JACQUESLACAN
LGICADOFANTASMA
19661967
COLEO
OSEMINRIO
LIVRO14
Estabelecimento
IsagogeeNotas
de
LuizOlynthoTellesdaSilva
Parausointernodo
RECORTEDEPSICANLISE
ISAGOGE
OtextoquelhesapresentofoiextradodetrsversesapcrifasdoSeminriode
JacquesLacan,umadelasemfrancseduasemespanhol,sendoqueumadestas,
bastanteabreviada.
ApropsitodottulodoSeminrio,queroadiantarlhesalgumasconsideraes,uma
vezquenemtodosparecemdeacordocomsuatraduonossaalnguaportuguesa:
a.Nooriginal,emfrancs,apareceLogiquedufantasme.
b.NodicionrioFrancsPortugus(S.ButinVinholes)omotfantasmenoconsta.
c.EmumLarousseantigodeminhabiblioteca(48ed.,1890)omottambmno
constamasaencontramosfantaisie(dogregophantasia,imaginao)etambm
fantme(dogregophantasma,apario,espectro).
d.NodicionrioPetitRobert1constaoverbeteFantasmeouPhantasme,ademaisde
fantaisieefantme.
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 1/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
d.1.Defantaisiequerochamaraatenoparaofatodequeseusentidomoderno
apareceem1636comoseguintesignificado:Obradaimaginao,naqualacriao
artsticanoestgeralmentesubmetidasregrasformais".Tenhamosemcontaquea
preocupaodeLacan,aocontrrio,deformalizar!
d.2.Defantmedestacaseoaspectosobrenatural,estandopresentetambmosentido
depersonagemoucoisadopassado,lembranaquefreqenta(hante)amemria.
Eofantasme?Estsemprepresenteourequerconstruo?
d.3.Emfantasmeouphantasmeencontramosque,domesmomodoquefantme,
derivadogregophantasma,emais,quenofinaldosculoXIIaparececomoiluso,
nosc.XIVnaacepodefantmee,jem1836,aparece,nocampodamedicina,
comosentidodealucinao.Agora,pasmem!Em1891(noanoseguinteediode
meuvelhoLarousse)apareceumsentidomodernodotermo,oqualserpropagado
(rpandu)nosc.XXpelapsicanlisecomoTodaproduodaimaginaopelaqual
oeu(moi)buscaescaparinfluncia(emprise)darealidade.Aooptarpelagrafiade
Fantasme,tantoemescritos(KantcomSade[1963],v.g.)comoemseminrios
anteriores,ficaclaro,nomeumododeentender,quesuaopopelosentido
moderno,peloqualaCsaroquedeCsaremmuitoresponsvel.(ParaoPetit
Robert1,precederumverbetecomaabreviaturaMod.[moderno]significaqueas
acepesanterioresforamabandonadas).
e.Nooptarporphantasmemaisprximosignificaento,fundamentalmente,no
seenquadraraosentidodeiluso(imaginrio),aofantasmagricoealucinatrio
outromundo(psictico),conformenoscontaPlutarcodofantasmaqueassaltaBruto
depoisqueesteassassinaJlioCsar:otrnsfugoestentregueasombriasreflexes
quandolheapareceumfantasmahorrvel,estabelecendoseoseguintedilogo:
HomemouDeus,quemstu?perguntouBruto.Souoteumaugnio!
respondeofantasma.NanoiteprecedentebatalhadeFelipes,ofantasmaaparece
outravez...enodiznada!Nodiaseguinte,naplanciequedeunomebatalha,Bruto
traspassavasecomsuaespada.
f.Assimque,nohavendoemportugusumtermoquecorrespondadiretamenteao
francsfantasme,proponhoquesedigafantasma,porconservaramesmaorigem
grega(phantasma)emanteraalusivaobrigaoimperativa.Apropsito,Freud
tambmfalaemfantasmaemmaisdeumlugaremsuaobra,tantonosentidode
fantmecomonodefantaisie.Masquandoelefaladefantasiadasorigensqueo
termomaisseaproximadofantasmedeLacan.
QuerofazeraindaumagradecimentoProf.ElianaBragaDinizCostaLessaPesa,
queacompanhoucomigoaleituradotextoemfrancs.
L.O.T.S.
16denovembrode1966
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 2/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
*1*
Voulanarhojealgunspontososquaisparticiparoantesdemaisnadacomo
promessa.
