ATTL LHAN BLM, SANAT VE KLTR VAKFI

Baar yalnz yetenek deil, disiplin, zveri, bamsz ve

dnsz bir kiilik, iten bir yurt ve insan sevgisi gerektirir.
Ancak o zaman, gerek ve hak edilmi bir baar olur. Attil
lhan tm yaam ve eserleri ile bu baarya iyi bir rnektir.
Attil lhann bu deerlerinin ve bunlar temsil eden
eserlerinin gelecek kuaklara aktarlabilmesi iin, onun ismiyle
anlacak bir vakf kurulmutur.
Bu vakf, bilim, sanat ve kltr alannda lkemiz gen
kuaklarnn almalarna destek salayacak; bu deerler
nda bir dnce ve bilgi retim, bir yardm merkezi
olmay ama edinmitir.
Attil lhan gen yalarnda, henz bir lise rencisi
iken, kendisi iin kiisel bir hedef belirlemi ve son gnne
kadar ideallerine ulamak iin zverili ve disiplinli bir yaam
srdrmtr. Geride brakt eserlerin, kendisi gibi yaam
idealleri dorultusunda yryen genlere destek olmas, lhan
Ailesi yeleri iin en byk mutluluk olacaktr.

Cengiz lhan ve olpan (lhan) Alk

Attil lhan Bilim Sanat Kltr Vakf

Adres : Sraselviler Cad. No: 25 K: 3
34437 Taksim-stanbul
Tel/Faks: (0212) 243 95 25 (3 Hat)
E-posta : bilgi@aibskv.org
Web : www.tilahan.net
 TRK EDEBYATI

ATTL LHAN
DUVAR

T R K Y E B A N K A SI K L T R Y A Y IN L A R I, 2 0 0

Sertifika No: 29619

Genel Yayn: 657

E D T R

RKEN KIZILER

G R SEL Y N ETM EN

BROL BAYRAM

G R A F K T A S A R IM U Y G U L A M A

TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARI

B U K T A B IN I . B A S IM I (K E N D B A S IM I, 1 9 4 8 )

2 . B A S IM I D O ST Y A Y IN E V ( 1 9 5 9 , E K M )

T R K Y E B A N K A SI K L T R Y A Y IN L A R IN D A

X IV . B A S IM U B A T L O 0 6 , S T A N B U L

X X I. B A S IM O C A K 2 0 1 5 , S T A N B U L

ISBN 978-975-458-420-2

B A SK I

KTAP MATBAACILIK SAN. TC. LTD. T.

D A V U T P A A C A D D E S N O : I 2 3 K A T : I

T O P K A P I S T A N B U L

(0212) 482 99 10
Sertifika No: 16053

TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARI

S T K L A L C A D D E S , M E E L K SO K A K N O : 2 / 4 B E Y O L U 3 4 4 3 3 S T A N B U L

Tel. (0212) 252 39 91

Fax. (0212) 252 39 95
www.iskultur.com.tr
 iir

duvar
Attil lhan

T R K Y E
I BANKASI

Kltr Yaynlar
 indekiler

balangta daima airler vard 7

gvurdalarndan rivayet 15
1. deme............................................................ 17
2. cebbar olu mehemmed.................................. 19
3. srtma ......................................................... 24
4. mmha ........................................................ 27
5. gmenler........................................................ 31
6. deli Sleyman .................................................. 35
7. kke ............................................................... 39

hrriyet yryor 45
m ektup................................................................. 47
a t....................................................................... 50
dnyakri............................................................ 52
h e y ....................................................................... 54
lilian................................................................... 56
merhaba gkyz................................................ 59
trkiye................................................................. 62
deryalar................................................................ 64

karanlkta kaynak yapan adam 69

mmkn m ........................................................ 71
benim iin ............................................................ 72
hibir zam an........................................................ 73
i ba................................................................... 74
akamst dnceleri ........................................ 75
geceye kar iir ................................................... 77
umumi strap arks .......................................... 78
941de zmir........................................................ 80
cemid hunla hasbhal....................................... 82
saadet................................................................... 85
 arka sokak........................................................... 87
duvar.................................................................... 88
onlar bizi itham ediyor....................................... 91
karanlkta kaynak yapan adam .......................... 93
takn geldi.......................................................... 95

harb kaldrmnda a k .............................................. 97

1. garipseme ...................................................... 99
2. ar kular...................................................... 100
3. ru b a i.............................................................. 101
4. revolution...................................................... 102
5. ar............................................................... 103
6. hayal kurmak ............................................... 104
7. admla nasl berabersem .............................. 107
8. muhalif rzgr............................................... 108
9. yalnzlk iiri.................................................. 109
10. deien bir ey y o k ....................................... 110
11. beraber yaamak.......................................... 1 11
12. salarn rlm olmal ............................... 113
13. harp kaldrmnda ak .................................. 114
14. istemek.......................................................... 116
15. kalp ars ..................................................... 117
16. sen yoksun.................................................... 119
17. bitsin dedik.................................................... 120

afak vakti dnya 121

sabaha k a d a r....................................................... 123
dt polonya kalesi ........................................... 126
marianne ............................................................. 132
diliyr .................................................................. 141
lili marlen............................................................. 146
kutup yldz rivayet eder ................................... 148
hevamol............................................................... 154

merakls iin notlar 169

balangta daima
airler vard
duvardaki iirler, belki harbi etiyle kemiiyle yaama
m; ama gazete, radyo ve sinema yoluyla bir yandan;
frnda kaybolan ekmek, seferber edilmi ordu, pasif
korunma ve karartmalar yoluyla br yandan; onun
sertliini ve hainliini etinde duymu bir harp delikan
lsnn iirleri, on be yl sonra bu daha ak grlyor,
daha iyi anlalyor: harp her yanmzda idi; sahilleri
mize asker cesetleri vuruyordu, her dalga zerinden,
bombardman ehirlerinin, barut ve yangn kokusunu
alyorduk, btn birinci sayfalar, kaybedilmi lkelerin,
havaya uurulmu kprbalarnn, batrlm kruva
zrlerin adlarn afi harfleriyle veriyorlard, bir byk
delirmekti, bu! ortaklaa, dev lleriyle tutulmu ve
haksz bir delirmek! en kk saduyu, en ufak akl, ilk
harp resmi tebliinden itibaren, elbet insanln haline
doru eilecekti: kaba ve actc bir yok etme tekniini,
etrefil basks altnda bunalan tek insana ve topluma;
hoyrata ezilen mutluluk hayallerine; en nemlisi de,
harp sofras toplandktan sonraki gnlerin karlkl
sevgi ve sayg, devaml bir hrriyet ve eitlik dzenine
gre tutulmasna!
air madem ki kalabalk yayor, mademki her
kestir; zulmn, hakszln ve kr diktann krallk
ettii o karanlk gnlerde, elbette hrriyetin, hakkn
ve demokrasinin arklarn sylemeye savaacaktr,
sylemi ite, sylemeye alm, hi olmazsa, insann
ynlar halinde harcandn grm, bsbtn insana
9
ve insanlk fikrine sarlm; zulmn, ikencenin en vah-
icesini duymu, hrriyete ve mutluluk fikrine sarlm;
btn kayplarn ve lmlerin gnn birinde hi deil
se harpsiz akamlar getireceini, insanolunun kendi
akl ve emeiyle yaratt bilimleri ve teknii, kendi
kendini yok etmek iin deil yceltmek iin kullanabi
leceini, kulana koymu, yalnz bu mu? dnyay sar
m harp arsnn arlna, trkiyeyi kuatan baka
bir kahr niye katmamak? duvar iirleri, tek parti dik
tasnn, en faizan basklara bavurduu yllardan sav
rulup geliyor: skynetimden, askeri mahkeme sank
lndan, sansaryan hamndaki dar hcrelerden geliyor,
bir airler kua, nice eziyet, yokluk ve arpnty gze
alarak, demokrasi mcadelesinde sonraki siyasi ktle
mcadelesine nclk etmeye uramlardr, bunu
epeyce de pahal demilerdir, biz harp ocuklaryz,
bunalmlarn anaforundan geliyoruz, yksek gerilimler
yaadk, dnyann, lkemizin, kendi kendimizin dev-
rimlerini, deiimlerini grdk, bu sanclar ve arpn
tlar sonunda, iirimiz de baz bir yumruk kadar sert
ve hain, baz bir tokat gibi atlayc, baz da yoksul
bir yrek gibi ili ve mahzun oldu, fakat daima u iz
giyi tutmasn bilerek: yurt ve dnya iin bar, btn
insanlar iin hrriyet ve mutluluk! evet, bunlar iki bin
yllk zlemler, evet, bunlar iin yzyllar boyunca ok
air eskidi ve ufaland, belki biz de eskidik ve ufalan
dk. ama bunlar iin, az ey mi?
duvardaki z beraberliinin yan sra, dikkati eken
bir deyi ikiliinin alt izilebilir, bunu da o gnlerin
erevesi iinde dnmeli, garipilerin bat krmas ya
da kenar mahalle az iirine kar, halk ve toplumcu
iir, halk ynlarn sarabilecek geni soluklu bir koak-

o
lama iiri tutturmak istiyordu, bylelikle, yeni trk iiri
yeni koullara yerleirken, hem yzyllardr deie dei
e srdrp getirdii milli sesi korumu olacak, hem
de halk iiri gelenei aydn airlerin ie karmasyla
yeni bir kan kazanp deerlenecekti. bu noktadan bak
tnz m enver gkenin, kmuran bozkrn ve ahmet
arifin baz iirlerini unutamazsnz, duvar iirlerinin de
hemen hemen yars bir kesinden krolu, dadalo-
lu, kul mustafa; bir kesinden dertli, gevheri, zihni; bir
kesinden de yunus emre, pir sultan abdal, bayrami,
kaygusuz ve benzerlerine yaslanan bir gen zerinde
kurulmulardr, bu bizim, garipin tatlsu frengi alafran
galna ve snoba tekerlemeciliine kar; milli, yeni ve
halka ait ve yerleik olan bulabilmek; dakikalk alaya,
anlamsz tekerlemeye doru hzla yozlaan iire, beeri
ve sosyal derinliini verebilmek abamzd. oldu oldu,
olmad olmad! ne var ki bu ara, sorumsuz yaamay
ve zaaflarn yntem edinmeyi bir yaama ekli sanan
gnmz tredilerinin, tadna belki de hibir zaman
varamayacaklar, eidi kendinin, eleri milletin olan
engin bir iir dokundu, duvar, bir bakma artk susmu
olan bir koronun arklarndan baz rnekler aktaryor,
ilk iki blm bu aysbergin suyun dnda grnen
paras saylsa da olur, hatta byle saylrsa belki daha
doru, fakat bir o kadar da hazin olur.
duvar iirlerinin br yars, toplumcu yn kuv
vetli bir estetik bileime katlmak istiyor, buna zc bir
bileim demek daha doru, ilk serbest iir klarndan
bu yana denenmi, tutunmu ve trk iir geleneinin
zincirinde salam bir halka olmu bir bileimdir bu. o
gnlerde a. kadir, .f. toprak, akncolu, cahid rgat
gibi airler, bir yandan garip genine, te yandan da

muhip dranas ve cahid stk tarafndan ilenilen baude-
laireci iire, bu bileimin eitli ve gl tertipleriyle
kar kyorlard, temelli bir msra ve image kkne
oturan bu iir gidii, duvar'daki iirler yazld sra
larda, gnlk ve mrlk yaantmzn problemlerini,
hemen daima hrriyet ve saadet ideallerinin altnda
ele alyor; toplumcu bir gerekiliin yan sra, bir de
gelecek iyi gnlerin iyimser romantismeini yapyordu,
bar, byk deiiklikler, byk hayal ykntlar ile
geldi, yle ki biz sisler bulvarndan balayarak, ayn iir
bileimini, hrriyet ve mutluluk idealleri iin lmlerin
hatras nnde duyulan sululuk kompleksine; bir de
barla birlikte balayan yeni yeni basklarn getirdi
i ktmserlie taklp, baka bir ynde gelitirmeyi
denedik, toplumsal gerekilik tartmalar, daha sonra
ayn ynde beliren yeni imzalar, birinci deyiin tersine,
bu kincisinin canlln ve yaarln aka gster
di. yenilerin bir blm ayn zc ve imagec yoldan
giderek, harpertesi kuann bunalmn vermek iste-
yedursunlar; bir baka blm de yntemi samaya
(absrde) indirgeyerek ikinci yeni tuhaflna bulat.
bu, bir ustura stnde yaamak, hele bir air iin,
kendini dnya ile ve dnya halklar ile her saniye aral
nda bir ve beraber duymak, tarih olmak sonra, halkn
derinliklerinden gelip hrriyetlere, yceliklere kmak,
tek parti diktas ile uramak, ilk kime nasip olmutur?
yeryznde ve trkiyede hrriyet ve saadet kavram
lar kirletilmi, eskitilmi ve atlmken, baz mangal
yrekli airler namk kemalin, tevfik fikretin ve nzm
hikmetin namuslu geleneini, bu lkede merte yrt
meye savamlardr: kalemleri krlmtr, kk belki
ve fakat gnllerince deerli hayalleri armha ekilmi

12
tir. mitleri bozulmutur, olsun! bu memleketin halk
ve tarihi elbet onlar bilecek, adn saygyla anacaktr,
deil mi ki mustafa kemalin o sznn doruluunu
bir kere daha gsterdiler: hani: sanatkr, cemiyette
uzun cehd ve gayretlerden sonra alnnda ilk his
seden insandr dediinin! demokrasinin ve hrriyetin
, ilk airlerin alnna vurdu, btn kusurlarna ve
acemiliklerine ramen, duvarm yeniden baslmasn
bunun iin istedim, insanlarn, hrriyetin, tebliin,
bu ehrin ocuklarnn ve rzgrlarm konuuyorun,
yaadkann ve snfn da baslmasn istediim gibi,
balangta daima airler vard, balangta daima air
ler olacak.

attil ilhan
mart 1959, stanbul

13
gvurdalarndan
rivayet
1. deme

ite evvel baharn aylar yetiti

imdi gmen kularn tebdil mekn adr
bir yol skn eyledi mi dizi dizi turnalar
hasanbeyli yaylalar can bulup yeerdi mi
knalanr elvan elvan yeryz
rencikin yamacnda meclis kurulur
sra sra cezveler kze srlr
talim eder geldi m-ola trksn sar kke

- geldi m-ola u bahenin yazlar

kulamdan gitmez oldu szleri
alev alev yanakl kaman kzlar
deli gnl hayran oldu cemlinize -

batya yklrken gn yalap yalap

gayr dalar sradan dumanldr
garbi yeli pek reyhanldr
ferman kr eylemez erknn
trkler yaklr dalar talar akna
tekmil ormanlar tutumu gibi al olur
korkun korkun bakar yceleri
gvurdalarna bir hal olur
scak temmuz geceleri

17
nasibini alm da bereketinden
bahe kazasndan azimet eylemi
garib k ndim hareketinden
hayaller her seher vakti
o afaka ser ekmi dalar
ok alam ok glm ok dert ekmi dalar

18
2. cebbar olu mehemmed

1946 iir armaan kincisi

kaman civarna bahar gelince

yklr ovadan apdal adrlar
ycesinde pare pare duman tutmu
ddldan yaylasnda mekn kurulur
ho gelmisin evvel bahar
nisan ay iinde donanr dalar
donanr yeilinden alndan
istasyon deresi kabarmtr
hacdan selinden
dalar sra sradr eylim eylim
dalar uzanr bir utan bir uca
dalar birbirinden yce
yamalarnda kire yaklr
bir mr boyunca kahr ekilir
kimse anlamam srrn hikmetini
bu bereket nerden gelir
banzdan duman eksilmesin gvurdalar
siz hikyet eylediniz bana
bahe kazasnn kaman kynden
cebbar olu mehemmedin hikyesini

19
yllarn ycesinden yle bir seyran edelim
bir avu toprama reklenmek iin
yrm selamsz sabahsz
destursuz girmi memleketime
yedi eit frenk askeri
uursuz bir hava km
stne memleketimin
uursuz ve karanlk
ocuklar glmemi artk
sessiz sessiz alam analar
oduna giderken vurulmu
ve yahut harman yerinde
avular buday kokan delikanllar
ve nice gvurda kzlarnn
birer birer rzna geilmi
yalvarm ihtiyarlar allaha
- rivayet yledir kim -
dumanl bir gz akam
u mor dalar efendim
destur demi de yrm
silkinip kalkm ayaa

20
gel haberi teden verelim
km dalara kendiliinden
cebbar olu mehemmed
fransza silah ekmi
hr yaamak uruna
rz uruna namus uruna
ana iin baba ve karde iin
u mbarek topraklar
u mbaret vatan iin
derken efendim
bir gn kamandan te
urun urun haber ulam
urfann antepin kylerine
gz kanl mara beylerine

cebbar olu mehemmed

burcu burcu am kokan bir yaz akam
omuz vermi bir aa gvdesine
usul usul trk sylyor
- hasret kuun kanadnda
deli kular uun gayr
yazmz byle yazlm
bu diyardan gn gayr -

21
kirveleri durdu ve Sleyman
on sekiz adm gerisinde
ahin gibi tnemiler kayalarn stne
avular scak baklar ok gibi
deliyor her dokunduu yeri
biri douya bakyor dieri batya

iptida durdu gryor geleni

yel midir toz mudur anlamyor
lkin byklar terlemeden
eteci olan garip kke
ok gemeden getiriyor haberi
tabur tabur stmze varyor
dman yola kt savranldan

hemen mevzie sokuldu mehemmed

yan banda durdu ve gerisinde Sleyman
eteler yer tutup pusu kurdular
kanl geit boyuna
dman yanarken kaman kyne
bekletmeden yaylm ate ald
mermi kurun yamur gibi sald

22
ilk seferde on be kii vurdular
ve bir hayli dman krdlar
yamalarda koptu kzlca kyamet
cesaretlerine sz yoktu ama
neyleyip nitsinler dman daha oktu
dt birer birer btn yiitler
grltler boazda sustu nihayet

demek diz st dm mehemmed

kirvesi durdunun yan bana
kanlar akar yarasndan
al al olmu evresinden
kpk kpk gzlerini doldurur
bir bana mehemmed yedi dman ldrr
mavzerinin namlusu hl scak
tutulmaz
lmn derdi byk yienim
are bulunmaz

ayn akam dourmu kars dne

mavi gzl bir ocuk sarn
bir avu toprak sarmlar altna
ve kemal koymular adn

23
3. srtma

karacarenden bu taraf
karpuzlar ktr ktr yarlan
drt mevsiminde drt yz trl iei
yaylasnda smbl yamacnda kekii
ebez ebez yeeren
yz yaam bin yaam gvurdalarnn
kuzey kanaddr meydan okunmaz
zaman zaman konuacak sanrsn
gn mavi gecesi kara bir gz gibi bakar
insanlar da misali dalyan boyludur
byklar ttn kokar
kimisi uysaldr kimi deli huyludur
bir yol gnl verdi mi ferman dinlemez
gvurda insan lr bre kahrndan
lr ama inlemez

bir ince duman m sarar cvan bir ince duman m

bakar gremez olursun
topuzdam topuz topuz ycesi
nihan m olur civanm gzmzden nihan m
gn yklp uzannca boylum boylum glgeler
sr dner
burunlar buulanm birka inek birka kz

