TABELA E PRMBAJTJES:

HYRJE............................................................................................................................................6
KAPITULLI I - FAR SHT SHRBIMI I PROVS
II.1. Disa prkufizime mbi Shrbimin e provs.........................................................................22
II.2. Shrbimi i provs dhe misioni i tij.........................................................................................23
II.3. Prdorimi dhe efektiviteti i Shrbimit t provs.................................................................29
II.3.1. Shrbimi i provs, qllimi i t cilit sht t promovoj masat dhe sanksionet
komunitare.........................................................................................................................29
II.3.2. Shrbimi i provs q ka pr qllim t ndihmoj sistemin gjyqsor pr t marr
vendimin m t mir..........................................................................................................30
II.3.3. Shrbimi i provs q ka n fokus rehabilitimin e t dnuarit/mbrojtjen e
komunitetit.........................................................................................................................31
II.3.4. Shrbimi i provs i bazuar n zbatimin e modelit t ndshkimit n komunitet..................35
KAPITULLI III - LEGJISLACIONI SHQIPTAR PR SHRBIMIN E PROVS
III.1. Legjislacioni baz.................................................................................................................39
III.2. N cilat raste gjykata mund t vendos revokimin e alternativs?.......................................44
III.2.1. Shrbimi i provs...................................................................................................49
III.2.2. Revokimi i dnimit alternativ................................................................................50
III.2.3. Prfundimi i periudhs s provs...........................................................................51
III.3. Aktet nnligjore pr shrbimin e provs n Shqipri............................................................52
PRFUNDIME............................................................................................................................65
BIBLIOGRAFIA.........................................................................................................................66
SHTOJCA.....................................................................................................................................70

1
HYRJE

Gjithnj e m shum vende t demokracive t reja kan filluar t zhvillojn shrbimin e provs,
dhe vendet e konsoliduara prej kohsh kan filluar gjithashtu t ristrukturojn shrbimin e provs
pr tiu prshtatur programeve t reja politike. Disa shtete synojn t prdorin shrbimin e provs
kryesisht si nj mnyr pr t reduktuar numrin e t burgosurve duke zhvilluar masa dhe
sanksione komunitare (p.sh., Estonia, Turqia, etj.) shtete t tjera theksojn rolin e shrbimit t
provs pr t ndihmuar gjykatat n marrjen e vendimeve m t mira n lidhje me dnimin (p.sh.,
Italia, Rumania, etj.); disa shtete t tjera kan pr qllim primar t rehabilitojn t dnuarit dhe t
mbrojn publikun (p.sh., Franca, Irlanda, Austria, ekia, Danimarka, Finlanda, Hungaria,
Letonia, Irlanda e Veriut, Norvegjia, Gjermania, Bullgaria, etj.); ndrsa shtete t tjera i japin
prioritet dnimit n komunitet dhe zbatimit t tij, ndonjher bashk me rehabilitimin (p.sh.,
Anglia dhe Uellsi). Shrbimi i provs n disa vende kontrollohet rreptsisht (Mbretria e
Bashkuar, Italia, etj.) dhe n disa vende t tjera duhet t provoj q sht efektiv dhe se i prdor
mir fondet e vna n dispozicion. Pyetja q lind sht, se si do arrihet kjo gj?

Shrbimi i provs u prezantua pr her t par n Shqipri, n ndryshimet e fundit n Kodin

Penal dhe ligjin Pr ekzekutimin e vendimeve penale, i miratuar s fundmi. N kt ligj,
shrbimi i provs prkufizohet si: Shrbimi i provs sht organi shtetror i cili i paraqet
prokuroris ose gjykats informacion dhe raporte sipas ktij ligji dhe ndihmon n zbatimin e
dnimeve alternative dhe t dnuarin pr t kaprcyer vshtirsit pr riintegrimin social t tij.

Misioni i tij: Shrbimi i provs bashkpunon me organet lokale dhe OJF-t pr t mbshtetur
programet rehabilituese pr t dnuarit dhe ofron shrbim ndrmjetsimi. Shrbimi i provs i
ndihmon gjithashtu t dnuarit t kaprcejn vshtirsit pr ri-integrimin social, duke vendosur
kontakte me familjen dhe mjedisin social t t dnuarit, me OJF-t dhe individ.

2
 KAPITULLI I

SHRBIMI I PROVS

I.1. Disa prceptime dhe prkufizime mbi Shrbimin e provs

Shrbimi i provs ndryshon nga nj vend n nj tjetr edhe n lidhje me aktivitetin q kryen. N
disa vende shrbimet e provs jan t kompletuara, d.m.th., q mbulojn n t gjitha fushat e
punve t shrbimit t provs. N vende t tjera ky shrbim ka funksion m t kufizuar, p.sh.,
mund t merret me prgatitjen dhe paraqitjen e raporteve n gjykata. Edhe grupet kryesore t
synuara t shrbimit t provs variojn. N Angli dhe Uells, Irland dhe Norvegji shrbimi i
provs ka n fokus autort e veprave penale t cilt paraqesin shkall t lart rrezikshmrie, n
Holland fokusi vendoset mbi ata autor t veprave penale t cilt jan ose mund t motivohen
pr t ndryshuar, ndrsa n Skoci dhe Spanj fokusi prqndrohet mbi autort e rinj n mosh.
Edhe niveli i puns me t rinjt ndryshon nga njri vend n tjetrin. Edhe pse zakonisht sistemet e
shrbimit t provs merren me autort e mitur t veprave penale, n shumicn e vendeve sistemi
i drejtsis pr t mitur ndryshon shum nga ai pr t rritur dhe ekzistojn organizma t veant,
prgjegjsia kryesore e t cilave sht t punojn me t dnuarit e mitur.1

Prpjekjet e deritanishme pr t prkufizuar shrbimin e provs kan dshtuar. Pr shembull,

Kombet e Bashkuara deklarojn se: vnia n prov shte nj ndshkim, nj metod pr t
trajtuar t dnuar t veant dhe q konsiston n pezullimin me kusht t dnimit penal dhe i
dnuari vihet nn mbikqyrjen dhe merr udhzime ose trajtim individual2.

Shrbimi i provs sht prkufizuar pak m gjrsisht si: Nj mnyr ndshkimi me baz
sociale-pedagogjike q karakterizohet nga nj kombinim i mbikqyrjes dhe ndihms. Aplikohet
falas pr ata t dnuar t przgjedhur n baz t personalitetit t tyre kriminal, llojit t krimit

1
Mehlbye, J. & Sommer, B. (1989) Denmark, available in: Mehlbye, J. & Walgrave, L. (1998) Confronting Youth
in Europe, Copenhagen: AKF. Cituar nga: OSCE, Manual pr punonjsin e Shrbimit t provs, 2009. Fq. 20.

2
UNICRI (1998) Handbook on Probation Services, Rome-London. Cituar nga: OSCE, Manual pr punonjsin e
Shrbimit t provs, 2009. Fq. 20.

3
dhe pranimit nga ana e tyre, n raport me nj sistem, qllimi i t cilit sht ti jap t dnuarit
mundsin pr t ndryshuar prqasjen ndaj jets n shoqri dhe t bhet pjes e mjedisit social
t zgjedhjeve pa rrezik se mund t shkel prsri ndonj norm penale shoqrore.3

Sipas legjislacionit Shqiptar: Shrbimi i provs sht organi shtetror, q mbikqyr zbatimin e
dnimeve alternative, paraqet informacion dhe raporte para prokurorit ose gjykats, sipas ktij
ligji dhe ndihmon n ekzekutimin e dnimit alternativ, si dhe ndihmon personin e dnuar n
kaprcimin e vshtirsive pr ri-integrimin social. Organet shtetrore qndrore dhe organet e
njsive t qeverisjes vendore i japin shrbimit t provs ndihmn e nevojshme pr prmbushjen e
detyrave ligjore. Shrbimi i provs bashkpunon me OJF-t dhe shrbimin e ndrmjetsimit, n
baz t rregullave t hollsishme, t prcaktuara nga Ministri i Drejtsis. Shrbimi i provs
ndihmon personin e dnuar n kaprcimin e vshtirsive pr riintegrimin social, duke vendosur
kontakte me familjen dhe mjedisin shoqror t t dnuarit, me organizatat jofitimprurse dhe
individt.4

I.2. Roli dhe misioni i Shrbimit t provs

Shrbimi i provs pr t rriturit u referohet shum m pak standarteve ndrkombtare dhe m

tepr politikave kombtare. N kt kontekst, sht mse normale n botn moderne t gjendet
misioni kombtar i cili shpjegon rolin e shrbimeve t provs. Ky mision na ndihmon t
kuptojm se far sht Shrbimi i Provs.

N Evrop, Austria njihet si vendi i vetm q shprehimisht ka mision heqjen dor nga ndshkimi
duke favorizuar dhnien e ndihms ndaj autorve t veprave penale. Zakonisht ka nj ndrthurje
ose balanc ndrmjet ndshkimit dhe kontrollit nga njra an dhe ndihms ose asistencs nga ana
tjetr. Pr shembull, n Irland qllimi i shrbimit t provs sht t krijoj sigurin publike dhe
t promovoj t mirn e prbashkt duke rritur njohjen e avancuar dhe prdorimin e sanksioneve

3
Cartledge (1995) in: Harris, R. et al Probation Round the World, Coles, B. (1995) Youth and Social Policy, London:
UCL Press. Cituar nga: OSCE, Manual pr punonjsin e Shrbimit t provs, 2009. Fq. 21.

