Aöf Genel İsletme

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2650

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1616
GENEL fiLETME
Yazarlar
Prof.Dr. Ylmaz RPER (nite 1)
Arfl.Gr.Dr. Ozan ALARGZ (nite 2)
Do.Dr. Nuray TOKGZ (nite 3)
Yrd.Do.Dr. Didem PAfiAOLU (nite 4)
Prof.Dr. Cemil ULUKAN (nite 5)
Yrd.Do.Dr. Elif EROLU (nite 6)
Do.Dr. Zmrt TONUS (nite 7)
Prof.Dr. Saime NCE (nite 8)
Editrler
Prof.Dr. B. Zafer ERDOAN
Yrd.Do.Dr. Ayfle HEPKUL
ANADOLU NVERSTES
www.hedefaof.com
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2012 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM
Genel Koordinatr
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr Yardmcs

Yrd.Do.Dr. rem Erdem Aydn
retim Tasarmclar
Do.Dr. T. Volkan Yzer
r.Gr. Orkun fien
Grafik Tasarm Ynetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
Dil Yazm Danflman

Hatice alflkan
Grafikerler
Ayflegl Dibek
Hilal Kkdaaflan
Glflah Ylmaz
Aysun fiavl
Kitap Koordinasyon Birimi

Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Genel flletme
ISBN
978-975-06-1317-3
4. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 70.000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Nisan 2014
www.hedefaof.com
indekiler iii
indekiler
nsz ............................................................................................................ xi
flletmeler ve zellikleri.............................................................. 2 1. NTE

fiLETME KAVRAMI ....................................................................................... 3
htiyalar ........................................................................................................ 6
Fizyolojik htiyalar ................................................................................. 7
Gvenlik htiyac ..................................................................................... 8
Ait Olma ve Sevgi htiyac...................................................................... 9
Sayg htiyac ........................................................................................... 10
Kendini Gereklefltirme htiyac ............................................................. 10
retim Faktrleri ........................................................................................... 12
Doal Kaynaklar...................................................................................... 12
Emek ........................................................................................................ 13
Sermaye ................................................................................................... 13
Giriflimcilik............................................................................................... 14
fiLETMENN TANIMI .................................................................................... 14
fiLETMELERN AMALARI VE fiLEVLER ................................................... 15
Amalar ......................................................................................................... 15
Kr............................................................................................................ 16
Ekonomik Srdrlebilirlik..................................................................... 17
Sosyal Srdrlebilirlik .......................................................................... 17
evresel Srdrlebilirlik........................................................................ 17
flletmenin fllevleri (Fonksiyonlar).............................................................. 18
Pazarlama ............................................................................................... 19
retim ...................................................................................................... 19
nsan Kaynaklar...................................................................................... 19
Finansman................................................................................................ 20
Muhasebe................................................................................................. 20
Halkla liflkiler ......................................................................................... 20
Arafltrma Gelifltirme (Ar-Ge).................................................................. 21
fiLETMELERN SINIFLANDIRILMASI ........................................................... 21
Byklkleri Bakmndan flletme Trleri.................................................... 22
Yaptklar fl Bakmndan flletme Trleri..................................................... 23
Sermaye Mlkiyeti Bakmndan flletme Trleri .......................................... 24
Yerli flletmeler ........................................................................................ 24
zel flletmeler ........................................................................................ 24
Kamu flletmeleri ..................................................................................... 25
Yabanc flletmeler................................................................................... 25
Dnya leine Gre flletmeler ................................................................. 26
Ulusal flletmeler...................................................................................... 26
Uluslararas flletmeler............................................................................. 26
okuluslu flletmeler ............................................................................... 26
www.hedefaof.com
iv indekiler
Yasal Stat Bakmndan flletme Trleri....................................................... 27

fiLETMELERN BAfiARISININ TEMEL GSTERGELER .............................. 27
Verimlilik (Prodktivite) ............................................................................... 27
Krllk (Rantabilite) ...................................................................................... 28
Etkililik ........................................................................................................... 29
Yenilikilik ..................................................................................................... 29
zet................................................................................................................ 30
Kendimizi Snayalm .................................................................................... 31
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 32
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 32
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 33
2. NTE flletme evresi ........................................................................ 34

