdorshme
nga t gjith, mjafon citmi i saj dhe autori referues. N kt rast nuk ka nevoj q
ajo t shoqrohet me detaje.
Stili:
Prsa koh paraqet punn konkrete t kryer nga autori, ky seksion mund t
shkruhet n vetn e par njjs ose shums. Kjo mnyr fokuson vemendjen m
shum tek autori se sa tek procedura, ndaj shpesh prdoret veta e tret pasive pr
kt seksion.
Qllimi
Qllimi i rezultateve sht t paraqes dhe ilustroj gjetjet, zbulimet orighjinale te
krkimit.
Ai duhet t prmbaj raportmin objektv t t gjitha rezultateve, duke ln
komentimin.
14
Si duhet t jet seksioni Rezultatet
Prmbajtja
Gjetjet prmblidhen n form tekst dhe shoqrohen me figurat dhe tabelat e
posame.
N tekst prshkruhet do rezultat i marr, duke e drejtuar vemendjen e lexuesit
tek ato q jan m domethnese e q lidhen direkt me qllimin e stdimit.
Prshkruhen edhe rezultatet q jan marr nga metodat apo eksperimentet q
nuk shoqrohen me ilustrime.
Fillimisht analizohen t dhnat , m pas ato kthehen n form figure apo tabele.
15
Stili
o Prdoret gjithmon koha e shkuar dhe gjithshka vendoset n rend llogjik
o Figurat dhe tabelat duhet t numrohen n mnyr t pavarur nga njra tjetra;
po kshtu duhet ti referohet dhe teksti
o Figurat dhe tabelat mund t vendosen prgjat tekstt ose n fund t seksionit.
(1)
Qllimi
16
Qllimi i ktij seksioni sht t paraqes interpretimin e rezultateve dhe bazn e
prfundimeve q nxirren ga studimi, mbshtetur n njohurit e prfuara dhe
rezultatet e marra nga studimi. Ktu duhen paraqitur qart domethnia e
gjithshkaje t prftuar.
Mund t sugjerohen drejtme t reja krkimi apo plotsimi t studimit; psh shtrirja
apo modifikimi pr qllim e objektva t tjera.
17
Si duhet t jet Diskutmi
Duhen shpjeguar t gjitha vzhgimet e kryera duke u prqendruar tek mekanizmat
q qendrojn n baz t tyre se sa n vet rezultatet e vzhgimeve.
Duhen sjell edhe shpjegime alternatve nse ekzistojn t tlla apo qendrojn.
far fushash t reja krkimore hap nj studim i tll?
Ato parashtrohen duke patur parasysh kuadrin e gjer t fushs dhe se ku mund t
shkohet me nj krkim t dyt t mtejshm apo m t thelluar. far mbetet
akoma?
Stili:
N referencat ndaj informacioneve apo t dhnave, duhen dalluar ato t sjella nga
t tjert nga t autorit dhe sillen n kohn e shkuar.
18
Ka standarte t shumllojshme pr mnyrn dhe formn n t ciln duhet t
paraqitet literatura si n tekst ashtu dhe n seksionin e vecant.
Megjithat, n kt seksion duhet t citohen t gjitha referencat e prmendura
apo t cituara n tekst.
Listmi duhet t bhet n rend alfabetik sipas emrit t autorve (autorit t par)
Duhen cituar vetm ato q prbjn literatur primare, pra punime origjinale t
autorve origjinal.
Burimet nga eb konsiderohen jo t sigurta dhe t sakta.
Nse citohen burime online duhen prshir detyrimisht.
emri, volumi, viti dhe numri i faqeve.
KESHILLA PRAKTIKE
Shkrimi akademik, shkencor dhe teknik kurr nuk bhet pr qllim t prgjithshm
dhe pr kdo; ai shkruhet pr nj audienc specifike.
Pr do fush, audienca prbhet nga komunitet shkencor i fushs apo njerz q
merren me praktikn n at fush, por q kan t prbashkt at q kan interes
t lexojn nj revist apo periodik t fushs.
Stili dhe niveli i t shkruarit prshtatet pikrisht me kt lexues dhe duhet t
plotsoj pritjet q ai ka. Konvencionet stilistike dhe gjuha e terminologjia
ndryshon n mnyr t dukshme n varsi nga ky fakt.
