Ankara-2012
Bu kitabn tm haklar yazarna ve
yayncsna aittir.
ISBN
978-975-267-690 -9
Grafik-Tasarm
Nihal ZGEN
KapakTasarm
Mehmet FDANCI
BERKAN YAYINEV
Eti Mah. GMK. Bulvar Bulvar Apt. No: 80/1
Maltepe/ ANKARA
Tel: (0312) 232 62 1 8 Fax: (0312) 232 1499
AL SRA GNGR
Cizvitler
Evanjelikler
KISALTMALAR ................................................................................................. 9
NSZ .............................................................................................................. 11
GR
db) Fransiskentler .
........ . . . . .................................. .......... .............................. 41
de) Cizvitler .
.............................................. ................ ................................... 49
I. BLM
DN BR C EMAAT V E O RGANZE BR
b) Cizvit Mistisizmi.. . . 93
......................................................... ..................... ...
il. BLM
ab) Pierre Teilhard de Chardin .. .... .... . .. ... . . . . .... . .. ... . . . . . . . . . . ... . . .... .. .. . 143
... . .
bb) Jean Danielou .. . ... .. . ... .. ....... . ... . ...... . ... .. ... . .. . ..... . ... .150
.. .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .
aa) Mesih'in Mistik Bedeni Kavram . . .. ... ... . ........... ........... . . . 165 . .. . . . . . . . . . ..
ab) Tanr'nn Ailesi Kavram . . ......... .... ......... ....... ....... . . . .170
.. .. . . . .. ... ... .. . ...
III. BLM
ca) 32. Genel Kongre'nin Kararlar ve Pedro Arrupe'nin Rol ....... 237
ba) 34. Genel Kongre'nin Dinleraras Diyalogla lgili Kararlar .... 257
Bkz. Baknz
ev. eviren
Ed. Editr
ET Encyclopedia of Theology
N. Karar numaras
II. Vatikan Konsili'nin Kilise'nin Hristiyan olma
NA yan dinlerle ilikisi .,akkndaki Nostra Aetate isimli
deklerasyonu
NCE New Catholic Encyclopedia
Vd. Ve devam
NSZ
12
CZVTLER
13
limeler olmutur. Nitekim Hristiyanln mesajn dier kltrle
re yerli terminolojiyi kullanarak uygun tarzda adapte etme yntemi
olan "inkltrasyon"u Cizvitler kefetmi ve kullanmtr. Onlar g
nmzde de dier kltrlerle diyalog konusunda en aktif cemaatler
den biri olarak almalarna devam etmektedir.
Ankara 2012
16
CZVTLER
18
CZVTLER
19
Ali sra GNGR
20 .
CZVTLER
21
Ali sra GNGR
22.
CZVTLER
23.
Ali sra GNGR
24.
CZVTLER
25.
Ali sra GNGR
26.
CZVTLER
27
Ali sra GNGR
28.
CZVTLER
47 Aziz Benedict (480-547), Bat manastr hayat tarzn, mehur "Rule o f Bene
dict" isimli eseriyle dzenli hale getiren nemli bir keitir. Benedict'in ku
rallarnn ''.Augustine"in sisteminden izler tad, Hristiyan ilahiyatlarca
da ifade edilmektedir. Bu yzden, "Bat manastr hayat tarz, Augustine'nin
kurallar ile yola girmi ve bu yol Benedict'e gtrmtr" gr genel kabul
grmtr (Jordan Aumann, 68).
48 Jordan Aumann, 68-69.
49 "Lavra", bir barahibin (Abbot) bakanlnda yaayan keilerin oluturduu
koloniye denir (inasi Gndz, Din ve nan Szl, 233).
50 Jan C. Hannah, 74-84.
51 Bernard McGinn, "Christian Monasticism", ER, 1 0/47.
29.
Ali sra GNGR
30
CZVTLER
17. yzyln sonlar ile 18. yzyl , Bat manastr hayat tarznn
gerileme zamandr. Bu dnemde Aydnlanma filozoflarnn , kei
31
Ali sra GNGR
32 .
CZVTLER
33 .
Ali sra GNGR
34.
CZVTLER
da) Daminikenler
35.
Ali sra GNGR
36 .
CZVTLER
37 .
Ali sra GNGR
38
CZVTLER
39.
Ali sra GNGR
40 .
CZVTLER
db) Fransiskenler
41
Ali sra GNGR
42 .
CZVTLER
43.
Ali sra GNGR
dir. Tanr, taan iyiliini ifade etmek iin ilahi hayatn bir ifadesini
aa vurmak istemi ve " Kelam" bedenletirmitir96
44 .
CZVTLER
45.
Ali sra GNGR
46 .
CZVTLER
47 .
Ali sra GNGR
48 .
CZVTLER
katlar arasnda yer alan, 16. yzylda kurulan ve kendine has zellik
leri itibariyle ad geen iki tarikattan ayrlan bir cemaattir.
de:) Cizvitler
1 19 Thomas H. Clancy, 1 1 .
120 Bkz. Thomas H. Clancy, 1 2 .
49 .
Ali sra GNGR
50
CZVTLER
51
I. BLM
DN BR CEMAAT VE ORGANZE BR
122 Herbert Thurston, "Jesuits", The Encyclopedia of Religion and Ethics (ERE),
Ed. James Hastings, New York 1 9 5 1 , Cilt: VII-VIII, 500.
Ali sra GNGR
123 Gnay Tmer, "Cizvitler'; T.D.V. slam Ansiklopedisi, stanbul 1 993, Cilt:8, 40.
1 24 Herbert Thurston, "Jesuits'; ERE, VII-VIIl/50 1.
125 Ignatius'un dourt tarihi olarak genelde kabul edilen tarih 1491 '<lir. Fakat bu
konuda baz ihtilafl rivayetler vardr. 1 55 1 e Maria de Garin'e Ignatius'un
kaytlardaki doum tarihi sorulduunda, onun 149 1 'de doduunu aka
sylemitir. Ignatius'un hatralarn kaleme alan sekreteri Gonalves da Ca
mara, 1 52 l 'd e yaplan Pamplona kuatmasnda onun 26 yanda olduunu
sylemitir. Bu tarih onun 1495'de doduunu gsterir. 1 555'de 60 yanda
olduunu gsteren baz rivayetlere gre o, l 495'de domutur. Fakat onun
bakcs tarafndan verilen bu tarih, Ignatius'un ahit olduu 23 Ekim 1 505
tarihli bir dokmandan karlmtr; Ignatius'un bu belgeyi 14 yandan
nce grm olmas yasalar gerei mmkn olmad ileri srlmektedir.
Bu da onun 23 Ekim 1 49 l 'den nce domadn gsterir (Philip Caraman,
Ignatius Loyola, London 1 990, 4.) .