24
istasyon yolundan dalr damlarna
srtma henz on drt yandadr
okumak yazmak bilmez ama
bilir da trklerinin en gzellerini

imdi ay vardr gkte gne misali

avk vurur yamalara zirvelere
teden kaval m alar srtma
hayr renmemi kaval almasn
yalnz uzanp srtst dam bana
sever dnmesini
tabanlar szlar yorgunluktan
mintan sr kokar ter kokar
kirpikleri toza bulanm
elleri kocaman kocaman
yz yanm
kulanda danalarn gevrek sesi
uykuya varr srtma

25
sabah masmavi aknca gzlerine
unutup yldzlarn hikyesini
uyanr uyanr uykudan lkin
koyduu gibi bulur devran karsnda
sr usul usul toplanmaktadr
bulutlar yine rak yine perian
yine kular callanr yine incirler ballanr
yine sevinilir yine dvnlr
insanlar devam eder eski macerasna

26
4. mmhan

Annem e

kzlatan te getin mi can kardeim

varp ulu narn dibine
ayran suyunu itin mi
souktur
dilerine kemane aldrr
hep byle oluk oluktur
n seyhana varm Ceyhana varm
arkasnda ykselir bir pehlivan heybet ilen
sabah olur sislenir akam olur puslanr
omuzlar bulutlara bulutlara yaslanr
atm bu pehlivana nasl kymlar
kym barn oymular
adn tnel koymular
ayran tneli

imdiye dek kimse anlatmam hikyesini

k dilinden
nasl su gibi serindir akamlar
nam byk zmrt ayrann
nasl kardeim nasl garbi yelinden
ranr uuldar amlar
pnar nasl gm gmtr
nasl mavi akar imei
insanlar nasl domu nasl bymtr
nasl kara topraktan yaratr ekmei

27
akam gelip konar yemiinin dalna
tyleri dalm telekleri siyahtan
duru gzl bir ahan bir ahan gibi
ite o zaman bir sanc girer beline
ve yorgunluk vurur ceylan gzlerine
kara bir duman gibi
erkei toprak derdine dvp
cerh ile otuz sekiz aya mahkm olan
dal boylu dalyan vcutlu ileke mmhann

otuz sekiz ay dile kolay kardeim

kara toprakla greti pehlivan gibi
kmr salar terden alnna yapm
iki ba birbirine bitimi
dudaklarnda kvrak bir da trks
- oy dalar siz ne byk ne anlsnz -
gzlerinin aynasnda velinin opur yz
namusuyla yaamak beklemek diledi erkeini
namerde muhta olmadan

28
otuz sekiz ay dile kolay kardeim
gn dediin nedir geer dersin gemedi
kalbine dert vurdu deli bir umman gibi
seller ald kan gitti gzlerinden
kld kldke tarlalar dalar byd
ekin yeri harman yeri yumak yumak i
kasabaya varp geli pazar gnleri
rp rpmak dven dvmek bir bana
yangnlar iinde stma deyip dayanmak
rpnd garip turna rpnd ama
nidelim mmhann gc yetmedi

artk bir yol kahbeye km ad

veli ister dnsn ister dnmesin
krlm hasret kuunun kanad
gayr uamaz
zaman zaman birka sarho toplanr
ayran suyunun banda mmhan oynatr
oynar ama ii kan alar
neylesin deli gnl velisinden geemez

29
imdi bir trk yaklmaz m adna
dal boylu dalyan vcutlu ileke mmhann
pehlivan ile birlemi maceras
birinin bar oyulmu dieri ryan klnm
derken azdan aza yaylm trks

eksilmez dalarn yaar

kz dm yanar cieri
var m-ola bundan beteri
pehlivan ykldn mmhan gibi
dtn m mmhan pehlivan gibi

30
5. gmenler

harmanlar devirilip mevsim gze yetince

gayr yamur mevsimi balam demektir
imekler atallanr akar gmgk elik rengi
ardnca gk gmbr gmbr gmbrlenir
oy yienim gt sanrsn u dalar
sonra nasl selli sulu indirir
drt bir yan deryalara dndrr
ok gemeden cokunlar selleri
cokunlar kprr
ykanr dalarn tozumu havas
amlar slak slak kokar
gk ykanm toprak kokar
karderesi balar yine hikyesine

31
benden sana selam olsun hasanbeyli yaylas
bilirim koynunda yaayan on sekiz hane gmeni
vardm birisine sordum sual eyledim
hilafsz anlatt maceralarn
imdi erkn ile ben dahi nakledeyim
anasl bulgaryal imiler
kimisi filibeden kimi Sofyadan
topraklar bire yirmi verirmi
karlar hnerli ocuklar kvrak
erkekleri bin trl marifet bilirmi
gel o taraf bulgarlk olal beri
bir gariplik sinmi ilerine
altn kafesteki blbl misali
yurt hasreti ilemi iliklerine
gzleri hibir ey grmez olmu
tarlay topra satp savmlar

balkan dalarnda afak skerken

bir sabah usul usul yola kmlar
anayurda dodu gmen kafileleri

yeni bir hayat bekliyormu onlar

tuncann ardann meriin gerisinde
taksim edilmi kzanlar
blk blk memleketin drt bucana

32
hasanbeyliye dm on sekiz hanesi
bir trl samam gzbebeklerine
ilk seferde bklm bklm gvurdalar
bir heybet ki dalga dalga dalm
grm arplma dnmler
o ekya dalarn kara kucanda
ne kadar klmler
ve ne kadar yabanc gelmi
ilkin anlamamlar topran dilini
nasl yer fst nasl eltik
nazil yazma yaprakl ttn yetitirir
yeni insanlar girmi hayatlarna
erkekleri sapma kadar erkek

kadnlar bakr yzldr

ala gzldr
obanlar heyheylenir
hayvanlar tez huylanr
bir ba soan bir yumrukta ezilir
gzellere gzelleme dzlr
ok sual sorulmaz dost olmak iin

33
iler gnl neylesin hatrlamak bu
efkrlanr iinde bir trk kmldar
merii geerken kulaklar sar olan
retmen eskisi dme gzl recebin
yamur hoyrata bler hatralarn
gzleri bsbtn klr
neden sonra bakyla kucaklayarak
gvurdalarnn birbirine arpa arpa alan
dev yelpazesini
bir tek kelime syler ama g duyulur
lkin tarife smaz lgata smaz
o kadar byk manalar kazanr ki
u etrefil kraca topram derken
hasanbeyli kynn gmen sar recebi

34
6. deli Sleyman

ukurovann nihayetinde
tutmular cmle ufku pervasz
ycesinde ku barnmaz gvurdalar
uma ahan uma garip dersin
maratan bu yana geit bulunmaz
bu dalar gvurdalandr
kar durulmaz

yaz geceleri toprak scaktr

gnde on saat alan kyller
uykuya varmtr dam balarnda
burkaldan garbi eser ebez ebez am kokulu

sras geceye kalm deli Sleymann

su veriyor fstk tarlasna

geri Sleymann deliye km ad

hem -vebali kendi boynuna-
senelerce kaaklk da yapm
lkin hayli zamandr vukuat karmad
gayri bir ahan gibi yaamyor
kocam olmal kocamaz gnl
yalnz vakit vakit aznda dolayor
eskiden ard bir ekya trks
-hakkmzda devlet etmi ferman
ferman padiahn dalar bizimdir-

35
imdi yaslanm kreinin sapma
elinde feneri
ve krl byklar diken diken
bilinmez bir yere batm gzleri
yldzlarn tarlas zerinde iek iek
akallar sesleniyor dereden
ama Sleyman hibir ey anlamyor
imdi sadece gemii yaamaktadr

- bir gz gecesi gz gz grmyor

ortalk duman duman ve zifiri karanlk
akal bile kmam ininden
ve lkin ykl katrla beraber
slahiyeyi gemi ayrana gelmektedir
bizim deli Sleyman
gzleri karanlkta uan iki kvlcm
byklar yine diken diken
dudaklarnda ayn ekya trks
-ferman padiahn dalar bizimdir-

yaslanp topuzdan yamacna

uykuya varm aman
uzun tyl bir hayvan gibi
hem tembel hem siyah hem kocaman
seksen be haneli bahe kasabas

36
karanlk kr etmemi gzlerini
gzlerini aman
armam bulmu izlerini
ngraksz kaak katrlarnn
kaybetmemi yolu Sleyman
hele ki tanlar atm hu deyi yldzlar batm

eserken lgt lgt seher yelleri

evine varp da deli Sleyman
yknca katrlarn ykn
sokulmu validesi yanna
alm kelam grelim ne demi
- benden sana haber olsun tosunum
yedi dvel erkn ile divanda
stmze seferberlik amlar
byk kyam olacakm yaknda
cmle fransz hcuma gemiler -
bugn gibi hatrlar Sleyman
gelirse grecei vardr dediini
senin iin rahat olsun anam
ok kr lmesini biliriz
hr ve pervasz yaamak iin

ve bir ahan gibi yaam gerek

altnda doru civan elinde martin
bu da benim bu da senin diyerek
iletmi kyden kye hrriyet arksn
37
o gnden bu gne bunca yl geti
eski kaak sonraki vatansever
hrriyet deli Sleyman
bol bol hayal eder o gnleri

gayr bir ahan gibi yaamyor

kocam kocamaz sand divane gnl

kesildi birdenbire suyun rlts

baka bir tarlaya evirmi olmallar
akallar sesleniyor dereden
yldzlarn bahesi iek iek
elinde fener kreini omzuna atm
yryor ark boyunca Sleyman
glgesini ineyerek

dalar talar bcek ve ku uykuda

byyor aalar sessiz sedasz
kemikleri szlyor eltik rgadnm
ve dnya daim eyliyor devrini

38
7. kke

bcekler kaybolup ocak ekirgeleri

gecenin camlarn trmalamaz oldu mu
bir hasretlik ker leylein gzlerine
turnalar katar katar leylekler erim erim
cem olur ger artk arabistan illerine
menzil grp yaylalar ovalar
bir garip gelir insana
hazin eyler dndrr
terk edilmi yuvalar
hrnlar tozutur gazelleri dndrr
toz ilen toprak ilen ara dein
evvel ahir bildiin
gayr yamursu kokan garbi yelleri

39
istasyondan kar arn arn uzanr
bir o yana bir bu yana telgrafn telleri
biri baheye gider biri raa gider
trenler hasret tar selam gtrr
tekerinde tkrt bacasnda duman
slahiyeden gelir Osmaniyeden gelir
trenler drt bucaktan yolcu getirir
getirir istasyona brakr
baz gece sinsi bir yamur atar
baz sabaha kardr
domasna vakit vardr daha gnein
eyrek tutan kasaba yolunu
gze alamayan yolcular biner
o ift atl ngrakl arabasna
arabac kkein

40
kke opur yzl mavi gzl bir adam
sver gibi gler dver gibi konuur
gnde iki seferi var civanm
para tutmak konusunda hneri var
cmlemizce mehurdur
kasabaya yeni gelen mlkiye mfettiine
arabaya binmeden - paralar geve demesi
lkin byle sk tutmasayd elini
araba sahibi adam m olurdu
gnlk postasn kazann
srtnda getiren akr kke
her sabah eyreklik mesafeden

bazen yal bir k gecesi

karanlk bir bez gibi slak ve siyah
yapr sakallar uzam yzne
inadna tehirli gelir toros ekspresi
yol boyunca beygirleri srerken
grmeye savar harap kprnn
hl yklp yklmadn
sulardan civanm sulardan
gzlerine kaar cgarasnn duman
rzgrdan

41
bu gnlerde keyfi yerinde deil
opur yzl akr gzl kkein
kendi halinde bakkallk ederken
Osmaniyeden bir fayton uydurup
rekabete girimi akrabas
billikli kaval boylu yusuf aksay

ite sabah ortalk toz pembeden

imdi ayaz gzlerini dondurur
yakar yakar ateini sndrr
aznda cgaras beygirlere kfreden
gk gzl opur kkein
derken yabanc tekerlek sesleri
yaklar yaklar destur diyerek
geiverir dingilli eri fayton
kkei krkleyerek
ate gibi bir kfr yanar cgaras
gzlerini devirir krbacn savurur
imek gibi akan bir an iinde
hatrlayarak bir bana saltanat srd
ister yrd ister durduu
isterse arabay ku gibi uurduu
o gemi geri gelmez gnleri

42
leylei yollamtk gvurdandan
kanatlar telli pullu turnalar ile
kyamete kadar byle gidip gelecekler
kuzeyden gneye gneyden kuzeye
bu hikye byle devam edecek
kimbilir ka araba ka opur kke
mrn tamamlayp yollarda eskiyecek
insana kafa tutan da yollarn
benzin ile alan kayalarla green
da yapl arabalar yeninceye dek

43
hrriyet yryor
mektup

mektubum yazlsn biraderime

bd- sab tarafmdan selam eylesin
haber uurulsun dostuma dmanma
tekmil vukuatm bilinsin

iptida nammz kayt dt deftere

ahiren okundu fermanmz
kilitlendi stmze kale kaplar
ne var ki boynumuz kldan incedir
deil mi bunu devlet byle buyurmu
kaderdir alnmza kara yaz yazlm
ya sabr ya sabr dedik
bekledik gnlerce bekledik
gam kervan ikmal edip ykn
bir ezan vakti dt yollara
cmle muharipler silahszd
gel zaman git zaman varld
mihnet lkesinde mehul yerlere

47
deli gnl ilenir birden umut krlr
kervan gzden nihan olur grnmez
gelir an sesleri gelir yalnz
gelir an sesleri raktan gelir
vakit ve saat gelince
karanlk gurbette bir gece
yldzlar derken alanr
gzya yrekten gelir
gelgeldim yklmaz gam saray
kale kaplar almaz
vurursun duvar sar
vurursun kaplar sar
bakarsn drt taraf kara
kapanp yz koyun talara
mahzun dnrsn

farzet ki hrsn
alr birdenbire kale kaplar
birdenbire yklr duvarlar
dklr mahpuslar dar
taze bir somun gibi blnr hayat
alr herkes kendi nasibini
sbyan tayfas ark arr

48
- yere batsn gvurdalar
yalnz dn dernek olsun
hey canna yandmn
insanoullar glsn -

derken kapanr yeniden kale kaplar

ve zemin simsiyah olur
bir mahpus ksrr bitiik hcreden
buz tutmu mdriyetin tavan camlar
acelesiz bir kar yayor kardeim
kervan gaip olmu sahralarda
muharipler can vermi
gayr bizden umut kalmyor kardeim
ahvalimiz malumun olsun bylece
cmlenize selam ederim

49
at

nihayet bu derde dar olduk

derdimiz dalardan ycedir
devas bulunmaz tarifi mkl dedik
bir at yakmak diledik
sorup sual edilmeden
canna kylan insanoluna

ite yine geldi baharn yaz

lkin obanaldatanlar tarla kular
destur alp yeni batan ter m-ola
amaz badem iekleri
nam byk an byk u dalar
kahrndan yarlp yklr ger m-ola

gkyzn karartmaz m acaba

yetimlerin ve dullarn tasas
kardeim ne zaman dolacak syle
insanolunun ilesi
ne zaman herkes alacak payn hrriyetten
ne zaman pervasz syleyecek arksn

mara balarnda salkm salkm zm var

ey gz kanl zalim sana bir ift szm var
ahan gibi hr geldik hr gideriz bu dnyadan
hrriyetten gemeyiz gesek bile yrdan

50
iki ahan geliyor kardan beri
birini kan tutmu biri yaral
gayr pervaz eylemiler yangn yerinden
lisan- hal ile sylerler bize

memleketlerine giren yabanclarn

hrriyeti nasl kuruna dizdiklerini
nasl dvldn ehir ehir sokak sokak
ne kadar kan dkldn
hrriyetsever delikanllarn
yaamak iin nasl ldn

iki ahan geliyor yavatan yava

yreim kan alyor ierim ate
dnrm delikanllar nasl gitmi sladan
karanla kar nasl dvlm
ama imdi kimisi elsiz ayaksz dnm
orada kalm kimisi gayr yaamaz
karlar yasa arkasna mez
oy anam oy garip anam
derdimiz lem derdidir
dalar tamaz

51
dnyakri

1.

seni ben hep rzgra kar dnrm

sana fakir canm kurban olsun hrriyet
ben airim airlerden herhangi biri
byk anlar gibi nlamal msralarn
gkyznn katksz mavi dairesinde
cokunum krk gibi gsm rzgrla dolu
a koca dnya a benim canm sana meylim var
harmanlarn ormanlarn insanlarn
inaat tezghlar mektepler fabrikalar
gnl verdim hrriyet ampiyonlarna
suyu kandan verilmi elik yreklilerim
hrriyetli efeler volkan yavrular
yaarz can glm yaarz dnya akna
ahlanr iimizde dev heyecanlar
dnya sofrasnda bir alev arap itik
arklar blk blk arklar tabur tabur
k gelmi kl gibi gelsin varsn
nasip almz mekten yana korkumuz yok
lsz sevdi bu gnl dnyay insanlar
pulat gibi arklar yazd hrriyet iin

52
2.

benim gnlm arkcdr ark yakar ak stne

arklarm deniz nefes arklarm pehlivan
kanat vurur rzgra ahan gibi doan gibi
hey gmbr gnl arkmz dnyakridir
syle koro syle drt ses stnden
gen efeler tosun tosun gerdan krp yrsn
sevinli lklar fkrsn yldzlara
civanm can nedir hrriyet yaasn
savrul kahraman rzgrm savrul dnya stne
savrul gm yamurum iri taneliden
ykansn burcu burcu yunsun arklar
harmandal eser esmesin mi bamzda
vur dizini zeybek toprak inlesin
saknma gk maviim saknma
kelepeli deyiler havada bulut
arkman bu gnl msradan ve beyitten
arkman ak derdine dnya derdine
vur dizini zeybek toprak inlesin
mzrak gibi evir ufka baklarn
civanm can nedir hrriyet yaasn

