Anda di halaman 1dari 21

4.

2 Analisis Pengukuran

A. Perhitungan Umum

1
Ek = mv2 v=
2

Ep = mgh

Em = Ek + Ep

1
Em = mv2 + mgh
2

I. Data Tunggal

Diketahui : mbenda = 63,70 gram = 63,70 x 10-3 kg


s = 67,5 cm = 67,5 x 10 -2 m
t = 1,0 sekon
g = 9,8 m/s2
h = 20 cm = 0,2 m
Em = ???
67,5 x 102
v = =67,5 x 10 -2 m/s
1
1
Ek = 63,70 x 10-3 (67,5 x 10 -2)2
2
= 145116,5625 x 10-7 Joule
Ep = 63,70 x 10-3.9,8. 0,2
= 124,852 x 10-3 Joule
Em = Ek + Ep
= 145116,5625 x 10-7 + 124,852x10-3
= 14,5116 x 10-3 + 124,852x10-3
= 139,3636 x 10-3 Joule
= 0,139364 Joule

II. Data Tunggal Berulang


Diketahui :
h = 10 cm = 0,1 m mbenda = 63,70 x 10 -3 kg
s = 67,5 x 10-2 m g = 9,8 m/s2
t1 = 1,49 s t2 = 1,47 s t3 = 1,49 s t4 = 1,46 s t5 = 1,47 s
t6 = 1,49 s t7 = 1,46 s t8 = 1,48 s
Data I
s 67,5 x 102
v1 = = = 45,3020 x 10-2 m/s
t1 1,49
1 2 1
Ek1 = m v1 = 63,70 x 10 -3 (45,3020 x 10-2)2
2 2
= 31,85 x 10 -3 . 2052,271 x 10-4 = 65364,837 x 10-7 Joule
Ep1 = mgh = 63,70 x 10 -3 . 9,8 . 0,1 = 62,426 x10-3 Joule

Em1 = Ek1 + Ep1 = 65364,837 x 10-7 + 62,426 x10-3


= 6,5364837 x 10-3 + 62,426 x10-3 = 68,9624837 x 10-3 Joule
= 0.068962 Joule

Data II

s 67,5 x 102
v2 = = = 45.30201342 x 10-2 m/s
t2 1,47

1 1
Ek2 = m v 22 = 63,70 x 10 -3 (45.30201342 x 10-2)2
2 2
= 65364.88 x 10-7 Joule
Ep2 = mgh = 63,70 x 10 -3.9,8.0,1
= 62,426 x10-3 Joule
Em2 = Ek2 + Ep2 = 65364.88 x 10-7 + 62,426 x10-3
= 6.536488 x10-3 + 62,426 x10-3 = 68,962488 x10-3 Joule
= 0.068962 Joule

Data III
s 67,5 x 102
v3 = = = 45.30201 x10-2 m/s
t3 1,49

1 1
Ek3 = m v 23 = 63,70 x 10 -3 (45,30201 x10-2)2
2 2
= 65364,87 x 10-7 Joule

Ep3 = mgh = 63,70 x 10 -3.9,8.0,1


= 62,426 x10-3 Joule
Em3 = Ek3 + Ep3 = 65364,87 x 10-7 + 62,426 x10-3

= 6,5364 x 10-3 + 62,426 x10-3

= 68.9624 x 10-3 Joule


= 0.068962 Joule
Data IV

s 67,5 x 102
v4 = = = 46.23287671 x 10-2 m/s
t4 1,46

1 2 1
Ek4 = m v4 = 63,70 x 10 -3 (46.23287671 x 10-2)2
2 2
= 68078.7 x 10-7 Joule
Ep4 = mgh = 63,70 x 10 -3.9,8.0,1
= 62,426 x10-3 Joule