4
Ligji pr Shrbimin e Provs Shrbimi i Provs (Shtuar me ligjin nr. 10024, dat 27.11.2008).

4
dhe masave me baz komunitare, duke ulur kshtu nivelin e recidivizmit.5 N kt mnyr edhe
m qart, n Franc misioni i shrbimit t provs sht q tiu jap autorve t veprave penale
m shum mbshtetje t vazhdueshme dhe efektive, shrbime kujdesi dhe rehabilitimi6.

Misioni i Shrbimit t Provs n shum vende u jep prioritet t lart sanksioneve dhe masave n
komunitet. Misioni n Finland, ka si detyr kryesore zbatimin e sanksioneve komunitare dhe
aktiviteteve t tjera n komunitet, njesoj si Shrbimi i Provs dhe i Burgjeve n Danimark. T
njjtat qllime ekzistojn edhe n Belgjik, Itali, Malt dhe Skoci. Kto synime nuk reflektojn
realisht rolin profesional apo vlerat e shrbimit t provs, por jan m tepr synime
administrative ose menaxherialiste q tregojn qllimi dhe funksionin e tij.

Korporatizmi dhe menaxherializmi n rritje i kohve moderne reflektohet n objektivat e

shrbimeve t provs t shum vendeve. N Suedi, shrbimi i burgjeve edhe shrbimi i provs
kan nj qllim t prbashkt, t reduktojn kriminalitetin dhe t mbrojn qytetart nga krimi,
dhe roli kryesor i shrbimit t provs n Suedi sht zbatimi i vendimeve gjyqsore. N Angli,
Uells dhe Norvegji, Shrbimi i provs sht pjes e shrbimeve korrigjuese, qllimi i s cilave i
jep prioritet siguris s komunitetit. Misioni i shrimit t provs n Angli dhe Uells sht pjes e
politiks penale t qeveris: dhnia e drejtsis nprmjet nj hetimi, procedimi, gjykimi dhe
dnimi efektiv edhe eficent, si dhe duke ofruar mbshtetje pr viktimat; si dhe ekzekutimi efektiv i
dnimeve me qllim pr t ulur rastet e prsritjes s veprave penale dhe pr t mbrojtur
publikun".

Ndrsa roli i shrbimit t provs brenda sistemit t drejtsis penale ndryshon nga roli i
institucioneve t tjera t drejtsis penale, sepse ky shrbim luan rol n t gjitha stadet e procesit
t drejtsis penale.

Roli i shrbimit t provs n sistemin e drejtsis penale

Organi i
Roli Aktiviteti i shrbimit t proves.
prfshir

5
Van Kalmthout, A. & Derks, J. (2000) Probation and Probation Services: A European Perspective, Utrecht: CEP

6
Ibid.

5
 Bashkpunimi me policin pr t shmangur veanrisht
Skemat alternative Policia autort/shkelsit e rinj dhe m potencial nga ndjekja
penale/procedimi penal.

Shrbimet n Dhnia e shrbimeve ndihmse (p.sh. akomodim, pun n familje

Policia
Paraburgim dhe mbikqyrje) pr t shmangur arrestimin nga policia.

Dhnia e informacionit dhe/ose shrbimeve ndihmse pr t

Skemat alternative Prokuroria shmangur veanrisht shkelsit e rinj dhe m potencial nga
ndjekja penale/ procedimi penal.
Shrbimet n Dhnia e informacionit dhe/ose shrbimeve ndihmse pr t
Gjykatat
Paraburgim shmangur shkelsit nga arresti n burg (paraburgimi).
Prpilimi i raporteve pr t ndihmuar gjykatat gjat procesit t
Raportet para
Gjykatat dhnies s dnimit dhe pr t nxitur dnimet n komunitet, kur
dhnies s dnimit
sht e prshtatshme.
Mbikqyrja e t Zhvillimi, organizimi dhe mbikqyrja e t dnuarve me pun n
Gjykatat
dnuarve komunitet.
Kujdesi gjat Bashkpunim me burgjet, t dnuarit dhe familjet e tyre pr t
Burgjet
kryerjes s dnimit siguruar nj rikthim pozitiv n komunitet dhe pr t reduktuar
Kujdesi pas dnimit Burgjet recidivizmin.

Pra, shrbimi i provs ka nj rol t veant n sistemin e drejtsis penale; ai kryen nj sr

funksionesh t specializuara, t domosdoshme pr funksionimin e sistemeve moderne t
drejtsis penale. Megjithat, nj tipar kryesor i rolit t ktij shrbimi sht q kryen shumicn e
aktiviteteve n bashkpunim t drejtprdrejt me pjes t tjera t provs po prpiqet t sjell
ndryshim n mnyr sesi institucionet e drejtsis penale marrin vendime n lidhje me
shkels/autor t veprave penale.7

II.3. Prdorimi dhe efektiviteti i Shrbimit t provs

7
Jurisprudenca e Gjykats s Strasburgut: www.echr.coe.int

6
II.3.1. Shrbimi i provs, qllimi i t cilit sht t promovoj masat dhe sanksionet
komunitare

Aty ku qllimi i shrbimit t provs sht t nxis prdorimin e masave dhe sanksioneve
komunitare, vlersimi ka t bj me shtjen nse shrbimi i provs, si nj mas ose sanksion,
prdoret shpesh apo jo. Supozimi n kt rast sht q, efektiviteti ka lidhje me ndarjen e tregut;
n shumicn e rasteve rritja e zbatimit t sanksioneve komunitare pritet q t reduktoj dnimin
me burgim.

Brenda kuadrit t Kshillit t Evrops, ka dy tregues pr matjen e peshs q z nj mas apo

sanksion i caktuar:8 nj tregues i frekuencs globale q mat raportin e sanksioneve komunitare
kundrejt dnimeve me burgim; dhe nj frekuencs specifike q mat raportin e sanksioneve
komunitare kundrejt dnimeve me burgim, veanrisht t atyre q jan m pak se nj vit burgim
(ku prfshihen dnimet me burgim q jan m t mundshme pr tu zvendsuar me nj mas
apo sanksion komunitar). Duke prdorur kto dy tregues, raporti i dnimeve me
burgim/vendimeve pr vnien n prov, ilustron efektivitetin e sistemit t shrbimit t provs;
nj raport m i ult ose n rnie prfaqson nj shrbim efektiv ose n prmirsim.

Megjithat, nj nga vshtirsit e hasura n kt rast, sht i ashtuquajturi efekti gjenerues.9 Le

t marrim p.sh., rastin e nj t mituri q sht dnuar pr here t par pr nj vepr penale, i cili
sht vn n prov pasi sht dnuar nga gjykata pr vjedhjen e nj biiklete. N shumicn e
rasteve, n pjesn m t madhe t shteteve, pr kt shtje gjykata do t jepte si dnim nj gjob
ose qortim/paralajmrim. Megjithat, kur mundsohet vnia n prov gjyqtari mund t jap nj
vendim t till pr arsye t ndryshme. N kto rrethana, n vend q t prbnte nj alternativ
ndaj dnimit me burgim, vnia n prov mund t ishte nj alternativ kundrejt masave t tjera
alternative. Pr m tepr, krijohet edhe rreziku i burgimit n rast se nuk respektohen kto masa
nga i dnuari. Pra, nuk mjafton vzhgimi i numrit t masave apo sanksioneve alternative, por

8
Mair, G. (1991), What works nothing or everything? Measuring the effectiveness of sentences, McGuire, J.
(2000) Cognitive Behavioural Approaches.

9
McGuire, J. (2000) Cognitive Behavioural Approaches: An Introduction to Theory and Research, McNeil, F.
(2006). A desistance paradigm for offender management. In Criminology & Criminal Justice. Vol. 6(1). Sage
Publications. Fq. 39.

7
duhet par edhe struktura sociale/demografike/gjyqsore e te dnuarve q jan vn n prov.
Gjithashtu, do t ishte e dobishme t shihnim t dhnat n lidhje me dnimin me burgim, pr t
par nse numri i dnimeve me burgim (dhe zbatimi i tij) ka ndryshuar pas krijimit t shrbimit
t provs.

Nga kjo perspektiv, n teori shrbimi i provs mund t shihet si jo efektiv, nse numri i t
dnuarve me burgim pr her t par, pr vepra penale q lidhen me pronn/pasurin, rritet
dukshm. Edhe pse n disa shtete shrbimi i provs sht nj opsion pr t dnuarit me
rrezikshmri t lart dhe, si rrjedhoj, ka m shum mundsi t prdoret efektivisht si nj mas
alternative ndaj burgimit, vshtirsit metodologjike qndrojn.

II.3.2. Shrbimi i provs q ka pr qllim t ndihmoj sistemin gjyqsor pr t marr

vendimin m t mir

N aspektin funksional, shumica e aktiviteteve t shrbimit t provs, fokusi i s cilave sht t

ndihmojn vendimmarrjen gjyqsore, kan pr qllim t sigurojn informacion pr prokurort
ose gjyqtart; t prgatisin raporte pr lirimin me kusht, raporte para ose pas dhnies s dnimit,
etj. N kt lloj sistemi, kriteret kryesore n matjen e efektivitetit t shrbimit t provs jan ato
t lidhura me dy agjencit e drejtsis penale: raporti konvertim, marrveshje ose
konfirmim (q do t thot, pjesa e dnimeve t sugjeruara nga raportimi i shrbimit t provs),
efektiviteti i prokurorve/gjyqtarve, cilsia e raporteve t paraqitura n gjykat, shpejtsia e
paraqitjes s raporteve, etj.

