Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
1
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
A j ust ificat iva inaugural da propost a norm at iva seria criar um foro
especial t em porrio para j ulgam ent o de m ilit ares que prat icaram , em t ese,
referidos crim es durant e perodos de int ensa m obilizao m ilit ar e.g. nas
Olim padas e Paraolim padas de 2016 1 conform e se infer e de sua clusula
1 Disponvel em : ht t p: / / www2.cam ara.leg.br/ cam aranot icias/ radio/ m at erias/ RADI OAGENCI A/ 5120 16- CAMARA-
APROVA- FORO- ESPECI AL- PARA- MI LI TARES- QUE- COMETEREM- CRI MES- DURANTE- AS- OLI MPI ADAS.ht m l
2 Disponvel em : ht t p: / / www25 .senado.leg.br/ web/ at ividade/ m at erias/ - / m at eria/ 1264 14
2
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
A Const it uio Federal, em seu art . 124, diz que Just ia Milit ar
com pet e processar e j ulgar os crim es m ilit ares definidos em lei .
3 SI LVA, Jos Afonso. Com ent rio Cont ext ual Const it uio. So Paulo: Malheiros. 2 ed. 2006, p. 588.
4 KARAN, Maria Lcia. Com pet ncia no Processo Penal. So Paulo: RT, 4 ed., 2005. p. 19 e seguint es.
3
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
A m esm a int erpret ao rest rit iva, dit ada pela excepcionalidade que
deve reger a at uao dos rgos da Just ia Milit ar, h de est ar
present e na considerao da hipt ese de crim es prat icados por m ilit ar
em sit uao de at ividade cont ra m ilit ar na m esm a sit uao ( a
expresso em at ividade sendo ent endida no com o t raduzindo o est ar
em servio, m as sim a sit uao de quem est na at iva) , exigindo- se,
aqui t am bm , para a configurao na nat ureza m ilit ar da infrao
penal, um a concret a afet ao do regular funcionam ent o das inst it uies
Tal posio, de rest ringir a com pet ncia da Just ia Milit ar quelas
sit uaes em que haj a um a at ividade t ipicam ent e m ilit ar, foi reafirm ada em
out ros precedent es:
" Habeas Corpus" . Com pet ncia. Civis denunciados por crim es de
resist ncia e desacat o. Cdigo Penal Milit ar, art s. 177 e 299. A policia
4
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
naval e at ividade que pode ser desem penhada, igualm ent e, por
servidores civis ou m ilit ares do Minist rio da Marinha, de acordo com o
paragrafo nico do art . 269 do Regulam ent o para o Trafego Mart im o
( Decret o n. 87.648, de 24/ 9/ 1982) . Crim e m ilit ar e com pet ncia da
Just ia Milit ar, " ut " art . 124, da Const it uio de 1988. Relevant e, na
espcie, e o obj et o do crim e e no m ais a qualidade do suj eit o at ivo.
Com preenso do art . 142, da Const it uio de 1988. Sendo o
policiam ent o naval at ribuio, no obst ant e privat iva da Marinha de
Esse t em a j foi enfrent ando pela Com isso de Direit os Hum anos
da ONU, pela Cort e I nt eram ericana de Direit os Hum anos e pelo Tribunal
Europeu de Direit os Hum anos, t odos de acordo em que deve vigorar, na
m at ria, o princpio da especialidade , que aquele que at ribui j urisdio
m ilit ar aos crim es com et idos em relao com a funo m ilit ar, o que a lim it a
a crim es m ilit ares com et idos por elem ent os das foras arm adas 5 . Segundo
5 CONTRERAS, Juan Carlos Gut irrez Cont reras e MART NEZ, Silvano Cant . A Rest rio Jurisdio Milit ar nos
Sist em as I nt ernacionais de Prot eo dos Direit os Hum anos. http://www.surjournal.org/conteudos/getArtigo13.php?
artigo=13.artigo_04.htm
5
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
os sist em as int ernacionais de direit os hum anos, essa j urisdio deve ser
rest rit a, excepcional e de com pet ncia funcional 6 .
6 id, ib
7 Segundo a CEDH ( caso PABLA KY VS. FI NLAND) , a aferio da im parcialidade e independncia da Just ia Milit ar
depende de vrios elem ent os, dent re os quais: m odo de indicao de seus j uzes, exist ncia ou no de vnculo de
seus j uzes com as foras arm adas e exist ncia de m ecanism os de prot eo cont ra presses ext ernas: I n order t o
est ablish whet her a t ribunal can be considered independent for t he purposes of Art icle 6 1 of t he Convent ion,
regard m ust be had, int er alia, t o t he m anner of appoint m ent of it s m em bers and t heir t erm s of office, t he
exist ence of safeguards against out side pressures and t he quest ion whet her it present s an appearance of
independence. Cf. Caso Pabla Ky v. Finland . Applicat ion n 47 221/ 99. Julgado em 22 de j unho de 200 4. Par. 26.