53
hey

zm nur gibi vardm denizler bana

sisler alm ak tlbent sisler alm brmcek
gneler cevahir cevahir kardan
bir karanfil gibi sevdal kalbim
deste deste asker arklar sonbahar ve sabah
ve kular ipekten gk atlasa umular

zm nur gibi vardm denizler bana

vardm terk ile ryalar ryalar
vardm dnerek dnyalar dnyalar
memleketim k garip karacaolan
yol geen hanlar derya kuu limanlar
alar gibi dvnp ark syleyen
karan krtler lorke de lorke
saman sal keman kal gmenler
stanbul narin zmir ille de aydn
tokat bir ba iinde gl bardak iinde

54
hasretlik eken tatvanl kemanke isa
stmal sfr numara tral tosunlarmz
ald m gllerin canm glm manisa
ve dnyamz kinat iinde bir canl selam
afyonlu slimin hsm meksikolu pedro
aragonu usta bilmi air attil ilhan
ve tekmil demir msrallar bayraktar
krk gsller mzrak arkllar
budapete roma ille de paris
hey dnya olup bitesiye memleketimiz

zm nur gibi vardm denizler bana

nur gnl nurludur yamurlu pehlivanldr
bir beste buldum ki kpk kpk alayan
anldr hem anl hem insanldr
insanl akr efem insanl
vurduka er sesli erbab davul
mendil tutup sradalar oynamal
oy dalar sradalar kara dalar
ahlann u ngrak yldzlara dalar

55
lilian

yangnlar alevinden geip de gelen dost

yanar olmu yrein nar olmu lilian
sen insansn sen insansn sen insan
meydanlara seni heykel heykel dikmiiz
her destana dklm boydan boya adn
kahraman demiiz mehul asker demiiz
ismin mbarek cismin mbarek
alk alk kasideler sarm boyunu
arbal kitaplar senin adna
en yiit besteler seni syler
kuyruklu yldz gibi nutuklar ekilmi
hem namna hem anna bayram gnleri
mzkalar ayak vurmu beste beste
rlm elenkler aldan yeilden
laleden smblden karanfilden
sen insansn lilian iki milyar cansn
gemici ve renber rak ve uzman
elinde dmen yekesi sng ve orak
dnyada arklar misali yaayansn
sen insansn sen insansn sen insan

56
yangnlar alevinden geip de gelen dost
yelken gibi almsn zalim rzgra
harp demi vurmu vurmu lilian
lmler gtrm zulmler gtrm
deniz gzl gk alnl kirvelerimizi
kalbi ykanm amar gibi temiz
ehresi yank yank bakrs
ablamz st anamz biraderimiz
emekiler pamuk iileri krekiler
yangn yerlerinde yaayan abbas ve haan
rzn budayla deimi kzlar lilian
hey lilian lilian glmem alamam
bir tuhaflk olmu dnyann hali

57
atk atm karalar balamam
neylersin ak byklm stelyom
kar sepeler sepeler plak dne
norvete k yavuz gelmi buz gelmi
len alar italyalm len alar
hindistanda mslmanlar hindular
inde sefalet yunanda harb-i dahili
grevciler lin edilen zenciler
yumruk gibi sklm sanki dnyamz
lmlerden lm been lilian
sen insansn iki milyar cansn
fransz ve slovak arnavut ve alaman
kalbinde prl prl mitler tayarak
dnyada bulutlar misali yaayansn
sen insansn sen insansn sen insan

58
merhaba gkyz

merhaba gkyz merhaba usuz bucaksz

merhaba bulutlar bulutlar bulutlar
hey canm gkyznde yldzlar grup grup
alnmzn stnde kinatn trks
devr-i daim
yaldzl bir tlbent gibi Samanyolu
yldz trkleri yldzdan trkler
saniyede 300.000 kilometrelik hz
ate bulutlar madde ve kuvvet
ve bam dndren harikulade grn
o heyecan o ihtiam o azamet
o devasa prl prl gmten
bir salkm zm gibi kuyruklu yldz
o saniye amakszn garbtan arka dn

59
kvlcm kervanlar can dizi dizi
yldzlar yamurlanr nur diye diye
ate kular uar uar fezadan geer
inciler inciler sedef inciler
hey sirius hey vega alfa orion
benim ifte gnelerim aynallarm
ve yldzlar benek benek ku gibi
ve bir avu inci savrulmu gibi
aydnlk neblzler karanlk neblzler
parsek parsek mesafeler
k yllar
gneler
boum boum ateler
hudutsuz ve mahdut kinatmz

60
devr-i daim
kl bir tebih gne sistemi
yanar m yanar sner mi sner
bykl kkl gm kreler
ah gneim
hey benim padiah gneim
yedi renk efltun ve kzl
ve gzle grnmez gizli nlar
hem kzl tesinde hem mor tesinde
alev dalgalar fkrmalar lekeler
mknats frtnas
hidrojen ve demir
bykl kkl gm kreler
merkr kmen vens gzeldir
ate sakall jpiter urans ve neptn
ve alevler iinde velinimetimiz yer

61
trkiye

trkiye trkiye dalarm duman alm

zmler memleketi ttnler memleketi
trkiye trkiye ok glm ok alam
sabrl bar yank insanlar memleketi
bulut gibi kprm topraktan bereketi
pehlivan dalarnda afaklar bym
ya o nehirler delirip gr gr gelirler
bir ark gibi dadan denize yrm

sen trkiyesin sadcm kirvem trkiye

insanlarn insanlarn ah senin insanlarn
morca gzlerinden psem namuslu gzlerinden
asiyem iveli hatice fistan dal ilemeli
sen krk kyn iinde anl zeynebim
ahan vurdular yirmi yanda kpr banda
gel ylmaz mahmudum gel billolan
arabamn atlar deh deh deh aman da
ha buras karadeniz gemiler yatar limanda
deryalar aslan em-i bahri kmil reis
bu insanlar senden gelir sana gider
tarlaya savrulmu buday gibi trkiye

62
sen trkiyesin ekmeim tuzum trkiye
omzumda mavzer koynumda evresin
ve kl heybemde taze lor peyniri
gk rengi st karanfil rengi arap
batan gne gibi bakr ta kmr
ve rzgra vermi salarn nefti ormanlar
ve kylere kar sarn harmanlar
ferik elmas kavun karpuz dut ve kays
fndk da sende ceviz de sende badem de sende
alnmn teri gzlerimin nuru trkiye

sen trkiyesin evim barkm kym obam trkiye

o senin ifte arl harp grm ehirlerin
sahilde mersin yayla trks konya
adanann yollar tatan yola kp maratan
ezanla birlikte vardk bir akam urfaya
bursann ya bursann ufak tefek talar
uan yldz dondurur ardahann klar
erzincanda bir ku var kanad gm pul pul
ve ge kl gibi ekmi minarelerini
ehirler padiah canm stanbul

trkiye trkiye ayl yldzl trkiye

sen mehmedsin omuzlarn anadolu yaylas
aladalar toroslor dev gibi gvden
sen ehit olu ehit babas
sana selam olsun dnyadan hrriyetten
63
deryalar

deryalar dnyalar iinde mavi

kutuplar iklimler medarlar iinde
deryalar derya deil de dnyalar
muhteem bir hayat sular iinde
enginden engin derinden derin
tuzlu su su ve sodyum klorr
atlantik pasifik hind okyanusu
er meydanlar gibi boydan boya
rzgr alr dalgalanr dalga dalga
bir namuslu aln gibi ufuklar ak
hem tuzu bol hem suyu bol dalgas bol
ya derinler derinlerde globijerinler
bir damlack hayat tek hcreli nebat
yengeler deniz yldzlar bcekler
ve yeilsi bulank bulanks yeil
kaygan yosunum sen deste ylan yosunum
deryalar iinde bir deryal kinat
yelilm balklar hey yar balklar
krbals ate pullusu dal klls
krlang gibi uan istavriti mercan
yzgeleri pul pul gm gzleri nurlu
bir ayna bak gibi gelip geenler
yaldzl yaprak gibiler kalkan gibiler
hamsicik minicik haylaz kpek balklar
cvan yunus ve balina ba yamurlu

64
fok ve mors balklam memeliler
yelilm bu derya ki ne deryadr
yamur imi nehir imi kar imi
koynunda kk byk yldzlarca mahluk
yldzlarca nebat erimi oksijen
hoy deyuben vaktaki gazaba gelmi
bulank mavi gzler yldzlardadr
rzgr vurur dalgalar kudurduka kudurur
yelilm dalgalar kanat kanat feryat
uluyan dalgalar deste deste kpk
ne heybettir pskrdke fkesini
bakarsn da gelir dalr darmadan
bakarsn volkan doar volkan doar
krbal rzgrl bir yar ire cokun
dururlar dnerler koarlar koarlar
bir sava arksdr deryalarn dilinde
bir sava arks hey heyalisa heyamol
lahzada yerlerdedir lahzada gklerdedir
dklr kprr de sellim selli
kuzeylerden gelir gneylerden gelir
bir baka lemdir onun gazapl hali

hele ki rzgr susar meltem varr serinden

stlimandr dalgalar yumuak yumuak ve kmendir

65
nasl da can uzanr meydan meydan
mercan rengi sabahlar boy verir sinesinde
gneler aar sisler alr kalbimi sisler alr
bir avu yelken ki martlar havai
akamlar olur medar akamlar mavili
ve altn sahiline kar altns yldzlar
delimen bir ay doar doar kardan
gz gnl alm yz neeli
vurur deryalara sahillere adalara
dnyaya bakar deryaya bakar yaldz yaldz
sanki dev gzdr grr ahval-i lemi
memleket memleket ehir ve ehir
fabrikalar elektrik tesisleri tarlalar
ve gemiler mi deryalar koynunda yzen
yelkenliler mi motorlular m krekliler mi
hele transatlantik hele da hele yzen da
yzen ehir cvl cvl k ve sevin
goeletler grm geirmi ihtiyar ilepler
be ktann mahsul arpa ve buday
ve ananas ve pirin ve seylanl ay
aylar boyunca sefer sefer boyunca deniz
deniz boyunca sem sabah ve akam
her dilden dualar kfrler arklar

66
ve liman yedi deryann yedinci pervaz
marsilya sidney rotterdam bombay
londra doklar livverpool pamuk balyalar
anvvers demir zmir zm ve incir
ve napoli ba dumanl vezv
ihtiyar gemiciler ve rhtm hamallar

ben dnrm deryalar grrm

okyanuslar kuzey denizleri buzlar
kpkl yaayp kpkl syleyen
mavi mi mavi gnl sevdal su
akdeniz yeilden portakaldan mandalinden
gaskonya krfezi malaka boaz
ve baltk karaipler kuzey denizi
hortumlar deli rzgrlar deli
yelilm deryalar yelilm deryalar
deryalar deryalar dnyalar kadar

67
 karanlkta
kaynak yapan adam
mmkn m

Zehra'ya

mmkn m can kardeim mmkn m ilenmemek

yamur atmaya balaynca yle inceden inceye
bilmem nedir ne vardr koynunda u akamn
mevsim sonbahar aalar yeilden sarya dnm
saat yedi sularnda caddeler cvl cvl insan
mmkn m can kardeim mmkn m ilenmemek
dertlerimiz varken tarife smaz
saadetten nasipsiz insanlar yaarken
mmkn m yrin serv-endamna iir sylemek

elden ne gelir hem alamak kifayet etmez

ne kadar cmert olsa gnl bir eyimiz yok ki verelim
sizi ancak msralarmz teselli edecek
ehrin kenar semtlerinde oturan insanlar
mmkn m can kardeim mmkn m ilenmemek
dndmz andan itibaren sokaklar dolusu
kimsesiz ocuu
evet ben de airim bahsetmek isterim saadetten
ama neyleyim bir trl dilim varmyor
a karnna a karnna trk sylemeye

71
benim iin

benim iin her ey aleladenin haricindedir

btn dertlerimi unutabildiim zaman
prl prl meydanlar gnlme gredir
gnlme gredir arpa boyu mrn sevinci
o zaman aklma gelir ocukluk hayallerim
o zaman sulh isteyen btn insanlarn
yreinin yreimde vurduunu hissederim
o zaman bahsedilmesin yerli yersiz lmden
msait fecirlere ap mavi gzlerini
o zaman yavrularmz ark sylesin

benim iin her ey aleladenin haricindedir

limanlar tahayyl edebildiim zaman
herhangi bir deniz manzarasnda
arzularm hayallerim gzlerimdedir
gzlerimdedir arpa boyu mrn sevinci
gemilerin iliklerine ileyen mehtap
ve bir yelken glgesinde iir yazdm akam
evet ne kadar ok sevilecek insan mevcut
kabil deil vazgeebilmek hibirisinden

72
hibir zaman

hibir zaman bu kadar nikbin olmadm

hibir zaman hissetmedim elimsiz vcudumu
yldzlara bu kadar bu kadar yakn
hibir zaman alamadm byle sevincimden
hibir zaman bu kadar yrekten istemedim
be ktay dolduran iki milyar insann
kucaklayabilmek tekmilini birden

73
i ba

kardeim mterek sylenir bir arkmz vardr

sevin gibi prl prl mit gibi engin
ayn sofraya oturduumuz akamlar
hi zahmet ekmeden birdenbire hatrlanr
kara deryalara doan bir gne gibisin
soframzda arap peynir ekmek ve zm
ller mezarda tanr semada unutulur
ortalk kaynar bir hayal iinde
ocuklar kahkaha ihtiyarlar tebessm
dnya gnlk gnelik insanlar sanki mesuttur

niin sade acdan bahsetsin msralarn

ben de bilirim ak iin iir yazmasn
kalbim prheves rzgrda perian salarm
kusura baklmaz neyleyim ahval-i sevdadr
benim bir sevgilim var gzleri menevili
afaktan yldzlara kadar fabrikadadr
hem mrn dokur hem ynl dokur
yumulur yorgunluktan eve dnnce gzleri
soframzda arap peynir ekmek ve zm
dnya gnlk gnelik insanlar sanki mesuttur
ben de bilirim ak iin iir yazmasn
hele gnlm sevda ile dolmu sarho olursa
benim bir sevgilim var gzleri menevili
her akam yorgun kular gibi erken yatar
ynl dokur ryasnda mrn dokur

74
akamst dnceleri

her akamzeri daha mkemmel bir airim

bahar senin yzn cvldaan sereler
neler hatrlamaz gnl neler sevgilim

zaman zaman benim de efkrlandm olur

fsltyla iir sylemek kahreder beni
vurgunum yumruk gibi sklm msralara
gkyznde gne bir grnr bir kaybolur
sar bir yamur iner yamur iner salarma
vazgeemem hrriyeti insan kadar severim
tehlikeli ihtimaller doldurur hcremi
gen yamdan aina kelepeye bileklerim
ift glgeyle yayorum ite genliimi

buras mapusane demirler kaybolmu gecede

sen benden uzaksn ben senden uzak
gnlmde serazat hrriyet rzgrlar
ve emret ki lelim emret diyen air
belki sen dalgnsn gzlerin pencerede
ela gzl bir yamur sararm bir yaprak
sevgilim beni deil hatrla insanlar
insan ancak o vakit tam insan olabilir

her akamzeri daha mkemmel bir airim

bahar senin yzn cvldaan sereler
neler hayal etmez gnl neler sevgilim

75
sanki lm yoktur zulm yoktur dnyada
sanki bir rzgr gibi ferah yaamaktayz
sema tertemiz henz ykanm caddeler
batan gnee kar seninle ba haayz

gzlerin alm mavi bir iek gibi

kan krmz bir karpuz baklam ocuklar
ok gemeden delikanl bir ay doacak
ve yldzlar kl kl ate rmcek gibi

akam serinlii renk renk fskiyeler

ku sesleri ku sesleri alk alk
yepyeni bir hayat vazoda yaseminler
sen sevgilim zerinde mavi i esvab
dudaklarn tebessm gzlerin nak
benim elimde bir iir kitab
kalbimde bulut bulut uuan arklar

her akamzeri daha mkemmel bir airim

hrriyeti insanlar ve seni dnrken
neler geer aklmdan neler sevgilim

76
geceye kar iir

byk bir rzgr dinledik dnya bahesinde

erguvan iekler amt erguvanlar
tebessmler vard topran yeermesinde

ve gkler de ieklenmiti erguvanlar gibi

biz insan selamlar duyduk havada kanat kanat
yola km yedi iklim drt bucaktan turnalar gibi

toprak nefes nefese ve yldzlar rlplak

serviler yp rperdiler bu akam
mesut olmak dedik ocuklar gibi mesut olmak

byk misafirlik ar ar topraa giden nehir

ve nehrin baucunda brakt ta bu misafirlikten
nasl renk renk eit eit hatrayla resimlenir

dnya harpleri tertemiz bir sulh iin cephelerde lmek

iliklerine kadar mesut bir tabiat iinde
ve sonra dnyay yeni harplere giderken grmek

ve sonra bizce malum hayat yirminci asr insannn

rzgrla gelen bir keman sesi gibi dakikalk saadet
mhimsenmemi ak kaybolmu mitleri korkulu
hayatnn
mesut olmak m ocuklar gibi mesut olmak m demitik
erguvan iekler amt erguvanlar
rzgrda insan selamlar toprakta gkte genilik

77
umumi strap arks

heveslendik bulutlara selam ettik

rzgrl bir tepeden
bulutlar nasl da aina kt bize
kalbimiz yorulmutu saadet beklemekten
ya sabr diyerek neler ektik
neler ektik sevgilim sinemize

yine indi akamlar

duvar diplerinden gzleri bal adamlar
mapusane emesi yandan akyor yandan
efkrm var
iekli bir dal gibi dnyamz gzel ama
kr olmu gzlerim kr olmu alamaktan
harp girdi bir tanem benim kanma
ilek rengi bir sabah
dizi dizi bembeyaz mumlar gibi asldk
biz yzlerce bignah

78
bense krm gzlerim lm gibi karanlk
ben papatya gzl kz genelevde sermaye
altm ttn gibi vcudumu vermeye
ben sarhoum anam da arap babam da arap
ben aylk terk edilmi insan yavrusu
bamzn altna yastk olmu strap
biz fakir fukara evsiz ocaksz
yangn yerleri ve arsalar dolusu
ya sizler ne zaman imekten bkacaksnz
msralarn yok pahasna satan air
meyhanelerde meyhanelerde kan kusan ressam

neden karmakark byle mrmz

kimseler bulmad derdimize are
bilinmez ki nedir kimdedir keramet
hazin geldi hazin gitti gece ve gndz
gzlerimiz yollarda kald
nerdesin nerdesin nerdesin saadet