N kt rast, klientt e shrbimit t provs jan aktort ligjor t prfshir dhe si rrjedhoj, nse
prokurort dhe gjyqtart jan t knaqur me shrbimin e provs, ather ky shrbim sht
efektiv. Megjithat, kriteret vlersuese t prmendura m sipr duhen par t ndrlidhura mes
tyre. Nj kriter i vetm mund t jet orientues.

Duke prdorur kt mats, disa shrbime mund t ishin t knaqur ns konstatohej se norma e
konfirmimit sht rreth 90%. Por nga nj vzhgim m i hollsishm, mund t vihet re q disa
punonjs t shrbimit t provs i prgatisin konkluzionet e raporteve t tyre n baz t atyre q
ata parashikojn n lidhje me qndrimin e gjyqtarit t shtjes prkatse. Ky fenomen quhet

8
efekti paraprak (ose hamendsimi). Si rrjedhoj, ata e rekomandojn vnien n prov n ato
raste kur hamendsojn se cili do t jet rezultati i mundshm; apo kur njohin qndrimin e
gjyqtarit n lidhje me kt lloj rasti. Ndrsa hamendsimi i vendimit t gjyqtarit mund t siguroj
nj norm t mir konfirmimi, sht pt tu diskutuar nse kjo prbn nj shrbim efektiv.

II.3.3. Shrbimi i provs q ka n fokus rehabilitimin e t dnuarit/mbrojtjen e komunitetit

Shrbimet e fokusuara n rehabilitimin dhe/ose mbrojtjen e komunitetit jan ndoshta m t

prhapurat n Evrop, por kto shrbime po kontrollohen rreptsisht dhe po kritikohen.

Qllimi i qart i ktyre shrbimeve sht t mbshtes t dnuarit t jetojn nj jet larg krimit
dhe, n kt mnyr, reduktohet recidivizmi dhe krijohet nj komunitet m i sigurt. Pr t
prmbushur kt qllim kto shrbime kryejn aktivitete rreth shkaqeve t krimit: probleme n
marrdhniet mes individve, mungesa e nj pune apo strehimit, sjellje apo qndrime kriminale,
abuzimi me alkoolin/drogn, mangsi t aftsive personale, etj. Supozimi baz i ksaj metode
sht se, vetm pasi i trajtojm kto nevoja kriminogjene, reduktojm mundsin e recidivizmit.
Pr kt arsye, efektiviteti i shrbimit t provs vlersohet n dy nivele: rezultatet e ndrmjetme
dhe niveli i recidivizmit.

Treguesit e ndrmjetm si fillim u njohn si tregues t efektivitetit kur, Sr Leon Radzinowicz

(1958), prdori zbatimin me sukses t vendimit t gjykats, si nj tregues t till. Kta tregues t
ndrmjetm prfaqsojn hapat e ndrmarra nga i dnuari n drejtim t prmbushjes s qllimeve
t dshirueshme, si p.sh.: testet paraprake dhe pasuese, q matin ndryshimet n qndrim apo
njohuri, ndryshimet n rrethanat sociale t klientit, stabilitet ose knaqsi m t madhe n pun,
etj.10

Gjetja e shembujve, vlefshmria dhe niveli i ndikimit e bjn kt metod vlersimi shum t
vshtir pr tu zbatuar n praktik nga jo-specialistt. Pr m tepr, kjo metod nuk duhet

10
McNeill, F. (2000) Howard Journal, Vol. 39, No. 4. Fq. 382-397.

9
prdorur m vete, por si pjes e nj forme shum-modelshe vlersimi, q prfshin edhe masat
cilsore dhe sasiore11.

Nj tjetr gjetje e rndsishme n lidhje me efektivitetin e shrbimit t provs, vjen nga vzhgimi
theksohet gjithashtu edhe n modelin e shmangies se ajo q duket si m efektive, sht
ndihma praktike q marrin klientt pr t zgjidhur problemet e tyre: punsim, strehim, etj.
Punsimi dhe strehimi jan rezultate shum t ndrmjetme t rndsishme t puns q bn
shrbimi i provs. Por punsimi dhe strehimi, rrall jan burime q jan direkt t aksesueshme
nga shrbimi i provs. Ato sigurohen ose nga tregu i lir, ose nga autoritetet qendrore/vendore.
Ajo q mund t bj shrbimi i provs sht q t prgatis klientt pr t gjetur pun dhe
strehim, dhe pastaj ti lidh ata me burimet ekzistuese. N kt rast, shrbimi i provs sht
prgjegjs pr procesin e prgatitjes dhe lidhjes s klientve me burimet, por jo pr rezultatet.
Prve prgatitjes dhe informimit pr t gjetur pun, ka edhe aspekte t tjera praktike q mund ta
pengojn klientin t gjej pun: mungesa e nj pune t prshtatshme, mungesa e nj politike
aktive n lidhje me punsimin e njerzve t prjashtuar nga shoqria, stigma sociale q u sht
ngjitur ish t dnuarve, etj.

Prve rezultateve t ndrmjetme, norma e recidivizmit sht masa m e prdorshme matse e

rezultateve, apo treguesi i performancs pr pjesn m t madhe t shteteve. Megjithat,
shembulli klasik i keqprdorimit t ktij treguesi sht krahasimi midis norms s recidivizmit t
dhn nga burgjet dhe nga shrbimi i provs. Pr shum vite, shrbimi i provs sht lavdruar
pr nivelin e ult t recidivizmit n krahasim me burgjet, pa marr parasysh karakteristikat e
popullsis s synuar specifike pr seciln nga kto dy masa. Por kjo mnyr mund t zbatohet
vetm n shum pak shtete ku ekzistojn instrumente t vlefshme vlersuese t rrezikut (n Angli
dhe Uells; n Bullgari, n Republikn eke, n Irland dhe Skoci, etj.). N shumicn e vendeve
evropiane kto instrumente ende nuk ekzistojn.

N mnyr m t prgjithshme, shum studiues e kan kritikuar prdorimin e normave t ri-

dnimit si tregues t rezultateve. Nj kritik e rndsishme sht se kur shrbimi i provs
vlersohet sipas norms s recidivizmit, shpesh her neglizhohet cilsia ose lloji i recidivizmit.

11
Merrington, S. and Stanley, S. Effectiveness: who count what?, in L. Gelsthorpe and R. Morgan (eds)
Handbook of probation. Cullompton: Willan Publishing

10
Pra, edhe kur prdoret ky rezultat si mats i vlersimit t efektivitetit, disa aspekte duhen par m
n detaje si p.sh., intervale m t gjata midis kryerjes s veprave t reja penale, vepra penale m
pak t rrezikshme, llojit t krimit, etj. Vlersimi i efektivitetit t shrbimit t provs duhet t
prfshij nj vlersim objektiv t mass deri ku prdorimi i tyre:

prputhet me pritjet e ligjvnsve, autoriteteve gjyqsore, autoriteteve vendimmarrse,

autoriteteve zbatuese dhe komunitetit n lidhje me qllimet e sanksioneve dhe masave
komunitare;
kontribuon n reduktimin e norms s dnimeve me burgim;
mundson prmbushjen e nevojave t t dnuarve;
sht efektiv n lidhje me koston;
kontribuon n reduktimin e krimit n komunitet.

II.3.4. Shrbimi i provs i bazuar n zbatimin e modelit t ndshkimit n komunitet

Zhvillimet pozitive n shtetet antare t Bashkimit Evropian n zbatimin e sanksioneve dhe

masave komunitare, tregojn se m shum vmendje u kushtohet masave alternative sesa vet
burgimit. Sipas Ligjit pr Drejtsin Penale dhe Shrbimet e Gjykats, i vitit 2000 nj nga
qllimet e prmendura qart pr Shrbimin Kombtar t Provs n Angli dhe Uells sht
ndshkimi i prshtatshm i t dnuarve n komunitet12. Ky sht i vetmi shtet evropian me nj
mesazh kaq t qart mbi dnimin. Por ndshkimi i prshtatshm i t dnuarve n komunitet
nuk sht synimi i vetm i Shrbimit Kombtar t Provs n Mbretrin e Bashkuar.

N sistemet e dnimit, matja e knaqsis s t dnuarve sht nj tregues m pak domethns i

efektivitetit. shtja kryesore ktu sht t sigurohemi q t dnuarit t ndihen t ndshkuar.
Pr m tepr, jo vetm i dnuari duhet t ndihet i ndshkuar, por edhe shoqria duhet t bindet
pr faktin q t dnuarit marrin at q meritojn. Si rrjedhoj, knaqsia e t dnuarit si nj mas
e efektivitetit duhet zvendsuar me knaqsin e shoqris.

Prve objektivave n lidhje me t dnuarit, shrbimi i provs ka edhe synime n lidhje me

viktimat (Turqi, Rumani). Shrbimi i provs n kto vende pritet jo vetm t marr parasysh

12
Ministria e Brendshme Mbretria e Bashkuar, 2000.

11
pikpamjen e viktims apo ta ndihmoj at n programet e ndrmjetsimit (si p.sh., n
Republikn eke apo Sllovaki), por tu ofroj shrbime t drejtprdrejta me qllim q t
lehtsoj pasojat e veprs penale (kshillim, mbshtetje gjat procesit gjyqsor, etj.).