54
CZVTLER
55
Ali sra GNGR
56 .
CZVTLER
57 .
Ali sra GNGR
58
CZVTLER
(Bkz. Kuds, slam Konferans Tekilat Komitesi, ev. Acar Tanlak, Cidde
1988). Ignatius deniz yolculuu vastasyla bu topraklara ulamak dnce
sindedir. Bu amala nce Roma'ya gelmi ve hazrlklara balamtr. Roma'd a
karlat spanyol denizciler kendisine bu yolculuu tehlikeli siyasi ortam
sebebiyle yapmamas gerektiini telkin etmilerdir. Bu srada ( 1 520) Kanu
ni Sultan Sleyman, stanbul ile Msr arasndaki Trk iletiim hattnda bu
lunan Rodos adasn alma emri vermitir. 300 gemi ve 20.000 askerle 1 522
Eyll'nde yaplan ilk sefer geri pskrtlse de ada Aralk'ta Trklerin eline
gemitir. Bu gelimeler hakknda Roma'ya ulaan haberlere gre Trkler ele
geirdikleri bu adann sakinlerine buray terk etmeleri ve haklarndan vaz
gemeleri ynnde bask, hatta katliam yapmlardr. Roma'da Trk casusla
rn yakalanmas endielerini iyice artrmtr. Ignatius'a gre, Mslmanlarn
Bat'dan ayrlmalar Dou'd a tehdit altnda bulunan Hristiyanlar gvence
altna almyordu. Bu yzden slam'a kar Hristiyanlar savunmak iin
Filistin'e gitmek gerekiyordu. Ignatius, 31 Mart 1 523'de Papa VI. Adrian'dan
Kutsal Topraklar'a yolculuk yapma iznini almtr. Belirtildiine gre, Vati
kan arivlerinde bulunan izin belgesinde Ignatius'un ad, "Inigo de Loyola,
Pamplona piskoposluk blgesi rahibi" olarak gemektedir. Yolculuunu bir
mddet ertelese de Ignatius uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra Kudse
ulamtr. Orada kutsal kabul edilen mekanlar byk bir hayranlkla dola
m ve ziyaret etmitir. Kuds'te srekli kalmak ve buradaki Mslmanlar
Hristiyanla dndrmek fikrinden vazgemeyen Ignatius, orada kalmann
yollarn aramaya balam ve Fransiskenlerle istiare ederek onlardan ken
disine yardmc olmalarn istemitir (Philip Caraman, 46-49.) .
59
Ali sra GNGR
60 .
CZVTLER
61
0 Ali sra GNGR
62 .
CZVTLER
63 .
Ali sra GNGR
64 .
CZVTLER
65 .
Ali sra GNGR
1 54 Dale Van Kley, The Jansenists and the Expulsion of the Jesuits from France,
London 1 975, 6-14.
1 55 Probabilizm, bir davrann caiz olup olmad pheliyse, kart gr daha
muhtemel olsa bile zgrlk lehine olan muhtemel gr izlemenin yasal
olduunu savunan ahlak ilahiyat sistemidir. 16. yzylda ispanya'da gelien
bu sistem, zellikle Dominikanlar ve Cizvitlerce benimsenmitir (inasi
Gndz, Din ve nan Szl, 3 1 1 .).
1 56 Jansenizm: Hristiyan geleneinde heretik bir akmdr. C. O. Jansen'in ( 1 585-
1 638) ''Augustinus" isimli eserinden alnan be neride zetlenebilen bir
dnce akmdr. Bu akm, insanlarn ya doal ya da doast bir determi
nizmin kurbanlar olduklarn savunur ve Tanr'nn zel bir ltfu olmakszn,
onun emirlerini yapmann insan iin imkansz olduuna inanr. Bu teolojik
pesimizm, hareketin ahlaki katl ve sertlii ile ifade edilmeye allm
tr. lk dnem Jansenistler, Jansen'in arkada Saint-Cyran'n rencileriydi
Onun lmnden sonra 1 643'de Antoine Arnold baa gemitir. 1 653'de ise
Papa, X. Innocent, bu hareketi sapk ilan etmitir (inasi Gndz, Din ve
nan Szl, 203).
1 57 Bkz. Rene Flp-Miller, 1 85- 1 89.
1 58 Rene Flp-Miller, 1 53- 1 54.
1 59 "Hagiograf': Hristiyan geleneinde azizlerin hayatyla ilgili metinlere ve
rilen addr. Azi1Jerin hayatlar, kssalar ve aziz kltleriyle ilgili l iteratr ise
"Hagioloji" diye isimlendirilir. "Hagiographa': Eski Ahit'in kanonik metin
lerinden nc blme, yani Torah ve Nebiim dnda kalan tm kitaplara
(Ketubim) verilen ortak addr. (inasi Gndz, Din ve nan Szl, 1 53) .
66
CZVTLER
67
Ali sra GNGR
68
CZVTLER
69 .
Ali sra GNGR
70 .
CZVTLER
71
Ali sra GNGR
72 .
CZVTLER
73
Ali sra GNGR
74
CZVTLER
75
Ali sra GNGR
baka bir karar verinceye kadar Genel Bakan Vekili olarak devam
eder189
76
CZVTLER
77
Ali sra GNGR
78 .
CZVTLER
79 .
Ali sra GNGR
80 .
CZVTLER
81
Ali sra GNGR
4- En az 33 yanda olmak.
82
CZVTLER
83
Ali sra GNGR
a) Cizvit Ruhaniyeti
84 .
CZVTLER
219 Douglas Letson-Michael Higgins The Jesuits Mystique, London 1 995, 74.
220 Richard McBrien, Catholicism, 1030.
221 Gerard W. Hughes, "Parables of the Spirit'; The Tablet, October 8, 1 994,
1263.
85
Ali sra GNGR
olanlar anlamaktr222
den olan John English yle aklamaktadr: "her eyden nce bu,
plabilir. Cizvit ruhaniyeti, itaate ve karar vermeye zel bir nem ver
sld tarih olan 1 548'e kadar devam eden bir srete tamamland
222 Jack Costello, "Ignatian Spirituality: Finding God in Ali Things''. Grail: An
Ecumenical Journal, March 1 992, 27-29.
223 Douglas Letson-Mchael Higgins, 75 .
86
CZVTLER
rumundadr.
orijinal bir metod olarak kabul edilmi olsa da, bunun Ignatius'un
87
Ali sra GNGR
baz bilim adamlar; Ignatius'un, ncil'in basit ama radikal bir ekilde
birl emitir228
bir patlama veya kkl bir deiim peinde olmadn; onun sadece
mektedirler.
88
CZVTLER
"Ignatius, bir kiiyi belli bir ideale gre yetitirmek iin en iyi
230 Hugo Rahner, Ignatius the Theologian, Trans. Michael Barry, London 1 990,
1 7- 1 8.
