Battle

of Concepts
Challenge: Hoe wordt het Ministerie van Infrastructuur en Milieu koploper
duurzaamheid?
Max Muller

Omgevingsverkenning

De volgende twee bedrijven beschouw ik als voorlopers op het gebied van
duurzaamheid:

Tesla

In mijn ogen is Tesla op het gebied van duurzaamheid zeer vooruitstrevend. Het
Amerikaanse bedrijf maakt onder anderen elektrische autos, snelle oplaadpalen
en zonnepanelen die sprekend lijken op dakpannen [1]. Ze doen dit alles op grote
schaal, waardoor ze de kosten van hun producten enigszins kunnen drukken. Op
deze manier willen ze duurzame producten betaalbaar maken. Zo wordt het op
termijn voor iedereen mogelijk om de duurzame revolutie te omarmen.

Metabolic

Metabolic is een bedrijf dat gesitueerd is in Amsterdam. Het bestaat uit drie
divisies: consulting, technologies en ventures [2]. Het doel van Metabolic is om
de globale economie naar een fundamenteel duurzame staat te brengen. De
consulting divisie adviseert andere bedrijven bij het overstappen naar circulaire
business-modellen. De technologies afdeling houdt zich onder anderen bezig met
het ontwikkelen van producten waarmee voorwerpen zo goed mogelijk
gerecycled kunnen worden. Ook ontwerpen ze technologie waarmee de manier
waarop we voedsel produceren efficinter en duurzamer gemaakt wordt. De
ventures tak ondersteunt andere bedrijven en instellingen die dezelfde idealen
voor ogen hebben.

Mijn idee

Mijn idee voor het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is om een pilot project
te starten waarmee de mogelijkheden van revolutionair nieuwe vormen van
voedselproductie aan mensen getoond kan worden.

Nederland is een relatief klein land. Er is daarom weinig ruimte voor
bijvoorbeeld agricultuur. Desondanks zijn we een wereldspeler op dit gebied. Na
de VS is Nederland zelfs de grootste landbouwexporteur ter wereld [3].

Desondanks denk ik dat Nederland een ng prominentere rol in kan nemen in de
landbouw. Het is fantastisch dat wij het, met hulp van bijvoorbeeld de
voedselindustrie van de kassen, op internationaal gebied zo goed doen. Deze
technologische en culturele voorsprong zouden we verder moeten uitbouwen.

In het pilot project van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu wordt een
gebouw omgetoverd tot een plaats waar de techniek van verticale landbouw
kan floreren. Dit gebouw kan een verlaten kantoorpand, een ontheemde school,
een in de steek gelaten fabriekshal of zelfs een in onbruik geraakte kerk zijn.

Verticale landbouw (bij velend beter bekend als vertical farming) is het idee
dat meerdere kweeklagen op elkaar gestapeld kunnen worden om voedsel te
produceren. Die kweeklagen worden n het gebouw bovenop elkaar neergezet.
Een uitgebalanceerde introductie tot verticale landbouw kan men vinden in deze
aflevering van Tegenlicht [4].

Voordelen

Omdat het dak en de muren beletten dat er regen en zonlicht naar binnen kan,
moet er binnen in het gebouw licht en water worden aangevoerd om de planten
te kunnen laten groeien. Door kunstmatig een bepaald klimaat te stimuleren in
het gebouw, kunnen de planten echter vaak nog sneller groeien dan buiten op
normale akkers. Dit zorgt voor een verhoogde efficintie en productie.

Verticale landbouw kn dus erg efficint zijn. Het heeft daarnaast nog andere
voordelen. Ten eerste ben je niet meer zozeer gebonden aan de oppervlakte van
een gebied om groente en vruchten te verbouwen, maar is de hoogte van het
gebouw de begrenzende factor. Hierdoor kan veel meer verbouwd worden op
dezelfde oppervlakte -- als het gebouw maar hoog genoeg is.