Lgicadofantasma.Assimintituleiesteanooqueeucontopoderapresentarlhes
daquiloqueseimpenopontoemqueestamosdeumcertocaminho.Caminhoque
implica,euorecordareihojecomfora,estaespciederetornotoespecialquens
vimosjoanopassadoinscritonaestruturaequeestpropriamenteemtudoistoque
descobreopensamentofreudianofundamental.Esteretornosechamarepetio.
Repetirnoreencontraramesmacoisa.Comooarticulamosatodomomento,
contrariamenteaoquesecr,istonoforosamenterepetirindefinidamente.
Voltaremosportantoatemasqueeujsituei,decertomodo,hmuitotempo.
porqueestamosnotempodesteretornoedesuafunoqueacrediteinopoder
tardarmaisemlivrarlhes[1]distoqueataquieuacreditaranecessriocomo
pontuaomnimadestetrajeto,refiromeaessevolume[2]quevocstmagoraao
seualcanceestarelaoaoescritoque,depoisdetudo,decertaforma,eume
esforavaemretardarporqueesteanosertalvezpossvelaprofundarafunodisso
queeuacrediteideverfranquearestepasso.Paraistoelegialgunspontosdeindicao
quesoemnmerodecinco:
1.Esteitemconsistindoemrecordarlhesopontoondensestamosconcernente
articulaolgicadofantasma,oquesermeutema.
2.Recordaodarelaodestaestruturadofantasmaquelhesfareirecordar:a
estruturacomotaldosignificante.
3.Algumacoisaessencialeverdadeiramentefundamentalqueconvmrecordar
fazendorefernciaesteano(secolocarmosemprimeiroplanooqueeuchameia
lgica)aumaobservaoessencialconcernenteaouniversododiscurso.
4.Algumasindicaesrelativasasuarelaoescritura[3]comotal.
5.ArecordaodoquenosindicaFreud,concernenteaoqueexisteemrelaodo
pensamentolinguagemeaoinconsciente.
Partiremosdaescrituradoqueeujformulei,asaber:afrmula($ a).
Eurecordoqueo$representa,temlugar,nestafrmuladaqualeleretornaconcernente
divisodosujeitoqueseencontranoprincpiodetodaadescobertafreudianaeque
consistenisto:osujeito,porumlado,barradoporaquiloquepropriamenteo
constituienquantofunodoinconsciente.
Estafrmula,algoquetenhaumlao,umaconexoentreestesujeitoassim
constitudoealgodooutroquesechamaa?
Oaumobjetoaoqualeuchamoalgicadofantasmaqueconsistiremdeterminar
oestatutoemumarelaoque,propriamentefalando,umarelaolgica.Huma
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 3/13
09/04/2017
oestatutoemumarelaoque,propriamentefalando,umarelaolgica.Huma
Lgicadofantasma
coisaestranhasobreaqualvocsmepermitironoestenderme:euquerodizerqueo
quesugerearelaofantasia,imaginao,otermofantasma,eeumecomprazia
emmarcardissoocontrastecomotermolgicacomoqualeuentendoestruturlo.
Tratasesemdvidadequeofantasma,talcomonspretendemosinstaurarlheo
estatuto,notoradicalmenteantinmicocomosepoderiapensar.
Otermoanosparecer(melhoraindamedidaemquemarcaremosoquepermite
caracterizlocomovalorlgico)muitomenosaparentadocomodomniodoque
propriamentefalandooimaginrio.Oimaginrioseenganchaa,seacumulaa.O
objetoatemoutroestatuto.
deseesperarqueosquemeescutamesteanotenhamficadoumpoucoapreensivos
comisto.
Esteobjetoa,paraaquelesparaquemeleocentrodesuaexperincia,nobastante
familiarparaversemmedoqueelelhessejatornadopresente.
Quenecessidadetemvoc,meperguntavaumdeles,deinventaresteobjetoa?Eu
pensoqueporvirtomandoascoisasdesdemuitotempo,porquesemesteobjetoa,do
qualasincidnciassefazemsentirlargamente,meparecequeoquesefazcomo
anlisedasubjetividadedahistriacontemporneaestahistriaquensjvivemose
quebatizamoscomonomedetotalitarismocadaumqueatenhacompreendido
poderdedicarseapraafunodeobjeto.
