Anda di halaman 1dari 5

Erro

JUser::_load:Unabletoloaduserwithid:65

Tweetar
Imprimir

Mercadodetrabalhoparaossocilogos
eaSociologianoEnsinoMdio
RonaldoBaltar

CaminhosdaprofissodosocilogoedoprofessordeSociologia

OmercadodetrabalhoparaossocilogoseparaprofessoresdeSociologiadistinto,mascompartilhaproblemas
similaresnoBrasil.Oprimeiroproblemaestnaparticipao,emgrandequantidade,deprofissionaisformadosem
outrasreasnasvagasofertadasparaosformadosemSociologiaouCinciasSociais.Osegundoproblemaestna
origemdaformaoacadmica,quenoqualificaosprofissionaisparaatuaremnomercadodetrabalho.
NoBrasil,emgrandepartedasInstituiesdeEnsinoSuperior,aformaocomeanaentradadoestudanteemum
cursodeCinciasSociaisoudeSociologia.OscursosdeCinciasSociaisabrigamtambmaformaoem
AntropologiaeCinciaPoltica.Cadauniversidadediferesobreocaminhoaserseguidoporseusestudantesat
chegaremaomercadodetrabalho.Maspassaroporumaprimeiraescolha:alicenciaturaouobacharelado.
Enquantooslicenciadosbuscamomercadodetrabalhodeprofessoresdoensinomdio,osbacharisencontrarse
oemummercadodetrabalhomaisdifuso:odosprofissionaisda"CinciaeIntelectuais",segundodefinioda
ClassificaoBrasileiradeOcupaes(CBO).Umnmeromenorseguiraformaoacadmicanapsgraduao
strictosensu.

Oprofessoruniversitriopsgraduadovisa,emgrandeparte,omercadodetrabalhomaisrestritodasuniversidades
pblicasealgumasconfessionais,isto,religiosas,comperfilsimilar.

Noentanto,amaiorpartedacargahorria,daestruturadisciplinaredosincentivosaosalunosdoscursosde
Sociologia,aindaquenoexplicitamente,estvoltadaparaaformaodoprprioprofessoruniversitrio.Nesses
casos,aindapermaneceumdesinteressecomoensinomdioeumdesconhecimentoemrelaosatividades
profissionaisdosocilogo.Acreditaseque,formandooacadmicodenvelsuperioro"pesquisador",formase
tambmosocilogoouoprofessordeensinomdio,oquenoverdadenecessariamente.

Omercadodetrabalhoparaosocilogo
AprofissodesocilogoestestabelecidanaLein6.888,de10dedezembrode1980.Soatividadesdosocilogo
oplanejamentoeaexecuodepesquisassocioeconmicas,culturaiseorganizacionais,olevantamentosistemtico
dedadosparasubsidiardiagnsticoseaanlisedeprogramasemvriasreas(educao,trabalho,promoo
socialeoutros).Tambmsoatividadesdosocilogoaassessoriaeaprestaodeconsultoriasaempresas,rgos
daadministraopblicadiretaouindireta,entidadeseassociaes.Emboraexistamesforosparaaregulaoda
profisso,principalmenteporpartedaFederaoNacionaldosSocilogos(FNS)ealgunssindicatosestaduais,
aindanohumadelimitaoefetivaparaocampodetrabalhoprofissionaldosocilogo.OempenhodaFNSparaa
criaodoConselhoNacionaldeSociologiaumpassoimportanteparaaregulaoefortalecimentodaprofisso.

Asofertasdeempregoparasocilogo,dentrodesseperfilprofissionaldefinido,sofrequentes,masnotmcrescido
nosltimosanos.Asvagassoofertadasprincipalmenteporrgosgovernamentais,empresasdeconsultoriae
pesquisa,eorganizaesnogovernamentais.Umexemplopodeserilustradocomoanncioparacontrataode
socilogo:AnalistaSocioambiental,vagaofertadaporumaempresadeMinasGerais,comsalrioentreR$2.000,00
eR$3.000,00,paraelaboraoderelatriossocioeconmicosdeprojetos,levantamentoeanlisededadose
pesquisadecampo.

