Anda di halaman 1dari 637

#"

#  !  


    

 
3 4  ' 
' 2 :! * %/ 0 /1/   ./  .*+ , !&  ' )$%
 
 1/  '   71; 3 4  ' 
' 2 1 8,9# 567
2 8? + " ,/ 7 ?1 * ,1;  '  2 71; 8<, '

  ' 

/ 8";,

xelmokleobis gamo am wigns, romelic samoci wlis jafis Sedegia, mxolod eqvs calad
vbeWdav. es eqvsi cali ase ganawilda: erTi cali _ iranis islamuri respublikis
prezidentis biblioTekas, erTi cali _ saqarTvelos prezidentis biblioTekas, ori
cali _ Cems gamzrdels, saqarTvelos erovnul (Tbilisis sajaro) biblioTekas, erTi
cali _ Cems sayvarel SviliSvils, axalgazrda iranist Tamar lekveiSvils da
erTi calic _ me.

magali Todua
!+.! 5
8#

/ 7 ;  8#87

/ 8";,@

A/
200

2
sparsuli poeziis

Sedevrebi

sparsulidan Targmna

magali Toduam

Tbilisi

2008

3
gamomcemloba `universali~, 2008
Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 22 36 09, 8(99) 17 22 30
E-mail: universal@internet.ge

ISBN 978-9941-12-407-5

4
winasityvaoba

5
winamdebare krebulSi zogi iraneli poetis Semoqmedeba vrclad aris warmodgeni-
li, xolo zogs, TviT iseTs, romelsac didi literaturuli memkvidreoba darCa, mxo-
lod erTi leqsiT vacnob mkiTxvels; Zalian bevri klasikosisa ki saerTod araferi mo-
maqvs.
krebulSi marto Cemi Targmanebia Tavmoyrili, Tanac is Targmanebi, piradad me uf-
ro rom momwons da ara maincdamainc isini, romelTa motana sparsuli poeziis gacnobis
TvalsazrisiT SeiZleba, mkiTxvelisTvis ufro sasargeblo yofiliyo. wigns sparsuli
poeziis Sedevrebi ki davarqvi, magram mkiTxveli advilad miuxvdeba, rom es aq motani-
li leqsebis originalebia, Sedevrebi rom aris, Torem Cemi TargmanebiT gadmocemuli
maTi qarTuli adeqvatebi ki ara. Tanac sparsul poeziaSi xom Sedevri sxvac uamravia.
klasikuri sparsuli leqsis gageba Wirs. aq marto ena ki ar qmnis dabrkolebas,
aramed metwilad _ nawarmoebis mxatvruli samyaro, aRmosavlur realiebsa da litera-
turul informaciebze dafuZnebuli poeturi xatebi. iranel klasikosTa didi nawili
Rrma ganaTlebis mqone mkiTxvelisTvis werda (aq nu SevalT imis gansjaSi, ramdenad ga-
marTlebuli iyo es). iyvnen poetebi, romlebic TavianT mxatvrul saxeebs enciklopedi-
uri codnis flobis principze agebdnen. etyoba, maTi koncepciiT, Rrma da farTo ganaT-
leba ara marto swavlulTaTvis unda yofiliyo Cveulebrivi movlena, _ magaliTad,
omar xaiami (g.1123w.) iyo didi fizikosi, maTematikosi, astronomi, eqimi, poeti, _ ara-
med garkveuli mocemulobiT _ mkiTxvelTaTvisac. arc imis uTqmeloba ivargebs, rom
rCeba STabeWdileba, zogi iraneli klasikosi, sulo codvilo, gangeb ise arTulebdes
Tavis poetur figurebs, TiTqos miT ufro did SemoqmedebiT siamovnebas Rebulobdes,
rac ufro awvalebs mkiTxvels Tavisi rebusebis gaSifrvis dros. mravalTagan aq or
genialur poets, xayanisa (g.1199w.) da nizamis (g.1203w.), davasaxelebdi. amdenad, spar-
suli leqsis Targmna erTdroulad Semoqmedebacaa da kvlevac, _ xSirad mTargmnels
uwevs ara marto, Cveulebisamebr, sityvis, frazis an Sinaarsis erTi enidan meore enaze
leqsad gadatana, aramed originalis urTulesi poeturi saxeebis qveteqstebSi garkve-
vac, rac ioli saqme ar aris da Rrma da farTo iranistikul ganaTlebas moiTxovs.
amitom arc ise iSviaTad naxavT sparsuli poeziis Targmanebs, mxatvruli iqneba is
Tu filologiuri, teqstis gagebis TvalsazrisiT kuriozebisgan dazRveuli rom iyos.
am movlenas ise umtkivneulod da ucnaurad mieCvivnen iranistikaSi, rom arc avtorTa
mier dagebul xafangSi gabmuli mTargmnelebi wiTldebian TavianTi ususurobis Sedegad
daSvebuli Secdomebis gamo da aTasSi erTxel zogi aseTi kuriozi vinmem Tu gaaswora,
arc mas ukraven taSs. aris kidev erTi mniSvnelovani mizezi: namdvili teqstis uqon-
loba. TiTqmis yvela iraneli klasikosis ama Tu im Txzulebis aTobiT (zogjer _ aso-
biT) xelnawers Rrma ZiliT sZinavs msoflios uamrav muzeumsa da gvian mignebul Tu
jerac miugnebel (Tanac _ zereled aRweril Tu saerTod aRuwerel) kerZo koleqcieb-
Si. maTi variantebis Seswavla, urTierTSejereba da amis safuZvelze klasikosTa Txzu-
lebebis akademiuri teqstebis dadgena imdenad SeuZlebeli saqmea, rom amaze mecnierebi
arc ki ocneboben. vTqvaT, moxda saswauli da Seiqmna es akademiuri korpusi. Cixidan
gamosavali mainc ar aris, radgan akademiuri gamocema mwerlis avtografs ver Secvlis
da ar arsebobs imisi Teoriuli SesaZleblobac ki, vicodeT, romeli teqstia sando.
amis gamo, ra Tqma unda, Seusabamobani Cems TargmanebSiac iqneba da me sparsuli
enis Rrma mcodne da iranul yofasa da mxatvrul samyaroSi kargad Caxedul axalgaz-
rda mkvlevarT (aseTebi ki, ar vkargav imeds, gamoCndebian) vurCev, Cemi Targmanebi spar-

7
suli originalebis teqstebs Seudaron. amiT isini mamidasac moinaxuleben da kvicsac
gaxednian, _ Cemi Targmanebis avkargianobas xom gaarkveven da gaarkveven, Tavadac aimaR-
leben sparsuli poetikis codnis dones.
dRes leqsis mTargmnelisgan SeuZlebel saqmes iTxoven: mas saTargmni teqstis Si-
naarsobrivad zusti adeqvatis mocemasac avaleben da originalis Sesaferisi mxatvruli
efeqtis Seqmnasac emarTlebian. egre sadaa! aseT cis gaxsnas kaci aTasSi erTxel Tu Se-
eswreba.
saerTod, literaturaTmcodneoba dafiqrebula ki imaze (iqneb, dafiqrebula, mag-
ram, samwuxarod, xma imdenad ar aRumaRlebia, Sedegi Candes), rom Zvelad Targmna, ro-
gorc es termini dRes gvesmis, ar xdeboda? didi mwerlebi, homerosidan (Zv.w. VIIIs.)
mokidebuli joisamde (1882-1941), aiRebdnen maTi interesebis Sesabamisi da sicocxli-
sunariani, sxvaTa mier ganaxlebuli (da ara SeTxzuli) poemebis fabulebs (zogjer ki-
dev meti, _ siuJetebs), adnobdnen maT sakuTar quraSi da amiT zust Targmanebs ki ar
iZleodnen, aramed Tavisi drois mkiTxvelTa sulis, miswrafebisa da gemovnebis Sesaba-
mis versiebs qmnidnen. swored es iyo literaturis ganviTarebis bunebrivi procesi. mag-
ram amgvari qmedeba advili rodi gaxlavT, saamisod kargi qura unda gedgas da gizgiza
cecxli unda genTos. Tu es problema mogvarebuli gaqvs, nakurTxi Semoqmedi gamo-
dixar, Tu ara _ mimbaZveli. aq moqmedebs kanoni, romelsac me ase Camovayalibebdi: bav-
Svi dedis gareSe ver gaCndeba. ase Rebulobda kacobrioba Zveli fabulebis wiaRidan
axal da axal qmnilebebs. muSaobda e.w. nacnobis esTetika (am Temaze aq saubars aRar
gavagrZeleb. visac es banaluri sakiTxi ainteresebs, sxvaTa gamokvlebebze xeli Tu ar
miuwvda, mivuTiTeb Cems monografiaze: vefxis naxtomi anu riTi sjobs rusTveli Seq-
spirsa da goeTes). dRevandeli gagebiT arsebuli leqsis Targmanis, am majlajunis, ga-
Cenis codva ZiriTadad XIX-XX saukuneebis kiserzea, ise rogorc am saukuneebis kiser-
zea e.w. sabavSvo literaturis Seqmnis danaSauli, _ bavSvebs wignebidan enas rom vuC-
leqT da nacvlad imisa, rom xeli ar SevuSaloT, uflis mier maTTvis dedis saSodan
gamoyolili unariT cxovrebisaTvis Tvalis gasworeba Tavad iswavlon, yalbi gulaCu-
yebiT veJRurtulebiT da maTi asakisTvis ukve Seuferebel titins vaCvevT (neta, im
`sabavSvo wignebSi~ Camaxeda, aristoteles da servantess rom ukiTxavdnen maTi mSoble-
bi!).
erTi enidan meore enaze leqsis leqsadve Targmnis praqtika Zvelad CvenSiac iyo.
amitom werda jer kidev TiTqmis samasi wlis win vaxtang VI (1675-1737): leqsi spar-
suli qarTuls enaSi leqsad ar iTargmneba, ambad movao. vaxtangs sparsuli leqsis
qarTulad Targmnis problema awuxebda, Tavis gasaWirze Cioda da mxolod amitom asa-
xelebda konkretulad sparsul leqss, Torem Zalian kargad icoda, rom sparsuli leq-
si aq gamonakliss ar warmoadgens. mas gavlili hqonda qarTuli mTargmnelobiTi praq-
tikis mware gakveTilebi: misma winamorbedma poetebma @Sah-names versiebi, _ e.i. Tvi-
Ton firdousis (X-XI ss.) genialuri poema ki ar galeqses, aramed misi mibaZviT Seq-
mnili opusebi Targmnes gariTmuli leqsiT da mainc damarcxdnen, _ verc erTma maTganma
miaxloebiTac ki ver miuaxlova Tavisi naxelavi originalis mxatvrul dones.
Cveni winapris sibrZnes, erTdroulad riTmovani leqsis gariTmuli leqsiTve zus-
tad Targmnac da originalis mxatvruli donis SenarCunebac SeuZlebeli saqme rom
aris, kacobrioba Zalian gvian miuxvda, _ dRes klasikur poezias ZiriTadad uriTmo
leqsiT Targmnian. am saqmis mesveurebma kargad ician, rom gamosavali esec ar aris, mag-
ram ra qnan! gariTmvisagan Tavis Sekaveba keTilSobilur mizans ase Tu ise mainc emsa-
xureba. riTma oxeri ramaa! _ gariTmuli leqsis gariTmul leqsadve Targmnis gamo
mTargmnels originalis mxatvruli qsovilis darRveva uxdeba. danaSauls CavdivarT, _
originalis mirons Cveneul surogatSi vazavebT, ojaleSSi adesas vurevT. sabednierod,
istoriulad qarTuli literatura marto gariTmuli leqsis gariTmuli leqsiTve gad-

8
momtani poetebis anabara ar yofila, igi RvTivkurTxeul gzas jer kidev XII saukuneSi
adga. erTi qarTveli mwerali (bedis ironiiT misi saxelic ki ar viciT), romelic ara
marto Zalian niWieri Semoqmedi, aramed Zalian Wkviani kacic aRmoCnda, cTunebas ar ah-
yva. man genialuri sparsuli poema visi da ramini leqsad ki ar gaawyo, aramed pro-
ziT Targmna da amis Sedegad dagvitova qarTuli mTargmnelobiTi literaturis Sedev-
ri _ visramiani.
krebulSi sparsuli leqsis sami saxis Targmani maqvs motanili: 1) marcvalTa ra-
odenoba daculi da riTmiT gawyobili. 2) marcvalTa raodenoba daculi, magram uriT-
mo da 3) proziT gadmocemuli. romelma ufro gaamarTla, es TiTqos aSkaraa _ proziT
moTxrobilma. magram nu viCqarebT! SeiZleba, zogadad es asec iyos, magram aq moqceuli
Cems mier adaptirebuli teqsti, visisa da raminis siyvarulis ambavi, amis magaliTad
ar gamodgeba, radgan misi momxiblvelobis mxolod CemTvis mowera usamarTloba iqnebo-
da, _ rac masSi tkbilqarTulia, sul im cxonebuli anonimi mTargmnelisgan maqvs mopa-
ruli. cali Tvali originalisken meWira, meore ki misi Targmanisken gamirboda. ase
rom, es teqstia swored Targmani (Cveni winaprebiseuli, tradiciuli da marTebuli,
gagebiT) da me Tavxedoba rom myofnides, dRevandel Wkuaze mdgar mkiTxvels ar davuS-
lidi, igi visramianis axal, Cemeul versiad mieCnia.
daaxloebiT XI saukunidan mokidebuli ager Cvens dromde mTeli satrfialo spar-
suli poezia (gansakuTrebiT lirika), mcire gamonaklisis garda, gamsWvalulia sufiuri
(zereled rom ganvmarto, islamuri neoplatonizmis) doqtriniT: yvelaferi, rac amqvey-
nad arsebobs, maT Soris, bunebrivia, adamianic, absolutis emanaciaa. Cven, adamianebs,
SegviZlia da gvmarTebs kidevac pirvelsawyisisken ltolva. Cveni ideali unda iyos
isev ufalTan dabruneba, oRond masTan mxolod axlo dgoma ki ara (rogorc amas,
vTqvaT, qristianoba isaxavs miznad da rac, etyoba, udidesi netarebaa), aramed _ masSi
ganzaveba, isev imad gadaqceva, rac adre viyaviT. amitom dominirebs sparsul poeziaSi
qristes kulti, _ macxovari xom dedamiwaze adamianad movida da isev Tavis sawyiss
daubrunda, RmerTi iyo da isev RmerTad iqca! mTel sparsul poeziaSi, gagikvirdebaT,
ise aqeben da adideben qristes. gana paradoqsi ar aris? _ msoflioSi arc erT qristi-
anul saero (xazs vusvam: saero) literaturas ar miuZRvnia imdeni himni ieso qristes-
Tvis da iseTi siyvaruliT ar dauxatavs igi, rogorc es musulmanurma sparsulma li-
teraturam gaakeTa. iraneli poetebis daxasiaTebiT, qriste aris: mkurnali, momakvdavTa
gadamrCeneli, mkvdarTa mkvdreTiT aRmdgeneli, mowyale, guluxvi, erTgulebis etaloni,
keTilSobilebis gansaxiereba, yovelgvar faseulobas moklebul movlenasa da saganSi
garkveuli Rirsebebis damnaxveli, Tavmdabali, mWevrmetyveli, musikosi, lamazi, momxib-
lveli Rimilis mqone, fSviadi, ferovani, ferTa momniWebeli, uflis mosavi, jvarcmis
Sedegad cad aRmsvleli da a.S.
iranel poetebs, garda uSualod adamianad movlenili qristes sasoebiT asaxvisa,
absoluti metaforebiTac hyavT warmodgenili. aq ki umTavresi adgili Rvinosa da qals
uWiravs. amitomac etrfian TavianT leqsebSi iraneli sufi poetebi maT. da aq sagange-
bod aRniSvnis Rirsi aris am mwerlobis iSviaTi Tavisebureba, kerZod is, rom mTel
sparsul lirikul poezias ori fokusi gaaCnia: mkiTxvelTagan vinc absolutisken il-
tvis, am metaforul xotbebs miiCnevs uzenaesisadmi miZRvnil himnebad da ufalSi gan-
zavebisken mowodebad, xolo mas, vinc faqiz metaforul xelovnebas ver swvdeba, am po-
eziaSi xorcieli tkbobis amsaxveli literaturuli masala xiblavs. Cveni azriT, aq
ucnaur da TiTqos SeuZlebel movlenasTan gvaqvs saqme: erTi da igive mxatvruli Zeg-
li saero nawarmoebic rom gamodis da sasulieroc. sparsuli poeziis es sruliad uni-
kaluri Tavisebureba sagangebo da Rrma kvlevis sagani unda gaxdes!
pirvel xanebSi islami aseT poetebs, bunebrivia, eretikosad miiCnevda da sasti-
kad devnida. magaliTad, 922 wels xalifis brZanebiT koconze dawves sufi mansur ha-

9
laji, romelic saxalxod gaiZaxoda: me var RmerTio! magram Semdeg da Semdeg (ragind
ucnaurad mogveCvenos es) islamma sufizmi imdenad igua, rom imami xomeinic (1902-
1989) ki, romelmac iranis ori aTas xuTaswlovani monarqia daamxo da es qveyana isla-
mur respublikad aqcia, rogorc poeti, sufi iyo da werda: me mansuriviT gaviZaxi, rom
RmerTi var; mombezrda medrese da meCeTi; gulSi qalwuli myavs Caxutebuli; Rvino
minda; meriqifev, oRond Sen meCvene da meqisken sulac ar gavixedavo da a.S.
amasTan erTad, ar SeiZleba, mivCqmaloT erTi TvalSi sacemi movlenac: iraneli po-
etebi musulmanebi iyvnen da, undodaT es Tu ara, isini yurans ver ugulebelyofdnen.
amis gamo zog, TviT ukiduresad sufi klasikoss, qriste maTi oficialuri saRvTo
wignis mixedviTac hyavs CvenTvis daxatuli (magaliTad, macxovari maT cis meoTxe sfe-
roSi, mzis gverdiT davanebulad rom egulebaT da sxva).
aq moqceuli leqsebis Targmna studentobis dros daviwye, roca arc sparsuli vi-
codi xeirianad (axla vici?) da arc qarTuli. vTargmnidi ise, rogorc mixerxdeboda.
magram, rac ar unda meqna, mainc ver avscdebodi Targmnis Sesaxeb arsebul samad sam
mocemulobas: rom frangebi amboben, leqsis Targmani colsa hgavs, Tu Zalian lamazia,
eWvianob, xom ar mRalatobso; rom omar xaiamis robaiebis inglisuri sensaciuri adeq-
vatis Semqmnelma eduard fitcjeraldma (1809-1883) Targmnis dros mimarTa paradoq-
sul meTods: Tu ginda, originals dauaxlovde, unda daSorde mas; rom don kixotma
sanCos ganumarta: Targmani noxis ukana mxares hgavs, romelzedac misi yvela feri da
moxatuloba ki Cans, magram noxis piriviT xasxasa araa, mkrTaliao.
klasikuri xanis sparsuli lirikuli leqsi (iSviaTi gamonaklisis garda) dasaTa-
urebuli ar aris. krebulSi motanili lirikuli leqsebis (Tu fragmentebis) saTaure-
bi me mekuTvnis da pirobiTia.

12.VIII. 2007w.

10
Targmanebi

11
rabia yazdaris asuli
(IX_X ss.)

RmerTs mxolod erTs vTxov

RmerTs mxolod erTs vTxov


(de, es Txovnac
Zvel Txovnas erTos!):
me rom miyvarxar, Segiyvardes
Senc ise erT dros
iseTi vinme, trfoba raa,
arc ki icodes,
SensaviT masac gulis nacvlad
mkerdSi qva edos;
gaigo, satrfos monatreba
Tu ra yofila,
trfialis misis cecxli gulSi
genTos da genTos!
rogorc me Seni siyvaruliT
vigrixebi dRes,
igrixebode siyvaruliT
Senc misiT (RmerTo!),
vinZlo gaigo, visac satrfo
zed arc uyurebs,
mas vaebisgan viT emxoba
Tavze cis erdo!

vxvdebi

vxvdebi, Cemze eWvianob,


gRalatobde Cumad TiTqos.
cecxlSi rom mwvav, RmerTs ra pasuxs
aZlev, roca gangsjis TviTon?!
ganze cqera qals sulian-
xorciana wymeds da Rupavs,
me Sen aq rom giRalato,
iq ra vuTxra (miTxar!) ufals?
me uSenod jojoxeTad
miCns samoTxe, icis RmerTma,

13
da samoTxed vTvli jojoxeTs,
Sig Tu viwvi SenTan erTad.
Sen me isev ise malxen,
viT malxendi (hai!) uwin.
Tafls uSenod Tu vWam, gesls vsvam,
SenTan ki Sxams, viT yands, vwuwni.

isev avtrokdi

isev avtrokdi da siyvarulis


qamandSi Tavi amovyav isev.
rad ar viCqare da es qamandi
rad ar moviZre yelidan myisve!
ukidegano zRvas hgavs trfiali,
vervin Seudgams Tvals mis napirebs
da rom Setope Sig, qalbatono,
gaRma gacurvas rogor apireb?
gulis nebaze es siyvaruli
gsurda, Segergo, magram, neta, riT?
aTasi Wiri guls giWams, Sen ki
kidev gsurs, SegrCes yofa netari?
maSin lamazad unda geCvenos
is jojo, Sen rom etrfi da esav;*
unda gegonos, pirs TafliT itkbob
maSin, rodesac sawamlav gesls svam!
gauxednavi kviciviT ganze
rom gaxti, awi amaod xvneSi,_
unda gcodnoda: rac Sors iwevi,
yulfi miT ufro mogiWers yelSi.

walkotSi

walkotSi imden yvavilebs vxedav,


viTvli maT ferT da ver viTvli, vera!
aq albaT mani* ijda da veli
Tavisi yalmiT wera da wera.
Rrubeli wuxel majnunis* msgavsad
sisxlis cremlebiT tiroda, mjera,
Torem am vardebs, viT leilis* RawvT,
arRavnis* feri vin misca ferad!
titac wiTeli RviniT savse Tass
hgavs, xelT Tu misi mogiwevs Wera.
nargizi ferad keisris gvirgvins
amsgavsa, SoriT vinc igi zvera.

14
ias iseTi lurji Caucvams
kaba,
ifiqreb, Sedgao berad.

yoCaR, niavo!

vardsa da sosans, niavo, roca


mostace oqros da vercxlis feri,
yoCaR, niavo, gaqeb da glocav,
manis* naxatis rom gvatkbob cqeriT!..
keTilmowyale iesos madliT
xarobs qveyana, eri da beri.
wvimis xoSora margalitebiT
agvevso ezo, bani da Weri.
xorSakisagan dagvalul xeebs
isev sicocxlis daudgaT jeri.

15
Sahid balxeli
(IX-X ss.)

goneba da qoneba

nargizi da vardia
goneba da qoneba,
erTad rom ar xaroben,
albaT gagegoneba.
is, vinc gonieria,
mas qoneba ara aqvs,
xolo vinc mdidaria,
mas cota aqvs goneba.

dards rom cecxliviT


kvamli sdiodes

sawuTro wyvdiads
miecemoda,
dards rom cecxliviT
kvamli sdiodes,
qveynad ver naxav kacs,
Wkua hqondes
da gulSi rame
rom ar stkiodes.

gazafxuli

baRi icinis qalwuliviT,


hyvavis da brwyinavs,
Rrubeli tiris, TiTqos misi
trfiali hqondes;
quxili grgvinavs ise Zlier,
rogorc me vgminav
ganTiadisas, siyvarulze
rodesac vgodeb.

16
vai am yofas!

vai am yofas! _ Cvens lxins isev


yadaRa adevs, _
vera da vera, ver vicilebT
sevdebs da dardebs.
ise ar gava dRe, vinme rom
ar gamogvakldes ...
RmerTo, aseTi gaduxdeli
ra vali gvmarTebs?

amnair gzaze

makedonelis* saflavTan erT


brZens uTqvams wynarad:
am kacs sad da sad ar uvlia
gzaze mdgars marad,
magram amnair gzaze, axla
rom dadgomia,
arc arsad
da arc arasodes
igi ar mdgara.

codna

codnav,
dards misev, dRes Sen fasi
dagigdes ise,
Tumca yvelafers fass Sen adeb
isev da isev.
me ki uSenod qveynis ganZic
rom momcen, ar msurs, _
Rataki viyo da Sen gflobde,
mwadia ise.
martokacs codna Tu aqvs, Sekrebs
spas da sZlevs momxvdurs,
xolo spis myols Tu codna ar aqvs,
moigrexs kisers.

sicocxle Seni davifice me

sicocxle Seni davifice me


da davimarxe gulSi is fici.

2. sparsuli poeziis Sedevrebi

17
ficic aris da ficic, ra mtkice
fici mogeci, Senc kargad ici.
aTasi vinme aTas raRacas
mirCevs, magram me znes gana vicvli
(isRa maklia, aseTi ficiT
Sekrulma yuri vugdo sxvis Rlicins)!
edemSi mxolod igi moxvdeba,
vinc guldamwvarTa wamebiT iwvis.
asi kakabi erT Sevardnobas
ver izams, ase Tavs vervin icvlis!
asi monis guls Tu erTi mefis
guls surs, etolos, amaod iRwvis.
xateba Seni xataelT* mefem
rom naxos (imden turfas flobs is, vinc),
tfil terfTa SenTa erTxel kocnisTvis
qveynis saganZurs qars miscems isic.
kupriviT Savi zilfebi Seni
rom daenaxa Sahs zangTa miwis,
kerpTa siyvaruls amoiZrobda
gulidan, TiTqos soboda xiwvi.
suyvela Senken, viT qaabisken,*
rom iyureba da Senken iZvris,
vin xar aseTi an is ra vardis
furclebi iyo, tanze rom icvi?

caSi

caSi Woni* da feiqari


iqmonen saqmes
da iq maT pirze oflis xviTqi
gadasdiT ase:
erTi xelmwifeT ukeravs da
ukeravs gvirgvinT,
xolo meore RaribT uqsovs
da uqsovs flasebs.

vezirs

veziro, kvlav rom aRaras mCuqni,


mitom gaxseneb Tavs vai-viSiT,
radgan sanamde tirils ar iwyebs,
deda bavSvs ZuZus ar udebs pirSi.

18
rudaqi
(g. 941 w.)

amas ras vxedav!

amas ras vxedav, Seni mSvenebiT


TviTon mSveneba ara Cans mSvenad!
vinc zilfTa SenTa fSvena isunTqa,
gadaaviwyda muSk-ambris fSvena.
guli ki ara, qva gidevs mkerdSi,
qvaze aTasjer civi da mZime,
kargad vici me da mainc (xedav?)
ise gificav, viTarca zenas.
Sen ar gegonos, me Sengan rame
wyalobas anda sikeTes veli, _
sad gagonila, gulqvas ulbobdes
guls guldamwvarTa gulebis qSena!
Senze aTasjer SevCivle gamCens
da imas Svela aTasjer vTxove,
magram ra vpove?! Turme RvTaebas
ar epuebi, RvTaebav, Sen aq!
me Tund aTasi mefe mamonon,
ra TavSi vixli aseT wyalobas,
Sen amiyvane yurmoWril monad
da es iqneba rudaqis Svela!

Senma, Senma silamazem

ganSorebis qariSxalma,
tanwerweta Cemo sarov,
Zirfesvian amomTxara
da Sens axlos veRar vxarob.
Sens grZel dalals SeuZlia,
Tqvas: qamandi marTlac varo, _
kaci misgan moTokili
ver moglijo qrolviT, qaro!
asi Tavi vis abia,
mogikiTxos: rogor xaro?

19
gakocono? aqedanve
ujobT, miwa gaiTxaron.
Senma, Senma silamazem
damwva, cremli unda vRvaro.
dagSordi da es qveyana
meCveneba, rogorc xaro.

Sav mTaze TeTrad dauTovia

Sav mTaze TeTrad dauTovia,


mSvilds migavs ukve werweta saro.
rac Svebas mgvrida, dRes igi mtanjavs
da rac miyvarda, dRes imas vzarob.

ra ician

sadac trfobiT wamebulma


gaiara gulis urviT,
miwa wuwa cremlis wurviT,
ca daqufra janRis burviT.
Cven, mijnurebs, majnunebi*
Zlivs gvigeben, Torem, aba,
leilebma* Cveni dardi
ra ician, ras vemduriT!

es siyvaruli

es siyvaruli me, rudaqis,


ise mawamebs,
rom sisxlis cremli male marjnad
miqcevs wamwamebs.
ise damwva me ganSorebam,
rom jojoxeTic _
Cemebr cxel cecxlSi ar iwviso! _
cils ver damwamebs.

davanebula gazafxuli

aha esera, daWirxluli


zamTris ToSiTa
moli da neSo rom ar Canda,

20
xmeli Cala ki,
davanebula gazafxuli
da manis* xeliT
arJangis* msgavsad mouxatavs
veli, Walaki.
frTxilad iyavi,
nu endobi dinebas soflis,
Torem niangTa bunagi ars
ese alagi!

ra aris wuTisofeli?

ra aris wuTisofeli,
es Cveni iwi-biwia?
sizmari aris, Zmobilo,
Torem es sxvebmac ician.
vinc aq siave daTesa,
siame iman iwvnia,
xolo sikeTis moqmedni
gogirdis cecxlSi iwvian.
Sen aq simSvides eZebdi,
amqveynad mitom dasaxldi?
icia,* vinc is iZia,
Tavze ra Wiri iwia?
saWvretad aris saamo,
Torem bunebiT undoa,
ieriT aris keTili,
Torem gunebiT bilwia.

xval

wuTisofelSi stumrad moxvedi


da aq darCenis ara gaqvs neba,
dRes Tundac Tbili logini gegos,
xval civi miwa gegeba lebad.
dRes aq rad ginda moyvris mogeba,
xval Tu iq oblad mogiwevs gdeba?!
Wiebi gelis tol-megobrebad,
matlebi kidev debad da Zmebad.

21
RmerTs daumadle

me am cxovrebam Wkua maswavla


da maziara simarTles namdvils
(raRa marto me, yovel nabijze
Senc aseT daskvnas gamoitandi):
visac ara aqvs dardi, mas uTxra:
ar gaikaro naRvelis landic;
RmerTs daumadle, bevria, visac
Seni arCivi hgonia yandi!
frTxilad! girCevdi, gadagetana
boRma (am boRmas Tu aitandi),
visac enaze klite ar adevs,
imas fexebze daades bandi.

oTxi rame

naRvelisgan oTxi rame


dagifaravs, SenTan Tua:
janmrTeloba, saTnoeba,
saxeli da merme Wkua.
is, vinc RmerTma ar daswyevla:
(`es oTxi ram SenTan nua!~),
gaixara, ar Cavarda
simZimils da naRvels Sua.

keTili rCeva

dro mxiarulad gaatare


SavTvala qalTan,
cxovreba zRapris magvaria,
msgavsia qarTa;
is rac wavida, arasodes
ar gaixseno,
momavlisagan sxvas nu eli
keTilis garda!
mivdivar masTan, visac udis*
surneli udis,
mivdivar masTan, silamaziT
feriis gvarTan.
bednieria is, vinc gasca
da Wama Tavad,
ubeduria, vinc cxovreba
ase ar marTa.
qarTa da RrubelT msgavsad uTqvamT

22
sawuTro Cveni,
moita Rvino, rac gveweva,
gvewios mTvralTa!

qveyana mefis nebisad iyos!

qveyana mefis nebisad iyos


da TviTon mefe sufevdes marad,
bedis avdari da yiameTi
mas Seecvalos yovelTvis darad;
RvTaebis darad sikeTe Tesos
da saTnoebas edges kvlav farad!
`Tu erTi kari gadagviketa,
aTasi kari dagvigdo karad~.
da rad vemduroT, Tuki gangebiT,
erT gunebaze yvela ar mdgara,
yofa Wrelia, am qveyanaze
zogjer vnetarebT da zogjer ara.

sami perangi

gamigonia,
iosebs* Turme
gaWirvebis Tu dalxenis Jamad,
sami perangi
hqonia, turfav,
ra mouvida, Tu ici, amaT?
erTi muxTlobis
sisxlma SeReba,
meore cilma dafxriwa samad,
xolo mesamem
misi patronis
Tvaldavsebuli gankurna mama.
im pirvel perangs
hgavs loya Cemi,
meoris msgavsad es guli damaqvs.
axla mesames,
egeb, vin icis,
Sveba maRirsos, daveZeb amad.

23
aba ra moxda?

am sasaxleSi
miqeifia,
smiT da RreobiT SemiZravs TaRi,
amiraTa da mefeTa msgavsad
megona Tavi didi da laRi.
dRes igive var,
sasaxlec _ igiv,
igiv qalaqi da igiv baRi.
aba ra moxda,
sanacvlod Svebis
saidan gaCnda es vnebis daRi?

Wirisufali

Tmas rom viRebav,


Wabukobas me gana vlamob
an msurs, kvlav codva
Cavidino gulisTvis amo?!
ara! ise, viT
ZaZas icvams Wirisufali,
Cems siyrmes vglovob
da viSaveb wvers amis gamo.

amira modis

mulianidan* zefiri modis


(sad momagondi, sad momagondi!),
abreSumiviT gvegeba fexqveS
amudariis riye da lodi.
welamde swvdeba Cvens bedaurebs
jeonis* zvirTni wamrRvnelni kbodis.
hei buxarav, amira modis,
imxiarule, datkbi da cxondi!
Sen zeca xar da amira mTvare,
mTvare aRmoxda rodis da rodis!...
Sen baRi xar da amira saro,
saros mounda savane odis.
Tundac daece da gaverande,
manc Rirsi xar xotbis da odis!

24
tkbili iyo?

movida CemTan...
vina?
satrfo,
es rodis?
diliT.
krTeboda?
maSa!
rad krTeboda?
mama hyavs frTxili.
sul davukocne.
ra?
tuCebi.
tuCebi?
ara
maS?
iagundi.
tkbili iyo?
TafliviT tkbili.

iesom brZana

sadme rom xelSi Caigdo dana,


kacs unda yelSi atako gana!
aseTi avi Tavis Seqceva
ar moswonT uflis wiaRTa Tana.
maxvili gana mitom gaWedes,
rom sisxlismsmelma aiRos xelSi
an yurZens gana misTvis wuraven,
Rvinos muStrebi rom
blomad hyvanan!
gamigonia, iesom erTxel
moklulis gvami ipova gzaze.
jer SekrTa, pirSi itaca TiTi,
mere Cafiqrda da ase brZana:
dRemde sxvebs hklavdi,
Se ubeduro,
dRes ki, xom xedav,
sxvam mogkla ager;
xval im Sens mkvlelsac
sxva vinme moklavs.
unda gcodnoda es anabana!

25
kvirobdes xalxi

mefev, gaSale iseTi sufra,


ar mouCandes arsad samani;
xasxasa vardiT daxate igi,
daxunZle mZime iasamaniT;
iseTi saqme qmen, he mefeo,
dRemde amqveynad aravis eqnas,
moyvass siamiT aRevsos suli,
xolo mters guli maxviliT eqnas;
farCiT da dibiT damosilebi
dasxi stumrebi Zvirfas noxebze;
iqiT mimxedvelT Tvali axaron
da Sveba igrZnon aqeT momxedvelT;
Cangze daukran ise, msmeneli
gabruvdes misi saamo bangiT;
kvirobdes xalxi: xom ar gvesmao
cidan iesos barbiTis hangi!1

26
qesai maraveli
(d. 953 w.)

cru sofels vende

samas ormocdaerTi
weli dga
hijruli* welTaaRricxviT CveniT,
dRiT oTxSabaTi,
sami dRe aklda,
miwurviliyo Savalis* dReni.2
risTvis movedi
amqveynad? saqmiT
ra unda meqna an meTqva eniT?
unda memRera
da dReni Cemni
unda ganmevlo SvebiT da lxeniT.
mere viT ganvvle?
am wuTisofels
mivaTrev, rogorc jaglagi cxeni.
ojaxis tyve var,
col-Svilis mona,
damdablebis da damcrobis mTmeni.
ormocdaaTi
weli gavlie.
ra SemrCa xelSi, risi var mZeni?
xelT maqvs angariSsworebis
wigni
aTasi wyenis, senis da tkenis.
rogor movabam
Tavs angariSis
sworebis am wigns, romc viyo brZeni,
roca sicrue
miZevs saZirkvlad,
xolo sircxvilma amivso sxveni?!
Tavi sixarbes
Cavugde xelSi,
siwuwkisagan miviRe ZRveni;

27
cru sofels vende,
maTxovrad viqec
da amazrzeni saqmeni vqeni!
lerwams vemsgavse
amdeni jafiT,
amdeni SromiT, wyromiT da wyeniT.
Tma rZisfrad meqca,
Rawvebi lilis,
gulSi ki naRvels vteni da vteni.
viT gasawkepli
bavSvi wkeplis win
kankalebs, axlos ar Canan mweni,
sikvdilis SiSiT
vZrwi dRe da Rame
da ver mSvelian adamis Zeni.

vardis gamyidvlis gamkvirvebia


vardi samoTxis
saCuqaria
da uflis gaxlavT wyaloba didi,
vardis sikeTiT
keTilSobili
gaxdeba kaci, romc iyos flidi.
vardis gamyidvlis
gamkvirvebia,
aseT zaralze TviTon rom midis:
vardze ukeTess
sxvas ras iyidis
fuliT, razedac is am vards yidis!

Tmas rom viRebav


Tmas rom viRebav
da es moxuci
yrmasaviT Savi wveriT davdivar,
Tqven ra ggoniaT,
risTvis viRebav,
am saZrax saqmes ratom Cavdivar?
ratom da, xalxi
TeTrwvera moxucs
brZen kacad racxavs da Wkuas hkiTxavs,
mec vSiSob, vinmem
Wkua ar mkiTxos,
me xom ceti da WkuamCate var!

28
gamozafxulda
gamozafxulda da sadac zamTris
avdari idga, axla daria.
xeebma mwvane kaba Caicves,
sioa, rom qris, gana qaria!
wuxel gabriel mTavarangelozs
xom ar aeqca, neta, mxari aq, _
es neSo man xom ar gamoasxa
baRebs gamxmars da ekal-narians
ise, viT erT dros yrma Causaxa
mucelSi yovladwmida mariams?!

29
dayiyi
(g. 977 w.)

da im ors monebs eri da beri

qveyanas ori
ramiT ipyroben
da im ors monebs eri da beri:
erTs lega feri
gadahkravs farCis,
meores aZevs zafranis feri.
erTi oqroa,
zed rom tvifraven
saxels, mefobis visic dgas jeri,
xolo meore
iemenuri
rkinaa basri da risxviT mzeri. *
mefobis Jinma
Tu agitana,
Tu mefis skiptris gsurs, iyo mWeri,
gangebac unda
gwyalobdes, magram
veras iqm marto gangebis cqeriT.
piriT badagi
unda gdiodes,
xeliT bajaRlo dinaris* Cqeri.
gulSi moyvrobac
gedvas da mtrobac,
moyvass efero da musro mteri.
ori ram ginda,
Tu gsurs, qveyanam
gmonos da mogces xarki da zveri: *
pirveli igi
oqros qisaa,
xolo meore maxvilis wveri.

30
ordibeheSTi*

Sexe, Zvirfaso,
samoTxis Rrubels
rogor mourwyavs edemis veli,
rogor mousxams
mTas da bars irgvliv
ordibeheSTis xalaTi Wreli!
veli Soridan
rogor Wiatebs,
viT diba sisxlis SxefebiT sveli!
es lilisferi
caa Tu farCa
livlivebs, gaxda garCeva Zneli.
nukris TvaliviT
kamkama wyaro
CeroSi Sedis da Cvenc iq gvelis.
erTi gasinje,
masze saamo
sasmelis Tu xar odesme msmeli!
baRs edemisas
damgvanebia
ganaxlebuli walkoti Zveli
da tanwerweta
kviparozT gzebze
qalwulebiviT erwevaT weli.
irgvliv iseTi
mSvidoba sufevs,
arvis sWirdeba Semwe da mSveli,
Txas da mgels erTad
daudevT bina,
vefxvs saseirnod dahyveba Sveli.
miwas vardiswylis
surneli asdis,
roca uberavs niavi neli.
es Tixa vardis
wyalSi vin zila? _
saocaria da sakvirveli!
kargia axla
am gunebaze
mzisRawvebians Tu aqve eli
(mze vTqvi? qals mTvared
vityviT mgosnebi,
kacis xatad ki mze uTqvamT mwveli).
am qveyanaze
yvelafrisagan,
sayvarelia Tu saZulveli,
dayiyim oTxi
ram airCia,

31
sxvaze yovelze aiRo xeli:
lal-iagundis
tuCebi qalis,
Cangis qviTini Jruantlis mgvreli,
Rvino wiTeli,
rogorc sisxli da
zarduSTis* rjuli Zveli da qveli.

Sen rom ar iyo

netavi, mudam
dRe yofiliyo,
ar damdgariyo arasdros Rame,
me bageTagan
SenTa, Zvirfaso,
momwyvetda maSin amqvenad rame!
Sens brolis Rawvze
muSkis* kululebs
Rrianklis* msgavsad rom ar ecocaT,
me Rriankali
ar damgeslavda
da iqneb erTxans kidev mecocxla!
Seni varskvlavis
badali xali
rom ar gvixmobdes tuCebis qvemoT,
varskvlavi Cemi
mexvaSiade*
ar iqneboda, Zvirfaso Cemo.3
me ra miSavda,
Sen rom ar iyo
saTnoebiT da sikeTiT savse,
maSin sul ase
ver damavsebda
soflis siave, axla rom mavsebs.
Tu me uSenod
unda vicocxlo,
gangSorde Sen da kvlav veRar gerTo,
maSin sofeli
Calad ar miRirs,
anda sicocxles ras vaqnev, RmerTo!

32
firdousi
(XXI ss.)

Sah-name
(mefeTa wigni)

nawyvetebi poemidan

dasawyisi

imis saxeliT, vinc ganagebs
suls da gons Cvensas,
romelze maRla Tavad azric
rom ver asula;

vinc meufea saxelis da


samkvidrebelis,
sazrdos vinc gviCens da etikad*
win migviZRveba;

vinc ufalia am qveynis da


mbrunavi cargvlis,
vinc aris, naTels rom aniWebs
mTvares, erms* da mzes;

vinc saxels, niSans da gumansac


ver ausaxavs,
Tavad ki visac mousaxavs
yoveli arsi;

vis Tvals ver hkideb, Sen rom gasxen,


im TvalTa xedviT
(mas ver ixilav, Tvals nu itken
tyuilubralod!);


originalis teqsti dadgenili ar aris, ris gamo TargmanSi xSirad Segvxvdeba Sinaarsobrivi
Seusabamobani.

3. sparsuli poeziis Sedevrebi 33


viskenac, azric rom azria,
gzas ver gaikvlevs,
radgan saxelis da samkvidros
imier sufevs;

Cven, kacTa, sityva soflis nivTTa


gaRmac gagvicdes,
vis arss verc suliT CavwvdebiT da
verc goniT CveniT.

goni ki, sagans diaxac rom


SeurCevs saxels,
magram im sagans mxolod, CvenTvis
rac xilulia.

kacma ar uwyis, viT Seesxas


mas unda qeba,
emono unda, erTia gza,
sxva gza ar aris!

gonis Cvenis da sulis Cvenis


amwon-damwoni
awon-dawonil Cvens azrSi gsurs,
rom Caatio?!

gansjis, sulis da enis imgvar


saSualebiT,
Cvens xelT rom aris, misi Sesxma
viT SeiZleba?!

aRmsarebeli unda viyoT


misi, morCa da
gaTavda, da fuW roSvebs Tavi
unda vaneboT!

iqnebi misi mesavi* da


gzas gasdev marTals
da nebiT misiT ganWvret siRrmes
misi mcnebisas.

visac codna aqvs, SemZlebeli


igia mxolod,
codnis wyalobiT ymawvildeba
bexrekis gulic.

am fardis iqiT aRar aris


adgili sityvis,
imis imier azrs gzebi aqvs
gadaketili.

34
gonis Sesxmad Tqmuli
he goniero, axla ukve
dagvidga jeri,
me da Sen gonis Taobaze
vilaparakoT.

gvasmine, erTi, saganZurSi


ra giZevs gonis,
nayofiT Seni gonebisa
dagvitkbe smena!

yvelaze kargi, rac ufalma


mogvca, gonia.
Sesxma gonisa simarTlis gzas
aRemateba.

gonia, sul rom win migviZRvis


da sul rom gvxiblavs,
igi gvyavs Semwed saaqaos
da saiqios.

es misgan gvilxins, Tuki gvilxins,


da misgan gviWirs,
es misgan mogvdis aRzevebac
da damdablebac.

kacs, Tundac sulmnaTs, goni bneli


Tu gamohyveba,
wuTi ra aris, qveynad wuTiT
ver gaixarebs.

erTi iseTi rame uTqvams


erT gonier kacs,
rom, mcodne Tu xar, usaTuod
siames moggvris:

igi, vinc Tavis saqcielSi


gons ver mouxmobs,
naqnariT TvisiT Tavisve guls
daikodavso!

Wkviani kaci aseT ugnurs


damTxveuls uxmobs,
xolo moyvasi mas, viT ucxos,
ise ver hguobs.

goni visac aqvs mrTeli, sufevs


orsav sofelSi,
xolo romelsac is daexSo,
borkilebSi zis.

35
goni Tvalia sulis Senis,
Tu miuxvdebi.
Tvalis Tvinier ki, TviT ici,
ra Svebac gelis!

esec icode: upirveles


goni Seiqmna
da goniT givis sulis mcveli
sami daraji.

es darajebi gaxlavs: yuri,


Tvali da ena.
maTgan geweva Sen sikeTec
da borotebac.

vin kadnieri gaubedavs


gons da suls qebas,
me rom meqna es, vin Tavxedi
momismenda mas!

Tu arvin aris, brZeno, azri


aqvs Tqmas raime?
da amis Semdeg Semamecne
qmnilebis arsi!

qveynierebis Semoqmedis
Seqmnili Sen xar,
aSkarac kargad uwyi, raa
da dafarulic.

dasTurad* mudam goni gyavdes,


mas apyar yuri
da ukeTuri Sens suls axlos
ver moudgeba!

mcodneTa mcnebis gzas mihyevi


mxolod da mxolod,
iare soflad da es mcneba
qveyanas amcne!

codnas yovelgvars miapyari


yovelTvis yuri;
ar moisveno da sul swavlis
xarbi iyavi!

codnis xis totze roca Tvali


agexileba,
iq miuxvdebi, ar hqonia
am xis fesvT bolo.

36
samyaros Seqmnis Sesaxeb
upirvelesad yovlis kargad
unda uwyode,
ra iyo nivTTa dasabami
da safuZveli.

raoba Seqmna Semoqmedma


araraisgan,
raTa SeZleba Tvisi naTliv
gamoeCina.

misgan Seiqmna dasabami


im oTxTa nivTTa
jafis Tvinier da gareSe
JamTa srbolisa.

da aRetkina maSin erTi


mxurvale cecxli
ayalo miwis, niavis da
wylis rasme wiaR.

upirvelesad moZraobam
warmoSva cecxli
da simxurvaliT misiT iqve
xmeleTic gaCnda.

amis Semdeg ki myudroebam


rom daivana,
agrilda, xolo sigrileSi
tenma imata.

da roca oTxi nivTi ese


erTad SenivTda,
Seiqmna maTgan Cveni xrwnadi
samkvidrebeli.

Semdgom amisa Seezavnen


erTurTs es nivTni,
nair saganTa daayenes
korianteli.

da warmoiqmna cis gumbaTic


swrafad mbrunavi,
axalTaxalis gamomCeni
saocrebebis.

maSin daudga Tormets Svidi


mamasaxlisad4
da yovelives miekuTvna
adgili Tvisi.

37
gaboZebis da miniWebis
niWi gamoCnda
da mcodnes igi ewyaloba,
rac ekuTvnoda.

ra sfero cisa daesarTa


zed sferos cisas,
igic daiZra, roca midga
saqme saqmeze.

da aha, gaCnda zRva, mindvrebi


da mTianeTi
da aelvarda es xmeleTi,
viT CiraRdani.

ze aiwivnen mTani, wyalni


ki qve daqandnen,
miwis upidan mcenareTac
amohyves yuri.

TviT dedamiwis Tavs zemoT ki


arara iyo
cis erTi bneli da usaxo
Wipis Tvinier.

iq ki varskvlavi akiafda
(sakvirvelebav!)
da moemata dedamiwas
sinaTle misgan.

maRla vidoda cecxlis ali,


wyali ki daRma
da dedamiwis irgvliv iwyo
Semovla mzemac.

moli amwvanda da korommac


fexi aidga,
gaxarebis da tanis ayris
daudgaT Jami.

mxolod adgilze ZaluZT imaT,


gaSalon mxrebi,
Torem daZvra da siaruli
ar SeuZliaT.

amis Semdeg ki, ros cxovelic


gaCnda, amqveynad
mcenareuli rac ki iyo,
man moiCrdila.

38
misi Tviseba netarebas
danatrebaa,
amitom uyvars Wama, Zili
da mosveneba.

utyvi aqvs ena (pirutyvia),


ar Seswevs goni
da Tavi gaaqvs miwiT mosul
balax-bulaxiT.

kargs avisagan ver gaarCevs,


saqnels ver gansjis,
mesaobasac* Semoqmedi
arc Txovs amitom.

radgan mcodnea, yovlisSemZle


da marTmsajuli,
saswor-samarTliT ganuriga
Tavis qmnilT arsi.

aseTi aris qveynis amis


saqme da bolo.
magram vuwyiT ki, ras gvimalavs
is an ras gviCens?!

adamianis Seqmnis Sesaxeb

amis Semdgom ki gaCnda TviTon


adamiani
da yovel daxSuls klite Tvisi
gamoenaxa.

werweta saros aiyara


man msgavsad tani,
mWevrad daiwyo laparaki
da gons moego.

gonebas uxmo, Seiwia


azri da Wkua
da amiT mxeci da pirutyvi
daimorCila.

aba, dafiqrdi da es saqme


ise gansaje,
Tu mniSvneloba raa sityvis:
`adamiani~!

39
axirebulad nu uyureb
Sen adamians!
masSi sxva niSan-Tvisebebi
ver SeamCnie?

ori samyaros wiaRidan


SeganivTes Sen
da am pirobiT gagaCines
am qveyanaze.

pirvelSeqmnilis Rirseba scan


Sen nabolarad,
es Sen xar, rac xar, Tavis Senis
yadri icode!

amaze sul sxva Tvalsazrisic


momismenia,
magram ar vici xvaSiadi*
WeSmaritebis.

win gaixede da ifiqre


Sens aRsasrulze
da saqnelTagan is qmen, raic
sikeTes qmnides!

Sens tans Tu jafas daayeneb,


ar iTakilo,
radganac jafa (azris mqone)
upriania.

da Tu gwadia, yovelgvar avs


xeliT dausxlte
da ar gaeba faTerakSi
orive fexiT;

Tu gsurs, zeobde arxeinad


orsav sofelSi
da Semoqmedmac miiTvalos
naRvawi Seni,

am swrafad msrbolav gumbaTs Sexe


da daixsome:
misgan gveZleva Cven salbunic*
da satkivaric!

arc JamTasvlisgan icviTeba,


icode, igi
da arc es jafa da tanjva gvris
mas rame vnebas.

40
igi sul brunavs, ar isvenebs
erTi wuTiTac,
me Sen getyvi da, Cvenda darad
ganiorwyldeba!

imisgan mogvdis aRzevebac


da damdablebac,
avis da kargis gardmovlena
imis xelTaa.

mzis Seqmnis Sesaxeb

cisferi Carxi iagundis


gaxlavT wiTelis,
qariT, wyliT, mtvriT da kvamliT
SeTxzuls
nu igulisxmeb!

imdeni WaRiT da CiraRiT


aris morTuli,
kaci ifiqrebs, navruzobis*
baRi ariso.

da Tvalsaamod Sig seirnobs


mze margaliti,
naTeli Tvisi dRes visganac
miniWebia.

igia, yovel ganTiadze


oqros fariviT
aRmosavleTiT moelvare
Tavs rom wamoswevs.

miwa Suqisgan (viS!) Sekeril


perangs Caicvams
da ganaTdeba aremare
bneliT moculi.

xolo rodesac dasavleTSi


daevaneba,
aRmosavleTiT Tavs wamohyofs
axla wyvdiadi.

gzas arasodes gaduWrian


erTimeores
(amaze ufro keTili zne
ra unda iyos!).

41
Sen mogmarTav, Sen! Sen, vinc naTels
hfen mTel msoflios:
me rom ara da ar minaTeb,
ra davaSave?!

mTvaris Seqmnis Sesaxeb

Sen ra ggonia, kunapeti


Rame CiraRs flobs
(sanam SegeZlos, arasodes
avs ar misdio!).

pirs ar gvaCvenebs is ori dRe


da ori Rame,
amden trialSi, ityvi, albaT,
dailiao.

da swored am dros gamoCndeba


piryviTeli da
landad qceuli dardiT moxril
mijnurTa darad.

da is-isaa, mas Soridan


dalandavs kaci,
rom Tvalebs kacTa igi isev
miefereba.

meore Rames gamoCndeba


ufro TvalnaTliv
da naTels axla winandelze
ufro mets mohfens.

or kviraSi ki suls moiTqvams


da aRivseba
da isev imad gardiqmneba,
rac adre iyo.

amis Semdeg ki isev iwyebs


fer-xorcis dayras
da mzes, gizgizas, kidev ufro
uaxlovdeba.

arsTa gamrigem mas aseTi


buneba misca
da es buneba eqneba mas,
sanamdis hgies.*

42
`mefeTa wignis~ Seqmnis Sesaxeb
damaswres sityva da saTqmelic
iTqva Cemamde,
axla me erTxel ukve naTqvams
movyvebi isev.

rasac me vityvi, yvelaferi


Tqves Cemze adre,
baRi codnisa dakrefili
damixvda, ra vqna!

am msxmoiare xeze fexs Tu


ver movikideb,
mis kenweroze Tavs movleba
Tu wilad ar mxvda,

arc indisxurmis Zirs yofnaa


urigo saqme,
imis CeroSi moCrdilebac
netarebaa!

magram ra ici, movikido


rogorme fexi
am maRali da Crdilovani
xis totzec iqneb;

morWmuli mefeT wigniT


amiT saxelovaniT
davtovo iqneb qveynad Cemi
saxsenebeli!

Sen ar gegonos zRapari es


an moWorili,
an magaliTi sicruis da
Tvalis axvevis!

rac masSi Tqmula, yvelaferi


gons efereba
da azri Tvisi udevs yovel
narTauls misas.

Zveli droidan arsebobda


erTi ram wigni
da wigni igi Seicavda
ambavs uamravs.

mxolod mobedebs* SerCenodaT


igi aqa-iq
da sargeblobda imiT, vinc ki
Wkviani iyo.

43
yofila erTi falavani*
dehyanis* modgmis,
guladi, qveli, gonieri
da didebuli.

uZveles droTa mkvlevari da


mCxrekeli iyo
da iZiebda gatacebiT
ZvelTaZvel ambebs.

yoveli qveyniT moiwvia


man xandazmuli
mobedebi da mouyara
am wignebs Tavi.

gamoikiTxa maTgan qais*


modgmis ambavi
da vinaoba saxelovan
da qvelTa gmirTa.

Tu rogor epyraT (mere rodis!)


qveyana ese,
romelic axla SegvrCenia
ase vaglaxad.

rogor gardaxdnen anda maTi


cxovrebis dReni
egre morWmulad, gonivrulad
da svesvianad.

im didebulma mobedebmac
amcnes im dehyans
mefeTa qvelTa ambavi da
sawuTros brunva.

da ra iunja sefahbodma*
maTi naTqvami,
erT saxelganTqmuls Cauyara
wigns safuZveli.

ase daidva man maradi


saxsenebeli
da xotbas asxams dRes mas qveynad
didic da mcirec.

44
dayiyi moSairis ambavi
roca am wignSi Tavmoyrili
ambebis kiTxvas
Seudga xalxi da ganivrco
is da ganiTqva,

suyvelas gulze moeWida


es wigni qveynad,
yvela goniers, yvela morWmuls*
da guliT alals.

da aha, erTi axalgazrda


kaci gamoCnda,
naTelgoneba, mWevrmetyveli
da oqropiri

da gancxada: `am wigns leqsad


gardavTqvam meo!~
da gaaxara xalxis guli
am dapirebiT.

ukeTuri zne modgamda mis


ymawvilkacobas
da dReniadag am av znesTan
brZolaSi iyo.

magram sikvdili mouvarda


anazdeulad
da Tavze Savi muzaradi
daarqva* sawyals.

da ganuteva tkbili suli


im ubedurma
ise, rom qveynad erTi dRec
ar gauxaria.

da Seaqcia mas iRbalma


zurgi amgvarad,
gamoasalma wuTisofels
is erTma monam.

wavida is da darCa wigni


dauwereli.
ase mieca Zils mRviZare
misi yismaTi.

ufalo RmerTo, Seunde mas


codvani misni
da aRazeve is meored
mosvlis dRes ufro!

45
am wignis Seqmnis Sesaxeb
axla vibruneb imisgan pirs
da Cems guls marTals
qveynis meufis taxtis mimarT
mivaqcev kdemiT.

am wigns movkideb me xels axla


da Sevudgebi
Cemi sityvebiT gadmotanas
im Zveli davTris.

Tvla aRar hqonda, imden vinmes


vkiTxe amaze,
sawuTros brunva maSinebda,
marTali giTxraT.

iqneb imdeni ar damcloda,


rom es momeswro
da darCenoda sxvas es saqme
mosaTaveblad!

sando ar aris cis gangeba


da saimedo,
vin aris anda jafis Senis
damfasebeli!

avi dro gaxldaT, sul omi da


sisxlisRvra iyo,
sadac gindodaT, Semoqmed xalxs
cudi dRe adga.

aseT yoymanSi karga xani


gavida kidec,
me ki xvaSiads* vinaxavdi
saTuTad gulSi.

kaci ver vnaxe Sesaferi,


rom am saqmeSi
gverdiT myoloda da weris dros
damxmareboda.

sityvaze (leqsze) ukeTess ras


damisaxeleb?
vin aris, mas rom ar aqebdes,
didi Tu mcire?!

uflis keTili sityva rom ar


arsebuliyo,
mociquls* Cvensas viT SeeZlo
Cveni gaZRola!

46
myavda qalaqSi guliTadi
moyvasi erTi,
yvelaze ufro axlobeli
Cems axloblebSi.

man ase miTxra: `momewona


ganzraxva Seni,
aqedan vatyob, diaR karg gzas
ginda, daadge.

me Sen mogitan falaurad*


daweril am wigns.
da danarCeni ki Sen ici,
Seudeq saqmes!

ena wyliani xom gaqvs da gaqvs,


Wabukica xar
da falavnebze* leqsis wera
Seni niWia.

midi, gardaTqvi es mefeTa


wigni da amiT
didebulebSi moixveWe
pativi Seno!~

roca es wigni momitana


da mas Sevxede,
bneliT moculi suli uceb
gamiciskrovnda.

abu mansur ibn muhamedis qeba

im dros, rodesac wignis amis


Seqmna daviwye,
cxovrobda erTi gmiri vinme
didgvarovani.

Wabuki iyo, falavanTa


Camomavali,
keTilSobili, gamWriaxi
da gonieri.

sazriani da kdemiT savse


iyo is kaci,
tkbilmoubari da saamo
ram xmis patroni.

47
erTxel man miTxra: `riTi ginda,
Segiwyo xeli,
leqsis saTxzvelad aRmafrena
rom ar mogakldes?

xels mogimarTav da mxars mogcem,


rogorc SeviZleb
da Sevecdebi, gaWirveba
Segimciroo!~

rogorc damwvar TiTs, mivlida me


is qveli kaci,
ar momcemoda rame vneba
da sazrunavi.

da aRmazeva kronosamde*
kaci beCavi
misive xeliT talaxidan
amoyvanili.

didebas ise moekida


mis arsSi fesvi,
mis TvalSi erTi fasi hqonda
Tixas da oqros;

Calis fasadac ar miaCnda


sawuTro Seni,
jomardi iyo, erTguli da
misandobeli.

da dagvekarga es vaJkaci
saxelovani,
baRSi grigalma saros xe rom
moTxaros, ise.

verc mkvdrisas vxedav, verc cocxlisas


me niSans misas,
aseT beds swies kacismkvlelma
gveleSapebma.

afsus, samoselmokvarTuli
da tanwerweta,
qamarSekruli axovanis
mefuri rixi!

umisod gulSi aRar mikrTis


imedis sxivi
da tirifiviT miqanavebs
kankali sxeuls.

48
erT darigebas me imisas
vigoneb axla:
litoni guli samarTlisken
rom momibruna,

ase mirCia erTxel: `Sen am


Sens `mefeTa wigns~
Tu daasruleb, igi isev
mefeT uZRveno!~

damiSoSmina vnebisagan
SeZruli guli,
gamaxalisa, gamaxara
da damawynara.

da ha, movkide xeli wignis


amis Seqmnas me,
saxelganTqmuli da lomguli
Sahis saxeliT.5

taxtis patroni da gvirgvinis


mpyrobeli mefe
morWmiT* ganagebs am qveyanas
qudbednieri.

4. sparsuli poeziis Sedevrebi


49
gaiumarTi

(imefa ocdaaTi weliwadi)

ai, ra uTqvams ambis amis


momTxrobel dehyans*,
romelsac qveynad xelT ugdia
didebis Taji*.

vin iyo igi, vinc pirvelma


gvirgvini irqva*,
aravin uwyis, waruxocavs
dros xsovna misi.

esaa mxolod, Svili hyveba


naambobs mamis,
romlisTvis igi TavisTavad
papamiss uTqvams,

Tu vin yofila, vinc didebis


saxels ewia
da sxvebisagan vinc pativiT
rCeuli gaxda.

mxolod es aris, ZvelisZveli


wignis mkvlevari,
romelic warsul falavanTa*
ambavs gviyveba,

mogviTxrobs: TavSi vinc Tavs irqva


samefo Taji
da taxtze dajda, is iyoo
gaiumarTi.

erTxel, roca mze verZis burjSi


Sesula da ros
gamozafxulis miscemia
qveyanas eSxi,

gaiumarTi movlenia
qveyanas mefed;
pirvel xanebSi mTis kalTaze
damkvidrebula.

50
misi taxtis da bedis Ziri
mTa igi iyo.
tyavi vefxvisa TviT Caicva
da sxvebsac acva.

is iyo da is, amis Semdeg


azrze movida
xalxi da iwyo saWmlisa da
tansacmlis rCeva.

am sawuTroSi ocdaaTi
weli imefa.
sikeTiT ise asxivebda,
viT mze mnaTobi.

samefo taxtze ise turfad


Canda, ityodi:
werweta saros Tavze mTvare
Camomjdarao.

raginda mxecic yofiliyo


an sxva xvadagi,
mas rom naxavda, Tvinieri
xdeboda myisve.

imis taxtis win qeds idrekda


yoveli eri
da brwyinvaleba iyo misi
Zlevamosili.

da modiodnen mis win misda


Tayvaniscemad.
rwmena da rjulis wesi Tvisi
misgan iswavles.

erTi vaJi hyva tanadi da


kalmiT naxati.
yoveli niWiT Semkuls mamas
adridnen misas.

am morWmul* ymawvils siamaqi


erqva saxelad,
gaiumarTis igi iyo
suli da guli;

misi SexedviT ixarebda


am qveyanaze,
nayofiT ase daxunZlul tots
SvebiT Semzerda.

51
magram es iyo, sul Svilis mzes
dahkankalebda
da ganSorebis misis SiSi
ubugavda guls.

gamoxda erTi xani kidev


da am xelmwifes
samefo ufro auyvavda
da gaubrwyinda.

am qveyanaze sxva duSmani


mas ar hyolia
garda faruli mtris cbieri
ahrimanisa.*

avis mzraxvelma ahrimanma,


Surisgan xelma,
isurva, misTvis daemarTa
bediTi* saqme.

masac erTi Ze esva, guliT


mZvinvare mxeci
da isic unda iTqvas, mZime
laSqari hyavda.

erT dRes ahyara es laSqari


da misken daZra,
samefo taxtis da gvirgvinis
xelT gdeba hsurda.

devis naSobi TvalSi veRar


ixedeboda
siamaqis da misi mamis
sikeTis boRmiT.

dros ar hkargavda, sxvebs andobda


Tavis bilw zraxvas
da daayena erTi
vai-uSvelebeli.

gaiumarTs ki aba rogor


unda gaego,
rom avi suli mas mefobas
ecileboda!

misi mfarveli angelozi


ewvia erT dRes
feriis saxis, vefxvis tyaviT
tanSemosili

52
da Cumad amcno: `frTxilad iyav,
ahrimani da
misi memkvidre borotis qnas
gipirebeno!~

siamaqis sikvdili

roca siamaqs amcnes, zemoT


rac ukve iTqva,
Sesaxeb bilwi devis avi
saqmis da zraxvis,

ganrisxda friad ufliswuli,


jari Sehyara
da gamoisxa asi Tvali
da asi yuri.

tanze moigdo vefxvis tyavi


(im dros jer kidev
jaWvi ar ecvaT, arc icodnen
javSnis xmareba).

da ha, urTierT Sesabmelad


gamzadebuli
ori laSqari erTmaneTis
pirispir dadga.

gavida velze siamaqi


dediSobila
da ahrimanis vaJs Seeba
orTabrZolaSi.

magram aq Savma devma Tvisi


kauWa Wangi
gamoiwvada da ufliswuls
weli moswyvita.

miwaze dasca Ze mefisa,


ar daaxana
da axla imis gul-mucels swvda
basri brWyalebiT.

ase arjali* devis xelSi


siamaqs aba
ra unda eqna! daiRupa.
daoblda jari.

53
Svilis sikvdilis ambavi rom
acnobes mefes,
TvalT daubnelda saSineli
mwuxarebisgan.

taxtidan zariT gadmoiWra,


Rriali morTo,
gminavda mwared da frCxilebiT
iglejda sxeuls.

loyebi sisxliT moeTxvara


gulRviZldamwvar kacs.
sawuTro ese, mware, ufro
gamwareboda.

jariskacebi qviTinebdnen
guldaTuTqulni,
urvis Radarze iwvodnen da
ixrukebodnen.

atyda laSqarSi mwuxarebis


zaTqi da zari.
mere Camwkrivda es laSqari
Tvisi mefis win.

firuzisferad damosili
iyo suyvela,
Tvalebi sisxlisferi hqondaT,
loya zafranis.

da ase zariT da godebiT


gaswies mTisken.
dardiT da urviT gvemulebma
da mgloviareT.

miadgnen mefis sra-saxls. dadgnen.


da adga mtveri.
erT sruls weliwads igloves is,
xolo wlis bolos

Semoqmedisgan mouvidaT
SemoTvliloba,
mefes mfarveli angelozis
piriT auwyes:

`geyofa glova, nuRar godeb,


moiTqvi suli,
jari Sekribe, waiyvane,
rogorc me getyvi

54
da mtrebis Senis Tavze risxviT
adine mtveri;
im uwminduri devisagan
gawminde miwa

da miT Senc Jini moikali


Surisgebiso!~
mefem cas avismosurneze
Zleva SesTxova,

Tayvaniscemis niSnad didis


RvTis, iazdanis,*
davarda Zirs da wamwamebiT
gaxveta miwa.

Semdeg ki Svilis sisxlis Zebnis


saqmes Seudga,
Zili ra iyo, daiviwya
da mosveneba.

uSangisa da gaiumarTis omi Sav devTan

siamaqs erTi vaJi darCa,


netarxsenebuls,
romelic papis Tvisis karze
vezirad iyo.

saxelad uSangs uxmobdnen am


Rirseul ymawvils,
yvela sikeTiT Semkuls, ganTqmuls
Wkua-gonebiT.

mamis saxelis saxseneblad


da saxed misad
zrdida mas papa da mze masze
amosdioda.

da hyavda axla papas Tvisi


Svilis sanacvlod,
is iyo misi TvalisCini
da sasoeba.

SurisZiebad da saomrad
aRtyinebulma
erT dRes RirsebiT savse igi,
uSangi, ixmo

da mas gaando xvaSiadi


Tavis gulis.
rac ki saTqmeli da saqneli
iyo, gaacno:

55
`mindao, uTxra, aviyvano
erTi laSqari,
daviZra omad da sabrZolo
yiJina davsce.

Sen gmarTebs, laSqars rom usardlo,


radgan Sena xar
xvalis imedi, me ki ukve
wamsvleli varo!~

omSi meSvelad uxmo vefxvebs,


lomebs, feriebs,
mxecTagan mgeli da guladi
babric awvia.

mxecTa, sirTa* da feriaTa


Sedga spa erTi,
romelsac sardlad hyavda gmiri
Zlevamosili.

am spis zurgs ukan Tavad mefe


gaiumarTi
idga, xolo spas SviliSvili
miuZRveboda.

aha, gamoCnda Savi devic,


SiSis momgvreli.
cad adioda, irgvliv iseT
buqs ayenebda,

magram mxecebma imdagvari


Rriali morTes,
qveynis patroni miuxvda, rom
mters gatexavda.

Seeba erTurTs ori jari


mopirdapire
da marTlac sZlies devT mxecebma
da nadirebma!

gamoiwvada, rogorc lomma,


uSangma Wangi
da daumokla mamac Sav devs
sawuTro misi.

welSi swvda, ficxlad daiTria,


miwaze dasca
da sworupovars devTa Soris
Tavi moaWra.

56
Sav devze roca amdagvarad
iyara javri,
gaiumarTsac Tavad didxans
ar ucocxlia.

wavida igi da sawuTrom


is mtvrad aqcia.
aba, maCvene qveynad vinme,
man rom uxaTros!

57
uSangi

(imefa ormoci weliwadi)

simarTliTa da gonivruli
saqmiT qebulma
uSangma papis nacvlad Tavze
dairqva* Taji*.

ormoci weli Carxis brunvas


Seeswro cisas
mefoba WkuiT da samarTliT
savse am Sahis.

rodesac adgils aRzevebuls


daepatrona,
samefo taxtze nebierad
mjdarma Tqva ase:

`Svidi samefos mbrZanebeli


me var xelmwife,
Zlevamosili var da yvelgan
me mmonebeno!~

Zlevis momcemi Semoqmedis


brZanebisamebr
Tavad samarTals msaxurebda
da guluxvobas.

samefo Tvisi aayvava


kidiT kidemde
da miwis pirze samarTali
gaabatona.

upirvelesad es sikeTe
ewia: codnis
cdiT da unariT sip qvas rkina
gamoarida.

swored im lurjma rkinam iyo,


rac qna, im rkinam,
royio qvisgan kacis WkuiT
moZiebulma!

58
rakiRa rkina gaCnda, iqve
gaCnda mWedelic
da gamoWeda rkiniT: culi,
xerxi da eCo.

amas rom morCa is, mowyale


eqmna uwylobas
da daarwyula mdinaris wyliT
xrioki miwa.

arxebi gasWra da ruebi


adina velze.
mefis sikeTem xalxs siZnele
gauadvila.

Semdeg ki ufro gons moego,


iswavla Tesva,
yanis gaToxna da aReba
Wirnaxulisa.

arsobis puris mopoveba


daiwyo xalxma,
daido fuZe da mamuli
Semoimijna.

sanam mowevas mosavlisas


Seiswavlida,
xilis Tvinier sxva saWmeli
kacs ar egemna.

tanisamosic araferi
ecvaT manamdis,
mxolod foTlebiT ifaravdnen
tans da es iyo.

uSangs kvlav papis Tvisis epyra


sarwmunoeba,
izadis* iyo mesavi da
Tayvanismcemi.

rogorc arabebs qaabis qva*


aqvT salocavi,
amaT gizgiza cecxli enToT
saajebeli.

59
sedes dResaswaulis daweseba

erTxel xelmwifes mTianeTSi


mouxda gavla,
amala axlda, gars exvivnen
didebulebi.

ucbad SeniSnes, usaSvelod


grZeli raRaca,
Savi ram tanad, gamouxtaT
ficxi da mkrCxali.

Tvalebis nacvlad nakadulni


sdioda sisxlis,
kvamliT, piridan monaxrColiT,
mzes abnelebda.

magram uSangi, sazriani,


ar dabneula,
xeli daavlo myisve qvas da
gvels Seutia.

ise viT devgmirs Sehferoda,


gaSala mklavi,
magram piridan cecxlismfqrvevi
gveli gaeqca.

es patara qva gveleSapis


taniT tals moxvda,
qva ki miefSvna, magram talsac
natexi asxltda.

da gaielva uceb Suqma


qvaTa maT Soris
ise, rom tali gaRvivebul
cecxls daemgvana.

mokvliT ver mokla gveleSapi,


magram qvisagan
cecxlis gaCenis saidumlos
ki miakvlia.

mas Semdeg mudam rkinas qvas rom


gahkravdnen xolme,
talisgan cecxlis naperwkali
gadmoscvioda.

qveynis mpyrobelma Semoqmedis


qveynis winaSe
qeba-dideba aRavlina,
adida igi,

60
rom man keTilad uboZa kacT
sinaTle cecxlis.
da cecxli igi salocavi
Seiqmna maTi.

brZana: `izadis* gveRirsa Cven


RvTiuri cecxli
da vinc gonzea, im cecxls unda
Tayvani sceso!~

roca daRamda, mTisodeni


cecxli daagzes
da kocons irgvliv mieficxa
mefe da eri.

dResaswauli daawesa.
im dResaswauls
uwoda sede. im Rames ki
sva da ilxina.

da ai, dRes rom sedes zatiks*


vdResaswaulobT,
man dagviwesa. netav, bevri
mefe hgavdes mas!

keTilnaSeni dagvitova
qveyana ese
da amiT Tvisic daimkvidra
saxsenebeli.

izadis farriT* da Cveuli


didebulebiT
mefem sxva tyiurT kanjris remas
da jogs irmisas

gamoarida: Zroxa, viri


da kidev cxvari,
rac sasargeblo iyo, igi
gamoiyena

da gonierma kacTa modgmas


dagvido mcnebad:
es cxovelebi dawyvilebiT
iyolieTo!

sxva tyiurebs ki, visac bewvi


hqonda Zvirfasi,
xocavda xolme mefe da tyavs
guldagul xdida.

61
sinjafi iyo es, yaryumi
gina Tu meli,
an kidev maTebr Tbilbewveba
siasamuri.

amrigad fafuk bewvTa mqone


tyiurTa tyaviT
Tbilad Semosva Seaswavla
adamianebs.

uxvad gascemda, Tavad Wamda,


sxvasac aWmevda
da waritana Tan kacuri
kacis saxeli.

ramdeni jafa hqonda am kacs


Tavs gadaxdili,
ramdeni fiqri dauxarjavs,
ramdeni xerxi!

magram rodesac daudga dro


am qveyniT wasvlis,
didebulebis taxti Tvisi
oxrad daurCa.

sawuTrom erTi wuTiT meti


ar daacala
da miicvala WkuiT savse
mefe uSangic.

aseTi aris es qveyana,


guls ar gagixsnis
da arc aSkarad gviCvenebs pirs
miundobeli.

62
Teimurazi

(imefa ocdaaTi weliwadi)

erTi vaJi hyva sazriani


uSangs, saxelad
Teimurazi, metsaxelad
ki devTmpyrobeli.

modga da taxtze dajda mamis


Tvisis magier
da moemzada samefod da
qveynis samarTad.

TavisTan ixmo yvela kuTxis


yvela mobedi*
da maT winaSe sefesityva
warmoTqva mefem:

`dRes me vifereb am samefo


taxts da sasaxles
da davimSvene Tavs gvirgvini.
jaric me mmonebs.

ganzraxuli maqvs, sanam cdiT da


gamWriaxobiT
qveyanas biws ar movaSoreb,
ar davisveno.

unda aRvkveTo, aRTqmuli maqvs,


devTa parpaSi.
me unda viyo qveynis sruli
baton-patroni.

am qveyanaze Tuki rame


sasargebloa,
msurs, imas kvalSi Cavudge da
aSkara vyoo!~

cxvrisa da kravis kreWas mihyo


xelmwifem xeli,
xalxs Seaswavla Zafis darTva,
da Caagona

63
mas, Tu viT unda moeqsova
tanisamosi
anda safeni noxi rogor
unda eboWa.

saxedar pirutyvs ganumwesa


Tavis sarCo
(balaxi, Cala da qeri Tqva
imaT sakvebad).

Semdeg gareul cxovelTa rigs


mixeda mefem,
aq siaguSs* da avazas xvda
meti pativi.

mTebSi iWerdnen am tyiurebs


anda velebSi
da SinaurqmnilT mere saxlSi
imsaxurebdnen.

frinvelTaganac rac ki naxa


gamosadegi,
qori iyo is an amayi,
vTqvaT, Sevardeni,

xelSi Caigdo da nebaze


gawvrTna isini.
mTeli qveyana gaakvirva
am saqcieliT.

brZaneba gasca, mopyrobodnen


am sirT* azizad
da dayvavebiT moqceodnen,
roca ixmobdnen.

amas rom morCa, daabudra


dedali mefem.
mamalic hyavda (gaTenebas
rom gvamcnobs Tanac).

yovel mxecs saqme miuCina


unarisamebr
da hyo isini kacisaTvis
sargebliani.

xalxs ki ubrZana: `xams, miagoT


pativi amaT,
qveynis Semoqmeds ki Tayvani
eciT Tqven kdemiT,

64
radgan man mogvca tyiurebze
Cven batonoba;
dideba ufals, win Cven igi
migviZRodao!~

am mefes erTi RvTisnieri


dasTuri* hyavda,
Sors iyo igi yovelgvari
avi zraxvisgan.

Sidasfi erqva saTnoebiT


ganTqmul am vezirs,
fexs mxolod qveynis sasikeTo
gzaze rom dgamda.

mTeli dRe ise gavidoda,


pirSi nawilsac
ar Caidebda, Rame ki RmerTs
edga msaxurad.

bedis varskvlavi xelmwifisa


misiT naTobda
da aRekveTa masve safrTxe
ukeTurobis.

mefes sikeTis gzaze dgomas


Seaswavlida
da dReniadag samarTlis qnas
CasCiCinebda.

mefesac ise ganewminda


biwisgan guli,
RvTiuri farri* didebulad
brwyinavda misgan.

raRaca grZnebiT ahrimani*


moToka mefem
da masze erT dRes, rogorc cxenze,
ise amxedrda.

Semdeg dro da dro Seadgamda


unagirs unass
da sadac hsurda, yvelgan imas
daagelvebda.

roca devebma dainaxes


mefis es saqme,
urCi Seeqmnen da daiwyes
ganze yureba.
5. sparsuli poeziis Sedevrebi
65
mogrovdnen erTad da idumlad
moiTaTbires,
taxtidan rogor CamoegdoT
Teimurazi.

magram devebis SeTqmulebas


ugrZna xelmwifem,
ganrisxda Zlier da mtrebs zraxva
gauniorwyla.

Seirtya welze Semoqmedis


farriT* qamari
da mZime gurzi gadaido
mxarze saomrad.

saca ki iyo xvadi devi


da jadoqari,
mogrovda erTad da grZneulTa
laSqari Sedga.

win mouZRoda Savi devi


am jars mZvinvare.
zecas swvdeboda devT RavRavi
da Rrianceli.

veli, saxtad rom darCebodiT,


ise dabnelda,
mtverma da buRma haeric ki
gadaaSava.

qveynis mpyrobeli da mZleTamZle


Teimurazic
mzad iyo mterTan sabrZolvelad
da risxvis gebad.

iqiT Cnda devTa mZvinvarebis


cecxli da kvamli,
aqeT ki qveynis mefis mZime
laSqari idga.

Seeba devebs ficxel omSi


mefe morWmuli.*
Zalian didxans brZola rodi
gagrZelebia,

devTagan ori wili iqve


grZnebiT gaToka,
danarCenebs ki mZime gurziT*
mouRo bolo.

66
damarcxebulma da tyveqmnilma
devebma mefes
mudariT Txoves patieba
da Seexvewnen:

`oRond nu dagvxoc, fici mogvec,


da SegaswavliT
iseT raRacas, Zalian rom
gamogadgeso!~

saxelovanma gmirma devebs


misca piroba:
`maswavleT igi da, fics gaZlevT,
ar dagxocavTo!~

sikvdilisagan raki suli


gamoisyides,
sxva ra gza hqondaT, mas miemxrnen
da piri misces.

wera da kiTxva Seaswavles


devebma mefes
da guli misi codnis SuqiT
gaaCiraRdnes.

Tan: Seaswavles wera-kiTxva


erTi ki ara,
ocdaaTamde: arabuli,
berZnuli, Cveni,

soRduri* iyo, Tu Cinuri,


Tu falauri*,
Tu sxva, raic ki iwereba
da ikiTxeba.

qveynis mpyrobeli ocdaaTi


mefobda weli
da raodeni qveli saqme
moimoqmeda!

wavida, raki aResrula


sawuTros dReni,
magram naRvawi darCa, misi
mosagonari.

sawuTrov, momkas Tu gvipireb,


rad gvajejileb
da Tu gvaxareb, maSin momkas
ras gvemarTlebi!

67
mWedeli qavas ajanyeba

arabTa mefe zaaqs kacis saxe miRebuli eSmaki mosamsaxured daudga da mas mxrebze kocnis neba
Txova. akoca Tu ara, zaaqs mxrebze ori gveli amouvida. ramdenic ar aWres, ar eSvela. bolos xelaxla
gamoecxada eqimis saxiT da mefes aswavla: am gvelebs kacis tvini unda aWamoo! mefec ase iqceoda. yo-
veldRe or kacs klavdnen. zaaqma iranic daipyro. amasobaSi iranis taxtis kanonieri patroni fariduni
(fridoni) gamoCnda. zaaqi gansacdelSi Cavarda.

gadis dReebi, zaaqs dardi


aRar asvenebs
da dRe da Rame sul fridonis
saxels axsenebs.

zaaqis gulSi dabinavda


Zrwola da SiSi
da xSirad ismis bagiT misiT
vai da viSi.

erT dRes zaaqma taxti dadga


(sul spilos Zvali),
exura Taji* Semkobili
Zvirfasi TvaliT.

ixmo samefos Tavkacebi


da oxvra-axiT
daeTaTbira maT iranis
mtarvali Sahi.

nazir-vezirebs da mobedebs*
mimarTa ase:
`he mecnierno, xarT sibrZniT da
gonebiT savse,

maS, momismineT, me faruli


mteri myavs erTi.
ar vici, misgan ras mimzadebs
bedi Tu RmerTi.

minda, laSqari gardaiqmnas


Cveni ulevi,
Seivsos igi qajebiT da
avi sulebiT.

Tqven dagiZaxeT, maqvs imedi,


karg rCevas masmenT,
ver movisveneb, Tu es saqme
ar vqeni ase.

68
Tanac axlave damibeWdeT
sikeTis mTesavs
sigeli ese, rom eSmaks vgmob
da ufals vesav!~

zaaqis SiSiT guldedalma


misma kacebma,
dasturi dasces da Seiqna
kalmis taceba.

rasac iTxovda maTgan maTi


mefe veragi,
daudastures. da ver dasZra
krintic veravin.

am dros moisma mefis karze


yvirili didi.
viRac zaaqTan moiwevda,
ar hqonda ridi.

Canda, samarTals eZiebda


mtarvalis karze;
Semoiyvanes kaci boRmiT
da risxviT savse.

dasves Sahis win, gars moertya


mefis krebuli.
zaaqma hkiTxa: `visze xaro
ganrisxebuli?~

amboxebulma waiSina
xelebi Tavze:
`me mWedeli var, mefev, Sengan
vaebiT savse.

o, ganmikiTxe da miSvele,
gemudarebi!
Sen amomwyvite, damigmane
saxlis karebi.

mizezi Cemi daRupvisa


Sen xar, icode!
Sen ar daminde, Sen gamwire,
Sen ar micode.

miTxar, mefeo, ulmobelo,


vin mogca neba,
rom Svilebs miklav da mayeneb
tanjvas da vnebas?!

69
Tvrameti vaJi myavda, gesmis?
da dRes ki maTgan
erTi-Ra SemrCa,
damixoce yvelani radgan.

sul nu damRupav, Semomxede


mowyale guliT;
cecxli minTia, mefev, gulSi.
gamige Tqmuli!

Tu davaSave Sens win rame,


miTxari Cqara
da Tu ara da, raRas merCi?
meyofa, kmara!

me welSi gavwydi da movxucdi,


Savi dRe madgas,
boRmiT da sevdiT avsebuli,
maqvs guli radgan.

Tavad rom uZlurs memateba


sneba da Wiri,
Svilebsac miklav, momiTxare
Tesli da Ziri.

erTi sawyali mWedeli var


wynari da mSvidi,
Sen ki tanjva da mwuxareba
margune didi.

sul Sen gekuTvnis dedamiwis


Svidive mxare
da Cven rad gvtanjav, rad gvadine
cremlebi cxare?

vaJiSvils, isic ukanasknels,


miklaven axla,
raTa Sens gvelebs tvini misi
miarTvan samxrad!~.

mefem ismina, rasac qava


mwared Cioda
da bolos brZana, TiTqos misTvis
guli stkioda,

rom vaJi misi ar daeklaT


gvelTa sadilad.
magram mWedeli vin gauSva
agre advilad!

70
da brZanebs mefe xalxTa cremlis
da sisxlis mRvreli,
rom qavam sigels moaweros
axlave xeli.

qavam zaaqis saqeb sigels


kargad daxeda,
gaxelda kaci,
moeCvena mefe Tavxedad

da mere iq mdgar didebulebs


mimarTa mkvaxed:
`hei Tqve mxdalno! erTi amaT
saqciels daxeT!

migiyidiaT eSmakisTvis
suli, es aris.
giwamebiaT ahrimanis*
ganamwesari.

aRrialdeba am sityvebiT
mWedeli qava,
daxevs maT sigels, dayris iqve
da gareT gava.

mWedeli roca sasaxlidan


gareT gavarda,
mTelma qalaqma moiyara
Tavi qavasTan.

yviroda qava, axla ukve


rodi godebda,
xalxs da qveyanas samarTlisken
mouwodebda.

moiZro mWedlis feStamali


(Tan hqonda axlac),
aago Subze, da viT droSa
aRmarTa maRla.

erTi wadiliT, _ rom moespo


mtarvali mteri, _
wamodga xalxi, aiSala
buqi da mtveri.

da xelSi droSiT qadagebda


mWedeli qava:
`Tu ki ar gindaT, xalxo, qveynad
gvaxsenon avad,

71
Tu xarT guladi da grZnobT, saqme
rogor gaWirda,
ixseniT Tavi gveleSapis
basri klanWidan!

fridonis, mefis Cvenis, Zebnad


wavideT yvela! _
mxolod mas ZaluZs marto Cveni
daxsna da Svela.

axla xom iciT, rom zaaqi


Cveni mteria,
rom taxti Cveni dRes belzebels*
dauWeria!~

ar gawyda dena qavasaken


momaval xalxTa,
axla mas ukve uTvalavi
laSqari axlda.

qavam icoda, Tu sad iyo


fridonis saxli.
xelT epyra droSa, xolo ukan
misdevda xalxi.

72
zurabi

rostomis wasvla sanadirod

dehyanisagan* gagonili
ambavi erTi
Zvel TqmulebaTa gadmocemas
amgvarad erTvis.

mobedisgan* ki es dasTani
Tqmula amgvarad:
gmiri rostomi erT dRes Turme
adre amdgara.

falavnis* gulis sawadeli


kanjris mwvadia.
kaparWi* isriT gaitena
dilaadrian,

nadirobisTvis airCia
veli Turanis*
da iqiT dasZra gulmZvinvare
Tvisi qurani.

roca rostomi Turanis vels


daadga Tavze,
naxa mindori kidiT kide
kanjrebiT* savse.

siamisagan auyvavda
alisfrad loya
da TahamTanic* nadirobas
mohyva da mohyva.

daanTo cecxli, xes SeaWra


veeba toti
da zed kanjari wamoago
lomisebr totiT.

Seiwva mwvadi da rostomic


danayrda ZlivsRa.
arc eyo xorci da mouxda
gamoxra Zvlisac.

Wama da iqve mieZina


maZRars maSinve.
raSi ki misi iqve Zovda,
im SambnarSive.*

73
da swored am dros Turqma mgzavrma
Svidma Tu aTma
iq gaiara da rodesac
Tvalebma maTma

naxes, rom raSi Tvalwarmtaci


roninebs velad,
misi daWeris sawadelma
acduna yvela.

axlo daudgnen siTavxede


naxeT amaTi!
SemoemarTnen da esroles
ficxi qamandi.

roca qamandi naxa raSma


nasroli misken,
aRborgda igi, Zu lomi rom,
aRborgdes, ise.

zogs wixlis cemiT gaucuda


fuWi garja man,
zogsac gadaswvda da kbilebiT
Tavi wasWama.

ase, amgvarad, sami kaci


gafuWda ise.
rom ver miugdes sagdebelic
taiWis kisers.

mere moxeSa yvelam erTxmad


qamandi xelSi.
daiWires da waiyvanes
oxvriT da xvneSiT.

ficxlav qalaqSi gaaqanes


rostomis raSi.
yvelas undoda wili Tvisi
hqonoda masSi.

roca inaTa, gaeRviZa


mZleTamZle rostoms.
mounda raSi. TvalT isari
mindor-vels mosdo,

magram ramdenic aqeT-iqiT


atara Tvali,
ver naxa cxeni, ver ipova
imisi kvalic.

74
daRonda metad, TiTqos Tavze
daeca mexi
da samanganSi* mimaval gzas
daadga fexiT.

miabotebda da butbutiT
ityoda ase:
qveiTma rogor viaro, es
sircxvili mavsebs!

aRkazmuli var mSvildiT, isriT,


gurziT, qamariT,
TorqiT*, maxviliT. tvirTi ese
mcire ram aris,

magram udabno viT gavlio


da Tu egebis
mosisxle Semxvdes, ase rogor
Sevegebebi!

anda Turqebic ras ityvian,


xom gaecinaT,
rom Cemi raSi mompares da
me ki meZina!

aw Zebnad unda gavemarTo,


esRa egebis,
sadme wavawyde raSis Cemis
niSans egebis!~

wavida ase, gmiri savse


boRmiT da wyeniT.
swuxda Zalian, rom dakarga
Tavisi cxeni.

rostomis Casvla samanganSi

roca rostomma miaRwia


samangan-qalaqs,
erTi ambavi daatyda Tavs
samefo alags:

`modis rostomi xelmwifeTa


mosarCle gmiri,
nadirobaze daukargavs
raSi da gminviT

75
CvenTan daeZebs, aq vnaxoo
igi egeba.
mTeli sasaxle rostoms gzaze
gamoegeba.

fexqveS egeba da butbutebs


xalxi mRelvare:
`kacia es Tu mze gvidgaso
Tvalwin elvare!~

CamoqveiTda mis win Sahi


samanganisa,
moawyda rostoms xalxi qveynis
saman-ganisa.

movida mefe, rostomis win


Tavi daxara
(mefem rostomis axlo xilviT
Tvali axara).

am Cvens qalaqSi yvela SenTvis


kargis mdomi varT,
rasac gvibrZaneb, im gzaze da azrze
mdgomi varT.

Sen gaqebs ena, Cveni Wkua,


Cveni goneba.
miiRe ZRvenad, rame Tua
Cveni qoneba!~

gmiri rostomi mefis amgvar


moqcevas endo
(Canda, Ralati mas namdvilad
gulSi ar edo).

da bolos uTxra: `Tqvens miwaze


Semovel raSiT.
davkarge igi, daRlils roca
meZina, maSin.

gamovekide mis naterfals


gavlie tevric
da kvalma TqvenTan momiyvana,
rom vsdie bevri.

Tu momiZebni, saqebi xar,


mefeo, maSin
da Tu arada, Tu davkarge
me Cemi raSi,

76
icodes yvelam, saqmes vizam
TqvenTvis saSinels
da Tavs, ar vici, vis wavaWri
risxviT maSin me!~

SeSinda mefe, moefera


rostoms da amcno:
`Sens sawyens qveynad vin gabedavs,
mZeTamZle kaco?!

aq darCi stumrad, Cveni mrCeni da


Cveni mSveni;
Sens nebisamebr aRsruldeba
survili Seni!

amaRam erTad viqeifoT


CangiT da RviniT,
gulidan dardi moviSoroT,
vixaroT lxiniT.

ar gagvawbiloT, nu gviwyrebiT,
qeifi gvelis~
(tkbilad Tqmul sityvas xvrelidanac
gamohyavs gveli).

`raSze rom ambob, fasudebi,


elvisTvaleba
rostomis raSi aba visTan
daimaleba!

amaze mZime ar mogveces


saqme netavo,
he falavano mZleTamZlev da
rkinis mkvnetavo!~.

daaSoSmina, rogorc iqna,


rostomi mwyrali,
risxvisgan ixsna Tavi Tvisic
da miwa-wyalic.

Semdeg sasaxles waiyvana


didi stumari,
dasva rostomi, win daudga
TviTon mdumari.

awvia xalxi da saqnelic


iqna sefuri,*
gaaSlevina didebuli
sufra mefuri.

77
dasxes mutribni, dafa-zurnis
damkvrelnic dasxes
(rostomis gulis mZvinvareba
iqneba dacxres!).

daTvra rostomi da wamodga


sufridan mTvrali,
exuWeboda uZilobiT
daRlili Tvali.

dasasveneblad wabarbacda
Zilis msurveli.
logini daxvda rbili, savse
muSkis* surneliT.

samanganis mefis asulis Tahmines


misvla rostomTan

rodesac bneli Ramis erTi


Jami gamoxda,
gmiri rostomis savaneSi
ai ra moxda:

frTxilad da Cumad SemoiRo


oTaxis kari
da erTi mona anTebuli
sanTliT Tu kvariT

Sevida SigniT da gmir rostoms


daadga Tavze.
xolo mas Semdeg pir-mTvare da
mzis SuqiT savse

Semodga qali, tanad iyo


kenari saro.
nawnav-qamanda, warb-wamwami
samSvildisaro.

hqonda loyebi iagundTan


Sedarebuli,
tuCebi viwro _ rogorc guli
Seyvarebulis.

rostomma es rom dainaxa,


wamoxta zeze,
qalis winaSe dga, viT kaci
gasuli mzeze

78
da bolos hkiTxa: `qaliSvilo,
vin xar, ra gqvia,
CemTan aq gvian ras daeZeb,
ra dagkargvia?~

qalma miugo: `Tahmine var,


mefis asuli,
me Senma ndomam gamomtaca
guli da suli.

me mefeTagan gulistolad
arvin Semferis,
radgan amqveynad arsad aris
qali Cemferi.

uTavsaburod da uCadrod
jer arcerT mnaxvels
ar daunaxavs Cemi Suqis
mfrqveveli saxe.

ramdeni rame samijnurod


ocnebis mSleli,
gamigonia zRapris msgavsi
ambavi Seni.

rom arc niangis, arc lomebis


da arc vefxvebis
ar geSinia, gagirbian
maT rom Sexvdebi.

wkvaram RameSi marto daxval


velze Turanis,
roca xmals iZrob, zecas esxmis
Tavze burani.

Sen rom gixilavs, mteri garbis


vaiT da viSiT
da Seni basri xmlis naxvisgan
aRZruli SiSi

arwivebs afrTxobs caSic Turme,


amay arwivebs,
Rrubeli miwas SiSiT SeniT
cremlebs awvimebs.

Senma ambebma me Soridan


mdaRes da mdages,
Sen gnatrulobdi da kbilebiT
vikvnetdi bages.

79
diacur vnebas auSlia
CemTvis goneba,
qali var da msurs Sens gulmkerdze
Semokoneba!

Seni var axla, Tu ki Senic


iqneba neba.
xedav, Zvirfaso, kdema rogor
wamarTva vnebam!

Zlivs movel SenTan siyvarulis


bnediT da retiT.
maCuqe Svili, saTxovari
sxca ar maqvs meti!

mas Sens Rirsebebs mianiWebs


zecis arseba,
ZaliT da RoniT Tavis mamas
daemsgavseba!~

Tahmines survils mousmina


rostomma srulad,
axed-daxeda qals da cno is
samoTxis sulad.

vnebisgan mTvrali qalwulisgan


moedo ali.
...da mTeli Rame erTad darCnen
gmiri da qali.

qveynis mnaTobi Subistarze


iyo asuli,
rostoms cremlebiT rom daSorda
mefis asuli.

movida mefe, moikiTxa


rogorc moyvare
da raSi misi uvnebelad
rostoms mohgvares.

mivida cxenTan, moefera,


dauwyo kazma,
aRar isurva drois met xans
samangans* dazma.

survili hqonda adrianad


zabulSi* misvlis.
wavida. kacs ar gaugia
ambavi misi.
rostomma Tahmines niSani dautova, Tu vaJi SegeZinos, mklavze Seabi da miT vicnobo.


es strofi saxalisod vaTargmnine Cems megobarsa da maswavlebels apolon basilaias.

80
zurabis dabadeba

cxra Tve gavida da Tahmines,


xelmwifis asuls,
eyola vaJi. hgavda bavSvi
mTvares cad gasuls.

rom Sexedavdnen, mamamisi


edgaT sul Tvalwin.
zed etyoboda, rom saami
hyva papad ymawvils.

rom winaprebi misi iyvnen


lomebr mZvinvare.
zurabi arqves bavSvs pirbadrs da
bagemcinares.

bavSvi TveobiT izrdeboda


gasazrdels wlisas,
zed etyoboda, rom Ze iyo
zaalis Zisa.

aTi wlis zurabs gmiroba da


brZola ewada,
arvis SeeZlo, masTan Zala
gamoecada.

erT dRes zurabma dedas uTxra:


`mismine, deda,
viT davlomkacdi da davmSvendi,
Senc kargad xedav.

me ki ar vici, visi Ze var


da vnaRvlob amas,
ra vupasuxo, vinmem mkiTxos:
vin gyavso mama?

ambavi Cemi winaprebis


da Cemi mamis
miTxari, Torem ar gacocxlo
Tund erTi wami!~

Tahminem zurabs dauyvava:


`dawynardi, Svilo! _
mama-papaTa gzas misdio,
mec amas vcdilob.

6. sparsuli poeziis Sedevrebi


81
mamaSeni ki rostomia,
gmiri Zlieri.
Sen narimanis da saamis
xar naSieri.

qveynis gaCenis dRidan dRemde


TvaliT mxedvariT
arvis unaxavs rostomiviT
ficxi mxedari~.

Tval-margaliti da werili
uCvena. `amas
Sexede, Svilo, Sen gigzavnis
am nobaTs mama.

mxolod gafrTxileb, es ar icis


qveynad aravin.
afrasiabi mtarvalia
gulTamzaravi.

igi rostomis mteri aris


dauZinari,
xalxi hyavs mtarvals tanjuli da
gaucinari.

is geSs agiRebs da siaves


ifiqrebs Senze,
rostomis SuriT usaTuod
Camiqrobs Sens mzes.

an mamaSenmac rom gaigos,


rom vaJi misi
xmals ase iqnev, gurzs* ase flob
da ase isvri,

TavisTan gixmobs, me davrCebi


uSenod marto.
me ram macocxlos! hai maSin
sevdav da dardo!~

zurabma uTxra: `dedav, Wkuas


ar vxedav aq me,
miwis pirze xom yvelam icis
rostomis saqme!

didebulebs da falavnebs* xom


didi xania,
rostomis qebiT guli veRar
moufxaniaT.

82
roca mZvinvare omis buRi
datrialdeba,
amis damalva CameTvleba
me did braldebad.

axlave Sevyri gamorCeul


TurqTagan laSqars,
imdens, rom Cems spas dasasruli
ar hqondes arsad.

msurs, qaiqaoss davatexo


elva da mexi
da Tavxed Tussac aRvukveTo
miwidan fexi!

mere goderZi da navzari


da mere givi,
mere gurgeni da gosTahmi
da bahram-nivi,

yvela isini unda movspo


gurziT da laxtiT,
rom Semdeg rostoms Cavabaro
iranis taxti.

afrasiabis mzes Cavaqrob


qaosis Semdeg
da Cems Subis wvers avamaRleb
zecaSi, mzemde.

xalxSi gadava saqme Cemi


gasakvirveli,
Sen ki gaxdebi dedofali
qveynad pirveli.

rostoms Cems mamad igulveben,


mec mcnoben, vin var.
ar mogakldeba elvareba
da mzisebr brwyinva~.

zurabi cxens irCevs

Semdeg zurabma dedas uTxra:


`he dedaCemo,
Cemi omi da lomkacoba
unda gaCveno.

83
magram jer minda, avirCio
sabrZolo raSi,
Torem omi rom momixdeba,
ras vizam maSin!

me minda cxeni fex-ficxeli,


frTamardi raSi.
kldeze jixviviT gadiodes,
TevziviT wyalSi,

ficxlad ataros aRWurvili


misi ufali
brtyeli mxar-beWiT, jaWv-javSniT da
mZime gufaliT*.~

movida rema da nisliviT


dafara veli.
aha, zurabmac qamand-sasrols
daavlo xeli.

gascada yvela, magram erTic


ar moxvda TvalSi.
Sewuxda. magram viRac kaci
warudga maSin.

`me myavso, uTxra, erTi cxeni


raSis gvariso,
Zala aqvs lomis da siswrafe
Seswevs qariso.

kvicia tanad mTis odena,


klde-Rris mlaxveli.
misebri mernis jer araa
kaci mnaxveli.

sificxe elvis aqvs da tanad


msgavsia qedis,
frinavs, viT mtredi da dacuravs
wyalSi, viT gedi.

misebri swrafi isari Tu


iqneba oden,
mis torTa cemiT caSi mTvarec
SiSisgan godebs!~

gamxiarulda ymawvilkaci
da myisve maSin
brZana, saswrafod moeyvanaT
im kacis raSi.

84
mohgvares. naxa. moewona.
amxedrda masze,
aWena didxans da Semdeg ki
warmoTqva ase:

`RmerTma ineba, rom meSovna


aseTi cxeni,
awi ki SevZleb, gavuSavo
Sah qaoss dReni~.

saxlSi mobrunda da saomrad


jari awvia.
movidnen gmirni. tanze rvalis
jaWvi acviaT.

papamiss hkadra: `Tu, patrono,


inebeb amas,
waval iranSi da movZebni
sakuTar mamas~.

samanganis Sahs gaubrwyina


aman goneba,
uboZa zurabs gvirgvini da
didi qoneba.

afrasiabi barmans da omans gzavnis zurabTan

da afrasiabs miuvida
ambavi maSin:
`Seacurao navi Tvisi
zurabma zRvaSi!~

mefis brZaneba, falavnebze*


naxmovanebi,
moedo Turans, modgenen axlos
axovanebi.

moiTaTbires, viT moiqcnen


da viT jobia:
`jer viRac ymawvils pirs dedis rZe
ar SeSrobia

da omi unda. auRia


xmali da qosi,*
unda, taxtidan gadmoagdos
qaiqaosi.

85
modis maxviliT da laSqari
mohyavs uTvleli.
mklavSiac Zala aqvs, ase Tqves,
eniT uTqmeli~.

ros afrasiabs es macnemac


daudastura,
aduRda, magram gaiRima
Semdeg macdurad.

molaSqreTagan sul lomguli


da omSi mkacri
amoarCia aTormeti
aTasi kaci,

omans da barmans Caabara


da daariga:
`ariqa, axlav gaeSureT
da is ar iqnas,

rom Svilma mama Tvisi naxos


da igi icnos,
mamam da Svilma erTmaneTi
daxocon vinZlo!

es saidumlo gulSi Cumad,


gibrZanebT, idoT;
mama da Svili, xams, erTmenTs
rom gadavkidoT!

da Tu rostomi moviSoreT
zurabis xeliT,
veomoT irans, sisxliT movrwyaT
iranis veli.

jer qaos mefes dRe naTeli


vuqcioT Ramed,
Semdeg zurabsac sasikvdilod
vuRonoT rame!~

gagzavna ori falavani


lomkacis mimarT.
mefem saWurWle* gaatana
zurabTan imaT:

aTi jori da aTi cxeni


mZimed mavali,
taxti da Taji,* oqro-vercxli
bevrze mravali.

86
dawera wigni* zurabisTvis
da omans misca:
`devgmiro, oRond daipyari
iranis miwa

da jars gaSveleb, oRond misi


patroni gaxdi.
avis mdomeli daimone,
daidgi taxti!

gigzavni or gmirs, saxelganTqmuls


mTels Cven mxareSi.
maTi xeloba omia da
brZoliT TareSi.

miiRe stumrad, epatrone,


aome mterTan!~
da es werili saCuqrebTan
da ZRvenTan erTad

gagzavna masTan. zurabma rom


naxa isini,
aseTi ZRveni da laSqari
mdgari nisliviT,

gulmxiaruli Camovarda
maTTan qariviT.
omanma misi mxar-mklavi da
beWis ganivi

rom naxa, saxtad darCa kaci


da mefis ZRveni,
Tval-margalitiT datvirTuli
jori da cxeni,

miarTva zurabs, mefem misma


uxvad rom gasca.
zurabma jari Semohyara
da qosebs* dasca.

aivso veli laSqriTa da


laSqris ZaxiliT,
iranisaken gaemarTnen
xmliT da maxviliT.

Tahminem lSqrobis win zurabs mklavze rostomis niSani Seaba.

87
zurabi iranis sazRvars miadga

iranis zRvarze cixe Sexvda


amayad mdgari,
Sig idga jari da es iyo
iranis fari.

jars ufrosobda gmiri bevri


brZolis mnaxveli,
hajiri iyo am mZvinvare
kacis saxeli.

mefe gaJdahams ekuTvnoda


is mxare maSin,
cixec mas hqonda, aziduli
amayad caSi.

safidis cixes rom miadga


zurabi jariT,
es SeamCnies da hajiric,
viTarca qari,

gavarda misken. zurabma rom


hajirs gaxeda,
aRSfoTda metad, moeCvena
igi Tavxedad.

SesZaxa: `vin xar? Seni qceva


makvirvebs metad.
sabralov, ase sasikvdilod
vin gagimeta?

migiCnevia Tavi Tvisi


laSqrad da jarad.
moswi sadave da adgilze
gaqvavdi Cqara!

miTxari, vin xar, CemTan mosvlas


marto rom bedav,
visi gvaris xar, visi unda
atirdes deda?~

hajirma uTxra: `me var gmiri


tolunaxveli,
didi spaspeti.* hajiria
Cemi saxeli.

88
movel, Cems mefes mivutano
ZRvnad Seni Tavi,
xolo Sens tanze vayaSyaSo
svavi da yvavi.~

zurabma erTi Caicina


da Subawvdili
hajirisaken gaeqana
gmiri ymawvili.

gegonebodaT, dedamiwa
TiTqos daiqca.
magram hajiric rodi Sedrka,
rodi gaiqca.

ataka Subi, magram jaWvi


ver Seumtvria.
aq ki zurabma dro ixelTa
da Seutia.

aZgera Subi da moswyvita


unagirs myisve,
grigalma miwas mCate mtveri
mostacos, ise.

mZime lodiviT daeca Zirs


gmiri hajiri.
waxda mxedari, Tavs sikvdilis
adga aCrdili.

zurabi hajirs mieaxla


basri daniT da
undoda, misTvis waeclia
Tavi tanidan.

hajirma igrZno gansacdeli


da suli sTxova,
misma vedrebam keTil gulSi
adgili hpova.

tyved waiyvana da borkiliT


Seukra fexi.
daatyda irans es ambavi
viTarca mexi.

iranisa da Turanis jarebi brZolis velze dabanakdnen, omi unda daiwyos.

89
zurabi hajirs gamohkiTxavs iranelTa
laSqris ambavs

rodesac caze aitana


mzem oqros fari
da gaanaTa sxivma misma
zeca da bari,

adga zurabi, daixura


CaCqani Tavze,
amxedrda cxenze, ferad nilos
mdinaris msgavsze.

jaWvi emosa da ekida


maxvili mWreli,
SublmoRuSulma mimozvera
jer brZolis veli

da mere brZana, moeyvanaT


hajiri masTan.
uTxra: `Tu piriT rame erTi
tyuili dagcda,

Tu momaRore da pasuxi
swori ar miTxar,
Tu damimale rame erTic,
rasac me gkiTxav,

Seni savane kvlav iqneba


sakani bneli.
Tu marTals metyvi, Segecvleba
sicocxle Zneli.

mogcem saCuqrebs da guluxvad


giboZeb ganZebs,
gagiSveb SenTvis da Segindob,
rac codva gaZevs.

iranis jarze rac ki ici,


miTxar yoveli.
Tavs ixsni, Tu mas metyvi, Sengan
rasac moveli!~

hajirma hkadra: `iranis spa


aris rogori,
yvelafers marTals mogaxseneb,
ara mogonils;

90
getyvi, rac vici da gagacnob
mis Zlierebas,
ar mekadreba me sicrue
da cbiereba.

CemTan kacs meti ra unaxavs


simarTlis garda,
dRes miT umetes, roca vdgavar
gankiTxvis karTan.

adamisZisTvis sindisi da
marTlis mTqmeloba
xom Tavidanve cnobilia,
rogorc qveloba.~

zurabma uTxra: `Zlier kargi,


uarze ar xar,
magram gafrTxileb, saidumlos
nu daimarxav!

saxelovani devgmirebi
rogorc givia,
rogorc Tusia, goderZi da
bahram-nivia,

viT rostomia, mtris mmusvreli


da sxvebi kidev,
maCvene, vinZlo, rac daTese,
mxolod mas mkide!

erT droSas vxedav mTvaris msgavss da


oqroswverians.
feradac igi, kargad varCev,
mTvaris feria.

igi vin aris, iq rom moCans


im laSqris Sua?~
`ar vici kargad Tqva hajirma _
es mefe Tua!~

zurabma hkiTxa: `ai iqiT


marjvena kides
didi jari Cans, spiloebsac,
mgoni, Tvals vkideb.

vxedav, karavi dauciaT,


didi da Savi,
xolo mis irgvliv mouyriaT
meomrebs Tavi.

91
maT gareSemo dauTvleli
karvebi dganan,
iqiT rom Canan, spiloebi
ar aris gana?

es vin mosula spilos saxe


daxatul droSiT,
visia is spa, jaWv-WavSani
da oqros qoSi?~

hajirma uTxra: `es Tusia,


Svili navzaris.
droSa romlisac mtris risxvaa,
SiSis Tavzari~.

zurabma hkiTxa: `ai aqeT,


wiTeli feris
karavi moCans, axvevia
mxedari bevri,

mTeli laSqari mis zurgs ukan


fexze mdgaria,
lomdaxatuli droSa moaqvT,
Tqvi, vin arian?~

hajirma hkadra: `es goderZi


vatyob, mosula,
saca Sesula sabrZolvelad,
mteri mosrula.

oTxmoci devis mama aris,


gmirTa dideba,
lomi gaurbis da verc spilo
SeeWideba.~

zurabma uTxra: `aqeT Sexe


molisfer karavs;
Sexede laSqars, mis win gaSlil
mindors rom faravs!

erTi taxti dgas, amkobs broli,


saTi da mina,
xolo taxtis win qaianTa*
varskvlavi brwyinavs.

taxtze damjdara falavani*


mZleTamZle erTi,
mis gamoxedvas devgmiruli
ieri erTvis.

92
mis win dgas raSi aRkazmuli,
maRalfexeba,
qamandi mas rom zed hkidia,
miwas exeba.

Rrialebs, drdvinavs, raRac brazi


gulSi hqonia,
mis xmas rom vismen, zRvis grgvinva da
zaTqi mgonia.

veRar wynardeba, verc adgilze


mousvenia,
iranelebSi aseT gmirze
arra msmenia.

spiloni misni mindor-velma


veRar datia,
Sexede droSas: gveleSapi
dauxatia.~

es rom ismina, gaifiqra


hajirma gulSi:
`am kacs rostomis vinaobas
Tu gadavuSli,

gamZvinvardeba es devgmiri
keTili gulis
da gairkveva, rostoms sve rom
hqonia kruli.

ar gavscem rostoms, Tu vipove


raime xerxi.
`ar vici uTxra erTi vinme
CineTis qveyniT

Cvenda maSvelad wamovida,


igi Tu aris~.
`saxeli miTxar!~ `ar gekuTvnis
Tumca uari,

magram vera vcnob, radgan maTTan


ar var me axla.
dilegSi vijeq, roca igi
mefes eaxla~.

zurabi metad daaRona


pasuxma misma,
hajiris piriT rom `rostomi~
smeniT ar isma.

93
mamis niSani mas amgvari
aswavla dedam,
monaxa igi da sakuTar
TvaliTac xedavs.

magram hajirs ki ar wamoscda


misi saxeli
(albaT es iyo misi bedi
avis mzraxveli).

isev ikiTxa: `ai, iqiT,


moednis Tavze
visi jaria, bukis xmiT rom
mTas da bars avsebs?

maTi droSis frTa caSi Rrubels


epotineba,
miTxar visia? _ es xom mainc
gecodineba~.

hajirma hkadra: `es goderZis


vaJia, givi.
mas metsaxelad devgmirebma
Searqves nivi~.*

magram zurabi mamis niSans


eZebda mxolod,
Cans, ver ixilavs da es aris
zurabis bolo.

iRbali misi sxvas fiqrobda,


sul sxva ewada,
asruldeboda, ra sacdelic
unda ecada.

nu miendobi am sawuTros,
Torem gagwiravs.
nu, Torem gimtrobs, varamsa da
WirSi CagZiravs!

zurabma hajirs isev hkiTxa


mwvane karavze,
goliaT cxenze da im gmirze
mzeriT mzaravze.

hajirma isev Seageba


sityva mzakvruli.
ar gaxsna misi saidumlo,
saqme gzakruli.

94
miugo isev: `im Cinelze
arra vicio,
Tu vtyuodeo, neba gaqvso,
Suri iZio!~

zurabma uTxra: `me ar mjera


Sen mier Tqmuli,
gana gmir rostoms mouTmenda
uomrad guli?!

tyui, rostomi, is vinc mudam


omis mdomia,
me meeWveba, iq ar iyos,
sadac omia!~

zurabisa da rostomis orTabrZola

zurabi velze gamovida


SubamarTuli,
dedis naTqvamis gamo iyo
fiqrSi garTuli.

brZolis alagad gamoZebnes


patara veli,
mokle SubebiT erTmaneTze
amarTes xeli.

marcxena mklaviT dauWires


cxenebs aRviri,
dautydaT Subi da iSiSvles
basri maxvili.

induri xmlebi daalewes


erTmaneTs roca
(o, rogor scemdnen, daayenes
meored mosvla!),

daagdes xmlebi da aiRes


laxtebi Semdeg.
erTxans imasac uzogvelad
erTmaneTs scemdnen.

iyo dartymisgan mZime laxtTa


dreka da Runva,
falavanT* Wmunva, raSTa xtunva
da mtverSi brunva.

95
cxenT da falavanT SemoemsxvraT
tanze javSani,
dacvivdnen cxenni da gmirebic
dadgnen maSvralni.

piri mtvriT savse. tanze oflis


niaRvris dena.
wyurvilisagan daxeTqili
gamSrali ena!

da maSin erTurTs Camoexsnen


Smagi devebi.
daRlilni iyvnen erTmaneTze
boRmis mtevebni.

hoi sawuTrov, me makvirvebs,


ra zne gWirs odiT!
kargic sul Sengan gvaqvs, siavec
sul Sengan mogvdis.

ar aRmoaCnda arc mamas, arc


Zes siyvaruli,
maTTvis goni da siyvaruli
gaxda faruli.

yoveli mxeci Tavis pirmSos


gaarCevs sxvaSi:
velze kanjari*, gina Tevzi
mcuravi zRvaSi,

magram kaci ki, vnebiT savse


mZvinvare mama,
Tavis Svils mtrisgan ver gaarCevs,
ver izams amas!

rostomma gulSi gaifiqra:


`amas ras vxedav!
ar damxvedria me niangic
ase Tavxedad.

gamisresia did brZolaSi


mZvinvare devi,
dRes ki davkarge imedi am
falavnis* Zlevis.

CemTvis aseTi Zneli saqme


arvis uqnia,
dRes viRac Rlapma, visTvis xmali
arvis uqia,

96
gamoucdelma, usaxelo
viRac ymawvilma
ori laSqris win Semarcxvina
da gamawbila!~

roca brZolisgan meomrebma


moiTqves suli,
sircxvileulni kvlav miecnen
Widilis survils.

pirispir dadgnen erTmaneTis


TvaliT mrisxavni,
moigdes mSvildi da erTmaneTs
tyorcnes isari.

magram orTaves javSani da


ecva xafTani, *
isarma abjars ver ajoba,
da viT afTari

gaavebulni da sibrazis
boRmiT xelebi
erTimeoris qamar-sartyels
miswvdnen xelebiT.

pitalo kldisTvis rom waevlo


TahamTans* brWyali,
dafSvnida masac, iqneboda
Tu ki is mwyrali.

asec ifiqra mtris xelT gdeba


guliT cxeliT da
iwada, zurabs rom swvdomoda,
raTa cxenidan

gadmoeTria da moeSTo
risxvis mTesavi,
magram ver uqna Zvrac, zurabi
daxvda kldesaviT.

daSvra rostomi, daeRala


mklavi da muxli
(es vin yofila, TviT rostomsac
mklavebs rom uRlis!).

ver gaZRnen brZoliT da rkinebiT


avi lomebi,
Tumc daiqancnen, rodi iyvnen
zavis mdomebi.
7. sparsuli poeziis Sedevrebi
97
da ieriSi miitana
zurabma axla,
unagiridan mZime gurzi
aRmarTa maRla

da Tavze lewa rostoms, man ki


ar iwyo gminva,
Tumc daiklakna, aitana
tkivili gmirma.

zurabma erTi gaiRima


da uTxra ase:
`ar Sexvedrixar, falavano,*
gatyob, Cems msgavsebs.

saxedaria Seni cxeni,


raSi ki ara,
da Seni mklavic ver patronobs
kargad iaraRs.

moxuci gmiri swored maSin


aris suleli,
roca gaxdeba Wabukuri
saqmis msurveli~.

SercxvaT erTurTis, ecotavaT


sadgomad miwa,
iqcies zurgi da gascildnen
erTmaneTs im wams.

gmiri rostomi daeria


mtris jars maxviliT,
Turanelebi daireka,
rogorc naxiri.

aq ki zurabmac iranis jars


uswora mzera,
sadaveebi mianeba
fexficxel merans.

iranelTaken boRmiT savses


da risxviT mavals
vervin daudga, mouswrafa
sicocxle mravals.

spa iranelTa daarbia,


viT fara _ mgelma.
rostomi SiSma aitana
Jruantlis mgvrelma:

98
mand qaos mefes ar uqnaso
rame am Slegma!
da is-is iyo, piri misken
rom unda eqna,

Sexeda, zurabs daexia


laSqari misi,
miwa lalisfrad SeeReba
iranelT sisxliT.

sisxlSi mosvroda grZeli Subi,


jaWvi da xeli,
Telavda laSqars lomi sisxliT
mTvrali da xeli.

zurabis qcevam da mis mier


iranelT Jletam
gmiri rostomi ganarisxa
zomaze metad.

uyvira: `Turqo, ulmobelo


da msmelo sisxlis,
ucodvel laSqars ras erCi, ra
javri gWirs misi?

rad ar dagtexe is mklavebi


Cemive xeliT,
rom cxvris faraSi Sevardnilxar,
mZvinvare mgeli!~

zurabma uTxra: `rad ggonia


es sakvirveli?
Turanis laSqars daerie
Sen xom pirveli;

es xom Sen iyav maTi sisxlis


da kvdomis mdomi.
TuranelT arc ki ufiqriaT
brZola da omi!~

maSin rostomma upasuxa:


`saRamo dadga
da dRes cocxali gadamirCi
brZolaSi radgan,

xval SevxvdeT erTurTs, roca qveynad


sinaTle mova,
vnaxoT, vis laSqars mouwevs xval
moTqma da glova~.

99
rostomi da zurabi Tav-TavianT banakebSi
brundebian

bneli Ramea da dabrunda


zurabi jarSi
damsxvreul begTriT, dalewili
jaWviT da javSniT

da omans uTxra: `hei oman,


dRes bedis survils
moutania CvenTvis omi,
mtroba da Suri.

Tqven ra gardagxdaT, momiyevi


Tqveni omisac,
ra giqnaT iman, visac Wangi
mohyva lomis aq?

rogor getakaT is devgmiri


da viT geomaT,
romlis badalsac me ar vicnob
qveynad meomars?

erTi moxuci kaci aris,


magvari lomis,
visac ver aZRebs mZvinvareba
brZolis da omis.

is qveyanaze uZleveli
gmiri ram aris.
arvis Seukravs, viTarca mas,
risxvis qamari~.

omanma hkadra: `erTi viRac,


devs rom ityvian,
iseTma kacma mZime laSqars
Semogvitia.

gegoneboda, gamosula
RviniT mTvralio
da axla unda, meomarTa
sisxlic dalios.

Semogveria da dagvfanta
Turanis xalxi,
bevric daxoca, gauxada
iRbali Talxi,

100
mere dabrunda, sadac
idga iranis jari,
miaqrolebda bedauri,
frTamali qari~.

zurabma hkiTxa: `is iseTi


mZlavri gmiria,
falavanTagan* aravin ar
ganugmiria?

iranelebi me sakmaod
bevri davxoce
da sisxlis maTis RvariT miwis
piri avxoce.

xval mogvixdeba gadamwyveti,


omano, brZola,
xval gadawydeba, vis mouwevs
miwaSi wola.

o, RmerTo, qveynis Semoqmedo,


wyaloba momec
da ar davtoveb qveynad duSmans da
avis mdomels!

axala ki sufra, TavSeqceva,


mRera da lxini!
modi, CamovsxdeT da varami
CaviklaT RviniT!~

iqiT rostommac alodina


laSqari didxans,
gvian dabrunda, givis brZolis
ambavi hkiTxa.

givim miugo: `brZolis velze


aseTi kaci
me ar minaxavs. Tuss miapyro
man mzera mkacri

(grigalze ijda da xelT epyra


gurzi* veeba).
daiRriala lomis xmaze
da Tuss Seeba.

aZgera gurzi ise mZlavrad,


rom misma Zalam
gmir Tuss Tavidan muzaradi
gadaacala.

101
gaiqca Tusi, ver daudga
mxedars mxedari,
datova velze CvenianTa
bevri cxedari~.

amis gagebam daaRona


rostomi mwared,
daagdo givi da gulmwyrali
gavida gareT.

qaiqaosTan gamocxadda
da uTxra patrons,
rac man zurabTan ganicada
brZolaSi martom:

`aseTi gmiri ar unaxavs


qveynad aravis,
aseTi mZleTamZle, risxva da
gulis mzaravi.

is dedamiwas zneqs, rodesac


miwaze dadis,
TaviT ki varskvlavT ebjineba,
maRali camdis.

ver davamarcxe is maxviliT,


gurziT da isriT,
mere mindoda, gadmomeRo
cxenidan kisriT,

gavcecxldi kaci da vutace


kidec qamari,
magram, mefeo, is devgmiri
da klde ram aris.

idga mTasaviT, Cems Zalas is


arc grZnobda, vgoneb,
davexsen, radgan aRar mqonda
kvlav brZolis Rone.

ase gavcuddi, gamovbrundi,


ver vuqen rame.
daRamda kidec da umTvaro
Camowva Rame.

xval gamJRavndeba Cvens WidilSi


ganzraxva uflis.
ar vici, visi Seimosvis
ca lega RrubliT.

102
o, xval romelsac gaumarjvebs
gangebis neba,
man keTil sulebs da cis mnaTobs
Seasxas qeba!~

qaosma uTxra: `RmerTs SevsTxovoT,


movigoT omi.
man daamarcxos Cveni cudis
da avis mdomi.

me ki amaRam mas mivmarTav


mxurvale locviT,
Sens Tavs RvTaebas Sevavedreb
muxlebze cocviT.

nu SiSob, gmiro, da Tavmdebi


amisi me var,
rom xval uTuod mogixdeba
im Turqis Zleva.

mWknari imedi ayvavdeba


da amis Semdeg
saxeli Seni amaRldeba
zecaSi mzemde~.

gmirma madloba moaxsena


Sah qaoss, radgan
gulSi imedi Causaxa
da mere adga.

Tavis banakSi gaeSura,


iqiT qna piri,
guldardiani midioda
gamwyrali gmiri.

zavari Tavis Zmas eaxla,


suliT iwvoda,
dRes rostoms Tavze ra gardaxda,
jer ar icoda.

rostomma puri moiTxova,


daicxro guli
da mere zavars ase uTxra:
`gamige Tqmuli!

iyav fxizeli, me viT getyvi,


ise hqen, zavar:
xval me aqedan brZolis velze
rodesac gaval,

103
Cemi laSqari aiyvane
am Cemi droSiT.
waiRe Cemi oqros taxti
da oqros qoSi.

iq damicade, sadac aris


Cemi karavi
manamde, sanam mzis piri Cans
daufaravi.

Tu gamarjveba me merguna,
ukanve moval
da Tu ara da, Tu brZlaSi
sikvdilma mpova,

nu momakiTxavT, miatoveT
Tqvenc brZolis veli
da Cemi sisxlis aRebazec
aiReT xeli!

zabulisTanSi yvela erTad


dabrundiT ukan,
Cemi ambavi amcneT dasTans,
da ridi nu gaqvT;

Sen anugeSe dedaCemis


guli mwuxare,
mokvda-Tqo igi, vis saxeliT
hqonda mquxare.

uTxari, Cemze nu idardebs,


wuxili kmara,
yvela momkvdara, vinc Sobila,
vin cocxlobs marad?

bevri niangi, bevri vefxvi


da bevri lomi
momiklavs qveynad, gardvixade
mravali omi.

viyavi bevrze bevri mtkice


cixis mngreveli,
ar Semxvedria qveynad kaci,
Cemi mZleveli.

zecas sikvdili moaqvs bolos,


ase aqvs wesad,
Tundac aTasma welma ganvlos,
ver waxval versad.

104
aba jamSidi* gaixsene,
is mZleTa mZlevi,
Teimurazi* moigone,
mboWveli devis,

qveynad sxva mefe sad yofila


maTi sadari,
magram Sexede, dRes jamSidi
aba sad aris!

rodesac mova kacis Tavze


sikvdilis jeri,
unda wavides, yrma iqneba
igi Tu beri.~

banaks gautyda Ramis Zili


tkbili da amo
da mTeli Rame saubrobdnen
zurabis gamo.

zurabma rostomi waaqcia

roca kaSkaSa frTa gaSala


brwyinvale mzeman,
xolo pirbneli frTa dakeca
frinvelma bnelma,

wamodga zeze TahamTani*


da tyavi vefxvis
Caicva tanze. (daquxebas
iwyebda mexi).

amxedrda cxenze. gamovida


velze mRelvare.
rkinis CaCqani daexura
mzeze elvare.

zurabs eZebda, misken epyra


Tvali da mzera.
Sexeda, zurabs hqonda lxini,
cekva da mRera.

zurabma omans ase uTxra:


`ai, is gmiri,
visTanac guSin brZola mqonda
saTqmelad Zviri.

105
simaRliT igi rodi aris
Cemze patara,
magram brZolaSi CemTan kargi
dro ver atara.

aqvs mas mxar-beWi da mklavebi


Cemi badali
da cxenosnobiT mec majobebs,
giTxra marTali.

me mis niSnebSi melandeba


xateba mamis,
vuyureb am kacs da eWvebma
damWamon lamis.

igi rostomi unda iyos.


oman, vgrZnob ase
da axla ki mas Tu Sevebi
kvlav risxviT savse,

miTxari, gana kargs Caviden?


viT gansji amas,
rogor iqneba, umecrebiT
vebrZolo mamas?~

omanma hkadra: `Tumc ar vicnob


rostoms axlodan,
magram is omSi me mravaljer
momiaxlovda.

mazandaraSi ra ambebi
daatriala,
gurziT da laxtiT mteri rogor
gaatiala!

mgoni, is aris, me mecnoba


rostomis raSi.
Tumc ufro iyo mZvinvare da
ficxeli maSin~.

zurabma myisve muzaradi


Tavze ixura,
gulmxiaruli wamoiWra
zeze jiqurad,

velze gavarda sixarulis


didi ZaxiliT.
xelSi eWira mZime laxti,
rogorc maxvili.

106
rostomTan Sedga, miesalma,
Sescina tkbilad,
TiTqos is Rame Zineboda
am kacTan wyvilad.

hkiTxa: `xom RmerTma dilas mSvidad


agayenao,
brZolis Sesaxeb gulma ra gzas
dagayenao?

mo, gadavagdoT mtrobis xmali,


mtrobis isari,
nuRar viqnebiT kvlav moqiSpe
da mosisxari;

gadaviviwyoT is, rac RmerTTan


SevcodeT guSin,
ar viqonioT erTmaneTis
qiSpoba gulSi!

ratomRac Zlier Segiyvare,


rogorc ki gnaxe,
naxe, sircxvilis cremli rogor
mirecxavs saxes!

miTxari, gmiro, xvaSiadi*


gamande Seni.
saxelis malva gana Senebr
falavans* Svenis?!

nuTu Sen sisxli saamisa


ar gidgas tanSi,
rostomi ar xar Sen, ganTqmuli
zabulisTanSi?~*

zurabis sityva moismina


rostomma da Tqva:
`Cven ar gvqonia, ymawvilkaco,
aseTi daTqma,

SebrZolebaze erTurTs sityva


miveciT guSin,
gavtexo igi, es imedi
ar gqondes gulSi!

Sen Tu bavSvi xar, me ara var


ymawvili awi,
velze saomrad gamovsulvar,
amxela, kaci.

