POJAVE NA GRANICAMA FAZA

ADSORPCIJA
Aleksi, vanr.
dr Mara Aleksi vanr. prof.
prof.

1. ta je granica faze

2. Adsorpcija na granici tene faze

Gibsova adsorpciona izoterma

3. Adsorpcija na granici vrste faze

Langmuirova adsorpciona izoterma
Freundlichova adsorpciona izoterma
Molekuli na povrini faze uvek su u dodiru
sa molekulima neke druge faze
i homogene faze

Granica faze povr

povrina koja
razdvaja dve faze (AA
(AA i BB
BB)

Grani
Granini sloj s tanak sloj
debljine nekoliko
mololekulskih pre
prenika (SS
(SS)

Faze su homogene do svojih

povr
povrina. U grani
graninom sloju
su molekuli obe faze

Postoji pet razliitih granica faze

vrsta / vrsta
vrsta / tena
vrsta / gasna
Tena / tena
Tena / gasna
 Interakcije molekula na granici faza
prouzrokuju razliite pojave

Povrinski napon
Adsorpcija
Kvaenje
Razlivanje
Itd...

POVRINSKI NAPON

Rezultantna sila usmerena je ka unutra

unutranjosti te
tenosti.

Te
Tenost te
tei da zauzme najmanju mogu
moguu povr
povrinu.
 Adsorpcija na granici tene faze
Adsorpcija je pove
poveanje ili smanjenje koncentracije
rastvorka u grani
graninom sloju
u odnosu na unutra
unutranjost rastvora.

pozitivna adsorpcija cgr > cte

te

negativna adsorpcija cgr < cte

te

Kada su privla
privlane sile izmeu molekula rastvorka manje
od privla
privlanih sila izmeu molekula rastvara
rastvaraa...
rastvorak ima manji povr
povrinski napon od rastvara
rastvaraa...
rastvor ima manji povr
povrinski napon od istog
rastvara
rastvaraa...

molekuli rastvorka e se spontano ugraivati u grani

granini
sloj rastvara
rastvaraa kako bi maksimalno smanjili energiju
povr
povrine, tj. povr
povrinski napon rastvora.

cgr > cte

te adsorpcija je pozitivna
Kada su privla
privlane sile izmeu molekula rastvorka ve
vee
od privla
privlanih sila izmeu molekula rastvara
rastvaraa...
rastvorak ima ve
vei povr
povrinski napon od rastvara
rastvaraa...
rastvor ima ve
vei povr
povrinski napon od istog
rastvara
rastvaraa...

koncentracija rastvorka ve
vea u unutra
unutranjosti rastvora
nego u grani
graninom sloju

cgr < cte

te adsorpcija je negativna

Adsorpcija na granici tene faze

Adsorbent ili adsorbens = supstanca na kojoj
se neto adsorbuje
Adsorbat = supstanca koja se adsorbuje
PAM = povrinski aktivne materije smanjuju
povrinski napon tenosti
PNM = povrinski neaktivne materije
poveavaju povrinski napon tenosti
 PAM = povrinski aktivne materije
smanjuju povrinski napon tenosti

Kada je voda rastvara...

PNM PAM

Neorganske kiseline, baze Alkoholi, Aldehidi,

i soli Estri, Amini, Kamfor
Organska jedinjenja sa Masne kiseline,
ve
veim brojem polarnih
grupa Sapuni, Detrd
Detrdenti

- Polarni molekuli - Nepolarni molekuli

- Jake sile privlaenja - Slabe sile privlaenja
sa molekulima vode sa molekulima vode
- Rastvorljivost u vodi velika - Rastvorljivost u vodi mala
 Zavisnost povrinskog napona od
koncentracije rastvora
Kriva1. rastvori jakih elektrolita i
organskih jedinjenja sa OH
grupama (PNM) eeri.

Kriva 2. rastvori makromolekula

proteini, slabe PAM.