Umcampodetrabalhonoprevistoinicialmentenadefiniodoprofissional,quetambmtemcrescido,odeEditor
deTextosdeSociologia.Umaofertadeemprego,noestadodeSoPaulo,porexemplo,ofereciasalrioentreR$
6.000,00eR$7.000,00,paraedioeproduoeditorialemobradidticadeEnsinoMdioreferentedisciplinade
Sociologia.Comonormalmenteaconteceemoutrasprofisses,essassovagasqueexigemexperinciadetrabalho
comprovada.

Demaneirageral,acaracterizaodomercadodetrabalhodosocilogodifcil.Sopoucososque,mesmo
contratadosparaaoexerccioespecficodaprofisso,registramsecomosocilogos.Entreosqueestoregistrados,
nemtodosexercemasfunesespecficasdefinidasparaosocilogo.

Dequalquermodo,tomandocomoparmetroapenasoscontratadoscomosocilogo(CBO251120),segundodados
doCadastroGeraldeEmpregadoseDesempregadosdoMinistriodoTrabalho(CAGED/MTE),entrejaneiroemaio
de2013,foramcontratados30profissionaisemtodooBrasil,commdiasalarialdeR$3.295,00.Entrejulhoe
dezembrode2012,foram46contrataesemtodoopas,commdiasalarialdeR$2.849,00.