79
941de zmir

941de zmir
sahil boyu karanlk
sevdal bulutlarn hali
yamur da ne kadar tembel yayor
kendimizi akan suya braktk
serseriler misali

941de zmir
zmir ehrinin klar yanyor
kt air namzedi attil ilhan
kt yelken gibi sokaktan
banyolara doru yle uzanyor
bir cebinde kiralk ihtiyar bir kitap
bir cebinde kehribar kuru zm ve incir
sahilde iki ahbap

kardeim ihsan ahmed

zmir ehri yamurlu bir ehirdir
yamur ilerken ocuk gibi ilenir
yum gzlerini hele bir tahayyl et
hani -derd- gam ire perian- yldzlar gkte
hani grm geirmi atl tramvaylar
hani her akam bostanldan te

80
kardeim cemid hun
ho geldin hayrl akamlar
gzlerinden mi yaktn syle cgaran
ttn deil ya dnyalar datamaz efkrn
hem sabahtan arda yoktun
ekmek alabildin mi frndan
yine galiba kyamet kopmu
yine pr akna krlm camlar

941de zmir
her ey nasl gemi nasl kaybolmu
ryada gibi hi farkna varmadan
imdi ben hurdaym sen zmirde o badatta
ve daha bamzdan neler geer kimbilir
kimbilir kardeim hayatta

81
cemid hunla hasbhal

karanlkta bada kurmu arabistan

yldzlarn altnda badat ehri
badat ehrinde ramazan
iftar vaktinden sonra sokaklar hengmede
sabahlara kadar gece sohbetleri
ve ehnz makamndan taksim geiyor
trahomlu bir fellah
klar yanm dumanl bir kahvede

cemid hun oturmu tavankan ay iiyor

gzleri ykanm kara zm gibi siyah
rezil etmi gecesini ehnz makam
sinesi pare pare hasretten
- bu akam bayram akamdr
hatralar brakmad yakam
seninle hasbhale geldim memleketten

ramazan bayram
mmed-i muhammedin mbarek bayramdr
- bayramda badat ehri kalabalk mdr

bizde din taifesi bo buldu meydan

hem bunlar hazret-i kif e rahmet okutuyor
sabi sbyan iin din mektebi amak
ve yirminci asr

82
hava scak
snm kum kokuyor
bu nefes cehennemi sam rzgrdr
davudi sesli bir hafz kuran okuyor
alam sakalnda yldz taneleri
- haramiler gtrsn trahomlu fellah
aklma getirdin buhranl gnlerimi
yine akam yine sabah
yine bir ift elik mermi gzlerim
yine bir yumrukta soan gibi ezmek
kalbimi
- badatl ruhiyi bilirsin demek
- yuf harna dehrin

gl--glzrma hem yuf

ayarna yuf
yr- vefakrna hem yuf

83
gkyz akp gidiyor bamzn stnden
ar ar prltl bir nehir gibi
yldzlar zilzurna sarho
ve ehnz makam
- birka yl nedir ki insan mrnden
- ite akam srgnlerin akam
- yamur mu sokakta rlplak yamur
- bedreddin-i simaviyi hatrlar msn
- insan nasl unutur
- ya duvardaki msralar ne demiti serseri air
- hl ezberimdedir
kii demiti
kendi arzusuyla terk-i diyar etmez
sebepsiz gurbetin kahrn kimse ihtiyar etmez

84
saadet

geldin mi ehrimize buday benizli sonbahar

gkyz yine bulutlar balam
deniz rperiyor iini ektike rzgr
tarz- nevin yola km beikta iskelesinden
aknt ters geliyor
mavi sisler ierisinde skdar
stanbul yakasnda minareler kalem gibi ykseliyor

ikimiz denize kar yan yana oturmuuz

ve plakta eski bir meyhane arks
hkrkl bir ses ikyeti sevgilisinden
garson deitir unu kardeim yok mu bir bakas

biz mitle dolu bir ark istiyoruz

ald bizi gtrd sonbahar havas
gzlerin senin bademsi gzlerin
gkte beyaz zambak gibi martlar
ve deniz boylu boyunca mavi
grebildiin kadar

biz insanz insanlara saadet lazm

ve bir eyll akam
yldzlarn zenginlii titretirken insan
yaseminler gibi almas hayatmzn
ve bir yrek dnya rsnde dvlm
ve bir dnya klar iinde
oluk ocuk sokaklara dklm
85
ite ninni gibi bir yamur iseliyor
stanbul ehri minareler bulutlar iinde
neden byle mahzun kzkulesi
tarz- nevin yolda aknt ters geliyor
nasl da kaybolmuuz sonbahar iinde
cehennem olup gitsin o bvefa sevgilisi
garson deitir unu kardeim
allah akna yeter

yamurla birlikte yad saadet iin lenler

frtna gzleriyle bulut bulut indiler
gsleri kalbur gibi delik deik
delirmi delirecekti kalbimiz
canmza yetmiti beklemek
onlar konutu biz dinledik
- saadet var olmann byk sebebi
saadet asrlarca bitmeyen hasretimiz
o size gelmezse siz ona gideceksiniz
mademki bir eyll akam yaseminler gibi
ve mademki tek dnya
tek yrek

86
arka sokak

airim benim air gzlerim var

bakarm ayva rengi bir akam olmu
denizler kiremitler pirin gibi parlak
yapraklarn arasnda kirazlar
yine ocuk lklar dnyay tutmu
ve yaslanp iekli penceresine
bisikletinin olu armonik alar
sokakta mangal yakan sevgilisine
bellm off-kvlcml ve kvrak

sen bizim arka sokak

delikanl bir kz gibi rzgra kar durmusun
boyunlar terli ayaklar plak
ksn apknsn sarhosun
etsiz ekmeksiz hayatn sere serpe
imek gibi btn yznle birden gln
gndz ie gitmen gece efkrlanp imen
ve srlsklam karakoldan dnn
bellm off-artk yeter be

87
duvar

bu iir ikinci dnya sava iinde

kahredilen btn dnya duvarlar
iin yazlmtr.

ben bir duvarm hi gne grmedim

sen hi gne grmemi bir baka duvar
yzmz benek benek tahtakurusundan
ve sinemiz batan baa ak stnde karalar
- kelepeden kahroldu kahroldu bileklerim
- syrlp ktm artk lm korkusundan
- dilim dilim srtmdaki yaralar
ben demirbam sr siniriyle dayak yedim
biz de duvarz dinleyen duyan dnen duvarlar
bizim kucamz terk edilmi bir yatak gibi kirli souk
ve bizim kucamzda kasrgal insanlar

yzndeki deniz parlaklyla durur hatramzda

o ocuk yumruklu dev o dev yumruklu ocuk
o zaman mayst yamurlar bamzda
bir cumartesi akam girdi kapmzdan
gzlerinde kpkzl diken diken fkesi
adeta birdenbire aydnland zindan
onu byle grnce nasl da korkmutuk
sapndan frlam bir balta gibi ehresi
ve omuzlarnda delikanl glgesi

88
o zaman mayst yamurlar bamzda
o srtst yatanda yatard
smscak gzleri imdi bile aklmdadr
bir sana bakard bir bana bakard
darda tabiat mevsimin en ngrakl ayndadr
toprak ana btn zincirlerinden zlm
sabahlar akamstleri manolya gibi parlak
tarlalarn yz glm
ite her akam getii denize kan sokak
ah ite annesi annesi sevgilisi

ite biz dinleyen duyan dnen duvarlar

ite o ocuk yumruklu dev o dev yumruklu ocuk

darda tabiat mevsimin en ngrakl ayndadr

bizim kucamz terk edilmi bir yatak gibi kirli souk
o birka defa kartal gibi gitti kartal gibi dnd
lklarn deil krba sesini duyduk
biz duvarz neyleyelim gzlerimiz alamay bilmez
onu bir gece sabaha kar bsbtn gtrdler
kendi gitti ismi kald yadigr barmzda
o zaman mayst yamurlar bamzda

ya biz idam duvaryz karmzda ok insan ldrdler

onlar hep dkld biz hep ayakta kaldk
temelimiz kanla beslendi ama nedense uzamadk
yle bakmayn bu yaralar erefli yara deil
89
getirirler vururlar biz yle dururuz
yamurlar gzya bulutlar mendil
elimizden ne geldi de yapmadk
ah yle bakmayn utanrz kahroluruz

onlar hep dkld biz hep ayakta kaldk

bir mays sabah toprak rezil gk rezil
yldzlar kfr gibi yzmze tkrr gibi
afak sanclaryla iki bklmd ufuk
ve simsiyah amur gibi bir manga ortasnda
siyaset meydanna geldi dev yumruklu ocuk
bulutlar eilip alnnn terini sildiler
ve mermiler birdenbire lm getirdiler

o dt biz yine ayakta kaldk

halbuki ne kadar ne kadar yorgunuz
yle bakmayn bu yaralar erefli yara deil
ah yle bakmayn utanrz kahroluruz

90
onlar bizi itham ediyor

- vay canna ne dersin avu

ite bizim ahin bsbtn harap olmu
dokunma dalmasn dalmasn kanatlar
dokunma szlyor yaram szlyor kalbim
- nokta demi maceramz bitmiti
iki yl nce bugn hatrlar msn temenim
biz nasl yere gitmitik yer nasl bize gelmiti
- vay canna ttnm tkenmi pipom snm
koca ahin seninle yldzlar gezmitik
neyleyim kanadn krlm bir yldz olmuuz
syleir dururuz onlar da bir gnm
lm lm dedikleri ite bu lmm

- sen nesin ku musun yavrum ku musun

sen nesin yavrum bulutlarda m domusun
u decem uar msn mavilik eker mi seni
ben babanm hercai gzl avu
dnyadan utuum gn sen dnyaya umusun
- vay canna gryorum gryorum her eyini
sevgilim kerhanede rlplak soyunmu
ona szm vard szlerimi tutamadm
ldm avu ldm ama unutamadm

91
- biz kutuk yldz olduk yldz yer ieriz
kendimiz yukarda dnyada gzlerimiz
olumuz dilenir karmz kirlenmi bozulmu
- vay canna kahretme beni avu
kahretme ok kacak yayndan

gnahm ne yetimez mi bir defa ldm

- yeryzne baktm insanlar tela iinde grdm
felaketler herkesi bktrm canndan
aydnlkta ihtikr aydnlkta fuhu
geilmiyor kandan geilmiyor gzyandan

- vay canna bunun iin mi dvtk avu

yine alar geriyor gm rmcekler
yine rmcekler iin insanlar lecekler
- demek ki temenim biz kutuk yldz olduk
- demek ki avu kzmz karmz
- demek ki insanlar demek ki dnya
- vay canna silahm nerde abuk
bitmemi anlald bitmemi maceramz
ite ahin hazr haydi bin ualm
dnyay avu dnyay kurtaralm

92
karanlkta kaynak yapan adam

ben stanbul ehriyim beni karanlk yedi

gzlerim grmez gzlerimi karanlk yedi
insanlar akmyor kan kesilmi damarmda
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
kalbini kalbime verip durmu
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
elleri yldzlarda kaybolmu

ben valancia ehriyim derdimi kimseler bilmedi

gn getike derdim oald eksilmedi
hl mahkmlarm kahrolur zindanmda
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
gznde kaynak gzlkleri gm
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
bu gece mahkmlarm dnm

ben selnik ehriyim ilem bir trl bitmedi

ektiklerimi hibir ehir ekmedi
ama yine hrriyet ahlanr dalarmda
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
byklar ieklenmi
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
dalarm yaayp ilenmi

93
ben unking ehriyim neyleyim gcm yetmedi
kovdum kovdum canavar iimden gitmedi
karde kardee dman aresiz vatanmda
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
masaldaki ehryinde salar tel tel yanm
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
sahipsiz mezarlar hatrlam alam

ben stanbul ehriyim beni karanlk yedi

gzlerim grmez gzlerimi karanlk yedi
ehirler kaynayp gitmi gecenin kazannda
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
o yldzl pelerine brnm
yalnz bir karanlkta kaynak yapan adam
be ktada hrriyet gibi grnm

94
ta k n g e ld i

takn geldi salarm sel ald

karde karde sokuldu bulutlar kalbimi sard
mihnet geti thmet geti u benim garip bamdan
bir yumrukta gkyzn cam gibi paraladm
yldzlar eridi su oldu ateimden

takn geldi suya gitti insanlarm

pencerem korktu alad ben alamadm
yalnz bir sel geti deli bir sel gzlerimden

su inedi ekilmi tarlam topram

budaym dald gnlm benden ayr dt
su inedi bahemi bam

takn geldi kudurdu bama t

korkular yrd iimize adm adm
takvimler eridike byd ilemiz
sular buland yitirdim yavru ceylanm
pencerem korktu alad ben alamadm
suya gemiler gibi gs verdi midimiz

95
takn geldi kan gitti damar damar
alnmza imek akt gk grledi
elimiz brmzde kahpe felek azmz mhrledi
nefesleri gk yumruklar dnya kadar
onlar yine mtebessim aladlar gzya dktler
onlar yine kahramandlar byktler

takn geldi bulak bulak dkld

takn geldi hrriyet ld

96
harp kaldrmnda ak
1 . g a r ip s e m e

varlm tamamen musikiye terk ederim

o tenha garipsemi eyll akamlarnda
iyi haberler vermedi biraz evvel inden
imdi kvrak arklar alan kuds radyosu
daima bu saatte ufka dalar gzlerim
yldzlar gler bulutlarn iinden
odam alacakaranlk penceremde ay
seninle birlikte inlileri dnrm
sokak lambalar durup dururken yanar
o tenha garipsemi eyll akamlarnda
odam alacakaranlk penceremde ay
hayalimde eski yeni bir sr hatralar

99
2. ar kular

seher vakti tanyerleri atmadan

skn eder glerek hep byle ar kulan
uyanrm portatif kck karyolamda
arz- endam eder arap rengi bir afak
havada ryalarn rpnp uular
ve iim terk edilmi bir ehir gibi ssz
ark sylerken rgatlar tarlada ttn krarak

oo
3. rubai

sar ba rtl bir kadn bir trk yakmaktadr

buday ykam gnete kurutmaktadr
uzaktaki sevgilimi hatrlatrsnz bana
ah benim memleketimin dokunakl arklar

101
4. rvolution

sarmald bir ev gneli tertemiz camlar

yine chopinden revolutionu alar komumuz
sen iinden ben iimden dnnce akamlan
soframz hazr taze ekmek limon iekleri
billur bardakta eker gibi tatl suyumuz
sonra ben sana nzmdan iirler okurken
r penceremize gece kelebekleri
artk dalar gnlmzce byk eyler dnrz
neler dnrz sevgilim neler dnrz
her sray bir birikie bakar
her biriki bir sray hazrlar
batan baa tarih birikip sramalarla doludur
yine chopinden revolutionu alar komumuz
saat kulesi gecenin on birini vurur
varp deliksiz uyuruz uyuruz sabahleyin
braktmz yerden hayata balamak iin

102
5. ar

bu satrlar yazdm bir gece sabaha kar

bermutad insanlar ve seni dnerek
uzak bir kyn stnde imekler akyordu
da balarnda skn amlar dilrb
yldzlar krkandil penceremden bakyordu
o anda sen tamamen benim dnyamda misafir
o kadar rahat o kadar sakin ve her eyden azade
olsayd olmuyor olmayacak - olabilir
saadet de felaket de insanlar iindir

bu satrlar yazdm bir gece sabaha kar

sarhotum sarholardan ziyade
dudamda civelek nar iei bir ark
horozlar sesleniyor civardaki bahelerden
ite dnya bir trl sevmeye doyamadm
ite insanlar selam yollar nerelerden
gel sevgilim gel benim dnyama gel
ok zaman var iimde yerini hazrladm

103
6. hayal kurmak

yenikap
denize kan bir sokak
gkyz arklar gibi temiz
ayaklarmzn dibinde
bize prlt mavi bir gz gibi bakarak
iyi eyler dileyen
cana yakn bir deniz

yenikap
denize kan bir sokak
senin srtnda yine yeil elbisen
belinde krmz kuak
enginde bir damla hrriyet gibi bembeyaz bir yelken
salarn gnee kar yine yldzla rlm
bir spanyol arks dalyor kydaki kahveden
ateli ve oynak bir spanyol arks
dalmsn yine
yine gzlerin bym

104
hayalindeki kpkzl bir gelincik tarlas
mtevaz soframz
iek gibi tertemiz masa rtleri
limonlu bol biberli orbamz
yarn akam senin yine temsilin var
duvarda bize ait eitli fotoraflar
u ereveli senin
hani bin dokuz yz krk alt eyllnde
bir trl vermek istemediin
u her zamanki gibi derbeder
yine benim matbaann nnde
u bir mterek dostumuz
aydnlk ehreli bir kz

yenikap
denize kan bir sokak
bir rzgr musikisi alm sahili
alnmzn stnde sakz gibi bir gk
hava durgun
yaprak kmldamyor
deniz harikulade mavi ve harikulade gzel
bolukta kpk gibi mavimsi deniz kular
dalgalar yumuak bir kadn gs kadar
ve gneten snm kumsalda akl talar

105
sen ve ben
realist airle sevgilisi
birbirimizin gzlerine bakarak
yayoruz bulutlar gibi
imdilik
hayal kurarak

106
7. admla nasl berabersem

hacet yok hatrlatmasna seni hatralarn -

bir dakika bile kmyorsun aklmdan
koar gibi yryn
karanlkta bir k gibi aydnlk gln

hacet yok hatrlatmasna seni hatralarn

uzak uzak yldzlarla evrilmi kinatn
karanlk boluklarnda akp giderken zaman

admla nasl berabersem ylece beraberiz

seninle her saat seninle her dakika seninle her saniye
gnlmz mutlulua inanm olmann gururuyla rahat
koltuumuzun altnda birer dinamit gibi kellemiz
ve sonra her zaman her lmlye
ayn artlar altnda ksmet olmayan
gerekleri grmenin aydnl alnlarmzda

hacet yok hatrlatmasna seni hatralarn

sen bana kalbim kadar elim kadar yaknsn

107
8. muhalif rzgr

bugn pazartesi
senin galiba be dersin olacak
yine salondaki aynada taradn salarm
istemediin bir eyi yapm olmann fkesi
yine karartm alnn
fakat acele etmek lazm
gen kalrsan tramvay kaacak
ve bir yasak levhas gibi asacak suratn
o suratsz mdire hanm

bugn pazartesi
dn pazard
belki evde kalp balerin resimleri yaptn
kulanda uzak bir piyano sesi
belki neeliydin
belki dncen vard
belki de yamur gibi inerken hatralar
herhangi bir ke banda
bana rastladn

ben senin hayatna muhalif bir rzgr gibi girdim

108
9. yalnzlk iiri

karanln insan delirten bir ihtiam vardr

yldzlar aydnlk fikirler gibi havada salkm salkm
bu gece da balar kadar yalnzm

iekler damlyor gecenin parmaklarndan

dudaklarmda eski bir mektep trks
karanlkta sana doru uzanm ellerim
gzlerim gzlerini aryor durmadan
nerdesin