ODESEJOEAREALIDADE
OSestemrelaocomanestafrmula($ a)atravsdo (puno,signo),oqual
indicaoquesepodejuntareoquedissosepodeisolar.O$designaadivisodo
sujeito,barradodaquiloqueoconstituipropriamenteemfunodoinconsciente.O
designaumaduplarelao,ondeoSpodeser>(maiorque)e<(menorque)a,alm
deincluir( )ouexcluir( )a,oquesugere,emumprimeiroplanodestaconjuno,
arelaodeinclusoquesetraduzemtermosdeimplicao,comacondiodeque
nsafaamosreversvele,comotal,queelasearticulenaarticulaolgica:See
somentese.
Nestesentido,opunosendodivididopelabarravertical,osujeitoderelaodeSee
dea.
Aquinsparamos.Existeportantoumsujeito.Eisaquioquelogicamenteestamos
foradosaescreverdoprincpiodeumatalfrmula:oquesenoscolocaadivisoda
existnciadefatoedaexistncialgica.
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 4/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
Aexistnciadefatonoslevaaoexistirdeserounofalado.Isto,emgeral,vivente
emgeralporqueissonodenenhumamaneiraforado.Euochamooconvidadode
pedraporquenoexistesomentesobreacenaqueMozartanima[4],elepasseiaentre
nstodootempo.
Aexistncialgicaoutracoisa,ecomotaltemumoutroestatuto.Hsujeitoapartir
domomentonoqualnsfazemoslgica,querdizer,apartirdomomentonoqualns
passamosamanejarsignificantes.
Oquehnistodaexistnciadefatosaberquealgoresultadoquehadosujeitoao
nveldosseresquefalam,algoque,comotodaexistnciadefato,necessitaqueseja
estabelecidaantesemumacertaarticulao.Masnadaprovaqueestaarticulaoseja
tomadadeimediatoemformadireta,queistoderivediretamentedofatodequeha
seresviventesououtrosquefalam,queelessejamportantodeummodoimediato
determinadoscomosujeito.Ose[5]eosesomente[6]estoaparanosrecordar.
Asarticulaespelasquaisnsmesmosteremosquerepassar,soelasmesmasassaz
inabituais,motivopeloqualcreiodeverindicarlhesalinhageraldemeupropsito
nistoquemeproponhoaexplicarparavocs.
Oaresultadeumaoperaodeestruturalgica,efetuadanoinvivo,nosobreo
prpriovivente,no,parasermosrigorosos,nosentidoconfusoquetemparanso
termocorpo,quenonecessariamentealibradecarne[7],aindaqueissopossaslo
e,nofinaldascontas,quandoissoo,issonoarranjaascoisasassimtomal.Mas
enfim,constatasequenestaentidadetopoucoapreendidadocorpohalgumacoisa
queseprestaaestaoperaodeestruturalgicaquenosrestadeterminar.oseio,o
cbalo,oolhar,avoz:estaspeasdestacveisentretantoprofundamentereligadasao
corpo,eisadequesetratanoobjetoa.Parafazerasvezesdoa,portanto,limitemo
nos,jquenosobrigaremosacertorigordalgica,aassinalarquenecessrioestar
prontoparafornecerlheoquefornecessrio.Issopodenosbastarnomomento,mas
issonoresolvenadaparaoquedevemosavanar.Parafazerofantasmapreciso
estarprontoparauslo.
Eumepermitireiarticularaquialgumastesessobasformasasmaisprovocantesuma
vezquesetratatambmdedestacarestedomniodoscamposdecapturaquenos
fazemvoltarsilusesmaisfundamentaisdistoquenschamamosaexperincia
psicolgicaequeoquevouavanarprecisamenteoquefundaraconsistnciade
tudooqueeudesenvolveresteanoparavocs.
Desenvolver[8],eujodisse,fazbastantetempoqueestfeito,quandonoquartoano
demeuseminrioeutrateidarelaodeobjetoconcernenteaoobjetoa.
TudoestditoquantoaestruturadarelaodoaaoOutrotudoestespeciale
suficientementefisgadonaindicaodequedoimaginriodamequevaidepender
aestruturasubjetivadacriana.Oqueaquisetratadeindicar,emqueestarelaose
articulaemtermospropriamentelgicos,querdizer,tratasedesublinharradicalmente
afunodosignificante.Masdenotarqueparaquemresumiaentooquepodia
indicarnestesentidoamenorfaltaconcernenteaopertencimentodecadaumdos
termosdestastrsfunesquepodiamentoserdesignadascomoobjeto,nosentidode
objetodeamor,edoalmdisto.Nossoatualobjetoa,asaberareferncia
imaginaodosujeito,podiaobscurecerarelaoquesetratassedesituar.Nosituado
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 5/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
nocampodoOutro,afunodoa,noestatutodoperversoafunodofaloateoria
sdicadocoito,nonadadisto,senoqueaonveldamequeistofunciona.