107
unda SevibneT. gaimarjvos
Cvens Soris erTma,
dae, aRsruldes is, rac CvenTvis
isurva RmerTma!

gamocdili var, bevri kargi


da avi vici,
ar miyvars kacis moRoreba,
gatexa ficis!~

maSin zurabma upasuxa:


`viT gatyob, Sen aq
Cems darigebas arc ki ginda,
miapyra smena.

me ki mindoda, bero kaco,


ase gdomoda,
Tavis dros suli Sens loginSi
amogxdomoda.

ukve akldamebs iSeneben


Seni xnisani
da sulis xsnisTvis zrunva aris
maTi mizani.

Sen ki briyvulad micemixar


sisxlis Rvris survils.
mewios RmerTi, amogxado
axlave suli!~

Camoxdnen cxeniT, moisinjes


abjari tanze
(avi zraxvebiT hqonda guli
orives savse).

vefxviviT erTurTs daeZgernen


gulgacxarebiT,
oflis nakaduls Seuries
sisxlis Rvarebi.

alionidan saRamomde
gagrZelda brZola,
mainc ar hqondaT gulSi mcire
SiSi da Zrwola.

zurabma didi daiZaxa,


SeinZra miwa,
eZgera rostoms, da rostomic
miwaze iwva.

108
waqceul mxedars zed daajda
maSinve gmiri.
rostoms sul miwiT daetena
cxviri da piri.

zurabma myisve basri dana


amoiwvada.
mixvda rostomi, ras uzamdnen,
kargad icoda.

ayvirda: `gmiro, Semiwyale,


gfaravdes RmerTi!
vidre momklavde, maTqmevine
saTqmeli erTi~.

cbierma rostomma zurabi moatyua: CvenSi aseTi wesia, pirvel waqcevaze falavani damarcxebuls
cocxlad gauSvebs, meored Tu waaqcia, maSin Wris Tavso.

mis macdur sityvebs daujera


ymawvilis gulma,
keTili kaci daarwmuna
cbierad Tqmulma.

Seundo rostoms, ar moeqca


Zleuls avad da
am dros ki velze niamorma
gainavarda,

gamoekida mas zurabi,


Seqcevis mdomi,
arc gaixsena im dRes Tvisi
rkena da omi.

nadirobidan ki banakSi
dabrunda Rame.
omanma brZolis ar icoda
jer kidev rame.

zurabma uTxra omans maTi


ambavi srulad,
Tu viT ajoba mters, magram viT
ar sZlia sulma.

omanma TavSi xeli ica,


cecxlebr aRenTo:
`aseTi mteri (RmerTo!) rogor
unda dagendo!

109
vaime, am kacs ra uqnia,
SexedeT erTi!
gagbaxebia vaJkacoba,
gamwyrala RmerTi.

es ra giqnia, xalxo, amis


saqciels daxeT!
uzambarisTvis* agixsnia
Sen TviTon maxe.

sxva dagixsnia, xolo Tavi


wagixdenia,
mosalodneli didi safrTxe
agixdenia!

rad daiviwye, gmirTagmiro,


andaza Zveli:
`Semcdarxar, jaban mtrisganac Tu
xifaTs ar eli~.

es Tqva omanma, gamwyralma da


gaocebulma.
magram zurabma mSvidad uTxra:
`nu Relav, oman,

gularxeinad iyav, ar xams


SiSi da Zrwola!
xval me xelaxla momixdeba
im kacTan brZola

da mas gaCveneb borkilebSi,


gjerodes Tqmuli!~
Tqva da karavSi gaemarTa
mZvinvare guliT.

raki rostomma daigula


sikvdili Sorad,
moiTqva suli, daemsgavsa
foladis goras.

Semdeg Zlivs SesZlo, mdinarisken


biji gaedga.
dalia wyali da xelaxla
suli Caedga.

Tavi da tani daibana


ankara wyliT da
qveynierebis Semoqmedi
axsena wminda.

110
moTqmiT da cremliT Zliereba
misi adida,
jer ar icoda, bediswera
ras uqadida.
Tavidanve rostoms RmerTma imdeni Zala misca, rom mas es Zala moZraobaSi xels uSlida. RmerTs
sTxova: cota Zala momaSore da roca damWirdeba, maSin damibruneo! RmerTma mas es survili Seusrula.
rostoms swored axala dasWirda is gadanaxuli Zala da RmerTs sTxova: igi ukanve daebrunebina. Rmer-
Tmac daubruna.

zurabis sikvdili

CamoqveiTdnen cxenebidan
sarkenad isev.
da moiwia avis ndomad
gangeba mqise.

Tuki gabrazda bedi avis


da Savis mdomi,
gjerodes, kaJic darbildeba,
viTarca comi.

zurabma rostoms xeli ise


daavlo Zlier,
TiTqos Seikra is ciuri
Zalebis mier.

aman ki ufro gaaSmaga


rostomi mwyrali
da qed-kiserSi zurabs mZlavrad
daavlo brWyali,

orad mokeca axalgazrda


misma Zalam da
aha, zurabic am cxovrebas
daesalama.

dasca miwaze, magram ki ar


imedovnebda,
Tu Zirs zurabi ase didxans
daayovnebda.

basri xanjali amoiRo


xeliT swrafiT da
Tavisi RviZli Svilis guli
xanjliT dafliTa.

zurabma erTi daigmina


da Zirs daeca,
miuxvda, rom mas am brZolaSi
bedi daewva.

111
uTxra: `dRes me rac momivida,
Cem Tavs vabraleb,
sicocxlis Cemis gasaRebi
Sen Cagabare.

Sen Cems sikvdilSi ar migiZRvis,


danaSauli, _
rac bedisagan dagvewesa,
gverds ver avuvliT.

afsus, iqneba Cemze kidec


icinos mterma,
Cemi mxar-beWi rom dasvara
miwam da mtverma!

gamovyolilvar mamis Tvisis


moZebnis survils,
ver vnaxe igi, mis ZebnaSi
amomxda suli.

viare qveynad, raTa mamis


mexila saxe
da am qveynidan mival ise,
igi ver vnaxe.

vai, rom mainc Tan mimyveba


ocneba amis
da ise vkvdebi, rom mnaxveli
ver gavxdi mamis!

Sen ki, moxuco, Tundac Tevzad


Caxvide wyalSi
an cas varskvlavad rom gaekra,
roca gsurs, maSin,

anda sibneles SeenivTo


Sen TviTon bneli,
mostaco miwas mzis sxivebi
sinaTlis mgvreli,

mainc mogispos Sen rostomma


qveynad bogini,
roca gaigebs, rom miwaa
Cemi logini.

vinme molaSqre wava masTan


ambis mbobeli,
Senc es mogelis, gaxde misgan
bedis mgmobeli!~

112
roca rostomma es ismina,
gaSterda metad,
TvalTa sinaTle daubnela
dasxmulma retma.

ra unda eqna, ra pasuxi


unda gaeca!
moeWra muxli da ugonod
iqve daeca.

tiriliT hkiTxa, ra movida


rostomi grZnobas:
`sad gaqvs niSani, riTac me Sens
SevZlebdi cnobas?

rostomi me var, sicocxlis da


Tavis mgmobeli.
Cemze SavebSi Camjdariyves
Cemi mSobeli!~

sxeulSi sisxli aRuSfoTda


rostoms mduRare,
Tma daiglija myviralma da
guliT mwuxarem...

roca zurabma am yofaSi


rostomi naxa.
uTxra: `godeba gviania,
moxuco, axla,

marTla da Sen Tu mama iyav


Cemi faruli,
ra iqna Sengan an dandoba,
an siyvaruli?

me xom vcdilobdi, momeyvane


azrsa da cnobas!
Sen gulSi ratom ar SeuSvi
kacuri grZnoba?

roca aqeTken movdiodi


buk-dafis cemiT,
CemTan movida gulmwuxare
mSobeli Cemi.

atirebulma da kaeSniT
aRsavse dedam
Tvalmargalitis mZime mZivi
Semaba zed da
8. sparsuli poeziis Sedevrebi
113
miTxra: vin icis, awi SenTvis
ra dRe dadgeso,
es mamis niSnad gqondes,
vinZlo gamogadgeso!

axla gaxseni bandi Cemi


jaWvis perangis
da gamicani Svili var Tu
mteri veragi!~

roca rostomma niSneuli


mZivi ixila,
ayvirda, tanze samoseli
Semoixia.

Rriali morTo: `Cemiv xeliT


mogkali, Svilo,
lomgulo gmiro, vardis rtoo,
saTuTad Slilo!~

didxans godebda sakuTari


sicocxlis mteri,
Tma daiglija, Tavs iyara
miwa da mtveri.

da maSin mamis sanugeSod


aRmoxda ymawvils:
`cremlebis frqveva da tirili
fuWia awi.

ra maqnisia Tavis gvema


da mokvdineba!
rac moxda, moxda! bedma Cemma
ase ineba~.

SuqismToveli mze gumbaTis


kideSi Cadga,
daRamda, magram TahamTani*
kidev ar Canda.

ocma mZleTamZle falavanma*


iranis laSqriT
rostomisaken gaaqana
fexmardi raSi.

naxes mindorSi ori cxeni


umxedrod mdgari,
mterSi asvrili; erTs ekida
rostomis fari

114
da ar moCanda unagirze
wamomarTuli
mZle pilotani*, mudam brZolis
saqmiT garTuli.

TvalT daubneldaT, Tavs daecaT


mexi da zari.
gmiri rostomi rom ver naxes,
egonaT mkvdari.

mefes eaxlnen mZime ambiT


SeZrwunebulni:
`dagviqvrivdao TahamTanis
taxti qebuli!~

amoxda laSqars yvirili da


godeba mware,
TiTqos SeinZra dedamiwis
oTxive mxare.

zurabma uTxra guldamwvar da


sabralo mamas:
`me ar megona, Tu gangeba
mizamda amas.

dRes, roca Cems beds daZinebuls


awevs burani,
gansacdelSia Cavardnili
mTeli Turani.

es mainc qeni, danarCeni


rac aris, aris:
Turanis zRvarze nu gadava
iranis jari!

maT qveynad Cemi imediRa


gaaCndaT mxolod,
is ki ara da, ai, rogor
movida bolo!

nebivrobas myavs daCveuli


Turqi mxedrebi,
ar ganurisxde, mxolod amas
Segevedrebi!

cixeSi erTi sardali myavs


iranelT tomis,
me davatyveve, roca TqvenTan
daviwye omi.

115
Seni aq yofna damifara
mzakvruli zraxviT,
ar gamaxara Seni cnobiT
da Seni naxviT.

RmerTma miuzRos mas amisTvis


samagiero!
magram Sen TviTon xels nu axleb,
gmiro Zliero!

ra vuyoT axla, Tu sawuTro


ganagebs amas;
Tu sakuTari xeliT unda
movekal mamas!

movel, viT elva da mivdivar,


viTarca qari,
RmerTma inebos, rom gameRos
samoTxis kari!~

amoikvnesa da Seswyvita
saTqmeli amiT,
guli aevso mwvave cecxliT,
Tvalebi namiT.

rostomi myisve cxens moaxta


ficxi da Cqari,
gulSi xanZari boboqrobda,
tuCebze qari!

mTavarbanakSi gaeqana
guliT mwuxare,
SeiWra jarSi da gaisma
sityva mquxare.

iranelebma gaixares
rostomis naxviT,
magram rostomis rom moesmaT
kvnesa da axi,

hkiTxes: `ra moxda, gmirTagmiro,


ra ambavia?
rogorc etyoba, bedi Cveni
mainc avia!~

rostomma TvaliT gadmohyara


cremlebi cxare,
mere SesZaxa: `xalxo, gveyo,
rac sisxli vRvareT!

116
vubrZaneb laSqars, erT isarsac
nuRar isvrian,
saSineleba, rac me vqeni,
sakmarisia!~

modis zavari, tanze


javSanSemoxeuli,
xelyofili aqvs samosiviT
TviTon sxeulic.

Zma roca naxa sabrZolvelad


gaficxebuli,
rostomma uTxra mas Svilisgan
daficebuli:

`me axla vnanob Cems sisxlian


saqmes, saqciels,
codvaTa CemTa sacodavad
gadamaqcies.

he Zmao zavar, xedav? gulSi


Camesxa gesli,
amomeTxara samudamod
fesvi da Tesli!...~

rostomma omans gaugzavna


Sikriki mali:
`SurisZiebis da qiSpobis
Cavage xmali.

me dReis Semdeg Tqveni mteri


ara var wamiT,
SevwyvitoT omi da yoveli
damTavrdes amiT!

Tumca Sen TviTon codvebSi xar


gamoxveuli,
cecxls rom mieci Cemi suli,
Cemi sxeuli.~

omanma mtkiced iuara


braldeba misi:
`me zurabs gverdSi ise vedeq,
viT Zma da Tvisi.

me ra brali maqvs, damnaSave


aris hajiri
da es codvebic mis kiserze
aris dajrili.

117
es man daRvara ucodveli
zurabis sisxli,
CemTan ra gindaT, hajiria
sikvdilis Rirsi!~

rostomma es rom gaigona,


gaSmagda metad,
TvalT daubnelda da daiwyo
tuCebis kvneta.

ficxlav amxedrda,
saomari daagdo veli,
mieWra hajirs, sayeloSi
daavlo xeli,

miwaze dasca da undoda,


Tavi moeWra,
magram aq rostoms didebulTa
gundi moeWra

da sikvdilisgan daifara
flidi hajiri.
rostomma isev inaxula
Svili daWrili...

sacodaobis im adgilze
mogrovda yvela:
goderZi, Tusi, gosTahami
undodaT Svela,

yovelgvar Rones eZiebda


jari da xalxi,
avicdinoTo iqneb bedi
Savi da Talxi!

am dros viRacas rostomisTvis


Tvali moekra,
xanjali eZro da undoda,
Tavi moekla.

myisve miscvivdnen ubedur da


sacodav mamas,
Sekres (Tavadac tirodnen, ros
Svrebodnen amas).

goderZma uTxra: `ras uSveli


Sens saqmes amiT,
Tund miwis pirze aayeno
mtveri da kvamli!

118
awi Tavs Tundac miayeno
ziani asi,
amas zurabis dasaxsnelad
ara aqvs fasi.

Tu ki sawuTros qveynad misi


darCena unda,
ar mogikvdeba da Senc masTan
icocxle mudam!

da Tu mas Cvengan wasasvlelad


amzadebs RmerTi,
ras vizamT?! kacis Ze ukvdavi
maCvene erTi!

sikvdili yvelas inadirebs,


visac ki xedav.
sikvdili elis yovel suldgmuls,
mefes Tu mxedars.

vin ar vRondebiT, roca igi


mogvagondeba,
aqedan gvmarTebs Cvens sakuTar
Tavze godeba!~

dedam zurabis sikvdilis


ambavi gaigo

moicva miwa Turanisa


glovam da Zrwolam:
`gmiri zurabi imsxverplao
rostomTan brZolam!~

samanganis Sahs es ambavi


rogorc ki esma,
atexa zruni* da godeba,
moTqma da kvnesa.

dedas acnobes es ambavi


Jruantlis mgvreli:
`zurabi rostoms mouklavso
sakuTar xeliT!~

sabralo dedas mexi eca,


gaisva brWyali
da daixoka pirisaxe
broli da lali.

119
manam hkioda, sanam bneda
Seeyreboda.
mere daeca, micvalebuls
Seedreboda.

Tmis zilf-kavebi qamandiviT


grexil-xveuli
Tvisive xeliT daiwewa.
misi sxeuli

sisxlis nakaduls aCqefebda


da sisxlis Rvarsac.
isev daeca, daemgvana
sabralo mkvdars da

ise gaxelda, Tavze miwa


iyara Savi,
ise gaSmagda, daiWama
kbilebiT mklavi.

mere adga da Tmaze cecxlis


ali dainTo,
muSkis dalali daitrusa, _
Tmac ar daindo.

mwared moTqvamda: `vai Svilo,


sulo dedisav,
sad gdixar axla gadamyreli
Savi bedis? sad?

uSenod yofna dRemdec Wirze


ufro meWira,
Sens molodinSi Tvali mudam
gzaze meWira.

megona beCavs, moZebnidi


megona mamas,
ras vifiqrebdi, Tu iRbali
mizamda amas!

ras vifiqrebdi, rom sakuTar


mamas naxavdi
da Tavs ki, vai, misi xeliT
daimarxavdi!

sulwawymedilma, vinc iyavi,


Tu ar icoda,
Seni sinorCe mainc ratom
ar Seicoda?!

120
SenTvis mewvoda suli
dardebSemoseuli.
gana miwisTvis vasaTuTe
Seni sxeuli?

aravin ar myavs, rom SevCivlo


gulis naRveli,
nuTu xelaxla ver gixilav,
ise waxveli?

Seni saxeliT vis mivmarTo,


viRas vuwodo?
dardiT, naRveliT awi xeli
viRas vuwodo?

aw laSqrobidan gamarjvebiT
veRar momixval,
mamas eZebdi da samares
gadawydomixar...

he Svilo, manam, sanam gulSi


dagcemda danas,
sanam sicocxles mogispobda
Senive mama,

rad ar aCvene niSani, rac


wesiT da rigiT
me gagatane? Sen im niSniT
gicnobda igi.

laSqrobis jafa ratom mec ar


gaviziare,
mamaSenisken SenTan erTad
rad ar viare!

me rom mnaxavda, eweoda


sawadels miT xom!
gagvitkbeboda, rogorc amas
adaTi iTxovs.

gadaagdebda moRerebul
xmalsac da Subsac,
dagvikocnida sacodavi
Tvalsa da Sublsa...~

ase moTqvamda da godebda


sabralo deda,
ar SeirCina samoseli
sxeulsa zeda.

121
mis SemxedvareT SemoegznoT
cecxlis alebi.
gulebi sevdas ver itevdnen,
cremlebs Tvalebi.

isev davarda, wauvida


goni srulebiT.
godebdnen sxvebic, sevdiT
gulebdaisrulebi.

gons rom movida (ra simSvide,


ra sulis moTqma!),
isev daiwyo Secxadeba,
gminva da moTqma.

eh, cremli iyo is Tu sisxli


guliT wurvili?
`Svilis gvirgvini momarTviTo!~
iyo survili.

Svilis gvirgvinze daanTxia


cremlebis Rvari.
gamoitira Svilis taxti,
mefuri gvari.

gamoiyvana cxeni igi,


frTamali raSi,
zurabs rom hyavda, mze misi rom
brwyinavda, maSin.

quranis Tavi miixuta


dakodil gulze
(viT uZlebs guli mas, vinc aseT
sanaxavs umzers!).

Subli da Tvalni gadakocna


zurabis cxenis,
cxens floqvebamde Casdioda
cremlebi cxeli.

Tumca ra cremli! nakaduli


Cqari da mali.
sul daukocna cxens muxlebi,
foli da nali.

gamoitana mkvdari Svilis


kaba da Coxa,
guls Caixuta, magram guli
ver moioxa.

122
gamoitana misi xmali,
jaWvi da Subi,
mis xarisTava gurzs* axeTqa
Tavi da Subli.

mere lagami da qamandi


amoiJina,
misi lagami zed saxeze
wamoiSina.

gamoitana daRupuli
Svilis CaCqani
(isev godeba, cremlis Cqeri
isev Cqar-Cqari).

gamoitana fari, Svilis


tanze nafari...
misiv basri xmliT cxens
daaWra Zua-fafari.

oqro da vercxli ar isurva


dasadebad da
Raribebs misca, rac sad hqonda
da sad ebada.

gaasaCuqra uamravi
cxeni da raxti.
gamoigmana saxlis kari,
dalewa taxti,

gadmoungria sra-sasaxles
bani da burji,
TviTon ki ZaZa Seikera
Savi da lurji.

dRe-Ram moTqvamda, gulze cecxli


ekida mwveli,
zurabis Semdeg kidev erTi
icocxla weli

da wlis bolos ki, rac sabralos


surda Zalian,
igi auxda, godebaSi
suli dalia. 6

123
givis mier qaixosrovis
Camoyvana iranSi

esizmra goderZs: viTom xvatiT


damzral iranSi
movida wvima da daaZRo
wyliT dedamiwa.

naxa, Rrubelze angelozi


Camomjdariyo.
da angelozman man falavans*
xma uyo ase:

`Tqven rogor gindaT, gadaurCeT


am gaWirvebas
an Turq gveleSaps, rogor fiqrobT,
gausxlteT xeliT?

mismine: Tqveni ufliswuli


TuranSi* cxovrobs.
qaixosrovi ewodeba
im yrmas saxelad.

siauSis Ze aris qveli


xelmwife igi.
garda gvarisa sxva aTasi
Rirsebac amkobs.

is siauSis Teslis kia,


magram dedis mxriT
Turis,* irajis* Zmis, modgams mas
Camomavloba.

roca iranSi dabrundeba


keTili fexiT,
zecas rac unda hkiTxos, misgan
pasuxs miiRebs.

is mamis sisxlis saZieblad


aisxams rkinas
da nacartutad gadaaqcevs
Turis qveyanas.

124
Surisgebis jaWvs ar gaixdis
tanT, unagirze
dauRamdeba, unagirze
gauTendeba.

didebulTagan da gmirTagan
givis Tvinier
mis kvals veravin ver miagnebs
am qveyanaze.

aseTi aris ganagebi.


keTili TvaliT
umzers mas zeca da usazRvro
siyvaruliTo~.

roca goderZma Zilisagan


gamoiRviZa,
ufals Tayvani sca, madloba
uZRvna mravali.

TeTri wverebiT miwa xveta


monobis niSnad,
iranis mefis sasoebiT
aevso guli.

xolo rodesac mze gamoCnda


mTianeTidan
da ze aRmoxda, viT CiraRi
manaTobeli,

spilosZvlis taxtze nebierad


dajda morWmiT* da
daadgmevina sasaxleSi
sandlis skamebi.

fiqriT moculma
Svili Tvisi gamoibara
da mas mouyva is sizmari
TaviT bolomde.

uTxra: `dRe Seni da nabiji


kurTxeulia.
varskvlavi aris gzaTa SenTa
manaTobeli.

Sen rom dedaSens daebade,


iseTi iyav,
mTeli qveyana Sen qebas da
xotbas ityoda.

125
uflis gangebiT, wuxel ZilSi
roca viyavi,
sizmrad keTili angelozi
gamomecxada.

Rrubelze ijda mawvimarze


qarsa da TqeSSi
da xvatiT damxvrCaval xalxs
simZimils ganuqarvebda.

rom daminaxa me, es miTxra:


`ici Tu ara,
es mwuxareba da es xvati
Tu risgan aris?

imisgan, rom Tqvens Sahs farri* aqvs


sul davsebuli
da xelmwifeTa wesisamebr
ar irjebao.

aio, miTxra, Turanidan


qaixosrovi
rom dabrundeba, iranis mtrebs
musrs gaavlebso.

vervin miagnebs mas da vervin


ver Camoiyvans
Ze xorcieli Seni Svilis,
givis gardao.

maRalma zecam gadmogvxeda


mowyale TvaliT,
radgan Sen gergo, gansacdlisgan
ixsna irani.

ficxel brZolaSi daeZebdi


didebas mudam.
axla ki ager ukvdav saxels
ixveW iCqiTad.

mere ra saxels, qveyanaze


kaci da sityva
sanam arsebobs, Senc yovelTvis
rom ixsenebi!

wuTisofelSi radgan mudam


ar cocxlobs kaci,
isev saxelis xelT gdeba sjobs
am soflad gdebas.

126
qveyanas mefes daubruneb,
ra ginda meti
da sikeTis xes Sensas totebs
dauxunZlavo!~

givim miugo: `mamaCemo,


mona var Seni,
sanamdis vcocxlob, rasac metyvi,
imas vecdebi.

Tu SeviZeli, Sevudgebi
am saqmes dResve
locva-kurTxeviT SeniT, Cveno
winamZRoloo!~

dabrunda Sin da maSinaTve


wasvlis samzadiss
Seudga givi mamis sizmriT
gaognebuli.

meuRle hyavda givis rCeulT


Soris rCeuli.
TviTon rostomis qaliSvili
gaxldaT is qali.

banu goSafis yurs rom esma


givis ambavi
(gasamgzavreblad ukve cxeni
Seukazmavso),

werweti welis rweviT Tavis


qmarTan mivida
da uTxra: `gmiro, sul saxelis
maZiebelo,

rogorc gavige, Turme Turans*


miemgzavrebi,
vinZlo iq sadme mefis Cvenis
kvals miakvlio.

Tu nebas damrTav, falavano


saxelovano,
rostomTan waval, misi naxva
minda Zalian.

danatrebuli var mamisTvis


Tvalis Sevlebas,
mas rom ver vxedav, Zlier vwuxvar
SeWirvebuli.

127
naxvamdis, kargad gnaxe gmiro,
saxelganTqmulo!
falavanT zurgi iyavi da
iqnebi kvlavo.~

gamoiTxova qmrisgan neba,


gabrunda misgan
da siisTanis* gzas dadga
gaxarebuli.

givis wasvla TuranSi


qaixosrovis saZebnelad

roca aRmoxda mze, am qveynis


manaTobeli
da aremare vardisferad
aaelvara,

movida givi mokazmuli


da SeWurvili,
niavqariviT frTamal cxenze
amxedrebuli.

goderZma hkiTxa: `amxanagad


vin migyavs, Svilo,
grZel da Znel gzaze vin mogyveba
Tanamdgomado?

givim miugo: `falavano


saxelganTqmulo,
Tavaweulo, gulovano
da goniero,

qamandi aris amxanagi,


Cemi da cxeni.
im mxares sxvisi daxmareba
me ar mWirdeba.

jari im gzaze rom viaxlo,


ar gamodgeba,
jars rom naxaven, Tavadac jars
momagebeben.

unagirs Camokidebuli
qamandi minda,
cxeni da tanze talavari
induri* mxolod.

128
velze momelis xetiali
da mTebSi bobRva.
iq ki vin unda gamiwios
me megzuroba!

xolo rodesac romelsame


qalaqs gavivli,
veravin unda micnos, Torem
xifaTs vewevi.

qveynad ganTqmulo falavano,


kurTxeviT SeniT
da bediT SeniT me uvneblad
dagibrundebi.

patara beJans Sen gabareb,


mas momiare,
ar damiRono da mkerdidan
ar momiSoro!

miswavle Cems biWs omis rigi,


rom Tavis droze
brZolac SeeZlos
da molxenis wesic icodes!

bavSvia is jer, magram ukve


koWebze vatyob,
saxelovani da guladi
kaci dadgeba.

mSvidobiT iyav, mamaCemo,


gaxsovde, magram
Cemze fiqrebma Tavi Seni
ar damiRonos!

ar vici, erTurTs kvlav odesme


vnaxavT Tu ara;
qveynis Semoqmeds, Cven ra vuwyiT,
ra udevs gulSi!

rodesac mis win locvad mdgari


gairecxav RawvT,
gTxov, Cemi Tavic Seavedro
meufes Cvensas,

radgan is aris uzenaesT


uzenaesi
da sxva yoveli sulieri
mas emoneba.
9. sparsuli poeziis Sedevrebi
129
es mxolod nebiT misiT brunavs
wuTisofeli
da mcnebiT misiT gagviCnda Cven
sarCo da bina.

man Seqmna miwa, man Seqmna dro,


man Seqmna yofa,
man ganaCina Zlierebac
da uZlurebac.

imedi mxolod misi gvaqvs Cven,


SiSic misi gvaqvs.
cecxlis, haeris, wylis da miwis
is aris RmerTi.

vin unda iyos Semwe Cemi


da winamZRoli
sxva, wuTisoflis Cvenis,
mamav patrono, wino?~

goderZs moxucis Tavi hqonda,


Wabukis guli,
vefxviviT iyo SemarTuli
mudam brZolisTvis.

kidev naxavda Svils Tu ara,


es ar icoda
da amis gamo gul-muceli
ewvoda mamas.

Camoxda cxeniT givi, gmiri


saxelovani
da eambora Tavis lomis
msgavs mamas mklavze.

mamam ki mZlavrad Caixuta


Ze Tvisi gulSi,
gzaze damdgari Svili didxans
kocna da kocna.

Semdeg iazdans* sca Tayvani


moxucma kacma:
`he mowyaleo, gexvewvebi,
Sen Semewie!

dRes Sen gabareb Cems suls, Cems guls


da Cems gonebas,
Cems vaJs, jer kidev ymawvils, magram
saxelmoxveWils.

130
Tu Cvens qveyanas eRirseba
Tavisufleba,
es Cemi Svili xelmeored
maCuqe meo!~

amqveyanad bevrma bevri tanjva


da jafa naxa,
didebis gamo moiTmina
mravali Wiri.

bolos ki mainc miwa aris


kacis logini.
samsalas SevsvamT, salbuni rom
ara aqvs, iseTs.

rodesac ici, ar darCebi


am qveyanaze,
wresgadasuli wadilis Tajs*
ras irqvam,* neta!

erTi dRe mova da, icode,


miwaSi Caxval
im Seni zomagadasuli
wadilianad.

netarebad da Svebad qveynad


is unda gqondes,
sxvisi SvebisTvis Sen rom vnebas
daimsaxureb.

Sen gtanjavs vneba, nacvlad ki sxva


eZleva Svebas,
saflavs da WurWels* Sensas
romc ar uyurebs, ise.

dadgeba dro da mis Svebasac


eqneba bolo,
bolosdabolos isic miwis
kerZad iqceva.

gaxsovdes mudam, rom sofeli


datovo unda.
Tayvaniscema amis gamo
icode uflis!

Tese sikeTe da aravin


ar SeaWirvo,
ai, es aris erTaderTi
gza samarTlisa.

131
am Wreli soflis ar gacdunos
oromtrialma,
mas ar SerCebi Sen yovelTvis,
es daisxsome!

didxans Tu SerCi, nu ifiqreb,


sul SevrCebio,
waxval da ukan verasodes
ver mobrundebi.

eha Wkviano da gonebagaxsnilo


kaco,
nu gZlevs cduneba da amodi
am talaxidan!

patroni Seni xom is unda


iyos, vinc Segqmna?
maSasadame, Semoqmedis
mona yofilxar.

fiqrSi wasuli rodesac Tavs


Zirs daxri, fuWad
nu ukirkiteb arsobis arss!
mas ver Caswvdebi.

ar gaekaro axlos, ar sva,


ar Wamo masTan,
ufals, iazdans*, vinc ar esavs,
suliT da guliT!

aseT arsebas yru aqvs guli,


tvini ki laye,
Wkviani kaci mas arc ki Tvlis
adamianad.

wyalsa da miwas zed arsobis


niSani aZevs,
codniT imdeni ar qna, xramSi
gadaiCexo!

yovlis SemZle da yovlis mqone


da yovlis mcodne
igia, igiv aris sulis
da gonis mTxzveli.

rodesac mefem Turanisam*


ampartavanma
gulSi ifiqra, saxels ufro
aRvimaRlebo

132
da mokla, axalmowifuli
xelmwifiSvili,7
is swored maSin Seeyara
mZime gansacdels:

qveynis Semqmnelma yovlis SemZlem


im ufliswulis
xes imnairi ram nayofi
moasxmevina,

rom mas sanacvlod damarTa is,


raic marTebda,
mtveri adina imis Tavs da
sasaxles risxvis.

meufis Cvenis, mTvaris, mzis da


ermis* patronis,
romlisgan gvaqvs Cven gamarjveba
da morWmuleba;

uflis, arsisa da samarTlis


meufis qveynad,
romlisgan aris aRzevebac
da dakninebac;

gza ar arsebobs, romlis arsis


da nebis iqiT,
verc mze, verc mTvare vis sibrZnes jer
ver miswvdomia,

ai, am uflis nebiT givim


aisxa rkina
da gzas gaudga, rogorc lomi
daudgromeli.

marto vidoda, kaciSvili


ar iaxla Tan,
ufals miando tani Tvisi
saTuTad zrdili.

ase vlo, sanam CaaRwevda


Turanis* mxares.
gzad marto mavals Tuki vinme
Semoxvdeboda,

gamohkiTxavda Turanel Turqs


Turqul enaze:
qaixosrovis ambavs xom ver
metyvi rameso?

133
Tuki etyoda: araferi
vici, misio,
amoiwvdida xmals da iqve
Tavs waaclida.

gadaaTrevda maSinaTve
gzidan da miwas
miabarebda, kvali Tvisi
rom daemala,

raTa veravin mimxvdariyo


mis namoqmedars
da iranelis vinaoba
arvis Seetyo.

erTxelac ase erTi kaci


gaiyolia,
gzis maswavleblad hyavda (mkvidri
iyo im Temis).

am kacTan erTad karga xani


iara gzaze,
didxans Tavisi xvaSiadi*
ar gaumxila.

bolos ki uTxra: `SenTvis erTi


sakiTxavi maqvs,
saidumloa, Seminaxo
unda pirmtkiced!

me rasac gkiTxav, imis pasuxs


swored Tu gamcem,
gulnamcecobas Sen veravin
ver dagabralebs.

rasac isurveb, Segisruleb


samagierod,
sulic rom mTxovo, TviTon sulsac
ar dagiWero!~

Turqma miugo: `codna Tavad


auwyavia,
magram sxvagan da sxvagan aris
is gafantuli.

mkiTxe, rac gsurdes da Tu vici


pasuxi misi,
mas rom arafriT ar dagiWer,
es gjerodeso!~

134
maSin hkiTxa mas givim: `mefe
qaixosrovi
sad aris axla? vici, ici
da miTxario!~

im Turqma ase upasuxa:


`me es saxeli
pirvelad mesmis da verafers
mogaxsenebo.~

roca aseTi moismina


pasuxi givim,
iZro maxvili da Turqs Tavi
gaagdebina.

qaixosrovis povna

exeteboda givi ase


Turanis velze,
egebis sadme xelmwifis Svils
gadavawydeo!

amasobaSi Svidi grZeli


weli gavida.
xmalma da rkinam gauxexa
fexi da weli.

kanjris* xorcs Wamda, tanze kanjris


tyavi emosa,
xan Sambs* ReWavda, xan mlaSe wyliT
iklavda wyurvils.

seravda velebs da mTagorebs


gadadioda.
Savi dRe adga Wirs gadayrils
da marto STenils...

roca rostomma TurqTa mefis


taxti daagdo
da gadiyvana jari Tvisi
jeihuns* gaRma,

afrasiabi mdinare qangs*


iyo momdgari;
brZoliT ewada dabruneba
Turanis qveynis.

135
firans ubrZana TurqTa mefe
afrasiabma:
`axlave wadi da momgvare
qaixosrovi!

dedasTan erTad moiyvane


maCinis* qveyniT
da gasaqcevi gza yoveli
Seukario!~

firanma wamsve erTi sando


kaci afrina
qaixosrovTan, frTamal cxenze
amxedrebuli.

gamoibara siavaxSis*
vaJi saswrafod
(ras Sexedavda kacis Tvali
masze ukeTess!).

moayvanina da dedamiss
mihgvara igi.
da gaiara erTma xanma
am ambis Semdeg...

givi ki isev imdagvarad


Turanis* velze
exeteboda daRlili da
xelmocaruli.

erT dRes, SemTxveviT,


rom vidoda guljavriani,
Tvalad saamo da gulwarmtac
Walaks miadga.

guldaboRmilma Seabota
Sig, yvelaferi
yvaoda irgvliv, mxolod givis
guli Wkneboda.

xasxasa molze xalisobda


kamkama wyaro;
iq sulis moTqmas an ra sjobda
da wamowolas!

Camoxda tevrSi*, saZovarze


gauSva cxeni,
Tavad ki molze wamowva Rrma
fiqrSi wasuli.

136
gulSi ambobda: `albaT TviTon
eSmaki iyo
mamaCems Tarsad sizmarSi rom
gamoecxada,

Torem amdeni xani aris,


Camovwydi kaci,
mefis nakvalevs ki vera da
ver mivageni.

tolTagan CemTa axla zogi


cxare omSia,
zogi ki iSvebs da qeifiT
iqarvebs dardebs.

erTi didebas eZebs, xolo


meore Svebas;
bedi Cemi ki kakalia
kedels Seyrili.

ra vqna, ar vici, gavwydi welSi,


meti aRar var,
udreki suli gamidrka dRes,
viTarca mSvildi.

ar gaCenoda Cemda Wirad


netavi dedas
qaixosrovi an gangebas
iqve moeSTo!

mets veRar gavZleb; neta im kacs,


vinc erTxel dalevs
samsalas da Wirs samudamod
daexsnebao!~

aseT sazizRar gunebaze


damdgari givi
daabotebda im WilakSi
mefis mZebneli.

ucbad koromSi wyaros rasme


Seavlo Tvali,
wyaros pirze ki alvistana
moyme SeniSna.

RviniT aRsavse jami epyra


im ymawvils xelSi,
xolo qolahze*
Taiguli hqonda gayrili.

137
tanads da Tvalads
Tavze adga izadis* farri*
da sibrZnis droSa samzeoze
ufrialebda.

rom Sexedavdi, ifiqrebdi:


spilosZvlis taxtze
zis siauSi da firuzis
Taji* adgaso.

gulSi gaivlo givim: `Tua,


xelmwifea es.
aseTi saxe aba sxvas vis
unda hqondeso!~

adga da misken gaemarTa


qveiTad givi
da wyaros piras mjdar yrmasTan rom
axlos mivida,

fomflo Seiqna misi tanjvis


bawris naskvi da
miuxvda, Tavis dabeWdil ganZs
rom miakvlia.

wyaros pirs mjdarma ymawvilma ki


givi rom naxa,
xalisiT guli auZgerda
da gaiRima.

gulSi Tqva: `Tua, givi aris


es gmiri, Torem
sxva amis msgavsi falavani*
vinaa CvenSi?!

Cems saZebnelad wamosuli


aris am mxares,
hsurs, damabrunos irans da iq
gamamefoso!~

uTxra: `keTili iyos, givi,


Camosvla Seni!
guldagul iseT dros gvewvie,
rom egeboda.

am qveyanaSi, gmiro, rogor


gamoatane?
Tusis, goderZis da qausis
ra ici, miTxar!

138
yvelani kargad xom arian
da nebierad,
qaixosrovi, mefe maTi,
axsovT Tu ara?

rostomi rogor gvyavs, devgmiri


saxelganTqmuli,
zaali ras iqms, sxva gmirebic
viT ariano!~

rodesac givim es ismina,


gancvifrda kaci,
adida qveynis Semoqmedi:
`es ra mesmiso!~

Semdeg miugo: `hoi gmiro


saxelovano,
sawuTros Cvenis gulis yuro
da Tvalis Cino,

Sen, ase vfiqrob, siauSis


Ze unda iyo,
qaian* mefeT didubuli
Camomavali.

miTxari, brZenTa da samarTlis


gamCenTa Tavo,
saidan ici Sen, goderZi
Tu vin ario?~

qaixosrovma upasuxa:
lomgulo kaco,
dedisgan vici es, dedas ki
mamam uambo.

izadis* farrzec* uTqvams mamas


dedaCemisTvis
maSin, rodesac utovebda
meuRles anderZs.

mamam dedaCems yvelaferi


winaswar uTxra:
ase da ase moxdebao
Cems Tavze male.

Semdeg Ze Cemi gagiCndeba,


qaixosrovi,
da am daxSul kars gasaRebs is
mounaxavso.

139
xolo rodesac Svili Cemi
davaJkacdeba,
givi Camova iranidan
saxelovani.

waiyvans igi qaixosrovs


Cems qveyanaSi
da mas iranis saxelovan
falavnebs* mihgvris.

is ki gmirobas gamoiCens
iseTs, samyaros
moiqcevs fexqveS da Cems sisxlsac
is iZiebso.~

givim Sehkadra: `hoi Tavo


saxelovanTa,
mefeTa farri* gmosavs irgvliv,
es cxadi aris,

magram niSani siauSis


Zes unda aCndes
mkveTrad ise, viT kupris wveTi
vardis furcelze.

gadaiwie kaba, Seni


miCvene mxari,
niSani igi xalxisaTvis
TvalsaCinoo!~

amoiyara maSin mefem


kabidan mxrebi
da niSans misas, Savs, daxeda
goderZis vaJma.

qaiyobadis* mefobidan
mokidebuli
qaianebis* CamomavalT
am niSniT cnobdnen.

ra cno niSani, Tayvani sca


givim xelmwifes
da xvaSiadi* gaumxila
atirebulma.

iranis mefem givi magrad


miirqva gulze,
gaxarebulma Seasxa gmirs
qeba-dideba.

140
iranisa da taxtis Tvisis
ambavi hkiTxa
da kvlav rostomis da goderZis
xsenebas mohyva.

`qaianelTa xelmwifeo,
miugo givim,
morWmulo* brZeno, nebiero
da bedniero,

saWeTmpyrobelo, kargad mcodnev


kargis da avis,
Tundac samkvidrod damimtkico
samoTxe mTeli,

Svidi samefos xelmwifoba


miboZo Tugind,
Tavze damarqva* axlav Tundac
didebis Taji*,

es mowyaleba me imgvarad
ar gamaxarebs,
rogorc TuranSi SenTan Seyram
gamaxara me.

rac iranidan wamovedi,


aravin icis
iq, ra mWirs amden xans, mkvdari var
Tu cocxali var.

madloba ufals, am gansacdels


da gaWirvebas
moeRo bolo da beds keTils
Seveyareo!~

im Walakidan gamovidnen.
xosrovma gzaSi
givis qaosis, papis misis,
ambavi hkiTxa.

isic, amden xans Tavad Tu ra


varamSi iyo,
rogor cxovrobda an ras Wamda,
an viT eZina.

givim uambo dawvrilebiT


Tavis xelmwifes,
qveynis Semqnelma yofa maTi
rogor warmarTa.

141
ra daesizmra goderZs ZilSi,
TviT viT itanja;
Tu ra uWirda mas amden xans
an ra ulxinda.

uambo papis misis, qaos


mefis ambavic,
Svilis sikvdilis Semdeg rogor
daCaCanakda.

sasaxlec rogor gaveranda


da gapartaxda,
rogor dakarga Zveli eSxi
samefo karma.

sacodaobiT maTiT xosrovs


daewva guli.
cecxlis almuri wamoenTo
ymawvils saxeze.

givis efera: `rac Sen tanjva


gamoiare,
gakmara bedma. inetareb
amieridan.

mamad megulvi. magram amas


nuravis etyvi!
naxav, sawuTrom ra sikeTes
Segvaswros Cveno!~

givis da qaixosrovis
gamgzavreba siauSgardSi*

es Tqva da givis cxenze Sejda


xelmwifisSvili.
lomguli givi win qveiTad
gauZRva patrons.

xelSi induri xmali* epyra


amowvarTuli
da vinc ki gzaze momavali
Semoxvdeboda,

Semouqnevda sazriani
givi xmals myisve
da Tavs im sawyal kacs miwaze
agdebinebda.

142
siavaxSgardis* gzas daadga
orive gmiri,
rogorc ki cota moikrifes
Zali da goni.

farangiss unda gandobodnen,


xosrovis dedas.
gaendvnen. Semdeg iTaTbires
da gadawyvites,

rom samiveni irans Cumad


gaparuliyvnen
ise, rom maTi iq aryofna
arvis gaego.

Cqarobda qali, eSinoda


dedis guls: `Cveni
aq dayovneba saSiSia
da saxifaTo!

afrasiabis yurs rom Caswvdes


Cveni ambavi,
yvelafers iqve daagdebs da
aqeT wamova.

mogvivardeba, rogorc TeTri


devi da maSin
gamoveTxovoT samiveni
sicocxles unda.

es mxare Cveni mtrebiT aris,


Svilo, sul savse,
eSmakT da avsulT upyriaT xelT
es saxelmwifo.

Sen, Zeo Cemo, qebulo da


farriT* mosilo,
erT rCevas mogcem da guldasmiT
damigde yuri:

aqedan cota moSorebiT


ialaRia
cxenosan TurqTa gza-Saridan
moSorebuli.

xval unagiri da lagami


mamiseuli
aiRe xelT da gaswie im
ialaRisken!

143
mTa Semogxvdeba, iq rom mixval,
ise maRali,
rom loyas Tvisas mis kefaze
ifxans Rrubeli.

mTaze rom axval, Tvalsaamo


walkots Sexvdebi,
ayvavebuli gazafxulis
baRiviT turfas.

im mTidan erTi civi wyaro


moedineba,
erTi Sexedva misi kacs rom
suls moubrunebs.

saRamos, roca mze maRali


mTis Tavze jdeba
da daZinebas moinebebs
afrasiabi,

ialaRebze Tuki sadme


cxenebi Zoven,
wylis dasalevad im wyarosTan
mogrovdebian.

es unagiri da lagami
behzads* aCvene
da Tvinierad Tuki Segxvda,
misken gaswie;

miuxlovdi da eCvene
guldagul kargad,
SenTan moixme da saxeze
moualerse!

roca siauSs warekveTa


amqveynad saso
da roca bolos daubnelda
sicocxlis dilac,

ase mimarTa man Sav taiWs:


`damigde yuri,
brZaneba Cemi qars da niavs
ar gaatano!

manam iyavi ialaRze,


sanamdis SenTan
qaixosrovi movidodes
da Svelas gTxovdes;

144
Seni mxedari is iqneba,
atare igi
da floqviT SeniT gadaTqere
misi mterio!

qaixosrovis mier behzadis daWera


da masze amxedreba

kvlav givis cxenze Sejda mefe


qaixosrovi,
Tavad givi ki kvlav qveiTad
waruZRva patrons.

im ialaRis gzas daado


Tavi orTavem,
gansacdelidan gamosavlis
maZiebelma.

saRamos wyalze Camovida


cxenebis rema,
dalies wyali da dasicxulT
moiTqves suli.

qedaweulma da guladma
qaixosrovma
im wyaros napirs miatana
ise Tu ara,

behzads Soridan daanaxa


mamiseuli
Savi lagami (rogorc uTxres)
da unagiri.

cxenma ufliswuls rom Sexeda,


mixvda, vinc iyo
da civi oxvra amouSva
cxeli gulidan.

is grZeluzanga unagiric
icno, is frTebic*
da is lagamic siauSis
danatovari.

wyalSi Sesuli iyo, roca


xosrovs Sexeda,
ar moucvlia fexi, sadac
idga, iqidan.

10. sparsuli poeziis Sedevrebi


145
raki taiWi ase mSvidad
daxvda, xosrovma
misken gaswia unagiriT
xelSi maSinve.

idga wyaroSi da ucdida


patrons merani
da Tvalebidan wyarosTvalis
wyali sdioda.

itires misma Semxedvare


mefem da givim,
cecxlad ekeTaT gulSi misi
mxedris sikvdili.

TvalTagan cxeli cremlis Cqeri


gadmodiodaT
da afrasiabs wyevla-krulvas
uTvlidnen gulSi.

mefe efera cxens, TvalT nebi


saTuTad usva,
Zua-fafarze ufaTura
xeli da fxana.

mere Sekazma, pirs lagami


amosdo Savi,
zurgze daadga unagiri
mamiseuli.

rogorc ki Sejda da fexebi


Sehyo uzangSi,
maSinve adgils moswyda raSi
qariSxaliviT.

Tvals da xels Sua gahqra uceb


cxeni da kaci
ise, rom givim verc moaswro
Tvalis Sevleba.

gaognebuli idga givi


saxtad STenili,
RmerTi axsena, Sewyaleba
iTxova misgan.

ase ambobda: `albaT cxenis


saxe miiRo
eSmakma da zed aimxedra
qaixosrovi.

146
bolo moeRo xosrovsac da
tanjvasac Cemsas,
kruli yofila bedi Cemi
da es ariso~!

rodesac mefem naxevari


ganvlo im qedis,
Savi lagami daumokla
cxens da SeCerda.

iq idga manam, sanam givim


ar moatana
da ra eaxla givi, uTxra
qaixosrovma:

`ginda Tu ara, gamovicno,


Tu falavanma
ra gaifiqra gulSi, marto
roca darCao?~

givim miugo: `xelmwifeo


saxelovano,
mekuTvnis, gulis xvaSiadi,
rom gagimxilo.

izadis* madlis, mefis farris*


da kverTxis mqones
anda ra unda dagemalos
qveyanazeo!~

qaixosrovma ase uTxra:


`am bedauri
cxenis Sesaxeb gulSi cudi
fiqri gaivle.

SiSma Segipyro, falavano*


saxelganTqmulo:
xelmwifis Svili avma sulma
Seisva zurgze,

wavida da wyals gamitana


amagi Cemi,
me gulgvemuli aq damagdo,
is ki iSvebso.~

Camoxda cxeniT givi


aTasWirgamovlili
da axalgazrda iranis Sahs
xotba Seasxa:

147
`de, bednieri iyos Seni
dRe da moswreba,
mteri da avis mdomi Seni
ki Semusruli!

kverTxi, sasaxle, taxti, farri


unari, gvari
sul iazdanma* moganiWa
da Seniao!~

es Tqva Tu ara, sasaxlis gzas


daadves Tavi.
gamosavali ra enaxaT,
es afiqrebdaT.

ra farangisTan Semoiqcnen,
bWoba daiwyes,
Zneli da grZeli gza Tu rogor
gadaelaxaT.

qveynad aravis ar codnoda


es saqme unda
da xvaSiadi* maTi arvis
unda gaego.

ra farangisma karze momdgar


behzads Sexeda,
ise itira, Rapa-RupiT
sdioda cremli.

loyebiT cxenis Tavs da kisers


ekvroda qvrivi
da siauSis, Tavisi qmris,
suls axsenebda.

rodis da rodis, roca tirils


morCa, Tvalebi
amoimSrala da wavida
saganZurisken.

qals sasaxleSi ganZi hqonda


gadamaluli
ise, rom qveynad kaciSvilma
es ar icoda.

gamoZeZgili iyo ganZiT


is saganZuri,
oqros dinariT*, margalitiT
Tu iagundiT.

148
Sig ra ar hqonda Senaxuli,
bargasTuani*,
gufali*, xmali, Tu xanjali,
Tu mZime gurzi.*

Tvalcremlianma da vaebiT
guldaTuTqulma
Svils farangisma saganZuris
karni ganuxvna.

givis ki uTxra: `gmiro


mravalWirgamovlilo,
modi, rac gsurs da ramdenic gsurs,
aiRe ganZi!

aha dinari* da oboli,


ha margaliti,
aha gvirgvini, iagundi
da Tvalni sxvani!

ganZi Senia, Cven ki misi


mcvelni varT mxolod,
Tavis ganwirva CvenTvis radgan
SeiZel Seno.~

akoca miwas farangisis


win falavanma
da uTxra: `ehe banovanTa
Soris rCeulo,

sadac gaivli Sen, iq miwa


samoTxed hyvavis,
SeniT gvigzavnis ca zegardmo
avsac da kargsac.

dae qveyana Svilis Senis


mona Seiqnes,
avis mdomi da mteri Seni
ki moisposo!~

Semdeg saganZurs gadaavlo


zereled Tvali
da Sig javSani siauSis
amoarCia.

Zvirfas TvalTagan ki, rac imaT


TvalT mouvidaT,
gadaalages da Sexvies
wamosaRebad...

149
isev daketes saganZuris
mZime karebi.
dro iyo ukve, udabnosTvis
miecaT Tavi.

farangisis, givisa da qaixosrovis


iranSi gaqceva

morCnen Tu ara gzis Tadarigs,


Sekazmes ficxlad
niavqariviT frTaSesxmuli
cxenebi Tvisi.

Tavze CaCqani farangisma


irqva kaciviT.
da grigaliviT moswydnen myisve
iqaurobas.

iranisaken mimaval gzas


daadves Tavi,
arvis ugrZvnia TiTqos, ise
Cumad gaiqcnen.

magram es saqme damaluli


viT darCeboda!
firans eaxla erTi kaci
da moaxsena:

`aq iranidan Camovida


guladi givi
da saxelovan xelmwifiSvils
daukavSirda.

axla ki adgnen da iranSi


gaiqcnen erTad
samive: givi, farangisi
da mefis Zeo.~

es rom moesma, elda eca


firans. SeZrwunda,
caxcaxi iwyo, viT niavze
verxvis foTolma.

gulSi ambobda: `ase Cqara


rogor amixda,
rac Tvisi piriT mauwya me
ufalma Cemma?!

150
ra vuTxra axla afrasiabs,
riTi vimarTlo
Tavi mefis win an ra meTqmis
amis Semdego!~

amoarCia lomgulTagan
ori mamaci
(gulbaaTs xmobdnen erTs,
meores kidevnasTihans),

ubrZana: `ficxlad aiyvaneT


samasi Turqi
da gaqceulebs axlav ukan
gaudeqiTo!~

laSqars ki uTxra gzaze damdgars:


`gafrTxilebT me Tqven,
kefis fxanis da mTqnarebis dro
ar aris axla;

unda momarTvaT givis Tavi


acmuli Subze,
xolo farangiss binad miwa
unda argunoT!

is ki, is tlu da bedisagan


devnili moyme
datyvevebuli da Sekruli
aq momiTrieT!

man rom gagvaswros da gacuros


wyali, ar icis
kacma, ra xifaTs da gansacdels
SeveyrebiTo!~

is ori gmiri win waruZRva


im samas mxedars
da jari igi gaqceulTa
kvals gamoudga.

farangisi da vaJi misi,


jafagavlilni,
miwvnen cota xniT, egeb Tvali
movatyuoTo.

givi fxizlobda, mcvelad idga


da darajobda
Zilad migdebulTqaixosrovs
da dedas misas.

151
eZina or suls, xolo risxviT
savse givis ki
gzaze eWira Tvali, mdevrebs
dagvaweveno.

javSani ecva, muzaradi


exura Tavze.
mzad iyo gmiri, mdevrebisTvis
Seekla Tavi.

cxenic mzad hyavda (zed emosa


bargasTuani) *,
aseTi gaxldaT gulovani
vaJkacis Cveva.

givim gulbaaTi da nasTihani gaaqcia

rodesac SoriT jaris aSlil


mtvers mohkra Tvali,
lomgulma givim xmalze ikra
xeli maSinve.

daiRriala quxiliviT
ise Zlierad,
gauxeTqavda guls mZvinvare
lomsac xma misi.

Semoxveuli mtris laSqarSi


ise brunavda,
ver gaarCevdi erTurTisgan
laJvards da miwas.

xan basri xanjliT musravda mters,


xan mZime gurziT,
xmlisa da kverTxis wvima wvimda
momxvdurTa mxrebze.

imdeni urtya gurzi* Tavze


mtris laSqrisTavebs,
aRar SemorCa aRaravis
kvlav brZolis Tavi.

ise gaxelda brZolis velze


da gamZvinvarda,
zRva boboqari wyarosTvalad
eCvenebda.

152
talRad da talRad awydeboda
irgvliv laSqari
im laSqrismfrewels, xvad loms, omSi
dauRlel vaJkacs.

SubTa simravlem lerwmis Walad


aqcia veli,
mzesa da mTvares daubnela
Tvalebi mtverma.

guli lomisa lerwmianSi


SeiWirvebda.
sisxlma sawnaxels daamgvana
is lelis Wala.

bevri momxvduri Camoagdo


cxenidan givim.
Sedrknen Turqebi, gauWirdaT
devgmirTan brZola.

da gulbaaTma gadasZaxa
nasTihans: `Zmao,
am kacs mxar-beWi da gul-mkerdi
tinis kldisa aqvs.

icode, farri* ifaravs mas


qaixosrovis.
givisTvis Cveul gurzis dakvras.
ar hgavs es dakvra.

ara vici ra, unda giTxra,


ra gvelis misgan
an iazdanis* SemweobiT
vin gadirCens Tavs.

varskvlavTmricxvelTa mier erTxel


winaswarTqmuli
cudad agvixda da es aris
Cven da Turanso!~

lomebis darad, guluSiSrad


da Seupovrad,
Turqma mxedrebma Seuties
iranel gmirs kvlav.

velze Rnaoda yvirostviri.*


iseTi idga
Weqis xma, mTasac gaduqanda
eldisgan guli.

153
aivso irgvliv mindor-veli
mkvdari TurqebiT,
sisxlma SeReba dedamiwa
arRavnisferad.*

veRar daudgnen da ibrunes


Turqebma piri.
ver gaumklavda ase mZime
spa erT kacs, givis.

vinc mokvda, brZolis velze darCa


da vinc gadarCa,
Zlivs miitana dakodilma
Tavi firanTan.

mamaci givi ki ufliswuls


eaxla kdemiT
(sul sisxlSi hqonda amosvrili
lomis TaTebi)

da moaxsena: `nebierad
iyav, mefeo,
goneba Semwed gyavdes, TviT ki
SvebiT sufevde!

erTi laSqari dagvawies


moulodnelad
gulbaaTma da nasTihanma
Wangmomaxulma.

magram iqcia yvelam piri,


vinc cocxlad darCa,
afsusi iyo mxar-beWi da
gul-mkerdi maTi.

rostomis garda mTels iranSi


ar meguleba
mxedari, CemTan gamklaveba
rom SeeZloso!~

qaixosrovma gaixara,
es rom ismina.
qeba Seasxa givis bevri
da xotba uZRvna.

saxeldaxelod waixemses,
Semdeg ki adgnen
da maSinaTve gadixvewnen
im adgilidan.

154
Turqebi firans daubrundnen
Tavslafdasxmulni.
Zlivs miitanes masTan suli
iseT yofaSi.

cecxli moedo maT Semxedvel


firans, gulbaaTs
uyvira: `saqme amisTana
sad gagonila!

givis ra hqeniT, ra uyaviT


qaixosrovi?
miTxari Cqara, araferi
damimaloo!~

aq gulbaaTma firans uTxra:


`he falavano,
me rom avidga ena da Sen
wvrilad giambo,

saxelovanma givim Cvens gmirT


ra dRe awia,
brZolis velisken ar gagiwevs
arodes guli.

madloba ufals, ginaxivar


laSqarSi Tavad,
ficxel omSiac albaT bevrjer
mogwonebivar.

me Cemeburad veci givis,


gulSi vfiqrobdi,
Zirs davcem-meTqi mas, sxvac bevri
viT damicia.

aTasze met kacs, falavano


saxelovano,
Tavs dastexia gurzi* Cemi,
viTarca mexi.

magram mas grdemli adgas mxrebze


Tavi ki ara,
xolo mxar-mklavi da gul-mkerdi.
spilosZvlisa aqvs.

Tavad minaxavs brZolis velze


rostomi bevrjer,
ambavi misi sxvebisganac
xSirad msmenia,

155
magram ar vgoneb, dartymas isic
itandes ase
da brZolis velze trialebdes,
rogorc es kaci.

gurzebi Cveni Tundac cvilis


rom yofiliyo,
Subebi kidev vefxvis rbili
tyaviT nakeri,

ar iqneboda sakvirveli,
mainc mxar-beWi
rom dmsxvreoda amdeni da
aseTi dartymiT.

is ki ufro da ufro RrWenda


da mZvinvarebda,
ufro da ufro Rrialebda
omaxianad.

imdeni Jlita xalxi, gorad


aqcia veli,
gawyda laSqari welSi, gmirnic
dauZlurdneno~.

firani aman gaacofa


da iRriala:
`kmara, sircxviliT aseT ambavs
nu hyvebi mainc!

erT kacs ebrZodiT, mets xom ara,


amdeni xalxi!
da kidev omis ambavs ybedob
aq usircxvilod.

Sen iq iyavi, nasTihanic


saxelovani,*
xvadi lomebis darni gaxldnen
Tan meomrebi.

mZvinvare spilod dagvisaxe


givi am omSi,
xolo Sen Tavad gagebaxa
gmiris saxeli.

afrasiabi rom Seityobs


am ambavs, vici,
Zirs daanarcxebs sibrazisgan
samefo gvirgvins,

156
orma aseTma falavanma,
orma mxedarma,
amdeni laSqriT erT kacs brZola
rom ver mougo;

rom erTma kacma gaafuWa


amxela jari,
zogi daxoca, zogi kidev
win gaireka!

arami aris saomari


abjari SenTvis;
droSis, gurzis da qosis* Rirsi
ara xar Seno!~

157
goderZisa da firanis omi

arc siavea qveynad myari


da arc sikeTe,
aseT aris am cxovrebis
wesi da rigi.

gulis sixarbe kacs rodesac


agiyoliebs,
ageweweba es uxano
wuTisofeli.

didebas sdio unda kvalSi,


dideba igi
Tundac urCxulis ybaSi iyos
gamomwyvdeuli!

RvarZlis damTesi da sixarbis


kerZi kacis Ze
am qveyanaze aravisgan
jer ar qebula.

Tu droebiT varT masSi, maSin


ra bedenaa,
es Zveli saxli viwro aris
Tu ganieri!

rodesac welSi moixreba


werweta saro,
mas metad veRar ualersebs
CiraRis Suqi.

toti uWkneba, usustdeba


TandaTan fesvi
da tani misi wasaqcevad
miiwureba.

rac aRmocenda miwiT,


miwad iqceva isev.
yovel suliers guls uqanebs
sikvdilis SiSi.

zneSenaxulis safiqrali
es unda iyos:
ar miayenos sxvas ziani
da satanjveli.

158
am qeyanaze yofna didxans
Tu dagiyovnda,
sikvdils inatreb, imnairad
dauZlurdebi.

Rrma da uZiro zRvas magonebs


wuTisofeli
da xvaSiadis* misis klite
ver gvipovnia.

rac mets miiReb, ufro meti


mogekiTxeba;
rac meti Wame, erT dRes unda
wamoanTxio.

sami ramea, usaTuod


kacs rom sWirdeba
(mitomac aris alali da
uyvedrebeli):

saWmeli aris es, sawoli


da tansacmeli.
eseni Tu gvaqvs, sxva rameze
nu daiCivleb!

da Tu indomeb amaze mets,


xarbi xar, xolo
ra gaWirvebas mouklixar
da ra sixarbes!

rodesac ici, es cxovreba


rom ar SegrCeba,
ratom itanjav sulsa da guls
sixarbiT SeniT?!

Wame is, rac gaqvs, da rac ar gaqvs,


imas nu eZeb,
radgan sixarbiT ilaxeba
Rirseba RirsTa!

qaixosrovi goderZs agzavnis


TuranelebTan saomrad

ambavi amcnes Zlevamosil


iranis mefes:
`Turanelebis jari irans
Semoesia.

159
im znewamxdars da mtarvals,
TurqTa Tavs, afrasiabs,
boRmisgan Zilic daukargavs
da mosvenebac.

CvenTan brZolaSi rac sircxvili


Wama, imisgan
hsurs, gamovides da yovelmxriv
jari mousxams.

Subis wvers Turme sawamlavSi


avlebs unasi,
iranisaken rom mouSvas
aRviri hunes.

mohyavs mxedari Tan samasi


aTasi kaci
da jeihunis* gadmolaxva
aqvs ganzraxuli.

iseTs amboben im mxedrobas:


omSi rom Seva,
jeihunisgan cis TaRamde
Sxefs aadenso!

afrasiabis sasaxleSi
Turme iseTi
ismis bukis xma, rom vaJkacebs
Ramec ar sZinavT.

Seifuris* da zaris cema


udgaT imgvari,
msmenels rom guli saguleSi
ar uCerdeba.

Tu jari igi Cvens qveyanas


Semoesia,
Turqebis SiSiT lomic
Tavs ver gamohyofs gareT.

iranisaken Turme gmiri


firani modis,
ukan mohyveba mZime jari
abjarasmuli.

xorezmiskenac sxva
ormocdaaTi aTasi
mebrZoli kidev, sabrZolvelad
gamzadebuli,

160
Sides mohyveba, TurqTa mefis
Zes, visac ZaluZs,
maxviliT TvisiT TviTon ficxi
cecxlic gatexos.

mTvralTa spiloTa jari modis


mefev, iseTi,
mTas rom eZgeros, mTas miwasTan
gaasworebso!~

qaixosrovma rom saqmeSi


Caxedul kacTa
aseTi cnoba moismina,
mZimed Cafiqrda.

Semdeg ki brZana qvelma mefem:


`darbaiselno,
mobedebisgan aseTi ram
maxsovs naTqvami:

Turqebis mTvarem Tu gabeda


caze amosvla,
iranis mzisgan mTvare igi
daivsebao.

gvels roca Tvisis moundeba


Tavis gaWeWyva,
gamova xvreliT da Tavs joxTan
TviTon miitans.

Tuki xelmwifem nergi dargo


usamarTlobis,
mas xelmwifobac Seaqcevs zurgs
da iRbalico!~

es rom Tqva, Tvisi mobedebi*


moixmo mefem
da maT uambo, rac macnisgan
Tavad esmina.

gaixalvaTes xelmwifesTan
saqmis sarCevad
omis xelobis kargad mcodne
didebulebma,

dasTani* iyo is, rostomi,


goderZi, givi
Tu SeiduSi Tu farhadi
Tu mZle rohami.
11. sparsuli poeziis Sedevrebi
161
beJanic ejda win, aSqaSic
da gosTahamic,
gorgini, zange, geJdehemi
Zlevamosili,

Tusi, ZarRvebSi visac edga


navzaris sisxli
da fariborzic, Svili TviTon
mefe qaosis.

sxvebic aq iyvnen, Tuki vinme


saxelovani
iyo iranis spis mSveneba
da Zliereba.

ase mimarTa Tvis mZleTamZle


falavnebs* mefem:
`Turqebs yovelTvis sisxlis Rvra da
omis swadiaT.

mteri saomrad modis Cvenzed


xmalamarTuli,
Cvenc dasaxvedrad gvmarTebs
swrafad movemzadoTo!~

es Tqva da brZana, CaeberaT


sayvirisaTvis,
yvirostvirebma* sayviris xmebs
aubes mxari.

sra-sasaxlidan moedanze
gavida mefe,
spiloze turfa taxtrevani
daudges xosrovs.

ca gadaSavda da lilisfrad
iqca xmeleTi,
molaSqreebi vefxvebiviT
modgnen mefesTan.

xelT gurzi epyraT,


xolo gulSi brazi emwyvdiaT,
velze zRvasaviT boboqrobda
Seyrili jari.

gaisma uceb sasaxlidan:


`ehe lomgulno,
Seudrekelo falavanno
iranelT laSqris!

162
visac ki guli erCis marTla
da mxedaria,
iseTi dRea, Sin ram unda
gaaCeroso!~

brZana xelmwifem: `rumidan* da


indoeTidan
mxedrebi gvinda, mogvividnen
gulovanebi!

arabTa qveyniT lomebs uxmeT


mkrCxalTa da mamacT,
ficxel brZolebSi gamobrZmedilT
da SeupovarT!

samasaTas kacs viTxovT mebrZols


iaraRasxmuls.
Subosan mxedarT velebidan
meomrebs veliT.

vinc ormoc dReSi mefes Tvisas


ar eaxleba,
icodes, Tavze mas qolahi*
ar SerCebao!~

daweres wigni sawveveli


omSi da igi
sxvadasxva mxares gaaqanes
malesmsrbolebma.

laSqris wvevidan ori kvirac


ar gasuliyo,
rom iwyo jarma mefis maTis
karebTan mojra.

mTeli qveyana aivso spiT.


borgavda jari.
cas ayruebda zriali da
yiJina misi.

xolo rodesac iriJraJa,


mamlis yivilze,
gaisma qosis* daga-dugi
aqeT da iqiT.

yoveli kuTxis Tavni TvisiT


wamodgnen laSqriT
da dairazmnen sasaxlis win
qaixosrovis.

163
ganaxvna mefem iranisam
saganZurT karni
da mozRvavebul spas dauwyo
diremis* frqveva.

ar darCa kaci, meomari,


ganZiT yelamde
aRsavses oqros qolahi* rom
ar daexura.

bargasTuanSi* da abjarSi
Camjdari jari
ise Seikra, rkinis qedi
gegonebodaT.

roca damTavrda spis aRWurva


da gamzadeba
da am saqmisgan moicala
iranis mefem,

molaSqreTagan pirvel yovlis


gamoarCia
ficxi mxedari, ocdaaTi
aTasi kaci,

spa igi rostoms Caabara


da ase uTxra:
`ehe devgmiro, lomgulo da
saxelovano,

gzas siisTnisas* daadeqi


am mZime laSqriT,
xolo iqidan indoeTis
qveynebSi gadi!

is mxareebi, Razninidan
mokidebuli,
daipyar da Sen miikuTvne
taxti da Taji*!

xolo, rodesac erT samefod


Sekrav im qveynebs
da Txa da mgeli wylis sasmelad
erTad ivlian,

gulad faramorzs Caabare


taxti da Taji,
ramdeni kaci sWirdebodes,
mas dautove,

164
Sen ki Semohkar rvalis qoss da
nais* Cahbere,
ar SerCe didxans qaSmiris da
qabulis qveynebs!

afrasiabTan gvelis omi,


Senc kargad ici,
Wamis, Zilis da dasvenebis
dro ar gvrCebao!~

alanisa* da RorCis* mxare


luarsabs misca
da ase uTxra: `gmirTagmiro
keTilSobilo,

erTi laSqari Seadgine,


Sekruli viT mTa,
vinc mogivides TvalSi,
midi, amoarCie!

ficxel cxenosanT aiyvane


razmi da Turqebs
ra dRes daayri, Sen ici da
Senma jarmao!~

eSqaSs ubrZana: ocdaaTi


aTasi kaci,
sul darCeuli cxenosani
rkinis mkvneteli.

xorezmisaken waregragna
veeba qosiT
da im qveyanas Tavs dasxmodnen,
viT faras mglebi;

qalaqis Tavze daetexaT


risxva da mexi
da Sides laSqars guluSiSrad
Setakebodnen!

meoTxe jari Caabara


xelmwifem goderZs,
uTxra: `falavanT naSiero,
lomgulo gmiro,

iranis qveynis Tavkacebs Sen


mohkide xeli,
Tan waiyvane gomsTahami,
gorgini, zenge;

165
lomi xoradi, SeiduSi,
farhadi, givi,
qveli goraze da rohami
gmirTa gmirio!~

Semdeg ubrZana mefem devgmirT


zemoT xsenebulT,
aesxaT rkina da Turanis*
gzas dadgomodnen.

mTavarsardali mZle goderZi


qeSvadiani
da falavnebi da spis maTis
warCinebulni

mefis brZanebiT myisve huneT


moaxtnen iqve.
xolo sardali win daudga
mxedrebs, goderZi.

goderZs dauwyo darigeba


iranis mefem:
`abjarasxmuli sabrZolvelad
rodesac waxval,

unda ecado, ar misdio


usamarTlobas
da miT sasaxle ar daamxo
keTilnaSeni!

esec icode, kaci win Tu


ar aRgdgomia,
ar unda avno im kacs
omSi gamarjvebulma!

ar mogviwonebs siavis qnas


gulTamxilavi,
Cven wuTisoflis stumrebi varT,
es daixsome!

roca Turanis TemSi Sexval


Zlevamosili,
gacxarebuli mterTan omSi
nu gacecxldebi!

nu gaficxdebi Senc, Tusi rom


ficxdeba ise
da waramara xeli xmalze
ar daiWiro!

166
yovelTvis iyav gankiTxvis dros
samarTliani,
RmerTi gaxsovdes sul, sikeTis
momniWebeli!

Sens amalaSi gamocdili


da sazriani
monaxe kaci da firanTan
gagzavne igi;

aTasnairi darigebiT
aRuxven Tvalni
da siyvarulis ride pirze
daafareo!~

laSqris sardalma upasuxa:


`xelmwifev Cemo,
brZaneba Seni ufro maRla
dgas, vidre mTvare.

rogorc Sen brZaneb,


moviqcevi me mxolod ise,
qveynis patroni Sen xar, me ki
yma var Senio!~

es rom Tqva, laSqars SeuZaxa


gmirma goderZma
da sayviris xmam dedamiwa
gamoayrua.

daewyo jari da daiwyo


laSqarma dena
da daabnela cxenT floqvebis
mtverma is mxare.

samoci spilo miuZRoda


win mZime laSqars,
gaafTrebulni mTasa da bars
Telavdnen fexiT.

nametur oTxi spilo Canda


rCeuli maTSi
mefis sajdomad sagangebod
gamowyobili.

zed oTxiveze gaemarTaT


samefo taxti
gvirgvinisa da farris* mqone
xelmwifisaTvis.

167
Sahma moiRo mowyaleba,
rom aRmxdariyo
gmiri goderZi mefis taxtiT
morTul spiloze.

daiZra razmi spiloebis


da aRdga buqi
da bedis varskvlavs mimarTa im
buqSi goderZma:

`vinZlo mters Cvensas, firans, zurgze


vadino boli,
spiloTa kvalze mtveri rom dgas,
amdagvario!~

da jari igi gamosuli


mefis nebaze
gzas mikecavda da guguniT
mTa-bars iklebda.

goderZi givis agzavnis


firanTan mociqulad

roca goderZi mieaxla


raibedis* Tems,
molaSqreTagan gamoixmo
mxedarTmTavrebi.

aTasi kaci SearCia


SubosanT Soris,
yvela mamaci da brZolaSi
Seupovari.

aTi mxedari gamoixmo


maTgan sardalma,
xmalic da enac rom uWridaT
kargad, iseTi.

Semdeg ki givi daibara,


Tavisi vaJi,
da mas uambo mefisagan
davalebuli.

uTxra mas: `Svilo,


goniero da sazriano,
gamoCenilo gmirTa Soris
gamoCenilTa,

168
sxvadsxva qveynis TavkacTagan
erTi laSqari,
Sen rom Segferis imisTana
Segidgine me.

firanTan minda, gagagzavno,


saTqmeli Cemi
mas miutano da pasuxi
misi momarTva.

ase uTxari mas: `brZanebiT


xelmwifis Cemis
Semovadeqi raibedis
sanaxebs spiT-Tqo.

Sen TviTon ici, rac giTqvams da


giqnia CvenTvis,
ra gansacdeli gangicdia
da rac gicdia.

ici, Tu Turma* viT gvimtro da


gvimuxanaTa,
roca mogvikla mefe Cveni
saxelovani.7

dardi da daRi daaWdieT


Tqven fridons gulze
da sibereSi tirili da
gminva arguneT.

irani glovis zars mieciT,


mefe vaebas.
irajze* mtiralT caze mTvarec
ar gvinaTebda.

giTvlis xelmwife: TurqTa Soris


erTi Sena xar,
kacis gatanas rom Cemulob
da Cvens atanas.

sul tyuilia yoveli es,


Cemgan uTxari,
jer ar minaxavs dandobili
me Sengan kaci.

magram ras vizam, mefem Cvenma


keTilSobilma
me damavala, lmobierad
rom mogeqce-Tqo.

169
radgan brZana man,
rom sikvdilSi siauSisa
ar miuZRviso firans mcire
danaSaulic.

didad gimadlis imis gamo,


rom mamamisis
sisxlSi ara gaqvs Sen gasvrili
xeli sxvebiviT.

da swored amis Sedegia,


yvela codvaze,
rac Sen migiZRvis iranelTa
winaSe, firan,

mefe Tvals xuWavs da iviwyebs


Sens danaSauls
da sul gpatiobs Sens siaveT
keTili guliT.

arc me vikadreb, rom mogkiTxo


Zveli codvebi
da axla gizRo imaT nacvlad
samagiero,

Tu, ra Tqma unda, ar aubam


mxars afrasiabs
da sakuTar Tavs Senve TviTon
Tu ar waageb!

ase uTxari: iraneli


didebulebis
da Svilis Cemis piriT amas
giTvli-Tqo TviTon:

rac saTqmeli gaqvs, maT uTxari,


xolo isini
rasac getyvian, imazedac
pasuxi gaec!

Tu daarwmuneb Cems mociqulT


Sens simarTleSi,
gadurCebi-Tqo gansacdels da
sulsac SeirCen;

mamuls da fuZes moimravleb


da moiSeneb,
Tavsac aacden moqneul xmals
da TvisianTac.

170
magram Tu codvas miusarTav
kidev Sens codvebs,
icode, maSin mefes Cvensas
ver gadurCebi!

ar davisveneb Surisgebis
gzaze; ras vuzam
Tqvens mefes omSi, es me vici
da Cemma gurzma.

bevri laSqari ar sWirdeba


xelmwifes Cvensas,
rom afrasiabs mougrixos
kiseri omSi.

keTili rCeva Seismine


Cemi, firano,
da Seasrule uyoymanod,
rasac me getyvi!

pirveli, rasac viTxov Sengan,


ai, es aris:
vinc imTaviTve dasabami
misca Cvens mtrobas;

vinc siauSis daanTxia


umanko sisxli
da amazrzeni Caidina
danaSauli,

yvela ZaRliviT upatiod


gabawre, viT tyve,
da Cem winaSe moaTrie
pativayrili,

raTa isini gavugzavno


mefes; enebos,
Tavebi daWras da enebos,
codva Seundos!

vici, isini vinc arian


(yvela imaTi
Cawerili maqvs xelmwifisgan
saxeli wignSi).

Sen es ambavi ar gsmenia,


sayovelTaod
cnobili: lomma mZvinvarem rom
mgels uTxra Turme?

171
is, vinc mefeTa sicocxleze
aRmarTavs xels, mas
bedkruls sawuTro nacar-tutad
gadaaqcevso!

axla meore: rac qoneba


gaqvs dagrovili
da sulis Senis kidev ufro
gibnelebs wyvdiads,

cxenebi aris is, Tu aris


Tval-margaliti,
dinari* aris, dibaa is
Tu gvirgvinia,

xmalia igi, zuCia Tu


bargasTuani*,
xafTani* aris Tu induri
xanjali basri,

aRWurviloba laSqris Senis,


oqroc da vercxlic,
suyvelaferi aq momarTvi,
rac gabadia!

is, rac xalxisTvis


usamarTlod wagiglejia
da mogiboWavs avkacobiT
da angarebiT,

gadmomilage yvelaferi
aqeT, miT vinZlo
uSvelo Tavs da tkbili suli
SeirCino-Tqo!

is, rac xelmwifes ekadreba


im qonebidan,
ZRvnad gavugzavni
Zlevamosil iranis mefes

da rac darCeba, mas Cvens mxedrebs


gavuwiladeb
imis sazRaod, ra simwarec
Sen mas awvnie.

xolo mesame aseTia


piroba Cemi:
Seni rCeuli vaJi (beWdis
da taxtis Rirsi)

172
da ori Seni Zma, orive
mxedarTufrosi,
qeds rom morWmiT da axovnebiT
mTvares uweven,

samive gmiri, TurqTa qveynis


sami mSveneba,
rogorc mZevali, aqeT unda
gamomigzavno,

raTa ar mqondes molodini


Ralatis Sengan
da erTgulebis xeman Senman
xili moisxas!

kargad ifiqre da oridan


erTi qmen, firan:
an Cven xelmwifes Seewynare
da Seevrdome,

adeq da Seni saxleuliT


eaxel xosrovs
da Ceros misas Seafare
mSvidobiT Tavi;

amoikveTe gulidan eg
afrasiabi
ise, rom igi sizmarSiac,
ar mogeCvenos

da me pirobas gaZlev mtkices,


rom qaixosrovs
Sens Tavs didebiT mzis burjamde
aRvazevineb!

Tavadac ici, rom mowyale


guli aqvs Cvens Sahs
da siamis mets rom verafers
ver naxav misgan.

magram meore gzas Tu arCev


da Tu Turqebis
xelmwifis SiSiT iranis Sahs
ar eaxlebi,

maSin daagdo, gijobs, axlav


Turanis* zRvari,
CaCSi* gaxvide da iq sajis*
taxti daidga.

173
xolo Tu gulze geWideba
afrasiabi,
wadi, eaxel, magram omSi
win ar Semomxvde,

Torem, xom ici, Tu brZolaze


mivarda saqme,
me lomis guli maqvs, keTilo,
da vefxvis Wangi!

gadagaviwyebT Turqebs taxtis


saxsenebelsac,
goderZis mSvildi Rrubels hgavs da
sikvdils awvimebs.

Tu meti gansjis da gagebis


ar Segwevs Zali
da TavSi omis Winka gizis
maincdamainc,

maSin Sen ici, ha burTi da


ha moedani,
mZvinvare lomTan brZolis Tavi
Tu gaqvs, gamodi!

maSin, rodesac daewyoba


jari pirispir,
iq gamoCndeba, vin mrudia
da vin _ marTali.

me Cemi giTxar, xolo Sen Tu


Cems keTil rCevas
yurad ar iReb, Sens saqciels
mwared inaneb.

magram eg Seni sinanuli


raRas giSvelis,
rodesac Tavi mxrebze aRar
SegrCeba Sen-Tqo!~

uTxra goderZma es Tavis vaJs


da Tan dasZina:
`es yvelaferi firans ase
gadaecio!~

174
givis gamgzavreba firanTan
visegardSi*

adga goderZis Ze da balxis


Tems gaeSura.
mkvaxe sityvebi mihqonda Tan
TurqTa sardalTan.

balxs rom Cavida, Camoxda da


kaci gagzavna
firanTan, rogorc daariga
mamam, goderZma.

iq gaiTena erTi Rame,


xolo dilaze
jari ahyara da gaudga
visegardis gzas.

rodesac givis kaci firans


ewvia, TurqTa
sardalma naxa, iranis spa
kars mosdgomoda.

givis despanma moaxsena


firans: `gmirebiT
da lomgulebiT balxis bWesTan
icdis givio!~

es rom firanma moismina


yureba cqvita
da atyda irgvliv erTi
vai-uSvelebeli.

brinjaos sayvirs Cahberes da


qoss* rom sces, cxenT floqvT
Tqarunma miwa abanozis*
ferad aqcia.

asaTi aTas mxedars uxmo


firanma myisve
da sabrZolvelad dairazma
Turqis laSqari.

im laSqris ori mesamedi


iqve datova.
Tavad ki jari aiyvana
gamorCeuli,

175
jeihunisken* gaeswrafa,
miadga wyals da
jariskacebiT amoxerga
mdinaris piri.

magram iranis laSqars yurze


rodi eZina,
grZeli SubebiT jeihuni
Semoesara.

daiwyo despanT mimogzavna


or banaks Soris.
or kviras bWobdnen,
avicdinoT iqneb omio!

iranelebma Tavisi Tqves,


Turqebma Tvisi.
yvelafers Turqebs abralebdnen
iranelebi.

modgnen da modgenen firans TurqTa


qceviT gamwyralni.
aRar gaCerdnen erTxel gudas
rom moxsnens Tavi.

firanma saqmis gadawyveta


Tavze ver ido,
TurqTa Tavs kaci gaugzana
da SeuTvala:

`aRzevebuli da morWmuli
qeSvadiani
goderZi karze gvyavs momdgari
veeba laSqriT.

gamomigzana mociqulad
Tavisi vaJi,
lomguli givi, falavnebSi*
gamorCeuli.

guli da yuri mopyrobili


Senken maqvs, mefev.
rogor moviqce, mibrZane da
ise vizamo!~

Turanis mefem es ambavi


rom moismina,
uricxvi spisgan Seadgina
laSqari erTi.

176
firans mamaci da brZolaSi
Seudrekeli
gamougzavna ocdaaTi
aTasi kaci.

SemouTvala: `Surisgebis
iSiSvle xmali
da pirisagan miwis
mteri aRgave Cveni!

brZaneba Cemi aseTia:


bolo mouRe
mtrebs, givis, mamas misas, farhads,
gorgins da rohams!

Tvla aRara aqvs, mogvivida


imdeni jari,
iranis taxtis damxoba gvsurs
da Zalac Segvwevs.

minda, wavasxa es uricxvi


laSqari irans
da miwa maTi maTiv sisxlis
ruebiT movrwya.

am gamWriaxi WkuiT CemiT


da Cemi laSqriT
gaCvenebT, mefe qaixosrovs
bdRvirs viT vadeno!~

roca firanma mZime laSqars


Sexeda momdgars
(yovel jariskacs, rogorc afTars,
sisxli swyuroda),

aRivso risxviT mefisagan


gulmocemuli.
dahyva mis nebas da mieca
sisxlisRvris vnebas.

guliT keTil kacs Causaxlda


siave gvamSi
da omisa da kacTa Jletis
cdunebam sZlia.

givis ki uTxra: `adeqi da


imasTan wadi,
vinc gamoggzavna da mas Cemgan
ase uTxari:
12. sparsuli poeziis Sedevrebi
177
nu hgoneb Sen-Tqo, maqnevino
rac ar Semferis
da sakadrisi rac ar aris,
is marCevino!

jer erTi is, rom didebuli


moZmeni Tvisi
kacma mters xelSi rom Caugdos,
sad gagonila!

meore: rac ki gvabadia


qoneba, jari,
abjari, cxeni, saxelmwifo
taxti da Taji*;

TvalTa sinaTle Cemi,


ori Zma gulovani
da maTTan erTad RviZli Svili
gmiri rCeuli

rogor iqneba, rom gulidan


amovikveTo
da mosisxle mters Cavugdo xelT
muxanaTiviT?!

mbrZanebeli var da yurmoWril


monad gadviqce?
nazrax sicocxles Rirseuli
sikvdili mijobs!

gana amaze ar iyo, rom


vefxvma uTxra loms,
rodesac Turme erTxel masTan
Sebma mouxda?

Tu saxelovnad davecemi
SenTan brZolaSi,
es mijobs, vidre Sercxvenili
cocxlad davrCeo!

esec ar iyos, momivida


mefis brZaneba,
migzavnis laSqars da mavalebs
TqvenTan Sebmaso!~

rodesac givim es ismina,


ukan gabrunda
amaliT TvisiT, _ gmirebiT da
didebulebiT.

178
rogorc ki givi miefara
Tvals TurqTa spisa,
yiJina dasca saomari
firanma iqve.

qenabedisken* gaiyvana
mZime laSqari
da iq, mTis ZirSi, erT mindorze
daibanaka.

beJani givisTan midis da Txovs,


TuranelebTan viomoTo!

ori laSqari erTmaneTis


pirispir idga
Tavisi brZolad atexili
jariskacebiT.

ukve sami dRe miiwura


da sami Rame,
sulganabulni rom Semzerdnen
erTimeores.

ase fiqrobda iranelTa


mTavarsardali
goderZi: ~me rom ieriSze
gadaviyvano

laSqari, myisve mteri zurgSi


momepareba
da damarcxeba maSin, vici,
ar amcdebao!~

idga goderZi dRe da Rame


laSqarTan erTad
da caze mTvares, mzes da varskvlavT
akvirdeboda.

eloda, rodis dadgeboda


varskvlavi ise,
rom gamarjvebis yofiliyo
maniSnebeli.

Tanac iqneba, dauberos


aqedan qarma
mterma mtvrisagan
rom Tvalebi ver gaaxilos!

179
ai, maSin ki damidgeba
saamo Jami
da grigaliviT davacxrebi
Tavze Turqebso!

meore mxares ki firanic


amas natrobda:
netav, goderZma boRma metad
veRar moTokos

da ieriSze gadmovides,
rom maSinaTve
mis jars zurgidan movuaro
da gavJuJoo!

meoTxe dRec rom miiwura,


mtris SuagulSi
movarda zurgSi mdgari givis
vaJi beJani.

SesZaxa mamas: `gamocdilo


mSobelo Cemo,
raRas udgaxar ase uqmad,
miTxari, erTi?!

gavida oTxi dRe da oTxi


Rame, rac ager
amdeni xalxi gaunZrevlad
vyrivarT kunZiviT.

mzes ver vaRirseT xmalTa CvenTa


laplapis xilva,
verc is SevZeliT, agvedina
velze mtvris buqi.

mxedrebi Tvlemen javSansa da


CaCqanSi msxdarni.
ZarRvebSi arvis ar uCqrolavs,
ver xedav? sisxli.

rostomis* Semdeg mTels iranSi


goderZis msgavsi
mxedari arvis ar unaxavs
da arc smenia,

magram mas aqeT, rac feSanTan


waago omi
da amazrzeni rac ixila
iq xocva-Jleta;

180
ladenSi Tvalwin rac moukles
imdeni Svili
da iranelTa Tavs damtydari
RvTis risxva naxa,

guli mokluli aqvs da Tav-gza


abneuli aqvs,
aRar hsurs omi, brZola aRar
exaliseba.

xom gasxen Tvalni, ver xedav, rom


daberda kaci
da brZolis nacvlad dgas da maRla
cas rom Sehyurebs?!

mTavarsardali, imis nacvlad,


rom spa aRricxos,
roca varskvlavebs ricxavs caze
mTvaresTan Seyrils,

rad unda Tqma, rom mas ar uCqefs


ZarRvebSi sisxli
da aRara aqvs mterTan brZolis
da omis Tavi.

Tavad goderZis saqcieli


me ar makvirvebs,
radganac vici, aRar aris
amqveynad kaci,

Seni qcevaa, mamaCemo,


rom mancvifrebs me,
Seni, romelsac veRar giZlebs
mZvinvare lomic.

ori laSqari axla TvalSi


Sen Semogcqeris.
maS, gaanZrie kargad tvini,
ra gemarTeba?!

sanam Tbilia miwa, sanam


dRis sinaTlea,
spas SeuZlia, saomari
dasces yiJina.

magram Tu cota daayovne,


qar-yinvisagan
piri miwisa Seikvreba
rogorc foladi.

181
rodesac xeli kacs zed Subze
mieyineba,
zurgze rom buqi moeyreba,
mkerdze isari,

romel meomars moundeba,


miTxari, erTi,
iseT amindSi brZolis velze
rom gamovides?!

xolo Turqebi rom arian


Casafrebulni
da busunidan,* SiSobT, zurgSi
mogvivliano,

aTasi kaci momeciT me,


guliT mamaci
(oRond isini spidan Tavad
amarCevineT)

da me gaCvenebT, ra vuyo maT,


Tavs davesxmebi
mtris sabusunos da zed buqs da
mtvers avadeno!~

givis beJanis am sityvebze


jer gaecina,
qeba-dideba Seasxa Svils,
Semdeg ki ase

mimarTa ufals: `madlobeli


var Seni, RmerTo,
rom amisTana Rirseuli
Svili maCuqe!

ar daakeli mas goneba,


Rone da rwmena,
brZolaSi Zalas iCens, xolo
saqmeSi Wkuas.

madlobas gwirav, rom Ze Cemi


me damamgvane,
iseTi dadga is, falavnis*
Svils viT Sehferis.

gamigonia, xvadma lomma.


cols uTxra Turme:
Tu Svili Cemi ar gamova
Cemebr mamaci,

182
momikveTia maSin igi
gulidan, mamad
mdinaris wyali hyavdes, xolo
dedad miwao!

magram Sen mainc, Svilo Cemo


enamziano,
papaSens ase udierad
nu ixsenieb!

gamocdileba aqvs mas didi


da amis gamo
Wkuac meti aqvs Cvenze,
mitom gvyavs ufrosadac.

Tu cxovrebaSi aris kaci


gamojegili,
mas waramara sxvisi rCeva
aRar sWirdeba.

Sen marTali xar, Cvens mxedrobas


mZime dRe adgas,
magram arc TurqTa laSqaria
dalxinebuli.

WirSi arian Cacvinulni.


Turanelebsac,
TvalebSi cremli udgaT, xolo
gulebSi boRma.

Cvens moxucs erTi survili aqvs


amjerad mxolod:
unda, rom TurqTa spam pirvelma
daiwyos brZola.

hsurs, zurgi TurqTa spis moscildes


mTas erT manZilze,
rom Semdeg laSqars SeuZaxos
erTbaSad Tvisas.

maSin ixilav Sen goderZis


gufalis* trials
da gagaocebs kvlav sificxe
da xafi misi.

cas rom Sescqeris, es mitom, rom


karg varskvlavze hsurs
TuranelebTan Sebma, Svilo,
da ara navsze.

183
rogorc ki naxavs Sesaferis
dros, ecema da
TurqTagan ambis wamReb kacsac
ar datovebso.~

ase miugo maSin Tavis


mamas beJanma:
`he falavano, qveyanaze
saxelganTqmulo,

radgan papaCems omSi Sesvla


ar eCqareba,
aq risTvis vdgavarT, rad gvacvia
berZnuli kaba?

waval, gavixdi tanze javSans,


aviyri rkinas
da Rawvebs RviniT, viT arRavans*
aviRaRaneb.

xolo rodesac davWirdebi


goderZs brZolaSi,
abjarasxmuli veaxlebi
maSinaTveo!~

omani firans Txovs, brZolis


neba momecio!

amdeni xani Turqis spaSi


dgomiT omanic
gabezrebuli miuvarda
firans lomiviT.

`he, falavano gulovano,


afrasiabma
aqeTken Cven xom fxoWa-glejiT
gamogvagzavna!

mexuTe dRea, amodena


mxedroba ager
rkinaasxmuli velodebiT
brZolis dawyebas.

weli abjarma dagviglija,


jigari boRmam,
Tvalebi kidev gagviSterda
mtris mxares cqeriT.

184
ase pirispir rom udgaxar
mters, ras udgaxar;
miTxari mainc, ra gaqvs gulSi
Cafiqrebuli?

Tu sabrZolvelad xar mosuli,


daiwye brZola,
xolo Tu ukan gabruneba
ginda, ras ucdi?

ver xvdebi mainc, samarcxvinod


rom iTrev fexebs,
zurgs ukan yvela rom dagcinis,
vera grZnob gana?

es xom igive spaa, Cven rom


win ver dagvidga
da samarcxvino damarcxeba
iwvnia Cvengan?!

mTeli laSqari amovJuJeT,


xom gaxsovs, maSin
da brZolis veli maTi sisxlis
ruebiT movrwyeT.

maSin rom gvyavda, axlac ar gvyavs


jari naklebi
da arc rostomi imyofeba
iranelT spaSi.

Sen Tu sisxlis Rvris xasiaTze


ara xar, anda
survili ar gaqvs iranelTa
laSqarTan Sebmis,

amomirCie maSin erTi


razmi mamacTa,
momeci me da rogor unda
omi, naxeo!~

roca firanma moismina


omanis Tqmuli,
ase miugo: `nu Cqarob da
nu cxarob, Zmao!

ici Tu ara, rom es kaci,


romelic ager
pirispir gvidgas iranelTa
veeba laSqariT,

185
gaxlavs rCeuli xosros* lomgul
falavanT* Soris
da gmirTa maTTa Tavkaci da
TvalisCinia?!

sxvac giTxra barem. erTi is, rom


iranis mefe
xelmwifes Cvensas saxeliT da
didebiT jabnis.

meore: Soris falavanTa


qaixosrovis
goderZis msgavsi gulovani
ar meguleba

(mas rom mohgavdes vaJkacobiT


da qedmaRlobiT,
sazrianobiT, WkuiTa da
gonebis ZaliT).

mesamec giTxra: jigari aqvs


damwvari goderZs,
imdeni Svilis erTad sikvdils
ver xarSavs guli.

Cven davuxoceT is Svilebi.


gadagaviwyda,
misi vaJebis sisxliT miwa
rom davarwyuleT?

sanamdis pirSi suli udgas,


SurisZiebis
boRmiT gveliviT iklakneba
da ver isvenebs.

meoTxe is, rom or jars irgvliv


ori mTa akravs
da maT Suaa moqceuli
mxedroba mTeli.

iranis laSqars versaidan


ver miudgebi.
Sen rogor fiqrob, iolia
maTze Tavdasxma?

unda vecadoT, vaiZuloT


spa iranelTa,
rogorme im mTas gamoscildes
cotaze mainc,

186
vinZlo lodiniT daiqancnen
da dauZlurdnen,
waZlioT sulma da daiwyon
pirvelma omi!

rogorc ki im mTas jari maTi


gamoSordeba,
me dros vixelTeb da maSinve
isrebs davayri.

SemovevlebiT kedeliviT
spas iranisas
da musrs gavavlebT maT mZvinvare
lomebis msgavsad.

mters is mouva, rasac vnatrobT,


xolo saxeli
Cveni mzesaviT aRzevdeba
didebisagan.

kaci TuranelT spis zurgi xar,


sardali mefis,
didebiT Tavi cas giwvdeba,
ra ginda meti?

saxelisaTvis visac brZola


aRar sWirdeba,
imas rad unda gulis nebis
ayola kidev?!

esec icode, rom arc erTi


saxelis mqone*
SensaviT vefxvTan sabrZolvelad
aq ar gamova.

yvelaze nakleb gulovani


vinc aris jarSi
da Senebr visac gmirTan brZola
esaxeleba,

mas gamogiyvans goderZi im


orTabrZolaSi.
aseT meomars brZolis velze
Tu daamarcxeb,

Sens saxels amiT araferi


miemateba
da arc iranelT daakldeba
raime amiT.

187
xolo Tu igi gZlevs brZolaSi,
vinicobaa,
Seni daklebiT daknindeba
Turanis spao!~

rac Tqva firanma, moismina


Wabukma kargad,
magram WkuaSi ar daujda
misi naTqvami.

ase miugo Zmas omanma:


`iranelT jarSi
vin unda iyos, rom man CemTan
brZola gabedos?!

Tvinierebas da siyvaruls
Tesav Sen guliT,
me ki brZolis da sisxlisRvris Jins
veRar viokeb.

Sen omisa da risxvis nTxevis


Tu ar gaqvs Tavi,
brZolis gizgiza cecxli Tu ar
ginTia gulSi,

maSin me vici, rasac vizam,


Sevjdebi cxenze
da uTenia brZolis velze
marto gavalo!~

omani rohams iwvevs orTabrZolaSi

Tavis banakSi rom dabrunda,


ganrisxebuli,
viT gareuli taxi, kbilebs
aRrWialebda.

rogorc inaTa, maSinaTve


Sekazma cxeni,
mZvinvare lomma Tarjimani
iaxla erTi,

iranelebis jarTan jiqur


miiWra, guli
aRsavse hqonda brZoliT, Tavi
ki Sahis mtrobiT.

188
firans rom uTxres, brZolis velze
omani marto
gaeSurao, SeuRonda
kinaRam guli.

Zmis saqcielma moukida


jigarze cecxli
da darigeba moagonda
mamiseuli:

`ar aCqardeba arasodes


Wkviani kaci
da gansacdelSi ar amohyofs
Tavs Tavis nebiT.

saqmeSi ceti sulswrafobas


rom gamoiCens,
mas saqme igi ukuRmarTad
waremarTeba.

Tu TavSi tvini ar udevs kacs,


fasi ara aqvs,
piridan Tundac margalitebs
afrqvevdes sulo!

omanma omSi sulswrafoba


gamoiCina
da ras moigebs, me ar vici,
Tavisi qceviT.

qveynis Semqmneli iyos awi


misi mfarveli!
veWvob, RvTis garda
misi Svela vinmem SesZloso.~

amasobaSi vises vaJi,


gmiri omani
gamouvarda iranelTa
gawyobil laSqars,

raTa brZolaSi gamoexmo


vinme guladi.
win iranelTa spis daraji
Semoeyara.

omans rom axlda Tarjimani,


masTan mivida
(zed etyoboda, rom ar hgavda
samoyvrod mosuls).

189
hkiTxa im Tanmxlebs man: `rom ase
auReria
am kacs Tavi da brZolis velze
rom gamosula,

risTvis mosula anda saiT


apirebs wasvlas
abjarasxmuli da xelSi
gurzapyrobilio?~

ase miugo Tarjimanma


iranel darajs:
`gurzis, maxvilis da mSvildis dro
damdgara ukve.

am saxelganTqmul gmirs,
am lomgul meomars TqvenTan
swyuria brZola da amisaTvis
aris mosuli.

viseanT omans uxmoben mas,


qarqaSSi basri
maxvili udevs, xolo mkerdSi
lomis gulio!~

iranelebma rom Sexedes


mis gurzs* veebas,
misi abjari da mefuri
tani rom naxes,

xelidan Subi gauvardaT,


SeudrkaT guli
am axovani yrmis da farris
misis winaSe.

omanisagan maSinaTve
ibrunes piri,
Tarjimans misas miubrundnen
da ase uTxres:

wadi da omans moaxsene


Turqul enaze
suyvelaferi, rac Cveni misi
pasuxi giTxraT:

ar vapireb-Tqo SenTan brZolas


Cven, vinaidan
goderZisagan saamiso
ara gvaqvs neba.

190
Tu brZola ginda, vin dagiSlis,
oRond radganac
amdens garjilxar, gaisarje
erTxelac barem,

goderZTan wadi, Cveni laSqris


mTavarsardalTan,
da saamiso dasturi mas
gamoTxove-Tqo!~

jaris maTis da TviTon jaris


Tavis Sesaxeb
suyvelaferi dawvrilebiT
mouTxres omans.

isic uambes, Tu laSqarSi


vin hyavdaT gmiri,
spis marjvena frTas vin sardlobda
da vin marcxenas.

mbobiT es omans ki uambes,


magram goderZTan
saswrafod macnis gagzavnac ar
daviwyebiaT:

`mogvixta, rogorc vefxvi, Turqis


spidan omani,
brZola swyuria da Tanxmoba
Tqveni undao!~

omanma zurgi Seaqcia


iranelT darajs
da rohamisken daaRira
pirdapir Tavi.

masTan rom modga, uRriala,


rac ki SeeZlo:
`he, nebiero vaJiSvilo
mTavarsardlisav,

aqeT moswie cxens aRviri


brZolis velisken,
ori laSqari Semogqceris
gaRma-gamoRma.

spis marcxena frTas Sen flob,


lomis Sen gasxen Wangni,
sardloba Sen gaqvs iranelT spis
da mcvelic Sen xar.

191
Sen gamoxvide unda! sadac
gsurs, iq vibrZloloT,
ginda mTis ZirSi, ginda velze,
ginda wylis pirad.

xolo Tu TviTon ver gabedav


CemTan gamosvlas,
maSin gosTahems uxme Tvisi
faruheliTurT.

riTac ar unda SemebrZolos


me meomari,
SubiT iqneba es, maxviliT
Tu mZime gurziT,

sulerTi aris: vinc gamova


CemTan brZolaSi,
sawuTro miwas ganumzadebs
sawolad sawyals.

me rom xmals viZrob, loms SiSisgan


uskdeba guli
da Seupovar vefxvs exeva
tanze tyavio!~

rohamma ase upasuxa


amaze omans:
`hoi vaJkaco, gulado da
saxelovano,

megona, TurqTa Soris WkuiT


iyav rCeuli,
magram vcdebodi Turme,
rogorc axla Sevityve.

martoka kaci brZolis velze


rom gamosulxar
da amodena spas rom ase
udgaxar jibrSi,

rogor ggonia, SenisTana


guladi kaci
am qveyanaze sxva aravin
moiZebneba?!

maS daatane Wkuas Zala


da gaixsene,
rac Zveli drois didebulebs
uTqvamT odesRac:

192
is, vinc pirveli daiwyebs oms,
unda icodes,
rom dasaxevi ukan gza mas
moWrili aqvso!

Sen rom gmirebi CamoTvale


aq, yvela maTgans
Wangi saomrad momaxuli
aqvs, es icode,

magram goderZis, mTavarsardlis


Cvenis, dasturi
Tu ar miiRes, ise brZolis
velze ver gavlen.

Tu Cven gmirebTan brZola ase


guliT gwadia,
wadi da TxovniT Cvens falavans*
mimarTe TviTon!

misgan aiRe jer nebarTva


mis dev-gmirebTan
brZolis da CvenTan sabrZolvelad
mere modio!~

magram omanma rohams ase


SemouRrina:
`raebs bJuturob! geSinia
da mizezs eZeb.

Sen ra kaci xar, Se dedalo!


Subi ki ara,
xelSi, viT diacs, TiTistari
unda gepyraso!~

omani fariborzs iwvevs orTabrZolaSi

omanma es rom uTxra rohams,


myisve niSanSi
spis Suaguli amoiRo
da iq gaswia.

axla fariborzs miuvarda


ise, viT spilo,
gacofebuli gmiri Tvisi
TarjimaniTurT.

13. sparsuli poeziis Sedevrebi


193
dauRriala: `fariborzo,
Se ubadruko,
TavSi Cartymulo mudam
gmirTagmirebisagan,

flobdi spas, flobdi oqros qoSs da


flobdi spiloebs,
samefo droSas qavasas* xom
flobdi da flobdi,

magram Caugde Turqebs xelSi


es yvelaferi
da dRes iranSi kacs
aravin aRar geZaxis.

patroni iyav, axla TviTon


sapatrono xar.
monis qamari unda gertyas,
Se glaxav, welze!

Sen xom RviZli Zma xar brwyinvale


siauS mefis,
CamomavlobiT xom goderZze
maRla xar mdgari?

me var Turanis* mefis,


Turis* Camomavali,
Ziri da modgma xelmwifuri
maqvs mec SensaviT,

amitom CemTan Serkineba


Sen gmarTebs swored,
orTabrZolaSi Sen gekuTvnis
CemTan gamosvla.

maS ras vucadoT, ha burTi da


ha moedani,
gamodi da spis Tvalwin erTurTs
SevebaT barem!

Tuki Sen CemTan aq gamosvlas


gabedav axla,
saxeli Seni aRzevdeba
kaSkaSa mzemde,

xolo Tu amis geSinia,


maSin egebis
es mainc miTxra: zavare sad
gyavT an goraze?

194
iseTi vinme gamomixme
oRond, icode,
gmiris saxeli rom uquxdes
mTels iranSio!~

ase miugo fariborzma


amaze omans:
`mZvinvare lomTan cudad Sebmas
ar girCev, veJo!

aseTi aris brZolis bolo:


gamarjvebuli
gamodis erTi, meore ki
damarcxebuli.

magram xifaTis SiSi marTebs


gamarjvebulsac,
radgan cargvali erTnairad
ar brunavs mudam.

risxvas da wyromas SeuZlia,


ise aRzevdes,
gauveranos kacs mamuli,
saxli da kari.

kargad moiqca mefe, roca


samefo droSa
da spiloebi da spa, visac
hsurda, mas misca.

qaiyobadis naSieri,
gvars qaianTa*
vinc emsaxura da didebis
Taji* Tavs irqva:

vinc es qveyana aayvava


Tavisi garjiT,
goderZi gaxlavs swored,
Cveni mTavarsardali.

win miuZRveba iranis spas


brZolebSi igi,
mama-papanic spaTa Tavni
hyolia mudam.

daimaxsovre, rasac getyvi:


dadgeba dRe da
goderZis gurzi Tqvens spasalars
Tavs gauxeTqavs.

195
laSqris saxeli da sircxvili
mas ekiTxeba,
brZolis dawyebis is iZleva
brZanebas mxolod.

Tu nebas damrTavs, Sen gamogyve


orTabrZolaSi,
salbuns* damadebs iaraze
Tavisi xeliT.

Tavadac naxav, brZolis velze


rom ar vWam sircxvils
da saxels Cemsas aRvazeveb
cis TaRamdeo!~

omanma ase upasuxa


fariborzs: `kargad
vxedav Zalian, rom qaqanSi
xar mxolod marjve.

erTi vicode neta, am xmliT,


zed rom gkidia,
Tu dagiWria mainc vinme,
Se dafexvilo!

es uvargisi gurzi risTvis


gipyria xelSi,
meomris javSans da zuCs miTi
ras daaklebo!~

omani goderZisgan iTxovs orTabrZolis


nebarTvas

es rom Tqva, ise motrialda


da gaeqana,
gaavebuli lomiao,
ityoda kaci.

iranelebTan sabrZolvelad
rkinaasxmuli
qeSvandiani goderZis win
daerWo axla.

iranis laSqris mTavarsardals


uyvira myifed:
`he didebulo gmirTa gmiro
devTa mboWvelo,

196
gagebuli maqvs is, rac Seni
mefisTvis giTqvams
da isic, Cvenken iranis spa
rad wamoasxi.

isic msmenia, Sahma rogor


dagasaCuqra
da firanisgan arsaqnelis
qnas rom iTxovdi.

TuranSi* kaci mociqulad


gamogvigzavne
(Tavad Seni Ze iyo, givi,
ubadlo gmiri).

xolo mas Semdeg, rac Sen TviTon


fici dadevi
xelmwifis, taxtis, Tajis*, mzis da
mTvaris saxeliT

da daiqadne: brZolis velze


sadme Tu firans
movkari Tvali, gavuxeTqav
mas gurziT Tavso!

mZvinvare lomTa xrovis msgavsi


spa Seadgine
da mogvadeqi brZolis JiniT
aRtyinebuli.

axla ki ager kldesa da Rres


gulgaxeTqili
Sefarebixar, gmiro, mfrTxali
niamoriviT.

ise iqcevi, viT nadiri,


romelic Zlivas
dausxlta xvad loms
mas fexdafex gamokidebuls,

viwro CibeSi, rogorc iqna,


Semala Tavi
oRond gadarCes da sircxvils da
saxels ar Civis.

rad gyavs laSqari mTebis kalTebs


Sefarebuli,
rad ar gamogyavs brZolis velze
saomrad jari?

197
gana xelmwifes amisTana
mieci sityva,
saomrad waval da Tavs mTaSi
davimalavo?~

goderZma omans upasuxa:


`Wkuas moege
da ufro kargad moifiqre
salaparako!

ar ici saqmis arsi, ise


ybedob haerze,
arvin ar agyva da axla aq
me mebazrebi.

roca movedi aq me Cemi


veeba laSqriT
(sul darCeuli devgmirebi
maxlavs iranis),

Tqven moiqeciT, viT iqceva


beberi mela,
monadireTa SiSiT tyeSi
rom imaleba.

sul xrikebSi xarT, fandebsa da


manqanebaSi
Cveni qamandis, Cveni xmlis da
xelSubis SiSiT.

vaJkacobaze nu deb CvenTan


Tavs, mogveride!
sasaciloa, mela gzaze
loms daudgeso!~

ra es sityvebi moismina
gmirma omanma,
lomiviT iwyo brazisagan
brunva da dvrinva.

goderZs uyvira: `CemTan Sebmas


Tavs rom arideb,
imitom ki ar Svrebi amas,
rom gercxvineba

omanTan brZola pirdapiri,


aramed mitom,
rom kargad gaxsovs, iq, feSanSi
ra dRe gayareT.

198
Tu rogor vibrZvi me, ladenSi
ginaxavs, mgoni,
Cem lomgulobas roca Tavad
asxamdi xotbas!

rac Sen miTxari, Tu sworia


da Tuki marTla
Sens sityvebs Seniv saqcieli
esatyviseba,

amomirCie mTels laSqarSi


erTi devgmiri,
rom gamovides da Semebas
orTabrZolaSi!

Tqvens fariborzTan da rohamTan


viyavi ukve,
gamoviwvie saTiTaod
orive xmalSi.

sul daviare jari Seni,


magram TqvenTagan
veravin bedavs CemisTana
veSapTan Sebmas.

tyuoda yvela da erT mizezs


imizezebda:
goderZma Tu ar dagvrTo neba,
ver vibrZolebTo.

Sen is ara xar, rom ambobdi


me rom viomeb,
mTaSi titasac Sevucvlio
wiTel fers yviTlad?!

amden laSqaSi erT kacs rogor


ver gamoZebni,
aiRos xelSi gurzi da me
rom SemebrZolos?!

Tavadac bevri vaJiSvili


gyavs gulovani,
CvenTan saomrad rkina rom aqvs
asxmuli yvelas.

erTi maTgani gamouSvi,


rom Semebas me!
Tu meomari xar, oms
ratom gaurbixaro?~

199
maSin Cafiqrda falavani*
goderZi mZimed:
`vin myavs iseTi, omans brZola
rom gaumarTos?

vTqvaT, gamovuSvi romelime


Cem lomgulTagan
da siavisTvis atexil am
devgmirs Sevabi,

orTabrZolaSi rom daeces


omani, maSin
TuranelTagan brZolis velze
arvin gamova.

daizafreba am zaraliT
maTi sardali
da CvenTan omze iqneb sulac
xeli aiRos!

qenabedidan* ar gamova
laSqari misi
da Cvenc davrCebiT pirSi
Calagamovlebuli.

xolo omanma Tu momikla


orTabrZolaSi
gasuli gmiri, gamitydeba
sardlis saxeli.

guli daswydebaT Cems meomrebs


da moiTxoven,
rom ieriSze gadavideT
dauyonebliv.

isev ajobebs, ar mivuSva


arvin omanTan
da sxvanairad movuaro
rogorme saqmes,

rom vaiZulo Turqi, meti


ver moiTminos,
viwroebidan gamovides
da Segvebaso!

omans ki ase upasuxa:


`wadi aqedan!
qaqani ici, magram saqme
ar gemarjveba.

200
rogorc ki piri daaRe Sen,
maSinve mivxvdi,
vinc xar da rac xar (gaiyide
TxasaviT Tavi).

ar gaCenila jer TurqebSi


iseTi kaci,
rame gziani moisazros
da moifiqros.

ar ici gana, rom mZvinvare


lomi brZolis dros
Wangebs jabani melis sisxliT
ar daiTxupnis!

esec ar iyos, aRWurvila


ori laSqari,
erTi suli aqvT gmirebs, erTurTs
rodis eZgeron.

codvaa jari, rom Sexedavs


ori meomris
urTierT brZolas, masac omis
Jini mouvlis.

jari jars unda daetakos,


asea wesi,
omi omia, rkina rkinas
unda erkinos!

Sen axla wadi da dabrundi


banakSi ukan,
Sens mTavarsardals warudeqi
da moaxsene:

iranelTagan vis ar vTxove


xmalSi gamosvla,
magram pasuxad mxolod civi
oxvra gamces-Tqo!

ra ginda meti? amiT saxels


gaiTqvam omSi
da fasic meti mogecema
sardlis TvalSio!~

es rom ismina, iRriala


omanma:`TqvenSi
vin aris gmiri an sardali
ramdeni mogyavT?

201
qveynis mpyrobeli mefeT mefis
gamonaTqvami
magondeba sul, Tqvens saqciels
roca Sevcqeri:

didebis taxts da Tajs* nu eZeb,


magram Tu eZeb,
ar daixio ukan, win Tund
cecxlic Segvxvdeso!

omis survils da brZolis xaliss


ar gatyob me Sen,
Torem ueklod vardi rodis
moukrefiaT!

iranis jarSi ver monaxe


erTi lomguli,
CemTan brZola da
Serkineba rom SeZleboda?

tyuilad fiqrob, gamabruno


xrikebiT ukan.
arsad ar waval! getyoba, Sen
me ar micnobo~.

gulovanTagan vinc ismenda


omanis naTqvams,
suyvelam erTxmad mTavarsardals
mimarTa TxovniT:

`amoarCie erTi vinme


gmiri Cven Soris
da is omanTan Sesabmelad
gaiyvaneo!~

magram goderZma ar ismina


maTi vedreba:
`dRes ar egebis, rom Seebas
vinme omanso!~

Tavad omans ki roca yelSi


amouvida
amdeni Txovna, rogorc lomi,
ise gaxelda.

jer gaicina, mere goderZs


zurgi aqcia
da daaRira Tavi jiqur
darajebisken.

202
moigdo mSvildi, kaparWidan*
isari iZro
da oTxi kaci gaagora
iqve maT Tvalwin.

sxva darajebma roca naxes,


omani maTken
rom moiwevda
larze isargadadebuli,

uties gza gmirs da mokurcxles,


rogorc SeeZloT,
Tavs Zlivs uSveles velze
Tavqudmoglejilebma.

boRmisgan mTvrali Turqi ficxlad


avarda mTaze
da is mTa barTan gaaswora,
ise iyvira.

idga da maRla iqnevda Subs


Tavis garSemo:
`uZlevel omans vinc ar icnobT,
me gaxlavarTo!~

mTis Tavze Subi aRimarTa


maRla Tu ara,
brZolis velidan sayviris xma
gaisma myisve.

sixarulisgan cas ewivnen


Turanelebi,
Turqi mxedrebi muzaradiT
mTvares xexavdnen.

iqiT omani boboqrobda


gulze mosuli,
aqeT ki goderZs guli boRmiT
egudeboda.

sircxvilSi iyo Cavardnili


mTavarsardali,
sibrazisagan ar icoda,
ra unda eqna.

iwureboda oflSi Tvisi


mxedrobis Tvalwin
da rac iq moxda, mxolod zecis
gangebiT axsna.

203
`varskvlavis nebiT iyo ase
gadawyvetili,
misive ZaliT avis mdomels
avs mivuzRvavo!~

Semdeg ki masTan mojril gmirebs


axed-daxeda,
vin gamoeSva maTgan TurqTan
orTabrZolaSi?

beJanma omanis ambavi gaigo

beJans ambavi miutanes:


`omani rogorc
mZvinvare lomi miuvarda
papaSens, goderZs,

laSqris marcxena frTazec modga,


marjvena frTazec,
orTabrZolaSi hsurda, vinme
gamoewvia.

aravin ahyva. Cvengan xmalSi


aravin gahyva.
gagvlanZRa magrad da wavida
gaSmagebuli.

molaSqreTagan oTxi kaci


gamogvacala,
vaglaxad yrian mtverSi
isriT gangmirulnio~.

es rom ismina, rogorc vefxvi,


wamoxta zeze
(saomrad hqonda alesili
basri Wangebi).

brZana beJanma, SeekazmaT


saswrafod cxeni,
spilos simaRle bedauri
qariviT mali.

rkinis perangi gadaicva


tanze berZnuli,
Savs mosarTavi mouWira
da zed moevlo.

204
rogorc uxorco gaCnda ucbad
mamis winaSe
da papamisze wamouwyo
kvlav saubari.

ase mimarTa givis Svilma:


`me, mamaCemo,
gulSi rac medo, erTxel ukve
mogaxsene Sen!

aki giTxari, dausustda


goderZs goneba,
gamocvlilia kaci, gana
ver xedav-meTqi?!

guli SiSiT aqvs savse, xolo


jigari sisxliT
mkvdari Svilebis gamo zaris
da moTqmisagan.

imdeni vaJi gauJuJes


kacs, saSineli
is xocva-Jletac sakuTari
TvaliT ixila.

axla xom xedav, Turqi rogor


gagviTamamda!
amxela laSqars erTi kaci
gveca, viT lomi.

Tavad papaCems miuvarda


SubSemarTuli
da rogorc mTvralma, sul uyvira
da uRriala.

amxela spaSi ar aRmoCnda


erTi guladi,
rom gahyoloda im Tavxed Turqs
orTabrZolaSi,

Sebmoda omans guluSiSrad


da wamoego
igi zed Subze, viT Samfurze
qaTams ageben.

WkuiT qebulo mamav, amas


gTxov: siauSis
Tori rom gaqvs Sen, is Tori me
Camacva tanze!

205
omanTan brZola me mekuTvnis,
unda gavyve mas
da unda davsce igi
orTabrZolaSi meo!~

givim Svils ase uTxra: `Cemo


Wkviano biWo,
damigde yuri da ismine,
rasac me getyvi!

nu ficxob-meTqi, aki erTxel


girCie ukve,
isic giTxari, goderZis Zvirs
nu ityvi-meTqi!

is gamocdili kaci aris,


Wirgamovlili,
mitomac misces iranis spis
mTavarsardloba.

gana guladi devgmirebi


aklia goderZs
(Sexe, mZvinvare spilos rogor
hgvanan isini!),

magram aravin ar gauSva


orTabrZolaSi.
jer Wabuki xar da ver xvdebi
moxucis sibrZnes.

Sen mklavi gerCis, brZola ginda


da amis gamo
modixar CemTan da mTxov, Wabuks
mxari agiba,

magram ara var amis momxre,


giTxari erTxel,
axlac imasve gimeoreb.
mets nuRar mTxovo!~

beJanma mamas upasuxa:


`radgan Cems wadils
win aRudeqi da saxelsac
Cemsas ar Civi,

waval, spasalars veaxlebi


rkinaasxmuli
da Tavad mas vTxov, neba momces
orTabrZoliso!~

206
es rom Tqva, cxeni miabruna
beJanma ficxlav
da gaeSura papis misis
goderZisaken.

Tayvani sca mas, xolo Semdeg


javrian gulze,
suyvelaferi uTxra, rac ki
saTqmeli hqonda:

`ehe am qveynis mefis dido


mTavarsardalo,
yvelafris mcodnev da samefos
taxtis mSvenebav,

erTi ram mikvirs, falavano*,


Seni me, Tumca
Tavad am qveynad sxvac bevri ram
ar gamegeba:

es amodena spa saomrad


rom wamoasxi,
oms rad ar iwyeb, ratom ar gsurs
TurqebTan brZola?

meSvide dRea, rac am velze


usaqmod vyrivarT,
uqmad vaRamebT dRes da Rames
fuWad vaTenebT.

mzes ver vaRirseT xmalTa CvenTa


laplapis xilva,
verc is SevZeliT, agvedina
velze mtvris buqi.

magram es kidev araferi,


me es mancvifrebs:
erTi viRaca vigindara
Turqi mogvixta.

Tavad izadma*,
man, keTilismyofelman Cvenman
xolo im Turqis moZulem da
avismdomelman

gamoityua TuranelTa
laSqridan igi
da aq mogvgvara, raTa misTvis
Tavi mogveWra.

207
Sen ki maxeSi gabmul kanjars*
ver epatrone.
es ratom hqeni, swori giTxra,
ver gamigia.

Sen ase fiqrob: omanis sisxls


Tu davRvriT, maSin
firani CvenTan sabrZolvelad
ar gamovao.

tyuilad fiqrob ase! misi


sikvdili firans
ufro aRanTebs saomrad
da Suris sagebad.

me ager sisxlSi maqvs Wangebi


amobanili
da asxmuli maqvs rkina mterTan
Sesarkineblad.

Tu nebas damrTavs falavani*,


maSin axlave
gavuvardebi omans, rogorc
mZvinvare lomi.

vinZlo ubrZanos givis Cveni


laSqris sardalma,
rom is abjari gmirTagmiris
siavaxSisa

(berZnuli Tori da CaCqani)


me momces aqeT,
keTilinebos da moabas
saqmes Tavio!~

roca goderZma mousmina


beJans, lomguli
rom iyo is da qveli, erTxel
kidev irwmuna.

sixarulisgan gaibadra
da uZRvna qeba:
`dae, gfaravdes marad Seni
Tanmxlebi bedi!

mas aqeT, rac ki vefxvis uzangs


Seadgi fexi.
Wangi daucvda loms da urCxuls
xaxa daexSo.

208
ar ici, raa Sesveneba
da Camuxleba,
omi iqneba Tu sxva saqme,
pirveli Sen xar.

yovel brZolaSi guluSiSrad


Sedixar mudam
da gamodixar, rogorc lomi,
gamarjvebuli.

magram ar icnob mas, unass da


siavis moqmeds,
ahrimanis* aqvs omans qceva,
kacis ki ara.

jer Wabuki xar, gangebisgan


gamoucdeli
da Calis fasad SegiZlia,
sicocxle daTmo.

Sen aq iyavi, masTan ki me


omebSi nacads
mivuSveb vinmes, loms mexiviT
Tavs rom daatydes.

viTarca setyva, daayaros


isrebi omans
da daakeros muzaradi
Tavze isriTo!~.

beJanma papas upasuxa:


`he falavano,
guluSiSari da mamaci
xams axalgazrda.

Sen Tu forudTan brZolas Cemsas


ar Seswrebixar,
axla geZleva dro, xelaxla
rom gamomcado.

feSanTan, gaxsovs, brZolis velze


SevZari miwa.
mters Cemi zurgi ar unaxavs
arasdros omSi.

maSin rad minda me sicocxle


am qveyanaze,
vaJkacobaSi Tuki vinmes
toli davude!
14. sparsuli poeziis Sedevrebi
209
Senc Tu damiSli orTabrZolas
da Senc Tu metyvi
axla, omanTan Sesabmelad
ar gagiSvebo,

maSin xelmwifes Cauvvarde


fexebSi unda,
aRarc abjari minda, aRarc
qolahi* msurso!~

goderZma metad gaixara


da gaiRima,
alvis xis msgavsad gaimarTa
moxuci welSi.

ase miugo: `bednieri


kacia givi,
rom SenisTana gulovani
vaJiSvili hyavs.

de, kurTxeuli iyos igi


dRe svesviani,
roca gauCndi dedas Cemi
gulis imedad!

Sen omis mdomi lomi, roca


daiwyeb brZolas,
metoqe Zrwolas miecema
maSinve SiSiT.

gaZlev omanTan brZolis nebas


da am brZolaSi
dae, gfaravdes angelozi
keTili nebis!

qveynismflobelis iazdanis*
Cvenis saxeliT
da gulovanTa gmirTa CvenTa
xelmwifis bediT

is ahrimani xeliT SeniT


ganigmireba.
Sen Seni scade, danarCeni
ufalma icis!

me givis vetyvi CemdaTavad,


rom siauSis
Tori, romelic mas acvia,
Sen dagilocos.

210
Tu gaimarjveb Sen omanTan
orTabrZolaSi,
mogemateba pativi da
dideba Cemgan

da aRgazeveb givize da
farhadze ufro
ganZiT iqneba, laSqriT, taxtiT
Tu qolahiTo!~*

aseTi sityva uTxra Tavis


SviliSvils papam
da SviliSvilic cas ewia
sixarulisgan.

Camoxda cxeniT maSinaTve,


goderZis ferxTiT
emTxvia miwas da aqo da
adida igi.

xolo goderZma maSinaTve


moixmo givi
da mas dauwyo saubari
beJanis gamo.

Semdeg ki sityva Camougdo


samefo Torze,
romelsac misi Ze iTxovda
TurqTan saomrad.

ase miugo mamas givim


dafeTebulma:
`he falavano, qveyanaze
gamorCeulo,

es biWi aris Cemi suli,


Cemi sicocxle
da gana ase advilia
misi daTmoba?!

miTxari, rogor moviwyvito


mkerdidan pirmSo
da viT Cavugdo is piraSkmul
urCxuls ybaSio?!~

goderZma ase miugo Svils:


`Cemo Zvirfaso,
Sen, rogorc gatyob, sakuTar Svils
ar icnob kargad!

211
marTali aris, Wabukia
igi jer kidev,
magram goneba aqvs fxizeli
da sazriani.

esec ar iyos, aq saomrad


varT Cven mosuli,
raTa gavwmindoT dedamiwa
ahrimanisgan.

Sahis neba da siauSis


vneba ar gvaZlevs
nebas, naTesavT SeRavaTi
rom mivceT omSi.

Rrubeli wvimis wil basr maxvils


rom awvimebdes,
Tavs ver davzogavT,
brZolis velze unda gavideT!

omiT nu afrTxob biWs da brZoliT


nu SeaSineb,
sircxvili raa da saxeli,
unda icodes!

Tu uqnarobas mieCvia
ymawvili kaci,
znedacemuli gamova da
sulmdabalio!~

sxva ra gza hqonda givis


amis mosmenis Semdeg,
magram Tvis urC Svils erTxel kidev
urCia mamam,

omanTan brZolis ganzraxvaze


aeRo xeli,
magram beJanma iTakila:
`saxels mitexo!~

maSin ki givim goderZs uTxra:


`he falavano,*
rodesac xedav, rom sicocxles
sikvdili jabnis,

maSin kacisTvis arc Svilia,


arc ganZi, arc spa,
arc sircxvilia, arc saxeli
da arc brZaneba.

212
win gansacdeli melodeba,
ratom gavswiro
Tavi da xeli sicocxleze
ratom aviRo?!

Tu brZola unda, saWurveli


ratom ara aqvs
da Tu aqvs, maSin saWurvels me
ratom marTmevso!~

es rom ismina, ase uTxra


beJanma mamas:
`mSvidad iyavi, ar gvWirdeba
Cven Seni Tori!

Sen ra ggonia, is javSani


Tu ar eqneba,
ise veravin ver ibrZolebs
am qveyanaze?!

gana siauS mefis Tori


maincdamainc
unda ecvas gmirs,
rom saxeli moixveWoso?!~

es miaZaxa Tavis mamas


Tu ara, iqve
hkra qusli taiWs brZolis velze
gamosasvlelad.

givi beJans siauSis* Tors aZlevs

roca beJani molaSqreTa


Tvals miefara,
guli moewva givis, qceva
inana Tvisi.

es ra vqenio! Tqva da cremli


moadga Tvalze.
SexeT, ra mware rame aris
mamaSviloba!

jigardamwvarma da naRveliT
guldaTuTqulma
aRapyrna Tvalni maRla cisken
da qveynis Semqmnels

213
SesTxova givim ase: `hoi
ufalo Cemo,
es dakodili guli, gvedri,
Sen gamimrTelo!

ar damimduRro gul-muceli
beJanis gamo!
damitalaxda fexqveS miwa,
imdens vRvri cremlebs.

maCuqe Svili Cemi, RmerTo,


me xelmeored.
ar mimikaro faTeraki
beJans axloso!~

dabrunda givi ukan fiqriT


damZimebuli,
gansacdelis win edga Svili
da es zaravda.

gulSi ambobda: `ase ratom


gavanawyene,
rad ar davuTme maSinaTve,
rom mTxova Tori;

Tuki omanma momikla is,


ra oxrad minda
maSin an Tori igi, anda
sxva saWurveli!

davrCebi ase vaebiT da


tanjviT gvemuli,
guli naRveliT amevseba,
Tvali ki wyliTo!~

maSinve qusli hkra qurans da


Svils gaekida,
wamoewia brZolis velze
gamosul beJans.

usayvedura: `aseT dReSi


rad gyavar, Svilo?
sadac sidinje egebis, iq
sificxes iCen.

Sav gvels manamdis SeuZlia


velze parpaSi,
sanamdis wylidan gveleSapi
ar amosula.

214
cis kabadonze mxolod manam
anaTebs mTvare,
ar aRmomxdara sanam qveynis
manaTobeli.

axla omanTan sabrZolvelad


mieSurebi,
me ar mijereb, eurCebi
mamis brZanebas.

ise brmad misdev gonmixdili


gulisTqmas Sensas,
arc ki gafiqrebs, saqmis bolo
viT iqnebao!~

Svilma miugo mas: `siauS


xelmwifis sisxli
minda viZio da Zalian
gTxov, nu damiSli!

arc rkinisa myavs da arc rvalis


Tqveni omani,
arc ahrimani* aris da arc
mTvrali spiloa;

erTi mebrZoli kaci aris,


meti xom ara?
mec meomari var da erT kacs
ar gaveqcevi!

gangebas CemTvis Sublze


rac zed dauweria,
is asruldeba, es sawuTro
uflis xelSia.

Tu gadagxdeba Tavs gangebiT


gadasaxdeli,
guls mwuxarebiT nu aRivseb,
Seurigdio!~

abjarasxmuli da lomiviT
gamokvarTuli
beJanis Tvisis naubari
rom moismina,

qariviT myisve taiWidan


Camoxda givi
da Svils gadasca siauSis
Tori da cxeni.

