1.

Το κόμμα των Φιλελευθέρων

Πολιτικές Φορείς νέων ιδεών: ανεξάρτητοι βουλευτές
δυνάμεις στις • διεκδικούν τις ψήφους των δυσαρεστημένων από τα
εκλογές του 1910 παλαιά κόμματα
• σύνθημα: ανόρθωση = (ανάλογα με την περιοχή)
υλοποίηση αιτημάτων συντεχνιών ή επίλυση αγροτικού
ζητήματος
Εμφάνιση της σοσιαλδημοκρατικής Κοινωνιολογικής Εταιρείας
(σοσιαλδημοκρατικός βλ. σελ.172 = κομματική τάση που επιζητά το
συνδυασμό των αρχών του σοσιαλισμού με εκείνες της
δημοκρατίας)
Συνασπισμός παλαιών κομμάτων
Αποτελέσματα: παλαιά κόμματα: 211 έδρες
ανεξάρτητοι από χώρο παλαιών κομμάτων: 29
έδρες
ανεξάρτητοι εκσυγχρονιστές : 122 έδρες
Βενιζέλος συσπειρώνει γύρω του τους εκσυγχρονιστές
υποστήριξη μετριοπαθών μεταρρυθμίσεων στις προγραμματικές
δηλώσεις του
στόχοι:
• εκσυγχρονισμός πολιτικού συστήματος
• εξισορρόπηση συμφερόντων όλων των κοινωνικών
στρωμάτων.
βασικές θέσεις προγράμματος:
1. κοινωνική γαλήνη
2. ελάφρυνση των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων
3. εκσυγχρονισμός κρατικού μηχανισμού
4. στρατιωτικοί εξοπλισμοί για πραγματοποίηση εθνικών
διεκδικήσεων
5. αναθεώρηση υπάρχοντος συντάγματος όχι ψήφιση νέου
Δε θέτει πολιτειακό ζήτημα
προαναγγέλλει τη δημιουργία κόμματος – φορέα των
μεταρρυθμίσεων
Ίδρυση κόμματος Φιλελευθέρων: 22 Αυγούστου 1910

Τροποποιήσεις όχι ριζικές αλλαγές

διατάξεων 1. ενίσχυση μοναρχίας- συμμετοχή βασιλιά στη διαδικασία
Συντάγματος αναθεώρησης
2. διασφάλιση διάκρισης εξουσιών
3. ασυμβίβαστο στρατιωτικής ή δημοσιοϋπαλληλικής
ιδιότητας με το βουλευτικό αξίωμα
4. μονιμότητα δικαστικών και δημοσίων υπαλλήλων
Ψήφιση νέων 1. διορισμός δημοσίων υπαλλήλων με δημόσιους
νόμων από διαγωνισμούς
κυβέρνηση 2. κανονισμοί εργασίας σε βιοτεχνίες και βιομηχανίες
Βενιζέλου 3. διανομή γης στη Θεσσαλία
4. αναδιοργάνωση τοπικής αυτοδιοίκησης
5. βελτίωση διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης
6. αναθεώρηση κανονισμού Βουλής

Εκλογές 1912 νίκη Βενιζέλου 146 έναντι 36  ελπίδα επίλυσης κοινωνικών

προβλημάτων

Δομή κόμματος προσωποπαγές1 : ο Βενιζέλος έχει τα πάντα υπό τον έλεγχό του
ίδρυση συνδέσμων φίλων χωρίς ρόλο στη διαμόρφωση της
πολιτικής
1912: αναδιοργάνωση κόμματος με την ίδρυση Λέσχης
Φιλελευθέρων (Αθήνα και αλλού)/ ουτοπικό το όραμα για
ιδεατό κόμμα/ τοπικά συμφέροντα – αντιπαλότητες στελεχών

1
πρόσωπον + πήγνυμι= στηρίζω) : προσωποπαγές είναι το κόμμα που στηρίζεται στο κύρος του
αρχηγού του.
 Τα αντιβενιζελικά κόμματα (τα κόμματα της αντιπολίτευσης)
και τα αριστερά κόμματα