Quemqueusaofantasma?Estequeusaofantasmatemdoisnomesqueconcernema
umasemesmasubstncia,sevocsqueremestetermoreduzidoaestafunode
superfcietalcomoeuaarticuleinoanopassado,estasuperfcieprimordialquenos
fazfaltaparafazerfuncionarnossaarticulaolgica,vocsjconhecemdelaalgumas
formas.Sosuperfciesfechadas.Participamdabolhamesmoquenosejamesfricas
nsachamamosabolhaensveremosoquemotiva,istoaoqueseligaraexistncia
dasbolhasnoreal.
Estasuperfciequeeuchamobolhatempropriamentedoisnomes:odesejoea
realidade.
completamenteintilcansarsetentandoarticulararealidadedodesejo,porque
primordialmenteodesejoearealidadeestoemumarelaodetexturasemcorteeles
notemportantonecessidadedecostura,notemnecessidadedeserrecosidos.
Nohmaisrealidadedodesejoquenosejajustodizeroavessododireito,hums
emesmoestofoquetemaindaumavessoeumdireitoesteestofoesttecidodetal
sortequesepassasemseaperceberpoisqueelesemcorteesemcosturadeuma
aoutradesuasfaces,eporissoqueeuempregodiantedevocsumaestruturacomo
essadoplanoprojetivoimajada[9]namitraouocrosscap.Quesepassedeumaface
outrasemseaperceber,istodizbemquenohsenouma,euentendoquenoh
senoumaface,eistonosedeixapormenoscomonassuperfciesqueeuacabode
evocarcujaformaparcelriaestnacintadeMoebius,aqualtemumdireitoeum
avesso.
Istonecessitaserpostodeummodooriginrio.Paralembrarcomosefundaesta
distinododireitoedoavessoenquantoquejaantesdetodoocorte,estclaroque
quem(comoosanimlculosempregadospelosmatemticos)anestasuperfcieestiver
implicado,noversenoumagotadestadistinoentreodireitoeoavesso.
Assuperfciesqueeuapresenteiparavocs,desdeoplanoprojetivoatagarrafade
Kleinatoquepodemoschamardepropriedadesextrnsecas,assuperfciesnosoas
propriedadesdasuperfcie,emumaterceiradimensoqueissotomasuafuno,a
sabernoburacoqueestnomeiodotoroumserpuramentetrico,nocreiamqueele
mesmoseapercebadestafunoaqual,contudo,nosemconseqnciaspoisfoia
partirdelajfazseisanos[10]queeutenteiarticular,paraosquemeescutavam
ento,asrelaesdosujeitoaoOutronaneurose.,comefeito,destaterceira
dimensodooutroquesetrata.porrelaoaooutro,enquantoquehaesta
outridade[11],quesepodetratardedistinguirentreumdireitoeumavesso,istono
aindadistinguirrealidadeedesejo.Oquedireitoouavessoprimitivamentenolugar
doOutro,nodiscursodoOutro,quesejoganocaraoucoroa,istonoconcerneem
nadaaosujeitopelasimplesrazodequeeleaindanotem.
Osujeitocomeacomocorte.Senstomamosdessassuperfciesamaisexemplar,
porqueamaissimplesdemanejar,asaberocrosscap,planoprojetivo,umcorte,
masnoimportaqual,euolembroparaaquelesparaquemestasimagenstemalguma
presena.
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 6/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
Nestestraosimaginriosnosquaisasparedesanterioreseposterioressecruzam,se
assimquensrepresentamosaestruturadequesetrata,todocortequefranquearesta
linhaimaginriainstauraumamudanatotaldasuperfcie,asaberquetodaesta
superfcietornaseoquensjaprendemosadestacarnestasuperfciesobonomede
objetoa,asaberquetodainteiraasuperfcietornaseumdiscoaplanvelcomum
direitoeumavessodoqualsedevedizerquenosepodepassardeumaooutroano
serfranqueandoumaborda.Estaborda,precisamenteoquetornaestefranqueamento
impassvel[12],pelomenosassimquenspodemosarticularsuafunoininitio,a
bolhaporesteprimeirocorte,ricodeimplicaesquenosaltamaosolhosem
seguida,porestecortetornaseumobjetoa.Esteobjetoamantm,porqueestarelao
temdesdeaorigemparaqueistosejapossveldeserexplicado,umarelao
fundamentalcomoOutro.