SeacrescentarmososcontratadoscomoPesquisadordeCinciasSociaiseHumanas(CBO203505),noBrasil,
ocorreram66contrataesnosprimeirosmesesde2013,comsalriomdiodeR$3.297,00.Entrejulhoedezembro
de2012,umtotalde106contratosdetrabalhoforamassinadosemtodoopas,commdiasalarialdeR$2.187,00.
Somandotudo,entrejulhode2012emaiode2013,foram248contrataescommdiasalarialdeR$2.907,00.
Comocomparao,entrejaneiroemaiode2013,foramcontratados,emtodoopas,475economistas(CBO251205),
commdiasalarialdeR$4.494,00,segundoosdadosdoCAGED/MTE.
DeveseteremconsideraotambmqueonmerodeformadosemCinciasSociais/Sociologiabemmenordo
queonmerodeformadosemEconomiaedeoutrasdisciplinassimilares.Osdadosdisponveisnopermitem
precisararelaoentrevagasofertadasepessoalformadoemSociologia.Mas,comoreferncia,deacordocomos
dadosdoCensoPopulacionalde2010,doIBGE,dototaldepessoasqueconcluramoensinosuperiornoBrasil,
maisde37%tinhamodiplomadeGerenciamentoeAdministraodeEmpresas.Outros31%eramdiplomadosem
CinciasdaEducao,seguidosde25%debacharisdeDireito.OsformadosemEconomiaocupamodcimolugar,
comaproximadamente6%dototal.OsdiplomadosemSociologia(SociologiaeEstudosCulturais)representavamem
torno0,2%dapopulaocomnvelsuperiornoBrasil.
Omercadodetrabalhoparaosocilogonofavorvelaosiniciantesnacarreira.Deacordocomosdadosda
RelaoAnualdeInformaesSociaisdoMinistriodoTrabalho(RAIS/MTE)de2010,operfildoprofissional
contratadotem,emmdia,acimade40anosdeidadeemaisde10anosnoemprego.Odespreparocomqueos
jovenssocilogossaemdasuniversidades,emrelaoaoexercciodaprofisso,eafaltadeestgiosefetivamente
vinculadosaotrabalhoprofissionaldosocilogosofatoresqueagravamoproblema.
OmercadodetrabalhodoprofessordeSociologianoEnsinoMdio
Acategoriaprofissionaldosprofessoresbemmaisorganizadaecomperfildetrabalhoclaramentedelimitado.O
licenciadoemsociologiaenquadrasenessecampoprofissional.Dopontodevistasalarial,humadiferenaentre
escolaspblicaseprivadas.Paraaredepblica,oMinistriodaEducao(MEC)estabeleceu,em2013,umpiso
salarialdeR$1.567,00.VriosestadosnocumpremopisoestabelecidopeloMEC,motivodemobilizao
constantedacategoriaemtodooBrasil.
SegundodadosdoCAGED/MTE,osalriomdioparacontrataodeprofessordeSociologianoensinomdiofora
daredepblicaeradeR$900,00emmaiode2013.Comocomparao,nomesmoperodo,professoresde
Sociologianoensinosuperiordaredeprivadaforamcontratados,emmdia,porR$1.139,00.
OensinodeSociologiaedeFilosofiafoibanidodaeducaobsicapeloregimemilitar,pormeiodoDecretoLein.
869de1968.EssasdisciplinasforamsubstitudasporOrganizaoSocialePolticaBrasileira(OSPB)eEducao
MoraleCvica.Comofimdaditadura,emalgumaspoucasuniversidades,docentesdeSociologiaempreenderam
umatrabalhosacampanhapelaretomadadoensinodeSociologianoensinobsico.Desafiandoodescrdito,
fortaleceramcursosdelicenciatura,criaramlaboratriosdeensino,projetoselinhasdepesquisavinculadasprtica
docentedeSociologia.
Emmaiode2008,oCongressoNacionalvotouaalteraonaLei9.394de1996,LeideDiretrizeseBasesda
Educao(LDB),tornandonovamenteobrigatriooensinodeSociologiaeFilosofianoEnsinoMdio.Ainda,em
2008,aSecretariadeEducaoBsicaPresencialdaCoordenaodeAperfeioamentodePessoaldeNvel
Superior(Capes)fezumlevantamentosobreanecessidadededocentesparaoensinonoBrasil,constatandoque
seriamnecessrios107.680professoresdeSociologiaparafazercumpriranovalei.Naqueleano,haviaemtodoo
pas20.339professoresdeSociologiaemexerccio.OmercadodetrabalhoparaprofessoresdeSociologiano
EnsinoMdiodemandaria87milnovasvagasnopas.
AssimcomoocorrecomosbacharisemSociologia,ocampodeatuaonoensinotambmmarcadopela
presenadeoutrosprofissionaisnolugardoslicenciadosemCinciasSociais/Sociologia.Nomesmoestudoda
CAPESde2008,verificousequeapenas2.499(poucomaisde12%)dos20.339professoresdeSociologiaeram,de
fato,formadosemSociologiaouCinciasSociais.
Entre2003e2008,aCAPESconstatouqueforamformadosaproximadamente14millicenciadosemCincias
Sociais/SociologianoBrasil.Nesseritmo,senohouvessenenhumaumentodonmerodeturmas,seriam
necessriosmaisde30anosparacobrirodficitdedocentesem2008,semcontaros18mildocentesdeoutras
reasqueministravamturmasdeSociologia.
Tabela1.DocentesqueministramdisciplinadeSociologianoEnsinoMdio
DisciplinadeSociologia
Professores %
FormadosemCinciasSociaisNo 49.041 89,7%
Licenciatura? Sim 5.613 10,3%
Fonte:INEP,MicrodadosdoCensoEscolarDocentes,2012.Elaboraoprpria

Em2012,analisandoseosmicrodadosdoCensoEscolarproduzidopeloInstitutoNacionaldeEstudosePesquisas
EducacionaisAnsioTeixeira(INEP),havia54.654professoresministrandoturmasdeSociologianoensinobsico.
Oslicenciadosnareaeram10,3%dototal.OnmerodedocentesdeSociologiamaisdoquedobrouentre2008e
2012,masaparticipaodoslicenciadosemCinciasSociais/Sociologiareduziuse.