231 Edmond Paris, The Secret History ofThe Jesuits, Chick Publications, Chino/
USA 1 975, 2 1 .
232 Bkz. David Lonsdale, "The Spiritual Exercises: A Popular Path to Personal
Wholeness'; International Minds; The Quarterly Journal of Psychological ln
sight into International Affairs 2, No: 2, (Winter 1 990- 9 1 ) , 1 3 .
89 .
Ali sra GNGR
90 .
CZVTLER
nn anahtar niteliindedir234
ifade eden inziva halinde kalma sresi; 30 gn, 8 gn veya hafta son
lar 2 gn olarak deiebilmektedir. Bir Cizvit genel olarak ylda bir
defa 8 gnlk inziva ( retreat) uygulamasn yapmaktadr.
Dua ile aksiyon ve tefekkr ile fiilin birlii zerine yaplan ayn
gibi srlar yaatmaktadr. Son hafta "Sevgiye Ulama zerine Derin Tefek
kr" ile sona ermektedir. Bu tefekkrle Ignatius altrmay uygulayan kiiye,
"bu sevginin kendisini szlerden ziyade fiille gstermesi gerektiini ve bu
sevginin iki kii arasndaki karlkl iletiime dayandn" hatrlatmaktadr
(George E. Ganss, Ignatius of Loyola, 129-1 77).
234 Harvey Egan, "Ignatian Spirituality'; NDCS, 529.
235 "Retreat" kelimesi, genel olarak, bir kiinin gnlk dua ve tefekkr iin ayr
d sukunet zamann ifade etmektedir. Bu kavram Cizvitler iin Ignatius'un
"Ruhani Altrmalar"n 30 gn tam olarak veya baz deiikliklerle uygu
lamak iin gerekli olan inziva ve sessizlik halini tanmlamaktadr (Frances
Makower, 1 65).
91
Ali sra GNGR
tadr. Bu yzden Cizvitlere gre Tanr ile insanlar arasnda daima bir
92 .
CZVTLER
b) Cizvit Mistisizmi
bilim adamlar onun tam bir mistik olduu konusunda srar etmekte
dir2 39. Zikredilen yazlar, onun kendine has bir mistik anlaya sahip
"derin tefekkr" deil; zel olarak ilahi tefekkrle alanm bir derin
93 .
Ali sra GNGR
tirmeye alt iman, mit ve sevgi iinde daha kkl bir teslimiyet
242 Bkz. Kari Rahner (Ed.) "Mysticism", Encylopedia of Theology (ET), New
York 1 975, 1010-101 1 .
243 Adolf Haas, "The Mysticism ofSt. Ignatius according to His Spiritual Diary';
Ignatius of Loyola: His Personality and His Spiritual Heritage, Friedrich Wulf
(Ed.). St. Lemis 1 977, 1 64-170.
244 Bu konu iin Bkz. Joseph de Guibert'in "The Jesuits: Their Spiritual Doctrine
and Practice" St. Louis 1 972; Hugo Rahner'in "Ignatius the Theologian" New
York 1 968 ve Simon Decloux'un "Commentaries on the Letters and Spiritual
Diar y o f St Ignatius Loyola'' Roma 1 982 .
94 .
CZVTLER
245 Pedro Arrupe, "The Trinitarian Inspiration of the Igratian Charism': 1he
Trinity in the Ignatian Charism (Roma'da bulunan Ignatius Ruhaniyeti
Merkezi'nde bir araya getirilmi makalelerden oluan bir koleksiyon), Roma
1 982, 1 1 - 1 8.
246 Pedro Arrupe, a.g.k., 18.
247 John R. Sachs, a.g.m. 75.
248 John R. Sachs, makalesinde bu dtncelerini dile getirirken, dipnotta Kari
Rahner'in yaklamn da aktarmaktadr. O, bu dip'1otta Rahner'in konuya
farkl bir bak as getirdiinden szetmektedir. Buradaki ifadelere gre
Rahner, Orijinal Hristiyan dindarlnn bu dnyadan umay ierdiini
nk Tanr'nn bu dnyadan daha nemli olduu ve dolaysyla birbirine
benzer olmad dncesini vurgulamaktadr. Ralner'e gre bu dnya sade
ce inanan bir kiinin bu dnyay Tanr'yla karlama vastas olarak grmesi
durumunda deer tar. Ona gre burada esas nokta, Hristiyan ruhaniye
tinin mnzevi boyutunu doru anlama meselesi ve bir insan hrriyeti me
selesidir. Ona gre Ignatius, kat inziva uygulamalarnn bizahiti bir deeri
olmadn kavramtr. Hatta Igatius'a gre byle uygulamalar zararl dahi
olabilir ve misyoner hizmetleri engelleyebilir. Bu erevede disiplin, kiinin
ar dknlklerin klesi haline gelmemesini ve bylece Tanr'y btn
95
Ali sra GNGR
96
CZVTLER
veya "gz kapal itaat" deyimidir. Byle bir benzetmeyle ifade edi
tr251. Buna ilaveten "l gibi itaat" ifadesinin bizzat Ignatius'a ait
olmas, onun bu ifadeyle ne kastettiini kendi yazlarna mracaat
Ona gre, Cizvit bu itaati her eyden nce ruhani stne sunar. n
250 Alain Woodrow, The Jesuits: A Story of Power, New York 1 995, 12.
251 Alain Woodrow, 1 1 .
252 George E. Ganss, Ignatius of Loyola, 1 46-147.
253 Rene Fiilp-Miller, 19.
97
Ali sra GNGR
ileri srlmektedir2 55
bir adamn elindeki bir asa, en iyi kullanabilecekleri bir yere konulan
98
CZVTLER
99 .
Ali sra GNGR
"Ignatius'un itaat anlay temelde, lider ile ona bal olanlar arasn
onun daha iyi karar vermesine deil, onun Tanr'y temsil etmesine
100
CZVTLER
layan eitim faaliyetlerinin hzl bir ekilde sistemli hale gelii, tarih
101
Ali sra GNGR
ne yn vermitir.
102
CZVTLER
hem bu dnya hem de gelecek dnya iin anlaml bir hayat yaama
sunda yardmc olmak gibi daha byk bir amaca hizmet etmek iin
265 Franccsco C. Ccsarco, "Quest for Identity: 'Ihe Ideas ofJcsuit Education in the
Sixteenth Century, The jesuit Tradition in Education and Missions (A 450-Ye
ar Perspective). Ed. Christopher Chapple, London and Toronto 1993, 20.
266 The Constitutions, n.403, n.4 1 0, n.4 1 1 , n.4 1 2, n.48 1 , n.483.
267 George E. Ganss, Ignatius of Loyola, 1 30.
268 Bkz. Francesco C. Cesareo, a.g.m., 18 .
103
Ali sra GNGR
hazrlamay da amalamtr269
104 .