Comefeito,osujeitoemabsolutonoapareceuaindacomonicocorteporondeesta
bolhaqueinstauraosignificantenorealdeixacairdeentradaesteobjetoestranhoque
oobjetoa.
necessrioesuficiente,naestruturaindicada,apercebersedistoqueestaneste
corte,parapercebertambmqueelatemapropriedadedeseredobrarsimplesmente,
desereencontrar.
Ditodeoutromodo:amesmacoisafazerumnicocorteoufazerdois.
Podeseconsiderarahincia[13]doquehentreasduasvoltasquenososeno
uma,comooequivalentedoprimeirocorte.Masseeufao,notecidodoqualsetrata
deexercerestecorte,umcorteduplo,euresgato,eurestituooquefoipercebidono
primeirocorte,asaber,umasuperfciecujodireitosecontinuanoavesso.Eurestituoa
noseparaoprimitivadarealidadeedodesejo.
Nsdefiniremosarealidadecomosendooqueeuchamosempredeoprtporterdo
fantasma,querdizeroqueestsuadisposio.Nsveremosentoquearealidade,
todaarealidade,nooutracoisaqueamontagemdosimblicoedoimaginrio.
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 7/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
Odesejonocentrodesteaparato,destequadroquenschamamosrealidade,do
mesmomodo,propriamentefalando,oquecobre,comoeuarticulei,oqueimporta
distinguirdarealidadehumanaeque,abemdizer,orealquenojamaisseno
entrevisto,entrevisto[14]comoamscarafcilqueadofantasma,asaberamesma
coisaapreendidaporSpinozaquandoeledissequeodesejoaessnciadohomem.
Naverdade,estapalavra[homem]umtermodetransioimpossveldeconservar
emumsistemaateolgico,oquenoocasodeSpinozanestafrmulaspinoziana
nstemossimplesmentequesubstituiristoqueodesconhecimentolevoua
psicanlisessaberraesmaisgrosseiras,asaber:queodesejoaessnciada
realidade.
OSUJEITOEANEGAO
MasestarelaoaoOutro,semaqualnadapodeserapercebidodojogorealdesta
relao,oqueeumeesforceiemdesenharparavocsrecorrendoaovelhosuporte
doscrculosdeEuler.Tomararelaocomofundamental,seguramenteela
insuficientecomorepresentao,massensaacompanhamosdoqueelasuportaem
lgica,elapodeservirparafazerressurgirarelaodosujeitoaoa.Desenhasecomo
umprimeirocrculoaoqualumoutrocrculosegue,recortandoo:oasuainterseo.
poraquesemprenestarelaodeumvel[15]originalmenteestruturado,que
aqueleondeeumeesforcei,jhtrsanos,emarticularparavocsaalienao[16],
queosujeitonosaberiaseinstituirsenocomoumarelaodefaltanesteaquedo
Outro,salvoaquerersesituarnoOutro,salvoanotlo,igualmente,anoser
amputadodesteobjetoa.
ArelaodosujeitoaoobjetoacomportaoqueaimagemdeEulertomacomosentido
quandoelalevadaaonveldesimplesrepresentaodasduasoperaeslgicasque
sechamamreunioeinterseo.
Reunio:aligaodosujeitoaoOutro[
]
Interseo:defineoobjetoa[ ]
Oconjuntodestaoperaeslgicassoaquelasqueeucoloqueicomooriginrias,
dizendoqueoaoresultadoefetuadoporoperaeslgicasquedevemserduas.O
ququerdizeristo?Queessencialnarepresentaodeumafalta,enquantofalta[17],
queseinstituaaestruturafundamentaldabolhaquensdeentradachamamos:o
estofododesejo.Aqui,emumplanoderelaoimaginria,seinstauraumarelao
exatamenteinversadaquelaqueligaoeu[moi]imagemdoOutro.Omoi
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 8/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
duplamenteilusrio:ilusrioporsersubmetidoaosavataresdaimagem,querdizer
tambmlivradofunodefalsosemblante.Etambmporqueeleinstauraumaordem
lgica,pervertida,daqualnsveremosnateoriapsicanalticaafrmula,entantoela
franqueiaimprudentementeestafronteiralgicaquesupequeemummomento
qualquer,quenschamamosprimordial,daestrutura,oquerejeitadopodesechamar
nonmoi.precisamenteissoquensconstatamos:aordemdequesetrataimplica
semqueseosaiba,eelanoadmitedemodonenhumumatalcomplementaridadeo
quenosfarporemprimeiroplanodenossaarticulaoadiscussodafunoda
negao.