Nj person q shkruan pr her t par n nj periodik, duhet s pari t
familjarizohet me sa m sipr dhe t ndjek me shum kujdes dhe vmendje
Udhzimet pr autort si dhe t lexoj artikuj n perodik t fushs s tj por
edhe t fushave t tjera.
Ndani qart:
(1) far doni t thoni
(2) Planifiko renditjen dhe logjikn e argumentave q sillni
(3) Prpunoni gjuhn e sakt n t ciln do shprehni sa m sipr
Pasi prcaktohet gjith sa m sipr, do kapitull fillon shtjellohet duke ndjekur
nntemat n t cilat sht ndar q n koncept-iden e prgjithshme.
Gjat shkrimit lindin dhe ide t tjera mbi shkrimin e asaj pjese apo pjesve t
tjera; menher ato hidhen n drafin-outline; do proces ndihmon e pasuron
tjetrin paralelisht.
Ndaje projektin e madh n miniprojekte dhe puno me secilin vemas
Nj tez apo artikull nuk shkruhet si i tr por n pjes.
Mendoje nj artikull n pjest e tij jo n bllok kur fillon t shkruash.
Pjest e nj shkrimi prgatten ve e ve n seksione individuale; ndrkoh
organizimi i ideve, mendimeve dhe strukturs bhen n fazn e par t
planifikimit.
Nuk sht e thn q kur fillon t shkruash t kesh gjithcka t qart n kok se do
shkruash; vet procesi t sjell ide, mendime t reja dhe pasuron mendimet e
idet fillestare.
Shkrimi paralel dhe feed backu shumlateral ndihmon integritetin dhe ndrlidhjet
midis pjesve.
Diiturat nuk duhet t emrtojn thjesht nj tabel apo figur, por t shpjegojn
ose ndihmojn si t lexohet e kuptohet Duhet t prmbaj informacion t
mjafueshm q t kuptohet leht, pa patur nevoj t referohesh tekstt.
Ndrkoh tabela apo figura t tjeshta mund dhe t mos ken nevoj pr detaje t
teprta.
Diiturat jan efektive kur prmbledhin rezultatet apo t dhnat kryesore q
paraqiten n ilustrimet. Kto shkruhen s bashku me figurn/tabeln dhe jo n
fund.
Duhen menduar q kur prgattet outline i Rezultateve
Nj shkrim mund t jet shum i mir n form dhe prmbajtje por jo detyrimisht i
rrjedhshm dhe ritmik. Ka t bj me mnyrn se si autori ndrton, rendit dhe
shtjellon argumentat, shtjet dhe gjuhn q prdor.
Kjo veti perceptohet menjher nga lexuesi dhe mund t ndikoj dhe n
prmbajtje.
Ndihmon dhe vet t kuptuarit t objektt por shton shum pikt e cilsis s
shkruarit dhe trheq n mnyr t pakuptueshme lexuesin.
Lidhet n mnyr t drejtprdrejt me pasurin vokale dhe me afsit e shkrimit
artistk t autorit.
Numri i faqeve, numri i karaktereve, Fonti dhe permasat vendosen rast pas rasti.
Numri i faqeve duhet t jet sekuencial.
Detajet Personale
Ktu duhen prfshir datlindja, adresa, e-maili, numri i telefonit dhe kur krkohet
dhe gjinia, mosha dhe kombsia. N rast se keni nj adres permanente dhe nj t
prkohshme, specifikojeni kt. Nqoftse doni t fitoni hapsir pr t ruajtur
limitet e gjatsis s CV, detajet personale mund t shkruhen me nj madhsi m
t vogl t shkronjave se pjesa tjetr e CV. Por asnjher m t madhe, pasi nuk
jan ato q duhet t trheqin vmendjen e pundhnsit. N rast se CV juaj i ka
krijuar interes lexuesit, ather ai do t kthehet te detajet e kontaktit tuaj.
Cfar informacioni duhet t prmbaj nj CV?
Detajet personale
Edukimi dhe kualifikimet
Eksperienca n pun
Afsit e ndryshme
(Publikime)
(Referenca)
Rradha e paraqitjes s ktyre detajeve, dhe theksi q i jepni secils pjes, varet
nga ajo pr t ciln jeni duke aplikuar dhe cfar duhet t ofroni.