215
Tan uTxra: `radgan brZola ase
gwadia, Svilo,
da grZnoba Seni gonebaze
ase batonobs,

am grigaliviT mal taiWze


Sejeqi mainc,
visi folis qveS dedamiwa,
Zrwis da zanzarebs!

ha Cemi Toric! naxav, rogor


gamogadgeba,
rodesac gaxval ahrimanTan*
brZolis velzeo!~

mamis bedaurs rom Sexeda


beJanma, myisve,
rogorc grigali, CamoiWra
Tavisi cxeniT.

siauS mefis Tori igi


Caicva tanze,
qamarze kargad miimagra
da zed moirgo.

Semdeg samefo bedaurze


amxedrda gmiri,
Seikra weli da aiRo
xelT mZime gurzi.*

iranis spaSi Tarjimani


monaxa erTi,
kaci, romelmac TurqTa ena
kargad icoda,

gaxelebuli lomis msgavsad


gavarda velad
gmiri, siauS mefis sisxlis
maZiebeli.

rodesac omans mieaxla,


gahkvirda: mis win
kaci ki ara, cecxlis mfrqvevi
rkinis mTa idga.

abjari ise uelavda,


vels anaTebda,
javSanSi iyo CaWedili
veeba spilo.

216
beJanma ase gadasZaxa
Tavis Tarjimans:
`midi da kacTa mavne im Turqs
Cemgan uTxari:

Tu vaJkaci xar, gamobrundi


axlave ukan.
guliT mwadia SenTan aqve
orTabrZola-Tqo~

omans uyvira: `gmiro


mraval omSi nacado,
ras daaWeneb cxens am velze
aRma da daRma?!

siavkaceSi moitoveb
afrasiabsac,
mTeli Turani Sens wyevlaSi
da krulvaSia.

qiSpobisa da mtrobis xanZars


sul Sen aCaReb.
sxvas, Senebr codvils TuranSiac
ver naxavs kaci.

madlobas vwirav did iazdans*,


sikeTis moqmeds,
rom Seni Tavi Semaxvedra
man brZolis velze!

Tu guli gerCis da ZarRvebSi


giRelavs sisxli,
Semoabrune cxeni Cemken
da win damixvdi!

adgili TviTon airCie


orTabrZolisTvis:
gsurdes, vibrZoloT velze, gsurdes,
serze gavideT!

da Tu arada, ager ar dgas


erTimeoris
pirispir ori spa da TvalSi
ar Semogvyurebs?!

Semebi Seni mtrebisa da


moyvrebis Tvalwin
da qveyanaze miT saxeli
moixveWeo!~

217
es rom omanma moismina,
xarxari iwyo
da siciliT rom gaZRa,
beJans ase miugo:

`Se sacodavo, gana cudad


cxovrobdi dRemde,
rom Sens mxrebs Tavis Senis zidva
mobezrebiaT?!

banakSi ise dagabruno


ukan, rom urviT
emduRrebodes gul-muceli
mamaSens Senze.

cotac macale da wagacli Tavs


mSralad ise,
viT wamiclia Tavi bevri
SenisTanisTvis!

WangebSi ise mogimwyvdio,


rogorc rom qori
klanWebiT xoxobs saros totze
itacebs xolme.

xoxobi igi ki kriaxebs


da kuTavs sawylad.
da iRebeba sisxliT misiT
iqauroba.

oRond es aris, sadacaa


mze iwureba
umadle Rames, dRes cocxali
rom gadamirCi!

me isev ukan davbrundebi


mTavarbanakSi
da RamiT sardals veaxlebi
Cveni laSqrisas.

xolo iqidan ki dilaze


qedgamarTuli
gamoval brZolis velze SenTan
Sesabmelado!~

beJanma ase upasuxa:


`sadac gindodes,
wadi, win eSma dagxvedria,
ukan ki xrami!

218
magram icode, xval rom brZolis
velze gamoxval,
verc spa gixilavs mobrunebuls
ukan, verc mefe.

ise wagacli Tavs tanidan,


rom verasodes
omi ra aris, ver igrZno da
ver iazroo!

es rom Tqves, zurgi Seaqcies


erTimeores
da brZolis velze Ramis bindi
Camowva kidec.

Tav-Tavis banaks miaSura


orive gmirma
da mTavarsardals Tav-Tavisas
warudga oriv.

sul Zil-RviZilSi gaatares


Rame, orive
gmirs erTi suli hqonda, rodis
gaTendeboda!

roca ciskarma mTis wveridan


amohyo yuri
da bneli Ramis mosasxami
Tvals miefara,

aisxa rkina saomari


tanze omanma
da moaxsena firans,
rasac epireboda:

`orTabrZolaSi gamovixme
givis beJani
da mTeli Rame amis fiqrSi
gavaTeneo!~

laSqridan erTi iranulis


mcodne mxedari
gamoibara da alisfer
taiWze Sesva.

da gamovida brZolis velze


devgmiri Turqi,
beJans eZebda misi Tvali
gafacicebiT.

219
beJanmac brZolis velze gasvla
ar daayovna.
Turqulis mcodne Tarjimanic
misdevda ukan.

Ramisfer cxenze mosxletili


ijda Wabuki,
viT vefxvi, mterTan Sesabmelad
gamzadebuli.

tanT Tori ecva didebulTa


Sesamoseli
da uelavda muzaradi
Tavze samefo.

rom gausworda omans, ase


SesZaxa: `xelo*,
guSin rogorRac gadamirCi
cocxali, magram

araferia, imedi maqvs,


rom ai, am xmliT
axlave ise agacalo
Tavi mxrebidan,

rom sisxlma Senma fexqveS miwa


agitalaxos
da mogagondes ZvelTaZveli
erTi igavi,

Svils rom SesZaxa niamorma


gulgaxeTqilma:
es veli awi xaverdadac
rom gadaiqces,

mas aqeT, rac iq Zlivs maxisgan


davixsen Tavi,
mixedvac ar msurs misken, Seni
iyos igio!

omanma ase upasuxa


amaze beJans:
`daeglijeba dRes jigari
pirmSoze givis.

qenabedis* mTis kalTaze gsurs,


SevebaT erTurTs,
Tu raibedis* mxares arCev
am saqmisaTvis?

220
iq Sors viqnebiT da veravin
mova saSvelad.
arc iraneli SegviSlis xels
da arc Turqio!~

beJanma uTxra: `sanam unda


viybedoT ase,
brZola brZolaa, sadac ginda,
iq dagxvdebio!~

maSin ki cxenebs hkres qusli da


buqi aSales
(mSvildebze hqondaT gawyobili
isrebi ukve).

mosisxle mtrebi iyvnen, brZolas


arvin uSlida
da daeZgernen erTurTs samkvdrod
da sasicocxlod.

Zirs CamoiWrnen qenabedis


mTis kalTebidan
da win gadaSlil farTo vakes
daades Tavi.

erTi tramali veli daxvdaT,


zed kaciSvili
WaWanebiTac ki arsad rom
ar WaWanebda.

im baris Tavze bars* da Zeras


ar gadefrina
da etyoboda, babrsac* fexi
rom ar daedga.

arc iraneli Canda irgvliv,


arc Turaneli,
Semwed verc beJans eweoda vinme,
verc omans.

sanamdis brZolas daiwyebdnen,


piroba dades:
TarjimanisTvis arcerT maTgans
xeli ar exlo.

`is, vinc cocxali gadarCeba


orTabrZolaSi,
man Tarjimanze ar anTxios
risxva da boRma,

221
vinZlo dabrundes Tarjimani
ukan da mefes
uambos Tvisas orTabrZola
viT warimarTa.

mouyves wvrilad, brZolis velze


rogor vibrZodiT
da rogor sZlia Cvengan erTma
meore gmirso~.

rogorc es daTqves, maSinaTve


CamoqveiTdnen
da saomari rkina tanze
moirges kargad.

Semdeg ki cxenebs mouWires


mosarTavebi.
erTimeores mtrobiT hqondaT
aRsavse guli.

moaxtnen hunes, mSvild-isari


aiRes xelSi
da gamovidnen brZolis velze
mosisxle mtrebi.

ise Zlierad moziduli


hqondaT larebi,
rom erTma wverma meore wvers
uwia mSvildis.

rac ki isari hqondaT, erTurTs


rom daayares,
Subebs Caavles xeli da miT
eZgernen erTurTs.

es rom aqedan umiznebda,


is iqiT xtoda
da trialebda brZolis velze
Subi da kaci.

tanze javSani SemoacvdaT


da SemoemsxvraT.
vin vis gangmiravs? vis umuxTlebs
wuTisofeli?

xaxagamSrali lomebiviT
abCendnen pirebs,
wyurvilis mokvla moenatraT
da sulis moTqma.

222
ganudgnen erTurTs cota xani
da Seisvenes,
gadaisxures nami gulis
gizgiza cecxlze.

kvlav cali xeliT xmals swvdnen, caliT


ifares fari
(meored mosvla iyo is dRe,
brZola ki ara!).

rogorc Rrubeli avdrian dRes


Weqas da elvas,
naperwklebs yridnen basri xmlebi
muzaradebze.

foladi rkinas Seerkina


rkina ki folads
da am rkenaSi rkina darCa
damarcxebuli.

aRar mosdevdaT ukve Zali


da araqaTi,
magram vera da vera, brZoliT
ver gaZRnen mainc.

roca maxvilic Semoemsxvra


orives xelSi,
gufals* daavles xeli da miT
ekveTnen erTurTs.

magram radganac verc gufaliT


gaxdnen verafers,
raRa rCebodaT xelCarTuli
brZolis Tvinier!

saxelis Sovnis an Sercxvenis


dro dadga, masze
mivarda saqme, cxenidan vin
vis daiTrevda;

vis hqonda Rone, rom metoqes


swvdomoda welSi,
ze aetaca da miwaze
rom gaeSxlarTa.

imdeni qaCes erTmaneTi


aqeT da iqiT,
orive taiWs uzangebi
Semoawyda sul.

223
magram cxenidan erTmaneTi,
ver CamoiRes,
vera da vera, ver ajoba
erTma meores.

maSin Camoxdnen cxenebidan


mxedrebi Tavad
da brZolisagan cota xani
moiTqves suli.

iqiT Tarjimnebs epyraT maTi


bedaurebi,
aqeT eseni lomebiviT
uRrendnen erTurTs.

mainc wamodgenen zed


araqaTgawyvetilebi
da kvlav laslasiT
gaemarTnen erTmaneTisken.

alionidan dawyebuli
SeRamebamde
ar eSveboda ori mteri
erTimeores.

ase gagrZelda orTabrZola


da Zgara-Zguri,
risxva da boRma ki vera da
ver moiWames.

wyalSi curavdnen taniT,


piri ki uxmebodaT
calke brZolisgan, calke kidev
Takara mzisgan.

maSin erTurTTan SeTanxmebiT


Sewyvites brZola
da wyarosaken gaeSurnen
wylis dasalevad.

dalia wyali da wamodga


beJani zeze.
ufals mimarTa mwyalobels da
sikeTis momcems.

javrisgan ise caxcaxebda,


rogorc tirifi,
arvin icoda, vis romeli
gadurCeboda.

224
qveynis Semoqmeds Seevedra:
`hoi ufalo,
Sen uwyi Cemi gansacdeli
da gasaWiri.

Tu me am kacTan am brZolaSi
marTali viyo
da modgma misi javris Cemis
iyos mizezi,

Semewie dRes, mklavSi Rone


ar damilio
da ar damixSo azri Cemi
da gonebao!~

omanis sikvdili beJanis xeliT

jigardamwvari da, viT yvavi,


gaSavebuli
omani wylidan gamobrunda
guljavriani.

daqanculebma isev brZolis


saqmes mixedes
da vefxvebiviT Seetotnen
erTimeores.

xan Turqi sZlevda beJans, xan Turqs


sZlevda beJani,
xan erTi iyo Zirs rkenis dros
da xan _ meore.

rac Zala hqonda kacis modgmas,


sul daixarja
da dadga Jami, saqme zecas
gadaewyvita.

ZaliT omani sjobda beJans,


magram ras izam
ZaliT, iRbalma Senma Tuki
zurgi gaqcia?!

eca beJani rogorc vefxvi


veeba omans,
qedze waavlo cali xeli,
calic _ barkalze,

15. sparsuli poeziis Sedevrebi


225
marcxena xeliT moudrika
kiseri devkacs,
xolo marjveniT fexi TavTan
miatanina.

ze aitaca jer, Semdeg ki


Zirs daanarcxa
da maSinaTve basri xmali
amoiwvada.

dahkra maxvili, moasxipa


mxrebidan Tavi
da gaagora Zirs deviviT
veeba kaci.

vaglaxad egdo mtverSi mis win


omanis tani.
moTqrialebda sisxli da vels
rwyavda wyaliviT.

daxeda gmirma Zirs damxobil


Turqs spilotanas,
tanayril saros rom mohgavda
baRSi waqceuls.

gaocebulma Seaqcia
Zleul mters zurgi
da miabruna piri qveynis
Semoqmedisken:

`ehe Sen, Jamze da sivrceze


ufro diado,
zecis TaRzedac usazRvrov da
uzenaeso,

Sen xar ufali, sxva ufali


ar hgies qveynad,
visac goni aqvs, mas ase swams
da ase sjera.

sad mqonda Rone me aseTi


urCxulis Zlevis,
rogor SemeZlo, es gmiroba
rom Camedina?!

magram biZebis Cemis sisxlma


da siauSis
SeuZlebeli saqme, vxedav,
SemaZlebina.

226
dae, suls Cemsas monad hyavdes
omanis suli,
xolo sxeuli misi lomma
aTrios aqo!~

omanis Tavi unagirze


miaba TasmiT,
tani ki, mtverSi amoTxvrili,
iqve datova.

ar daijero wuTisoflis
sikeTe, ara!
tyuilad xels ar gamogiwvdis,
rom iRrCobode.

Tavs Tvinierad rom gaCvenebs,


maSin gimuxTlebs.
rogor iqneba, kaci guliT
miendos verags!

roca wavida ase vises


omanis saqme,
orive laSqris Tarjimnebma
qusli hkres qurans,

eaxlnen beJans mowiwebiT


da sces Tayvani
ise, viT CinSi* brahmani* kerps
eTayvaneba.

beJanma ukan gabruneba


rom daapira,
uceb dacecxla: TurqTa spis win
unda gaevlo!

amdeni misi mosisxle mtris


SiSi marTebda:
`mimixvdebian brZolis velze
rac Cavidine,

Semomexveva es amxela
laSqari Turqis
da erTi kaci amden mterTan
ras gavxdebio!~

tanT gaixada siauSis


Tori maSinve
da gadaicva zed omanis
jaWvis perangi.

227
omanisave veeba cxens
moevlo zurgze,
xolo xelSi ki sakuTari
droSa aiRo.

mere wavida da im adgils


miago madli,
sadac mas bedma gauRima
orTabrZolaSi.

roca omanis kacma naxa


mfarveli misi
ukve cocxali aRar iyo,
tanT gaacia.

magram beJanma daamSvida:


`nu geSinia,
aRTqma maqvs Senze dadebuli
da xels ver gaxleb!

wadi, dabrundi TuranelTa


banakSi ukan
da Tqvenianebs mouyevi,
rac aq naxeo!~

roca wavida Tarjimani,


qusli hkra taiWs
da gaemarTa qenabedis*
qedisken Tavad.

rodesac Turqma darajebma


SeniSnes SoriT,
maTken momaval gmirs Turquli
jaWvi emosa,

xolo xelT epyra is iranelT


daxrili droSa,
omanad cnes da sixarulis
yiJina dasces.

erTma darajma maSinaTve


hkra hunes qusli
da firanisken gaeqana
niavqariviT.

axara sardals: `mefis bedze


brZolis velidan
gamarjvebuli dagvibrunda
gmiri omani!

228
daxrili aris iraneli
devgmiris droSa,
Tavad beJani ki mokluli
mtverSi gdiao!~

yioda zariT da zeimiT


Turanis jari,
mTavarsardals ki Tavad Tvali
gzaze eWira.

ra maqnisia sixaruli,
sasowarkveTa
Tu Secvlis mas da Tavs sikvdilis
setyvas dagayris?!

amasobaSi Tarjimanic
dabrunda jarSi
da sazareli moutana
Turqebs ambavi.

firans acnobes omanis, Zmis


misis, sikvdili,
samefo farri* moelvare
dagvibneldao!

mTeli Turanis spa moicva


moTqmam da glovam,
Tavze qolahi* gadiglijes
Turqis gmirebma.

dabnelda maTTvis es qveyana,


Caqra naTeli.
ramdenic ginda, igmine da
itire awi!

rogorc ki or spas Caura


beJanma Tvalwin
da mefis taxtis Seafara
Crdils isev Tavi,

maSinve gmirma gulovanma


Turqi lomgulis
xelT Savi droSa rom eWira,
dabla daxara.

iranis laSqris darajebma


naxes Soridan
beJanis xelSi Zirs daxrili
Turquli droSa;

229
falavnis* mxares miibrunes
maSinve piri
da rac SeeZloT, gahyvirodnen:
gavimarjveTo!

hkra qusli qurans maSin erTma


darajTaganma
da falavanTan gaeqana
maxarobelad:

`gamarjvebuli dagvibrunda
gmiri beJani,
modis da moaqvs Zirs daxrili
Turqis droSao!~

Svilis lodinSi givi giJad


iyo qceuli,
SiSisgan Zrwoda da daZrwoda
aqeT da iqiT.

`Cemi beJanis xom ar iciT


vinmem rameo?~
ekiTxeboda SiSiTa da
viSviSiT yvelas.

roca axares: dagibrunda


Seni Svilio!
beJanisaken grigaliviT
gaiWra givi.

Svils saR-salamaTs rom Seavlo


Soridan Tvali,
cxeniT Camoxda maSinaTve,
viT egeboda.

davarda Zirs da SubliT miwis


piri gaxveta,
samarTlis gamCen RmerTs Tayvani
sca mowiwebiT.

Semdeg ki gulSi Caixuta


Tavisi vaJi,
lomguli gmiri da Wabuki
Wkuadamjdari.

maSinve adgnen da pativiT


da mowiwebiT
mefis spasalars miaSures
mamam da Svilma.

230
rogorc ki SoriT Tvali mohkra
spasalar papas,
myisve Camoxta SviliSvili
qurana cxeniT.

amogangluli hqonda mtverSi


Toric da Tavic,
omanis Tavi unagirze
eba sawyvetiT.

omanis cxeni, javSani da


moWrili Tavi
miarTva krZalviT mTavarsardals
lomgulma gmirma.

beJanis naxvam sixaruliT


ise aavso
goderZi, moxucs miwaze ar
edga fexebi.

madloba uZRvna netarma da


svianma papam
jer ufals, mere varskvlavsa da
bednier iRbals.

Semdeg ubrZana saganZuris


mcvels: `oqros Taji*
da saxelmwifo samoseli
aq momitaneT

(miwad rom oqro aqvs, naySebad


ki margaliti);
mzisebr elvare qamari da
Taji aqeTo!~

aTi qurani,
oqros lagamamodebuli
da aTic welze
oqros qamaramortymuli mona

kalmiT naxati beJanisTvis


moayvanina.
`he xvado lomo, uZleveli
urCxuli sZlie.

gmirobiT SeniT gaumarTe


Cven laSqars weli,
xolo mters guli daukode
da moukali.

231
pirgamexebul lomebs hgvanan
gmirebi Cveni
amxedrebulni qariviT swraf
taiWebzeo!

nesTihanis mier iranelebze miparviT


Tavdasxma da misi mokvla

xolo firanma SurisgebiT


da risxviT mTvralma,
guli RadariT, Tvali ki wyliT
rom hqonda savse

nesTihans kaci gaugzavna


da SeuTvala:
`ehe, yovelTvis WirSi moZmis
mSvelelo gmiro,

gmarTebs, saomrad gaileso


saCqarod Wangi
da brZolis velze mokluli Zmis
Suri iZio!

RamiT miparviT daesxi Tavs


iranelT banaks
da maTi sisxliT jeihuni*
adine velze!

aTiaTasi gamocdili
da mklavmagari
rkinaasxmuli waiyvane
omSi mxedari,

vinZlo omanis sisxli Cvens mtrebs


ar SearCino
da moimwyvdio maTi Tavi
marwuxebSio!~

firans miugo nesTihanma:


`asedac vizam,
iranelebis sisxliT velze
jeons* vadeno!

roca daRamda da wyvdiadma


moicva are,
TurqTa mxedrobis Zgara-Zgurma
qveyana SesZra.

232
gezi aiRes iranis spis
mxrisken Turqebma,
miagelvebdnen bedaurebs
guluSiSarni.

laSqari Tvisi nesTihanma


Surismgebeli
iranelebis laSqris axlos
rom moapara,

bind-bundi idga ukve da kars


momdgari jari
iranelebis spis darajma
kargad SeniSna.

darajma myisve gadasZaxa


sardlis macneebs:
`Turanelebis jari Cumad
mogveparao!~

macneTac, roca es moesmaT,


ar daayovnes
da goderZisken gaeqannen,
rogorc marTebdaT.

spa mogvepara, viT mdinare


adidebuli,
ise uCumrad, ityvi, yvela
munji ariso!~

miparviT Tavze dasxma ra RvTis


risxvaa da ra
unda qna am dros, spasalarma
kargad icoda.

maSinve brZana falavanma*


goderZma: `fexze
dadges axlave jari da spa
fxizeli iyos!

Tvali geWiroT mtrisken, yuri


miugdeT kargad,
gaigeT, Turqi ra manZilze
mogveaxlao?~

beJans mouxmo amis Semdeg


mTavarsardalma
givis gulad vaJs, brZolaSi rom
xmali uWrida:

233
`bedis varskvlavi ginaTebs Sen
gulis nebaze,
saxelis Senis xsenebac ki
mters guls uxeTqavs.

ramdenic gsurdes da saWiro


iyos mxedari,
amoarCie Cems laSqarSi
Zalgulovani

da Cumad mosul Turanelebs


lomiviT daxvdi,
ise aRzevdi, cis sferosac
zed moeqceo!~

beJanmac jarSi maSinaTve


amoarCia
aTiaTasi meomari
rkinismkvneteli

da gaegeba RamiT Cumad


moparul laSqars,
raTa Sebmoda momxvdurs samkvdrod
da sasicocxlod.

aRerebuli eWiraT xelT


meomrebs gurzi,
zed miwis Tavze bneli buqis
Rrubeli dadga.

uceb TurqT Tavze haeridan


Camowva janRi
da TuranelTa jarma TvalSi
ver gaixeda.

goderZma rogorc ki Seatyo,


rom Savma janRma
Turqebis laSqars saZraoba
daakargvina,

brZaneba gasca, moezidaT


mSvildisTvis lari
da saomari yiJinis xmac
gaisma velze.

beJani TurqTa Tavs, nesTihans,


Semoeyara
da vises vaJis droSas
rogorc ki mohkra Tvali,

234
mozida mSvildi maSinaTve
da nesTihanis
cxens ganuwona momaxuli
isari gulSi.

waiqca cxeni da mxedaric


Tan gaditana,
Tavze daacxra damxobil Turqs
beJani myisve.

aRmarTa maRla mZime gurzi


da ise dahkra,
rom nesTihanma tvini TaviT
gadmoanTxia.

ase SesZaxa iranelTa


laSqars beJanma:
`yoveli kaci, vinc saomrad
aisxams rkinas

da xelSi gurzs da xmals vinc ipyrobs


mterTan saomrad,
me vici, im kacs mSvildiT CemiT
ra dRes davayri!

es saxiTaa feriebs rom


hgvanan Turqebi,
Torem omis da brZolis Tavi
vin misca maTo!~

moices guli iranelma


molaSqreebma,
amoiwvades javardnebi*
da mters etaknen.

haeri zangis ferad iqca,


ise gaSavda,
xolo sisxlis zRvas daemgvana
xrioki veli.

iranelebma Seuties
spiloebiviT
da veli TurqTa mokveTili
TaviT aivso.

amowyda ori wili TurqTa


momxvduri laSqris,
Tqeravdnen floqviT daWril mxedrebs
bedaurebi.

235
veRar daudgnen iranelebs
Turqebi, zurgi
aCvenes mters da miaSures
Tavisianebs.

firanma Zma rom ver ixila


daxeulT Soris,
TvalT daubnelda, imisTana
elda etaka.

brZana maSinve, vinme isev


Seqceuliyo
iq, sadac brZola gadixades
weRan Turqebma.

`ra daemarTa Cems Zmas,


Cqara miTxariT, Torem
Tvalebs daviTxri sakuTari
xeliT aqveo!~

erTma mxedarma maSinaTve


gaswia iqiT,
naxa, nesTihans rac mosvloda.
mobrunda ukan

da firans amcno: `nesTihani


naomar velze
sxva saxelovan da didebul
TuranelT Soris

TavmokveTili gdia, rogorc


veeba spilo,
gurzis cemisgan daJeJili
aqvs sul tanio!~

es rom firanma moismina,


cecxli moedo,
xelT aRar hqonda Tavi, ise
waxda sardali.

gaikra xeli, tanze kaba


Semoixia,
gminavda mwared da bRaoda
guldamduRruli.

ase moTqvamda sacodavi:


`ufalo Cemo,
Sen SemogyurebT sasoebiT
Seqmnilni Senni!

236
mklavebi momtyda, tanSi jani
gamomecala,
mze damibnelda da Camiqra
bedis varskvlavi.

Zirs damxobilan Cemi lomis


wamqcevi gmirni,
tanad devkacni da mamacni
saxelovanni.

sulze utkbesi, Zvirfasi da


sayvareli Zma,
viseanT gvaris TvalisCini,
gmiri omani,

Cemi mZvinvare nesTihani,


ymawvili kaci,
romelsac vefxvi, rogorc meli,
ise ufrTxoda.

vin unda iyos brZolis velze


maTi Semcvleli,
vin gauZRveba TuranelTa
jarebs awio?!

hkra yvirostviri* da spiloze


qosi* daaba,
ca lilisferad iqca, miwa
ki abanozis. *

Zirs Camovida qenabedis


qediT laSqari
da daabnela mze da mTvare
mtverma da buRma.

Cahbera sayvirs iranelTa


laSqris sardalmac,
ahyara jari da saomrad
gaawyo velze.

qaianT droSa* elvarebda


laSqris SuaSi,
win ki iisfrad laplapebdnen
SiSveli xmlebi.

yvelas, vinc iyo imaT Soris


saxelovani,*
xelT Subi epyra, xarisTava
gurzi* ekida.

237
gamTeniisas rom Caebnen
cxare brZolaSi,
ar CaugiaT xmali dRis da
Ramis gayramde.

mxolod saRamos daubrundnen


Tav-Tavis karvebs
erTimeores mtrobis boRmiT
mTvrali mxedrebi.

Tavad goderZi gaemarTa


raibedisken.
fiqrebSi iyo gaxveuli
mTavarsardali.

gulSi ambobda: `cxare omi


gadavixadeT,
Turanis laSqris mraval spisTavs
movkveTeT Tavi.

ase mgonia me, firani


dauynebliv
Turanis mefe afrasiabs
kacs gaugzavnis

da maSvel laSqars Txovs mas


CemTan kvlav Sesabmelad.
mec Cems xelwifes maSveli spa
unda vTxovoo!~

firanis werili goderZisadmi

iranis mefis laSqrad wasvlis


ambavi male
miurbenines firans brZolad
gasuls goderZTan.

SeSinda Turqi da daiwyo


imaze fiqri,
am xifaTidan
Tu ra fandiT daexsna Tavi.

dasTuri* hyavda gonieri


da misi rCeviT
firanma aseT TvalTmaqcobas
mimarTa axla:

238
mdivani ixmo da ubrZana
mas, Seedgina
goderZis Tvalis asaxvevi
erTi werili.

werilis TavSi iazdani*


iyo Sesxmuli,
is, vinc ifaravs kacis modgmas
avi sulisgan.

werda: `Semoqmeds sxvas arafers


vTxov qveyanaze
da sawadeli araferi
ar gamaCnia

garda imisa, rom Tqvensa da


Cvens Soris erTxel
da samudamod aRmoifxvras
mtroba da Suri.

Sen rom goderZi xar, amqveynad


Tu is gewada,
rom dageTesa kacTa Soris
qiSpobis Tesli,

aRsrulda gulis Senis neba,


ra ginda meti:
SevbmivarT omSi erTurTs samkvdrod
da sasicocxlod.

maS gaixsene, Tu ramdeni


lomguli gmiri,
uaxloesi naTesavi
maT Soris Cemi,

gangmire Sen da gvami maTi


agore mtverSi!
qveynis Semqmnelis arc SiSi gaqvs,
arc morideba.

ar ici, raa siyvaruli,


xolo gonebas
zurgi aqcie. xom ipove,
rasac eZebdi?!

dadga dro, awi mainc mtrobis


daicxro Jini,
moeSva omebs da amdeni
sisxlis smiT gaZRe!

239
aba daTvale, Turaneli
Tu iraneli
ramdeni kaci daiRupa
am Cvens brZolaSi!

movida Jami, gulqvav, Senc rom


moilbo guli,
xeli aiRo risxvisa da
boRmis nTxevaze!

didi xnis mkvdrebis Senis sisxlis


aRebis mizniT
sanamdis ginda, ucodveli
cocxlebi xoco?!

rac gardasula, is xelaxla


ar mobrundeba,
maS Surisgebis da omis Tesls
rad Tesav qveynad?!

suls nu wariwymed da xorcs vnebas


nu miayeneb,
aiRe xeli kacis kvlaze
da sisxlis Rvraze!

sikvdilis Semdeg zizRiT elis


xseneba im kacs,
visac daurCa am sofelSi
cudi saxeli.

rodesac Tavze kacs Savi Tma


TeTrad eqceva,
didi imedi aRar rCeba
qveynad darCenis.

me imas vSiSob, iranis da


Turanis jari
Tu erTxel kidev daetaka
erTimeores,

cocxali arvin gadarCeba


arc erTi spidan,
suli dagvtovebs, xolo mtroba
kvlav iboginebs.

maSin vin ityvis, Tu vin aris


gamarjvebuli
an damarcxebuls imaT Soris
vin gamoarCevs?

240
magram Sen Tuki isev sisxlis
gwadia daRvra
da ginda, brZola gamimarTo
maincdamainc;

Tu ginda omSi gadaeSva,


viT xvadi lomi;
iranisaTvis gsurs, es saqme
moimoqmedo,

axlave unda miTxra, radgan


dauyovnebliv
me kaci unda gavagzavno
afrasiabTan,

rom dagibrunoT miwa-wyali


Tqven Tqveni isev
da Cvens qiSpobas samudamod
bolo moeRos.

sad manuCaris xelmwifobis


dros hqonda mijna
samefos Tqvensas, iq davudebT
Cvenc zRvars da samans.

daade xeli nebismier


iranul qalaqs
da Turqebisgan dagicli mas,
roca inebeb.

naSeni aris Tu uSeni,


rasac isurvebs
qaixosrovi, igi irans
daubrundeba.

upirvelesad iranidan
mTebze amovalT
moyolebuli RorCiT,* vidre
bosTis* Temamde.

kvlav: Taleyanis mxares zRvamde


fariabisa*
da masTan erTad mTels andarabs*
Tqven dagilocavT.

xuTi qalaqi rCeba kidev


baianamde;*
kvlav: qaianTa* mkvidri miwa,
iranis zRvari;
16. sparsuli poeziis Sedevrebi
241
ayvavebuli mxare, romel
mxaresac mefem
Tqveni qveynisam guzqerani
arqva saxelad;

mxares balxidan mokidebuls


badaxSanamde
(isic iranis samefoSi
rom Sedioda);

kvlav: amis qvemo mxares amus*


veliT zomamde*
(mTeli xaTlani* migviTvlia
misTvis agreTve);

Sunganis* miwas, visegards da


mTels Termezis Tems;
buxaras misi axlomaxlo
qalaqebiTurT;

yvela am mxares soRdis* mijnis


dasawyisamde
Tqven dagibrunebT da mets aRar
SegecilebiT.

xolo nimruzi* ki, rostomis


samSoblo kuTxe,
isev da isev Tavis mflobels
daubrundeba.

jars gamoviyvan iqidan me,


davcli im mxares
da laSqars Cemsas
davxev wiaR aRmosavleTis.

indoeTamde Tqven dagrCebaT,


rac ki odesme
gqoniaT. aRar msurs, kvlav gulRrZo
kacs meZaxodnen.

qaSmiris mxares, yandaaris


Tems da qabulis
sanaxebs sindis* qveyanasTan
erTad Tqven mogcemT.

aqedan vidre yafis* mTamde


rac qveynebia,
brZolis gareSe Cabardeba
iranis mefes.

242
is mxare, sadac laSqrad aris
axla aSqaSi,
iranisaTvis damiTmia,
gqondeT da marTeT!

roca yvelafers vizam imas,


rac CamovTvale,
sadac ki jari myavs iranSi,
ukan gavixmob.

ficiT dagideb pirobas, rom


amieridan
avismdomeli ar viqnebi
arasdros Seni.

Tavadac ici, me simarTles


mivsdevdi mudam,
siyvarulis da erTgulebis
kaci viyavi.

SevuTvli mefe afrasiabs,


amieridan
rom aRar midevs gulSi mtroba
da siZulvili.

Senc ase hqeni: gaugzavne


iranis mefes
werili da rac me mogwere,
Seatyobine!

Tuki Sen am Cems kargi guliT


naTqvams irwmuneb
(omi da sisxlisRvra rom aRar
mwadia meti),

mas Semdeg, rac Cven dazavebis


pirobas SevkravT,
rasac iranis mefe xarkad
moiTxovs Cemgan,

mivarTmev, erTi dramic rom ar


akldeba ise,
Turanelebis mtrobis oRond
kari Caketos.

xarks xom mivarTmev da mivarTmev,


rogorc egebis,
sarTad mZevlebsac gavugzavni
xelmwifes Tqvensas.

243
suliT da guliT SegekvrebiT
da mtrobas Cvensas
erTgulebis da Zmobis xeliT
avubam Tvalebs.

veragi selmis* da avguli


Turis* bralia,
rom didi mefis dros erTmaneTs
CamovcildiT Cven.

xelmwife fridons swored imaT


moukles guli,
roca iraji* wuTisofels
gamoasalmes.

kidev rac gsurdes, moiTxove


keTili guliT,
Semdeg ki mefes es ambavi
Seatyobine!

amas rom vSvrebi, ar egonos


vinme liton kacs,
maiZulebdes amas Cemi
sisuste TiTqos.

me siyvaruli mikarnaxebs
aseT saqciels,
sikeTe minda. amisTana
var da ras izam!

Senze meti maqvs me simdidre


da spac meti myavs,
vaJkacobiTac Senze ufro
me var qebuli,

magram es mtroba da qiSpoba


urTierTSoris,
es erTmaneTis daundoblad
sisxlisRvra mudam,

sul guls miwuxebs me, maRonebs


da maiZulebs,
vecado sacdels da Cven Soris
aRmovfxvra mtroba.

esec ar iyos, Semoqmedis


Cvenis winaSe
rom vcodavT, vici da amisi
SiSic maqvs gulSi.

244
ar mogviwonebs aseT qcevas
ganmsjeli Cveni
da es qveyana sul ubralod
gatialdeba.

keTili guliT am Cems naTqvams


Tu ar miiReb
da maiZuleb, ganvaaxlo
sisxlisRvra isev;

me ucodvel kacs codvis mqoned


Tu gamomiyvan
da rasac girCev, imas Tu yurs
ar aTxoveb Sen;

Tu ar gaarCev mruds da marTals


erTmaneTisgan
da gulSi mxolod qiSpobas da
mtrobas Caideb,

gamoarCie iranelTa
laSqarSi maSin
lomgulni, mZime gurzis qneva
romelTac ZaluZT.

mec ase vizam, Cemi spidan


mec amovarCev
gmirebs, romelTac guli erCiT
orTabrZolisTvis.

gamoviyvanoT da SevabaT
isini erTurTs,
erTimeores SevarkinoT
laSqrisTavebi.

bolos mec da Senc


davetakoT erTimeores,
orTabrZolaSi erTmaneTze
vanTxioT risxva.

imaT ki, visac Cvens mtrobaSi


ar uZRvis brali,
aseT brZolas da Tavganwirvas
nu davaZalebT.

Sen visi boRmac CagrCenia


gulSi TurqTagan
an Sen winaSe damnaSaved
visac miiCnev,

245
miTxari da mas gamoviyvan
orTabrZolaSi,
magram axlave unda mivceT
erTmaneTs sityva:

Tu am brZolaSi Sen gvajobe,


Cven Tu davmarcxdiT
da TurqTa gmirTa Tu daemxo
iRbali pirqve,

spas xels nu mixleb, erTianad


nu amombugav
da nu amomTxri Zirianad
da fesvianad;

mieci neba mas, dabrundes


TuranSi* isev,
nu Causafreb gzaSi kacs da
nu gamifuWeb!

xolo aseve: Tuki Senze


me gamimarjva
varskvlavma da Tu Sen darCebi
damarcxebuli,

Sens molaSqreebs xmas ar gavcem


me ubatonod,
ar davakareb TiTs da risxvas
ar vanTxev maTze.

iranSi mivcem wasasvlel gzas


da mefes Tqvensas
laSqari Tvisi uvnebeli
daubrundeba.

ar wastkivdeba Cvengan TqvenSi


erT kacsac frCxili,
sulic SerCebaT da qonebac,
saR-salamaTebs.

xolo Tu aseT orTabrZolebs


ar isurveb Sen
da sxvanairad ginda, gulis
Jini moikla,

ase vqnaT, jari jars SevabaT


da omi iyos,
arc aq davixev ukan, mzad var
da gelodebi!

246
magram rac sisxli daiRvreba
am sastik omSi,
amaze pasuxs im qveynad Sen
mogkiTxaveno!~

Sehkra werili da dabeWda


igi Tu ara,
Tavisi vaJi sayvareli
ixmo firanma.

hyva vaJiSvili laSqris erTi


sardalTagani.
am rvalistana8 yrmas saxelad
roini erqva.

roca eaxla Svili, uTxra:


`goderZTan wadi,
wigni miarTvi da pasuxi
momitaneo!~

roinma aTi cxenosani


kaci iaxla
da gaemarTa maSinaTve
goderZisaken.

Weneb-WenebiT iara sul


da iranelTa
falavnis* sarafardis* axlos
Camoxda cxeniT.

roca goderZi dainaxa,


xelebi gulze
daiwyo gmirma da daxara
Zirs mis win Tavi.

wamoxta zeze falavani


da maSinaTve
gulSi Caikra mociqulad
masTan mosuli.

jere firani moikiTxa,


mere _ spa misi,
Semdeg xelmwife maTi, bolos
qveyana TurqTa.

roinma goderZs Caabara


firanis wigni*
da rac zepirad daabares,
isic auwya.

247
goderZma mdivans uxmo wignis
wasakiTxavad,
mdivanmac myisve Seasrula
sardlis brZaneba.

TurqTa spisTavis tkbili sityva,


keTili rCeva,
damoyvrebisTvis gamowvdena
Tavisi xelis,

rasac TvalTmaqcad sTavazobda


iranelT sardals
Turqi sardali, goderZs gulze
ar miekara.

ase mimarTa falavanma


TurqTa mociquls:
`he mTavarsardlis vaJiSvilo,
kargo Wabuko,

upirvelesad gimaspinZloT
unda, wesia,
xolo pasuxis wigni Semdeg
unda mogceTo~.

daudges stumars sarafarda*


axalTaxali
da didebuli saxalvaTo
gaumarTes Sig.

Semdeg werilis dauweres


pasuxi firans,
Sig sul awonil-dawonili
sityvebi Casves.

Tan qeifobda erTi kvira


RviniT da CangiT,
Tan im werilis Sedgenaze
fiqrobda gmiri.

xolo rodesac mze am qveynis


manaTobeli
moevleboda zecis tatnobs,
goderZi isev

RviniT da CangiT da meCangiT


iwyebda qeifs
da patiJobda am qeifze
TurqTa mociquls.

248
goderZis pasuxi firanis werilze

ase gavida erTi kvira


da roca merve
dila gaTenda, mwignobari
ixmo goderZma.

ubrZana mdivans, daewera


wignis* pasuxi
da qiSpobis da mtrobis nergi
dargo xelaxla.

werilis TavSi jer afrqvevda


qeba-didebas,
xolo Semdeg ki firanis wigns
upasuxebda:

`werili Seni wavikiTxe


TaviT bolomde
da rasac iq mwer, gulisyuriT
avwon-davwone.

roinma Seni mogvitana


SemoTvlilobac,
ise gadmogvca yvelaferi,
viT daabare.

magram maocebs, swori giTxra,


moqceva Seni,
mikvirs Zalian, dRes rom ase
meJRurtulebi.

ena da guli Seni erTurTs


ar mezobloben
da suli Seni azrs da Wkuas
ar eTanxmeba.

ase gCvevia Sen, yovel dros


yovel saqmeSi.
sul lamaz-lamaz sityvebs afqrvev
xolme piridan.

Seni ambavi vinc ar icis,


ibriyveb amiT
da Tavs ayvareb zogjer kidec
gulubyvilo xalxs.

249
Sen xaSur* miwas gavxar, xvatSi
Soridan TeTrad
tbors rom gvaCvenebs, rodesac mze
aWers xriokze.

magram xrikis da oinis dro


ar gvaqvs Cven axla,
qamandis srolis droa, gurzis*
da Subis qnevis.

SenTan me omis garda ar maqvs


sxva saqme rame,
laparakis da pasuxis drom
mogWama Wiri.

Sexede, rogor dagvibrunda


cargvali Tavze:
veras gavxdebiT damoyvrebiT
da motyuebiT!

axla imaze midga saqme,


qveynis Semqmneli
vis miscems Zalas da brZolaSi
vis gaumarjvebs.

magram werilze pasuxs giwer


da momismine,
Wkuas mouxme da beds Txove,
rom dagifaros!

pirveli: rom gvwer, meo kacis


moyvarul gulSi
meored mosvlis da izadis*
SiSi midgaso;

rom ificebi, momabezra


Tavi omebma,
sul kacis kvlam da gurzis qnevam
damaRonao,

roca am sityvebs warmosTqvamdnen


bageni Senni,
guli da ena Seni erTurTs
arc ki icnobdnen.

Sen rom samarTals marTla ase


guliT esavde,*
ar gagiswrebda, xelo,* xeli
sisxlis saRvrelad.

250
pirvelad givi geaxla Sen,
didebulebSi
saCino kaci da mxedrebSi
rCeuli gmiri.

keTili guliT, kargi rCeviT


da saTno zraxviT
mSvidobisaken mogixmobdnen
Cveni elCebi.

magram Sen yurad ar iRe es,


oms daeSure
da Turanidan iranamde
moasxi jari.

iaraRisken Sen waiRe


pirvelma xeli,
Sen wamohyare spa iranis
asaoxreblad.

axla moege Wkuas dRemde


Wkuaze mwyrali?
axla dagicxra guli dRemde
gaficxebuli?

magram buneba gaqvs iseTi


avi da Savi,
wesier gzaze arasdros rom
ar gagatarebs.

Sens gvars da jilags es siave


Tavidan modgams
da sakvirveli arc ki aris,
aseTi rom xar.

gsmenia, irajs* taxtisa da


gvirgvinis gamo
rogor umuxTles RviZlma Zmebma:
selmma* da Turma*.

selmma da Turma dasabami


misces siaves,
avkacoba da boroteba
ganavrces qveynad.

guldaTuTquli fridoni* ki
dRisiT Tu RamiT
irajis mkvlelTa wyevlasa da
krulvaSi iyo.

251
irajis sisxli manuCarma
iZia bolos
da samarTali ganaCina
farriT* miwaze.

avi qna Turma da siave


Tvisi zRo Tavad.
am ambis Semdeg karga xani
gavida kidev.

Tqven Wkuamokle didkacT Soris


avis moqmedi
vinme Tu iyo, TuranelTa
xelmwife iyo.

afrasiabi jer manuCars


gadaekida,
Semdeg navzars da qaiyobads
dauwyo mtroba.

magram yvelaze saSineli


dRe qaiqaoss
gauTena man, irans mtrobiT
mtveri adina.

man daanTxia siauSis*


umanko sisxli
da ganaaxla mtroba Cveni
gaxelebulma.

axla rom yviri: samarTali,


samarTalio!
maSin sad egde, usamarTlod
rom mokles igi?

ramdeni gmiri, iraneli


gvirgvinosani
amis Sedegad gaCaRebul
omSi daeca!

meore: axla rom mwer kidev,


am WaRara kacs
sanamde ginda, gesxas rkina
da sisxls Rvrideo?

maS es icode, qvebudanav


mravalnacado,
gamojegilo qveynis aTas
Wirsa da lxinSi:

252
me iazdanma* ase didxans
mitom macocxla
da imisaTvis aRmazeva
am qveyanaze,

raTa omis dros imisTana


dRe gavuTeno
Turans*, rom boli imis Tavze
cad adiodes.

is ki arada, vSiSob, man es


ar damacalos
da amomxados im Jamamde
piridan suli;

ar damacalos guliT Tqveni


javris amoyra
da miwa-wyali Tqveni fexiT
ar maTelinos!

mesame: rom mwer: iazdanis,


wmindaTa wmindis
SiSi da krZalva rom ar medos
TiTqos me gulSi

da ar vicode atexilma,
sisxlis daqceva
bolos da bolos Tavad avad
rom gardamxdeba,

vTqvaT da verwmune Sens ybedobas,


dagyevi briyvad,
Tavi vanebe oms da ukan
davbrundi saxlSi,

gankiTxvis Jami rom dadgeba


da ganmkiTxveli
rom gamomkiTxavs, ra moxda da
viT moviqeci,

ar metyvis gana: vaJkacoba,


Zala, sardloba
mogeci, Wkua da simdidre
ar dagamadle,

Sen ki ra hqeni? siauSis


umanko sisxlis
maZiebelma ar aisxi
tanze rkinao?!

253
rom mkiTxavs qveynis Semoqmedi
samarTliani:
samocdaaTi Svilis Suri
viT iZieo?

ra vupasuxo Semoqmeds me,


Surisgebaze
ratom aviRe xeli ase,
amis Sesaxeb?

meoTxe: Tavad siauSis


sisxlis aRebis
Sesaxeb rom mwer, TuranelTa
bero sardalo,

gamoo gvamis, ukve miwad


da mtvrad qceulis
cocxal kacs suli amoxado,
ar egebiso!

maS, gaixsene, Tuki SeZleb,


yvela siave,
yvela wvaleba, yvela vneba
da yvela sneba,

iranis miwas rac unaxavs


Turqebisagan
da mefeT CvenTac maTgan Tavs ra
gadaxdeniaT!

sityvis gatexa iyo, mtroba,


Surisgeba Tu
sxva ram siave, araferi
giTakiliaT.

amas yvelafers rom vigoneb,


viT dagezavo,
rogor gemoyvro kargis mudam
borotad mgebels?

mexuTe: mZevlebs rom mTavazob


da iwerebi,
Turq TavkacT mogcem megobrobis
sawindrad Cvenis;

iranis mefes gadavuxdi,


ramdenic gnebavs,
imden xarajas, oRond xifaTs
averidoTo,

254
ai, ras getyvi amis gamo,
TurqTa sardalo:
Cemi mefisgan me aseTi
ar maqvs brZaneba.

omi mibrZana man me TqvenTan


da ara zavi,
unda vanTxio sisxli mefis
sisxlismnTxevelTa!

xelmwifis Cemis brZanebas rom


gadavide me,
iq, cis meufis win sircxviliT
suls ra mouva?!

Tu Sen imedi gaqvs imisa,


rom mefe Cveni
am Sens naTqvamze mowyalebiT
mainc mogxedavs,

lehaqs da roins Caabare


mZevlebi igi
da xarkic Tqvengan mosarTmevi
maT gaatane.

isini Cven Sahs gaugzavne


dauyonebliv
me ar dagiSli, gza xsnili gaqvs
iranisaken.

meeqvse: Cveni qalaqebi


gaqvs CamoTvlili,
Tqvens ayvavebul da keTilad
naSen miwa-wyals

dagibrunebTo yvelas ukan,


rom iwerebi
da rac jari myavs iq, mas ukan
gamovixmobo,

es ukve uflis SemweobiT


aRar gvWirdeba,
jer Tu ar ici, SegiZlia,
axla gaigo,

rom dasavleTis mxares xazarT


qveynis mijnamde
luarsabi flobs ukve
gmiri Zlevamosili.

255
xolo nimruzi* TviTon sindis*
sanaxebiTurT
berZnul abreSums rom miagavs
sisxliT morwyuli,

daimorCila gmirTa gmirma


rostomma Cvenma,
meored mosvla gauTena,
vinc win aRudga.

indoT Tavebi maTi Savi


droSis TanxlebiT
iranis mefes gaugzavna
zaalis vaJma.

rac Seexeba dahesTans* da


xorezmis mxares,
romelic Turqebs Cauvarda
odesRac xelSi

da ise uRvTod gaTqeres da


gadajeges, rom
pirquS udabnos daemgvana
iqauroba,

aSqaSma Sides risxvis setyva


ayara Tavze
da miiyvana is sikvdilis
piramde TiTqmis.

tyve uamravi da nadavli


auareba
gamougzavna man iqidan
iranis mefes.

aq ki me da Sen veomebiT
erTimeores,
unda SevibneT male samkvdrod
da sasicocxlod!

Sen omi Cemi araerTxel


ginaxavs, mgoni,
Cems devgmirebsac ar icnobde,
ara mgonia.

xolo Tu axla brZolis velze


gamoxval, barem
gixsni amdeni umaqnisi
laybobisagan.

256
uflis SewevniT da xelmwifis
Cemis brZanebiT
sisxlis morevad gadavaqcev
brZolis vels male.

he laSqris dido falavano*


saxelovano,
Sexede, mze da mTvare rogor
brunavs Cvens Tavze!

unda gardagvxdes erTxel Tavze


gardasaxdeli.
Turqebis bedi marwuxSia
gamomwmvdeuli.

Sexedav ager, Seni bilwi


bunebis gamo
qveynis Semqmnelma axla Tavze
ra dRe gawios!

ukve damdgara Jami, borots


Zlios keTilma
da avs miezRos siavisTvis
samagiero.

girCev, dafiqrde, ugunuro,


moego Wkuas
da gonierTa sityvas kargad
daugdo yuri!

rogor ggonia, es aseTi


veeba jari,
asiaTasi meomari
xmalamowvdili,

yvela guladi da mtris Tavze


risxvis mnTxeveli,
ra unda moxdes, igi ukan
rom davabruno?!

meSvide: ise mogaqvs Tavi,


TiTqos pirobis
Senis mindoba xams da gvaZlev
pirobas kidev.

SenTan raime pirobaze


me ar wamoval,
radganac suli Seni sibrZnes
ar etaneba.
17. sparsuli poeziis Sedevrebi
257
yofila gana, rom migeces
vinmesTvis sityva
da sityva igi maSinaTve
ar gagetexos?

pirumtkicobiT siauSi
mogvikles SeniT.
da RmerTma nu qnas, Sens fics kidev
vinme miendos!

Jams gansacdlisas marto darCa


is usasood,
Tumca gixmobda ganwiruli
xmiT: miSveleo!

merve: rom brZaneb, vaJkacobiT,


taxtiT da TajiT,*
agreTve bediT, Senze varo
aRmatebuli;

simdidrec Senze meti maqvs da


jaric meti myavs,
magram sawyali gulis var da
es makavebso, _

me ki, firano, ase maxsovs,


Sen araerTxel
gamogicdivar omSi da vinc
var, kargad uwyi.

Tuki brZolaSi ar gaxsovar


gamarjvebuli,
maSin ras vizamT, xams xelaxla,
rom gamomcado.

rom miwer kidec: vaJkacebSi


Sen ramdenime
amoarCie kaci omSi
Seupovari,

mec Cems laSqarSi amovarCev


gulovan Turqebs
da rkinismkvnetel mxedrebs Cemsas
gamoviyvano;

me siyvaruli mamoZravebs
da ar mwadia,
mTeli laSqari omisaTvis
gavimetoo;

258
mowyale gulis da keTili
znis kaci varo,
gvarwmuneb, magram vinca xar Sen,
Cven kargad viciT.

qveynis mflobeli ganrisxdeba


xelmwife Cemi,
Tuki uomrad gageclebi
da ise waval.

mecxre: rom miTvli, meomari


gamoiyvane,
romelic CemTan orTabrZolas
gabedavdeso;

rom mTxov, Sens spaSi SevarCio


iseTi kaci,
romlisac javri me mWirs gulSi
da mas Seveba,

ar momcems nebas me iranis


mefeTa mefe,
rom vinme Turqze amnairad
viyaro javri.

upirvelesad ase unda


moxdes: Cemi da
Seni laSqari daetakos
unda erTmaneTs!

ori laSqridan ori mwkrivi


unda wamodges
da maTSi erT-erTs gamarjveba
ergunos unda.

da Tu ara da, maSin gvmarTebs,


gamoCenili
gamovarCioT meomrebi
Cven-Cveni spidan

da SevabrZoloT erTurTs samkvdrod


da sasicocxlod,
Tu gsurs, xom kargi, Tu ara da
me Cemsas vizam.

Tuki Sen CemTan brZolis velze


gamosasvlelad
spa sakmarisi ar mogyavdes,
vinicobaa,

259
Txove Sens mefes da is maSvels
gamogigzavnis,
Seavse razmi da meome
gulis nebaze!

is, vinc daiWra, jars CamorCa


an daifanta,
naTesavebi RviZli Seni
da axloblebi,

mixede, raTa uaqimon


maT aqimebma;
dro xelsayreli gidgas da Senc
sacdels ecade!

Tu gsurs, gadrovo, gadroveb me,


xolo Tu omi
ginda axlave, mec axlave
mzad var saomrad.

amas imitom geubnebi,


rom mere, roca
brZolas daviwyebT, ar daiwyo
mizezis Zebna!

nu metyvi mere: ucabedad


damiwye omi,
ise damesxi, sulis moTqma.
ar macaleo!

xolo CemTvis ki sulerTia,


gind asi welic
gamoxdes, javri Seni guliT
unda viyaro!

imedi nu gaqvs, gadaurCe


Cems Surisgebas.
brmisTvis ra fasi aqvs, dRe aris
Tu Rameao!~

goderZisa da firanis SeTanxmebiT, aTi iraneli gmiri saTiTaod Sexvda orTabrZolaSi aT Turanel
gmirs. aTive Turqi daeca. bolos ki, pirobis Tanaxmad, goderZi da firani Seebnen erTmaneTs.

260
goderZisa da firanis orTabrZola
da firanis sikvdili

roca gavida cxra saaTi


im dRis dilidan,
TurqTa gmirTagan aRaravin
darCa cocxali.
xmliT amoarTves tkbili suli
piridan yvelas
da wuTisofels es ambavi
arc unaRvlia.
man ase icis: jer saTuTad
gazrdis kacis Svils.
SvebiT amyofebs erTi xani
am qveyanaze,
bolos ki ucbad daacxreba
sacodavs Tavze,
saSinelebas daarisxebs
da guliswyromas.

amovardeba grigali da
Cagvxvetavs xramSi,
Cven mxsnels movuxmobT, mis nacvlad ki
msaxvreli mova.

Turanelebma usamarTlo
sisxlis Rvris nacvlad
daimsaxures ganaCeni
gangebis mkacri.

ise wavida maTi saqme,


Turq falavnebSi
firanma erTic ver ixila
gadarCenili.

maSin iranis da Turanis


mTavarsardlebi
eZgernen erTurTs velze
samkvdrod da sasicocxlod.

Widilma maTma dedamiwa


Seazanzara.
guli balRamiT hqondaT savse,
Tavi ki _ boRmiT.

261
iseTi buRi daayenes
zed brZolis velze,
rom mzec dafara mtvris da buqis
koriantelma.

ibrZoles gurziT,* ibrZoles xmliT,


ibrZoles xanjliT,
qamandiT scades erTmaneTis
mogdeba xelSi.

bols ki mainc is aRsrulda,


rac ufals hsurda,
Tavs usaSvelo faTeraki
daatyda firans.

misi mfarveli aRar iyo


mowyale RmerTi,
firans taiWi dauvarda
orTabrZolaSi.

mixvda firani: iazdanis*


iyo es neba
da Tavad awi veRarafers
ver gaawyobda!

magram vaJkaci iyo is da


erCoda guli,
bediTi* bedis win far-xmali
rodi dahyara.

bolos da bolos mSvilds da isars


daavlo xeli
orma sardalma, gamWriaxma
orma moxucma.

goderZma larze imisTana


gado isari,
rom wveri misi tinis qvaSic
ki gaatanda.

tyorcna firanis cxens, gaupo


bargasTuani.*
waiqca cxeni da fexebi
gaasavsava.

firanic Tavis cxens gadahyva


da waqceulma
moiyolia qveS quranma
mxedari Tvisi.

262
da gadaemsxvra firans cxenqveS
marjvena xeli.
mainc wamoxta, rogorc iyo,
devgmiri fexze.

magram miuxvda, rom sikvdilis


daudga Jami
da RvTis ganaCens verafriT ver
gadurCeboda.

dauZvra goderZs da gaiqca


laslasiT mTisken,
calke tkivili awuxdeba,
calke sirbili.

forTxviT da forTxviT adioda


maRla da maRla,
iqneb mdevarma ver momsdios
da gabrundeso!

es rom ixila, auvarda


tirili goderZs,
sawuTros ase brunvam misi
guli Sezara.

miuxvda, rom is ar indobda


aravis qveynad
da sasiavod iyo mudam
gamzadebuli.

uyvira firans: `falavano*


saxelovano,
ra mogivida amisTana
am qveyanaze,

nadiris msgavsad es lomkaci


rom gamirbixar?
ra iqna Seni spa, imxela
spis spasalaro?

ra iqna Seni vaJkacoba,


da SemarTeba,
guli da Wkua Seni, ganZi
da iaraRi?

gmirT dedaboZo, zurgo


mefis afrasiabis,
Casvenebia CaxCaxa mze
xelmwifes Sensas.

263
wuTisofelma, vera xedav?
gaqcia zurgi.
fuWad nu Svrebi, ar gagiva
fafxuri CemTan!

radgan amgvarad wagivida


saqme, mTxove me,
rom SegarCino pirSi suli
da gapatio!

vinZlo mefesTan migiyvano


da man Segindos,
falavani* xar radgan beri
Senc CemsaviTo~.

firanma ase upasuxa:


`nu miqnas RmerTma,
wuTisofeli Cemi ase
rom davaRamo;

sicocxle mqondes naCuqari


Tqveni mefisgan
da misgan viyo suliT CemiT
davalebuli!

am qveyanaze sikvdilisTvis
var gaCenili,
mitom vibrZole SenTan ase
gularxeinad.

gamigonia, didebulebs
rom uTqvamT Turme:
rac ginda SvebiT da gancxromiT
vcxovrobdeT qveynad,

bolos sikvdili mogveliso.


misgan saSveli
arvis hqonia da me rogor
unda mqondeso!~

maSin goderZi mtris kvaldakval


Seudga goraks,
auyva iyo mTa da asvla
taiWs uWirda.

Camoxda cxeniT, daiWira


daraka* xelSi
da mihyva mtris kvals, TiTqos mTaSi
nadirs misdevso.

264
marcxena xeliT fari epyra,
marjveniT Subi
da kalTas mTisas aRma-aRma
miuyveboda.

magram firanma Tvali mohkra


goderZs Tu ara,
oTxiT mavali myisve zeze
wamoimarTa,

xanjali styorcna mosisxle mters,


rogorc isari
da moxuc sardals basri rkina
mklavSi gaurWo.

daiWra mZimed falavani.*


tkivilisagan
sulmTlad gacofda da ganrisxda
firanze ufro.

esrola Subi da moartya


zurgSi mosisxles,
rkinis perangSi gaatana
basrma foladma

da Sig jigarSi gaeyara


Subi Sens firans.
waiqca gmiri da brtyel lodze
farTxali iwyo.

sisxli RviZlidan wamosuli


wamoskda piriT
da suli misi moklul TurqTa
sulT SeuerTda.

ase daeca brZolis velze


mZvinvare lomi
foladis basri Subis wveriT
gulgapobili.

cota xans kidev Rafavda suls


royio qvaze,
Semdeg ki dacxra da damSvidda
samaradJamod.

aseTi aris es muxTali


wuTisofeli,
arvis satkivars gulTan axlos
rom ar ikarebs.

265
aqvs sawamlavSi basri Wangi
amovlebuli,
guls gauxeTqavs loms, vefxvs tanze
tyavs Semoaxevs.

roca goderZi amovida


maRla mTis Txemze,
Zirs damxobili dainaxa
gmiri firani.

gulgapobili, xeliT miwas


Caxutebuli,
Tordalewili, welze
qamarSemomsxvreuli,

warmoTqva maSin falavanma:


`he, xvado lomo,
falavanT Tavo da devgmiro
umamaceso,

iseTi, rogorc me var axla


da Sen iyavi,
qveyanam bevri naxa, magram
ver iguao!~

peSviT aiRo (gesmiT?) sisxli


misi, nawili
Sesva, nawiliT moiTxupna
wveri da saxe.

moixsenia siauSis*
sisxli qviTiniT
da Tayvani sca amis Semdeg
qveynis Semoqmeds.

samocdaaTi vaJi Tvisi


axsena bolos
da Seavedra suli maTi
mowyale ufals.

undoda, xanjliT firanisTvis


moeWra Tavi,
magram ver SesZlo ukadrisi
saqmis Cadena.

iqve daurWo micvalebuls


misive droSa
da Tavze droSis Cero
Zeglad gadaafara.

266
mazdaqi
yobadis mier mazdaqis samarTlis miReba

gamoCnda kaci avisa da


kargis mnaxveli,
mazdaqi iyo am Wkviani
kacis saxeli.

is iyo brZeni, mWreli hqonda


Wkua da ena,
Sahsac moswonda misi wesi
da misi rwmena.

da es brZenkaci misi didi


Wkua-gonebiT
gaxda veziri, gaxda mcveli
qveynis qonebis.

erTxel iranSi daiWira


didi gvalvebi,
mdidars Tu Raribs daemuqra
musris gavlebiT.

caze ar Canda sul patara


Rrublis naxevic,
kaci ar iyo mTel iranSi
wvimis mnaxveli.

mefis kars momdgar xalxs mazdaqma


mimarTa ase:
`xalxo, damSviddiT! mefe Cveni
gagviyvans gzaze.~

es Tqva mazdaqma da maSinve


mefes eaxla,
uTxra: `mefeo, saje, rasac
vityvi me axla!

erTi SekiTxva unda mogce,


mefev, aseTi,
misi pasuxiT Tu Sens monas
damafasebdi~.

yobadma uTxra: `gismen, mazdaq,


aba miTxari,
maame da miT guliT sevda
amomiTxare!~

267
mazdaqma hkadra: `erTxel gvelma
dakbina kaci,
suli Zvreboda da kvdeboda,
dRe adga mkacri.

meore kacs ki, mis mkvidrs, hqonda


wamali wylulis
da ar uSvela, momakvdav kacs
ar ando guli.

gaswira igi, Tumca mas xsna


SeeZlo misi.
brZane, mefeo, aris igi
Sendobis Rirsi?~

mefem miugo: `aq pasuxi


erTia, vgoneb:
kacis mkvlelia is veragi,
Triaqis* mqone!~

adga mazdaqi. mouxada


mefes bodiSi,
mivida xalxTan, iq rom idga
imis lodinSi

da maT mimarTa: `me viyavi


mefesTan axla,
moveTaTbire. momismineT:
ukanve waxvalT!

xval uTenia isev modiT


CemTan da, vgoneb,
viZio Tqveni gadarCenis
xerxi da Rone!~

es rom ismina, daiSala


mwuxare xalxi,
dabrundnen Sin da Tan waiRes
varami Talxi.

roca mazdaqi uimedo


xalxs daeTxova.
mefes eaxla, mis win kvlav rom
sityva eTxova

da moaxsena: `he mefeo


svebedniero,
gulmecniero, Zliero da
gulisxmiero!

268
me kiTxva gkadre da pasuxic
miTxar, rac ari,
Cemda salxinod erTxel ukve
ena dasZari.

magram Tu axlac dasturs damcems


qveynis mpyrobeli,
erTi igavi kidev mqonda
saambobeli~.

mefem ubrZana: `gaxsen bage,


ar ginda ridi!
SenTan TaTbiriT sargebeli
damrCeba didi~.

`mefeo, erTxel erTi kaci


bediT wyeuli,
iyo dilegSi uimedod
gamomwyvdeuli.

Sioda Zlier, purs iTxovda,


magram ra moxda,
is aSimSiles manam, sanam
suli amoxda.

da kaci igi, visac hqonda


ZRomaze puri
da ar aTxova momakvdavis
vedrebas yuri,

risi Rirsia, rom gaswira


kaci mSieri,
gulisxmieri, ucodveli
da RvTisnieri?~

mefem miugo: `afsus, is tyve,


Tu iyo Rirsi,
puris mqone kacs dasdebia
imisi sisxli!~

mazdaqma roca es ismina,


mefisgan ase,
akoca miwas da datova
sasaxle wamsve,

dabrunda ukan da xalxs uTxra:


`ismineT, xalxo,
wadiT da yvelgan, sadac puris
beReli naxoT,

269
gatexeT is da gaiyaviT,
iqve xorbali,
vinc win dagidgeT, daubruneT
risxvis borbali!~

ixuvla maSin RatakT modgmam


da naSierma,
iSova lukma xalxma amden
xans namSierma.

TviTon mazdaqi Tavis marags


mSivrebs swiravda.
daxsna beRlebi da xalxs puri
gauwilada.

azvirTda xalxi, daesia


beRlebs da zogma
TviTon samefo beRlebic ki
aRar dazoga.

eaxlnen mefes saxelmwifo


beRlis damcvelni,
hkadres: `ambavi unda gamcnoT
gulisdamwveli:

mefev, mazdaqma Caidina


didi siave,
beRlebi Tqveni datexes da
daaniaves!~

maSin yobadma daibara


mazdaqi myisve.
mazdaqmac hkadra, warbic rom ar
Sexria ise:

`hei mefeo, iyav qveynad


mudam sviani,
Sens sityvas sagzlad atarebdes,
yvela Wkviani!

Sen rac mibrZane, xelmwifeo,


me mxolod igi
gadaveci xalxs, rogorc iTxovs
wesi da rigi.

gaxsovs, igavi rom giTxari


moSxamul kacis,
gaxsovs is kaci usulgulo,
gulRrju da mkacri,

270
romelsac, mefev, aRmoaCnda
veragi guli?
maSin me Sengan sxva vismine,
sxva iyo Tqmuli.

Sen ase brZane: `Tu moklao


is kaci Sxamma,
Tu uWerdao is veragi
momakvdavs wamals,

Triaqis mqones codva aZevs


metad didio.
me mokvlas misas kacis dasjad
ar CavTvlidio~.

mSivrisTvis, mefev, Teriayi*


mxolod puria,
purs vinc ar eZebs, bedTan mas ra
dasamduri aqvs?!

rogor iqneba, xelmwifeo,


iyo keTili,
Siodes xalxs da puri gqondes
gamoketili!~

yobads am sityvam SeukumSa


mowyale guli,
mixvda, mazdaqis piriT iyo
simarTle Tqmuli.

viT mefeebma Zneli saqmis


gamo ician,
brZenT daekiTxa, saqme wvrilad
gamoiZia.

mazdaqis sityvas Seadara


swavlulTa ZvelTa
darigebani da rCevani
gardasul brZenTa.

mere is iyo, gziT Tu ugzo


gzebiT navali
mazdaqis irgvliv Seiyara
xalxi mravali.

da Tqva mazdaqma: `gavauqme


yvela wodeba,
CvenSi mdidari da Raribi
Tanaswordeba.

271
amieridan saqme ise unda
mogvardes,
mdidari Raribs eqceodes,
rogorc moyvares.

Tu samarTali swamT, de mdidrebs


nu egonebaT,
rom alali gziT moexveWoT
Tvisi qoneba!

vambob: qoneba da xvastagi,*


saxli Tu coli,
aris saerTo, glexi xdeba
Tavadis toli!

da Tu Cems mcnebas gadauxvevs


vinme Tavneba,
imas uflisgan miezRveba
veba* da vneba!~

mazdaqis mcneba xalxma yvelgan


guliT atara,
miemxro mazdaqs Rariboba,
didi, patara.

mdidarTa saxli da qoneba


gaiyo xalxma...
ra dro yofila, ra sikeTe! _
gvaocebs axla.

mefe yobadmac moiwona


mazdaqis saqme.
yvelam irwmuna misi mcneba,
sxva mcneba dagmes.

gaxda mazdaqi Sahin-Sahis


marjvena xeli,
locavda mazdaqs yvela qveli
da oflis mRvreli.

didgvarovnebmac gauyadres
Raribebs Tavi,
gaiyves puri da damyarda
Zmoba da zavi.

272
ratom kamaTobT?

ratom kamaTobT erTmaneTSi


moqiSpe ori,
roca arc Sen xar marTali da
arc Sen xar swori?!
orivem sibrZne gaixsenoT,
ar gijobT gana,
adamis modgmis dasamoZRvrad
rac qristem brZana:
Tu kaci vinme, utifari,
wagarTmevs perangs,
ar gausworde mas, viTarca
mosisxles verags;
xolo Tu vinmem ise magrad
gagawnas sila,
rom misgan TvalSi Ramed geqces
naTeli dila,
ar Seubruno xeli, rac gind
agewvas saxe, _
mZraxvelTa TvalSi gaufrTxildi
Rirseul saxels!

nuSzadma firuzs upasuxa

...nuSzadma firuzs upasuxa


amaze ase:
beberi xom xar, Tavic qariT
gqonia savse...
ar dagaviwydes, me ar vdgavar
zardoSTis* rjulze,
me dedis Svili var da dedas
TvalebSi vumzer.
deda ki sul sxva Temis aris,
sxva mcnebas misdevs.
qristea misi salocavi,
mec vesav* qristes.
Tqven fiqrobT, mokvda macxovari,
jvars acves radgan.
is ar momkvdara, zecad aRxda
da ufals axlavs.

18. sparsuli poeziis Sedevrebi


273
gind muzaradi gverqvas Tavze

gind muzaradi gverqvas Tavze,


gind vflobdeT gvirgvins,
mainc sikvdilis Svilebi varT,
Tan dagvsdevs igi.
Tundac iyavi keisari,
xayani* Tundac,
erTi dRe mova da miwaSi
dagmarxon unda.
RmerTs vTxov, mogagos
keisarma wyaloba isev,
xolo suls Sensas, dae mudam
faravdes qriste!

iesom brZana

mokidebuli firuzidan
xoSnavazamde
ramdenma wyalma Caiara,
wlebs viTvliT ramdens!
daTmes sofeli erTmaneTTan
qiSpiT da daviT, _
Tavisi sityvis gamtexs unda
gautydes Tavi!
iesom brZana: usamarTlos
nu egoneba,
goneba hqondes! samarTaliT
hgies goneba.

saTxovari

erTi rame maqvs saTxovari


iranis SahTan
(aseTi Txovnis Cemis gamo
ar darCe saxtad!):
Sens saganZurSi inaxeba
da brZane, awve
gadmogvcen jvari, macxovari
razedac acves!
didi xania, rac iranSi
tyved gyavT Tqven igi.
mogveciT ukan, daicaviT
mefeTa rigi!

274
faroxi
(g. 1037 w.)

vin gauZlebda aseT cdunebas?!

gaTenebuli
arc iyo kargad,
roca uCumrad (es moxda guSin)
SemoZvra CemTan
karavSi igi,
trfiali visic mibrunavs gulSi.
gegonebodaT,
camowmendilze
dari uecrad ecvala avdars, _
karavi Rrubels
hgavda, Tavad ki
RrubelSi STanTqmul
cis mnaTobs hgavda.
xelSi aiRo
Cangi da Cemi
saxtad darCenis Ziric aq aris:
ver gavarkvie,
marjnis tuCTagan
rogor cvioda am qals Saqari!
xuTi Tu eqvsi
Tasi dacala
da SezarxoSda kargad Tu ara,
loyebze vardi
auRaRanda,
pirze aprilma gadauara.
da roca maxmurs*
Zili mounda,
modga da iqve momiwva gverdiT,
loginad Cemi
mklavebi ego,
sasTumlad _ Cemiv SiSveli mkerdi.
da maSin CvenTvis
rom daexeda,
verc gaarkvevda goneba sada:
qals kacis mkerdTan
moekalaTa,

275
Tu margaliti Cakvroda sadafs.
saxeze uRvTod
Camocvenoda
Savi zilfebi muSkSi* nalesi.
vin gauZlebda
aseT cdunebas,
ar moepara misTvis alersi!

ratom gamirbi?

_ samad-sam kocnas
gTxov da amaze
uars nu metyvi, turfa huriav!
_ huriis kocna
amqveynad vin Tqva!
ici, huria sadauria?
_ ki vici, magram
kocnisTvis kacis
im qveynad wasvlac jer arvis uTqvams.
_ ololo Sena!
me samoTxe var,
samoTxe ginda da isic muqTad?
_ sul rom gamirbi,
ratom gamirbi?
rac gdie, tanjvad kmara, feriav!
_ feria kacis
modgmas gaurbis.
aq ucnauri araferia!
_ es mainc miTxar,
Tviseba ra gaqvs,
ra niSniT gicno, Tvali Tu gkide?
_ me mze var, mzes ki
am qveyanaze
rame niSani sWirdeba kidev?!
_ he gulis sworo,
Seni werweta
tanis yurebam gamRuna welSi.
_ me isariviT
swori var, isris
gulis swori ki mSvildia wesiT!

276
orjer kocna

lalis tuCebis
kocna mominda,
mivedi masTan da vTxove ase:
`moisxi madli
da momarjule
orad or kocniT me biwiT savse!~
momigo: `orjer
ver gakocnineb,
erTi makoco, isic bevria.
orjer vinc mkocna,
yvela gagiJda,
qveyana ase gadameria.
Cems TiTo kocnas
TiTo sicocxle
moaqvs
da girCev, mudaras morCe, _
sad gagonila,
erTxel gaCenils
am qveyanaze ecocxlos orjer!~

sanam giduRs siWabuke

ra kargia, roca giyvars


da guls giZravs misi vneba,
ra kargia, dedakacis
mZime dalalebiT eba!
ra kargia ZmakacebSi
fexis morTxma, noxis geba,
Sehyev smas da tkbilze tkbili
Rvino wrupe neba-neba.
sanam giduRs siWabuke,
sanam sisxli Tvisas Svreba,
Torem, roca daberdebi,
Svebac mSvidad mogeSveba.
ar egebis WabukisTvis
siWabukis muqTad deba,
imis qeba rogor iTqmis,
vinc ar ixdis trfobis snebas!
eg tuCebi dedakacis
cxel tuCebze Tu ar dneba,
raRa Seni qveynad yofna,
raRa gzaze jirkis gdeba!
siyvaruli Svebis taZars
abia da karad eba.
maS, SeaRe Senc es kari,
maS, igrZeni Senc es Sveba!
277
ar vici, rogor Sevasxa xotba

ar vici, rogor Sevasxa xotba


mas, vinc zRvasaviT guluxvi aris,
vinc mowyalebiT TvisiT suls udgams
kacs, Tugind asi wlis iyos mkvdari!
es guluxvoba da mowyaleba,
romelsac arsad ar udevs zRvari,
lamis iesos gulmowyalebis
da guluxvobis gagvixdes dari!
gamozafxulze, roca saamo
zefirs edemis eReba kari;
rodesac mwvane samosels icvams
irgvliv, mTa aris igi Tu bari,
mefev, xis foTolT siuxves mohgavs,
Sen rom gvayare oqro da lari.

xelgaSliloba

xelgaSliloba RvTis gzaze mdgari


sikeTe mudam iyo da aris.
mas ZaluZs, fexze wamoayenos
kaci, romc iyos asi wlis mkvdari.
abu l-hasano, Sens guluxvobas
da sulgrZelobas ar uCans zRvari.
kacis boZebuls ki ar magonebs,
rac Sen gvayare ganZi da lari, _
TviTon iesom xom ar gagviRo,
viT mas sCvevia, siuxvis kari?

Sahma rom...

Sahma rom Tvali loms gausworos,


loms feri-furi ecvleba SiSiT,
yalyze udgeba maSinve Tma da
fafars aspitis gveliviT iSlis.
mZleTa mZleveli xelmwife visac
Tavisi risxvis daayris merexs,*
guli uskdeba sawyals da gamskdar
guls ra malamo uSvelis mere!
ori buneba mosdgams Cvens mefes
da mtris Tu moyvris mimarT mas aCens:
moZules, rogorc mose*, amarcxebs,
moyvares, rogorc ieso, arCens.

278
igi

omSi Rvris...
_ ras Rvris?
_ ras da sisxls mtris
da avis mdomis.
velze gaurbis...
_ ra gaurbis?
_ mZvinvare lomi.
gulSi aqvs mcneba...
_ mcneba visi?
_ visi da alis.*
marTlmsajulia, rogorc...
_ rogorc vin?
_ nuSirvani.*
brZolaSi iCens...
_ ras iCens?
_ ras da simamaces.
guluxvad afrqvevs...
_ ras afrqvevs?
_ ras da mZime ganZebs.
wyalobiT igi hbaZavs...
_ hbaZavs wyalobas visas?
_ wyalobas, raic
mucliT dahyva
mowyale isas.*

279
manuGCehri
(XI s.)

ybaRia xalxma

ybaRia xalxma, vinc mociqulis


avad xsenebas arc ki Takilobs,
vinc TviT RvTismSobels da mis Zes,
qristes,
surs, mounaxos rame sakbilo,
romeli mze da romeli mTvare
me var, saqveynod rom ar gamkilos!

280
naser xosravi
(1004-1072)

xolo Tu vinmes isev vaxsovar

hei niavo,
gza saiT giZevs,
xom ar midixar xorasnis mxares?
es ra xania,
momkveTes mamuls,
samSoblos xilviT ver gavixare.
Tan gatan Cems suls
da amas gnukev,*
uTxra salami Cemi gviani
yvelas, vinc isev
xepred ar darCa,
yvelas, vinc iyos kidev Wkviani!
xolo Tu vinmes
isev vaxsovar
da Cems mokiTxvas kidev ar zarobs,
amcne: sawuTrom
qna-Tqo saqneli,
welSi gatyda-Tqo naseris saro.

ecade, borots ar misce Tavi!

imdenma dRem da
imdenma Ramem
gardaiara Cems Tavze navsad,
rom Tma dResaviT
TeTri maqvs ukve,
xolo dRe Ramis gamixda msgavsad.
sofeli, Svilo,
diacs hgavs kaxpas,
Cven win keklucobs da icvlis iers,
ecade, borots
ar misce Tavi,
ukeTuri da macTuri sZlie!
Sen, mindobili

281
mis rioS* alerss,
guliT netareb, iSveb da xarob,
is kidev qveS-qveS
icinis Senze, _
icis, rom fexqveS giTxrian xaros!
vinc bnel sakanSi
gdia gvemuli,
ver SeZlebs laRad yelis Rerebas,
cieb-cxelebas
vinc gauTangavs,
ar vici, imas ra emRereba!

Cems suls da sxeuls

me im gzaze var
damdgari, Svilo,
da im daRliT var daRlili axla,
gzad sulis moTqma
rom ver giSvelis
da mxolod wasvliT rom gadis daRla.
Cems suls da sxeuls
bnelis da naTlis
ori sawyisi aekviata,
suliT rom ciskris
naTeli amdis,
sxeuli mrCeba Ramis wyvdiadad.
suli wyalia,
tani _ saceri.
aseTi yofa vin naxa mdgradi!
sacerSi wyals an
ra gaaCerebs
da, aha, sulic tanidan gadis.

Cinari da kvaxi

erT dRes erTi kvaxis burdo


Cinars tanze aucocda,
kenweroze mouara,
ar ineba dabla mocda.
oci dRe rom Seusrulda,
gamoiba zedac kvaxi.
_ Sen, Cinaro, ra xnis xaro? _
SeuZaxa Cinars mkvaxed.
_ ocdaaTi wlisa gavxdi
amas winaT, Tu ar vcdebi.

282
_ beCa, me ki oci dRis var
da Sens wveros ukve vwvdebi!
Se sawyalo, amden xanSi
ver moaswar gazrda metad?
aq Cinarma upasuxa:
_ ras ikvexi, kvaxo, neta!
male mova Semodgoma,
qariSxlebic gvidgas axlos
da sawyali vinc iqneba,
ai, maSin vnaxoT, kvaxo!@

awi _ Tqven

aha, gasrulda,
saamSavdReod
Tuki odesme ram gadavmale,
arc imedebis
ram niSanwyali,
arc sasoebis ram natamali!
dadga Jami da
miundobelma
sofelma, rogorc mTvralma aqlemma,
jer TemSaraSi
gadamisrola,
mere momdga da fexiT gamqela.
mqonda dideba,
momages niWi,*
mdevda saxeli dauZraxveli,
magram saxeli
ras mSvelis axla,
roca win midgas yovlismsaxvreli!
davTme sofeli
da kargs arafers
amqveynad ukve aRar moveli,
Tqven gyavdeT awi
es kaxpa qali,
Tqven gqondeT soflis nivTi yoveli!
meyo, rac lamaz
jeirnebs vsdie
da Razelebis* weriT gavZeli,
Tqven sdieT awi
lamaz jeirnebs,
Tqven wereT awi maTze Razeli!

283
iesos sityva

micvalebulTa gasacocxleblad
rom martodmarto wyali kmarodes,
amudariis sanapiroze
ar mokvdeboda arvin arodes.
qriste rom pirSi wyals igubebda
da momakvdavebs kurnavda miTi,
amis Sesaxeb wyalma gankurna
momakvdavio, TiTqosda iTqmis.
magram Tu ase vityodiT, maSin
jobda, simarTle bolomde gveTqva:
im momakvdavebs mitom kurnavda
is wyali, qristes rom pirSi edga.
mTavari sulTqma iyo macxovris, _
wyals ukvdavebis wylad is aqcevda,
Torem wylis meti ra iyo qveynad,
wyals vin ar svamda an ar aqcevda!
asea kacis sityvac: amqveynad
vis ar amogvdis piridan sityva,
magram iesos sityvas RvTiuri
sulTqma erTvoda. es minda, giTxra.

kacoba Tu gsurs

winaswarmetyvels imitom vuxmobT


iosebs,* rom man SeiZlo Tmena, _
amZuvnebuli diacis vnebas
ar ahyva, saTno miT eyo zenas.
xolo zelixas* gansadideblad
ar gvibrundeba imitom ena,
rom gulSi vneba ar daioka
da ar moToka grZnobebi qvena.
Cems darigebas miapyar yuri,
Sen Tu guliTad megobars eZeb:
moTminebis niWs miendev mxolod,
mas eTayvane, eyme da eZme!
da daixsome, amis Sesaxeb
qristem rogori rCeva ineba:
mouTmenlobas kacoba ar scnobs,
kacoba Tu gsurs, xams moTmineba!

284
he yaribo mogzauro

he, yaribo mogzauro,


Sen Tu marTla guli gerCis,
ade zeze, aq ras ucdi,
am Zvel funduks rogor SerCi!
es sawuTro is xidia,
aryofna rom gadaxides, _
xidze binas vin ikeTebs,
Cqara unda gadaxvide!
qristes hbaZe, suli Seni
sanam biwiT ar wabilwes,
Sors daudeq am qveyanas,
viT ebrahim adhamis Ze!*
sanam cocxlob, Seimecne:
es sofeli ra dRes, ra xval
unda daTmo! TvalT aRaxvam
da im soflis baRSi gaxval.
gind didebas flobde qveynad,
gind _ sasaxleT,
ginda _ ganZebs,
sul erTia, valad gaZevs,
am cru soflis sazRvars gascde.
daixsome, es qveyana
sul sxvadasxva ferad irTvis;
geyo soflad farTifurTi,
geyo qveynad CirTifirTi!
gza, viT qristes, cisken gviZevs.
man ki ra qna, Cven es viciT:
Tavad zecad aRxda, xolo
Cven SemogvrCa misi kicvi.*

danakiskudi

orgul kacs kacad nu CaTvli,


visic
ar iyos igi Camomavali!
amisTvis bevri igavi vici
da magaliTi ufro mravali.
danakiskudis* magaliTs getyvi:
mwife nayofi danakiskudis
saWmelad rogor tkbilia,
viciT
da surnelebac rogori udis.


am leqsiT aRtacebuli iyo cnobili qarTveli filosofosi venori qvaCaxia (1924-1982).

285
magram erTia nayofis gemo
sxvaTa da sxvaTa xildasxmul xeTa,
xolo sxva aris im xeTa mier
mkrefelTa xelTa eklebiT fleTa.
aq sakvirveli es aris swored,
es saswaulic im igavT misdevs:
yvelam, mariams visac uxmobdnen,
SeZlo, rom eSva ieso qriste?

286
masud sad salmani
(1046-1121)

sada xar, Zmao?

netav Tu am Cems gulSi nadebs


mogawvdens vinme, amre gagi?
sada xar, Zmao, Zvel megobars
kvlav gixmob wrfeli amxanagi!
ara uSavs ra, Sen Tu guli
gadagiqanca Cemma Zmobam, _
me Senma Zmobam ver damRala,
kvlav ZalmiZs moZmis TanagrZnoba.
rac xani gadis, siyvaruli
Tu uneldeba gulSi yvelas,
Cems gulSi Seni siyvaruli,
rac xani gadis, ufro Relavs.
me Sen mWirdebi, megobaro,
davrCi uSenod uRlis cali,
muxlebSi Zala ar momyveba,
mklavebSi Rone gamecala.
rad Semibrunda es cxovreba
ase ukuRma, mec ar vici,
Tu ram mrgebs, sxvagan gamirbis da
Tu ram mwyens, Cemgan fexs ar icvlis!

umadle ufals!

ormocdaTvramet
wels mivatane
(ormocdaCvidmets vaqcie zurgi),
rac kargi iyo
Jami, davxarje
da SemrCa xelSi dro yovlad urgi.
am gzas saTave
sad edo, vici,
magram ar vuwyi, sad udevs kide.
vici, ramden xans
vicocxle, magram

287
ar vuwyi, ramdens vicocxleb kidev.
avismzraxvelTa
SebezRebuli,
mizeziT cilismwamebelT lizRis,*
Tavad dilegis
bnelSi vzivar da
suli da xorci saxmilze mizis.
masud, ormoSi
gadagivarda
burTi da fuWad ras iqnev Cogans?
kvico, kiserze
qamandi gacves, _
raRas xtunaob da raRas borgav!
umadle ufals,
leqsSi zeimobs
Seni buneba wrfeli da wynari.
grCeba
xelixelsagogmanebi
ramodenime aTasi pwkari!

rac RmerTma mogca

cis etli
metad maRla rbis da mas,
amis gamoa, ver vwvdebi xeliT,
Torem, icocxle,
sul nawil-nawil
davSalo, boRmiT ise var xeli!*
es uTanabro
wuTisofeli
rogor iqneba xeiris myreli?
erTs qedi mZimed
moadrekina,
aRerebina meores yeli!
erTi welebze
fexs idgams, magram
tanze ZonZebi acvia Zveli,
meore farCis
axaloxs wunobs,
abreSumiT aqvs Sekruli weli.
is, vinc amqveynad
gancxromiT cxovrobs
da isic, visac bedi xvda Zneli,
orive wuTisofels
uCivis,
orives Tvisi cecxli wvavs neli.
Sen, masud sado,

288
ar iwuwuneb,
Tu brZenTa mcnebis iqnebi mcveli.
rac RmerTma mogca,
dasjerdi imas
da gaitane bolomde svreli!

me da Sen

Sens vardisfer Rawvebs migavs


me, Zvirfaso, cremlis Cqeri;
Cems dReebs da Sens kululebs
miuRiaT giSris feri.
SenT tuCTaebr daviwrovdes
es sawuTroc, dadga jeri.
Seni riyis qvis guliviT
damimZimda sulis Weri.

ratom?

Seni siyvaruli maRla midis,


Cemi moTmineba ki _ sul dabla.
ratom?
Seni pirisaxe saTno aris,
Seni buneba ki _ saSineli.
ratom?
loTs da Rvinis msmels me mixmoben,
mTvrali Tvalebi ki Sen gamSvenebs,
ratom?
Cemi tuCebia ufro axlo,
Sen ki xelze kocnas arCev xolme.
ratom?

mefev

mefev, Sens myofads aqedan vxedav


Cemi fxizeli Wkua-gonebiT:
saxsenebeli gawydeba qveynad
xelmwifis Sengan daumoneblis.
Sens meufebas am duniaze
ar daedeba arsad samani,
Sens ferxTiT zeca ise ilocebs,
rogorc kerpis win _ Zveli Samani.
aqedan vxedav, rogor atydeba

19. sparsuli poeziis Sedevrebi


289
mtrebs Tavze Seni wyroma da risxva;
aqedan vxedav, moyvasTa SenTa
gulSi imedi frTebs rogor isxams.
imaT, vinc gmtrobs da
Tavs igdebs qiSpiT,
Sen rogorc mose,* ise amiweb,
xolo moyvares suls udgam pirSi,
viT mkvdars _ ieso mariamis Ze.

Sen xar xmali

Sens gurzs* zuCi rom ver uZlebs,


aman mteri daafeTa,
Sens xmals rac mtris jaWvi daxvda,
sul daWra da sul dafeTa.
Sen xar xmali da samefo
daculia swored am xmliT;
mxolod xmals Tu SeuZlia,
rom acxovros mSvidad xalxi.
rogorc moses,* Seni SiSiT
ZalgiZs, mteri aviSviSo,
moyvares ki alxen ise,
viT mwirs _ mariamis pirmSo.

290
omar xaiami
(g. 1123 w.)

robaiebi

meCeTSi rom varT, kvlav loTebi


gana ara varT,
gana alahis imedebis
anabara varT!
aq erT dRes molas salocavi
noxi movpareT,
isev movediT axal noxis
mosaparavad.

Sabanis* TveSi Tu davTveriT,


RmerTs ewyineba
da loTebisTvis man rajabis*
Tvec ar ineba.
kargi, batono, ramazanis*
TveSi davTvrebiT,
magram maSinac ar dagviwyoT
lanZRva-gineba!

erTxel mTvrali doqs vwvdi yelSi


da sip qvaze vuwye rtymeva.
doqma niSni migo: `axla
advilia Cemi Zleva.
erTi rCeva unda mogce:
daixsome Seni qceva!
me viyavi, rac dRes Sen xar,
Sen iqnebi, rac dRes me var!~


am leqss CemTan xSirad ixsenebda ana kalandaZe. dResac ar vici, me miqebda Targmans,
Tu xaiamis robaiT iyo aRtacebuli.

291
4

vin gadaurCa ucodveli


dReebis denas;
vinc ar Sescoda, rogor SeZlo
man Tavis rCena?
me rom cuds vSvrebi da Senc, RmerTo,
cudad rom mixdi,
Se dalocvilo,9 RmerTi xar, Tu
kaci xar Sena?!

moTmena Cemi Rvinis ndomiT


ukve iZlia
(aseTi viyav, xasiaTi
ar Semicvlia).
vetrfi im wuTebs, rodesac mwde
momawvdis Rvinos,
maZalebs, magram me daleva
ar SemiZlia.

Tavs vimtvrevdi, gamocana


ver amexsna Znelze Zneli:
suyvelafers ra sjobs qveynad,
axalia is Tu Zveli?
brZenma yurSi miTxra: `ra da,
xeliT qalis gepyras weli
da gagrZeldes erTi Rame
ise, rogorc erTi weli.~

viRac oxers da mamaZaRls


xotba ratom unda uZno?* _
buzi ar xar, saWmelisTvis
miuskupde viRac ucnobs.
iSimSile, Svilo, magram
monad arvis ar daudge,_
sxvisi puris Wamas gijobs,
Seniv gulis sisxli wuwno!

Rvinov, Svebis Cemis wyarov,


Cemo giJo megobaro,
oRond Sen gsva da visac surs,
mTaTxos: `fu, ra bilwi xaro!~

292
imdeni vsva unda Rvino,
rom isic ki, vinc me myvarobs,
meZaxodes: `Rvinis tiko,
aqeT saiT yofilxaro?~

Rvino minda! Cems win Tua


Rvino jamiT mdgari,
me mgonia Cemi Tavi
didebulTa gvaris.
jere minda, gaveyaro
Cems rjulsa da rwmenas,
mere vazis asulTan* msurs,
daviwero jvari.

10

o, vis unda, raSi unda


yofa amisTana!
erTi modis, meorisTvis
ileseba dana.
Cveni javri rom icode,
arSobilo jere,
qveyanaze dabadebas
isurvebdi gana?!

11

rogorc Cqari niaRvari,


rogorc qari velTa,
gaqceulan dReni Cveni,
raRa dagvrCa xelTa!
sanam vcocxlob, ar vinaRvli
orTa dReTa gamo:
dReTa jereT mousvlelTa
da warsulTa dReTa.

12

bedi Wadraks TamaSobs,


Cven ki vgavarT paikebs
(tyuils ki ar geubnebi,
marTals vambob, gaige!).
mTeli Cveni cxovreba
erTi saTamaSoa.
dRe mova da aqedan
guda-nabads aikref.

293
13

Tqve TaTrebo, me sul sami


saTxovni maqvs, gana asi:
Rvino masviT, iagundad
meqces piri qarvis msgavsi;
movkvde, RviniT ganmbaneT jer,
xolo mere ficriT vazis
SemikariT taxti igi
da saflavSi ise CamsviT!

14

Tendeba. sirajxanidan
moZme gveZaxis ase:
`hei loTebo, vinc iyoT
xelaRebuli Tavze,
aavseT RviniT fiala
manamde, sanam vinme
xelSi fialad dagviWers
piramde RviniT savses!~

15

hei lamazo, lamazo,


nuRar damagde xelada!_
meCvene vardi da dardi
guls momeSveba xelada.
erTi xelada amivse,
davsxdeT da erTad davlioT,'
sanamdis miwad viqceviT
da TviT gavxdebiT xelada!

16

es sofeli burTs TamaSobs,


xolo Cven varT burTi misi;
xan iqidan aqeT gvtyorcnis,
xan aqedan iqiT gvisvris.
gviTxras mainc, misi xoSiT
rad Zrwis kacis misxis misxi?
ki gavige, rom gvmtrobs, magram
ver mimxvdarvar: ratom, risTvis?

17

bats SemosCivla erTxel Tevzma


gvalviT damfrTxalma:
`am Cvens gubeSi moimatos
netavi wyalma!~

294
batma miugo: `Cven Tu Segvwves
manamde, mere
qveyana Tundac warRvnam STanTqas,
Tund _ cecxlis alma!~

18

tuCebiT rom mivetane


RviniT savse doqis tuCebs,
egeb-meTqi gulis varams
ase ufro gadavurCe!
doqi tuCiT tuCs damakvda,
amoidga ena uceb:
`erT dros qali viyavi me...
gyavde ase da iyuCe!~

19

girCev, qveynad Zlier cota


megobari gyavdes,
nu Tvli moZmed, Sens Zmobaze
vinc sicruiT Tavs debs!
iqneb, sityviT gimtkicebdes
megobrobas namdvils,
namdvilad ki mteri iyos,
saqmiT duSmans hgavdes!

20

im sasaxleSi, sadac jamSids*


eWira jami,
dRes tura hkivis. xedav rogor
icvala Jami?!
hm, im adgilas, sanadirod
rom hqonda bahrams,*
dRes miwas darCa sanadimod
bahramis gvami.

21

cas ginda Svidi skneli hqondes,


ginda _ cxra skneli,
ra bedenaa, erT dRes misgan
Tu sikvdils eli?!
gana sulerTi ar aris, sad
ra SegvWams bolos:
saflavSi Wia, Tu WalaSi_
mamali mgeli!

295
22

gverguna qveynad mwuxareba,


dardi da Zrwola.
mova dro, mova sikvdili da
saflavSi wola.
es oriode dRe rom vcocxlobT,
vilxinoT molze,
sanam Cven TviTon gadviqceviT
miwad da molad!

23

me RmerTma Semqmna, viTarca mas


hqonia wesad,
Tavidan unda xom scodnoda,
ra Teslic mTesa?!
rom memuqreba dRes, maSin xom
kargad uwyoda,
im kacs maCenda, sul rom unda
mesva da mesva?!

24

sacodavia, visac trfobis


Wiri da sneba
ar ganucdia, ar hqonia
amisgan vneba.
visac amqveynad ucxovria
usiyvarulod,
me vcxovrobdio, mas amis Tqmis
ara aqvs neba.

25

turfav, Rvino momawode!


ori rame minda mxolod:
Rvino Sevsva da zed Seni
tkbili tuCi davayolo.
Rvino, Rvino momitane,
raTa Tavis Sekavebis
aRTqma Seni dalaliviT
qars da niavs gavayolo!

26

imis nacvlad, mcire sibrZne


rom Semecno Tundac,
momaRora am sofelma,
tyuilebis gudam.

296
eh, dReni, rac uqalebod
da uRvinod ganvvle,
qveyanaze arsebobad
CameTvalos unda!

27

sisulelea yvela rjuli


da yvela rwmena.
bevrs ki amaod ecviTeba
muxli da ena.
maCveneT vinme, vinc icodes,
saiqioSi
vin wariwymida an vis ergo
samoTxis lxena?

28

gvsurs Tu ara gvsurs, erT dRes yvela


davxuWavT Tvalebs.
wavalT am qveyniT da waviRebT
codvebs da bralebs.
davlioT erTad, megobrebo,
davlioT erTad!_
am qveynad gvian movediT da
mivdivarT male.

29

me ar girCev, qveynis saqmes


waetano Tundac xilad!
man waago, wuTisoflis
xvaSiadi* vinac xila.
sanam gasxen Tvalni, yurni,
sanam ena gidgas, frTxilad! _
viTom rame ar gsmenia,
viTom rame ar gixilavs.

30

roca qveynis Semoqmedma


kacis Seqmna ido Tavze,
me ar vici, srulyofili
Seqmna is Tu nakliT savse.
Tuki kargi gamovida
naxelavi, rad spobs ase?
xolo Tu is cudi aris,
vis movkiTxoT codva? masve?

297
31

loTebs eliso jojoxeTi


gulis mzaravi.
mec sayveduri bevri miTxres
daufaravi.
rogor! jojoxeTs loTs da mijnurs
Tu agzavnian,
maS samoTxeSi vin hyoliaT?
vin da aravin!

32

me ar vici, viT gavCndi,


es masala risia;
Cems iRbalze mze naTobs,
Tu janRi da nislia.
Rvino, qali, barbiTi* _
me es naRdi momeciT
da Tu gindaT, aiReT
Tqven samoTxe_nisia!

33

SenTan ase rom vsulelob,


sulo, sulac ar mrcxvenia.
me is mkicxavs, visi gulic
arc civi da arc cxelia.
qveynad trfobis neqtars is svams,
visac kacis saxeli aqvs,
Torem mxdals da qalaCunas
siyvarulTan ra xeli aqvs!

34

rac ar unda aZagon,


vambob: Rvino kargia!
da vinc amas uaryofs,
Wkua daukargia.
zogjer rasac krZalaven,
swored igi gvWirdeba
da rasac ar krZalaven,
is arafrad gvargia.

35

arc sinagoga, arc meCeTi,


arc eklesia, _
ar mwams arc erTi, maTi gmoba
Cemi wesia!

298
me arc samoTxis imedebiT
vcxovrobdi qveynad,
arc jojoxeTis molodiniT
damikvnesia.

36

mdinaris piras rom damdgaran


turfa naZvebi,
nu, nu awvebi! frTxilad, molze
roca dawvebi!
ici, es naZvi erT dros qalis
tani rom iyo,
es vardebi ki turfa qalis
iyo Rawvebi?!

37

vinc saqmeSi Wkuas uxmobs


da endoba asjer nacads,
fuWad nayavs wyals sawyali
da xars wvelis Zroxis nacvlad.
gijobs, lenCis Coxa gecvas,
lenCs ki brZenis kaba acva! _
dRes sicrue sworad dadis,
simarTle ki _ acabacad.

38

Tu movkvdebiT, sulerTia
baRdadi Tu balxi.
Rvino ginda TeTri iyos,
ginda _ ferad Talxi.
Sesvi, Zmao, ar viqnebiT
Cven amqveynad, Torem
sul amova caze mze da
sul icxovrebs xalxi!

39

o, es jami erTxel rom


mowiwebiT gamowves,
damsxvreula da gzaze
swored amis gamo Zevs.
fTxilad, frTxilad, Tu Zma xar!
xedav? Tavis qalas hgavs.
is rom erT dros kaci iyo,
amas esec amowmebs.

299
40

Cemi gaCeniT sargebeli


cas ar hqonia,
Cemma sikvdilmac ram Sematos,
ara mgonia.
maS (Zlier mikvirs da pasuxs ki
aravin maZlevs)
es mosvla-wasvla mas ra mizniT
mougonia?

41

ca garewars: `kio, kio!~


dasturs aZlevs, alals: `nuo!~
marTals Cagravs, xolo marTlis
lukma visac miaqvs, hguobs.
Rirseuli isev kvnesis,
salaxana isev qsuobs.
axi aris, amisTana
cis etls kacma mia.uos!

42

brZenni yofis arss ikvleven,


sjulis kacni RvTis gzas Cxreken.
`es ase da aseao!~ _
TiTs gviqneven, rogorc regvenT.
me ki vSiSob, Semogvesmas
erT mSvenier dRes xma egeb:
`Tqven rom fiqrobT, iq ar midis
qaravani Tqveni ege!~

43

kacis wameba mis gaZlebas


aRmatebula.
RmerTma Tavidan is sikvdiliT
avaldebula.
netavi imas, visac qveynad
ar ucxovria;
netavi imas, vinc sulac ar
dabadebula!

44

vardobis Tve dgas, Rvinoc vardis


ferad naferi,
Cangi da dafi daukari,
svi da daTveri!
300
me Rvino minda, Sen Tu Rvino
ar gsiamovnebs,
me ras maZageb, _ Sxami Sens pirs,
miwa da mtveri!

45

gatexe marxva; SiSi nu gaqvs.


gabede, hqeni!
samagierod is akeTe,
rasac iqms brZeni:
aWame mSiers, kacs nu avneb
saqmiT da eniT;
gankiTxvis dRes ki me viqnebi
Tavmdebi Seni!

46

ciskris niavma dauxia


sibneles kalTa,
wamodeq zeze da svi Rvino
sayvarel qalTan!
dalie, Zmao, bevrjer mova
ciskari qveynad,
magram Cven TviTon ar gveqneba
sinaTle TvalTa!

47

omar xaiam, sofels arvis


ara aqvs ridi,
Seni daTrgunvac misTvis saqme
araa didi.
svi brolis WiqiT manam, sanam
brols sicocxlisas
sikvdilis xeliT dagimsxvrevdes
sawuTro flidi!

48

miwis gulidan cis TaRamde,


rogorc misani,
qveynis Secnobas Sevdgomodi,
mqonda mizani.
me Sevicani saidumlo
cisa da miwis,
magram sikvdilis saidumlo
ver Sevicani.

301
49

guls nurasdros miakareb


varamsa da sevdas;
Rvino svi da sevda maSin
raRas gagibedavs!?
vazis asuls* miujeqi
da ilxine masTan!
akrZaluli asuli sjobs
nebadarTul dedas.

50

saqmes vaebiT veras Svelis


Wiris mnaxveli.
vinc jafas gaswevs, gonieris
mas aqvs saxeli.
icxovre laRad, guls nurasdros
nu daiRoneb,
oxvra-wuwuniT ar mcirdeba
didi naRveli.10

51

qveynad isev veRar movalT, _


unda giTxra sityva mqise,* _
vinc dRes ase guliT gviyvars,
vaglax, veRar vnaxavT isev!
maS, vataroT dro, Zvirfaso,
xvalis dardebs dRes nu visevT;
mwdev, Semivse Rvinis Tasi
da Semasvi isev ise!

52

Tendeba ukve, Rvinos viTxov


(brolebs da lalebs).
suleli aris, vinc saxelze
wuxs da valalebs.
amqveynad, Zmebo, Zalian bevrs
nu movisurvebT, _
modiT, davsjerdeT Rvinos, Cangs da
qalis dalalebs!

53

bedis badeSi varT gabmuli,


mweriviT vwydebiT
da guli Cveni iTangeba
WiriT da vnebiT.
302
vaime, xalxo, Cveni nebiT
aq ar movsulvarT
da arc aqedan ar mivdivarT
Cven Cveniv nebiT!

54

rom mqondes Zala RvTis da ara


adamis Zisa,
me zecis Carxebs davamxobdi,
davcemdi Zirs da
sxva cas Sevqmnidi, rom xalxs egrZno
Tavisufleba,
rom qveynad bolo moReboda
dardsac da Wirsac.

55

zamTars zafxuli cvlis da Tumca


sawuTro ninvlobs,*
sicocxlis Cvenis dRe ileva,
mze Cveni kninobs.
dalie Rvino da kaeSniT
nu ilev dReebs! _
yvela wuxilis wamalia,
merwmune, Rvino.

56

erT Cems nacnob meTunesTan*


viyav guSin dilas.
jere miwa moTxara da
mere wixliT zila.
uceb fexqveS auyvirda
miwa: `hei, Zmao,
mec SensaviT kaci viyav
erT dros, cota frTxilad!~

57

es doqi albaT siyvaruliT


damwvara erT dros;
es Tavi albaT mas sayvarlis
gul-mkerdze edo;
es xeli albaT mas mijnuris
welze exvia...
vaime, aseT wuTisofels
viT unda endo!

303
58

maqvs cxovreba areuli,


mikidia cecxli mwveli,
rac ioli aris sxvisTvis,
me gamixda Znelze Zneli.
kidev kargi, erT ramisTvis
gaSverili ar maqvs xeli:
yelamde maqvs RvTis wyalobiT
kaeSani gulis mZvreli.

59

ar ginda, sulo, sul am soflis


Wirze valali,
nurc winaparTa varams xarSav
gulSi alali!
dalie Rvino, Torem _ xedav? _
dReebi Cveni
ise mihyveba qars, viT kaxpa
qalis dalali!

60

sanamdis boRma mogaxrCobdes


(iyavi mardi!),
moatanine Zelgi Rvino
ferad viT vardi!
oqro ara xar, jigaro, Sen,
dagmarxon jere
da amogTxaron mere. Sesvi,
moikal dardi!

61

sul gamixunda siWabukis


xasxasa wigni;
ise gamixma yrmobis baRi,
ver viSveb SigniT.
aRar myavs, gulSi sixarulis
Citi rom mejda.
rodis mofrinda anda rodis
gafrinda igi?

304
Jande fili
(1049-1141)

viT mariamis Zem

es sul erTia, wuTisofelma


ar dagvaxana Tu dagvaxana,
aqedan unda wavideT mainc,
avikraT unda bargi-barxana.
iq, sadac marvis* mTebi Cans wminda
da qris zemzemze* safis* aravi,
gvinda Cven axla es Tu ar gvinda,
iq unda davsceT Cveni karavi!
magram Tu maTi varT Cven mesavi
da gvsurs, zemzemis wyali davlioT,
jer ganviwmidoT mwikvlisgan unda
da yvela codva movinanioT!
Semdeg ki jeri Cvenzea ukve,
Cvenc saRvTo saqmiT Tu rames vizamT.
unda gadavdgaT nabiji RvTisken,
viT mariamis Zem qna es, isam!

20. sparsuli poeziis Sedevrebi


305
sanai
(1080-1140)

am amtutebul wuTisofelSi

am amtutebul
wuTisofelSi
Tavs viT vuSvelo, ar vici TviTon;
arc masxen frTeni,
avfrinde zecad,
aRarc maqvs Rone, es tvirTi vzido.
ar vuwyi, Tavi
sad mividriko,
sad davdge: mijnis miRma Tu moRma,
verc im soflisken
gavigeni gza,
veRarc am soflad viqarveb boRmas.
vici, warvwymdebi,
mivuxvdi gvian
da Tavis daxsnas awi vapireb:
ganapirebam
miSvelos iqneb,
Tu kidev sadme gavinapire!
iq mijobs, niWTan
gavixalvaTo
da gulisyuri mdevars vuduno,
leqsebma Cemma
qveyana SeZran,
me ki Sin vijde da viruduno.

macTuri

sakuTar Tavs vCxrek,


damidga Jami,
Tavad vicode, Tu ra xviTo var;
gunebiT ra var,
gavigo, anda
bunebam gvamSi ra damitova.
vici, Secnoba
visac surs sagnis,

306
unda Sexedos am sagans TviTon,
magram me rogor
unda SeviZlo,
Sen, Tavo Cemo, Soridan gWvrito!
SigniTa arsi
qacviT maqvs savse,
xolo garedan SroSnad vyvavivar;
rom Semomxedav,
TeTr qorad* vCanvar,
magram Tu gamCxrek, Savi yvavi var.
CvenebiT badags
gaCveneb, magram
smeviT Sxams gasmev da gesliT ggeslav:
saqmiT gimuxTleb
da giRalateb,
sityviT ki urcxvad gficav da gesav.*
nu moxval CemTan,
wyurviliT tanjuls
wylad ar geCveno udabnos wiri!*
me macTuri var
da maZaxura,*
Sen RvTisnieri ggonivar mwiri.
me Rrubeli var,
Sen xvati gaxrCobs
da sasoebiT me mapyrob mzeras,
me ki wvimaze
arc mifiqria
da mikvirs, Cemi rom kidev gjera!
myvinTavma zRvidan
amomitana,
egona, flobda sanukvar sadafs.
magram napirze
roca gamsinja,
xelT SevrCi sawyals niJara sada.
amfsonni kacTa
TvalTa sinaTles
mixmoben, magram xom vici Tavad,
TvalTa sinaTled
sxvebs viT veqmnebi,
rodesac TviTon beci da brma var!
viyavi xarbi,
viyav uZRebi,
vnebaTa CemTa ar hqonda kide,
gulis yanaSi
lencofa vTese
da dRes rad gikvirT, lencofas vmkide!

307
CemisTana gaiZvera

TaRliTs mravals naxavT, magram


CemisTanas _ mainc vera,
qalis saSos ar uSvia
jer Ze Cemebr gaiZvera.
siavkace miwilada,
vinc sikeTe ar axara,
Rorze ufro bilwi var da
ZaRlze ufro salaxana.

sxva isa vin gegulebaT?

qveynad mravali qva gdia, magram


saxras* badali sxva qva sad aris?
amqveynad bevri Wa aris, magram
zemzemis* Wis gvaqvs sxva Wa sadari?
isa saxelad bevrs erqva qveynad,
dResac is gana yvelgan ar ismis? _
magram sxva isa* vin gegulebaT
msgavsi im isa mariamis Zis?

WeSmaritebis Secnobis vneba

WeSmaritebis Secnobis vneba


guls uZravs qveynad mravals da
mravals,
magram ieso mariamis Zes
ZaluZs is mxolod
(RvTis kvalze mavals);
mxolod is aris, am sibrZnis siRrmis
gazomva visac arafrad uRirs,
mxolod man SeZlo, aexsna zustad
injilis* yvela leqsi da muxli.

gaswire tani!

gaswire tani da daTme sulic,


Tu satrfos quCis mtvris gsurs moneba;
Tu ukvdavebis wylis Sesma ginda,
sul cecxls mieci, rac gaqvs qoneba!
antiqristea simdidre kacis
(ar xams simdidriT Tavmowoneba!),

308
siyvaruli ki qristea Cveni,
ubralo vneba nu gegoneba!

ratom icvlebi?

erT dReSi asjer ratom icvlebi,


sulisdgmav Cemo, martis dResaviT?
Sens garda yaribs, xom ici, ar myavs
qveynad arc moZme, arc naTesavi!
xan, viT iesos, amiyvan caSi
alersiT gulSi Svebis mTesavi,
xan ki xels mkrav da iosebiviT*
Camagdeb WaSi eniT mgeslavi.
xan ise mkocni, lamis xelmwifed
maqcio mona Seni mesavi,*
xan ki guls ise aiyri Cemze,
rom borkilebSi gyavar tyvesaviT.

iesom Turme

iesom Turme Tavis mowafeT


ra uTxra erTxel, getyvi amasac:
marTlac lamazi nu gegonebaT
Tqven es sofeli, Tumc Cans lamazad!
aq suliers da usulos rasac
uyurebT, mxolod bre* da mtveria.
is moyvaruli ggoniaT Tqveni,
sinamdvileSi Tqveni mteria.
sawuTro risi sawuTro aris,
ar SemogficoT Zmoba da doba,
magram mas wuTiT nu miendobiT, _
ar SeiZleba sawuTros ndoba!
sawuTro vardad ki geCvenebaT
da Tavs gawonebT yvavilis msgavsad,
magram ekali aqvs damaluli,
dro rom gixelToT da gulze gasvaT.
Tqvenebr mimndobi metrfe am turfas
bevri hyolia da axlac uvis.
frTxilad iyaviT, ar daemgvanoT
Tqvens winamorbedT
regvenT da uvicT!

309
misi badali

lamazi qali bevria, magram


am qalTan vervin TanisTanaobs,
aris sxva vinme, rom mogixedoT
da im moxedviT SegaqanaoT?!
lamazi qali bevria qveynad
(lamaz da Tvalad qalebs ra dalevs!),
magram gyavT vinme, misi badali
dasizmrebodes rosme saqaleTs?
mariams bevr qals vuxmobT saxelad
(maTSi rCeulnic bevrni arian),
magram iesos dedasTan axlos
movides, icnobT iseT mariams?!
bevri samarTlis Camdgari kvalSi
mouvlenia am qveynad zecas,
magram iseTi samarTlis burji
gsmeniaT vinme, vinc jvarze ecva?!

gamigonia

gamigonia, ieso qristes


undoda Turme wvimis moyvana.
didi xnis gvalviT tanjuli xalxi
RvTis savedreblad erTgan mohyara.
xalxmac Tavisi ubedureba
RmerTs SehRaRada oxvriT da axiT,
magram ufalma ar Seismina
gulis mTuTqveli mudara xalxis.
tanjulTa ajis* am arSesmenam
cisa da qveynis meufis mier
sagonebelSi Caagdo qriste.
ra unda eqna? daRonda Zlier.
da iyo aseT yofaSi, roca
xma RvTaebrivi gaisma cidan:
vinc mlocvelT Soris
codvili iyos
da gulSi zraxva
ar hqondes wminda,
CamoiSore,
vedreba maTi
pirmoTneobas radgan edreba!
gamcnobT: arasdros Seismineba
Cven mier maTi locva-vedreba!
codvilTac sxva ra gza hqondaT meti,
iqauroba datoves zlazvniT.
mixvdnen, urjulo urjukTa mier

310
uflis win locvas ar hqonda azri.
mxolod erTi-Ra brmobili kaci
darCeniliyo xeljoxze mbjeni.
da miubrunda im kacs ieso
(mas enacvalos sicocxle Cveni!):
Senc maTTan erTad rad ar waxvedi,
meufis neba xom gesma cidan?
gana Sen maTze nakleb codvili
kaci xar, saTno da guliT wminda?
miugo: erT dRes iseT viRacas
davadgi Tvali da vigrZen vneba,
visTvisac arc RvTis da arc adaTis
mier Sexedvis ar mqonda neba.
radgan vicodi, aseTi qceva
miutevebel codvas udrida,
Cemi Tvalebi Cemive xeliT
amoviyare Tvalis budidan.
Tvalebis daTxriT rad gavimware
wuTisofeli, getyvi axlave:
guliT sikeTe ar amovTxare
da CemSi eSma ar gavaxare.
qristem ubrZana: maS, aRavline
axlave uflis mimarT vedreba,
iqneb ufali gTnavs* da mis TvalSi
aq SeyrilT Soris vervin gedreba!
im RvTismoSiSma brmobilma kacmac
ar daayovna vedreba wamiT,
ufals _ gvaRirse wvimao! _ sTxova
da SeaSvela qristemac: amin!
ca moigragna uecrad RrubliT
da wamovida Sxapuna wvima,
wyliT isev gaZRa mwyurvali miwa
da isev gayrmda, viT iyo winaT.

iesos madli

ieso qristes madli da Zali


gascda am qveynis zRvrebs da samanebs,
mas caSi misces samkvidrebeli
da zecaSi aqvs dRes mas savane.
ratom aRzevda ase mesia,
es riTi SeZlo, rogor ggoniaT?
riTi da imiT: xuxula raa,
qveynad xuxulac ki ar hqonia.
aw ki RvTaebriv suls mesiisas
binad am soflis qoxi viT hferobs,
roca caSi aqvs sasufeveli, _
misia zecis meoTxe sfero.*

311
Sen qristes darad Tu gsurs

Sen qristes darad Tu gsurs, ukvdavi


iyo, icxovre jer qristes darad,
Semdeg ki Tavi Zelze gaisvi
da jvarcma igi Caagde arad!
esec ar kmara, mkvdar kacs Caudgi
suli! da mere icocxleb marad.

sul vfiqrob da ver mimxvdarvar

sul vfiqrob da ver mimxvdarvar,


ra mWirs, Cems Tavs es ra xdeba?
satrfo aqeT ratom magdebs,
TviTon iqiT ratom sxlteba?
isas* veZeb _ caSiao.
es kicvic* rom arsad mxvdeba!

sanamde?

sanamde unda gyavdeT pativSi


tani da mklavebs iqcevdeT kunTad,
roca ara da ar gesmiT Tqveniv
gonebis kvnesa da sulis kuTva?!
Tqvens sxeuls safrTxe Tu daemuqra,
icocxleT, gangaSs atexT maSinve.
tans Tqvensas ki grZnobT,
magram dafaruls
da srulqmnils Tqvensas
ver cnobT samSvinvels.
Tqvens win zis qriste. vis aqvs aseTi
bedniereba, raic Tqven dRes gaqvT?
Tqven ki imis wil, mas rom esavdeT,
qristes kicvis floqvs kocniT da esavT.*

cota xniT mainc

Tqven Tu lomiviT mZvinvare ar xarT


da Zalic spilos ara gaqvT dari,
maSin meliviT monaxeT soro
da WinWveliviT iyaviT wynari!..
ras emarTlebiT gonebanaTels? _
mas farTod gulis gauReT kari,
Slegs ki arasdros ar eqceT vardad,

312
mis TvalSi mudam iyaviT nari!
hei sanai, Sen cis meoTxe
sferoSi Tu gsurs,
rom iyo mjdari,
erTai gza gaqvs:
viT qriste, mtris win
jvars ecvi (manam ki zide jvari)!

rwmenis Saraze

erTgulebis da rwmenis Saraze


dgomisTvis rwmena gmarTebs abramis,*
vinc uflis rwmenis aRsasruleblad
ar iyoymana arc erTi wami
(rodesac isaks* kinaRam yeli
gamosWra danam morwmune mamis).
WeSmaritebis Secnoba Tu gsurs,
iwame qriste, xelT igde Jami
da mxolod amiT SeZleb, injilis*
leqsis da muxlis ar iyo xami!
wkvaram RameSi WinWvelis fexis
danaxvas (ase patara ramis)
Sen rogor SesZleb, miTxari, roca
dRisiT spilosac ver xedav lamis?!

qristes aseTi Zalmosileba

Tu modgams, isev zecidan modgams


qristes aseTi Zalmosileba.
radgan miwaze ar hqonda bina,
cam misi zecad aRsvla ineba.
aw RvTaebrivi iesos suli
ras aqnevs haers,
wyals, cecxls da miwas,
ros cis meoTxe sferoSi sufevs
(rac mas ufalma savaned misca).

313
xayani Sirvaneli
(g. 1199w.)

Sveba tkivilSi

tkivils da snebas,
ase rom mtanjavs
da sulis moTqmis ar maZlevs nebas,
salbuni* Svelis,
magram salbunSi
ar gavcvli me Cems tkivils da snebas.
dardi da vneba
rogor mwvda yelSi,
saxmilSi* guli, o, rogor dneba!
magram me Svebas
tkivilSi veZeb,
xolo salbunSi vpoulob vnebas.
he, nebiero,
iRbalma Senma
rom gazuluqa da TafliT gkveba,
me ras medrebi
Sen anda CemTan
ras gaZlevs dava da sityvisgeba!
am Wrel bazarSi
me sxva mafiqrebs,
goneba Seni sxva fiqriT Svreba:
me dards ar vyidi,
rac unda momcen,
xolo Sen xeliT ar uSveb Svebas.
giTxra, Tu ratom
ar veyme sulTans,
ratom ar vuZRven mas leqsad qeba? _
erTs wuTs nebaze
navardi mijobs
aTas weliwads sxvis karze gdebas!

314
musulmanebo!

rogorc ki Sahma
afxazTa qveyniT*
Sirvans ineba Camobruneba,
eklesiaSi
wagvasxa locvad,
Segvacvlevina zne da buneba.
musulmanebo,
meqis* molocvis
dro dgas (yvirili gamemtyuneba?),
Cven ki saydarSi
wirvaze vdgavarT,
amaze meti Tqmula cTuneba!

moi, moi

gulqvav, Tumca qristes esav


da giWiravs misi rjuli,
wminda sulis ar xar, Torem
dagwydeboda Cemze guli.
Senma trfobam dRisiT mqenjna,
damikarga RamiT ruli.
moi, moi11 da mixseni
kaci Sengan gatanjuli!

es Cemi guli

es Cemi guli
ra gulubryvilo
da miamiti yofila, RmerTo, _
ki ar scodnia sawyals,
rom xalxi
umaduri da undoa erTob!
sasomixdili
dResac mxsnels fuWad
daeZebs ise, viT balxSi erT dros
gadamTieli Cineli vinme
nacnobs eZebda
da Wraqi enTo.

315
Sveba ar sufevs vnebis gareSe

xayani, kargad
daimaxsovre:
kaeSania sicocxlis Ziri, _
Sveba ar sufevs
vnebis gareSe,
lxinis Tvinier ar hgies Wiri!
Tu tanSi sulis
Cadgma tanjvaa
da Tu tkbil sulTan
Seyris dros vtiriT,
ra unda iyos
is tanjva, roca
sul amogvxdian am tkbil suls piriT!

kaci ar viyo, Tu ...

me ar var CrdilSi
mosuli xili,
arc ZaRlTan dabmas ar vimsaxureb,
me cxraTvala mzis
var wyarosTvali
da am qveyanas maRliTY davyureb!
kaci ar viyo,
yvela am cvedans,
vinc CemTan mtrobis bazars axurebs,
Tu ar davasxi
Tavze lafi da
qalis nifxavi Tu ar vaxure!

da qarTulad vlaparakob

trfobiT Seni TeTri saxis


da kavebis, mas rom amkobs,
afxazeTSi* davesaxle
da qarTulad vlaparakob.
imdenjer da iseTi xmiT
gixmob: moi, moi aqo! _
ena Tmisebr damiwvrilda,
da Tma enad meqca, kargo.

316
cixis elegia

qristianebis naweriviT
ukuRmarT zecas
vinme Tu jaWviT SeuboWavs,
maT Soris mec var.
am monasterSi nu daeZebT
fuWad mesias,
aq odiTganve antiqristes
xelSi kvnesian.
hijris* mexuTe saukunev12,
Cemi badali
sxva vin gyolia? anda ar var
iqneb marTali?
da me, aseTi oqropiri,
saxmiliT vnebis
qristianebis sanTeliviT
viwvi da vdnebi.
bzikiviT vbzui, guli sisxlis
morevSi vgude
(guls vambob, gulad Tuki iTqmis
krazanis bude!).
ar ganmikiTxes megobrebma
da davSTi calad
da movtydi ise, aRar Semwevs
Civilis Zalac.
fui eSmaks da fui eSmaks
da fui eSmaks!
ufalo, gesav,* Semiwyale,
ufalo, gesav!
arc abasianT gvaris* minda,
miviRo ZRveni,
arc msurs, maZlevdnen mowyalebas
seljuyis Zeni*.
Tu muslimebma ar momages
niWad* raime,
sul migitoveb mahmadis rjuls
(ra vTqvi, vaime!)
da Tu islamze didxans mtkiced
videq da vdgavar,
erT mSvenier dRes fexs davkrav da
afxazeTs* gaval.
Riad damxvdeba qarTvelebis
karebi, mjera,
iqiT rumSiac* mimelian,
rumSiac jer ars!
zurgs Sevubruneb Tqvens qaabas*,
Sevicvli yiblas*,
ierusalims gamgzavreba

317
me ufro mxiblavs.
iq qristes zarebs sasoebiT
vemTxvevi kidec,
zonars* Sevibam, qristianis
jvars davikideb.
naWarmagevSi da muxranSi
minda, gavide.
bagrationTa sasaxleSi
binas davideb.

TbilisSi dabruneba

mas aqeT, rac ki


meufem cisam
wyalobis Tvisis gamiRo kari,
gadmomaCrdila
sikeTis Cero,
gamomacocxla didi xnis mkvdari.
dideba ufals, _
is meqmna Semwe
da gamiTena naavdrals dari;
dideba ufals, _
damixsna bewvze
ufskrulis pirad royiod mdgari!
awi ra miSavs,
aq momiyvanes,
ar mzaravs Zveli zafra da zari.
me aq moviTqvi
gvemulma suli,
aq bJutavs Cemi imedis kvari.
es saocreba
mters Tu acinebs,
icinos, gulze daesvas nari!
nai* rxeuli
miWiravs xelSi
da moTqvams Cemi qebuli qnari.
vardis piriviT
micinis piri,
erT dros rom mqonda naRveliT mWknari.
bageTa CemTa
ganuxven* karni
da margaliti vadine RariT.
aw Tundac reis*
aCuqo mxare
samefo kariT, lariT da jariT,
ver gaixarebs,
niSato* gulis,

318
guli, romelsac Sen xeli hkari.
qveyana ese
gavcvalo sxvaSi,
ar daijero sicrue mtknari,
me samaryandad
meqca Tbilisi
da jeihunad* meCvena mtkvari.

Sen mariami xar

Sen mariami xar Cemi, xolo


danakiskudis* xe me var xmeli
(mwife nayofiT rom daixunZla,
ra RvTismSobelma Seaxo xeli).
Sen xar ieso sulis Camdgmeli
da me var axla Seni mesavi:*
me mkvdari vegde, Sen moxvel CemTan
da aRmadgine lazaresaviT.

me SenTvis

me SenTvis leqss Tu Cavudgi suli,


madlobis arTqmas vinme gaZalebs?
es xom imas hgavs, madlierebiT
ar ixsenebdes qristes lazare?!

Sen spilo ver gjobs

Sen spilo ver gjobs,


spilos ki cocxals
da mkvdars bazarze
erT fasad Tvlian,
radgan ician, rom spilos Zvlisgan
mefis Wadrakis spilos qvas Tlian.
dResve moWeri siqa, sanamdis
gulis murazi siqis mWrelia,
Torem xval Sens naRds yavli gauva,
wuTisofeli ise Wrelia.
axla eZebe wamali, sanam
kidev miwaze brZandeba isa,*
Torem rodesac zecad aRxdeba,
mere sneuli verafers izam!

319
iesos msgavsad

iesos msgavsad sulis Camdgmeli


aqvs gulis Cemis damTuTqvels bage.
mSvenivrad icis, rom erTi kocniT
Camiqrobs kocons Cems
mwvels da mdagvels.
gana Sors aris, gana ver mxedavs, _
sul or nabijze dgas CemTan ager,
magram ara da ar gadmoadgams
is im or nabijs arafriT aqeT.
rogor viyavi erTguli misi,
rogor vadide igi da vaqe! _
is ki verc mamCnevs.
RmerTo, rac masze
me ocnebebis koSkebi vage!

320
hasan Razneli
(XII s.)

surneli amo

sulis Camdgmeli surneli amo,


CemTan rom aRwevs rodis da rodis,
niavs Camoaqvs xorasanidan
(sicocxle Cemi iqidan modis).
mxolod samSoblos miqarvebs qari
dardebs, rac yaribs
sevdiT guls mivsebs,
TiTqos var mkvdari da viTom isev
sulis STaberviT
macocxlebs qriste.

21. sparsuli poeziis Sedevrebi


321
anvari
(XII s.)

vficav

vficav im ukvdav suls, mariamis


pirmSos, iesos, pirSi rom udgas;
moses* carcisfer xelisguls vficav,
RvTis saswaulad romelic uTqvamT;
vficav im sevdas, iakobis* guls
Svilis dakargvis gamo rom RrRnida;
vficav iosebs,* visebr lamaz kacs
ar vicnobT kacis gaCenis dRidan!