Ook is verticale landbouw erg goed voor het milieu omdat de geproduceerde
voedselproducten nu veel dichter bij de afnemers en consumenten zijn. Als de
producten in een gebouw in de stad geproduceerd en daar ook in de buurt
verkocht worden, hoeven schepen en vrachtwagens minder ver te reizen om ze
te vervoeren. Zo wordt er minder koolstofdioxide uitgestoten.

Daarnaast kan verticale landbouw ook positieve invloeden hebben op de
innerlijke belevingswerelden van mensen. Mensen zijn nu vrij vervreemd van
hun voedsel. Ze weten noch waar het vandaan komt, noch hoe het geproduceerd
wordt. Dit geldt al helemaal voor stadsbewoners. Door de voedselproductie naar
de stad te halen, kunnen mensen gemakkelijker kennis nemen van de manier
waarop hun voedsel geproduceerd wordt. Rondleidingen kunnen eventueel
tegen betaling gegeven worden. Hierdoor kunnen de kosten van de verticale
boerderij gedrukt worden. Ook kan het een toeristische trekpleister worden en
een uithangbord vormen voor de duurzame ambities van Nederland.

Ten slotte kan een verticaal landbouwproject in een stad een positieve impact
hebben op de sociale cohesie onder haar bewoners. Bewoners uit de wijk zouden
elkaar kunnen helpen om de groentes en vruchten te verbouwen. Dit kan (in
samenwerking met of onder begeleiding van professionele vertical farmers)
gedaan worden door vrijwilligers, scholieren of bijvoorbeeld mensen die een
taakstraf moeten uitvoeren. Ook jullie, medewerkers van het Ministerie, zouden
mee kunnen helpen.

Zo worden mensen uit allerlei lagen van de bevolking aangespoord om met
elkaar in contact te treden. Op deze manier kan de dreigende tweedeling in de
maatschappij, waar sommige politici en onderzoekers van het WRR en het SCP
het over hebben [5] , deels worden overbrugd.

Kiezen

Toegeven: niet lle aspecten van verticale landbouw zijn positief. De
investeringskosten van een gebouw en de benodigde apparatuur kunnen
bijvoorbeeld hoog uitpakken. Deze kosten van eerstgenoemde kunnen echter
worden gedrukt door een gebouw uit te kiezen dat aan de rand van de stad zit en
niet meer gebruikt wordt.

Een verlaten fabriekshal is in mijn ogen een goede kandidaat voor de verticale
boerderij van het Ministerie van IenM. Meestal zitten die fabrieken niet helemaal
in het centrum van de stad, maar er net naast. Ook herbergen ze vaak veel
ruimte.

Het voorbeeld van de in onbruik geraakte kerk klinkt misschien ietwat raar. Ook
dit zou echter een optie kunnen zijn die serieus in overweging genomen kan
worden. Nederland is sinds 1900 steeds verder aan het onkerkelijken [6]. Ook nu
gaat die trend nog steeds door [7]. Hierdoor worden steeds minder kerken
gebruikt en worden er steeds meer omgebouwd voor andere doeleinden. De
resultaten kunnen verbluffend zijn [8], dus het idee van een verticale boerderij in
een kerk is wellicht zo gek nog niet. Bovendien staan binnenkort 86 van de 606
kerken in Noord-Brabant leeg [9], om nog maar te zwijgen over de hoeveelheid
kerken in andere provincies.

Een specifiek gebouw waar jullie naar zouden kunnen kijken is de pal in
Amsterdam gelegen Hemweg kolencentrale. De afgelopen tijd is er veel om te
doen geweest en energiebedrijf Vandebron wilde de centrale met hulp van
andere partijen opkopen opdat er gestopt werd met de opwekking van energie
met kolen. Nuon, de eigenaar van de centrale, staat open voor een redelijk bod
[10]. De transitie van de Hemwegcentrale van een kolencentrale naar een
duurzame, verticale boerderij zou in symbolisch opzicht van grote waarde
kunnen zijn.