Duhet theksuar q n shrbimin e provs sht pr tu konsideruar edhe perspektiva e viktims.

N Shqipri, detyra e shrbimit t provs do t zgjerohet edhe me ndrmjetsimin viktim-autor i
veprs penale, meq tashm kemi nj model pozitiv pr t ndjekur. Ndrmjetsimi duhet
prdorur n rastin e krimeve jo t rnda me qllim pr t knaqur viktimn e nj vepre penale
nga njra an, dhe pr t shmangur procedimin penal ose pr t reduktuar sanksionet nga ana
tjetr.

Shrbimi komunitar kryhet jasht burgut, pavarsisht se konsiderohet ndshkim. Por n t njjtn
koh, mund t shihet si nj lloj riparimi i dmit t shkaktuar nga autori i veprs penale. N
prdorimin e shrbimit komunitar duhet mbajtur parasysh nevoja pr ta kombinuar kt shrbim
me garanci kundr rrezikut t shkeljes s t drejtave themelore t t dnuarit i cili u nnshtrohet
ktyre sanksioneve apo masave.

12
 KAPITULLI II

LEGJISLACIONI SHQIPTAR PR SHRBIMIN E PROVS

II.1. Shrbimi i provs sipas legjislacionit Shqiptar

N ndryshimet n ligjin Pr ekzekutimin e vendimeve penale, krijohet pr her t par

shrbimi i provs (Kreu II/1 i ligjit), i cili do t merret me ekzekutimin e alternativave t dnimit
me burgim t parashikuara nga Kodi Penal.

Shrbimi i provs sht organi shtetror q paraqet informacion para autoriteteve gjyqsore,
mbikqyr ekzekutimin e dnimit alternativ dhe ndihmon personin e dnuar n kaprcimin e
vshtirsive pr ri-integrimin social.

Shrbimi i provs sht struktur e Ministris s Drejtsis dhe drejtohet nga Drejtori i shrbimit
t provs. Shrbimi i provs organizohet n nivel qendror dhe vendor. Drejtoria e shrbimit t
provs n Ministrin e Drejtsis prbn nivelin qendror ndrsa zyrat vendore t shrbimit t
provs veprojn pran gjykatave t rretheve gjyqsore. Emrimi, lirimi ose shkarkimi i Drejtorit
t Shrbimit t Provs dhe drejtuesve t zyrave vendore bhet me urdhr t Ministrit t
Drejtsis.

Struktura dhe organika e shrbimit t provs prcaktohen me urdhr t Kryeministrit me

propozim t Ministrit t Drejtsis. Gjithashtu dhe rregullat e hollsishme t organizimit, t
drejtave, detyrimeve, rekrutimit dhe masave displinore, trajnimeve, vlersimit t puns, dhe kodit
etik n shrbimin e provs, prcaktohen n rregulloren e brendshme q do t miratohet nga
Ministri i Drejtsis.

sht e rndsishme q me daljen e ligjit t hartohen aktet nnligjore m emergjente pr

funksionimin praktik t ktij shrbimi n shkall vendi. Gjithashtu, kto ndryshime duhet t
pasohen edhe nga ndryshime n ligjin organik t organizimit dhe funksionimit t Ministris s
Drejtsis - ligji nr. 8678, dat 14.5.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e Ministris s
Drejtsis.

13
 "Shrbimi i provs i paraqet raport prokurorit (me krkes t tij) gjat fazs s hetimeve
paraprake apo gjykats gjat shqyrtimit gjyqsor, para dhnies s vendimit apo para se
t vendos pr dhnien, ndryshimin apo mbarimin e tij. N do rast ky raport krkohet
pr vlersimin e rrethanave shoqrore."

Raporti duhet t prmbaj informacion dhe t dhna lidhur me personalitetin e shkelsit t

sjelljen e tij, me qllim q t ndihmoj n vlersimin e duhur t rrezikshmris shoqrore dhe
mundsis s kryerjes s nj vepre tjetr penale. Raporti paraqitet me shkrim dhe mbshtet n
fakte, duhet t jet i paanashm dhe objektiv, si dhe drgohet brenda kohs s caktuar nga
gjykatn, me qllim riintegrimin n shoqri dhe parandalimin e kryerjes s veprave t tjera
penale.

Kur gjykata vendos pezullimin e vendimit me burgim dhe zvendsimin e tij me nj dnim
alternativ, i drgon menjher vendimin shrbimit prgjegjs t provs pr ekzekutimin e
dnimit alternativ. N qoft se personi i dnuar sht i burgosur, gjykata drgon nj kopje t
vendimit n institucionin e ekzekutimeve t vendimeve penale ku mbahet i dnuari, pr lirimin e
tij.

II.2. Revokimi i dnimit alternativ

Kur gjykata shqyrton raportin nga shrbimi i provs pr shkeljen e kushteve t dnimit alternativ
apo mosprmbushjen e detyrimit t dhn, mund t vendos ndryshimin ose revokimin e
pjesshm apo t plot t dnimit alternativ. Gjat periudhs q shqyrton masn e revokimit t
dnimit alternativ, gjykata mund t pezulloj ekzekutimin e tij dhe t urdhroj q personi i
dnuar t vendoset n nj institucion t ekzekutimit t vendimeve penale.

Kur gjykata vendos ndryshimin ose revokimin e dnimit alternativ, dnimi me burgim jepet n
munges t dnimeve t tjera alternative t prshtatshme. N do rast gjykata merr n
konsiderat mnyrn dhe shkalln e mosprmbushjes s detyrimeve nga i dnuari. Gjykata pasi
dgjon krkuesin, mbrojtsin, prokurorin dhe provat e krkuara prej tyre, merr vendim brenda 7
ditve nga marrja e raportit t shrbimit t provs. Vendimi i njoftohet personit t dnuar,

14
mbrojtsit t tij, shrbimit t provs dhe prokurorit. Ndaj vendimit t gjykats mund t bhet
ankim sipas rregullave t prcaktuara n Kodin e Procedurs Penale.

II.2.1. Prfundimi i periudhs s provs

Kur i dnuari kryen dnimin alternativ apo prmbush detyrimin e dhn, shrbimi i provs
paraqet prpara gjykats raportin pr prfundimin e plot t periudhs s mbikqyrjes. Gjykata e
shpall me vendim kryerjen e dnimit alternativ. Gjykata mund t vendos prfundimin e shpejt
t kryerjes s dnimit alternativ, me propozimin e shrbimit t provs, n t cilin vrtetohet se i
dnuari ka kryer detyrimet dhe vlersohet se nuk sht m e nevojshme pr ti zbatuar m tej ato
pr t arritur qllimin e dnimit alternativ. Raporti i shrbimit t provs pr prfundimin e
shpejt prmban t dhna pr precedentt penal t t dnuarit, prshkrim t dinamiks s sjelljes
s t dnuarit dhe progresin e arritur gjat ekzekutimit t dnimit dhe arsyet e paraqitjes s
krkess. Raporti pr prfundimin e shpejt t kryerjes s dnimit alternativ paraqitet pasi i
dnuari ka ekzekutuar m shum se gjysmn e periudhs kohore dhe nuk paraqet rrezikshmri
pr kryerjen e ndonj vepre tjetr penale, rendin publik apo palt e treta.

Kodi i Procedurs Penale parashikon nj kre t veant mbi vnien n ekzekutim t vendimeve
penale, duke prcaktuar se mnyra e ekzekutimit t vendimeve penale rregullohet me ligj te
veant. Konkretisht, ekzekutimi i vendimit penal t forms s prer bhet duke iu referuar
dispozitave t ligjit nr. 8331, dat 21.04.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale, i
ndryshuar.

Me ekzekutim t vendimit penal kuptohet zbatimi i urdhrimeve q prmban vendimi penal i

forms s prer dhe i vendimeve q, sipas Kodit t Procedurs Penale, kan ekzekutim t
menjhershm, me synimin e riedukimit t t dnuarve, t rivendosjes s t drejtave t personave
t proceduar padrejtsisht dhe t drejtave t subjekteve juridike t cnuara nga vepra penale,
duke ndikuar n parandalimin e tyre.

Kjo vlen edhe kur gjykata jep nj alternativ t dnimit me burgim sipas prcaktimeve q bn
Kodi Penal. Mbi bazn e vendimit t gjykats dhe t veprimeve paraprake q kryen, prokurori

15
nxjerr urdhrin e ekzekutimit. Urdhri i ekzekutimit sht akti proceduror mbi bazn e t cilit
prokurori nis procedurn e ekzekutimit t vendimit penal t forms s prer.

Urdhri i ekzekutimit prmban:

Vendimin penal q vihet n ekzekutim,

Identitetin e t dnuarit,
Vendodhjen e tij,
Llojin dhe masn e dnimit kryesor q do t vuhet efektivisht,
Dnimin plotsues dhe kriteret e zbatimit t tij,
Detyrimin civil n procesin penal,
Organet q do t ekzekutojn ose mbikqyrin ekzekutimin e vendimit.

N do rast, vendimet e prokurorit i njoftohen brenda 30 ditve, mbrojtsit t personit. Pr t

dnuarit e mitur organet e ekzekutimit njoftojn paraprakisht edhe prindin ose kujdestarin.
Ndrsa pr t dnuarit me fmij t mitur, bashkshortin dhe, kur nuk ka ose nuk dihet ku
ndodhet, kshillin e kujdestaris s vendbanimit t t dnuarit.

