Kruan wilangan ingguh punika, kruna sane nyihnayang akeh utawi akidik pepupulan barang-barang,
sahananing maurip wiadin laksana pakaryan.
Pupulan barang minakadi: bangku,kucit,baju,gunung,gula,salak,miwah sane lianan
1 di kelase ene ada bangku pat likur.
2 I bapa meli kucit aukud.
3 aji kuda meli gula akilo?
Kruna pat likur,aukud,akilo mawasta kruna wilangan.
Sahananing maurip minakadi; guru,kambing,kedis,punyan jepun miwah sane lianan.
Laksana pakaryan minakadi: ngigel,ujian,makarya,lombapidato,miwah sane lianan.
Kruna-kruna dasa, aakit, asibak, acakep ngranjing ring kruna wilangan. Kruna wilangan punika
kabinayang dados nemnem, inggih punika :
Ring sor puniki wantah tetuwek lan conto-conto ring soang-soang pahan kruna wilangan :
Bengong (milyaran)
KRUNA POLAH
Kruna Polah inggih punika: kruna sane sampun polih wewehan (pangater)
anusuara.Anusuara inggih punika suara ring irung (suara hidung) sane ring basa Indonesia
kasengguh suara nasal. Conto kruna polah :
1. Kruna Polah Talawia (sane nganggen ny-) -> mapangawit c, j, s
Tegasnyane, saluir kruna lingga san mapangawit antuk konsonan c, j, s,pacang kapolahang
dados ny-. Minakadi :
Cetik : nyetik
Culik : Nyulik
Jagur : nyagur
Jemak : Nyemak
Sampat : nyampat
Sambil : Nyambil
Conto kruna : meme nyampat ring pekarangan ibi sanja
Manuting ring sifatne, lengkara ring Basa Bali wenten kalih soroh, luiripun :
1. Lengkara Lumaksana
Yening sajeroning lengkara, kaanan kruna kria malaksana, pamekas karya sane mengpeng
kalaksanayang utawi kamargiang, punika kawastanin Lengkara Lumaksana ( Kalimat Aktif ).
Umpaminipun :
Sane nglaksanayang karya dados untung bebaosan :
o I Meme meli baas di peken
o Belin tiange luas ka Badung
o Para sisiane sami sedek ngawentenang bazzar ring sekolahan
Ring lengkara-lengkarane ring luur punika, sang nglaksanayang karya sekadi : I Meme,
Belin tiange, Para sisiane, sane dados unteng wiadin pokok reraosan, mawasta pikukuhing
lengkara. Pikukuhing lengkara wiadin jejering lengkara punika winangun antuk kruna aran.
Ring lengkara lumaksana wenten makudang-kudang soroh ipun, makadi :
Lengkara nomor 1 janten nglaksanayang karya. Gumanti wenten rerincikan kewanten sane
ring nomor 2 kaanan karya.
2. Lengkara Linaksana
Yan ring sajeroning lengkara, kaanan panandang inggih punika pikukuhing lengkara kakeniin
karya kawastanin Lengkara Linaksana. Lengkara Linaksana puniki kacihnayang antuk karya
sane sampun puput kalaksananyang (kalimat pasif). Aneka rupaning lengkara linaksana :
o Lengkara Linaksana kaping 1
Sane kapratama winangun antuk kruna kriya dados jejer
Umpami : "Uli tuni Nyoman alih-alih titiang"
o Lengkara Linaksana kaping 2
Sane kaping kalih puniki winangun antuk pangater ka-, kadulurin kurna kria dados
jejer.
Umpami : "Ipun kacingak olih dane jero mangku"
o Lengkara Linaksana kaping 3
Sane kaping tiga puniki kacihnayang antuk wangun pangater ka-, miwah pangiring -
ang, wiadin pangater ma-, sane pacang ngawetuang karya linaksana (pasif).
Umpami : "Lulune kaentungang di tegale"