Em4 = Ek4 + Ep4 = 68078.7 x 10-7 + 62,426 x10-3


= 6,8078 x 10-3 + 62,426 x10-3
= 69.2338 x10-3 Joule
= 0.069234 Joule

Data V

s 67,5 x 102
v5 = = = 45.91837 x 10-2 m/s
t5 1,47

1 2 1
Ek5 = m v5 = 63,70 x 10 -3 (45.91837 x 10-2)2
2 2
= 67155.62001x10-7 Joule
Ep5 = mgh = 63,70 x 10 -3 . 9,8 . 0,1 = 62,426 x10-3 Joule
Em5 = Ek5+ Ep5 = 67155.62001x10-7 + 62,426 x10-3
= 6,71556 x 10-3 + 62,426 x10-3
= 68.60156 x 10-3 Joule
= 0.068602 Joule

Data VI

s 67,5 x 102
v6 = = = 45,3020 x 10-2 m/s
t6 1,49
1 2 1
Ek6 = m v6 = 63,70 x 10 -3 (45,3020 x 10-2)2
2 2
= 31,85 x 10 -3 . 2052,271 x 10-4 = 65364,837 x 10-7 Joule
Ep6 = mgh = 63,70 x 10 -3 . 9,8 . 0,1 = 62,426 x10-3 Joule
Em6 = Ek6+ Ep6 = 65364,837 x 10-7 + 62,426 x10-3
= 6,5364837 x 10-3 + 62,426 x10-3 = 68,9624837 x 10-3 Joule
= 0.068962 Joule

Data VII

s 67,5 x 102
v7 = = = 46.23287671 x 10-2 m/s
t7 1,46

1 2 1
Ek7 = m v7 = 63,70 x 10 -3 (46.23287671 x 10-2)2
2 2
= 68078.7 x 10-7 Joule
Ep7 = mgh = 63,70 x 10 -3.9,8.0,1
= 62,426 x10-3 Joule
Em7 = Ek7 + Ep7 = 68078.7 x 10-7 + 62,426 x10-3
= 6,8078 x 10-3 + 62,426 x10-3
= 69.2338 x 10-3 Joule
= 0.069234 Joule

Data VIII

s 67,5 x 10
2
v8 = = = 45.60811 x 10-2 m/s
t8 1,48

1 1
Ek8 = m v 28 = 63,70 x 10 -3 (45.60811 x 10-2)-2
2 2
= 66251.17 x 10-7 Joule
Ep8 = mgh = 63,70 x 10 -3 . 9,8 . 0,1 = 62,426 x10-3 Joule
Em8 = Ek8 + Ep8 = 66251.17 x 10-7 + 62,426 x10-3
= 6,6251 x 10-3+ 62,426 x10-3
= 69.0501 x 10-3 Joule
= 0.06905 Joule

Energi mekanik rata-rata dari perhitungan umum data tunggal berulang yaitu :

Em 1+ Em 2+ Em 3+ Em 4+ Em 5+ Em 6+ Em 7+ Em 8
Em =
8
=
0.068962+ 0.068962+ 0.068962+0.069234 +0.068602+0.068962+0.069234+ 0.06905
8
= 0.068996 Joule

Rata-rata waktu dari data tunggal berulang :

No t
1 1,49
2 1,47
3 1,49
4 1,46
5 1,47
6 1,49
7 1,46
8 1,48
11.81
t 1,47625

Untuk perhitungan data tunggal berulang hasil energy mekanik yang diambil untuk
nilai terbaiknya adalah nilai rata-rata dari t sehingga:

s 67,5 x 102
v = = = 0,46 m/s
t 1,47625

1 1
Ek = m v2 = 63,70 x 10 -3 (0,46)-2
2 2
= 0,00674 Joule
Ep = mgh = 63,70 x 10 -3 . 9,8 . 0,1 = 0,0624 Joule
Em = Ek + Ep = 0,00674 + 0,0624
= 0,06914 Joule

III. Data Berulang

Diketahui :

S = 67,5 cm =0,675 m
h1 = 8,4 cm = 0,084 mh2 = 8,5 cm = 0,085 m h3 = 8,1 cm = 0,081 m
h4 = 8,3 cm = 0,083 m h5 = 8,2 cm = 0,082 mh6 = 8,6 = 0,086 m
h7 = 8,7 cm = 0,087 m h8 = 8,8 cm = 0,088 m
t1 = 1,55 s t2 = 1,52 s t3 = 1,66 s t4 = 1,55 s t5 = 1,60 s t6 = 1,61 s
t7 = 1,51 s t8 = 1,50 s
mbenda = 63,70 gram = 63,70 x 10-3 kg = 0.0637 kg