322
faxr ed-din gorganeli
(XII s.)

visisa da raminiis siyvarulis ambavi

mTxrobelisagan

axla ki minda, mogiTxroT visisa da raminis siyvarulis ambavi. es visi da


ramini daaxloebiT ori aTasi wlis winaT cxovrobdnen iranSi. metyviT, raRa
drois adamisJamobis siyvarulze laparakia, maSin icodnen ki, siyvaruli ra xi-
li iyoo! scodniaT, batono, da es xili gemozedac usinjavT xolme, rogorc ki
amis SemTxveva miscemiaT. maSindel Seyvarebulebs guli dRevandel ymawvilebze
ufro uZgerdaT. is ki ara, gorganis im wigns Tu davujerebT, saidanac me es
ambavi gadmovaqarTule, Cveni romanis gmiri, ufliswuli ramini, ise gauxelebia
Tavisi rZlis siyvaruls, rom gamzrdeli Zmis sareceli Seuginebia. Tavad im
qals ki, iranis dedofals, raminis siyvarulisa gamo arc SiSi Caugdia ainunSi
da arc sircxvili. rac Seexeba alerss, alerss nu ikiTxavT, _ roca dediSo-
bila visi da ramini erTmaneTs exutebodnen, maT Sua bewvi ar gaeteoda da
wvimis TqeSic rom mosuliyo, mkerdi ar daunamiandebodaT. Torem esec am wig-
nSi weria da sul male, Tu isurvebT, aqve SegiZliaT, waikiTxoT.
ras mibrZanebT, daviwyo maTi sasiyvarulo ambis moyola?
keTili da patiosani.

visisa da raminis bavSvobis sabediswero ambavi

Zvelad Turme iranSi mefobda erTi Sahi, saxelad moabadi. am moabads marto irani
ar emorCileboda, misi mezobeli qveynebis: erayis, xorasnis, xvarazmis, adarbadaganisa*
da kidev sxva samefoebis xelmwifeni xarks mas uxdidnen. sataxto qalaqi awindeli
TurqmeneTis sanaxebSi hqonda. dRes im adgils mari hqvia, maSin ki marvad ixsenieboda.
qarTvelebi am qalaqs jer kidev im dros maravs uwodebdnen da Cveni Zvelebis pativsa-
cemad, modiT, igi Cvenc ase movixsenioT.
erT dRes am Sahma maravSi didi navruzoba gadaixada. navruzi* maTi axali weli
iyo da am dResaswauls, visac rogor SeeZlo, ise xvdeboda. Sahi moabadis dResaswauli
ki rogori iqneboda, Tavad mixvdebiT, _ mTeli misi samflobelos mefeebi da qveSev-
rdomebi hyavda mowveuli. mindorze stumrebs mdidrulad morTuli Wrel-Wruli karve-
bi daudges, walkoti mokazmes da midamo mravali saqonliTa da samSvenisebiT aavses.
sufraze stumrebi pativis mixedviT iyvnen ganlagebuli. zogi qve ijda, zogi kidev di-
debul mefeTa da xaTunTa* TavT dgomis Rirsad ecnoT. imdeni alva*, muSki* da ambari*

323
ekmiaT da maT surnelTagan egzom didi kvamli damdgariyo, rom kaci ifiqrebda: an aris
da Rrubeli Camowolila miwaze, anda aqauroba lamaz qalebs TavianTi fSviadi TmebiT
dauburavTo.
mefe moabadi mozeimeTa WvretiT ixarebda. aqeT mutribebs* amRerebda, iqeT asparez-
ze cxenebs aTamaSebinebda, ufro axlos lamaz qalebs acekvebda. Tumca xanSi iyo Se-
suli, mainc qalebisken gaurboda Tvali, _ diacTa moyvaruli gaxldaT.
erT dRes moabads adarbadaganis dedofali, pirmSvenieri Sahro gaekekluca. moabad-
ma upasuxa:
_ mocinaro vardo, Warmagobis Jams rom aseTi xar, siyrmeSi rogori iqnebodi! aw
radgan guli damibnele da Sengan uimedo myavi, sul nu momikveT, qaliSvili geyoleba
da colad momaTxoveo!
Sahrom amaze upasuxa:
_ xelmwifeTa xelmwifeo, CemTvis Sens siZeobaze ufro didi bedniereba ra iqne-
boda, magram, samwuxarod, qaliSvili ara myavs da RmerTma Tu igi momca, uTuod Sen
mogaTxovebo.
maSin moabadi saqmeze gadavida:
_ Semomfice, rom Tu asuli mogeca, Cems garda aravis SerTavo!
qalmac Sehfica.
naxeT, ra qnes: dedam muclad uRebeli gaaTxova, siZem ki daubadebeli SeirTo!
gamoxda xani. is piroba Sahrosac daaviwyda da Sah moabadsac. magram moxda saswau-
li da Sahros marTlac SeeZina qaliSvili. xalxi ambobda: Sahro qali ki ara, aRmosav-
leTi yofila, iseTi mzesaviT manaTobeli asuli Svao. gadaixades Zeoba da bavSvs sa-
xelad visi daarqves. Semdeg ki kargi gvaris gamdeli gamoZebnes da bavSvi aRsazrdelad
masTan gagzavnes xuzisTanSi.*
Sah moabads ori Zma hyavda. ufrosi, zardi, vezirad esva. umcrosi ki, ramini, Svi-
liviT uyvarda da radgan Tavad uZeo iyo, taxtis memkvidred is miaCnda. visisa ar
iyos, haeris sikeTis gamo moabads raminic xuzisTanSi hyavda gaZiZavebuli. ase rom, visi
da ramini erT qveyanaSi izrdebodnen, rogorc erT walkotSi ori yvavili.
ramini rom moiwifa, ise damSvenda, qveyanaze misi badali ymawvili aravin iyo; pi-
rad mzesa hgavda, Tval-warbi ki yornis bolosaviT Savi hqonda. Zali lomisa gamohyo-
loda, sificxe _ vefxvisa. misi cxenosnoba da nadiroba ganTqmuli iyo, mSvilds ra-
miniviT veravin mozidavda, Subs misebr veravin ixmarda, asparezobis dros xom toli
ara hyavda da ara. Wadrakis TamaSad rom dajdeboda, kaciSvili misi momgebi ar iyo. ax-
la simRerasa da dakvras ar ikiTxavT! mWvretelni misi yurebiT da mosmeniT ver ZRe-
bodnen. ra dedam Soba aseTio! _ kvirobda xalxi.
moabads rom raminis davaJkaceba esma, gaixara, Raribebi uxvad ganikiTxa da uflis-
wuli maravSi Camoayvanina.
iqiT kidev visim aiyara tani da mediduroba daiwyo. ZiZam Sahros werili miuwera:
Seni ambavi diaxac gamkvirvebia! rac aqeT gamoagzavne, mas Semdeg sakuTari Svilis
ambavi erTxelac ar gikiTxavs. misi silamaziT xalxSi Tavis mowoneba mainc ar moginda?
me rac SemeZlo, nebierad gavzarde Seni qaliSvili, magram mas aqauroba ukve TvalSi
aRar mosdis. Cveni arc saWmel-sasmeli eameba da arc Cacmuloba moswons. rogori kabac
ar unda Sevukero, wuns midebs. yviTeli Tu mivarTvi, ukan gadmomigdebs _ eg sneulTa
Casacmeliao; wiTeli Tu Sevukere, mijavrdeba _ sabozaod mamzadebo? lurjze miwyreba,
_ mgloviared geyoleba vinme da mas Caacvio! oqros jam-tabakiT Tu ar miarTvi, ise
saWmels xels ar daakarebs. piris fareSebad sul rCeul qaliSvilebs mTxovs, monebad
kidev oqrosqamriani ymawvilebi unda. moaxleebad oTxmoci didgvarovani asuli hyavs,
naklebs ar davjerdebio! me amisi gamZlebi ara var, keTili inebe da Seni Svili ukanve
waiyvaneo!

324
Sahros ZiZis werili rom mouvida, maSinve oqro-vercxliT dakazmuli msaxurebi
gaagzavna xuzisTanSi da visi didis didebiT hamianis* qalaqSi Camoayvanina. dedam rom
Tavisi Tvalwarmtaci qaliSvili dainaxa, gaixara, jer taxtze damjdar visis Seavlebda
Tvals, mere ki mzes axedavda, _ neta vin romelia, visia mze Tu mze _ visio? maSinaTve
kazmva dauwyo da, rogorc mefis qaliSvils ekadreboda, egre morTo. Semdeg ki visis
uTxra:
_ droa, gagaTxovo, magram Seni swori qveyanaze aravin meguleba. qmrad isev da
isev Seni Zma viro Tu Segferis. Cemi Svili xar da barem rZalic iyavio!
maSindel iranSi wesada hqondaT: da Zmas colad daujdeboda da Zma das SeirTavda.
visis viros siyvaruli gulSi kidevac Cavardnoda, magram axla dedasTan daircxvina. ma-
Sin sefeqalebma Sahros RimiliT uTxres:
_ Sahro, ras Caciebixar mag bavSvs! Cven xom viciT, rom qalis dumili Tanxmobis
niSani ariso.
maSin Sahrom jer varskvlavTmricxvelebs Tavisi Svilebis qorwinebis bedi amkiT-
xvina, Semdeg ki viro da visi ixmo, dis xeli Zmas xelSi Caudo da isini col-qmrad
daloca.

moabadma Tavisi sacole moiTxova

isari sworad wava Tu ara, mSvildis mozidvas Seetyoba; xe kargad moisxams Tu


ara, gazafxulze miuxvdeba kaci, yvavilebs rom gamoiRebs, maSin. visisa da viros col-
qmrobas kargi momavali rom ar eqneboda, im dRes gairkva, roca Sahrom da moabadma
jer kidev mucelSi Causaxveli bavSvi daaqorwines. ai, rogor moxda es ambavi:
is iyo visisa da viros meqorwileni puris Wamad dasxdnen, rom uecrad zRvidan
Savi Rrubeli wamoigragna da mziani dRe Camoabnela. adga didi qari da iseTi mtveri
datrialda, iq myofni erTmaneTs ver xedavdnen. sufra aiSala. am dros Sahros sasax-
les erTi Savad mosili kaci moadga. Tumca am kacs saxelad zardi erqva (rac sparsel-
Ta enaze yviTels niSnavs), igi Savad daraxtul Sav cxenze ijda da tanzedac Savi ab-
jari esxa. iisfrad moxatuli taxtrevani moetana da cxenidan rom ar Camomxdara, ise
Sahros moabadis werili miarTva. cxendacxen xlebisaTvis bodiSi moixada da visis de-
das ase moaxsena:
_ me moabadis Zma da veziri gaxlavarT. mefem TqvenTan es werili gamomatanao.
Sahrom werili rom waikiTxa, feri wauvida. ise gaxda, gegonebodaT, tvirTkidebu-
li viri talaxSi Caefloo, _ visis dedas moabadTan dadebul pirobas Seaxsenebdnen.
Sahi moabadi iwereboda:
Sahrov, Cven xom fici miveciT erTmaneTs, RmerTi da angelozi mowmed daviyeneT
da piroba davdeviT, asuls Sobdi Tu ara, igi CemTvis colad unda mogeca! RmerTma
gvismina da Sen qaliSvili gagaCenina. Cems bedze mogca RmerTma Sen asuli, Torem Seni
xnis qalis an raRa dros orsuloba iyo, an maincdamainc _ qalis yola. Zalian ga-
mixarda, rom gogo SegeZina da uflisadmi madlobis niSnad Raribebi guluxvad ganvi-
kiTxe. aw radgan es mTvare RmerTma me miboZa, magisi mand gaCereba aRar mwadia, vinaidan
vici, Tqvens qveyanaSi kacebi diacTa moyvarulni arian, qalze suli misdiT da misTvis
sicocxles gawiraven. qalebi ki, mogexsenebaT, TavianTi gulubryvilobiT mamakacis sit-
yvebs ijereben da maTi gulis wadils advilad asruleben. amitom, Sahrov, gogos mand
mets nuRar gaaCereb da igi saswrafod maravSi gamomigzavneo!
gonze rom movida, sasowarkveTilma Sahrom luRluRi daiwyo:

325
_ es ra Camidenia! jer erTi, RmerTi gamiwiravs da fici gamitexia; meore, aseTi
xelmwifisaTvis coli wamirTmeviao!
visim Tavisi deda aTrTolebuli da gayviTlebuli rom dainaxa, SeuZaxa:
_ neta, aseTi ra dagemarTa, rom saxeze adamianis feri aRar gaZevs, anda RmerTma
ase rogor wagarTva goneba, rom daubadebeli asuli gaaTxoveo!
Semdeg ki zards, moabadis Zmas da mociquls, miubrunda da hkiTxa:
_ Sen, batono, vina xar da saidan mosulxaro?
zardma upasuxa:
_ me Sahi moabadis naTesavi da didebuli gaxlavar, saxelad zardi mqviao.
_ RmerTma sul yviTlad amyofos is kaci, visac Sen aq gamougzavnixar! aseTi sa-
Zageli wesi gaqvT Tqvens qveyanaSi, gaTxovil qals colad irTavT? brma xom ara xar,
qorwili gvaqvs. mTeli qveynis didebulebi aq ilxenen. musikisa da simReris xma casa
swvdeba. aseTi qorwili rom naxe, maSinaTve ratom ukan ar gabrundi? axlave saidanac
mosulxar, iq wadi, Torem sadacaa Cemi qmari viro mova da, icode, cudi dRe dagadgeba!
Sens moabads ki Cems magivrad ase moaxsene: gamoCerCetebulo dampalo bebero, Sen rom
cotaTi mainc Wkua gqondes, am sibereSi axalgazrda kacs cols ki ar unda ecilebode,
aramed oriode paraskevi rom gaqvs darCenili, saiqios samzadisSi unda iyo-Tqo!
zardma es rom moismina, cxens maTraxi hkra da piri maravisaken ibruna. ise Cqara
midioda, rom mis fexTa mtvers niavi ver eweoda.
moabads ki Zmis molodinSi suli eleoda: neta, Cemma zardma ra qnao? Tvali sul
gzisken eWira. erT dRes, rogorc iqna, Soridan mtveri gamoCnda da sul male im
mtverSi Sewuxebuli da daRlili zardi gamoikveTa. moabadi wamoxta da Zmas miegeba:
_ zardo, lomi xar Tu melio?
zardi cxenidan Camoxta, moabadis win miwas emTxvia da moaxsena:
_ RmerTma didxans gacocxlos, mefeo! Cavedi mahis* qveyanaSi. misi midamo samoTxes
mogagonebT, misi mkvidrni kidev, eniT ar aRiwereba, iseTebi arian: kacebi lomebs gvanan,
xolo qalebi silamazeSi mzesa da mTvares ejibrebian.
mahis qalaqSi swored maSin Cavedi, roca Sahros qeifi hqonda gaCaRebuli da Ta-
visi Svilebis, visisa da viros, qorwils ixdida. iyo erTi mxiaruleba, simRera da si-
cil-kiskisi. Senma mzeman, me maTi aseTi lxini guls miklavda, maTi qorwili glovad
mimaCnda da maTi simRera tirilad Camesmoda. visis Tqvens nacvlad gverdiT sxva kaci
uzis da masTan siaxloviT sxva vinme xarobs. iqaurobas viro ganagebs. Tqven mefobiT
mand aravin ar gaxsenebs. zogni dampals geZaxian da zogni kidev yofil Sahad gixse-
niebeno.
moabads es rom esma, saxeze zafranis feri daedo. qarisagan Zewna rom atokdeba,
ise aTrTolda. Zmas hkiTxa:
_ zardo, miTxari, rac Sen axla Tqvi, sakuTari TvaliT ginaxavs Tu sxvisagan
gsmeniao?
zardma miugo:
_ mefeo, Tqvenc iciT, me is kaci ara var, rac ar menaxos, imas vambobde. yvelafe-
ri, rogorc mogaxsene, ase iyo da danarCeni Tqven iciTo.
moabadma es rom ismina, ufro SeiWirva, TavgaWyletili gveliviT iRvlarWneboda
da guli maWriT savse WuriviT uduRda.
iq damswre didebulebma kbilTa RrWiali Seqmnes. erTmaneTs eCurCulebodnen: an
Sahrom rogor gabeda aseTi saqme, rom egoden didi xelmwifis coli sxvas SerTo, an
viros ase rogor mobezrda Tavi, rom Sah moabads sacole waarTva! unda wavideT da Sa-
his qveyanaSi qva qvaze ar unda davtovoTo!

326
moabadmac maSinaTve mdivani ixmo da mTels mis sabrZanebelSi laSqris wvevis brZa-
neba afrina, TabarisTani, gorgani, dehisTani, qohisTani*, sindi, indoeTi, tibeti, Cini*,
maCini*, soRdi* da Turani* viros winaaRmdeg saomrad awvia.

moabadisa da viros omi

virosas qorwili jer kidev ar iyo daSlili, rodesac moabadma mis winaaRmdeg
laSqari gaawyo. adarbadaganeli, reeli, gilaneli, xuzisTaneli, asTrabadeli da ispaa-
neli didebulebi jer kidev virosas stumrobdnen, roca aq moabadis laSqrad wamos-
vlis ambavi movida. maSinaTve yvela maTganma Tav-TavianT qveyanaSi werilebi dagzavna da
jars uxmo, _ moabadi modis viros winaaRmdeg da Cven Cvens maspinZelsa da megobars
unda davexmaroTo! sul male imdeni jari mogrovda, rom iqauroba ver itevda.
gamoemarTa moabadic. imxela laSqari mohyavda, rom misi simZimiT miwa izniqeboda.
jaris aSlili mtveri ise amaRlda, kaci ityoda, mTvares yurSi raRac saidumlos
eCurCulebao.
gaTenda Tu ara, orive jari erTmaneTis pirispir dadga saomrad. orTave mxares
qosebisa* da bukebis* iseTi Rnavili morTes, rom kacs eSmaTa Rrianceli egoneboda.
iseTi zari idga, Zveli mkvdrebic ki tokavdnen saflavSi. meomarTa xelSi maxvili el-
vasaebr icinoda. Subebis da droSebis simravliT haeri naZvis tyes damsgavseboda. zog
droSaze lomis gamosaxuleba ijda, zogze _ farSavangisa, zogze _ arwivis da zogze
kidev _ orbisa. im mtvris koriantelSi axalgazrdebi gaTeTrebuli iyvnen, Savi cxenebi
kidev _ daWarmagebuli. or laSqars Sua mociqulad arwivis frTiT gawyobili qorafis
isrebi dadiodnen. iseTi sayvareli mociqulebi iyvnen, rom kacs an gulze esobodnen, an
TvalebSi, sxva adgili ar moewonebodaT.
saRamomde gagrZelda omi. mwuxris Jams visis mama yarani daeca brZolis velze. im-
deni kaci mokles, rom mkvdris gora goraze eyena da maT gareSemo sisxlis nakaduli
dioda. virom rom Tavisi mama gulgangmiruli dainaxa, jars SeuZaxa:
_ yaranis WaRarisa mainc grcxvenodeT, sisxlisgan rom wiTlad SeRebila! gat-
yobT, saxels aravin ar eZebT. me ki ukan damxevi ara var, mtris laSqars unda Sevutio
da visac Tqveni mefis sisxlis aReba gindodeT, momyeviTo!
es rom Tqva, viro Tavisi didebulebiT, monebiTa da axloblebiT Setevaze gadavi-
da. misi laSqari mTis ferdobidan Zirs daqanebul niaRvars hgavda. iseTi codvis kiTxva
Seiqna, deda Svils xelSi ar aiyvanda. Subebi Samfurs hgavda da mwvadis nacvlad zed
kaci ego. imdeni sisxlis Rvari idga, rom miwa sawnaxels damgvaneboda. meomrebis Tavebi
brZolis velze burTebiviT goravdnen. Cavida mze da moabadis jaris bedic Caesvena.
gaiqca moabadi. virom aRar misdia, jer erTi imitom, rom Ramis wyvdiadi idga da mtri-
sa da moyvris garCeva SeuZlebeli iyo, mere da kidev, brZolis bedi gadawyvetili ego-
na. magram kaci bWobda da RmerTs ecinebodao.
viro cxenidan ar iyo Camomxdari, rom daesxa Tavs uamravi deilameli, gilaneli
da qiamaneli* meomari. imdeni jari iyo, ra qviSa geTvalaT da ra _ igi. mamaci viro ar
Semdrkala da sisxliani xmali jer kidev qarqaSSi ar hqonda Cagebuli, Tavisi mcire
razmiT deilamelTa da gilanelTa jars ekveTa. moabadsac es undoda, _ rogorc ki ac-
nobes, viro gilanelebTan da deilamelebTan brZoliT aris garTulio, Tumca omisgan
daqanculi iyo, gorabisaken* aiRo gezi, sadac visis saxli da sadgomi egulveboda.
visi gulSeWirvebuli iyo. mama mkvdari esvena, xolo sayvareli qmari viro brZo-
lis velze hyavda gasuli. gulamoskvniT qviTinebda da cxare cremlebiT ZiZas Sesti-
roda:

327
_ qveyanaze Cemze ufro sabralo vinme Tu iqneba! ar vici, viros rogor Seveyaro
da am dampali moabadisagan Tavi viT davixsnao!
am tirilSi rom iyo, moabadis mociquli mouvida. uTvlida:
damorCildi beds, mzeTa mzeo da yoveli cis mnaTobze ufro naTelo! RvTis gan-
gebas versad ver wauxval da rac bedis wignSi giweria, mas ver gaeqcevi. RmerTma ki
ase ineba, rom Seni Tavi me unda mekuTvnodes. Seni siyvarulis gamo aseTi gza gamoviare
da amdeni xalxi davxoce. uSenod sicocxle ar SemiZlia. Tu damemorCilebi da gulis
nebas amisruleb, samkaulebiTa da patiosani TvlebiT ise agavseb, Seni brwyinvaleba da
mSveneba mzesa da mTvares SurdeT. Cemi sulis malamo Sen iqnebi da Cemi samefos de-
dofloba Sen mogixdebao.
visim es rom moismina, ise gamwarda, sayelo Semoixia da brolis gul-mkerdi ga-
moaCina. Tavze nacari isxa da mjiRebi imdeni irtya saxeze, rom piri da mkerdi sul
lilisferad iqcia.
_ wadi da Sens dampal moabads moaxsene: burTs faTerakis moedanSi nu Caigdeb-
Tqo! ra xviToc brZandebi, Sens namoqmedars etyoba. tyuila ggonia, am cixidan cocxa-
li gamiyvano. tanad naZvisa da pirad mTvaris msgavs viros SenisTana gadayruebul bex-
rekSi ar gavcvli. asec rom ar iyos da viro qmrad ar mesvas, Sen Cemgan mainc ver gai-
xareb. kacma mama momikali da axla ginda, colad dagijde? Senma stavram da Tval-mar-
galitma Tu momaRora, dedoflobis Rirsi rogor viqnebi, miT umetes, rom qoneba da
Zvirfasi Tvlebi isedac bevri maqvs! tyuila nu cdilob Cems xelSi Cagdebas, amas ver
eRirsebi da romc eRirso, Cems nayofs mainc ver igemeb. gverdiTac ver momijdebi. jer
Cemi ubiwo tani sayvareli qmrisTvis ar daminebebia da Sen, bexreks, rogor daganebeb!
moyvroba da mtroba erTad ver Seiyrebian, radgan erTi Wiqaa, meore ki _ qva. siyva-
ruliT me Sen maSin dagemorCilebi, roca qori da kakabi erTmaneTs SeeTvisebian-Tqo.
moabadi visis aseTma pasuxma ufro gaaxela da misi siyvarulis cecxli gulSi
ufro augizgiza. gansakuTrebiT is uxarebda guls, rom visi Turme ubiwo iyo da qmar-
Tan jer kidev ar woliliyo.
maTi saqme ise Seiqna, rom swored im Rames, roca qorwili dainiSna da virom pa-
tarZlis sawolisaken gaswia, bedad visi sadiaco saqmeze dadga. viros axalsiZoba Caum-
warda, sxva ra Rone hqonda, ukan unda gamobrunebuliyo. qali arawminda Tu Seiqna, ma-
makaci mas ver daekareba da Tu vinicobaa, colma es saqme damala, qmari mas maSinaTve
gaeyreba. am mizezisa gamo visim da virom erTmaneTis alersiT ver gaixares. amasobaSi
kidev is iyo, gilaneli da deilameli meomrebi daesxnen viros Tavs. da es netareba ga-
daido.
moabads visis qalwuloba rom agondeboda, sixarulisagan Wkuas kargavda, Cqarob-
da, male Caegdo visi xelSi. Tavisi Zmebi, zardi da ramini ixmo da maTTan visis ambavi
gaarCia.
raminma Zmas egre moaxsena:
_ xelmwifeo, ratom xar ase fuWad visis saqmes gamokidebuli? mlaSe adgilze
Tesls rom daTesav, verc nayofs moimki da Teslsac tyuilad dakargav. rogor ginda,
Segiyvaros qalma, romlis mama mokali! magram es kidev araferi; ubedureba is aris, rom
Sen beberi xar, is ki axalmowifuli gogonaa. yrmisaTvis yrma Tqmula da berisaTvis _
beri. rogorc bers yrma moundeba, agreve moundeba yrmas yrma. misi siyvaruli gulidan
moiSore! siyvarulis araki zRvisa msgavsia: misi Ziri da napiri ara Cans. roca moginde-
ba, zRvaSi advilad Sexval, magram ukan gamosvlas rom moisurveb, iolad veRar gamox-
valo.
moabads raminis mier Tqmuli simarTle emwara. siyvaruliT datenili guli Segone-
bas ar ismens. Seyvarebuls yvedreba ar unda, _ vinc Seyvarebuli ar aris, igi arc ka-
cia.

328
moabadma axla zardi daimartoxela da saidumlod uTxra:
_ rame iRone da visi xelSi Camagdebine! sxva rom ara iyos ra, am cixidan me Tu
xelcarieli gavbrundebi, qveyanaze Tavi momeWrebao.
zardma moaxsena:
_ xelmwifeo, Rone erTia: Sahros didi saqoneli gaugzavne da oqro-vercxliT
moqrTame! Tanac SeaSine, SeuTvale: Sahro, yvelani saukuno gansasvenebelSi varT wam-
svleli da Sen, ficis ase gamtexi, im qveyanaze ra pasuxs gamcem-Tqo?

moabadis werili Sahrosadmi da visis gataceba

moabads zardis rCeva moewona da Sahros aseTi werili miuwera:


Sahro, RmerTs nu scodav da fics nu gatex! TviTon ici, siZe-sidedrobaze ro-
gori fici miveciT erTmaneTs da mowmed RmerTi da angelozebi daviyeneT. is gogo xom
Sen Cems bedze gaaCine, sxvas ratom mieci? amaSiac RvTis xeli urevia, virom rom qor-
wilis dros misgan gulis neba ver pova. marTla usamarTloba ar iqneboda, rom Cems
sacolesTan pirveli Rame sxvas gaetarebina! gijobs, rac mtroba moxda, daiviwyo da
Seni asuli me momce, Torem am omSi rac sisxli daiRvara, im qveynad yvela Sen mo-
gekiTxeba. Tu amas ar izam, mahis qveyanas nacartutad vaqcev da am saSinelebisaTvisac
RmerTTan pasuxs Sen mogTxoven. Cemi gulis mogebiT ki ar waageb: Sens Svils viros
erTs saxelmwifos mivcem, Sen qohisTanis* xelmwifis deda Seiqnebi, Seni qaliSvili ki
mTeli xorasnis dedofali gaxdeba. vicxovroT am qveyanaze nebierad da es wuTisofeli
gemoze movWamoTo!
icoda moabadma, sityvebiT Sahros guls ver moigebda, amitom werilTan erTad im-
deni saqoneli gaugzavna mas, rom kacis eniT ar aRiwereba. oTxasi aqlemi, oTxasi cxeni
da xuTasi jori Zlivs ezideboda SahrosTan gagzavnil Zvirfas nivTebsa da Tval-marga-
lits. Sahrom rom aseTi ZRveni dainaxa, Tvalebi daubrmavda, visic daaviwyda da viroc,
moabadis mxedrebs cixis kari gauRo da pirmTvare visi moabads xelSi misca. Tavi amiT
imarTla: Cemi qaliSvili imTaviTve moabadis sacole iyoo. visi nebiT ar mihyveboda Sah
moabads da manac Tavisi sacole ZaliT CamoaTria kibeebze.
virom misTvis colis warTmevis ambavi rom gaigo, metis mwuxarebisagan sayelo
gardaixia. guli wauvida. gonze rom movida, Teramidan, sadac maSin imyofeboda, gorabi-
saken gamoeSura, iqneba, moabads kidev Cavuswroo. magram SahinSahi ukve wasuli iyo.
SahrosTvis ganZi daetovebina da virosTvis saunje waerTmia. TqmiT veras ambobda, mag-
ram gulSi dedasac uwyreboda da dasac emdurvoda. cxare cremlebiT tiroda da mux-
Tal sawuTros wyevlida. sawuTros ki Tavisi saqneli ukve eqna: guliswamRebi visi er-
TisTvis waerTmia da meorisTvis mieca. axla ki erTs qva aeRo da simwrisagan gulSi
icemda, meores ki xelSi Wiqa daeWira da netarebis Rvinos wrupavda.
midioda gamarjvebuli da gaxarebuli moabadi da mihyavda taxtrevniT Tavisi sa-
cole, visi. taxtrevans gars saWurisebis razmi exvia da moabadis jari icavda. Sahis
Zmebic, zardi da ramini, axlos miuyvebodnen moabadis saganZurs. uecrad RmerTis gange-
biT didi qari amovarda da taxtrevans saxuravi fardagi moaglija. gegonebodaT, ucbad
Rrubelma gadaiyara da masSi damalulma manaTobelma mzem gamoanaTao, _ visis piri ga-
mouCnda. raminma visis rom Tvali mohkra, TiTqos gulSi isari ganewonao, cxenidan fo-
ToliviT Camovarda. ymawvils qalis silamazem gulSi siyvarulis cecxli aunTo da
goneba wauRo. erTxans miwaze ugonod egdo, vardis pirisaxe zafranad qceoda, xolo
wiTeli iagundis tuCebi cisferad Seqmnoda. Sahis amala verafers gamxdariyo, raminis
gulis wasvlis mizezi ra iyo, veravis gaego. yvela Sewuxebuli iyo da aseT dReSi Ca-

329
vardnil ymawvils dastiroda. ra ar qnes, magram verafriT uSveles. verc yurSi yi-
viliT moiyvanes gons, verc surnelTa kmeviT moasulieres. bolos cota cnobaze mo-
vida. magram enis xmarebis Zali ara hqonda. cxenze Zlivs Sesves da gza ganagrZes. ra-
mins Tvalebi visis taxtrevnisken rCeboda da gulSi natrobda: netavi, erTxel kidev
damanaxa misi saxe an, netavi, misi metaxtrevne gamxadao!
xan kidev ase ocnebobda: ra iqneboda, Cemi saqme rom visis gaego da masac erTi
Cemsken gadmoexedao! ufro Tamami fiqrebic mosdioda gulSi: RmerTo, ra iqneba, visis
Cemsken moebrunebina guli da Cemi siyvaruli masac gaeziarebinao! bolos guls usayve-
dura: gulo, ra usargeblo ocnebas miscemixar, ra fuW imedebs epotinebio!
Caiqnia raminma visis siyvarulze xeli da Tavis mware xvedrs daemorCila. axla
erTi esRa hqonda netarebad, xandaxan visis taxtrevnisken gaixedavda da iqedan Tavisi
gulis wamRebis surnels iynosebda.
Seyvarebulze sacodavi am qveyanaze aravinaa. Cveulebriv, kaci rom avad xdeba, mas
moinaxuleben xolme, moikiTxaven, uvlian da wamlebs urCeven. Seyvarebulze ki aravin
zrunavs. iyavi, Tu ginda, mTeli weliwadi Seyvarebuli, itanje da cecxlSi idage, ara-
vin mova da Sens ambavs aravin ikiTxavs. mijnuroba saidumlod Sesanaxi snebaa, Tavis ga-
saWirs sxvas rom ver gaandob, iseTi. iyo unda SenTvis da varami Cumad gulSi unda
Caikla.
moabadi didis ambiT dabrunda maravSi. qalaqi zeimobda. quCebi da moednebi mor-
Tul-mokazmuli iyo. seiris mayurebeli xalxi banebze gadmomdgariyo. didebulebi ne-
fions oqros ayridnen Tavze, wvrili didkacoba kidev vercxls awvimebda. banebidan ise-
Ti lamazi gogonebi imzirebodnen, rom quCaSi mimavali kaci ifiqrebda, es albaT var-
skvlavebi elaveno! quCebSi rom aseTi zeimi iyo, moabadis sasaxleSi, Tavad mixvdebiT,
ra dResaswaulic iqneboda. misi darbazi mindoriviT vrceli iyo, xolo Weri ise ma-
Rali hqonda, rom casa swvdeboda. ijda Sahi moabadi taxtze laRi da bednieri, ixareb-
da, svamda da gascemda.
visi sadedofloSi damjdariyo da darbazi igi Tavisi piris mSvenierebiT walko-
tad eqcia. ramdenadac moabadis guli mxiarulobda, imdenad visis guli kaeSaniT iyo
datenili. xan dedis moSorebis gamo tiroda, xan kidev imis gamo irecxavda cremlebiT
Rawvebs, rom mis sayvarel qmarsa da Zmas ase uimedod moswyvites. sevdisagan nemsiviT
gawvrilebuliyo da SeWirvebisagn saxe zafranis ferad gayviTleboda. xelmwifeTa da
didebulTa colebi WirisuflebiviT usxdnen irgvliv, anugeSebdnen da exvewebodnen:
_ dedofalo, cotaTi mainc moiTqvi suli, ase gulamoskvniT nu tirio!
visi arc pasuxs iZleoda da arc tirils wyvetda. moabadi rom gamoCndeboda, lo-
yebs ixokda, sayelos ixevda da pirs kedlisken miabrunebda xolme. visis piri walkots
ki hgavda, magram rad gindaT, am walkotis kari magrad iyo daketili da moabadma misi
xilviTac ki ver gaixara.

ZiZisagan visis ambis gageba da masTan wasvla

ZiZam rom visis ambavi gaigo, mwuxarebisagan qveyana daubnelda, xmamaRla tirili
morTo:
_ Cemo ori kviris mTvarev, ise rad dagemtera sawuTro, rom qveyanaze saarakod
gagxada? jer kidev piridan xsenis suni amogdis da xalxis piri ki Seni xsenebisagan
ukve avsebula. RmerTi me Seni SexedviT macocxlebda da awi, Sen rom ver Segxedav,
cocxali rogorRa unda viyoo!

330
maSinaTve ocdaaTi aqlemi lariTa da ZRveniT datvirTa da maravis gzas gaudga.
Tumca visi ase SeWirvebuli dauxvda, misi xilviT mainc didad gaixara. Tavisi gazrdi-
li pirdaxoWili, Tmadaglejili da Tmis bewviviT dawvrilebuli rom dainaxa, nugeSis
cema dauwyo:
_ ratom iklav, Svilo Tavs! damWlevdebi, Seavdebi da dayviTldebi. es ambavi asec
unda momxdariyo, _ sakuTarma dedam migaTxova moabads. axla didi xelmwifis coli
xar da mas tkbili suliviT uyvarxar. viro rac gind sanaqebo ufliswuli iyos, sim-
didriTa da xelmwifobiT moabadis xela mainc ar aris. Tu sawuTrom vercxlis vaSli
wagarTva, sanacvlod oqros Turinji mogca. kutikari dagiketa da bWiskari gagiRo. da-
mijere, miwaze nu agdixar, adeqi da sadedoflo samosi Caicvi. Tavze gvirgvini daidgi
da Seni piris mSvenebiT samefo darbazi walkotad aqcie; moSaqruli eniT saubari daiw-
ye da giSris feri TvalebiT Sens SemxedvareT guli auZgere! moabadi Seni qmaria,
dautkbi da cxeli kocniT guli gauTbe, elvare piriT Rame dRed aqcie da mze moSur-
ned gaixade; aqaur mamakacebs TavianT colebze guli aayrevine da lomiviT mZvinvare va-
Jebs Senze javriT piri baiasaviT gauyviTleo!
visim ZiZis Segoneba rom moismina, ase upasuxa:
_ ZiZav, Seni saubari unayofo xesa hgavs. guli am sawuTros sicocxliT gamZRari
maqvs. tanisamoss ar Cavicvam da taxtze ar davjdebi. Cemi samefo tanisamosi flasia da
saxelmwifo taxti _ miwa. moabadi Cemgan ver gaixarebs. radgan virom CemTan woliT
gulis neba ver pova, dae, nurc sxva ipovnis mas Cemgano!
ZiZam Tavis gazrdils axla sxva mxriv Semouara:
_ yofili sayvareli ukve gasul dResa hgavs. me damijere, miwaze nu zixar, Sedi
abanoSi, ibanave, vardiswyliT tani daizile, sadedoflo tanisamosi Caicvi, taxtze da-
jeqi da Tavze gvirgvini daidgi! aq pirmSvenieri didebulTa colebi morTulni da mo-
kazmuli dadian, me ar minda, Cems gazrdils isini aseT yofaSi uyurebdnen. egec rom ar
iyos, sxvebsac uxerxul mdgomareobaSi ayeneb. isini sefeqalebi arian da valad aZevT,
Tavadac ise moiqcnen, rogorc maTi dedofali irjeba. wesisamebr imaTac flasebi unda
Caicvan da nacarSi unda dasxdneno.
ZiZis es darigeba visis WkuaSi daujda, ze adga da abanoSi Sevida. ZiZam igi morTo
da Zvirfasi samkaulebiT mokazma. visi mainc tiroda da Tavis ubedurebaze Cioda. ti-
riliT rom daiRala da dawynarda, ise gamSvenierda, rom masTan mosuli kekluci qa-
lebi mis gverdiT varskvlavebiviT moCandnen, TviTon ki badri mTvare gegonebodaT, ise
anaTebda.
moabadma rom gaigo, visi xasiaTze modgao, gaixara, cols didi ZRveni gaugzavna,
oqro-vercxliTa da Tval-margalitiT aavso. uamravi mona da mxevali aCuqa. Tavad ki
dajda da gaxarebulma mTeli is kvira qeifSi gaatara. mere ki adga da sanadirod gae-
marTa.
erT dRes visim ZiZas uTxra:
_ Sen Tu rames ar moifiqreb da ar miSveli, Tavis mokvlis garda sxva gza ar
damrCenia, mxolod sikvdiliT Tu SevZleb moabadis yurebisagan Tavis daxsnas. sanamdis
igi CemTan Tavisi gulis wadils aisrulebdes, iqneba raime xriki mougono. me mamaze
mgloviared var da erTi weli mekuTvnis, mas ar davnebde. magram isic xom vici, rom
erTi weliwadi me igi ar damTmobs. amitom Sen unda damexmaro da misi mamakacoba Sekra.
erTi wlis Semdeg ki, ra vici, iqneba, guneba Semecvalos, Senc daubruneb mas kacobas
da masac Seni fasi qveyanaze aravin eyolebao.
ZiZas visis es Txovna didad ar ekeTa, magram sxva gza ara hqonda, Tavisi gazrdi-
lis nebas dahyva. spilenZisa da rvalisagan ori Tilisma gaakeTa, erTi moabadisa da er-
Tic _ visis. Seuloca da erTmaneTs gadaaba. sanamdis es ori Cxibi erTad iyo Sekruli,

331
moabads mamakacoba dakarguli eqneboda. ZiZam dilauTenia es Tilismebi mdinaris piras
lamSi Cafla rom mobrunda, visi is adgili aswavla da uTxra:
_ Tumca Seni Txovna ar momwons, brZaneba mainc Segisrule da aseT did xelmwi-
fes mamakacoba Sevukari. iyos lamSi is Cxibebi erTi Tve. erTi Tvis Semdeg, vici, Tvi-
Ton mogindeba qmarTan alersi da Tavad momTxov moabadis mamakacobis axsnas. maSin me
im Tilismebs cecxlSi davwvav da moabadsac kacoba daubrundebao.
naxeT, RvTis gangebiT ra moxda: erTi Tve arc iyo gasuli, is mdinare adidda,
Cxibebi Tan waiRo da darCa moabadi samudamod mamakacobadakarguli. sabralo qmars co-
li gverdiT ki ewva, magram mamakacoba aRar hqonda.
ori qmari SeirTo visim da orivesgan qalwuli darCa, verc virom aisrula masTan
gulis wadili da verc moabadma.

rogor daria xeli ramins siyvarulma

visis siyvarulisagan Znel dReSi Cavardnili ramini xalxTan yofnas Tavs aridebda
da ukacriel adgilebSi daexeteboda. Rame Zili ar hqonda da dRe _ mosveneba. sadac
werweta saros naxavda, dadgeboda da Tvalmouwyvetliv uyurebda, _ visis tans amsgav-
sebda. baRSi rom wiTel vards gadaawydeboda, kocnas uwyebda, _ visis pirs agonebda.
yovel diliT ias krefda (visis kululebs amgvanebda) da gulze daiyrida xolme. Can-
gze ukravda da zed Tavis varams amRerebda. erTxelac aravin hkiTxa: ratom xar am
dReSio? zogjer moabadis baRSi Sedioda da xeebs eubneboda:
_ xeebo, gevedrebiT: Cems aseT yofaSi mowmed damideqiT da, roca aq mxiarulma vi-
sim gamoiaros, uTxariT, Tu ra dReSi var me, misi mijnuri, rogor vtiri mis gamo da
cremlebs rogor vRvrio!
baRSi mkvnesare iadonebs rom naxavda, etyoda:
_ Tqven ra dagmarTiaT iseTi, rom amdens kvnesiT? Tqveni Seyvarebulis gverdiT
Stoze zixarT, Tqve kargebo, CemsaviT xom ara xarT satrfos mowyvetili! sakvnesari me
maqvs, Tqven ra gatirebTo?!
erTxel ramini ase rom daborialebda moabadis baRSi, sad iyo, sad ara, visis ZiZa
Semoxvda. gazafxulis walkotze ufro kekluci TiTqos ra unda iyos, magram raminis
siturfe walkotis mSvenierebas aTasjer ufro sjobda. yuris Ziri wminda vercxls
ugavda. wver-ulvaSi axali akokrili hqonda. tuCebi laliviT uRvioda, kbilebi marga-
litebisa esxa. tani ise werweta hqonda da ise irweoda, rom moaruli kviparosi ge-
gonebodaT. saxe savse mTvaresaviT unaTebda.
ramins ZiZis danaxva metad gauxarda. erTurTi moikiTxes. Semdeg baRis myudro ad-
gilSi gaixalvaTes. raminma Tavisi gasaWiri SesCivla:
_ visi dedisagan TiTqos imisTvis dabadebula, rom vinc Sexedavs, cecxlad moe-
kidos, nametur me, ZiZao, misi siyvarulisagan viwvebi. xom am dReSi vyavar, mainc Rmer-
Tsa vTxov, Tavad igi mudam mxiaruli da uWirveli iyos. me ki, dae, misi Wiris sanac-
vlod movkvde, ar vCivio!
ZiZas raminis naTqvami eama:
_ ramin, RmerTman Seni ubedureba da Wiri nurasodes masminos! agreTve RmerTsa
vTxov, Cemi gazrdilis bedi misi pirisaxesaviT mSvenieri iyos da misi mtris zurgi _
Cemi visis dalalebiviT dagrexilio!
raminma ganagrZo:
_ Cemi siyvaruli damaluli aRar aris, ZiZav, qveyanam icis, rom visis siyvarulisa
gamo gulisagan Tmoba wamsvlia da sulisagan cnoba gamclia. mas aqeT, rac im faTera-

332
kad aRmdgarma qarma visis taxtrevans safarveli gadaacala da Cemma Tvalebma misi sa-
moTxis msgavsi piri dainaxa, guli jojoxeTis msgavsi WiriT amvsebia. axla aRarc coc-
xali var da aRarc mkvdari. niadag ise vtiri, rogorc ciskris Jams _ iadoni. ZiZav,
axla me mxolod Seni imedi-Ra mabadia. Tu mixsni, Sen mixsni. midi da Cems magivrad vi-
sis ase moaxsene: he, keklucTa dasabamo, ori kviris mTvare Seni SuriT gulze skdeba-
Tqo. dadna Cemi guli Senze fiqriT. garToba CemTvis aRaraa da sixaruli. verc moedan-
ze gavsulvar saasparezod, verc avaziT minadiria da verc qoriT kakabs gavkidebivar,
megobrebSi ver davmjdarvar da qeifi ver gamiwevia-Tqo. SeRamebidan gaTenebamde vkvnesi
da Seni siyvarulis gamo dakodili gveliviT viRvlarWnebi. Cemi xsna maSin iqneba, roca
erTxel mainc Sens saxes Tvals Sevavleb. Senma mzeman, CemisTana ymawvilis, romelsac
SenTvis araferi Seucodavs, ase ganwirva da mokvdineba ar egebis-Tqo.
ZiZas es rom esma, TiTqos Sxamiani isari moxvda gulSi, magram ramins es grZnoba
daumala da ase upasuxa:
_ ramin, nuTu Sen marTla imisi imedi gaqvs, rom visi Segiyvarebs! visi is mzea,
Senze rom arasodes ar inaTebs. ar gagiva masTan xrikebi da oini; visi ase advilad ar
moRordeba. nurc imisi imedi gaqvs, ZaliT gamogivides rame. erTaderTi gza dagrCenia, _
visis siyvaruli gulidan unda amoigdo! Sen mas maSin Seuyvardebi da mis guls maSin
daepatronebi, roca fiWvis xe xurmas moisxams. anda vinaa is, vinc gabedavs da visis am-
bad miutans: ama da am kacs Seni siyvarulis cecxli ukidia gulzeo? aTasi lomis gu-
li rom medgas mkerdSi, me masTan amisTana ramis Tqmas ver vikisreb. axla mainc vin ga-
bedavs amas, roca adamiani asea Sewuxebuli amdeni ubedurebiT: calke mamis sikvdils
ver Serigebia, calke sayvareli qmris moSoreba ver mounelebia da calke kidev Tavisi
qveynisagan aq yaribad yofnas ver Seguebia. Seusveneblad kvnesis da tiris. axla mas an
Seni saxelis xsenebas vin gaubedavs, anda Sens SeTvlilobas vin miutans! ara, Cemo sa-
survelo, aseT samsaxurs nu mTxovo!
ramdenic ar exvewa ramini ZiZas, miSveleo, ZiZa civ qvaze dadga. ramini mainc ar
moeSva:
_ ZiZav, nu mizezob! xerxiT ra ar keTdeba! xerxiT qaris wisqvils ageben, haeridan
frinvels Camosvamen da xvrelidan gvels gamoiyvanen. xerxi ki Seni mogonilia. me rom
bednieri kaci ar vyofiliyav, am uadgilo adgils Sen ar Segxvdebodio.
es rom uTxra, atirda, ZiZa gulSi Caixuta da kocna dauwyo. Semdeg ki iqve daaw-
vina da gulis neba aisrula. TiTqos jado gaukeTeso, ise Seuyvarda ZiZas ramini. de-
dakacisgan erTxel nebas rom aiReb, mere pirze avSara amodebuli geyoleba.
ra raminma qalisagan moicala da zeze wamodga, ZiZam Tavisi kuSti saubari moal-
mobiera:
_ hai, Se macTuro, Sena! iseTi ena gaqvs, vis ar Seacden! aqamdisac miyvardi, magram
dReis iqiT, rac ginda, mibrZane da Seni mona-morCili viqnebi! _ visis saqmes, Sen rom
ginda, ise mogigvarebo.
raminma ZiZa Seaguliana:
_ Cemi imedi Sena xar. am Wirisagan damixseni da Seni xelovneba gamoaCine! kvlav
rodis moxval CemTan? xom ici, Sens mosvlamde me wuTebis TvlaSi viqnebi da Tvali
gzaze meWireba. sanamdis isev mxiarulad ar gixilav, manamdis cecxlze vijdomebio.
amaze grZneulma ZiZam siciliT upasuxa:
_ mtersac ki moyvared iqcev, iseTi jado gaqvs. awi nuRarafris geSinia, Seni
xsnis Jami damdgaria. yoveldRe aq damelode da rasac vizam, mogaxsenebo!
akoces erTmaneTs da gaiyarnen.

333
ZiZis maWankloba

ZiZa visis sawolSi rom Sevida, Tavisi gazrdili, Cveulebriv, cud gunebaze myofi
dauxvda. etira, sasTumali sul cremliT hqonda sveli. dedisa da viros siSorisa gamo
samkauli SemoeZarcva. ZiZa axlos miujda.
_ Cemo sicocxlev, sneuli ara xar da mudam ki wevxar. isariviT swori tani
mSvildiviT modrekili gaqvs. ise giWiravs Tavi, TiTqos sakanSi ijde da ara marav-qa-
laqSi dedoflobde. Wiri kacs dalevs, Svilo, da misi wamali moTmenis meti araferia.
me damijere da naxav, Tu gulidan kaeSani ar mogexsnaso!
visim es rom moismina, Tavi muxlTagan aiRo da amomaval mzesaviT elvare piri Zi-
Zas mianaTa.
_ ZiZav, maravio, Tqvi Sen. ici Tu ara, rom maravi CemTvis qalaqi ki ara, sakirea.
es samoTxesaviT morTuli da moxatuli darbazi lamazi kia, magram me igi jojoxeTis
jurRmulad mimaCnia. sawuTro ise maqvs moZulebuli, rom Tavi cocxali aRar minda.
wuxel viro damesizmra: cxenze ijda, nadirobidan dabrunebuliyo. welze xmali ertya
da xelT Subi eWira. kargad enadira. cxendacxen momadga da alersiT miTxra: Zmis si-
cocxlev, ucxo qveyanaSi Tavs viTa grZnob? Seni mtrebis xelSi uCemod rogor Zlebo?
mere isev vixile ZilSi. gverdiT mewva. mexveoda da mkocnida. axlac cxadiviT Camesmis
yurSi misi CurCuli da misi tanis surneli axlac mabruebs. Sen TviTon ici, ZiZav, rom
mTels marav-qalaqSi viros badali vaJkaci aravinaao.
ZiZas visis Tavi xeliT eWira. uTxra:
_ Seni ZiZa mogikvda! Seni naTqvami rkinasaviT memZima. nu moiklav Tavs, Svilo! es
sawuTro mogzaurTa fundukia*, Cven ki moqaravne mgzavrebi varT. moqaravne fundukSi
mudmivad ki ar cxovrobs, cota xans dahyofs Sig da wava Tavis gzaze. nu hkrav xels
sixaruls da Tavs WirSi nu Caigdeb! am qveyanaze axalgazrdas ver naxav, sakuTari Ta-
visTvis siamovnebis miniWebas ar eZebdes. zogs jari uyvars, zogs _ coli da saxli,
zogs _ mowifuli qali. qalebsac es zne sWirT, xelmwifeTa colebi arian isini Tu qa-
liSvilebi, ginda didebulTa meuRleni, sxvadasxva siamovnebiT ixareben guls. qals,
rac gind lamazi xelmwifis coli iyos, malulad mainc hyavs sayvareli da Cumad mas-
Tan eZleva netarebas. Sen kidev viros garda aravin gagondeba. viro xelmwife da xel-
mwifis Svili kia, magram angelozi mainc ar aris. weRan mkiTxe, maravSi viros msgavsi
vaJi Tu vinme ginaxavso. RmerTma icis, rom maravSi bevri ymawvili minaxavs, kaci maTi
WvretiT rom ver gaZReba, iseTi. kacs isini viroze ufrodac moewoneba. maT Soris gan-
sakuTrebiT erTi axalgazrda gamoirCeva, lomiviT Wabuki. kacis gonebas misi silamazisa
da momxibvlelobis aRwera ar SeuZlia. sxva Tu varskvlavia, igi mTvarea. moabadis say-
vareli Zmaa da saxelad ramini Hhqvia. saxiT sul virosa hgavs. aqauri qalebi misi siy-
varuliT daxelebuli arian. mTels iranSi misi msgavsi cxenosani ar moipoveba. Subs
ise isvris, Tmas Sua gaapobs. brZolis dros lomia da mowyalebis gacemis dros _ mai-
sis wvima. mere kidev erTi Tviseba aqvs, gulCvilobiT sul Sena ggavs. isedac erTma-
neTis ali-kvali xarT. ise gavxarT erTmaneTs, kacs orad gaWrili erTi vaSli ego-
nebiT. mas Sen unaxixar da ise Seyvarebixar, rom dRe da Rame Seni siyvarulisa gamo
cxare cremlebs afrqvevs. Sen xom mebralebi da mebralebi am dReSi myofi, magram mas-
zed naklebad ar mewvis guli, _ Seyvarebulia da mecodeba.
visi atirda da ZiZas uTxra:
_ ra kargad uTqvams xosros* erTi molaSqrisaTvis: radgan sircxvili ara gaqvs,
rac ginda, imas ityvio! Sen radgan sircxvilis grZnoba ar gagaCnia, araferi giSlis,
aseTi rameebi CemTan iybedo. Cemic grcxvenodes da virosic! Cven dagviviwye da viRaca
raminis gulisTvis irjebi. Tu Sen Cemi deda xar da me _ Seni asuli, orpirobasa da
usircxvilobas ratom maswavli? ramini simaRliT naZvsac rom hgavdes da rostomze*

334
ufro gulovani iyos, me arafriT ar momindeba. rac gind lamazi iyos, Cems Zmas mainc
ver Semicvlis, Tumca ki ambob, viros hgavso. verc is momaRorebs Tavisi simdidriT da
verc Sen Semacden Seni waqezebiT. Sen TviTon ratom moismine misi saubari da Tu mois-
mine, me ratom makadre misi ganmeoreba? igi ratom ar Searcxvine da sakadrisi ratom
ar miage?! mamakacis nanadirevi dedakacia. jer moatyuebs da gulis nebas rom aisru-
lebs, sxva moundeba. dedakaci ki aris WirSi gabmuli, xan Sinaurebis eSinia, xan kidev
qmris SiSiT dneba. am qveyanaze safrTxe da Tavis moWra elodeba, im qveynad kidev _
jojoxeTi da RvTis risxva. ratom unda moviqce me ase? Cemi mfarveli RmerTia da Sem-
weobas masa vTxovo.
ZiZam es rom moismina, miuxvda, ramins kargad ar miudioda saqme da axla saTqmels
sxva mxridan Semouara:
_ am qveyanaze kacs raca sWirs, gangebisagan sWirs. rac RmerTs ar unda, is saqme
ar moxdeba. Senc is dagemarTeba, rac ufals SenTvis gadauwyvetia, arc meti da arc
naklebio.
visim amaze ZiZas ase upasuxa:
_ ki, yoveli saqme kacs bedisagan mosdis, magram vinc avs izams, imas aviTve gar-
daxdeba. pirveli avi saqme Sahrom qna, moabadis coli viros rom gaatana. avi man qna,
Cven ar gviqnia da, Sexede, Cvenc ramdeni Wiri vnaxeT, mec gamovijaye qveyanaze da Cemi
qmarico!
ZiZam Tavi imarTla:
_ ramini Cemi Svili ar aris, rom vifaravde. rac Seexeba siyvaruls, siyvaruli
rom mova, kaci avsac da kargsac uneburad emorCileba. Cemi naTqvami daimaxsovre: sul
male am cecxlisagan kvamli amovao!
meore dilas, rogorc daTqmuli hqondaT, ramini da ZiZa erTmaneTs Sexvdnen. ramin-
ma SeniSna, rom ZiZa karg gunebaze iyo. hkiTxa:
_ guSindels aqeT rogor brZandebi? getyoba, visi ginaxavs da misgan sasiamovno
sityvebi gsmenia. visis Cemi SeTvliloba Tu moaxsene da Cemi gasaWiri Tu gaagebineo?
ZiZam upasuxa:
_ viyavi da gadaveci, rac damabare. me gamiwyra, Sen ki SemogiTvala: ramin, Sen-
Tvis iyo, girCevniao; CemTan Seyris imedi nu geqneba! Tu mijnuroba gwadia, wadi, qve-
yanaze qalebis meti ra aris! Cemi saxeli viTom arc gsmenia. eSmaks nu Seucdenixar.
jer RmerTis winaSe nu scodav, mere sakuTari Zmis mimarT nu Cadixar danaSauls! Sen
rom CemTan erTxel neba aisrulo, vici, ise SegZuldebi, rom Semdeg Cemi saxelis ga-
gonebac ki ar gesiamovnebao.
sabralo raminma aseTi pasuxi rom moismina, qarisagan rom tirifi aTrToldeba,
ise akankalda. ZiZas Seexvewa:
_ Semicode, ZiZao, da erTxel kidev mimegzavne visisTan. uTxari: mzesaviT naTelo
asulo, mamakaci yvela erTnairi xom ar aris! Tu inebeb, me aTasi saficariT Semogficav,
rom sikvdilamde Seni erTguli viqnebi. tanidan Cemi suli da Seni siyvaruli erTad
amomiva-Tqo!
Seebrala ZiZas motirali ramini da uTxra:
_ Cemo Tvalis sinaTlev, moTminebis abjriT Seimose! waval, erTxel kidev Cavicvam
usircxvilobis jaWvs da visis erTxel kidev Sevexvewebi, Sensken moixedoso.
isev ewvia ZiZa Tavis gazrdils. visi daRonebuli ijda da TvalTagan cremlebsa
Rvrida. ZiZa visis miefolorca:
_ RmerTma sul ase daRonebuli da mtirali dasvas, vinc Sen dagaRona da gatira,
Sens saxl-kars mogaSora da Senianebs mogwyvita! magram erTi ki gamkvirvebia, am ucxo
xalxSi ras gadagidvia Tavi da Smags da gadareuls ratom damsgavsebixar? nu iqcevi
ase, Seni axalgazrdoba Seibrale da Wirs Wirze nu moimateb! Sens siyrmes zRvaSi nu

335
gadaagdeb da Sens tans siduxWireSi nu daadnob! Sen Tu es zne gWirs, rom visac uy-
varxar, igi aRono, Sens suls raRas erCi? Sens suls xom metad uyvarxar! ratom
gZuls igi? ramini Sens sulsa hgavs, mas Sen uyvarxar, Sen ki igi gZuls. nu irjebi
ase! qali xar da xesaviT nayofieri unda iyo. Seibrale is ymawvili, nurc mas daadnob
da agre gauxareblad nurc Sens tans daagdebo!
visis aseTi sityvebi rom esma, aRSfoTda da ZiZa agina:
_ saZagelo da RvTisagan dawyevlilo ZiZao! daiqces is kuTxe, saidanac Sen moev-
line am qveyanas! RmerTma mokiTxos dedaCems Tavisi danaSauli, rom Seni ZuZu maWama da
Cemi wminda buneba Seni ZiZaobiT dasvara! Seni usircxvilobiT Sendami siyvarulis Ziri
gulidan amovigde. tyuila nu irjebi, Sens dagebul badeSi me ar gavebmebi da im Seni
regveni raminis SemoTvlilobas yurSi ar SevuSvebo!
ZiZam gulSi gaifiqra: SelocviT Tu vizam rames, Torem am qals ver vacTunebo,
uTxra:
_ sicocxleze ufro sayvarelo, ramini Cemi arc Svilia, arc naTesavi da arc pat-
roni. me SenTvis minda sikeTe da esaa, rom malaparakebs, Torem sxva ra unda mrjides!
rac ar unda didad migaCndes Tavi, unda gaxsovdes, rom adamiani xar da ara angelozi.
iseT qmars moswydi, rogoric viroa, iseTi xelmwifis coli gamxdarxar, rogoric
Sahi moabadia da jer Sengan arc erTs ugemebia siamovneba da arc meores, radgan sa-
wolSi jer aravis wolixar. Senc aravisgan migiRia netareba da mamakacTan wola ra
aris, saerTod ar ici. magram Sen rom mamakacis gemo icode, am qveyanaze raminze ufro
saamo kacs vera naxav. ratom ar ginda, gaigo, rom siyvarulis gareSe am cxovrebas gemo
ara aqvs? frinveli rom frinvelia, RmerTs isic ki dedali mamlisTvis gauCenia. yve-
laferi es Tu ici, me ratom mijavrdebi? me Sen miyvarxar da imitom girCev amas, Seni
deda da ZiZa var. ramini Seni Sesaferia da Sen _ misi. mas Sen uyvarxar da Senc siyva-
ruliTve unda upasuxo! Tqven rom orives erTad Seyrils gnaxavT, am qveyanaze Cemze
bednieri qali ar iqneba. Sexede xelmwifeTa colebs, yvelas guli galaRebuli aqvs,
imitom, rom yvelas hyavs Cumad sayvareli, cxadad xom ixareben da ixareben, maluladac
netarebas ar ikleben. Sen ki aq mtverSi agdixar da sicocxles imwareb. cxovreba erTi
wuTisaa, Svilo, ucbad sibere wamogeweva da ise mokvdebi, sixaruls gemos ver gausin-
jav. arc qva xar da arca rkina, amden Wirsa da mwuxarebas ver gauZlebo.
am sityvebma visis guli auCqrola. cotaTi molba da ZiZas uTxra:
_ eg marTali Tqvi, diaci mamakacisTvis aris gaCenili. gagiwyeri da cudad mogeqe-
cio.
meore dRes ZiZa daniSnul adgilze rom mivida, cxvir-piri Camostiroda.
_ tyuila irjebi, ramin. cecxlSi wyals nu eZeb! visis qvis gulis molbobas ver
SeZleb da mis gverdiT wolas ver eRirsebi. kldes rom SesZaxo, kldec pasuxs gamos-
cems kacs da es qali ki amasac ar Svreba. Seni SenaTvali gadaveci. Senze araferi uT-
qvams, magram me ki magina da maTria. Cemi jado da Selocva masTan ar gadiso.
ramins Tavisi daemarTa, xmamaRla zluquni daiwyo da moTqmas mohyva:
_ ZiZav, gaficeb, rac saficari gaqvs! iqneba, erTxel kidev mixvide masTan, Cemi
ubedurebis ambavi gaagono da Cem magivrad moaxseno: viso, macocxle imisaTvis, rom Ce-
mi dRe da moswreba Seni mona viyo! Tu gamwirav da uars metyvi, me mets veRar gavuZ-
leb, Tavs an kldidan gadaviqcev, an wyalSi daviRrCob da Cems codvas im qveynad Sen
mogkiTxaven-Tqo!
ZiZas Seebrala sawyalobeli ramini, adga, isev mivida visisTan da uTxra:
_ yovelTa keklucTa dedofalo, SeyvarebulTa meti ra minaxavs, magram rac ramins
Wirs, amisi eniT aRwera SeuZlebeli saqmea. vSiSob, amdeni SeWirvebisagan suli ar ga-
nutevos. Cemo naTelo, Seibrale aseT uimedo mdgomareobaSi myofi ramini, nu daisvri
misi sisxliT Sens kalTas! ra iqneba viTom, rom ase ar moeqce mas? saSenoa igi. ase yo-

336
veli RirsebiT Semkuli ymawvili RmerTs jer ar daubadebia. bedma qalwuloba imisTvis
Semoganaxina, rom ubiwoeba swored ramins Caabaroo.
amas rom eubneboda, ar icoda ZiZam, rom visis gulSi ukve Sesuli iyo raminis
siyvaruli.
raminis sixarulis Jami idga. qali xmas ar iRebda. es ki iyo, simorcxvisa gamo sa-
xeze fer-furi gadasdioda. Tanac SiSobda, ar gavilanZRoo.
da miuxvda qvebudani ZiZa, rom isari mizans moaxvedra da kanjari* igi, rogorc
iqna, moinadira.

visisagan raminis naxva da misi Seyvareba

swored im dReebSi raminis bedze moabadma wveuleba gamarTa, didebulebi istumra


da raminic dapatiJa. ramini moabadis mxedarTmTavrebSi ise gamoirCeoda, rogorc var-
skvlavebSi _ mTvare. ganzrax moWarbebuladac mokazmuliyo. mijnurobisa da Rvinisagan
ornairi simTvrale mokideboda. visis xateba Tvalwin edga da misi arseba tvinSi hqon-
da gamjdari. visi ZiZas moeyvana da malulad moqeifeTaTvis sarkmlidan aWvretinebda.
aqedan sufraze smad damjdari didebulebi kargad Candnen. raminic maT Soris iyo. ZiZam
visis uTxra:
_ Cemo Tvalis sinaTlev, amden ymawvilSi raminze ukeTess vinmes Tu xedav? Sens
gazrdas, miTxari, xom aris eSxiani da unaklo? sul viros ara hgavs? ai, aseTi ymawvi-
li unda giyvardes Sen da masTan erTad gulis nebas unda eZleodeo!
ramdensac mets uWvretda visi ramins, misi siyvaruli ufro emateboda. sabralo
viro ukve aRaravis axsovda. visi gulSi ambobda: netavi mas, visac igi qmrad Sexvdeba!
Zmas da dedas mowyvetilma dRe da Rame ase ratom vitanje Tavi? ratom vzivar ase
martosuli? sanamdis unda gavuZlo am Wirs? marTla da marTla rkina xom ara var!
amaze ukeTes sayvarels me ver viSovni da mijobs, misi gulis neba avasruloo.
Tumca raminis siyvarulisagan ukve gaxelebuli iyo, ZiZas mainc ar gautyda:
_ ki, iseTia ramini, rogorsac mixatavdi, lamazia da eSxiani, didgvarovnebac amCne-
via da Cems Zmas, virosac hgavs, magram esec icode, ZiZav, rasac is eZebs, imas ver ipov-
nis. me mas sayvarlad ver gavuxdebi da qveyanas ver valaparakebo!
visi Tavis sawolSi rom Sevida, raminis siyvarulisagan TvalebSi veRar ixedeboda
da gonebas kargavda. bolos, azri rom moikriba da gons moego, SeeSinda, Tavis gasalan-
ZRi da saxelis gasabaxebeli ram saqcieli ar Cavidinoo! mtkiced gadawyvita, akrZalul
sasTumalze Tavi ar daedo da raminis siyvaruli gulidan amoekveTa.
ZiZam visis gadawyvetileba ar icoda. gaxarebuli mivida raminTan da moaxsena:
_ ase mgonia, rom Sens gaWirvebas saSveli daadga. visim kuStobas Tavi aneba da
cotaTi molbao.
ramini cas ewia sixaruliT. ZiZis win miwas akoca da uTxra:
_ sulis Camdgmelo, RmerTi gadagixdis im sikeTes, rac me Sen momaniWe. dReis
iqiT Sens brZanebas Tavs ar avarideb da Cems sicocxles Sen Semogwiravo!
es rom uTxra, aTiaTasi oqros drahkani win daudva, Tval-margalitebiT savse zan-
duki gamoutana, orasi oqros beWedi dauwyo da maT uamravi muSki* da qafuri moayola.
ZiZam saCuqrebs xelic ar axlo, mxolod erTi beWedi aiRo samaxsovrod da ramins uT-
xra:
_ Cemo sixarulo, Sen CemTvis am ganZze ufro Zvirfasi xar. CemTa TvalTa sinaTle
Sena xar, Cemi Tvali da margaliti Seni naxvaa. me Sen mindixar da ara oqroo!

22. sparsuli poeziis Sedevrebi


337
ZiZa visisTan rom mobrunda, Tavisi gazrdili mowyenili daxvda. Tvalebidan crem-
li Rapa-RupiT Camosdioda da nikapTan eskvneboda. ZiZam gaikvirva:
_ sanamdis unda iyo sul mtirali? axla mainc ra dagmarTniao?
visi kvlav gauwyra ZiZas da saiqio cxovrebis SiSze Camougdo laparaki:
_ me RmerTis saqmes mivsdev, ZiZao, amitom arc ramini minda da arc sakuTari Tavi.
am gzas rom davadge, Sen rom mirCev, an Cems naTesavT ra vuTxra am qveyanaze, anda im
qveynad, RmerTi rom ganmikiTxavs, ra pasuxi gavce? mirCevnia, aq ramini damemduros,
vidre iq davitanjo, _ geheniaSi Cavardnils raminis siyvaruli ver miSveliso.
maSin ZiZam Tavi gaibraza:
_ es ra xasiaTi gaqvs, dedis sicocxlev! erT sityvaze arasodes ar dgaxar da
sul mudam wisqvilis qvasaviT brunav. Tu Sen am Sens mZime xasiaTs ar Seicvli, SenTan
gaCerebas eSmakic ver SeZlebs. me dResve mahis* qveyanaSi vbrundebi SahrosTan, Sen ki
darCi aq Sens qmarTan, maravi da Sahi moabadi RmerTma gibednieroso!
visim amaze ase uTxra:
_ ZiZav, ram Segayvara ase es ramini? gulze viRac ucxo kaci geWideba, me ki, Se-
nians, xelsa mkrav. rogor gaifiqre Cemi dagdeba? me aq uSenod ranairad unda gavZlo,
Cemianebisgan erTi Sen SemomrCi da axla Senc ginda, damagdo da mtrebs Sematovoo?
ZiZam upasuxa:
_ ra saWiroa es fuWi saubari? ar ginda mikib-mokibva! saqmeze melaparake. miTxari,
rodis naxav ramins da rodis dautkbebi? arc qaji xar da arc angelozi, erTi Cvensa-
viT miwieri arseba xar, romelic miwyiv xorciel siamovnebaze fiqrobs da mamakacTan
netarebaze ocnebobs. RmerTs ase gaurigebia, rom dedakacsa da mamakacs erTmaneTze uf-
ro sayvareli araferi hyavdeT. Sen es ar ici, da rom icode, amdens ar malaparakebdio.
visim upasuxa:
_ samoTxis netareba mamakacTan wolaze ufro saamoa. Sen rom Tavs damanebebde, me
umamakacobas iolad SevZleb. Seni momdureba ar minda, Torem raminis daTmobaze advili
CemTvis araferia. Sen rom angariSs ar giwevde, did Wirs naxavda Cemgan is Seni ramini.
Sevardenic rom yofiliyo, mainc ver momigdebda xelT. axla Sen ise mainc qeni, rom es
saidumlo veravin gaigos! Tavad ici, moabadi ra morWmuli* xelmwifea da ra didi ris-
xvis datexva SeuZlia kacisTvis. Cveni saqme rom gaigos, usaTuod dagvxocavso.

visisa da raminis erTgan Seyra

karg weliwads sikeTe gazafxulSive Seetyoba. visisa da raminis sasiyvarulo saqme


Tavidanve bednierad aewyo. swored im dReebSi moabadi Tavisi laSqriT xorasnidan ai-
yara da gorganis qveyanaSi gaemarTa, gorganidan qohisTanSi Cavida. qohisTanidan* ki rei-
Si* ineba wabrZaneba, erTi xani iq dahyo. Tan nadirobda, Tanac iqaur saxelmwifo saq-
meebs arigebda. raminma Tavi moiavadmyofa da maravSi darCa. moabadma Zma Tavis nacvlad
datova, taxti da qveyana mas Caabara da sTxova, saxelmwifo saqmeebi samarTlianad ga-
nego. darCnen maravSi visi, ramini da ZiZa.
pirvelsave dRes dajda pirad mze da kekluci visi nebierad sadedoflo taxtze.
TaviT ferxamdis Zvirfasi TvlebiTa da margalitebiT iyo mokazmuli. asi aTasi vardi
Rawvebze uyvaoda da ocdaTormeti margaliti pirsa Sigan ukiafebda. nelsacxeblebisa-
gan iseTi surneli asdioda, mkvdarsac rom scemoda, gaacocxlebda. ZiZam ramini moa-
badis sawolSi Semoiyvana. ramini ise iyo dabneuli, TiTqos arc odesme moabadis darba-
zi enaxa da arc visis saxe. gulSi ambobda: nuTu yvelaferi es cxadSi xdeba da me var,

338
axla am bednierebis winaSe rom vdgavaro! qalis gverdiT rom dajda, cecxlis ali gau-
nelda. visis ase uTxra:
_ he yoveli sixarulis sawyiso da safuZvelo! RmerTs srulqmnileba mxolod
SenTvis uboZebia. elvarebiT mnaTobi mTvare xar, magram rad ginda, Sens Seyvarebuls
guls ubnelebo.
darcxvenilma visim nazi pasuxi gasca:
_ svebedniero vaJkaco, me dRemde am qveyanaze bevri Wiri minaxavs, magram CemTvis
ufro meti gansacdeli is mgonia, rom saxelis gatexas advilad Sevguebulvar. Cemi
wminda buneba da tani damisvria da sircxvili arad Camigdia. RmerTma icis, Cemi brali
ar aris es danaSauli, _ calke bedma ganago, Cemi saqme ase wasuliyo da calke kidev
ZiZam ar momca saSveli. axla me Sen gekiTxebi: mtrebs Cemze gaaxareb da vardis msgav-
sad CemTan cota xans iyvavileb, Tu kacobas gamoiCen da iagundiviT gamwe iqnebi? xa-
siaTs ar Seicvli? ramden xansac ar vicocxloT, ar inaneb im saqciels, romelic me da
Sen unda CavidinoT?
raminma amaze upasuxa:
_ netavi Sens dedas, Sens mamas da Zmas; netavi Sens moaxleebs da msaxurebs; ne-
tavi imas, vinc yoveldRe Sens pirisaxes uWvrets! maravs saxelad isic eyofa, rom Sig
SenisTana dedofali uzis.gana es sixaruli RvTis wyalobad ar unda miviCnio, rom Sen-
Tan Seyris Rirsi gavxdi da Seni sityvebis mosmenis bedniereba maqvso?
amis Semdeg raminma visis Sehfica yovlis dambadebelis ZaliTa da saxeliT, elvare
mziTa da mTvariT, ciTa da dedamiwiT, rom sanam pirSi suli edgmeboda, sanam velTa
zeda qarebi iqrolebdnen da zRvaTa Sigan wyali idgmeboda, Rames siSave eqneboda da
caze varskvlavebi ikiafebdnen, ramini visis siyvaruls ar inanebda, arc Tavis fics ga-
texda da arc mis garda sxvas Seiyvarebda.
maSin visimac Sehfica, rom sanamdis cocxali iqneboda, mxolod ramini eyvareboda.
Semdeg ramins xelT erTi iis kona misca da uTxra:
_ Cemgan es niSani gaxsovdes: sadac axalamosul ias naxav, es dRe da fici moi-
gone. asemc lurji da TavCamogdebuli iyavi, Tu Cemi fici gatexo! me ki vards viniSneb:
sadac ki vards davinaxav, am dRes movigoneb, da vardiviT dRemokle viyo, Tu giRala-
too!
erTmaneTs rom ase Sehfices, dambadebeli mowmed daiyenes.
maSin ki erTad dawvnen...
zemodan angelozebsac rom daexedaT, isinic ver gaerkveodnen, romeli iyo maT So-
ris ufro lamazi an erTi arseba iwva loginSi Tu ori. isini ise magrad Semoxveodnen
erTmaneTs, wvimis TqeSic rom mosuliyo, mkerdi ar daunamiandebodaT, tuCebi kidev tu-
Cebze hqondaT dawebebuli. ramini netarebis moedanze gavida da gulis neba aisrula.
Tvali patiosani rom gaxvrita, cna, rom qalwuli mas imave beWdiT Cabareboda, rogorc
dedas eSoba. da ufro Seuyvarda vaJs Sahros asuli. ra orTaves gulis neba ausrul-
daT, erTmaneTisaTvis ufro daxeldnen da moemataT erTmaneTis siyvaruli.
ori Tve erTad dayves aseT netarebaSi.
esma Sah moabads, ramini gamomjobinebulao. Zalian gauxarda da werili moswera:
uSenod mowyenili var. rogorme Cqara Camodi, erTad vinadiroT da SeveqceTo! ramin-
mac ar daayovna da visisTan erTad moabadisken gaswia. moabadi am dros Sahros stum-
robda. visi Tvalebs ver usworebda viros, magram misi sadardebeli axla sxva iyo: visi
da ramini cal-calke idgnen da aTasSi erTxel Tu naxavdnen erTmaneTs, isic Soridan.
moabadTan raminma erTi Tve dahyo, smiTa da nadirobiT guli gaixares. axla muRan-
*
Si gadawyvites wasvla, _ zRvis piras nadiroba moundaT. samgzavrod ayris wina Rames
moabadi visis gverdiT iwva. rogor uyvarda am qveynad alersisTvis gaCenili Tavisi co-

339
li da rogor ewada masTan gulis nebis asruleba, magram, misda saubedurod, am sur-
vils ver isrulebda, _ mamakacoba Sekruli hqonda!
mefis sawolSi ZiZa Semoipara, moabadi mZinare egona da viss uCurCula:
_ ra gaZinebs, roca ici, rom xval Seni Seyvarebuli sanadirod midis. amboben,
brZolebic mouwevTo. sadacaa asayrel buksac dahkraven. Tu raminis naxva gwadia, koS-
kze gadi da Sexedeo!
maTda saubedurod moabads eRviZa da rac ZiZam uTxra, yvelaferi gaigona. gaxele-
buli Sahi zeze wamovarda. dabneuli iyo. ra eqna, ar icoda, am moulodneli eldis ga-
mo gaognebuli iyo da yviroda:
_ momgvareT is kudiani, rom axlave movkla! xuzisTaneli* bozebi da maWanklebi
mowiful qals ki ara, dedabrebsac Seacdeneno!
Semdeg visis eca:
_ RvTis garegano da eSmas mimdevaro visi! arc sircxvilis grZnoba gaqvs da arc
patiosneba ici, ra aris. Seni biwierebiT Tavic moiWeri da gvaric gailanZRe. ara mgo-
nia, Seni saqcieli virosa da Sahros moewonoT. arc naTesavebi dagrCebian madlobeli,
yvelas Tavze lafi gadaasxio!
maSinve viro ixmo da ganucxada:
_ es saqme Sen unda gansajo; visi Seni daa da rac ekuTvnis, unda miago; girCevnia,
Senve mouaro maT, Torem me Tu Caverie saqmeSi, vici, rasac vizam: Sens das Tvalebs
davTxri, ZiZas movklav, xolo ramins samefodan gavaZevebo!
visi Tumca bunebiT morcxvi iyo, siyvarulma sircxvili daakargvina. sawolidan ze
aiWra da moabads Seutia:
_ Zliero da maRalo xelmwifev! Cven Seni muqariT veRar dagvaSineb. rac Tqvi,
marTali Tqvi da esec ukeTesi qeni, rom sircxvili ar dagvimale da namusi ar Segvi-
naxe. axla Tu ginda, CamomaxrCve, Tu ginda, Tvalebi damTxare! ukeTessac gaswavli: Tu
ginda, gamaSiSvle da xalxis win titveli gamatare! rac ginda, is miqeni! amas ar uar-
vyof: me ramini am qveyanaze yvelas da yvelafers mirCevnia, igi Sahroze ufro miyvars
da viroze ufro momindeba, Cems sicocxles mas vanacvaleb. mze da mTvare me raminze
amomdis, Tu viro momklavs, mesiamovneba da krintsac ar davZrav. Tu ginda, Sen Semom-
kar xmali, arc amas SevuSindebi, radgan Cemi saxeli ukunisamde darCeba da mTeli qve-
yana ilaparakebs: visim Tavisi sicocxle raminisaTvis gawirao. magram esec icode, sanam
lomi cocxalia, misi bokveris mokvlas vaglaxad veravin gabedavs da vidre ramini Cems
gverdiT dgas, avi TvaliT me veravin Semomxedavso!
viros visis es sityvebi rom esmoda, sikvdils natrobda, ise iwureboda sircxvi-
lisagan. Sin wavida da visi Tan waiyvana. gzaSi sayvedurebiT aavso Tavisi da:
_ giJi xar da damTxveuli. aseTi laparaki rogor gaubede moabads? mec Seurac-
xmyavi da sakuTari Tavic. an am raminSi ra naxe aseTi? uflisa mainc ar geSinia? ramini
rom ase geWideba gulze, jojoxeTis satanjvels ainunSi ratom ar agdebo?
sanamdis viro amas eubneboda, visi tiroda. bolos Zmas upasuxa:
_ rasac brZaneb, yvelaferi marTalia, magram gviania ukve. axla karis daketva Cem-
Tvis ra maqnisia, rodesac qurdi ukve mosula da rac mebada, yvelaferi wauRia?! RvTis
gangeba asrulda Cemze da mosaxdeni moxdao.
ramdenime dRis Semdeg moabadma asparezoba gamarTa. moabadi da oci kaci erT mxa-
reze iyvnen, viro da misi razmi kidev _ meoreze. ramini moabadis gundSi eria. aagdes
burTi da iwyes TamaSoba. im dRes yvela moTamaSeSi viro da ramini gamoirCeodnen. egec
iyo, zogjer ramini jobnida, zogjer _ viro. visi sarkmlidan uyurebda asparezobas da
tiroda. ZiZa miujda da damSvideba dauwyo:
_ ratom xar ase gamwarebuli? ra gaqvs bedis sasayveduro: gana mamaSeni yarani ar
iyo, gana Sahro Seni deda araa? viros dai da moabadis coli ara xar? mTeli iranis

340
dedofloba Sen ar gekuTvnis? vTqvaT da, ar gqondes aseTi bedniereba, gana Sen ara xar
igi, romelsac iseTi Seyvarebuli hyavs, romlis erTi SexedviT kacs yoveli Wiri ga-
giqarvdeba? RmerTs nu arisxeb, mTvareo, da raca beds uboZebia, imas dasjerdio!
visim ena aidga da ZiZas upasuxa:
_ ZiZav, nuTu ar gagigonia andaza: sxva sxvis omSi brZeniao? qmari myavs da eWve-
biTaa dasenili, viro Zmaa Cemi, magram qmrad is ar momxvda da am saqmeSi mis Zmobas ras
vaqnev! raminia da, Senc ici, cudad mferebelia. ena SaqariviT tkbili aqvs, magram gamwe
siyvaruli ar icis. me rom bedi mqonoda, viros coli viqnebodi, arc moabadi meyole-
boda qmrad da arc ramini _ sayvarlado.
Cemo mkiTxvelo, albaT SeamCnie, rom amasobaSi raminsa da visis Soris rogorRac
Sav katas gaurbenia, magram rodis moxda es, ratom da ranairad, arc am wignis avtori
gveubneba amaze rames da arc _ misi qarTulad mTargmneli.

moabadis wamosvla maravs da visis Tan wamoyvana

qalaqi maravi xorasnis sxva qalaqTa Soris ise gamoirCeva, rogorc TveTa Soris
_ maisi. miwa noyieri aqvs, wyali _ wminda, haeri _ sufTa. samoTxea.
erT dRes moabadi da visi sasaxlis koSkze isxdnen. moabadi amwvanebul midamos
uWvretda. bolos visis moubrunda da laRobiT egre uTxra:
_ Sexede, rogor Seni piriviT daumSvenebia Semoqmeds miwa, saTibebi, velebi da
walkotebi! miTxari, Cemo mTvarev, maravi ufro mogwons Tu mahis qveyana? me piradad
maravi ufro meamebao.
visi gagulisebuli iyo da moabads kuStad upasuxa:
_ xelmwifeo, maravi da misi qveyana kargia Tu cudi, RmerTma Sen gibednieros! me
aq Tavs ise vgrZnob, rogorc nadiri _ galiaSi. raminis danaxvaa, rom macocxlebs, To-
rem is rom ara, maravic Wirs wauRia da mahico!
SahinSahma es rom moismina, ise gacofda, undoda, visi moekla, magram iqve gons
moego. uyvarda es qali da Tavi Seikava. didxans iyo aRSfoTebuli da uwyreboda cols:
_ ZaRlis naSobo da eSmakis gazrdilo, welimc moswydeba Sahros, romelmac gSo-
ba! gvelis wiwili gveli gamova da avi xis nayofi xom mware unda iyos! sami gza giZevs
win. ginda gorganSi waSavdi, ginda _ demavendSi* da ginda _ amianSi!* jandabamdis gza
gqonia! sadac ar waexeto, yvelgan gansacdeli dagaxvedros Cemma gamCenma: sadgurs uw-
ylos Sexvde; gzaze xramebma dagiRon piri; velze gvelebi mogesion; wyali samsaliani
sva; dRisiT lomebi gadagidgnen win da RamiT kidev macTuri gadageyaros; wyals adi-
debuls gadaawyde da xids _ waRebuls; grisxavdes RmerTi, radgan, rac daibade, Wiri
aravis daulieo!
visi moabadis aseTma guliswyromam Zalian gaaxara, xelmwifes Tayvani sca da Tavis
sadgomSi Semobrunda. ZiZas uTxra:
_ wadi, ZiZav, da Sahros samaxareblo sTxove. viro gaaxare da uTxari, Seni sayva-
reli da modis-Tqo!
Semdeg moabadTan mivida da moaxsena:
_ maRalo xelmwifeo, RmerTma kargad gamyofos! me sanam cocxali var, Senze
mlocveli viqnebi. awi iseTi coli SeirTe, Seni Rirsi rom iyos da CemisTana asi mxe-
vali hyavdes! dambadebelma me uSenod cocxali mamyofos da Sen uCemod gamCenma dideba
mogimatoso!
saganZuris kliteebi moabads miuyara da uTxra:
_ sxvas, Cemze ufro lamazsa da erTgul meganZurs Caabareo!

341
es rom uTxra, Tayvani sca da gamobrunda. rac nasyidi mona da mxevali hyavda,
gaaazata.
visi rom wamovida, moabadis sasaxle aiSala da dabnelda. irgvliv tirilisa da
zrunis xma moismoda. visis wasvla moabadis naTesav qalebs guls uTuTqavda. tiriliT
dakocnes igi da gamoeTxovnen.
wuxiliT yvela wuxda, magram sxvebze metad sacodavi mainc ramini iyo. Tavmokve-
Tili frinveliviT farTxalebda, avad gaxda da erT xans loginad iyo Cavardnili, bo-
los imaze daiwyo fiqri, Tu rogor exsna Tavi am ubedurebisagan. moabads kaci miug-
zavna da SeuTvala: eqvsi Tve avad viyavi da viweqi. axla cota movixede. ramdeni xania,
cxenze ar vmjdarvar da abjari ar msxmia. umoZraobisagan cxenebi damixamdnen da mo-
nadire ZaRlebi dameyarnen. neba miboZe, amols,* gorgansa da saravs* wavide, vinadiro,
cotaTi gunebaze movdge da Semdeg isev samsaxurad geaxloo!
miuxvda moabadi, atyuebda ramini, uvisoba ar SeeZlo da aqedan Tavis gatana undo-
da. Zmas gineba dauwyo da wyevla SeuTvala:
_ RmerTma cocxalic ar mogabrunos ukan! sadac gindodes, wadi. qohisTanSi*
ojaxs moekide, vinme wesieri qali SeirTe da mas dasjerdi! Tu amas ar gaakeTeb, Senca
da visisac orives cecxlSi dagwvavTo!
daswyevla gulSi raminma Zma da misca cru fici, rom mahis* qveyanas axlosac ar
Cauvlida, visis Tvaladac ar naxavda. fici ki misca, magram sinamdvileSi erTi suli
hqonda, rodis Sexvdeboda Tavisi gulis sayvarels.
maravis karebi gamovlo Tu ara, CitiviT Seiqmna. araviTari avadmyofoba ukve aRar
awuxebda. gzis siSore arafrad miaCnda da visis Sesaxvedrad niavqariviT mihqroda.
iqeT kidev visi iyo cud dReSi, uraminod yofna uZneldeboda, mkvdris patroniviT
ijda. arc Wamda da arc svamda. yvelaferi iqauri mosZageboda, deda rom dedaa, mas rom
xedavda, TiTqos Wrel gvels umzerda. dRisiT mzes uWvretda, _ raminis pirisaxes vu-
yurebo, Ramis sibnele kidev Seyvarebulis Tmas agonebda. dRe da Rame banze ijda da
Tvali xorasnis gzisaken eWira, natrobda: netavi xorasnis niavma gamoiaros da raminis
surneli momitanoso!
im dResac banze ijda. ramini rom dainaxa, kisristexiT Camoirbina kibeebi. erTma-
neTs usurvaziviT moexvivnen. sixarulisagan tirodnen da RmerTs madlobas uZRvnidnen.
visim uTxra:
_ sanadirod wamoxvedi da ai, rogori nadiri moixelTe! me Seni xoxobica var da
kakabic, veluri Txaca da Svelic. dajeqi axla da gaixare am nanadireviT, Wame da svio!
exveodnen erTmaneTs da kocnidnen, Semdeg ki dawvnen da netarebas miecnen.
rodesac moabads ambavi moutanes, raminma fici gatexa, visisTan wavida, siyvarulis
gawyvetili Zafi kvlav gamonaskva da axla masTan nebivrobso, uilajo iranis xelmwife
Tavis dedasTan mivida da SesCivla:
_ xelis* meti sxva vinme izams amas, rac ramins uqnia? gagonila aseTi ambavi, rom
ori Zma erT qalTan iwves? am saSinelebas aqamdis gimalavdi, magram metis moTmena ve-
Rar SevZeli da gamogimJRavne, vinZlo Sen usamarTlod ar damwyevlo, radgan me ramins
ar vacocxleb. Cems sircxvils me raminis sisxliT Tu mivibano.
dedam uTxra:
_ nu moklav ramins! _ igi Seni Zmaa da taxtis memkvidre sxva aravina gyavs. coli
ki gaaZeve da sxva qali SeirTe! riTi ver Selevixar am boz dedakacs? me sxvac msmenia:
Turme visi marto raminTan ar gRalatobs, Tavisi Zma viro isev Seuyvarebia, dRe da
Rame masTan zis, Rvinosa svams da mTvrali da galeSili Tavis yofil qmars uwevs lo-
ginSi. kaxpa visis Tviseba xom es aris, yovel dRe sayvareli unda icvaloso.
dedis sityvebma moabadze imoqmeda da gagulisebulma viros miswera:

342
erTi es miTxari, Cemze ufrosobas rom Cemulob, riTi Cemulob? mels lomis bu-
neba ratom agiRia? visi Seni da Tu aris, Cemi colia, gverdiT ratom gizis? sad gi-
naxavs, rom erTi qali ori qmris coli iyos? CemTan egre sastikad damarcxeba xom ar
dagaviwyda? amas winaT dagitrabaxebia: moabadi malulad damesxa Tavs, Torem aSkarad
rom Sembmoda, verafersac ver damaklebdao! satrabaxo erTi gaqvs, dediT jamSidis* gva-
risa xar da amiT mogaqvs Tavi. Seni saqme imasa hgavs, jors ekiTxebodnen, Seni mama vin
ariso da pasuxobda, Cemi deda cxeniao. axla winaswar geubnebi: aSkarad movdivar Sens
winaaRmdeg da ise gagJuJavT, sisxlis Rvars kacTa gvamebi mihqondeso.
virom pasuxad SemouTvala:
dido mefeo, kargi iqneboda, wynari yofiliyavi da yoveli saqme winaswar agewon-
dagewona; radgan patroni xar, gekuTvnis, rom royiod araferi brZano! Seni coli Sen
TviTon gamoaZeve da axla am saqmes sxvas abraleb? amisTvis arc werilis mowera iyo
saWiro da arc omi. mokide Sens cols xeli da sadac gindodes, iq waiyvane! me ras me-
marTlebi? rac CvenTan Camosula, RmerTma icis, samjer metad ar minaxavs da romc me-
naxa, aq sakvirveli ra unda iyos, _ da aris Cemi. omiT memuqrebi. Seni xmali basri
Tua, arc Cemia bze. Camodi da dagixvdebi. Cems Camomavlobaze meqilikebi. me ki amaze gi-
pasuxeb: mamaci kacis gvari omis dros misi mklavi da mamacobaao!
moabads viros pasuxma guneba Seucvala da miswera:
CemTan cudad dagasmines da mec zomaze metad gagirisxdi. axla mtrobis raSidan
Camovxdi da megobrobis meranze gadavjeqi. Sens stumrad movdivar da saxelovan siZes,
rogorc colisZmas Sehferis, egre damxvdio!
moabadis werili rom movida, mtrobis eSma daimala da siyvarulis vardi ayvavda.
gamoiyvanes mzesaviT manaTobeli visi da moabads Caabares. moabadma da misma xalxma er-
Ti Tve iq atara dro, inadires, iasparezes, sves. Semdeg ki aiyarnen da maravisken ga-
moemarTnen.

moabadisagan cecxlis danTeba visis gamosacdelad

erT dRes moabadi maravSi visis gverdiT ijda. karg gunebaze iyo. cols raminis
siyvarulze Camougdo laparaki:
_ amdeni xani mahis qveyanaSi albaT iman gagaZlebina, rom ramini gyavda gverdiTo.
visim warbebi Seikra da egre upasuxa:
_ cudad nu eWvianob Cemze! xan imas mwameb, viros hyolixaro, xan kidev raminze
metyvi amas. nu xar aseT fiqrebSi! jojoxeTi ise cxeli ar aris, rogorsac amboben.
qurdis xeloba qurdoba kia, magram rasac mas swameben, yvelaferi marTali rodia. Sen
ici, viro monadirea da Sin gaCerebuls kaci ver naxavs. da Tu moxda da Sinaa, nadimo-
basa da didebulebTan qeifSi atarebs dros. raminic ageTia. cal-calke xom aseTebi
arian, axla erTad Seyrilni rogori iqnebian! ZmebiviT uyvarT erTmaneTi da rac iq vi-
yavi, maTgan nadirobisa da nadimobis garda araferi minaxavs. esec ar iyos, yvelas xom
SenisTana Ralatiani guli ara aqvso!
moabadma maSin uTxra:
_ Tu es ase iyo, Semomfice, rom Sen mahSi* ramins ar hyolixar! aseTi ficisa ra-
tom unda geSinodes! me did cecxls avanTeb, Sen kidev didebulebisa da xalxis Tval-
win masSi gaivli. Tu marTali xar, cecxlidan uvnebeli gamoxval da mec amis Semdeg
ufro Semiyvardebio.
visi amaze daeTanxma. maSin moabadma ixmo cecxlis msaxurebi. am dros iranSi zo-
roastrul religias esavdnen* da cecxli maTTvis umTavresi stiqia iyo. jer sacec-

343
xles uamravi saqoneli Seswires: oqro, Tvali, margaliti, soflebi, Semdeg ki moedanze
uzarmazari koconi aagizgizes. mis alze ityodi, kekluci qali xalxis Tvalwin peran-
gis amara gamosulao. moabadis koSkSi myofma visim es koconi rom dainaxa, ramins uT-
xra:
_ Sexe, ra uqnia am kacs, ramxela cecxli daunTia Cems dasawvavad! sanam is am
cecxlSi Camwvavdes, Cven unda davwvaT misi guli. guSin meubneboda, cecxlSi gavliT
Semomfice, rom mahis qveyanaSi ramins ar hyolixaro. mec davTanxmdi da marTali ar
hgonebia!
mere ZiZas rCeva hkiTxa, am gansacdlisagan Tavi rogor davixsnaTo? ZiZam daamSvida
Tavisi gazrdili, me vici, rac unda vqnaTo.
salaroSi Sevidnen da ramdenis wamoRebac SeeZloT, imdeni oqro da Tval-marga-
liti wamoiRes. Semdeg abanos wylis sadineliT baRSi Caiparnen. ramins erTi baRi egu-
leboda, im baRis mezvre misi kargi nacnobi iyo. Rame misas gaaTies, Semdeg raminma is
mebaRe erT Tavis megobarTan gaagzavna da SeuTvala: am kacs sami daraxtuli cxeni, er-
Ti abjari da sagzali gamoataneo! yvelaferi es rom miiRes, SeRamebas daucades da
gzas misces Tavi. aTi dRe iares da meTerTmete dRes qalaq reiSi* gaatanes. ramins am
qalaqSi megobari hyavda, misando kaci, saxelad behrozs uxmobdnen. pirdapir mas miadga.
behrozma raminis stumrobiT didad gaixara. raminma uTxra:
_ Zmao, es Cveni stumroba saidumlod unda Seinaxoo!
behrozma megobari daaimeda: SiSi nurafris geqneba! _ Sen Cemi patroni xar, me ki
Seni yma varo.
asi dRe dahyves visim da raminma behrozTan, rogorc ewadaT, ise ixarebdnen, maTi
ambavi aravin icoda, kari daxSuli hqondaT, guli ki _ gaxsnili. ramini Cangs aiRebda
da zed visis Sesamkobel leqsebs amRerebda: mova Jami, Cvens saxels rom axseneben da
Cveni aseTi siyvaruli yvelas sakvirvelad moeCvenebao.
aqeT visi da ramini ase rom nebivrobdnen da netarebdnen, iqiT xalxSi TavmoWrili
da damwuxrebuli moabadi, Tavadac miuxvdebiT, ra dReSi iqneboda, visis daqadnebisa ar
iyos, guli marTlac rom mis mierve danTebul cecxlis alze ewveboda.
ra visis kvali ar gamoCnda da ara, moabadma gadawyvita, Tavad wasuliyo mis saZeb-
nelad. cxenisa da xmlis garda araferi ar wautania Tan, ise gaemarTa martodmarto.
xuTi Tve exeta, zRva ar dautovebia da xmeleTi ar gauSvia, rom ar gaevlo. xan si-
civisagan ZagZagebda, xan kidev sicxisagan qelavda. zogjer iseTi tirili auvardeboda,
rom misi cremliT dasvelebuli tanisamosi dasawuri iyo. moTqvamda:
_ ra vqna? sadaa axla Cemi uricxvi laSqari da uTvalavi ganZi! ra siyvaruli
amityda am sibereSi! aseT Wirsa da gansacdels axalgazrda kaci ver gauZlebs da me
rogor unda gadavitano igi? iseTi samoTxe marguna bedma, rom jojoxeTi momanatra.
magram ra vqna, rac visis cud saqciels vigoneb, ufro menTeba gulze misi siyvarulis
cecxli. TiTqos misi siave miyvardes. RmerTma Tu ineba da misi Tavi erTxel kidev da-
manaxa, yurmoWril monad davudgebio.
eqvsi Tve ugzo-ukvlod xetialma moabadi daaavada da daaZabuna. Semdeg SeeSinda,
aq martodmarto myofs suli ar aRmomxdes da Cemi taxti mterma ar daiWiroso! piri
maravisaken qna. dRe da Rame iara da Tavis samefo qalaqSi dabrunda. Sahis Camosvlas
mTeli maravi zeimobda. visac SeeZlo, samaxareblo gasca da ufals madloba Seswira.
rodesac moabadi visis saZebrad iyo gaWrili, raminma reidan dedas werili miswe-
ra da gaaxara, cocxali varo. moabadi da ramini erTi dedis Svilebi iyvnen (zardi sxva
qalisgan eyola maT mamas). deda didad iyo Sewuxebuli, _ ori Svili hyavda da orive
gadakarguli iyo. ramini dedas swerda:
sawuTrom RviZl Zmas momwyvita da gadamkida. Zmas vambob, Torem Zma rogor eT-
qmis kacs, romelic sul Cemi da visis daxocvaze fiqrobs. radganac is aseTia, mec ar

344
miyvars igi, visis erTi Reri Tma aTas aseT Zmas mirCevnia. masTan yofna jojoxeTad mi-
Cans, suls maSin vibruneb, rodesac misgan Sorsa var. moabadisgan rac Wiri gvenaxa, es
ar gveyofoda, rom kidev axali gansacdeli mogvigona da cecxlSi Cveni cocxlad dawva
gadawyvita! me reiSi vcxovrob da kargad var. vucdi, eg rodis CaZaRldeba. Tu ara da
laSqars Sevyri, mas taxtidan Camovagdeb da me da visi davsxdebiT mis adgilze. visi
did mokiTxvas giTvliso.
raminis deda didad gaaxara Svilis werilma. meore dRes kidev moabadi dabrunda
maravSi. dedis sixaruls sazRvari ara hqonda.
erTi kviris Semdeg deda da Svili erTad rom Seiyarnen, daRvremil moabads dedam
uTxra:
_ Svilo, Seni beberi deda ratom ar gebraleba? sul mudam damwuxrebuli da ga-
javrebuli Svilis yureba dedisaTvis rogori asataniao!
moabadma amaze upasuxa:
_ deda, Cemi saqme ase aris, Cemi guli meve mebrZvis. uvisobiT eqvsi Tve ra satan-
jveli gamoviare, eniT ar iTqmis. axla RmerTisTvis piroba maqvs micemuli: oRond is
gamoCndes da yvelafers vapatieb, rac codva aqvs, arasodes ar gavuxseneb. arc ramins
vavneb rames. Zma aris Cemi da imedad myavdeso.
maSin mtirali deda Svils gaendo:
_ mtkiced Semomfice, rom raminsa da visis avi ara uyo-ra da me getyvi, isini sa-
dac ariano!
moabadma es rom gaigona, sixarulisagan ar icoda, ra eqna, dedas fexT moexvia, pi-
ri da xelebi aTasjer daukocna.
_ oRond miTxari, sad arian da saSineli ficiT Semogficav, rom arafers cuds ar
davmarTebo!
marTlac fici dado dedis winaSe da dedamac saswrafod werili gaugzavna ramins:
wamodiT! uSenod sikvdilis piras var misuli da egeba cocxals momiswro. Senma
Zmam eqvsi Tve qveyana Seajera, sad ar geZeba da ra ar gardaxda Tavs! xelmocaruli
dabrunda Sin da axla Seni da visis naxvaze ocnebobs. oRond CamodiT da moabadi didi
pativiT migiRebT: Sen mTeli iranis amirspasalari Seiqnebi, visi kidev isev is didebu-
li dedofali iqneba, rac iyoo.
raminma moabadis mier gamogzavnili kaci da werili rom naxa, SeSinda da dedisa
da Zmis ambavi ikiTxa. Semdeg ki, werils rom gaecno, didad gaixara. visi taxtrevanSi
Casva da maravSi Camoiyvana.

moabadis gamxiaruleba da mejlisi

erT dRes SahinSahi visis gverdiT ijda, karg gunebaze iyo. raminisTvisac daaZaxe-
bina da samivem Rvinis sma iwyes. raminma Cangi aiRo da daukra. misi hangisagan xeze Se-
momjdari frinvelebic ki gainabnen. moabadi daTvra da raminisagan kidev axali simReris
mosmena ineba. raminma xelaxla aiRo Cangi da zed Tavisi da visis siyvarulis ambavi
daamRera. samijnuro simRera rom moismina, moabadi gaxalisda, visis siyvaruli ufro
moeWida gulze da axla misgan morTmeuli Rvino mounda. visim Rvino miawoda da uT-
xra:
_ xelmwifeTa xelmwifeo! amo aris dRes Cveni sma Sens winaSe. minda, barem guli
sruli mqondes. Tu inebeb, ZiZasac uxme! Seni didad erTguli qalia da mudamJam Senze
loculobso!
moabadma brZaneba gasca da ZiZac iwvies. moabadma ramins uTxra:

345
_ meriqife Sen iyavi! xom ici, kacs sayvareli kacisagan morTmeuli Rvino ufro
eamebao.
SezarxoSebuli ramini visis Rvinos rom awodebda, yurSi uCurCula:
_ sulze utkbileso, mxiarulad svi Rvino Cemi xelidan da Seni sixaruliT mec
gamaxareo!
visis moabadisgan Cumad gaecina da upasuxa:
_ dae, Seni guli mudam mxiaruli iyos da moabadis guli kidev damwvario!
moabadma es saubari gaigona, magram viTomc ar smenoda, ara Tqva ra. oRond ZiZas
miubrunda: Sen iyavi mwdeo! ramins ki isev Cangis dakvra ubrZana. moabadi daTvra da
jer kidev SeRamebuli ar iyo, rom dasawolad wavida. raminmac Tavis sadgoms miaSura.
uvisod cud gunebaze iyo.
moabadma visis yvedreba dauwyo:
_ siyvarulisagan sircxvildakarguli kaci minaxavs, magram TqvensaviT rom kacis-
Tvis siyvaruls namusze xeli aeRebinebios, arc minaxavs da arc msmenia. nu miZabuneb
ase, Cemo mTvarev, xelmwife var da meride: xelmwife erT dRes virad rom iqces, nu ga-
Tamamdebi da nu Seajdebi zurgze! zRvis siwynares nu miendobi, Torem erTi dRe iqneba,
ise aReldeba, rom napirs ver gamoatan! me Seni siyvarulisagan bevri Wiri minaxavs da
ra iqneba viTom, rom erTxel Cemken guli moibruno, mtrulad ar momeqce da Semibra-
lo! xom ici, rom samagierod mTels saxelmwifos Sen gapatroneb?! me mefoba ar minda,
erTi mosamsaxuris puri meyofao.
visis es rom esma, Seecoda moabadi. guli daewva da marTalic iyo. sxva araferi
egeboda da ase moaxsena:
_ maRalo xelmwifeo, Cemo patrono, me RmerTman uTqvenod sicocxle nu momces!
mzada var, Cemi suli Sen Semogwiro, radgan SenTa fexTa mtveri jobs ramins. ar dai-
jero, rom dReis iqiT me ramini momindes! maSin rac vqeni, eSma Semajda mxrebze da amis
brali iyo. Cems saqciels axla vnanob. awi mnaxe, rogor Segitkbo da Senc rogor mad-
lieri iyo Cemio!
gaukvirda moabads visisagan amgvari sityva, aseTi rame mas manamde misgan arasodes
smenoda. Zalian eama da gaxarebulma tkbilad daiZina.
visis jer kidev eRviZa, roca banze fexis xma gaisma. miuxvda, ramins igi monatre-
boda da moabadis sawolis banze gadmoparuliyo. wvimda, magram Seyvarebuli axalgaz-
rda cud aminds ar epueboda. araferia iseT siyvarulze unetaresi, mtris xifaTisagan
geSinodes, gamJRavnebis molodinSi guli gadaqanebuli gqondes da mainc Seyvarebulisa-
ken miiparebode. visim miayura. namdvilad raminis fexis xma ismoda. am fiqrebSi iyo,
rom raminma visis ZiZa Camougzavna: amodi, sicocxleo, mixseni am sicivisagan, gulSi Ca-
mixute da Seni surnelovani dalalebi yelze momaxvieo!
ZiZam aseTi SemoTvliloba rom gadasca, visim Tavis gamzrdels uTxra:
_ moabads rom gamoeRviZos, gaigebs, raSic aris saqme da cocxals aRar damtovebs.
sxva gza ar aris, Sen unda Cauwve loginSi. mas sZinavs da amas ver igrZnobs. zurgi
Seaqcie da iweqi SenTvis. me da Sen erTmaneTs gvigavs tani da Tu xeli wamoiRos da
moxveva dagipiros, isea mTvrali, rom verc gaigebs, Sen gefereba Tu meo.
es rom Tqva, sanTeli Caaqro da ZiZa moabads Cauwvina. TviTon ki wavida da ra-
minis wyluls malamo daado. iqve, banze, qveSagebi daiges da zed tyavebi daifares. sas-
Tumali? sasTumali xan raminis mklavi iyo, xan _ visisa. ise exutebodnen erTmaneTs,
rom maT Sua bewvi ar gaeteoda.
moabads rom gamoeRviZa da xeli moavlo, mowifuli visis nacvlad beri ZiZa SerCa
xelSi. maSinve vefxviviT ze wamovarda da yvirili daiwyo. ZiZas verafriT ver daexsna
Tavi, ise magrad eWira misi maja moabads xelSi. mefe yviroda:
_ Cems loginSi rokaps ra saqme aqvs? me rom rokapi ar SemirTavs colado!?

346
mravaljer hkiTxa, vina xaro, magram ZiZa pasuxs ar scemda. msaxurebs dauZaxa, san-
Tlebi moitaneTo, magram aravin gaepasuxa. ramins ar eZina, sacaa, unda gaTenebuliyo da
imas dardobda, sayvarels male rom unda gayroda. moabadis yvirili rom Semoesma, sas-
wrafod visi gaaRviZa.
_ moabadia, rom yviris. metis moTmena aRar SemiZlia. Caval, Tavs movWri da qve-
yanas misi ukeTurobisagan vixsnio!
visma Tavis Seyvarebuls aseTi saqme dauSala, saswrafod moabadis sawolSi Cavida,
ZiZas axlos miujda da qmars uTxra:
_ amdeni moWerisagan es maja ukve damiwylulda, erT wams xeli gauSvi, es meore
maja daiWire da mere sadac ginda, iq wamiyvaneo!
moabads visis xma rom moesma, gauxarda, mis eSmakobasa da moxerxebas ver miuxvda,
maSinaTve gauSva ZiZas xeli. Semdeg visis hkiTxa:
_ Cemo sulisdgmav, aqamdis ratom iyavi gaCumebuli, pasuxs ratom ar mcemdio?
ZiZam Tavs rom uSvela, visim moabads Seutia:
_ vai Cems Tavs, es vis gadaveyare! me sawyali acabacad maval gvelsa vgavar, rac
gind sworad viaro, Cemi kvali mainc mrude Cans. RmerTma amisTana eWviani qmari aSoros
yvelas! kacs gverdiT vuwevar da amis miuxedavad, mainc cilsa mwamebs da Cems galan-
ZRvas cdilobso.
_ sulze ufro sayvarelo, simTvralisagan momivida, rac momivida da mapatie!
RmerTma sul ukuRma mataros, Senze odnav Tu veWvianobde! Segcode da Seminde! naTqva-
mia, Secodebas Sendoba garecxavs da WuWyian samosels _ wyalio.
saswauli moxda: codvilma ucodvels Seundo.

moabadi saberZneTSi midis salaSqrod da visisa da


ZiZas zards abarebs

amasobaSi saberZneTis keisari iranisken wamovida didi laSqriT da moabadis sa-


mefos naxevari daipyro. SahinSahma maSinaTve sabrZolo mzadeba iwyo, werilebi dagzavna
da laSqris Seyra brZana. cota xanSi jaric mzad iyo da moabadic laSqrobis Tadarigs
Seudga. magram am dros visis saqme moagonda, misgan erTxel ukve hqonda mware gakve-
Tili nawvnevi. SeeSinda, axlac ar gameqceso. Tavisi Zma zardi ixmo da uTxra:
_ visis Sen gabareb. Tavad ici, rom misi mindoba ar SeiZleba. visis, raminisa da
ZiZis mzakvrobam sicocxle gamimwara. visis rom uyureb, arc kacis rcxvenia da arc
RmerTisa eSinia. raminia da Cemi RviZli Zma kia, magram xelsayrel dros eZebs, rom si-
cocxle momiswrafos. omSi mivdivar da ar vici, visis saqme riT movagvaro. gadavwyvi-
te, ramini Tan waviyvano, xolo visi aSqufTidevanis cixe-simagreSi gamovketo. cixis
mcvelad Senze ufro erTgul kacs veravis viSovni. frTxilad iyavi, xom ici, visTan
gaqvs saqme! visisa da ZiZisagan yvelaferia mosalodneli. marto is gaixsene, me ra miq-
nes, mamakacoba Semikres da gulidan sixaruli amarTveso.
zardma moabadi daaimeda :
_ nurafris fiqri nu geqneba! _ visis ise Sevinaxav, rogorc Zunwi _ vercxls,
ise gavufrTxildebi, rogorc sakuTar sicocxles da ise ar gavuSveb, rogorc puradi
maspinZeli stumars ar Seelevao.
maSin moabadma Svidasi rCeuli kaciT visi aSqufTidevanis cixeSi waiyvana. cixe
mTaze iyo aSenebuli da varskvlavebs ebaaseboda. es saqme rom moiTava, maSinve maravSi
mobrunda da jari saomrad waasxa.

347
uvisod darCenilma raminma gzaze bevri cremli Rvara. zeze Camoxma da marTla ise
Seiqna, rom misi morCenis imedi gadaewuraT. amiT Sewuxebuli didebulebi moabads eax-
lnen da sTxoves:
_ ramini Seni Zmaa da Svilia. nu ganaaxleb Zvel mtrobas da axal Stos nu mok-
veT! kaci sikvdilis pirasaa mimdgari. am begarisagan gaanTavisufle, ubrZane, xorasans
wavides. iqneba, iqaurma haerma moabrunoso!
moabadmac usmina didebulebs. ramini gorganSi datova da gza ganagrZo.
raminma rogorc ki laSqrobidan CamoirCina Tavi, maSinve moikeTa. cxenze Sejda da
martodmartom visisaken aiRo gezi. karg gunebaze mdgari maravisaken midioda da gzaze
iadoniviT miimReroda.
iqiT cixe-simagerSi Caketili visi ra yofaSi iqneboda, advili warmosadgenia. Tav-
Si xelebs iSenda da ise tiroda, Tavis gulis varams ZiZas uziarebda da Soridan ra-
mins exmianeboda. ZiZas misi yurebiT guli eTuTqeboda da Tavis gazrdils awynarebda:
_ moiTmino unda, sxva gza ara gaqvs; vin icis, iqneba Wiri lxinad Segecvalos; ga-
vixedoT da gulis wadils ewio! RmerTs evedre, iqneba, masac mobezrdes Seni amdeni Wi-
ris yureba da gulis cecxli dagivsoso!
magram visize darigeba ar moqmedebda:
_ ZiZav, mayureblisTvis meomarTa Wvreta advilia. Sen arc gsayvedurob, Cemi ga-
saWiri rom ar gesmis, _ cxenosani xar da qveiTad mavali kacis siduxWire ar gagegeba.
maZRar kacs barbaciT mimavali mSieri mTvrali hgonia. Sen Camagde am ubedurebaSi, axla
ki TviTon guliT nebieri CemTan daskupebulxar da mirCev, moiTmine da RmerTs exvewe,
egeba giSveloso! nabdis wyalSi Cagdeba advilia, magram gamotanaa Zneli.
visi im cixe-simagreSi davtovoT da ramins mivubrundeT.
ramini maravSi rom Camovida, visi iq veRar ipova. mTeli moabadis sasaxle uvisobi-
sa gamo raminis guliviT tiroda.
guldamZimebulma Wabukma zluquniT gamovlo qalaqis kari da piri aSqufTidevanis
cixisken qna, _ gumaniT grZnobda, moabads iq unda gadaemala visi. mTeli kvira iara da
kargad bneloda, rodesac cixis Zirs miadga. im sibneleSi guSagebma ucxo kaci ver
SeamCnies. raminma icoda is darbazi, romelSiac visi unda mdgariyo. uebari mSvildosani
iyo, mSvildi momarTa da isari styorcna. styorcna da isars uCurCula:
_ bednierimc xar CvenTvis, usulo mociqulo! yvelgan kacs suls piridan arTmev,
me ki Sen pirSi suli unda Camidgao!
isari visis sawolSi Cavarda. igi maSinve aiRo ZiZam, icno da gaxarebulma visis
dauZaxa:
_ naxe bednier mociqulad gamogzavnili raminis isari!
visim rom isari aiRo xelSi da zed raminis saxeli amoikiTxa, sixarulisagan saq-
cieli wauxda. isars kocnida, efereboda da eubneboda:
_ ehe, bedniero raminis isaro, isari rom mkurnali iyos, Senze meti ar minaxavso.
ramini sagonebelSi iyo Cavardnili, netavi, Cemi isari daniSnul adgilze mivida
Tu sxvagan moxvda sadme da vinme gareSe kacma aiRo? rac ar unda iyos, aqedan me ukan
dambrunebeli ara var. RvTis SewevniTa da Cemi mklavis ZaliT visis am cixidan gamoviy-
vano.
ramini am fiqrebSi rom iyo, ZiZa da visi imaze imtvrevdnen Tavs, Tu rogor amoey-
vanaT igi cixe-darbazSi. ZiZam visis uTxra:
_ Sens bedad iseTi sicivea, rom cixis mcvelebi saguSago budruganebSi arian Se-
yuJuli. ramini usaTuod aq sadme axlos dgas da Cvengan niSans elodeba. sarkmeli ga-
movaRoT da sanTeli avanToT. igi dagvinaxavs da axlos modgeba. maSin ki vecadoT da
zeviT amoviyvanoTo.

348
asec qnes. ZiZam sarkmeli gamoaRo da sanTeli aanTo. raminma sinaTle dainaxa da
guli sixarulisagan auZgerda. miuxvda, risTvis aanTes sanTeli, maSinve kldeze Sevar-
deniviT afrinda. ramini rom kedlis Ziramde mivida, qalebma, ra qsovilebic moxvdaT
xelSi, dagrixes, erTmaneTs gadaabes da Zirs CauSves. ramini mas moekida da vefxvze
ufro kiskasad cixeze avida. mze da mTvare erTad Seiyarnen da erTmaneTs ise moexviv-
nen, ityodi, rZe da Rvino erT WiqaSi CausxamTo. Semdeg dasxdnen da Rvinosa da
alerss Seeqcnen. raminma Cangi aiRo da daamRera: kaci WirSi rac ufro met xans dah-
yofs, rom daexsneba, RmerTs miT ufro metad madlobs. me jojoxeTisagan var xsnili
da axla mxiarulad vnebivrob, siyvaruli davTese da sixaruli movimkeo. Semdeg visim
aiRo sasmisi, dacala da ramins akoca. raminma visis uTxra:
_ Cemo sicocxlev, Seni xeliT masvi Seni Rawvebis feri Rvino; ra ici, xval ra
mogvelis! modi da netarebis Cveni wili dResve aviRoTo!
cxra Tve dahyves aseT alerssa da lxinSi visim da raminma. iyvnen gamoketilni im
cixe-darbazSi da netarebas eZleodnen, sasmeli ar akldaT da saWmeli, _ sursaT-sa-
novage imdeni hqondaT, Tundac asi weli eyofodaT, ise blomad moemaragebina igi Sah
moabads.
ramini maravSi rom dabrunda da SmagiviT aqeT-iqiT rom exeTqeboda da visis dae-
Zebda, es ambavi xayanis* qals zaringess mxedvelobidan ar gamorCenia. miuxvda, raSic
iyo saqme da es SemTxveva moabadisTvis saamboblad daimaxsovra.
Sahi moabadi gamarjvebuli dabrunda laSqrobidan. keisrisaTvis xarki daedo da
mZevali wamoeyvana. mis laSqars miwa ver itevda, misi alafi mTasaviT iyo dazvinuli.
didi sixaruli da zeimi hqonda. magram sul male ase gamarjvebiT dabrunebul xelmwi-
fes sixaruli simZimiliT Seecvala, _ zaringesma visisa da raminis erTgan Seyris amba-
vi SahinSahs Caukakla. moabads guli sisxliT aevso da tvini mrisxanebis cecxliT au-
duRda. didxans ijda ase gatexili. Semdeg zeze aiWra da jari aSqufTidevanisken waas-
xa. bukma* tirili daiwyo: xelmwifeo, ase sul gzaSi yofna aravis SeuZliao! meomre-
bic buzRunebdnen: es-esaa erTi laSqrobidan davbrundiT da Cveni Sahi axla meore om-
Si gviwvevso! moabads ki Tavisi safiqrali hqonda, _ raminis mokvla eCqareboda.
erTma guSagma SahinSahis laSqris mier aSlili mtveri Soridan dainaxa da zar-
dTan miirbina:
_ camde asuli mtveri moCans. uTuod SahinSahi modis, Torem ase did mtvers sxvi-
si jari ver aayenebdao.
cixeSi erTi oromtriali Seiqna. zardi jer win ar iyo Segebebuli moabads, rom
Sahi cixis karebs moadga. zards uyvira:
_ ZaRli kacisagan migdebul purs moigonebs, Sen ki egec ar SegZlebia. Sen visisa
da raminis meTvalyured rogor ivargebdi! naxirs unda mwyemsavde. aq agdixar da is ver
gagigia, rom ramini da visi cixis SigniT erTad ixareben da Seni siregvnisa gamo si-
ciliT ixocebiano.
zardma moaxsena:
_ sviano xelmwifev, ramini Tqven waiyvaneT Tan. Sevardeni ar iyo, rom saberZneTSi
afreniliyo da aq Camofreniliyo. Sexede, cixis karebi Tqveni beWdiTaa dabeWdili da
erTi wlis mtveri zed aZevs. yovel SemosavalTan guSagebi miyenia. ramini grZneuli
rom yofiliyo da aTasi xerxi codnoda, aq mainc ver SemoaRwevda. vTqvaT da dalewa
cixis karebi, Tqvenive beWdiT isev rogor dabeWda? nu daijereb, xelmwifeo, aseT gau-
gonar ambavs, nurc Tqven daimZimebT guls da nurc Cven dagvxocavo!
moabadma Ceqmis yelidan klite amoiRo, zards miugdo da ubrZana, karebi gaaReo!
moabadis yvirili da cixis karebis rexvebis xma bedad ZiZam gaigona saswrafod vi-
sisa da ramins acnoba _ SahinSahi movidao!

349
samive adgilzeve gatydnen SiSisagan. ra eqnaT, aRar icodnen. es ki moifiqres, rom
ramini rogorc amoeyvanaT, agreve qveviT CauSves. visis moabadisagan uxifaTod raminis
Tavis daRweva ufro afiqrebda, vidre sakuTari safrTxe. arc moabadi aSinebda da arc
zardi. oRond ramini gadarCeniliyo uvnebeli da sakuTar Tavs ar Cioda. moabadi rom
visis darbazSi Sevida, qalebs naskvebis daxsna kidev ar hqondaT damTavrebuli. ZiZa ma-
Sinve miimala da moabads visi SerCa xelT. uyvira:
_ eSmas naSobo visi! xom moiWeri xalxSi Tavi da xom amosvare lafSi Cemi xel-
mwifoba! metyvi Tu ara, ra unda giyo me Sen amis sanacvlod? Cemi dayvaveba Sen siamov-
nebas ar ganiWebs da Cemi risxva Sen ar gaSinebs. silamaziTa da mSvenebiT metad sando-
mi da sayvareli xar, xolo gamwiraobiT da muxanaTobiT sawuTrosa gavxar. ramdenjer
gexvewe da gemudare, nu Svrebi amas, visi, nu mawyen amdens, radgan Cemi risxvis nayofi
sikvdili aris-meTqi! movida dro, is moimka, rac dagiTesia. axla me Sen imas gizam, ra-
sac Sen CemTvis cdilobo!
es rom uTxra, TmaSi wvda da miwaze aTria. qurdiviT ukan Seukra xelebi, Semdeg
ki midga da maTraxi Tavsa da tanze imdeni urtya, rom visis kanis nafleTebi miwaze
cvioda. aseve scema ZiZac. maTi gadarCenis imedi aravis hqonda. Semdeg isini erT sakanSi
Seyara da Caketa. zards cixisTaoba waarTva da cixe-simagre sxvas Caabara. Semdeg ki
wamovida da erT kviraSi maravSi dabrunda. magram dabrunda Tu ara, Tavisi saqcielis
monanieba daiwyo. guls ase eubneboda:
_ es ra memarTeba! ra vqeni me? ratom davsaje ase sastikad sayvareli arseba, ro-
melic sakuTar sicocxles mirCevniao?!

Sahros moTqma da tirili

moabadi rom cixidan dabrunda da visi Tan rom ar axlda, Sahros cudad eniSna.
piris xoWva daiwyo, moabads win miegeba da SeuZaxa:
_ ratom ar gaxlavs Tan Cemi visi? ra uyavi Cemi mze? Tu Cems asuls dauyovneb-
liv ar Camabareb, Sens darbazs naoxrad gaCvenebo!
moabads Tavadac zluquni auvarda:
_ mlocav Tu mwyevli, ukve sulerTia. ra vqeni, netav RmerTi ar gamwyromoda da
es saqme ar Camedina! Sens visis cocxals veRar naxavo.
Sahros es rom esma, miwaze davarda da Tavsa da pirSi cema daiwyo. moTqvamda:
_ he, muxTalo sawuTrov, mompare gana Cemi Tvali patiosani? nuTu igi Senc Cemsa-
viT giyvarda da imitom miiTvise? he, miwav, dRemde Sen mxolod kacs Wamdi, axla ki
mzisa da mTvaris Wamac dagiwyia. he, dedis naTelo, Sen iyavi Cemi siqaduli da sixaru-
li, aw, Sen rom aRara myavxar, visiT unda viSvebde da riTi unda medgas suli? he, ma-
ravo qalaqo, nu iadvileb egzom usamarTlobas! manamdis ar moviklav Tavs, sanamdis Sa-
hinSahze gulis nebas ar avisruleb. ufalo RmerTo, miZebne sisxli Cemi da aaoxre
taxti misio!
Sahs aqeT Sahro Seecoda, iqeT kidev virosi SeeSinda:
_ me iseT arsebas rogor movklavdi, romlis sicocxle sakuTar Tavs mirCevnia!
axlave kacs gavagzavni da visis aq movayvaninebo!
zards ubrZana, wasuliyo aSqufTidevanis cize-simagreSi da visi Camoeyvana.
cota xanSi raminic movida malviT zardisas da Zmas sTxova, moabadTan Semarigeo!
moabadmac Seundo.
da gagrZelda isev Zveleburi cxovreba.

350
gamoxda xani da moabads gorganSi mouxda wasvla. radgan SiSs didi Tvalebi aqvs,
sasaxlis karebi rkiniT amoaWedvina da gasaRebebi ZiZas Caabara. gaafrTxila:
_ me erTi TviT zabulisTanSi mivdivar da gasaRebs Sen gabareb. kacs Tu unda, Ta-
visi saqoneli kargad Seinaxos, qurds unda Caabaroso.
moabadma maravi datova da qalaqis karebTan erTi dRe banakad dadga. nadiroba un-
doda. ramini awvia, erTad vinadiroTo! magram SeRamda Tu ara, ramini qalaqSi dabrunda.
saRamos moabads raminTan erTad mounda sma da Seqceva, magram moaxsenes: qalaqSi wa-
vidao. miuxvda moabadi, risTvis iyo maravSi ramini wasuli.
ramins darbazis karebi daketili rom dauxvda, baRSi Cavida. uvisobiT gaxelebuli
iyo, ra eqna, ar icoda. bevri itira da daRlilsa da moqanculs yvavilebSi mieZina. vi-
sim icoda, ramini rom baRSi brunavda da karebs awydeboda. ase axlos iyo ramini da
ase miuwvdomeli gamxdariyo igi misTvis! ZiZas TiTiT dauwyo xvewna:
_ ZiZav, moigone, Seni gazrdili rom var. erTxel kidev Camidgi suli da raminis
piri maCvene; Cemi sayvareli Sors gzaze midis da vin icis, kvlav rodis SevxvdebiT er-
TmaneTs! Seibrale Cemi siyrme da erT wams kari gamiRe, ramini rom vnaxoo!
ZiZam xelebi gaasavsava:
_ ar SeiZleba, sul avkacoba gamovamJRavno da fici gavtexo. aseTma didma xelmwi-
fem saqme momando, fici damadebina, rogor SeiZleba misi Ralati da iseTi ficis ga-
texa! an rom gagiRoT karebi, mere moabadis wyromas rogor gadavurCeo?
es rom uTxra, ZiZa wavida da gulze cecxlmokidebuli visi marto datova. visi
aqeT eca, iqiT eca, magram verc sarkmeli ipova Ria da verc banze gasasvleli. bolos
es moifiqra: darbazSi sara-fardagi iyo gaWimuli, meore wveri kldeze hqonda mimagre-
buli. daxeT, siyvaruliT gaxelebulma qalma ra qna da ra gabeda! fexze gaiZro da im
Tokze jambaziviT gaiara. aSkara sikvdils rom gadaurCa, banze gavida. qarma Tavsaburavi
moxada, yelsabami gauwyda da gaefanta. sayureebi moZvra da daebna. axla Zirs Casvla
iyo saWiro. tanze qsovilis grZeli qamari kidev SerCenoda, moixsna, banis kiCos ga-
moaba da Zirs daeSva. tanze Tu rame SemorCenoda kidev, yvela lursmnebze Camoixia.
iqidan baRSi Caxta. Tumca miwa rbili Sexvda, mainc orive fexi itkina. rogorc iyo,
wamodga da baRSi laslasiT iwyo siaruli, _ egeba ramins Sevxvdeo! niavs evedreboda:
_ Sen mainc ar gtkiva CemsaviT fexebi, es baRi moiare da iqneba sadme CemsaviT
Wkuidan gadasuli kaci, ramini, mipovnoo!
Semdeg mTvares exvewa:
_ amodi, mTvareo, Seni amosvlis Jamia; Segvibrale ori gaxelebuli Seyvarebuli
da erTmaneTi gvapovnineo!
amasobaSi mTvare marTlac amovida, iqauroba gaanaTa da visi yvavilebSi mZinare ra-
mins waawyda. erTmaneTs moexvivnen. da muSki* ambarSi* aziles.
moabadma raminis ambavi rom gaigo, isev gauaxlda saimaTo mtroba. Tavis Tavs ada-
naSaulebda: erTxel gamocdili kvlav ratom gamovcade da brma guSagad rogor davaye-
neo! sagonebelSi iyo Cavardnili. xan ase fiqrobda: amdeni Tavis moWra meyofa. am saq-
mes ar gamovamJRavnebo, xan kidev sibrazisagan goneba ubneldeboda. adga da darbazs ew-
via. ZiZam marTla ar icoda, rac momxdariyo, yvela beWedi da klite SahinSahs miarTva.
karebi da beWdebi xeluxlebeli aRmoCnda. moabadma bevri eZeba, magram verc ramini naxa
da verc visi, isev ZiZas eca da imdeni scema, sikvdilis piramde miiyvana. Semdeg ki san-
TlebiTa da maSxlebiT aZebnina baRSi Seyvarebulebi.
visim Soridan rom maSxlebs mohkra Tvali, ramins uTxra:
_ adeqi, SahinSahi modis! me rac unda, is miqnas, magram Sen cocxali unda gadarCe!
me ubedurebis magaliTad var dabadebuli am qveyanaze. erTi Seni kocna ise ver migemnia,
sanacvlod aTasi maTraxi rom ar momxvdeso.

351
raminma ficxlad mimarTa baRis galavans, gadaxta da Tavs uSvela. visi iqve miwaze
miwva da Tavi moimZinara. SahinSahi Tavze daadga, uyivla da fexiT gadaabrun-gadmoabru-
na. Semdeg raminis saZebnelad dagzavna xalxi.
ramini ukve Sors iyo da baRSi, bunebrivia, ver ipoves. moabadi visis eca:
_ miTxari simarTle, rogor Camoxvedi aq an ramini ra uyavio?
xmali amoiRo da undoda, Tavi moeWra visisTvis. magram aq zardi wamoeswro da
Zmas colis mokvla dauSala:
_ maRalo xelmwifeo, sakuTari Tavi Seicode! am qalis mokvliT Tu ra dagemarTe-
ba, amaze ifiqre! erTxel gamoscade misi siSore da rac gardagxda, albaT gaxsovs. moi-
gone Seni ficic, dadebuli maRali RmerTis saxeliT, rom visis arafers ar avnebdi!
ficis gatexa ki ar egebis! etyoba, ubraloa visi, karebi rogorc dagiketavs, isea dax-
Suli da beWedi axsnili ar aris. baRis galavanic ise maRalia, rom ramini romc yo-
filiyo aq, ase maRal zRudes ver gadaafrindeboda. raRac sxva ambavi unda iyos, Tavad
hkiTxe da gaigeo!
zardis darigebam gaWra. moabadma visis xeli mohkida da Sin wamoiyvana. hkiTxa:
_ vici, arc devi xar da arc eSma. am baRSi rogor Camoxvedio?
visim upasuxa:
_ RmerTi me mwyalobs da arasodes ar gamwiravs. Sen yovelgvar satanjvels igo-
neb CemTvis. brali ara maqvs da mainc msji. wuxel Sengan patimrobiT tanjulma Cemi ga-
saWiri ufals movaxsene. rom mimeZina, movida mwvaniT mosili angelozi, Seni saknidan
gamomiyvana da aq, am baRSi, momasvena. amis meti ara vici, ginda, daijere, ginda, nu dai-
jereb! _ Sens Cemdami moqcevas RmerTi usamarTlod rom ar Tvlides, igi me ase ar ga-
momesarClebodao.
moabadma visis tyuili daijera. uflis SeeSinda da cols Sendoba sTxova. Semdeg
ki ZiZasac uxmo da orives, colsa da mis gamzrdels, uamravi Tval-margaliti uZRvna.

moabadisagan Sahros da viros wveva da nadimi

zafxulis saamo dRe iyo. mindori, veli da walkoti samoTxesa hgavda. ijda baRSi
Sahi moabadi da gverdiT visi esva. marjvniT virosTvis miegoT dajdomis pativi, mar-
cxniv _ SahrosTvis. pirdapir ramini ijda. mutribebi* mRerodnen, iyo sma da molxena.
mgosanma visisa da raminis siyvarulis Sesaxeb imRera. moabads es simRera moewona da
mgosans uTxra:
_ visisa da raminis siyvarulis Sesaxeb sxva simRerac Tqvio!
mgosanma daiwyo:
erTi didi xe vnaxe, Tavi camde uwvdeboda da qveyana CrdiliT daefara. qveS anka-
ra wyaro mirakrakebda, irgvliv ia da vardi yvaoda. iqve axlos erTi msuqani mozveri
idga. xan im ankara wyarosa svamda, xan kidev iasa da vardsa Zovda. dae, mudam iyvnen
isinio!
mutribis igavi aseTi iyo: xed Sah moabads gulisxmobda, wyarod visi hyavda war-
modgenili, xolo mozvrad ramins ityoda.
moabadma es rom moismina, ze wamoiWra, ramins TmaSi daavlo xeli, dana iZro da
uTxra:
_ aqve Semomfice, rom visis siyvaruli aRar gedeba gulSi da arc gaekarebi mas,
Torem axlave Tavs mogaWrio!
raminma Sehfica moabads pirvelad RvTiT, Semdeg cecxliT, mziTa da mTvariT, rom
sanam suli edgmeboda, visi eyvareboda da mas Tavs ar daanebebda.