fiLETMENN EVRES .................................................................................. 35
BR SSTEM OLARAK fiLETME EVRES .................................................... 36
fiLETME EVRESNN TEMEL SEVYELER ................................................ 38
flletmenin Genel evresi.............................................................................. 39
Siyasal-Yasal evre.................................................................................. 39
Ekonomik evre...................................................................................... 40
Sosyokltrel evre ................................................................................ 41
Teknolojik evre ..................................................................................... 42
Doal evre............................................................................................. 43
Kresel evre .......................................................................................... 44
flletmenin Sektrel evresi .......................................................................... 45
Rakipler ve Rekabet ................................................................................ 46
Mflteriler ................................................................................................. 47
Tedarikiler ve Stratejik Ortaklklar ....................................................... 47
flgc Piyasas ........................................................................................ 48
Dzenleyici Kurumlar ve kar Gruplar............................................... 49
flletmenin evresi..................................................................................... 51
Misyon, Vizyon ve Temel Yetenekler.................................................... 51
rgt Yaps ............................................................................................ 52
rgt Kltr .......................................................................................... 52
fiLETMELER VE EVRESEL BELRSZLK.................................................... 53
zet................................................................................................................ 54
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 55
Yaflamn inden............................................................................................ 56
Okuma Paras .............................................................................................. 56
3. NTE Etik ve Sosyal Sorumluluk ...................................................... 60

GRfi .............................................................................................................. 61
ETK KAVRAMI ............................................................................................ 62
www.hedefaof.com
indekiler v
ETK VE YASA LfiKS ................................................................................ 62

ETK KARAR ALMA YAKLAfiIMLARI............................................................ 63
ETK DAVRANIfiI ETKLEYEN FAKTRLER................................................ 66
ETK YNETM VE ETK YNETMNN UNSURLARI ............................. 67
Etik Kodlar..................................................................................................... 68
Raporlama/Tavsiye Kanallar ........................................................................ 69
Risk Analizi ve Ynetimi .............................................................................. 70
Etik Yneticisi, Etik Sorumlusu, Komiteler.................................................. 70
Etik Danflmanlar .......................................................................................... 70
Etik Eitimi .................................................................................................... 70
Paydafllarn Grfllerini Alma, Diyalog ve fl Birlii Programlar ......... 71
Denetim, Hesap Verme, Raporlama ...................................................... 71
SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI VE TEMEL YAKLAfiIMLAR.................. 71
SOSYAL SORUMLULUK DZEYLER........................................................... 73
Sosyal Sorumluluk ve Paydafl Yaklaflm liflkisi.......................................... 75
SOSYAL SORUMLU fiLETME OLMANIN YOL HARTASI .......................... 77
Kurum Kltrnn Gzden Geirilmesi...................................................... 77
Paydafl Gruplarnn Tannmas ..................................................................... 77
Paydafllarla lgili Konularn Belirlenmesi ..................................................... 78
flletmenin Sosyal Sorumluluk Alanlarnn Tespit Edilmesi ........................ 78
Kaynaklarn ve nceliklerin Belirlenmesi ................................................... 78
Paydafllardan Geri Bildirim Alnmas ........................................................... 79
ETK VE SOSYAL SORUMLULUK KONUSUNDA YOL GSTERC
LKELER VE STANDARTLAR ....................................................................... 79
Raporlama Rehberi ...................................................................................... 81
zet ............................................................................................................... 82
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 83
Yaflamn inden ........................................................................................... 84
Okuma Paras ........................................................................................... .. 84
flletmelerin Kuruluflu ve Bymesi....................................... 88 4. NTE