Cadaumsabequepoderencontrarnestacompilaocolocadavossadisposioo
queeuarticuleiemumseminrioemSte.Anne:asecundariedade[18],averneinung,
escandidaporHippolite,elaestaarticuladademodoassazprecisoparaquedeagora
emdiantenopossaseradmitidoqueelasobreviriadeentradaaonveldestaprimeira
cisoquenschamamosprazeredesprazer.
Istoporque,nestafaltainstauradapelaestruturadabolhaqueconstituioestofodo
sujeito,nodemodonenhumquestodenoslimitarmosaostermosdaquiemdiante
desusadospelaconfusoqueimplicaemtermosdenegatividade.
Osignificantenosomenteoquetrazoquenoesta,oexemplodoFortDana
medidaemquerepresentaapresenaouaausnciamaternanoestaiaarticulao
exaustivadaentradaemjogodosignificante.Oquenoesta,osignificantenoo
designa,oengendraoquenoesta,naorigem,oprpriosujeito.Ditodeoutro
modo:naorigemnohDaseinsenonoobjetoa,querdizer,sobaformaalienada
quepermanecemarcadaatseutermotodaenunciaoconcernenteaDasein.
necessriolembrarquenohsujeitosenoatravsdeumsignificantefrenteaoutro
significante?
Comonohsujeitosenorepresentadoporumsignificantefrenteaoutro
significante,aUrverdrngungorecalcamentooriginriojustamenteoqueum
significanterepresentaparaoutrosignificanteeistonodemnada,istonoconstitui
absolutamentenada:istoseacomodamuitobemaumaausnciaabsolutadeDasein.
Durantepelomenosdezesseissculososhierglifosegpciosficaramtosolitrios
comoincompreendidosnasareiasdodeserto,eestclarotemsemprequeestarclaro
paratodomundoqueoquequerdizerquecadaumdossignificantesgravadosna
pedranomnimorepresentavaumsujeitoparaoutrossignificantes.Seistonofosse
assim,ningumteriatomadoistoporumaescrita.
Nodemodonenhumnecessrioqueumaescrituraqueiradizeralgoparaquem
querqueseja,paraqueelasejaumaescrituraequecomotalmanifestequecada
significanterepresentaumsujeitoparaaquelequeosegue.
SenschamamosaistoUrverdrang,istoquerdizerquenosparececonforme
experinciapensarqueoqueacontece,asaberqueumsujeitoemerge,osujeito
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 9/13
09/04/2017
experinciapensarqueoqueacontece,asaberqueumsujeitoemerge,osujeito
Lgicadofantasma
barrado,comoalgumacoisaquevemdeumlugarondeeleestsupostamenteinscrito
paraumoutrolugarondeirinscreversenovamente,asaber,domesmomodoemque
euestrutureiemoutraocasioafunodametforanamedidaemqueelaomodelo
emquantoaoretornodoreprimido.
portantoarespeitodestesignificanteprimeirodoqualnsvamostratar.Osujeito
barrado[$]queeleabole,vemsurgiremumlugarondenspoderemoshojedaruma
frmulaqueaindanofoidada.Osujeitobarradocomotaloquerepresentaparaum
significanteestesignificantedeondesurgiuumsentido,eeuentendoporsentido[19]
exatamenteistoqueosfizentenderaoprincpiodeumanosobafrmula:
Colourlessgreenseasslepfuriously
Quesepodetraduzirassim:
Asidiasasperamenteenegrecidasseadormecemcomfuror[20]
Faltasaberqueelassedirigemtodasaestesignificantedafaltadosujeitoquesetorna
umcertoprimeirosignificantedesdequeosujeitoarticulaseudiscurso,asaber,istodo
qualospsicanalistasestobastantebemapercebidos(aindaqueelesnosoubessem
dizernadaquevalhapena)asaberoobjetoaqueaestenvelsubstituiafunoque
FrguedistinguedosignosobonomedeBedeutung[21].