109
10. deien bir ey yok

mevsim sonbahar gnler ksald aikr

bir soukluk arz oldu o canm gkyzne
gnler su gibi geti yine odamda yalnzm
yine dnp duruyor bamda hatralar
yine akam yine harp haberleriyle dolmu odam
yine mzik yine yapraklar dklm akmzn
yine sen hayalimde braktm gibisin
srtnda yamurluk banda krmz earp
sanki beni duymak iin hafife eilmisin
mevsim sonbahar gnler ksald aikr
kular gelmiyor artk yorgun akasyalara
sanki hi gelmemiim seni hi grmemiim
sanki sylememiiz bakarak yldzlara
chopinden camlar gneli sarmakl evden

o
11. beraber yaamak

sen benim garipsi garipsi yavrum

nasl byle akam oldu hi farkna varmadan
uyandrma lambamz uyandrma uyusun

grdn m yine nasl kan krmz karanfiller

st gibi bir k dklm komudan dalyalara
kalbimiz bir avu su bir dilim ekmek
ve buday savrulur gibi yldzlarn douu

yzne ay vurunca nasl byle gzel olursun

nasl bir nehir gibi gzlerin kmldanr
akmz sen onu balad yerden biliyorsun
tramvaylarda parklarda geen ocukluumuz
ayn eyi sevmek beenmek saadeti
ayn eye glp ayn eye alamak
bir sinema bileti mektup ve telefon
ve birdenbire yanan ehrin ilk klar

her ey susar gecenin ilerlemi saatlerinde

dinlesek duyarz kalbimizin insan diye vuruunu
sahiden bu insanlar ne sevimli mahluklardr
lmler harpler arasnda nasl da yayorlar
bir ark gelir bize yapraklarn arasndan
bir insanlk arks bar ve saadet
yldz iler yldz iler o anda kalbimize
o anda hrriyet insanlar dnrz

sen benim garipsi garipsi yavrum
yldzlar gibi en olsun mrmz
saatler gelip geerken ba ucumuzdan
usul usul tl yelkenli gemiler gibi

m
12. salarn rlm olmal

seni birden hatrlarm akamlar iinde

fevkalade tatl bir sesin syledii
yle kolay dokunakl aydnlk ve temiz
gittike yaknlaan bir melodi gibi
kalbim artk rperen bir mandoline benzer
ne gzel eydir seni hatrlamak

salarn rlm rlm olsun

ve beyaz ellerin geceye kar plak
porselen tabakta ykanm kayslar
yere dm bir kitap bir iir kitab
iinde hrriyetten bahseden msralar

insan bir dnse ne ok ey bulabilir

hatrlamak glmek ve alamak iin
arzularmz nereye srklyor bizi
neredeydik hangi rzgra kartk
ve imdi ne trl manzaralar ekiyor
karanlklar iinde alm gzlerimizi

salarn mutlaka rlm olmal

mektepli bir kza benzemelisin
aklnda kimbilir kimden bir msra
gzlerin nur gibi parlasn saadetten

113
13. harp kaldrmnda ak

sen imdi yanmda yepyeni bir trk gibisin

hi grmediim yldzlar gzlerine domu
bir byklk duygusu dalar gibi yreinde
ah biz mutluluu byle aranp duracak myz
yamur hep byle yaacak m hatralara
eksik olan bir ey var sana bana dair
belki bir rzgr belki rzgrdan da hafif
ama kalbimiz yine uzak bir deniz gibi bo
heybetli guruplarn belirdii saatlerde

sen imdi yanmda yepyeni bir trk gibisin

acaba nasl renmiim nasl farknda olmadan
her ey nasl olup gemi nasl barut yam
nasl gne vurmu zehirlenmi ehrin stne
imdi hangi kylarda gemiler demir alyor
gney rzgrlarna ap yelkenlerini
belki bir talyan kz tfeine dayanm
senin gibi bar tasarlyor dalarda
mahzun esirler harp arklar kadar mahzun
gizlice talim ediyor hrriyet admlarn

114
sen imdi yanmda yepyeni bir trk gibisin
ah u harp bitse rzgr gibi bir nefes alabilsek
kimseler kimseler kmasa yolumuzun stne
yamur yasn varsn slansn salarmz
yalnz duyulmaz olsun gsmzdeki darlk
dilimizdeki kilit kolumuzdaki zincir
mrmz mehullerden mehullere akyor
saatler bizim deil kitaplar bizim deil
bizim deil yaamak bizim deil hibir ey
kendi dnyamzda yabanclar gibiyiz
ya ok erken ya ok ge domadk m sevgilim
buna ramen mutlulua inanyoruz

115
14. istemek

seninle byk seninle gzel bir kitap okusam

yamur susmadan susmadan gece yars
gzlerin gzlerin bir anda byseler
bir ses duyar gibi olsan ok uzak bir ses
gecelerin yldzlarn bulutlarn iinden
derhal klar kararsa uykun gelse hemen
ryamzda insanlar insanlar grsek

116
15. kalp ars

bu akam
martlar yine savruldu gklere
beyaz mendiller gibi
ak deyip susmad kalbimiz
yldzlar dnce karanfillere
bir yamur iner gibi
karanlkta dnceli bir yze benziyordu deniz
iinde bahriler inciler mercanlar
ve denizin stnde btn ihtiamyla bahar

eil de sevgilim gzlerime gzlerime bak

hayaller kurmakla geti mrmzn yars
daima saadete ald ellerimiz
mtebessim yarnlar aydnlk gnler dndk
hayat ne kadar gzel dnya ne kadar byk
ve ne kadar artc yirminci asr
ve yirminci asrda yaarken mesut olmak
hakkmzdr

eil de sevgilim gzlerime gzlerime bak

dnrm de bazen neler ektik
nasl ac kahredici bir rzgr ald bizi
kimler gitti gelmedi
kimler bodu genliini drt duvar iinde
avularnda kan gzbebeklerinde mit
armaz m kalbim syle armasn m

117
minareleri akam gneiyle prl prl bir ehir
neeli kk insanlar mektepliler geliyor aklma
gel sevgilim gel rzgrn zm gzl kz gel yanma
karanlkta dnceli bir insan yz gibi deniz
iinde bahriler inciler mercanlar
ve denizin stnde btn ihtiamyla bahar

118
16. sen yoksun

sen yoksun
deniz yok
yldzlar arkadam
ya bu gece harikal bir eyler olsun
yahut bir bomba gibi
infilak edecek bam

azmda eski msralar uzanp kalmm

stanbul minareler odamda gibi
gkyz temiz ve parlak
ite kol kola girmi en mesut gnlerimiz
muhalif bir rzgr kar sahilden

fosforlu klaryla gkyz bir deniz

havada kanat sesleri
ve lgn kokular

deniz yok
yldzlar uzaklayor
ben yine yalnz kalyorum
stanbul minareler kaybolmu
sen yoksun

119
17. bitsin dedik

bitsin dedik bitmedi beklemek

ite gece rzgrl gece
ite bulutlar alm ban gidiyor
yine bensiz dans edeceksin demek

mzik sen sahnede sahne rzgrda

gzlerin gzlerin uzaklarda
ben kimim yamurlar iinde mahzun
nerde saadetimiz nerde sarmakl ev
nerde her akamki keman komumuzun
ya sen nerdesin nerdesin

ite rzgr ite sonbahar yldzlar

ite kalbim ite iirlerim
sen gelsen elini alnma koysan
salarn psem
alasam

120
afak vakti dnya
sabaha kadar

bu akam boazlanm aydnln arks

gne susmu bulutlar darmadan
imein gzlerime vuruyor lts
ve toprak snm bar gibi anamn
meyvenin yarndan usare kpryor
ite usul usul rtlyor akamn
stmze yeniden lacivert kanatlar
yine rzgr yine bulutlar yryor

bu akam imeklerin klcyla delinmi

derman yok kan szyor yarasndan
tarifsiz bir korku yayor havalarda
siyah tyl kocaman bir yarasa gibi
camlar terlemi bulutlar yere yakn
tmyor tmyor blbl dedikleri

123
sr sr insanlar dm yollara
gzleri glgelenmi yzlerce erkek
dudaklar titreyen yzlerce kadn
lklar kular gibi kanat rpyor
rzgrlar couyor cenk arklarnn
yama m var kyamet mi kopacak
az m bahar gmdk yeryzne
iliklerine kadar kan ile ykand toprak
alamak istemiyor gayr gzlerimiz
lkin avrupann bir memleketinde
tanklarla ezilmi hrriyetin kemikleri
hcum diye ulumu engel peremli tiran
yaylm lavlar gibi istila ordular
yine mi harp yine mi kan yine mi kan

bu akam el ele tutumuuz farz edelim

dudaklarmzda byk unutulmaz arklar
kalbimizde insan ve hrriyet sevgisi
yryelim dnem beraber yryelim
nmzde insanlar ardmzda insanlar

124
gzlerin byk byk almasn karanla
yamur mu iseliyor salarn m slanm
glgeler mi dm scak avularna
kalbim yanyor kuruna dizilmi saadet
elbet byk toplar gibi grlesin isterim
zulme ve temerkz kamplarna kar
hrriyetten hrriyetten bahseden msralar
yryelim dnem beraber yryelim
kalbimizde insan ve hrriyet sevgisi
nmzde insanlar ardmzda insanlar
yryelim sabaha kadar

125
dt polonya kalesi

gece vurmu menazr- lem sr vermiyor

havada terk edilmi bir ehir sszl
orman nefes almaz aalar dilsize dnm
ne an sesleri var ne rzgrn sl
sade yamur salyor bulutlardan
kr ediyor gzlerini hudut nbetisinin
kan gidiyor cierinden dert uram
bir ark rpnyor hatralarnda
yamurun salar ellerine dolam
ilemi sngs gecenin akana
yamur bulut bulut iniyor semadan
sabah yakn ama karanlk dalmyor
ayn ark yapm nbetinin dudana
ve nefti koynunda lm saklam orman
neredeyse uzanacak sabahn elleri
yava yava dalarn dalarn arkasndan

tarif edilmemi bir heyecanla kanatlsn

dilerin birbirine gemi hrsndan
nasl smsk kabzay kavramsn
nasl birdenbire bir eyler deimi
nasl kanl gller alm sabaha kar
nasl ate pskrmeye balam orman

126
boru alsn ehl-i vatan kalksn ayaa
toplar dvyor sabahn sinesini
kyler tutumu yamur ilemez alevlere
mavi gzlerine kan doluyor sabahn
vurulmu boylu boyunca yklm yere
toprak uyanmyor kalbi durmu tarlalarn
boru alsn cmle lem duysun bu sesi
boru alsn ehl-i vatan kalksn ayaa
ufuklar yrtlm byk top seslerinden
dvyor naziler polonya hududunu
ayn ark yapm nbetinin dudana
elleriyle kavryor yamuru salarndan
tyleri diken diken enesi kilitlenmi
gvdesi sarslyor akaklarnda kan
grmyor kr etmi kan gzlerini
grmyor neylesin grmyor artk
ne hrriyet ne arklar ne insan
boru alsn cmle lem duysun bu sesi
polonyaya taarruz bu sabah balamtr
boru alsn ehl-i vatan kalksn ayaa

127
Varovann zerinde lm bulutlar var
sokaklar yanyor havada benzin kokusu
kaldrmlarda can ekien ocuklar
ldrm kin akyor mavi gzlerinde
uaklarn ardnca bakan varoval kzn
szlyor bu szya canlar dayanmaz
lm vurmu yreklerin telleri
dumanlar bouyor nefes almak ne mmkn
insansz kollar savrulmu aalara
can veriyor parmaklan can veriyor dnem
benek benek kan sram duvarlara
haberler geliyor dert tayor yrekten
cihanmul bir felaket arks
dalga dalga arpyor ruhumuza
varova yanm insanlar perian
ilerinde tarifsiz bir kalp ars
boyunlar bklm gzleri slak
domuyor domuyor neden yldzlar
neden byle kan rengi sema bu akam

128
toprak yine kan kusuyor dalar morarm
bir gariplik sinmi bulutlarn tarlasna
yollarda karanlk karanlkta insanlar
leylekler misali g balam
arklar susmu uzak bir hatra glmek
sevda yaamyor kanadndan vurulmu
yr dnem yolcu yolunda gerek
yr aldasn iimizde aclar
dokunma kanayacak yreklerimiz
yollarda karanlk karanlkta insanlar
bir gariplik sinmi bulutlarn tarlasna
ve bir ay douyor beklemediimiz
yle arpan bir tokat gibi alnmza
yollar kvranyor telgraf direkleri mahzun
bir kartal kanat am vistle doru
geiyor arpa arpa ite semadan
drp glgesini stne yolumuzun
rtyor rtmesin rtmesin ufuklar
rtmesin aydnlk ister hrriyet
insanlar gibi yaamak ister insan
yr dnem yolcu yolunda gerek
yr aldasn iimizde aclar
dert ekmeye mtehammil bu yrek

129
neden karanla uzanm ellerin
neden yzn yanyor avularn snm
arklar nerde ak nerde braktk
nerde yaz geceleri nerde ocukluumuz
yollarda karanlk karanlkta insanlar
yine insanlarla kesiliyor yolumuz
geiyor usul usul gmen kafileleri
toplar yine uulduyor uzaktan uzaa
gece sakin dalar talar dinliyor
ay lm bulutlarn dm kucana
bir kartal kanat am vistle doru
uuyor igal edip hr havalar
glgesi uzanm polonya toprana

yr dnem yolcu yolunda gerek

ite yeni insanlar kyor yolumuza
paralanm kanyor kanyor yrekleri
sakallar uzam gzleri derin
sokulalm dnem onlarn arasna
ben bir air ardnca kol gezilen
sen kuu misali bir balerin

130
gkte cvan gibi kahrolas bir ay
yerde hzn yrekler dolusu
klarla ykanan ehirler serap olmu
gnller yklm dzen tutmuyor
korku filiz srm sevda yerine
lehistan vilayeti cmleten harap olmu
mil ekilip hrriyetin gzlerine
kuruna dizilmi insanlarla beraber
afak vakti yldzlar batmadan
gkte cvan gibi kahrolas bir ay
yerde hzn yrekler dolusu
haber uurulsun on iki bin lem semtine
dt polonya kalesi

131
maranne

sahiden fevkalade bir ahval yayor

yldzlarn en mkemmel senfonisi iinde
kanatlar rzgra vurgun yel deirmenleri
hollanda ocuk dergilerinden tandm memleket
lm iseliyor sinsi bir yamur gibi
alamak sras sana gelmi akbet
almadn arklar delirmi havalarda
put kesilmi sra sra deirmenlerin
miferli glgeler belirmi duvarlarda
oy dnem ne sen sor ne de ben syleyeyim
anlamak iin gzlerimiz kifayet eder
hollanda dm belika tarumar olmu
kafileler yollar boyunca kafileler
ben bir ku hatrlarm mavi kanatl bir ku
yelken am bir gemi ate rengi laleler
bahar bayram sevinci saadet insanlar iin
hayr gece bir bombardman yaadk
saadet bizden rak bahar perian
nasl dnem kanamasn syle yreim

sahiden fevkalade bir ahval iindedir

ruhlarnda en byk yangnlar tutuan
belikal hollandal insan kardelerim

132
byk alnn emi byle dnmemelisin
ne kadar mitler kararsa marianne
en yiitesine lm dverek lmektir
gzlerinde tebessm avularnda kan
rzgr gibi esip imek gibi akarak
fransa vatan hrriyet demektir
lenlere lenlere bak
bak kalbime yanyor yanyor straptan
polonya terk edilmi norve igal altnda
belikann zerinde imdi uaklar
ok gemeden burada olacaklar
byk alnn emi byle dnmemelisin
yakmyor marianne bu sana yakmyor
yanardalar fkrsn gayr yreinden
saplansn kl gibi haykr dmana sesin

133
hani nasl balyordu o ihtilal arks
syle erganunlar uuldasn derinden
korolarn harikulade dalgalan
ve bir bayrak gibi nde giden kahramanlar
marseillaise alasn alayan gibi
haydi marianne haydi vatan ocuklar
yryelim hrriyet aziz hrriyet
yeter artk yeter kahretme beni
bilirim hayal bunlar hayal marianne
alamak m terk edilmi ocuklar gibi
alamak m yrekten yan yan kana kana
alamak m hayr aklmdan bile gemez
alama dnem alamaya almadk
alama gn yzlm gne ehrelim
hrriyet keskin etsin kllarnz
haydi kalkn kalkn vatan ocuklar
efendiler yrmezse biz yryelim

sevgilim u orman argonne orman

verdun kalesidir grdn kale
bydke byr dnya yangn
neyleyim tututu bir yol meale

134
 dmz hrriyet diyerek yola
hani dldl nerde bizim zlfikar
hilafsz her gece bir gne kar
her mit parlak bir gnetir inan
ksn karmza zalim ordular
lelim yaamak iin marianne

bahar gelmi mevcudat sevda ile sarho

aalara kan yrm su yerine bu mevsim
yapraklar rperiyor sava ferman dinlemez
da balarnda braklm mnzevi ller
yumruklar sklm yzleri mtebessim
yamurlar ykam yamurlar salarn
daha neler grecek zavall gzlerimiz
ite yaklayor yine ayak sesleri
harabeler ttyor her getikleri yerden
delik deik edilmi hrriyet arzular
uzaktan ok uzaktan bir ses duyuyor musun
bir trampet sonra skn havalar dolusu
ve nihayet bir lk bir lk telerden

135
bir lahzada anlar gibi yldzlar alyor
doldurmu gk kubbeyi bir rzgr uultusu
siyah kartallar gibi uaklar alalyor
kalbi mi delinmi alsacel u askerin
kan fskiyeleri fkryor yzme
kuyruklu yldzlar m u civara denler
karanln koynundan cayr cayr yanarak
nedir bu boanmas m cehennemlerin
bir kvlcm bir kvlcm sram gzme
an sesleri alyor havada yaprak yaprak
dalarn arkasnda devler mi kudurmu
zincir krtlar zindan ve lm
sonra sonra skn skn havalar dolusu
kahrolas bir sarlk delirtici bir skt
iekleri sersem etmi taze kan kokusu
uzaktan ok uzaktan bir ses duyuyor musun
minnet dolu bir ses gaskonyal arkada
geri sen her eyinle artk yaamyorsun
artk unutulmu bir hikye hrriyet
lkin kulak ver bu sesi duy topraktan
sana minnet fransadan sana minnet