fiLETMELERN KURULUfiU .......................................................................... 89
Kurulufl alflmalarnn Deerlendirilmesi ve Yatrm Karar...................... 91
Kesin Proje..................................................................................................... 91
Projenin Uygulanmas ................................................................................... 92
Deneme retimi ............................................................................................ 92
Kurulufl Yerinin Belirlenmesi ....................................................................... 92
Kurulufl Srasnda Yaplacak fllemler........................................................... 92
Kurulufl Dosyas Hazrlama .......................................................................... 92
flletme Kurmada Yasal izinler...................................................................... 93
Kurulufl Yeri Seimini Etkileyen Faktrler................................................... 93
fiLETMELERDE BYME............................................................................. 94
www.hedefaof.com
vi indekiler
flletmelerin Bymesi................................................................................... 94
flletmelerin Byme Nedenleri.................................................................... 95
flletmelerin Byme fiekilleri....................................................................... 95
sel Byme................................................................................................. 95
Yatay Byme ......................................................................................... 95
Dikey Byme ........................................................................................ 96
Dflsal Byme............................................................................................... 96
Dikey Birleflme ........................................................................................ 96
Yatay Birleflme ........................................................................................ 97
apraz Birleflme ...................................................................................... 97
BYMENN GETRD YARARLAR VE SAKINCALAR............................ 97
Bymenin Yararlar ..................................................................................... 97
Pazarda Yer Edinme ............................................................................... 97
Tannmak ve Marka Olmak.................................................................... 97
Ar-ge Fark............................................................................................... 97
Uluslararas Balantlar ........................................................................... 98
Uzmanlk.................................................................................................. 98
Bymenin Sakncalar ................................................................................. 98
Brokrasi.................................................................................................. 98
alflanlarn Olumsuz Etkilenmesi.......................................................... 98
Koordinasyon Sorunu ............................................................................. 98
Bymenin Sakncalar le Bafla kma Yntemleri ................................... 99
Bykten Ke Yaklaflm .................................................................. 99
Kkten Bye Yaklaflm .................................................................. 99
HUKUK VE EKONOMK AIDAN BRLEfiMELER ..................................... 99
Centilmenlik Anlaflmas................................................................................. 99
Konsorsiyum.................................................................................................. 99
Kartel.............................................................................................................. 100
Miktar Kartelleri....................................................................................... 100
Fiyat Kartelleri ......................................................................................... 100
Pazarlama Kartelleri ................................................................................ 100
Satn Alma Kartelleri ............................................................................... 101
Konsern.......................................................................................................... 101
Trst ............................................................................................................... 101
Holding .......................................................................................................... 101
Merger (Tam Birleflme) ................................................................................. 101
flletmelerde Klme ................................................................................... 101
zet ............................................................................................................... 103
Yaflamn inden ........................................................................................... 105
www.hedefaof.com
indekiler vii
flletmelerde Ynetim ............................................................. 108 5. NTE

GRfi .............................................................................................................. 109
YNETM KAVRAMI..................................................................................... 110
YNETM PRAMD..................................................................................... 111
YNETC KAVRAMI .................................................................................... 113
YNETSEL YETENEKLER ............................................................................. 113
YNETSEL ROLLER ..................................................................................... 114
Kiflileraras Roller........................................................................................... 114
Bilgi Salama Rol ........................................................................................ 114
Karar Verici Rol ........................................................................................... 115
YNETM FONKSYONLARI........................................................................ 115
PLANLAMA .................................................................................................... 116
Planlama Sreci ............................................................................................. 117
Plan Trleri .................................................................................................... 118
Sre Asndan Planlar ........................................................................... 119
Kullanlma Seenekleri Asndan Planlar ............................................. 119
Hazrlanma ve Kullanlma Dzeyi Asndan Planlar ........................... 120
RGTLEME (ORGANZE ETME) ............................................................... 120
rgtleme Sreci........................................................................................... 120
rgtlemede Temel Unsurlar ....................................................................... 121
fl Blm ve Uzmanlaflma..................................................................... 121
Blmlendirme........................................................................................ 121
Komuta Zinciri......................................................................................... 123
Merkezleflme Derecesi ........................................................................... 124
Biimselleflme ......................................................................................... 124
YNELTME (YRTME) .............................................................................. 125
Gdleme (Motivasyon) ............................................................................... 126
Liderlik (nderlik) ....................................................................................... 126
letiflim .......................................................................................................... 127
flletmelerde letiflim Trleri.................................................................... 128
KONTROL (DENETM) ................................................................................. 128
Kontrol Sreci................................................................................................ 129
Kontrol Trleri............................................................................................... 130
zet................................................................................................................ 131
flletmelerde retim ve Pazarlama ...................................... 134 6. NTE

RETM FONKSYONUNUN ANLAMI VE TEMEL KAVRAMLAR ............... 135
RETM SSTEMLER..................................................................................... 136
El flilii Sistemi .......................................................................................... 137
www.hedefaof.com
viii indekiler
Ev flilii Sistemi ......................................................................................... 137