Ook verlaten kantoren zouden goede kandidaten kunnen zijn voor de verticale
boerderij van het Ministerie van IenM. Op dit moment staat namelijk ongeveer
15% van de kantoren in Nederland leeg [11]. Ook staan duizenden scholen,
tienduizenden winkelruimtes en in totaal bijna 300 duizend gebouwen in
Nederland leeg [12]. Meer dan genoeg plekken dus om de tweede [13]
grootschalige verticale boerderij van Nederland te maken! Jullie zouden ook
kunnen overwegen om een verticale boerderij in enkele verdiepingen van jullie
eigen kantoorpanden te maken. Dit drukt de kosten nog meer. Het kan
uitgevoerd worden in samenwerking met de Staay Food Group [14].

Conclusie

Verticale landbouw staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Dat is zonde,
want voedsel wordt momenteel veelal over duizenden kilometers vervoerd
alvorens het geconsumeerd wordt. Tijdens het transport wordt onnoemelijk veel
ton aan broeikasgassen uitgestoten [15].

Dit terwijl ongeveer 50% van de Europese bevolking in steden leeft [15].
Stadslandbouw, in de vorm van verticale landbouw, kan daarom uitkomst
bieden. De techniek is ver genoeg gevorderd om efficint groentes en vruchten te
verbouwen n een gebouw. Zo worden de kosten en uitstoot van CO2 die gemoeid
gaan met het transport van voedsel drastisch ingeperkt.

Een pilot project van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu zou dus
getuigen van enorm veel ambitie en goede wil op het duurzaamheidsvlak. De
verticale boerderij kan tevens een toeristische trekpleister worden, de
sociaaleconomische kloven in de Nederlandse maatschappij dichten n leegstand
tegengaan. Zo kan het Ministerie van IenM laten zien dat het een koploper
duurzaamheid en meer is.

Bronnen

[1] Rooftop Tiles: https://www.tesla.com/solarroof
[2] Metabolic: https://www.metabolic.nl/
[3] Nederland wereldspeler landbouw: https://www.cbs.nl/nl-
nl/nieuws/2016/23/nederland-tweede-landbouwexporteur-ter-wereld
[4] Tegenlicht aflevering Groeien in de hoogte :
https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/bijlagen/2016-2017/boer-
zoekt-voedselflat/gidsartikel.html
[5] Tweedeling maatschappij: https://www.nrc.nl/nieuws/2014/10/30/wrr-
en-scp-tweedeling-in-nederlandse-samenleving-a1421415
[6] CBS, Toen en Nu : https://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/D0702EDB-0B85-
4611-878A-C32AC2E3C1B3/0/BT200903_Pag10.pdf
[7] CBS, Religieuze betrokkenheid van bevolkingsgroepen, 2010-2014 :
file:///Users/maxmuller100/Downloads/2015BT11-religieuze-betrokkenheid-
van-bevolkingsgroepen-20102014.pdf
[8] Man Man, Omgebouwde Kerken: http://man-man.nl/omgebouwde-kerken/
[9] Leegstand erfgoed Noord-Brabant: kerken, kloosters en fabrieken:
https://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/ruimtelijke-
ordening/leegstand/cijfers-leegstand-in-brabant/leegstand-erfgoed-kerken-
kloosters-en-fabrieken.aspx
[10] Nuon wil op termijn stoppen met kolen:
https://www.nuon.com/nieuws/nieuws/2016/nuon-wil-op-termijn-stoppen-
met-kolen/
[11] Leegstand kantoren Rijksoverheid:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/leegstand-kantoren
[12] RTL Buurtfacts: https://www.rtlnieuws.nl/buurtfacts/wonen/281850-
gebouwen-staan-leeg-zoveel-zijn-het-in-jouw-gemeente
[13] Produce Grower: http://www.producegrower.com/article/philips-lighting-
vertical-farm-netherlands/
[14] Staay Food Group: http://www.staayfoodgroup.com/news/sla-kweken-
zonder-een-straaltje-zon
[15] Vertical Farm: http://www.verticalfarm.nl/verticale-landbouw/