Veprimet paraprake dhe lshimi i urdhrit t ekzekutimit duhet t bhen brenda ktyre afateve:

1. Menjher dhe n do rast, jo m von se 48 or nga ardhja e vendimit penal, pr dnimet

me burgim ose mjekim t detyrueshm n institucionet mjeksore, kur personi sht i
paraburgosur;
2. Pr dnimet me burgim pr t gjykuarit n gjendje t lir, jo m von se 72 or nga ardhja
e vendimit;

Urdhri i ekzekutimit pr vendimin penal me burgim pr personat e paraburgosur ekzekutohet

brenda 48 orve nga marrja e tij. Pr urdhrat e ekzekutimit me dnime ose ordhrime t tjera
ekzekutimi duhet t filloj menjher, por jo m von se 15 dit nga marrja e tij. Kur pas lshimit
t urdhrit t ekzekutimit gjykata vendos pezullimin ose shtyerjen e ekzekutimit, afatet e
msiprme fillojn nga data e anulimit t pezullimit, plotsimit t periudhs s shtyrjes ose
ndrprerjes s tyre me vendim t gjykats.

16
Me fillimin e ekzekutimit t vendimit, prokurori duhet t njoftoj me shkrim gjykatn q ka
dhn vendimin. Po ashtu edhe kur prfundon ekzekutimi. Urdhri i ekzekutimit i drgohet
organeve prkatse q do t merren me ekzekutimin e tij n praktik. Prokurori ndrhyn n t
gjitha veprimet e ekzekutimit t vendimit.

III.3. Aktet nnligjore pr shrbimin e provs n Shqipri

Me VKM nr. 302, dat 25 mars 2009, pr t mundsuar zbatimin e dispozitave ligjore n lidhje
me ekzekutimin e dnimeve alternative dhe me shrbimin e provs, Kshilli i Ministrave miratoi
Rregulloren Pr organizimin e funksionimin e shrbimit t provs dhe pr prcaktimin e
standardeve e t procedurave, pr mbikqyrjen e ekzekutimit t dnimeve alternative (referuar
ne vazhdim si Rregullorja.

Rregullorja prmban 61 nene q ndahen n tre/tri tituj/pjes si dhe 13 krer. Titulli i par
prcakton Dispozitat e Prgjithshme si dhe rolin e Shrbimit t Provs, titulli i dyt lidhet me
organizimin dhe funksionimin e shrbimit t provs si dhe me statusin e punonjsve t shrbimit
t provs, dhe titulli i fundit u kushtohet standardeve t mbikqyrjes s t dnuarve n komunitet.

M posht do t gjeni nj prmbledhje t prmbajtjes s Rregullores, e fokusuar n shpjegimet e

krerve m t rndsishm.

TITULLI I

Kreu I - Dispozitat e Prgjithshme, n mnyr t prmbledhur prezantojn prmbajtjen e ksaj

Rregulloreje, si dhe shpjegohen disa terma t prdorur n tekstin e ksaj rregulloreje. Rregullorja
na njeh me rolin e shrbimit t provs n t gjitha fazat e procedimit penal, me organizimin dhe
funksionimin e ktij shrbimit; statusin e punonjsve t shrbimit t provs, standardet e
mbikqyrjes s ekzekutimit t dnimeve alternative si dhe respektimi i t drejtave t t dnuarve.

Parimet q udhheqin aktivitetin e shrbimit t provs dhe qllimet e tij jepen edhe n Dispozitat
e Prgjithshme t Rregullores:

1. Parimi i ligjshmris.
2. Parimi i objektivitetit.

17
 3. Parimi i respektimit t t drejtave dhe lirive themelore.
4. Parimi i mosdiskriminimit.
5. Qllimi i zhvillimit t ndjenjs s prgjegjshmris s personit t dnuar ndaj komunitetit
dhe viktims, si dhe pr t mbshtetur dhe inkurajuar riintegrimin social t t dnuarit.

Kreu i Dispozitave t Prgjithshme mbyllet me nj nen q u njeh t dnuarit t drejtn e ankimit

administrativ kundr veprimeve t punonjsit t shrbimit t provs t caktuar me mbikqyrjen e
tij, n prputhje me standardet ndrkombtare n fushn e masave dhe sanksioneve komunitare.

Kreu II Roli i shrbimit t provs, i referohet administrimit t shrbimit t provs dhe vendit
t tij n sistemin e drejtsis, prcakton kompetencn territoriale t zyrave lokale t shrbimit t
provs, si dhe jep misionin e shrbimit t provs n mbikqyrjen e ekzekutimit t dnimeve
alternative.

1. Kompetenca territoriale (rationae loci): Me kompetenc territoriale t shrbimit t

provs kuptojm zonn (territori i posam gjeografik) n t cilin ky shrbim ka pushtetin
pr t ushtruar juridiksionin e tij apo aktivitetet e tij. Ligji Pr ekzekutimin e vendimeve
penale parashikon n nenin 31/12 se zyrat lokale t shrbimit t provs funksionojn
pran gjykatave t rretheve gjyqsore (21 gjykata t tilla funksionojn aktualisht).
Formulimi aktual n ligj mund t sugjeroj se kompetenca territoriale e shrbimit t
provs prcaktohet n t, dhe pr pasoj sht identike me at t gjykats pran t cilit
sht vendosur ky shrbim. N realitet, kompetenca e tyre ndryshon pr arsye q
shpjegohen m posht.
Kompetenca territoriale e gjykatave penale prcaktohet nga neni 76 i Kodit t Procedurs
Penale. Si rregull i prgjithshm, n Shqipri dhe n vende t tjera, vendi ku sht kryer
vepra penale (apo ku sht tentuar t kryhet ose vendi ku kan ardhur pasojat e saj),
prcakton juridiksionin territorial t gjykatave penale. Si prjashtim, vetm n rast se
vendi (et) i/e prmendur(a) m sipr nuk dihen, vendi i rezidencs s t dnuarit
prcakton juridiksionin territorial. N prcaktimin e vendit ku sht kryer krimi, si
rregull i prgjithshm pr juridiksionin e gjykatave penale, qllimi i legjislatorit sht t
mundsoj procedimin dhe hetimin e nj krimi n mnyr t shpejt dhe t duhur. Dhe
kjo mund t arrihet m s miri n vendin ku sht kryer krimi.

18
Kompetenca territoriale e shrbimit t provs prcaktohet nga Rregullorja me qllim q t
prcaktoj se cili shrbim prove ka juridiksion mbi nj rast t caktuar. Detyrat kryesore t
shrbimit t provs jan: t prgatis raporte pr gjyqtart dhe prokurort dhe t mbikqyr t
dnuarit n komunitet. Aktiviteti i tij fokusohet te t dnuarit dhe jo aq shum mbi krimin(et) e
kryera. Pr pasoj, kompetenca territoriale nuk mund t identifikohet me at t gjykats pran s
cils jan vendosur kto zyra t shrbimit t provs. N nenin 5, Rregullorja parashikon kriteret
q merren parasysh se cili shrbim prove ka juridiksion mbi nj rast t caktuar. Si rregull i
prgjithshm, kur i dnuari nuk burgoset, vendi i rezidencs/banimit t t dnuarit (t vendosur
nn mbikqyrje apo q sht subjekt i nj raporti vlersimi) prcakton kompetencn territoriale
t shrbimit t provs. Pr t dnuarit q jan duke zbatuar nj vendim gjykate dhe q jan
subjekt i programeve rehabilituese, shrbimi i provs m i afrt me burgun, sht ai q ka
kompetencn n kt rast.

2. Misioni i shrbimit t provs: Misioni i shrbimit t provs n Shqipri prcaktohet n

kt Rregullore. Parandalimi i krimit, mbrojtja e publikut n trsi dhe rehabilitimi i t
dnuarve, jan qllimet kryesore t shrbimit t provs n zbatimin e dnimeve
alternative. Misioni dhe roli i shrbimit t provs jepet n nenin 6 t Rregullores.

TITULLI II- ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI I SHRBIMIT T PROVS

Kreu III Organizimi i shrbimit t provs, parashikon strukturn qendrore dhe vendore t
shrbimit, rolin e Drejtoris s Prgjithshme n Ministrin e Drejtsis, prgjegjsit e Drejtorit
t Prgjithshm, si dhe strukturn dhe burimet financiare t shrbimit.

Kreu IV Statusi i punonjsit t shrbimit t provs, prcakton detyrat kryesore t personelit

t shrbimit t provs, kriteret dhe procedurat pr rekrutimin e ktij stafi, mosprputhjen kur ai
bhet pjes e ktij shrbimi, situatat e konfliktit t interesave n punn e shrbimit t provs,
krkesat pr trajnimin e personelit, si dhe rastet e largimit nga puna.

Kreu V Masat disiplinore, prcakton rastet e prgjegjsis disiplinore, klasifikon shkeljet

disiplinore, prcakton 4 llojet e masave disiplinore q mund t vendosen ndaj personelit t
shrbimit t provs n rast shkelje, si dhe specifikon procedurn pr dhnien e masave
disiplinore.