malathane Sistemi ........................................................................................ 137
Fabrikasyon Sistemi....................................................................................... 138
RETM BMLER....................................................................................... 138
retim Yntemine Gre Snflandrma ........................................................ 138
rnn Cinsine Gre Snflandrma............................................................. 139
retim Akfl ve Miktarna Gre Snflandrma ............................................ 139
Tek retim (Proje Tipi retim).............................................................. 139
Seri retim ............................................................................................. 139
Akc retim ........................................................................................... 140
Siparifl retim .......................................................................................... 140
Srekli retim.......................................................................................... 140
Yaln retim ............................................................................................ 141
PAZARLAMA FONKSYONUNUN ANLAMI VE TEMEL KAVRAMLAR ...... 142
Pazarlamann Temel Kavramlar................................................................... 142
htiyalar ve stekler................................................................................ 143
Tketici, Mflteri, Endstriyel Mflteri.................................................... 143
Pazar ........................................................................................................ 143
Deer ve Tatmin ..................................................................................... 144
Deiflim .................................................................................................... 144
PAZARLAMA KARMASI................................................................................. 144
rn ............................................................................................................... 144
Pazarlama Asndan rnlerin Snflandrlmas................................... 145
Endstriyel rnlerin Snflandrmas ................................................... 146
Fiyat................................................................................................................ 146
Kr Salama Amac ................................................................................. 147
Rekabete Dnk Amalar....................................................................... 147
Yaflamn Srdrme (Ayakta Kalma) Amac .......................................... 147
Satfl Hacmi Arttrma Amac ( Satfl Maksimizasyonu ) ......................... 148
Datm........................................................................................................... 148
Dolaysz ve Dolayl Datm................................................................... 148
Pazarlama letiflimi ....................................................................................... 149
Reklam ..................................................................................................... 149
Satfl zendirme ...................................................................................... 150
Halkla liflkiler ......................................................................................... 150
Kiflisel Satfl .............................................................................................. 151
Dorudan Pazarlama letiflimi ................................................................ 151
zet ............................................................................................................... 152
Yaflamn inden ........................................................................................... 154
www.hedefaof.com
indekiler ix
flletmelerde nsan Kaynaklar Ynetimi............................... 156 7. NTE

GRfi .............................................................................................................. 157
NSAN KAYNAI KAVRAMI......................................................................... 157
NSAN KAYNAKLARI YNETM KAVRAMI ............................................. 157
nsan Kaynaklar Ynetimimin Amac ve nemi........................................ 159
NSAN KAYNAKLARI YNETMNN FONKSYONLARI ........................... 160
nsan Kaynaklar Planlamas......................................................................... 161
fle Alma ve flten karma............................................................................ 162
Seim........................................................................................................ 163
Oryantasyon................................................................................................... 164
Personel Eitimi............................................................................................. 165
cret Ynetimi .............................................................................................. 166
Performans Ynetimi ................................................................................... 167
Performans Deerlendirme Yntemleri ................................................. 168
Kariyer Ynetimi ..................................................................................... 168
nsan Kaynaklar Ynetiminin Dier Faaliyetleri .................................. 169
NSAN KAYNAKLARI BLMNN fiLETME NDEK YER................ 169
nsan Kaynaklar Blmnn Organizasyonu ........................................ 170
zet ............................................................................................................... 172
Yaflamn inden ........................................................................................... 174
Okuma Paras ........................................................................................... .. 174
flletmelerde Muhasebe ve Finansal Ynetim....................... 178 8. NTE

GRfi .............................................................................................................. 179
MUHASEBE VE FNANSIN NEM .............................................................. 179
MUHASEBE BLGLERNE HTYA DUYAN TARAFLAR VE
BLG KULLANICILARININ BLG HTYALARI ........................................ 181
MUHASEBE BLGSNN SAHP OLMASI GEREKEN NTELKLER............. 182
MUHASEBEYE LfiKN TEMEL KONULAR ................................................. 183
Muhasebe Sreci ........................................................................................... 183
Temel Muhasebe Eflitlii ve Unsurlar ......................................................... 184
Genel Amal Finansal Tablolar ................................................................... 185
Bilano ..................................................................................................... 185
Gelir Tablosu........................................................................................... 188
z Kaynaklarda Deiflim Tablosu ......................................................... 188
Nakit Akm Tablosu ................................................................................ 189
FNANSAL YNETMN fiLETME FAALYETLER LE BALANTISI ......... 191
FNANSAL YNETM VE fiLEVLER............................................................ 193
Finansal Analiz .............................................................................................. 194
www.hedefaof.com
x indekiler
Finansal Analiz eflitleri.......................................................................... 194