Ι. Αντιβενιζελικά 1. συντηρητικός προσανατολισμός

Ομοιότητες: 2. δε θέλουν να επιστρέψουν στην προ του 1909 εποχή (όπως
και οι Φ/ροι)
3. διαφέρουν από τους Φιλελεύθερους:
α. στο εύρος των σχεδιαζόμενων μεταρρυθμίσεων και
β. στις μεθόδους άσκησης πολιτικής
Συγκεκριμένα (μέθοδοι άσκησης πολιτικής)
4. απεχθάνονται τη διαρκή επέμβαση του κράτους (
ενίσχυση εκτελεστικής εξουσίας)
5. δεν έχουν μακροπρόθεσμη πολιτική
6. υπερασπίζονται τα συμφέροντα που κινδυνεύουν από την
πολιτική των Φιλελευθέρων
Η σύγκρουση με τους Φ.  συνεχώς συντηρητικότερες
θέσεις
Κόμματα: α. Ραλλικό (Δημητρίου Ράλλη), αδιάλλακτα
β. Εθνικό κόμμα (Κυριακούλη Μαυρομιχάλη)
γ. Γ. Θεοτόκη : πιο διαλλακτικό

1. Ραλλικό κόμμα 1. αντίθετο προς τον εκσυγχρονισμό

2. κατά της ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας
3. Υπέρ της ισχυρής θέσης του Κοινοβουλίου
4. Βασιλιάς ως σύμβολο εθνικής ενότητας
5. Απευθύνεται: στα μεσαία και κατώτερα στρώματα των
πόλεων/ στους μικροκαλλιεργητές (Φιλελεύθεροι:
ανώτερα αστικά στρώματα)
6.Ζητά: ενίσχυση παραγωγής, αύξηση θέσεων εργασίας
οικονομική ανάπτυξηεξοπλισμοί, καταπολέμηση
διαφθοράς και πατρωνίας
Δεν έχει συγκροτημένο πρόγραμμα για οικονομική ανάπτυξη

2. Εθνικό κόμμα Κυριακούλης Μαυρομιχάλης

(« επίσημος» διάδοχος Δηλιγιάννη)

• υποστηρίζει την «Ανόρθωση»

3. κόμμα Θεοτόκη 1.
μετριοπαθές
2.
διόρθωση λαθών Φιλελευθέρων
3.
πάση θυσία αύξηση εξοπλισμών
4.
φορολογικές ελαφρύνσεις για τους
μικροεισοδηματίες
Έχει τη μεγαλύτερη εκλογική βάση έως την κρίση του 1915

ΙΙ. Αριστερά κόμματα αρχικά: ομάδες με σοσιαλιστικές ιδέες, ξένες προς την
κοινωνική βάση που απευθύνονταν / δυσκολίες
συνεννόησης και συσπείρωσης
1. Κοινωνιολογική Αφετηρία: αριστεροί διανοούμενοι
Εταιρεία (ομάδα Αιτήματα 1. ισότητα ευκαιριών
και όχι κόμμα)
2. κοινωνικοποίηση μέσων παραγωγής2 και διανομή
αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες
3. Προϋπόθεση : σταδιακή αναμόρφωση οικονομίας
και συνταγματική μεταβολή
Προϋπόθεση επίτευξης στόχων: οργάνωση εργατών σε
επαγγελματικές ενώσεις και ίδρυση κόμματος
2. Λαϊκό κόμμα
Ίδρυση: 1910 από Κοινωνιολόγους
Αρχηγός: Αλέξανδρος Παπαναστασίου
προγραμματικές δηλώσεις:
αναμόρφωση πολιτικού συστήματος και
επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης.

Εκλογές Νοεμβρίου 1910: 7 υποψήφιοι – υποστήριξη στους

Φιλελεύθερους

2
Τα μέσα παραγωγής είναι: α) τα αντικείμενα εργασίας και β) τα μέσα εργασίας, με τη βοήθεια των
οποίων οι άνθρωποι παράγουν τα πράγματα που τους είναι αναγκαία. Ο χαρακτήρας των σχέσεων
παραγωγής εξαρτιέται από τούτο: ποιανού ιδιοκτησία είναι τα μέσα παραγωγής (η γη, τα δάση, τα
νερά, το υπέδαφος, οι πρώτες ύλες, τα εργαλεία παραγωγής, τα μέσα συγκοινωνίας και διαβιβάσεων
κλπ.) - είναι ιδιοκτησία μεμονωμένων ατόμων, κοινωνικών ομάδων ή τάξεων, που χρησιμοποιούν
αυτά τα μέσα για να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους ή είναι ιδιοκτησία της κοινωνίας, που
σκοπός της είναι να ικανοποιεί τις υλικές και πολιτιστικές ανάγκες των λαϊκών μαζών, όλης της
κοινωνίας.
 Ο εθνικός διχασμός (1915 – 1922)