19
TITULLI III MBIKQYRJA E EKZEKUTIMIT T DNIMEVE ALTERNATIVE

Titulli i fundit i Rregullores i referohet aktivitetit kryesor t punonjsve t shrbimit t provs, q

sht mbikqyrja e t dnuarve n komunitet n zbatim t vendimeve t gjykats pr alternativat
e dnimit me burgim. N t njjtn koh, ky titull rregullon edhe nj funksionin tjetr kryesor t
shrbimit t provs, q sht ai pr t hartuar dhe pr tu paraqitur gjyqtarve dhe prokurorve,
raporte vlersimi mbi t dnuarit n faza t ndryshme t procesit t drejtsis penale.

Kreu VI Standardet dhe procedurat e mbikqyrjes s ekzekutimit t dnimeve

alternative, prcakton standardet dhe procedurat e prgjithshme pr mbikqyrjen e dnimeve
alternative. Ato aplikohen pr do lloj alternative t dnimit me burgim q mund t vendoset nga
gjykata. Krert n vijim (VII, VIII, IX dhe X) u referohen srish ktyre standardeve, por kt
her atyre q aplikohen n rastin e nj dnimi alternativ specifik. Gjysmliria; Pezullimi i
ekzekutimit t dnimit me burgim dhe vnia e t dnuarit n prov; Pezullimi i ekzekutimit t
dnimit me burgim dhe detyrimi pr kryerjen e nj pune n interes publik; apo lirimi me kusht).

Standardet e prgjithshme q prmenden n Kreun e gjasht u referohen sa m posht:

1. Kontakti i par me shrbimin e provs: Nj nga detyrimet kryesore q parashikon ligji

pr do person t dnuar me alternativ t dnimit me burgim, sht t mbaj kontakte
me autoritetin mbikqyrs, respektivisht me shrbimin e provs. Kontaktet e
vazhdueshme midis t dnuarit dhe shrbimit t provs pr kt arsye, ndodhin gjat
gjith periudhs s mbikqyrjes t prcaktuar me vendim gjykate. N kt mnyr,
shrbimi mund t planifikoj dhe t kryej m mir mbikqyrjen e t dnuarit, mund t
vlersoj nevojat, rrezikun e prsritjes s veprs penale si dhe rrezikun e dmtimit pr
do t dnuar, mund t hartoj raporte t azhurnuara dhe informuese gjat dhe n
prfundim t periudhs s mbikqyrjes, mund t zhvilloj dhe t jap asistenc
individuale si dhe programe kshillimi t bazuar n vlersimin e kryer.
Kontakti i par me shrbimin e provs gjat ekzekutimit t nj alternative t dnimit me
burgim shnon fillimin e nj marrdhnieje mes t dnuarit dhe mbikqyrsit t tij/saj.
Kjo sht veanrisht e rndsishme kur nuk sht zhvilluar asnj takim i mparshm
para sesa t jepet vendimi (nuk sht krkuar asnj raport nga prokurori apo gjykata gjat
fazs s hetimit dhe gjykimit). Kjo pun kok-m-kok apo marrdhnie

20
mbikqyrjeje si quhet n vende q kan nj eksperienc t gjat n punn e shrbimit t
provs, konsiderohet si rruga kryesore pr ndrhyrjen nga ana e shrbimit t provs dhe
nj kusht baz pr ndryshimin e sjelljes dhe kushteve sociale q lidhen me recidivizmin.
Pr pasoj, punonjsi i shrbimit t provs i ngarkuar me shtjen, duhet ti kushtoj
rndsi takimit t par me t dnuarin, pasi ai vendos bazat dhe mund t influencoj
cilsin e marrdhnies me t dnuarin.
Marrdhnia sht komplekse pr shkak t rolit dualist q duhet t luaj punonjsi i
shrbimit t provs. Nga njra an, punonjsi i shrbimit t provs duhet t shihet dhe t
njihet si mbikqyrs, autoritet kontrolli pr zbatimin e vendimeve dhe detyrimeve t
gjykats. Nga ana tjetr, punonjsi i shrbimit t provs duhet t shihet n t njjtn koh,
si kshillues, terapist, ai i cili ndihmon t dnuarin t kaprcej vshtirsit drejt ri-
integrimit t tij/saj social. Mnyra sesi punonjsi i shrbimit t provs luan rolin e tij t
dyfisht, sht kryesore pr t ndrtuar nj marrdhnie me t dnuarin, gj q sht
themelore pr nj menaxhim t suksesshm t t dnuarit. Puna e punonjsit t shrbimit
t provs nuk duhet t ket n plan t par takimet e synuara, afatet, vnien n zbatim t
dnimeve alternative, vlersimin e rrezikut, paralajmrime pr mosprmbushje t
detyrimeve, e kshtu me radh. T gjitha kto jan pjes e puns, por n zemr t
ekzekutimit duhet t qndroj ndrtimi i nj marrdhnieje t fort, ose n t kundrt
marrdhnia do t ket gjasa q t dshtoj.
Ndonse kontakti i par me t dnuarin n mbikqyrje ka m tepr nj rol informues dhe
organizimi, stili i punonjsit t shrbimit t provs dhe mnyra sesi ai/ajo lidhet q nga
fillimi me t dnuarin, mund t ket nj ndikim t fuqishm n cilsin e marrdhnies s
krijuar. Motivimi i t dnuarit sht tepr i rndsishm. Nse, n takimin e par me t
dnuarin, punonjsi i shrbimit t provs do t dij si t vendos kufinjt e marrdhnies
dhe t tregoj nj qndrim q shpreh dshirn pr ta kuptuar dhe asistuar t dnuarin,
ather mund t arrihet nj shkall besimi tashm e vendosur q nga kontakti i par. N t
kundrt, nse nj qndrim i ashpr dhe ndshkues i punonjsit t shrbimit t provs do t
zhvillohet q n takimin e par, ather ka gjasa q t ndodh nj rezistenc e t dnuarit
kundrejt ndryshimit dhe pr pasoj, motivimi i tij/saj do t jet minimal.
Nj procedur e detajuar pr organizimin dhe kryerjen e takimit/kontaktit t par me t
dnuarin jepet n nenin 24 t Rregullores.

21
2. Dosja personale e nj t dnuari dhe regjistrat e veant t Shrbimit t Provs:
Mbajtja e t dhnave sht nj nga detyrat e rndsishme t do punonjsi t shrbimit t
provs. Menaxhimi i do rasti q mbikqyret dhe q i caktohet nj punonjsi t shrbimit
t provs, krkon hapjen dhe prditsimin e dosjes personale pr t dnuarit, mbrojtjen e
konfidencialitetit t t dhnave q prmban dosja, hapjen e sakt/korrekte dhe
transmetimin e t dhnave q prmban dosja, respektimin e t drejts s do t dnuari
pr t pasur akses dhe pr t kundrshtuar dosjen e tij/saj personale.
sht e rndsishme pr shrbimin e provs q t prdor nj sistem numrash pr dosjet e
do rasti t uniformizuar, me qllim q t identifikoj me lehtsi emrin e shrbimit,
klientin (i rritur apo i mitur), vitin, muajin, dhe do informacion tjetr t rndsishm pr
shtjen q prmban dosja n mnyr t menjhershme. Nj numr individual mund t
lehtsoj kontrollin kronologjik dhe trheqjen e leht t tij. Nj shembull i nj numri
dosjeje pr nj rast, tregohet m posht:

SHK 09 J0001
SHK Shrbimi i provs, Shkodr
09 viti 2009
M i mitur(n t kundrt, R mund t prdoret pr t dnuarit madhor)
0001 Numri individual sipas rendit kronologjik.
Duhet prmendur se praktika e vendeve t tjera tregon se do shrbim prove cakton nj
antar t personelit, prgjegjs pr mbledhjen, prpunimin dhe interpretimin e t dhnave
statistikore mbi t dnuarit dhe aktivitetet specifike q zhvillohen n lidhje me ta.
Punonjsi prgjegjs i shrbimit t provs, i quajtur menaxheri i informacionit sht i
ngarkuar me menaxhimin e t gjitha t dhnave t regjistruara nga shrbimi i provs, n
lidhje me t dnuarit. N t njjtn koh, n nivel qendror, Drejtoria e Prgjithshme e
Shrbimit t provs, cakton nj antar t stafit si menaxher informacioni pr tu marr
me t dhnat pr t gjith klientt e t gjith shrbimit t provs n Shqipri. T dhnat e
mbledhura dhe t analizuara, mund t shrbejn pr qllime krkimi, studimi t
dinamiks s kriminalitetit dhe mund t informojn pr vendimet e marra nga menaxhert
e shrbimit t provs n nivel qndror dhe vendor. Shpresohet q Shqipria do t filloj t
zhvilloj nj sistem informacioni pr shrbimin e provs q mund t lidhet, n nj faz t