136
 hey sevgilim hemen haber uurduk
neyleydim dt verdun kalesi
zaferkuun tutamadk kardk
mateme brnd frenk lkesi
derken duyulan ses jeanne darcn sesi
dur diyor vatan beklemelisin
dv eilme sen zalim eilsin
damarda kalr m dklecek kan
kalm dalara dalar sevinsin
lelim yaamak iin marianne

eski nur beldesi paris karanlk ehir

heyecanla kmldar bir okyanus gibi
gzleri kr matem dm sinesine
kanl sabahlara bakan yaz geceleri
yorgun mlteciler askerler gelir
gelir insanlarla dolu harp yollarndan
karanlk dokunmu cmlesine
her biri bir gne bekler yarndan
glgeler dalgalanr glgeler konuur
glgelerde yaayan tehlikeli bir ey var
kocaman yarasalar gibi uuur
heyulalar dolar duvar duvar

137
eski nur beldesi paris karanlk ehir
dudaklarda solan hazin bir tebessm
yldzlara serenad serenad - sans espoir
elenmiyor emsalsiz kemanlar artk
karanfiller solmu korular kimsesiz
her lahza yaklaan bir kbus gibi lm
dnem seni almasn almasn bu karanlk
ona kald fabrikalar ehirlerimiz
ona kald insanlar ona kald hrriyet
gel sevgilim gel kumru gsl dnem
gel yaayan baka insanlar da var
gel onlar da bilir dvmesini
maginotda dunkerquede lenler kadar
brak alasn paris brak alasn
sen dnem -gzlerini gnee evir-
daha binlercesi var byle can verecek
eski nur beldesi paris karanlk ehir

138
hele bir vakt eriip toprak uyansn
evvel deli yamurlar iddetlenecek
hele bir kan ile dnya ykansn
ahir bir zelzele bir zelzele beklenecek

hey sevgilim burda mekn tutmuuz

savoie dalar bizimle endir
gzlerde bulut yok yrek korkusuz
kahramanlk demi ite bu demdir
insann vatan cmle lemdir
cmle demolu seninle karde
tututu mu bir yol kalbinde ate
dvr tek kii gibi durmadan
ykselsin diyerek semaya gne
lelim yaamak iin marianne

kahramanlar kalbimize izilmi hatranz

evvelce ispanyada inde savamtnz
-zge bir maceradr- habeistan lleri
imdi ayn semann yldzlarn altnda
ite yine birlikte yine ba haasnz

139
seni ocuk gzlerinden tanrm pierre
sen lmle bymsn onlar yine ocuk kalm
ya sen auguste tiyatro merakls adam
glmyorsun anlalan perde kapanm
gaston kk kadnlar gzel eyleri sever
lisanda kfreden aylak bakl henri
yklm yzkoyun azn aamadan
sizler siz hrriyet ehitleri yeceksiniz
afak vakti bir rzgr kt serin
brak dnem brak rahat uyusunlar
brak hayallerini datmasn ellerin
rzgr kt yzleriniz yecek
yoruldunuz dinlenmek hakknzdr ocuklar
yreiniz rahat olsun dvenler var
yarm kalan arknza onlar devam edecek

hey sevgilim hrriyete dua et

hrriyetsiz yaayamaz memleket
hr yaamak iin gelmitir insan
hrriyet eitlik sulh ve saadet
lelim yaamak iin marianne

140
diliyr

dne hey gece bayrak gibi rzgra kar

da balar yldz bcek ovalar n n ter
kayalar kayalar sar kayalar
valye balarn yere alp alayanlar
gnl dertmekn delim delim deliresi
dalar diz dvp alar ulum ulum uluyas
gk yldzcl garipsemi garip ovalar
sen ve ben dnyal air ve dnyal balerin
neyleyim hrriyetliyiz hrriyete sevdalyz
biz air kiiyiz insanlardan syleiriz
haydi hovarda genlik hey alev kanlm
cehennemi marlar uumu bamzda
seferiyiz demi yedi iklimi gezmiiz
da arklar mavilik salkm salkm arzular
aziz insan sebil sebil hrriyet
ve bar hem biricik hem kocaman hem yahi
hem yahi aman hem ba tac arzumuz

141
bana yakn gel hey cana yakn gel canm
benim ebabil kuum gel maysm
ak bildik insan kitaplara gesin akmz
satr satr msra msra yazlsn
dalar mor bir ark gibi ufka uzanm
sen ve ben dnyal air ve dnyal balerin
kvlcml yreklerimiz kvlcm pskryor
yldz kvlcm yldz kvlcm
lm vurmu vurmu nice kardelerime
alamm alam dert balamm
suya gitmi anasnn hurma gzls
elmas yreklisi akrak szls
yalnkl gibi dvenlerim denlerim
kahramanlar dnyal hemerilerim
ne cengver ne bahadr ne yiitsiniz
bana yakn gel hey cana yakn gel canm
gel dnem gel rzgrm rzgrlym
dalar mor bir ark gibi ufka uzanm
gk yldzcl garipsemi garip ovalar
dne hey kim anlar hasretlik dilinden

142
kayalar kayalar sar kayalar
valye balarn yere alp alayanlar
dili yr dili de dili yr gezmiiz diyar diyar
zincire vurulmu ne lkeler kalebent
polonyalar ransalar rusyalar

kayalarda kayalam kalakalmm

saat mevcudatn uykuya vard saat
klrengi kumrular gibi karanlkta saniyeler
yine geip gidiyor zaman kervan
kula kula insan lklar
candan geenler has bahenin glleri
merhametsiz alklar insafsz ktlklar
elin bal gzn bal dilin bal can
zincire vurulmu ne lkeler kalebent
haydi hovarda genlik hey alev kanlm
biz air kiiyiz insanlardan syleiriz
be ktay kucaklam baklarmz

143
dnya igal altnda hey dili yr dili yr
kaybedilmi ehirler yenik ordular
gzmn bebei sen yaslanp alar msn
alama dne hey sen dne hey dne hey
derdim varsa lemem dertliyim diye
can siperdir dvmek alnyazs
karanlk denizlerde hrriyetli gemiler
kilometrelik insan tarlalar
her lahza kapmz alan bir komu lm
kuruna dizilmek toplama kamplar
ve kzgn ve kudurmu gneini ln
sra bir ta gibi banda tayan
o can erik gzl canm askerler
kar dalara vurmu kiraz rengi bir akam
havada yank bir ekin kokusu
ve ok uzaklardan gelip ok uzaklara giden
bir turna srs gibi bitkin esirler
yangn yeri yanar gelinim alar
hane harap olmu hacet grlmez
dev papatyalar gibi beyaz adrlar
ve insanlar ve insanlar ve insanlar
macarlar slovenler bonaklar

144
grl grl seslenen dalar gibi yaslanan
temiz kendi halinde yrecikleri
mintanllar poturlular yamakllar
yedi iklimin yetmi eit milleti
dili yr dili de yr gezmiiz diyar diyar
zincire vurulmu ne lkeler kalebent
polonyalar ransalar rusyalar

kayalarda kayalam kalakalmz

sen ve ben dnyal air ve dnyal balerin
be ktay kucaklam baklarmz
gnl dertmekn delim delim deliresi
dalar diz dvp alar ulum ulum uluyas
kayalar kayalar sar kayalar
valye balarn yere alp alayanlar
nmz karanlk yanmz karanlk
deryalar uykuda yldzlar suda
bana yakn gel hey cana yakn gel canm
sng tak hcuma kalkalm artk

145
lili marlen

akam olur
mektuplar hasretlik syler
zagrep radyosunda lili marlen trks
siperden sipere ate tokuturanlar
karanlkta dem eken
ishak kuu

bu civarlarda benim
bir cennetmeknm olacak
aslan sfatl johnny hisarboylu silahor
arkasnda msr el kahire
ehramlar cana can katan nil
czaml dilenci trahomlu insan
sanda mavi gzl dilber akdeniz
solunda l
ve balta girmemi orman

biz dnyallar yemin itik

imanmz var
hrriyet iin hrriyet akna
savulacak dnem savulacak dman

146
dehrin cefasn ektik
safasm sreceiz
biz sudanllar
kbleye kar namaza duranlar
aragondan bak gibi ekilmi yedi msra
Sydneyden bir muhalif rzgr

akam olur
mektuplar hasretlik syler
zagrep radyosunda lili marken trks
dost alar karanfilim dost alar
mar sylemeden lmek bize yakmaz
ve biz yine yldzlara bakarz
ve yine yldzlar bize bakar

duadr
gnebaht olasn civan olum
hrriyet iin dipik tutan el dert grmesin

147
kutup yldz rivayet eder

sen hep yle yukardasn kutup yldz

senin bildiklerini bycler bilmez
sen byc deilsin kutup yldz
yreklerini denize drm btn gemiciler
geceleri
ak denizde seyrederken seni gzler
imdi diyelim birmanyada bir ngiliz gemisi
balear adalarnda fiyakal bir korvet
imdi diyelim 24. ve 25. meridyen dereceleri
imdi diyelim l
8. ordu
tunus istikametinde ileri hareket

l gecesinde kzgn dikenli bitkiler uyuyordu

l yldzlar takm takm
kular gibi hurma dallarna konmular
birtakm esrarl kular gibi l yldzlar
uyumular
l gecesinde zamann uultusu duyuluyordu

148
el elameyn el ageyla ve tobruk
kendilerini bir kadn ehvetiyle karanla vermi
sevgilim akmzla ve silahlarmzla durduk
senin siyah gzlerinde
heyecanl bulutlarn yry gibi bir eyler
byk byk bir eyler
ocuksu gzlerinde
l gecesinde
hani demin: - zafer diyorduk bar diyorduk
her nmz son zerresine kadar saadetle yaamak
byk emeklerin byk eserler dourmas
bir demet beyaz yasemin
bir da papatyas
makineleri dinleyip dilinden anlamak
ayn saniyede dnyann her tarafnda olmak
l gecesinde sevgilim
btn bunlarn bu gzel eylerin
beyaz bir karanlk iinde hatrlanmas

l gecesinde benek benek baklar nbetilerin

uak meydanlarnda dzinelerce uak
benzin depolarnda benzin
tavan uykusunda asker

149
en ileri hatlara kadar sokulmu trkler
uyuyan askerlerin kulaklarnda ryal trkler
askerlerin ortasnda lili marlen dolayor
hi umulmayan aydnlk ve uzak bir haber gibi
ylesine mahzun ylesine plak
lili marlen askerlerin kz
-her gece fenerlerimizin altnda
klalardan uzakta yamurlu gecelerde
biz seni bekleriz askerlerin kz
btn bu deli dnyay unutmak iin
seninle lili marlen
lili marlen-
o yamurlu kumral salar solgun yzyle bizim
bir an iin dnyay unutmak arzumuza ramen
o bize geride braktmz eyleri hatrlatyor
bir liman meyhanesinde her akam iki kadeh atmay
imdi diyelim wembleydeki futbol malarn hatrlatyor
imdi diyelim pazar yerindeki laternay

onu gnlerdir tanyoruz

bizimle birlikte yatp kalkyor
ona mektuplar yazyoruz ondan mektuplar alyoruz
her gece fenerlerimizin altnda
yldzlarn altnda

150
imdi diyelim daha kuzeyde
motorlu birlikler dman kovalyor
korkak afaklarn aydnlnda palmiyeler
tank ve motosiklet lleri
insan lleri
lde gne dnya batarm gibi batyor
lde scak mermi lm ve asker
insafl insafsz glgeler
susam tanrlarn korkun glgeleri
lde uzak yldzlarn
btn vahi kinatn
hareket halinde
akc
kpr kpr glgeleri

motorlu birlikler dmann peinde

tanklar elikten dileriyle kumdalarn deviriyorlar
kumdalar gibi rzgrn nnde yryorlar
bu rzgr bu hnzr bu yakc
bu cehennem l rzgr
ate ve lav
her dakika yeni bir kurtulu haberi
bayraklar zafere tutumu
mermiler delikanl
yrek comu
ileri

151
sszdr
ller sszdr
sava olup bittikten ordular getikten sonra
hseyin ibn fellh karanfil gibi vurulmu
yeni bir dnyann kaplar nnde
yalnzdr
yapayalnzdr

akbabalar ember eviriyor bann stnde

bir kan kzll geiyor yldzlarn iinden
bir barut kokusu ac bir barut kokusu
bir hseyin ibn fellhn ls
bir akbabalar
bir rzgrl geceler gibi inil inil
kulaklarnda sudan trkleri
sudan ne yana der
sudan kimsesiz ksz sefil
nurlu bir gne yamuru Sudanda bahar
aalarn uyan ieklerin gl
hseyin ibn fellh karanfil gibi vurulmu
hseyin ibn fellhn ls
Sudann ls

152
 \

kimseler
hamburg limanndan kimseler bahsetmiyor
bu limanda eskiden gemiler
gemiler vard
lili marlen hamburgta yaard
onun rkek halini gzlerini hatrlarm
yamur yaar
her gece fenerlerimizin altnda
o sisli sonbahar akamlarn yeniden yaarm
lili marlen karanlk afrika ktasnda
alman askerlerinin
ngiliz ve fransz askerlerinin ortasnda
lili marlen bizimle birlikte sevgilim
o da gzlerini kularn nlad ufuklara evirmi
ufuklarda rzgrl zafer slklar
ufuklarda alklar
ufuklarda sevgilim sulh ve hrriyet belirmi
ok gemeden dalarn velvelesi balar
lili marlenin sevin lklar
klalardan uzakta
yamurlu gecelerde

153
heyamol

akam oldu
karanlklar vard sular stne
rzgr utu rzgr utu bir yerlerden
kble desen deil lodos desen deil
belki bir selam
bir hovarda selamdr
hrriyetli

gemiler
karanlkta deryakri devler
sancak ve iskele krmz ve yeil
ve yldzlar ki her gece her yerde daim
ilemeli ve neeli gm damlalar
gverte
sakal bal rengi kaptan johansen
ve ben garip air
ve sen sevgilim

154
ald kaptan
gzleri deniz feneri gibi
dedi: - neylersin
haramiler gezer olmu
bir duman gibi hr deil deryalar
ismimiz nora
bandramz norve
ve budayla ykl btn ambarlarmz
sancakta bakr ykl bir yunan ilebi
bir bakas kmr bir bakas pamuk
ve konvoy hazr
hrriyete yolculuk

yle uar gibi oldu

uar gibi rzgr
senin
bir mara benzedi birdenbire sesin
ve kllar att benim iimde
savat
sava deryalara bulat

155
millerce mavilik duman duman dalga
millerce gkyz dalga dalga duman
aman aman da
ne kyamettir deryada kavga
canlar sner havalarda kaybolan lk gibi
haykrlar yapr havaya tokat tokat
torpil vurur ya taretler ulur mu ulur
bir manzara ki suret cehennemdir
kzgn fskiyeler
lmler
lenler
deryann kzmas ateler almas
alev sal dalgalar omuzdan omuza
krbal dalgalar havuzdan havuza
derya dvnr
derya dvnr gk alar
ve sava uaklar katar ve katar
ldak
sancak direi ve sancak
kahraman bir kalp gibi rpnan eref

156
rzgr kblede karar kld dnem
yldzlar damlyor gzlerine
gemiler
karanlkta deryakri devler
iaret klar birinden tekine
sinyal mi ald ki amiral gemisinden
km kaptan kkne kaptan johansen
gzleri yanan snen deniz fenerleri
ve ilk kumanda vard
arkbana
makineler
bir ayrlk arksna baladlar
demir aldk limandan zdk palamar
rzgr bizim eski rzgr
deniz bizim eski deniz
gnl bizim eski gnl
ren gnl
mizana gibi salam bak gibi keskiniz
derya bir yle geni
geni ki ldrasya

157
sra sra gemiler demir alm giderler
giderler usul usul
alatasya
her gemi bir milletli hepimiz hrriyetli
hepimiz mart kuu hepimiz dnyadan
ve bir ark var dilde bayrak bayrak tutuur
bir ark var dnyal heyalisa heyamol
heyamola batklar
heyamola doulular
heyamola dnya iin dnyalar akna
hrriyet eitlik kardelik akna
canlarn yelken gibi rzgra verenler
deryalar mavisinde ldrenler
lenler

dnem oy
sen benim bir tanem oy
norve bandral norann gvertesinde
dinle bir yol deryalarla pen havalar
ve dn savalar iindeki muhteem deryalar

158
imdi nasl doudan batya uzanmaktadr
eit eit
boy boy
kkl bykl
cephane ykl ila ykl hayat ve lm gtren
gemi kervanlar
gemi kervanlar
gkler denizler ve karanlklar arasnda
imdi nasl bulutlara kardr toplar
bulutlara kardr bulut bulut
ejderhalar misali yenilmez donanmalarn
deniz sleri
direk direk gemiler
mayn ve amandra
liman ve mendirek
ve kzakta
yahut da deryalar engininde
kalemkri taretli okyanus aslanlar

159
yaln pala burunlular torpidolar
cep denizaltlar serden gemi
sulara dev gibi yaslananlar
hem dven hem yzen hava meydanlar
imdi nasl semalara dokunmu
maviden
o erkek alnlar levent gemicilerin
frtna yaam bu canlar
lme slk alm dalgalar iinden
salarn tayfun
gnlnde arklar
kaybolmu gemilere boulanlara dair
ihtiyar kurt kaptanlar birinci ve ikinci
ate yzl ateimiz
arkbamz
rapa tayfalar
ve sarn muolar
makinistler telsizciler topular
ve cmle harbedenler tehlikeli sularda

160
dnem oy
sen benim bir tanem oy
dnyalarda derya
deryalarda nora
norann gvertesi
gvertede sen
ve hayalinde senin
derya savalar

salvo demi atelemi hrriyetli donanma

alevlere vermi sular
lalereng
kzl kan brm okyanuslar
midvay ve mercan
kan stne kan
narvik de narvik
plata boaz
cherbourgda karma
dunkerquede ricat
akdenizde tutuanlar
bouanlar
hood ve bismarck
rodney ve ohio
iova uak gemisi
ve vittorio