Disponvel em : < ht t p: / / cm iskp.echr.coe.int / t kp1 97/ view.asp?
it em = 1&port al= hbkm &act ion= ht m l&highlight = pabla&sessionid= 13 914493&skin = hudoc- em >
8 Disponvel em : http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NO6/534/46/PDF/NO653446.pdf?Open Elem ent
6
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
117. En un Est ado dem ocrt ico de Derecho la j urisdiccin penal m ilit ar
ha de tener un alcance rest rict ivo y excepcional y est ar encam inada a la
proteccin de int ereses j urdicos especiales, vinculados con las funciones
que la ley asigna a las fuerzas m ilit ares. As, debe est ar excluido del
m bit o de la j urisdiccin m ilitar el j uzgam ient o de civiles y slo debe
j uzgar a m ilitares por la com isin de delitos o falt as que por su propia
nat uraleza at ent en contra bienes j urdicos propios del orden m ilit ar.
272. El Tribunal considera pert inent e sealar que reit eradam ent e 11 ha
est ablecido que la j urisdiccin penal m ilit ar en los Est ados
dem ocrt icos, en t iem pos de paz, ha t endido a reducirse e incluso a
desaparecer, por lo cual, en caso de que un Est ado la conserve, su
ut ilizacin debe ser m nim a, segn sea est rict am ent e necesario, y
debe encont rarse inspirada en los principios y garant as que rigen el
derecho penal m oderno. En un Est ado dem ocrt ico de derecho, la
j urisdiccin penal m ilit ar ha de t ener un alcance rest rict ivo y
excepcional y est ar encam inada a la prot eccin de int ereses j urdicos
especiales, vinculados a las funciones propias de las fuerzas m ilit ares.
Por ello, el Tribunal ha sealado ant eriorm ent e que en el fuero m ilit ar
9 Cf. Cort e I nt eram ericana de Direit os Hum anos. Casos disponveis em : < ht t p: / / www.cort eidh.or.cr/ > .
10 Cort e I nt eram ericana de Derechos Hum anos. Caso Durand y Ugart e- Sent encia de Fondo. Sent encia del 16 de
agost o de 2000, prrafo 117, com grifos nossos.
11 A assert iva foi em basada com slida j urisprudncia do Tribunal: Cfr. Caso Cast illo Pet ruzzi y ot ros Vs. Per,
prr. 128; Caso Durand y Ugart e Vs. Per. Fondo. Sent encia de 16 de agost o de 2000. Serie C No. 68, prr. 117;
Caso Cant oral Benavides Vs. Per. Fondo. Sent encia de 18 de agost o de 2000. Serie C No. 69, prr. 112; Caso Las
Palm eras Vs. Colom bia. Fondo. Sent encia de 6 de diciem bre de 2001. Serie C No. 90, prr. 51; Caso 19
Com erciant es Vs. Colom bia. Fondo, Reparaciones y Cost as. Sent encia de 5 de j ulio de 2004. Serie C No. 109, prr.
165; Caso Lori Berenson Mej a Vs. Per, supra not a 54, prr. 14 2; Caso de la Masacre de Mapiripn Vs. Colom bia,
supra not a 129, prr. 202; Caso Palam ara I ribarne Vs. Chile. Fondo, Reparaciones y Cost as. Sent encia de 22 de
noviem bre de 2005. Serie C No. 135, pr rs. 124 y 132; Caso de la Masacre de Pueblo Bello Vs. Colom bia, supra
not a 133, prr. 189; Caso Alm onacid Arellano y ot ros Vs. Chile, supra not a 19, prr. 131; Caso La Cant ut a Vs.
Per, supra not a 51, prr. 14 2; Caso de la Masacre de la Rochela Vs. Colom bia, supra not a 83, prr. 200; Caso
Escu Zapat a Vs. Colom bia, supra not a 56, prr. 105, y Caso Tiu Toj n Vs. Guat em ala, supra not a 24, prr. 118.
7
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
slo se debe j uzgar a m ilit ares act ivos por la com isin de delit os o
falt as que por su propia nat uraleza at ent en cont ra bienes j urdicos
propios del orden m ilit ar.
( ...)
Regist re- se, ainda, que a m at ria foi bem sint et izada na sent ena
do caso Nadege Dorzem a y ot ros Vs. Repblica Dom inicana, prolat ada em 24
de out ubro de 2012, sobret udo nos pargrafos 187 a 189:
187. En un Est ado dem ocrt ico de derecho, la j ust icia penal m ilit ar ha
de ser rest rict iva y excepcional de m anera que se aplique nicam ent e
en la prot eccin de bienes j urdicos especiales, de carct er cast rense, y
que hayan sido vulnerados por m iem bros de las fuerzas m ilit ares en el
ej ercicio de sus funciones. Asim ism o, es j urisprudencia const ant e de
est a Cort e que la j urisdiccin m ilit ar no es el fuero com pet ent e para
invest igar y, en su caso, j uzgar y sancionar a los aut ores de violaciones
de derechos hum anos, sino que el procesam ient o de los responsables
corresponde siem pre a la j ust icia ordinaria. Est a conclusin se aplica a
t odas las violaciones de der echos hum anos.