22
 mvonshme me sistemin e adoptuar nga secili prej institucioneve t sistemit t drejtsis
penale.
Prve dosjes personale t prpiluar pr do t dnuar, neni 26 i Rregullores parashikon
edhe regjistrat q duhen krijuar dhe plotsuar pr nivelin e do shrbimi prove. Duhet t
hapet nj regjistr i vetm hyrjeje pr t gjith t dnuarit e vendosur nn mbikqyrjen e
shrbimit t provs. Gjithashtu, duhet t krijohen regjistra pr evidentimin e krkesave
dhe ankesave, pr masat disiplinore, dhe pr do ngjarje tjetr t rndsishme. Nj
regjistr i veant duhet t hapet pr t regjistruar t gjitha OJF-t dhe institucionet q
asistojn/ kshillojn t dnuarit, si edhe vendet e puns pr kryerjen e puns n interes
publik. Prmbajtja e do regjistri do t prcaktohet me Urdhr t Ministrit t Drejtsis.
Drejtoria e Prgjithshme e Shrbimit t Provs duhet gjithashtu t krijoj regjistrin
elektronik kombtar dhe ta prditsoj do jav at.
Nenet 25, 26 dhe 27 t Rregullores prmbajn dispozita q lidhen me hapjen dhe
menaxhimin e dosjeve individuale, konfidencialitetin e t dhnave, aksesin n dosje, si
dhe me transmetimin e t dhnave.
3. Vlersimi i personalitetit t t dnuarit dhe plani individual i mbikqyrjes: Vlersimi
i personalitetit t t dnuarit sht me shum rndsi pr nj planifikim dhe zbatim t
mbikqyrjes gjat ekzekutimit t dnimit. Bazuar n vlersimin e br nga punonjsi i
shrbimit t provs, mund t zhvillohet nj program individual (apo nj plan
mbikqyrjeje, si quhet n vende t tjera). Pr nj kuptim sa m t mir t puns s
vlersimit, t natyrs dhe elementve t saj, mund t thuhet se vlersimi sht nj proces
dhe konsiston n mbledhjen, analizn dhe sintezn e informacionit q lidhet me sa vijon:
- Natyrn e problemit (problemeve) t personit t dnuar;
- Kapacitetin e t dnuarve pr t prballuar problemet e identifikuara;
- Sistemet prkatse, t para prmes syve t personit t dnuar, si dhe natyrs s
shkmbimeve reciproke mes t dnuarit dhe ktyre sistemeve;
- Burimet ekzistuese apo ato q nevojiten pr t prmirsuar ose eliminuar problemet
pr t dnuarin;
- Motivimin e t dnuarit pr tu marr me problemet dhe pr zgjidhjen e tyre.
Vlersimi sht nj proces, pasi ai fillon q me takimin e par ndrmjet punonjsit t
shrbimit t provs dhe t dnuarit; vazhdon gjat gjith periudhs s mbikqyrjes dhe

23
 prfundon me ekzekutimin e vendimit t gjykats. Vlersimi shihet gjithashtu prmes
rezultateve t procesit, t do formulimi t nj problemi/nevoje apo t nj faktori t lidhur
me t, do analiz dhe sinteze t informacionit q n kt mnyr, konsiderohet si
vlersimi. Vlersimi shfaqet duke filluar nga nevojat e t dnuarit dhe synon n fund ti
adresoj si duhet kto nevoja t identifikuara.
N lidhje me nevojat, duhen dalluar nevojat e personit t vlersuar (si shihen nga
kndvshtrimi i puns sociale) nga ato t ashtuquajtura nevoja kriminogjene t cilat
jan faktor q, n mnyr direkte apo indirekte, lidhen me sjelljen kriminale.
Nevojat e t dnuarit mund t prmblidhen, si:
o Nevoja pr tu trajtuar si individ, i dalluar nga individt e tjer;
o Nevoja pr tu dgjuar;
o Nevoja pr konfidencialitet, jet private dhe bsim;
o Nevoja pr tu pranuar pa kusht apo diskriminim t do lloji;
o Nevoja pr tu kuptuar dhe ndihmuar/asistuar.
Respektimi i t gjitha ktyre nevojave pr forcimin e marrdhnies mes punonjsit t
shrbimit t provs dhe t dnuarit, dhe pr pasoj, pr t pasur nj zbatim m t
suksesshm t urdhrimeve t gjykats. M shum rreth nevojave t personit t vlersuar,
mund t gjeni n Kreun 6, pika1 Vlerat, parimet dhe aftsit profesionale n shrbimin
e provs.
Nevojat kriminogjene jan krime q prodhojn faktor q mund t adresohen dhe q jan
shum n korelacion me rrezikun. Duhet prmendur se jo t gjith faktort e lidhur me
sjelljen kriminale jan nevoja kriminogjene. Krkimet13 tregojn se 6 faktor kryesor
mund t lidhen drejtprdrejt apo trthorazi me krimin: faktort e temperamentit apo
personalitetit; qndrimet antishoqrore, vlerat dhe besimet; bashkimet pro-kriminale;
faktort q lidhen me krimin; dhe nj nivel i ult arsimimi, arritjet financiare apo
kualifikimet profesionale. Disa nga kta faktor nuk mund t adresohen, nuk mund t
ndryshohen, t konsiderohen t pandryshueshm (p.sh., kriminaliteti familjar apo
precedentt penal t mparshm). Ata faktor q mund dhe duhet t adresohen pr

13
Benson, J. (2001) Working More Creatively With Groups, 2nd ed. London: Routledge Blumstein, A. Criminal
Carriers and Career Criminals, Washington D.C: National Aademy Press, 1986.

24
 ndryshim jan faktor dinamik q quhen nevoja kriminogjene. Ata jan t lidhur me
rrezikun e recidivizmit dhe mund t konsistojn n faktor si: vlerat dhe qndrimet e t
dnuarit, prdorimi i substancave (kryesisht alkoolit dhe drogs), statusit t tyre t puns,
mungess s aftsive pr zgjidhjen e problemeve, statusin e tyre t strehimit etj.
Nevojat kriminogjene duhet t identifikohen dhe adresohen nga punonjsi i shrbimit t
provs, duke filluar nga kontakti i par me t dnuarin, dhe duke vazhduar kt proces
gjat gjith periudhs s mbikqyrjes. Ndrhyrja efektive korrektuese mund t bhet vetm
kur punonjsi i shrbimit t provs mund t zgjedh tamam se far duhet t targetoj
pr t ndryshuar tek nj i dnuar i vn n prov.
Trajtimi efektiv korrektues duhet ti adresoj nevojat kriminogjene n zhvillimin e nj
plani bashkkohor sipas rastit apo programi individual si referohet n Rregulloren
shqiptare. Prandaj, programet duhet t vlersojn dhe adresojn probleme/nevoja, t tilla
si: qndrimet antisociale, lidhjet anti-shoqrore brenda grupit, abuzimi me substancat,
mungesa e optimizmit, aftsit e vetkontrollit. Duhet vrejtur se, adresimi i vetm nj
problemi kur shum t tjer jan identifikuar, ka shum t ngjar q t mos prodhoj
efektin e dshiruar. Nj plan/program individual i suksesshm, duhet t adresoj llojin e
nevojave kriminogjene q funksionojn s bashku.
Pr m tepr, do trajtim q nuk fokusohet tek nevojat kriminogjene, mund t jet
kundr-produktive pr t pasur efiens dhe efikasitet. Studimet14 tregojn se programet
q prqndrohen m tepr tek faktort jo-kriminogjen (si: vetvlersimi, aftsia krijuese,
kushtet fizike) kan efekte t pakta, ndonjher dhe negative.
Rregullorja i kushton dy nene (nenet 28 dhe 29) vlersimit t personalitetit t t dnuarit,
planit t mbikqyrjes/programit individual, si dhe asistencs s dhn t dnuarit gjat
periudhs s mbikqyrjes. Referenca pr nevojat kriminogjene dhe rrezikun e prsritjes
s veprs penale gjendet n tekst. Ka gjithashtu, edhe disa dispozita q lidhen me
prmbajtjen e programit individual dhe me qllimet e asistencs dhe kshillimit t nj t
dnuari.
4. Procedura n rast mosprmbushjeje t detyrimeve dhe kushteve t vendosura nga
gjykata pr t dnuarin: Pasojat e mosprmbushjes s detyrimeve t vendosura nga

14
Bondenson, U.V. (1989). Prisoners in Prison Societies. Tranzaction Publishers. New Brunswick and New Jersey.

25
 gjykata ndaj t dnuarit dhe procedura q do ndiqet pr t, jepen n nenin 62 t Kodit
Penal si dhe n nenin 31/10 t ligjit Pr ekzekutimin e vendimeve penale. Rregullorja,
n nenin 13 (t mposhtm) jep m shum detaje mbi rolin e shrbimit t provs n rast
se ndodh nj shkelje e till e kushteve apo detyrimeve t vendosura.
Ktu sht vendi pr t prmendur nj zhvillim pozitiv t legjislacionit Shqiptar. Para
miratimit t ndryshimeve t 27 nntorit 2008, Kodi Penal parashikonte nj revokim
automatik t dnimit alternativ n rast se ndodhte nj shkelje e detyrimeve (dnimi
alternativ do t zvendsohej automatikisht me dnim me burgim). Kjo procedur n rast
shkeljeje, ishte n kundrshtim me standardet ndrkombtare q parashikojn nj qasje
graduale n situata t tilla, n varsi t shkalls s shkeljes dhe t individualitetit t do
rasti. Mund t thuhet se tashm, legjislacioni penal shqiptar sht n prputhje me
standardet ndrkombtare dhe parashikon nj ndryshim t plot apo t pjesshm t
dnimit prpara sesa t merret n konsiderat revokimi. Pr m tepr, kur revokohet
dnimi alternativ, gjykata sht e detyruar q s pari, t marr n konsiderat nse ka
vend pr t dhn nj alternativ tjetr m t prshtatshme dhe vetm n rast se nj
alternativ e till e duhur nuk gjendet, ather ndaj t dnuarit mund t jepet dnim me
burgim.
Nj aspekt tjetr pozitiv q lidhet me shkeljen e detyrimeve sht ai q prokurori, pas
ndryshimeve t fundit t ligjit, ka t drejt t bj nj paralajmrim n rast se shkelja nuk
sht e rndsishme dhe nse sht pr her t par. Gjykata njoftohet vetm kur shkelja
sht serioze apo kur ajo prsritet. Pr pasoj, ndrhyrja e prokurorit sht nj gj e re,
ndrkoh q m par, vetm gjykata mund t vendoste n rast t kryerjes s nj shkeljeje
(e rnd ose jo) t detyrimeve t vendosura prej saj. Srish, duhet theksuar prqasja
graduale pr t vendosur mbi masn q do merret ndaj t dnuarit q shkel detyrimet e
vendosura.
Neni 30 i Rregullores u referohet procedurave q ndiqen n rast dshtimi t kushteve dhe
detyrimeve q duhet t plotsohen, t cilat rrjedhin nga nj vendim q prmban dnim
alternativ.
5. Raportet e vlersimit t prgatitur nga shrbimi i provs pr gjykatat dhe
prokurort: Rregullorja parashikon n nenet 31, 32, 33 dhe 34 dhe 15, detyrimin e

26
 shrbimit t provs pr ti paraqitur gjykats apo prokurorit nj raport vlersimi, n
shkall t ndryshme t procesit penal.