Data I
s 0,675
v1 = = = 0.435484 m/s
t 1,55

1 1
Ek1 = mv2 = 0,0637 (0,435484)2
2 2
= 0,00604 Joule
Ep1 = mgh = 0,0637 . 9,8 . 0,084
= 0,052438 Joule
Em1 = Ek1+Ep1= 0,00604 + 0,052438
= 0,058478 Joule

Data II

s 0,675
v2 = = = 0,444079 m/s
t 1,52
1 1
Ek2 = mv2 = 0,0637 (0,444079)2
2 2

= 0,006281 Joule
Ep2 = mgh = 0.0637 . 9,8 . 0,085
= 0.053062 Joule
Em2 = Ek2+Ep2 = 0,006281 + 0.053062
= 0,059343 Joule

Data III

s 0,675
v3 = = = 0,406627 m/s
t 1,66
1 1
Ek3 = mv2 = 0,0637 (0,406627)2
2 2
= 0,005266 Joule
Ep3 = mgh = 0,0637.9,8. 0,081
= 0,050565 Joule
Em3= Ek3+ Ep3 = 0,005266 + 0,050565
= 0,055831 Joule

Data IV

s 0,675
V4 = = = 0,435484 m/s
t 1,55
1 1
Ek4 = mv2 = 0,0637 (0,435484)2
2 2

= 0,00604 Joule
Ep4 = mgh = 0.0637 . 9,8 . 0,083
= 0,051814 Joule
Em4 =Ek4+ Ep4 = 0,00604 + 0,051814
= 0,057854 Joule

Data V

s 0,675
V5 = = = 0,421875 m/s
t 1,60
1 1
E5 = mv2 = 0,0637 (0,421875)2
2 2

= 0,005669 Joule
Ep5 = mgh = 0.0637 . 9,8 . 0,082
=0,051189 Joule
Em5=Ek5+ Ep5 = 0,005669 + 0,051189
= 0,056858 Joule

Data VI

s 0,675
V6 = = = 0,419255m/s
t 1,61
1 1
E6 = mv2 = 0,0637 (0,419255)2
2 2
= 0,005598 Joule
Ep6 = mgh = 0.0637 . 9,8 . 0,086
=0,051189 Joule
Em6=Ek6+ Ep6 = 0,005598 + 0,051189
= 0,056858 Joule

Data VII

s 0,675
v7 = = = 0,44702 m/s
t 1,51
1 1
Ek7 = mv2 = 0,0637 (0,44702)2
2 2
= 0,006364 Joule
Ep7 = mgh = 0.0637 . 9,8 . 0,087
=0,054311 Joule
Em7=Ek7+ Ep7 = 0,006364 + 0,054311
= 0,060675 Joule

Data VIII

s 0,675
v8 = = = 0,45 m/s
t 1,50
1 1
Ek8 = mv2 = 0,0637 (0,45)2
2 2
= 0,00645 Joule
Ep8 = mgh = 0.0637 . 9,8 . 0,088
=0,054935 Joule
Em8=Ek8+ Ep8 = 0,00645 + 0,054935
= 0,061385 Joule

Energi mekanik rata-rata dari perhitungan umum data berulang yaitu :

Em 1+ Em 2+ Em 3+ Em 4+ Em 5+ Em 6+ Em 7+ Em 8
Em =
8
=
0,058478+ 0,059343+0,055831+0,057854+ 0,056858+ 0,056858+0,060675+0,061385
8
= 0.05841 Joule

Rata-rata waktu dan ketinggian dari data berulang :


No. t No. h
1. 1.55 1. 0.084
2. 1.52 2. 0.085
3. 1.66
4. 1.55 3. 0.081
5 1.6 4. 0.083
6 1.61
7 1.51 5 0.082
8 1.5
6 0.086
12.5
t 1.5625 7 0.087
8 0.088
0.676
h 0.0845