352
_ Cemi saqme asea da Sen Tu ginda, momkali da Tu ginda, damarCineo!
moabadma mokvla daupira, magram raminma ra Seatyo, Sahi ar xumrobda, mas xeli
dauWira, dana aarTva da iqaurobas gaecala. moabadi mTvrali iyo da es ambavi meore
dRes arc axsovda.
ramini masTan sadarbazod misul megobrebs mowyenili daxvda. hkiTxes: ra gWirso?
manac uTxra, Tu ra upatiod moeqcnen mas visis Tvalwin.
_ yvela Wirs moviTmen, magram upatiobas _ verao.
maSin erTma misma axlo megobarma, brZenma da gamocdilma kacma begom ramins uT-
xra:
_ ehe, bedis moCivaro! sanamdis mijnuroba siamovnebas ganiWebs, manamdis Seni tani
niadag Wiris mzidavia. vinc vards hkrefs, mas xelSi ekalic esoba. imis meSinia, rom
erTxelac iqneba, siyvarulis gzaze dagebuli maxisgan ver aexsnebi da Tavsac gailan-
ZRav. me Tu damijereb, moTminebis meti sxva gza Sen ara gaqvs. amasac getyvi: Seyvarebu-
lis Wiris wamali axali satrfos SeZenaa. dro mkurnalia. erTi weliwadi rom uvisod
moiTmino, ise dagaviwydeba, TiTqos arasodes ar gyverebia. saxeli gagitexa visis siyva-
rulma. didi Tu patara Sens Zvirs ambobs. sadme smad rom dasxdebian, Senze augis
TqmiT irToben Tavs. glanZRaven, rom icode. es ra kaciao, amboben Senze, visi mzec rom
iyos, Zmis ase Ralati da gawirva rogor iqnebao! erTi sxvac vTqvaT: es ramdeni xania
sawadels isruleb visisagan da misi Stois nayofsa Wam. kidev aTasi weli rom gaagrZe-
lo es saqme, mets ras izam? arc mzea es Seni visi sinaTliT da arc kerpia mSvenebiT.
visisTana dedakaci qveyanaze ramdenic ginda, imdenia da ras Sealie aseT qals Seni siy-
rme, ar vici! Sen varskvlavi imitom mogwons ase, rom mTvare arasodes ginaxavs. miTxa-
ri erTi, sanamdis ginda, misi mizeziT ase gaubedurebuli iyo? bavSvic aRara xar. droa
ukve, jars Tavi moawono, mtrebi Seaviwrovo, megobrebi gaaxaro da vaJkacobiT saxeli
moixveWo. Seni tolebi xelmwifobasa da didebas eZeben, Sen kidev dReniadag visisa da
ZiZas dasdev kudSi. saxeli gatexili gaqvs, ramin. Tu Cemgan, Seni megobrisa da keTil-
myofelisagan, daijereb, simarTle es aris, Tu ara da Seni saqme Sen ici. rac gagibede,
amis gamo patiebasa gTxovo!
raminma upasuxa:
_ vici, rom Cemi sikeTisaTvis miTxari, rac miTxari. yvelaferi marTali Tqvi. xva-
le erayis gzas davadeb Tavs da ara Tu me ar Seviyvareb vinmes, aramed vinme Seyvarebu-
li Tu aris, imasac axlos ar gavekarebio.
swored im dros, roca bego aseT rCeva-darigebas aZlevda ramins, moabadi visis
tkbilad da lmobierad moZRvravda:
_ keklucTa patrono, TviTon ici, Tu ra Wiri minaxavs Sens gamo da Sen CemTvis
guli ramdenjer gitkeninebia. araa silamaze, Sen rom ar gagaCndes da araa dideba, me
rom ar mqondes. modi, viyoT erTad! Sen iyavi qveyanaTa, laSqarTa, ganZTa da darbazTa
patroni, CemTvis mefobis saxelic sakmarisia! me meti araferi minda. rac mogindeba, ake-
Te! me Seni mijnuroba meyofa. amas guliT geubnebi, SenisTana ki ara var, eniT erTs
rom ityvi da saqmiT sxvas rom Cadixar. damde pativi da damijere, ekrZale Cems mtro-
bas, Torem pirutyvze ufro saSiSi var; Sahros saqveynod gamoWenebas eride da viros
krZalva iqonie! miTxari, ra ginda, moyvroba Tu mtrobao?
RvTis gangebiT visis qva guli cviliviT molba. fexze wamodga da moabads egre
moaxsena:
_ didebulo xelmwifev, simaRliT camde xar da simdabliT _ miwamde. Sens RmerTs
bednieri daubadebixar. me ki aseTi vyavar Cems gamCens. es icode, Saho moabad, rom amie-
ridan aRar viqnebi iseTi siyvarulis mZebneli, romliTac SeiZleba, saukuno sircxilSi
Cavvarde, anda SenisTana mowyale da didebuli patroni uwyalo meqnas da damemteros.
rad minda iseTi mijnuroba, romelic saxels gamitexs da qveyanaze saarakod gamxdis!

23. sparsuli poeziis Sedevrebi 353


amieridan Cemi bneli gulis kari gamiRia da marTali gza mipovnia. dReis iqiT siyva-
rulze uars vambob da saiqio cxovrebaze fiqrs viwyeb. siyvaruli Rrma da ukidegano
zRvasa hgavs da masSi Setopva Wkviani kacis saqme araa. amieridan lomadac rom iqces,
ramini veRar momereva. Sen erTxel kidev momande guli da naxav, rogor gemsaxuroo!
es rom moismina, gaxarebulma moabadma visis Tvalebi amoukocna.
raminma SahinSahs kaci miugzavna da SeuTvala:
_ xorasnis haeri mwyens, sul avada var. Tu Tqveni mefobis neba iqneba, erays* wa-
val da iqedan gemsaxurebiT, roca dagWirdebiT, mona var Tqveni, sirbiliT Tqvensken ga-
moviqcevio.
moabads raminis aseTi gadawyvetileba esiamovna da Zmas Txovna Seusrula: rei*,
gorgani, qohisTani*, hamiani* da sruli erayi* mas uboZa. raminic gasamgzavreblad aewyo.
magram manamde yvelaze Zneli saqme unda moelia, _ visis unda gamoTxoveboda. arc daa-
yovna da samgzavrod Cacmuli ramini qalTan gamocxadda. visi taxtze ijda. ramini dar-
bazSi Sevida da Seyvarebulis gverdiT mokalaTda. visim xeli auqnia:
_ ade, samefo taxtze nu jdebi! yma xar da Seni adgili unda icode. patronis
gverdiT Seni jdoma cota meadrebao!
ramini cud gunebaze dadga. zeze wamoxta. Tavisi dabadebis dRe daiwyevla. gulSi
ambobda:
_ madloba RmerTs, rom Tvalebi amexila! rad davkarge Cemi Wabukobis xani ase
cudad?! magram radgan misgan ganSoreba meRirsa, mkvaxe sityvebs aRar vCivi. Tu Wkua
maqvs, misgan aseTi mopyroba kidevac unda mixarodes. aseTi sityvebi Tval-margalitiT
unda meyida, me ki muqTad vipove igi. aba, gulo, gaeride aqaurobas! axla Tu ara, maS
rodisRa!
visim rom ramini ase damwuxrebuli dainaxa, inana, ratom davaRoneo! Semdeg nair-
nairi farCeuli moatanina da ramins uZRvna. Zvirfasi tansacmliT damosa. bolos ki
iseTi mkvaxe sityvisTvis patieba iTxova:
_ ramin, Sen ar iyavi, rom Semomfice, sanam pirSi suli midgas, ar migatovebo! ax-
la ase ratom iqcevio?
raminma mizezi uTxra. Semdeg ki xeli xels mohkides da walkotSi Cavidnen. erTma-
neTs moexvivnen. maTi pirisgan walkoti ayvavda da maTi Tmisagan niavi gasurnelda. xan
erTad yofnis gamo mxiarulobdnen da xan kidev gayris molodinSi cxare cremlebiT
tirodnen. visim uTxra:
_ ramin, me xom igive visi var, mzis msgavsi, pirTeTri, TmamuSki, tankviparosi?
siyvarulis meti Cemgan ra ginaxavs, maS ratom ginda, rom damagdo? nu gamwirav! vici,
male mobrundebi da inaneb. nu gaswyvet siyvaruls, Torem siyvaruli Cangis Zafi ar
aris, rom gawydeba, aRar gainaskvebao.
raminma upasuxa:
_ visi, Sen ici da RmerTia mowme, rom uSenod erT wamsac ver gavZleb. magram me
SenTa mterTa ridi maqvs. qveyana gadakidebuli myavs. meSinia, wyali ver damilevia sxvi-
si morTmeuli, _ momwavlaven-meTqi! SahinSahTan ise var Sesmenili, rom eWvi ar mepare-
ba, Tu ase gagrZelda, Cem Tavs viRacas moakvlevinebs. cota xniT davTmoT erTmaneTi.
erTi weliwadi gavZloT da Semdeg isev SeviyarneT! naTqvamia: Rame makea da aravin icis,
rasa Sobso. me sanam pirSi suli midgas, Sens siyvaruls ver Sevelevi. Sen Cemi mze xar
da Tu Seni Suqi ar maxlavs, es qveyana Seni Tmis ferad miCans. iseTi kari ar daketi-
la, rom ar gaRebuliyo, iseTi aRmarTi araa, daRmarTi rom ar hqondeso.
_ eg marTalia, rasac ambob, magram Cemi bedis imedi ara maqvs. Seni xasiaTic xom
vici. meSinia, gorabSi* vinme lamaz qals ar gadaeyaro da ar Segiyvardes. iq kekluci
qalebi iciso.
raminma amaze upasuxa:

354
_ mTvarem rom mTeli Tve gars mitrialos, samkaulad varskvlavebi esxas, gvirgvi-
nad mze edgas, yoveli mSveneba hqondes da yoveli grZneuleba icodes, kocna misi uk-
vdaveba iyos da Sexedva misi _ moxucTa gamaaxalgazrdavebeli, Senma mzeman, igi me
Sens siyvarulze xels ver amaRebinebso!
Semdeg moexvivnen erTmaneTs, akoces da gaiyarnen.
visim dainaxa, rogor moaxta ramini cxens. amas gaZleba xom undoda!

raminisagan gulis Seyvareba

Tumca ramini imxela samefos patroni gaxda, mainc Tavs uvisod ise grZnobda, ro-
gorc _ Tevzi uwylod. bina ispaanSi daido da qveyanas iqidan marTavda. Tavis sabrZa-
nebelSi simarTle axara da boroteba daTrguna. ise uSiSari gaxada qveyana, rom Txa da
mgeli erTad Zovdnen. xalxi ramins locavda da ufals madlobda.
erTxel hamians* rom ewvia, gorabSi* Camoxda. iqauri Tavkacebi Safuri da rafedi
maspinZlobdnen. dilas sanadirod gadiodnen da saRamos smad sxdebodnen. erToboda ra-
mini, rac SeiZleboda, magram visi mainc ar Sordeboda gonebidan.
erT dRes sanadirod rom midioda, win viRac mzesaviT manaTobeli qali Semoxvda.
saxelad guli erqva. gul sparsulad vards niSnavs da es qali kacs marTla mowyve-
tili vardi egoneboda, iseTi lamazi iyo. Tmebi koWebamde scemda. patara tuCebi yandi-
viT tkbili hqonda. mis wamwamebs mSvildosnoba abxazTagan* eswavlaT13. oTxmoci masaviT
Tvalwarmtaci moaxle mosdevda. raminma rom aseTi mSveneba dainaxa, xelidan isari gau-
varda. qaliSvili win gadaudga, Zveli nacnobiviT miesalma da uTxra:
_ saxelovano xelmwifeo, Cveni qveyana Sengan elavs, rogorc mzisagan _ ca. sa-
Ramovdeba, gTxovT, Cvensa gardaxdeT da amaRam Tqveni stumrobiT gagvabednieroTo!
ramins ise moewona es qali, rom visis siyvaruli daaviwyda. vai mas, vinc aseT Sey-
varebuls miendoba! ubrZana:
_ mTvareo, miTxari, vina xar, saxeli ra gqvia da romel gvars ekuTvni? gaTxo-
vili xom ara xar? Tu gauTxovari xar, me qmrad mogwonvar Tu arao?
qalma upasuxa:
_ rogorc mzis damalva ar SeiZleba, me da Cemi saxeli damaluli ver viqnebiT.
ubralo gvarisa ara var. Cemi deda gohari gaxlavs, xolo mama _ rafedi. rafedi, ici,
am samefos patronia. me TviTon saxelad guli mqvia. SexedulebiT raca var, Tavad xe-
dav, _ marTlac vardiviT ferovani da surnelovani, nakvTad _ mamisaebr kargi da saxed
_ dedasaviT turfa. mkerdi vercxls migavs da yeli _ brols. yaryumiviT* rbili sxeu-
li maqvs da muSkiviT* fSviadi Tma. ras mekiTxebi Cems vinaobas? me vinca var, qveyanam
icis. da Sen Tu Cemi saxeli ar ici, samagierod me vici, vina xar Sen. Sen ramini xar,
moabadis Zma da visis sayvareli. da isic gagebuli maqvs, rom visi sicocxles girCev-
nia. rogorc baRdads ver moaSoreb mdinare tigross, ise Sens guls visis siyvaruls
ver moacileb. Sen misi daTmoba da CemisTana lamaz qalebTan yofna ar SegiZlia. ar Se-
giZlia da nu SegiZlia! mas Sen gaubaxebixar, Sen _ igi da axia Tqvenze yvelaferi. qve-
yanaze adgili ar aris, Tqvens ambavs ar yvebodnen da Tqvens saxels ar aTrevdneno.
raminma upasuxa:
_ lamazo, Seyvarebuli arasodes ar gakicxo! faTeraks gadayrili kaci rom naxo,
RmerTs misi Sewevna Txove; nu mayvedreb! me TviTon vwyevli Cems Tavs imis gamo, rom
Tavis droze visis gadaveyare. Zvel ambavs nu igoneb, axlandelze ifiqre! axla ki amas
getyvi: RmerTs undodes, Cemi coloba sananebeli ar Segeqmneba. sulic rom mTxovo,
sulsac ar dagikaveb. Tu Seni qmari viqnebi, visis saxels xsenebiTac ar vaxsenebo.

355
gulma uTxra:
_ tyuila nu migeb, ramin, grZneulebis maxes! _ ase advilad ver damabam. Tu Sen
marTla ginda colad gamogyve, visis saxeli unda daiviwyo, masTan dabruneba ar unda
mogindes, werilic ki ar unda misweroo!
ramini amaze maSinaTve daTanxmda. mohkides erTmaneTs xeli da wavidnen rafedis
saxlSi. iq ki didebulebis TandaswrebiT ramins fici daadebines da guli colad Ser-
Tes. gadaixades didi qorwili. adgili ormoc ejze* iyo Sekazmuli, seiris mayureblebi
kidev banebze idgnen. moqeifeebs wiTeli Rvino rom eWiraT xelT, ifiqrebdiT, sasmisi
ki ara _ yayaCo upyriaTo. erTi Tve gagrZelda qeifi, xalxi molxenisa da smisagan dai-
Rala.
axali siZe ixarebda, nadirobda da asparezobda, svamda da TamaSobda.
erT dRes sawolSi meuRlesTan xalvaTad rom nebivrobda, raminma Tavis cols
uyura, uyura da Semdeg uTxra:
_ qveyanaze SensaviT lamazi qali aravin aris; TviT visic ki ver mova SenTan, mag-
ram mTlad visis hgavxar sikekluciT da rom giyureb, ra vqna, sul igi magondebao.
gulis es ewyina da ramins uTxra:
_ upirov da RvTis uarmyofelo! xelmwifisagan gana ase unda Tavisi sityvis Ses-
ruleba? getyoba, Tqvens grZneulsa da boz ZiZas ise gaufuWebixar, rom verc Sen gai-
xareb verasodes da verc sxvas mianiWeb bednierebas. gana Sen ar Semomfice, sanam cocxa-
li viqnebi, visis saxels ar vaxsenebo? igi rom isev ar giyvardes, im fics ar daiviw-
yebdio.
raminma es rom moismina, gadawyvita, Tavisi colisTvis erTguleba da siyvaruli
daemtkicebina. maSinve xelSi sawer-kalami aiRo da visis aseTi werili miswera:
visi, TviTon ici, Seni siyvaruliT rogor mqonia abru* gatexili da ra sircxvi-
li miWamia. yvelas Cemi saxeli ekera pirze. Seni gadamkide sul gansacdelSi viyavi, mu-
dam sikvdilis SiSi mqonda. sanam Sen Segeyrebodi, ca qudad mimaCnda da dedamiwa _ qa-
lamnad, magram rogorc ki Sen Segiyvare, sixaruli da siamovneba asi ejis* siSoreze
damSorda. axla, madloba RmerTs, Sengan xsnili var. da Tumca Sen samudamod gageyare,
salams mainc mogaxseneb. me RvTis SewevniT bednierad vcxovrob. rac Sen dagexseni,
amod var. rogoric mindoda, egeTi unaklo coli SevirTe. Cemi warsuli da SenTan ga-
tarebuli dReebi rom magondeba, sakuTari Tavi mecodeba. mikvirs, Sengan akidebul amden
Wirsa da naRvels rogor gavuZeli! sanam cocxali var, me Cems gulis ar movSordebi.
maravi _ Sen da mahi _ me, moabadi _ Sen da guli _ me. ase rom, metad nuRar momeli
da nurc gzaze giWiravs Tvali, iqneb ramini damibrundeso!
es werili sam kviraSi maravs mivida. pirvelad igi Sah moabads miarTves. mefes ra-
minis mier visisTvis aseTi werilis miwera Zalian gaukvirda da gauxarda kidevac. igi
bolomde rom CaikiTxa, visis miugdo da samaxaroblo sTxova:
_ RmerTma Tvali agixilaT. ramins gorabSi coli SeurTavs da Sen pirSi Calaga-
movlebuli dautovebixaro.
visim werili rom aiRo, cecxlis ali moekida. erTi gafiqreba gaifiqra, Tavs mo-
viklavo, magram calke moabadis SiSis, calke iq damswre xalxis sircxvilisa da calke
kidev raminis javris gamo Tavi Seikava. yayaCos imiT hgavda, rom piri ucinoda, guli ki
gaSavebuli hqonda. garedan rom SegexedaT, samoTxesa hgavda, magram gulSi jojoxeTis
Savi kupri uduRda. moabads ase moaxsena:
_ me TviTon vTxovdi RmerTs, Cemi mtrebisTvis ena daemoklebina. Sens sayvedurebsa
da eWvebs rom movrCebode, Raribebs ganvikiTxav da cecxlis taZrebs soflebs Sevwirav,
Tu mTvare wamivida, mze xom damrCa. da mze igi Sena xaro.
visi amas ki ambobda, magram misi guli da ena erTmaneTs ise ar exameboda, rogorc
cudi mutribis* Cangi da xma. moabadi rom gareT gavida, visi cudad gaxda, guli Sevar-

356
dnis klanWebSi momwyvdeuli kakabiviT ufeTqavda. Zirs goraobda, muSkis feri TmiT ia-
taks xvetavda da mjiRis cemiT gul-mkerds ilebebda. moTqmiT iZaxoda:
_ ZiZav! gaige, ramins ra uqnia? wasula da gorabSi coli SeurTavs. amasac aRar
damajera da samaxaroblo werili momwera. rame saSveli gamominaxe, Torem Tavi cocxa-
li ar minda. Cemi suli ramini iyo, me suli igi wamivida da awi usulod rogor unda
vicocxloo?
ZiZam damSvideba dauwyo:
_ gansacdlisagan rokapsa xar damsgavsebuli. nu iklav Tavs! Tu suli ar gedgmeba,
nurmc moabadi yofila am qveyanaze da nurmc _ raminio!
visim upasuxa:
_ Wkuas nu marigeb da moTminebas nu maswavli! rac gind momTmeni iyos, cecxlze
veravin daiZinebs. Cemi sagebeli da TavsasTumali ki agizgizebuli cecxlia. Sengan var
aseT dReSi, ZiZao, es Sen maswavle, ra iyo siyvaruli da mijnurobis koconi Sen aminTe
gulSi. Sen Camagde am ormoSi. axla keTili inebe da Senve amomiyvane aqedan! adeqi, ra-
minTan wadi da Cemmagier ase moaxsene:
yoCaR, moRalatev, ra kargad mogimarTavs avkacobis mSvildi! bunebiT moriels
gavxar, qvac rom dagixvdes win, imasac ukben-Tqo. Sen Tu axali coli SegirTavs, Rmer-
Tma gibednieros, magram mec nu damagdeb uimedod. Tu walkotSi vardi dagirgavs, Rmer-
Tma gixaros igi, magram iqve ayvavebul ias nu daglej-Tqo!
ZiZa rom gorabSi Cavida, gzaSi nadirobidan momavali ramini Semoxvda. kargad ena-
dira. imdeni avaza da ZaRli mosdevda, rom miwaze nemsi ar Cavardeboda. qorebs, ga-
vazebsa* da Sevardnebs kidev haeri aevsoT. raminma ZiZa rom dainaxa, gajavrda. Tavad
xom ar moikiTxa da ar moikiTxa, arc visi uxsenebia, arc _ moabadi da arc _ maravis
qveyana. kuStad uTxra:
_ eSmakis fexo, Seni grZneulebiT aTasjer mogiRorebivar. axla kvlav mosulxar
da ginda, Semacdino. mibrundi da saidanac moTreulxar, iq waeTrie! visis uTxari: ra
ginda Cemgan? RmerTs nu scodav da saiqio sasjels nu imzadeb-Tqo; cols qmarze uke-
Tesi am qveyanaze aravina hyavs. RmerTs ki SenTvis kargi qmari moucia, moabadi Seni qma-
ria da me, Tu ginda, Seni Zma viqnebi-Tqo!
es rom uTxra, gamwyralma cxens maTraxi hkra. ZiZa mobrunda da maravSi wamovida
mtirali da gulkvamliani. ZiZa rom aseT xasiaTze iyo, visi ra gunebaze dadgeboda, Ta-
vad mixvdebiT.

mwuxarebisagan visis dasneuleba

visi avad gaxda da loginad Cavarda. misi sasTumali yviTeli vardiT gegonebodaT
savse, iseTi feri edo. didebulebis colebi sanaxavad modiodnen, gars Semousxdebodnen
da marCielobdnen, neta ra Wirso? zogma zafra Tqva, zogma _ grZneulTagan moCxi-
buloba. rac ki qveyanaze kargi eqimi da varskvlavTmricxveli iyo, Tavze daaxvies. ve-
ravin veraferi gaugo. visi ki TavisTvis ityoda:
_ me gulSi cecxli imitom mikidia, rom ramini kvesia da me abedi var. Cemi wamali
sxva araferia, Tu ara sikvdili. raminma sxva qali Seiyvara da me cocxali rogorRa
unda viyoo?!
Semdeg Tavisi mwignobari miSqini daibara (romelmac maTi saidumlo Tavidanve ico-
da) da uTxra:
_ ginaxavs, miSqin, an gagigonia raminiviT gamwiravi Seyvarebuli? frCxilze Tmis
amosvlas davijerebdi, magram misgan aseT Ralats ki _ ara. welSi gamtexa raminma. gana

357
SeiZleba, kacma kacs amaze uaresi uqnas: jer wavida, me gamwira, coli SeirTo da am
saqmis samaxaroblo werili momwera?! Semdeg ZiZa rom gavugzavne, quSad daxvda, agina
da Sin rom ar SeupatiJebia, ise gzidan gamomibruna, TiTqos manamde igi arc cnobodes
da Cems sabralo ZiZas mis gamo Tavs aTasi Wiri da faTeraki ar gadaxdomodes. miSqin,
Sen frTxili da sityvamimxvdari kaci xar. ramins werili mimiwere! Tu Seni keTili
eniT mas ukan damibruneb, sikvdilamdis Seni msaxuri da mxevali viqnebio.

visis pirveli werili raminisadmi

es werili mierTvas amwvanebul kviparozs gamxmari naZvisagan; axalSen walkots _


aoxrebuli baRisagan; gamwiravsa da upiros _ siyvarulis sikvdilis dRemde momtanisa-
gan; morWmulsa* da gazuluqebuls _ dasawylebulisa da dabeCavebulisagan.
ici, ramin, rom wuTisofeli cvalebadia? kaci zogjer sneulia, zogjer kidev _
janmrTeli. bolo mainc sikvdilia da kacze imis mixedviT imsjeleben, Tu am qveyanaze
man rogori saqmeeebi akeTa. Sen TviTon kargad mogexseneba, Cven orSi vina varT marTa-
li. me xom siwmindiT cis nams vgavdi da siturfiT _ vardis furcels. am qveyanaze
arc erT mamakacs ar hqonia bedniereba, CemTan gulis neba epovna. Sen damige me uwrfe-
lobis maxe da Sen Camagde am ormoSi. usindisov! Seni fici wyaliviT daudegari da qa-
riviT warmavali yofila. agre giTqvams: mificavs da visis aRar Seveyrebio. Sen ar
iyavi, rom meficebodi, sanam pirSi suli midgas, ar gagSordebio? romeli fici davije-
ro? me igive visi var, piri mzes rom migavs da Tma _ muSks*; me igive visi var, saxiT
ori kviris mTvares rom vgavar da tuCebiT _ ukvdavebas. me Senze ukeTess bevrs viSov-
ni, magram Sen CemisTanas versad hpoeb.
nu iqm, ramin, Torem erT dRes Sens saqciels rom inaneb, visisagan patiebas veRar
eRirsebi;
nu iqm, ramin, Torem Seni coli guli rom mogyirWdeba, vera xerxiT visis ver
daibruneb;
nu iqm, ramin, Torem isev CemTan moxval da tiriliT Cemi darbazis zRurblze
daiwyeb zluquns!
Sen CemiT da Cemi tuCebiT gaZexi da Seni coliT, guliT, ar gaZRebi?!
Se sawyalo, erTi xe viSoveo, trabaxob, da es ar ici, rom mTeli walkoti dakar-
ge.

visis meore werili raminisadmi

cis Svidive sfero qaRaldad rom mqondes, yvela varskvlavi rom mwerlad myav-
des, Ramis haeri melani iyos da qviSaze mravali asoebi gamovsaxo, Senma mzeman, Cems
Sendami survilis naxevarsac ver gadmogcem.
Sengan moSorebuls Zili aRara maqvs, ramin, da Tu dameZina, Tvalwin Seni saxe
midgas. Sen rom isariviT swori Cemi tani gaxsovs, igi sul Senze fiqrma moRuna. ise
var daleuli, rom mnaxvelebi Cems loginTan roca movlen, ver mpouloben da buzRu-
neben: Cveni avadmyofi aq ratom ar aris, sanadirod xom ar wasulao? aqamde Cemi kvne-
siT Tu xvdebodnen, rom kidev cocxali viyavi, axla kvnesac aRar SemiZlia. erTi xeiri
ki maqvs Cemi agre yofnisagan: sikvdili rom movides da mTeli weliwadi meZebos lo-

358
ginSi, ver mnaxavs, agre var daleuli. Tumca Cemi mteri da mosisxle xar, rom mnaxo,
Segebralebi.
meubnebian: sneuli xar da mkurnali eZebeo! ra ician imaT, rom swored Cemi mkur-
nalisagan var sikvdilis piras misuli. da mainc, ramin, ara var mTlad imedgadawu-
ruli, ara mgonia, RmerTma Cemi elvare mze kidev ar maCvenos. am werils Tu waikiTxav
da mainc ar Segecodebi, marTla gulqva da daundobeli yofilxar.

visis mesame werili raminisadmi

moucileblad Cemgan sagonebelo, Tumca Sen Seni sibriyviT gamwire, me fiqrebidan


mainc ver giSoreb, ufro tkbilad magondebi da ufro xSirad gixseneb. manamdis gdev da
gemudarebi, sanamdis Cems simarTlesa da Sens usamarTlobas Sen TviTon ar aRiareb.
mzes an mTvares rom Sevxedav, Seni pirisaxe magondeba; sadac kviparosis xes da-
vinaxav, Seni tani damidgeba Tvalwin; sadac vardsa vpoveb, Seni Rawvebi mgonia da vkoc-
ni xolme; zogjer Senze sayvedurebs Senve giyvebi. sizmrebSi rom meferebi, mRviZares
ra dagiSave? fxizeli geZaxi, gixmob da ar modixar CemTan, magram rom dameZineba, ma-
SinaTve CemTan gaCndebi. esec saqmea Tu ara! beds vumadli, _ ZilSi mainc xom gxedav!.

visis meoTxe werili raminisadmi

egre metyvian: viso, nu kvnesi! erTi gautaneli sayvarlis gamo ase ratom iklav
Tavs! kacs Seyvarebuls ara daaviwyebs ra axali Seyvarebulis gaCenis garda, Sen kidev
raminze ukeTesi Seyvarebulebi ar dageleviano! vinc amas meubneba, man ar icis, rom
vardiswyali rac ginda wminda iyos, wyurvils wyaros wyali ufro klavs. Sens nac-
vlad guli vis mivce, ramin, roca igi mTlianad Sen gaqvs waRebuli da me misgan na-
wilic ar damrCenia?! am qveyanaze kacma SeiZleba yvelafris magieri iSovos, magram su-
li Tu waarTves, suls ra unda Seunacvlos? Sen ki Cemi suli xar. rac Sen gageyare,
mas aqeT piri ar damibania da tanisamosi ar gamomicvlia, _ Seni surneleba rom aqvs
SemorCenili, ar minda, is davkargo. Cemi guli funduksa* hgavs, Sig Seni siyvarulis
qaravani dgas da Tu man adgili ar dacala, sxva Sig viT daeteva! nu sulelob da Cems
sanacvlos sxvas nu eZeb, qveyanaze saSeno qali Cems garda aravinaa, da verc me vipovi
sadme Sens sanacvlos! ra vuyoT, rom Sen nebieri wiTeli vardi xar da me _ Seni si-
SoriT dazafruli yviTeli baia. baRSi xom sxvadasxva feris yvavilebi unda examebodes
erTmaneTs!

visis mexuTe werili raminisadmi

Seyvarebulis ganSorebas araferi sjobs, Tu masTan Sexvedris imedi gaqvs. guls


ase vetyvi xolme: moiTmine da samagierod misi dabrunebiT ixare-meTqi! kaci iadons mTe-
li weliwadi zrdis da eloliaveba, raTa wlis bolos misi tkbili xma gaigonos. mez-
Rvaurebi gaixsene, gulo, isini gansacdelsa da SiSs imisTvis aZleven Tavs, rom bolos
raime sargebeli naxon-meTqi!

359
Seni siyvaruli Cems gulSi mudam xarobs. bzis xesa hgavs igi, zamTar da zafxul
rom mwvanea. dRe da Rame vtiri da amis meti araferi SemiZlia. gzaze vzivar da gam-
vlel-gamomvlelT Sens ambavs vekiTxebi. isini kidev buzRuniT meubnebian: ras kiTxu-
lob am raminis ambavs, xom xedav, rom ar gibrundeba eg Seni ramini, misi imedi gulidan
amoigdeo! magram me mainc gulSi Seni naxvis imeds vinaxav.

visis meeqvse werili raminisadmi

iyo dro, ramin, ase Tavgasuli da ampartavani ar iyavi da ase mware-mware sit-
yvebs ar ambobdi. ase miukarebelic ar maxsovxar. minaxavs, roca amoioxrebdi, Seni ox-
vra haers aSavebda. gaixsene, gana maSin me SenTvis iseTi viyavi, rogorc axla Sen Cem-
Tvisa xar? axla jamSid* mefeze ufro morWmulxar. ratom xar CemTvis naRveliviT
mware, roca sxvisTvis egre tkbili xar? axla Sen piri gazafxulsa gigavs da Rawvebze
wiTeli vardebi giyvavis, magram esec gaxsovdes, Semodgoma rom dadgeba, is Seni vardebi
daWknebian! nu mizam, ramin, iseT rames, rac me SenTvis ar miqnia da verc vizamdi, rad-
gan me SensaviT gamwiravi da daundobeli guli ara maqvs! mzesaviT maRali rom iyo, sa-
Ramos mainc Caesvenebi. me siyvaruls vaRviveb, Sen _ mtrobas; me cecxls vaZliereb, Sen
ki am cecxlze wyals asxam. araSs* imitom aqeben, rom isari saridan maravSi mouwvde-
nia. Sen gorabidan maravSi waramara isvri Sxamian isrebs da me zed gulze masob. gmi-
robis saxeli araSs ki ara, Sen gekuTvnis, _ Sen asi ejiT* ufro Sors isvri isars.
mikvirs, aseT dReSi gyavar da mainc rom ver gelevi! albaT an rkina var, anda _
qva, Torem imis gaZleba, rasac me vuZleb, rogor SeiZleba! meubnebian: `nu tiri, Torem
amdeni tirilisagan, xom xedav, ras daemsgavseo! maT aviwydebaT, rom nayofs wvima amrav-
lebs, egebis Cem cremlebs is Sedegi hqondes, rom Cemi Seyvarebuli moiyvanos.

visis meSvide werili raminisadmi

mSveniero, wamdauwum mosagonaro! ase naCumaTevad rom gaiqeci da aq ucxo xalxSi


marto damagde, ra ifiqre? axlac rom iq SenTvis morWmiT* zixar da me aseT sacodav
dReSi gyavar, Sengan dakodil gulze malamos rom ar madeb, ra Wkuas emsaxurebi, Rmer-
Tis mainc ar geSinia? me Wirad is ar meyofoda, rom wamixvedi, axla esec zed damisar-
Te, viRaca qali mamjobine da colad SeirTe. Sen is ara xar, Cemi siyvaruliT gaxele-
buli rom iyavi da Cemi naxva ise gsurda, rogorc irems _ wyarosi? me igi ara var,
romelmac sicocxle mogeci da bedniereba ra aris, gaswavle? maS Sen isev is Tu xar
da mec _ isev is var, ratom gamiorguldi? getyoba, SeWirvebis zRvaSi iRrCobodi da
misi Relva aqeT-iqiT gaxeTqebda. Sen sxva coli imitom SegirTavs, rom damaRrCvali ka-
ci, oRond gadarCes da, rac xelT moxvdeba, imas CaeWideba. ar mikvirs Sengan es saqme,
zogi kaci sufraze tkbil saWmels xels ar akarebs da Zmrians etaneba. maSin Rvinis
sma gsiamovnebda da axla naRvinevze Rvino aRar ginda, magram xom ici, rom namTvra-
levis wamali Rvinis meti araferia, amitomac meore dilas gamoyolilze isev Rvinos
svamen.
Sen mze xar da me _ mTvare, amitom orive ukunisamde erTad unda viyoT. Sen is nu
mogatyuebs, rom ase momSordi da mzesaviT anaTeb! sinaTle Sen Cemgan gaqvs da sadac ar
unda waxvide, bolos isev CemTan moxval. gulmagaro, adeqi da wamodi! nurc me maRoneb

360
amdens da nurc Sen ityueb Tavs! siyvarulis xe Tu mokveTe, gulTa SeerTebiT igi isev
daamyen! _ xom ici, namyeni ukeTes nayofs isxams.

visis merve werili raminisadmi

gazafxulis mawvimaro Rrublebo, modiT da tirili Cemgan iswavleT!


Cemi guli faTerakSia gabmuli da moTminebas misTvis SeuTvlia: me samoTxis Sto
var da Sen jojoxeTSi rad damrgeo! me moTminebis Rone ara maqvs, amitom daTmenas arc
vcdilob da igi arc mwadia. me Tu uSenod gaZleba meqna, maS orguli da moRalate
vyofilvar. Cemi sicocxle da Tavi SenTvis maqvs mibarebuli da, Sen ici da Senma Rmer-
Tma, rac gwadia, is uqeni maT! Cemi tiriliTa da kvnesiT mezoblebic Sevawuxe. mijav-
rdebian: nu tiri, moiTqvi suli, Senc moisvene da Cvenc mogvasveneo! rogor moviTqva
suli, rogor movisveno, rodesac Seyvarebulma damagdo da axla uimisod ise var dar-
Cenili, rogorc mecxvareebis mier velze mitovebuli cecxli.
ramin, am zomamde mainc rogor gamimete, gulma rogor giqna Cemi ase gaubedureba?
Cems ZiZas Sen SviliviT ar uyvardi? Cemi mizeziT isic ratom gaamware?
vamTavreb am werils, Tumca Cemi saCivris measedic ar miTqvams. SenTan Civils
mainc ra azri aqvs, _ Cems saCivars bolo ar moeReba da Cems saTxovars Sengan asru-
leba ar eRirseba. waval da mas Sevexvewebi, romelic Tavad xedavs yvelafers, kari ro-
melic man damiketa, TviTonve gamiRos.

visis mecxre werili raminisadmi

Tvalcremliani da pirdayviTlebuli RmerTs vemudarebi: he, dambadebelo, dausaba-


mov, mowyaleo, nebiero, maRalo da mdabalo! Sena xar uRonoTa Rone, Sena xar gaWirve-
bulTa Semwe da vnebulTa mowyale. Cems saidumlos sxvasTan veravisTan vityvi, Sen gex-
vewebi, _ Sen ici Cemi gasaWiri da Senve gTxov, mixsna misgan! moaqcie is gulqva Cemken;
moagone mas Cemi siyvaruli da saCemod moulmobiere guli; Sen daicavi, RmerTo, igi
yovelgvari faTerakisgan da Cems mijnurobaze met Wirs mas nuRar miscem! Cemi dReebi
mas Semate, _ misgan moSorebuls me mainc rad minda sicocxle!
Cemi guli salams moaxsenebs im tannakvTians, romelsac rkinis guli uZevs mker-
dSi; salams moaxsenebs im iagunds, romelsac ocdaTormeti margalitis marcvali aqvs
acmuli; salams moaxsenebs im mocinare vards, romlisgan me niadag mtirali var.

visis meaTe werili raminisadmi

he ficis gamtexo da matyuarav! Seni siavisagan iseTi Wiri maqvs gadaxdili, rom
aTasjer sikvdili minatria. rac Sen CemTvis avi giqnia, samagieros RmerTi gadagixdis!
magram egec icode, ramin, rom marto CemTvis ar giqnia Sen cudi, Seni TavisTvis ufro
migiyenebia vneba, radgan Tavi mTeli qveynis saarakod giqcevia.
Senze ase daweren: fici gatexa, Zveli moyvare gawira da axali mteri daimoyvrao.
ase rom zurgi gvaqcie, sad ipovni CemsaviT guliT moyvarul satrfos, mSobeliviT
lmobier moabads, xorasaniviT saamur qveyanas da maraviviT didebul qalaqs? moabads

361
mxolod saxeli hqonda xelmwifisa, Torem sinamdvileSi Sen iyavi qveynis patroni. misi
saganZuri me mebara da rac masSi inaxeboda, yvelaferi Sen gekuTvnoda. saukeTeso cxe-
nebs aravin gikavebda, avazebi, qorebi da ZaRlebi Seni iyo. yvelafer amas xeli hkari.
vin qna gonierma, rac Sen Caidine? erTi vardi arCie mTels walkots!
adinam werili aiRo da gzas gaudga. or kviraSi maravidan gorabSi Cavida. visi ti-
roda: netav, Tu waikiTxavs Cems werils ramini? netav, gaigebs, ra cecxli minTia
gulSi? netav, Sevebralebi da pasuxs maRirsebs? imeds momcems da guls damiamebs? ra
vqna, Seyvarebuls amaze meti ra daemarTeba, rom dRe da Rame werilis molodinSi iyo-
so!

raminma visis siyvaruli gaixsena

raminma erT xans gulisTan, Tavis colTan, rom dahyo, masTan cxovreba moswyinda,
raminis siyvaruli xarb kacs hgavda. sanamdis fxizeli iyo, satrfo undoda, rom daT-
vra, misi survili aRar hqonda.
erT dRes gazafxulis pirze velad gavida. buneba ayvavebuli iyo. erTma kacma iis
kona moarTva. raminma iis kona rom dainaxa, is dRe moagonda, visis rom Sehfica, Seni
siyvaruli yovelTvis meqneba da arasodes giRalatebo. xom gaxsovT, visma mas iis kona
rom misca da uTxra: sadac axalSemosul ias dainaxav, es fici moigone, ase lurji da
TavCamogdebuli iyavi, Tu Cemi fici gatexoo! ramins es fici rom moagonda, sawuTro
daubnelda. Tvalebi cremlebiT aevso da TavSi xeli irtya, es ra miqniao!
visis siyvarulma isev mouara. mze Rrublidan rom gamova, ufro ikbineba. gzas ga-
dauxvia, cxenidan Camoxda da xmamaRla tirili daiwyo:
_ es ra qeni, gulo? gorabs Camodi da fici gatexe. coli SeirTe da visi gaswi-
re. vnanob, rom mogismine da Cemi sadave xelSi mogeci, ra vqna, Cemi sulis wamRebisagan
Sendoba rogor viTxovoo?
am dReSi rom iyo, misi simamri rafedi wamoewia. yuri miugdo da radgan ramini
xmamaRla moTqvamda, yvelaferi moismina. raminTan mivida da uTxra:
_ cxenosanTa gvirgvino, mgloviaresaviT gamoiyurebi. ra gaqvs satirali? Tavad
xom yvelasaTvis sanatreli ymawvili xar, Zmac iseTi didi xelmwife gyavs, rogoric
Sahi moabadia. meti ra ginda! umizezod nu uCivi beds! _ usamarTlo wuwuni RmerTs
wyinso.
raminma simamrs ase upasuxa:
_ Cemi Wiri ar ici da imitom meubnebi ase. gorabi Seni qalaqi da samSobloa, ir-
gvliv naTesavi da axlobeli gaxvevia. CemsaviT yaribad* ki ara xar aq. Seni sul mSurs:
saidanme rom dabrundebi, coli, Svilebi da maxloblebi Semogegebebian xolme da xarT
jaWviviT erTmaneTze gadabmuli. me aq arc naTesavi myavs da arc moyvare. iyo ki dro,
eseni rom mec myavda da maTSi rom vxarobdi. ra saamo iyo misi nazoba, wyroma da ne-
bieroba! ra saamo iyo Cveni moqceva erTmaneTisadmi, zogjer lmobieroba, zogjer si-
quSe, zogjer wyroma da zogjer ymawviloba, zogjer sicili da zogjer tirili! Tur-
me ra tyuila vuCiodi beds masTan yofnis dros, ubeduri da sabralo var-meTqi, rom
vambobdi, ubeduri da sabralo axla varo!
rafedma, nadirobidan rom dabrunda, yvelaferi, rac naxa da moismina, Tavis
asuls, gulis, uambo:
_ ramini av sulsa hyavs Sepyrobili. Seni siyvaruli daagdo da kvlav visi gaixse-
na. rac gind pativi sce, mainc Sxamiani gvelia. man visis uRalata da Sen gierTguleb-

362
da?! xom icodi, ra kacic iyo, ratom gahyevi colad?! magram aseTi yofila, Svilo, Se-
ni bedi da awi fuWi saubari CvenTvis usargebloao.
am laparakSi ramini SemoeswroT. daRvremili iyo da dana pirs ar uxsnida. misi
coli guli win ujda. guli, rogorc yovelTvis, im dResac lamazi da momajadoebeli
iyo, piri savse mTvares ugavda. magram ramini mas yuradRebas arc aqcevda, axla mas visi
enatreboda da mis iqiT Tu rame arsebobda, arc axsovda. imaze fiqrobda, Tu visis ro-
gor da ra piriT Sexvdeboda. visis axla hgonia, me Cems colTan viSveb da is ki ar
icis, misi siyvarulisa gamo gulSi ra cecxli minTiao.
gorabidan saswrafod gaqceva gadawyvita da axla gulSi imaze fiqrobda, Tu ro-
gor moeba am saqmisTvis Tavi. sxva gza ar iyo, marto unda gaparuliyo ulaSqrod da
uamxanagod. magram marto siarulic saSiSi iqneboda, gzebi Tovls Seekra, wylebs fo-
nebi moeSalaT, manZili Sori iyo. Zneli da faTerakiani gza edo win, magram es gza ise
ar afiqrebda, rogorc visis wyroma. icoda, rom igi ar Seundobda. visis mzis msgavsi
pirisa da grdemliviT magari gulis meSiniao _ fiqrobda daRonebuli.
yvelgan Cemi ambavi ismis da yovel qveyanaSi me maxseneben. qalaqSi Cemze simRerebs
mRerian, velze mecxvareebi Cemi ambebis moyoliT iqceven Tavs, qalebi Cemi da visis Se-
saxeb Woraoben, kacebi bazarSi Cemze ybedoben da ymawvilebi SukebSi Cemze SeTxzul
simRerebs mRerian. me piri siberisken miqnia da siyvarulisgan kidev ver gavmZRarvar.
Cemi tolebi TavianT col-SvilSi xaroben da rac undaT, imas akeTeben, zogjer cxens
kazmaven, zogjer abjars isxamen, TamaSoben, nadiroben da erTobian. zogi mecnierebas
aris gamokidebuli. me ki arc aq gamixarebia Tavi da amdeni ficis gatexisaTvis sikeTes
verc sasufevelSi movelio.
ucbad wamodga da gareT gamovarda, cxens moaxta da, jabani kaci brZolis velidan
rom gamoipareba, ise gamoiqca gorabidan maravSi.
gzaze visis mwignobari adina Semoxvda. TiTqos visi enaxos, ise gauxarda ramins
adinas danaxva. mxiarulad moikiTxa. cxenebi miabes da mwvaneze Camosxdnen. adinam moax-
sena, Tu risTvis iyo wamosuli, visis werilebi miarTva da niSnad gamotanebuli ra-
minis satrfos perangi da Tavsaburavi win daudva. raminma rom visis niSnebi dainaxa,
guli wauvida. gonze rom movida, werilebi waikiTxa, werilebsa da perangs xan pirze
daidebda, xan _ mkerdze. isev dakarga goneba. azri rom moikrifa, visis sapasuxo we-
rili miuwera:
codvili var da SenTan Sexvedris meSinia. vai Tu is miyo, risi Rirsic var! Tum-
ca mtrobis eSmas pirvelma Sen uxme da Sen Semaguliane am SecodebisaTvis, neba Senia,
rac gwadia, is miyavi! me mxolod imas getyvi, rom rac mogSordi, TiTqos veSapis xa-
xaSi viyav momwyvdeuli, ise vgrZnobdi Tavs, amis mowmed gayviTlebuli Rawvebi meyofa
da moficrad _ cremliani Tvalebi. daviviwyoT warsuli da Tavidanve SeveguoT erTma-
neTs. Seni sixaruli uCemod ar iqneba da Cemi netareba uSenod ar gamova. Seni wamwa-
mebis isari da Cemi xmali erTad unda iyvnen da maSin mteri Cvenze ver gaixarebs. Seni
werili gzaze Semomxvda da mokle pasuxsac saCqarod giwer. werils mec ukan movyvebi.
adinam werili aiRo da saswrafod maravSi mobrunda. raminic mas mihyva, erTmaneTs
erTi dRis savaliT Soravdnen.
Tumca mijnuroba Wiria, ori netareba mainc axlavs: erTi, werilis mosvlis mo-
lodini da meore, SeyvarebulTan Sexvedra. visic ase iyo, yoveldRe moeloda adinas
mosvlas da raminis ambavs. adina Soridan rom dainaxa, ase gauxarda, TiTqos TviTon ra-
mini Camosuliyo. mociqulma yvelaferi wvrilad moaxsena da isic axara, sacaa TviTon
raminic gamoCndebao. visis is daemarTa, rac ramins mouvida, Seyvarebulis werils xan
pirze idebda, xan _ mkerdze, xanac kidev guli misdioda.
meore dRes abanoSi Sevida, moikazma, Tvalmargalitiani kaba Caicva da Tavze gvir-
gvini daidga. mTvare dabnelda misi siturfisagan. misi Tmis kululebi zangTa laSqari

363
iyo, misi tuCebi aTasi qalaqis sneulebs wamlad eyofoda. sayvarlis molodinis cec-
xlSi iwvoda da moTmineba dakarguli hqonda. banze idga da gzisaken iyureboda. mous-
venrobisagan erT adgilze ver Cerdeboda da ise xtunavda, rogorc marcvali cxel
kecze. SeRamda da ramini mainc ar Canda. dawva, magram ar daeZina, TiTqos leibad ekali
da birki geboda. mamlis yivilis Jams cotaTi miTvlima, magram maSinve yviriliT ze wa-
moiWra. ZiZa mivarda, ra mogividao?
_ ramini vnaxe sizmarSi. xeli momkida da miTxra: SenTan malulad movedi, mtre-
bisa meSinia, isini Sen Cemgan gicaven. moibrune Cemken guli, nuRar miwyrebi, Seneburad
vnebianad momexvie da Seni tuCebis kocniT ukvdavi gamxadeo.

raminis Camosvla maravSi

raminma rom Soridan maravi dainaxa, guli auCqrolda. RmerTs madloba Seswira da
mSobliur qalaqs Soridan ase mimarTa:
_ tkbilo maravo! xelmwifeTa sajdomo, damwuxrebulTa gamamxiarulebelo, Rarib-
Ta gamamdidrebelo, mzis samyofo, mTvaris sadgomo da Cemi gamaxelebeli satrfos dar-
bazoo!
Tavis qveyanasaviT kacs sxva mxare ar eameba, pirveli siyvaruliviT guls araferi
efoneba.
ramini visis koSks miadga.
visis guSagi daeyenebina raminis momlodined. guSagma igi Soridan icno Tu ara, ma-
Sinve Zirs Camovida da ZiZas acnoba. ZiZam visis axara:
_ movida mudam sagonebeli Seni lamazi xelmwife. saSeno daria. gaixare! aqamdis
Rame sibneliT Sens Tmas hgavda, axla ki Seni piris msgavsad ganaTebulao!
visim ZiZas sTxova:
_ SahinSahs Zinavs, magram meSinia, vai Tu gvigrZnos da gamoiRviZos! RmerTs ga-
ficeb, Sedi da Zili Seukari, raTa didi xani ar gaeRviZoso!
ZiZam moabads ise Seuloca, qveyanac rom daqceuliyo, verafers gaigebda.
Semdeg visim kuSti saxe daiyena da sarkmelTan dajda. ramini rom dainaxa, guli
gaunaTda, magram ar SeimCnia, ramins arc miaqcia yuradReba da cxens uTxra:
_ spilosaviT Zliero merano! SviliviT miyvardi da givlidi, oqros bagaze abre-
Sumis avSariT myavdi dabmuli. ganebivrebdi. ratom wamixvedi da axori ratom damigde?
sxva axorebsa da bagas ratom daxarbdio?
raminma ra dainaxa, ujavrdebodnen, visis mudara dauwyo:
_ Cemi gulisa da gonebis wamRebo, ratom mimalav pirs? me Seni ramini var da Sen
visi xar, Cemi patroni. me igive var, romelic adre ginaxivar, Senc igive ara xar? am-
deni xnis ganmavlobaSi Senze fiqriT erTi dRe ar damisvenia da erTi Rame ar damiZinia.
Cven erTmaneTTan mociquli ar gvWirdeba. var damnaSave. alvis xes tirifi vamjobine da
patiosan Tvals qoTnis natexi varCie. patiebasa gTxov, moibrune Cemze guli, me cudi
vqeni, Sen kargiT gadamixade! codvili var da Cems saqciels vnanob. Tu Cems mudaras ar
Seismen, aqve Seni karebis win movkvdebi. marto me ar dammarTnia aseTi saqme. Seumcdari
vin ar yofila: berebi Secodaven xolme, filosofosebi Secdebian, mali cxeni waiqceva,
basri xmali dablagvdeba, mec faTerakad Sevcdi da Sendobasa gTxov, bolosdabolos
Seni stumari var, stumars yvela pativs scems da Senc karSi nu gamagdebo!
lomiviT ganrisxebulma visim upasuxa:
_ wadi, ramin, da Cemi imedi gulidan amoigde! viTom arc me micnob da arc odesme
maravi ginaxavs! erTxel momaRore da qveyanaze Tavi momWeri. axla kidev ginda, es Seni

364
avi saqcieli gaimeoro. magram ukve veRar momatyueb, iseTi fici gatexe. wadi da ege-
Tebi Sens colTan ilaparake! me Cems moyvarul qmars, Cems xelmwifes veRar vuorguleb.
SensaviT moRalate ki ar aris. axla, venacvale mas, smad zis da me melodeba. meSinia,
Zebna ar damiwyos da ar Sevawuxo. isic meyofa, rom Cemi siyrme Sens siyvarulSi cudad
wavaxdine da xelT qaris meti ara SemrCa ra. gabrundi ukan, aq tyuila mosulxar. Sua-
Rame gadasula, civi qari qris da ori mtkaveli Tovli Zevs; ar gacivde da ar mokvde;
RmerTma Sens colTan, gulisTan, Zili da wola gaamoso!
Tovda, rogorc SeeZlo. ramini am TovlSi gaunZrevlad idga, sveli tansacmeli
tanze ise Sehyinoda da gamagreboda, kacs rkinisa egoneboda.
visi sarkmels moscilda da tirili auvarda:
_ iseTi Tovli da yinvaa, rom karSi ki ara, Sin iToSeba kaci. Rrubelo, Seanele
Tova da Cemi ramini Seicodeo!
Semdeg isev mivida sarkmelTan da raminis cxens gauba saubari:
_ Sen me SviliviT miyvarxar. ar minda, aseT Tovlsa da wvimaSi iToSebode, magram
me nu memdurvi, avi amxanagi gyavs da misgan gWirs es ambavi. Seni bralia, ar icodi ga-
na, rom dasveneba da mgzavroba karg kacTan unda? wadi da axori* da sakvebi masTan Zeb-
ne, visTvisac me migitovebivaro!
Semdeg ramins mimarTa:
_ wadi, ramin, ukan gabrundi! rasac me Sen axla giSvrebi, imis sanacvloa, rac Sen
CemTvis gagikeTebia. radgan Zveli sayvareli ar gwyalobs, axal gulis swors ealerse.
Zveli drahkani* da Zvirfasi Tvalia, kargi romaa, Torem Seyvarebuli axali ufro
tkbilia.
dagaviwyda, werili rom momwere, maTrie da magine? CemTan Sens garda aravin wo-
lila, Sens garda me sxva siyvaruli ar miZebnia, Sen kidev ase gadamixadeo.
daRonebulma raminma upasuxa:
_ Seni ena da guli erTmaneTs ar emowmebian. me Tumca metad Segcode, Cemdami ase
mopyroba mainc ar gmarTebs! samoTxeSi myofma adamma Sescoda RmerTs da me rom Sem-
Sloda, ra gasakviria, mec xom misi tomi var?! Secodebas Sendobis garda sxva wamali
ara aqvs. meyo, rac damsaje. me Tovlsa da buqSi vdgavar da Sen kidev Sebraleba arc
gifiqria. guli qvisac rom mqondes, Sens siSores mainc ver gauZlebso.
visim miugo:
_ ramin, Sengan moyenebul Wrilobas Seni siyvaruli Cemi gulidan ise gauZevebia,
rom misgan kvalic ar darCenila. Senc ici, ramdeni WirisTvis gamiZlia Sens gadamkides.
Sen riTi gadamixade? rasac daTesav, imas moimki. sxva xom mamjobine? Sen mas Seeferebi
da igi Sen Segferis. waxvedi, orbiviT mZors miaZexi da axla ukan brundebi? gautane-
lo! cxeni gayide da nacvlad viri iyide, ra kargad ivaWre! me Sen irmis momnadirebeli
lomi megone, Sen Turme beri mela yofilxar, aTasi xrikiT kurdRlis Zlivs Sempyro-
beli. rad dadgi Rvinis Wiqa da xelT Zmris Tasi rad aiRe? is ar meyofoda, rom da-
magde, viRac gombio SeirTe da gasamasxrebeli werili gamomigzavne, es ar meyofoda-
meTqi, geubnebi, ZiZa rom ase Seuracxmiyavi da upatiod ukan gamomigde! me wminda wyaro
var, romelsac damewafe da wyurvili rom moikali, Sig miwa Caaqcie. axla isev mogwyu-
rebia da wyurvilis mosaklavad kvlav momadeqi.
raminma egre upasuxa:
_ Cinuro yvavilo, naTqvamia, wuTisofeli wisqvilis dolabiviT brunavso. RmerTs
ase dauwesebia: zogjer cxela, zogjer civa. Cvenc sawuTros Svilebi varT. survilis
xelSi guli uZluria, kaci sawadels rom eweva, maSinaTve gaZReba. mec kaci var da erT
saqmeze Jamma ar damayena. rom mivdiodi, megona, uvisobas moviTmendi. megobrebma Semago-
nes: Zvel siyvaruls axali mijnurobiT dajabnio. mec maTi rCeviT wavedi gorabSi*, To-
rem, Senc ici, Cemi Tvalis sinaTle Sen iyavi da xar. rogorc mwyurvali _ wyals, me

365
Seni piris niSans daveZebdi. am ZebnaSi rom viyavi, guli Semomxvda. guli vards niSnavs
da vifiqre, Tavisi sexniis msgavsad saTno iqneba-meTqi. amiT SahinSahs didad vasiamovne.
magram uSenoba me ar SemeZlo, davkari fexi da Senken gamoviqeci. Sena xar Cemi mteric
da moyvarec, _ avic Sengan damemarTeba da kargsac Sengan movelio.
visim, mtiralma, ramins ase upasuxa:
_ kargi, ramin, damijerebia Seni tyuilebi: Cemi piris niSans eZebdi da imitom
Seiyvare guli, uCemod Seni cxovreba tanjva iyo da sxvasTan imitom nebivrobdi. es
miTxari, is damamcirebeli werili ratom gamomigzavne? ZiZas aseTi Seuracxyofa rad
mimiyene da ZaRliviT ratom gamomigde? Sen wyali xar da me _ cecxli. wyali da cec-
xli erTad rogor moTavsdebiano!
raminma lmobierad dauwyo:
_ Senma wyromam ornair sikvdils gadamaxeda. ori Rame midgas: erTi sibnelisagan
da meore _ Seni risxvisagan. Cemma cxenma mainc ra dagiSava? CemTvis Tu sajdomi da sa-
gebeli genaneba, amisTvis mainc gamoimete cota bze da qrTili! viTom me arc micnob,
erTi vinme ucxo stumari var, stumars cxeni daubinave! da kacma rom Tqvas, Cvens So-
risac ra moxda aseTi? sisxli Cven ar gvmarTebs erTmaneTisa da Zveli mtrobac ara
gvaqvs. me arc iseTi var, rom Tovlma da sicivem SemaSinos. aqedan fexs ar movicvli.
Tu movkvdebi, SenTvis sikvdili ar mercxvineba. hoi, zamTris buqo, moumate yinvasa da
Tovas, raTa, rac SeZleba, Cqara aRmomxdes sulio!
visim upasuxa:
_ Seyvarebulis gamwiravo, Seni utvino TaviT gadaeyare am faTeraks. risTvis mo-
sulxar am qalaqSi? maravSi Sen saxli ara gaqvs da moyvrebi ara gyavs. tyuila nu dga-
xar am Tovlsa da yinvaSi. girCevnia, isev Sens cols, gulis, daubrunde! es darbazi Sa-
hi moabadisaa. igi stumarTmoyvare darbazi kia, magram stumrisaTvisaa aseTi da ara _
axlobelTa SemarcxvenelisaTvis. Sen moabadis sasaxleSi rogor Semogiyvano, roca sa-
dac dgaxar, iq dgomis Rirsic ara xar! Tovlio, ambob. saxlidan rom gamoxvedi, ar
icodi, rom zamTari iyo da Tovli da buqi iqneboda? roca nebierad iyavi da xarobdi,
maSin ar iyavi Cemi da axla Tovlsa da buqSi rom iToSebi, Cemi gaxdi?
gulgatexilma raminma moaxsena:
_ nametans nu mizam, sayvarelo, meyofa amdeni abuCad agdeba da lanZRva-gineba! me-
tis gaZleba aRar SemiZlia. amaze meti ra damemarTeba, rom meubnebi, sadac dgaxar, iq
dgomis Rirsic ara xaro! quCa gSurs Cems sadgomad? me mivdivar, es gadawyvetilia, mag-
ram ase dasawylebul kacs erTi sikeTe mainc miqeni, saxsovrad Seni Tmis erTi kululi
gamataneo!
visim upasuxa:
_ ramin, xom unda icode, rom Seni siyvaruli me veRar damaCoqebs da naRvels Saq-
ris sitkbo ar miecema. me imas vnanob, es vin myvarebia aqamde, Turme vis gamo vtirodi
da vis movelodi sixaruliT! me axla Senze aRarc metireba da aRarc mecineba. Caqra is
siyvarulis sanTeli. gavZexiT, batono, SenisTana Seyvarebulebisagan. Seni Soridan da-
naxvac ki guls mirevs. yvelaferi gamomecvala: Tvalebi, romlebiTac Sen giyurebdi da
yurebi, romlebiTac Sen gismendi. bednieri axla varo.
ramini mainc ar moeSva:
_ Sen Tavidan ki miSoreb da Sors merekebi, magram me mainc ver gelevi. vici, rom
gZulvar da mmtrob, magram me mainc ver geSvebi. metis Rirsi arca var: Sengan gineba
xams, Cemgan _ qeba, Sengan _ kuStoba, Cemgan _ lmobiereba, Sengan _ gawyroma, Cemgan _
Segueba da Zveleburi siyvaruli. Sengan wyevla kurTxevad mimaCnia da gineba _ mutrib-
Ta* saamo xmado.
visim upasuxa:

366
_ eniT erTs laparakob da gulSi sxva giZevs. gulSi Sxami gaqvs dagrovebuli da
enaze Saqari gayria. geyofa, ramin, rac ufro naklebs ilaparakeb, girCevnia; Senc suls
moiTqvam amdeni ybedobisagan da mec movisveneb Seni yurebisagan! Cemi cxovrebis naxevari
Sengan gabaxebulma da Sercxvenilma gavatare da axla minda, rac dReebi damrCenia, Rir-
seulad ganvvlo. meyo! rac kargi giqeni da gierTgule, sul manane. Senken rom guli
movibruno, gana Sen TviTon ar gagikvirdeba da ar ityvi: es vin yofila, SiSsa da Wirs
erTxel Zlivs gadaurCa da axla Tavisi siregvniT isev gaeba badeSio!
raminma uTxra:
_ nu gamwirav, visi! Seni guli da ena erTmaneTs ar emowmebian. mrisxavdes RmerTi,
Sen isev Zveleburad Zlier Tu ar giyvarde da ar gindodes, Sens gverdiT vijde! magram
esec Cemi bedia, rom gulis gareT aseT rameebs galaparakebs. me aq TovlSi viyinebi, Sen
ki yaryumis* bewvebSi CaTbunebuli zixar da mware-mware sityvebs isvri. Cemi sikvdili
omSi egebis, ficxel brZolaSi da ara _ aq. radgan ar gindivar, arc me gexvewebi. sanam
cocxali var, me Seyvarebuli ar dameleva, Sen ki iyavi aq Sens moabadTan. Sen da Seni
qmari RmerTma mSvidobiT gamyofoT! me ki wavedio.
visim miugo:
_ RmerTma gisminos da keTili gza mogceso!
visi sarkmels moSorda da guSagebs ubrZana:
_ frTxilad iyaviT, ar dageZinoT, cudi amindia da amaRam cixes raime ziani ar
mouvideso!
raminic mibrunda, im TovlSi Zlivs midioda da Tavis Tavs eubneboda: `araferia,
gulo, SeyvarebulT araiSviaTad mosdiT aseTi ram, isini xSirad aRmoCndebian damci-
rebul mdgomareobaSi. axla Wkua naswavli gaqvs da Tu gadarCi, siyvarulis badeSi
mets aRar gaebmebio~.

visis sinanuli

sawuTro kacis bunebas ise abrunebs, rogorc TvalTmaqci _ Tvals.


ramini rom imeddakarguli da Tvalcremliani gaabruna, visi sinanulma Seipyro.
tirili daiwyo, ramini Sin ratom ar SemovuSvio! pirsa da TavSi umowyalod irtyamda
mjiRebs. qviTinebda:
_ Cemi Tavi sakuTari xeliT rad movikali? awi vin Camiqrobs gulis cecxls? es
ra vqeni da vin miSveliso?!
Semdeg ZiZas uTxra:
_ xedav, ra momivida? odesme Tu uqnia vinmes sakuTari TavisaTvis aseTi rame? Cemi
bedniereba karebze momadga da me ki mas xeli vkari. isev Sen unda miSvelo, ZiZav, adeqi
saCqarod da miewie ramins. sadave dauWire, gaaCere da ase gadaeci: vinc erT aseT ga-
nazebas ver gauZlebs, is ra sayvarelia! Tu me Cemi sityvebiT dagamZime, Sen xom gax-
sovs, Seni saqmeebiT rogor SegiWirvebivar-Tqo? aseTi sityvebiT cota xans SeaCere,
amasobaSi mec mogewevi da patiebas vTxovo.
ZiZa saswrafod gamoekida ramins, visic ukan mihyva. Silifad ecva, magram yinvas ar
epueboda, Tovlis fanteli vardis furclebad eCveneboda. ZiZa ramins daewia da SeaCera.
amasobaSi visimac miuswro. sicivisagan ise iyo gaToSili, rom misi tanis siTeTrisagan
Tovli librad Canda. raminTan mivida, TvalTagan cremlis margalitebs ise yrida, ro-
gorc ca _ fantelebs. uTxra:
_ WabukTa lamparo! rogorc Sen axla Cemgan xar nawyeni, ase da ufro metadac vi-
yavi me Sengan guldawyvetili. cxovreba asea. vinmes rom Seebmebi da waaqcev, misganac

367
unda moelode sapasuxo winaaRmdegobas. Sen me msajulad damadeqi da aTas braldebas
miyeneb. magram erTs mec gkiTxav: CemTan ra augi naxe? gana me isev iseTi ara var, ro-
gorsac micnobdi? igiv piri micinis da igive Tval-warbi mamSvenebs, igive kbilebi mi-
kiafebs, igive kviparosiviT tani merweva. Cemganac Seni siyvarulis meti ra gaxsovs? nu
gamwirav!
raminma upasuxa:
_ yoveli RirsebiT Semkulo visi! rac qeni, vnaxe; rac Tqvi, movismine. gorabidan
maravamde Sens Sesaxvedrad am yiameT amindSi grZeli da Zneli gza gamoviare. axia Cemze,
rasac miSvrebi! vijeqi qohisTanSi* CemTvis nebieri da mxiaruli. guli yovelgvari sa-
dardeblisgan azati* mqonda. da yvelaferi es Cemi nebiT davagde. kargi qeni, rom sax-
lSi ar SemiSvi. me rom regveni ar vyofiliyavi, Seni Semosaxvewi ra mqonda! axla gauS-
vi xeli Cemi cxenis sadaves. me ki ar genazebi, marTla ayrili maqvs Senze guli. ki,
axlac vambob: yvela lamazze ulamazesi xar, Seni Tvalebi grZneulTa sabudaria, Seni
piri kacis gamamxiarulebelia, Seni Tma muSkis* jaWvebia, yovelTa mSvenierTa mSvenebis
Tavi da dasawyisi xar, Seni yureba samoTxis Wvretas jobia, magram mzec rom iyo, ar
minda, Seni Suqi minaTebdes!
vici, rom vinc tuCebSi gakocebs, arasodes mokvdeba, magram ar mindixar. xar uk-
vdavebis wyali, magram ara gsvam, Zalaa?
mWirs Tu ara mWirs, aTasi iseTi augi Semomyivle, rom erT misTanas Cemi mteric
ver metyoda. vinc weRan ase mTaTxavdi, axla Cemgan siyvaruls rogor iTxov? Tundac
mqonoda danaSauli Sens winaSe, imdeni patieba rom gTxove da gexvewe, ratom ar Semin-
de da ar Semibrale? jer rom imden xans am Tovlsa da buqSi maZagZage, mere ki Seu-
racxmyavi da gamomdevne. axla vici, vinca xar. mec ar vmalav, vinca var, aSkarad getyvi:
mteri var Seni. madloba RmerTs, Sengan iseTi saqcieli maCvena, rom Seni mijnurobi-
sagan mixsna! sanam cocxali var, sayvarlad Cemi pirmTvare coli, guli meyofao.
visim qviTiniT uTxra:
_ Cemo sixarulo, eqvsi Tvis ganmavlobaSi uSenod dagdebulma da Sengan moSore-
bulma Tu rame mouzomavi vTqvi, gana sakvirveli iyo? Seni siyvaruli malaparakebda.
rogorc megona, ise ar moxda. meti momivida. da Tu weRan gawyenine da gagaqcie, axla
Semomxede, rogor gebRauWebi! me Sengan ganSorebiT iseTi Wiri minaxavs, rom verafriT
ver Segelevi. Seni cxenis aRvirs xels ar gavuSveb, manamdis vitireb, sanamdis aqve ar
movkvdebi da amiT Senc ar Segarcxven. Tu Cems xvewnas moismen, sikvdilamde Seni nasyi-
di mxevali viqnebi! Tu es ase ar gavakeTe, roca mogindeba, maSin SegiZlia, ase momeqce,
neba xom Seniao!
raminma upasuxa:
_ sanamdis suli midgas, aravis aRar Seviyvareb, ar minda, Cemi Tavi ase Seurac-
xyofili vnaxo! madlobeli var RmerTis, rom dRes is momago, rac isedac saxvewari
mqonda, _ Seni Tavi ase quSad damaxvedra! mTvrali viyavi da gamovfxizldi. darCenil
dReebs mainc gavatareb tanjvisa da faTerakis gareSe. Senc girCev, ase moiqce! _ asi
weliwadi rom Seyvarebuli iyo, bolos misgan xelSi qaris meti aRaraferi dagrCebao.
visis raminis xeli eWira xelebSi da sicivisagan aZagZagebuli luRluRebda:
_ Sena xar Cemi sicocxlis mizezi, Cemi Tvalis sinaTle da gulis sixaruli. vi-
ci, gagajavre da kargi ar vqeni. me TviTon minania Cemi saqcieli. jer gamijavrebixar
da mere kbilebiT mklavebi damiWamia. nu gavixsenebT warsuls. mapatie! patieba Seyva-
rebulTa saqmea. TviT morWmuli* xelmwifeebic ki, Tu isini guliT arian Seyvarebuli,
patiebas ar Takiloben. Senc mimudare! Tu dabruneba ginda, gaficeb, dabrundi, Tu ara
da, sadac midixar, Tan wamitane! _ rac gind Zneli gza iyos, Sens siaxloes gansacde-
lisa da gaWirvebis atana CemTvis siamovneba iqneba. nuTu marTla waxval da me ase Se-

368
Wirvebuls am qar-buqSi damagdeb? marTla aseTi qvis guli gaqvs, rom amdeni xvewna-mu-
dara Senze ar Wriso?
gaTenebamde ase awames erTmaneTi. visim ramini mainc ver daakava. is da ZiZa ukan
dabrundnen imedgadawurulni, sicivisagan damzralni da mtiralni. visim gzaSi ZiZas
uTxra:
_ awi Tu me Seyvarebuli mnaxo, orive Tvali amomTxare! me Tu am dReSi movkvdebi,
miwaSi damarxvis Rirsic ar viqnebi. amaze meti ra unda damemarTos, rom Seyvarebulic
davkarge da sicocxlec. axla vici, rom Savi nivTi sxva ferad ar SeiRebebao.

visisa da raminis erTgan Seyra

visi rom wamovida, sicive ufro gaficxda da qar-buqi ise gaZlierda, spilos
waaqcevda. ramins tani ki eyineboda, magram gulSi cecxli enTo, _ Cemi gulis wamRe-
beli da sicocxlis momcemi arseba ase ratom gavimeteo! tirili auvarda, mobrunda,
visis daewia, mis winaSe muxlebze daeca da ase uTxra:
_ sulisdgmav, Cemi umecrebiT danaSauli gaviorkece da axla sircxvilisagan ar
vici, ra giTxra. mapatie! ise rogorc yovel suldgmuls jabni silamaziT, SendobiTac
ajobe yvelas da Seminde! Tu ar mapatieb, Tavs moviklav da miuxedavad imisa, rom am
qveyanaze SensaviT aravin ar miyvars, Senc ar gacocxleb! me Tu ar viqnebi, dae, arc Sen
iyo! lmobierebiT ferxT qveS damige, raTa Seni mona viyo da Sens brZanebas vasrulebde,
Tavs nu momakvlevineb da codvas nu daidebo!
amaze visim isev gasca pasuxi. raminmac Tavisi uTxra. da es saubari ise didxans
gagrZelda, rom maTi saqme sawuTrosac gaukvirda.
amasobaSi inaTa da orives SeeSinda, dagvinaxaveno! mtrobis eSmaksac mobezrda maT
mxrebze jdoma.
maSin ki mohkides xeli erTmaneTs da koSkze avidnen. darbazSi rom Sevidnen, ka-
rebi Caiketes da gaToSilni da amden xans urTierTs danatrebulni erTad dawvnen, zed
yaryumis* Tbili da fafuki bewvebi daiyares da erTmaneTs Caexutnen. ise iyvnen Cakone-
buli, rom kaci ifiqrebda, tani ori kia, magram etyoba, suli erTi udgaTo. erTmaneTs
ise mitmasnodnen, rom maT Soris bewvi ar gaeteoda...
erTi Tve ase gaatares. maTi ambavi kaciSvils ar gaugia. sixarulis, laRobis,
ymawvilobisa da xvevna-kocnisagan ar mousveniaT. rac aqamde gayriT gulebi daewylu-
lebinaT, axla kocnis malamoTi mouSuSes erTmaneTs.
Sah moabadma ar icoda raminis ambavi, arc ufiqria, rom misma Zmam Tavisi qveyana
daagdo, rom dRe da Rame aq mis colTan iwva da axla Tavis sayvarelTan erTad mas
dascinoda.
amasobaSi gazafxuli moaxlovda. raminma visis uTxra:
_ awi Cveni ase yofna ar ivargebs. sanam Cemi Camosvla ar gamJRavnebula, jobs,
moabadis winaSe gamovcxaddeo.
xerxi moigona: SuaRame cixidan Camovida da naxevari dRis savalze maravs daSor-
da. Semdeg, rom gaTenda, viTom mgzavrobiT daRlili da damtverili maravSi Semovida.
sasaxles rom moadga, moabads acnobes: ramini Camovidao! moabadma gaixara da Zma didi
siyvaruliT miiRo. raminma icrua:
_ maRalo xelmwifeo, Cemi qveyana mtrebisgan uvnebeli da ayvavebuli davtove.
Tqvens amdeni xnis unaxaobas ver gavuZeli da geaxeli. Tu nebas momcem, sam Tves Tqven-
Tan yofniT gavixareb da Semdeg kvlav ukan davbrundebio.
moabadma gaixara:

24. sparsuli poeziis Sedevrebi 369


_ kargi giqnia. erTi dRe SenTan yofniT me ver gavZRebi. axla jer kidev zamTaria.
smisa da molxenis meti sxva ra unda akeTos kacma! rom gamozafxuldeba, Tanamgzavreb-
sac bevrs iSovi. gorganamdis me TviTon wamogyvebi, sanadirod minda wamosvla, gazaf-
xulze Sin yofna mawyinariao.
darCa ramini ase maravSi. xvdeboda visis Cumad da gulis nebas isrulebda.
rom gamozafxulda, moabadma, rogorc ganzraxuli hqonda, sanadirod iwyo mzadeba.
mindori ayvavebuli iyo, daberebuli qveyana gaymawvilda. frinvelebma WikWiki daiwyes.
ca krialebda, miwa namisagan icinoda, baRebi da walkotebi kekluc qalebs damsgavse-
bodnen. maravi samoTxes hgavda.
visim rom gaigo, moabadi sanadirod midiso, mwuxarebisagan gadairia. ZiZas uTxra:
_ Sahi moabadi gorgans midis sanadirod. cocxalimc nu dabrunebula iqedan! ra-
mins, ueWvelia, Tan iaxlebs. wadi, ZiZav, da ramins uTxari, rame moigonos, nu wava sa-
nadirod! Torem-Tqo, ase gaafrTxile, rom mobrundebi, me cocxali aRar dagixvdebi-
Tqo!
wavida ZiZa da visis naTqvami ramins miutana. ramini jer kidev ar hyoloda moa-
bads gafrTxilebuli da imedi hqonda, iqneba me arc miaxloso. visis es ambavi gauxar-
da.
magram diliT gasamgzavreblad gasulma moabadma Seukazmavi ramini rom dainaxa,
usayvedura:
_ es kidev ra mogigonebia! Seneburad xom ar gaxdi isev avad? wadi da Cqara Sei-
kazmeo!
ramins sxva ra gza hqonda, sanadirod aRiWurva da moabadTan erTad gamocxadda.
visim sanadirod mimavali ramini rom dainaxa koSkidan, Tavisi daemarTa. ZiZas tiriliT
uTxra:
_ Seyvarebuls ki ar vtiri, ZiZao, aramed _ sakuTar sicocxles, radgan ra ramini
wamiva, Cems sulsac Tan waiRebso.
iqiT raminic uares WirSi iyo Cavardnili. erTi dRe rom iares, cudad gaxda, kvne-
soda da visize godebda.
visim ZiZas sTxova, Cemi gasaWiridan gamosayvani raime saSualeba moigoneo!
_ me da Sen erTi cecxli mogvekida, ZiZav, magram cecxli igi me gulze momenTo
da ver vaqrob, Sen ki mxolod kalTaze gaqvs modebuli. Cemi gasaWiri amitomac ar ges-
miso.
ZiZam Tavisi pasuxi visis ase moaxsena:
_ imdens Civi da tiri, rom SeWirvebiT mec gagixelebivar. Seni wylulis malamo
Sensave xelTaa. SahrosaviT didebuli deda gyavs da virosaviT Zlieri Zma. mefobis mom-
lodine raminiseburi Seyvarebuli kidev gverdSi gidgas. Sen da moabadi erTmaneTTan da-
nasisxlad xarT. moabadi ar gamocvlila, rac iyo, igivea. sanamdis igi am ambavs gaigeb-
des da samives dagvxocavdes, Sen daaswari! raminisTana saxelmwifo kacs ver ipovni.
daadgi mas samefo gvirgvini da dasxediT oriveni taxtze! Seni Zma viro giSvelis, me-
feebi da amirebi Tqven mogidgebian. laSqarsa da didebulebs moabadis ymoba yelSi aqvT
amosuli, emterebian. xelmwifed an viro undaT, an ramini. moabadis dasaRupavad ukeTes
SemTxvevas ver ipovi, _ maravSi arc moabadia da arc misi laSqari. saganZuri Sens xel-
Sia. iCqare, sanamdis igi vaxSmis Tadarigs Seudgebodes, Sen miuswari da sadili Wame!
Tu amis gakeTebas apireb, saswrafod ramins werili miswere da mas Seni ganzraxva
Seatyobine, Cqara wamovides. rom Camova, danarCenze mere viTaTbiroTo!
visis ZiZis rCeva eama da sixarulisagan piri vardiviT auyvavda.

370
raminis gaxelmwifeba

Seyvarebulebo, sayvarels Tu werils gaugzavniT, iseTi sabralo guliT miswereT,


rogorc visim ramins es werili miuwera:
erTi xeli gulze midevs, meore _ Tavze. tuCebis lali firuzad mqcevia da amiT
gakvirvebuli xalxi pirSi SemomCerebia, am qals ra damarTniao! Tu ar iCqareb, me coc-
xali aRar dagxvdebi. erT wamsac nu dayovndebi. ijde _ adeqi, idge _ nu dajdebi! ro-
gorc ki am werils waikiTxav, wamodi. dRe da Rame iareo!
visim werili erT misando kacs gaatana, is kacic Cqarmaval aqlemze amxedrda da
sul male werili ramins miarTva. raminma bevri itira visis moSorebisa gamo da bolos
aseTi yofiT gabezrebulma Tqva:
_ an unda sasikvdilod gadavdo Tavi, anda es naskvi unda gavxsna. me Cems xmalze
ufro Zlieri damxmare aravin vici da arc Cems mklavze ukeTesi Zma myavs. mosaxdeni
unda moxdes! sikvdilze uaresi ra damemarTeba da xmalze ufro mWreli ra momxvdebao!
roca SeRamda, ramini cxens moaxta da xorasnisaken gamoemarTa. ise Cumad iara,
rom mTvarisa da varskvlavebis garda aravis SeumCnevia. is da visis mociquli ormoci
kacis TanxlebiT erT kviraSi maravs Camovidnen. qalaqamdis erTi dRis savali rom dar-
Ca, ramini dayovnda da visis SeuTvala: Cveni saqme ise wavida, rom awi aRar daimaleba.
xval SuaRame melode. erTmaneTs SevxvdeT da rogor moviqceT, erTad gadavwyvitoT.
Cems mosvlamde es saqme damaleo! maravSi erTi Zveli cixe iyo, quhandezs ityodnen.
moabadis papis-papeuli qoneba im cixeSi iyo Senaxuli. visic iq idga. cixe zards ebara.
raminis kacma qalurad gadaicva da cixeSi ase Sevida. visi im dRes, Cveulebisamebr, di-
debulTa colebs maspinZlobda. mociqulma masTan Tavi rom miitana da raminis SenaTva-
li gadasca, visi cas ewia sixaruliT. Semdeg zards kaci miugzavna da SeuTvala: Cemi
Zma viro avad yofila da momjobinebula. saRvTo saqme unda vqnao. zardma neba darTo,
neta yovelTvis saRvTo saqmes akeTebdeo! visi cixidan Camovida, cecxlis taZarSi Se-
vida da uamravi Sesawiravi miitana. rom SeRamda, ramins acnoba, sadac iyo. ramini Cumad
movida. Semdeg, xalxi rom gaikrifa, ormoc SeiaraRebul kacs qalurad Caacves (raminic
ase gamoewyo) da cixeSi Sevidnen. rom daRamda, raminis meomrebi mecixovneebs daerivnen.
zards eZina, roca ramini masTan Sevida. gulovani da moabadis erTguli zardi ze
wamoiWra da ramins vefxviviT Semoaxta. raminma Zmas mudariT uTxra:
_ RmerTma icis, Seni vneba ar minda. daagde xmali da mimiSvi! gaixsene, rom me Seni
umcrosi Zma varo!
zardma ramins gineba dauwyo da xmali Semouqnia. raminma fari ifara. ise magrad
hqonoda moqneuli zards maxvili, rom ramins fari Sua gaupo. maSin raminma hkra xmali
zards da Tavi mohkveTa. irgvliv mkvdrebi eyara. bevri sikvdilis SiSiT cixis galavni-
dan cvioda. raminma Tavisi Zma mokluli rom dainaxa, Seecoda da moTqmiT tirili
daiwyo. magram axla Wirisuflobis dro ar iyo, cixeSi samkvdro-sasicocxlo brZola
hqondaT gaCaRebuli.
ramini gamarjvebuli Seegeba ganTiads. amovida mzec da qveyanas raminis gaxelmwi-
febis ambavi amcno. raminma moabadis auracxeli qoneba, Tval-margaliti, oqro-vercxli
Tu sxva saqoneli jor-aqlemebs ahkida da visisTan erTad gzas gaudga.
moabads es ambavi rom acnobes, ramins ukve yazvini gavlili hqonda da axla dei-
lamelTa qveyanaSi imyofeboda. deilamelebi da gilanelebi gulovani xalxia. maT marto
sxvebTan ki ar uxdebaT omebi, erTmaneTsac ebrZvian. isini verc erT iranel mefes ver
daepyro da axla raminma iwyo maTi gulis mogeba oqro-vercxliT. uamravi jari moug-
rovda. ramins ki ar emxrobodnen, oqros da lars etanebodnen. rac didebuli iyo, yve-
la ramins miuvida. raminma viros amir-spasalaroba da veziroba misca.

371
raminis gaxelmwifebis ambavs moabads misi SiSiT sami dRe umalavdnen. meoTxe dRes
mainc gaigo mefem, rac sWirda. SeZrwunebulsa da aRborgebul moabads ver gadaewyvita,
ra eqna, Sebmoda ramins Tu garideboda. bolos mainc omi gadawyvita (ityvian, raminis
SeeSinda da brZolas Tavi aaridao), Tumca gamarjveba Zalian aeWvebda, icoda, rom xal-
xi ramins uWerda mxars da samefo ganZic mas hqonda xelSi Cagdebuli. erTi kviris
Semdeg jari ayara da gorganidan amolisken* aiRo gezi. amolSi rom Cavida, laSqari
daabanaka da TviTon im Rames gaTenebamde Rvino sva.
meore dilas moabadma darbazoba gamarTa. karavi tyis piras edga. ucbad tyidan di-
di taxi gamovarda: laSqarma devna dauwyo. Rori xan aqeT ecemoda, xan iqiT. moabadma
es rom dainaxa, cxenze Sejda, xelT mokle Subi aiRo da taxs gaekida. Subi esrola
da aacdina. axla Rori Semoubrunda mas, cxens eca da waaqcia. moabadi TavdaRma daeca,
wamoxtomas lamobda, magram aq Rorma daaswro, hkra eSvi mefes da gul-muceli gaufat-
ra. ase uazrod da ubralod daiRupa didi xelmwife.
ramins rom moabadis faTerakiani sikvdili acnobes, garegnulad bevri iwuxa, ti-
rili da Wirisufloba ikisra, magram gulSi RmerTs madloba Seswira, rom igi masTan
brZolaSi ar daRupula. mTavari mosaxdeni moxda, moabadi mkvdari iyo, raminis sawade-
li ki _ aRsrulebuli.
ramini iranis samefo taxtze dajda da pirmSvenieri visi gverdze dedoflad mois-
va.

372
nizami ganjeli
(g. 1203 w.)

wiaRsvlebi poemebidan

nu!

nu imsaxureb nurasdros
mefis jarsa da divanSi,*
guli mefisken nu giwevs,
cecxli nu giZevs TivaSi!
Tbilia mefis sasaxle,
mnaTobni misni naToben,
mainc gaxsovdes: mefis kars
ar gaekaro saTofed!
Sexede beCav farvanas _
es mcneba rom ar daicva,
sanTlis als gaeTamaSa,
daifufqa da daiwva.
mwdev, xedav? sunTqva gaWirda,
amdenma dardma damadno.
RvTis madlsa, cota damisxi,
saqme miqeni samadlo!
vin icis, iqneb damicxres
mag TeTri Rvinis badagiT
guli dardsa da varamSi
uRvTod nawvi da nadagi.

me gavloTdi

me gavloTdi da Rvinis sma


ukve wesad damewesa,
erTi kaTxa momawodos,
damiZaxeT Rvinis mwdes aq!
Rvino masvas, davioko
Smagi vneba da wyurvili;
Rvino masvas, viT es cremli

373
kamkama da dawurvili!
egeb Rvinom ufro mZlavrad
aaJReros Cemi Cangi,
guli dardiT gaTanguli
daviamo egeb hangiT.
gzaze jiqi Camisafrda,14
midarajebs risxviT mTvrali,
iqneb kvali avuqcio,
avuxvio iqneb Tvali!
dro iyo da mec vxarobdi,
gana lxini gaviyavi,
dro dadga da Sevicvale.
eh, ra var da ra viyavi!
eh, ra var da xval, vin icis,
iqneb janic gamecleba.
didxans veRar vibogineb,
didxans aRar gameZleba.
mwdev, damisxi, aaCqefe
lalisferi Rvinis Rado,
leqsis jado mainc SemrCes, _
vimRero da viRaRado!

da iyavi, rogorc miwa!

cxovrebaSi Tavs gveliviT


nu wamohyof, Sen icode,
Torem talRa Tavs wagawyvets
da kaci ar Segicodebs!
Tund SvidTava devic iyo,
didxans rodi dagaclian
da lamazad Svidsave Tavs
TiTo-TiTod agaclian.
gana raa qedmaRloba,
rom imisTvis gaisarjo,
jer amaod daixarjo
da mere ki daisajo?!
nurc Zalian ibRinZebi,
Torem gelis meti dardi! _
miwas mwared daaskdebi,
Tu maRlidan Camovardi.
Tavze mtveri daiyare,
nu aikel mTa da bari
da iyavi, rogorc miwa,
mdidari da Tavmdabali!

374
Tu miwaSi wola gvelis

rad gaSfoTebs momavali


fuWi SiSiT, rad Zrwi viSiT?
jer ra ici, ra mogiva,
ucabeds rom eli, iCqiTs?
damijere, rasac getyvi,
erTi sibrZne magondeba:
warsuls veRar dagibrunebs
masze oxvra da godeba!
is dReebic gardasuli
ra iyo da ra ggonia?
masze xeli Caiqnie,
TiTqos sulac ar gqonia!
Tund qaabas* mouare
locviTa da Svidjer cocviT,
Tund icocxle qveyanaze
weliwadi Svidjer oci, _
ver giSvelis, mainc vera,
rom gagiva yofis vada,
unda mokvde da datovo
is, rac gyavda da gebada!
Tu miwaSi wola gvelis
da Tu SegvWams Tanac Wia,
sul erTia, tanad brge varT,
Tu viqnebiT tanad Cia.
iriJraJa, Cqara, ciskars
SevageboT Rvinis jami,
meriqifev, Rvino gvasvi,
sanetaro dgeba Jami!
unda davTvre, raTa Tavi
laRad vigrZno, rogorc mefem.
maS damisxi da sicocxlis
nakaduli amiCqefe!

mwdev, modi!

mwdev, modi, Seni Wirime,


moita Rvinis Tasebi,
wamali masvi, usulo
rom momabrunos savsebiT!
wamali masvi iseTi,
rom damikargos goneba, _
Tavs damaviwyebs da Tavi
amqveynad ar megoneba!
Jamma dareka, nizami,
geyo xafi da Zaxili! _

375
is dro wavida, yrmasaviT
rom giqnevia maxvili.
Tumca welSi xar gaxrili,
mainc lomi xar Zlieri.
viT melam, melakudurad
ar Seicvalo ieri!
Turme ruseTSi binadrobs
erTi jilagis melia.
Tavs imkobs patarZaliviT,
kudabzika da Wrelia.
rodesac avi daria,
roca wvims, roca qaria,
sorodan aRar gamodis,
Tvals wkuravs, viTom mkvdaria.
moikunteba kuTxeSi,
sarCoze didad ar Civis,
xelebs da fexebs ilokavs,
es aris misi arCivi.
arCia, bewvis gulisTvis
Tvisive sisxli ewvnia.
tyavs vufrTxildebiT suyvela,
misi dardi ki bewvia.
is ki ar icis, sikvdili
mova da maxes daagebs
da sacodavi Tavs swored
im bewvis gamo waagebs,
radgan im sawyals bewvisTvis
aZleven Turme arCevans, _
sxvas miaqvs misi balani,
misgan ki bundRac ar rCeba.
aba, rad ginda, xaliCa
amaod qsovo da qargo,
Tu Sen ver gamoiyeneb
(Sroma rad unda dakargo!).
vinc unda iyos, icode,
mdidaria Tu glexia,
xarbia yvela pranWia
da kudabzika grexia.
nu cdilob, fardiT dafaro
eg Seni zadi da xinji! _
maxinji kaci sarkeSic
maxinjia da maxinji.
viciT Cven Seni oini,
xriksac xmarob da fandic gaqvs.
Cvenc gagvixsene, batono,
Cvenc gadmogvxede xandisxan!
romeli TeTri lali da
wiTeli broli Sena xar,
rom dRemde SenisTana ram
am qveynad bevrs ar enaxa!
nu gaiqcevi kacTagan,
Tu Sen kaci xar namdvili! _
376
am wuTisoflis gaTreva
ase ufroa advili.
oqros madanic rom iyo,
Senze Zviri Tqvan, axia! _
uqmi ganZi da qoneba
miwaSic bevri marxia.
masTan Tu axlos ver mixval
da jafac fuWad Cagiars,
gana sul erTi ar aris,
xurma aris Tu jagia?

Jami siyrmisa

ehe, CitiviT gafrinda


Jami siyrmisa netari.
erTi vicode, amqveynad
ra damrCenia, netavi?!
kacs amkobs siyrmis yvavili,
kacis lazaTi igia.
Tu is yvavili dagiWkna,
soflis dagdebis rigia.
Tu tanSi qari gagidga
da beber ZvlebSi gavida,
unda uCqaro, qarebi
gamoireko Tavidan!
ar ekadreba berikacs,
darCes yrmasaebr Tavneba.
Sors Warmagisgan biWuri
vneba da ampartavneba!
baRi kargia manamde,
baRSi manamde gavivli,
sanamde vardi vards kocnis,
yvavils ucinis yvavili.
Torem baRs Wirxli rom dahkravs,
vardebi veRar hyvavian.
bulbuli aRar yefs, baRis
mdgmuri yrantala yvavia.
yavli gaudiT yvavilebs,
baRi yruvdeba, uqmdeba,
xes eZarcveba foToli,
mebaRes guli ukvdeba.
itire, bero bulbulo,
galobas nuki mohyvebi,
xom xedav, gayviTlebiaT
vardebs wiTeli loyebi!
xom xedav, welSi gamRuna,
viT alva, JamTa dinebam! _
wavida mama saxlisa,

377
darCena aRar ineba.
sibere maxlavs, ra gikvirs,
ormocdaaTi wlisa var.
gamovicvale, Zmobilo,
gana rac viyav, isa var!
amdeni tvirTis tarebiT
damZimda Cemi sxeuli;
gzebi viare cicabo,
gzebi _ viwro da xveuli.
ise davvardi, xelebiT
Rvinis jams veRar vexebi,
muxlebSi Rone ar momdevs,
ar mmorCileben fexebi.
damiZabuna sawuTrom,
damililava sxeuli,
vards vardisferi wamirTva,
feri damidva sneulis.
damTavrda Cemi mgzavroba,
gzad Sedga Cemi merani.
me vwevar, TavsasTumalTan
mizis sibere verani.
burTs veRar gavekidebi
fexmardi qaraSotiT da
davarda Cemi taiWi,
veRar damiZravs SoltiTac.
ver Caval sirajxanaSi,
klite davkarge lxinisa.
afsus, gabmulo qeifo,
drostarebav da Rvinis smav!

imas gautkba sofeli

kargi ramea cxovreba


da ar gaxado sazari;
ar gaaxuro arasdros
Rormucelobis bazari;
kacs alxens Sroma namdvili,
gana advili facuri, _
ar dagaviwydes: kaci xar,
saqme icode kacuri!
imas gautkba sofeli
da swvda siamis saTaves,
vinc aq sixarbis bedaurs
ar mianeba sadave.
ise icxovre amqveynad,
Cemi rCevaa gziani,
Sen gaixaro, magram sxvas
ar miayeno ziani!

378
raa sawuTro?

marTlacda raa sawuTro,


rom misi qeba gaWirda?
unda ecado, mag cbiers
dResve gausxlte klanWidan.
wuTisofeli xe aris
oTxfexa da eqvsferdeba15
misi mindoba macxovris
jvarze mimsWvalvas edreba.
rodesac Wirxli wamova,
qari qris, hava civia,
cvivian Cveni foTlebi,
cvivian Zirs da cvivian ...
nuTu am baRSi mosuli
mxolod mnaxvelTa darad varT?
arada kaci ver vnaxe,
rom daemkvidris marad aq.
baRs ki sul mudam asxia,
totic gaclili rodia.
asea: erTni midian
da meoreni modian.

vinc Cemi leqsi ismina

iqneba arcki icode,


rom diliT, Cemo riJraJo,
leqsebis zvirTebs vazvirTeb
da CanCqeriviT vgiJmaJob;
rom oqromWedels vgavar da
oqropiri var Tavadac, _
vinc Cemi leqsi ismina,
namexariviT davarda.

ar Seiyvaro oqro!

Tu ginda, guliT daipyro


RvTisnier kacTa gulebi,
Seni oqro da fulebi
umaqnisia srulebiT.
ar Seiyvaro oqro da
ar daiRupo Tavadac! _
oqro zinaTad* Tu varga,
mosakazm-mosarTavad aqvT.

379
is, vinc oqroebs inaxavs,
ver moisvenebs wamiTac,
fulebze viSiT suls dalevs,
saWmels uWmelis WamiT Wams.
bevri fuli da simdidre
bevri javri da Wiria.
cota qoneba ikmare! _
cota wuxili sWiria.

qajTa yofila qveyana

avi da binZur saqmisgan,


mo, davibanoT xelebi!
rogor gavaCenT samarTals,
siaves Tu ver veleviT?!
bolos da bolos ras vaqnev
sicocxlis amgvar loliavs,
qajTa yofila qveyana,
eSma etikad* gvyolia!
mwvalebelia sawuTro,
Seni ki ggonia mwe vinme,
rasac Sen wlobiT gasmevda,
erT wuTSi wagarwyevinebs, _
ise, viT wveTi wvimisa
nela modis da grovdeba,
Semdeg lanqerad iqceva
da zRvisebr aboboqrdeba.
dResve davlioT, raca gvaqvs,
dResve vaxaroT gulebi.
direms* diremze nu adeb! _
ar aris igi ulevi;
win gvelodeba veSapi
da xaxa daubCenia,
movaswroT imis daxarjva,
rac dRemde SemogvrCenia!
rogor gamdidrda yaruni*
da mainc mokvda. axia!
isic da misi qonebac
axla miwaSi marxia.
Tumca Sedadma* sasaxle
aago oqros aguriT,
bolos ra SerCa? _ sikvdili
da guli dardiT daguli.

380
mxolod mamulSi

kargia mogzauroba,
miT ufro ucxo mxareSi,
Soreul gzebze yiali,
Soreul zRvebze TareSi.
moivli mraval qveyanas,
aTasgvar ambavs gaigeb,
sad ar gaaTev Rameebs
da nabads sad ar daigeb.
gaigeb, sad ra acviaT,
vis ra adaTi hqonia.
mravlis mnaxveli iqnebi
da es kargia, mgonia.
magram Tu Caukvirdebi,
simarTle gamovlindeba:
mamulSi, mxolod mamulSi
ewevi namdvil didebas.

moSurneTa Sesaxeb Tqmuli

aduRdi, gulo, aduRdi,


gulis duRilis Jamia,
ram dagaduma mgosani,
ra dros CurCna da Cqamia!
dRes me vflob leqsis moedans
da gamaqvs lelo sityviT aq,
sxvam Cemodena dideba
qveynad romelma itvirTa!
miWrida Wkua da lukmac
viSovne, Tumca miWirda.
muqTad vin momca dideba! _
is SeZenili niWiT maqvs.
xmaliviT basri ena maqvs
da leqsi Cemi mamdidrebs,
iseT saswauls Caviden,
TviTon mesias madride.
magram suyvela amqveynad
rodia Cemi yabuli,
me vgrZnob, zurgs ukan mqirdaven,
Woraobaa gabmuli.
yazalis* weras rom viwyeb,
rom vmReri tkbil-tkbil yazalebs,
wambaZavs, Wkuas awvalebs,
TiTqosda vinme aZalebs.
da rom yasida* davwero,
gangeb, Tu gnebavT, yasidad,

381
isic yasidas moCxlarTavs
da mere rogor yasidas!
igav-arakebs roca wers,
mohyveba raRac arakebs
da Tu mis domxals ar aqeb,
Senze Zvirs ilaparakebs.
Sen Tu nizamis uyureb,
mas tvifri turfad utvifravs,
is ki raRacas gaCorknis
da mas gvawonebs utifrad.
kacs maimunic ki baZavs,
magram ra Wkua hqonia!
tbaSi Cayrili varskvlavi
sulels namdvili hgonia.
mzian dReebSi isini
ukan mogdeven landebad,
sanam Sen ivli (landi xom
arsad ar gaiblandeba).
gaqnili aris, gificavs:
swors giTxrob, gana Worebso!
Tvali ara aqvs, ver ityvi:
Tvals rogor gamisworebso!
qurdia, jer me gamqurdavs,
mere ki Cemgan wava da
TviTon damiwyebs gaqirdvas,
Tumc qurdT adaTi Tavad aqvs.
ras izam, qurdTa wesia:
rodesac qurdebs misdeven,
qurdi, qurdio! _ hyvirian,
mere qurdoben iseve.
TviTon mrcxvenia, mparavTa
qurdobas Tvals rom vapareb.
ase gamodis, mec qurdebs
vmfarvelob, xelebs vafareb.
magram ra gaemtyuneba
uvics, umecars, sacodavs!
modi, sabralov, waiRe,
arcodva aris arcodna!
imisi vainaCrobiT,
ra vqna, mec guli ameqna,
ar vyofiliyav mdidari,
ar momepara, ra meqna!
magram me ganZiT savse var,
gaZeZgili maqvs goneba,
raSi mWirdeba qurdoba,
rad minda sxvisi qoneba!
gankiTxva miyvars guluxvad,
malxens gankiTxva RaribTa.
gnebavT, aSkarad aiReT,

382
gnebavT, waiReT parviTac!
ganZis mTa midgas, gamidis
Tval-margalitis ruebi.
virTxebs ras SevuSindebi,
qurdebs ras Sevepuebi!

manamdis, sanam

manamdis, sanam me me var,


Cemi ZaliT da xerxebiT,
ar dagibriyveb, WinWvelsac
fexebiT ar Sevexebi.
ar gavalebdi, mymobodi,
amas arc axla gavaleb.
Sens wminda wyalSi me am Cems
margalits gana gavavleb!
quCaSi ar var gazrdili,
adaTs davicav, muRamsac,
TviTon ZaRlic rom ZaRlia,
ar moveqcevi uxamsad.

ar daibriyvo aravin!

Tumc qveynad boRma kacisa


Znelad Tu moiTokeba,
enaze klitis dadeba
gvmarTebs, Tu gvinda mogeba!
Tumca, daswyevlos gamCenma,
Tu dumils mivcemT arCevans,
raRa cxovreba gamodis,
raRa kacoba dagvrCeba!
imaT, vinc kargad micnoben,
Zalian kargad ician,
viT SeviZine qoneba
da sad ra ganZi miwyvia.
fuWad layboba ras varga,
kvnesa saWiro rad ari;
gauZel, Tundac guls da RviZls
giwvavdes boRmis Radari!
Sen TviTon gadaitane
Seni Wiri da varami,
magram am qveynad, amas gTxov,
ar daibriyvo aravin!

383
nizami arigebs Tavis vaJs

tolebSi gamorCeva gsurs,


amis mizezic gqonia, _
kalams da kilos iwafav,
mgosnoba ginda, mgonia.
magram mgosnobas ar girCev,
sicrue raSi gargia, _
rac ufro mogonilia,
leqsi miT ufro kargia.
dRes miT umetes es saqme
gaxda amao mizani,
radgan dideba leqsisa
daagvirgvina nizamim.

sityvaZvirobis sikeTe

kargia sityva kacisa,


magram ar varga mojrili.
sityva moqnili jobia,
mokle, sxarti da moWrili.
sityva Tumc wyaros wyalsa hgavs,
zogi nametans irjeba,
bevri WiWyiniT gagWyipavs
da guli mogeyirWeba.
cota Tqvi, magram kargad Tqvi,
viT margaliti Wiota.
ra daudgeba karg naTqvams,
Tu xalxSi erTxel iota!*
bevrs Tu iybedeb, mosmenis
daekargebaT xalisi,
margalits acvam, ggonia,
Turme giWria alizi.

sxvadasxva drois kaci

bedo, bedo, girCev, Cemze


nu geqneba guli cxari! _
Sen yasabi ar brZandebi
da arc me var Seni cxvari.
gulSi cecxli nu SeminTe,
nuRar damwvav, bedo, avad! _
isic kmara, sanTeliviT
rom viwvebi TavisTavad.
me SuSa var da Tu axla

384
Sengan qvebi momejaxa,
xom momeWra xalxSi Tavi
da saqveynod momejaya!
TiTberi var, magram oqros
zarniSi maqvs gareT yalbad.
gaxrwnili var, magram muSki*
napkuri maqvs, ici albaT.
angarebiT sneuli var,
masuldgmulebs avi vneba,
erTi vinme kudabzika,
erTi vinme Tavisneba.
garegnulad loms mZvinvares,
damamgvana Tumca zecam,
gana marTla lomi viyav! _
mxolod lomis tyavi mecva.
mters rom medgrad Sevutio,
xom ara var maTlac lomi.
isic meyo, Tavis TavTan
rom mixdeba cxare omi.
mqonda Sveba da siame,
dRes rom ase guliT minda,
da xelidan siWabuke
mercxaliviT gamifrinda.
Wabukuri suliT vneba,
ymawviluri guliT SfoTi _
Sors, rameTu is zmaneba
da zarxoSi aris loTis!
ocdaaT wels rom gadaxval,
rac ar unda Tvalad Cande,
bavSvur codvebs nu Caiden,
nu giWiravs Tavi mCated!
ormoc wlamde iSvebs kaci,
iSoveba kidev Sveba,
amis Semdeg ki, mSvidobiT,
frTebi mSvidad dageSveba.
ormocdaaTs Tu gaaRwev,
ai, Wiri maSin Tvale,
muxlebi rom giRalatebs
da dauwyeb Civils Tvalebs.
samoc wlisas raRa giTxra,
xolo aTiT Tu xar meti,
Seni bedi, davrdomilma
Tu ixmare kargad keti.
oTxmocsa da oTxmocdaaTs
Tu miaRwev, kedels Cxiri;
dajeqi da gamoscade,
Tuki dagrCa kidev Wiri!
xolo ass Tu miatane,
Segisrulda xani asad,
25. sparsuli poeziis Sedevrebi
385
maSin gijobs, sikvdils uxmo
da sicocxle misce fasad!
ginda erTi dRe icocxle,
ginda as wels gauZeli,
guli mainc am soflidan
ar gagyveba dauwveli!
radgan mainc unda mokvde,
minda, mogce rCeva erTi:
mxiaruli iyav mudam
da gaxsovdes mudam RmerTi!
Cven anTebul sanTels vgavarT,
lxinSi dardi gvecileba, _
Tvalebidan cremlebs vafrqvevT,
roca piriT gvecineba.
darigebas mogcem erTgvars,
magram igi unda axdes,
Tu ar ginda, gaRimebas
Sensas cremlis Rvari axldes:
Sen Tu bedma gagiRima, _
yuri ugde darigebas, _
nu gaurbi RaribTaTvis
mowyalebis darigebas!
Sexe, qveynis samsaxurSi
mzesac ki ar eZineba:
jer qveyana gaacina,
axla TviTon ecineba.

simarTlis fasi

erT dRes bilyisi, qali ciskris


varskvlavis msgavsi,
qmarTan, solomon brZenTan, ijda
samefo taxtze.
solomon mefes erTi Svili
esva da isic
sapyari iyo, warTmeuli
hqonda xel-fexi.
bilyisma Tavis qmars mimarTa:
sicocxlev Cemo,
me da Sen xom RvTiT
ar vuCiviT avadmyofobas.
ra mouvida Cvens Zes, bavSvi
rad gvetanjeba,
xelebs da fexebs rom ver xmarobs
Tavis nebaze?!
gakiTxva unda, ra mogvirCens
bavSvs am senisgan,

386
iqneba, iyos qveynad rame
wamali misi!
rodesac uflis mociquli
Camova SenTan,
uambe, Tu ra simZimilSi
varT Svilis gamo!
Sengan rom wava, iqneb rame
Rone iZios
da miakvlios saSvels Cveni
gaWirvebiso!
meuRlis rCeva moewona
gonier mefes
da RvTis mociquls sasoebiT
lodini uwyo.
bolos, rodesac jibraili*
gamoecxada,
SesCivla, ase morWmuls* gulSi
Tu ra uWirda.
isic gafrinda da kvlav roca
mobrunda, amcno
kurTxeva. visgan? misgan
ca da miwa vinc Seqmna.
axara: ori ram yofila
wamali bavSvis.
orive erTad aris erTi
saSualeba.
aseTi aris es wamali:
Sen da meuRlem
Senma erTmaneTs sul simarTle
unda uTxraTo!
icodeT: Tqveni erTmaneTTan
gulaxdiloba
bavSvis momrCeni erTaderTi
wamaliao!
saswrafod ixmo solomonma
coli da amcno
RvTaebis rCeva angelozis
piriT naTqvami.
sixarulisgan cas ewia
sabralo deda:
`avSendi, RmerTo, gadamirCa
tanjvas Svilio!~
qmars miubrunda: gulaxdilad
ra unda giTxra,
Tqvi da, rac gulSi maqvs, arafers
dagimalavo!
maSin solomon brZenma Tavis
meuRles hkiTxa:
ehe mSveneba visic Tvalis

387
Cemis Svebaa!
Tu gagivlia, es miTxari,
odesme gulSi,
Cems garda vinme mamakacTan
woliliyavo?
miugo colma: RmerTma avi
gaSoros, mefev!
Sen CemTvis mzeze ufro naTob,
sicocxlev Cemo.
xar vnebiT savse, ver mogtacebs
Tvals kaciSvili
da mTeli qveynis saqaleTi
Cems beds Senatris.
buneba saTno gaqvs, mxurvale
alersi ici,
lxini samoTxes gigavs, Tavad
angelozs hgavxar;
morWmiT ganageb qveyanaze
cxads da dafaruls,
mucliT naSobi jer badali
Sen ar gyolia
da mainc Seni silamazis
da Seni vnebis,
Seni mZle nebis da didebis
miuxedavad,
vinme lamaz da eSxian yrmas
rom davinaxav,
ver davificav, masTan wola
ar minda-meTqi!
esma Tu ara gulaxdili
es aRsareba,
bavSvma dedisken gaiwoda
orive xeli
da daiyvira: gamimrTelda
xelebi, dedi,
aRar mWirdeba sxvisi xelis
daxmarebao!
roca feriis msgavsma qalma
Tavis angelozs
gamrTelebuli daunaxa
orive xeli,
meuRles uTxra: feriaT da
grZneulT ufalo,
siqvelis msgavsad sasurvelo,
sibrZnisebr qvelo,
bavSvis saSvelad Senc Tqvi axla
Seni saTqmeli;
xeli avuxsen me, Sen iqneb
fexi audga!

388
erT kiTxvas mogcem, Tu es kiTxva
ar dagamZimebs:
Sen, visac ganZiT daZeZgili
gaqvs sra-sasaxle,
miTxar, aTasSi erTxel mainc
guls Tu Segirxevs
sxvisi qoneba da Tu grCeba
masze Tvalio?
ase miugo cols xelmwifem
uflis moSiSma:
ganZi imdeni maqvs, kaciSvils
rom ar hqonia;
vrceli samefo, zRva qoneba,
mZime saunje
maqvs da vflob yovels cis TaRidan
miwis gulamde,
magram aseTi zRva simdidris
miuxedavad,
taxtze mjdoms vinme morCilad rom
miaxlovdeba,
farulad misi xelebisken
vapareb mzeras, _
ra mosakiTxi momitana
netavi-meTqi?!
ra moismina davrdomilma
yrmam es ambavi,
gaSala fexi da wamoxta
zeze TavisiT.
SesZaxa mamas: mamaCemo,
xedav, ra moxda? _
Senma simarTlis Tqmam me fexze
damayenao!

es ori wigni

es ori wigni16 erTimeoris,


giTxraT, badali marTla riTia?
orive erTi Rrma zRvis fskeridan
amotanili margalitia.
cal-calke oriv ra aris, vxedav,
orives vici fasi da yadri:
pirvels _ ieso macxovris dedas,
yovladubiwo RvTismSobels vadri.
meore wignic Zviria, vinmes
arc is egonos ganZi iafi, _
SexeT, ieso mariamis Zis
bakms rogor mohgavs misi kiafi!

389
rodesac zefirs...

rodesac zefirs satrfosgan CemTvis


moaqvs surneli esoden amo,
TiTqosda mkvdars _ suls
STamberavs qriste
da wamodgomas mec TiTqos vlamob.
TiTqosda me var brma iakobi
dakargul Svilze mtirali zruniT;*
moaqvT perangi iosebis* da
Tvals mixels Svilis perangis suni.

RmerTo, ra dRea!

RmerTo, ra dRea, naTeba dRisa


nuTu gvalxenda ase uwinac?!
SexedeT, am dRis brwyinvalebisgan
suyvelas Tvali rogor ubrwyinavs!
riJraJo, rogor gsurs,
dagvarwmuno,
ar gamogevlos samoTxe TiTqos?
niavo, Cven rom tkbilad
gvasunTqeb,
macxovris sunTqva
xom ar xar TviTon?

erTxel Turme macxovarma...

erTxel Turme macxovarma


(midioda sadRac maSin)
bazris axlos Tavmoyrili
dainaxa xalxi gzaSi.
raRac seirs rom ucqerdnen,
etyoboda im kacT SoriT,
rom mivida, dainaxa,
maT win ZaRlis egdo mZori.
erTma es Tqva: amis Wvreta
SeaZrwunebs kacis arsso!
meorem Tqva: lamis guli
wamivides, ise yarso!
xolo bolos, ros iesos,
rogorc iqna, jeri dadga,
WeSmariti rac iyo, Tqva,
arsis muRams flobda radgan:
marTals ambobT, ZaRlis mZori
saWvretelad mZime kia,

390
magram margalitis krTomac
ver sjobs kbilTa misTa kiafs

yvela Senobas...

yvela Senobas da yvela sra-saxls,


rac ase gvxiblavs da Tvals axarebs,
Sauris fasic ara aqvs, radgan
mtveria (miwac ki davayare!).
marTlac rom Tvalis
momWrelad brwyinavs
xateba nivTTa, rac qveynad vnaxeT,
magram darwyuli maxea igi,
moSordi mas da daexsen maxes!
TviTon mimbarze* asvlac ki Zelze
gasmas hgavs. ginda Senc Zelze gasma? _
erTxel ieso xom acves jvarze?!
sakmarisia is erTi jvarcma.


nizamis am leqsiT aRtacebuli iyo goeTe.

391
leili da majnuni
(poema)

mizezi am wignis dawerisa

erT dRes Sin vijeq xalvaTad


viTarca kaci sviani,*
guneba qaiyobadis*
niSatis* mqonda ziari.
Sublze axali mTvarisebr
gadameWima warbi da
Cems leqsTa divans* vfurclavdi
(meameboda wakiTxva).
win medva sarke bedisa,
rom davecavi marcxisgan,
Tavze ki madga iRbali
da Tmas saTuTad mvarcxnida.
ganTiads CemTvis wiTeli
vardis konebi ekona.
laRad vsunTqavdi beCavi,
qveyana Cemi megona.
gulis farvanas sanTeli
iRbalma Cemma aRirsa.
baRi zarxoSad meCvena,
Tavi _ bulbulad baRisa.
me viyav kaci, vinc camde
aRvmarTe leqsis alami,
Tval-margalitis kolofis
melans vinc vawe kalami;
im kalmis wveriT mere vinc
vxvewe xasxasa lalebi,
leqsebis narTaulebi
visac ar miwnavs wvalebiT.
gulSi vTqvi, saqmis Jamia,
avdge, zozini meyofa.
bedi viT moZmes miyurebs,
iRbali _ rogorc megobars.
amgvar fiqrebSi rom viyav,
kars mociquli momadga.
xelmwifis kaci aRmoCnda
da mefis wigni momarTva.

392
lamazi xeliT naweri
gavxsen SarvanSas* ustari*.
TxuTmeti pwkari iyo sul
(kiTxvas amboriT vuswari).
werilis sityva yoveli
yvavilis darad Wvioda.
TvaliT asoebs ki ara,
Zvirfas Tvlebs vWvretdi Wiotas.
mwerdnen: `nizami, monobis
sayuris jufTo mTavaro,
dunias gadawvdenilo
leqsis jadov da javaro!
dumili meti ar gmarTebs,
droa, Segvaswro ganTiads,
is gariJraJi gvaCveno,
gulze rom cecxlad ganTia;
gvasmine sityva Sens sulSi
qariSxaliviT nazavTi,
mogvxible leqsiT, gvaCvene
sityvis eSxi da lazaTi;
Sengan majnunze Tqmulebis
varT moimede moyolis,
Cven gviZRven masze Txzuleba,
viT margaliti oboli;
Segwevs Zali da ecade,
Cvens guls Svebisken ubiZgo,
leilis leqsi gvasmine
leilis msgavsad ubiwo!
ise dawere, aRmomxdes:
`leqsi ki ara, yandia,
amis mTqmels Tavze didebis
gvirgvini edgas, madlia!~
wigni patarZals amsgavse,
morTe mijnurTa gemoze,
arabuli da sparsuli
dibiT da farCiT Semose!
nu hgoneb, sityva ver vigrZnoT,
Tu igi gulis mZvrelia,
ver gavarCioT, beiTi*
axalia Tu Zvelia;
amaod daSvre, nu SiSob,
Rvawli gifasoT ar avad,
siZunwe Cven ar gvCvevia, _
Cven xom Turqebi ara varT!
didgvarovani vinc aris
da didebuli CvensaviT,
igi keTili sityvis da
Rirsebis aris mesavi~.
gavtydi, ver davxvdi uariT

393
nebas mefisgan momavals.
ra vqna, is aris xelmwife,
me yurmoWrili mona var...

ambavi dasawyisi

erT dros ameris tomis Tavs, _


Zvelebis monayolia, _
uTvleli ganZi hqonia,
uTqmeli mona hyolia.
mTels arabeTSi qvels, uTqvamT,
badali ara hyvao da
misi sauflo qveyana
edemis msgavsad yvaoda.
saxeli misi, amboben,
mqrolav niavsac sul nelso,
maWris saamo surnelze
utkbess atanda surnelso.
iyo morWmuli, mZleTamZle,
modgamda, rac ki ewada,
didi kacobis saxeli
aRzeveboda zecadac.
riTi ar iyo xelmwife, _
kacs amerT tomi monobda, _
misi badali simdidre,
veWvob, yarunsac* hqonoda.
iyo guluxvi, puradi,
xalxi mis saxels ficavda,
TviTon upovarT faravda,
Tavad cargvali icavda.
xelmwifis toli ki iyo,
patroni ganZis amdenis,
magram ar esva Ze, mitom
iyo uSuqo sanTeli.
erTi es hqonda sanatri
sxva mxriv yelamde kmayofils:
xem Cemman yofadisaman,
RmerTo, momceso nayofi!
natrobda: baRSi Cems xoxobs
xeli ar moecaroso
da Zveli saros sanacvlod
axals moevlos saroso!
vis raSi unda sikeTe,
sulmudam TvalSi Tu eca? _
kargi is aris, rom eZeb
da Segeyreba uecrad.
gamoxda Jami da zecam

394
misic ismina mudara,
vaJi aCuqa iseTi,
gabadrul mTvares udara.
almasis msgavsad, _ amboben, _
afrqvevda irgvli Suqebso,
dRe abnelebda mzis sxivT da
Rame Suqs hfenda Sukebso.
ra daebada memkvidre,
mTvare ra gamoebadra,
myisve ganuxvna* karebi,
Tu sadme ganZi ebada.
vards rom furceli dacviva,
ise dacala xazina.
vinc mis zar-zeims Seeswro,
oqro da vercxli dazvina.
ra ori kviris Sesrulda
yrma da mTvarisebr gaivso,17
yaisi arqves. ismoda
irgvliv: `yaiso!~, `yaiso!~
bavSvi ra erTi wlis gaxda,
ukeTess raRas naxavdiT!
Cvili ki ara, suraTi
gaxldaT sul kalmiT naxati.
vardebi iiT moewna,18
rodesac gaxda Svidisa.
kaci ar iyo mnaxveli
misi mnaxvelis mSvidisa.
roca aTi wlis Seiqna,
qveyana alaparaka,
misi mSvenebis ambavi
xalxSi dahqondaT arakad.
unda genaxaT zeimi
gaxarebuli mSobelis!
bavSvi skolaSi gagzavna,
dautkba wuTisofeli.
marto ar iyo yaisi,
diliT skolisken mavali,
swavlis jafas da siZneles
masTan itanda mravali.
buTxuza biWebs, viTarca
walkotSi turfa feria,
ori Tu sami swavlis mte
gogmana gogoc eria.
maTSi ki erTi kudraWa
mainc nametur Wvioda.
yaisis tomis ar gaxldaT
is margaliti Wiota.
kopwia iyo saTuTad
da sasoebiT nazardi,

395
sul imas gamohyoloda
gvaris eSxi da lazaTi.
imgvarad mogixedavdaT,
TiTqos maxvili ewvada.
iqiT mixedviT kacs hklavda,
aqeT moxedviT _ glewavda.
Svelis Tvalebi dahqonda,
Tavadac iyo Sveli da
visac is mzeras esroda,
mxolod sikvdili Svelida.
almodebuli loyebi
arabul mTvares ugavda.
Turqs hgavda avazakobiT, _
gZarcvavda, mere gbugavda.
Rames ugavda zilfebi
da kandels _ feri Rawvisa.
yvavs moetaca CiraRi,
SiSi ar hqonda dawvisa.19
TafliviT tkbili tuCebi
Tumca ki hqonda pawia,
magram is visac aCvena,
veeba dardi awia.
Savi Tma Rames ugavda
da amis gamo saxelad
uxmobdnen am qals leilis20
gaCenils mnaxvelT msaxvrelad.
naxa Tu ara yaisma
leilis warbTa irao,
trfiali misi iyida
da guli misca giraod.
vaJs gogoc ahyva da myisve
dahyvnen sawadels vnebaTa.
guli siyvaruls miugdes,
rom umowyalod ebalTa.
vaJs misdioda goneba,
gogo rom Tvalebs nabavda,
guli wasvloda, sworia,
magram suls kidev Rafavda.
gogosac ymawvilisaken,
unda vTqvaT, Tvali gaeqca.
guli gaeca, magram jer
gulisTqma ki ar gaeca.

396
rogor SeuyvardaT leilisa da
majnuns erTmaneTi

ase amboben, yovel dRes,


yovel cismare alions
kuStad xvdeboda leili,
enisleboda Tvalio.
Turinjis feri qalwuli,
vaJs rom naxavda iCqiTad,
xelT basri dana rom epyra,
imiT xelisguls iWrida.21
axla yaisic vikiTxoT
(mis ambavs vercki movyvebi), _
Turinjze javriT narinjad
gadaqceoda loyebi.
guls uwyalebda, tolebi
rom maTze Tvalebs kosavdnen, _
geSi auRes da imaT
narinjs da Turinjs ynosavdnen.
miTqma da moTqma daiwyo
(maT yofas arvin uxaTra):
`gaige?~ `adrec vicodi,
rom erTmaneTi uyvardaT~.
gogo da biWi xvaSiads*
Turme icavdnen amaod,
rom afrTxilebdnen erTmaneTs,
rame ar gvigrZnas sxvamao!
ra eqnaT meti imaTac,
jer miTqma-moTqma iTmines,
bolos Tqves: trfoba titveli
davifaroTo riTime!
magram trfiali males da
mainc rom veRar males ra!
amqveynad vinmes CaxCaxa
mzis lafiT ZaluZs galesva?!
aseT zifl-kavebs rom naxav,
Wkva ar SegrCeba marTlac kacs.
sxva gza ar aris, gagiJde
unda, morCa da gaTavda!
siyvarulisgan yaisi
ase gaSmagda Tu ara,
wamebis Carxze gaekra
da vnebis kocons uara.
ver dajda (ra daajenda
leilis gadamkide kacs!)
wanwali iwyo, gadascda
qveynis gansac da kidesac.
xalxs gana meti ra unda,
fexis xmas ahyvnen xelad da

397
yaiss majnuni Searqves
trfobisgan qceuls xelada.*
`majnuni~ Smag kacs gviqvia
eniTa arabuliTa.
Smags ki oRondac hgavda is,
siSlege ise uvlida.
maTze imdeni iybedes
(ar moeridnen Zraxvebsac),
is Slegi mTvares moswyvites
im SmagTan Seyris mzraxvelsa.22
roca leili mis majnuns
ase uwyalod mokveTes,
TvalTagan margalitebi
afrqvia mters da mokeTes.
iqiT majnunma leili
ra axlos veRar igula,
cremlis lanqeri auSva,
rac manam gulSi igula*.
zaTqiT da zariT aiklo
maTi Suka da bazari,
TvalebiT cremli dahqonda,
guliT _ vaeba sazari.
SoriT uxmobda leilis:
`amgvarad ratom mdageo!~
xalxi dasdevda. iZaxdnen:
`age majnuni, ageo!~
ar daixia majnunmac,
ra erTxel gahyva av Saras,
ar mouxeSa siSmagis
raSs miSvebuli avSara.
Tavi aiSva sigiJem
da ver moToka taiWi
(saTqmelad aris advili,
Torem aRviri daiWi!).
radgan megobars moswyvites,
daimegobra naRveli.
satrfo Sors hyavda, gaeyo
varami gulis mdaRveli.
gaiWreboda Sinidan,
iriJraJebda Tu ara,
uxamurma da SiSvelma
vels da udabnos uara.
RamiT gaswevda imisken,
visganac guli dawvoda.
imis karebTan eyuda,
imis SukaSi daZrwoda.
moTqmiT da zariT leilis
karavis kalTebs kocnida,
ramdenjer ukan moiqca,

398
imdenjer suli moscilda.
iqiT qariviT mihqroda,
ukan uSlida svlas sevda,
ar mohyveboda weli da
weliwads molaslasebda.

imis Sesaxeb, Tu ra dRe awia


majnuns siyvarulma

da gadaiqca majnuni
ZilgatexilTa sulTanad,
mtiralT spas sardlad daudga
kaci gayrili sulTanac.
baRdadel memusikeTa
sakravebs eqca alyad* da
bazarSi gamyivarT Soris
majnuns badali ar hyavda.23
naRarad gadaqceoda
yeli am kacTa naTesavs,
zars arisxebda imgvarad,
SeSurdeboda mnaTesac.
taxti wareRoT mefisTvis
da axla im taxts ar Tmobda.
viT kargi takimasxara,
idga da moclilT arTobda.
Tan ramdenime tyiuri
eSovna amxanagebad,
arc maTTvis iyo ucnobi
vnebis maxvilze ageba.
wamoasxamda im nadirT,
iriJraJebda Tu ara
da mis saxls irgvliv uvlida
(RmerTo, ramdenjer uara!).
amoiCema nejdis mTa
leilis tomis sauflo,
iq avidoda, iSenda
TavSi xels bedTan saubrod.
da hquxda irgvliv xma misi
cremlis gubeSi nalesi.
niavs atanda mudaras,
masTan waeRo alersi:
`ehe niavo, ismine
Cemi ui da vaebi,
wadi, leilis eaxel
da mis zilfebSi gaebi!~

399
majnunis mama leilis
saTxovnelad midis

amdeni miTqma-moTqmebiT
da Woraoba-qilikiT
leilis misadgomeli
majnuns mouWres biliki.
xidi Catexes, ra eqna,
darCa majnuni martoka,
yazalebs* ufro umata
da guli ufro atoka.
SemoeCvia nejdis mTas,
leilianTa sauflos,
mand saubrobda lodebTan,
bedTan rac hqonda saubro.
majnuns aseTi moqceva
naTesaobam gaugo.
Tav-pirSi xeli iSines:
`vai, sircxvilo, augo!~
mamas acnobes ambavi
da Svilis qceva uwunes.
aqeT ded-mama wrialebs,
iqiT moyvroba wuwunebs.
ra ar qnes naTesavebma,
mamam Svils ra ar urCia,
magram man yuric ar ugdo
(Seyvarebuli urCia).
kargi rodia, rodesac
kaci sxvis rCevas ar igebs,
magram vinc mijnurs arigebs,
saqmes amaod arigebs.
daRonda mama majnunis,
Tav-gza aebna sacodavs,
ra eqna, erTi Ze esva
da isic ase dawvoda.
daeTaTbira TvisianT.
biWi imaTac icodes
da rac icodnen, mouyvnen
(Zis gasaWiri icodes!
Svilis sigiJis ambavi
unda vuamboT mamaso!):
`mijnuri aris Seni Ze,
leilis yvarobs lamazso!~
mamas es esma Tu ara,
ifiqra: `WirSi vvardebi,
raime unda viRono,
ar damiWkneno vardebi!~
erTi sawadi ewada
da axla amas Cioda,

400
Tavis gvirgvinSi Caesva
is margaliti Wiota.24
Temis TavkacTac maSinve
kveri daukres qezebiT:
`qalis mSoblebTan wavideT,
maTken aviRoT gezebi!
raRas vucadoT, es SeTi
ufro rad davaSeToTo,
is margaliti oboli
am Cvens Zvirfas qvas SevrToTo!~25
roca aseTi TaTbiri
amerTa seids* moesma,
pirze Rimili gakokra,
gulze ekali moesra.
myisve Seudga Tadarigs,
samgzavrod moexazira,
Tan waritana isinic,
weRan rom esxa vazirad.
macne movida, leilis
jalabs ambavi axara,
fexze wamodga, vinc iyo
axlos, didi Tu patara.
gamoegebnen mosulebs
didis kdemiT da patiJiT,
ar daukliaT alersi,
yelamde Casves pativSi.
bolos (msmenia), maspinZelT
mimarTes vaJis mamaso:
`risTvis garjilxar, stumaro?
gkiTxavT, nu gviwyen amaso~.
mamam miugo: `es gaxlavs
Cemi natvra da survili,
rom mze da mTvare ar iyvnen
lega RrublebiT burvili.
Cemi wadili es aris,
ocnebis samans gasuli:
minda, Cems vaJze davwindo
Seni pirmTvare asuli.
udabnos xvatSi dasicxuls
Cems Svils uSreba xaxao
da Turme bedad Sens saxlSi
kamkama wyaro naxao.
Tqvenc xom mama xarT, gamigebT
Cems amisTana zraxvaso,
ar miwyenT aseT saqciels
da ar damiwyebT Zraxvaso.
`amqveynad vinme Tu cxovrobs
mefurad, erTi mec vcxovrob,
imasac vervin ver ityvis
26. sparsuli poeziis Sedevrebi
401
Cemze: es Cirqi ecxoo!
Cems ganZs veravin daiTvlis,
mamuls veravin moRobavs,
miquxs didebis saxeli,
mtrobac ZalmiZs da moyvrobac~.
mag Smagis mamas usmina
man mamam tanad Zewnisam,
bolos miugo: `fuWad gaqvs
imedi ase xvewnisa.
marto wadili ras gvizams,
Cven Tundac bevri vecadoT.
zecis nebaa, Cven vbWobT da
RmerTs ecineba zecado.
Ze Tqveni, vici, kargia,
wuns ver davudeb ieriT,
magram rad ginda, TviT uwyiT,
TaviskerZaa Zlieri.
Slusa da gadareul kacs, _
miugo, _ giJs da xelsao*
qaliSvils rogor gavatan,
mama Svils viT vkrav xelsao!
`jer moarCineT Ze Tqveni,
gonsa da Wkuas moageT
da CemTan mere mobrZandiT,
Cems saxls yovelTvis moagnebT!
xolo manamde ra giTxraT,
kacs damTxveuls da ugonos
Svili viT mivce? mama xarT,
mamis guls unda ugonoT!
nu, aseT saqmes nu masmenT
gulis SemZvrels da amazrzens,
modi, amaze gavCumdeT!~
Tqva da gaCumda amaze.
vaJianT es rom ismines,
guli maxviliT aeqnaT.
Sin unda moqceuliyvnen
(ara da, aba ra eqnaT!).
gamoibares majnuni,
saqmis siZnele auxsnes
(imaT egonaT, moZRvravdnen,
koconze navTi dausxes):
`viRac leilis trfiali
rad moginTia alado?
gana cota gvyavs qalwuli,
mas rom jobnides Tvalado?!
giSris zilfebi amSvenebT
da iagundis bageni,
raRa im gogos miakvdi,
ager am turfebs ageni!