CZVTLER
105
Ali sra GNGR
kimlik vermitir275
1 06
CZVTLER
maktadr:
,
melidir ki, bilgi ile birlikte iyi ve Hristiyan ahlakna ait alkanlklar
edinsin. Eer herkes en azndan her ay bir defa gnah itirafna gider
etmitik. Cizvit eitimi, ferde, bir nevi ilahi amalarla kurulmu olan
107
Ali sra GNGR
. prrfesrlerimizin skolastik teoloj ide daha sahm, daha kesin, daha tas
vip gren ve bizim nizamnamemize daha uygun olan 'Iho mas Aquinas'
108 .
CZVTLER
1 09 .
Ali sra GNGR
1 10
CZVTLER
111
Ali sra GNGR
297 Bkz. George E. Ganss, The Jesuit Educational Tradition and Saint Louis Univer
sity, 20.
298 Alain Wcodrow, 200.
112
CZVTLER
AHLAK GRLER
1 13
Ali sra GNGR
114
CZVTLER
307 Rivka Feldhay, Galileo and thc Church: Political Inquisition or Critical Dia
logue, New York 1 995, 73-75.
308 Alain Woodrow, 54.
309 Pelagianizn, Hristiyan teolojisinde, ilahi inayetin dnda insann kendi a
balaryla da kurtulua doru yol alabileceini savunan doktrindir. Tarihsel
adan Pelagianizm akm, M. S. 4. ve 5. yzyllarda Romaa faaliyet gste
ren Pelagius tarafndan gelitirilen asketik bir harekettir. Kurtulu iin inziva
hayatnn gerekli olduunu vurgulayan bu harekete, asli gnahn insanlara
getiinin reddedilmesi fikrini sokan kiinin Suriyeli Rufnus olduu syle
nir. Pelagianistler, 41 1 Kartaca Konsili'nde asli gnah konusundaki dnce
lerinden dolay sulanmlar ve takibat altna alnmlardr. Aziz Augustine
onlar aleyhine yazlar yazmtr. Sonraki yllarda Pelagius ve talebesi Celes
tius, sapknlkla sulanmlar ve aforoz edilmilerdir. (inasi Gndz, Din ve
nan Szl, 304).
115
Ali sra GNGR
116
CZVTLER
lur, buna inanmayan kii kafirdir ve her ne kadar iyi iler baarma
yolunda lse de bir gnahkar olarak kalr. Luther, Erasmus'a kar
bildirisinde, btn her eyi tek bana ilahi inayetin baardn ve
insanolunun hibir eyi dinlemediini ifade etmitir312
312 Philip S . Watson, Luther and Erasmus: Free Wlll and Salvation, Philedelphia
1 975, 14.
313 Rene Flp-Miller, 86.
314 Rene Flp-Miller, 87.
117
Ali sra GNGR
315 Avery Dullcs, "Jesuits and Theology: Yesterday and Today", Theological Stu
dies (52), 1991, 526.
316 Avery Dulles, "Jesuits and Theology :', 527 .
. .
118
CZVTLER
119
Ali sra GNGR
120
CZVTLER
326 Jansenizm, Hristiyan geleneinde heretik bir akm olarak bilinir. C.O.
Jansen'in ( 1585- 1638) "Augustinus" isimli eserinde ileri srlen tezler etra
fnda olumu bir cemaattir. Bu akm, insanlarn ya doal ya da doast
bir determinizmin kurbanlar olduklarn savunur ve Tanr'nn zel bir ltf
olmakszn, onun emirlerini yapmann insan iin imkansz olduuna ina
nr. Teolojik adan ktmser olan bu hareket, ahlaki adan sert bir akm
olarak tannmtr. lk dnemdeki Jansenistler, Jansen'in arkada olan Sa
int-Cyran'n rencilerinden olumutur. Jansen'in lmnden sonra yerine
1643'te Antoine Arnold gemitir. Papa X. Irnocent bu hareketi ! 653'te sa
pk ilan etmitir (inasi Gndz, Din ve nan Szl, 203).
327 Cornelius Jansen'in Aziz Augustine zerine yapt 20 yllk almann rn
olan bu eserin tam ad, 'The Doctrines of St. Augustine Regarding the He
alth, Sickness and Medicine of the Soul"dur. Jansen bu eserinde Augustine'nin
bilinen mevcut doktrinini tekrarlamtr. Buna gre insan Adern'in d
sebebiyle Cennet'te sahip olduu hrriyeti kaybetmi ve her halkarda bozul
mutur. Bu sebeple kendi abalar ile kurtulua asla ulaamayacaktr. nsan ira
desini cinsel arzularn tasallutundan ancak ilahi inayet kurtarabilir. Tanr'nn
kendisine inayet ltfunu bahettii kimse kurtulur; kendisine bu ltufverilme
yen kimse ise asli gnahn penelerinde kalr (Rene Flp-Miller, 100).
328 Rene Flp-Miller, 101.
121
Ali sra GNGR
122
CZVTLER
123
Ali sra GNGR
335 Bkz. Rene Descartes, Discourse on Method, Trans. Laurence J. Lafleur, Lon
don 1 956.
336 Bkz. Rene Descartcs, Selected Philosophical Writings, Trans. John Cotting
ham-Robcrt Stoothoff-Dugald Murdoch, New York 1 988, 99-105, 1 56, 170-
1 74.
337 "Transandantal" (akn) kelimesi kolayca tanmlanabilen bir kelime deildir.
Kelimenin tam anlam, "bireyin tesine, yukarsna ve zerine geebilme
yetenei ve eilimine sahip olma'r. Bu yzden "transcendent" aslnda, elle
dokunulabilir, hissedilebilir, grlebilir ve hemen ulalabilir olann yukar
snda, tesinde ve zerinde olan eydir. Tanr akndr. Bu anlamda o, here
yin yukarsnda, tesinde ve zerindedir. Tanr, btn gerekliin kendisine
yneldii varlktr. Bu ) uzden, insan sadece biyolojik ve davranla ilgili ni
teliklerin bir koleksiyonu olarak grlmezse ve saf bedeni ve fiziki, sosyal,
psikolojik, siyasi, ekonomik ve kltiirel ihtiyalara bal doyumun tesinde
bir anlama sahip bir varlk olarak grlrse, antropoloji akndr. Bu anlam
da kii, kendisinin tesine geerek, kiinin varlnn kayna, devam etti
ricisi ve nihai anlamda mkemnelletiricisi olan Tanr'ya yneldii oranda
akndr. nsan varln anlamak iin, kiinin yneldii Tanr'nn bilgisine
ulamasn mmkn klan ve kiide bulunan artlar kefetmeye almak
gerekir. Kari Rahner'e gre, "a priori" durum, yani, eer Tanr hi bilinemi
yorsa, bu bilginin dier herhangi birinden daha nce bulunmas durumu,
bir ltuftur. Bir baka ifadeyle, insan, btn hayatn ynlendirdii Tanr'y
bilme konusunda kendini ama yeteneine ve eilimine sahiptir, nk Tan
r bu insanda akn bir g ve bu bilgiyi mmkn klan durum olarak zaten
mevcuttur''. ( Richard McBrien, Catholicism, 1 46) .