Untuk perhitungan tunggal berulang maka yang diambil untuk nilai terbaik energy
mekanik adalah nilai rata-rata dari t dan h sehingga:
s 67,5 x 10
2
v = = = 0,432m/s
t 1,5625

1 2 1
Ek = mv = 63,70 x 10 -3 (0,432)-2
2 2
= 0,00594 Joule
Ep = mgh = 63,70 x 10 -3 . 9,8 . 0.0845 = 0,0527 Joule
Em = Ek + Ep = 0,00594 + 0,0527
= 0,05864 Joule

B. Perhitungan Ralat
1
Em = mv2 + mgh
2

Memakai Aturan Phythagoras maka :

h s

Gambar1.1 Mobil yang meluncur pada ketinggian tertentu


Keterangan :
s = Jarak Papan Lintasan (m)
h = Ketinggian Benda(m)
l = Panjang (m)
s 2 = h2 + l 2

1
Em = mv2 + mgh
2

s2
Em =
1
2
m ( )t2
+ mgh

h2 +l 2
=
1
2
m ( )
t
2 + mgh

2 2
1 h 1 l
= m + m + mgh
2 t
2
2 t
2

Em = |Emt || t| + |Emh || h|
Em 1 h2 1 l2
= m + m + mgh
t 2 t2 2 t2

1 1
= m h2 t-2 + m l 2 t-2 + mgh
2 2
= -m h2 t-3 + -m l 2 t-3 + 0

= |m h2 ml 2
t3
+ 3
t |
Em 1 h2 1 l2
= m + m + mgh
h 2 t2 2 t2

h
=m + 0 + mg
t2

= | mh
t2
+mg
|
Em = |m h2 ml 2
t
3
+ 3 | t| +
t | | mh
t
2 |
+mg | h|

I. Ralat Tunggal

Diketahui : h = 0,2 m , s = 0,675 m , t = 1,0 s , m = 0,0637 kg

Dari gambar 1.1 Aturan phytagoras,maka berlaku :

s 2 = h2 + l 2
l 2 = s2 - h2

l 2
= (0,675)2 (0,2)2

l 2
= 0,455625 0,04 = 0,415625 m
1
h = NST meteran
2
1
= 0,1
2
= 0,05 cm = 5 x 10-4m
1
t = NST Stopwatch
2
1
= 0,01
2
= 0,005 sekon = 5 x 10-3 sekon

| | | |
2 2
m h ml mh
Em = + 3 | t| + +mg | h|
t
3
t t2
= | 0,0637 0,22 0,0637. 0,415625
13
+
| 13 |
|0,005| +

| 0,0637 0.2
1
2 |
+|0,0637.9,8| |0,0005|

= |0.0001451170.0003185|

= 0,000173383 Joule

Em
KTPr = x 100% Ketelitian = 100% KTPr
Em
0,000173383
= x 100% = 100 % - 0,12%
0,139364

= 0.001244 x 100% = 99,87%


= 0.12 %
E1
AB = 1log
E1

0,000173383
= 1log
0,139364
= 3.9 4 AB

Pelaporan = ( Em Em Joule

= ( 0,1394 0,0002 ) Joule

= 0,1394 + 0,0002 = 0,1396 Joule


= 0,1394 0,0002 = 0,1392 Joule

II. Ralat Tunggal Berulang

Diketahui :

h = 10 cm = 0,1 m mbenda = 0,0637kg


s = 67,5 x 10-2 m g = 9,8 m/s2
t1 = 1,49 s t2 = 1,47 s t3 = 1,49 s t4 = 1,46 s t5 = 1,47 s
t6 = 1,49 s t7 = 1,46 s t8 = 1,48 s
Untuk mencari l 2
memakai aturan phytagoras :
l 2
= s2 h2

l 2
= (0,675)2 (0,1)2 = 0,455625 0,01 = 0.445625 m

1
h = NST meteran
2
1
= 0,1
2
= 0,05 cm = 5 x 10-4m
1

[| | | | ]
2 2
Em 2 Em 2 2
Em= |St| + | h|
t h

[| ]
2 2

| |
2 2
m h ml mh
|
2 2 2
Em = 3
+ 3 |St| + 2 + mg | h|
t t t

No T t2
1 1,49 2,2201
2 1,47 2,1609
3
4
5
1,49
1,46
1,47
2,2201
2,1316
2,1609
St=

t 2 N ( t)2
N (N 1)