188. Est a j urisprudencia const ant e de la Cor t e t am bin ha sealado
que la j ur isdiccin m ilit ar no sat isface los requisit os de independencia e
im parcialidad est ablecidos en la Convencin. En part icular, la Cor t e ha
advert ido que cuando los funcionarios de la j urisdiccin penal m ilit ar
que t ienen a su cargo la invest igacin de los hechos son m iem bros de
las fuerzas arm adas en servicio act ivo, no est n en condiciones de
rendir un dict am en independient e e im parcial.
189. De igual form a, la Cort e ha est ablecido que los recursos ant e el
fuero m ilit ar no son efect ivos para resolver casos de graves violaciones
a los derechos hum anos y m ucho m enos para est ablecer la verdad,
j uzgar a los responsables y reparar a las vct im as, puest o que no
pueden considerarse efect ivos aquellos recursos que por diversas
circunst ancias result en ilusorios, com o cuando exist e una carencia de
independencia e im parcialidad del rgano j udicial.
12 Disponvel em : < ht t p: / / www.cort eidh.or.cr/ CF/ j urisprudencia2/ ficha_t ecnica.cfm ?nI d_Ficha= 360>
8
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
257. Especificam ent e, o Est ado deve garant ir que as causas penais
que t enham origem nos fat os do present e caso [ execuo sum ria e
despar ecim ent os forados de civis] , cont ra supost os responsveis que
sej am ou t enham sido funcionrios m ilit ares, sej am exam inadas na
j urisdio ordinria, e no no foro m ilit ar.
9
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
prat icados por m ilit ares cont ra civis, por ordens das m ais alt as aut oridades
da inst it uio.
Com efeit o, o art igo 123 da Lei Fundam ent al dispe que o
Superior Tribunal Milit ar com post o por 15 Minist ros, sendo 3 oficiais-
Frise- se, adem ais, que os m inist ros m ilit ares do STM no
precisam sequer de form ao ou conhecim ent o j urdico. Ao cont rrio do
requisit o im post o pela Const it uio para a escolha dos t rs m inist ros
oriundos da advocacia, os j uzes m ilit ares no dem andam not rio saber
j urdico e condut a ilibada . Assim , a j ust ia cast rense carece, alm da
independncia indispensvel m agist rat ura, de capacidade t cnica especfica
no cam po j urdico. Em bora essa lacuna sej a supervel para fins de exerccio
de sua com pet ncia no plano da apurao de infraes disciplinares de
10
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
m ilit ares, ela const it ui verdadeiro bice ao j ulgam ent o de crim es com et idos
por civis ou cont ra civis, especialm ent e quando os fat os ocorreram no
am bient e de um a at ividade de segurana int erna, com o ocorre nas operaes
de garant ia da lei e da ordem .
Desse m odo, percebe- se, com facilidade, que o PLC 44/ 2016 vai
na cont ram o de t odo esse sist em a.
11
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
Tribunal Europeu de Direit os Hum anos, que assent aram sua nat ureza
excepcional apenas para j ulgar casos que envolv am ofensa s inst it uies
m ilit ares. E parece ser ev ident e que a consagrao de foro especial para
m ilit ares que prat icarem hom icdio doloso cont ra civil passa ao largo dessa
int erpret ao rest rit iva.
14 A propsit o: ( ) . A com pet ncia do Tribunal do Jri m it igada pela prpria Cart a da Repblica. Precedent es. 2.
HC indeferido . ( HC 83583, Relat or( a) : Min. ELLEN GRACI E, Segunda Turm a, j ulgado em 20/ 04/ 2004, DJ 07- 05-
2004 PP- 00047 EMENT VOL- 02150- 02 PP- 00280)
15 Toda pessoa t er o direit o de ser ouvida, com as devidas garant ias e dent ro de um prazo razovel, por um j uiz
ou Tribunal com pet ent e, independent e e im parcial, est abelecido ant eriorm ent e por lei, na apurao de qualquer
acusao penal form ulada cont ra ela, ou na det erm inao de seus direit os e obrigaes de cart er civil, t rabalhist a,
fiscal ou de qualquer out ra nat ureza.
12
MINISTRIO PBLICO FEDERAL
Assinado com login e senha por DEBORAH MACEDO DUPRAT DE BRITTO PEREIRA, em 18/08/2017 16:28. Para verificar a autenticidade acesse
PROCURADORIA FEDERAL DOS DIREITOS DO CIDADO
Det erm ino, assim , que essa Not a Tcnica sej a encam inhada
Assessoria de Art iculao Parlam ent ar Assart / PGR e Secret aria de
Deborah Duprat
Procuradora Federal dos Direit os do Cidado
13