OobjetoaaprimeiraBedeutung,oprimeiroreferente,aprimeirarealidade,a
Bedeutungquefica,porqueelanofinaldacontasoquerestadopensamentonofim
detodososdiscursos,asaberoqueopoetapodeescreversemsaberoquediz.
Quandoelesedirigesuameintelignciaparaqueadeixecorrer,qualesta
neglignciaquedeixasecarseuleite?Asaber,umolharapreendido,aquelequese
transmitenonascimentodaclnica,omesmoqueumdemeusalunosrecentementeno
congressodaUniversidadeJohnHopkinschamouavois[22]nomitoliterrio.
Asaber,tambmoqueficadetantopensamentogastosobaformadeumaconfuso
pseudocientficaequetambmsepodechamarporseunomeeuofizhmuito
tempoconcernindoliteraturaanalticaequesechamaamerda,daconfisso,por
outrolado,dosautores.Euquerodizerpropsitodetodaumapequenafalhade
raciocnioprximo,concernentefunodoobjetoa,queentreosquesepossa
articularnohnenhumsuporteaocomplexodecastraoanoseroquechamamos
deobjetoanaloquenoaquiumdetalhedepuraesimplesapreciao,senoa
necessidadedeumaarticulaodaqualoenunciadoporsisdevereter,jque,depois
detudo,elenoseformulanoesqualificadas,umavezqueesseseresteanonosso
mtodoconcernentelgicadofantasma,mostrandonateoriaanalticaondeelavem
tropear.
Entendasebemqueestafaltaarrazoada,querdizerrazovel,noobrigatria,eo
objetoaemquestopodeassimsemostrar,podemostrarsetotalmentenu.
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 10/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
Istooquensteremosocasiodemostrar.
Euquero,domesmomodo,marcaroqueimpedequeseadmitacertasinterpretaes
queforamdadasdametfora,daqualeuacabodedarlhesoexemplomenosambguo,
comqualquerquesejaquesefaaumaespciederelao[rapport]proporcional.
Quandoeuescreviqueasubstituio,queofatodeenxertarumsignificante
substituindoaumoutrosignificantesobreacadeiasignificante,estnafonte,na
origemdetodasassignificaes,conformeaoqueeuarticuleihoje:osurgimentodeste
sujeitobarradocomotaleulhesdeiafrmulaexigedensatarefadedarlheum
estatutolgico.Paramostrarlhesdeimediato,porm,aurgnciadestatarefa,
observemqueaconfusofoifeitadestarelaoaquatro:oS,oS,eosdosignificado
comsuasrelaesdeproporoqueumdosmeusouvintes,autordateoriada
argumentao,promovendoumaretricaabandonada,articulaametfora,vendoaa
funodaanalogiaequedarelaodosignificanteaumoutro,umterceiroo
reproduzfazendosurgirumsignificadoidealqueelefunda,afunodametfora,ao
querespondiatempo:deumatalmetforaquepodesurgirafrmulaquefoidada,a
saber:
Ooutroregistro,substantificandooinconsciente,seriaconstitudoporestarelao
estranhadeumsignificanteaumoutrosignificantedoqual,agregamos,alinguagem
tomariaseulastro.
Estafrmula,ditadalinguagemreduzida,euacreditoquevocsjsabemagora,
repousasobreumerroqueodeintroduzirnestarelaoaquatroaestruturadeuma
proporcionalidade.NsvemosmaloquepodesairdistopoisquearelaoS/S
tornasedifcildeinterpretar.
Oinconscienteestruturadocomoumalinguagemeistodevesertomadomaisdoque
nuncaaopdaletra.
Jqueseconfirmaqueeunocompletooscincopontoshoje,euqueroescandiroque
achavedetodaestruturaeoquedeixaaempresaquefoiencontradaassim,
articulada,noinciodeumapequenacompilaoconcernenterelaodeminha
audincianoCongressodeBonneval:errneoestruturarsobreummitodelinguagem
reduzidaqualquerdeduodoinconsciente,pelaseguinterazo:danaturezadetodo
equalquersignificantenopoderemnenhumcasosignificarseasimesmo.
Ahorajestadiantadaparaquelhesimponha,spressas,aescritadesteponto
inauguraldetodaateoriadosconjuntos,oqualimplicaqueestateorianopode
funcionarsenoapartirdeumaxiomaditodeespecificao,asaber:quenoh
interesseemfazerfuncionarumconjuntoseexisteumoutroconjuntoquepossaser
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 11/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
definidopeladefiniodecertosXnoprimeirocomosatisfazendolivrementeauma
certaproporo.Livrementequerdizer:independentedetodaquantificao.