402
Cvens mzeTunaxavT Sexede,
sanam sxvis lamazT naxavde,
gazafxuliviT gaTqvirulT,
qorfebs da kalmiT naxatebs.
gars gaxvevia mzeqalni,
Tvalebs ki sxvagan aceceb,
yuris ZirSi gvyavs sarZloni,
gadamTielebs ras eZeb!
modi, gvismine mudara,
gveyo, rac guli gvewama,
SeirTe erTi maTgani,
pirad mze, tanad lerwama!
man Segiyvaros, Segitkbos,
agavsos Tbili alersiT,
ise dagitkbes, viTarca
Saqari TaflSi nalesi~.

godeba majnunisa leilis


siyvarulis gamo

magram ismina Tu ara


majnunma maTi damoZRvra,
ise gaxelda, kinaRam
mTavari suli amoZvra.
brWyali gaisva perangze
da kalTa ZonZebs udara
(ginaxavT sadme, mkvdars TviTon
Semoexios sudara?!).
vinc daTmo ese qveyana
da dagmo miRma mxareca,
igi ras aqnevs, sudara
ecva tanze Tu ar ecva!
amboben, velebs moedo,
Soreul Tems da mazraso,
vameyiao*, ityodiT,
daeZebs Tavis azraso*.
daagdo saxli, gaiWra,
Tavi udabnos afara.
TurqiviT aiyara da
mTa-bari moimTabara.
gare da gare daZrwoda,
suli da guli ewvoda.
saxelo amoxeoda,
sayelo Camofxrewoda.
xalxi krTeboda, Tu vinme
gaixsenebda mis saxels.
`RmerTo, gvixseno!~ _ yvirodnen _
da sul `la havlas~26 iZaxdnen.

403
biWic giJiviT aulebs
mivardeboda Radod da
yvelgan leilis uxmobda,
yvelgan leilis xadoda.*
kargi da avi ra iyo,
amis garCeva ar hqonda.
kargs avad ixseniebda
da avi kargad gahqonda.
mas umReroda yazalebs*,
visganac Tvali enisla,
Soridan efereboda
mas, varskvlavs iemenisas.27
yovel leqss, yovel simReras,
is rom uSvebda zefirad,
yurs miupyrobdnen msmenelni
da warmoTqvamdnen zepirad.
ukvirdaT qceva aseTi,
yvela mis ambavs hyveboda.
ecodebodaT, cremlebi
nikapze enaskvebodaT.
adamis saxe dakarga
ymawvilma bediT ubadom.*
arc dagidevdaT is, naklze
kilos Tu gamoubamdiT.
wignidan amofxekili
sityvisebr gacamxdariyo,
cocxali iyo? ver getyviT,
arada mkvdaric ar iyo.
frinveli iyo devnili,
gadmogdebuli calad da
kelaptariviT lRveboda,
guls mduRareSi walavda.
bolos ki isic moqanca,
gvemam gul-gvams rom regvavda,
guda-nabadi aikra,
kacTagan gakideganda.
velad gaiWra da xelma
Rriali morTo: `uSenod
me ra vqna, Cemo sulisdgmav,
maswavle, Tavs viT vuSvelo?
saxli da kera davagde
da sofels ise gaveqec,
gzas ukan dasabrunebels
dRemde amaod daveZeb.
Tav-gza davkarge, davlaxe
oxvriT mTani da vakeni.
veRarc Cems saxlSi gavCerdi,
veRarc Sens sadgoms vageni.
ra vqeni, Tavad ar vici,

404
ra qva da koxi damesxa.
saxelis broli damemtvra,
sircxvilis SuSa damemsxvra.
damSlian soflis kavSirni,
ver damakaves nukvebiT,*
saimqveynio samgzavro
ukve damikravs bukebi.*
Turqi xar? ginda damTrguno?
isris samizned miwone?
ha, mkerdi gamogiswore,
modi, Sig gulSi miwone!
xom marTla mTvrali ggonivar?
diaxac mTvrali axla var;
xom marTla Slegi ggonivar?
diaxac Slegi gaxlavar!
neta armuri* metakos,
bedma bediTad* miavos,
Tan gamitanos bresaviT*,
bzesaviT gamaniavos;
mexis boZali dameces
da veraferma damicvas,
Tavs damaqcios cis TaRi,
saxli da kari damiwvas!
netavi kaci gamoCndes,
cecxli SeminTos da bolos
tanidan kvamli vaxrColo,
piridan suli vabolo!
veSapis pirSi Camagdos,
oRond xalxis ybas macilos,
Cemi Sercxvenis seiriT
qveyana aRar acinos!
visa gwamT RmerTi, makmareT,
rac gvari gamibaxia,
qajad vqceulvar, CamqoleT,
madlic aris da axia!
gamovijaye ojaxi,
lafSi Cavugde saxeli,
tolebs sircxvili vaWame,
vabaxe gaubaxeli.
momkaliT, vin xarT RvTis kaci,
mismineT, gnukevT*, valaliT:
es kacis mokvla ki ara,
saqme iqneba alali!
moyvasno Cemno, odesRac
lxinSi rom mxari mimSveneT,
miWirs da xeli momeciT,
Tu mSveliT, axla miSveleT!
Tqven, arc ki iciT romelTac
rogori madgas jafani,

405
mimiSviT, cremlis CqafaniT
vwyvito me Cemi Wapani!
me davikarge, nu meZebT,
nurmc damiSvrebiT amaod;
nu ityviT Cemze: es kaci
ram gadaria, ramao!
tyuili aris, ver mixsniT
Tqven Tqveni cdiT da garjiTac,
amaReT xeli, xom xedavT,
gaWirda CemTvis, gaWirda!
Cemi gaWriTac nu RelavT
(siT wamosuli sad avel!) _
daraxtulia taiWi,
unda mivuSva sadave.
magram Sen raki damsaje,
xeli* Sen gamo viwode,
Sen garda sxva ver damixsnis,
xeli Sen gamomiwode!
Sen Tu mklav, Senve macocxle,
damiSoSmine iara, _
Sen damiSaSre me guli,
Sen damTme, sxvebma ki ara.
Soridan mainc mikiTxe,
gamomigzavne alersi,
SarbaTad meqces egebis
samsala SxamSi nalesi!
erTi ki gamkvirvebia,
rad gadaudgnen adaT-wess:
giJi me var da nawnavTa
bawrebiT Sen rom gagbawres!
Sen, mSvids, qamandi rad ginda,
siSmage me ros matokebs;
modi da Slegi _ dalalis
Senis TokebiT gamToke!
rac gulma Cemma mikonka,
zilfebma Senma mixia,
me rasac kdemiT vketavdi,
man mimitova, mi, Ria.
Sens zilfTa kavebs ra vuTxra, _
imaT borkilSi vvardebi.
Cems iRbals Tvali daevso, _
me momxvdurs gavumklavdebi?!
rame miSvele, leili,
miWirs da Svela damWirda,
WaSi var gadavardnili,
amomiyvane am Widan!
an xeli gamomiwode,
rogorc aseT dros egebis,
an wixli mkari, _ fexebze

406
mainc gemTxvio egebis!
vinc mudam mSvidad icxovra
da Sveba vinc ar daiklo,
iman ra uwyis, gvemulTa
veba da vneba ra iyo.
cecxlis sificxe man icis
da lmoba* misTa keSanTa*,
vinc Radars waepotina
da xelis guli eSanTa.

me soflis madli gamcilda,


Sen ki sikeTe gacviva.
Sen alvis norCi morCi xar,
me ki gamxmari qacvi var.
sad xar, sicocxlis niSato*
da Svebav Cemi sulisdgmis?
sadRac rom suli SemomrCa,
ar amomxado sul isic!
rad Semomwyeri, ar vici,
rad SemiZule mkvnesari?
trfiali Seni maSmagebs
da codva Cemi es aris.
ramdeni Rame vaTeneT,
uRmerTov, uerTmaneTod;
modi, mewvie, daviwvaT
da cTunebebiT ganverToT!
ar gamawbilo, amaze
ar mtkico civi uari,
Cems qedze iyos codva, es
raime codva Tu aris!
Tu risxvis cecxli daminTo
an Tu gamiwyre, damixsen
da TavsxmiT Cemis cremlebis
gulis xanZari damivse!
eha, varskvlavo maRalo,
mTvareo Cemo axalo,
rom Segxvdi, ise gavxeldi,28
Tavi qvas minda vaxalo.
SenTan yofnisTvis rom vyviri,
Cems yvirils aRar ugono,
xom ici, mTvare axali
Smags ufro Seiqms ugonod.
Cems landsac aRar vTxov awi, _
viT miTxovia xandisxan, _
miambos Seni ambavi, _
SiSi maqvs Cemi landisac.
Cems landze veWvianobdi,
iqneba-meTqi mRalatobs,
dRes ki Sens landsac maSore,

407
landic ar ginda malando?!
bavSvs vgavar, ZilSi rom Cahyva
wyurvilis mokvlis survili,
sizmarSi wyali ipova,
wyals daewafa urvili,
magram wyurvili icxro da
mainc verafriT daicxro,
gamoeRviZa sacodavs
da TiTis wova daiwyo.
trfiali Seni aseTi
da vneba Cemi amxela,
aravin unda gagvigos,
aravisTan xams gamxela.
is dedis rZesTan Sevirge,
aris mware Tu amoa
da sanam vcocxlob, Tan damaqvs
da sulTan erTad amova~.
morCa Tu ara am moTqmas,
moceliliviT daeca.
vinc mis godebas Seeswro,
guli da suli daewva.
Sin dabruneba urCies
da bevri xvewna-ajebiT
daiyolies velebze
qenjnili ekal-jajebiT.
Tu siyvaruli ar aris
maradisobis ziari,
igi ra siyvarulia, _
Rlapebis Rlabuci aris!
srulqmnili trfoba igia,
is miviCnie namdvilad,
raic fexs erTxel mogidgams
da Zvras ver uzam advilad.
is ukvdavebas gimzadebs
da rac dro gava, izavTebs
da hgies* igi trfiali
ukuniT ukunisamde.
majnuni mitom idida,
rom is zidvida am sevdas,
vnebas aRviri aneba
da ase mitom aRzevda.
man gana didTa vebaTa*
kirTTa qveS Tavi daxara! _
trfobis saamo sioze
sulis baRnari axara.
dRes Tumca misi vardnari
am qveyanaze mwyralia,
vardiswylis surnels rom vynosavT,
es misi vardis wyalia.

408
xolo nizami rodesac
Tavis savardes kazmvida,
cvari isxura majnunis
vardiswylis aiazmidan.

mamas majnuni qaabaSi* mihyavs

bolos, rodesac saSveli


ar gamouCnda arsidan,
siSmagis Tvisis alami
majnunma caSi azida.
saxeli misi daeca,
sixele* misi amaRlda,
wavida kaci xelidan,
gamocundrukda, gabalRda.
xeli suyvela xelia,*
xels xelad icnobs mnaxveli,
magram sad ise xeli da
sad siyvaruliT naxeli!
ar Seicoda kacis Zem
(Torem gangebam icoda!).
mama iwvoda ucecxlod, _
iRupeboda, icoda.
ra ar qna, ra qvas ar eca,
vis ar asmina mudara:
`xalxo, egebis Svilis mzes
amixadoTo sudara!~
ra ar iRona beCavma
da locviT sad ar cocvida,
sakerpe-salocavebma
muxlisTavebi moscviTa.
SfoTavdnen naTesavebic
majnunis wamlis mZebnelni,
iqneba kidev vixsnaTo
es mzeWabuki mzebneli!
bolos ki Tavgzadakargul
mamas urCies moyvrebma:
`iqneba meqam* mogvxedos,
meqas sxva madli mohyveba.
mTeli mileTis mlocvelTa
saajo* kari igia,
ca misi madliT gvadgas Tavs
da miwa fexqveS gvigia~.
majnunis mamas imdenic
rodi dasWirda ajebi.*
`kargio, meqas warvsdgeTo,
gavxdeTo meqis hajebi*~.

409
da aha dadga nanatri
Tve igi meqis molocvis,
mileTis xalxiT gaivso
meqis quCa da folorci,
majnunis mamam samgzavrod
awyobas Tavi moaba,
maSinve jama aqlemze*
Svils gaumarTa moaba*
da sasoebiT aRsavse
ase miadga qaabas,
Semdeg ki modga da SvilTan
es saubari gaaba:
`Svilo, es saxli moclilTa
TavSesayreli rodia!
aq sulis Sveba rom undaT,
mxolod isini modian.
qaabis* rgolebs Caavle
rgolad moxrili xelebi,29
gulis daRebi egebis
man dagiyuCos cxelebi!
ufals SesTxove: amdeni
tanjvisTvis var-Tqo ubralo,
mixsen-Tqo, Svilo, mixsen-Tqo,
Semibrale-Tqo, ufalo!
RmerTo-Tqo, Seni wyalobis
gadamafare kalTa-Tqo,
meyo, rac Cemma siSmagem
fexqveS migdo da mbalTa-Tqo!
nu daumalav, uTxari,
siyvaruliT var xeli-Tqo.
vnebis koconSi Cavardnils
gamomiwode xeli-Tqo!~
siyvarulio! es sityva
majnuns uxsenes Tu ara,
jere atirda, mere ki
Rimilma gadaura.
kamara Sehkra gveliviT,
gvelnacemiviT wamoxta,
qaabis karebs aekra
da es vedreba aRmoxda:
`viT am karebis rgolia,
dRes me var ise moxrili,
Sen geajebi, ufalo,
me Sen win muxlebmoyrili.
trfobis monobis fasad vinc
vyidi sulsa da sicocxles,
yurT misi rgoli meyaros,
mxolod es minda, icode!
suyvela mirCevs: siyvaruls,

410
midi, gausxlti xeliTo,
Torem gagTelavs, icode,
cremliT gatirebs cxeliTo!
maT ar ician, trfobaa,
Zalis momcemi Tu aris,
jer sicocxleze unda vTqva,
mere trfialze uari.
dedis saSodan gamomyva
trfiali, rogorc javari.
is Tu ar momxvda, maSin xom
aRmomxda suli mTavari.
Sen gevedrebi, ufalo,
patrono nivTTa yovelTa,
aracxovelTa SemTxzvelo,
Semqmnelo yovlTa cxovelTa:
ismine Cemi vedreba,
vneba Semabi iseTi,
roca me aRar viqnebi,
mainc sufevdes is erTi!
Tumc siyvarulis sasmeliT
ase ugonod mTvrali var,
kvlav iseT sasmels mawafe,
goni wamarTvas malimal!
ukan damsdeven, mirCeven,
rom am siyvaruls vugano,
leilis trfoba dagRupavs
Cqara dabrundi ukano!
RmerTo, Sen Cemi ismine
aja* da ara imaTi:
rac Jami gava, miT ufro
leilis trfials mimate!
Tumc trfobam misma gamawlo
msgavsad misi Tmis bewviso,
mas bewvis odens nu awyen,
miyvars da guli mewviso!
misi monobis sayure
yurSi miyria Tviniers,
mainc nurafers marguneb
monobis misis Tvinier.
leilis Rvino Cems TasSi
ar damilio arodes,
ise miqeni, Cems niSnad
misi xateba kmarodes!
me momkal imis sanacvlod,
mismine, RmerTo, valali,
man Cemi sisxlic rom Sesvas,
alali iyos, alali!
leilis gamo vaebam
Tund sanTeliviT damRvenTos.

411
uamvaebod nu damsvam,
RmerTo, Tu ginda gaRmerTo!
gana amxela siyvaruls
davseba unda ukvalod?!
ufro mimadle, siyvaruls
ufro mimate, ufalo!~

roca majnunma qaabas


aseTi locva gaaba,
miuxvda mama, mis Sleg Svils
ver uSvelida qaaba.
mis wyluls malamo ver rgebda,
iseTi dardiT dagula.
Tavi Caqindra sabralom,
imedis kari dagula*.
ukan dabrunda karavSi,
saca jalabi eloda
da maT uambo, qaabis*
lodTan30 ra elda eloda:
`ra miqna, Cemma SeSlilma
da Slegma Svilma ra miqna!
gulSi imedi Camikla,
SxamSi naRveli amiqna.
ar damitova ilaji
am simZimilis morevis.
ise miRelavs es guli,
viT zemzemis* Wis morevi.
vfiqrobdi: kaci WirSia,
tanjvis maxvilze egebis,
RmerTs SesTxovs-meTqi, varami
Seumsubuqos egebis.
is ki RvTis karze trfialis
locvas aRavlens uTvalavs.
ufals leili avedra,
Tavs anaTema uTvala~.

majnunis mamam leilis


tomis ganzraxva gaigo

roca majnuni amgvarad


qaabis karebs moscilda,
saqme mieca yovelTa
usaqmurTa da moclilTa.
enas lesavdnen: `yaisi
erT gogos alvistanaso,
imgvarad ugiJebia,
sul gulze icems danaso!~

412
vinc ra icoda, hyveboda
nasmens Tu nanaxs aTasxmad,
zogma simarTliT aTria,
zogmac tyuiliT daTarsa.
erTxel majnunis ambavi
leilis ase mdomisa,
leilis tomis Tavs amcno
kacma maTive tomisam:
`erTi ymawvili, batono,
amerianTa gvariso,
viT vTqva da Tavze lafs gasxams,
Wkuaze mwyralad ariso.
TavmoSvlepili dRe yovel
aq dgas da Sens qals uxmobso,
xan leqss ugalobs xmamaRla,
xan salams uZRvnis uxmoso.
xan Semouvlis Sori-Sor,
xan axlo-axlo gogavso,
xan wynarad mis fexT mtvers kocnis,
xan ki giJiviT rokavso.
rac Jami gadis, galobas
umatebs, ki ar uklebso,
leqsic kargi aqvs, xmac _ kargi,
rodi iqceva uwesod.
magram es aris, leilis
kvars misi aqrobs moTqmao.
xalxs sxva ra unda da misgan
gabaxda Cveni modgmao.
`axla Sen ici, Sens saqmes
Cven ver movuvliT uSenod.
Svili Senia, sakuTar
Svils Senve unda uSvelo!~
rodesac mamam leilis
im Slegis saqme gaigo,
xmali iSiSvla: `is kaci
am xmalze unda aigos!~
erT amerians es saqme
gaego rogorc aeSags,*
seidTan* ise gaiqca,
TiTqos dabmuli aeSvaT.
`frTxilad iyavi, batono,
ubado* ambis macne var!
isemc gwyalobdes ufali,
isemc xifaTi agcdeba!
leilianTa tomis Tavs,
TviT ici, rogor kicxvian,
wylis CanCqeriviT Cqaria,
cecxlis aliviT ficxia.
misi muqara Tqvenma Zem

413
arc ki icodes egebis!
sanam gviani ar aris,
Svela manamdis egebis.
ufskruls miadga majnuni
uZirosa da uganos,
me Cemi giTxar, Seni Ze
Sen moabrune ukano~

es mZime saqme rodesac


amerTa seids acnobes,
zeze wamoxta, rac esma,
emcxeTa saqmis armcodnes.
maSinve ixmo Zis Tvisis
tolni Tvisive tomelni:
`Cqara adeqiT, majnunis
kargis vinc iyoT mdomeli!
axlav gafrindiT, miSveleT,
ar damizogoT niWio,
isev cocxali maCveneT
Cemi sawyali biWio!~
da moefinen mZebnelni
oTxive kides qveynisas,
eZebes, magram migneba
misi aravis eRirsa.
gaognebulni ambobdnen:
`ra daemarTa, netao?
nuTu nadirma daglija
da bedma gagvimetao!~
dauwyo cecxlma moyvasTa
misTa gul-RviZlze modeba.
yvelgan zluquni ismoda,
yvelgan moTqma da godeba.
urva diaxac marTebdaT,
naRvelis iyvnen patroni,
saCino kaci dakarges
da TvalisCini gvartomis.
man ki yureSi mimjdarma,
daRlilma xalxis yurebiT
mis Zebnad yurebdacqvetilT
Camouyara yurebi.
yurad ar eRo xma soflis
amaoebis mdevarTa,
gacloda misTa saganTa,
misTa nivTTa da mdRevarTa.
Tavs afarebda tyiurebs
ima TemTa da mindorTa,
vidoda Soris nadirTa,
misTa mimyolT da mimndoTa.
emwareboda yoveli

414
lukma pirisken gawvdili,
dRes ise daaRamebda,
ar ewvneoda nawili.
erTxelac erTma arabma,
viRac ibn* sadis tomelma,
viTarca bedis varskvlavma
kacTa sikeTis mdomelma,
gamoiara im mxares
da Sors, amomSral xaSurTan*
majnuni naxa ganrTxmuli
da Svelas misas daSurda.
mSvild-isris arsi cis msgavsad
arsad mieRo mis arssac,
locviT mSvilds hgavda moxrili,
xolo simarTliT _ isarsa.
kvnesa SemorCa maxloblad
mZime da gulis mzaravi,
landi dasdevda Tavisi,
sxva arsi arsiT aravin.
im kacma Tvalad saamo
majnuni naxa Tu ara,
axlos mivida, uZaxa,
aqeT da iqiT uara.
hkiTxa: `miTxari, ra giWirs,
gons modi, zeze adeqo!~
mainc verafers ver gaxda,
Tumca zed lamis gadego.
rom veraferi asmina,
Tavi aneba davrdomils
da iq gaiqca, sad misi
eguleboda gvar-tomi.
majnunis mamis sadgomi
sefekaravi iZia
da Seucxada: `es da es
udabno sad Zes, icia?
es da es klde rom Tavdeba
da rom iwyeba velio,
iq iklakneba sip qvaze
Seni Ze, rogorc gvelio.
dardiT araqaTgaclili
wevs da satkivars moTqvamso.
avi suliviT gaurbis
adamis tomis modgmaso.
`ra dagimalo, gansacdels
saqme Tavisi uqnia,
sul daubalTavs sabralo,
sul aso-aso uqnia~.
aseTi ambis mosmena
mamisTvis, iciT, rac aris,

415
myisve daagdo saxl-kari,
karvis kera da nacari.
udabnos kides daadga
RrialiT klde-Rris mlaxveli,
dauCxrekeli ar darCa
mRvime, qvabi Tu qvaxvreli.
bolos waawyda kldis Ziras
sawyalobelad davardnils,
sip qvaze Tavi miedo,
ver SeZlebiyo navardi.
leilis sagalobeli
leqsis hangebi gaeba,
Sig xan gulis dards aqsovda,
xan kidev _ sulis vaebas.
zluquni hqonda gabmuli
da Tvis beds imiT mohgavda,
xan misebr Zirs ecemoda,
xan misebr zeze rokavda.
imdeni esva svedavsils
samsala trfobis ucleli,
daviwyeboda yoveli
nivTi, axali Tu Zveli.
mama rom naxa majnunma
misken feTebiT mavali,
fexqveS landiviT ganerTxo,
Sendoba Txova mravali:
`sicocxlis Cemis gvirgvino
da sulis Cemis Svebao,
Seunde Sens Svils, romelic
ase usazmnod Svrebao!
ra dReSic gyavar, TviT mxedav,
sxvas nuras mkiTxav amaod.
amaRe xeli da msaxvrals
Cems beds mimandev, mamao!
rogor ar msurda, o, rogor
ar msurda, am Cems wamebas
Sen Seswrebodi da SenTan
es Cemi zruni* gameba!
SenTan pirSavad var; vici,
WirTa Cagagde alebSi,
an patieba viT gTxovo,
an viT Segxedo TvalebSi!
magram TviT ici, cud fexze
rogor davadeq av Saras.
ver movixeSe, verafriT
xelSi bed-iRblis avSara!~

416
majnunis mama Svils
arigebs

aseT yofaSi myof pirmSos


rom mousmina mamaman,
amoigmina da boRmiT
Zirs daanarcxa amama*.
daiwyo gvrini gvritiviT,
cremli anTxia varamiT,
TvalT daubnelda (dRe iyo,
Rame ki iwva wkvarami).
`he Svilo, visi sikeTe
bedma ara da ara hyo,
Cemo damzralo kokoro,
Cemo gamcvTaro varayo!
ver SeZel gana, damSvidde,
guli sagules dagulo*,
Cemo gvemulo sicocxlev,
soflis WirTagan dagulo!
vin gamiTvala me Seni
Tavi Tvaladi esoden,
vin damiwyevla Ze Cemi,
rom miwyiv ase kvnesodes?
vin moisurva, suldgmuli
tanjviT aseTiT vekali,
am Coxis kalTas visia,
rom geWideba ekali?
yvelas rom xeli agvaRe
da veraferi akeTe,
ra dagemarTa, ar ityvi,
ra geca, Svilo, ageTi?
mSfoTvare kaci minaxavs,
magram Sen rom xar, amgvari?
magari dagva masmia,
magram amgvarad magari?
ar daiRale amdeni
wvalebiT, gina dardebiT?
xalxi dagvcinebs, xom xedav,
mter-moyvris ybaSi vvardebiT!
ver gaZex sayvedurebiT
aTasiT, gana erTiTa?
meored mosvlis dRe gadgas,
ratom ar dgebi mkvdreTidan?
Sejeqo! _ uTxra, _ kaeSans
viT gaiqarveb, naxavo.
civ rkinas uqmad ras Wedav,
wyals fuWad risTvis nayavo?
ar ZalgiZs yofna umisod,
mec vici, gana ar vici,

27. sparsuli poeziis Sedevrebi


417
magram imaTac dagvxede
zogjer, vinc SenTvis daviwviT!
kalo rom kidec galewe
da kidec gaaniave,
me mtrebis ybaSi rad mimec,
rad gadamyare siaves?
Sen gulis Senis nebaze
axlos mogidgams Cangebi.
Sen Cangze ukrav, batono,
me ki yels miWers Wangebi.
Seni xom mWirs da Cemic mWirs,
me aqac var da iqac var,
Sen tanze kabas rom ixev,
me gulze wylulebs mikawrav.
trfobis briala koconi
rom mogikida qalTamzem,
me Sig jigarSi minTia,
Sen _ mxolod gulis kalTaze.
xels nurasodes Caiqnev!
SvebiT moilxen amoTi.
marcvals miwaSi marxaven,
is ki jejilad amodis.
sawuTro gana kacis Svils
agre advilad imetebs.
uimedobis lodinSi
bevrjer SevyrivarT imedebs.
uimedobis wiaRSi
bedma imedic gvaRirsa,
TeTri dilaa rameTu
bolo ukuni Ramisac!
maT miekedle, romelTac
bedic mieca, baraqac;
igi ara qna, baraqis
mqonem rac qveynad ara qna!
TavSia mware moTmena,
Torem boloSi amoa,
vinc iTmens, margalitebi
zRvidan im myvinTavs amoaqvs.
Wkua romelsac ar dahyva,
devic rom iyos, Ciaa,
Wkuis uqono yoveli
fexis uqoni Wiaa.
melam mgels lukma, Tu ici,
rogor aarTva piridan? _
aman Tu Wkuas mouxmo,
man Wkua iqiT irida.
Sen guli Seni imisi
senebiT rogor dasene,
vinc wlidan wlamde erTxelac

418
xsenebiT arc ki gaxsenebs!
mas gulSi vardi uyvavis,
visTvisac am dards gauZel,
Sen aq qvas urtyam Tavs misTvis,
imas ki gulad qva uZevs.
SenTan leilis ambavi
imitom moaqvT, icode,
jer qceviT ise gabaxde,
mere sircxviliT iwvode.
moyvrebi varTo, _ getyvian, _
gSveliTo, mtrebi ki ara.
wylulze gadeben lencofas,
gulze gixsnian iaras.
mismine, Svilo, adeqi
da xeli saqmes mohkide,
es gijobs, vinem qveyana
lanZRva-ginebiT mogidges!
rogor ggonia, spiloebs
Tav-kefas ratom ufxanen?
samSoblos naRvels uqroben
sul indoeTze mwuxareT.
suli xar Cemi, suli ki
gana gza-Sarad ideba.
wamomyev saxlSi, Sen Cemo
saxlov da avladidebav!
am miyruebul klde-RreSi
aba risi xar mnaxveli,
aq misi fasi ra pove,
rac iq dakarge saxeli?!
cicabo gzaze barbaceb,
xnarcvebi giCens iarebs,
ar gadiCexo qarafSi,
Svilo, Wkvianad iare!
rad gaviwydeba muqara
iqiT im qalis mamisac?
gons mosvla gmarTebs, Sen kidev
sulmTlad gagiJde lamis aq!
gzas xifaTians adgaxar,
gamoucdelo ymawvilo,
aqeT gamodi, royiod
xmali aravin gawvdinos!
tol-megobrebSi Cadeqi,
gaiTamaSe, gaerTe;
mtris simZimili aase,
moyvris wuxili aerTe!~

419
majnunis pasuxi

majnuns es tkbili sityvebi


roca asmines, Tavmdablad
bage gaapo da Tvisi
pasuxi ase daTafla:
`eha didebis tatnobo
da didgvarovanT gvirgvino,
gangebam visac garguna,
cargvalze ufro igrgvino;
eha arabTa imedo,
meufebis da dacvisa,
im erTi eSxis mimcemo
xalo arabis Rawvisav!
locvaTa CemTa sadguro
da yiblav* Cemi vedrebis,
arsobis Cemis mizezo,
visac vesav* da vedrebi;
ufals vTxov, Seni Tavi man
didxans micocxlos, mixaros.
sanamdis hgies* sawuTro,
Tavi sul Sensken mixaros!
vici, sikeTe gwadia
Cemi, siave ki ara,
ginda, malamo damado,
damiSoSmino iara.
ver vxvdebi gana, rom Sens Svils
dReebi madgas avebi,
magram mec ra vqna, am WirSi
gana me CemiT gavebi?!
gana am trial tramalze
Tavad visurve, davvarde;
gana am gzaze TviT gavel,
mas nebiT CemiT davadeq?!
mxrebs rkinis bandi mimZimebs,
fexzec miyria rkinebi,
magram ras vizam, xvedria,
xvedrs rogor Severkinebi!
am kirTebs Tavad ver davyri,
bevric vicode fandebi,
arcTu is vuwyi, am borkils
siT gaexsneba bandebi.
gana me marto gamixda
sicocxle ase arami! _
ramdensac ginda, amqveynad
guls uveranebs varami.
rogor ggonia, ormoSi
Crdili TavisiT vardeba?
cis banze mTvare viT adis,

420
es saqme rogor gvardeba?
mumls sawyaloblad gaCenils
Tu spilos mZimed anagebs
erTi Zalaa, rom Trgunavs,
erTi gangeba ganagebs.
bedi yismaTad* miT Tqmula,
es Cveni aris, is _ maTi,
yismaTs viT ginda gausxlte,
roca Tan dagdevs yismaTi!
Cven rom arCevans gvaZlevdnen,
migviSvan Cven-Cvens nebaze,
vinetarebdiT, icocxle,
uars vityodiT vnebaze,
magram arCevans vin gvaZlevs,
vin gvekiTxeba, ra gvinda,
mitomac gvdagavs mdagveli,
rogorc odiTgan gvdagvida.
Sen tanjvas Cemsas maxseneb
da cecxlSi CemTa xalvaTa.
magram vin naxe sxva, qveynad
mSvidad cxovrobdes, xalvaTad?
ki ver vicini, vaiTu
vTqvaT da sicili gavbedo,
abedis msgavsad sicilis
tal-kvesiT damwvav, avbedo!
gaicineo! _ metyvian, _
pirze nu dagdis Zmario!
dardianobis niSani
daRrejiloba ario.
ra vqna, sicili ar ZalmiZs,
Tumca didi maqvs survili, _
als gamovafrqvev piridan,
cecxliT ise var urvili.
erTxel kakabma WriWina
igdo, sad iyo, sad ara,
nadavls niskarti daavlo
da erTxans ase atara.
kiskisi iwyo WriWinam,
Tumca niskartiT eWiraT:
_ Sen Tu ar miwyen, kakabo,
gulSi gamiCnda eWvi ram.
CemsaviT sicil-kiskisi,
veWvob, rom SeZlo Senao.
aseTi niWiT gamCenma
mxolod me damamSvenao!
braziT aenTo kakabi:
_ am Wia-Ruas daxeTo!
sicilisaTvis amqveynad
me gavCenilvar, Tavxedo.

421
piri daaRo, sicilis
niWebi gamoiCina.
WriWinac amas ucdida
da Tavs uSvela WriWinam.
asea, mamav, sicili
vinc qveyanaze amala,
xeliT wauva dideba,
didic rom axldes amala.
brZens uTqvams: unda erido
sul sicils uadgiloso,
sicilman uadgiloman
Wirs mosvla uadviloso!
sevda gsurs ukumiyaro,
lxins mirCev, enamaxvilob,
magram tanjvisTvis ganwiruls
Sen rogor ginda, malxino?
viris ambavi xom ici
(Cemi ra gasakviria!):
viri sanamdis fexze dgas,
tvirTs zidavs, ra qnas, viria.
erT tvirTs imisTvis moxsnian,
rom sxva ahkidon iseve
da roca fexebs gaWimavs,
is mxolod maSin isvenebs.
Seyvarebulebs sikvdilis
gana gvaSinebs maxvili.
netamc Semogvkran xmalio! _
Tavi misTvis gvaqvs waxrili.
ra Zalas ZaluZs daudges,
vin daakavos ZalaTi, _
mijnuri satrfos Tu eZebs,
ar icis saqmis Ralati.
me mTvarem piri mimrida,
mimiSva gulis sadaRad.
maS, raRad minda sicocxle,
mkvlelo, mkar xmali, sada xar!
trfialSi Tavis dadebis
gzaze vinc ukan daixevs,
axia, moklan, mis codvas
qedze aravin daixvevs!
asea Cemi ambavi,
Sen ki misinjav iarebs,
modi, me CemTvis damtove,
Sen ki Sens gzaze iare!~
majnunis mamas, rodesac
Svilis es sityva moesma,
zluquni morTo, miuxvda _
yvela imedi moesra.
aqeT is ijda da Svilis

422
win cremliT perangs altobda,
iqiT is egdo titveli,
Svebas sikvdilSi natrobda.
mainc xelT igdo Ze, visac
sigiJem xeli daria,
Sin waiyvana da biWi
tol-megobrebSi garia.
majnunic iyo, iTmenda,
Tumca moTmena eWira.
uWirda lxinis atana,
suli sul kbiliT eWira.
ori dRe mSvidad ki iyo,
magram es yofa rad gindaT? _
mis SemyureT da SemxedavT
guls codviT TvisiT dagvida.
bolos aiSva sabeli,
romliTac mamam daaba,
isev udabnos mimarTa,
isev godeba gaaba.
iq isev ise cxovrobda,
rogorc manade ecxovra.
cxovrobdao, vTqvi? cxovrebis
im yofas ara ecxo-ra.
meti da meti rodesac
sigiJe wamouvlida,
nejdSi garboda, leilis
midamos irgvliv uvlida,
daZrwoda nejdis kalTebze,
viT lomi fafarayrili.
qediT, saxiviT* moxriliT,
fexiT, borkilebgayriliT.
ise moTqvamda leqss, TiTqos
aRumarTavTo bukebi,*
satrfos uxmobda mdurvebiT,
sayvedurebiT, nukvebiT.*
moedo misi ambavi
mxares, modebuls isedac,
zogi ismenda mis leqsebs,
zogi kidevac iwerda.

imis Sesaxeb, Tu leili


ra dReSi iyo

mas _ saTnoebis, mSvenebis


da eSxis wignis Tavfurcels,
mas _ silamazis samefos
baton-patrons da safuZvels;
mas, mas _ Svidi cis siturfis

423
saZiebels da sarCevsac,
mas _ mTiebiviT daxatuls,
rCeulTa Soris sarCev qals, _
leilis unda vewvioT,
mSvenier asuls arabTa,
edemis saros rom sjobda
da mTvares SuriT zaravda.
vinc iyo farCiT momrTveli
Zvirfasi farCiT momrTvelTa,
tkbileulebis momrTmevi
tkbileulebis momrTmevTa.
gulTa asTa da aTasTa
SanTebis daRiT mdaRveli,
bednierebis badagi,
ubedurebis naRveli.
SmagTa* mijnurTa borkili
da ocnebaTa Seneba.
is, TiTiT saCvenebeli
SenTa* da uSenT* mSveneba.
rodesac misi walkotis
siom saamod dabera,
yvavilis butko gaSala
da Rvinis ferad dafera,
welSi gasworda xe morCi
baRSi saTuTad namyofi,
tkbili da amod saWvreti
zed daimwifa nayofi.
Svebis walkotSi gafurCqvnils
piri gazafxuls ugavda,
kacs ise mouxedavda,
iqve cecxliviT bugavda.
iseTi jado mosdevda
imis iribad gaxedvas,
as saxelmwifos danTqavda
da cecxlis alSi gaxvevda.
ise SeeZlo Tvalebis
Cakvra mas, Tvalad gulkeTils,
TurqiviT gadaeTqera
arabeTi da TurqeTi.
tyve misi versad garboda,
bades gabmuli borgavda,
kacs jer TvalebiT iWerda,
mere zilfebiT borkavda.
da saocari es iyo,
Tavs rom nadirad irebda,
es nukris msgavsi arseba
sul lomebs inadirebda.
piri vardis pirs ugavda
da roca bages apobda,

424
iseTi tkbili xma hqonda,
Tafls swveTso, xalxi ambobda.
dalali aSiys uxmobda:
`modi, memTxvie, ha, meo!~
wamwami scrida: `mand ideq,
ar SegeSalos rameo!~
mSvenebiT misiT vardsa da
mTvares SeqmnodaT viSebi.
vardis win roqiT gaevlo,
mTvarisTvis eTqva qiSebi.
werweta tani saros xes
ugavda baRSi moRobils.
Tavze ityodiT, saroze
Semomjdarao xoxobi.
TiTqos gaebaT CurCuli
misTa moTaflul bageTo:
yandTan ra unda akeToT,
Cvenken moiwiT aqeTo!
misi tuCebis WinWilas
Suris saxmiliT nadagi,
muStris gareSe daegdo
TungSi Camtkbari badagi.
am qals nikapis fosoSi
jado Caedo imdeni,
Sig kacTa gulebs Rupavda
masTan zedized midenilT.
da kidev kargi, koWamde
nawnavT eyara bawrebi, _
WaSi CanTqmulni nawnavze
xelis wavlebas aswrebdnen.
ai, amdeni siavis
da faTerakis Camdeni
ver gaumklavda siyvaruls,
ver moaxerxa amdeni.
da rogorc modgamT trfialis
RadarSi damwvar-dagulebs,
mofardagulSi aRborgda
(karebi rkiniT dagules*).
aTasSi erTxel banze Tu
moaxerxebda gamosvlas,
lodinSi daaRamebda
im dResac uRimRamosac.
vin icis, iqneb gangebis
gadmomefinos madlio;
majnunma gamoiaros,
misi davlando landio!
is rom manaxos, iseTi
kaci vin unda vnaxoo,
viT vamcno, rogor vitanje,

425
viT davsva CemTan axloo!
icoda, visac uyvarda,
avi aravis uTavda,
amitom Cumad kvnesoda,
ijda saxlSi da kuTavda.
sanTels ugavda sicili,
tirilic sanTels ugavda, _
xalxs awonebda pirs, Torem
guls cecxlis alSi bugavda.
cremlebis CqeriT Cqar-CqariT
Rawvebis walkots recxavda,
rasac Sexeda, suyvelgan
majnunis saxe ecxada.
rac Tavis mijnurs moswyvites,
siSoris cecxliT iwvoda,
arc kvamli Canda da yavlic
am alvis arvin icoda.
Tan pirTan sarke mihqonda,
ukvirda: `sarkes vvorTqlavo!
maS, suli mdgmia, gavxedo,
egeb majnunic modgao!~
Tavisi Crdilis Tvinier
arvin SemorCa dardians,
kedlebs umxelda xvaSiads*
aWrili dilaadrian.
sakuTar CrdilTan imdeni
Cumad ivaglax-iaxa,
axlos veravin daudga,
moaxled vervin iaxla.
gulSi rom cecxli ebuda
da TvalSi _ wvima unebi,
yvelas feria egona
(wylisa da cecxlis bunebis).
Tumc TiTistaris triali
aris saferi diacTa,
xolo isari vaJkacTa
kaparWs* uxdeba diaxac,
daviwyeboda, davTarSi
diacT ra wesi eweraT,
orwvera TiTistaris wil
isari epyra erTwvera.
moTqmiT imdeni itira,
TvaliT imdeni awvima,
nawili wyali tbad dadga
da zRvas uwia nawilma.
misi daRebiT mdaRvelis
kaci ar iyo mnaxveli.
naRveli? magram mis naRvels
ras inaRvlebda naRveli!

426
oqros didroni rgolebi
yurze sayured ekida,
viT karis rgoli, isic kars
yurs miadebda, rekvida.
is, orTav TvalTa sinaTlis
da mTvaris Tvisis mZebneli,
Tvalebad iyo qceuli,
gzas gahyurebda mzebneli.
majnunis mxares mimaval
niavs, viT Calam-kalami,
wauwveboda da Txovda,
masTan waeRo salami.
nejdis mTebidan wamosuls
dauxvdeboda zena qars,
egebis sadme, vin icis,
misi majnuni enaxa.
sadac ar unda gaevlo,
sadac ar unda mjdariyo,
majnunis leqsebs mRerodnen
da yurTasmena ar iyo.
im leqsTa dazepireba
mainc rom arvis dazarda!
bavSvebic mis leqss mRerodnen
im dRes narbenni bazarTan.
vinc Cauvlida leilis
sadgomis bans da lafaros,
SeuZaxebda: majnuni
am leqss giZRvniso, lamparo!
gana im qalis Semyure
marto siturfiT iwvoda, _
leqsebsac Txzavda leili,
sibrZne leqsisa icoda.
mas, gauxvretel margalits,31
Zaledva, guli ewva da
leqsebis margalitebi
exvrita, rogorc ewada.
Tavad ubiwo qalwuli, _
unda merwmunoT uficod, _
leqsebs werda da ra leqsebs! _
qalwulebiviT ubiwos.
majnunis cecxlis pasuxad
(aravad* qroda Takarad),
tiroda, miwyiv sdioda
TvalTagan cremli ankara.
Tvis gulis pasuxs dawerda,
cremliT rom Rawvebs banvida
da gzad mimaval beduins
gadaugdebda banidan.
leqss aiRebda gamvleli

427
da iqve waikiTxavda,
miuxvdeboda leilis
leqsSi Caqsovil igavT da
trfialis eSxze mosuli
isic iwyebda rokvas da
majnunisaken miqroda, _
Sveba mihqonda moyvasTan.
aseTi wesiT mijnurTa
werili mihqond-mohqondaT,
erTi rom iqeT miqroda,
meore aqeT moqroda.
xalxma imdeni ismina
maTi hangi da saqcevi,
bavSvebic maT leqsT mRerodnen
lamis mutribad* naqcevi.
kargis Tqvi, Torem, icocxleT,
avis bevria mzraxveli.
kvlav miTqma-moTqma daiwyo,
kvlav gaibaxes saxeli!
tyuiliTa da marTaliT
isev aTries aTasiT,
RmerTo, rac cremli maT Rvares,
ra jami arwyavs, ra Tasi!
weliwads kidev gauZles
zogis Wors, zogis ocebas.*
ocnebiT Zlebdnen, egebis
agvisruldeso ocneba!

leilis gaseirneba walkotSi

roca yvavilma Wrel-Wruli


dasca vel-mindvrad karavi,
molma moCiTa midamo,
ra susxi Cadga, aravi,*
kiskisiT dasxdnen xeebis
totebze yvavilT pirebi,
viT bednieri pirebis
gaRimebuli pirebi.
tita vardisfrad xasxasebs
da vardi _ ferad zafranis.
zed aRumarTavs bunebas
Svebis ialqan-afrani.
ise bibinebs midamo,
ise brwyinaven baRebi,
ra gaaCumebs maT mgosans,
isic yefs Tavis aRebiT.
amdeni margalitebis
yurebas rodis morCebi! _

428
sul daunamavs cvars wuxel
buCqebis lorTqo morCebi.
ias im sigrZed gazrdoda
zilfebis nazi kavebi,
fexebSi eblandeboda
qarSi TavSeukavebi.
kunels welT, rogorc wesia,
qamari SemoeWira,
mtris dasaxvedrad mzad iyo, _
eklis isrebi eWira.
dumfaram, mzem rom umzira,
wyals fari maSin ufara,
Torem umzeod farebi
dafaruli aqvs dumfaras.
sumbulma gaxsna samuSke
da daafrqvia surneli.
vardi mklavs misken iwevda
moxvevis misis msurveli.
nargizi aWarxlebuli
xurvebaSeyrils mohgavda,
sizmars rom kaci wamohyves,
ijda da ise tokavda.
arRavans* ZarRvi gaxsnoda
(mzis moxvedroda Subebi)
da velze wiTlad Relavda
arRavnis sisxlis gubebi.
rac ucveTelam am dilas
vercxlis CanCqeri adina,
askilma tanze Seisxa
da ganibana advilad.
vardma kokridan jer frTxilad
da morcxvad gamoiWyita,
magram ra toli ver naxa,
iqve gaSiSvlda iCqiTad.
da sosans ena ki ara,
pirSi xanjali gaCroda,
suls Zlivs Rafavda sawyali,
wvalobda, vainaCrobda.
Semoseodnen yvavileTs
cisa da baris frTosnebi,
mgosnebs aq hyavdaT tolebi,
tolebs aq hyavdaT mgosnebi.
durajs Tavisi gul-RviZli
Samfurze mwvadad aego.
gvriti zed marils ayrida,
samiso saqme gaego.
qedani, RuRun-RuRuniT
Cinaris wverze aRmxdari,
gulismTuTqavad uxmobda

429
satrfos, gunebawamxdari.
bulbuls trfialiT daCagruls
Tavi totidan gaeyo,
amxela siyvarulisTvis
TviT ar icoda, ra eyo.
vardi, leilis magvarad
karavSi Tavs rom farvida,
leili unda vnaxoo! _
gamosuliyo karvidan.
zeimi iyo yvavilis,
Jami dga vardisfurclobis,
baRs rom ewvia leili
Svebis da lxinis ucnobi.
Tavad walkoti egonaT
irgvliv walkotiT moculi,
vardebis baRi iebis
wnuliT rom hqonda mownuli.
nel-nela, sveneb-svenebiT,
adgil da adgil vanebiT,
gogavda baRSi pirad mze
pirmTvare SimunvarebiT.
sefeqalebi, leilis
rom axldnen pirisfareSad,
Turqebi gaxldaT, arabeTs
Semoseulni TareSad.
tolebiT garemoculi,
magram tolebSi ubadlo
tans miarwevda... fu eSmaks,
Tvali ar eces ubado!*
nargizTan erTad walkotSi
Tasis aweva ewada,
titasTan miiCqaroda,
masTan Rvinis sma ecada.
zilfebis misis xveuli
undoda, ias enaxa,
raTa leilis mibaZviT
Tma daexvia xelaxla.
undoda, vardebs rogorme
exilaT misi loyebi,
iqneb mas damgvanebodnen
vardebi, misi moyvrebi!
hsurda, saroTa koromi
gzazed hqonoda saroni,*
iqneb roninSi rogorme
damgvanebodnen saroni!
tkbilsa da fSviads ewada,
wveoda yvavilT butkoebs,
egeb sitkbo da surneli
egrZnoT usurnel-utkboebs!

430
Tavisi yofniT mdeloze
yvavilis SeTxzva isurva, _
raa namdvili yvavili,
naxos walkotSi misulma!
masxrad undoda aegdo
tani werweta sarosi,
ucveTlis TeTri ferisTvis
piriT ecvala tarosi.
eh, es ise vTqvi, Torem is
am gunebaze ar iyo,
gaxalvaTeba undoda,
cremlebiT rom gamZRariyo.
Seyvarebuli bulbuli,
ewada, baRSi enaxa,
asjer naTxrobi varami,
misTvis moeTxro xelaxla.
undoda, Cumad Sehyroda
sioT vel-mindvriT mosulTa,
xom ar enaxaT majnuni?
leili xom ar mosurda?
Tu gagivliaT im mxares,
msgavsT Cinel mxatvarT naxatis
danakiskudis* koromebs
uTuod dainaxavdiT.
iq rom ivlidiT, ityodiT,
miwac sxva aris, TaRico,
awi sacaa edemis
unda gamoCndes baRico!
im sanaxebSi iseTi
kuTxe aravis enaxa.
hyvaoda iqauroba
baRad qceuli, venaxad.
aseTi baRCa-baRebi
naxa leilim Tu ara,
im gogonebTan gogmaniT,
im xeT alersiT uara.
gamosuliyo walkotSi
da Sig vardiviT tokavda,
masze ra giTxraT, Crdilic ki
misi vards roca mohgavda.
sadac mivida, zilfebiT
sio aqrola iseTi,
sosanma kvirti gakokra,
vardi atoka misreTis*.
im xvatSi, brolis xelebis
sabanad sadac gaswia,
bza aRmocenda da sarom
kenari tani arwia.

431
erTxans niSati* xelT igdes,
gulis galales alvebi.
da tkrcialebdnen qalebi
pirad mze, tanad alvebi.
leilim erTxans ixara,
gaerTo, ara uSavda,
mere im sevdam mokumSa
kvlav, guls rom dRemde quSravda.
daagdo Simunvarebi,
irgvliv rom mudam rkalavda,
rogorc xoxobma, samoTxis
saros Zirs moikalaTa;
ganze gamdgari xis Ziras
Cumad gvritiviT kuTavda.
masze godebda, viszedac
gminva arasdros uTavda:
`eha, misad var moqene,*
dRemde vyofilvar visado,
he, yrmao Cemo sworfero,
sakuTarov da misandov;
Sen, Cemo norCo alvis xev,
laRo da tanad kenaro,
gulze cecxlmokidebulo,
oxvriT ki susxis mdenaro!
ar moxval CemTan, aseTi
ar mogwons gana baRebi?
gamoCndi, damiSoSmine
guls moSiSine daRebi!
SemoveyaroT erTmaneTs
aSkarad, gana malviTo,
Sen Cemma sarom gaxaros,
me davtkbe Seni alviTo!
gana ar vici, ver moxval
CemTan, Tumc guli mogiwevs,
pasuxi mainc maRirse,
roca baraTebs mogiwer!~
morCa Tu ara leili
majnunTan aseT saubars,
uecrad gzidan viRacam
mis moTqmas mxari auba.
gzis piras viRac leqsis mte
da siyvarulis mona dga,
guldaTuTquli moTqvamda
majnunis mier monaTqvams:
`eha Sen, piris gamtexo,
gamcemo CvenTa zraxvaTa,
vinc erTxel mainc imedis
piri ar momec naxvadac!
majnuni ager agdia

432
sisxlis da cremlis gubeSi;
leili mSvidad xom sufevs,
xom ar sWirdeba nugeSi?
majnuni ager Rafavs suls
da guli boRmiT avsia;
leili lxins xom ar iklebs,
xelT xom badagis Tasi aqvs?
majnuni mkerdze qvas icems
da Tavi kedels uSina;
leilis rogor eZina,
rac inebivra guSinac?
majnuni imas valalebs,
Wiri rom Wirze daerTo;
leili axla viT ilxens,
dRes riTi unda, gaerTos?
majnuni cecxlSi Camdgara,
guls aWdevia daRebi;
leili baRSi xom iSvebs,
axlos xom akravs baRebi?
majnuni sityvas inaxavs,
icavs mijnuris xvaSiads;*
leilis visi cecxli swvavs
da vneba visze aSlia?
majnuni satrfos siSorem
bandis bawrebiT gaToka;
leili wynarad xom sufevs,
Tavs xom kargad grZnobs martoka?~
roca leilis majnunis
esma aseTi Razeli*,
qvebi daadno tiriliT
mduRare cremlSi nazeliT.
baRis yureSi miyuJuls
da iq motirals valaliT,
Soridan erTi moaxle
uWvretda guliT alali.
miuxvda igi, siSoris
mijnebiT gadamijnuli
isev axsovdaT majnuni,
tanjuli igi mijnuri.
viT margaliti sadafSi
dabrunda gareT gasuli, _
ukan moiqca leili,
amerianTa asuli.
im Simunvarma rac naxa,
imaze aRar iduma,
dedas acnoba: `leili
baRSi moTqvamda idumlad.
misi ambavi Tqvenc iciT
da rac sWirs, uwyiT uCvenod,
28. sparsuli poeziis Sedevrebi
433
deda Tqvena xarT, WirSi myof
Svils Tqvenve unda uSveloT!~
dedamac gulSi ifiqra,
gogos Tu vuSvi xelio,*
mas vnebis RviniT damiTrobs
is, siyvaruliT xelio.
da rom vurCio, dacxeri,
vnebis iyavi urCio,
iqneba sulac momikvdes.
sikvdili rogor vurCio!
uwyoda gulma dedisam,
saSveli arvin icoda.
ijda sabralo da Svilis
sacodaobiT iwvoda.
xolo leili, amerTa
sevdiT senili asuli,
gamoiketa, viT ganZi
cixe-galavniT daculi.
aSkarad rasac galobda,
imas moTqvamda Cumadac,
oxvras ki oxSivariviT
ufro da ufro umata.
guli daRebiT daguli
dahqonda savse naRveliT.
yofila qveynad mijnuri
vinme guldaudaRveli?

ibn salamis mier leilis dawindva


maT, vinc am ambis walkotSi
Semosvla SemogvTavazes,
saTqmelis ulays aseTi
daRi daaWdes gavaze:32
erTma arabma Wabukma
bani asadis tomelma
gzad mimavali leili
naxa kvlav naxvis mdomelma.
iyo vaJkaci uebro,
mklavic Seswevda, qonebac.
bedma arabTa mraval Tems
misi arguna moneba.
mas, saxelovans, ibn salams
uxmobda xalxi saxelad,
vinc man jer morWmiT alaRa
da mere WvretiT* axela.
misi qeba da dideba
ismoda yovel karavTan,
saCino kaci is iyo
da TvalisCini arabTa.
434
am ymawvilkacma leilis
kandeli naxa Tu ara,
qariSxlad aRxda da kandels
irgvliv da irgvliv uara.
is ki verafriT ifiqra
patronma ganZis amdenis,
avardnil grigals, sad iyo,
umklavdeboda kandeli!
Sin Semoiqca Tu ara,
gadaiwyvita udavod:
es qali, rac ar gardamxdes,
colad SevirTo undao!
es viT ikadra, ar vici,
an viT gaivlo fiqradac, _
mTvares, sad Tqmula, kaci rom
gulSi coliviT ikravda!
da datrialda es kaci
saqmiT da vnebiT maSvrali
da miugzavna feriis
asulis mSoblebs maSvali:
`misi uzomo trfiali
gulSi Camidevs wmindao.
piroba miTxras leilim
da dResve colad vwindavo!~
gagzavna dasaniSnavad
cxvari da Zroxa mravali,
ganZi mZime da Zvirfasi,
cxeni qariviT mavali.
Zviri da uxvi sawindriT
wavida kaci maSvalad,
leilis mamas miadga,
ena da xeli gaSala,
Semdeg xelebi ukocna
maT, visi kocnac egebis, _
qali aseTi laqardiT
movixelToo egebis!
dafiqrda qalis ded-mama,
mixvdnen, aZlevdnen araons:*
`uars ver getyviT, batono,
kio, ratomac arao!
kargi saqmea eg saqme,
cudi ar uCans pirio,
magram, rom giTxraT, ar aris
saCqaro, saamkvirio.
es Cveni qorfa walkoti,
baRi edemis Cveniso,
SeuZlod gaxlavT, cotaTi
uguneboba Sveniso.
rodesac gamoixedavs

435
da Cvens sawadels gvawevso,
gadavixadoT qorwili
vqnaTo saqneli saweso.
maSin gadmogce is ganZi,
me rom saunjes vmaleo,
RmerTia Semwe, RvTis madliT
es dRec dadgeba maleo!~
roca ibn salams amgvarad
imedis nergi uxares,
cas sixaruliT ewia
(rad iqneboda mwuxare!).

majnunisa da navfalis Sexvedra

leili mofardagulSi
ijda daguli dardebiT,
moTmenis fardas uxevda
sadgomis misis fardebi.
Sefardeboda mis saqmes
Cangis da nais* fardi* da
gamosuliyo kidevac
sircxvil-namusis fardidan.
leqsebs moTqvamda, Zaledva
gana xmis ise gakmenda.
roca is Razels* mReroda,
irgvliv sakmevels akmevda.
ikakveboda Tavisi
zilfTa kavebis magvarad,
bedma jer majnuns mohkveTa,
mere ki Zili wahgvara.
leili Tmas Tu emsgavsa
da zilfebr ikakveboda,
majnuni Tavis beds hgavda, _
klde-RreSi ikargeboda.
Sekedleboda euli
velTa binadarT areulT,
qurcikTa arves SerTvoda
gareul nadirT gareulT.
Seudgeboda qariviT
nejdis mTaTa da qarafTa.
qajiviT rboda, Tumc qaji
ar iyo igi arabTa.
damskdari fexiT rokavda,
gareT rboda Tu Sina dga,
mtversa da miwas xvetavda,
oxvrisgan ise qSinavda.

436
im mxares erTi yrma vinme
cxovrobda Svebas Cveuli,
brZolaSi rkinismkvneteli,
mejlisSi gamorCeuli.
mtrad rvalis mkerdis patroni
da moyvrad _ cvilis gulisa,
navfali gaxldaT saxeli
im alvis edems rgulisa.
is mxare srulad mas ymobda
da yrmobda yvela maTgani,
mtrad lomi iyo mZvinvare,
moyvrad _ saTuTi batkani.
erT dRes yrma igi nadirze
sinjavda Turme iaraRs,
bevri iara Tu cota,
im mxares gamoiara.
WiuxSi* nadirs eZebda
da kldis qvaxvrelebs Cxrekvida,
xan velze qarad miqroda,
xan qarafebze ekida.
iq Sexvda, visac klde-RreSi
qva guls isrisebr esmoda,
vinc kvnesiT ise kvnesoda,
yurT araferi esmoda,
vinc, mowyvetili moyvares
da mtris sawadels weuli,
daZrwoda ase gvemuli,
bedisgan ase wyeuli.
maSin navfalma ikiTxa:
`mamcneT, vin aris egao?~
`egao, _ hkadres, _ batono,
bedma uRmerTod jegao.
viRac qals hyvarobs da Turme
im qalis siyvaruliTo
ase gagiJda sabralo,
soflis lxinTagan univTo.
dRisiT Tu RamiT mas uxmobs
da leqsebs uZRvnis zepirad.
misgan mosuli zefiri
Tu daigula zefirad,
geSs icems misi zilfebis
ambrsa* da muSkSi* nazelso,
samagierod zena qars
satrfosTan atans Razelso*.
rodesac Rrublebs Sexedavs
leilis TemiT wamomdgars,
leqss uZRvnis samadlobelos
da xotbas misas warmoTqvams.
gamoivlian mgzavrebi

437
TavianT gzaze mavali,
mas rom am dReSi ixilavs,
misken mouqcevs mravali.
am xeli* kacis SemyureT
guli ewvebaT xelad da
zogi SeWamads miawvdis,
zogic _ saRvine xeladas.
xvalac imaze ikvnesebs,
razec dRes aris mkvnesari.
es aris misi nasibi*,
misi ambavic es aris~.
navfalma es rom ismina,
Tqva: `mas vuSvelo riTao?
me Tu kaci var, am kacis
WiriT xsna unda viTavo!
am sacodavi ymawvilis
Svela ixileT awio,
gadawyvetili maqvs, es yrma
Tavis sawadels vawio!~
myisve cxenidan Camoxda, _
mimoxvra vuqe alvaTa, _
dabanakeba ineba,
sufra gaSala xalvaTad.
moayvanina majnuni,
gverdSi ZmasaviT moisva,
cota saTqmeli rom iTqva,
cota Rvinoc rom moisva,
Seiyolia baasSi,
gaumaspinZlda TavaziT.
moTvinierda majnuni,
moSinaurda gavazi.
da es Slu kaci, romelic
yurs ar ugdebda aravis,
mxolod rom Tvisi gulisTqma
esmoda gulis mzaravi;
romelic ise moTqvamda,
kacs ar modgamda Tviniers,
purs ar gatexda romelic
satrfoze moTqmis Tvinier;
kaci, romelsac Sehyroda
trfobis iseTi senebi,
sxva araferi axsovda
garda leilis xsenebis;
Tu damijerebT, es kaci
ase xeldaxel da cxadad
nel-nela kidec damSvidda,
kidec dacxra da dawynarda.
da gunebaze rom modga
da roca Sehyva saubars,

438
kidec Wama da kidec sva
da navfals mxaric auba.
ratomac ara, navfali
kaci ar Canda unasi,
eSxSi Sevida majnuni,
Sairs ityoda, munasibs.
leqsis saTqmelad daeca,
rogorc ginaxavT qadagi.
leqsebs ambobda, _ doqidan
edineboda badagi.
navfalic galaRebaSi
Sveloda _ RmerTma uSvela! _
rac mas siSmagiT engria,
aman simSvidiT uSena.
uTxra: `sanTelze, romelic
dRemde ase Sors enToo,
Sen ar idardo, cviliviT
fuWad ar daiRvenToo!
rac weRan gulSi gavivle,
axlac unda vTqva kvlav iso:
im qals an xerxiT mogiyvan,
an ZaliT Cemis mklaviso!
sad unda gadamemalos
saiT wasuli sidano?
caSi CitiviT afrindes,
Cits Camoviyvan cidano;
miwaSi CaZvres, iq Cavsdev,
ze amoviyvan miwidan.
leili Seni colia,
miTqvams da SenTvis miwindavs.
sanam erTmaneTs ar Sevhyri
mis mTvares da Sens mzesao,
xmals ar Cavageb qarqaSSi,
daimaxsovre esao!~
majnunma es rom ismina,
cas sixaruliT ewia,
madloba uTxra mas, visgan
sicocxle unda ewvnia.
miugo: `vTqvaT da rac miTxar,
aris swori da ar mimtrob,
guli TafliviT damitkbe
da mec gimadli amitom;
magram es ici Tu ara,
mijnurs CemsaviT xelsao*
qals deda rogor gamatans,
RviZl Svils rogor hkravs xelsao?
sneuls da euls vin momcems
Svils arsneuls da areuls?
mTvaresTan Seyra, xom ici,

439
mizezs uxsenebs mTvareuls.21
bevrma miRona saRoni,
bevri ecada sacadels,
magram ver iqna, vera da
ver miaRwies sawadels.
sad ar iares! damwvari
TiTiviT viT ar miares,
mainc ver miSoSmineben
am Cems daSaSrul iarebs.
keTili xar da ki ginda,
saqme mikeTo keTili,
magram eg saqme kvimati
sxva kveTiT* aris kveTili.
Svelad modixar, sagules
guli ver giZlebs uarad,
magram Suagza damtoveb,
Svelad wamoxval Tu ara.
amaod cdilob, am nadirs
ver moixelTeb, amayo,
viT sxvebma xeli amaRes,
Senc unda xeli amaRo.
nu iqnas, RmerTma gisminos
Sen, am survilis gamomTqmels,
ficis gamtexi ar iyo,
sityvis patroni gamodge!
Tu SeiZeli imis qna,
rasac iqadni iadgrad,*
maSin xids zRvaze gaWedav
da cargvals kibes miadgam.
da Tu rac axla miTxari,
ise miqade, yasidad,
wadi da CemTvis damtove,
Cems dReT me TviTon gavzidav!~
navfalma misi cremlebi
rom naxa cxared daRvrili,
misda saSvelad bedaurs
aqeT uRira aRviri.
guli daudno ymawvilma,
romelic ase daendo,
piri gzad dado, saSvelad
Tavic undoda daedo.
fica iseTi safici,
misca piroba iseTi,
mowmed awvia ufali,
qveynis meufe is erTi.
mas Semdeg uflis mociquls33
uxmo pirobis dasturad,
RvTisa da xalxis winaSe
saTqmeli ase dawura:

440
`Senda saSvelad xmals vamSev,
unda wavide omado,
mglobiT verafers Tu ver viqm,
jiqad viqcevi, lomado!
ar daviZineb da ar vWam,
ar SegeSvebi wamiTac.
sanamdis Sen ar giSveli,
manam me Sveba ar minda!
magram Senc Segexvewebi,
ismine Cemi saxvewni:
isev nu gardixvewebi
amden xans isec naxvewi.
moeSvi am Sens sigiJes,
Sin dajeq, saxlSi iyavi,
or dRes Sin rogor ver gaZleb
vnebisgan gauriyavi!
Sen guli Seni daguli,
oRond igule sagules
da me gagixsni bedis kars,
Sens win rom ase dagules!~*
roca im Slegma iniSna
SarbaTis misis badagi,
Sesmas Seudga, _ gul-gvami
moviSuSoo nadagi.
Slum moiSala siSlege,
damSvidda, aRar SfoTavda.
sityvaze dadga pirmtkiced
(giJianoba moTavda?).
dahyva da navfals Tan gahyva,
sad misi sra da saxlia,
Rimili gamoigona, _
vardis kokobi gaxia.34
daucxra ficxi xanZari,
cecxlis dauZvra xalvaTac,
ibana, tanze Caicva,
iZina, gaixalvaTa.
Tavze moigdo amama*
da daimSvena Zalian,
navfalTan dajda, dautkba,
dahyva, daukra, dalia.
ori Tu sami Razeli*
SeTxza natifad nagebi,
satrfos Seuqo siturfe
isedac bevrjer naqebi.
usiyvarula navfalma
guliT morWmulma* ymawvilma,
Tvlebis da margalitebis
Tavze wvimebi awvima.
movla mouxda, navfalmac

441
Jami movlisa ixelTa.
gamomjobinda majnuni,
TvalebSi gamoixeda.
welSi gasworda alvis xe
wveriT miwaze nawebi,
arRavnisferad ecvala
zafranisferi* Rawvebi.
TiTqos wamodga ciskari
gaRimebulis piriTo.
mze icinoda, ityoda:
`vtirodiT, aRar vtiriTo!~
velze gabmuli ugono
isev moego gonebas,
ar sWirdeboda bawari,
giJis erTai qoneba.
Sin faCunobda es xeli*
gareT xetebas Cveuli,
WkvianTa Soris Wkviani,
rCeulTa Soris rCeuli.
navfalic masTan ilxenda
aRsavse bednierebiT,
ver gaZRa misi alersiT,
misi qebiT da ferebiT.
misi yurebis gareSe
yofna egona umizno,
umisod Sveba ar hqonda,
purs ar gatexda umisod.
ori Tu sami Tve ase
lxini mieca orTaves:
majnuns _ molxenas Seswrebuls,
navfals _ molxenis moTaves.

majnunis sayvedurebi

erT dRes orive, navfali


da masTan misi stumari,
xalvaTad isxdnen, ar iyvnen
damZimebuli, mdumari.
ucbad majnunma leqsebiT
am soflis mdurva daiwyo,
sasiyvarulo sawyao
daica dro da aiwyo:
`eha, romelmac ar uwyi
varamTa CemTa siave,
vinc orpirobis niavze
bzesaviT gamaniave!
ficiT aTasgvar sikeTes,
rom mpirdebodi Tavidan,

442
ra iqna Seni aRTqmuli
an fici Seni ra iqna?
gamisakuTre, miTxari:
badags Segasmev amoso!
axla ki, rasac dampirdi,
mgoni, TviTonac ar gaxsovs.
gamomityue layafiT
sabralod cremlis mdeneli,
moTmenis xelSi Camagde
me, kaci mouTmeneli.
megobrobis da moyvrobis
aki medeqi Tavdebad!
arc Seni saqme iwyeba,
arc molodini Tavdeba.
moTmena ukve davkarge
da WkuiT daval TxeliTa,
kaci ara xar? mixseni,
Torem wavsulvar xelidan!
Sen Tu umweos dahpirdi,
Segewevio namdvilad,
maS, mas pirs avad nu uSli,
zurgs nu Seaqcev advilad,
Torem orguli gamoxval
da gagiqreba Rirsebac!
erTguli sxvagvar irjeba
da sul sxva madliT ivseba.
fuWi sityvebiT oxeba
misi, vinc oxvriT iaxa,
Sen getyvi, kaco morWmulo,*
ar gekadreba diaxac!
Sen ar iyavi, Tavidan
sityva rom momec aseTi;
Sen ar iyavi, dasicxuls
viTomda wyals rom masmevdi?!
miSvele, Tu gsurs miSvelo,
mSvelelo, axla miSveli,
Torem aha, me _ SeSlili
da aha, veli SiSveli!
Tu momiyvane leili,
de, momiyvane, arada
Tavi ar minda cocxali
da ram mogklao, ara Tqva!~

navfali leilis toms eomeba

roca navfalma majnunis


ismina sayvedurebi,
Rvelfze rom cvili dadneba,
dadna am kacis yurebiT.

443
maSinve zeze wamoxta,
xeli daavlo iaraRs,
leilis tomis sauflo
gzaze qariviT iara.
aTasi ficxi mxedari
rCeulTa Soris rCeuli,
viTa mimino moqnili,
cxenze cxovrebas Cveuli,
ficxlad mokriba lomgulma
da mterze risxvad iaxla,
maTma damxvdurma manamde
bevrma ivaglax-iaxa.
aha, gamoCnda sazRvari
leilis mamis tomisac.
kaci gagzavna navfalma
macned, mdomelman omisam.
imuqreboda Soridan:
`movedi, dagce Tavzari;
rogorc xanZari mogedo,
jari saomrad davZari.
gamomiyvaneT axlave
leili Tqveniv xeliTo,
Torem TviTonac ar vici,
guliT ras vizam xeliTo!
vinZlo gulisswors Tavisas
dResve gadavce igio,
maT col-qmris wesi daicvan,
me _ sityvis kacis rigio!~
adga navfalis Sikriki,
mZime saqmeze iara, _
mtrobis ambavi mihqonda,
moyvrobis fici ki ara.
SemouTvales: `Tavxedo,
es ra survili gqonia!
leili badri mTvarea,
xmiadi xom ar ggonia?
Ze xorcieli ver SeZlebs,
mTvares dauwyos potini,
fuWad momcdarxar, vinca xar,
fuWad mogiwevs lodinic.
rom imuqrebi Soridan,
axlos moxvide egebis!
maxviliT mosuls, maxuli
maxviliT SegegebebiT~.
Sikriki ukan moiqca,
Savi fiqrebi esia,
navfals pasuxi moarTva
(ra eqna, wesi wesia).
gaxelda gmiri navfali

444
Sikriks ubrZana: `wadio,
gaagebine, rogor var
ficxeli omis mwadio!
uTxari: gatyobT, ar micnobT
arc me da arc Cems xmalsa-Tqo,
arc Cemi hune ginaxavT,
amitom iRebT xmasa-Tqo!
zRvidan movardnil Walikons
CamoecaleT gzidan-Tqo,
Torem sul Tavze dagatexT,
rac Tqvenze risxva zida-Tqo!~
ra unda eqna im kacsac,
viT uTxres, ise moiqca.
mZime saqmeze wasuli
mZime pasuxiT moiqca.
maSin gacofda navfali,
moTmenam piri mirida,
gulSi xanZari daigzo,
cecxli iyara piridan,
gaxelebulma maSinve
maxvilze xeli itaca,
mtris rigebs ise ekveTa,
lomi mZvinvare viTarca.
magram damxvdurTa laSqari
momxvdomTan mTisebr Seikra.
yiJina dasces iseTi,
meored mosvla Seiqna.
aqeT isari wioda,
iqiT maxvili elavda,
kaci da cxeni mozvavda
da zRva brZolisa Relavda.
daemsxvraT Zvlebi, erTmaneTs
imdeni urtyes Subebi,
risxvis xanZari aCaRes,
sisxlis ayenes gubebi.
anazdad wamofrenili,
budeSi Cumad namali,
kacis sisxls dawafeboda
isris frinveli frTamali.
xmlebma ki maTi Tavebi,
visi xmac Zravda mTa-gorebs,
mosxletil tanebs mosxipes
da Zirs burTiviT agores.
ra codvis kiTxva Seiqna!
deda Svils veRar icnobda,
iseTi idga Rriali,
ca TiTiT yurebs icobda.
xmalsisxliani navfali,
kuSti da arpirmcinari,

445
ise ibrZoda, viTarca
spilo mTvrali da mZvinvare.
aqeT rom risxvas anTxevda,
kvlav iqiT zaTqiT miqroda,
ramden isarsac isroda,
imdeni suli mihqonda.
romel brZolaSic SeiWra
da mklavi amamacura,
sisxlis ruebi adina,
Sig mtris Tavebi acura.
dilidan Sebindebamde
ori laSqari ibrZoda,
codviT iwvoda qveyana,
ca Zrwoda, miwa iZroda.
saRamos, roca cargvalma
uxvad gaswia xarjebi,
dRis Sublze ambri afrqvia,35
Savi gaSala varjebi;
roca movarda qarTveli
zurgze Savi Tma dayrili
da viT Tmis wverebs kvecaven,
russ Tavi wasWra maxviliT,36
daexsnen erTurTs mebrZolni,
kargad SeRamda Tu ara,
zogs Tavi Zilma waarTva,
zogmac daWrilebs uara.
roca pirquSma veSapma
xviTos dauwyo TamaSi,37
visac sisxlis sma erCia
yofnas sircxvilis WamaSi,
wamodgnen fexze da sisxam
ficxeli omi iwades,
mZime Sebebi aRmarTes,
basri xanjlebi iwvades.
ver eteoda mindorze
jari leilis tomelTa,
gamosuliyo, momxvdurTan
Sebma ZaledvaT romelTac.
navfalis laSqars mtris jarma,
rom ar drkeboda guSinac,
gulmocemulma simravliT
isris wvimebi uSina.
navfalma mZime metoqe
velze ixila Tu ara,
Zalis imedis armqonem
mters xerxis gzebiT uara.
kaci gagzavna: `mcdaria,
vinc mxolod omis mdomia.
rac unda iyos, zavi jobs,

446
omi yovelTvis omia.
me mxolod erTi mwadia,
is Tqveni qali feria
mas SevrToT, misi trfobiT vinc
brZeni yrma xelis* feria.
ar ifiqroTo, _ uTvlida, _
majnunis saqmes vugano,
saqme Tu ganZze mivarda,
arc iq davixev ukano.
Senc Tu CemsaviT mogindes,
saqme rogorme mogvardes,
sxvagvarad gmarTebs moqceva
da sul sxva pasuxs mogvarTmev.
iseT pasuxsac nu mogvcem,
kacma yurebi daicos.
Tafls Tu ar gvasmev, Taflis wil
Zmars nu Segvasmev mainco!~
rodesac kaci navfalis
mtrisken wavida sazavod,
leilis mama daTanxmda, _
cuds aq verafers vsazravo.
ikmares mosisxleebma
sisxli uzomod daRvrili,
qiSpobis lagams moswies,
risxvas amosdes aRviri.
iq, sadac kaci kacs klavda
da mkvdrebSi cxeni ver vlida,
ZleviT mobrZanda zavi da
omi aota velidan.

majnuni isev sayvedurobs navfals

roca Seityo majnunma,


brZolas rom zavma ajoba,
risxvis taiWze amxedrda,
navfalis boRma aRrCobda:
`Sen ar iyavi, imedis
koSki vinc amiSenao?
es vin yofilxar, aseTi
jabani iyav Senao?
es iyo, qeds rom iwevdi,
meo es varo, isao?!
es iyo Seni SemarTva,
Seni moqneva xmlisao?!
es iyo, Tavs rom iqebdi,
saCemod oms rom igebdi,
mters anqiqebdi, devs Zlevdi,
loms sdevdi, Subze igebdi?!

447
es iyo Seni laSqroba,
rac me vnaxe da dRes iyo;
es iyo Seni SemarTva,
Seni gmiroba es iyo?!
mexmarebodi viTomda,
TiTqos Cems wamals ageni,
sinamdvileSi damRupe.
Tu xvdebi mainc, ra hqeni?
bevrjer gamwydara moyvrobis
Zafi, gamZle rom ggonia,
mxedrebis svliTac mefeebs
bevrjer yaimic hqoniaT.
keTili xar da sikeTis
fesvebi Sors gaqvs gadgmuli,
magram ar ZalgiZs, aRTqma Tqva
da aRasrulo aRTqmuli!~
navfalma mSvidad usmina
majnuns royiod moubars,
ar Sehyolia kamaTSi,
arc kilo ar gamoubams.
`ra unda meqna, momadga
razmi zRvasaviT nazavTi,
xerxi vixmare, gamiWra
da, rogorc iqna, davzavdiT.
Sen arxeinad iyavi,
brZola meqneba awio,
xmliT CemiT maTi qva gavWra,
imdeni jari vawvio!~
baRdadiT mokidebuli
vidre Tavdeba medina,
suyvelgan macne afrina,
qudze kacs misken edina.

navfalis omi meore

roca navfalma mindorze


jari saomrad gamarTa,
vinc mas Sexeda, miuxvda,
qadili misi gamarTlda.
laSqris buRiT da RrialiT
daisad iqca aisi.
miwa iwvoda, icroda,
iZroda buyubaisi*.
saxumro saqme ar aris,
Tu zeca risxvas apirebs.
velze saomrad daewyo
navfalis mopirdapire.
saTvalTvaloze gamodga

448
damxvdurTa jaris sardali,
rasac navfalze amboben,
neta, Tuao marTali?
Tqvens mters, rac iman iq naxa,
imdeni Subi elavda, _
zRva momdgariyo usazRvro
da mis warmRvnelad Relavda.
imdeni buki* Rnaoda,
quxdnen imdeni qosebi,*
msmenelTa yurni daosdnen
manamdis dauosebi.
Tavgza aebna spasalars,
SxamSi naRveli aeqna.
ebrZola? _ rogor ebrZola?
gacloda? _ mere ra eqna?
daudga. zecam mis Tavze
risxvis Rrublebi alega,
movarda Zlevis lanqeri
da bedi misi waleka.
laSqari laSqars Seeba,
momxvduri damxvdurs ekveTa,
xmals risxvis cecxli ekeTa
da sisxlSi curva ekeTa.
sisxlis RvarTqafma mindorSi
ruebi aafofina,
qviSa ayiyad* aqcia
da Semdeg velad mofina.
navfali buRSi brunavda,
maxvili amoewvada,
win rom kldec gadawydomoda,
lerwmis ReriviT lewavda.
urCxulis saqmed iTqmoda,
rac mkrCxalma damxvdurT awia,
visac maxvili uwia,
iqve sikvdili awvnia.
visac navfali Tavisi
foladis gurziT* Seeba,
dafSvna da kidec dafSvnida,
mTac yofiliyo veeba.
moiges omi navfalma
da misTa momyolT mamacTa,
momxvdurs miudga iRbali,
xolo damxvduri damarcxda.
raodens Tavi uCexes,
guli ugmires raodens!
nawili Jlites uwyalod,
nawili kidev aotes.*
leilis tomis moxucni
sicocxlis xsnaze ocnebiT
29. sparsuli poeziis Sedevrebi
449
navfals miadgnen CoqebiT
da mis ferxTa mtvris kocnebiT.
zluquniT Txoves: `gviSvele,
SenTan mosulebs vedrebiT!
Tu Segvivrdomeb, lomgulo,
kacTa Semvrdomels, edrebi.
ar uweriaT sicocxle
duSmanTa SenTa onavarT.
Cven an mkvdarni varT, an Tu varT
cocxalni, Seni mona varT.
isars nu gvesvri, isedac
dakodilni varT, icode;
gvicode, xeli saSvelad,
gviWirs da gamogviwode!
vinc cocxalni varT, RvTis warRvnas
veravin gadavurCebiT,
magram Sen Seni warRvnis dRiT
sul ar warwymido urCebi!
ros mteri gidgas kriWaSi
da tanze isxams iaraRs,
xmlis qneva gmarTebs im mterTan,
damegobreba ki ara.
magram Tu mteri dagnebda,
maxviliT SeniT laxvrili,
omi ar ginda, qarqaSSi
Caage risxvis maxvili!
sanamdis ginda, xmliT gvCexo,
basri gvesrolo isrebi?
musrs nuRar gvavleb, xom xedav,
isedac risxviT visrebiT!~
gamarjvebulma Zleulni
aseTi yofiT ra naxa,
moulba guli, Seundo,
mSvidobis karni ganaxvna.*
`magramo, _ brZana, _ Tu gindaT,
saTqveno saqme ikeToT,
aqeT momgvareT is qali,
ar momiyvanoT iqeTo!~
movida mama leilis,
guls rom naRveli enTxia,
Tavi miwamde daxara
da navfals fexze emTxvia.
`ehe, Sen, visma saxelmac
didebiT unda igrgvinos,
arabTa miwis didebav
da Svebis misis gvirgvino.
daWrili var da Zleuli,
siberiT miZrwis sxeuli,
ar momiSoro, genukvi,*

450
ar momakvdino sneuli!
damWames tomis kacebma,
Temis Ralati damwames, _
Seno arabi ar xaro,
viRac sxva xaro, ajami!*
gana ar vici mizezi
am Jletis metismetisa,
Cemi bralia, ra meTqmis,
Cemic da Cemiv bedisac.
codva me maZevs kiserze,
brali me miZRvis, vici me.
xalxs vemalebi, sircxviliT
vercxliswyaliviT vcimcimeb.
Sen bedi Cemi Svilisa
rogorac unda monaso,
rom miTxra: vCuqni axlave
vinme pirRia monaso,
me Tanaxma var, visac gsurs,
aCuqe, neba Senia.
SenTvis dasturis dacemis
an meti ra damrCenia.
anda axlave koconis,
Sen rom agzneba inebo,
is Sig Camiwva, me miTxra,
Sens codvebs vazRvevinebo;
rom amiCexo maxviliT
anda jurRmulSi Camigdo,
neba Senia, ar giSli,
Zleuli var da amitom.
magram giJs Svils ver gavatan,
getyvi, Tu mkiTxav, ratomo, _
giJi da coli vin naxa,
giJs Toki unda, batono!
Wkvianursa da kacurze
Tqmuli aqvs am kacs uari,
Tu aris rame, xelia,*
Smagia, Slua, drku* aris.
im biWis saqme es aris,
amisRa ZaluZs keTeba,
velurad icis xeteba,
qvasa da yores edeba.
Tavad xom gamoijaya
Tavi, axla mec Cirqsa mcxebs,
ybedebSi dgas da Radaobs,
acinebs viRac-viRacebs.
saxelis dacvas viT SeZleb,
Tu kaci WkuiT mCate xar?
Tavis gatexa gerCios,
vinem saxelis gatexa!

451
jer ar yofila, Cvens mxares
sio movides, niavi
da ar mohqondes Cems Svilze
Wori an rame siave.
ar Caigdeba mis xelSi
Cemi kacobis saxeli,
daviZraxebi arabi
aqamdis dauZraxeli.
Cemi ambavi es aris
da danarCeni Sen ici.
rac Sen gsurs, igi moxdeba,
nebas veravin Segicvlis.
da Tu arada, mificavs
is, vinc sicocxle momca me,
vambob da vizam, RmerTia
ganzraxvis Cemis mowame, _
sakuTar xeliT gamovWri
yels Cems qaliSvils axlave,
mis gvams SukaSi gadvisvri
da mas ZaRlebi daxraven.
ZaRls gadavugdo, is mijobs
siZed majnunis atanas.
sjobs movkla, vinem giJs mivce,
devs, eSmakeuls, satanas.
ZaRlis nakbeni mwarea,
magram imdenad ki ara,
nakbens malamos daadeb,
dagiamdeba iara,
magram Tu kacma gikbina,
kacis kbilebi dageso,
malamo veRar giSvelis,
kacma imgvarad daggeslos~.
rodesac navfals moesma
mamis aseTi vedreba,
Cafiqrda, veRar dauwyo
verc kicxva, veRarc yvedreba.
Svilis sikeTes cdilobda,
vinc masze zrunvas gadego.
Semdeg wyaloba moiRo
da moxucs uTxra: `adeqo!
me Tumca Cemi mxedroba
am saqmes Sevakalio,
qali Senia, mewada
guliT, mogeca qalio.
magram radganac ar maZlev,
neba Senia, ras vizam,
mamisTvis Svilis warTmeva
an gulma viT qnas kacisam!
vinc coli ZaliT SeirTo,

452
Tvinier qalis wadilis,
man puris gemo ver naxa,
tkbilad ver Wama sadili.
me sasikeTod viyavi
mosuli guliT alaliT.
amas rogor viqm, Cems gamo
sxvas vawyebino valali!~
navfalis xalxic ismenda
leilis mamis saubars,
suyvelam kveri daukra,
suyvelam mxari auba:
`Cvenc vicnobT im biWs, batono,
da rom giJia, viciTo.
mis cudkacobas, Tu gindaT,
aqve gificavT ficiTo.
vin WkuaTxeli iqneba,
is biWi siZed dalocos,
an Tavad coli rad unda
im RvTis glaxas da salosso!~
navfalma rCeva ismina,
ar gaitexa abru* da
am saqmes Tavi aneba,
banakSi ubrad dabrunda.
majnuns ki Tvisi davTrebi
isev aebna sacodavs,
guls igiv cecxli uwvavda,
riTac manamdis daswvoda.
navfals miadga karebze
cremlebis Rapa-RupebiT,
viTa vulkani mrisxane,
cecxls hyridnen TvalTa upeni.
`ehe Sen, vinc me mimindev
da ar gamodeq misando;
vinc moZmis Svelad ar moxvel,
kicxvad movsulvar misado!
gamarjvebuli viT mixvel
ase sircxvilis Wamamde,
uimedobis brWyalebSi
an ase risTvis Camagde?
imedis sityva rad momec,
saTqmelad ase advili;
ratom gauSvi xelidan
xelT mogdebuli nadiri?
rom mimayene mwyurvale
ager evfratis napirebs,
wyals rad ar masmev, jojoxeTs
rom gyavde, sanam apireb?
Saqari gamomitane,
Sexeo! _ miTxar, _ aq aris.

453
axla ki xeli gamkari,
ambob: ar maqvso Saqari!
jer Taflze momipatiJe,
movedi, sufras vuzivar,
axla ki magdeb sufridan.
ratom, batono, buzi var?~
uTxra da cxeni iqidan
ise oTxaxmiT aWena,
Tvalic veravin ver mohkra,
Tavi aravis aCvena.
omgadaxdili navfali
Tavis sauflos dabrunda.
swuxda, majnunma simarTle
ar gamigoso abrundad.

majnuni qurcikebs aTavisuflebs

ambavi ese romelsac


SeuTxzavs mwyobrad nagebi,
majnunis trfobis Tqmulebas
ase Seuwyo hangebi.
raki majnunma Tavisi
ver Seisrula survili,
navfalis qceviT nawyeni
da urviT ase urvili
isev udabnos daadga,
cxens velad uSva sadave,
piris gatexas kicxavda _
abrus* dakargvis saTaves.
kacisgan kacis amdagvar
gautanlobis ambavze
mReroda, Zvirebs ambobda
navfalze mraval aTasebs.
moTqvamda, rogor dakarga
Tvali turfa da Wiota!
xan wuTisofels kicxavda,
xan Tavis bedze Cioda.
erT gzoba tirils rom morCa
da cxare cremliT darwyulda,
Sors Tvali hkida maxeTa
nadirT saWerad darwyulTa.*
da ramdenime qurciki
naxa gabmuli maxeSi.
xamuS-xamuSad mohqonda
qars maTi amonaxvneSi.
majnunma nadirT saSvelad
maSinve cxeni aWena
da wuTis saqme aRmoCnda

454
maxis damrwyvelis gaCenac.
sixarulisgan cas weuls
basri xanjali ewvada.
morboda, nanadirevTa
yelis gamoWra ewada.
majnunma es rom ixila,
im kacs Soridan uZaxa:
`Sens nadirobas Seveswar
da ar damtovo umzraxad!
nadirobaze Seswrebis
wesi Tu ginda axseno,
es qurcikebi axlave
mag maxeTagan axseno!
ra vuyoT mere, gangebam
maT rom ugulod uyela,
qveynad vinc dabadebula,
sulieria suyvela.
ra Tvalebi aqvT, Sexede,
ra Camoqnili tani aqvT!
amaTze xanjlis xmareba,
Sen getyvi, nametania!
an guli rogor ar giSlis
aseT saqciels uRirsso,
mas viT hklav, visac sicocxle
sikvdilis fasad uRirso!
xels aseT saqmes rom hkideb,
sxva saqme gana gelia?
qurcikis mkvlelic mkvlelia,
kaci ki ara, mgelia.
satrfos Tvalebi ar gidgas
TvalT TvalTa maTTa faxulze;
maT rom uyureb, RvTis mirons
ver xedav gamozafxulze?
maT kisers unda umkobdes
tavyi* da mZime mZivebi,
Sen kidev basri danebi
mogitania civebi.
codva ar aris, samuSke
maT Wips Wimavdnen Wiani,38
codva ar aris, miwam xras
maTi Tvalebi Wkviani?
Sexe maT gulmkerds, saWvretad
qalis mkerdiviT sawadels,
codva ar aris, es mkerdi
Samfurze egos samwvaded?!
codva ar aris, miTxari,
maTi moqnili gavebi
saxorced iyos aqnili,
maRla ekidos kavebiT?!

455
Sexede, rogor moxdeniT
aqvT asxletili fexebi,
gana ar gexamuSeba,
maT rom uxeSad exebi?!~
im monadirem usmina
majnunis aseT mudaras,
dafiqrda, saqmis av-kargi
erTimeores udara.
miugo: `Tavad ar minda,
eseni xorcad avqnao,
magram Raribi kaci var
da es rom ar vqna, ra vqnao?
Sin mizis wvrili col-Svili
da mouTmenlad micdian.
dRes gamimarTla sacdelma,
rac ori Tvea, micdia.
CemsaviT gaWirvebulma
sawyalma monadiremo
kars momdgar irems viT vuTxra:
`CemTan nu moxval, iremo!~
ase Cioda maxeTa
bednier fexze damrwyveli.
guli daewva majnunsac
da iyo gulis damwveli.
arc monadires daexsna,
arc garigebas darida,
myisve Camoxda cxenidan
fexad qurcikis daridan.
`oRond eseni axsen da
ha Sen sanacvlod taiWi;
nurafris mogerideba,
bari-barsa varT, daiWi!~
monadiremac ar uTxra
majnuns uari amaze
da Seatova majnuni
im mTis qurcikebs lamazebs.
es saqme gana codva-madls, _
wess trfialisas efera,
miesaTuTa qurcikebs,
kocna, exuta, efera.
`misi Tvalebi ar aris
Tqveni Tvalebi, vicio,
magram mis Tvalebs magonebs
da maiZulebs, viZio!~
bevri efera tyiurebs
alersiT umxurvalesiT,
bolos ki axsna da erTxel
kidev usagzla alersi.

456
majnuni irems aTavisuflebs

rodesac dilam, miwaze


mobrunebulma waRmarTad
Tavisi droSa cimcima
zecaSi cimcim aRmarTa,
zangs SeeWmuxna warbebi,
zed etyoboda, uWirda,
roca TvalebSi Cinurma
Sig miWvritanam* uWyita,39
is, visac xelSi STenoda
narekli miWvritanisa40
da miWvritanas daJanguls
elva ugavda tanisa,
wamoxta zeze ise, viT
kvamli cecxlidan amodis,
sakmeveliviT fSviadi
fSvenda surneliT amoTi.
myisve, wamodga Tu ara,
udabnos gahyva iavars.
leilis uxmo Soridan,
Soridan eloliava.
uecrad maxe dalanda,
roca udabnos gaxeda,
aqac nadiris saWeri
maxe daegoT. gaxevda.
aqac xarlaRi iremi
idga gabmuli maxeSi,
xeSeSi Toki uWerda
fexze, uxeSad naxeSi.
im irmis momnadirebels
sacdeli surda ecada,
dana ewvada da misTvis
yelis gamoWra ewada.
roca majnunma am dReSi
Seiswro kaci aSari,
im kacis dasaSaSravad
enis iSiSvla SaSari.*
uyvira: `hat, Se qofako,
Se sisxlismsmelo ZaRloo,
xeli ar axlo mag irems,
ar miekaro axloo!
Sen ra xeli gaqvs iremTan
an Tavad vin xar, miTxaro?
gauSvi, ori dRe cocxlobs
da sanam cocxlobs, ixaros!
ras emarTlebi daWeras,
rad ginda, mis cuds ecado?
axsen da masTan wavides,

457
visTanac wasvla ewados!
gulisswors misas, Tu ici,
ra dRes uTeneb amazrzens, _
rom ar miuva, ras izams,
ratom ar fiqrob amaze?
xom ityvis krulviT: `erTmaneTs
vinc Cven mogvwyvita Zalado,
RmerTma Tavis cals moswyvitos,
axetialos calado!
vinc es gawia, man codviT
SeniT ar gaixaroso,
meuRlem misma cremlebi,
me rom vRvri, ise Rvaroso!~
Sen Tu mwuxareT Semwe xar
da wera maTi gaZrwunebs,
maS, msxverplTa SenTa daexsen
da gaixareb, garwmuneb!~
`kargio, _ uTxra im kacma, _
Cavageb ager danaso,
magram sul muqTad ver davTmob
saqonels amisTanaso!~
majnuns aseTma pasuxma
SfoTi gulisa daucxro,
tans aiyara, rac esxa
da iqve ferxTiT dauwyo.
im kacmac xeli daavlo
imden samkauls, iaraRs,
im irems Tavi aneba
da Tavis gzaze iara.
majnunic amas natrobda,
saqme mivarda aqamde,
irmisken ise gaqanda,
Svilisken mama gaqandes.
imisi sacodaobiT,
gaacxro, aababana,
jere frCxilebiT davarcxna,
mere cremlebiT dabana.
Tavad mtiralma mijnurma
xarirems uTxra motirals:
`gulis swors mowyvetili var
da SenTan mitom movdivar.
satrfosTan axlos yofnis Jams
magonebs Seni surneli,
Sens TvalebSiac mis TvalTa
sevda dgas ganukurneli.
vici, rom ici ambavi,
macne xar Cemi keTili,
ginaxavs Cemi pirmTvare
uCemod gamoketili.

458
roca im mxares miadge
ZoviT da ZoviT wasuli,
Tu gzaze sadme gemTxvios
Sihnis* is turfa asuli,
uTxari: `saqme wasula
nebaze CvenTa duSmanTa,
majnuns guls igiv uSanTavs,
ramac aqamde uSanTa.
erTmaneTs daSorebulni
erTurTTan bari-bars varT-Tqo,
Sen Sveba arsad Semogxvda
da mec sikvdilis kars var-Tqo!~
gulistkivili Tavisi
da sitkbo SxamSi nalesi
irems SesCivla aTasiT
jer kvnesiT, mere alersiT.
bolos Seuxsna bandebi,
razec iremi eba zed,
kidev akoca TvalebSi
da aazata* nebaze.
ros qaravanman mimwuxris
im WasTan Rame aTia,
mTvare iyida, ityodi:
iosebiviT* mnaTia!41
aivso varskvlavT bazari,
Wedva Seiqna iseTi,
nilosis msgavsad brunavda,
cis TaRis isreT-misreTi.
ver isvenebda RamiTac
is dRisiT usvenebeli,
ise viT TavdaJeJili,
(fu uSmaks!) uxsenebeli.
guls modebuli koconi
TavSi imgvarad gasvloda,
kelaptariviT dneboda
da saxmils veRar gascloda.
kelaptrad mitom iTqmoda,
vinc misi saqme icoda,
massaviT zeze kvdeboda,
fexze damdgari iwvoda.

majnunis saubari yvavTan

ciskarze, roca cargvalma


laJvardi caTa minaTa,
yviTeli farCiT Semosa
da Semdeg kidec inaTa;
yviTeli vardis sicilma42

459
iq rom cis kides feravda,
cis kabadoni SeReba,
gamoavardisferada.
majnunis qorfa kokori
gaZrcvili zamTris WirxlebiT,
sicocxlis gayras godebda,
daabotebda WirxlebiT.
cremlis iseTi lanqeri
mouSva mtiral TvalTagan,
Sig sevdis navi acura,
iseTi oxvra ataka.
ros cis tatnobze abrZanda
mze SuqiT TvisiT naqebi,
suls ver iTqvamda suldgmuli
buRiT da papanaqebiT.
Crdili ar hqonda, saCrdilod
irgvliv Tu rame vargoda
da dRisiT-mzisiT mzis Suqze
nivTs Crdili dacakargoda.
Crdilis mZebnelma majnunma
udabno moimTabara.
erTi xe naxa maRali
da Tavi im xes afara.
mis Ceros Sefarebodnen
civi, kamkama wyaronic,
suldgmulebiviT mTeli dRe
sulmouTqmelad naronni.
mowyurebuli, nasicxi,
urwyulis xvatiT nalaxi,
wyaros daacxra majnuni,
viT qavsars* _ qorfa balaxi.
cota xniT Tavi aneba
velze wamebiT wowials,
simSvidis afra auSva,
siSlegis aRvirs moswia.
CeroSi mosvenebulma
maRla xis totebs axeda,
laRad dga Crdilovani xe
da tans nebivrad arxevda.
uecrad yvavi SeniSna
(xis totze Camomjdariyo),
Tvalebi hqonda, maTsaviT
elvare Craqvic ar iyo.
ijda totebSi mdumare,_
da dumda irgvliv yoveli,_
viTarca ZaZiT mosili
Wirisufali mgloveli.
xes Sexvewili frinveli,
rom naxa gadmoxvewilma,

460
moyvrad Seicno Tavisad
umoyvareom metwilad.
SesZaxa: `guliT naTelo,
Sesaxedavad Savoo,
rom ase Savad Segmoson,
ra unda daaSavoo!
dardis saxmilSi me vdgavar,
tani Sen ratom dagwvia?
es me var glovad damjdari,
Savi Sen ratom gacvia?
guldaTuTquli Tu ar xar
da xar ubralo suldgmuli,
maS garujuli ratom xar,
viT vinme guldaTuTquli?
da Tu maT gavxar, romelTac
cxovrebam guli udaga,
ratom garbixar, miTxari,
Cvenebr guldaTuTqulTagan?
xatibi* varo, rom miTxra,
Sens xatibobas viwameb,
xotbis win radgan xatibni,
wesia, Savebs icvamen.
gvedri, Tu sadme dalando
is Cemi satrfo saxotbo,
uTxar: veWvob-Tqo, erTurTi
kidev Tu sadme vnaxoT-Tqo.
uTxar: Sens majnuns sicocxle
gauZnelda-Tqo uSenod,
Sen, Sen SeZleb-Tqo, Tu SeZleb,
mas uSeno-Tqo uSeno.
Tavidan getyvi, sicocxles
veRar daviwyeb Tavidan.
miwaSi Caval da trfials
misas miwaSi Cavitan.
Tu Tvali daSrtda, gaTavda,
veRar uSvelis TuTia.
Tvalebdavsebuls mkurnalma
Rame amaod uTia.
Tu mgelma piri daavlo
da moitaca batkani,
mere ras Svelis mecxvaris
komblis qneva da tatyani!~
majnuni sityvebs isroda,
sibasriT isars rom hgavda,
iqiT is yvavi tokavda,
totidan totze gogavda.
gafrinda kidec. majnunma
cremlebi veRar ikava,
yvavs Tavze gardaxdomili

461
Tumc bevri uTxra igavad.
rodesac Ramem midamo
yvavis frTis ferad gamura,
wamoefeTa da gareT
gamofaTurda Ramura.
savarskvlaveTze ityodiT,
neta, WaRebi Wiatobs,
Tu yvavT elvare Tvalebi
frTebzedac gamosxmiaTo!
sasomixdili majnuni,
sawyalobeli, borgnili
vidoda, rogorc yvavTagan
yrma TvalebamoCorknili.
cremlis nakaduls adenda,
Zirs davardnili iwva da
viT anTebuli sanTeli
Cumad TavisaTvs iwvavda.

erT dedabers majnuni


leilisTan mihyveba

dilaze zecis CiraRma


Tavi gamohyo Tu ara,
majnunis gulis farvanam
leilis kandels uara,
magram leilis samyofels,
rogorc ki SoriT Sexeda,
uceb muxlebma umtyunes, _
Zneli gamodga Sexvedra.
rodis da rodis gons modga
da rogorc iqna, wamodga,
kvirobda, Turme ar mokvda,
kidev cocxali gamodga!
mis axlos uceb beberi
diaci gamoCanCalda,
viRaca kaci mosdevda _
mTlad dawyobili ar Canda.
im kacisaTvis dedabers
kiserze Toki Seeba,
im cicqna moxucs is kaci
mSvidad mosdevda veeba.
win gadaudga majnuni
am saocrebis mnaxveli,
dedabers Txova mudariT,
exvewa uflis saxeliT:
`kaci rom TokiT dagibams,
gasaocari miT xaro.

462
an am kacs brali ra uZRvis,
an Tavad vin xar, miTxaro?~
im dedaberma miugo:
`ioli saqme ario.
es arc tyve aris, arc mona,
arc kidev patimario.
qvriv-oxeri var me, ar maqvs
arc fuli, aRarc Zalao.
es kacic bogano aris,
CemsaviT mawanwalao.
gaRletili varT orive,
suls vRafavT, ise gviWirso.
RmerTma sxva niWi ar mogvca
Tvinier erTi niWiso:
am kacs xelebi Sevukar,
yelze Sevabi bawari,
tyvesaviT gverdiT viaxel
da viwyeT ase wanwali.
amgvari xerxiT orive
vSoulobT dRiur lukmaso,
gana imdenic ra gvinda,
vkmarobT sxvebisTvis ukmarso.
amxanagoba Tu aris,
unda baribars viyoTo,
rasac vSoulobT, davjdebiT
da erTmaneTSi viyofTo.
Cem wil naxevars me viReb,
mas miaqvs Tvisi wilio
da sufevs CvenSi Tanxmoba
da wilze ar gvaqvs cilio~.
im qals tyvenaxlebs mivarda
majnuni Svebauxlebi,
eTayvana da eRmerTa,
CoqviT ukocna muxlebi:
`gemudarebi, me miymo
da monad Senad maxseno,
me Semikari xel-fexi,
am kacs sabeli axseno!
monad me ufro Segferi,
dRiuri lukmis mdevaro,
SeSlilic me var, salosic,
saSeno kaci me varo!
kargad awone es saqme,
mec kargad amxed-damxede,
sadac gsurs, wamaCanCale,
rogorc gsurs, ise maxete!
aTasSi erTxel ZaRliviT
purs Tu momigdeb, Segaqo.
wilSi ar Seval, Cemic da

463
Senic ufalma Segargos!~
im bebrucunam es saqme
gulSi rom awon-dawona,
jere TavisTvis iwona,
mere ki majnuns awona.
sixarbe, kacis sixarbe,
aReZra dauokebi,
is kaci iqve auSva,
tanze Seaxsna Tokebi,
Semdeg modga da is Toki
majnuns Seaba krusuniT.
isic xom amas ucdida,
ar gauRia busuni.
ar gauRia ki ara,
mas amiT swadda, exara, _
qedze saxivi* daedga,
fexze borkili eyara.
da samaTxovrod momdgari
igi arabTa karavTan,
iseT simRerebs mReroda,
msmenelTa gulebs zaravda.
Tavis leilis uxmobda
gvriniT, godebas rom hgavda,
qvebsac esrodnen xandaxan,
magram is mainc rokavda.
erTxel im qalma leilis
karvis karamdec axeta.
majnunsac meti undoda?!
mas rom gaxeda, gaxelda.
mdeloze ise ganerTxo,
xvarTqla genaxoT TiTqosda.
wvimiT daaZRo balaxi
(cremlis RvriT). ase ityoda:
`he Cemo, soflis siave,
xedav, viT damxvda winao!
wyvilis cals damacalkeva,
masze dards damawyvilao.
ra saocari kaci var,
sanam borkili ar mqonda,
adevnebulma varamma
Sig kakal gulSi damkoda.
axla qeds madevs saxivi,*
fexebSi rkina miyares
da daborkili Sen Segxvdi,
SenTan movel da vixareb.
vici, leili, qeds codva
davidvi amas winaze.
Tavis marTlebas ver SevZleb,
umaqnisia sinaze,

464
magram maxvili rom mepyra
Sens karze momxvdur onavars,
isev is viyo, nu hgoneb,
dRes tyve var Seni, mona var!
Tavs rom dagesxiT, es mtanjavs,
magram damjeri vina myavs!
rad vlewe-meTqi sxvis libo!*
vzivar da cxvir-pirs vinayav.
guSin Tu ucebs* kacis Zis
codvaSi medga fexebi,
dRes fexze madevs borkili
da SubliT miwas vexebi,
Tu erTi codviT Segcode
Seusmenelma regvenma,
sanacvlod bedma sastikma
damregva risxviT mregvelman.
Tu Sesandobi aRar var
da Tu iseTi flidi var,
risTvis gindivar, rad ar mklav,
cocxali rad dagidivar?!
rodesac gulSi lampari
minTia Suqis mToveli,
Tavic rom momWran, ras vaqnev, _
sikvdils siamiT moveli.
roca patruqi iwveba,
Tavadac ici, rac xdeba,
Tavs waaWrian da Wraqic
xelaxla aCaxCaxdeba.
gana ar mijobs, davlio
suli Sens ferxTiT ganrTxmulma,
vinem vewamo iseTi
wamebiT, jer rom ar Tqmula!
radganac Senken savali
momiWres gza da momkveTes,
unda movSorde momkiTxvels,
moyvass, moZmes da mokeTes!~
es rom Tqva, velad gaiWra,
is Toki iqve dawyvita.
am qveyanaze gamwyrali
kvlav sigiJesTan dawyvilda.
sadac aqamde eRoRa,
isev iq mohyva RoRials,
isev udabnos daadga
ekliansa da RorRians.
kvlav nejdis mTebSi avida
iq miCveuli xetials.
xma misi velad gaiWra,
xevSi rom veRar etia.

30. sparsuli poeziis Sedevrebi


465
barSi gavida ambavi
nejdidan naxevxuvari.
ze wamoiWrnen mSoblebi:
`es majnunia, Tu ari!~

leilis gaTxoveba ibn salamze

im dRes, rodesac navfalma


Zleuli mteri izava,
karavSi ijda leili
Wmunvisgan gauxiznavad.
gaxarebulma qalwuli
moinaxula mamaman
(amoden ambavgamovlils
Camojerjoda amama*).
dajda da wvrilad uambo,
im dRes ra Wiric gardaxda, _
rogor mouxda bolomde
mamobis valis gadaxda:
`viT gavimarjve, TviT mikvirs,
ufals madlobiT mivmarTav,
an xifaTs rogor gadvurCi,
an xerxma rogor mimarTla!
navfalma, _ misi saxeli
daswyevlos Cemma gamCenma! _
majnuns, rac msurda, viT uqna
da zurgi rogor aCvena!
anda im giJmac viT dagTmo,
rom Camogexsna amjerad.
iseTi bednieri var,
cxadSi Tu xdeba, ar mjera!~
leilis es rom moesma,
elda etaka sacodavs.
(netavi, qveynad massaviT
guli Tu vinmes daswvoda!).
oxvra aRmoxda gulidan,
aliT rom hqonda daguli,
mamis malulad oxravda
ormagad mofardaguli.
magram sadgomad Tavisad
mama rogorc ki gavida,
isev tirili gaaba,
cremlis Rvra iwyo Tavidan.
kaci ar hyavda, vinmesTvis
gulSi nadebi gaendo.
aravin misca malamo,
rom Wrilobaze daedo.

466
amasobaSi im mxares
amvlel-CamvlelTa niavTa
mSvenebis misis ambavi
mTels arabistans miarTva.
bevri lomgulis guls moxvda
es qali turfa da ucxo,
bevr Tavmomwone sasiZos
gulma reCxebi dauwyo.
leilis colad moyvana
gulSi Caido mravalma,
zogma simdidriT ganTqmulma,
zogmac didebiT mavalma.
da margalitis muStrebmac
uxmes maWankal-maSvalebs,
maSvlebmac rbena daiwyes,
SukebSi mtveri aSales.
Tavad is brolistana ki,
uSiT SvebasTan uSvebi,
cdilobda, qvisgan daecva
ubiwoebis SuSebi.
Cumad rom cremlebs ylapavda,
mis irgvliv arvin icoda.
sanTels imiTac mohgavda,
gacinebuli iwvoda.
ra unda eqna! angariSs
uwevda xalxs da mamasac,
mkelobels* meti ra eqna,
mikelanobda lamazad.
magram im mTvaris win burjis*
mogrovda bevri muSTari*.
leilis karze mojarda
asi sasiZo _ muStari.
Tqma raSi gindaT, imaTSi
is ibn salamic eria.
leilis dasawindavad,
vinc imden zinaTs elia.
adga da gamoeSura
qalwulis xelis sauflod,
ra zar-zeimiT movida,
amaze aq ar vsaubrobT.
moimZRvania armaRnad*
uzarmazari xazina.
ambri* baTmaniT awya da
Saqari zvinad dazvina.
imdeni muSki* mozida,
imdeni iayuTebi,
sapalneebi ver daxsnes
da gaiWeda yuTebi.
da aRaxvamda* guluxvi

467
saunjes klite-moqlonTa.
marto Tormeti aqlemi
dibis Tofebi* mohqonda,
rema* moasxa iseTi,
veRar daTvales huneni,
sul arabuli taiWni,
sul ficxni, gana duneni.
oqro ki, misi namcecis
ase rom gviWirs moxveWa,
erTad imdeni mohyara,
iqauroba mokenWa.
ori-sami dRe nebaze
gamoisvena sasiZom,
Semdeg kacs uxmo (sityviT, Tqves,
ver Zlevda asi kacico).
qvas gaadnobda laqardiT,
ena xmaliviT ewvada.
qalis mSobelTan gagzavna,
SesTvala, raic ewada.
mas enamzes da oqropirs,
viT SuakacTa wesia,
sityviT mkvdris gacocxlebaSi,
rom daejabna mesia,
ubrZana: `Cemi saxeliT
eaxel qalis mamaso!
Cinurs, berZnuls da taifurs*
gatan amas da amaso.~
isic wavida, waiRo
es amodena xazina,
molareTuxucesis win
daxsna bargi da dazvina.
da roca mcvelma larisam
Tavisi saqme akeTa,
daabinava ganZi da
salaros kari daketa,
im kacma karni ganuxvna*
enamzeobis saganZurs
da sityvis Tvlebi ayara
mas, Tvlebis daTvliT daqanculs:
`amis momrTmevi lomguli
saxiTac lomi ariso,
arabTa Tvalis Cinia
da zurgi misis jariso.
erT yanas morwyavs omis dros,
rac imas sisxli uRvria.
oqro uTvleli uwyvia,
Tvali uTqmeli uyria.~
roca im kacma saTqmeli
Tvisi warmoTqva amgvarad,

468
leilis mama daibna
da veraferi agvara,
daudastura Tanxmoba
gulSi aTasjer naxarSi.
misca piri da pirmTvare
eSmas Caugdo xaxaSi.
meore diliT, rodesac
mzis patarZalma mRelvarem
jamSidis jami aRapyro,
jami, romelic elvarebs;43
diliT, rodesac mebrZoli
movida kidec rusisa,
Zirs daanarcxa arabi
da Tavi miwas usrisa,44
saqmis Tadarigs Seudga
leilis mama folorci,*
salxinod morTo saxl-kari,
ezo, Suka da folorci.*
Sin miiwvia mayrebiT
sasiZo, is ibn salami
da iyo erTi Tavazi,
erTi kocna da salami.
sufraze dasxa stumrebi,
rigi* qna mama-papurad,
gaumaspinZlda guluxvad,
asva, aWama, apura.
cimcim sasimamr-sasiZos
sawer-kalami aaxles,
xelSekruleba dabeWdes,
Zveli piroba aaxles.
ver miswvdeboda goneba
(moeweoda urvaTa),
rac saCuqrebi iq idga
da rac iq iTqva urvaTad.*
salamis Ze da leili
qmari Seiqnen da coli.
sapirvelcodvod icdida
sapirvelRamo sawoli.

ibn salams leili


Tavis saxlSi mihyavs

dilaze, roca xalisiT


manaTobelma mnaTobma
lurj velze dasca karavi,
roca wyvdiadi gatopa,
wamoxta siZe, beds madla:
`makmara, raic mqenjnao!~

469
moakazmvina saCqarod
sadedofalo qejao*.
qalwuli igi Sig Casva
nazardi sisaTuTiT da
daZvra ubrZana qaravans
da gza saxlisken uTiTa.
ori-sami dRe Sors udga,
TiTqos ariso umzraxad,
Soridan eloliava,
avi ara-ra uzraxavs.
magram naTmenma vaJkacma
metis ver SeZlo atana,
nugbarma nerwyvi mohgvara
da xurmas xeli atana.
atana xeli, magram xelT
iseTi moxvda ekali,
rac xani darCa, natrobda:
`netavi maSin vekali!~
leilim erTi iseTi
sila gaawna moZales,
moceliliviT daeca
misi sareclis mocale.
gamexebulma ukivla:
`kidev Tu moxvel axloso,
Senc mogklav, Tavsac moviklav,
codva qveyanam naxoso!
Cems gamCens vficav, mificavs
es saSineli ficio,
gulSi sibilwe ram giZevs,
raRac avi gsurs, vicio.
umal Sens xmalze amageb
da miT damikleb TmenaTo,
vinem me rames davugeb
SenTa gulisTqmaT qvenaTo!~
qmarma ifiqra: `Tavis Tavs
mijobs, daTmena vurCio!~
ufals madloba Seswira,
iolad gadavurCio!
da ugrZno gulma, gza maTi
sadRac manamde gaiyo,
grZnobda, qals viRac uyvarda
da es viRaca sxva iyo.
ki grZnobda, magram ver Tmobda
cols kaci ampartavani.
jer is, rom Tavad ar iyo
arabi vinme mavani,
mere iyo da am qalis
eSxiT Wkuaze ar iyo
(leili iyo, viT ginda,

470
leili guliT gariyo!).
mere Tqva: `me xom giJi var,
is ki hgavs axal mTvareso,
axali mTvare giJs Tu swyens,
me viT vvlo mTvaris areso?!
axla Soridan mainc vWvret,
erT saqmes vxedav sargoso,
vai, Tu sulac Semomwyres
da Wvretac damekargoso!~
qalis fexebTan daeca
vaJkaci bediT ukuni.
`mapatieo! _ SesTxova
da auvarda zluquni. _
mxolod Soridan giyuro,
amisTvis viyo mzadao,
vficav da fics Tu gadavel,
viqnebi aramzadao!~
da marTlac Semdgom amisa,
rac dReni darCa sacodavs,
mxolod Soridan uWvretda,
gareT da gareT daZrwoda.
mas ki walkotis im yvavils,
Wiri rom ase eWira,
suli sul kbiliT eWira
da Tvali gzaze eWira.
iqneba, RmerTma miRvawos
da qvena qari meRirsos,
armaRnad* mtveri momarTvas
Cemi kldeRrelis klde-Rriso!
Sin Semosuli ar iyo,
rom kvlav garboda Saraze,
karvis mcvelebmac yovelTvis
karebi veRar Carazes.
ise waarTva moTmena
misi siSoris atanam,
yvela gamvlels da gamomvlels
kvnesa imdeni atana,
bolos da bolos es saqme,
gascilda imaT moedans,
maTi trfialis ambavi
ca da qveyanas moedva.
saqme imgvarad wasvloda,
ise gaeba viSebi,
sad hqonda Tavi, an qmris, an
mamis hqonoda SiSebi!
asea, ase rom giyvars
da vneba ase didia,
raRa dros an qmris SiSia,
an ra dros mamis ridia!

471
majnunma leilis gaTxoveba gaigo

im mobaRdade mgosanma,
visac es mZivi aucvams,
sevdis momgvreli ambavi
aseTnairad gvauwya:
is giJi (mere ra giJi! _
fexT aewyvita bawari)
uaxalmTvarod SemcTari
da Camomwydari wanwaliT,
daZrwoda SemoCveuli
udabursa da naoxars,
megobrad oxvra SemorCa
da guli oxvriT aoxa.
erT dRes viRaca mxedarma,
aqlemze mjdarma Tamamad,
tanze rom Savi emosa
da Savi erqva* amama*.
zeamarTuli rom iyo,
viTarca uxsenebeli,
bedad iq gamoiara,
sad jda is usvenebeli.
sawyalobelad davardnils
Tvali daadga Tu ara,
Tavis gzas gadauxvia
da im davardnils uara.
ise rom ver-ra asmina,
xafad Zaxili amala.
yviriliT amcno davrdomils,
viTarca devma mamalma:
`ehe Sen, visac arsobis
dagebna angariSebi,
Sen, kerpis mcemo Tayvanis,
garTulo masze viSebiT!
Seni tyavisTvis gerCios,
rom im kerps zurgi aqcio,
kerpis mindoba sad Tqmula,
kerpi gulqvaa, maqcio!*
amgvari saqme, icode,
mudam xifaTSi Segiyvans.
satrfom, romelic aseTi
TavdaviwyebiT Sen giyvars,
piri giSala utifrad,
mosisxled geqca mokeTe,
Tvals Soridanac ver hkideb,
iseTi kedliT mokedles.
visTvisac Tavi gaswire,
man bzisebr gaganiava;
ar gagixsena erTxelac,

472
muxTalma ise giava.
sxvas gaatanes leili,
Sens trfials gana uxaTres,
erT viRac axvars ucoles,
qorwilic gadauxades.
qalic xvads fexqveS gaego,
dahyva meuRlis sadaves,
vnebaTaRelvas mieca
qali, siavis saTave.
Jinis saklavad im kacTan
kari aqvs gamoketili.
sxvas exuteba, majnuno,
Seni leili keTili!
es rogor xdeba, ar vici,
Sen aq goraob Cagruli,
is ki iq viRac kacs kocnis,
gulSi qmari hyavs Cakruli.
raki amgvarad gagcilda
da kaci ase gagwira,
Senc rom gawiro, ra giSlis
anda gakavebs awi ra?
roca is erTi welia,
arc ki gaxsenebs xsenebiT,
rad ar isveneb, es mikvirs,
guls rad geseva senebi?
gana ar ici, diaci
pirobas rogor inaxavs?
Tavisi sityvis patroni
qali amqveynad vin naxa!
uTqvamT: gagitans diaci,
iqneb gadagyves Tanaco,
magram es manam, sanamdis
kuros iSovis sanacvlos.
Tu miuCoCda sxva kaci
an iraoTi uara,
arc gaixsenebs, odesme
vinme uyvarda Tu ara.
diacis vnebas ras uzams
kacis vneba da survili,
diaci wyurvils iklavs da
jer ver mouklavs wyurvili.
ra gamouva sikeTe,
roca bunebiT mrudia,
diacs vin endos _ qvebudans,
Zuknas, mzakvars da kudians!
diacT Secnoba kacT modgmam
sakuTar tyavze iwvnia,
ganCxrekilia diaci
da is rac aris, ician.

473
diaci raa, me mkiTxe,
ra bedaslobis* budea.
saxiT, icocxle, saTnoa,
guliT mkrCxali da mrudea.
diacis trfobiT kacis Svils
guli rom ase eqneba,*
didi mixvedra rad unda,
trfoba rogori eqneba.
rasac dauSli, imas iqms,
xolo rasac Txov dauSlels,
mas is erT yurSi SeuSvebs,
meore yuriT gauSvebs.
is Sens satkivars arc Civis,
Tund jojoxeTSi etare,
Sen Tu netareb, igi wuxs,
Sen Tu wux, igi netarebs.
RmerTs Tumc arcerTi uqnia,
sxvaoba maTSic ki ari.
kargi es aris, ras izams
cudi, eSmakis ziari!~
roca majnunma im kacis
layafs usmina amden xans,
gulidan oxvra aRmoxda,
gminva da moTqma atexa.
mtverSi forTxavda, viT budiT
gadmovardnili baxala,
lodebi sisxliT SeReba,
Tavi imdenjer axala.
tinsa da RorRze goravda
(tanT kaba Semofxrewoda),
piridan suli Zvreboda,
suli da xorci ewvoda.
im majlajunam rom naxa
majnuni eldiT nalevi,
TviTonve Sercxva Tavisi
natortlav-nayrantalevis.
da xepre ise moiqca,
viT WkvianTagan egebis, _
axlos mivida, ugono
gons movagoo egebis!
asi bodiSi uxada,
uTxra: Semindo undao,
aseTi ramis saTqmelad
ena viT momibrundao!
erTi tyuili gakadre
da im laybobis sanacvlod
mzad var, zvarakad vewiro
ganwiruls SenisTanaso!
Seni leili Sen gicdis

474
karavSi gamoketili,
trfialis Senis erTguli,
pirze mdgari da keTili.
qorwilma misi meuRle
misca tanjvas da Zrwolaso,
jer ver eRirsa sawyali
sakuTar colTan wolaso.
Tumc qorwinebiT Seekra
qmars misi ndomiT xelsao,*
TiTs ar ikarebs, siyvaruls
Sensas ar uSvebs xelsao.
qmars igeriebs: `ver getrfi,
ramdenic ginda, menaze!~),
am qveyanaze Sen, mxolod
Sen, akerixar enaze.
aravin axsovs Sens garda
im Sens feriis naSiers.
ra trfobiT dawvi aseTiT,
ra siyvaruli aSie?
an qalwulobas viT icavs,
Sen giTxra, mikvirs Zalian,
erT welze meti iqneba,
rac sxvisi patarZalia!~

majnuni leilis Soridan sayvedurobs

es patarZali, romelsac
Tval-margalitiT mourTavs,
mas CvenTvis qveynis mSvenebis
Cveneba ase mounda:
man, man, vinc Tavi saWvretad
mxolod TvisianT aneba,
man, yvela mxatvris ocnebam
da yvela xatis zmanebam
dakarga nivTi am soflis
yoveli amo, keTili,
viT tyve, qmris saxlSi emwyvdia,
iq iyo gamoketili.
mis tanjul mijnurs gangebam
dardi usarTa varamze,
roca gaigo mzem, mTvares
misas Crdilavda aramze.
nu ikvex, giJze ugiJess
ra davuZaxo, vicio, _
`majnuni~ mxolod giJs niSnavs,
sxva sityva gvmarTebs viZioT.

475
mas qedaniviT qve mfeTqavs,
frTamotexils da Tviniers
aRaraferi SeeZlo
sulis Rafvisa Tvinier.*
da roca dahkra saaTma,
am sulsac unda gahyroda,
ukvdavebis wylis Ziebas
Seudga, Tavi ahyo da.
adga da ase laslasiT
leilisaken iara.
kaci TmasaviT gaewlo
gulis daRsa da iaras.
gadadga qedze da SoriT
leilis ase uZaxa:
`ehe mters Sewyvilebulo,
moyvasTan myofo umzraxad!
me piri ratom miSale,
xmlis pirs rad maxev alesils?!
gulSi xom ikrav meuRles,
xom ZRebi masTan alersiT?!
udavo saqme, _ uZaxda, _
rad gamixade sadavod?
me mogsdev, Sen ki gamirbi,
sad memalebi, sadao?
gulma sxva kaci gandoma
da me mimagde tiali.
sicocxlis fasad damijda,
leilo, Seni trfiali.
piris gatexa aseTi
kidev Tu vinmes unaxavs?
ase vin iyo, sayvarels
gulis murazi* unaxa!
aqaurs arvis kiTxulob,
arc me maxseneb nandaurs,*
ra ase uRvTod ekonvi
im Sens gulisswors mandaurs?!
me viT dagiSli, im Sens kacs
ramdenic ginda, exute,
magram sxvas oTxjer Tu uxmob,
mec gamixsene _ mexuTe!
walkotis Senis movlaSi
siyrme ra cudad vaRame!
vai, ra fuWad gavrjilvar,
rogor movmcdarvar, vahame!
baRSi Tu gvritma ijafa,
nayofi Corkna yvanCalam;
yanaSi ofli me vRvare,
sxvam ki momka da aCala.
Sens xurmas bevri ahyurebs,

476
nugbari amis gamo xar,
Sen sxvisTvis gasxen ekalni,
Torem saCemod amo xar.
maSin ra trfials Sempirdi,
ra sixaruli miqade!
axla ZaRladac ar magdeb
(ra ukadrisi ikadre)!
ras vifiqrebdi, amdagvars
Tu gagibamdi saubrebs
im dRes, rodesac es guli
mogec da masze gaufle?!
ras ar dampirdi, vin icis, _
Sens dapirebebs ra daTvlis, _
davqorwindeTo me da Sen
Cveni wesiT da adaTiT.
if, genacvale, yofilxar
sityvis rogori patroni!
am qveyanaze me da Sen
xom ar varsebobT martoni.
yelze rom Camoekide
im kacs, Sens muStars ZRvenians,
ras eubnebi qveyanas,
Tu Cemi ara grcxvenia?!
vinc Tavis naTqvams gadava,
bilwiviT unda gakilo,
ficis gamtexi yoveli,
es ra vqenio! _ Takilobs.
gatexe fici, piroba
ar Semisrule nadebi.
wasula Cemi sicocxle,
gasula Seni vadebi.
Sengan sikeTe ra maxsovs,
garda vnebis da senebis
da mainc tkbilad gaxseneb,
Tumc Rirsi ar xar xsenebis.
Senken, viT maxlobelisken
xeli ar minda viwodo,
gautanelic ar ZalmiZs,
gagimeto da giwodo.
da davitanje me Seni
xami jilagis gasinjviT.
Tu ra saxeliT mognaTlo,
varCev amas da Tavs visji.
ha, Se TaTaro, Tumc vici,
ar ici sityvis Senaxva,
ver dagTmob, janic Sena xar,
Cemi da sunTqvac Sena xar.
Seni simkacre sulsa mxdis,
unda gaswavlo kvnesao!