Krert VII, VIII , IX, X dhe XI prcaktojn standarded dhe procedurat specifike pr
mbikqyrjen e t dnuarve, pr t cilt gjykata ka dhn nj alternativ t dnimit me burgim:

T dnuarit me gjysmliri.
T dnuarit, pr t cilt gjykata ka urhdruar pezullimin e ekzekutimit t dnimit me
burgim dhe vnien n prov.
T dnuarit, pr t cilt gjykata ka vendosur qndrim n shtpi.
T dnuarit, pr t cilt gjykata ka urdhruar pezullimin e ekzekutimit t dnimit me
burgim dhe detyrimin pr t kryer nj pun n interes publik.
T dnuarit e liruar me kusht.

Pr kt arsye, prve standardeve t prgjithshme t mbikqyrjes t dhna n kreun VI t

Rregullores, punonjsi i shrbimit t provs duhet t njoh dhe t zbatoj standardet specifike t
parashikuara n nenet 35 59 t Rregullores.

Kreu XII Zbatimi i akteve ndrkombtare nga shrbimi i provs, i referohet

bashkpunimit me Ministrin e Drejtsis, n zbatimin e akteve ndrkombtare mbi masat dhe
sanksionet komunitare.

Kreu XIII Dispozita t fundit, prcakton masat kalimtare, q duhet t ndrmerren pr t

vendosur dhe zhvilluar nj shrbim kombtar t provs n Shqipri. Ky kre parashikon se
Ministri i Drejtsis duhet t nxjerr aktet nnligjore, pr t prcaktuar procedurat e rekrutimit
pr punonjsit e par t rekrutuar t Shrbimit t Provs, si dhe pr zhvillimin gradual t tij.
Sipas dispoziatave ligjore, numri i punonjsve t shrbimit t provs n nivel lokal, pran do
gjykate t rrethit gjyqsor do t jet 21. Dispozitat tranzitore parashikojn se, n fazn e par, do
t krijohen me urdhr t Ministrit t Drejtsis, vetm disa zyra t shrbimit t provs. N nj
faz t mvonshme, do t hapen zyra t tjera n nivel lokal, pr t prfunduar t gjith procesin
n shkall vendi.

27
PRFUNDIME

Gjithnj e m shum vende t demokracive t reja kan filluar t zhvillojn shrbimin e provs,
dhe vendet e konsoliduara prej kohsh kan filluar gjithashtu t ristrukturojn shrbimin e provs
pr tiu prshtatur programeve t reja politike. Disa shtete synojn t prdorin shrbimin e provs
kryesisht si nj mnyr pr t reduktuar numrin e t burgosurve duke zhvilluar masa dhe
sanksione komunitare (p.sh., Estonia, Turqia, etj.) shtete t tjera theksojn rolin e shrbimit t
provs pr t ndihmuar gjykatat n marrjen e vendimeve m t mira n lidhje me dnimin (p.sh.,
Italia, Rumania, etj.); disa shtete t tjera kan pr qllim primar t rehabilitojn t dnuarit dhe t
mbrojn publikun (p.sh., Franca, Irlanda, Austria, ekia, Danimarka, Finlanda, Hungaria,
Letonia, Irlanda e Veriut, Norvegjia, Gjermania, Bullgaria, etj.); ndrsa shtete t tjera i japin
prioritet dnimit n komunitet dhe zbatimit t tij, ndonjher bashk me rehabilitimin (p.sh.,
Anglia dhe Uellsi).

Sipas legjislacionit Shqiptar: Shrbimi i provs sht organi shtetror, q mbikqyr zbatimin e
dnimeve alternative, paraqet informacion dhe raporte para prokurorit ose gjykats, sipas ktij
ligji dhe ndihmon n ekzekutimin e dnimit alternativ, si dhe ndihmon personin e dnuar n
kaprcimin e vshtirsive pr ri-integrimin social. Organet shtetrore qndrore dhe organet e
njsive t qeverisjes vendore i japin shrbimit t provs ndihmn e nevojshme pr prmbushjen e
detyrave ligjore. Shrbimi i provs bashkpunon me OJF-t dhe shrbimin e ndrmjetsimit, n
baz t rregullave t hollsishme, t prcaktuara nga Ministri i Drejtsis. Shrbimi i provs
ndihmon personin e dnuar n kaprcimin e vshtirsive pr riintegrimin social, duke vendosur
kontakte me familjen dhe mjedisin shoqror t t dnuarit, me organizatat jofitimprurse dhe
individt.15

Qllimi i shrbimit t provs sht t nxis prdorimin e masave dhe sanksioneve komunitare;
sht t ndihmojn vendimmarrjen gjyqsore, kan pr qllim t sigurojn informacion pr
prokurort ose gjyqtart; t prgatisin raporte pr lirimin me kusht, raporte para ose pas dhnies
s dnimit; t mbshtes t dnuarit t jetojn nj jet larg krimit dhe, n kt mnyr, reduktohet
recidivizmi dhe krijohet nj komunitet m i sigurt, etj.

15
Ligji pr Shrbimin e Provs Shrbimi i Provs (Shtuar me ligjin nr. 10024, dat 27.11.2008).

28
BIBLIOGRAFIA

1. Rob Canton, David Hancock. Dictionary of Probation and Offender Management

Paperback 21 Sep 2007.
2. Mehlbye, J. & Sommer, B. (1989) Denmark, available in: Mehlbye, J. & Walgrave, L.
(1998) Confronting Youth in Europe, Copenhagen: AKF. Cituar nga: OSCE, Manual
pr punonjsin e Shrbimit t provs, 2009.
3. UNICRI (1998) Handbook on Probation Services, Rome-London. Cituar nga: OSCE,
Manual pr punonjsin e Shrbimit t provs, 2009.
4. Cartledge (1995) in: Harris, R. et al Probation Round the World, Coles, B. (1995) Youth
and Social Policy, London: UCL Press. Cituar nga: OSCE, Manual pr punonjsin e
Shrbimit t provs, 2009.
5. Ligji pr Shrbimin e Provs Shrbimi i Provs (Shtuar me ligjin nr. 10024, dat
27.11.2008).
6. Van Kalmthout, A. & Derks, J. (2000) Probation and Probation Services: A European
Perspective, Utrecht: CEP
7. Jurisprudenca e Gjykats s Strasburgut: www.echr.coe.int
8. Mair, G. (1991), What works nothing or everything? Measuring the effectiveness of
sentences, McGuire, J. (2000) Cognitive Behavioural Approaches.
9. McGuire, J. (2000) Cognitive Behavioural Approaches: An Introduction to Theory and
Research, McNeil, F. (2006). A desistance paradigm for offender management. In
Criminology & Criminal Justice. Vol. 6(1): 39-62. Sage Publications.
10. Bondenson, U.V. (1989). Prisoners in Prison Societies. Tranzaction Publishers. Ne
Brunswick and New Jersey.
11. McNeill, F. (2000) Howard Journal, Vol. 39, No. 4, pp 382-397.
12. Merrington, S. and Stanley, S. Effectiveness: who count what?, in L. Gelsthorpe and R.
Morgan (eds) Handbook of probation. Cullompton: Willan Publishing
13. McNeill, F. (2003) Desistance-focused probation practice in Chui, W.H. and Nellis, M.
(eds) Moving Probation Forward, Harlow: Pearson s Longman
14. McNeil, F. (2006). A desistance paradigm for offender management. In Criminology &
Criminal Justice. Vol. 6(1): 39-62. Sage Publications
15. Ministry of Justice of Romania (2008). Statistical Bulletin (internal paper).

29
16. Rekomandimi Nr. R (99) 22, i Komitetit t Ministrave t Shteteve Antare n lidhje me
Mbipopullimin e Burgjeve dhe Rritjen e Popullsis n Burgje (dhe Shtojca e ktij
rekomandimi)
17. Tournier, P.V. (2004). Aspects of good practice in the criminal justice system. In Crime
Policy in Europe. Council of Europe Publishing.
18. Benson, J. (2001) Working More Creatively With Groups, 2nd ed. London: Routledge
Blumstein, A. Criminal Carriers and Career Criminals, Washington D.C: National
Aademy Press, 1986.
19. Ligji pr Shrbimin e Provs Shrbimi i Provs (Shtuar me ligjin nr. 10024, dat
27.11.2008).

30