161
kana kan diyerek cana can diyerek
boaz boaza gelmi deniz pehlivanlar
kalbim ac
ac bir zehir gibi
karmda sen mart kanad yavrum
ve karmda
dert grm dertli dnyamz
felaketler tehlikeler straplar iinde
bar yank gzleri kr
byk anamz

deryaya yamur indi mjdeler olsun

durup dururken bir ark balar gibi
kalbur kalbur bulutlardan savrulur
hoy bili bili bir yamur nar taneli
cva damlas gibi yanar taneli

okyanus durgun
konvoy yolunca gider
yamurun altnda sralanm gemiler
uskurlarnda kpk
bacalarnda duman
ve pusula hep kuzey hep kuzey hep kuzey
damlalar salarmza damladlar
sen dnp dedin: - yle byk ki derdimiz
derdimize itecik bulutlar aladlar
yasmz yas bilip kara baladlar
162
yamur alkalanr gibi oldu birden havada
hey flama verildi dikkat kardan
hey hey ki an ald
silah bana
tayfalar mevzie girdi bekler oldu
deryadan denizalt
gklerden uak
uaksavarlar hazr
hazr su bombalar

ve kaptan johansen
sakal alev
avaz bak
krba gibi savuruyor kumandalar
haydi dnem biz dahi mevzie girelim
muhripler seyrediyor tam yol zerinden
kervan seferber
gemiler seferber
ve deryaya yamur iniyor biteviye

ite ilk hcum

ite ilk torpil kp
ite ilk kvlcm
ilk infilaklar
derya atlam gibi
gmbr de gmbr
duman duman da
163
dumanlar ummanda
karadan kuruniden benekli alacadan
dumanlar gklere varm gkl korsanlar
dumanlar top azndan bacadan
boum boum boumlu
lm lm lml
dumanlar
dumanl dalar kadar
torpil yemi batyor yunan ilebi
tuzlu sular dolar olmu bulak bulak
filika mart kanad bir yudum kurtulu
ve kpkler iinde yzen tayfalar
gzlerinde tek arzu
alev alev
yaamak

164
sabunsu kpkler
prl prl ya lekeleri
ve gemiler torpil yemi gemiler
kervann stnde bir yamur iler
hoy bili bili bir yamur nar taneli
gzya dkp alar taneli
derya zre sava
sava ire kan
kan ki yaylm alevrenk bir bayrak gibi
tuzlu sular atlasna
mavi atlasna
kervan hem gider hem harp eder
nerelerden kopmuuz nerelere gelmiiz
gemimizin dmen suyu boncuk boncuk
kprsn hep byle kprsn deniz
hrriyete dnem hrriyete yolculuk

ah deryalar ah deryalar deryalar

gemilerden insanlardan ehit var

165
deniz diplerinde neler yatyor
aydnlk bir dnya fedaileri
onlar da saadete sulha inanmlardr
senin kadar
sen karanfil sevgilim kadar
benim kadar
ben dnyal air kadar
nasl mekik dokur ttn iler a ekerlerse
nasl ark syler nasl alar ve glerlerse
ylece dven cmle rzgr insanlar
askerler iiler kyller kadar
imdi deryalar koynunda kahramandrlar
artk uan dalga savrulan kpk
artk onlar kendileri deryadrlar
deryadr da derya gibi haykrrlar
- heyamol
heyamol yeryznn btn insanlar

166
ellerinin hnerine hayran
kahraman
toprak ve gk dilinden anlar derya dilinden anlar
kimi yiit kimi rkek sabrl ve sabrsz
ayn mavi gk altnda beraber yaadmz
toprak ve deniz ocuklar
mbarek canlar
biz eski bir ark gibi kaybolmuuz
yelken am hayalimiz hatralara
ve kanat rpmaz olmu gsmzdeki ku
biz bizden sonraki nesiller iin
harpsiz akamlar gneler mesut vatanlar
aydnlk tarlalar ehirler kyler iin
bir elik mermi gibi harcanmz
biz artk sadece arklarda varz
arklarda resimlerde hatralarda
ne kar yeter ki hrriyet yaasn
hrriyet yaadka bahtiyarz

167
ah bu zindan gibi gk
zindan gibi derya
ah bu gemiler
bu ksz gemiler
ve karanln tkenmez melankolisi
paralamak istiyor kalbini insan
szleri sizleri szleri dndke
mitleri gneli sular gibi yanan
sen atlasta kayp ayna yzl dimitros
kaptan jean-pierre kollar yrek dvmeli
sen tayfa barrymore her zaman neeli
sen kardeim sen benim hindi kardeim
sen yeni zelandalm
avustralyalm
sen gemisiyle batan kanadal kaptan
sen grika sen pnar sesli arkc
ve sen ismini bilmediim mehul l
deryalar ls
hrriyetler ls dnyalar ls
dnya sularnda tam yolla seyrederken
kurun mu cilvelemi pervasz cannla
berhdar olasn berhdar ateparem
mezar ta dikilmez neyleyim deryaya
senin abiden hrriyet olacak
heyamola yelkenim heyamol
hrriyet hrriyet hrriyet dnyaya

168
merakls iin
notlar
(duvarn ilk basm, bunun aa yukar te biri kadar,
ufack bir kitapt, byle olmasnn birka nedeni var.
onu annemin verdii bin lirayla karyordum, boyut
larnn bu parann gerektirdii lde kalmas zorun
luydu, bu bir; ilk kitabm olduu iin, ortala en iyi
iirlerimle kmak isteyiim beni acmasz bir elemeye
srklemiti, iki; o sralarda hazrladm destan ayr
bir kitap yapmay tasarladmdan bu kitaba ondan hi
iir almamtm, !
ikinci basm yaplrken, boyutlar genilettim:
gvurdalarndan rivayet in baz beenmediim
blmlerini de, ilk basma toplumcu eletirmecilerin
errinden korkarak koyamadm baz ak iirlerini de
ekledim, kitap hayli byd, sonunda yarda brakt
m destandan baz blmleri, dergilerde dank ola
rak yaymladm halde, yine kitaba almadm, gnn
birinde belki yeniden o iire dnmeyi, yeni bir atlmla
destan btnlemeyi dnyordum.
nc basm, ilk iki basmdaki iirlere destandan
yaymlanabilir saydm baz blmlerin eklenmesiy
le kyor, bir de gen okurlar ve edebiyat tarihileri
iin eklemeyi gerekli grdm bu yazl nedenleri ve
aklamalarla, bylelikle kitabn btn, trk toplum
cu iirinin yaad bir dnemi rnekleri, nedenleri ve
sonularyla, bir ozann asndan yanstm olacaktr.)

171
 gvurdalanndan rivayet
bu destan, gerekten biz, gvurdalar yresindeki
bahe (eski bulank) kasabasnda yaarken tasar
lanmtr. 19-20 yalarnda, toplumculua hayatn
koyarak girmi bir delikanlnn, ilk ciddi denemesi
saylmal, bilgimin ktlna, kkten ehir ocuu
olmama aldrm adan, gzlemlerime ve sezgilerime
dayanarak, gvurda insann biraz tarihi, biraz
yoksulluu, biraz toplum sal elimesiyle vermek
istiyordum, bunda hi kukusuz, daha lisenin birin
ci snfnda iken, el altndan bulup okuduum eyh
bedreddir destannn etkisi olmutur, doal olarak
1943ten balayp iyice iine gmldm halk iiri
mizin de! gerek u ki, duvar kitap haline gelirken,
artk oktan bu havadan kmtm, iirlerin ounu
da beenmiyordum.

/ deme /
bu iir, kitaba girmeden nce, ycel dergisinde bete-
rolu takma adyla yaymlanmtr, orada, iirin son
bendindeki garip k szlerinin yerine beterolu
szc konmu, bylelikle halk edebiyat gelenei
ozann mahlas iire yerletirilerek srdrlmt,
nedense beterolu adn pek severdim, ycel't iiri
bu adla gnderiim, bu sevgiden doabilecei gibi,
ycel gibi sac bir dergide admla grnmek iste
meyiimden de ileri gelebilir, tam hatrlamyorum,
yalnz bu iir, yeni edebiyat'ta admla kan balk
t rk s nden sonra yaymlayabildiim! sandm
ikinci iirdir.

172
/ cebbar olu mehemmed /
chp armaannda ikincilik dln alan, bu yzden de
btn bir ozan kuan bana dman eden iir budur.
o yl chp, yllk armaannn iire verileceini ak
lamt, stnde bile durmamtm: chp beni lise birinci
snfnda iken tutuklayan, mahkemeye veren, okuldan
kovan faist diktann partisiydi, ben ona ancak kar
olabilirdim, yaz tatilinde, o ara babamn kaymakamlk
ettii Sndrgdaydk, stanbuldan amcam geldi, amcam
hayrettin ilhan emektar bir trke retmeni, iir dk
n, ilgin bir adamd, babamn aksine, benim ilkokul
dan bu yana karalayp durduum iirlerle ilgilenir, her
geliinde onlar bana okuturdu, bu sefer de yle yapt,
cebbar olu mehemmedi dinler dinlemez, kesinlikle
bu iirin chp armaanna katlmas gerektiini ileri sr
d. sonra bunlar babamla konumular, babam o kadar
nemsemese de galiba amcamn srarndan etkilenmi,
konuya birlikte dndler, benden istedikleri, iiri daktilo
edip onlara vermemden ibaretti, dediklerini yaptm, son
ra da okullar ald iin, stanbula k lisesine gittim.
amcam iiri gnderirken adres olarak amlcadaki
evinin adresini vermi, dllerin ilanndan nce oraya
behet kemal imzal bir mektup geliyor, amcamdan
bunu reniyorum, bu arada baheden itibaren mektup
latm mer faruktan, ankaradan, dereceye girdiimi
dorulayan bir mektup alyorum, arkasndan sonular
aklanyor, birinci cahid stk, ikinci ben, nc fazl
hsn! uzun bir sre ne yapacam bilemiyorum, iiri
min ulusta, lkde, o zamanki diktann belli bal yayn
organlarnda ktn grmek, adm radyodan duymak
beni buruk bir heyecana bouyor, liseye, babli gaze
tecileri benimle mlkata gelip, muavinlerin nnde
173
hangi ozanlar seversin diye soruyorlar, o muavinler ki,
809 attil ilhann yllk lise renimi boyunca bilmem
ka kere eitli nedenlerden birinci ubeye tanp dur
duunu, orada bir hayli kaldn bilmektedirler, doal
olarak, akiftir, fikrettir vs. diye baz zararsz adlar sy
lyorum. bu da orhan velinin o zamanlar yaz yazd
lk1de bana taklmasna sebep oluyor.
dl kazanmam beni tantm oluyor ama, top
lumculara deil, zira sosyalist partisinin organ gn'de
admla zaten iir yaymlyordum, armaan kazannca
da gn, bunu 2 mart 1946 tarihli saysnda, haftann
kltr hareketleri sayfasnda yle vermiti: chp iir
msabakasnda ikinci mkfat, at adl uzun iirini
gn'n ikinci saysnda okumu olduunuz, arkada
mz attil ilhann kazandn sevinle rendik, biz de
arkadamz tebrik ederiz.
ok sonralar haan tanrkut, at yaymlayann da,
bu yazy yazann da kendisi olduunu bana sylemitir.

/ srtma /
hesapa, topraklar iin savam olan cebbar olu
mehemmedin, yllar sonra ayn topraklar zerinde
ne halde olduunu kyas yoluyla anlatmak isteyen
bir iir, armaandan sonra, bunu lk'ye gnderdim,
yaymladlar, stelik -o zamanlar iin inanlmayacak
ey- telif hakk da dediler.

/ mmhan /

zel bir adan, toprakszlk konusu ileniyor, erkei

toprak derdine dvp hapse girince mmhann

174
d, bu iiri, bilinmez hangi ynnden, annem o
kadar sevmitir ki, sonunda ona adadm, (o tarihlerde
her yazdm iiri evin iinde bara ara okumak gibi
berbat bir detim vard, ister istemez btn ev halk
yazdklarm dinler, fikrini sylerdi.)

/ gmenler /

gvurdalar yresine, bulgaristan gmenlerini yer

letirmiler, btn krlm fukaralar, bahede iken,
bir kopyasn mer faruk topraka ve rfat lgaza gn
derdiim harman zaman diye bir roman yazmtm, o
romanda bu gmenler konusu, stne eilmeye al
tm bir sorun olarak beliriyordu, nedeni u: bahe
hkmet konanda ky brosu bilmem nesi olarak
alrken, bir gmenle tanyorum, adam bana dram
larn anlatyor ki alamak iin: bunlar o sulak, yeil ve
bereketli topraklardan getirip bu orak dalk blgeye
yerletirmiler, ok etkilendiimi, bugn bile hatrlyo
rum. bylelikle hem iire, hem romana giriyor, iiri, o
sralarda, stanbulda eminn halkevinin kard
stanbul dergisine gndermitim, km da, fakat ben
gremedim.

/ deli Sleyman /

cebbar olu mehemmed themeinin baka bir eitleme

si. bu defa, eski kuva-y milliyecinin sa olarak ulat
sonraki yllarda, nasl dar bir hayat yaad gsterili
yor. kurtulu sava vatan kurtarm, fakat deli Sley
man kurtarmamtr.

175
/ kke /

gvurdalar yresine, ilk rekabetin girii, bunun etki

ledii sade bir arabacnn yks, yanl hatrlamyor
sam, bahede bu isimde bir arabac gerekten vard,
iiri o kadar tutmam olacam ki, iki- yl nce b ir.
iir konumasnda dinleyicilerden birisi okumam iste
yince ok amtm, okudum okumasna ama, ya o
havann ok uzaklarnda olduumdan, ya byle bir
iiri daha ok aklk bir yerde kyl ya da krsal bir
kalabala okumak gerektiinden, istediim heyecan
bulamadm.

hrriyet yryor
/ mektup /

bu iir, kitabn ikinci basmndan nce hibir yerde

yaymlanmamtr, birinci ubede, sansaryan hannn
st katndaki hcrelerde gzaltnda olduum bir srada
yazlmtr, kardeim cengize adanmasnn nedeni de,
stanbulda yatl okuduumuz iin, her gzaltna aln
mda btn ilemi kardeimin ekmi olmasndandr,
iareti gereken bir nokta da, elbette u: durum kda
geirmeye elverili olmadndan, iiri ezberimden yaz
dm, ezberimde de tuttum, ta kncaya kadar.

/ at /

ikinci dnya sava, bizim kua mthi etkiliyordu,

bu bakmdan, hele savaa bulamamzn her an sz
konusu olduu o gnlerde, ozanlarn konuya eilme
sini olaan karlamak, at bu ortam iinde yazl
176
m bir iirdir, benim iin ilgin yan, gn dergisine
gnderdiimde, haan tanrkut tarafndan beenilip
yaymlanmas, yeni edebiyafta suat derviin yaym
lad balk trksnden sonra, ilk defa admla
iirim yine bir sosyalist dergide, gn'de kyordu, hem
dehetli sevindim, hem dm patlad: lisedeki reni
mim, siyasi polisin mdahaleleriyle ok zor geiyordu,
dantaydan yeniden okuma hakkn kazanm olma
m affetmiyor gibiydiler, bir keresinde okul m d
rnn, bana, seni karmam istiyorlar, olum ,
dediini hatrlarm, bu koullar altnda, admla solcu
bir dergide iir yaymlamak, bile bile belya gitmek
deil miydi?
sonraki iirlerimde, okulu bitirinceye kadar, yeniden
beterolu imzasna bu yzden dndm.

/ dnyakri /

bu iirin iki zellii var, biri iir teknii ynnden, te

kisi ilemi bakmndan, ilki u: tasavvuf iirinde rast
lanan bir havay, halk iirinde, zellikle varsakrda
(karacaolan, dadalolu, krolu vs.) rastlanan bir
baka havayla kaynatrp epique diyebileceimiz bir
toplumsal iir bileimi denemek! bu, o sralarda yalnz
beni deil, enver gkeyi, kmuran bozkr, ahmet
arifi de ekiyordu, hepimizin o dnem iirlerinde bu
aba sezilir, ilem ynnden zelliine gelince, o da
u: dnya savandaki hrriyet savan, biz toplumcu
ozanlar trkiyedeki hrriyet savayla zdeletirmek
yolunu tutmutuk, dardaki faizme her ykleni, ier
deki faizme bir ykleni demekti.

177
/ hey /

ayn tutumla gelitirilmi bu iir: zellikle trk halk ile,

dnyann teki halklar arasndaki paralelin stne basl
mas, hrriyet mcadelesindeki beraberlii vurguluyor.

/ lilian /
bundan nceki iki iirin baka bir eitlemesi saylabile
cek olan bu iirin ilk ad ecce homo idi, hatta hey
gibi bu da, trk toplumcu dergileri arasnda nemli bir
yeri olan ses dergisinde, bu adla yaymlanmt, sonra
dan ecce homo szc bana dayanlmaz bir terslik
gibi geldi, deitirdim, o dnemdeki balca dayanakla
rmzn hrriyet ve insan olduu grlyor, dnnz
ne yufka, ne romantique bir devrimcilik tutumu ret
miler bize, bamz siyasi polisle trl belya giriyor
ama, yazdklarmz byk fransz devrimi ncesinin
thmeleri.

/ merhaba gkyz /

yazl iki nedenden, biri liseden balayp hl snme

mi olan astronomi tutkum, kincisi destanda hava
avalar blm iin, bir altrma yapma gereini
duyuum.

/ trkiye /

nce ak ak unu belirtmeliyim: bizim kuaktan,

hatta yeni iir kuandan trkiye adna bir gzelleme
yazmay bu iirden nce hibir ozan akl etmemitir, iir
yazmamtr demiyorum, gzelleme yazmamtr, zira

178
bu iirin zellii orada: o tarihteki sk toplumcu iir
disiplinine bo veriyor, geleneksel trk halk iiri tutu
muyla gzelleme yazyorum, iirde toplumsal koullar,
bu koullarn ezdii insanlar filn sz konusu edilme
mitir. bu yzden az da hcuma uramammdr, ne
var ki iiri yazdma, sonradan turgut uyar dahil bir
sr ozana, yurt zerine gzelleme yazma frsat verdi
ime piman deilim.
iir, o sralar vedat nedimin yap ve kredi hesabna
yaymlad aile dergisinde kt, bu da, kendi aramzda
bir sr tartmaya neden oldu.
okul kitaplarna alnan, radyoda, tvde rahatlkla
okunan nadir iirlerimdendir.