Asdezuniversidadesqueformaramomaiornmeroentreos5.613professoresdeSociologialicenciadosnarea
foramasseguintes:UniversidadeFederaldoPar,PUCMinasGerais,UniversidadeEstadualdeValedoAcarau,
UniversidadeFederalFluminense,UniversidadeEstadualdeLondrina,UniversidadedoOestePaulista,Faculdade
deFilosofia,CinciaseLetrasdeCaruaru,FaculdadedeFilosofiadePassos,UniversidadeFederaldoRiode
Janeiro,UniversidadedeSantaCruzdoSul.

Tabela2.TurmasdeSociologiapordocentesformadosemCinciasSociaisLicenciaturapor
Categoria,2012
TurmasdeSociologia
Docentescom Docentesformadosemoutroscursos
Licenciaturaem
Cincias
Sociais

Categoria Turmas % Turmas %


EscolaPblica 48.311 20,0% 193.192 80,0%
Particular 4.530 15,8% 24.171 84,2%
Categoriasde
Comunitria 33 10,4% 284 89,6%
EscolaPrivada
Confessional 79 14,7% 457 85,3%
Filantrpica 733 13,7% 4.613 86,3%

Fonte:INEP.MicrodadosCensoEscolarDocentes,2012..Elaboraoprpria.

OsdezestadosqueoferecemomaiornmerodeturmasdeSociologia,comprofessoresformadosnarea,soRio
deJaneiro,Par,MinasGerais,Paran,RioGrandedoSul,Cear,SantaCatarinaeDistritoFederal.
Comparandoseonmerodeturmasofertadasemtodasasescolas,observasequeosprofessoresformadosem
Sociologiaministraramturmasdeoutrasmatrias.SegundoosdadosdoCensoEscolarde2012,aindahaviamais
turmasofertadasdeEstudosSociaisdoquedeSociologia.
AdefasagementreonmerodeturmasdadisciplinadeSociologiaofertadasporprofessoresformadosnareaeno
formadosnareamaiornasescolasparticulares.Demaneirageral,sendo,curiosamente,asescolascomunitrias
efilantrpicasasquemenoscontratamprofessoresformadosemSociologiaparaministraradisciplina.
OmercadodetrabalhoparaossocilogoseprofessoresdeSociologia
HumpotencialgrandeparaacarreiradesocilogonoBrasil,tantoparaobacharel,quantoparaolicenciado.H
umritmoconstantedeofertadevagasparapesquisadorescomperfilprofissionalnarea,noapenasnosetor
pblico,mastambmemempresaseorganizaesnogovernamentais.Omercadodetrabalhopotencialparaos
licenciadosmuitomaiordoqueonmerodeformadosanualmentenasuniversidades.
Masaindahproblemassriosaseremenfrentados.Hoproblemadeocupaodocampodetrabalho,
majoritariamenteexercidoporprofissionaisdeoutrasreas.Hoproblemasalarial,principalmenteparaoexerccio
dadocncianaredeprivadadeensino.
Htambmoproblemadaformao.Emgrandepartedasuniversidades,oscursosdeCinciasSociaiseSociologia
precisamreestruturarseparaofertarumaformaodiretatantoparaosocilogoprofissional,quantoparaoprofessor
deSociologia.Sonecessriasdisciplinasvoltadasparaoperfildaprofisso,comopesquisanoacadmica,
anlisededados,planejamento,organizaodeprojetossociaisentreoutrostpicos.Paraobacharel,oestgio
profissionaldeveserestruturadoeacompanhadodepertoporprofissionaisdarea,paraquesepossaapresentar
umaalternativasbarreirasparaaentradadojovemsocilogonomercadoprofissional.Maisdoqueisso,
necessrioencararaformaodosocilogoedoprofessordeSociologianoEnsinoMdioempdeigualdadecom
aformaodoprofessoruniversitrio,muitomaisincentivadaevalorizadapelosistemaacadmicodeavaliaes.

RonaldoBaltarprofessordoDepartamentodeCinciasSociaisdaUniversidadeEstadualdeLondrina.Email:
baltar@uel.br

backtotop

Anda mungkin juga menyukai