Nse po aplikoni pr m shum se nj vend pune, duhet t keni tipe t ndryshme
CV sipas fushave t ndryshme t karriers, duke theksuar afsit tuaja dhe
eksperiencat e ndryshme t prshtatura sipas fushs.
mime/Vlersime t marra
N rast se kjo kategori vlen pr ju, ather duhet vendosur n CV tuaj menjher
pas seksionit t edukimit. Ktu mund t prfshihen bursat, mime n konkurse t
ndryshme, dhe do lloj tjetr dallimi.
Ktu si pr do gj tjetr n CV tuaj, jepni informacion t plot, si pr shembull
datn, vendin, emrin e organizuesit, shtetn, dhe pozicionin q ju keni fituar; pr
bursat duhet shkruar periudha kohore, emri i Universitetit, departament, emri i
insttucionit q ka akorduar bursn, dhe mbase dhe disa lnd kryesore mbi t
cilat jan vlersuar afsit tuaja pr lshimin e burss.
Eksperienca Praktike
N kt seksion prfshihen dhe stazhet e puns. Mos jeni t turpshem ndaj asaj q
keni kryer, mos i zvogloni arritjet tuaja. Asnjeri nuk pret nga ju t keni nj biznes
t madh, nse jeni ende student. Ideja sht q kur aplikoni pr pun duhet t
tregoni potencial rritje. Duhet treguar far keni prmirsuar, ku, sa shum, si dhe
prgjegjsit e ngarkuara. Duhet t ndihet njfar ndryshimi midis puns s par
dhe t fundit, duhet treguar se tashm jeni gati t merrni m shum prgjegjsi. Ju
duhet ta paraqisni veten si lider, person me iniciatv, kreatvitet etj. Mos harroni,
qllimi sht t bindni at q lexon CV-n tuaj se ju jeni zgjedhja m e mir pr at
vend pune.
Aktvitetet Plotsuese
Gjuht
Rreshtoni numrin e gjuhve q flisni, duke prshkruar nivelin n seciln prej tyre
vetm me nj fal. Ne ju sugjerojm t klasifikoni dhe nivelin e bashkbisedimit,
q mund t jet nivel i mesm, nivel i avancuar, dhe rrjedhshm. Prfshini n CV
ertfikatat e gjuhve dhe datat e tyre, nqoftse kjo sht e aplikueshme pr ju.
Afsit Kompjuterike
Kshilla t nevojshme
Cv juaj duhet t jet shkruar me shum kujdes dhe qartsi- shkrimi nuk duhet t
jet i ngjeshur, por jo dhe me hapsira shum t mdha. Prdorni shkronjat n
bold dhe italics pr t theksuar titujt e pjesve t ndryshme t CV dhe informacioni
m t rndsishm.
Mos shkruani n pjesn e prparme dhe t pasme t letr cdo faqe e CV duhet t
jet n letr t vecant. sht mir t vendosni emrin tuaj n zonn footer n
mnyr q t shfaqet n cdo faqe t CV.
Jini konciz CV sht nj aperitv dhe duhet t tretet sa m shpejt. Nuk duhet t
vendosni aty cdo provim q keni dhn , apo cdo aktvitet n t cilin jeni prfshir
prfshini ata m t rndsishmit dhe m t prshtatshmit pr vendin e puns ku
po aplikoni.
Jini pozitv theksoni pikat tuaja t forta, ato q mund tI bjn prshtypje lexuesit
t CV tuaj.
Jini t ndershm edhe pse CV ju mundson q t mos jepni detaje mbi dshtime
tuaja (p.sh nota t ulta), ajo q nuk lejohet sht dhnia e informacioneve t
rreme.
Karakteristkat fizike
Adresa
Adresa e aplikuesit dhe pranuesit me t dhnat pr kontaktim jan nga
karakteristkat fizike q duhet pas parasysh gjat prpilimit t letrave t motivimit.
Radhitja e tyre bhet varsisht nga stli i prdorimit n nj vend ose n nj gjuh t
caktuar, mirpo ajo q sht e prbashkt sht se kto t dhna vendosen n
kok t letrs.