124 .
CZVTLER
125
Ali sra GNGR
126
CZVTLER
127
Ali sra GNGR
128 .
CZVTLER
1 29 .
Ali sra GNGR
1 30
CZVTLER
131
Ali sra GNGR
132
CZVTLER
133 .
Ali sra GNGR
134 .
CZVTLER
357 Bkz. Hubert Jedin, History of the Church, London 1981, VIIl/315-320; Meh
met Aydn, Hristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Konya 1991,
5 1-55.
358 Civilta Cattolica, bizzat Papa IX. Pius tarafndan 1 850 ylnda kurulmu ve
Genel Bakan Jan Roothaan'n itirazlarna ramen Cizvitlerin sorumluluu
na verilen etkili bir yayn organdr. Bu yayn organnn editr bir Cizvit
papaz olan Carlo Curci, Hz. Meryem'in lekesizliiyle ilgili dogmann en
ateli savunucusu olmutur. Papa IX. Pius 8 Aralk 1 854'd e, Cizvit Giovanni
Perrone ve rencisi tarafndan hazrlanan bir karar metniyle bu dogmay
ilan etmitir. Bir papann bu ekilde bir kmenik konsilin almas dnda
yanlmaz sfatyla bir deklerasyon yaynlamas ilk kez olmutur. Bu hareke
tin temelinde papann kiisel yanlmazlk zelliini koruma amacnn yatt
sylenmektedir (Douglas Letson-Michael Higgins, 54).
359 Latince bir kelime olan ve "dalarn (Alpler) tesi" anlamna gelen "Ultra
montan': Galyanlar tarafndan, papaln ar bytlm olan otoritesini
aalamak amacyla kullanlmaya balanmtr. Btn zmleri Alpler'in
tesinde yani Roma'da gren bir dnceyi ifade eden bu akmn (Ultramon
tanizm) taraftarlar, Romann merkezi otoritesine kar mahalli kiliseleri
kendi tarzlaryla destekleyen Galyanizm ve Jansenizm gibi hareketlere kar
reaksiyon gstermilerdir. Cizvit tarikatnn 1 8 14'de tekrar serbest brakl
mas, 1 830 ve 1 848'de yaanan kkl deiiklikler, Papa IX. Pius\n uzun pa
palk dnemi (1 846-78) ve dier faktrler, birok insann, hemen her proble
min cevab konusunda papal yegane otorite olarak grmeye sevketmitir.
Bu hareket (Ultramontanizm), 1 870'de gerekletirilen I. Vatikan Konsili'nde
ilan edilen ve papann yanlmazln aklayan kararla dorua ykselmitir
( Gerald O'Collins-Edward G. Farrugia, A Concise Dictionary of Theology,
254).
135
Ali sra GNGR
136 .
il. BLM
CZVTLERN HOL
1 38
CZVTLER
139
Ali sra GNGR
140 .
CZVTLER
141
Ali sra GNGR
142 .
CZVTLER
143
Ali sra GNGR
1 44 .
CZVTLER
386 Roger Garaudy, Afarozdan Diyaloa, ev. Sadk Kl, stanbul 1 996, 29-30.
387 Roger Garaudy, a.g.e., 30- 3 1 .
388 Jean Lacouture, Jesuits A Multibiography, London 1 996, 425 .
145 .
Ali sra GNGR
389 Bkz. Giacomo Martina, "The Historical Context in which the Idea of a New
Ecumenical Council was Bom'; Vatican II: Assessment and Perspectives
Twenty-Five Years After ( 1 962- 1 987). Ed. Rene Latourelle, New York 1 988-
1 989,I/30-35.
146 .
CZVTLER
147
Ali sra GNGR
148 .
CZVTLER
ile ilgilidir. Ona gre, insanlk ilahi ve organik yapsyla bir btndr.
Kilise'nin misyonu, insanla, kaybettii o eski birliini aklamak,
onu restore etmek ve tamamlamaktr. Kilise, sadece salam, hiye
rarik ve disipline edilmi bir topluluk deildir, nemli olan onun
ilahi esasnn ifade edilmesidir. Eer, Mesih, Tanr'nn sakramenti
ise, Kilise de insanlk iin Mesih'in sakramentidir. Bir Hristiyan'n
Mesih'le gerek anlamda birlemesi, onun cemaatle birlemesi saye
sinde mmkndr397
149
Ali sra GNGR
150
CZVTLER
404 Bkz. Abdurrahman Kk, slam ve Gnmz Meseleleri, Ankara 1991, 1 59.
151
Ali sra GNGR
1 52
CZVTLER
153
Ali sra GNGR
154
CZVTLER
155
Ali sra GNGR
156
CZVTLER
418 Kari Rahner, Theological Investigations, New York 1961-1991, Vol. 1 6, 1 30.
419 Douglas Letson-Michael Higgins, Th e Jesuit Mystique, 2 1 9 .
420 Bkz. Kari Rahner, Ignatius of Loyola, Trans. Rosaleen Ockenden, London
1 979,26-27.
421 Alain Woodrow, 246.
157
Ali sra GNGR
Cizvitlerin Rol
II. Vatikan Konsili ncesinde, modernist fikirlerin ve yeni
teolojik yaklamlarn etkisiyle yaanan deiim, Kilise'nin resmi
dokmanlarna da yansmtr. Katolik anlayta resmi anlamda
meydana gelen bu deiimi, en ak biimde papalk genelgelerinde
grmek mmkndr422 Papalk genelgeleri, baz fikirleri reddetmi,
bazlarna cevap vermi ve bir ksmn da tasvip etmitir. Bu anlam
da, papalk genelgeleri, konsil ncesi yaanan gelimelerin bir nevi
aynas niteliindedir.