Acontecequeeucomeareiminhaprximaliojustamenteporestasfrmulas.Dado
umconjuntoqualquer,definindoaaproporoqueeuindiqueicomoaespecificante
deX,supondoqueXnosejamembrodesimesmo,oquenosinteressaqueelese
impemdesdequesequerintroduziromitodeumalinguagemreduzida,quehuma
linguagemquenoo[reduzida],querdizer,queconstituiporexemplooconjunto
dossignificantes,sendoqueoprpriodoconjuntodossignificanteseulhesmostrarei
emdetalhecomportaistodenecessrio:halgumacoisaquenopertenceaeste
conjunto.Sensadmitimossomentequeosignificantenosaberiasignificarse,no
possvelreduziralinguagemsimplesmente.Asrespostasaistoso:quealinguagem
nosaberiaconstituirumconjuntofechado,ditodeoutromodo:nohuniversodo
discurso,ounesteuniversododiscursonohnadaquecontenhatudo.
Asverdadesqueeuacabodeenunciarsosimplesmenteaquelasqueapareceramde
ummodoconfusonoperodoingnuodainstauraodateoriadosconjuntoso
paradoxodeRussel,maisqueumparadoxoumaimagem:ocatlogodoscatlogos
quenosecontm,ouentoelessecontmasimesmosefaltamsuamissoisto
nodemaneiranenhumaumparadoxo:temsedeclaradoqueaofazerumtal
catlogo,nosepodeir[23]atofim,ecomrazo!
Oqueeulheanunciei:quenouniversododiscursonohnadaquecontenhatudo,eis
aquioquenosincitaaserespecialmenteprudentesquantoaomnimodoquesechama
todoeparte,eexigirnaorigemquensdistingamosoumdatotalidadeaqual
justamenteeuacaboderefutardizendoqueaonveldodiscursonohuniverso,oque
deixaaindaemsuspensodistinguiresteumdoumcontvel,quedesuanaturezase
desvelaesedeslizaaserum,aserepetiretornarafecharseelemesmo,instaurandoa
faltadaqualsetrataquandosetratadeinstituirosujeito.16denovembrode1966
1.Noteseojogoentreentregar,fazerlivranaelivro.
2.Arefernciaaoalentadocrits,cujaprimeiraediodestemesmoano.
3.Otermousadoaquicriture,possivelmentenosentidodemodo,processodaescrita,derepresentao
dapalavraporsignos.
4.RefernciaperaDonJuan.
5.Reflexivo.
6.Condicional.
7.RefernciaaOMercadordeVeneza,deShakespeare.
8.Notextofrancsaparecedrouler,cujosignificadoprimeiroodedesenrolar.
9.Otextofrancsusaimag,deimager,carregardeimagens,demetforas,paraoquenotemosuma
palavraespecficananossalnguaporistopenseiemimajar.
10.MenoaoSeminrio8,ATransferncia(inditopocadaprimeiratraduodopresenteSeminrio),
especialmenteaododia4demarode1961.
11.NeologismoquepretendecorresponderaautretdeLacan.
12.NeologismocriadoparatraduzironeologismoimpassableutilizadoporLacan.
13.Palavraconstrudaapartirdehiante.
14.Lacanpareceutilizaraexpressoentreaperuquecorresponderiamelhoraumentreapercebido.
15.Lacanutilizaaconjunoou...ou...emlatim.
16.ArefernciaaoSeminrio11,Osquatroconceitosfundamentaisdapsicanlise[196364].
17.Otextofrancsutilizaaquiaexpressoentantquilcourt.
18.Otextofrancsusasecondaritcomooportugusnotemumtermocorrespondente,utilizei
secundariedadecujaestruturameparecelegtima.
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 12/13
09/04/2017 Lgicadofantasma
19.Lacandizqueosentidosempremetafrico(Cf.Seminrio5,aulade6denovembrode1957,indito
naocasiodeminhaprimeiratraduo).
20.Desidesvertementfuligineusessassoupissentavecfureur.
21.Bedeutung:denotao,denotatum,referente.
22.Formaimperativadoverbovoir[ver].
23.Nooriginalconstapousser[crescer].
http://www.tellesdasilva.com/fantasma.html 13/13