Titulli i letrs
N titull bn pjes titulli pr vendin t cilin ju aplikoni. P.sh nse ofruesi i nj
vendi pune ka prdorur titullin Menaxher projektesh ather ju patjetr duhet
t e prdorni n titullin tuaj. N kt rast pgjegja juaj, ttulli i letrs s motivimit
do t ishte: Aplikimi pr vendin e hapur Menaxher projektesh.
Prmbajtja
Brendia e letrs suaj le t arrij jo m shum se 80-90 fjal t shprndara n tri
trsi: Hyrje, Ju dhe Motivimi, dhe Perfundimi.
Hyrja e letrs
Hyrja e letrs duhet t filloj me prshndetje e cila duhet, mundsisht, t mos
jet e prgjithshme, por personale.
Hyrje e prgjithshme:
T nderuar zonja dhe zotrinj nga kompania X,
Hyrje personale:
I nderuar zotri Mbiemri, Patjetr duhet t krkoni person t caktuar i cili sht
prgjegjs pr t interesuarit pr vendin e caktuar, ose ju aplikoni spontanisht pr
nj vend t caktuar ather krkoni menaxhuesin e resurseve njerzore t
kompanis (shkolls, universitetit) ose nj t punsuar t cilin ju e shihni si person
i mundshm pr kt detyr.
Qasja personale krijon kontakt personal.
Hyrjes i takon edhe paragrafi i par q mund t prmbaj nj ose dy fjali, varsisht
nga lloji i qasjes, vendi ose gjuha n t ciln e shkruani letrn. - N vendet tona, ku
nj letr motivimi shkruhet n gjuhn shqipe, preferohet q ky paragraf t
posedoj dy fali ku nj informon ofruesin se ku keni marr informatn pr vendin
e lir dhe prmes fjalis s dyt konfirmoni interesimin tuaj pr kt vend.
Shembull: Gjat krkimit n internet n .future-job.net gjeta se ju ofroni vend
pune si Titulli i vendit t puns ashtu si sht shkruar nga ofruesit. Me kt
letr, un aplikoj (shpreh interesin tm) pr vendin q ju ofroni. Vini re: Nse letrn
e shkruani n gjuh t huaj ather preferohet q t mos shkruhet burimi se nga
keni kuptuar se ofrohet vendi i lir i puns, prve nse mendoni se ajo informat
do t ndikoj tek pranuesi i aplikacionit tuaj. Kjo do t ishte psh. nse e keni
kontaktuar prmes telefonit, ose n nj takim personal fillimisht dhe pastaj u ka
krkuar aplikacion, pra tanim ve keni nj lloj lidhje komunikimi dhe nj
informat e till i prkujton pranuesit t aplikacionit se ju keni kontakt me t.
Ju dhe Motivimi
N kt pjes shkurt dhe qart prezantoni veten tuaj, shpalosni elementn q u
motivon ju q t aplikoni n vendin e caktuar t puns dhe shpalosni qndrimin
tuaj rreth rrjedhave n t ardhmen (lavdroheni me afsit tuaja). Shembull: Ky
vend pune sht shum trheqs pr mua (me qasje ndaj s ardhmes, vizion pr
t ardhmen etj.) pasi q (nse nuk keni prvoj n at drejtm ather shkruani
llojin e edukimit ose t njohurive t cilat i kemi pr at vend t caktuar pune) pes
vitet e kaluara kam vepruar si koordinues projektesh n nj kompani pr zhvillimin
e projekteve financiare. Nse pozita e caktuar krkon afsi t caktuara t cilat
jan baz ose shum t rndsishme ather n nj fali i prmblidhni ato aftsi
dhe njohuri q keni (pavarsisht se ato i keni t radhitura n CV). Shembull: Un
mendoj . Un kam bindjen se duke kombinuar njohurit dhe prvojn q kam me
mundsit q ju ofroni n kompanin tuaj ju do t fitoni zgjidhjen e vrtet pr
hapsir t ciln keni nevoj. ( duke kombinuar afsit e mia dhe stafin tuaj me
synime pr t ardhmen ju do t keni zgjidhjen m t prshtatshme pr vendin q
keni nevoj.)
Prfundimi