Finansal Analiz Teknikleri ...................................................................... 195
Finansal Planlama ve Kontrol....................................................................... 197
Finansman htiyacnn Tahmini .............................................................. 197
Bteleme ................................................................................................ 198
Finansal Kontrol ...................................................................................... 199
Fonlarn Salanmas veya Finansman Kaynaklar ....................................... 200
Fonlarn Kullanlmas veya Yatrm Kararlar............................................... 200
Dnen Varlklara Yatrm - alflma Sermayesi Ynetimi ..................... 201
Yatrm Kararlar - Sermaye Btelemesi ............................................... 202
Kr Datm Kararlar ................................................................................... 202
zet................................................................................................................ 203
Yaflamn inden............................................................................................ 207
Okuma Paras .............................................................................................. 208
Szlk ................................................................................... 213
www.hedefaof.com
nsz xi
nsz
Genel flletme kitab rencilerin temel dzeyde iflletmecilik konusunda bilgi
edinmesi amacyla hazrlanmfl bir kitaptr. flletmeler insanlar var olduka karfl-
mza kacak kurulufllardr. Her birimizin de iflletmeler ile gerek alflan olarak,
gerek mflteri olarak iliflkimiz bulunmakta, bu yzden iflletme ile ilgili temel d-
zeyde bilgilere ihtiya duyulmaktadr. Elinizdeki Genel flletme kitab ile ilerleyen
renimleri boyunca daha fazla iflletmecilik ile ilgili ders grmeyecek rencile-
rin, temel dzeyde iflletmeleri tanmalar ve ilerde alflma yaflamnda iflletmelerde
grev yaparken sahip olmalar gereken anlayfl ve temel becerileri kazandrmak
amalanmaktadr.
Gnmzn hzl deiflim ortamnn bir sonucu olarak iflletmeler ve iflletmele-
rin iinde faaliyet gsterdikleri ekonomik ortam da giderek farkllaflmaktadr. Ya-
flananlar iflletmeleri kendilerinde deifliklik yapmaya, ifl yapma flekillerinde, re-
tim biimlerinde, toplumla ve mflterileri ile iliflkilerine farkl gzle bakmaya zor-
lamaktadr. Genel flletme kitab, ncelikle iflletmecilik konusunda temel bilgileri
vermeye odaklanmfl, ancak ayn zamanda ekonomik ortamdaki deifliklikleri de
siz rencilere aktarmay hedeflemifltir. Verimlilik, srdrlebilirlik, inovasyon gi-
bi baz kavramlarn deiflik nitelerde bir ka kez, tekrar tekrar karflnza geldii-
ni greceksiniz, sz konusu kavramlar her nitede kendi btnl ile balantl
olarak yer almfltr ve konulara verilen nemin bir gstergesi olarak dflnlebilir.
Kitabn yazm srasnda yaptklar zverili alflmalar iin tm yazarlara ve diz-
gi ekibine teflekkrlerimizi bor biliriz. Kitab iyi gnlerde keyifle okumanz ve
kendiniz iin yararl karmlar yapmanz dileriz.
Sayglarmzla
Editrler
Prof.Dr. B. Zafer ERDOAN
Yrd.Do.Dr. Ayfle HEPKUL
www.hedefaof.com
1
GENEL fiLETME
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