α. Από την παραίτηση του Βενιζέλου ως τη συνθήκη των Σεβρών

1912 – 1914: 1912 Νίκη Βενιζέλου στις εκλογές – κυρίαρχος στην πολιτικού
Πολιτική παιχνιδιού
κατάσταση 1913 ανάρρηση Κωνσταντίνου στο θρόνο
1914 Ο Βενιζέλος παραχωρεί στον Κων/νο το αξίωμα του
αρχιστρατήγου
Ο βασιλιάς, με την ανοχή της αντιπολίτευσης, καθορίζει την
εξωτερική πολιτική, αντίθετα με το σύνταγμα,– ενίσχυση
εχθρών κοινοβουλευτικής δημοκρατίας

1914 – 1915: Διαφορετικές απόψεις ως προς τη συμμετοχή της Ελλάδας στον

Αιτίες διχασμού Α΄ παγκόσμιο πόλεμο
α. Φιλελεύθεροι: υπέρ της συμμετοχής στον πόλεμο
στο πλευρό της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία)
προσδοκούσαν εδαφικά οφέλη
β. Κων/νος: υπέρ της ουδετερότητας, γιατί:
θεωρούν πιθανή τη νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων
δεσμοί με τη Γερμανία
αλλά: κυριαρχία Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο

Στάση και δραστηριότητα Κων/νου:

α. αναπτύσσει μυστική διπλωματία εν αγνοία της Κυβέρνησης
β. καταφεύγει σε παράνομα μέσα (παράδοση απόρρητων
διπλωματικών εγγράφων στους Γερμανούς)
 υποσκάπτει τα θεμέλια του πολιτικού συστήματος

1915: δύο φορές παραίτηση Βενιζέλου
Εθνικός Διχασμός Αποχή Βενιζελικών από τις εκλογές
1915 – 1916
Εκδηλώσεις εκδηλώσεις βίας και φανατισμού  χάσμα ανάμεσα στις
διχασμού παρατάξεις
μίσος

προπαγάνδα και από τις δύο πλευρές - διπολισμός –

παραμερισμός Κοινοβουλίου
συμμετοχή στρατιωτικών – δημιουργία αντίπαλων οργανώσεων
26 Σεπτεμβρίου 1916: συγκρότηση από το Βενιζέλο δικής του
Κυβέρνησης στη Θεσσαλονίκη

1916 – 1920 οι συγκρούσεις παίρνουν διαστάσεις εμφυλίου

Επικράτηση Αντιβενιζελικοί = τρομοκρατία εναντίον των αντιπάλων
Φιλελευθέρων Βενιζέλος = κηρύττει έκπτωτο το βασιλιά –
Ο βασιλιάς εγκαταλείπει τη χώρα υπό την πίεση της Αντάντ

Οι Φιλελεύθεροι αναλαμβάνουν την κυβέρνηση στην Αθήνα :

χώρα σε κατάσταση πολιορκίας –
εύνοια στους αξιωματικούς της Εθνικής Άμυνας  εξάπλωση
διχασμού στο στράτευμα
παράταση θητείας της βουλής –
η Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ

Διαφωνία Αντιβενιζελικών

Αποκορύφωμα διχασμού: απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου

1920: δολοφονία Ίωνος Δραγούμη

Από τη Συνθήκη των Σεβρών ως την ήττα στη Μ. Ασία

Αξιολόγηση της 10 Αυγούστου 1920

Συνθήκης των • η μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας
Σεβρών • δικαίωσε την πολιτική του Βενιζέλου
• Ελλάδα  «η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε
θαλασσών»
• το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας πραγματικότητα

Ήττα Βενιζέλου στις δημοψήφισμα  επιστροφή βασιλιά

Εκλογές 1920 συνέχιση εκστρατείας  κατάρρευση μετώπου
Αλλαγή 25 Ιανουαρίου 1921: ανακήρυξη Αναθεωρητικής
Συντάγματος 1921 Εθνοσυνέλευσης σε Συντακτική

Το σοσιαλιστικό κόμμα
Αίτια υψηλοί δείκτες ανεργίας
άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης
οι πλούσιοι πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι 
πολιτικοποίηση εργατών
1918: ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό εργατικό κόμμα Ελλάδας)
Βασικές θέσεις 1. δημοκρατία
2. παροχή εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες
3. αναλογικό εκλογικό σύστημα
4. εθνικοποίηση των μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών
5. Εξωτερική πολιτική : ειρήνη, χωρίς προσάρτηση εδαφών,
αυτοδιάθεση λαών
6. δημοψήφισμα για διαμφισβητούμενα εδάφη
7. έως 1919: υπέρ της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας
8. μετά: δικτατορία του προλεταριάτου
1924  Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (Κ.Κ.Ε)