/ deryalar /

bu iirde de hey ve liliandaki hava egemen gr

nr, ayn dnemde yazlmtr, yazl nedeniyse belli,
bir yandan denize olan vazgeilmez tutkunluum, bir
yandan destanda deniz savalarna bir giri hazr
lama zorunluluunu duymam, bu sonuncu konuda
iir ylesine baarldr ki, bittii yerden, afak vakti
dnyann heyamoPuna devam ederseniz, hangisinin
nereden balayp nereden bittii belli olmaz.
bu iir de aile dergisinde kt, ondan sonra vedat
nedimle bir odada ba baa grtk, vedat nedim
bana marksizmin neden dolay yanl olduunu, ekono
mik kantlarla uzun uzun anlatt, ben susarak dinledim,
sonunda susuyorsunuz, bu hayra alamet deil dedi,
aile dergisi baka iirimi de yaymlamad, oysa ayn
vedat nedim, bu iiri bana bir hayli vm, sizde neye
dokunsanz onu iir klacak bir g var demiti.

179
 karanlkta kaynak yapan adam
bu blmn ad, duvar'n asl ad olacakt, o iiri hem
ok seviyordum, hem de simge gcn ok yksek
buluyordum, karanlkta kaynak yapan adam, faiz
min yedii ehirlerde ykselen ii snfn temsil edi
yordu, buysa 40 yllarnda toplumculua zenen gen
bir ozann ilk kitab iin en uygun ve en mthi ad
demekti, imge olarak boyutlarnn geniliineyse diye
cek yoktu hi! fakat, szn dinlediim arkadalar,
byle bir adn hi yoktan bam belya sardrabilece-
ini belirterek, beni uyardlar, zellikle iirde faizmin
yedii ehirler arasnda stanbulun da anlmas, onla
r irkiltiyordu, sonunda bu addan vazgetik, kitabn
ad duvar oldu.
bu iire uygun bir de kapak gerekiyordu, elbet!
yanl hatrlamyorsam, elit kahvesinde ve fahir on-
gerin araclyla ressam fethi karakatan bir kapak
yapmasn rica ettim, duvar iirini istedi, iir sken
der fikretin kard 20. yzyl dergisinde kmt,
onu verdik, birka gn sonra da kapa aldk: mthi
bir eydi!

/ mmkn m /

armaan kazandktan sonra, gn'de a.i. beterolu

adyla yaymladm iirlerden birisi, liseyi bu defa
stanbulda okumaya balamam, beni byk ehir ger
eiyle yz yze getiriyor, bu da elbet iirlerime yans
yordu, krsal haval iirlerin uzandaydm artk, ufak
ufak, sonralar ok gelitireceim bir byk ehir iirine
sokuluyordum.

180
/ benim iin /

o tarihte chp tarafndan stanbul dergisinde nevin yldz

adyla yaymlanan iirden birisi budur, bir nce
ki iirin niteliklerini tar. stanbul dergisi, o zamann
koullar iinde basbaya lks bir dergi bile saylabi
lirdi: genlerle ba baa kesine hemen herkes iir
gnderir, yaymlatmak olana bulanlar, kendilerine
gre bir n de edinirdi, biz toplumcular kmserdik
onlar, yine de byle takma adlarla filn iir gnderip
talihimizi denemeden edemezdik, bu neyi gsterir? ken
dini gsterme hrsnn, toplumculuk disiplinini krdn
m? yoksa, rasgele gnderilmi iki- iirle, tekilerin
onca vnd bir mertebeye hemen ulaabileceimizi
tantlamak abasn m? yargy verecek olan elbette ben
deilim, benden, itenlikle durumu aklamak!

/ hibir zaman /

ayn tip iirlerden, humanismein, ama daha ok duy

gusal ve ocuka bir humanismein ar bast biri, bu
da nevin yldz adyla stanbulda kmt.

/ i ba /

duvar dnemi iirleri, yle sanyorum ki, asl bu ve

bundan sonraki iirler saylmaldr, kitab kardm
srada bu sesi ve ilemi yakalamtm, srdryor
dum. gariptir, ben dahil o tarihte hepimiz bu iirlerde
nzmn byk etkisi olduunu sanrdk, imdi bakyo
rum da, basbaya attil ilhan iiri buluyorum onlar,
acaba yanlyor muyum? bu elbet nzma olan byk

181
borcumu yadsmam anlamn tamyor, sadece etkinin
kapsam ya da derinlii bakmndan bir soru.

/ akamst dnceleri /

kt sra epeyce etki yapm bir iirdir bu, ne var ki

nerede yaymlandn kesinlikle hatrlayamyorum, o
ara naci sadullah zmirde havadis adnda gnlk bir
gazete karma denemesine girimiti, onun edebiyat
sayfasnda olabilir, zira kran (kurdakul) o sayfa iin
hepimizden iir isterdi, biz de gnderirdik.

/ geceye kar iir /

nedendir bilmem, ben bu iirimi ok severim, varlkla

iliki kurduktan sonra, o dergide yaymladm ilk
iirlerdendir, havasyla, gnn daha ok garip iiri ve
deyii etkisinde olan ortamna ok ters dyordu, biri
kp, divan iiri ve sesinin uzak uzak hissedildiini bile
syleyebilir, kim bilir belki benim sevmemin nedeni de
budur. nk o gnlerde fena halde klsik trk iirine
sardrmtm.

/ umumi strap arks /

zmirde gen nesil dergisinde yaymlanan bu iir de,

duvar dnemi iirlerinin btn zelliklerini tayor;
dramatik bir hava, baskdan ve yoksulluktan ezilmi
insanlar, bir trl giderilemeyen saadet umudu, son
bendi, balkpazar meyhanelerinde ezbere ok tekrar
lanmtr.

182
/ 941de zmir /
hesapa bu, 40 yllarnn sonlarna doru, bir an iiri
oluyor: 41de zmirde, emid hun ve ihsan ahmed,
kiilik bir arkada grubuyuz, toplumcuyuz, ben ve
cemid cezaevine girip ktmz iin, herkes bize d
man, sadece ihsan ahmed yaknlk gsteriyor, sonralar,
ihsan tbbyeyi okumak iin stanbula, emid galiba
snrd edildii iin badata gidiyor (ran uyruklu idi),
bense anadoluda bir yerlerde bir iir yazp, zmirde
kan adm adm dergisine gnderiyorum, kran da
yaymlyor.

/ cemid hunla hasbhal /

cemid liseden arkadam, arkasndan tutukluluk arka
dam oluyor, bu da adm adm'da kan bir an iiri,
fakat cemidle yaadmz servenin etkisi zmirde o
zaman o kadar gl ki, kran iiri yaymlarken cem
id hunla hasbhal adn deitiriyor, Ceyhunla hasb
hal yapyor.

/ saadet/
gerekte m utluluk lks zerine yazlm bir iir
grnts verir ama, bu iir bir byk ehir iiridir,
bir stanbul iiridir denilse de olur, toplumculuumuz
kkl eletirilere, salam toplumsal verilere, ayrntl bir
ekonomi bilgisine dayanmad iin, iirlerimizde bar,
mutluluk, insan sevgisi barol oynar, aslnda her akl
banda insann benimseyecei bu lkler, karalanma
mza, lekelenmemize neden olurdu.

183
/ arka sokak /

iki zellii olan bir iir: birincisi, trk musikisinden ilk

etkilenmelerin izini tamas, (bellm off, bir arkdan
alnmadr), kincisi, stanbulda iine girdiim ehir
yaantsnn bana zmirdeki ehir yaantm zerine iir
ler yazdrmas: burada ad anlan sokak, tutuklandm
yl oturduumuz karyakadaki 1696. sokaktr.

/ duvar/

duvar, gerekte bir sava ve gizli direni iiri saylma

mal mdr? sava sonuna yaklatka, avrupadan gelen
haberler ve filmler, evrilen baz kitaplar, bize yllardr
yaanan dramn bykl ve ayrntlar zerine yeni
yeni bilgiler veriyor, iin iine ozan imgelemi de kar
nca, ortaya byle iirler kyordu, elbette bu iirlerin
duygu dokumasnda, gzaltna alnmak, tutuklanmak,
siyasi bir sutan gtrlmek gibi arpc eyleri bizim
de yaam olmamzn etkisi var. duvarn yeniden
okunmas ve incelenmesi, hele nzmn iiri iyice ortaya
ktktan sonra, 40 yllarnda benim o etkiden sanld
ndan abuk km olduumu belirleyecek salam
kantlardandr sanrm.

/ onlar bizi itham ediyor /

bir sava iiri daha, zellii diyaloga yaslanmas ve bir

senaryo gibi dnlmesi: btnyle, sona eren sava
n hibir eyi zmlemediini, toplumsal sorunlarn
olduu gibi durduunu ve zmlerinin ancak yeni
uralarla gerekleebileceini sylemek istiyor, yine
alar geriyor gm rmcekler / yine rmcekler iin

184
insanlar lecek imgesi, o zamanlar ok tutulmutu:
gm rmceklerle uluslararas kapitalizmi, alaryla
da trst ve kartelleri sylemi oluyordum.

/ karanlkta kaynak yapan adam /

tarlabanda pelesenk sokanda, bir ermeni matma
zelin evinde pansiyon kalrdm, akamlar eve dnerken
getiim ara sokaklarn birinde bir kaynak vard ki,
sonbaharn lacivert buusu iinde, ge vakitlere kadar
kaynak yapar, evresine yldz yadrrd, iir, ite bu
iiden esinlenerek yazlmtr, garip bir talihsizlii var,
ilk basmnda da, ikinci basmnda da, ciddi dzel
ti hatalaryla kt, ilk defa bu basmda doru drst
yaymlanm oluyor, biim ynnden, benim daha 40
yllarnda bile, serbest vezni belirli bir ereveye sok
maya abaladm gstermesi bakmndan ilgintir
sanrm, ilemi, toplumsal ynden olduu kadar, siyasal
ynden de, bugn bile bana kusursuz grnyor.

/ takn geldi /
simgesel bir iir, takn geldii filn yok, anlatmak
istediim nl 4 aralk olay, ayaklandrlan niversite
genlii adna tan, yeni dnya gazetelerinin yktrl,
abc ve berrak kitabevlerinin yama edilii, olay ancak
byle yazabiliyorum, hibir dergide yaymlatamyo
rum. (dergi kalmyor ki!) ancak kitaba girebiliyor,
bilindii gibi tan, yaynyla, sosyalizmden ok oulcu
demokrasi lklerini savunan bir gazeteydi, sendikalar,
partiler kurulsun dedii iin o felakete uramt.

185
 harp kaldrmnda ak
kitabn ilk basmnda bu iirler aka dair arklar bal
yla verilmitir, o yllarda kan baz dergilerde, bazla
rn yine bu balk altnda yaymlam olabilirim, bunu
yapmakla, toplumcu ozanlara ters dm oluyordum,
o zamanki toplumcu ozan eitimi sevda iiri yazmay
yasaklamasa bile iyice kstlar, yazlan sevda iirlerinin
iine ille siyasal birtakm sloganlarn sokuturulmasn
gerektirirdi, grld gibi, bu sonuncu kurala pekl
uyduum halde, ne hikmetse benim ak iirleri yaym
lamam, aramzda mesele oluyordu, oysa kendimi fena
halde k sanyordum ve ancak 20 yandaydm, kim
seyi dinlemedim, iirleri yazdm gibi, ilk kitaba da
aldm, ikinci basmda, nceden almam olduklarm
da ekledim.
genellikle bunlar, sevgilisinden uzakta olan bir
gen ozann beraber olmak zlemlerini, gelecek iin
kurduu dleri yanstr, fonda hafif devrimci bir de
romantisme sezilir ki buruk tadn veren galiba budur.
kitap yaymlandktan sonra, onu hemen ven ata,
toplumcularla szbirlii etmi gibi ak iirlerine takl
m, stelik bunlar geraldynin iirlerine benzetmiti,
geraldy kim, tanmyoruz, herhalde iyi bir ozan deil,
yoksa ata niye dudak bkerek sz etsin? derken iir
leri kendisi iin yazdm niversiteli kz, hachetteden
geraldynin toi et moi adl kitabn bulup, bana arma
an etmiyor mu? iin tuhaf, ben de bundan duygula
nyorum, o da ben de franszca bilmediimiz halde! bu
davran, bizim kua saran o dangalaka batllk
hevesinin bir belirtisi saymak hi yanl olmaz! ho
sonralar benim iirlerle geraldy arasnda hibir ben

186
zerlik ya da iliki olmadn anladm ama, o gnler o
kitab yle bir fiyakayla bir sre yanmda dolatrd
m hatrladka, utanrm.
bu iirlerden biri, beraber yaamak adn tayan,
ayrca anlmaya deer: varlk dergisinde ilk yaymla
nan iirimdir, biz varlk 11 kmserdik, sac bir dergi
sayardk, en azndan chp diktasndan yana olduu
iin, deil ona yazmak, onu okumak klfetine bile gir
mezdik. fakat bir zaman geldi ki, btn solcu dergiler
duman oldu, hepimiz de iirlerimizle ortada kaldk,
ite o zaman hemen her eyi birlikte kararlatrd
mz arkadalarla, chp armaan dolaysyla benim iin
varlk dergisinde bir yaymlama olanann bulunabile
ceine, bunun denenmesi gerektiine karar verdik, bir
le sonu, burhan eber ve ben, benim iir dosyasn
yklendiimiz gibi, babliye gittik, burhan o zamanki
varlk yaynevinin altnda bulunan meserret kahvesin
de beni bekledi, ben yukarya yaar nbinin yanna k
tm, yaar nbi beni ilgiyle karlad, iirlerimi gzden
geirdi, yaymlamak zere onca iir arasndan ite bu
beraber yaamak iirini ayrd, sonra da yaymlad:
ok yllar sonra ergder yolda, iirden baz msralar
uyandrma lambamz bal altnda besteleyecek, nur
yolda syleyecektir.

afak vakti dnya

nzmn kurtulu sava destann yazdm iitmitim
ya, bu kadar benim abucak bir ikinci dnya sava
destan yazmaya kalkmama yetti, adn afak vakti
dnya koydum, byk bir itah ve hamaratlkla ie

187
koyuldum: halk edebiyat zellikle dadalolu, krolu
izgisiyle, pir sultan abdal havas yaslanacak salam
bir ses yast gibi grnyor; olayn i dinamii ise,
destan kendi gcyle srkleyip gtrecek bir izlenim
veriyordu, ilk altrmalar bamsz baz iirlerle yap
tm, sonra sadece yreime ve imgelemime gvenerek
bu ie girdim: en az bin msra yazacam hesapl
yordum.
o kadarn deilse bile, epeycesini yazmmdr, bun
lardan bir haylisi dergilerde yaymland, yaymlar sra
snda bol bol hava da yapt, oysa savan nedeninden
niininden doru drst bir bilgim olmad gibi, sine
madan, gazete haberlerinden baka bir dayanam da
yoktu, ama fkeliydim, hrslydm, yirmi yandaydm,
bu iin stesinden geleceime inanyordum, yleyse
niye yarda braktm? u az nce sraladm kusurlar
fark ettiimden, noksanlklar sezdiimden deil, ok
daha ozanca, ok daha iirin yapsna ilikin bir neden
den: destan yazdm srada, iirimin iinde bir baka
lama belirmiti, krsal hava gittike dalyor, yerini bir
byk ehir havas alyordu, buysa, destanda gerekli
saydm slup birliini atlatmt. sz gelii, rnek
olsun diye bu basma aldm iirlerden kutup yldz
rivayet ederle diliyrn havas ayn mdr? gnn
birinde yeniden o destan ritmine dnerim diye, des
tan braktm, brak o brak!
destanla ilgili, anm stnde durmaya deer
buluyorum : birincisi fahir ongere ilikin bir an.
fahir, 40 yllarnda yenilik grubuna dahil bir yazard,
bu grup oktay akbal, salh birsel, behet necatigil,
naim tirali, Sabahattin kudret vs. sac ve biimci bir
edebiyat savunurdu, ne var ki garipiler gibi chpye

188
iyice yam anam am lar, biraz ortada kalm lardr,
zaman zaman suut kemal tutard ellerinden, o kadar,
fahir ilerinde sola en yakn bulduumuz yazard, bir
akam elit pastanesinde ona benim destandan sz
etmitim, btnn dinlemek istedi, pelesenk soka
ndaki pansiyonun adresini verdim, dedii gibi geldi,
o ufack, iki kii zor slan odada, btn destan din
ledi. gelmesine amtm ya, mariannedeki ballad
niteliinde yazlm paralar byk bir yenilikmi
diye beenmesine bsbtn atm, zira bunlar vil-
londan galiba eyubolunun yapt baz evirilerin
basit hilesine dayanyordu: balladlar bizim halk iiri
azyla vermek! fahir ongerin bu hileyi sezememesi,
onun eletirmecilik gcne inancm daha bandan
sarsmtr.
ikinci an, epeyce ilgin, sosyalist partisi organ ger
ek gazetesini karrken, sovyet basn ataelerinden
birisi ikide bir kar gazeteye gelir, bizi hem artr
hem korkuturdu, aknlmz adam n basbaya
gzel trke bilmesindendi, korkumuz ise bu gelile
rin bamza sonunda bir bel aacan sezmemizden!
(at da!) bu adama, kutup yldz rivayet ederin sta-
lingrad savayla ilgili blmlerini okutmak safln
yaptm, en kk bir ilgi gstermedii gibi, galiba beni
ciddi bir adam saymaktan da vazgeti, buna karlk,
beyolundaki zst muhallebicisinin st katnda ayn
blm okuduum bir trk aydn, iki gz iki eme,
alamt.
nc an, iirlerimi varlk'1a gtrdm gnle
ilgili, yaar nbi dosyay incelerken, destann bitmez
tkenmez msralar ile karlanca ne olduunu sor
mutu, anlattm, kelimesi kelimesine hatrlamyorum

189
ama, gnmzde bu kadar uzun iiri kimse okumaz
anlamna bir sz etti sanrm, sonralar okurla ilikile
rimi daha bilin bir dzeyde yrtmeye balaynca, bu
szlerdeki, byk gerek payn fark etmiimdir.

attil ilhan
temmuz 1973, karyaka (zmir)

190
 f t
f
D uvar Attil Ilhann ilk iir kitab. Daha ok zgrlk, eitlik ve
mutluluk ideali zerine yazlm, toplumsal gereki ilk iirler... Ilhan,
Duvardaki iirler, belki harbi etiyle kemiiyle yaamam; ama gazete,
radyo ve sinema yoluyla bir yandan; lafnda kaybolan ekmek, seferber
edilmi ordu, pasif korunma ve karartmalar yoluyla br yandan; onun
sertliini ve hainliini etinde duymu bir harp delikanlsnn iirleri
diyor, sahillerimize asker cesetleri vuruyordu, barut ve yangn kokusunu
alyorduk...

D u v a r da
kendini dnyayla ve tm insanlarla bir ve beraber hisseden,
kendi lkesinde kendi insanlarna reva grlenlere isyan eden gencecik bir
airin sesini dinleyecek, arsn duyacaksnz.