flletme, ihtiyalar ve retim faktrleri kavramlarn tanmlayabilecek,
flletmenin amalar ve fonksiyonlarn aklayabilecek,
flletmelerin eflitli kriterlere gre snflandrlmasn yapabilecek,
flletmelerin baflarsndaki temel ilkeleri sralayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletme novasyon
Fayda fl Modeli
retim Faktrleri Srdrlebilirlik
flletme Fonksiyonlar Verimlilik
indekiler
fiLETME KAVRAMI
fiLETMENN TANIMI
fiLETMENN AMALARI VE
flletmeler ve
Genel flletme zellikleri fiLEVLER
fiLETMELERN SINIFLANDIRILMASI
fiLETMELERN BAfiARISININ TEMEL
GSTERGELER
www.hedefaof.com
flletmeler ve zellikleri
fiLETME KAVRAMI
flletmeler insanlarn yaflayfl biimleri zerinde nemli derecede etkili olmufllardr.
nsanlarn yaflamlar btn dnemlerde ayn kalmamfl srekli deiflmifl ve bu dei-
flimde iflletmelerin nemli pay olmufltur. Ayn deiflim iflletmelerde de yaflanmfltr.
Bugnk iflletmecilikle gemifl yllardaki iflletmecilik, bugnk insan yaflam ile
gemifl dnemlerdeki insan yaflam ayn kalmamfltr. Acaba insan yaflamn deiflti-
ren fley nedir? nsan yaflam neden deiflir? Daha da temel olmas bakmndan insa-
n yaflatan fleylerle iflletmelerin ne iliflkisi olabilir? flletmeler insan yaflamnn nere-
sindedir? Hangisi hangisini nce deifltirebilir? flletmeler olmasayd insan yaflam
byle mi olurdu? nsanlar yaflamlar iin gerekli olanlarn ounu tabiatta hazr hl-
de bulamazlar (flletmelerde ifllemden gemifl, ifllenerek hazrlanmfl flekilde bulur-
lar). flletmelerin zgemifllerine baktmzda hemen her dnemde yeni beceriler
kazanmfl veya eski becerilerini gelifltirmifltir. flletmelerdeki bu deiflim insanlarn
kullandklarn, tkettiklerini deifltirmifl, bu da yaflamn deiflmesini salamfltr. S-
z edilen deiflimi evremize ve yaflam alanmza baktmzda da rahatlkla gre-
biliyoruz. Her geen gn hayatmza yeni rnler ve hizmetler giriyor, bazlar da
kyor. Piyasadaki rn ve hizmetlerin says ve eflidi gn getike artyor. Bu da
insanlarn nceki dnemlerden daha ok rn ve hizmet kullandklar ve talep et-
tikleri anlamna gelmektedir. Kullanlan ya da tketilen her rn ve hizmetin insan
hayatn daha da kolaylafltraca dflnlrse insanlar her zaman daha kolay ve ra-
hat hayat yaflamay isteyecekler. nsanlarn bu yenilik arayfl da iflletmelerin varl-
nn devam etmesini salayacak ve bu nedenle hibir zaman var olan ile yetinme-
yip srekli yeni rn ve hizmet arayfl ierisinde olmalar kanlmaz olacaktr.
nsanlarn satn ald her rn ve hizmet onlarn bir sorununu zecek, ihtiya-
cn giderecek ya da isteini tatmin edecektir. nsanlar iin sorunlarn bazlar -
zlse de baz ihtiyalar giderilse de isteklerine cevap verilse de bunlar hibir za-
man bitmeyecektir. nk kullanlan ya da tketilen rn ve hizmetlerin bazlar,
sorunu tam zememekte ihtiyac tam anlamyla giderememektedir. Ayn sorun ve
ihtiya iin yeni rn ve hizmetler retilmeye devam edilmektedir. Bu durumda ifl-
letmeler, bir taraftan insanlarn gemiflte tam zlemeyen sorunlar ve giderileme-
yen ihtiyalar iin yeni rn ve hizmetler retecekler, dier yandan, hem gn-
mzn sorunlar ve ihtiyalar iin hem de gelecekteki sorun ve ihtiyalar iin ye-
ni rn ve hizmetler reteceklerdir. nsanlar da bu rnleri srekli talep edecek-
lerdir. nsanlar iin, sorunsuz ve ihtiyalarn giderildii bir hayat, kaliteli yaflam ve
www.hedefaof.com
4 Genel flletme
SIRA SZDE SIRA SZDE