Kriva 3. Izrazite PAM, sapuni,

detrd
detrdenti

Gibbs-ova adsorpciona izoterma (1878)

Zavisnost povr
povrinskog napona i adsorpcije
od koncentracije rastvorene supstance
c d
=
RT dc
adsorpcija = broj molova rastvorene
Gibbs, Josiah Willard supstance po jedinici povr
povrine rastvora koji
(1839-1903) predstavljaju manjak ili vi
viak u odnosu na
koncentraciju u unutra
unutranjosti rastvora
d/dc koncentracioni koeficijent
povr
povrinskog napona - merilo povr
povrinske
aktivnosti rastvorene supstance
Va
Vai pri konstantnoj temperaturi
 c d
=
RT dc

d
<0 >0
dc
Koncentracija rastvora je
vea u povr
ve povrinskom sloju

Adsorpcija je POZITIVNA

PAM

Va
Vai samo za niske koncentracije

c d
=
RT dc
d
>0 <0
dc
Koncentracija rastvora je
MANJA u povr
povrinskom sloju

Adsorpcija je NEGATIVNA

PNM

Va
Vai samo za niske koncentracije
 ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE
FAZE

ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE FAZE

Adsorpciona mo vrstog tela = privlane sile
meu esticama na povrini vrste faze nisu
zasiene.

Vezujui molekule gasa ili tenosti, ili jone iz rastvora

vrsto telo smanjuje svoju povrinsku energiju.

ADSORPCIJA APSORPCIJA !!!!

 ADSORPCIJA = raspodela gasne ili tene
faze po POVRINI vrstog adsorbenta

APSORPCIJA = ravnomerna raspodela

gasne ili tene faze po CELOJ ZAPREMINI
vrstog apsorbenta

ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE FAZE

moe biti:

FIZIKA ADSORPCIJA

HEMIJSKA ADSORPCIJA HEMISORPCIJA

 FIZIKA ADSORPCIJA
vrsto gas slabe Van der Waalsove sile
vrsto tenost Van der Waalsove sile +
vodonine veze
zavisi od hemijske grae adsorbenta i adsorbata
povratan proces

HEMIJSKA ADSORPCIJA HEMISORPCIJA

vrsto gas jake hemijske jonske

vrsto tenost ili kovalentne veze
zavisi od prisustva hemijskih grupa koje mogu
hemijski reagovati
nepovratan proces
FIZISORPCIJA I HEMISORPCIJA

HEMISORPCIJA

NH3 NH3 (ads) NH2 (ads) + H (ads)

NH (ads) + 2 H (ads) N (ads) + 3 H(ads)
 ENERGETSKI DIJAGRAMI FIZISORPCIJE I HEMISORPCIJE

FIZISORPCIJA HEMISORPCIJA

ENERGETSKI DIJAGRAMI 2 TIPA KOMPLEKSA ADSORBAT/SUPSTRAT

ADSORPCIONA MO
zavisi od
Specifi
Specifine povr
povrine
Oblika estice adsorbe
adsorbenta (neravne povr
povrine)
Poroznosti (neporozni
(neporozni samo na povr
povrini 1-100 m2/g)

porozni upljikavi 100-

100-1000 m2/g)

Temperature (egzoterman proces)

Pritiska gasa Vads

(Langmuir monomolekulski sloj)

 Langmuirova adsorpciona izoterma
Adsorpcija gasa na vrstom adsorbentu pri T=const.
1. samo 3. desorpcija kao
monosloj posledica
toplotnog kretanja
2. adsorpcija i
desorpcija
istovremeno

Dalja adsorpcija je sve sporija jer je manja slobodna povrina adsorbenta.

Kada se brzine adsorpcije i desorpcije izjednae - dinamika ravnotea.

Brzina adsorpcije ~ pritisku gasa (P) i

slobodnoj povrini (1-s)

v a = k a (1 s) P

povrina Brzina desorpcije ~ zaposed. povr. (s)

vd = k d s
dinamika ravnotea: va = vd k a (1 s) P = k d s

kaP ka bP
s=
kd + kaP
/ kd , =b s=
kd
1 + bP
 bP Zapremina adsorbovanog gasa V
s= V
1 + bP V = k s Vmax = k 1 s =
Vmax

bPVmax
V=
1 + bP
Langmuirova adsorpciona izoterma

b - konstanta karakteristina za svaki sistem,

odreuje se empirijski

bPVmax
V=
1 + bP
Jaka
adsor
pcija

V Slaba
adsorpcija

P
 Dva granina sluaja:
1. Adsorpcija pri jako niskim pritiscima gasa bP<<1
bPVmax
V= V = bPVmax
1 + bP 1

2. Adsorpcija pri jako visokim pritiscima gasa bP>>1

bPVmax
V= V = Vmax
1 + bP
Vmax kapacitet adsorbenta

zavisi od - povrine adsorbenta,

- vrste adsorbenta i adsorbata
- temperature

Freundlichova adsorpciona izoterma

Hemisorpcija
Monomolekulski sloj
Empirijska jedna
jednaina iz eksperimentalnih rezultata