158
CZVTLER
1 59
Ali sra GNGR
425 Matteo Ricci ve Robert de Nobili gibi mehur Cizvit misyonerlerin rencilii
srasnda Roma Koleji'nde hocalk yapan Robert Bellarmine, Avrupa'da Kato
liklerle Protestanlar arasnda Kilisenin tabiat konusunda kan tartmalarda
nemli bir rol oynamtr. Bellarmine, gerek kilisenin sadece seilmilerden,
kaderine nceden yazlanlardan ve iman yoluyla kutulu iin gerekli inaye
ti elde edenlerden olutuunu iddia eden Protestanlara cevap vermek iin,
byle bir kilisenin ancak grnmeyen kilise olabileceini, nk ona kimin
mensup olduunu ancak Tanr'nn bilebileceini sayunmutur. Bu erevede
Bellarmine, sadece bir tek kilisenin mevcut olabileceini, onun da grlebi
len kilise olduunu ve ona kimlerin mensup olduunu herkesin bilebileceini
ifade etmitir. Bu dnce onu, kiliseye yelik iin gerekli artlarn grlebilir
olmas gerektii sonucuna gtrmtr. Yani bir kimsenin kiliseye mensubi
yetinin iman ikrar, vaftiz ve papann tannmas gibi somut kriterlerle olabi
leceini savunmutur. Francis A. Sullivan, Bellarmine'nin baz konularda tam
anlalamadn sylemektedir. Ona gre, Bellarmine, kiliseye mensubiyet
konusunda grnen unsurlarn (ak iman ikrar, vaftiz, sakramentleri kabul,
komnyon vb.) Kilisenin "bedenini" oluturduunu; ancak Kilisenin, Kutsal
Ruh'un iman, mit ve yardmseverlik gibi deruni armaanlaryla btnlemi
bir "ruh''a sahip olduunu ifade etmitir. Bellarmine, aka, ruhu, Kilisenin
daha yksek ve asil bir paras olarak grmtr. Bellam1ine kiliseye mensu
biyet konusunda bedeni oluturan grnen unsurlar art koarken, bunun
yelii salayacan fakat kurtulu iin yeterli olmadn da savunmutur.
Dier yandan o, Kilisenin ruhuna inan ve yardmseYerlikle itirak etmi, fa
kat fiiliyatta ye olmam bir kiinin kurtulu imkanndan bahsetmitir (Bkz.
Francis A. Sullivan, Salvation Outside the Church, 88).
426 Miikka Ruokanen, 18.
160 .
CZVTLER
161
Ali sra GNGR
429 John O'Malley, Kilise'nin bu dnyayla ilgili yeni yaklamnn yeni bir ru
hun eseri olduunu fakat II. Vatikan Konsili'nin, "Kilise'yi gnmze adapte
etme" fikrinin, daha nceki reform isteklerinden derin bir farknn omad
n sylemektedir. Bununla birlikte o, Katolik Kilisesi'ndeki reform araylar
nn uzun bir gemie dayandn fakat zaman zaman baz yeni yaklamla
rn ortaya ktn ifade etmek iin somut bir rnek vermektedir. O'Malley,
V. Lateran Konsili'nin, "dinin insanlar vastasyla deil; insanlarn din va
stasyla deimesi gerektiini" ngrdn, II. Vatikan Konsili'nin ise,
"aggiornamento" ile, bunun tam tersini ngrdn sylemektedir. nk
bu konsilin, dinin, insanlarn ihtiyalarna cevap verebilmesi iin insanlar
162 .
CZVTLER
163
Ali sra GNGR
1 64
CZVTLER
1 65
Ali sra GNGR
166
CZVTLER
167
Ali sra GNGR
437 Francis A. Sullivan, 95; Floransa Konsili'nin Katolik Kilisesi dndaki insan
larn kurtuluu konusunda tamamen olumsuz olduu bilinmektedir. Miikka
Ruokanen'e gre, bu konsil, Yahudileri, heretikleri ve ayrlklar ebedi atein
beklediini ifade etmektedir. Ruokanen burada bir de yorum yaparak, Tho
mas Aquinas'n bu konudaki olumlu fikirlerinin etkisinin henz daha hisse
dilmediini, bunun ancak Trent Konsili'nde grldn belirtmektedir (
Bkz. Miikka Ruokanen, The Catholic Doctrine of Non-Christian Religions,
New York 1 992, 1 5 - 1 6.
168 .
CZVTLER
1 69 .
Ali sra GNGR
1 70
CZVTLER
443 LG, n. 1 1 .
444 Catechism of the Catholic Church, 206.
445 Richard McBrien, Catholicism, 683.
446 P. De Letter, "The Spirit ofVatican r: Sevartham, India 1 977, 1 27 .
171
Ali sra GNGR
1 72 .
CZVTLER
1 73
Ali sra GNGR
1 74 .
CZVTLER
1 75
Ali sra GNGR
1 76
CZVTLER
177 .
Ali sra GNGR
1 78
CZVTLER
1 79 .
Ali sra GNGR
180 .
CZVTLER
181
Ali sra GNGR
1 82
CZVTLER
1 83
Ali sra GNGR
mayanlar arasnda dini diyalog iin bir temel olarak, zayf da olsa
gerek anlamda alnm bir ltuf tecrbesini yeterli grmektedir487
Bir baka ifadeyle, Rahner, almalarn "Tomizm"in ilahi ltuf ile
tabii ltuf arasnda yapt ayrm ortadan kaldrmaya yneltmitir.
Rahner'in bir Cizvit oluu ve Cizvitlerin de "Tomizm''e bal olular
onun durumunu ilgin hale getirmektedir.
184 .
CZVTLER
185
Ali sra GNGR
186 .
CZVTLER
187
Ali sra GNGR
1 88
CZVTLER
189 .
HI. BLM
505 Bkz. Giacomo Martina, "The Historical Contex.. :: Vol. 1., 3-57.
Ali sra GNGR
192 .
CZVTLER
1 93
Ali sra GNGR
507 Bkz. Thomas J. Maloney, "The Catholic Social Justice Tradition .. :: Thought,
June 1 988, Vol:63, 125 vd.
508 Bkz. Gustavo Gutierrez, A Theology of Liberation (History, Politics and Sal
vation), London 1 988.
509 Malachi Martin, 303.
1 94 .
CZVTLER
510 Pedro Arrupe, Cizvit cemaatinin kurucusu Ignatius Loyola gibi, spanya'nn
kuzeyinde, Bask'ta domutur. Ignatius gibi, bata rahip olmak gibi bir d
ncesi olmayan Arrupe, Madrid niversitesi'nde tp renimi srasnda ya
ad olaylardan sonra rahip olmaya karar vermitir. Hollanda'da teoloji ve
psikoloji renimi grdkten sonra tarikat onu Japonya'ya misyoner olarak
gndermitir. il. Dnya sava srasnda 1 942 ylnda Cemaat'in Japonyaaki
yeni yelerinin eitimiyle grevlendirilen Arrupe, Japonca dahil 7 dili ko
nuabilen birisidir. Arrupe'nin Japonya'da edindii tecrbe, Batllarn dier
kltrlere hitap edebilmeleri iin sadece dilin yeterli olmadn ortaya koy
mutur. Kilise'nin, misyonda baarl olmak iin "kltrleme" ve "kltrlen
me" ( nkltrasyon) srecinden gemesi gerektiini syleyen Arrupe, 1 965
ylnda Cizvit cemaatinin bana gemitir (Bkz. Vincent T. O'Keefe, "Pedro
Arrupe': America, February 1 6, 1991, 1 42- 1 46).