refah demektir. Bunun da snr yoktur. Dolaysyla insan ihtiyalarnn sonsuz ol-
duu sylenmektedir.
D fi N E L M Getiimiz
D fi Ndnemlere
ELM gre, iflletmeler sunduklar rn ve hizmetleriyle insan-
larn pek ok sorununu zmfltr. Bugn de gelecekte de zmeye devam ede-
ceklerdir. Zaten iflletmelerin ou, insanlarn sorunlarn daha iyi zme ve ihtiya-
S O R U S O R U
larn daha iyi karfllama iddiasyla piyasaya kmaktadr.
DKKAT nsanlarn satn

D K ald
K A T her rn ve hizmet onlarn bir sorununu zecek, ihtiyacn gidere-
cek ya da isteini tatmin edecektir. nsanlar iin sorunlarn bazlar zlse de baz ihti-
SIRA SZDE yalar giderilse
SIRA de isteklerine cevap verilse de bunlar hibir zaman bitmeyecektir.
SZDE
nsanlarn yaflam dzeyleriyle ilgili bir ekonomik kavram olan refah ile iflletme-
AMALARIMIZ

ler arasnda bir iliflkinin varl kabul edilmektedir. Bu durum, iflletmelerin rettik-
AMALARIMIZ
leriyle ilgili olduu gibi, iflletmelerin istihdam yaratmalaryla yani insan alfltrma-
laryla da ilgilidir. Yani iflletmeler iin insan, hem yaflam kolaylafltran rnlerin t-
K T A P keticisi hem K de T iflyerlerinde
A P alflarak rnlerin reticisi konumundadr. Dier bir
deyiflle, iflletmeler iin insanlar hem retici hem de tketicidirler.
Temel ve nemli insan ihtiyalarnn giderildii, st ihtiyalarnn da karfl-
TELEVZYON lanmasnn T E Lgndeme
E V Z Y O N geldii toplumlarda, iflletmelerin eskisinden daha fazla
nemli hle geldii grlmektedir. Sosyal politika asndan ifl yaratma, istih-
dam salama zellikleriyle de iflsizliin zmnde are olarak etkili olmakta-
NTERNET
drlar. Hangi ekonomik sistemde olursa olsun, lkeler toplumun eflitli ekono-
NTERNET
mik ve toplumsal sorunlarnn zmnde iflletmelerin varln eskisinden da-
ha fazla nemsemektedirler. Onun iin mmknse daha ok iflletmenin kurul-
mas, yaflatlmas ve bytlmesi gerektii kabul edilmekte, bunu salamaya
ynelik eflitli politikalar retilmektedir. Bu durum dnyadaki hemen hemen
tm lkeler iin geerlidir. lke ekonomilerinin bymesi, kifli baflna milli ge-
lirin artmas, iflsizliin azalmas, eitim, salk ve gvenlik gibi temel alanlarda
iyileflmenin salanmas hatta bunlara bal olarak insan haklar, adalet, zgr-
lk, eflitlik ve demokrasi gibi kavramlarn isellefltirilip uygulanmasnn da eko-
nomik geliflmeye bal olarak iflletmelerle ilgili olduu bilinmektedir. Bunun
iindir ki birok lkede hkmetler yakn gemiflte olduu gibi, gnmzde de
giriflimcilie nem vermeye bafllamfllardr. Giriflimcilie nem vermek demek,
iflletme kurmay teflvik etmek, desteklemek demektir. Dnyadaki uygulamalara
bakldnda birbirinden farkl giriflimcilik kltrlerinin ve iklimlerin yaratld
grlmektedir. Yeni dnya dzenindeki kreselleflme, ekonomiler arasndaki
efliklerin alalmas, dnyadaki ekonomi anlamndaki herfleyin hareketliliinin
artmas iflletmeler arasndaki rekabeti arttrmfltr. Rekabetin artmas iflletmeleri
zor duruma dflrmfl, srdrlebilir rekabet avantajna sahip olmak isteyen ifl-
SIRA SZDE
letmelerin,SIRA SZDE kalma mcadelelerinde farkllklarn ne kadar da nemli
piyasada
olduunu anlamalarn salamfltr. Bu farkllklarn ifl modellerinde, ifl yapfl fle-
D fi N E L M killerinde,D rnlerde
fi N E L M ve hizmetlerde yaratlabilecei anlafllmfltr. Bugn geli-
nen noktada ne yaparz da farkl oluruz? sorusu, ok sorulmaya bafllanmfltr.
Sorulan soru yaratclk-yenilikilik ve inovasyon kavramlarnn iflletmelerin
S O R U S O R U
gndemine taflnmasnda etkili olmufltur.
DKKAT Dnyadaki uygulamalara

DKKAT bakldnda birbirinden farkl giriflimcilik kltrlerinin ve ik-
limlerin yaratld grlmektedir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
www.hedefaof.com
K T A P K T A P
1. nite - flletmeler ve zellikleri 5
flletmelerin temel amac insan ihtiyalar ve isteklerini karfllamak iin retim

yapmak ve retim yaparken de ekonomik anlamdaki retim faktrlerini kullan-
maktr. Sz edilen ihtiyalar ve istekler sonsuz, bunlar karfllamak rnlerin re-
timinde kullanlan kaynaklar ya da retim faktrleri (doal kaynaklar, emek, ser-
maye, giriflimci) snrldr. Nasl olacak da bu snrl kaynaklarla bu sonsuz ihtiya-
lar karfllanacaktr? flletmelerin tarihi geliflimi incelendiinde konuyla nce hukuk
biliminin uraflmfl olduu, bunu adalet datarak salamaya alflt, daha sonra
da iktisat (ekonomi) biliminin ilgilenmeye bafllad grlmektedir. retim ve pay-
laflm (leflme), iktisadn en temel konularndan saylmfl, hatta bu konuda ekono-
mik sistemler yaratlarak daha iyi retim ve paylaflm ideolojisi savunulmufltur.
Konu tm ynleriyle hl tartfllmaktadr. te yandan iktisadn, yeni alanlar alfl-
ma konular iine dahil etmesi ve alannn genifllemesi nedeniyle yeni bir bilim da-
l, flletme Bilimi domufltur (Ertrk, 2009, s.5).
flletmelerin ekonomik ve sosyal politika asndan nemini tartflnz.