1
x x masa adsorbovanog gasa
= kP n m masa adsorbenta
m k, n empirijske konstante
 1 x 1
x
= kP n log = log k + log P
m m n

Poseban slu
sluaj Langmuirove izoterme za srednje vrednosti pritiska
1
n>1 0< <1
n

Adsorpcija iz rastvora

Samo kod rastvora niskih koncentracija

Monomolekulski sloj

1
x
= kc n
m
 PONAVLJANJE

ta je adsorpcija na granici tene faze

Adsorpcija je poveanje ili smanjenje
koncentracije rastvorka u graninom sloju
u odnosu na unutranjost rastvora.

pozitivna adsorpcija cgr > cte

te

negativna adsorpcija cgr < cte

te
 Kada se molekuli rastvorka spontano
ugrauju u granini sloj rastvaraa i
maksimalno smanjuju energiju povrine, tj.
povrinski napon rastvora, dolazi do:

A. pozitivne adsorpcije
B. negativne adsorpcije
C. nema promene u adsorpciji

Kada su privlane sile izmeu molekula rastvorka

manje od privlanih sila molekula rastvaraa...
rastvorak ima manji povrinski napon od
rastvaraa...
rastvor ima manji povrinski napon od istog
rastvaraa...

adsorpcija je pozitivna
 Kada su privlane sile izmeu molekula rastvorka
vee od privlanih sila molekula rastvaraa...
rastvorak ima vei povrinski napon od
rastvaraa...
rastvor ima vei povrinski napon od istog
rastvaraa...

koncentracija rastvorka vea u unutranjosti

rastvora nego u graninom sloju

adsorpcija je negativna

Supstance iji su molekuli polarni, tako da su sile

privlaenja sa molekulima vode jake, a
rastvorljivost u vodi velika, svrstavaju se u

A. PAM povrinski aktivne supstance

B. PNM povrinski neaktivne supstance
C. ni jedno ni drugo
 Povrinski aktivne materije

A. Smanjuju povrinski napon tenosti

B. Poveavaju povrinski napon tenosti

U sistemu u kome je voda rastvara,

povrinski aktivna materija (PAM):

A. sa molekulima vode ostvaruje slabe sile privlaenja

B. sa molekulima vode ostvaruje jake sile privlaenja

A.neorganske kiseline, baze i soli

B.alkoholi, aldehidi, estri i amini
 Zavisnost povrinskog napona od
koncentracije rastvora

Kriva1. PNM, nema

adsorpcije

Kriva 2. slabe PAM

slaba adsorpcija

Kriva 3. Izrazite PAM,

jaka adsorpcija

Raspodela gasne ili tene faze po povrini

vrstog adsorbenta je

A. apsorpcija
B. desorpcija
C. adsorpcija
ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE FAZE

moe biti:

FIZIKA ADSORPCIJA

HEMIJSKA ADSORPCIJA HEMISORPCIJA

Koja od navedenih izotermi opisuje fizisorpciju

gasa na vrstom adsorbentu pri T=const.

A. Gibbsova adsorpciona izoterma

B. Langmuirova adsorpciona izoterma
C. Freundlichova adsorpciona izoterma
 Navesti tri karakteristike fizisorpcije:

A. vrsto gas slabe Van der Waalsove sile

vrsto tenost Van der Waalsove sile +
vodonine veze

B. zavisi od hemijske grae adsorbenta i adsorbata

C. povratan proces

Navedeni izrazi predstavljaju:

bPVmax
V= Langmuirova adsorpciona izoterma

1 + bP
c d
= Gibbs-
Gibbs-ova adsorpciona izoterma
RT dc
1
x
= kP n Freundlichova adsorpciona izoterma

m
 Dijagram na slici predstavlja
___________________
Langmuirovu adsorpcionu izotermu.
Objasniti razliku izmeu krivih (1) i (2).

(1) jaka adsorpcija

(2) slaba adsorpcija

Navesti tri osobine koje supstnaca mora da

pokazuje da bi bila povrinski aktivna (PAM) ako
se nalazi u sistemu u kome je voda rastvara.
Dati primer.

1. Nepolarni molekuli
2. Slabe sile privlaenja sa molekulima vode
3. Rastvorljivost u vodi mala

Primeri
Alkoholi, Aldehidi, Estri, Amini, Kamfor, Masne kiseline,
Sapuni, Detrdenti