6
7
8
1,49
1,46
1,48
2,2201
2,1316
2,1904
St=

St =

17,43578 (1.47625)2
8(81)
0,0046058 sekon
11.81 17,4357
t 1,47625 2,179463 St
KTPr = x 100%
t
Ketelitian = 100% KTPr
0,0046058
= x 100% = 100% 0,3%
1,47625

=0,00312 x 100% = 99,7 %


= 0,311993%
= 0,3 %

St
AB = 1log Pelaporan = ( t St )
t

0,0046058
= 1log = ( 1,476
1,47625
0,0046) s

= 3.5 4 AB = 1,476 +
0,0046
= 1,481 sekon
= 1,476 0,0046
= 1,471 sekon

Em =
1

[| |]
2 2 2
0,0637 0,12 0,0637 . 0.445625
1.47625
3
+
1.47625
3 | 2
|0,0046058| +
1.47625|
0,0637. 0,1
2
+ 0,0637.9,8
2
3
0,0005 ||
2

1
= [ 0.0172641 x 107 +2,21264 x 107 ]2
1
= 7 2
[ 2.229904 x 10 ]
= 0.000422186 Joule

Em
KTPr = x 100 Ketilitian = 100%

Em
KTPr

0.000422186
= x 100 = 100% - 0,68%
0.068996
= 0,61 % = 99,39 %

Em
AB = 1log

Pelaporan =( Em Em )
Em
0.000422186
= 1log =( 0.069 0 .0004 Joule
0.068996
= 3,2 3 AB = ( 0.069+0.0004 )
= 0,069 Joule
= ( 0.0690.0004 )
= 0,068 Joule
III. Ralat Berulang

Diketahui :

S = 67,5 cm = 0,675 m

m = 0,0637 kg

No. t h 2
t h
2

1. 1.55 2.4025
2. 1.52 2.3104
3. 1.66 2.7556
4. 1.55 2.4025
5 1.6 2.56
6 1.61 2.5921
7 1.51 2.2801
8 1.5 2.25
12.5 19.5532
t 1.5625 2.44415
No.
1. 0.084 0.007056
2. 0.085 0.007225
3. 0.081 0.006561
4. 0.083 0.006889
5 0.082 0.006724
6 0.086 0.007396
7 0.087 0.007569
8 0.088 0.007744
0.676 0.057164
h 0.0845 0.012703

St=

tN (t)2
N ( N1)
Sh=
hN (h)2
N (N 1)
St=

19.55328(1.5625)2
8(81)

Sh=

0.0571648 (0.0845)2
8( 81)

St=0.019798 s Sh=0.000866 m

St Sh
KTPr = x 100% KTPr = x 100%
t h

0.019798 0.000866
= x 100% = x
1.5625 0.0845
100%

= 1,26 % = 1,02 %

Ketelitian = 100% - KTPr Ketelitian = 100% - KTPr

= 100% - 1,26% = 100% - 1,02%

= 98,73 % = 98,97%

St Sh
AB = 1log AB = 1log
t h

0.019798
= 1log =
1.5625
0.000866
1log
0.0845

= 2,8 3 AB = 2,9 3 AB

Pelaporan = ( t St ) Pelaporan = ( h
Sh

= ( 1.56 0.019 sekon =( 0.085 0.001 ) meter

= 1.56 + 0.019 sekon = 0.085+ 0.001 meter

= 1,58 sekon = 0.086 meter

= 1.56 0.019 = 0.085


0.001 meter

= 1,54 sekon = 0.084 meter


Untuk Mencari l 2 menggunakan aturan phytagoras :

l 2
= s2 h 2

l 2
= (0,675)2 (0.0845)

l 2 = 0.448485 m
1

[| | ]
2 2

Em=
m h2 m l 2
t
3
2 m h
+ 3 |St | + 2 +mg |Sh|
t t
2
| | 2

=
1

[| ]
2

|
2 2
0,0637 0.0845 0,0637. 0.448485
|
0,0637. 0.0845
|
2 2 2
3
+ 3
|0.019798| + 2
+ 0,0637.9.8 |0.000866|
1.5625 1.5625 1.5625
= 0.00054 Joule