511 Bkz. Douglas Letson-Michael Higgins, 66-67.
512 Malachi Martin, 304-305.
513 George G . Higgins, "Malachi Martin's The Jesuits: A n Appraisal': America,
March 2 1 , 1 987, 229-230.
195
Ali sra GNGR
1 96
CZVTLER
197
Ali sra GNGR
198 .
CZVTLER
523 k, 6:9.
524 Luka, 6:20.
525 Luka, 7:22.
526 Luka, 1 0:25-30.
527 Matta, 25:31 -46.
199 .
Ali sra GNGR
200 .
CZVTLER
201
Ali sra GNGR
202 .
CZVTLER
203 .
Ali sra GNGR
543 Praxis; pratik, uygulama, eylem anlamnda Marksist bir kavramdr. Marx'n
ileri srd bu kavram, btn olarak insan faaliyetlerini dile getirir. Praxis;
Yunanca "yapmak" anlamna gelen "Prag" kknden gelir. Bilimsel alma
lardan sanat ve politika almalarna kadar her eit insan faaliyeti Praxis
kavram iine girer. Kari Marx'a gelinceye kadar gereklik, manta vurula
rak llr ve ispatlanrd. Marx, tersine dncenin pratikle dorulanp is
pat edileceini ileri srd ... Praxis, insann dncesi ile faaliyetini bir arada
kapsar (Aclan Saylgan, Ansiklopedik Marksist Szlk, stanbul 1 976, 1 4 1 .).
544 Kurtulu Teologlar tarafndan kullanlan "praxis" kelimesinin, tasvir edici,
somut ve pratik olmaktan uzak; speklatif, soyut ve akademik bir kavram
olduunu dnenler de mevcuttur (Bkz. Michael Novak, "Liberation Theo
logy in Practice'; Thought, June 1 984, Vol. 59, 1 39.).
545 Michael Sievernich, a.g.m., 1 2 1 .
204 .
CZVTLER
205 .
Ali sra GNGR
206
CZVTLER
2 07 .
Ali sra GNGR
208 .
CZVTLER
209 .
Ali sra GNGR
210 .
CZVTLER
3 1 . Genel Kongre, Il. Vatikan Konsili 'nin dini tarikatlardan istedii yenilen
me ve adaptasyonlar iin dzenlemelerin yapld bir kongre olmutur. Ciz
vitler bu anlamda, misyon anlaylarn ve bunun iin gerekli olan eitimi,
zamann en gncel konular olan, ruhban snf dndaki halkn havarilii,
kmenizm ve sosyal problemlere gre dzenlemiler ve kararlar almlardr
(Bkz. Pedro Arrupe, "The Thirty-First General Congregation': The Month,
January 1 967, 37/3-5.).
568 Pedro Arnpe, Faith and Justice: The Social Dimension of Evangelization,
The lnstitute ofJesuit Sources, St. Louis 1 99 1 , 27.
569 Alain Woodrow, 221 .
21 1
Ali sra GNGR
212
CZVTLER
213
Ali sra GNGR
574 32.GC, n. 1 3. ( Bir nceki dipnotta geen "Documents of 3 1 -32. GC" isimli
karar metni tek kitaptr ve hem 3 1 . hem de 32. Genel Kongre'nin kararlarn
iermektedir. Daha nce bu kitab sayfa numaras vererek kaynak gsterir
ken, "Documents of 3 1 - 32.GC" ksaltmasyla vermitik. Ayn kitapta yeralan
32. Genel Kongreye ait kararlar, sayfa ile deil de numarayla gsterirken
32.GC ksaltmasn kullandk).
575 32.GC, n . 1 5.
576 32.GC, n.16.
577 32.GC, n.17.
578 Galatyallara, 5:6.
579 32.GC, n. 1 8 .
214 .
CZVTLER
215 .
Ali sra GNGR
216
CZVTLER
217
Ali sra GNGR
589 32.GC, n. 9 1 .
590 Alain Woodrow, 227.
218
CZVTLER
591 Peter-Hans Kolvenbach, Men ofGod: Men for Others (Interviewed by Renzo
Giacomelli), St. Paul Publications, Milano 1 990, 74.
592 Peter-Hans Kolvenbach, a.g.e., 76 .
219 .
Ali sra GNGR
220 .
CZVTLER
221
Ali sra GNGR
595 Bkz. The Evangelization of the Men of Our Time, Apostholic Exhortation of
H. H . Pope Paul Vl. (Evangelli Nuntiandi), Vatican Polyglot Printing Press,
1 975, n. 58.
222 .
CZVTLER
223 .
Ali sra GNGR
224 .
CZVTLER
225 .
Ali sra GNGR
604 Shorter, 5.
605 Shorter, 7.
606 Podgorski, 1 83.
607 Shorter, 13.
226 .
CZVTLER
227 .
Ali sra GNGR
228 .
CZVTLER
229 .
Ali sra GNGR
230 .
CZVTLER
23 1
Ali sra GNGR
232 .
CZVTLER
233 .
Ali sra GNGR
234 .
CZVTLER
235 .
Ali sra GNGR
236 .
CZVTLER
23 7 .
Ali sra GNGR
636 32.GC, n. 1 3 1 .
637 Documents ofthe 31 sl- 32nd GC, 440.
638 32.GC, n.1 32.
639 Bkz. Francis X. Murphy, "Pedro Arrupe A Redemptoris Appraisal", America.
February 1 6, 1 991,174-78.
238 .
CZVTLER
239 .
.Ali sra GNGR
240 .
CZVTLER
24 1
Ali sra GNGR
242 .
CZVTLER
243 .
Ali sra GNGR
244 .
CZVTLER
245 .
Ali sra GNGR
246 .
CZVTLER
247 .
Ali sra GNGR
248 .
CZVTLER
Diyalog Kavram
664 Bkz. The Attitude of the Church Towards the Followers of the Other Re
ligions: Reflections and Orientations on Dialogue and Mission, Secretariat
Pro Non Christiais, Citta Del Vaticano, Pentecost 1984; Dialogue and Proc
lamation: Reflections and Orientations on Interreligious Dialogue and the
Proclamation of the Gospel of Jesus Christ, PCID and CEP, Vatican City,
Pentecost 1 99 1 , 227-228.
665 Bkz. Jacques Dupuis, Jesus Christ at the Encounter of World Religions, New
York 1 99 1,209.