477
magram mSveneba mbodiSobs:
me mapatie esao!
mec ra vqna, ase mSvenierT
mzeqalTa kalmiT naxatTa
aba, vin moTxovs im sulTa
mijnurTa bagiT naxadTa!
erTi mbJutavi kvari var,
Sen ki gamgvaneb alions,
Tendeba. kvari vis unda!
xams, Sens win suli davlio!
walkoti Civis: vardebiT
Tumca kalTebi amevso,
leilis Rawvebs Sevyureb,
iqneb gamovrCe rameso!
TviTon atlasic, wiTeli
samosi roa mefeTa,
Sen RawvTa Tvalwin gafiTrda,
iseTi elda efeTa.
me sxva ra gza maqvs, isev Sen
unda mogendo darcxveniT.
Tvals vxuWav, Tu ram gicodavs,
bodiSi auracxeli!
Wirveulobas Segindob,
SenTan Wirs lxenas vadareb,
pirSi aRviri amomde
da sadac gsurdes, matare!~

majnunis mama Svilis sanaxavad midis

mamam imisma, vel-mindvris


vinc iyo mimomTareSe,
man, iakobma* STenilma
Zis, iosebis gareSe,* 45
Tavisi vaJi am dReSi
rom naxa, ukve miuxvda,
ver dacxreboda es kaci,
iseTi vneba miuxda.
mainc fiqrobda: vin icis,
iqneb sixaruls vegebo,
ar daviRupo, iqneba,
kidev gadavrCe egebo!
ver Cerdeboda erT adgils,
saSvels eZebda viSiTda,
verafers gaxda, yorani
ver gaaTeTra qviSiTac.
bevri irbina tanjulma,
bevri gaswia xarjebi,
ar gauRima iRbalma,

478
ar Seusmina ajebi.*
Cauqra kvari imedis,
Tu kidev sadme bJutavda,
miuxvda, ufskruls miadga
da sasoebac* uTavda.
moixazira sagzali,
guli ra eqca lodiviT,
gainapira da sikvdils
morCilad uwyo lodini.
mas, moxucebuls, motexils,
sasowarkveTils, davardnils
im qveynis gezi aeRo,
iqiT daewyo navardi.
viwrod eCvena sofeli,
misi gzebi da Sukebi,
aaRriala sabralom
sasowarkveTis bukebi.*
SeZrwunda: midis sicocxle,
sikvdili modis udavod,
ucxo stumarma sacaa
karze mirekos undao!
aseT yofaSi siCqare,
giTxraT, marTebda diaRac.
myisve xelT joxi aiRo,
ori mxlebeli iaxla.
eZeba Tvalis cecebiT,
eZeba gulis kankaliT,
magram im veran velebSi
ver naxa misi gza-kvali.
bolos ki marto mavali
erTi arabi emTxvia*
`aqa da aqo, _ aswavla, _
am da am vels rom etyvian,
iq vnaxe igi, is are,
vai, rom ar hgavs am ares!
TviT micvalebuls vamgvane,
xolo is mxare _ samares.~
moxucma es rom ismina,
iqiT gaqanda maSinve.
erT dReSi ganvlo manZili,
RorRebs laxavda saSinels.
bolos ipova iseTi,
rogoris naxvac ar hsurda.
iseTi elda etaka,
kinaRam iqve aRsrulda.
Zvals mxolod tyavi hqonoda,
jer kidev SemorCenili
(ginaxavT suli kacis Zis
sxeulis gareT STenili?).

479
daegdo wuTisofeli,
qveynad arsobis sauflo,
kerpisTvis eca Tayvani
(mixvdebiT, vizec vsaubrobT)
da upatrono ZaRliviT
im velze exeteboda,
miwad danTqmuli kaciviT
veravis exedeboda.
moceliliyo sevdebiT
guls isrebiviT seuliT.
damsxvreuliyo, ver duRda
koWobi* misi sxeulis.
Svils TavTan frTxilad daujda,
nazad dauwyo alersi,
sisxli sdioda, ityodi,
dana moxvdao nalesi.
rodis da rodis majnunma
Tvalebi gamoaxila,
xedavs, viRaca mosula
da zed mis TavTan daxrila.
erTxans uyura, ver icno,
Semdeg ibruna piri da
is ucxo kaci uazrod
abezariviT irida.
mas, visac Tavic ar axsovs,
ise wasvlia cxovreba,
sxvisi Secnobis ra scxela,
sxva rogor emaxsovreba!
bolos Zlivs hkiTxa: `ra ginda,
aq rom damjdarxar inaxad,
CemTan ra saqme mogeca
anda Sen Tavad vina xar?~
mamam miugo: `sulisdgmav,
vxedav, suls viTqvam amaod.
momxede, Svilo, ver mican?
mama var Seni, mamao!~
majnunma icno mSobeli,
TvalT gaefanta ukuni,
fexT Cauvarda morCilad,
bRavili morTo, zluquni.
cremls ise Rvridnen, viT imaT
Znel saqmes efereboda,
Ze mamas cxared kocnida,
mama Zes efereboda.
Camosxdnen iqve, gaabes
codvis vai da uebi,
godebis zari arisxes,
cremlis aCqefes ruebi.
rodis da rodis moxucma,

480
SeWirvebulma, mwuxarem,
Svils kargad axed-daxeda,
cremli iwura mduRare.
titveli egdo Ze misi, _
TiTqos dRe iyo gankiTxvis, _
uxamuri* da uqudo,
sadme Tu iTqmis, aq iTqmis.
myisve xurjini moiRo
amis Semyure mamaman.
Svils tanze kaba Caacva,
Tavze daarqva* amama*.
Semdeg ki, rogorc SeiZlo,
Svili Wkuaze ariga:
`gons modi, Svilo, gons modi,
ariqa, Svilo, ariqa!
wamodeq, mamis sicocxlev,
axlav wavideT aqedan!
ra dros aq ase gdebaa,
am jojoxeTSi ra ginda?!
am adgilidan, balaxic
sadac nemsiviT basria,
gaviqceT, Svilo, gaqcevas
sanamdis kidev azri aqvs!
tanze amdeni Wriloba,
mikvirs, an rogor getia;
welze metia, rac aq xar,
rac Sen gWirs, metismetia!
Tu ar viCqareT, aq dResve
iqneba sulic dalio,
ver mivatanoT egebis
dRe xvalindelis alions.
aq fexi unda gaWimo,
nadirma unda gagxios.
nu aTqmevineb qveyanas:
rac sWirda, iyo axio!
Sens samSobloSi cxovrobde
da ZaRli iyo, gerCios,
vidre is, yaribs* giyviron:
_ Sen Cven ZaRls mand ras erCio?!
bavSvi aRar xar, TviT ici,
rom aq uZebars iZieb,
ver miewie sawadels,
da uwadeli iwie!
Seni cxovreba uRmerTod
Sen TviTon agiwewia,
rkinac rom iyo, dadnebi,
xom xedav, ra dRe gewia!
daosda, Svilo, qveyana
Seni senebis xsenebiT.
31. sparsuli poeziis Sedevrebi
481
damSviddi cota, ra geca
aseTi Seusvenebi?!
Tavi rom aRar SemogrCa,
rogor xar ase Tavneba?
damdnarxar kaci, ras yinCob,
raRa geampartavneba?
dacxeri, gadareul Tavs
marTla sul nuki gadirev,
geyo, rac Tavi uyadre
aq am tyiurebs, nadirebs!
moiTqvi suli, damSviddi,
cotaTi kidec Sedeqi,
ityue Tavi, vnaxe-Tqo
mSvidi cxovrebis Sedegi!
rac unda gWirdes, xalxs Tavi
yinCad aCvene, icode!
Cven rom morWmulni* gvegonen,
Turme Cum cecxlSi iwvodnen.
xalxs Tavis motyuebiTac, _
vai Wirs! _ Sveba hqonia.
cota xniT suls rom moiTqvam,
cota ram xom ar ggonia?
xval, roca sulTamxuTavi
mogvivardeba xafad aq,
ra unda movibodiSoT
Cven codvilT, sulis mRafavTa!
imedi nu gaqvs, gamiva
Tavis marTleba, gesavo!*
codvebs mogvkiTxven: _ lamazo,
gana Sen ar hqen esao?!
qalma tanT igi Caicva,
mas risi narTic daurTavs,
glexs risic hqonda naTesi,
kaloc imisi daudga.
dRes aq daiwvi rogorme,
sveti aRmarTe Suqebis,
vinZlo im qveynis wyvdiadSi
xval gaiSuqo Sukebi!
ra xilic aris sikvdili,
cotaTi aqve iwvnie,
Torem uecrad Semoyril
sikvdils ra ZaluZs, ici es?
sikvdils is kaci moergo
(ioli saqme Tu ari?!) _
vinc masTan jiqur Seyramde
sicocxles uTxra uari.
vinc sikvdils yinCad ar Sexvda
da pirmRimare egeba,
im qveynis sagzals im kacma

482
Tavi moabas egeba.
geyofa qenjna amdeni
da vneba mZime lodiviT,
Sin wamomyevi, Seni aqvs
Sens kedel-yures lodini!
ver SeZleb, Svilo, niadag
wamebis Carxze gaeba,
dasasruls iTxovs amqveynad
yovli Wiri da vaeba.
adamis Ze xar, dadeqi,
fuWad nu icli araqaTs.
ZaRls aqvs sadgomi Tavisi,
Sen ki sadguri ara gaqvs.
Tu kacis Ze xar, iyavi
kacTagan gauriyavi
da Tu qaji xar, ar giSli,
aq xar da kidec iyavi!
magram es ratom ar ici:
TviTon qajic rom qajia,
qajoba ar hsurs, qajobas
kacoba qajmac arCia.
Tu kacis Ze xar, kacobiT
kacis Zem yvelas ajoba,
maS, qajobaSi ra mogwons,
ra Wirad ginda qajoba?!
rad ar ikiTxav, es mama,
viT cocxlobs an ras Svrebao?
moxedva minda mec, Svilo,
Sen gulis Cemis Svebao!
nu mimatoveb, Tu ar gsurs,
sikvdili axlos miwio,
Torem xval veRar mipovni,
guliTac bevri miZio.!
vici, rac axla giTxari,
SenTvis arc ise amoa,
magram gangeba gvabrunebs
da asec amis gamo varT.
Sen gaixare Cems Zirze,
me mival, TviT xar mowame.
Sen Wame xili am baRSi! _
me Seni Wiri movWame.
siberis mtverma dabura
sicocxlis Cemis mzis piri,
damdgara Cemi daisi
da dReT gardasulT mivstiri.
sanamdis waval (mivdivar,
am cas vin gamohkervia!)
Sin wamo, Svilo, gamiTbe
gacivebuli keria!

483
mivdivar, unda gavlio
am soflis viwro Sukebi,
saimqveynio samgzavro
ukve damikravs bukebi.*
icocxle, moxval saflavze,
miwas gaxvetav loyebiT,
mohyvebi mware godebas,
magram amaod mohyvebi.
ramdenic ginda iwuxo,
dardi kvamliviT adino,
me ver miSveli, ver SeZleb,
sikvdili gamiadvilo.
da Tundac urvis saxmilSi
mTeli qveyana dabugo,
Cems davsebul beds, ubados,*
veRar Semicvli, Wabuko!~

majnunis pasuxi

amboben: roca majnunma


usmina beCav mamaso,
`rac aris, aris, _ gulSi Tqva, _
modi, davhyvebi amaso!
erTi-ori dRe egonos,
viTom SeviZel, vugono,
welebze fexebs davidgam,
gons rom movego ugono!~
verc ki efiqra, tyuilis
nacvlad ra eqna namdvilad,
movarda siyvaruli da
moTmenas bdRviri adina.
uTxra: `he, rCeva visic me
WirTa mZled miCans Cemado,
eha Sen, sunTqvam romlisac
unda sicocxle Semmatos;
swavlaTa visTa smenisgan
Tavi arodes mixria,
monobis visis sayure
dRemde yurebSi miyria!
gana ar vici, sicocxlis
wyaroa Seni damoZRvra,
magram Sen iqiT rom mmoZRvrav,
me aqeT suli amomZvra.
Tqven Wkvianni xarT, ar mogwonT
siSmagis mware nayofi,
Cemi Cveva da moqceva
sasacilodac ar gyofniT.

484
magram Tqven erTi mec mkiTxeT,
vitan Tu ara asatans,
miRirs Tu ara eg Tqveni
qveyana Calis fasadac!
me bedma Cemma msubuqad
damsaja gana esoden,
vinmesgan rames vismende
anda nasmeni mesmodes!
axla ras iqmo, rom mkiTxo,
unda CamkiTxo iseve.
ras vSvrebi, giTxra? ra mkiTxe,
imasac veRar vixseneb!
vici, Sen Cemi mama xar,
me kidev Seni Svili var,
magram ra gqvia, ar maxsovs,
iseTi galeSili var.
Cems gonebaSi sxva vinme
aba vin daabinava?
vin xar, viT giTxra, rodesac
Tavad ar vici, vina var!
ver gipasuxeb, rom mkiTxo,
vin var, ra maZes saxeli,
maxelebeli satrfo var
Tu metrfe, trfobiT naxeli.
gavxdi tyiuri da Tav-gzac
davkarge yoveldRiuri.
vis ra xeli gaqvT tyiurTan,
xalxSi viT gaZlebs tyiuri?
myvedri, im qveynad mivalo,
Svelas mTxov kidec nukvebiT,*
Sen viT giSvelo, im qveynis
TviTon damikravs bukebi.*
Sen giWirs, magram me Sengan
sasayveduro riTi var? _
Sen wasvlas awi apireb,
me ki axlave mivdivar.
Sen cocxali xar, me _ mkvdari,
mikvirs, ar giTxra meti rom,
rogor gitiro? sad iyo,
mkvdars rom cocxali etiros?!~

majnunisa da misi mamis gayra

rodesac mama miuxvda,


is dRe godebis dRe iyo,
Ze misi trfobis sauflo
cixe-qalaqis tyve iyo,
gauqra, sadme imedi

485
kidev Tu hqonda namali,
ver uSvelida momakvdavs
veraviTari wamali.
uTxra: `he gulo, vinc guli
gulgrilad ginda migmiro,
Sen Cemo kidec borkilo,
Sen Cemo kidec gvirgvino!
mivuxvdi, ise damwvarxar,
veRar giSvelis malamo.
Tavs unda gamoveTxovo,
Senc unda dagesalamo.
itire, mama wageqca,
dageqca cixe qviTkiris.
godeba gmarTebs, guls Cumi
ver mogioxebs qviTini!
wamodeq, xeli momkide,
rogorc Cvevia moyvasebs,
cremli awvime TvalTagan
da zed mapkure loyaze!
gmarTebs, rom mama mitiro
da guli sevdiT ioso,
mkvdari cremlebiT ganmbano
da miT gamapatiosno.
iTvleba Cemi wuTebi
da maCqareben Zalian,
gza miZevs, sagzals vimzadeb,
sacdelad aRar mcalia.
Sen Cemo Cino Tvalisav,
sxivo mosulo xalisad,
xval veRar gnaxav, mSvidobiT,
dRes vTqvaT saTqmeli xvalisa!
mSvidobiT! Jamma dareka
da zarmac aRar axana.
xomaldi modga, zed amaqvs
rac ki maqvs bargi-barxana.
mSvidobiT! kides ver vpoveb
amqveynad kidev mosacdels;
mSvidobiT! ukan ver moval
vidre meored mosvlamde!~
es rom Tqva, kidev igoda,
kvlav cremliT miwa danama,
gamoeTxova Tavis Zes, _
sicocxles daesalama.
Zlivs moitana gvemulma
Tavi kvlav Tavis binamde.
kidev ori dRe gavida,
sul Caqreboda minamde.
ori dRe kidev Rafavda
suls, sul SfoTiT da gangaSiT

486
da gamouxta sikvdilic
Casafrebuli sangarSi.
sasufevelSi damkvidrda,
sofeli rogorc galia,
galias gamomwyvdeulma
Citma daagdo galia.
tani viT miwismieri
kvlav miwad qcevas ecada,
suls Tvisi hqonda savali,
suls xom samkvidro zecad aqvs!
vin aris mosvenebuli?
mosvenebuli is aris,
vinc ar isvenebs wuTiTac,
viT gasrolili isari.
vis simZimilis fuZeze
fesvis ar unda magreba,
vinc elvasaviT ielvebs
da elvasaviT gaqreba.
am wuTisofels rogori
Cveuleba da wesi aqvs, _
erTxel Tu suli moviTqviT,
aTasi Wiri gvesia.
nebiereba kacis Svils
rogor gauxda arami;
ar gaixaro, Tu ginda,
guls ar giRrnides varami!
iman, vinc suli Tavisi
am soflis miRma aCera,
sofeli mokvda mis gulSi,
is ki rom mokvdes, ar mjera!
angelozs rom hgavs sofeli,
Sen ra ggonia, devia,
yoveli Wiri da vneba
mimndoTa misTa mdevia.
Sens alvad dargvas am baRSi
gana raime azri aqvs?!
wyaro am baRSi mlaSea,
moli nemsiviT basria.
sanamdis unda mogvigos
niSni sofelma: dagwviTo!
sanamdis unda gvaWenos
da zurgs maTraxi gvawyvitos?!
ra vuyoT axla, cxovreba,
morCa, rac aris, es aris!
ufro imwarebs am sofels
kaci sofelze mkvnesari.
kacma, vinc mxolod miwa xra
da ganZs wadili unela,
me im kacs kaci ki ara,

487
jojo vuwode, Txunela.
ixare, Tavis SezRudvis
nu gaZevs fexze borkili,
sul frTaSesxmulma ifrine,
nu ibolklebi ZlokviviT!
sicocxleSia, siamis
Tu sitkbo sadme Cenila
da Tu ar iqna sicocxle,
qva qvazemc nu darCenila!
vercxls vaqeb, magram saqebis
sikeTec zRvarze xom gadis!
vercxlic Tu bevri daude,
daiRupeba xomaldi.
dolabi iyav, nu ginda,
Tavi iormo, ixaro,
jobs, Senc mogcen da ilxino,
sxvazec gasce da ixaro!
maTgan, vinc SenTan aWena
hune JamTasvlis avdarSi,
davTarSi vinRa SemogrCa,
rodesac davTars gadaSli?
SemorCaT gana didebis
dReni qedmaRal mefeTa,
JamTasvlis qari rom aRdga
da maT sasaxles efeTa?!
maT nacvlad axla vin mefobs,
aw sad arian isini?
maT nasaxlarze bu hkivis
da qari daZrwis sisiniT.
hqeni sikeTe, siavis
gulSi karebi ikete,
hqeni sikeTe da nacvlad
gzad Semogxvdeba sikeTe!

majnunma mamis sikvdili gaigo

erT dilas viRac arabma


im mxares gamoiara,
monadirisas ityodiT
mis talavars da iaraRs.
majnuni nejdis goraze
ijda daRlili qviTiniT
gvirgvinis TavSi Casmuli
oboli margalitiviT.
im monadirem is xeli*
iq moixelTa Tu ara,
momwyvdeul loms rom uvlian,
enis xmliT ise uara.

488
SesZaxa: `ase viT waxdi,
rom aRar gaxsovs aravin,
ar mogenatra mSobeli
an mSobliuri karavi?!
vin mogiwonebs, majnuno,
aseT ugvano saqciels? _
leilis garda amqveynad
yvelafers zurgi aqcie.
mama gaswire, ar gaxsovs
TviT dedac, Seni mSobeli.
ra usircxvilo yofilxar,
ra flidi daundobeli!
aseTi Svili dedasac
ujobs, _ kidec rom gewyinos, _
sulac ar hyavdes cocxali
da samareSi ewvinos!
mama daagde siregvniT
(gulidan gauriyavi);
rac moxda, moxda, win mainc
gons modi, WkuiT iyavi!
mokvda sabralo moxuci,
suli uSenod dalia,
mkvdars mainc moigonebde,
suldgmuli iyo, bralia!
ki gmarTebs, mamis saflavi
moinaxulo drodadro,
moxucs cxoneba uTvalo
da xalxmac gnaxos, rom dardob.~
rodesac majnuns im Zalad
qvelis is hangi moesma,
welSi CangiviT moRuna
(Sveba Tu hqonda, moesra).
iseTi elda etaka,
kinaRam suli amoxda,
mamis saflavi mounda
da naxvad misad wamoxta.
mamis saflavze mtiralma
loya cremlebiT iRara,
brWyalebiT miwa moxveta
da peSviT Tavze iyara.
sayvarel mamas eZaxda,
aqeT ixmobda amaod.
yviroda: `mamav, sada xar,
rad memalebi, mamao!?
gamosaTxovad nugeSis
awi sad unda viaro?
dakargvis Senis vaeba
vis unda gavuziaro?
ar dagikargavs Sen Svili

489
moulodnelad da uceb
da mainc Svilis dakargvas
vera da veRar gauZel.
aba me meca es elda,
amqveynad vinmes Tu eca,
roca oblobis gamocda
bedma marguna uecrad.
nuRar gamkicxav, rom ase
dagagde, nu gamiwyrebi!
Sen ras giSveli, Torem me
sircxvilisagan viwvebi.
me viyav Svili Tavneba,
umaduri da uxeSi,
Sen ki gewada, aRviri
rom mogexeSa uxeSi.
Sen mudam Cemze mzrunvelma
rbili damige logini,
me kidev zurgi gaqcie,
velad daviwye bogini.
sul gaWirvebdi, Tavgasuls
ar damiTmia raime.
vin icis, iqneb codvebi
arc mapatio, vaime!~
rodesac mama itira
da gaZRa masze godebiT,
isev udabnos daadga
zaris da zaTqis momdebi.
naxvad imisa, gauCnda
gulSi vis gamoc iara,
mis mxares wamoexeta,
misken da misken iara.
naxa kedelze gakruli
naweri gulis msaxvreli,
kalmiT misi da leilis
gamoeyvanaT saxeli.
maSinve iqiT gaiqca,
im mwyazar nawers eZgera
da is rayami* moxia,
zed rom `leili~ ewera.
hkiTxes: `es Seni naqnari
ver gagvigia Cvenao, _
erTis daxeva ra iyo,
meoris gadarCenao?~
miugo: `ori suldgmuli
Tu erT arsebad dadginda,
maSin erT sagnis saniSnod
ori saxeli rad ginda?
siyvaruls axlos Tu ganCxrek,
rac vTqvi, iolad ixsneba:

490
sadac mijnuri arsebobs,
iq satrfoc igulisxmeba.~
`batoni xaro, _ kvlav uTxres, _
magram es ase Tu aris,
raRa leilis, majnunis
rayamze geTqva uari!~
miugo: `ase rom meqna,
maSin xom gamovidoda,
viTom naWuWi is aris
da me guli var viTomda?!
sxvam Tu ar uwyis, me vici,
me ra var, igi rac aris, _
me misi CenCo var mxolod,
xolo is _ Cemi marcvali.~

locva majnunisa

majnunma caze pirvelad


ciskris varskvlavi monaxa.
`he visac ZalgiZs, beds uTxra:
`bedo, Sen Cemi mona xar~.
eha Sen, ciskris varskvlavo,
imedo moimedisa,
Sena xar bedis mwerali,
gardamwyveteli bedisa.
eha Sen, vinc cad galobis
da dakvris gvizi niSnado, 46
Svebis mZebnelTa Suqurav,
hangiT tkbobav da niSato;*
eha Sen, romlis xelSia
cad nebis yovlis kliteni,
Tass Tavi RviniT vinc gvivseb
(gana naRveliT gviteni);
eha Sen, beWdis didebis
Tvalo lamazad xatulo,
kacis ndomis da ocnebis
sasaxlis turfa xaTuno;*
eha keTilismyofelo
sikeTis Teslis mTesavTa,
Sen, visac nelsacxebelTa
mlesavTa modgma gesavda* _
moiRe Cemze wyaloba,
varskvlavo, zRvao sikeTis,
ganmixven karni imedis,
me rom amden xans miketes!
Sen Tu miwamleb am snebas,
me rom mWirs ganukurneli! _
Sen geajebi, miSvele,
491
maynose Svebis surneli!~
rodesac cidan miwaze
muSTarma* Camoixeda,
axla am muSTars exvewa,
xelT vedrebis dro ixelTa.
SesTxova: `Sen xar varskvlavi
bednierebis momgvreli,
Sen pirmtkice xar, me vici,
da Semwed mitom mogeli.
SeniT damkvidrda amqveynad
Tu sadme samarTalia,
saTnoebis da sikeTis
daraji Seni Tvalia.
eha Sen, kacTa Sewevnis
wignis mweralo varskvlavo,
Sens mimndoT Zlevas Tu aZlev,
me mimndos Sensas ras mklavo?
eha muSTaro, Sen gesav,
Seni stumari gviani,
Zalas da Zlevas Sen gvaZlev,
SeniT varT, Tu varT sviani.~
roca Sexeda majnunma
Tavad cTomilni cisani
cidan garbodnen samadlod
cad Tavmoyrili xizanni,
miuxvda, misi vedreba,
rogorc ocnebiT egebis,
ver miaRwevda, viTarca
jer ars da sadac egebis.
maSin Semoqmeds mimarTa
da mas SesTxova godebiT,
visac Zaledva, daecxro
vaeba cecxlis momdebi.
Sestira: `eha ufalo,
SenTan movsulvar mudariT.
uTavsayudrod STenilTa
Sena xar Tavsayudari.
eha Sen, visma saxelma
yvela saxeli monasa,
mikvirs, aspirozs* ras vTxovdi,
an muSTars, Sensa monasa?!
eha Sen, sibrZne romlisac
kacT TavSi veRar etia,
vis saxels sityva ver gaswvda
da vinc qebaze metia;
eha Sen, mowadineTa
sawadi vinac aTave,
yoveli arsis ufalo
da lxenis yovlis saTavev;

492
eha Sen, zurgis momcemo
ZlierTa ama qveynisa,
tanjulT Tu Sveba eRirsa,
SeniT da Sengan eRirsa;
eha Sen, visi saxivi*
qeds gvaZevs, rogorc onavarT,
erTai Sen xar patroni,
sxvebi sul Seni mona varT;
eha Sen, Svidi ca vinac
uflad Tavisad ar isva,
cis Svidi sferos patrono
da sagnis eqvsi mxarisa; 47
eha Sen, axlos romlisac
ZaRlmac siwminde iwia,
visgan vinc kideganiqmna,
wmindanic iyos, bilwia;
eha Sen, visi sikeTiT
uRirsi Rirsad ganTqmulvar,
momxede, Torem sawuTrom
iavarmyo da damTrguna!
nu mimatoveb, ufalo,
me aq umweod davardnils,
Sen, vinc var, vinZlo Semicno,
kutma SeviZlo navardi!
sikeTiT SeniT RvTiuriT
Sen gamiqarve varami,
Sen gamikveTe wyvdiadi,
Sen ganminaTle wkvarami!~

majnuns leilis werili mouvida

erT dRes, rodesac siamiT


ca da qveyana iSvebda,
irgvliv yoveli suldgmuli
Sig gulSi Svebas iSvebda;
ityodi, dila axarebs
irgvliv vardebs da iebso,
bunebisaTvis cxoveli
suli Caudgams iesos.
Smagi majnuni nejdis mTis
ferdobze Camomjdariyo,
irgvliT mxecTa jgro exvia,
vin iyo, iq rom ar iyo.
uecrad velze wamodga
buqi ram, ferad TuTia,
mtverSi ucnobi gamoCnda
da majnunisken utia.
SoriT Camoxda mxedari

493
(cxenze aRmxdari gavazi),
majnuns TavdaxriT eaxla,
salami hkadra TavaziT.
roca Seityo damxvdurma,
vinc iyo misi stumari,
mxecebs dacxroma ubrZana,
isinic dadgnen mdumarni.
Semdeg im kacTan mivida,
masTan royiod mosulTan.
mteri ar Canda yrma igi,
majnunTan mosvla rom hsurda.
`mSvidobiT moxvel, stumaro,
varskvlavo iemeniso,
ucxo xar, magram RmerTma qnas,
moyvrad mosulad meniSno!
saTno kacs gxedav, Sens sandod
sxva dros ra fiqri mindoda,
magram sifrTxile gvCvevia
tyiurTa Znelad mimndobTa.
kacis mindoba maSinebs,
SiSi ki ici, rac aris,
gvelisgan daSinebul kacs
ar enaxveba bawari.
me kacma ise mimuxTla,
merCivna, barem vekali,
ise gamwira, zed gulze
ise damaso ekali,
im eklis wveri gulidan
mas ukan isev momiCans,
moyvasisagan daWrili
guli verafriT momirCa.
Senc Tu masaviT avs mirCev
da misebr saqmes mimrudeb,
jobs, araferi ar miTxra
da isev ukan mibrunde!~
man moaxsena: `eha Sen,
saxelganTqmulTa saxelo,
vinc mxecni ise moToke,
Seni gamxdaran saxelo*.
me SenTan sasixarulo
ambavi momaqvs, mijnuro,
leilim gamomagzavna,
leilisagan mijnulo.
moyvare Tavis moyvares,
gulSi rom sevdis seni aqvs,
erTs iseT saTqmels ugzavnis,
msgavsi rom jer ar smenia.
nebas Tu damrTav, im Cumad
saTqmels axlave giambob

494
da Tu ara da, aha me
da aha Cemi iabo!*
guSin me swored im mxares
gaxldi saqmeze wasuli,
vixile, mTvaris bakmiviT
Suqs scemda erTi asuli.
mTvare vTqvi, magram ar vici,
ratom vuwodeb mTvaresac, _
mze iyo igi, mzec ase
Tu asxivosnebs aresa.
saro davarqva, _ ubeSi
saros vin misca nayofi!
edemis baRi vuwodo, _
edems elferi ar hyofnis.
ise metyvelebs, ar vici,
wyals masTan ra aqvs saubro,
wyaroc ki galursulia,
rodesac igi saubrobs.
Svlis Tvalebi aqvs leilis,
mixvra-moxvriTac Svelia.
lomebi Tvals rom mohkraven
mas, mere Tavs ver Svelian.
misi zilfebis sadari
uni Tu gamigonia,
werweta tani sans ugavs,
tuCebis butko onia,48
misi Tvalebis ra giTxra,
mTvrali nargizis darebis,
vnebis wyaros pirs amosulT
kargi dgomodaT darebi.
guls vaJkacs ise mostacebs,
verc Seadareb avazaks,
surnels akmevs da ra surnels! _
jabnis aprilis havasac.
eg aris oRond, udaRavs
jigars trfialis daRebi,
motexilia cotaTi,
dagogavs Tavis daRebiT.
margalitebis sabado
cxeli cremlebiT is aris.
mSvildiviT orad moxrila
misi marTali* isari.
erT dros werweta alvis xe
dRes gazneqili lelia,
zafranis yana uTesavs,
sadac yayaCo elia.49
mijnurTan Seyris mosurne
guliT imedebs ar riyavs,
ara da SiSic didi aqvs, _

495
coli aris da qmari hyavs.
me roca vnaxe, vardiswyals
isxamda vardze uebro,
mzianeTs emuqreboda,
mTvarians Segaguebo!50
ise moTqvamda sabralo,
cxare cremlebis mdeneli,
kacis Zis codviT daviwvi
kaci, misi xmis msmeneli.
rom vkiTxe: `ase rad tiri,
an Sen vina xar TviT-meTqi,
vin aris igi, Sens egzom
tanjvad rom Rirdes iseTi?~
pasuxad Taflis RimilSi
Sxamis uria nalesi,
momigo: `eha, romelmac
guls damec dana nalesi!
erT dros leili viyavi,
magram arc imas vvuarob,
rom dRes giJi var, Slegi var,
Smagi var, Slu var, tlu varo!
im SeTis* trfobiT mSfoTvare
iseT saSfoTvels SevrTvivar,
is Tu SeTia, me masze
aTasjer ufro SeTi var.
is vnebis iqca samizned
da guls ewona isari,
magram ras vizamT, diaci
me var, mamaci is aris!
ra moxda mere, trfialis
masac rom udgas viSebi!
sxvis TvalTa mzeras ar ufrTxis,
guls ar uqanebs SiSebi.
gana CemsaviT Sin godebs
da Tvali cremliT danama, _
ca qudada aqvs Sens majnuns
da dedamiwa _ qalamnad.
es me var mxolod wyeuli,
marto STenili, euli,
amaod veZeb gulis swors
qmris saxlSi gamomwyvdeuli.
calke imisi SiSi maqvs,
vaiTu trfobiT naxeli,
xalxSi sul gamovijayo,
cudi damigdon saxeli!
pirSi SarbaTi mimqondes,
CemTvis samsalad iqceva,
perangi qacvad mqcevia,
sasowarmxdari ise var.

496
arc imis Tavi ara maqvs,
qmars gavumarTo SuRlebi,
verc mamis nebas gardaval
ibn salams SenauRlebi.
xan vneba magulianebs:
`gza TviTon unda gakafo!
moege gons da yvavs (Sens qmars)
xeliT dausxlti, kakabo!~
xan ki namusi damiSlis:
`vneba ar girCevs sworsao,
mand ijeq, rodis yofila,
kakabi Zlevda qorsao!~
rkinismkvnetelic rom iyos,
caSi ekidos galia,
qali kacobas ver izams,
qali yovelTvis qalia.
es mZime sevda gulidan
vicile, ki ver vicile,
gadavde Tavi, vitvirTe
am simZimilis simZime.
magram es dardi miklavs guls,
sxva dards imdenad ar vCivi, _
uCemod Cemi mijnuri
viT cocxlobs vnebis arCivi?
gza saiT uZevs, ar vici,
ra amoiRo mizanSi,
visTan zis, romel fundukSi*
da sufras axla visTan Slis?
Sen Tu raime gsmenodes
misi asaval-dasavlis,
isemc ufali giSvelis,
mis gzas da sadgoms maswavli!~
Senze, majnuno (leilis
vneba gabrunebs romelsac)
im qalisagan aseTi
sityvebi roca momesma,
Tavs ar miveci ufleba,
ar meTqva, rac ki vicodi,
rogor iwlobdi tans vebiT*
da vnebiT rogor iwvodi.
`is-meTqi, _ is ki arada
pasuxi vkadre me maSin, _
Senma uiRblo trfialma
garia kanjris* remaSi.
jere xom Seni tkivili
etaka sulTamxuTavad,
axla ki mamac moukvda;
bedma sul xeli uTava.
xan Senze moTqvams simRerebs
32. sparsuli poeziis Sedevrebi
497
Sens siyvarulze mwuxarebs,
TvalTagan Rvarad Camosdis
sisxlis cremlebi mduRare;
xan mamis sikvdils ixsenebs,
leqsebs Txzavs samgloviaros,
bans gamoscemen kldeebi,
sadac ar unda iaros.~
roca gaigo sikvdilis
ambavi mamis Senis man,
bevri itira, majnuno,
ca Wmunvis nisliT Senisla.
_ werili minda mivwero
da wamiRebo Tu ara? _
me mTxova TalxiT mosilma,
mec ver vuTxari uari.~
werils akoca mxedarma,
rogorc wesi da rigia
da Semdeg majnuns miarTva
(patroni misi igia).
grZnoba dakarga majnunma
damwvarma cecxliT cxeliTa.
wigni xelT epyra, Tavad ki
wavida kaci xelidan.

leilis werili majnunisadmi

`aha, es Cemi ustari


maradi trfobismierTa
dardiT gulgaTangulisgan
guls sevdaSeyrils mierTvas.
cixeSi gamomwyvdeuli
am baraTs SenTan vabareb,
Sen, vinc galia dalewe
da velad gaimTabare.
eha Sen, urTierTobis
ganZis jurRmulSi danTqmulo,
trfialis eSxis mimcemad
Tqmulo da kidec ganTqmulo;
eha Sen, sisxliT gulisa
vinc klde-Rre vardnars adare;
eha Sen, iayuTiviT
qvis gulSi mobinadarev;
eha Sen, vinc es qveyana
SesZar, imdeni iaxe,
vinc daTme Tvisi moyvasi
da moyvrad mxeci iaxle;
eha Sen, sayvedurebis
visac giwone isari,

498
erTurTs iq SevxvdeT, radganac
Seyris adgili is aris!
eha Sen, trfobis Cemis vinc
erTguli iyav aqamde;
xalxis miTqma da moTqmaSi
vinc vnebiT CemiT Cagagde!
rogor xar, Svebis mizezad,
gulSi romelic mizixar;
me guliT mxolod Seni var,
Sen axla guliT visi xar?
Tumc Tavi Cemi bediviT
Sen imTaviTve gaciles,
Seni var, guli saSeno
aravis gavunawile.
qmari myavs, magram is Cemgan
kidev Sors dgas da ridiT dgas,
jer gverdiT arc ki mwolia,
ar Semxebia TiTiTac.
me mqenjnes, Cemo, me, Torem
margalits Cemsas uzados
vervin gasinjavs almasiT,
guls rac gind zavTi uzavTos.
vinc ginda iyos, sxva mamri
CemTvis suyvela erTia.
Sensken iltvian fiqrebi,
ocnebiT Senve gerTvian.
niori sosans hgavs, magram
niors ar mohgavs sosani;
myral niors arvin axsenebs,
sosans ki aqebs mgosani.
nu metyvi, yofna aseTi
ratom ar giRirs ramedo?!
msurda, damegdo es mxare
da bina SenTan damedo,
magram, he Cemo, ver SevZel,
Tumc sacdels bevrjer vecade.
rac me dReSi var, am saqmes
verc gvian SevZleb, verc adre.
sul mTel qveyanas mirCevnis
Seni Tmis erTi Rerica,
ise momsurdi, walkotic
Sens qacvze turfad ver vican.
mec rogor gamasxivosna
Sens maraqaSi garevam!
mze Sen xar, xolo me Seni
SoriT Semyure mTvare var.
roca, majnuno, me mamis
Senis sikvdili gavige,
mkvdars tanT sudara rom mecva,

499
sul aso-aso aviqen.*
megona, mama davkarge
da verasodes vnaxavdi,
Sens mamas ise vtirodi,
TiTqos sakuTars vmarxavdi.
Cemebr ZaZebSi Camjdaris
kedel-yurenic kvnesian,
mivage saWirisuflo,
rogorc rigi da wesia.
gulSi es CamrCa, me TviTon
ver movel, meTqva nugeSi,
an mosvla rogor SemeZlo
sxvis cols, sxvas Sebmuls uRelSi!
vinc Cven gvacilebs, imaTi
qceva swored rom macinebs,
hgoniaT, Sens suls momwyvites,
raki Sens sxeuls maciles!
aq me yoveli masmia,
rac mand Sen gardagxdomia.
moTmena gmarTebs, ufali
momTmenTa Tanamdgomia!
fexi auwyev am sofels,
romc ar ukmio gundruki!
sicocxle qaravania,
qveyana _ Zveli funduki*.
Wkvian kacs gana is marTebs,
Rawvebi cremliT iRaros,
rom mterma misma icinos
da kvnesiT misiT ixaros?
gana amgvarad ar brunavs
cxovrebis Cvenis borbali? _
glexi miwaSi marcvals flavs
da zed amodis xorbali.
Sen SiSma marto darCenis
ratom dagiwyo xelyofa? _
me xom var, Cemo, amqveynad
da rom var, es ar geyofa?!
martosulobis moSiSni,
vgoneb, cdebodnen erTian, _
usaSveloTac Semwe hyavT
da Semwe igi RmerTia!~

majnunis pasuxi

`am werils Slegi mijnuri,


vnebisgan daudgromeli,
Sen giwer, Cemi simSvidis
sayudari xar romelic.

500
ara, es ra vTqvi! _ Cemgan, vinc
davkarge Svebis kliteni,
Sen, vinc SvebaSi buRraob
da me guls tanjviT miteni.
Tumc davqceulvar, isedac
kvlav mtveri Seni fexis var.
Sen visi wyaros Tvali xar,
Seni sma an vis eRirsa?
me Sens gzaze var ganrTxmuli
lodinis Senis amari;
Sen ki mand visTan seirnob,
visi giWiravs qamari?
me Senze vdardob, vaiTu
sofeli senebs gasevdes;
Sen visi dardi gadardebs,
Sen visi sevda gasevdebs?
me zurgze gadavifare
monobis Senis asali;*
Sen visi rgoli monobis
gaZes, visi xar vasali?
eha Sen, romlis siturfe
meqca salocav qaabad*
vis karibWesTan majnunma
unda vedreba gaabas;
eha Sen, Svebis malamov
guldaserilTa dasebis,
vinc margalitiT agvivse
brolis elvare Tasebi;51
eha Sen, Zviro gvirgvino
sxviso da Cemo ki ara,
wyalobam vismac sxva naxa
risxvam ki Cemken iara;
eha Sen, ganZo, ra ganZo,
magram sasxvisov iseve,
duSmanni SeniT iSveben,
moyvasni gvelebs iseven.52
eha Sen, grilo walkoto
CemTvis karibWeketilo,
dRemde geSmiutanelo
aRTqmulo kuTxev keTilo;
eha Sen, yovlis bandis da
badis mxsnelo da amxsnelo,
Sen Tu mikurneb, senebma,
rogorc hsurT, ise damsenon!
nu gamtex, me xom Seni tyis
nergi var, gana roki var,
Sen CemSi cocxlob da rasac
me mizam, Senc is mogiva.
gmarTebs, niadag mivlide,

501
mere ra, rom me miwa var,
miwasac movla xom unda,
am wesis miRma vin wava!
movlil da morwyul miwaze
walkoti ZalgiZs axaro
da Tu arada, nu mkilav,
ase urwyuli rad xaro!
Seni monobis rgolebi
yurSi miyria sayured,*
sxvas mainc monad nu mimcem,
gana me cudad gmsaxure?!
eha Sen, Cvengan gaWrilo,
guls cecxlad SekeTebulo,
sxva mxares Sekedlebulo
da sxvis guls SekveTebulo,
Cemze naRveli arc gagyva,
ise uRmerTod waxveli?
marTla yinulze dawere
Seni majnunis saxeli?
dRe Ramed ratom miqcie,
ciT sxivni risTvis galale,
Sen ar daminde, damkode
da axla Senve valaleb?
imedi nu gaqvs, tyuilad
Tu wavigrZeleb enaso,
Tu enad gavikrifebi,
Tavs aviSoreb tkenaso!
mag enis wagrZelebaze
giTxra sosanis igavi? _
rogorc ki enas auSvebs,
daniT mosxepen iqave.
bavSvi xom ar varT, gavigeT,
Seni oini rac aris,
jer gviRalate, axla gsurs,
TvalSi gvayaro nacari?!
Sens codvas verc grZnob, rac hqeni,
ZrwoliTac ki ar gaZrwolebs, _
waxvel da sxva kacs ecole
diaci sxvisi sacole.
aqeT me melaqucebi
da maimedeb ocnebiT,
iqiT ki sxva kacs exvevi,
sxva yaZaxs eavxorcebi.
Tu marTla guliT giyvarvar,
xom xedav, guli aiqna,
ra iqna Seni moTqma da
Sengan sulisdgma ra iqna?
dRisiT versaiT visveneb,
RamiT verafriT viZineb,

502
mis beds Sevnatri, vinc axla
TvalebSi Semogcicinebs.
bednieria is kaci
da ara Cemebr mgosani,
vis mkerdzec axla kiafob
viT Tvali patiosani!
vardnars bulbuli amSvenebs,
walkots is mitom eRirsa,
Torem yvanCalas vardis buCqs
xe urCevnia leRvisa.
ase yofila yovelTvis,
rodesac Tvali marRia,
ganZi, romelsac daveZebT,
sadRac miwaSi marxia.
rodis iqneba, leili,
mec gamibrwyindes Tvalebi,
cecxlis aliviT elvare
qvebSi vipovo lalebi?
rodis iqneba, WirxlebiT
walkoti aRar Wknebodes,
krazana Wirsac mihqondes,
Cven ki saraji gvrCebodes?
rodis iqneba, vixaroT
am daZeZgili ganZebiT,
ganZebis dapatronebiT,
ganZis xelmyofis gaZebiT?
rodis iqneba, siamis
sarkes xinjebi vacilo,54
gvels suli gasZvres, me damrCes
xviTo Cvens Soris sacilo?
me Senma sayvedurebma
damwva, viT Calam-kalami,
RmerTma sul saRad gimyofos
is kaci, is ibn salami!
bedma qna, Cemi Sens xelSi
avic da kargic enaxa,
wyluli xom Cemi Sen iyav,
Cemi salbunic Sena xar.
unda gamovtyde, leili,
Tumc kargad vici Zalian,
bevrma bWis Senis aRebas
Zala amaod alia.
da isic vici, imedebs
fuWad ar unda ubiZgon,
sadafis ubiT agarTvan
margalitebi ubiwo;
ar unda iyos aravin
ise TavSeukavebi,
naxos, ras icavs gveliviT

503
zilfebis Senis kavebi, _
es yvelaferi ki vici
da mainc fiqri tiali
sul, sul Sens irgvliv trialebs
atruebuli trfialiT.
Sen rom mand erTi buzic ki
dagajdes Cemgan unebi,
me aq siSlege xelT migdebs,
mijnurTa SmagTa bunebiT.
im mijnurebze brmobili
vin unda iyos netavi,
satrfoze damjdar buzebsac
svavebad Tu ar xedaven!
Taflo, WinWvelebr fusfusi
Cemi miT minda giwero,
rogorc WinWveli buzs afrTxobs,
ise is buzi gimwero.*
axali sityviT ra giTxra,
roca saTqmeli Zveli maqvs!
sisxli ufro maqvs gamSrali,
Tvali ki ufro sveli maqvs.
rom ginaxivar, imaze
asjer sawyali dagival,
Sen rom me Smagi gaxsovar,
imaze ufro Smagi var.
me Sens trfialSi davkarge,
rac sakuTari mqonia, _
Tu ar daTrgunav Tavis Tavs,
izeo, ara mgonia.
trfiali Seni, RmerTma qnas,
me minaxavdes xvaSiads,*
SaSarma Senma miSuSos,
rac satkivari amSlia.
Tumc ver vunaxe malamo
am Cems pirgaxsnil iaras,
arc vCivi, Sen xom SvebiT xar?
Senze vwux, Tavze ki ara.~

majnuni dedam inaxula

Svils Tvali hkida RorRebSi


mRoRavs da qvebiT miTelils.
Tvisi wiTeli vardis wil
zafrana daxvda yviTeli.
mkerds miisvena Ze Tvisi
da ualersa usvenars.
xan Tma TiTebiT uvarcxna,
xan piri cremliT usvela.

504
TxemiT terfamde gaCxrika,
esiyvarula, efera,
sul daukocna, rac hqonda,
wyluli, kopi Tu bebera.
xan kululebi ubana
savse miwiT da qviSiT da
xan ekal-qacvi ucila
zed Sesobili iCqiTad.
bolos SesZaxa, xifaTma
roca moTmena ulia:
`gons modi, Svilo, suls Rafav,
raRa dros siyvarulia!
rogor ar ici es, sikvdils
rom sicocxlesTan omi aqvs.
Tavs maxvilamowvarTuli
sikvdili wamogdgomia.
is kaci mokvda, waiRo
Tan guli SeniT natkeni,
axla mec mival, ar metyvi,
rad hqeni, Svilo, rac hqeni?
zeze wamodeq, wamomyev,
sad saxli gvidgas, karavi,
nu moSli budes, Sens iqiT
kaci ar damrCa aravin.
Tu dafiqrdebi, ar unda
amas brZeni da misani,
yoveli suli, gind mxecni,
gina Tu sirni* cisani,
dRe gare-gare daZrwian
(sadme sakbilo Tua ram),
magram suyvela brundeba
Sin, SeRamdeba Tu ara.
Sen sanam ginda daiklo,
rac kacs ufalma uZina,
sanamde ginda, gaZleba
uWmels, ucinars, uZinars?
gveli daggeslavs, aqedan
Tu ar wamoxval axlave,
svavebi iyaSyaSeben
Sens leSze, mkvdars rom gnaxaven.
suls rom amgvarad iwvaleb,
suli duSmani rodia,
cota ram hyofnis kaciSvils,
gana rkina da lodia!~
rodesac majnuns moesma
dedis amgvari godeba,
gulSi koconi aenTo,
cecxlma dauwyo modeba.
miugo: `Sen Svils Seunde,

505
rac man gatira, dedao,
rac man Sen Wmunva Wmunvaze
gisarTa zedizedao!
rom ver visveneb ugono
da rom arc damesveneba,
rom Cemi brali ar aris,
gana ar mogexseneba?
Sen marTali xar, cuds vSvrebi,
pasuxs ver mogcem uarad,
magram ar mkiTxav, Cems saqnels
me vinme mkiTxavs Tu ara?!
ra maqnisia cda Cveni,
ramdenic unda vecadoT,
kaci miwaze bWobda da
RmerTs acinebda zecado.
brZenT uTqvamT: gulze trfialis
isrebs rom erTxel isrevo,
mere fuWia ocneba:
ase vizamo, iseo!
me ager imis cdaSi var
(amaze fiqrma gamlia),
Cemi sulis Cits sxeulis
rogor gavuRo galia.
Sen kidev saxlSi mewevi
(SenTvis mindao keTili),
iq or yafazSi Camketo
aq erTSi gamoketili.
Sin rom wamogyve, suls davlev,
ar memudaro amaod,
Torem nu metyvi: Sin myofi,
Svilo, ram mogkla, ramao!
me aq damagde Cemi dRiT,
Cemi aseTi abruTi,*
Sen ki Sin wadi rogorme,
saxlSi mSvidobiT dabrundi!~
gulSi Caukla, imedad
Tu kidev rame ebada,
ferxT Cauvarda samTxvevad,
landiviT gamoeblanda.
bevri bodiSi uxada,
ver galaReo ocnebiT.
kabis kalTebze emTxvia,
qoSi ucviTa kocnebiT.
wamodga Semdeg da iqve
tiriliT daesalama.
deda Sinisken moiqca,
gza sul cremlebiT dalama.
Sin rom dabrunda, guls sevda
ufro da ufro edasa, _

506
rac mamas Sexvda, is Sexvda
majnunze javriT dedasac.
o, es upiro TvalTmaqci,
Tqven rom sawuTros uwodebT,
erTi glexuWa vinmea,
miuxvdiT, xalxo, uwyodeT!
amqveynad Tesls rom Tesavs da
yanis waxdenis SiSi aqvs,
Sen arxeinad iyavi,
Tavisi angariSi aqvs:
imisTvis uvlis daTesils,
unda simwife acalos,
Semdeg rom namgliT miadges
da Wirnaxuli aCalos.
wesad aqvs, yovel saRamos
aRanTebs xolme CiraRdans,
lxenadac is aqvs, ggonia,
is aqvs, ggonia, Wiradac.
magram inaTebs Tu ara,
qars amoagdebs, qaraSots,
viT anTo, ise Caaqrobs.
Sen ra ggonia? TamaSobs.

majnunma dedis sikvdilis ambavi gaigo

roca cargvalze mxedarma


merani yalyze SemarTa,
musri gaavlo, Tu vinmes
mtrobda an sisxli emarTa,55
majnunma imav godebiT,
imave moTqma-nukvebiT*
martoxelTa da yaribTa
isev daukra bukebi.*
rom mokvda misi mSobeli,
aqamde arc ki icoda
(rom SeiZula sicocxlem,
xolo sikvdilma icoda).
disSvilis Zebnad wamosuls
gzaze biZamiss emTxvia
(majnuns biZa hyavs, dedis Zma,
saxelad salims etyvian).
titvels jer tanze Caacva,
Wameo! puri aZala,
cota acala, Semdeg ki
piridan suli acala.
SebRavla: `Svilo, sikvdili
mogvixta zedizedao,

507
Seni salimi mogikvdes,
guSin mogikvda dedao!
mamaSens mihyva sabralos,
Svilze vaebiT mocelils.
wavida wuTisoflidan
wasvlis win Senze mlocveli.~
rodesac gulis SemZvreli
majnuns ambavi moesma, _
dedam dagTmoo, suldgmulma
sulisgan uaxloesma,
Tavze uwyalod iSina
monaniebis mjiRebi
(eha bWis karo Svebisav,
Turme ra Zvirad iRebi!).
raa sicocxle, Tu gulSi
sul mwuxareba gasia?
aTasi welic rom iyos,
sul erTi wamis fasi aqvs.
mikvirs, viT xarob sicocxlis
da sikvdils Sua gaCrili,
Seni arCivi sikvdilis
roca Tan dagdevs aCrdili?!
suli samadlod gaTxoves
nasxvisari da nisia,
xval patrons unda Cabardes,
aba patroni risia!
amqveynad yofna netari
nu gagitkbeba nametur! _
sufevs amsoflad sikvdili,
sicocxle hgies* rameTu.
ggonia, Sen ar mogiwevs,
aq daixane raxanac,
guda-nabadi aikra,
akrifo bargi-barxana!
ase regveni rogor xar,
amdeni rogor ar gesmis,
manamdis cocxlob, sanamdis
Tavze sikvdili dagesxmis.
vin xar, ra Svilic brZandebi,
Sen TviTon awon-dawone,
jer Tavi Seni Seican,
xolo Cven mere gvawone!
maRla avelo, nu hgoneb,
maRal xarisxze Tu axval,
icode, mainc miwa xar,
matli xar, WiaRua xar!
frTxilad, sxvis lukmas ZaRliviT
nu ucqer kudis qiciniT,
nurmc misi cica iqnebi

508
da sxvis sufraze icini!
kacni varT, unda Craqvs vgavdeT
da venToT unda Craqvebad,
Craqvi Tavs iwvavs, xolo sxvebs
naTels hfens, sanam Caqreba.
WkuiT iyaviT, xelT vinZlo
nizamis sibrZne ixelToT
da naxavT mere, sulTnebi
gexvewebodnen: gviymeTo!

leili majnuns uxmobs

Sin ijda miwyiv leili


Rame iyo Tu dRe iyo.
Tumc banovani eTqmoda,
sinamdvileSi tyve iyo.
mudam majnunze mofiqrals
Savi dardebi esia,
sigamxdriT gvelis kuds hgavda
Sxamiansa da geslians.
qmars asi yuri moeba
da asi Tvali eWira,
ar dasxltomoda xelidan
is, visi trfoba eWira.
da abreSumad qceuli
Sulos arTavda gulidan,
yurmoWril monad eqca cols
da viT damwvar TiTs uvlida.
erT bnel Rames ki leili
darCa gareSe darajis,
Sinidan myisve gaiqca,
nebiT TavisiT, ar ajiT.
ltolvili gzispirs Camojda,
ra gairbina farsaxi*.
dumda udabno, axlos ki
kacis ar iyo nasaxi.
yuri miapyro siCumes,
aravin Canda mdevari.
vinme gamvlelis lodinSi
Camojda Ramis mTevari.
im ukuneTSi uecrad
is berikaci gamoCnda.
cas sixaruliT ewia, _
bedma mouwyo gamocda.
SesZaxa: `vaSad moxvedi,
vinZlo iRbalze memTxvio!
am soflis brunvis ra ici,
ra axal ambavs metyvio?

509
amqveyniT ganapirebuls
da tyiurebSi reulso
axla vin uyvars, Tu ici,
vis uZRvnis leqsis rveulso?~
im kacma krZalviT miugo:
`Seminde, magram cdebio,
is uleilod ise wuxs,
viT WaSi iosebio.56
yvelgan mas eZebs, mas uxmobs
unda mas erTos riTime,
daexeteba vel-mindvrad
da umisobas qviTinebs.
Tavad mas rac Wirs, arc icis,
sakuTar Tavze arc Civis.
daZrwis da ukvirs: leili
viT gaxda sxvisi arCivi!~
leilim uTxra: `he, kaco,
mijnuris ambis mdevaro,
viszedac godebs majnuni,
vaglax, is qali me varo!
gulSi, viT almurs, vabrunebT
dards trfobis cecxliT rgulsao,
me sxva dardi mWams, imas ki
sxva sevda uRrRnis gulsao.
is mTebSi daexeteba,
iq sevdis Cakvla undao,
me ki jurRmulSi vbinadrob
da guls boRmaSi vgudavo.~
moiZro, moxucs gadugdo
sayure patiosani.
`sadme Tu gegulebodes
majnuni, Cemi mgosani,
gnukev,* waxvide da igi
Cems axlos gamoiyvano, _
me misi bakmis yurebiT
vinZlo Tvalebi vixaro!~
is margaliti xvretili
qamars Caidva57 moxucma,
Semdeg im uxvret margalits
Tayvani sca da mokurcxla.
sadac ki kacis saxedvels
SeeZlo irgvliv exeda,
mindor da mindor iara,
klde-klde da Rre-Rre exeta.
sam dRes daZrwoda xriokis
aRma da daRma mlaxveli,
verc sadme Tavad is naxa,
verc vinme misi mnaxveli.
bolos waawyda kldis Ziras

510
sawyalobelad davardnils.
leilis trfobiT dasenils
ver SesZleboda navardi.
mis win miwaze ganerTxo,
qeba Seasxa uxvad da
jer sityvis neba iTxova,
mere bodiSi uxada.
hkadra: `trfialis samkvidro
Tu mkvidrobs, mkvidrobs SeniTo,
sanam trfiali arsebobs,
man nivTi Seni SenivTos!
uSenod Seni leili,
is, soflis Cvenis mSveneba,
veRar isvenebs, suls Rafavs,
an rogor moesveneba!
ar unaxixar SoriTac,
es raodeni xania.
aRarc Seni xma smenia,
guli ver moufxania.
aq Soriaxlos megulvis
koromi danakiskudis*,
koromad iTqmis, Torem tyes
rame Tu udris, is udris.
Sig tanayrili xeebi
xelebiT zecas swvdebian,
maT qveS balaxi xasxasebs
da Sig fSanebi wdebian.
am veran velze vaglaxad
guls sevdiT ratom iteni?
iq wamo, Seni daxSuli
Svebis sad giZes kliteni!~
amoalaga abgidan
tanisamosi samiso:
`ar gamawbilo moxuci
Semomxveweli amiso!~
majnunmac misi Tanxmobis
welze Seirtya qamari.
Caicva, warbi gaixsna
(ra mSvenieri ram ari!).
win waimZRvana is kaci
da leilisken iara
(gverds viT auvli malamos,
Tu ar gasvenebs iara!).
majnuni molze Camojda
garTuli Tvalis cecebiT.
cqmutavdnen misi yonaRnic,
sul rom Tan axldnen (mxecebi).
gamoeqana vaJisken
is, vinc feriis feria,

511
viTarca marTve afeTqda,
magram gulisTqmas eria.
Sedga, aTiod nabiji
misken gadadga Tu ara.
vnebas aRviri amosdo
da saqmes sxva mxriv uara.
moxucs ubrZana: `me Tundac
am tyeSi davesaxloo,
momkali, magram majnunTan
ver mival ufro axloo!
sanTeli var me da rogorc
sanTlis wesia, viwvio,
masTan rom axlos mivide,
unda sikvdili viwvnio.
majnunis saqmec asea,
radganac aris mijnuri.
mijnuri Tavis satrfosgan
mijniT xams gadamijnuli.58
Sen Cveni saqme nu gikvirs
da amas gvedri mdabliad,
midi da Txove, magemos,
mas rom Razelis* Tafli aqvs.
leqsebis yadri me vici,
is mgosnad danabadia.
is badags modgams badiiT,
me pirs movidgam badias.~

majnuni leilis ugalobs

`Sen axla saiT navardob,


Cven kidev sad varT gaCrili?
Sen vis axareb, roca Cven
suls vRafavT Sengan daWrili?
Cven ver SegvboWa sofelma,
Tumca sofelSi vetareT,
CvenSi netarebs wuxili
da Cven wuxilSi vnetarebT.
RamurasaviT mziT dafrTxalT
mzesTan yofnis gvaqvs survili;
yelamde wyalSi vdgavarT da
mainc vixrCobiT wyurviliT.
kacma rom gvkiTxos, am sofels
Cven vflobT sikeTiT mofenils,
magram arc davfiqrebulvarT,
Cvenia ki es sofeli?
yomari ar gvaqvs, es mikvirs,
rogori yomarbazi varT,

512
Tavs mxedars ratom vuwodebT,
rodesac cxenze ar vzivarT?
amqveynadaa, zantni varT
da sul laslasiT davdivarT,
Torem im gzaze rom gavalT,59
icocxle, Cven rom mardi varT!
CemTvis mokvdio, _ mibrZane, _
`rac dRe gaqvs, WirSi aRame!~
maS, gaixare, WirSi var!
mokvla gsurs Cemi? aha me!
jer armosuli waxvide,
ra wesebs unda esavde;*
rodis yofila, xodabuns
jer mkidnen, mere Tesavdnen!
Sen CemTan mitom ar moxval,
ginda, cota xans macalo,
vinZlo es suli ganvdevno,
saxli bargisgan davcalo.
gvedri, Tu yadri icode
sacodavT xelis gamarTvis,
hqeni madli da es suli
axlave piriT amarTvi!
samagierod Sen, sulo,
modi CemTan da amiT ki
axali suli STambere,
axali guli STamidgi!
me vici yadri im sulis,
Sen rom sikeTes izamde,
STambere suli, macocxle
ukuniT ukunisamde!
nuSis igavi iswavle:
rac nuSi qveynad rgulia,
nayofi misi erTia,
magram Sig ori guli aqvs.
Sen Savi mona gWirdeba,
mec mxolod monad vvargivar,
ra dagakldeba, mimono,
viTomda erTi zangi var.
netavi ise Secvala
es ukuRmarTi qveyana,
me da Sen sofels gagvyara
da sadme erTad Segvyara!
mTvare dges SuqismToveli,
Rame _ dResaviT naTeli,
Cven viyoT molze morTxmuli
moli ki Cvengan naTeli.
erTmaneTs gadaWdobili
erTad viSvebdeT me da Sen,
xelSi gveWiros badagi, _
33. sparsuli poeziis Sedevrebi
513
Cveni muri* da zedaSe.
Seni Tvalebis eSxebiT
loTiviT gavileSebi,
Seni TmiT ganaveSebi
ufskrulSi gadaveSvebi.
Sens warbTa mSvildebs movzidav,
mere mivdgebi kululebs,
avburd davburdav,
Tivisebr agibululeb.
mere mivwvdebi nikapis
vaSls, qarvisferad moweuls,
Semdeg Sens ubes vecemi,
im Sens or kuxe broweuls.
jer Seni mkerdis nayofi
minda CavkbiCo vaSliviT,
Semdeg ki vaSlis nikapsac
dagiWam vnebaaSlili.
mkerdze msurs gadavifino
zilfebis Senis kavebi
yuridan rgolebs agiyri
vnebiT TavSeukavebi.
ise gakoceb, Rawvebis
vardebze iam ixaros,60
iebs agiSli, loyebis
Rvelfebi gadmogiyaro.
SenTan msurs axla Camovjde,
sadac zixar da kiafob,
CemTa WirTa xdis ambavi
sul TiTo-TiTod giambo.
axla gamodi, Tu moxval,
Jami trfialis dRes aris,
dro Seicvala, is dRea,
aRar kvnesodes mkvnesari.~
zewamoiWra majnuni
galobas morCa Tu ara,
gulSi balRami Caeqca,
saxeze zafram uara.
isev udabnos mimarTa,
isev velebze iara,
leilic saxlSi dabrunda
(sakanSi, saxlSi ki ara).

ibn salamis sikvdili

qali meuRlis jalabSi


ise yaribad eria,
ityodiT, rkinis SelocviT
SeuboWavTo feria.61

514
marto Tu iyo, tiroda,
gminvas iwyebda saSinels,
qmars Tvals mohkravda Tu ara,
cremlebs iSrobda maSinve.
qmarTan cru colad dasmuli
da sircxvils ganamklavebi,
dabneuliyo leili,
viT zilfTa misTa kavebi.
kaci ar Canda am saqmis
raime piris mpovneli,
sanam upiro sawuTrom
ar gaapira yoveli.
welSi gawyvita meuRle
SoriT trfialma colisam,
colTan wolis wil saflavSi
Jami daudga wolisa.
cota xans kidev wamodga,
TiTqosda gamomjobinda,
magram mofrinda frTaSavi
da dRe erTbaSad mobinda.
wavida igi, am qveyniT
Cvenc wavalT, Tumca mas vesavT.*
xams*, davubrunoT sawuTros
suli, romelic gvasesxa.
qmari Tavisi leilis
Tumca mtarvalad esaxa,
Tumc qurciks maxed miaCnda
saxli, romelSic esaxla;
Tumca qmris misis sikvdili
misTvis urigo ar iyo,
coli iyo da marTebda,
WirisuflebSi mjdariyo.
zepir meuRles tiroda,
viTarca niWi mosdgamda,
qveS-qveS ki majnuns uxmobda,
masze ZaxiliT moTqvamda.
Tmebsac majnunze iglejda,
misTvis ixokda saxesac.
coli qmars rogor tiriso! _
ecodebodaT mnaxvelTac.
rom moukvdeba cols qmari, _
arabTa qalebs wesi aqvT, _
or wels kars Caiketaven,
arian Sig da kvnesian.
da leilimac am wesiT
karavSi gaixalvaTa
da gadaeca majnunis
cecxlze dagvaT da xalvaTa.
rogorc ki Jami daica,

515
cxadeyo trfobis tkivili,
kivili morTo iseTi,
ca CamoiRo kiviliT.
mtirali arvin mnaxoso,
aRar akrTobda SiSebi
da gaZRa kidec Tmis glejiT,
piris xokiT da viSebiT.

rogor movida Semodgoma da


rogor miicvala leili

Semodgomaze Wirxls iWers,


wesiT dro igi civia,
xeT eZarcvebaT foTlebi
da Zirs umweod cvivian.
walkoti igi saamo,
rom gviyvaoda edemad,
Tvals da xels Sua gviWkneba,
zafranis feri edeba.
Cven leilize viWirvoT,
ras vagrZelebdeT saubars.
im Wirxldakrulma walkotma
zamTris pirs mxari auba
da im maRali taxtidan,
man rom mSvenebiT daidga,
gadmopirqvavda leili
da vnebis WaSi dainTqa.
ise dawvrilda sneuli
leilis nazi sxeuli,
viTarca leli, gina Tu
lerwami qarSi rweuli.
rac erTxel zafra etaka,
kvlav aRar gadaedara.
is savse mTvare pirbakmi
daleul mTvares edara.
aorTqlda cvari, rogorc ki
buRi Camodga mkaTaTvis.
tita ras izams, mis Tavze
Tu qarborbala gadadis!
mis sxeuls cieb-cxelebam
xeli daria utifrad,
xurvebam Saqris tuCebi
naTagvariviT utvifra.
miuxvda, modga sikvdili,
sicocxle misi daedno.
deda moixmo: `he deda, _
dedamiss ase gaendo, _
Svili gikvdeba da Sen ki

516
verafriT SeZleb, uSvelo.
is nukri, rZes rom asmevdi,
Turme gesls svamda uSenod.
imdeni vylape Cum-Cumad
majnunis trfobis samsala,
suli sul yelSi momawva
da anderZis Tqmad damZala.
modi da TavqveS mklavebi
es erTxel kidev amomde.
codva Sen gqondes, Tu ar qna
is, rasac axla vambobde.
amas gTxov mijnurs gayrili,
mdgari aryofnis kbodesTan:
rogorc ki suli amomxdes
da mivicvalo rodesac,
Seni xelebiT momkazme
majnunis trfobis caliviT
da miwas ise gadamec
morTuli patarZaliviT.
vici, gaigebs gumaniT
is, Cemgan kideganqmnili,
Tu rogor Sevsvi aryofnis
lencofa SxamSi gaqnili.
qariviT gamoiWreba
is, sulis Cemis malamo,
Cems sanaxavad wamova,
Sors wasuls momesalamos.
mkvdars rom mixilavs, simwrisgan
cecxli dauwyebs modebas,
gminvas da moTqmas mohyveba,
morTavs qviTins da godebas.
man ucnauri trfialiT
SeiZlo, guli edaRa.
Senc miefere, me amas
gvedri, Tu Cemi deda xar!
uTxari: roca leili
am qveynis borkils wyvetda-Tqo,
daTmo-Tqo yovli am soflis,
magram Sena-Tqo ver dagTmo.
xolo Tu igi viT mokvda,
amas nu mkiTxav fuWad-Tqo,
Sen gaxsenebda, sanamdis
Tvalebi ar daxuWa-Tqo.
trfialis garda sxva vneba
qveynad gaaCnda arra-Tqo
da trfobiT SeniT iTqvamda
suls misi anabara-Tqo.
xolo rodesac sikvdilma
misi saxmili agza-Tqo,

517
Sor gzaze isev trfiali
Seni waiRo sagzlad-Tqo!~
es rom Tqva, isev atirda,
isev cremlebi dascvivda,
kidev axsena majnuni,
Semdeg ki... Semdeg gacivda.

zari majnunisa leilis


sikvdilis gamo
man, visac wignis amisTvis
mwyazari TuRra* dauwnavs,
majnunis sacodaobis
ambavi ase gvauwya:
satrfos sikvdilma majnuni
waleka cremlis mdinariT.
daewva guli (amqveynad
guldaumwvari vin aris!).
aRborgebuli majnuni
aduRda, rogorc marTebda.
cas imiT hgavda: Tan hquxda,
Tan wvimis RvarTqafs adenda.
mivida imis saflavze,
vinc trfobis cecxliT daiwva
(aRvweroT misi moqceva
Tu jobs, dumili davicvaT?).
ise itira, imxela
cremlis adina ruebi,
xalxi garboda im mxridan
xmiT misiT ganayruebi.
mis akldamaze daemxo
qviTiniT usvenebeliT.
iklakneboda, damarxul
ganZze viT uxsenebeli.
godebda: `zamTars SeSurda,
yvavili Seni enaxa.
soflidan ise gaxvedi,
sofeli arcki genaxa.
rogor xar? qvesknel sauflos
viT SeeTvise rogori?
rogor Zleb miwis wiaRSi
Sen, qorfa vardis kokori?
xalebi Seni didroni
kidev SemogrCa Tu ara,
kvlav agvrialeb Svlis Tvalebs
Tu nislma gadauara?
ras Svreba Seni xasxasa
iayuTebis tuCebi?

518
muSkis* zilfebi rasa iqms,
isev miwaSi Tu rCebi?
Seni alvis xe romeli
wyaros ewvia napirebs?
romel walkotSi nebivrob,
lxins romel kordze apireb?
rogor xar, roca gikawravs
tans esodeni qacvebi?
mRvimeSi rogor binadrob,
viT dgebi, roca dawvebi?
gamyrixar, CemTan aRar xar,
rogorc odesme iyavi,
magram vis ZaluZs gagriyos
Sen, guliT gauriyavi!
xatebas Sensas veRar vWvret,
ramdenic unda ginatro,
magram me vgieb* da Seni
tkivili CemSi binadrobs.~
es rom Tqva, velebs mimarTa;
neta, iq raRas eZebda?
ukan misdevdnen mxecebi,
xeli* garboda mxecebTan.
da miasxamda oTxaxmiT
saimqveynio qaravans,
gamosaTxovar beiTebs*
moTqvamda gulis mzaravad.
Tu sadme lodi Semoxvda
(aq rom daZrwoda guSinac),
ayiyis ferad SeReba,
Subli imdeni uSina.
leilis naxvas natruli
akldamad misad garboda,
dRisiT leilis uZaxa,
RamiT leili aboda.
Tavs daadebda akldamas
satrfosTan myofi ocnebiT.
mis lods ferebiT feravda,
miwas avsebda kocnebiT.
mas uyveboda qviTiniT
Tavisi gulis gasaWirs,
rogor dasaja sawuTrom
isedac asjer nasaji.
is Tavis saTqmels moTqvamda,
Zirs ecemoda lodiviT.
nadirTa xro ki iqve dga,
majnunis hqonda lodini.
da Tumca masTan xro igi
aravis aWaWanebda,
ver mougera sikvdili.
da mas majnunic danebda.

519
majnunis sikvdili

dro gadioda, sawuTro


waRma-ukuRma brunavda,
majnunis bedis dolabic
Tavis safqvavze zrunavda.
ufro dasustda, daeca
gaTavebuli Tavidan.
gaTavda vada sicocxlis
da tanjvis yavlic gavida.
miuxvda, suli xdeboda
zed mobjenili bagesTan.
wuTebi hqonda daTvlili,
sawuTrom ise dagesla.
leilisaken erTxelac
gamoemarTa laslasiT,
mivida imis saflavze
akldamis misis asasi.*
samaris Tavze daeca
da zed gveliviT igrixa.
xeli aRapyro zecisken:
`Sen Tu namdvilad igi xar,
vinc Seqmen ese qveyana
da zed arige yoveli,
Sens karze TxovniT movsulvar
da Sens ganagebs moveli.
sakuTar Tavis kirTebas
damxsen da Semwed meqmeni,
leilis, im Cems leilis
Semyare, Tu xar Semqmneli!~
es rom Tqva, kidev moxvia
xeli leilis samares,
Tvalni im ares miapyrna,
gamoesalma am ares.
kidev moaswro CurCuliT
eTqva leilis saxeli;
mere movida suldgmulTa
yovelTa risxviT msaxvreli.
radgan es Temi im sofels
ar aris gadamijnuli,62
iq gaemgzavra majnuni
leilis Smagi mijnuri.

520
aTari
(1136-1229)

risi bunebac aqvs

erTxel ieso qristem quCaSi


gamobrZaneba roca ineba,
iudevelni gamoekidnen
da wmindas bilwad uwyes gineba.
uSveri sityviT lanZRavdnen, zogic
ar moerida urcxvad furTxebas,
is ki idga da lanZRvis sanacvlod
uTvlida im xalxs locva-kurTxevas.
erTi gamvleli gaocda, qristes
aseTi qceva ixila roca,
uTxra: es mikvirs,
vinc Sen gikurTxebs,*
maT rom kurTxevas aZlev da locav!
nu gagaocebs, rac dRes ixile! _
amaze im kacs miugo qristem, _
risi bunebac aqvs dayolili,
yoveli arsi iqceva ise.

ver dagexsnebi

ra brZane? _ `me da Cems zilfs


dagvexsen
da sadac gsurdes, iq mibrZandio,
Torem Cven viciT, Tu moferebis
rogor dagsajoT Cvenis mwadio?!~
vera, lamazo, ver dagexsnebi,
bevric miSalo, nu iqm amaso!
versad ver waval, Tundac yoveli
Tmis Senis Reri israd damaso!
me Tumca, rogorc ieso qriste,
adamianebs leqsiT suls vudgam,
Sens zilfebs mainc
sul sxva jado aqvs,
misi muSk-ambris
macocxlebs sunTqva.

521
dahkra zarma

dahkra zarma, gzas vadgavar,


es sofeli davTmo unda.
sagzali ki ver viSove,
carieli mimaqvs guda.
suli dalals unda mivce
(ar vivaWro, vSiSob, cudad!).
satrfos niSans velodebi,
is amaSi Tu darwmunda.
msurs, qalamnad mecvas miwa,
ca mexuros, minda, qudad.
Senc ras ucdi? man waago,
vinc aq didxans daeyuda.
xom darwmundi, filosofosT
yofis arsi esmiT mrudad,
gzas WeSmarits ver gvaswavlis
dRemde maTi abdaubda.
sul qristesTan iyav, Torem
antiqriste dagvdevs mudam!

ratom?

Seni lamazi naweris xilva


me suls Camidgams, ar unda dava,
magram manamde ver gavZleb, radgan
mec kalamiviT yiraze vdgavar.
es mikvirs, Sen, vinc iesos msgavsad
sulis STaberviT acocxleb cxedars,
me, cocxals, sulis
STaberviT viT mklav,
Tan dReSi asjer
ratom mklav, neta?

qristian asuls

vificav injils,* vificav zonars,*


Tqvens berebs mosilT RvTiuri ZaliT;
vificav Tqvens xats da sakurTxevels,
Tqvens wminda taZars, ierusalims;
vificav isas,* visac qristianT
pativisgeba sul pirvels hferobs,
cxovelmyofeli mzis gverdiT vinc zis
da vinc flobs zecis meoTxe sferos,
yvelafer amas vificav, sulo,

522
Sens saidumlos Tu metyvi Cumad,
viT Tavs sakuTars, Sevinaxav mas
da sanam gagTqvam, momklaven umal!

ioane naTlismcemeli

aq ioane naTlismcemeli
vaxsenoT unda, wmida tarigi*, _
misi moWrili Tavi langarze
o, rogor enTo kelaptariviT!
da macxovari, SebezRebuli
iudevelTa mier ubralod,
Zelze viT gasves (magram Sen zecad
viT aRamaRle igi, ufalo!).
an mociquli* aiReT Cveni,
cota simware iwvnia gana, _
ramdeni vneba miiRo maTgan,
urwmunoebis gzaze rom dganan!

xolo meore _ aseTi mware

amboben: erTxel qristes moswyurda


da daewafa kamkama wyaros.
iseTi gemo hqonda, SeeZlo,
eTqva: vardis wylis binuli* varo!
iqve wyliT savse koka SeniSna
da saWaSnikod is wyalic mosva
(ras ifiqrebda, Tu im kokasTan
mouxdeboda xelaxla mosvla!).
cota manZili rom gaiara,
macxovars piri Seeqna mware.
gakvirvebuli dabrunda ukan,
surda, ra moxda, gaego barem.
mimarTa ufals: es wyaros wyali
da wyali, kokiT rom udgaT qvemoT,
xom erTi aris! maS ratom moxda,
rom erTnairi ara aqvT gemo?
am saidumlos me ver mivuxvdi.
ra mizezia, ufalo, brZane:
erTi aseTi maSvne* rad aris,
xolo meore _ aseTi mware?
aq uceb kokam aidga ena
da qristes kiTxva auxsna Zneli:
ieso, dRes rom me kokad mxedav,
adamiani var ZvelisZveli.

523
es rodis moxda! da rac me movkvdi,
mas Semdeg Jami gamoxda bevri.
Tixad rom viqec, WurWlad gamomwves, _
xan jami viyav, xan kidev _ qvevri.
iseTi mware iyo sikvdili
da tani Cemi ise gawamda!
rad ar gamomwves, magram rac masxes
Sig, Cemi simwriT isic gamwarda.
ki gamomwvaven sawyaod, magram
am Sxams tanidan vin amomiSlis? _
rac ginda tkbili sasmeli masxan,
ar CaiSveba arasdros pirSi.

macxovrisa da wuTisoflis gabaaseba

qriste, romelic rCeulTa Soris


rCeuli iyo Tvisi RirsebiT,
sul imis cdaSi iyo, Seecno
yvela wvrilmani soflis Tvisebis.
erTxel is, ise rogorc sCveoda,
gzad rom vidoda mosili naTliT,
viRac dedabers gadaeyara.
namdvils ar hgavda Sexvedra maTi.
Tma TeTri hqonda qals, xolo welSi
sul mSvildis msgavsad iyo moxrili.
pirSi kbilebi ar hqonda, Torem
wlebi, icocxleT, hqonda moyrili.
Tvalebze libri ekra cisferi
da Savi hqonda kupriviT saxe.
binZuri iyo, Soridan yarda,
ieriT kidev zafravda mnaxvels.
tanze WrelWruli Caecva kaba
da modioda fratuniT ase.
TavSi SuRli da Ralati edo,
guli ki hqonda siaviT savse.
marcxena xeli aTasnairi
zizil-pipiliT moerTo, xolo
marjvena xeli sisxliT moTxvroda.
magram es xinji ar hqonda mxolod:
yoveli Tmis Rers binZur boloze
arwivis basri niskarti eba;
pirze niRabi Camoefxata.
da qristes ase Semoegeba.
gaognebulma qristem hkiTxa qals:
msurs, vinaoba gavigo Seni;
vin xar aseTi gulis amrevi,
aseTi bilwi da amazrzeni?

524
qalma miugo: radgan simarTle
giyvars, marTali mec giTxra unda.
me var is, visi survili guliT
am qveyanaze Senc dagaqvs mudam.
iesom uTxra: maS, rogorc gatyob,
wuTisofeli yofilxar Seno!
niSnis mogebiT miugo qalma:
diax, gaxlavar! micani, Zvelo?
iesom uTxra: wuTisofeli
Tu xar, aTasgvars gvetyodi ambavs,
magram es miTxar jer: rad morTulxar
ase, WrelWruli rad gmosavs kaba?
miugo qalma: gareT imitom
Semovibure aseTi garsi,
vinc Semomxedavs, ver Seimecnos
am Cemi Tarsi bunebis arsi.
Torem me vinc var da rogoric var,
es rom gaigos amqveynad vinmem,
axlos aravin gamekareba, _
vin saocnebo qali da vin _ me!
xolo aseTi WrelWruli kaba
mitom Cavicvi (gaxlavar brZeni),
vinZlo vacduno da movityuo
CemTan regveni adamis Zeni.
rodesac ase morTuls mnaxaven,
trfiali Cemi aReZvriT gulSi,
Wkuas kargaven Cemi gulisTvis
da momtirian vaiT da uSiT.
qristem ubrZana: sibilwis Wav da
ukuRmarTobis binZuro budev,
sisxlSi amoTxvril am xels, miTxari,
Sens av saqmeSi ra wili udevs?
miugo qalma: he, visac sibrZne
da saTnoeba gipyria xeliT,
es sisxli qmrebis Cemis sisxlia,
Cemiv xeliT rom gamovWer yeli.
es ra Tqvi! magram marcxena xeli
rad mogirTavso? _ hkiTxa mesiam.
miugo: briyvebs siturfe xiblavT
da mesevian, rogorc wesi aqvT.
kvlav hkiTxa qristem: rokapo, miTxar,
rom Cadiodi urcxvad im codvebs,
gulis kunWulSi Sen mier moklulT
Tu icodebdi? minda, vicode!
vicodebdio?! _ gancvifrda qali, _
gagiJdi Sen, Tu Wkuaze xaro!?
me Secodeba raa, ra vici;
mxolod is vici, rom sisxli vRvaro.
Tavisi bilwi buneba qalma

525
rom gamofina ase ubralod,
SeZrwunda qriste da SeRaRada
cas: satanisgan vijmni,* ufalo!
am wuTisoflis gautanlobas
ki ver xvdebian mimndoni misni
da maT rom rwmena ar gaaCniaT,
amiT borotad sargeblobs isic.
es rom Tqva qristem, dagmo siame,
rac wuTisoflis siaves axlda,
daTmo es codviT savse qveyana,
gaekra Zelze da zecad aRxda.

roca saSeno ar aris igi


erTxel ieso qristes exvewa
erTi Tavxedi nacnobi misi:
Txovna maqvs SenTan da Semisrule!
saswaulTmoqmed sityvas flob, vici.
gemudarebi, is mec maswavlo
da mowyalebis daicva rigi!
qristem miugo: ver gaswavli mas,
radgan saSeno ar aris igi.
is kaci ara da ar moeSva,
macxovars sdia da sdia didxans
manamdis, sanam ar gamostyua
mas is saswaulmoqmedi sityva.
cnobismoyvares sixarulisgan
erTxans miwaze ar edga fexi,
sanamdis didi ubedurebis
Tavs ar daatyda sacodavs mexi.
es moxda ase: sadRac mimavals
udabno veli gaevlo unda.
Sexeda, gzaze viRacas ZvlebiT
piramde savse daegdo guda.
saswaulmoqmed sityvas _ Tqva gulSi _
Wra Tu aqvs, unda gavigo axla.
am Zvlis patroni gaacocxleo!
naswavli sityviT RmerTs Txova maRals.
Tqva es Tu ara, ise, rom metis
arc ki dasWirda sxva sityvis Zebna,
im kacis Tvalwin, iqve, xeldaxel,
Sekowiweba daiwyes Zvlebma.
moxda is, risic, damemowmebiT,
is sacodavi ar iyo mdomi:
sul or nabijze im Zvlebisagan
wamoimarTa veeba lomi.
Rriali morTo mZvinvare mxecma,
piriT xom cecxli yara da yara,

526
eca im kacs da ise daglija,
TiTqos odesme fexze arc mdgara.
mere ki myisve iqve daRmurZla
im sacodavis oboli gvami,
misgan ZvlebiRa datova marto
da is Tavis Zvlebs amgvana amiT.
es rom iesom gaigo, gawyra
da mowafeebs ase mimarTa,
raTa im erTi magaliTidan
gamoetanaT daskvna imaTac:
kaci rom ufals rames Txov, gmarTebs,
mudam amisi gqondes Segneba:
Txovo is, rac Sen gekuTvnis, magram
ar Txovo igi, rac ar gergeba!

527
auhadi maraReli
(g. 1237 w.)

qristes kicvi

uTqvamT, qristes erTi kicvi*


hyva da eba Turme Tavlas,
loxi* iyo, undeboda
or dRes erTi ejis* gavlas.
Rame, sanam ciT aisi
ar Secvlida TeTrad daiss,
qriste kicvs wylis dasalevad
gaiyvanda asjer mainc.
sanam kicvi wyals (Tund erT ylups)
ar dalevda, idga qriste.
da mohyavda ukan, sanam
waiyvanda wyalze isev.
es ambavi mociqulebs
akvirvebda metismetad.
hkiTxes: virs rom xelisguliT
daatarebT, ra grjiT, neta?
brZana qristem: am Cems qcevas
axsna aqvs, da mxolod erTi:
pirutyvia kicvi, wyali
mwyuriao, xom ver getyvis!
rogor SevZleb, daviZino
Rame ise, Tu ar vici,
maZRaria wyliT, Tu wyalze
wasayvanad dgas da micdis!

528
saadi Sirazeli
(1208-1292.)

ra azri aqvs maSin

es sawuTro, Cemo Zmao,


sxvas vis darCa, Sen rom dagrCes?!
me Sens saSvels aq ver vxedav.
miekedle isev gamCens!
rogor ginda, sofels endo,
am sofelma, ici, roca,
SenisTana bevri zarda,
magram yvela amoxoca.
suli gayras rom dagiwyebs,
ra azri aqvs maSin, vin xar,
saxelmwifo taxtze zixar,
Tu, viT glaxa, mtverSi gdixar!

mzis sinaTleze

Tu daginaxavs, Ram-RamobiT
mindvrad da velad
naperwkaliviT rom daelavs
cicinaTela?
`cicinaTelav, RamiT mnaTo, _
viRacam hkiTxa, _
es ratom aris, rom ar Canxar
mindorSi dRiTac?~
Sexe, am Suqis mqonebelma
mwerma pataram
ra upasuxa da brZens Tavi
rogor adara:
`me am mindorSi rogorc RamiT,
velav dRisiTac,
magram mzis Suqze elva Cemi
Tvals ver izidavs.~

34. sparsuli poeziis Sedevrebi


529
ori vinme

Seiyvare ori vinme,


mefev, ai Cemi rCeva:
visac RmerTma daakisra
kalmis mosma da xmlis qneva!
o, am ori kacis mimarT
nu iqnebi guliT mkacri,
gwamdes xmali da kalami
da xmlisa da kalmis kaci!
vinc saomrad xmals ar feravs
da vinc kalmad lerwams ar Tlis,
rom kvdebodnen, axic aris,
ar inaRvlo, Svilo, maTi.
vaJkacuri iaraRi
maTi metad basri aris.
aba mutribs* ras gaugeb,
qalia Tu kaci aris!

igavi sikeTisa

erTxel erTi axalgazrda


kaci Semxvda gzaze.
cxvrisTvis Toki moeba da
modioda ase.
me vuTxari: albaT-meTqi
rom ar gebas Toki,
mokurcxlavda Seni cxvari
mindvrad rokva-rokviT.
biWma es rom gaigona,
sabels eca xelad,
Toki axsna cxvars da TviTon
gaemarTa velad.
cxvaric myisve akuntruSda,
daedevna patrons,
erTxans ase inavardes,
me damtoves marto.
rom dabrundnen, biWma miTxra:
`kaco, sibrZnis mqonev,
aq mizezi es sabeli
iyos, tyula hgoneb.
me es cxvari usabelod
damedevna myisve;
radgan Toki sikeTisa
eba imis kisers.
mofereba da pativi
ar wyens qveynad arvis,

530
kargi qceviT avi spiloc
Tvinieri aris.
erT andazas getyvi, Zmao,
da is yurad iRe:
vis saxlSiac ZaRli purs Wams,
mis erdoze iyefs.~

gayide baRi mamiseuli

gayide baRi
mamiseuli
da rac aiRo im baRSi fuli,
sul ZmakacebSi
gaaniave,
oRond moige Zmakacis guli!
megobars cecxlze
Tu qvabi edgas
da SeSa akldes, aiRe culi,
SeSad daCexe
da mis qvabs cecxlad
SeunTe Seni saxli da xuli!
avis mdomelsac
sikeTe uqen,
ra ici, iqneb icvalos rjuli;
ZaRls piri lukmiT
amoutene,
Sen ki mSvidobiT moiTqvi suli!

xosrovis darigeba

gamigonia, rom Siruies*


xosrovma*, Turme kvdeboda roca,
misca aseTi rCeva da mere
aRar isurva am qveynad mocda.
`ar SegeSindes, ubralo xalxi
sul kmayofili SeniT Tu aris;
xalxs mouare da upatrone,
xalxis zrunvaze ar Tqva uari!
xalxi Sen mudam gagyveba ukan,
Tu xar mis TvalSi mudam svianad.
av niadagze ar gadga fesvi,
Torem mogTxrian Zirfesvianad!
esec icode, imdens ver izams
ganTqmuli gmiris naqebi xmali,
ramdensac SesZlebs Tavisi wyevliT

531
guldaTuTquli beberi qali.
Tavi ayvare RaribT, gaxsovdes
mudam oboli da qvriv-oxeri! _
maTi mfarveli rom yofiliyav,
amqveynad mefed mitom moxvedi.
mters ki moeqec rogorc egebis,
amouTxare fesvi da Ziri, _
Sens momxvdur mgels Tu danas daaswreb,
qebis magivrad ar giTxran Zviri!~

kargi saxeli

sul amas tiri:


mravali myavso
cudis mdomi da avis mosurne;
sul amas Civi:
xalxSi Tavs mWris da
abrus* mitexso Zveli moSurne;
sul amas swuxar:
danas lesaven
mtrebi, rom sisxli Cemi Rvarono;
sul amas SiSob:
kargi saxeli,
Zlivs rom viSove, ar momparono!
aba me getyvi:
sikeTes sdevde
da giwodebdnen siavis Camdens,
sjobs, vidre Cumad
siaves Tesde
da garegnulad keTili Cande!

gana axlac arian

qveynad bevri yofila


mefe, taxtis mpyrobeli,
bevri gmiri Sobila,
bevri xalxis mflobeli.
bevr kacs gadauxdia
omebi da brZolebi,
bevrs hyolia qveyana
SiSiT anaZrwolebi.
bevri turfa xiblavda
mxilvelT rogorc naZvebi,
bevrs hqonia mzisferad
moelvare Rawvebi.

532
zogi saxels eZebda,
zogic _ bednierebas,
zogi iyo siturfe,
zogi _ mSveniereba.
gana axlac arian?
isemc Seni mteria!
kargni iyvnen Tu cudni,
dRes suyvela mtveria.

Cven gana guliT ar gviyvarda


erTimeore

Cven gana guliT


ar gviyvarda erTimeore!
Sen miRalate
da damagde (ra gcode, neta?),
Sen gamo yvelas
da yvelafers zurgi vaqcie,
ras vifiqrebdi,
Sen Tu Cemi gimZimda Wvretac!
Tu Serigeba
gsurdes, modi da meyvarebi,
Zvirfaso,
adre rom miyvardi, imaze metad!

Tu Raribi xar

Svilo, ecade,
moTmineba Caigdo xelSi,
Tu ginda, qveynad
ar icxovro oxvriT da xvneSiT!
Tu Raribi xar,
aitane, nu iwuwuneb,
raa simdidre,
siRaribes, Tqvi, ras uwuneb?
an rad grcxvenia,
Tu gacvia Zalian cudad?
mociquls* Cvensas
fufuneba xom ise sZulda!
qoneba erT dRes
gagiqreba, gagemtvereba,
Tu Raribi xar,
vinme ratom dagemtereba?!
mdidari oqros yaraulobs,
SiSobs da drtvinavs,

533
Raribs arafris eSinia
da mSvidad sZinavs.

Tu

ar SegeSindes, iyavi mSvidi,


Tu mtrebs urTierT uxdebaT brZola.
da Tu SeTanxmdnen, mozide mSvildi,
frTxilad, ar gargebs Zili da wola!

xvaSiadi

mters mudam xerxiT


ebrZolo unda
da gamarjvebas ewevi male.
Sen Sens mizanze
ifiqre mudam,
magram mizani sul mudam male!
gulSi xvaSiads*
inaxav roca,
Zexorcieli ar ginda mowmed,
Torem ramdeni
SemTxveva vici,
kacs rom jaSuSi gverds ejda moZmed.
makedoneli*
aRmosavleTSi
roca ibrZoda qveynis mzaravi,
dasavleTisken
pirmiqceuli
edga yovelTvis Turme karavi.
bahmans* rodesac
zabulisTanSi*
undoda SeWra da mtris sisxls Rvrida,
marcxena mxridan
dasca yiJina,
magram SeiWra marjvena mxridan.

ZaRli da kaci

ZaRls Tu erTxel Zvals gadugdeb,


axsovs misi gemo,
im amags ar daiviwyebs,
Semdeg Tundac scemo.

534
da kaci ki, zogi kaci,
rom gadahyve Tanac,
sul patara wyenis gamo
yels gagiyris danas.

ra viric iyo
Tund mdinareSi Svidjer ganbano
ZaRli, im ZaRls rac mouva, vici:
wyalSi rac ufro gailumpeba,
miT ufro bilwi xdeba is bilwi.
Tundac meqaSi* waaCaqCaqe
mosalocavad iesos kicvi,*
ra viric iyo, isev im virad
Camova, gana bunebas icvlis!

kacis Tvali da muceli

kacis Tvali da kacis muceli


ver gaZRebian verafriT, vera.
arada imis kuWs da nawlavebs
cota Wama rgebs, Cemi Tu gjera.
kidev erT igavs getyvi: rac ufro
SeukeTeben jojoxeTs SeSas,
ufro met SeSas iTxovs da codvilT
sageheniod ufro mets geSavs.
ieso qriste suls Rafavs SenSi,
Sen ki gancxromas eZeb da Svebas,
dagibams CrdilSi iesos kicvi,
samurvels usvam da qeriT kvebav.
frTxilad, sawuTro ar Seisyido
sarwmunoebis da sjulis fasad! _
saxarebas rom yiddnen da imiT
virs yidulobdnen, ar Tqmula arsad.

siyvarulis seni

Zvirfaso, SeniT es guli


dameWra, aRar gamTelda.
Sens siaxloves viwvebi,
rogorc farvana _ sanTelTan.
vmale da veRar davmale
es wyluli Cumad namali,
eqims SevCivle, egebis
moeca rame wamali.

535
eqimma miTxra: `saadi,
rac Sen gWirs, siyvarulia.
Cven, eqimebi, am senTan
uZlurebi varT sruliad~.

mdidari da mawanwala

mdidari da mawanwala
garCeuli miT arian,
rom is ufro mwuxarea,
vinc ggonia, mdidaria.

Wreli samyaro

daakvirdi am samyaros
gumbaTs oqros magvars! _
ar aqvs boZi dasayrdeni
da mainc dgas magrad.
erTi Sexe diad karavs
Carxebr mbrunav cisas,
daakvirdi mokaSkaSe
uTvlel sanTels misas!
erTi qveynis mefed aris,
meore ki _ mwyemsad;
erTi taxts flobs da meore
ZonZs ZonZebze kemsavs;
erTi cxovrobs nebierad,
meore ki dardobs;
erTi loTobs da meores
wyali udgas marto.

SeiZleba

nu ggonia dideba
gvirgvinisTvis migneba, _
igi xom sxvas hqonia,
isev sxvisi iqneba.
sul aq yofnis imedsac
gulSi nuRar dabadeb! _
brZaneba rom mogiva,
patrons unda Cabarde.
bevris mqones bedis mqone
Tavi nu gegoneba, _
SeiZleba, erT wuTSi
oxrad dagrCes qoneba!

536
jelal ed-dini rumi
(1207-1273)

gana ar ici?

me qva viyavi,
movkvdi qva da mcenared movel,
movkvdi mcenarec
da bunagi cxovelSi vpove.
movkvdi cxovelic
da viqeci adamis tomad.
movkvdebi aqac,
magram gana maZrwunebs kvdoma!
gardavicvlebi
axal dReTa imediT mTeni,
rom angelozis
gamomesxas subuqi frTeni.
da erT dRes, roca
angelozis dadgeba rigic,
aravin uwyis,
iq ra melis, ra aris iqiT.
araraoba damanaxvebs
usaxo saxes
da migalobebs:
nivTi Tvisad miiqces saxed.
sikvdili xarobs,
Sen ki masze tyuilad cxarob,
gana ar ici,
jurRmulSi Cqefs sicocxlis wyaro!
wyalmankiano,
wyals rom svam da ver iklav wyurvils,
survili Seni
Seuxame lotosis survils,
lotosis msgavsad
Sua wyalSi gaidgi fesvi
da svi es wyali,
ramdenic gsurs, imdeni Sesvi,
magram gaxsovdes
am cxovrebis sastiki mcneba:
wamalic aris
wyalmankisTvis wyali da snebac!

537
dagviwyebia sulis satrfo,
Sens tkbil suls hyvarob,
iZaxi kia: SemomxedeT,
mijnuri varo!
doqSi Cagisxams
SenTvis Cumad wyali wyarosi
da gixaria,
hgoneb, sulis gidgas tarosi.
gadaaqcie Cqara wyali,
nebaze uSvi;
idinos Tavis kalapotSi,
CauSvi ruSi!

me var mZerwavi

me var mZerwavi da tanad lerwams


rom hgavs, sul iseT
qvis kerpebs vZerwav,
magram ra erTwams Sen Segadgam Tvals,
ar momwons igi
da iqve vlewav;
me var mxatvari da sanam suraTs
suls ar Cavudgam,
manamdis vxvewav,
magram ra erTwams Sevxedav Sens xats,
me vwvav Cems naxats,
me vTxzav da mev vwvav.

sxva meZaxis

ganvedi, Zilo, da gulis sworT


CemT uSvi xeli,
Torem sul martodmarto davrCi
aSiyi Zveli.
ase qvabiviT rom damkide
naWaze* iWvis,
qveS kidev cecxli rom SeminTe
aseTi mwveli,
es mainc miTxar, am Cems sulSi
ras walav* aseTs,
ra ixarSeba ase neli
da ase Zneli?
ra gaxda marTla, erTxel cxviric
rom movifxano,
ise damibRver, kacis viyo
TiTqosda mkvleli.

538
Sen kvnesa Cemi arc ki gesmis,
Sen arc momxedav,
Tumc saxvewnelad gamowvdili
Senken maqvs yeli.
amaRe xeli, sicocxleo,
amaRe xeli! _
amaod meli, Sin mSvidobiT
Tu marTla meli.
me sxva gza miZevs,
sxva meZaxis,
sxva melodeba, _
viS, ra warmtacad gadaSlila,
aryofnis veli!

es Sen xar!

Cven aba ra varT!? _


Cven varT erTi sakravi Cangi,
es Sen xar mxolod mesakrave,
Senia hangi;
Cven aba ra varT!? _
Cven varT erTi litoni stviri,
es Sen qviTineb Cvens sxeulSi
da CvenSi tiri;
Cven aba ra varT!? _
klde varT mxolod,
ra unda gveqos,
es Sen xmianob da Cvenc Seni
agvidis eqo.
lomi varT, magram
mxolod droSis tarze
Tu vmardobT,
gviberavs qari
da Cvenc vSfoTavT.63
da es varT marto...
Cven ratom gviTmen,
roca SenTan esoden vsxvaobT?
Sen Tavs Sexede,
siuxvis da sikeTis zRvao!@

wadi, Cemo megobaro

wadi, Cemo megobaro,


Sens baliSze dadev Tavi;
ver miSveli da amaod
nu damyvebi mdadesaviT!

539
Tavs tyuilad nu itanjav! _
kmara, rac sve damdevs avi.
Cemi cremliT morwyul velze
yanasac ki daTesaven.
RamiT vgodeb, dRisiT moTqmis
zars varisxeb mnaTesaviT.
Cemebr jere ar tanjula
qveynad kacis naTesavi.

araviTari am qveynis nivTi

RmerTi ara gwamT, miTxariT, vin var?


Cems gaognebas daudeT zRvari!
arc musulmani ar var me guliT,
arc qristianTa gzaze var mdgari;
arc maRribeli* ara var, vici,
arc maSriyelTa* mziT var gamTbari,
arc zRvis Wipia samSoblo Cemi,
arc es xmeleTi, esoden myari;
ar momdgams miwa, ar momdgams wyali,
ar momdgams cecxli, ar momdgams qari,
araviTari am qveynis nivTi,
araviTari im nivTTa dari;
arc indoelTa movsulvar mTebiT,
arc gamivlia bolRarTa bari,
arc var Cineli, arc _ xorasneli,
arca var mkvidri erayis mxaris;
arc im edemis imedi malxens,
arc jojoxeTis ar mzaravs zari,
adami ar var da evac ar var,
arc mxiblavs maTi samoTxis kari;
samkvidro Cemi ar aris arsad
da yvelgan Cemi samkvidro aris,
araviTari niSani ar maqvs
da maradisi win midgas dari;
im gaorebas vaqcie zurgi
me rom mawvnia dReebi mwari,
erTi vcan mxolod, erTs veZeb mxolod
da enac mxolod erTisTvis vZari;
is myavs pirveli, is aris bolo,
is aris Cemi arsobis fari.
mxolod mas varCev me Soris sxvaTa,
mxolod mas aqebs dRes Cemi qnari.
xom saiqio ar mwams da ar mwams,
saaqaosac rom xeli vkari!64
trfobisgan mTvrali mivende rindebs*
da mawanwalebs avubi mxari.

540
me siyvarulma Camidga suli,
mapkura gulze ciuri cvari
da jobs, iq trfobiT vcocxlobde, vidre
usiyvarulod aq vegdo mkvdari!
ra saocari bartyi var, kvercxSi
davfrinav, Tumca kvercxs jer arc aqvs bzari!
CavflulvarT qveynad arsobis lafSi
me, Cemi modgma da Cemi gvari.
Sams Tavrizelo,* davTveri Zlier
(pirs Zelgi Rvinis movidgi Rari).
axla wanwali daviwyo unda
da iqneb sadme SevCerde wynari.

sazriani RvTis glaxa

arabs tomris ori cali,


piramde rom iyo savse,
aqlemisTvis aekida
da mohqonda gzaze ase.
viRac kaci daemgzavra
(Raribs hgavda Sesaxedad),
arabs tkbilad usalama,
arc arabi eTavxeda.
aqeTurze, iqiTurze
isaubres ase didxans.
am tomrebiT ra mogaqvso?
bolos mgzavrma arabs hkiTxa.
xorbali maqvs erTSi, Zmao,
meoriT ki qviSa momaqvs.
qviSa? tomriT qviSis Treva
ra eSmakma mogandoma?
maS, ra meqna, cal tomaras
aqlems rogor avkidebdi!
srul Wkuaze ver xar, Zmao,
rogorc axla gakvirdebi.
iqneb gzaSi dameyara,
anda sadme gameyida!
orad unda gageyo da
aqeT-iqeT dagekida.
biWos, es ra brZnuli xerxi
moifiqre kacma erTma,
es ra kargi ram maswavle,
agaSena mamaRmerTma!
modi, ukan Semomijeq,
visaubroT gzaze tkbilad.
brZenkaciviT msjelob, Tumca
moyme Canxar Cemi kbila.

541
vin xar, Zmao, sadauri,
ra kaci xar, erTi, miTxar!
ase QWkuiT datenili
mefe xar Tu veziri xar?
mgzavrs amaze gaecina,
arabs meti arc acala:
risi mefe, ra veziri! _
bogano var, mawanwala.
saqoneli raerTi gyavs
an aZoveb ramden aqlems?
ra aqlemze meubnebi?
moixede, kaco, aqeT!
erTi vinme glaxaki var,
titveli da ZonZiani,
RmerTma ase momisaja
sxvis kardakar wowiali.
fuli mainc ramdeni gaqvs
Savi dRisTvis Senaxuli?
an TvalSi ver ixedebi,
an ar gjera Sen naxuli.
ra feria, ar minaxavs
TvaliT farac gaxvretili.
vmaTxovrob da suls vinaxav
mSieri da gaRletili.
is arabi im maTxovars
daakvirda maSin kargad
(biWos, marTlac RvTis glaxaa,
SeZlebul kacs marTla ar hgavs!).
wadi, Tavi gamanebe,
nu modixarT Cemken aqeT!
es ra boTe ram yofilxar,
mikvirs, weRan rogor gaqe.
me mixvedra ar maqvs didi,
xorblis calad vaTrev qviSas,
magram SenTan SedarebiT,
rogorc vatyob, ara miSavs.
mTlad gonebasusti viyo
da qoneba mqondes, varCev,
vidre viyo mixvedrili
da SensaviT glaxad davrCe!

dedaberi da qori

erTxel erTma dedaberma


monadire qori naxa,
qals frinvelma guli dawva,
iwuxa da ivaglaxa.
qori qaTams rom ar hgavda,

542
es dedabers ar moswonda, _
ra niskarti moegrixa,
ra klanWebi gamosvloda!
`Znelad sulac ar yofilxar
momxmobisTvis mosaxmobi.
xelze frCxilebs rad ar gaWris
deda, xelebmosaxmobi?!
an klanWebi viT gagzrdia,
an niskarti rad gqcevia,
frTebi rogor gagiCaCxavs
bolo* rogor gagqcevia!
dafacurda bebrucuna,
moitana mWreli jayva,
jer daaWra qors klanWebi,
mere ufro maRlac ahyva.
qoris movlas ar dazarda,
saqmec male moaTava:
frTa da bolo daaglija
da niskartic moaTala.
mere es Tqva: amas, albaT,
Sia kidec mouvlelso.
fetvi unda movuxarSo
da fafaSi movuleso!

Zunwi arabi

arabs ZaRli ukvdeboda


davardnili Suagzaze.
qofaks Tavze dadgomoda
da moTqvamda mwared ase:
ra vqna, awi me uSenod
viT vicocxleb, basarao;
Sen Tu mokvdi, es me vici,
ras vizam da ras arao!
erTi kaci gzad mavali
wamoadga mtiral arabs.
ha, ra moxda, ra gatirebs?
Rrials vismen gulis mzaravs.
ax, rogor Tu ra matirebs,
daviRupe, daviRupe!
Cemi ZaRli!.. _ da xelaxla
cremli waskda RapaRupiT.
ZaRli erqva, Torem ise
ar varCevdi, Zmao, SvilSi.
an erTguli ar myoloda,
an hqonoda qurdis SiSi!
dRe damyavda sanadirod,

543
xolo Rame mdarajobda.
RmerTo, amas rom miklavdi,
me mogekal, ara jobda?!
yurcqviti da Tvalmaxvili
Cems karebTan mdgomi iyo.
xalxs egona, ZaRli myavda,
ara, xalxo, lomi iyo.
sawamlavi Cahyva albaT
da iwvnia vneba sruli.
ara, risi sawamlavi,
SimSilisgan Zvreba suli.
kargi, geyo mwuxareba,
cremli Seni zRvasac erTvis.
gaZlo unda, sxva ra gzaa,
mowyalea maRla RmerTi!
mere hkiTxa: am gudaSi
ra giZevso mZime ase?
ra meqneba, sursaTiT da
sanovagiT aris savse.
saWmel-sasmels ver movikleb,
noyierad miyvars Wama,
amitomac Tan sul saWmliT
gatenili guda damaqvs.
es ki, magram Sens ZaRls mSiers
ver aWame, Tu asea?
ZaRls vaWamo? es ras ambobs,
SeSlila Tu Wkuazea?!
ZaRli miyvars, magram misTvis
ver movukleb am Cems gudas.
cremli raa, muqTi aris,
xolo saWmels fuli unda!

sanTliT xelSi dRisiT-mzisiT

erTi kaci sanTliT xelSi


dadioda dRisiT-mzisiT.
ras eZebda, ar icodnen,
gaukvirdaT qceva misi.
erTma uTxra: kaco, Seni
saqme mikvirs metismetad,
am mze-papanaqebaSi
ras dadixar sanTliT, neta?!
man miugo: Cemo Zmao,
ver vpoulob, visac veZeb.
an ra wyalSi gadavvarde,
anda ra kldes unda vece!
kacs veZeb da ver vipove,

544
yofa Cemi sazaria.
kaco, kacis meti raa;
Sexe ager, bazaria!
me iseT kacs veZeb, Zmao,
ar misdevdes orsa gzasa:
gzasa mrisxanebisa
da vnebaTaRelvisasa.
me kacs aseTs ver vpoulob
da sanTliTac veZeb dRisiT.
Tu vipove, fexT vemTxvevi,
Cemi Tavi alal misi!

mahmudi da aiazi

erTxel Turme mahmud Raznels


xorasanis morWmul* mefes
esxa nazir-vezirebi,
gaeSala sufra sefe.*
uceb mefem margaliti
amoiRo msxvilze msxvili,
Tavis vezirs miawoda,
mianaTa TeTrad sxivi.
uTxra: Cemi veziri xar,
Semifase, ra Rirs eso?
erT sapalne oqrod gava,
ra dRes ityvi, imave dReso.
aba midi, daamtvrie,
dagemtvrios kenWi TiTqos!
vezirs feri wauvida:
ra Segcode, mefev, viTom?!
es obolo margaliti,
fasiT Zlivs rom davafase,
rogor unda davamtvrio,
rogor unda gimtro ase!
mefem vezirs daumadla
da uboZa saCuqari,
gamoarTva margaliti
bneli Ramis maSuqari.
kvlav gaabes maslaaTi,
erTurTs TasiT Rvino asves,
ilxines da ibaases
da gaerTo mefe ase.
ucbad igiv margaliti
mefem misca Tavis ejibs:*
Tqvi, ra ici amis fasis,
mipasuxe, nuki xvneSi!
naxevari saxelmwifo

35. sparsuli poeziis Sedevrebi


545
eRireba, Tu ar meti.
aba midi, daamtvrie,
qva aiRe anda keti!
nu, mefeo, gevedrebi,
nu mibrZaneb aseT saqmes,
an es codo ar amkido,
an momkali axlav aqve!
margalitis dasamtvrevad
viT aRvmarTo, mefev, xeli.
xeli* ar var, Tumca iqneb
geCvenebi WkuaTxeli!
mefem masac daumadla
da xalaTi misca masac.
jamagiri gaudida,
samsaxuri daufasa.
margaliti amis Semdeg
erT amiras* gauwoda
da ubrZana, epasuxa,
imis fasze ra uwyoda.
amiramac im margalits
didi dasdo metad fasi.
damtvrevaze uari Tqva
da gagrZelda saqme ase.
saTiTaod mihyva mefe
da suyvelam ase uTxra.
mefem yvelas daumdla,
ganikiTxa yvela uxvad.
margaliti xeliT xelSi
agogmanes ai, ase
manam, sanam bolos jeri
ar mivida aiazze.
margaliti man aiazs
gauwoda, Tavis monas:
Tavad xedav, am margalits
fasi dasdes qveynis wona.
Sen ras ityvi, megobaro,
ra Rirs igi, Seni fiqriT?
rac unda vTqva, masze meti
eRireba, mefev, igi.
aba midi da axlave
daamtvrie aqve Cqara!
... ar motyuvda aiazi,
ar daibna, ara, ara.
aiRo da margaliti,
ver miuswro vervin, ise
mefisa da xalxis Tvalwin
daamtvria iqve myisve.
amisTana mZime saqmes
gana mSvidad emzireba!

546
CoCqoli da mixla-moxla
Seqnes nazir-vezirebma:
es ra qnao am veragma,
mefe rogor azarala!
Tvisi mefis erTgulebis
ar esmiso mas ara-ra!
maSin ki maT aiazma
SeuZaxa: fuWad brazobT.
gana mefis brZanebaze
margaliti ufro fasobs?!
Tqven ras SvrebiT, daufiqrdiT,
viT mieciT macdur vnebas,
margaliti arCieT Tqven,
briyvno, mefis Tqvenis nebas!
gzas amcdarxarT, ubedurno,
gahyolixarT avsuls verags.
Tqven margalits xedavT marto,
xolo mefes Tqvensas vera.
me Tvals mefes ar vaSoreb,
aRsavse var mefiT erTob.
rogor, gana warmarTi var,
qvis natexi gavaRmerTo!
es igavi daiswavleT,
es gaxsovdeT magaliTi:
mxolod mefis, mxolod mefis,
brZanebaa margaliti!
didebulebs (es simarTle,
rogorc wminda aiazma,
roca ase daafrqvia
guliT wrfelma aiazma)
mrisxaneba gauneldaT,
dacxra yalbi aRtaceba,
Zirs Caqindres mZimed Tavi,
saxelmwifos Tavkacebma.
daekargaT gulzviadebs
didkacuri mixra-moxra,
daabnela sakrebulo
guldamwvarTa Savma oxvram.
da maSin ki Sah-mahmudma
Tavis erTgul jalaTs uxmo:
waiyvane es wuwkebi
da Tavebi dasWer uxmod!
eWvi ar maqvs, ar vuyvarvarT,
gvatyueben kbilis kreWiT,
Cveni nebis Sesrulebas
urCevniaT TeTri kenWi!
roca mefem maT sicocxle
ase mokled dauvada,
wamovarda aiazi

547
da fexebSi dauvarda.
exvewa da eTayvana:
he mefeo mefeTao,
ar gadarCa qveynad, visac
Seni risxva efeTao.
xolo visac frTaTa SenTa
Cero faravs, igi xarobs,
Sena xaro Svebis wyaro,
kacT vinc wyalobs, Sena xaro!
amaT axla mxolod Seni
imediRa abadiaT.
apatie, gevedrebi!
... da mefemac apatia.

Tagvisa da bayayis megobroba

erTxel Tagvi da bayayi


erTurTs Sexvdnen raRac bedad,
jer gaicnes erTmaneTi,
iWukWukes mere erTad.
uerTurTod veRar Zlebdnen,
SeeCvivnen erTurTs ise.
Seiyvares erTmaneTi,
Seitkbes da SeiTvises.
erT dRes Tagvma bayays uTxra:
Cemo Zmao yvaWiWina,
SoriSori ase yofnam,
xedav, saqme gagviWira.
me xmeleTze vcxovrob, ager,
Sen ki wyalSi gidevs bina.
paemanze xan me gaswreb,
xan Sen moxval xolme wina.
me rom wylis pirs movadgebi
da Sen rom ar mxvdebi aqo,
geZaxi da aqeT-iqiT
mimovrbivar, rogorc maqo.
me geZaxi, Sen ar gesmis,
veRar vxvdebiT erTurTs Zmebi,
ra moyvroba gamovida,
erTad yofniT Tu ver vZRebiT!
modi, ise gavakeToT,
ar CamovwydeT lodiniTo,
erTmaneTTan Seyris dardi
guls ar gvawves lodiviTo:
erTmaneTis mosagvrelad
gamovibaT fexze Zafi.
Sen Zafs moswev, me SevigrZnob

548
da wamoval Senken swrafviT.
me rodesac momindebi,
gamovqaCav im Zafs Cemken,
Sen moxval da SeviyrebiT
da viqnebiT ase Semdeg.
yvaWiWamac im wruwunas
mouwona mosazreba
da gaiqcnen maSinaTve
sadme Zafis mosaZebnad.
Zafi sadRac daiTries
da moibes fexze igi.
aqeT Cveni Tagvi eba
da bayayi eba iqiT.
erTxans ase netarebdnen
is bayayi da is Tagvi,
sanam mZime faTerakis
ar daecaT Tavze ragvi.*
erTxel Tagvi Zafmobmuli,
fexze adga Turme navsze,
sad iyo da sad ar iyo,
zed daacxra Zera Tavze.
Tagvi caSi aitaca,
aiwia neba-neba.
xedavs, mosdevs Tagvs bayayic
(is xom im Tagvs ZafiT eba!).
xalxma maRla aixeda,
ucxo suraTs uwyo cqera:
sad Zera da sad bayayi!
gadaxedes erTurTs cerad.
bayays mwared gaecina:
ras erCian, netav, Zeras!
vinc sxvis modgmas imegobrebs,
aseTia misi wera.

midi mere da iZie!

erTxel erT kacs viRac ucxo


kaci saxlSi mouvarda.
im sacodavs xan cxeloda,
xan cieba mouarda.
maspinZeli SeekiTxa:
kaco, vin xar, miTxar, Seno;
vis gaurbi, ra mogsvlia,
sabervelis msgavsad qSeno;
ase risi geSinia?
aRar gaZevs kacis feri.
nu kankaleb, daje ager,

549
momiyevi yvelaferi!
man qloSiniT upasuxa:
sadaRavad virebs kreben.
rac viria, laSqrobisTvis
miuyvanon unda mefes!
maspinZeli saxtad darCa:
agroveben, vTqvaT da, virebs.
Sen xom viri ar xar mere
da rad SiSob, es makvirvebs?!
im damfrTxalma upasuxa:
ki, kaci var, ambob marTals,
magram imaT ar-ra axsovT
axla viris Weris garda.
dagiWeren, dagdaRaven,
nu mdaRavTo, Tumca yviri.
midi mere da iZie,
kaci iyav Sen Tu viri!

uflis nebiT moqurdali

erTi qurdi viRac ucxo


kacis balze aZvra erTxel.
auyva da sul gaWama,
rac ki esxa bali erT xes.
blis patronma dainaxa
da uyvira: vin xar mando?
SiSi nu gaqvs, arxeinad
SegiZlia, bali mando!
me amqveynad gaCenili
var, batono, uflis nebiT.
ufalmave gaaCina,
rac ki aris qveynad blebi.
uflis nebiT amovZveri
me am xeze ase maRla
da uflis Ze bals uflisas
Seveqcevi tkbilad axla.
blis patronma biWs gasZaxa:
momitane, erTi, Toki! _
am kacs unda ganvumarto
uflis mcneba zogi-zogi.
qurdi igi xes miaba,
Camovida roca blidan,
mivida da imdeni sca,
Tvlida, magram veRar Tvlida.
qurdma mwared iRriala
da blis patrons uTxra viSiT:
ras miSvrebi, uflis mainc

550
ara gaqvso, kaco, SiSi?
blis patronma upasuxa:
risi SiSi unda mqondes,
uflis nebiT uflis monas
uflis joxiT vcemde odes?

ori mdidari

erTxel Turme avazakni


oRuzianT TurqTa tomis
erT did sofels Tavs daesxnen,
gadixades cxare omi.
myis gakoWes ori kaci
mamulis da fulis mqone.
erT-erTs mokvla daupires
da sabeli gauqones.
im sawyalma iRriala:
vaJkacebo, gmirno didno,
ucodveli sisxli Cemi
risTvis gindaT qedze idoT!
Cemi mokvla rad dagWirdaT,
ar maqvs TqvenTan mtrobis Tavi,
erTi vinme kaci varo,
Raribi da sacodavi.
Seni mokvla misTvis gvinda,
saqmes vizamT saCvenoso,
Sens mezobels SeeSindes
da fulebi gvaCvenoso.
Tu asea, Tqvi, Se kaco,
raRa me mklavT? gana ar jobs,
rom is moklaT, me SevSinde
da fulebi CamovyaWo?!

ratom ar vici, vina var?

dRe amas vdardob Sumi da sada,


RamiT fiqrebi amidis cadac,_
ratom ar vici, vin var da ra var,
ase regveni rada var, rada?
raisTvis movel am qveyanaze,
aqeT vin mxada* an ratom mxada;
saiT momiwevs aqedan wasvla,
samkvidro Cemi sad aris, sada?
mikvirs da mikvirs, ratom dambada,
am qveyanaze vinc me dambada;

551
da Tu dambada, ratom damTrguna,
amqveynad mosvla Rirda ki anda?
bargi-barxana avikra unda,
gasamgzavreblad rom viyo mzada,
mivdivar masTan, amqveynad yofnis
gavida yvela yavli da vada.
netavi im dRes, Sens Sesayrelad
roca viqnebi gasuli gzada!
netavi im dRes! _ saimneqtaro
ukve aRmeZra aqedan mada.
vin aris is, vinc amidga ena,
vinc me mamRera da maRaRada?
vin aris is, vinc momapyra smena
kacs gadaqceuls mRerad da xmada?
gza saiT miZevs, aravin miTxra,
qveynad pativi aravin mca da,
Tavad umweo gonebam Cemma
migneba misi amaod scada.
damaTvre RviniT, damaTvre RviniT,
rom galeSilma vTqva: midi, hka! da
maradisobis dilegis bWeni
wixlebis cemiT davlewo mTlada!
aq nebiT CemiT rodi movsulvar
an rodi daval barad da mTada,
vinc momiyvana, wayvanad mova,
viTa mTesveli _ TavTavTa mkada.
Tu ar vsvi Rvino, rogor vimRero!
rom davlev, myisve viqcevi sxvada.
leqsis saTqmeli ena miSreba,
masvi, leqsebi vadino zRvada!
Sams Tavrizelo,* oRond meCvene,
oRond gameci Soridan xma da
mzad var, es mZori davagdo aqve!
dro dadga, xanjlis movsinjo vada?

qari da tirifi

Seicvala erTxel dari


da miuxta tirifs qari.
gakvirvebiT SeekiTxa:
rad gadagdis pirze Zmari?
me megona, mSvidad iyav
da myudroSi ideq wynari,
Sen ki tokav da Tavs iklav,
dagcemodes TiTqos zari.
qaro, gana Sen ar ici,
vis gavuRe gulis kari?

552
me iq Tavs viT Sevimagreb,
sadac mitevs mZlavri qari!
gana Sen ar amatoke,
gana mxari Sen ar mkari,
gana Sen ar gadamZale,
gana ase Sen ar mZari;
Tavbru Sen ar damaxvie,
Sen ar masvi Rvino mwari,
gulSi ZarRvi Camiwyvite,
gamiCine sulSi bzari!
trfobis Rvino vinc igema,
vin ginaxavs fexze mdgari?
dalocvilo, mec Rvino vsvi,
gana wyaros wyali mtknari!
am igavis ar iyos, mec
metyvis gulis megobari:
es ras hgavso, ra mogdiso,
ratom gdiso cremli cxari?
megobaro, rogor giTxra,
Tu viT meZra mTa da bari,
Seni qari viT matokebs,
viT mabrunebs Seni Rari?!
brZenma mkiTxa: rac ar hgies,*
is Tu zeobs, es miTxari?
me mas jiqur vupasuxe,
gana gulSi wili vyari:
sanam Sen Tavs efarebi,
arsobis bWe ar gaqvs myari.
uaryavi Tavi Seni
da arsoba daipyari!
satrfos tuCs rom etanebi
da iadons kocni myvari,*
Sen vin xar da is vin ari,
xarT erTurTis Tanabari?
Cven salamurs misTvis vkocniT,
is ki ukravs, rogorc qnari,
Sida arsi rom ar uZevs,
garsi ki aqvs gamomxmari.
Sen Tu satrfos kocna ginda,
xarbi nu xar, umaZRari,
SeiZule es sawuTro
binZuri da sazizRari!
erTi turfa baRi vnaxe
sul walkoti, sul vardnari,
arc am sofels emijvnoda,
arc im soflad hqonda zRvari.
baRo, baRo, _ me vuTxari, _
mTlad edemis rom xar dari,
ra baRi xar amisTana? _

553
gamacani Seni gvari!
mipasuxa: is baRi var,
sul rom namavs nazad cvari,
verc zafxulis xvati maxmobs
da verc mazrobs zamTris Rvari,
briyvma TvaliT ver mixilos,
vardis wil xelT SerCes nari.
da netar ars kaci igi,
vinc Cems gzaze aris mdgari!
mitom getyvi, megobaro,
yuri kargad momapyari:
Tu mzis Tvalma ar Sexeda,
ver ixarebs Seni zvari.
gezi mzisken diWire,
auqcie wyvdiads mxari!

medole qurdi

erTxel Turme erTi qurdi


Ramis wyvdiads miefara,
erTi kacis saxls miadga,
fexakrefiT miepara.
dayovneba ar vargoda,
gamoiRo marjved xeli,
qva qvas urtya da saZirkvels
gaukeTa viwro xvreli.
saxlis patrons xma moesma,
gamovarda banze myisve.
miayura, qvebis rexva
moismoda qvemoT isev.
Caixeda da ras xedavs! _
kacis landi zeze axta.
vin xar, kaco, SuaRame
ra gindao am Cem saxlTan?
SiSi nu gaqvs, mipasuxe,
rogorc Zmas da gulis tolso!
medole var ...
medole xar?
aq ras Svrebi?
vukrav dolso.
ki magramo, _ gaikvirva, _
rom ar mesmis dolis xmao?
qurdma uTxra: Sen amaze
ar idardo, Cemo Zmao!
cota kidev daicade,
gaTendeba male Tanac,
xma mogiva, ukeTesi
rom ar unda, imisTana!

554
menave da gramatikosi

erTxel navSi ijda erTi


gramatikis mcodne kaci.
menavis win medidurad
aibota, rogorc vaci.
Seno, _ hkiTxa, _ gramatikis
Tu icio rame mainc?
ra batono? _ upasuxa, _
ver gavige, rai, rai?
ganswavlulma niSni ugo
da zed xalxi moaquCa:
naxevari sicocxlisa
dagikargavs, Zmao, fuWad.
Cvens menaves guli Caswyda,
aiwura, rogorc bavSvi,
magram krintic ar dauZravs
an ra unda eTqva maSin.
... ucbad qari amovarda
da moaskda talRas talRa.
im grigalSi im menavem
gramatikoss hkiTxa axla:
Tqveno curva Tu iciTo? _
sityvebs uwyo gangeb wurva.
curva? _ gramatikis mcodnem
_ ar vicio, _ uTxra, _ curva.
Tu asea, maS sicocxle
dagikargavs sulmTlad, biZi,
radgan navi iZireba,
xolo curva Sen ar ici.

didgula yazvineli

yazvinelebs dascinian
da kidevac axi ari, _
cotas moiregveneben,
cota boTe xalxi ari.
Cvevad mosdgamT, kalam-nemsiT
ixataven mxrebs da beWebs,
maT mklavebze lomebs sZinavT
da vefxvebi kbilebs kreWen.
Cveulebas ar Ralatobs
ara Cvili, ara beri,
sxeuls nemsiT iCxvletaven
ise, TiTqos araferi.
erTxel erTma yazvinelma
miaSura sadalaqos, _
sxvebs Tu tani mouxatavT,

555
me naxati rad ar maqo!
ra suraTi dagaxato?_
ros dalaqma hkiTxa muStars, _
es ra sakiTxaviao! _
yazvinelma uTxra kuStad, _
me lomguli kaci varo,
Cemi saqme omi aris,
tanic unda damqondeso
gulmZvinvare lomiani.
maSin barem esec brZane,
dagaxato lomi sado?
zed beWebze damaskupe! _
ra xeli gaqvs, unda gcado.
roca omSi gadveSvebi
da momiwevs cxare brZola,
me Zal-Rone momematos,
mters _ zari da SiSiT Zrwola!
da dalaqmac im yazvinels
wvrili nemsiT uwyo Cxvleta.
tanSi nemsi miCxvliteso! _
SegexedaT misTvis, neta.
aRrialda: ras miSvrebi,
ras maxatav ase mtkivans?!
ver gavuZleb Sens xelobas,
Tumc Zlieri kaci ki var.
aki lomi damaxate
zed beWzeo, ase brZane!
giTxar, magram im veranas
gana ra aqvs ase mware?
lomis kudis xatva viwye,
mas giCxvletdi beWis qvemoT.
ra bedena kudi ari,
kuds moeSvi, Zmao Cemo!
Torem lomis kudis gamo
me damadga aq dRe cudi,
jobs, isev me SemrCes suli,
vidre im loms _ misi kudi!
da dalaqic ras izamda,
axla sxva mxriv uwyo Cxvleta.
magram Cxvleta Cxvleta ari,
gansxvaveba raa, neta!
iRriala yazvinelma:
ras uxatav mag loms axla?
axla lomis yurebs vxatav,
mitom gCxvletdi ufro maRla.
yuris xatvas xeli uSvi,
Torem, Zmao, guli mimdis,
loms yurebi rom ar hqondes,
ra iqneba viTom miTi!

556
adga Cveni dalaqi da
sxvagan iwyo Cxvleta nemsiT.
yazvineli isev bRavis:
daicade, Zmao, gesmis?
aseT mwares ras maxatav,
ra nawilso lomis tanis?
lomis mucels gaxatavdi,
swored am dros momiswari.
Sen rom iqiT nemsiT mCxvlito,
me aq suli amomxdeba.
viTom im loms is muceli
rom ar hqondes, ra moxdeba!
da bRaoda yazvineli: _
cota Cxvletas daukeli! _
rogorc xari dasaklavi
da jer kidev daukvleli.
im dalaqma simwrisagan
yels daisva lamis dana:
xalxo, vin xarT, vis ginaxavT
xaTabala amisTana?
ukudo da umucelo
lomi vin Tqva, miTxar, erTi?
lomi RmerTma gaaCina,
me xom ar var lomis RmerTi!
Se oxero, Tu ver itan
nemsis Cxvletas da mis tkivils,
aq ra ginda, tans rad iCxvlet
da qaliviT risTvis kivi?!

yru da avadmyofi

erT yrus Turme mezobeli


gaxdomia erTxel avad.
misi naxva gadawyvita, _
vewvioo unda Tavad.
magram Tavad yru rom iyo,
gulze awva amis quSi.
ras metyvis da ra vuTxrao?
TaTbirobda Tavis gulSi.
es ambavi afiqrebda,
daitanja kaci metad.
rom ar naxos, ar ivargebs,
Tu arada, ra qnas, neta?
bolos ase gadawyvita,
moifiqra saqme ase
(rom gekiTxaT, kaci iyo
WkuiTa da sibrZniT savse):

557
roca mival, ase vkiTxav:
rogor xar-Tqo, Cemo Zmao?
albaT ase mipasuxebs:
ra vqna, varo, ise rao.
madloba RmerTs! _ ase vetyvi.
ras gaWmeven? _ vkiTxav mere.
farezebi* miTxres mxolod
da mec, ra vqna, davujere.
aseT qcevas movuwoneb,
Segargos-Tqo! _ vetyvi, _ RmerTma!
vin gmkurnalobs? _ es da eso _
metyvis _ yvela aqebs erTxmad.
RmerTma xeli moumarTos! _
me pasuxad vetyvi Semdeg,
misi qeba mec msmenia,
morCenilxar, mas Tu ende.
gulSi ase iTaTbira
da gaswia avadmyofTan.
miefera, mietkbila,
kargs verafers ver atyobda.
rogor xaro? _ jer es hkiTxa.
man miugo: vkvdebi kaci!..
madloba RmerTs! _ upasuxa, _
ara giSavs aba awic.
saWmels mainc ras ewyobi?
man sneulma uTxra: Sxamso!
Segargoso! _ yrum daloca,_
mouxdeba, vinc mas Wamso.
mkurnalobiT vin gmkurnalobs? _
yruman hkiTxa Semdeg amis.
miqel-gabrieli madgas!
(gadiria kaci lamis).
RmerTma xeli moumarTos!
swored masTan viyav axla,
Seni saxli movaswavle
da sacaa kidec gnaxavs.

moxuci oqromWedeli

oqromWedelTan mivida
moxuci oqromWedeli
(gadamTieli ar iyo,
duqans uyofda kedeli).
erTi, saswori maTxove,
oqro avwono undao!
saceri ar maqvs, batono,
rom mqondes, mogcem udavod.