Em
KTPr = x 100 Ketelitian = 100%

Em
KTPr

0.00054
= x 100 = 100%
0.05841
0,92%

= 0,92 % = 99,07%

Em
AB = 1log
Em)
Pelaporan = ( Em
Em
0.00054
= 1log =( 0.058 0.001 ) Joule
0.05841
= 3,03 3 AB = 0.058+0.001

= 0,059Joule
= 0.0580.001
= 0,057 Joule
Tabel Analisis Regresi ketinggian dan waktu
No h t h^2 t^2 h*t
1 0.084 1.55 0.007056 2.4025 0.1302
2 0.085 1.52 0.007225 2.3104 0.1292
3 0.081 1.66 0.006561 2.7556 0.13446
4 0.083 1.55 0.006889 2.4025 0.12865
5 0.082 1.6 0.006724 2.56 0.1312
6 0.086 1.61 0.007396 2.5921 0.13846
7 0.087 1.51 0.007569 2.2801 0.13137
8 0.088 1.5 0.007744 2.25 0.132
h = 0,676 t2 = 19.5532
t = 12,5 (h)2 = 0.456976
h2 = 0.057164 (t)2 = 156.25
h = 0,0845 ht = 1.05554
t = 1.5625
( h ) ( t 2 ) (h)(ht) n ht( h)(t )
a = b =
2
n h (h) 2
n h2(h)2
a = 2,99 b = -16,9
Maka dari perhitungan tersebut maka dapat diperoleh persamaan yaitu :
y = a + bx
y = -16,9x + 2,99
Maka grafik hubungan yang dihasilkan :

Grafi k Hubungan KETINGGIAN TERHADAP WAKTU


Li near ()
1.7

1.65

1.6 f(x) = - 16.9x + 2.99


R = 0.55
Waktu(s)

1.55

1.5

1.45

1.4
0.08 0.08 0.08 0.08 0.08 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09
Ketinggian(m)

BAB IV

PENUTUP

4.1 Kesimpulan

Adapun kesimpulan yang saya dapatkan dalam percobaan ini yaitu :


a. Bahwa suatu energi mekanik suatu benda yang meluncur sangat berpengaruh dari
dua energi tersebut yaitu energi kinetik dan energi potensial,dimana apabila kedua
energi tersebut semakin besar,maka energi mekanik yang dihasilkan pula akan
semakin besar.Adapun hasil yang diperoleh dari perhitungan umum
tunggal,tunggal berulang dan berulang masing-masing yaitu 0,139364 Joule,
0,06914 Joule dan 0,05864 Joule.
b. Adapun hasil diperoleh dalam bentuk grafik yaitu apabila ketinggian dan
kemiringan semakin besar nilainya,maka waktu benda tersebut untuk meluncur
pada papan peluncur akan semakin cepat atau semakin kecil lamanya untuk
mencapai batas finish.Dalam hal ini waktu dan ketinggian hubungannya saling
berbanding terbalik.

4.2 Saran

Sebaiknya pada saat melakukan praktikum dan pengambilan data , praktikan memang
sudah benar-benar siap , baik itu cara kerja atau pun hal-hal yang lain yang
berhubungan dengan percobaannya , sehingga nantinya tidak lagi gagal pada saat
proses praktikum berlangsung.

DAFTAR PUSTAKA

Prasodjo, Budi, dkk. 2006. Teori dan Aplikasi Fisika Kelas VIII. Jakarta : Yudhistira.

Astawan, I Gede. 2012. Konsep Dasar IPA 2. Singaraja: Universitas


Pendidikan Ganesha.

Giancoli, Douglas. 2001. Fisika Jilid 1. Jakarta: Erlangga.

Challoner, Jack. 2004. Jendela Iptek Energi, terjemahan Pusat Penerjemahan FSUI.
Jakarta: PT Balai Pustaka.

Anda mungkin juga menyukai