666 Odile M. Liebhard (Ed.), Catholic Official Teachings VIII (Ecclesiam Suam
(ES)), Wilmington 1 978, 1 14.
667 ES, n.365.
668 ES, n.369.
249 .
Ali sra GNGR
Bu konuyla ilgili bir baka toplant da, 22-27 Nisan 1974 tarih
lerinde, Tayvan'da gerekletirilmitir. Bu toplantnn sonu bildir
gesinde ise u ifadeler yer almaktadr:
250 .
CZVTLER
25 1
Ali sra GNGR
252 .
CZVTLER
253 .
Ali sra GNGR
254 .
CZVTLER
255
Ali sra GNGR
691 Bkz. Declaration "Dominus Iesus" (Dl) on the Unicity and Salvific Univer
sality of Jesus Christ and the Church, Congregation for the Doctrine of the
Faith, 6 August 2000, n.22.
692 Dl, n.22.
256 .
CZVTLER
257 .
Ali sra GNGR
258 .
CZVTLER
259 .
Ali sra GNGR
260
CZVTLER
261
Ali sra GNGR
262 .
CZVTLER
263 .
Ali sra GNGR
264 .
CZVTLER
715 Angelo Amato, "Jesus Christ, Lord and Savior, and the Encounter with Reli-
gions': Bulletin, 1992, XX.Vll/2, 218.
716 Miikka Ruokanen, 28.
717 Angelo Amato, a.g.m., 2 1 8.
718 Bu yaklamn kutsal kitaptaki referans, Resullerin leri blmnde yeral
makta ve u cmleleri iermektedir: "Ve baka hibirinde kurtulu yoktur;
nk gk altnda adamlar arasnda verilmi baka bir isim yoktur ki, onunla
kurtulabilelim" ( Resullerin leri, 4: 1 2) .
265 .
Ali sra GNGR
266
CZVTLER
723 l. Timoteus, 2: 4-6. Bu blmde u ifadeler yer alr: "O istiyor ki btn in
sanlar kurtulsunlar ve hakikat bilgisine gelsinler. nk bir Allah ve Allah ile
insanlar arasnda bir meyanc vardr. nsan olup cmle iin kendisini fidye
vermi olan Mesih sa'dr; ehadeti kendi vakitlerinde verilecekti''.
724 Resullerin leri, 17: 23. Bu blmde u ifadeler yer alr: "nk ben dolap
tapndklarnza baktm zaman, u yaz ile bir mezbah da buldum: Mehul
Allah'a. mdi tanmyarak tapndnz ben size ilan ediyorum''.
725 Kari Rahner'in bu teorisi, temel gr iermektedir. Birincisi, bu teo
ri, teolojik olarak kurtarc ltfu btn insanla sunmaktadr, zira Kutsal
Metinler Tanr'nn kurtarc iradesinin evrenselliini ortaya koymaktadr.
kincisi Kilisebilimi asndan, bu ltfun hem zaman hem de tarih itibariy
le inanan bir cemaatle vuku bulmasn ngrmektedir. ncs, Mesih'in
rol asndan, Mesih'in ltf.nun btn insanln kurtuluu iin daima tesis
edici sebep olduunu savunmaktadr (Angelo Amato, a.g.m., 220).
726 Angelo Amato, a.g.m., 2 19.
727 Angelo Amato, a.g.m., 220 .
267 .
Ali sra GNGR
268 .
SONU
270 .
CZVTLER
li katk ise, Descartes, Leibniz ve Kant gibi Cizvit eitimi alm veya
Cizvitlerden etkilenmi, fakat Protestan dncelere sahip filozof
larn fikirlerine, "yeni skolastik dnce"yi canlandrarak cevap
vermi olmalardr. Onlarn bu dnemde, iyice Roma merkezli bir
karakter kazanan Katolik Kilisesi'ne "Papann Yanlmazl" dokt
rini konusunda destek vermi olmalar, onlarn "Papann Militanla
r" olarak vasflandrlmalarna yol amtr. Cizvitler ayn dnemde,
Kilise'ye, modernizmle yapt mcadelede de destek vermilerdir.
271
Ali sra GNGR
272 .
CZVTLER
273 .
Ali sra GNGR
274 .
KAYNAKA
AMATO, Angelo, "Jesus Christ, Lord and Savior, and The Encoun
ter with Religions': Bulletin, Vol. XXVII/2, 1 992.
276 .
CZVTLER
27 7
Ali sra GNGR
278 .
CZVTLER
GANSS, George E., The Jesuit Educational Tradition and Saint Louis
University, St. Louis 1969.
279 .
Ali sra GNGR
280
CZVTLER
KLEY, Dale Van, The Jansenists and the Expulsion of the Jesuits from
France, Landon 1 975.
28 1
Ali sra GNGR
MARTIN, Malachi, The Jesuits: The Society ofJesus and the Betrayal
of the Roman Catholic Church, London 1 987.
282 .
CZVTLER
283 .
Ali sra GNGR
2 84 .
CZVTLER
ROSS, Andrew C., A Vision Betrayed ( The Jesuits in Japan and Chi
na 1 542- 1 742), Edinburg University Press, Edinburg 1994.
RUOKANEN, Miikka, The Catholic Doctrine of Non-Christian Re
ligions, New York 1992.
RUSSELL, Bertrand, The Philosophy of Leibniz, London 1 992.
RYNNE, Xavier, Letters From Vatican City (Vatican Council il, First
Session), Landon 1963.
SACHS, John R., "Ignatian Mysticism'; The Way Supplement (82),
1 995.
SAYILGAN, Aclan, Ansiklopedik Marksist Szlk, Ota Yaynlar,
stanbul 1976.
SCHULTENOVER, David G., A View from Rome: On the Eve of the
Modernist Crisis, New York 1 993.
SCLETTE, Heinz Robert, "Anonymous Christianity: A Disputed
Question'; Theology Digest, Vol. 24, No: 2, 1 976.
SHEAD, R. B., Interreligious Dialogue in the Catholic Church sin
ce Vatican il- An Historical and Theological Study, New York
1 987.
SHORT, William J., The Franciscans, Wilmington 1 986.
SHORTER, Aylward, Toward A Theology oflnculturation, New York
1 995.
SIEVERNICH, Michael, "Liberation Theology in Intercultural Dia
log'; Theology Digest, Summer 1 987.
STARKLOFF, Carl F., "Inculturation and Cultural Systems'; Theolo
gical Studies (55), 1994.
SULLIVAN, Francis A., Salvation Outside the Church, New York
1 992.
TANNER, Narman P., Decrees of the Ecumenical Councils, Vol. il,
Landon 1990.
285 .
Ali sra GNGR
286 .
CZVTLER
WATSON, Philip S., Luther and Erasmus: Free Will and Salvation,
Philedelphia 1 975.
287 .