558
biWo, saceri rad minda,
saswori gTxove, yanTari.*
cocxi ara maqvs, RmerTmani,
Tu gjera sityva marTali.
kaco, ras mied-moede!
kargi, geyofa xumroba,
saswori minda, gaige,
da amisi maqvs stumroba.
oqromWedelma miugo:
mesmis, yru xom ar ggonivar?
me SenisTana stumari
vici, risTvisac momiva.
rad ametuze, ki vici,
moxuco, duqnis karebTan.
roca xelsaqmes ujeqi,
xelebi gikankalebda.
gulSi vTqvi: amas ra ZaluZs,
erTi beberi kacia.
ise caxcaxebs, ifiqreb,
es aris, axla acia.
xelSi aiReb Tu ara
oqros patara namcecebs,
vici, rom dagicvivdeba,
Tvals aqeT-iqiT aceceb.
maSinve CemTan gadmoxval
ise, viT axla moxvedi,
rom Cemgan cocxi iTxovo
da namcecebi moxveto.
miwas moxvetav Tu ara,
arc acieb da acxeleb,
moxval da axla saceri mTxov,
rom mtveri igi gacxrilo.
es yvelaferi winaswar
gonebis TvaliT ganvWvrite.
wadi axla da nu moxval,
kidev Tu rame dagWirdes!

mTvrali da muhTasibi

erTi muhTasibi* iyo


zneobis da rjulis mcveli,
miznad hqonda, loTebisTvis
moewyvita unda weli.
erTxel ubans dauara
da sakbilo kidec naxa, _
kedlis Ziras mTvrali egdo,
daebCina oTxad xaxa.

559
SeuZaxa: dRes ra svio?
mTvrals xanjali gulze esva.
rac doqSi dgas, is vsvi, Zmao,
aba sxva ra unda mesva!
doqSi bevri rame udgaT,
zogSi Rvino, zogSi wyali.
im Sens doqSi ra esxao?
muhTasibi hkiTxavs mwyrali.
is ramdenic Caacivda
aman sityva banze ugdo.
(muhTasibi kaci iyo,
ki icoda mTvralma, undo).
cofebs yrida muhTasibi,
aRar hqonda araqaTi.
ra qnas, mTvralTan, kargad xedavs,
dayvaveba rom ar gadis.
aba pirSi Semombere,
daiZaxe, erTi, ahi! _
axlav getyvi, wyali gisvams,
Tu giwrupavs sadme raxi.
arc amaze dahyva mTvrali:
ahi icis dardianma,
me karg gunebaze varo,
vsvi da vWame madianad.
aba Cqara wamodeqi,
migabrZano dilegs vinZlo!
kaco, vin xar an ras merCi,
wadi, Zmao, micnob, gicnob?!
mTvrali xar da gapatimreb,
adeqi da wamomyevi!
mTvrals amaze gaecina:
vin yofila es oxeri!
Sens dilegSi ra mindoda,
rom SemeZlos siaruli,
saxlSi mSvidad wavidodi
nasvami da mxiaruli.

kataa Tu xorci?

erT kacs Turme coli hyavda


Rormucela, rogorc svavi,
amitomac Sin motanils
ara hqonda misas xvavi.
rasac qmari iSovida,
gaatanda coli qars da
TviTon karga suqdeboda,
asiebda boRmiT qmarsac.

560
erTxel stumars moeloda
da qmars xorci moetana.
colma xorci burTad naxa
xolo sufra _ moedanad.
mwvadi Sewva da CiCias
madianad gahkra kbili.
gasisinda da zed Rvinoc
daayola tkbilze tkbili.
qmari stumars SemouZRva
da cols uTxra: qalo, wadi,
stumari gvyavs, ras uyureb,
Segviwvio, erTi, mwvadi!
eh, ra gvaqvs da ra Segiwva! _
mousawyla Tavi qmarsa. _
im xorcs kata miparvia
da erTian gadusanslavs.
qmari gaSra: maS, saswori
momawode aqeT axlav! _
ras iwonis Cveni kata,
avwoni da TviTon vnaxav.
myis yanTarze* dasva kata, _
naxevari iyo oya.*
(amdenive iyo xorcic)
da sabralo Rrials mohyva:
qalo, Tu es kata ari,
moparuli xorci sad aqvs;
xolo Tu es xorci aris,
sad wavida Cveni kata?!

Citi da monadire

erTma kacma ZuiT Citi


daiWira Turme erTi.
Citma ena amoidga:
Sena xar da Seni RmerTi!
CemisTana cicqna Citze
damSeuli ase rom xar,
cota cxvari giWamia,
cota Txa da cota Zroxa!
maTi xorciT ver gaZRarxar
da axla rom kidev gSia,
aba miTxar, me ras gizam,
erTi Citi tanad Cia!
Semiwyale, gexvewebi,
saqme miqen sasikeTo
da sanacvlo mec mogago,
mec sikeTe gagikeTo!

36. sparsuli poeziis Sedevrebi


561
ganmiteve da muqafad
me sams mogcem darigebas.
samiv ise gamogadges,
ar damloco, ar iqneba.
pirvel rCevas manam mogcem,
sanam kidev xelSi gyavar.
brZeni var Tu CerCeti var,
miT Semicno, marTla ra var.
Robeze rom wamovjdebi,
im meores getyvi maSin.
kaci ise gagaxaro,
rom Semohkra kidec taSi.
xis wvers roca movevlebi,
rCevas mogcem mesamesac.
agaSeneb, Tu sikeTis
Sengan sxivi mec dameca!
pirvel rCevas amas gaZlev
jer isev Sens xelSi myofi:
ujerebels nu ijereb,
sanam kidev Wkua gyofnis!
erTi rCeva roca misca,
rogorc misca sityva, ise
afrinda da saris Tavze
wamoskupda Citi myisve.
mere uTxra: Sens mcar qcevas
nu inaneb nurasodes,
igi unda daiviwyo,
odnav kidev Tu gaxsovdes!
amis Semdeg ase amcno:
Citi varo magaliTi,
me rom mxedav, kuWSi miZevs
erTi oya* margaliti.
Sen rom igi gqoneboda,
Sens beds ZaRli ar dahyefda,
daimsxvrevdi, Se sawyalo,
siRaribis artaxebsac.
es oboli margaliti,
mikvirs, xeliT rogor uSvi!
monadires elda eca,
amouSva oxvra-uSi:
vai, vai, es ra vqeni,
rogor vkari xeli bedso,
vis uqnia amisTana
CemisTana xelis* metso!
ratom adre ar vixmare
mTeli Wkua, mTeli Rone.
ase rogor wamixvedi,
ase rogor momaRore!
Citma uTxra: darigeba

562
isev unda Segaxseno.
Sen Secdomas nu inaneb,
xom girCie weRan Seno!
rac wavida, wasulia.
sinanuli masze kmara.
rom ar gesmis, yru xom ar xar,
gulze rom ar mogekara?
meored rom dagarige,
rom mogeci rCeva maSin:
ujerebels nu ismen-Tqo! _
moiqeci, rogorc bavSvi.
mikvirs, rogor daijere
viT motyuvdi kaci amiT,
oya margaliti mqondes,
roca Zlivs var aTi drami*.
darigebas sams dampirdi,
jer ki mxolod ori vici.
is mesamec miTxar barem,
Seasrule Seni fici!
Sen iseTi saqme miqen,
ar gismino, ar iqneba.
damicade, sanam mogce
is mesame darigeba!
es uTxra da frTa gaSala
da afrinda neba-neba.
kacs ki Zua SerCa xelSi,
riTac weRan Citi eba.

moxuci da eqimi

erTi xanSi gadamdgari


SesCioda eqims ase:
cota tvini SemiTxelda,
winaT viyav WkuiT savse.
es siberis brali ari.
ase icis xanSi Sesvlam.
amas mainc ver moirCen,
ra wamalic unda Sesva.
raRac gverdi gamikavda,
zurgic mtexavs, mtkiva weli.
siberea, ra unda qna,
sikvdilamde gauZeli!
araferi meameba,
damekarga pirSi gemo.
es siberem icis, ra vqnaT,
Seurigdi, biZaCemo!
xSirad suli mexuTeba,

563
viRlebi da suls Zlivs vRafav.
daberdi da sibereSi
rogor ginda iyo aba?!
sul erTbaSad movwydi kaci,
gamiqarda yvela vneba.
moxuci xar, egre ari.
sxvanairad ar iqneba.
fexSi jani gamelia,
gzaze muxli mekeceba.
maS ra ginda, bers sirbili
jeeliviT SegeZleba? _
welSiac rom movikakve,
moviRune, rogorc mSvildi!
eh, daberdi da wavida
dro, beWebs rom laRad Slidi!
TvalSi veRar vixedebi,
bnela, kaco, irgvliv bnela.
siberea, berdebi da
Tvals gakldeba nela-nela.
hat, Se viro, Se regveno
(kaci cofma aitana),
vin gaswavla, ra gaswavla,
sad gamoxvel amisTana!
Se CerCeto, es ar ici,
roca balRmac icis eso:
RmerTs tkivili ar daudis,
wamalic ar daewesos!
eqimma bers daacada,
moefxana guli kargad,
mere uTxra: daberdi da
moTminebas mitom kargav.
dabereba kacis sulis
da sxeulis mdagvelia, _
jani roca dagisustda,
moTminebac dagelia.

qristes elian

Sen vardis rto xar da Seni eSxi


baRs Caugdia xelSi, viT davla.
Semova sio, Seni yonaRi,
da baRSi erTad dauvliT davlas.
Sen RvTismSobeli xar, mariami,
da sio igi gabrielia.
man muclad Reba gamcno da axla
aq Sengan ToTo qristes elian.
vaSa Sen da mas, vinc SenTan cekvavs,

564
rom uflis aseT madls
gulSi itevT:
Tqvens xelSi aris yoveli arsis
maradisobis saunjis klite!

qristes ezoSi

... nigozi igi mociqulisTvis


an misarTmevad rogor vargoda! _
mas kaci gemos verc Caatanda,
Cute iyo da guli ar hqonda.
nigvziT, SaqriT da nuSiT Sekmazuls
mawvdi tkbileuls, me rom vinatre.
Sen me am nugbriT damitkbob sasas
da Camiyeneb TvalSi sinaTles.
Svilo, nigvzis guls Wam da naWuWis
gulisTvis ar xams, gadairio!
qristes ezoSi Camogsves, Sen ki
yviri: `ra iqna Cemi virio?!~

man ise tkbilad damkoda...

saCemo wuxils maxarbebT, ros me


Cem wil Svebasac mivugde kari.
garda im erTis, sxvebs (netarebas
rom mpirdebian) sul xeli vkari.
Cavxti kamkama wyaros embazSi
da ganvibane saamod miTi.
awi saTqveno raRa damrCa me? _
aRarc feri maqvs, arc suni midis.
rad minda awi ramis ganyofa
aqeT _ kargebad, iqiT _ avebad?!
man ise tkbilad damkoda, Tqveni
malamo raSi mepitnaveba!
trfobis baRidan frenen Citebi.
saiT? gza-kvali cas ar aCnia...
ki, solomoni var, mefe maTi,
magram beWedi ar gamaCnia.65
diax, var qriste tkbilad mRimari,
vacocxleb mkvdars da vici, rac miwevs.
magram var mxolod uflis gujabi,*
ar var ieso mariamis Ze.

565
sxva Cara ar gaqvs

sxva ra Cara gaqvs, valdebuleba


unda ikisro Sen Cemi kocnis.
nu davTvliT, dReSi ramdens makoceb,
aTi iqneba igi Tu oci.
Rimilic ufro unda damitkbo
(damasaCuqros, ufals vTxov, amiT!).
es Cemi Txovna locvaa Cemi.
maS, Semawie Senc Seni amin!
neta, me amas sizmarSi vnaxav
(rom dameZinos, vTqvaT da) Tu marTla?
roca gewvevi, modi stumarTan
da damijeqi TavsasTumalTan!
tuCebis Senis mowyveta CemTvis
sikvdilis kocnis aris daCena.
maS, modi CemTan, Cemo mesiav,
kacis sicocxlis gadasarCenad!

da Sen gTxov: moved!

am qveyanaze davrdomilT Semwed


badali Seni sxva vervin vpove.
o, macxovaro,
mkodovanT yovelT
Sen xar mkurnali
da Sen gTxov: moved!
damade xeli Sublze da sneuls
mkiTxe: rogor xar, Cemo mesavo?
rac codva maZes, ar gamixseno,
ar ganmikiTxo: rad qmen esao?!
sul rZiT da TafliT
mkvebavdi mudam
da suls miTbobdi
dRisiT da RamiT,
axla mkerdidan ar momiwyvito
da Taflis nacvlad
ar masva Sxami!
rogor dammewyre
gamwyralma maSin
da gamimete msgavsad warmarTis!
rogor wamleke warRvniT
da mewyriT
da rac mebada, rogor wamarTvi!
giwame Sen da ar vici, raa
gulze sevdis da dardis daCena.
rogorc ki gixme gadasarCenad,

566
moxvel da Wirmac zurgi maCvena.
samyaro Cveni tania erTi
da Tavi misi mxolod Sena xar.
Tu Tavi mosWres,
gana SeiZlebs
uTavod vinme Tavis Senaxvas?!
naCvevs da uCvevs
vinc sul suls udgam
da morCilTagan ar arCev urCebs;
ukvdavebis wyals vinc asmev mokvdavT
da vinc gulmowylulT
malamos urCev,
xedav? gamiSra sicocxlis wyaro,
mogmarTav,
sxvebi viT mogmarTaven:
masvi is wyali, raic sicocxlis
wyaros saTavis aris saTave.!

mzesTan zis mariamis Ze

TviTon ioseb qanaaneli,*


rom vTqvaT, vin iyo gana iseTi,
magram Sors, misreTs* rom gardaxvewes,
daemorCila mTeli misreTi.
mose* imranis Ze? Senc xom gaxsovs,
viT gaatanes wyals akvniT mose?
magram beladad gaxades bolos
da arnaxuli didebiT moses.
qriste sul xamliT xvetavda miwas,
magram amis wil gana amiwes!
igi meoTxe cad aRiyvanes
da dRes mzesTan zis mariamis Ze.
gvaxsovs, meqidan miwa-wyliT TvisiT
rogor mouxda muhameds ayra, 66
magram didebiT dabrunda ukan.
da meqa uflis saxlia axla.

Sen Tu oboli margaliti xar

mTvrali viyavi, mivedi masTan


da sayveduri vuTxari mdurviT:
turfav, sigiJiT xom gamagiJe, _
es mainc miqen:
damigde yuri!
gawyra: waiRe yuri Sen Seni
vedrebiT: yuri migdeo, turfav!

567
yurs viT dagigdeb;
ver xedav, yurze
veeba rgoli miyria yulfad!
es rom vismine, wavepotine
yurze (ra meqna, viyavi xeli*).
xeli maxloo!
xeli damartya
xelze: Tavxedo, waiRe xeli!
Cems xeluxlebel sayures mxolod
maSin miswvdebi
(getyvi windawin),
Tu Sen oboli margaliti xar
Tavad (gaige?),
Tanac wminda wylis.
fasi oqros aqvs, rkinas ki ara.
sulia ganZi, gana tania.
ieso zecad amaRlda, magram
Tan kicvi* ki ar wautania.

me miwa var da Sen _ gazafxuli

me miwa var da Sen _ gazafxuli,


baRSi yvavilebs kvirtebs rom uSli.
moxvedi da mTel qveyanas mosde,
ra xvaSiadic* medo me gulSi.
Cits, isriT mokluls, Semomkivian:
ifrine kvlavo! da mikvirs maTi, _
viT gavagrZelo TamaSi, roca
gakeTebuli maqvs ukve mati?!
farvana var da sanTels Sevawvi
frTeni da Cemi sicocxlec davwvi.
frTxilad iyavo! _ rom mafrTxilebT Tqven,
ras gavufrTxilde, miTxariT, awi?
Sen xom ufrore axlos xar CemTan,
vidre goneba da Wkua vidre,
maS, Senken aba viT gamovfrinde,
roca CemSi xar?!
da fexebs viTrev.
vici, yandi var da es wyalobac,
gTxov, sxva wyalobaT Sensas amato:
miqna samadlo saqme da yandi
Tu var, yandiviT axlav damadno!
da geajebi*, Cemze mTlianad
ar daibano, ufalo, xeli!
me uSenoba ar ZalmiZs, ici,
da kvlav Sen gicdi.
da kvlav Sen geli.

568
o, erTxel kidev erT sxva saswauls
nu damamadli, gnukev*, Senmiers:
iesos suliT gamaciskrovne,
rom miyurebdnen misebr mSveniers!

suli akvanSi miwevs

is gulqva ise gamcilda, Wvreta


Wvreta romaa, Rirs ar myo Wvretad.
am dakodil guls me ras vuwamleb,
ase ugulod rad gamimeta!?
sad aris mose, xriok velebze
rom ayenebda wylis Wavlebs svetad?
misi saswaulTmoqmedi kverTxi
xom ar gadeqca isev xis ketad?
suli akvanSi, viT Cvili qriste,
miwevs, magram myavs titveli metad.
da vSfoTav. misi akvanSi Cakvra
msurs.
RvTismSobelo, sada xar, netav?

qristes yidi da virs yidulob

kacuri kaci is aris da xval


misgan darCeba saxeli didi,
vinac ieso qristes yidulobs,
xolo ieso qristes virs yidis.
Sen ki am mcnebas ar eziare
da im zomaze daeci flidi,
rom qristes yidi da virs yidulob
da arc arafris ara gaqvs ridi.

Selocva igi

Sen almacerad nuki uyureb


iesos mier sityviT Selocvas, _
Sen mas Sexede, rogor ver SeZlo
sikvdilma kacis tanSi Semosvla;
Sen nu gakvirvebs, Selocva igi
qristem viT locva rom ar warmoTqva, _
Sen mas Sexede, Tu im SelocviT
is mkvdari fexze rogor wamodga;
Sen moses* kverTxi nuki ggonia
raRac kombali ubiri Cobnis, _

569
Sen mas Sexede, kombali igi
zRvas rogor apobs
da mters viT sjobnis!

yvelaze didi saSineleba

erTxel iesos erTma simarTlis


maZiebelma nacnobma hkiTxa:
yvelaze didi saSineleba
am qveyanaze ra aris, miTxar?
miugo qristem: yvelaze didi
saSineleba, samyaros rom aqvs,
rac jojoxeTsac ki azanzarebs,
aris ciuri meufis wyroma.
mere is wyroma riT aviciloT? _
hkiTxa im kacma vaiT da uSiT.
miugo qristem: miT, rom Cven Cveni
wyroma CaviklaT sakuTar gulSi.

iesos vuxmoT!

Zilis win vixdi mwiris jvalos da


vwvebi, rogorc es Cemi wesia,
vinZlo xval diliT (roca aRvsdgebiT)
kvlav im jvaloSi davxvde mesias.
antiqristea, aqeT rom modis,
ar dabunagdes is CvenTan axlos!
axla Cven qriste Tu gadagvarCens!
iesos vuxmoT, ariqa, xalxo!

me vin viyavi!

sanam Sen, mosev*, xels Semaxebdi,


me xis ubralo viyavi kverTxi,
xolo Sen xelSi gvelad viqeci,
radganac neba iyo es RmerTis.
me vin viyavi! viRac lazare
saflavSi mwoli cxedari erTi,
sanam Sen, qristev, suls STamberavdi
da aRmadgendi mkvdars isev mkvdreTiT.

570
imeds nu kargav!

imeds nu kargav da nurasodes


ganwiruli var, _ nu ityvi, _ RvTiTo!
visac imedi hqonda, eSvela,
saSveli mudam aris da mitom.
Tu dedas RvTisas gamoeTxove,
gamagrdi, arc-ra momxdara viTom, _
ufalma Tvisi Ze, qriste, mxsnelad
xom mogivlina mis nacvlad TviTon!
Tundac uZiro jurRmulSi egdo,
nu kargav imeds, Camova xviTo,
amogiyvanen Senc, iosebi*
WiT amohyavdeT sovdagarT TiTqos!

Sen

ambavi Cemi, Zvirfaso, marTlac


kacis Wkuaze aris SemSleli:
macxovris sulTqma mklavs,
ki ar mkurnavs,
ukvdavebis wyals vsvam da
ver mSvelis.
wamali Cemi, gagikvirdeba,
ra aris! ra da, Tu es SevZeli,
gixilo, Cem win wels rom arwevde
Sen, kviparosis qalad Semcvleli!

sulelTa Sesaxeb

erTxel Turme macxovari


velad rboda fxoWa-glejiT.
gaukvirda erT kacs es da
kudSi sdia erTi eji.*
rogorc iqna, daewia
(gaugrZelda devna didxans).
ase mwared ras gaurbi,
miTxario? _ qristes hkiTxa.
macxovarma upasuxa,
is rom kiTxvas morCa, bolos:
me vis unda gavurbode,
gavurbivar sulelT mxolod.
gaukvirda im kacs es da
arc sxva kiTxva daaxana.
moaxsena: miTxari, Sen

571
macxovari ar xar gana?
Sen is ar xar, uflisagan
RvTaebrivi rom gaqvs sulTqma;
sulTmobrZavebs rom kurnav da
micvalebulT suls rom udgam?
diax, swored is gaxlavar
(ar SeCerda qriste didxans),
mkvdars suls vudgam,
swori aris.
mere ra gsurs, amiT miTxra?
ra minda da, ver mimxvdarvar,
amixseni, ar mawvalo:
RmerTi yovlad mowyalea
da sulelebs rad ar wyalobs?
macxovarma upasuxa:
Sors Setope, Ziakaco,
uflis nebis Taobaze
rac me vici, ginda, gamcno:
uflis wyroma zogs avad xdis,
zogsac kidev miscems zarals,
magram sulels rac man uqna,
me rom me var, tanSi mzaravs.

572
auhadi ispaaneli
(g. 1337 w.)

gulia igi

Sens arsSi jvarze Tu gakrulia


raime, igi mxolod gulia.
gulia igi, rac baRSi galobs,
Sen ki ggonia, rom bulbulia.
gulia, igi, ramac akvanSi
Cvil yrmas, iesos, audga ena.67
is guli iyo, aq rom gvagula
qriste, gulSi ki Caikra zenam.
amen getyvi Sen: daimaxsovre
sibrZne, simarTle rasac stania:
iesos guli qristea, xolo
iesos kicvi* mxolod tania.
es qristes guli iyo, rom zecad
aRxda da mzesTan daido bina,
Torem iesos kicvi aq aris.
mas CvenTan RviZavs
da CvenTan sZinavs.
im guls namdvilad is ver miswvdeba,
gzas im gulisken is ver gaignebs,
uflis win locvas
vinc ver aRavlens
da uflis mcnebas
vinc ver gaigebs.
Sen guli igi tanis nawili
iyos, gulSiac ar gqondes eWvad! _
im guls pirs ZaRli ver daakarebs,
im guls mSieri kata ver SeWams.
an risi ZaRli, an risi kata,
rodesac dResac, viT iyo guSin,
angelozi rom angelozia,
masac im gulis Suri aqvs gulSi!
Sen Sens beTlemSi (rasac me getyvi,
aq esec sityvad mosatania)
mas, raic mxolod Seni xorcia,
mas, raic mxolod Seni tania,
ar sce Tayvani, guls ki emone

573
da salocavi mxolod guls uge,
gulis taZarSi sanTeli anTe,
xorcis bunagi ki cecxliT buge!
mouRe bolo Sens uvicobas, _
sxva daiviwye yoveli, xolo
icode, soflis oTxi stiqia
mesiaSia mxolod da mxolod!
da daixsome (tyuilisagan
marTlis garCeva brZenTa wesia):
jvarze vinc acves, is iyo miwa
da cad vinc aRxda, iyo mesia!

daagde miwa!

Sen Tu tani xar, saWmel-sasmelze


da tansacmelze izrune, xolo
Sen Tu suli xar, maSin amqveynad
sazrdo sulisa eZie mxolod!
Sen Tu samyofels icvli da ici,
im soflad gasvlis vnebiT rom iwvi,
maSin daagde aq Seni kicvi*,
dayare bargi, rac tanze icvi!
maSin gza giZevs grZeli da rTuli,
nu xar am soflis saqmiT garTuli,
win kibe gidgas, Sedeqi masze
da zed iare sarTul-sarTuli!
qriste cad aRxda, xolo yoveli,
raic mas axlda, miwaze darCa.
iesos kicvi ager Zovs balaxs,
Tavad ieso ki arsad ar Cans.
am soflis nivTi raa, Tu ici
an kicvi, aq rom yofna axana? _
sulis tvirTia, daagde igi,
dayare, rac gaqvs bargi-barxana!
Tu zecad aRsvla gsurs,
daTmo unda.
rac aq gebada, geba da gecva!
icode, qristec ver aRxda zecad,
sanam amqveynad jvarze ar ecva.

vinc aRadgina mkvdreTiT lazare

gamigonia, erT dRes ieso


da gabrZnobili Segirdni misni
isxdnen da erTad soflis xvaSiads*
Cxrekdnen gonebiT da guliT misnis.

574
da ucabedad, roca mowafeT
ganumartavda siyvaruls qriste,
cxare cremlebiT atirda igi,
baasi rom ver SeiZlo, ise.
mowafeebma ieso qriste
aseT yofaSi ixiles roca,
Sewuxdnen friad: gana raao
es siyvaruli? _ Sehkadres moZRvars.
miugo qristem:
warmoTqmul sityvas
xams*, Sesatyvisi saqme enivTos!
Tu siyvaruli raa, xval amas
Tqven TviTon naxavT
TvaliT TqveniTo.
meore dRes ki ieso qriste
Zelze gaakres da Zmari asves.
da siyvaruli rac iyo, maSin
man ganumarta mociqulT ase:
Rrmad siyvarulis arsSi Cawvdoma
visac surs, unda axsovdes: marad
aseTi aris igi da amis
dasturad Cemi Zels gasmac kmara.
Tu jvars ar gacves da xerxemali
Seni wamebis Zels ar exeba,
zecad ver axval
da fuWad cdilob
sasufevelis karis SeRebas!
Tu getyvis vinme: tanjva ras momcems
an jvarcma unda mrgebdeso raSi?
miuge: raTa daagdo miwa
da gaagelvo zecaSi raSi.
getyvis: samsWvali* risTvis viWdio
da vnebis gesli rad unda Sevsva?
miuge: zeca rom gaginaTos
da Sandlad eqmnes kelaptars Sensas.
getyvis: umamod gaCeniliyos
kaci, aravis asmia jero.
miuge: zeca Zekacs rom mamad
eqmna, maS, arc es gsurs, daijero?!
getyvis: viT aRdga kaci,
Tu mokles
da SeamTxvies sikvdils sazarels?
miuge: magram es xom is iyo,
vinc aRadgina mkvdreTiT lazare!

575
xajo qirmaneli
(1290-1352)

iseTi kargi ambebi mesmis

iseTi kargi ambebi mesmis


misgan da ise vixareb amiT,
TiTqos momakvdavs qristem miuswro
an yanas wvimam asxura nami!
es ra saamo surneli moaqvs
zefirs yoveli wuTi da wami! _
nelsacxeblebiT movaWrem
daxlze
xom ar gadmodga
muSk-ambris jami?

576
salman saveji
(1300-1375)

yvela RvTiskaci

yvela RvTiskaci (dasabamidan


ase iyo da asea axlac)
mudam gzas adgas da gzaze mudam
xvdeba sikeTes axals da axals.
da vinc ar adgas gzas, is ar aris
arc sazriani da arc sviani;
kaci ki ara, igi axorSi
sabliT dabmuli xvadagi ari.
sul gzaze reba gmarTebs da ara
vaglaxad gdeba gzad yunWis darad.
es rom asea, amis dasturad
ieso qristes cxovreba kmara:
qriste miwidan zecad aRzevda
(mas mitom vaqebT da vesavT*),
radgan
sul gzaze iyo gabmuli igi,
win sul gza edo.
da sul gzas adga.

37. sparsuli poeziis Sedevrebi


577
hafezi
(g. 1389)

ras gverCiT axla!

mas Semdeg, rac dRes


Cven vnaxeT, xalxo,
RvTis madls ra vuTxraT an kacis amags?
dRes locvis nacvlad
Cvens firs* duqanSi
Rvinis sma hqonda da puris Wama!
Cven, mis Segirdebs,
ras gverCiT axla,
meCeTSi erTs Tu gamovrCiT namazs*,
rodesac Rvinis
sardafSi uZevs
fuZe Cvens moZRvars da sjulis mamas!

es meramdene iqneba weli

me sul var mTvrali,


niaviT neliT
sul Relavs radgan Tmis Senis leli;
me sul vZrwi, radgan
erTs rom gamxedav,
ver gamimarTavs weliwads weli.
o, RmerTo Cemo,
moTmenas amdens,
rasac me vuZleb, an viT var mrTeli!
naTlis wil _ bneli...
warbTa win SenTa
sanTlad danTebas amaod veli.
iqneb isurvo,
edemad iqces
es mwiri miwa! _ ar aris Zneli:
niavs ubrZane,
agxados ride
da aha, kide samoTxis velis!
niavs vambobdi, _
niavi da me,
578
es meramdene iqneba weli,
orive Seni
varT anaweri*
(orive Seni mijnuri Zveli), _
me TvalTa SenTa
ise dambnides,
Zirs vgdivar ager, viT mZime Zeli,
is kidev zilfTa
SenTa surnelma
ise daaTro, velad rbis xeli.*

kurTxeul iyos!
kurTxeul iyos
is dro, rodesac
Sen Cemken Cumad geWira Tvali,
roca jer kidev
Rawvebze maCnda
vnebaTa SenTa RelvaTa kvali;
kurTxeul iyos
is dro, rodesac
iqiT TvaliT rom mkilavdi mwyrali,
aqeT tuCebiT
badags masmevdi
da iyav vnebis morCili qali;
kurTxeul iyos
is dro, rodesac
naqeifarze, viT siZe-sZali,
me da Sen erTurTs
SemovrCiT erTxel
da SevajufTeT codo da brali;
kurTxeul iyos
is dro, rodesac
loyaTa SenTa Zowi da lali
guls umowyalod
mifufqavda me,
viTa farvanas _ kelaptris ali;
kurTxeul iyos
is dro, rodesac
sufras gvilxendi Sen, sufris Tvali,
da roca mTvrali
TvaliT gvimzerdi,
gveleweboda rbili da Zvali;
axla rom ager
meCeTSi vgdivar
da Rvinis nacvlad win midgas wyali,
kurTxeul iyos
is dro, rodesac
sirajxanaSi veyude mTvrali!

579
sanam Sen erTi

aTasi mteri
rom myavdes qveynad
da asaklebad momixtes karad,
sanam Sen erTi
myavxar moyvare,
ar vSiSob, radgan Sen xar da kmara!
es me Senia,
rom maqvs imedi,
Cems gverdiT mdgari megulvi farad,
Torem uSenod
me rogor gavZleb, _
sikvdilis SiSi mzafravs da mzaravs!
Tu sunTqva Seni
ar moaqvs niavs,
Cems niadagze ver vdgavar myarad
da vardis darad
pirs ise vixok,
sisxli Rawvebze Camomdis Rarad.
ocneba Senze
da mosveneba?
gayra Seni da raime Cara?
ara, sicocxlev,
aseTi rame
jer ar momxdara, ara da ara!
Sen rom damkodo,
ufro mrgebs, vidre
sxvam wyluls salbuni damados wynarad;
sxvis mowvdil Tafls da
goleuls* mijobs
Seni samsala da Zirimwara.
sikvdiliT CemiT
davTrgunav sikvdils,
xmliT SeniT Cems sisxls Tu aden Rvarad;
mkvdrad nu maxsenebT, _
vkvdebi sikvdiliT,
raTa sicocxliT vicocxlo marad!

is, uxilavi

ramdenjer miTqvams
da axlac vambob
(ganvimeoreb Cems naTqvams kidev): _
am gzas me CemiT
ar davdgomivar,
`momyevo!~ mixmo da gavekide.

580
viT TuTiyuSma
ar uwyis, visas
ras imeorebs (mwvrTnels faravs ride),68
is, uxilavi,
me mxmobs: `es Tqvio!~
da mec mis naTqvams vfen kidiT-kide.
ar vici da arc
vkiTxulob, vin var,
arc veZeb, xeli ra saqmes vkide, _
es mas mohkiTxeT
CemT gadamkideT,
me vardad mkrefdeT Tu eklad mmkideT!

Cemi Sirazi

o, ra kargia Cemi Sirazi,


turfa, warmtaci da sayvareli!
RmerTo, daicav kedlebi misi,
RmerTo, Sen iyav misi mfarveli!
Sen ruqnabadi* adine laRad
(is ukvdavebis wyaroa tkbili),
marad ayvave Cemi mosali*,
aqrole misi niavi grili!
o, erTxel mainc naxeT Sirazi,
da xilviT misiT icxoneT suli!
o, gaicaniT Sirazelebi _
guliT keTilni da sibrZniT srulni!

aseTi Wiri sad gagonila!

aseTi Wiri sad gagonila,


amgvari saqme vinmes gsmeniaT, _
im gulqvas CemTvis gulis mokvlisgan
jer dRemde rom ar dausvenia!?
wamali Cemi mas aqvs, viT qristes,
da cremlic mitom ufro mdenia:
mxolod mas ZaluZs, miSvelos,
radgan
mxolod man icis, es ra senia.

581
wamo, masTan wamo!

walkotidan isev ismis


mutribis* xma amo,
gulSi cecxli gagiCndeba
misi leqsis gamo.
isev kvnesis, isev mesmis
mowodeba misi.
Cven gveZaxis. ver vCerdebi.
wamo, masTan wamo!
sayvareli iyo Cemi
meriqife erTi,
mzes jabnida silamaziT,
dalaliT da mkerdiT.
Rvino hqonda CemTvis mudam
gulis samalamo.
daviwyebas dRes imisas
me amaod vlamob.

RamiT, mZinares

vnebaaSlili, TmadaSlili
da RviniT mTvrali
RamiT, mZinares, Tavs damadga
(Sevxede) qali.
xelSi eWira Rvinis sura
da miRimoda,
mis gadaReRil mkerdze damrCa
orive Tvali.
damijda TavTan, momefera
da ase miTxra:
`ratom ar ginda, moixado
mijnuris vali?
gancxromis droa, mec amisTvis
movsulvar SenTan.
Sen geZineba, me ki gulze
medeba ali.
mijnuri Tu xar, maSin Rvinoc
unda dalio!
Tu Rvinos ar svam, siyvaruliT
ara xar mTvrali.~
he, RvTismosavo, nu damiSli
gancxromas qveynad;
wadi jandabas, agiRia
eSmakis kvali!
Rvino da qali, hei hafez,
giyvardes mudam,
Tu ginda, qveynad gadixado,
rac gaZevs vali!

582
hafez, Wkuas mitom giqeb

iriJraJa, meriqifev,
momawode Rvinis jami, _
Cqara, Torem es sawuTro
ar daicdis erTi wamic!
Cqara, Torem es sicocxle
gafrindeba, gaiqceva;
Cven waviqceT manam, sanam
dedamiwa daiqceva!
vinc aq vloTobT, yvela wavalT,
isev veRar wamovdgebiT.
Cvengan doqi gaakeTeT! _
Rvinis WurWlad gamovdgebiT.
ukve Tavi mogvabezra
RvTismosavTa darigebam.
Cqara Rvino momawode,
Cqara morCi Carigebas!
hafez, Wkuas mitom giqeb,
Rvinis jams rom etanebi.
maS, dalie tkbili Rvino
da aRivse netrebiT!

583
aliSir navai (fani)
(1441-1501)

uebari wamali

vinc satrfos moswyda,


imis mowylul guls,
Tundac uwamlos aTasjer qristem,
veras uSvelis, wamali misi
masTan Serwymaa isev da isev.
Cems satkivarze vis ar SevCivle,
ra juris eqims, ra sjulis mamas,
sanamdis aqve, samikitnoSi
ar mivageni uebar wamals.

am sofels unda moSorde

mis gadamkides, sad gagonila,


SeeZlos Zili an Wama, an sma;
ra dros sma-Wama anda Zilia,
ros giwevs gulis saxmilze dasma!
Tqven mamSvidebdiT: yviTeli saxe
sisxlis cremlebma (rom gdis)
egeba
SegiReboso wiTlad!
piriqiT,
man TviTon sisxli yviTlad SeReba!
fani, Sen marTla, viTarca qristes,
daaxloeba Tu ginda mzesTan,69
maSin am sofels ganSorde unda,
rom idge maRla yoelTa zesTa!

584
satrfo Tu gulSi mogikalaTda

satrfo Tu gulSi mogikalaTda,


nu SegaRonebs Sen amis SiSi;
rwmenis TvalTa win eWvebis bades
vinme Tu giSlis, arafers giSlis!
angelozebis frTaTa Tvinier
da gabrielis nebis gareSe
cad ver aRxdebi Sen, viT ieso,
da zesknels Sen ver moiTareSeb.

585
asiri lahijaneli
(g. 1506 w.)

mesame gza

am sofelma rom mogxibla,


ver gamtyuneb da mand mec var,
magram girCev, mis simuxTles
ar daurCe wuTiT becad!
sanam Tavi aq dagibams,
sanam frTa aq dagikecavs,
Sen macxovars ver mibaZav,
ver aRxdebi ase zecad.
rogor SeZleb, sxvebis TvalSi
qveynis Tvali iyo TiTqos,
roca gulis Senis dafas
Txupni da Tavs amiT irTob!
an aq yofna ra xels gaZlevs,
an iq wasvla ras grgebs viTom?
mesame gzas daadeqi,70
iq ufali gicdis TviTon!

586
fuzuli
(1494-1556)

ToTo ieso

es jejilia, najafis* velze


rom Relavs da me siamiT vucqer,
Tu Tavis Tbil da faqiz kalTaSi
RvTismSobels ToTo ieso uwevs?

TqvenSi eZieT igi!

erTxel ieso mariamis Zem,


romelic uflis Cvenis sulia,
romelsac soflis idumalebis
gasinjuli aqvs siRrme sruliad,
Tavis xalxs ase mimarTa Turme:
vinc sibrZnes eZebT da codnas iZenT,
nu hgonebT, TiTqos sibrZne zRvis fskerze
idos an mTis Zro malavdes sibrZnes!
amaod fiqrobT, is caSi iyos
anda miwaSi sadme emarxos;
nu imedovnebT, is moixelToT
sadme Tqvengan Sors anda Tqven axlos!
me getyviT, sibrZne sad aris da Tu
mas ver miagnebT, Tqvenze axia:
sibrZne Tqvens sulSi hgies* farulad,
sibrZne Tqvens gulSi Cumad marxia.
da Tu gwadiaT, mis kvals miagnoT,
me agisrulebT am gulis wadils:
wadiT da TqvenSi eZieT igi! _
mas hfaravs Tqveniv sxeuli xrwnadi.
Tqveniv gulia mxolod da mxolod
amqveynad sibrZnis da codnis wyaro.
adeqiT Tqvenc da angeloziviT
amcneT RmerTs, rom mas esavT* da yvarobT!
da ganixvneba Tqven Tvalwin karni, _
ixareT sibrZnis WaxWaxa diliT,
dabeWdul wyaros daepatroneT
da moizomeT daxSuli mtili!*

587
vahSi bafyeli
(1532-1583)

rogor gaigebs?

Ramura brmaa da viT gaigebs,


rogor kaSkaSebs xariparia;
rogor mixvdeba, rodis dabrZanda
wuxel mowmendil caze aria?*
mzis mcxunvareba ra mwvelic aris,
amas ieso Tu getyvis mxolod.
zelixam* icis, Tu uimedo
trfials rogori mware aqvs bolo.

588
maxfi alamgir-Sahis asuli
(1638-1701)

moved, mesiav!

sanamdis unda mivardebodes


SeWirvebisgan es guli budiT;
sanamdis unda isxamdes ekals
sicocxlis Cemis danakiskudi?!*
iosebiviT* Cavardnils WaSi
dRes isev is mWirs, rac guSin mWirda.
RmerTi ara gwamT? miSveleT, xalxo,
amomiyvaneT am Wmunvis Widan!
Cems garda yvela kvlav samSvidobos
gavida, vinc am gzaze iara;
yvelas gulis wyluls Seekra piri,
pirs rad ar ikravs Cemi iara?!
gana ar meyo, rac dRemde gulSi
cecxli menTo da dardi mesia:
vervin ver mixsna am gansacdlisgan,
mxolod Sen mixsni.
moed, mesiav!

mxolod mesia Tu mixsnis axla!

kvlav samikitnos kars avetuze,


rom ukeTesi ver vpove kari.
Tavs Senze dardis spac rom damesxas,
aq vdgavar da aq viqnebi mdgari.
mxolod mesia Tu mixsnis axla,
gulze iseTi sevda mesia,
magram tanze Tma nestrad rom meqces,
mainc ar vuxmob Svelad mesias.
vaebis cecxlSi minda, viwvode.
Tqven gqondeT grili walkoti Tqveni!
Tavi ar minda cocxali. morCa, _
rac moxda, moxda. rac vqeni, vqeni!
dRes rom meored mosvlis dRe dadges
da mixmon, sadac dgas angelozi,

589
ver wamZlevs fSvena edemis baRis,
ver macdens cvari misi mdelosi.
win iosebic rom medgas, qveynis
saqaleTs visi cecxli ekida,
is qali ar var me, gavekido
mas, viT zelixa gamoekida.

iyuCe, gulo!

sicili kargi rame rom aris,


gagixariaT, mec kargad vici,
magram erTxelac risTvis ar mkiTxavT,
ratom vera da ver vguob sicils?
rogor vicino mec sxvebis msgavsad,
roca es guli Wmunvam gaTanga,
rodesac Svebas imaSi vpoveb,
rom sul mdiodes cremli TvalTagan!
arc ki vkiTxulob, Cemi mtkivani
gulis wamali sad Zevs da vis aqvs.
ar veZeb saSvels. miSvelis, magram
maSvelad mainc ar vuxmob isas.*
gulo, Cven gulqvas gadaveyareT,
iyuCe, gulo, fuWad nu kvnesi!
im vards, romelsac Cven vetrfialeT,
godeba Cveni arc esmis.
gesmis?

590
davlaTSah yajari
(g. 1823 w.)

ratom vkvnesodi!

gamozafxulda da, rogorc iqna,


xeTa kvirtebma mzis sxivi naxes
da gulis Cemis wylulsac salbuni
scxo man, sicocxle vinc misca baRebs.
ratom vkvnesodi! rad ar vicodi
is, rac zecidan danawesia:
mas snebis SiSi rad unda hqondes,
visTanac Svelad modis mesia!

Tendeba

Tendeba. Citma galobas


gulic Tan amoayola.
sadRac mamalma iyivla,
sxvebmac dauwyes ayola.
macocxlebelma niavma
kardakar Camoiara,
TiTqos iesom Cagvidga
suli, niavma ki ara.

591
vayar Sirazeli
(1816-1875)

rom Semomxedo
qristes sulTqmisebr sulis Camdgmeli,
xom viciT, aris dilis niavi,
magram mas CemTvis ara moaqvs ra,
garda sikvdilis da sxva siavis.
jer ocdaSvidi wlisa var mxolod,
magram zed kacma rom Semomxedos,
ityvis namdvilad: es berikaci,
netavi yrma Tu iyoo erT dros?!
bedis mwerali roca Cems baraTs
werda (sicocxle rogor vataro),
is an faskunjis frTas miajRabna,
an daaTxapna zurgze tartarozs.

vin damijerebs!
me rom dRes urcxvad davitrabaxo,
TiTqosda sulTqmiT vgavar mesias,
vin damijerebs! Semomxedaven
da TanagrZnobis mzeras mesvrian.
vTqvaT, asec moxdes, sxva davarwmune,
rom qristes msgavsi aq erTxel mec var,
Semdeg ras Svrebi? me aq vagdivar,
is ki aRmxdari brZandeba zecad.
baqia kaci bevr tyuils ityvis
da arakebiT xalxs daaosebs,
magram Tavisi enamWevrobiT
edreba igi enabrgvil moses?*

ase iafad?

bageTa SenTa sunTqva, Zvirfaso,


ieso qristes magonebs sulTqmas,
Seni saxe ki moses xelisguls,
amboben, hgavso siTeTriT sul mTlad.

592
tuCebis Senis erT kocnas Turme
mkocnelis sulis fasad hyidian.
ase iafad? Zalian mikvirs,
amgvar zaralze ratom midian?!
Seni muSkiviT Savi zilfebis
didi SiSi maqvs, roca maT vumzer:
ar SeviSalo Wkuidan uceb
da ar aviRo xeli Cems rjulze!

mxolod imitom

mose* Tavisi xalxis beladi


mxolod da mxolod imitom gaxda,
rom udabnoSi atara igi, _
aRTqmuli qveynis mihyavda baRTan.
xolo ieso mitom aRzevda
cad da meoTxe sferomde aRxda,
rom jvarze ecva xalxis gulisTvis.
dResac mzes axlavs, viT adre axlda.

vayari qveynad erTia

Tu musulmani yurans kiTxulobs


da muhamedis sjuls guliT esavs,*
maSin fsalmunni raSi sWirdeba,
rad unda, yurSi daviTni esmas?!
ieso qristem Tu icis, rom mas
wyalobs ufali, ciuri mama,
mociqulebis Sewevna maSin
raSi sWirdeba an raSi hgama?!*
vayar, moSurne Tu gyavs, nu dardob,
radgan icode, moSurneT myolo:
isini bevrni arian, magram
vayari qveynad erTia mxolod.

38. sparsuli poeziis Sedevrebi


593
Tai Samiraneli
(g. 1853 w.)

daudevari kaci var

daudevari kaci var, Tumca


Tma miTeTrdeba, wlebi miqrian.
Ramdeba. me ki ras Sevafaro
Tavi, amaze arc mifiqria.
arc magondeba, aq ros var, mxolod
ca roa sulis Cvenis samizne,
Torem vinc kicvze* Sejda, suyvela
iyo ieso mariamis Ze?

dideba

dideba, rogor ggonia,


gzaze vaglaxad igdeba?
dedis saSodan mogvsdevs is,
xelT mere ki ar igdeba!
qriste rom ase aRzevda,
aba vis gaukvirdeba?!
RvTismSoblis wminda kalTidan
ahyva macxovars dideba.

mxolod Tavisi zniT

mxolod Tavisi zniT da bunebiT


qveynad iqmneba kacis Rirseba.
ra aris bamba! magram didebas
aRwevs is, roca droSad iqceva.
Ze RvTisnieri Tu gamogadga,
Seni mexotbe dro da Jamia.
erTi iesos yolis gamoa,
rom mariami mariamia.

594
habib xorasneli
(1849-1909)

udabnos xvatSi

udabnos xvatSi vegde mwyurvali,


mRupavda Ruli* uRTo RupviT.
wylis erTi ylupi gadamarCenda,
magram sad iyo is erTi ylupi!
Turme xizrs*GCemi moesma kvnesa,
momvarda civi wyliT savse suriT.
masva wyali da damixsna kaci,
visac medga da arc medga suli.
mkvdari viyavi da, viT wesia,
sudarac mqonda Semoxveuli;
movida qriste, STambera suli
da gamicocxla mkvdari sxeuli.

`fsalmunnia~, ase rom gvatkbobs?

walkotSi ise gamoCnda vardi


siturfiT gulSi siamis mZvreli,
Tavis didebul samefo taxtze
dabrZanda TiTqos solomon brZeni.
es iadonis xma moaqvs zefirs
da mas ciskarma gauRo kari,
Tu fsalmunnia, ase rom gvatkbobs? _
daviTma xom ar momarTa qnari?
kokorma kvirtSi xom ar aidga,
viT Cvilma qristem akvanSi, ena?
ylorts gabrieli xom ar astumra,
rogorc odesRac RvTismSobels _ zenam?

595
rouSan ardesTaneli
(g. 1887 w.)

jvarcmidan _ zecad

wyaro mravali dis miwis zurgze,


maSvnea* is Tu umaSvno, xolo
ukvdavebis wyals im wyaroTagan
erTi wyaroa, rom gvawvnevs mxolod.
wveTebis meti ra aris zRvaSi,
sadafSi mdgar wveTs
sxva wveTic erTvis,
magram mis gulSi rom margalitad
iqceva, aris sxva, sul sxva, wveTi.
kombalzec getyvi:
ramdens ar epyra
xelT igi an ar upyria dResac,
magram sxva iyo mose* da sul sxva
iyo kombali, moses rom epyra.
da bolos jvarcma:
amqveynad jvarze
ramdeni sikvdilmisjili ecva,
magram ieso Rirsiqmna mxolod,
rom aRmxdariyo
jvarcmidan zecad.

596
adib farahaneli
(1860-1918)

icis kokorma

gamozafxulda da gaikokra
wiTeli vardi xelaxla baRSi.
raki kokori gamoiyara,
male xasxasa furclebsac gaSlis.
icis kokorma, wiTeli vardi
uzis butkoSi. da gamosula,
TiTqos ubiwo iyos qalwuli
da macxovarze iyos orsulad.

sad xar, iesov?

sad xar, rostomo? _


gmiri beJani*
amogviyvane
am bneli Widan;
sad xar, iesov? _
gadagvirCine
es avadmyofi
damTmeni WirTa!

597
afsar qirmaneli
(XIX s.)

Sen CemTan Tu xar


Sen CemTan Tu xar, maSin sulis
Cemis qalaqi
duRs da gadaduRs, ifurCqneba,
xarobs da yvavis;
CemTan Tu ar xar, maSin gulis
Cemis sauflos
aRar aqvs xvavi da mis nangrevT
daCxavis yvavi.
Sen CemTan Tu xar, ukvdavebis
wylad Semergeba,
Tu ginda, aqve sawamlavi
da Sxami masvi;
CemTan Tu ar xar, gind badagi
damalevine
da ginda, mis wil gesliT savse
damidgi Tasi.
Sen GemTan Tu xar, bage Seni
ise saamod
metyvelebs, TiTqos saubrobdes
CemTan TviT qriste;
CemTan Tu ar xar an Tu xar da
mibRveri, maSin
iqedneebiT savse velze
davZrwivar isev.

gulo

`gulo, ratom ar wynardebi,


sulo, ase ratom Relav?!
gulo, satrfos xom ewie,
sulo, sevda xom ar gqelavs?!~
`mitom vRelav, saburTaod
rom gavdivarT mindor-velad,
misi zilfis yvanWi gulis
Cemis burTs xelT igdebs xelad.

598
Cems wamals rom misi tuCi
malavs, albaT iciT yvelam,
is ki saqmes mitrizavebs:
aba, aba! cota nela!
wadi, qristes sulTqmis mqones
Seexvewe, rogorc Zvelad, _
egeb ise gagimTelos
guli, rogorc gagiTela!

tuCebi Seni

tuCebi Seni sikvdilis piras


mimdgars suls udgams, rogorc mesia.
sneuls qristeze ufro Sen Sveli
(es ra vTqvi! _ vici, qvas rom mesvrian).
Sens mier mowvdil gesls umal Sevsvam
(ganwirulisTvis safrTxe geslia?!),
vidre goleuls* sxvisgan morTmeuls.
rad gikvirs? es xom mijnurT wesia!

qriste wamoiCita

eg Seni bage wveTis msgavsia,


Cemi guli ki Wad dagxvda ager.
mikvirs da mikvirs, okeaneSi
viT ver Tavsdeba patara bage!
mduRare cremlis didi lanqeri
Sen rogor ginda,
cicqna zRvas SerTo
an okeanes patara zRvaSi
viT tev, afsaro, Se marTla SeTo?
ubiwo fiqris umanko bavSvma
Sens gulis Zgides uwyo Seteva.
rad gikvirs, qriste wamoiCita,
dedis kalTaSi veRar eteva!

599
aSraf ed-din gilaneli
(1871-1921)

mxolod iesos

zecidan uflis mier amqveynad


movlenilTa da mociqulT Soris
mxolod iesos adgas gvirgvini,
arvin aRmoCnda iesos swori.
maincdamainc iesos rado? _
Tu mkiTxavs vinme, me vetyvi, ratom:
mitom, rom uflis mociqulTagan
mxolod da mxolod man brZana marto:
samefo skiptra man unda ipyras,
gvirgvini mxolod mas unda erqvas,*
vinc Tqva pirvelma: SevwyvitoT omi!
roca es sxvasac SeeZlo, eTqva.

movedi isev

movedi isev, raTa gavuTbo


guli mas, ufals vinc esavs isev;
mas, vinc irwmuna WeSmariteba
da amis gamo fiqrs fiqrze isevs.
drois davTarSi msurs, Cavewero,
saamuria igi Tu mqise.*
movedi isev, rom antiqristes
weli movwyvito, viTarca qristem.

sulelTa Sesaxeb

erTxel Turme macxovari


velad rboda fxoWa-glejiT
gaukvirda erT kacs es da
kudSi sdia erTi eji.
rogorc iqna, daewia
(gaugrZelda devna didxans).

600
`ase mwared ras gaurbi,
miTxario?~ _ qristes hkiTxa.
macxovarma upasuxa,
is rom kiTxvas morCa, bolos:
`me vis unda gavurbode,
gavurbivar sulelT mxolod~.
gaukvirda im kacs es da
arc sxva kiTxva daaxana.
moaxsena: `miTxari, ASen
macxovari ar xar gana?
Sen is ar xar, uflisagan
RvTaebrivi rom gaqvs sulTqma;
sulTmobrZavebs rom kurnav da
micvalebulT suls rom udgam?~
`diax, swored is gaxlavar
(ar SeCerda qriste didxans),
mkvdars suls vudgam,
swori aris.
mere ra gsurs, amiT miTxra?~
`ra minda da, ver mimxvdarvar,
amixseni, ar mawvalo:
RmerTi yovlad mowyalea
da sulelebs rad ar wyalobs?~
macxovarma upasuxa:
`Sors Setope, Ziakaco,
uflis nebis Taobaze
rac me vici, ginda, gamcno:
uflis wyroma zogs avad xdis,
zogsac kidev miscems zarals,
magram sulels rac man uqna,
me rom me var, tanSi mzaravs~.

601
ali-aqbar dehxoda
(1879-1956)

samSoblos dacva

Cems bavSvobaSi, maxsovs, erTxel


qaTmis budeSi
Cavyavi xeli da faTuri
vuwye mis rbilobs.
uecrad kruxma TiTze ise
Caminiskarta,
dRemde im simwris daviwyebas
amaod vcdilob.
mamas sicili auvarda
im Cems Rnavilze;
jer momefera da Semdeg ki
icvala kilo:
`xedav, ra kargi gakveTili
mogca qaTamma?
samSoblos dacva kruxisagan
iswavle, Svilo!~

602
adib qaSaneli
(g. 1933 w.)

Cems kalams

rad aRar mwyalob, kalamo,


ber kacs rad aRar micodeb;
brmas TvalSi ratom ar mayri
TuTias, erTi, vicode?! 71
wavida siyrme, dro dadga,
siberis cecxlSi viwvode.
Cems xelSi ise damZimdi,
TiTqos arc gsurdes, iZrode.
rad Semomwyeri, ar vici,
sul mudam ase viT vZrwode?!
vkvdebi da, rogorc iesos,
sulis Camdgmelad giwodeb.

Sen Tu ganmikiTxav

gankiTxvis dRes Tu Sen ganmikiTxav,


me ar meqneba gankiTxvis SiSi, _
guls Sen giSlidi, Sen ki arafers
me ar miSlidi da arc dRes miSli.
ieso qristes mrevls gareuli
var, Tumca ar var me maTi jiSis.
noes* kidobnis gulSi vzivar da
arc mesmis warRvnilT vai da viSi.

Sen, viT ieso

ra TavSi vixli samoTxes axla


anda rad minda misi huria, _
roca Sen myavxar, huria CemTvis
ra amisTana SesaSuria!
oRond mikvirs ki: es samarTali,
Zvirfaso Cemo, sadauria:

603
viT qriste, Sen sxva momakvdavs kurnav,
visac sicocxle ase swyuria,
me ki suls vRafav aq, kocna Seni,
ici, arsobis Gemis puria.
ratom ar mkocni, ar gecodebi?
mahmadiani xar Tu uria?!

Senda saqebrad

Sen ar xar mose,* magram imaT, vinc


xalxi tyuilis samosiT moses,
jabni da kalmis Senis javari
jobnis kverTxs, xelSi rom epyra moses.
Sen bageTagan mesiis sunTqva
ar moifrqveva, gamovtydeT unda,
magram es rogor xdeba, rom as mkvdars
erTi SeberviT pirSi suls udgam?!
xma ki amomdis me sawyals, magram
Senda saqebrad ras varga es xma, _
zRvis wveTs vin misca imis SeZleba,
mTeli zRvis rom Tqvas
xotba da Sesxma.

ioanem Tqva

Teiranidan mosulo siov,


mziT dasicxulebs gvacocxleb ise,
TiTqos sikvdilis pirad misul xalxs
suls isev pirSi udgamdes qriste.
SabaS im sunTqvas, rom gagvagrila
da mogvaSora buRi da alxi!
ioanem Tqva: elodeT mxsnelso! 72
da ha, mis mosvlas eRirsa xalxi.

604
abu l-yasem lahuTi
(1887-1957)

miT ukeTesi!

Seixi Civis: `davkargeTo islamis wesi!~


me veubnebi: `miT ukeTesi!~
Seixi Civis: `xalxi aRdga, Cveni ar esmis~.
me veubnebi: `miT ukeTesi!~
Seixi ambobs: `Zlivs gadvurCiT revolucias~.
me vupasuxeb: `es ki cudia!~
Seixi Civis: `gagveria neqtarSi gesli~.
me veubnebi: `miT ukeTesi!~
Seixi mkiTxavs: `gaimarjvebs Raribi xalxi?~
me vupasuxeb: `ueWvelia!~
Seixi Civis: `xom moTxares mefeTa Tesli!~
me veubnebi: `miT ukeTesi!~
Seixi mkiTxavs: `meCeTebSi ra iqneboda?~
me vupasuxeb: `kulturis saxli~.
Seixi Civis: `xom damidga dReebi kvnesis!~
me vebunebi: `miT ukeTesi!~
Seixi mkiTxavs: `saxelmwifos vin gauZRveba?~
me vupasuxeb: `mSromeli xalxi~.
Seixi kvnesis: `me movkvdebi, dRes es ra mesmis!..~
me vanugeSeb: `miT ukeTesi!~

Sen magondebi

trfialo Cemo, metrfe Seni


netav maCvena! _
dRedaRam movTqvam da dRedaRam
Sen magondebi.
vwyevli da vwyevli Cems sicocxles
da Cems gaCenas
da mezoblebic Sevawuxe
Cemi godebiT.


es leqsi Zalian moswonda murman lebaniZes, Targmansac sul miqebda.

605
var dabneuli, viT Seni Tmis
Savi kululi,
Senma Semyurem ver SeviZel
welSi gamarTva.
o, rogor, rogor gamomtaces
me Cemi guli!
arc guli SemrCa da arc is, vinc
guli wamarTva.

606
ruh ul-lah xomeini
(1902-1989)

samyaros guli

Sen, mxolod Sen erTs, mogande guli


da Sen Tvinier mwed arvis vgulob,
mxolod Sens nebas mivande vneba,
qveynierebis sulo da gulo.
es trfobis Senis biZgia mxolod,
guls rom mitokebs me, gulis dardo,
oden Sens turfa xatze vificav
da vnebis Senis cecxli mwvavs marto.
SenTan var marad, arsobas Cemsas
SeniT vamTavreb da SeniT viwyeb,
magram jer amas me ver gimtkiceb,
radgan saSeno himni ver giZRven.
gemudarebi, aixsen ride,
qenjnili kacis ismine aja!*
Sen garda arvis danaxva ar msurs,
Sens iqiT CemTvis aravin ar Cans.
Cem siaxloves Sen Tu ar sunTqav,
Tavsayudari qveynad arsad maqvs,
TviTon samoTxec rom samoTxea,
ar miRirs igi Calis fasadac.
nu SemiwuxeT sul am edemis
da huriebis xsenebiT suli! _
sanamdis Sen ar Segadgam me Tvals,
manamdis guli ara maqvs sruli.

satrfos bageni

veRarc am soflad viSveb da arc iq,


sasufevelSi cxonebis mjera,
magram trfiali Seni maqvs gulSi
da es maxarebs, viTarca jer ars.
Tu arss raime fasi aqvs qveynad,
mas mxolod Seni xatiT aqvs fasi,
gana cotaa es, am cru soflad
yelamde Seni trfobiT rom gvavseb!

607
bageTa SenTa wiaRSi sufevs,
rac saidumlo am qveynad hgies.*
gaxsen bageni, gulTamxilavo,
da rac gulSi gaqvs, gadmogvafrqvie!
an aq momkali, anda gamiRe
am wuTisoflis galia viwro,
vinZlo damcalo fuWi vnebisgan
da ganviwmindo buneba vinZlo!
Tu taZris Senis irgvliv locvebiT
me ar viyavi Semovlis Rirsi,
trfialis wyalSi mozelil miwiT
rom gamomZerwe, ratom da risTvis?

wyali da wiri

am uzomo tanjvisagan
damixseniT, RmerTi vis gwamT!
aso-aso aqnili varT,
gul-RviZls vnebis cecxli miwvavs.
ganSoreba ra yofila,
ver gamovTqvam amas eniT,
xmelze mofarTxale Tevzis
msgavsad ganvle dReni Cemni.
me rom mergo, is cxovreba
ra cxovreba iyo viTom!
ybedobaSi daberebuls
mercxvineba Tavi TviTon.
arc medresem* momca rame
da arc swavla SemrCa xelSi.
wyals veZebdi da wirs* vsdie,
mrcxvenia da amad vxvneSi.
rac viswavle da rac vwere,
rac vikiTxe da rac vfurcle,
araferi rom ar iyo,
ver mivuxvdi amas uceb.
yrmao, kargad daixsome,
berikaci rasac getyvi:
sibereSi araferi
ar mogelis Zilis meti!..
Cven sakuTar augs vmalavT
da Rirsebas ar vcnobT sxvisas,
moxucs vgavarT sasacilos,
TeTr wverze rom inas isvams...

608
Smagi mijnuri

hei niavo, Tu gaiaro


im mxares, sadac Cemi mze saxlobs,
amcne: mas Tavi unda dados-Tqo
mxolod da mxolod Sens ferxTa axlos.
esec uTxari: TvalTa win SenTa
rom minda mxolod momeRos bolo.
me Tu suls rame amomxdis qveynad,
Sen amomxdi-Tqo mxolod da mxolod.
Sen rac damSordi, viwvebi cecxlSi,
uSenos gulze dameso dana.
Seyvarebulis amgvarad dasja
Tqmula-Tqo gana (satrfosgan Tanac)?
Smagi mijnuris samagaliTod
sabralo majnuns* ityvian CvenSi.
magram aravin akvnesos RmerTma
ise, viT axla me Senze vkvnesi!

satrfos xelada

ise gavida cxovreba Cemi,


veRar Sevadgi Sens Sukas Tvali.
ver SegicaniT mejlisSi, ise
wamoiSala mejlisi mTvrali.
walkoti ese surneliT SeniT
savsea, vici, da fSvinavs SenSi,
magram Sens surnels Cven ki ver vynosavT,
geZebT da Seni ver viReT geSic.
rac hgies* qveynad, Seni da Seni
xatebis SuqiT xasxasebs igi,
Cven ki Sen geZebT da viT Ramura,
bnels vefeTebiT aqeT da iqiT.
Seyvarebuli vinc kia, Rvinos
wrupavs da Tasi upyria xelSi,
Cven ki, sacodavT, satrfos doqidan
wveTic ar gvergo da mitom vxvneSiT.
mipyrobili gvaqvs satrfosken yuri,
xma misi erTxel mogvesmas iqneb,
Cven mas ver vismenT, Tu arada is,
Cven viciT, ismis aqeT Tu iqiT.2
amcneT suyvelas, mxolod gonebiT
vinc Tvlis, ars misi Ziebis Rirsi:
fuWad nu SvrebiT, xalxo, radganac
suyvelgan hgies* xateba misi.
mwde rom Tass gvawvdis, es satrfos mier
gamogzavnili Tasia CvenTan.

39. sparsuli poeziis Sedevrebi


609
avwioT Tasi, avwioT Tasi,
davlioT erTad, davlioT erTad!

memTvraleTaTvis

rac Cems guls unda, ar meguleba


araviTari rjulis siaSi.
arc musulmanebs hyavT is meCeTSi.
arc qristianebs _ eklesiaSi.
fuWi ybedoba gamouvidaT
aqeT morwmuneT, iqiT _ warmarTTac.
veravin SesZlo misi aRwera,
vinc me miymo da guli wamarTva.
Wkuis kolofebs getyviT: sityvebiT
nu avsebT fuWad sqel-sqel rveulebs, _
Tqven ras gagvigebT, WkvaTamyofelni,
Cven, mijnurebs da gadareulebs!..
SeyvarebulTa gulis ambavi
Seyvarebulma Tu icis mxolod,
roca satrfos xar daSorebuli
da moTminebas ar uCans bolo.
misi zilfebis da eSxis cecxli
loTebis gulSi gizgizebs axla.
vinc sanTels unda Seawvas Tavi,
mxolod da mxolod farvana gaxlavT.
Tavdaviwyebis niSani raa
da idumali loTi riTia,
mxolod mijnurma Tu icis da es
arc zRaparia da arc miTia.

sicocxlis wigni

wavida siyrmis netari xana


da momakiTxa siberis mwuxrma.
mTeli sicocxle fexi codvaSi
medga da amas Zalian vwuxvar.
unda mcodnoda, mxaraqceuli
ver mivaRwevdi sanukvar mizans.
amdeni xani rac ver SevZeli,
imas sikvdilis win rogor vizam!?
satrfosTan Tavi vinc miitana,
netarebs axla masTan trfialiT,
me ki ver vpove savane da kvlav
mabrunebs soflis oromtriali...

610
vai, ra cudi hqonda warsuli
da momavalic ra cudi elis
mas, vinc qonebas ixveWda mxolod
da edo maRal adgilze xeli!..

sicocxlis qaravani

ise aRmomxda piridan suli,


ar minaxula man erTma mxolod.
gasrulda Cemi sicocxlis dReni
magram Cems tanjvas ar uCans bolo.
sikvdilis Tasi ise davcale,
xelT ar mWeria jer jami Rvinis.
ise davberdi, ar vici kacma,
raa satrfosTan Sveba da lxini.
sicocxlis Citi frTamotexili
myavs am yafazSi gamomwyvdeuli,
vinc igi unda damixsnas, ar Cans,
arc gamoCndeba, mgoni, wleuls is...
siyvarulia, vinc cocxal mijnurs
klavs, usuloT ki suls udgams pirSi,
magram regven xalxs am gamocanis
ar gaegeba inCi da binCi.

gaxseni guli

frTas gulis Citi zed frTaze irtyams,


rom daaRwios Tavi galias;
majnunis* msgavsi metrfe rom gaxdes,
rac Zali hqonda, ukve galia.
am guldamwvari farvanis bedi
ar edardeba aravis qveynad, _
arsobis sanTlis mxurvale alze
sul daxrukula is Tundac exlav!
mgzavrebma Tvisi aikres bargi,
qveyana ese daagdes odes;
vinc darCa, igi quCa da quCa
gzaabneuli daZrwis da godebs.
gagvixsen guli, gadaiwie
mag Seni turfa piridan Cadri!
Senze dardisgan me rom cremli mdis,
jeonad* iqca da zRvaSi Cadis.
mwdev, Cvenc mogvxede, dagvisxi Rvino,
Torem wyurvilma gagviSro xaxa!
agvivse Tasi piramde da Cvenc

611
rogor davTvrebiT, Sen TviTon naxav.
Tu erT mSvenier dRes ciT Rrubelma
wylis nacvlad mwyurvalT gvawvima Rvino,
naxav, mTa-veli rogor svams TafluWs*
da Ze kacisa rarigad lxinobs.

vis SevCivlo?

Cems sigiJeze vervis SevCivleb


Sens mets, qveyana Tumca didia.
Sens garda vervin ver mimaswavlis
im duqans, Rvinos sadac yidian.
trfobis xvaSiads* vinaxav da is
aravin icis qveynad Sens garda.
sityviT viT giTxra, siSoris Senis
gamo viT vdgavar gansacdlis karTan?
gamozafxulda, Rvino gvwyuria,
sirajxanebi gagviReT Cqara!
gamozafxulze Rvino unda vsvaT,
mTeli zamTari rac ver vsviT, kmara...
lamazo gogov, Rvinos rom yidi,
amdeni xvewna ar geyo gana? _
CamoiSale zilfebi maT win,
Seni trfialiT giJebs rom gvanan!
dRes sul sxva dRea, unda ixaros
satrfom da metrfem, nu mkiTxav, rogor!
gviSveleT loTebs, sanamdis droa,
da savse Wurebs moxadeT rogo!*

ciskris patarZali

amaRam, roca patarZaliviT


miwevxar mklavze da mexutebi,
gaficeb, kidev gamixangrZlive,
Seni xvevnis da kocnis wuTebi!
Ramev, amaRam ciskris patarZals
ufro Caekar guls, vidre guSin,
radgan, xom xedav, es patarZali
Cakonebuli rogor myavs gulSi!
am badagiviT tkbilze tkbil tuCebs
rogor movwyvito Cemi tuCebi,
ragind ciskari damadges Tavze
da axmaurdes ragind quCebi!
nu amoiyvan dRes mzes saerTod,
ufalo, aseT saTxovars gkadreb,

612
nu gaaRviZeb mueZins* diliT,
nu aayivleb mamlebsac adre!
Sen rom amaRam guls mekonebi,
me rom amaRam vnetareb SenTan,
awi bednier kacad ar movkvde,
ra unda moxdes iseTi, netav!?
ra unda momcen, rom gaTeneba
visurvo amaRamdeli Ramis, _
solomon mefis* taxtze rom damsvan,
mainc ara var Tanaxma amis.
movsulvar hindi* indoTa qveyniT,
rom viyuryuto Sens karebs gareT.
ver dagTmob, Tundac momcen Sirazi
da damisarTon zed Tusis* mxare.

satrfosTvis vneba

SenTan Seyris da yofnis surviliT


me Cems sakuTar suls gaveyare.
Seni gulisTvis davtove saxli,
davagde Cemi samSoblo mxare.
gana ar myavda mamulSi Tvisi,
Zma, megobari da naTesavi,
magram suyvelas gamoveTxove,
aq movel da Sen Segwire Tavi.
mqonda walkoti da im walkotSi
mekeTa bude Tbili da myudro,
magram is bude Sen damiSale
da dRes ar vici, sad daveyudo.
pirumtkicaro, me rom mcodnoda,
momiketavdi Sen cxvirwin karebs,
im Cems walkotSi virudunebdi,
ar gamovyofdi Tavs saxlis gareT.

mTvrali Tvalebi

tuCebTan xali rom gizis, im xals


Tvals rom Sevadgam, Seni tyve vxdebi.
mTvrali TvalebiT rom gamomxedav,
fexze Zlivs vdgavar, mec ise vTvrebi.
vixseni suli sakuTar Tavis
tyveobisagan, rogorc mansurma.*
es me var TviTon ufali! 73 _ vTqvi da
qosebsac* davscxe amis dasturad.
Senze dardebma cecxli SeminTo

613
iseTi mwveli, iseTi cxeli,
age, ras hgavso trfobisgan xeli!* _
moSverili aqvs xalxs Cemken xeli.
ratom ar gviRebT sirajxanis kars,
es mikitani ratom ar dgeba?
amomivida medrese* yelSi,
mombezrda am Tqvens meCeTSi gdeba.
Semovixie tanT gandegilis
jvalo rom mecva amdenis momTmens.
Rvino mwyuria, locva ki ara,
amivse Tasi, aRar var moTne!*
`ratom scodeo!~ _ sjulis moZRvarma
mTaTxa da xalxSi TiTi miqnia.
damisxi Rvino, man ki arCios,
me rac miqnia da ar miqnia!..

qveynis masxara

dalalTa SenTa qamandis tyve var,


Sekruli zilfTa SenTa kavebiT.
mTeli qalaqi me damdevs ukan,
rac amisTana WirSi gavebi.
erTi karidan rom gamomagdo,
gamosavali kvlav maqvs sxvagvari:
meore kariT Semoval, raki
amoviCeme Seni saxl-kari.
im yalbma sibrZnem da saqcielma,
rac vloTob, Cemgan bargi aikra.
davlie Rvino da gamovfxizldi, _
arc vici, is cru sibrZne ra iqna.
sneulebaze ukeTess qveynad
verafers vpoveb, axla ki vxvdebi, _
oRond Sens sneul Tvalebs74 vuyuro
da Cemiv nebiT sneuli vxdebi...

satrfos vigoneb

netavi im dRes, Senma trfialma


rom damimona isev da isev;
rodesac Senken aviRe gezi
da Tavis Tvisis gzas aRar mivsdev.
Seni zilfebis kavebis cqeriT
me movikakve, Zvirfaso, welSi.
xalxi damcinis: SexeT, am giJma
rogor dagmoo WkvianTa wesi!

614
netavi im dRes, xvevna-alersSi
rom dagvaTenda me da Sen, Cemo!
Senze dardisgan ise gavloTdi,
rom memTvraleTa mogvobas vCemob.
vis vuTxra gulis Cemis saTqmeli,
an vin gamigebs, an vin momismens,
rogor wamarTvi Zal-Rone mijnurs
da sasoeba rogor momispe?!
Seyvarebuli Wiqa Rvinoze
saTqmels gulis tols Tu etyvi mxolod,
Torem TuTiyuSs saqmeTa CvenTa
ar gaegeba Tavi da bolo.
mag avadmyofi TvalebiT, am sens,
rac Sen Semyare da miT vnetareb,
neta, ra mqonda me amis nacvlad,
am qveyanaze rac ki vetare?

arsobis sanTeli

dadgeba dro da erT mSvenier dRes


davagdeb im saxls, sadac veyude,
Semovkrav frTas da am soflis miRma
aryofnis totze davideb budes.
mova is Jami, rodesac Cemi
satrfos arsebiT viqnebi savse,
rogorc sanTelze Ramis farvana,
davixrukebi kelaptris alze.14
roca davagdeb mwiris am senaks
da mwdes vTxov, Rvinis modgas doqebi,
roca meCeTSi muxlTmoyris nacvlad
samikitnos win daviCoqebi!
ra TavSi vixli Seixis* Wkuas,
sufis* sibrZnes da vaezis* rCevas,
waval da Cemi kerpis quCaze
vigiJeb, rogorc SeSlilT aqvT Cveva.
Rawvze sakenkad gigdia xali
da kakanaTad Tmis kavebs gviSli.
gulis frinveli ar momityuo,
guls sul am xrikis miqanebs SiSi.
netav, odesme Tu dadgeba dro,
ar medos bina am axlomaxlos,
gavSalo frTebi da samudamod
dagagdo, kerpis msaxurTa saxlo?!

615
Rvino _ saSveli

mwdev, gexvewebi, gagviRe Cqara


saRvine saxlis karebi loTebs!
davTme senaki da saRvTo sjuli,
aRar msurs viyo qlesa da moTne.*
zilfebis Senis xveuli Reri
dagvige gzaze ase lamazi!
aRarc codna msurs, aRarc medrese,*
aRarc meCeTi, aRarc namazi.*
daviTis* msgavsad tkbili galobiT
modeq da Rvinis dagvidgi jami! _
arc didebaze vifiqro wuTiT,
arc am sofelze viRelvo wamiT!
oRond moixsen piridan ride,
maCvene Seni elvare saxe
da me arc hejazs* vinatreb rosme
da arc vaxseneb qaabis* saxels.
oRond amivse kamkama RviniT
saRvine doqi Cemi pirTamde,
TaTris gombios gavekidebi,
dRes mzeTunaxav qals rom virTavde.
kvlav satrfos veZeb, kvlav satrfos vuxmob,
satrfo ki, iciT, ar Semicvlia.
damisxiT Rvino, Torem uRvinod
yofna, xom xedavT, ar SemiZlia!

satrfos surneli

gamJRavnebulad ar viciT, Torem


misi metrfe varT amqveynad yvela.
misi mSvenebiT varT galeSili,
vadgivarT Sin, Tu davZrwivarT velad.
mas manam vsdieT kudSi, sanamdis
urwyuls ar SevxvdiT qviSiT mofenils.
wuTisofeli Cven misTvis davTmeT,
misTvis ar vcaniT zesTasofelic.
Cven siyvarulis sirajxanis win
dasaxlebulni varT, vinc loTni varT. _
memTvraleobas axla ar viwyebT,
dasabamidan ase movdivarT.
Cven rom surneli gvabruebs, igi
fSvenaa oden walkotis misis.
mas davumadloT, zefirs rom moaqvs
nelsacxeblebis fSvena da nisli.
mSveniereba Tu sufevs qveynad,
es satrfos saxis eSxia mxolod.

616
is aris moTqmis Cvenis sagani
da dardis Cvenis Tavi da bolo...

sulis walkoti

sxvas vis SevCivlo gulis tkivili,


rodesac gulis ziari Sen xar;
qveyanam zurgi rom Semaqcios,
Cems gasaWirSi Sen mainc Sexval.
aravis vuxmob, mixseni-meTqi,
dawunebuli myavs Semwed yvela,
radganac Sen xar ocneba Cemi
da Cemi oden Sen ZalgiZs Svela.
gza Senken vervin ver gamikvala,
SeZrwunebuli mainc ara var,
radgan Sen TviTon am udabnoSi
miuZRvi, vici, am Cems qaravans.
mwvane walkotebs ar vetanebi
da ainunSic ar vagdeb baRebs,
radgan Sena xar walkoti Cemi
da baRis karebs Cem win Sen aReb.
ar veZeb sxvagan malamos, Tumca
tkivili mtanjavs gulis mzaravi,
mkurnali Cemi am qveyanaze
Sen, xar mxolod da sxva aravin!
gaxelebuli mijnuri var da
guls cecxli miwvavs, rogorc wesia,
magram, radganac Sen myavxar Semwed,
me arasodes ar mikvnesia...

617
aTaS ispaaneli
(g. 1961 w.)

wamali misi

vinc siyvaruliT aris sneuli,


mas ver uSvelis verafriT qristec.
Seni tuCebis butkoa mxolod
wamali misi isev da isev.
damisxiT Rvino, Tuki satrfosTan
vzivar da guls miT siamiT vivseb,
me arc huria mWirdeba Tqveni,
arc salsabili!* _ rom giTxraT mqised!*

vazis asuli

dacale sisxliT savse is Tasi,


siraCxanaSi mwde rom migitans.
is RvTaebrivi sasmeli aris
mibarebuli Cvens mogvs, mikitans.
vazis asuli* mariamia,
Semodgomaze rom Semosula
da igi, Cven rom Cvens enaze vTqvaT,
axla qristeze aris orsulad.

Sen Tu aseTi iyavi

Sen Tu aseTi iyavi guliT,


giTxra, verafriT warmomedgina.
aki feria rkinas ufrTxiso! _
mikvirs, dRes rogor Seewyve rkinas!
ieso, dRemde vinc sxvas kurnavda,
dRes TvalTa SenTa xiblma da jadom
TviTon Caagdo loginad. Turme
wevs da sakuTar satkivars dardobs.
sanamdis duqnis kars gaaRebdi,
xalxis zRva dadga iq, gnaxon vinZlo.

618
maTi yayaniT yurwaRebuli
meoTxe caze mze yurebs icobs.

vgiJdebi leqsze

vgiJdebi leqsze. leqsebi iyo,


mTeli cxovreba rom mwves da mdages.
sjobs leqss raime? miT ufro, Tu mas
Sens yuris ZirSi galoben ager!
iesos rjulze var gadasuli
(Cems saqcielze pasuxs ar vageb),
radgan iesos sulTqma amoaqvT
piriT TafliviT tkbil mag Sen bageT.

619
golGCin maani
(d. 1916 w.)

viwvi

gamokeTebis ar miCans piri


trfobisgan sneuls da viTvli wamebs.
ki vTxovdi Svelas macxovars, magram
ara mgonia, miSvelos rame.
xmas ar gamoscems godeba Cemi,
arc gminva, gvriniT gulis mzaravi.
viwvi, kvamli mdis, magram es kvamlic
ar daunaxavs qveynad aravis.
marto me ar var am satanjvelSi,
sxvebic drtvinaven, vxedav da vici.
mTeli qveyana iwvis ucecxlod.
magram ra mere! iyav da iwvi!

RvTis Ze mesia

solomon brZenis* saflavTan roca


videqi kdemiT da mokrZalebiT,
Tvalwin damidga sasaxle misi,
misi dideba da brwyinvaleba.
qristianebis wminda savane
rom vnaxe, iqac, rogorc wesia,
Tayvani veci miwas, romelic
momagonebda RvTis Zes, mesias.
vnaxe adgili, sadac iesos,
rwmenis gulisTvis nagvems da nacems,
jvari ahkides zurgze, mere ki
im jvarze acves da Zmari asves.

620
komentarebi

621
622
1. musulmanuri apokrifebis mixedviT, qriste iyo Seudarebeli musikosic.
2. Cveni welTaRricxviT 953 wlis 16 marti.
3. e.i. Senze dardiT Rames TeTrad ar gavaTenebdio.
4. Sua saukuneebis astorologiis mixedviT, es Svidi planeta mdebareobs 12
TanavarskvlavedSi. adamianis bedi imis mixedviT wydeba, Tu caze rogor ganlagdebian
isini.
5. igulisxmeba sulTani mahmud Razneli (993-1030), romelic zeobda maSin,
roca firdousim Sah-name daasrula.
6. studentobis dros maincdamainc genialur Sah-names mivaxti saTargmnelad.
zurabis epizodis Cemi naxelavi momwonda da igi Cems Tanakurselsa da megobars,
TinaTin leoniZes wavukiTxe. niWiT, silamaziTa da taqtiT gamorCeuli Tina, vatyobdi,
aRtacebaSi ar mosula, magram Txovnaze, damxmareboda mweralTa kavSiris sajaro
sxdomaze Cemi opusis gatanaSi (sofleli viyavi da Tavis gamoCenis survili mWamda),
keTili megobari damexmara, _ mamamiss, giorgi leoniZes moawyobina es saRamo.
wavikiTxe. megona, Semaqebdnen, magram tyavi gamaZvres da samarTlianadac momeqcnen.
nawyeni davrCi da mindoda, xelnaweri damexia, magram Tinam ar damaneba, furclebi
xelidan amarTva da Seinaxa. karga xnis Semdeg, roca Cemi Targmanebis pirvel wigns,
tajikur poezias, vamzadebdi gamosacemad, Tinas is teqsti gamovarTvi. rac SemeZlo,
gavaswore da davbeWde. dabeWdviT ki davbeWde, magram arc axali redaqcia momwonda. mas
aqeT sul vCalxav da vCalxav zurabis epizods axali da axali gamocemebisTvis, magram
mainc ar momwons da ara. merCia, mere da mere, TargmanSi rom ufro gaviwafe, xelaxla
meTargmna. erTxel Targmnilis safuZvliani gaCalxva Sekerili tansacmlis gadakeTebas
hgavs, kargi mainc ar gamova. da damrCa ase zurabis es epizodi. dResac ar momwons igi,
magram krebulSi mainc Semaqvs aw gardacvlili Cemi keTili megobris mosagoneblad.
7. ix. Turi.
8. zmaa: sak. saxeli roini sparsulad rvalis tanis mqones niSnavs.
9. mqonda: Se kai kaco? arCil sulakaurma mirCia: Se dalocvilo ajobebso
da asec gadavakeTe.
10. axalgazrdobaSi omar xaiams rom vTargmnidi, Cemma megobarma, SemdgomSi
cnobilma mweralma gigla (giorgi) xuxaSvilma Semomiara. xaiamis erT-erT sparsul
robais daado TiTi da miTxra: aba, aq ras ambobs xaiami, miTargmneo!. rom vuTargmne,
iqve Camojda da is robai ase galeqsa. megobris mosagoneblad momaqvs xaiamis robais
miseuli Targmani.
11. rva saukune ar esmodaT iranistebs xayanis es gamoTqma, radgan maT kargad
icodnen, rom erTimeoris gverdiT riTmad orjer naxmari mui, Tu igi Tmas niSnavs,
tavtologiaa da araTu iseT didostats, rogoric xayani iyo, aramed damwyeb poetsac
ar epatieba. cnobili qarTveli iranisti iuri mari (1893-1935) miuxvda, rom am leqsSi
pirveli mui||moi Tmas niSnavs, xolo meore ki qarTuli modi sityvaa, romelic
ratomRac ar hqondaT SemCneuli, Torem xayanis sxvaganac aqvs qarTulad motanili.
etyoba, im dros ucxoelebs saerTod stumarTmoyvare qarTvelebisgan xSirad esmodaT
sityva modi!. igi dasturdeba Sua saukuneebis Turqul poeziaSic. aSuR yaribi amave
saxelwodebis xalxur poemaSi (XVI-XVII ss.) ambobs: saqarTveloSi viyavi da sul
moi, moi! viZaxeo~. Cans, es iseTive movlena iyo, rogorc dRevandel rusebSi
qarTvelebis metaforad gavrcelebuli kaco, radgan es sityva Cvens metyvelebaSi
xSirad ismis. xayanis es oTxtaepiani leqsi Cveni, qarTvelebis, erTgvari pasportia da
mas dResac gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba. am leqsiT dasturdeba Semdegi faqtebi:
xayani, romelic mxolod aRmosavleT saqarTveloSi iyo namyofi (cxovrobda aq),
623
gveubneba: 1) saqarTvelos sparsulad ewodeba abxaz (ise, rogorc im drois yvela
aRmosavlur wyaroSi). 2) es abxaz metyvelebs qarTul enaze (gurji gui). 3) vinmes
rom gauCndes eWvi: XII saukuneSi gurji enaze rom metyvelebdnen, SeiZleba, is ena
dRevandeli qarTuli ena ar yofiliyoo da amazedac agvixirdnen, xayani maT pasuxobs
qarTul citatiT: moio!.
CemdaTavad davZen: 1186 w. nizami Tavis poemaSi xosrovi da Sirini Civis:
sofel hamdunianSi (romelic mas azerbaijanSi eboZa) Cems yanebs me vTesav da abxazebi
mkian, e.i. mezoblad mosaxle abxazebi, anu qarTvelebi maviwroebeno!. amdenad, im dros
rogorc yvela musulmanuri (maT Soris _ istoriuli) wyaro, nizami qarTvels
abxazobiT moixseniebs, misTvis abxazi mTeli saqarTveloa.
12. Cveni welTaRricxviT XII saukune.
13. abxazTa (qarTvelTa. ix. komentari 11) mSvildi, isari da mSvildosnoba
maxlobel aRmosavleTSi sanimuSo iyo.
14. Targmanis xelnawerSi mqonda vefxvi. nizamis leqsTa Targmanebis krebuls
gamosacemad rom vamzadebdi, misma redaqtorma, Cemma megobarma karlo qilarjianma
mirCia, jiqi ajobebso da iqve gamaxsena ruTavelis uwyalo, viTa jiqia.
15. oTxfexa _ oTxi stiqia: wyali, miwa, cecxli da haeri. eqvsfexa _ sagnis
eqvsi mxare: wina, ukana, zeda, qveda, marjvena da marcxena.
16. poeti gulisxmobs Tavisi poemis esqandar-names (wigni aleqsandres
[makedonelis] Sesaxeb) or wigns: eybal-names (iRblis wigni) da Saraf-names
(didebis wigni).
17. ori kviris Tavze mTvare ivseba. majnunis saxe Sedarebulia savse mTvares. aq
erTgvar pirobiT anomaliasTan gvaqvs saqme, radgan sparsul poeziaSi saerTod vaJis
metaforad mze gamoiyeneba, qalisad _ mTvare.
18. vardi wiTeli Rawvebis metaforaa, ia _ Savi Tmis kululebisa.
19. elvare CiraRi leilis Rawvebia, Savi yvavi _ misi zilfebi. e.i. wiTel
Rawvebze Savi zilfebi hqonda Camoyrili.
20. arabulad leili niSnavs Rames.
21. igulisxmeba aRmosavleTSi gavrcelebuli legenda: ioseb mSvenierze (ix.)
gamijnurebuli zoleixas (ix.) stumarma egviptelma sefeqalebma, romlebic saerTod
maT maspinZels sayvedurobdnen _ ram Segayvara ase is ymawvilio! _ maTTan Semosuli
iosebis danaxvaze ise dakarges Tavi, rom mas Tvali ver moaciles da forToxlis
Tlis nacvlad danebiT (forToxals sagangebo, Zalian mWreli da wvetiani daniT
aclian kans) xelisgulebi daiseres.
22. suliT avadmyofobaze mTvaris moqceva uaryofiTad moqmedebs.
23. majnuni Tavisi godebiT ufro xmaurobda, vidre baRdadis, am didi
aRmosavluri qalaqis, cnobili bazari. poeturi xatia, Torem majnuni, rogorc vnaxeT,
baRdadeli ar iyo.
24. e.i. rZlad moeyvana leili.
25. oboli margaliti (didi, Zvirfasi margaliti. originalSia: gauxvreteli
margaliti, rac qalwulis metaforaa) Cveni javaris (Zvirfasi qvis) gverdiT CavsvaTo.
e.i. leili da majnuni SevauRloTo.
26. dasawyisi fraza arabuli gamoTqmisa: la havla ua la yuvaTTa illa bil-
lahi-l-ali l-azimi (ara ars Zala da ara ars Rone Tvinier uzenaesi da
yovlisSemZle uflisa). musulmanebi am gamoTqmas xmaroben uecari eldisa da
gansacdelis dros.
27. iemenis varskvlavi _ igive sohaili (TagTiri, konopusi), yvelaze kaSkaSa
varskvlavi samxreTis caze. Zveli leqsikografebis ganmartebebiT, iemenurs mas imitom
uwodebdnen, rom mis gamoCenas pirvelni iemenelebi amCneven.
28. ix. komentari 22.
29. igulisxmeba qaabis (ix. momdevno komentari) taZris karebis rgolebi.

624
30. qaaba (arabulad: kubi; kubis formis Senoba) _ islamdeli arabebis erT-
erTi kerpi (salocavi) iyo da dResac aris meqaSi (ix.). arabebSi erTaderTi da
uzenaesi RvTaebis (allahis) kultis Semomtanma muhamedma (ix.) yvela kerpi daamsxvria
garda Savi qvisa, mas Tayvani sca da amiT igi wminda salocavad uqcia Tavis
mimdevrebs (musulmanebs).
31. gauxvreteli margaliti _ ubiwo qalwuli.
32. nizami migvaniSnebs leilisa da majnunis sasiyvarulo ambis pirvel
mTxrobelebze.
33. igulisxmeba mociquli muhamedi (ix.).
34. vardis kokobi gaxia _ vardiviT feradovani (wiTeli) tuCebi RimiliT gaapo.
35. ambri Savia. daRamda.
36. e.i. roca daRamda. qarTveli didgvarovani mamakacebi nizamis warmodgeniT (da
sinamdvileSic) maSin grZel, mxrebamde Camoyril Tmas atarebdnen. rusi ki nizamis Tavis
poemebSi siTeTris (aseve _ siwiTlis) metaforad hyavs gamoyvanili.
37. veSapi Ramis metaforaa, xviTo _ mzis.
38. muSks (ix.) amzadebdnen niamoris (erTgvari qurcikis) Wipis (upis) ZarRvidan.
39. Cinuri sarke mzis metaforaa, zangi _ Ramisa. gaTenda.
40. leilis siyvaruli mas mxolod saocnebod qceoda.
41. metaforad gamoyenebulia bibliuri ambavi: ioseb mSvenieri (ix.) SuriT
aRvsilma Zmebma WaSi Caagdes, radgan iakobs (ix.) igi SvilebSi gamorCeuli hyavda.
42. vardi mzis metaforaa. gaTenda.
43. e.i. mze amodioda. mzis metaforad gamoyenebulia qeifisa da dros tarebis
moyvaruli iranis miTiuri mefis, jamSidis (ix.) jami.
44. rusi TeTria da mzis metaforaa, arabi Savia da Ramis metaforadaa
gamoyenebuli. dRem Rame daamarcxa. gaTenda.
45. igulisxmeba bibliuri ambavi, iakobi (ix.) Tavis dakargul Svils, iosebs rom
mistiroda.
46. ciskris varskvlavi (aspirozi, venera) Zvel aRmosavleTSi musikis RvTaebad
iTvleboda.
47. sagnis marjvena, marcxena, wina, ukana, zeda da qveda mxareebi.
48. TargmanSi SerCeuli gvaqvs xatobrivad Sesabamisi qarTuli asoebi.
originalSi, ra Tqma unda, Sesatyvisi arabuli asoebia gamoyenebuli.
49. e.i. wiTeli loyebi zafranis ferad qcevia.
50. vardiswyali sisxlis cremlebia, vardi _ loya. tiroda, loyaze sisxlis
cremlebs Rvrida da mzesaviT elvare saxe mwuxarebisgan mTvaresaviT gayviTleboda.
51. rogorc komentatorebi gvarwmuneben, Zvelad Rvinis TasSi margalitebs
yridnen, raTa sawamlavi uvnebeleyoT. gakiTxva unda, marTla ase iyo?
52. Zvelebis warmodgeniT, ganZs gveli icavs.
53. Zvelad sarked foladis gaprialebul firfitas xmarobdnen. sarkisTvis Jangis
mokideba gansacdelis, SeWirvebis metaforaa.
54. gaTenda. mze amovida.
55. igulisxmeba bibliuri iosebi (ix. iakobi).
56. musulmanur aRmosavleTSi mamakacebi maT ZiriTad samosels, xalaTs,
ikravdnen mravalkecad daxveuli farTo qsovilebiT, romelic SemTxvevis da saWiroebis
Sesabamisad, qamradac SeeZloT gamoeyenebinaT, Calmadac, xelsaxocadac da pirsaxocadac.
aseTi qamris nakecebSi inaxavdnen sxvadasxva wvrilman sagnebs, maT Soris fuls da
Zvirfas nivTebs.
57. leili aq qalwulebriv kdemas ki ar iCens, aramed mistikuri siyvarulis wess
icavs.
58. igulisxmeba am soflis dasagdebi saSualeba.
59. e.i. kocnis Sedegad kanze lurji laqebi dagaCndes. momdevno striqonis ia ki
Savi Tmis metaforaa.

40. sparsuli poeziis Sedevrebi 625


60. aRmosavleTis xalxTa rwmeniT, feriisa da avsulis Sekvra rkiniT
SeiZleboda.
61. sufiebis mosazrebiT xom es sofeli absolutis emanaciaa.
62. igulisxmeba lomis saxed oTxSi amoRebuli tyavis droSa, romelsac qari
beravs da afrialebs. aseTi droSa hqondaT svanebsac (lemi _ lomi).
63. sufiebs, rogorc saerTod neoplatonikosebs, arc amqveyniuri realuri
samyaros damoukideblad arseboba swamdaT da arc, bunebriva,. _ saiqio cxovreba.
64. gadmocemis mixedviT, bibliuri solomon mefe flobda jadosnur beWeds.
65. islamis religiis damaarsebel muhameds (ix.) adgilobriv warmarT
mowinaaRmdegeebTan uTanasworo brZolis Sedegad 622 wels mouxda mSobliuri qalaqis,
meqis (ix.) datoveba (ix. hijra), magram Semdeg Zlevamosilad dabrunda da brZoliT
daibruna igi.
66. musulmanuri apokrifebis mixedviT, qristem akvanSive aidga ena da
RvTismSebels daudastura, rom igi ubiwod Caesaxa dedas.
67. TuTiyuSs Turme mwvrTneli laparaks ase aswvlis: frinvels sarkis win
dasvams da Tavad sarkis ukan fardas amofarebuli warmosTqvams sityvebs. TuTiyuSs
sarkeSi asaxuli Tavisi xateba sxva, molaparake TuTiyuSi hgonia da iwyebs mis mibaZvas.
68. yuranis mixedviT, roca qriste zecad ahyavdaT, mas tansacmelSi upoves
nemsi, ris gamo igo gzad, cis meoTxe sferoSi (aqaa mzec) datoves da dRemde iq
sufevs.
69. es gamoTqma gansakuTrebul yuradRebas iqcevs imiT, rom masSi ara metaforiT
(rogorc es sufiur poezias axasiaTebs), aramed aSkarad aris miTiTebuli, rom adamiani
uflis emanaciaa da mas mmarTebs uflis arsebaSi ganzaveba (amis Sesaxeb is. Sesavali).
70. Zvelad aRmosavleTSi Tvalebs TuTiiT mkurnalobdnen.
71. igulisxmeba ioane naTlismcemeli.
72. me var RmerTi _ es gamoTqma ekuTvnis did sufis, mansur halajs (ris
gamoc igi 922 wels koconze dawves).
73. originalSia avadmyofi Tvalebi, rac qalis vnebisagan mibnedil Tvalebs
gulisxmobs. es gamoTqma poets sxvaganc aqvs (rac Cven aseve gvaqvs datovebuli),
amjerad ki SevcvaleT misi winamorbedi klasikosebis mier xSirad xmarebuli xatiT.

626
leqsikoni

627
a

abanozi _ sxuaTa enaa, qarTulad ekalmuxa hqvian (saba).


abasianebi _ musulmanTa mociqulis muhamedis (ix.) biZis, abasis, STamomavlebi,
romlebic ganagebdnen arabTa saxalifos 749-1258 wlebSi.
abrami _ bibliuri RvTismosavi, romleic mzad iyo, uflisTvis Seewira sakuTari
Svili isaki.
abru _ saxeli; pativi; avtoriteti.
abxazi _ ix. komentari 10 a).
adarbadagani _ Zveli saxelmwifo dRevandeli samxreTi da Crdilo
azerbaijanis teritoriaze.
aeSagi _ mstovari; jaSuSi.
azati _ Tavisufali.
azra _ Zveli aRmosavluri satrfialo romanis vameyi da azras moemedi gmiri
qali. misi da vameyis tragikul siyvarulze poema Seqmna sparsuli literaturis
klasikosma onsorim (gard. 1040 w.). TavisTavad am poemas safuZvlad udevs
ZvelberZnuli siuJeti.
alani _ dRevandeli e.w. Crdilo oseTi.
alva _ gareSeTa werilTa Sina sunelad aRuweriaT, sakmevelad (saba).
ali _ (602-661). muhamedis (ix.) biZaSvili da siZe (misi qaliSvilis, faTemas,
meuRle), arabTa meoTxe xalifa (656-661). Siitebi mas miiCneven wminda mowamed.
alya _ abreSumis simi.
amama arabTa erTgvari Tavsaburavi.
ambra (ambri) _ surnevlovani nivTiereba.
amiani _ dRevandeli hamadani.
amira _ emiri.
amoli _ qalaqi Crd. iranSi.
amu _ md. amudaria.
andarabi _ qalaqi hinduquSis mxareSi.
anuSirvani _ iranis Sahi xosro anuSirvani (531-578). aRmosavlur legendebSi
igi miCneulia marTlmsajuli xelmwifis etalonad (rac sinamdviles ar Seesabameba).
aravi _ samxreTis cxeli qari.
araoni _ be.
armuri _ Rrubel-nisli Zlieri da qariani (saba).
armaRani _ SoriT mosilisagan miRebuli mis Temis ZRveni (saba).
arJangi _ ix. mani.
arRavani _ wiTeli yvavili. aRmosavlur poeziaSi gamoyenebulia lamazi qalis
wiTeli loyebis metaforad (an Sedarebad).
arjali _ ucxod anCxli (saba).
asali _ cxenis zurgze gadafarebuli qsovili.
asasi _ daraji.
aspirozi _ ciskris varskvlavi.
afxazeTi _ ix. komentari. 10.
aja _ xvewna.
ajami _ ara arabi; ucxotomeli.
ahrimani _ boroti suli zoroastrul religiaSi. xdeboda xolme: erTi xalxis
keTili suli meore xalxSi borot sulad miiCneoda. mag., zogi indo-evropulo modgmis
xalxis warmodgeniT, devi keTili sulia (berZnuli miTologiis zevsi am termins
ukavSirdeba), zogTa (maT Soris qarTvelTa) mixedviT ki _ boroti da a.S. niko maris

629
(1864-1934) mosazrebiT, ahrimani (arimani) zog, maT Soris, qarTul miTosSi mis
antagonistad unda qceuliyo da amiranis saxe unda mieRo. SemTxveviTi movlena ar unda
iyos isic, rom zog versiaSi amirans qriste erCis.

bamiani _ centraluri hinduquSis mTebs Soris mdebare veli.


barbiTi _ erTgvari aRmosavluri simebiani sakravi.
bari _ SevardnisnairTa ojaxis mtacebeli frinveli.
bahmani _ iranis miTiuri mefe.
bahrami _ TqmulebebSi morWmuli (ix.) da legendur pirad qceuli iranis mefe
bahram (varhran V) guri (420-438).
bedasli _ cudi bedis mqone.
bediTi _ cudi; avi.
beiTi _ arabuli, sparsuli da Turquli leqsebis ortaepedi.
belzebeli avi suli.
beJani _ iranis miTiuri gmiri.
binuli _ wyaro.
bolRari _ md. volgis sanapiroze arsebuli istoriuli saxelmwifo.
bosTi _ qalaqi siiTanSi (ix.) md. hilmendis sanapiroze.
brahmani _ erT-erTi induri uzenaesi RvTaebis, brahmas qurumTa kastis
warmomadgeneli.
bre _ mtveri bzenarevi (saba).
buki _ did sayviri.
burji _ varskvlavTa zodiaTa uwodeben (saba).
busuni _ sad ara hgonebdes, mterman mun umziros (saba).
buyubaisi _ mTa arabeTis naxevarkunZulze.

gavazi _ mtacebeli frinveli SevardnisebrTa ojaxisa.


ganxma _gaReba.
gesav _ ix. esavs.
gikurTxebs _ (vulg.) gaginebs.
goleuli _ Taflis nakveTi (saba).
gorabi _ qalaqi iyo hamadanTan axlos.
gurzi _ rqiani xaris saxed gamoWedili rkinis saomari iaraRi.
gufali _ saomari rkinis kverTxi.
gujabi _ naTesavi; mkvidri.

daba _ Zveli komentatorebis ganmartebiT, aRmosavleTSi xaris tyavs bziT


gamotenidnen da spilos aTelvinebdnen, raTa misTvis brZola eswavlebinaT. am iaraRs
erqva daba.
dagulva _ daketva.
daviTi _ bibliuri winaswarmetyveli.
dazma _ dayovneba.
danakiskudi finiki; xurma.

630
daraka _ fari.
darqma _ daxurva.
darwyuli _ dagebuli.
dasTani _ rostomis (ix.) mamis, zaalis, metsaxeli.
dasTuri _ mrCeveli, veziri (Sdr. qarTuli: dasturi dasca).
dahesTani _ kaspiis zRvis aRm. sanapiroze mdebare istoriuli mxare. rogorc
fiqroben, is mijnavda momTabareTa velebs dasaxlebuli punqtebisagan.
demavendi _ mTa da mxare Teiranis CrdiloeTiT.
dehyani _ 1) miwis meurne. 2) feodali.
divani I _ iraneli Sahebis samefo kancelaria.
divani II _ krebuli, romelSiac Tavmoyrilia sufiuri (neoplatonuri)
siyvarulis Temaze dawerili lirikuli monorimi (erTriTmiani) leqsebi, dalagebuli
riTmaTa anbanuri rigiT (jer modis leqsebi, romelTa riTmebi anze bolovdeba, Semdeg
_ leqsebi, romelTa riTmebi banze bolovdeba da a.S.).
dinari _ oqros moneta. sxvadasxva dros sxvadasxva fasi hqonda.
diremi _ vercxlis moneta.
drami _ mcire zomis erTeuli.
drahkani _ oqros fulis erTeuli, iwonida oTx grams.
drku _ mrudi, araswori.

ebrahim adhamis Ze islamur samyaroSi cnobili RvTismetyveli da gandegili


(VIII s.).
emTxvia _ Sexvda.
erayi _ mTliani, istoriuli erayi, romeliSiac Sedioda dRevandeli erayis
saxelmwifo da iranis dasavleTi nawili.
ermi _ otaridi.
esav _ ix. esavs.
esavs _ Tayvans scems; saoebs.
etiki _ gzis mcodne, gzis maCvenebeli winamZRoli.
eji _ sami mili erTi eji ars (sba).
ejibi _ winamdegi mefeTa (saba).

vaezi _ mqadagebeli meCeTSi.


vazis asuli _ Rvino.
vameyi _ ix. azra.
veba _ vaeba.
vesav _ ix. esavs.
visegardi _ qalaqi iyo dRevandeli tajikeTis teritoriaze.
vijmni _ vemijnebi; vSordebi; uarvyof.

zabuli _ zabulisTani (ix.).


zabulisTani _ mxare iranSi qabulsa da siisTans (ix.) Soris.

631
zarduSTi _ zaraTuStra, zoroastruli religiis damaarsebeli. fiqroben, rom
cxovrobda Zv. w. V-VI saukunebs Soris.
zatiki _ dResaswauli.
zelixa (zoleixa) _ ix. iakobi. Q
zemzemi _ Wa meqis (ix.) maxloblad. qaabis (ix.) momlocvelebi mis wyals
ewafebian, rogorc wminda da RvTaebriv wyaros.
zemi (zomi) _ qalaqi iyo Sua aziaSi.
zveri _ xarki, gina baJi (saba).
zinaTi _ samkauli.
zonari _ musulmanur aRmosavleTSi aramahmadianebi, maT Soris _ qristianebi,
atarebdnen (an aiZulebdnen, etarebinaT) TvalSi sacemi feris mqone zonars, raTa isini
Soridanve gaerCiaT musulmanebisagan.
zruni _ godeba.

Taleyani qalaqi xorosanSi.


TafluWi _ damaTrobeli sasmeli.
Taji _ gvirgvini.
TahamTani (Zv.sparsuli: Zlieri tanis mqone) _ rostomis (ix.) erT-erTi
epiTeti.
Teimurazi _ iranis miTiuri mefe (ix. saTanado Tavi firdousis poemaSi).
TeTri qori _ saukeTeso monadire frinveli gawvrTnil frTosanTa Soris.
Teriayi _ igive Triaqi (ix.).
Tofi _ brtylad daxveuli farTali.
Torqi _ saomari Tavsarqmeli.
Triaqi _ narkotikuli nivTiereba, romelsac xmarobdnen tkivilis
gamayiCebladac.
Turani _ TurqesTani, Sua aziis Turqulenovani samyaro (miTebis mixedviT _
saxelmwifo).
Turi _ iranis miTiuri mefis fridonis vaJi, romelmac Tavis ZmasTan, selimTan
erTad mokla mesame Zma, iraji. Turma daudo safuZveli Turans (ix.), mis sauflo
saxelmwifos, irajma ki _ irans. aqedan daiwyo iranisa da Turanis urTierTmtroba.
TuRra _ samefo kancelariis mdivnebis mier Sesrulebuli erTgvari monograma,
romelSic Cawerili iyo sulTanTa da SahTa Sesabamisi legendis teqsti. TuRra win
uZRoda samefo brZanebas.

iabo _ dakodili cxeni, lafSa.


iadgari _ sxvaTa enaa, qarTulad saxsenebeli hqvia (saba).
iazdani _ zoroastruli RvTaeba, igive izadi.
iakobi _ bibliis mixedviT, iakobs (ix.) SvilebSi gamorCeuli hyavda ioseb
mSvenieri. amis gamo Zmebi aRivsnen iosebisadmi SuriT da igi amomSral WaSi Caagdes.
swored am dros iq egvipteSi mimavalma qaravanma Camoiara da Zmebma iosebi oc
vercxlad vaWrebs mihyides, iosebis perangi ki Tiknis sisxlSi amosvares da mamas
miutanes _ Cveni Zma nadirma daglijao. erT-erTi legendis mixedviT (am Temaze uamravi
poema daiwera), iosebis saqme Semdeg ase warimarTa: moqaravneebma iosebi egvipteSi
Caiyvanes da iq faraonis kariskac potifars (musulmanuri TqmulebiT _ azizs)

632
mihyides. azizma iosebi Tavis mouravad daniSna. mSvenierebiT gamorCeuli ymawvili mis
qalbatons, zelixas (zoleixas) Seuyvarda, magram Tavisi keTilismyofeli patronis
erTguli axalgazrda saavxorcod ver daiyolia. maSin aRtyinebulma qalma ZaliT scada
misi xelT gdeba da saamisod kabis kalTaSi swvda. iosebi ar damorCilda, qals Tavisi
samosis naxevi Seatova da xelidan dausxlta. qalma ra dainaxa, rom Canafiqri ver
ganaxorciela, saxeli rom ar gatexoda, kivili morTo: iosebs Cemi gaupatiureba
undodao! azizma umaduri iosebi dilegSi Caagdo. aq iosebs SemTxveva mieca, adre
gamovlenili Tviseba, sizmrebis axsna gamoemJRavnebina. amis gamo igi faraonma cixidan
gaaTavisufla da mTeli egviptis gamgeblad daniSna... iosebis dakargviT damwuxrebulma
iakobma imdeni cremli Rvara, rom dabrmavda. mas iosebis saswaulmoqmedi perangi
amousves Tvalze da moarCines.
iari _ megobari; sayvareli.
ibn _ Ze; Svili.
izadi _ ix. iazdani.
injili _ saxareba.
iosebi _ ix. iakobi.
isa _ qriste.
isaki _ ix. abrami.
icia _ Zv. qarTuli kiTxviTi forma: ici?

kanjari _ veluri viri (saba).


kaparWi _ isrebis bude.
keSani _ kaeSani, sevda.
kveTi _ igive dvrita, sayveled rZis Sesadedebeli masala, romelsac iReben
Cvili mcoxnavi saqonlis kuWidan.
kicvi _ igulisxmeba saxedari, romliTac macxovari Sevida ierusalimSi.
koWobi _ mcire qoTani (saba).

leili _ legenadaruli arabi qaliSvili, romelsac uyvarda yaisi (majnuni).


maTi wregadasuli, uiRblo da tragikuli siyvarulis ambavi mravalma iranelma
(upirvelesad _ nizami ganjelma) da musulmanuri samyaros bevrma poetma iqcia
saleqsav Temad (ix. am krebulSi nizamis leili da majnuni).
libo _ Senobis saZirkveli.

mavlana _ Cveni batoni (arab.). ase mimarTavdnen da moixseniebdnen swavlulT


musulmanur samyaroSi.
mazdaqi _ (V-VI s.s.) iranSi qonebrivi TanasworobisTvis mebrZoli, RaribTa
moZraobis sulisCamdgmeli da meTauri. mas mxari auba mefe yobadma (gard. 513 w.)
makedoneli _ aleqsandre makodenili (356-323).
mani _ (212-278). maniqeuri moZRvrebis damaarsebeli. fiqroben, rom radgan
maniqevelTa taZrebi da wignebi (arJangi) mdidrulad iyo moxatuli, musulmanur
samyaroSi es mxatvroba TviTon manisTvis unda hqondeT miwerili.

633
mansuri mansur halaji (gard. 922 w.), sufi filosofosi da poeti, romelic
imis gamo, rom sajarod gaiZaxoda: me var RmerTio (riTac RvTaebis erTarsobas
amtkicebda), xalifam sikvdiliT daasjevina.
marva _ mTa arabeTis naxevarkunZulze meqis (ix.) maxloblad.
maqci _ eSmaki.
marTali _ 1) Cv. mniSvn. 2) tanad swori, gamarTuli.
maRribi _ dasavleTi.
maZaxura _ avi suli.
mahi _ Zveli midia.
mdRevari _ sayovelTao sazrdo (saba).
medresi _ umaRlesi sasuliero saswavlebeli musulmanur samyaroSi.
meTune _ Tixis WurWlis mkeTebeli.
meoTxe sfero _ ix. komentari 64.
merexi _ delgma (megr.).
meqa _ musulmanTa wminda qalaqi saudis arabeTSi. muhamedis (ix.) mSobliuri
adgili. meqaSia qaabis (ix.) taZari, romelSic inaxeba musulmanTaTvis yvelaze sanukvari
salocavi _ Savi qva.
mehrabi _ niSi meCeTSi, romelic meqisken (ix.) mimarTulebas uCvenebs.
mimbari _ kibeebiani kaTedra meCeTSi.
mimi _ aso mani arabul damwerlobaSi. yulfsa hgavs.
misreTi _ egvipte.
miWvritina sarke.
makelobeli _ koWli.
moaba _ qejao (ix.).
mobedi _ mazdeanTa sasuliero piri, maTi Temis qurumi.
moTne _ momwonebeli.
morWma _ gasaqonlianoba (saba). aqedan: morWmuli.
morWmuli _ ix. morWma.
mosali _ baRi SirazSi. igi iseTive saxe gaxda sparsul poeziaSi, rogorc
orTaWalis baRi Tbilisel aSuRTa leqsebSi.
mose _ bibl. igi, erTi ubralo mwyemsi, ufalma ebraelTa egviptis tyveobidan
gamomxsnel beladad aqcia. es ase moxda: erTxel mosem fara Sors, qorebis mTebamde,
waasxa. aq mas angelozi gamoecxada mayvlis buCqs modebuli cecxlis alis saxiT,
Semdeg ki Tavad ufali gamoesaubra da israeli eris egviptidan gamoyvana daavala.
xolo niSnad imisa, rom es mas uflis nebiT unda Caedina, misca saswaulmoqmedis
Tvisebebi: mwyemsis kombali, romelic moses xelT eWira, roca mis patrons moundeboda,
gvelad gadaiqceoda. am kverTxs ufalma didi Zalac mianiWa, _ moses SeeZlo misi
saSualebiT mowinaaRmdegis damarcxeba, kldidan wylis gamoyvana, zRvis gapoba da a.S.
Tu moundeboda, mose xels ubeSi Caiyofda da xeli carciviT TeTri gauxdeboda, xolo
Tu moisurvebda, rom xels Tavisi bunebrivi feri dabruneboda, amas misi isev ubeSi
CayofiT SesZlebda. RmerTma moses kidev erTi saswaulis moxdenis Tviseba mianiWa: mas
SeeZlo, nilosidan peSviT gadmoesxa wyali da igi umalve sisxlad iqceoda. mose
enablu iyo da im mizniT, raTa misi saubari israel xalxTan efeqturi yofiliyo,
ufalma mas, mosesve TxovniT, metyveleba gaumarTa.
moqene _ qenebis (ix.) mqneli.
mociquli _ islamis religiis damaarsebeli muhamedi (ix.), alahis mociquli.
mtili _ baRi; bostani.
mueZini _ meCeTis msaxuri, rimelic dReSi xuTjer adis minareTze da iqidan
locvad uxmobs mrevls.

634
muliani _ mdinare buxaris sanaxebSi.
muri _ erTgvari surnelovani saritualo siTxe.
mutribi _ Cangze damkvreli da masze damRerebuli.
muqafa _ samagiero.
muRani _ mtkvar-araqsis dablobi azerbaijanSi.
muSTari _ iupiteri.
muSki _ Savi ferisa da mZafri sasiamovno surnelebis mqone nivTiereba,
romelsac Rebuloben mamali muSkis (Svelisnairi cxovelis) upis jirkvlidan. muSkiT
iglisavdnen Tmas, riTac igi Savic xdeboda da surnelovanic.
muhTasibi _ islamis wes-CveulebaTa damcveli moxele (gansakuTrebiT _
bazrebSi).

navruzi _ (spars. axali dRe) _ axali weli iranuli mzis kalendris


mixedviT. uwevs 21 marts.
nai _ salamuri; lerwmisgan damzadebuli Casaberi instrumenti (fleita).
namazi _ musulmanTa locva, romelsac isini dReSi xuTjer asruleben: diliT,
SuadRisas, mzis Casvlis win, mzis Casvlis Semdeg da Zilis win.
nandauri _ sasurveli adamiani.
nasibi _ xvedri; bedi.
naWa _ adgili eraySi.
najafi _ Suacecxlze qvabis Camosakidebeli Taviseburi jaWvi, _ sakideli.
nivi _ vaJkaci, guladi.
nimruzi _ siistanis (ix.) Zveli saxelwodeba.
ninveli _ ymawvili.
niSati _ Sveba, lxini.
niWi _ aq: qoneba.
noe _ bibl.
nukva _ xvewna.
nuSrevani ix. anuSirvani.

ordibehSTi _ iranuli mzis kalendris meore Tve (21 aprili_ 21 maisi).


oteba _ gaqceva; gadaxvewa.
oya _ wonis erTeuli iyo Zvelad, udrida daaxloebiT 1200 grams.
oceba gaoceba.

pilotani _ spilostania, rostomis (ix.) erT-erTi epiTeti.

ragvi _ maxe.
ramazani _ musulmanuri mTvaris kalendris mecxre Tve. am TveSi musulmanebi
marxuloben, mzis amosvlidan mzis Casvlamde saWmels ar Wamen.
rajabi _ musulmanuri mTvaris kalendris meSvide Tve.

635
rei _ qalaqi Teiranis maxloblad.
rema _ cxenebis jogi.
rindi _ guladi pirovneba, romelic garegnulad TavzexelaRebuli da
dardimandi kacis STabeSdilebas tovebda, guliT ki ufals iyo mindobili (Sdr.
garindeba). v. gabaSvilma cxadhyo, rom raindi am termins ukavSirdeba.
rioSi _ yalbi.
rogo _ qvevris Tavsaxuravi mrgvali da sqeli ficari.
rostomi _ iranis miTiuri, uZleveli gmiri, Sah-names mTavari personaJi.
rumi 1) bizantia. 2) seljuyTa sasulTno dRevandeli TurqeTis teritoriaze.
ruqnabadi _ wyaro (arxi) SirazSi.

salbuni malamo.
salsabili _ samoTxis wyaro (musulmanTa warmoadgeniT).
samangani _ Zveli drois qalaqi amudariis saTavis sanaxebSi.
samsWvali _ lursmani.
saravi _ qalaqi mazandaranSi. awindeli sari.
sarafarda _ didi (sasmefo) karavi.
saroni _ savleli.
safi _ mTa arabeTis naxevarkunZulze.
sayure _ igulisxmeba rgoli, romelic monas yurze ekeTa da romelzedac misi
patronis saxeli an niSani iyo amotvifruli.
saWurWle _ qoneba.
saxelo _ misiT gasagebeli (saba), Tanamdeboba.
saxelovani _ saxelis mqone. Sah-nameSi es sityva terminad gamoiyureba da
meomarTa erT-erT ierarqiul saxeobaze unda metyvelebdes. iq aseTi wodebebi ikiTxeba:
meomari, gmiri, falavani (falavani Semdeg erTgvar feodalur klasad Camoyalibebuli
Cans), saxelovani.
saxivi _ borkili.
saxmili _ `ese ars cecxlTa sagzebeli kacTa dasawvavad, gina abanos sagzebeli
da misTana~ (saba).
saji _ magari merqnis mqone, maRali da wiwvovani xe (soWi?).
seidi _ muhamedis (ix.) Camomavali (dRes maT Savi CalmebiT gamoarCevT). aq:
tomis meTauri.
selmi _ ix. Turi.
seljuyis Zeni _ aq: anatoliis seljuyTa saxelmwifos (1077-1307) sulTnebi.
sefahbodi _ jaris ufrosi, sardali.
sefe _ samefo.
sefuri _ ese ars mravaljer qniTa saqme gaiadvilos, raic enebos saqnelad,
gina swavla (saba).
siaguSi _ xalxis warmoadgeniT, turis msgavsi cxoveli, romelic loms
dasdevs Tan da mas sakbilos uZiebs. samagierod misi nandirevis narCenebiT ikvebeba.
siavaxSi _ ix. siauSi.
siavaxSgardi _ qalaqi, romlis aSeneba siauSs (ix.) miewereba.
siauSi _ iranis miTiuri ufliswuli, mefe qaosis Ze, romelic Seuyvarda misi
mamis sxva meuRles, sudabes da, raki siauSis wesierebis gamo masTan wadili ver
aisrula, igi mefe qaosTan cudad daabezRa da, rogorc uzneo, gaaZevebina. TuranSi (ix.)

636
Casulma siauSma SeirTo am qveynis mefis, afrasiabis, qaliSvili farangisi, magram aqac
ubedureba ewia _ ciliswamebis Sedegad simamrma moakvlevina.
siauSgardi _ ix. siavaxSgardi.
siisTani _ iranis samxreT-dasavleTi provincia.
sindi _ mxare indoeTSi.
siri _ frinveli.
solomon mefe _ bibl.
soRdi _ istoriuli qalaqi da samefo md. zarafSanisa da yaSyadariis auzebSi,
samaryandis axlos.
soRduri damwerloba _ ix. soRdi.
spaspeti _ mxedarT mTavari (saba).
stavra _ sirmis naqsovi (saba).
sufi _ aq: ordinaluri islamis mimdevari.

tavyi _ mefeTa da didgvarovanTa farRuli.


taifi _ qalaqi arabeTis meqis (ix.) axlos.
tarigi _ `kravi ubiwo~ (saba).
tevri _ tye.
treli _ 1) mliqvneli. 2) laCari.

udi _ xea sunneli (saba).


uzambari _ lomi.
urvaTi _ sacolis gamosayidi.
ustari _ werili.
uSeni _ ix. Seni.
ucebi _ ocodinari (saba).

falavani _ ix. saxelovani.


falauri damwerloba _ arameuli anbanis safuZvelze SemuSavebuli
damwerloba sasanianTa (III-IV ss.) iranSi.
falauri ena _ Sua saukuneebis sparsuli ena.
fardi _ musikaluri toni (Sdr. Sefardeba).
farezi _ dieturi saWmeli.
fariabi _ qalaqi xorosanSi.
farri _ Saravandi, romelic Zveli warmodgeniT, gaaCndaT iranis mefeebs.
farsaxi _ manZilis sazomi, daaxl.6-7 km (Sdr. eji).
firi (spar. moxuci)_ moZRvari; seqtis winamdgomi.
frTa _ aq: unagiris frTa.
fridoni _ iranis miTiuri mefe; irajis, Turisa da selimis mama (ix. Turi).
funduki moqaravneTa sadgomi saxli.

637
q
qaaba _ ix. meqa.
qavsari _ samoTxis wyaro musulmanTa warmodgeniT.
qai _ tituli, romelic iranis miTiuri mefeebis saxelebs (qaiyobadi, qaiqaosi da
a.S.) ukavSirdeba. Tavad es sityva niSnavda mefes.
qaianuri droSa _ iranelTa samefo droSa, romelic miTiuri qais (ix.)
dinastias unda ukavSirdebodes. zogi mecnieris azriT, is mWedeli qavasTvis (ix. am
wignSi mWedeli qavas ajanyeba) miwerili miTiuri droSa unda iyos. asea Tu ise,
faqti isaa, rom aseTi saxelwodebis droSa marTlac hqondaT iranelebs da igi 637 w.
arabebma igdes xelT yadisiasTan momxdari brZolis dros. masze asxmuli uamravi Tval-
margaliti daitaces, Tavad droSa ki dawves.
qaiyobadi _ iranis miTiuri morWmuli (ix.) mefe.
qangi _ samefo Sua aziis Crdilo nawilSi III-IV ss.
qedmRali _ aq: siamayiT Tavaweuli; ZaliT gamorCeuli.
qeneba _ xvewna, mudara.
qejao _ aqlemebze, spiloze an jorze aqeT-iqiT xurjiniT gadakidebuli
erTgvari Casajdomi, romeliSiac mgzavrobis dros qalebsa da bavSvebs svamen; moaba
(ix.)
qiamani _ ?olahi _ mefeTa da didebulTa gvirgvini.
qosi _ spilenZWuri, SuaSi gaWrili sferos formis didi doli, romelzedac
tyavi iyo gadakruli. qoss scemdnen brZolis win.
qohesTani _ mTiani mxare eraySi (ix.).

R
Razeli _ sparsuli lirikuli monorimi, igive yazili (ix. divani).
RorCi||RorjesTani _ radgan es adgili Sah-nameSi alanis (ix.) mezoblad
ixsenieba, foqroben, rom igi igive gorji (saqarTvelo) unda iyos.
Rriankali _ morieli.
Ruli _ udabnos avi suli iranuli zraprebis mixedviT.

y
yazali _ ix. Razeli.
yanTari _ xelis saswori.
yaribi _ ucxoeli.
yaruni _ legendaTa Zunwi mdidari, romelic misi siZunwis gamo dasaja RmerTma,
_ qonebianad miwaSi STanTqa.
yaryumi _ kvernis msgavsi cxoveli. zafxulobiT murawiTeli bewvi aqvs,
zamTrobiT _ TeTri. TeTri bewvia qrcvinsaviT (saba).
yasida _ vinmes (umetesad, mefeTa an didi Tanamdebobis mqone pirTa) an raimes
saqebi (umetesad gadaWarbebuli) monorimi (Sdr. qarTuli: yasidad ambobs, ei.
simarTles ar ambobs, aWarbebs).
yafi _ miTiuri mTa iranSi (Sdr. kavkasia).
yvirostviri _ momcro sayviri (saba).
yibla _ mimarTuleba meqisken (ix.), saiTac piri unda hqondes miqceuli
musulmans namazis (ix.) dros. adre ierusalimSi hqondaT yibla.
yismaTi _ nawili, wili; xvedri, romelic yovel adamians aqvs gansazRvruli.
yobadi _ ix. mazdaqi.

638
S

Sabani _ musulmanuri mTvaris kalendris merve Tve.


Savali _ musulmanuri mTvaris kalendris meaTe Tve.
Sambi _ maRali da sxvili balaxi (saba).
SarvanSa _ qarTuli istoriuli wyaroebis mixedviT, Sarvanis (azerbaijanSia)
Sahi. aq igulisxleba axseTan I (1149-1203), giorgi III-is (1156-1184) disSvili.
SarvanSahebi emoyvrebodnen saqarTvelos mefebs da iyvnen maTi vasalebi, loialurad
ekidebodnen qristianobas.
Sedadi _ gaTavxedebul tirani aRmosavluri miTologiis mixedviT. moisurva
amqveynad meore edemis gaSeneba, ris gamo RmerTma dasaja.
Seni _ naSeni; ganaSenianebuli adgili.
Seixi _ musulmanuri Temis an seqtis warmomadgeneli.
Svidi yalami _ qalis mosakazmi Svidi nivTi musulmanur aRmosavleTSi: ina,
basma, fer-umarili, TeTri wyali, surma, muSk-ambri da oqros furceli.
Siruie _ iranis mefis, xosrov farvizis (590-628) Svili.
Sihna _ aq: tomis beladi.
Sungani _ mTiani mxare mdinare fanjis saTavesTan.

C
CaCi _ q. taSkenti.
Cini _ CineTi.

Znoba _ sakravze dakvra; galoba.

Wiuxi _ SiSveli, wvetebiani adgili.


Wiqa aq: SuSa.
Woni _ qudis mkeravi.
WurWeli _ aq: kubo.

w
walav _ ix. walva.
walva _ raimes odnav moxarSva.
wereba, momwereba _ buzis mogerieba.
wigni _ aq: werili.
wiri _ miraJi.

xadili _ moxmoba; daZaxeba.


xaTlani _ olqi amudariis SuawelSi.
xaTuni _ didgvarovani qalbatoni.
xataeTi _ CineTi.

639
xatibi _ profesiiT xotbis warmomTqmeli; moqadage.
xafTani _ saomari javSani.
xayani _ mefeTa tituli CineTSi, monRoleTsa da Turqul samyaroSi.
xaSuri mlaSe wylis marili, gina rac wylisa tborisagan marilis msgavsi
ram gamova (saba).
xeli _ giJi.
xvastagi _ msxvilfexa saqoneli (saba).
xvaSiadi _ saidumlo.
xizri _ bibliuri elias prototipi islamur miTosSi, romelmac miagno
ukvdavebis wyaros. exmareba udabnoSi CarCenil mwyurvalT.
xosrovi, xosro I _ mefe.
xosrovi II _ iranis miTiuri mefe qaixosrovi.
xosrovi III _ iranis mefe xosrov farvizi (590-628).
xuzisTani _ iranis samxreT-dasvleTi provincia.

jama aqlemi _ Cqarmavali aqlemi.


jamSidi _ iranis miTiuri mefe.
jeihuni _ md. amudaria.
jeoni _ jeihuni (ix.).
jibraili _ gabriel mTavarangelozi.

hamiani _ q. hamadani (iranSi).


haji _ musulmani, romelic meqas (ix.) moilocavs, Rebulobs aseT
araoficialur, magram sapatio tituls.
hgama _ enaRvleba.
hgies _ arsebobs.
hejazi _ saudis arabeTis dasavleTi provincia. hejazSia musulmanTa wminda
qalaqebi: meqa (ix.) da medina (iasribi. am qalaqSia dasaflavebuli muhamedi (ix.).
hindi _ indoeli. xomeinis literaturuli fsevdonimi. igi warmoSobiT
indoeTidan (qaSmiridan) iyo.
hijra _ arab. [samSoblos] datoveba _ emigracia. 622 wlis 16 ivliss muhamedi
(ix.) iZulebuli gaxda, daetovebina mSobliuri qalaqi meqa (ix.) da, amdenad,
Seesrulebina hijra. aqedan aris aTvlili musulmanuri welTaRricxva. hijra oria:
mTvaris hijra _ mTvaris moqcevidan mis meore moqcevamde, e.i. 28 dRis kvalobaze
niSandebuli TveebiT naangariSebi (Sdr. megruli TuTa da rusuli , rac mTvaresac
niSnavs da Tvesac) da mzis hijra _ aseve, meqsi datovebidan aTvlili, oRond TveTa
dReebis axali, evropuli angariSiT niSandebuli. dRes iranSi oficialurad es
ukanasknelia miRebuli. axla, amas rom vwer da CvenSi 2007 wlis 24 dekemberi dgas,
iranSi 1386 wlis meaTe Tvis, deis, 3 ricxvia.

640

Anda mungkin juga menyukai