SIRA SZDE SIRA SZDE
1
flletme bilimi bir taraftan karfllanmamfl insan ihtiyalarn ve isteklerini, zl-
memifl sorunlar bulmaya alflrken dier taraftan da bunlarn Den fi N E L M
az kaynak kulla- D fi N E L M
narak nasl zlebilecei arayfl iindedir.

nsan ihtiyalar ile retim faktrleri arasnda srekli bir iliflkiS vardr.
O R U kisinin de S O R U
sahibi olan insanlar ellerindeki retim faktrlerini piyasada iflletmelere satp rn
ve hizmet retilmesini salayarak, hem retimin yaplmasna neden olurlar hem de
DKKAT DKKAT
karfllnda bir gelir (satn alma gc) elde ederler. Bu geliri de ihtiyalarnn, istek-
lerinin giderilmesi ve sorunlarnn zlmesinde kullanrlar. retim faktrlerini sa-
tn alarak retim yapan iflletmeler de rettiklerini mal ve hizmet SIRA SZDE
piyasasna gtre- SIRA SZDE
rek elinde satnalma gc olanlara satarlar. Sonu olarak, iflletmelerin iflleyiflleriyle

ekonomik dng arasnda iliflki bylece devam eder gider. Bir AMALARIMIZ
mad bir dnya hayal edecek olursak durum nasl olurdu? diye dflnebiliriz.
Gemiflte olduu gibi, insanlar yine kendi gleriyle ihtiyalarn gidermeye, sorun-

an iflletmelerin ol- AMALARIMIZ
larn zmeye alflacaklardr. Demek ki ihtiyalar, sorunlar, Kistekler T A Piflletmelerin K T A P

varlk nedenidir. flletmelerin rettii her rn ve hizmet mutlaka bir ihtiyac gide-
rir, bir istei karfllar, bir sorunu zer. Biz buna fayda diyoruz. O hlde fayda, mal Fayda, mal ve hizmetlerin
insanlarn ihtiyalarn
ve hizmetlerin insanlarn ihtiyalarn giderme zelliine denir T E L(Mucuk,
E V Z Y O N 2011,s.2). T E L Edenir.
giderme zelliine VZYON
rnler ve hizmetler ne oranda ihtiya gideriyor, sorun zyorsa o kadar faydal-
dr. nsanlar rne ve hizmetin kendisine deil, onun salad faydaya para de-
mektedirler. Rekabette stn olmak iin rakiplerden nce ok fayda salayan yeni
bir rn bulup piyasaya srmek, bunun iin de tketicileri iyi tanmak,N T E R N E T onlar hak- NTERNET
knda daha iyi bilgiye sahip olmak, onlarn ne istediini ve sorunlarnn neler oldu-
unu bilmek gerekmektedir. nk tketicilerin yaflamlarn herkesten nce ve ka-
liteli bir flekilde iyilefltiren iflletmeler daha baflarl grlmektedir. Elbette ki tketici
tercihlerinin srekli deifltii ortamda bu baflary salamak kolay olmamaktadr.
flletme kavramn aklamakta kullanlan kavramlardan biri olan fayda, iflletme-
lerin faaliyetleriyle insanlarn ihtiyalarndan domufltur. flletmeler fayda yaratrlar,
tketiciler faydaya deme yaparlar. flletmeler fayday, flekil deifliklii, zaman dei-
fliklii, yer deifliklii ve mlkiyet deifliklii ile yaparak mflterilerine sunarlar (Mu-
cuk,2011, s.3). fiekil deifliklii ile fayda, iflletmelerin yapt retimle olur. Girdiler,
iflletmede retim srasnda flekil deiflikliine urayarak faydal rn hline gelirler.
Mevsimsel tarm rnleri ya da dier endstriyel rnler saklanarak, korunarak ve
depolanarak retilmedikleri ya da retilemedikleri zamanda piyasaya karlmalary-
www.hedefaof.com
6 Genel flletme
la zaman faydas yaratlmfl olunur. Ayn flekilde bir yerde retilmifl mal, retimin ol-
mad yerde piyasaya sunulursa yer faydas yaratlmfl olur. Dier taraftan retilen
rnlerin sahipliinin deiflmesinden dolay ortaya kan faydaya mlkiyet faydas
denir. Bir iflletme bu drt faydadan sadece birini reterek piyasaya kabildii gibi,
ayn zamanda ikisini, n hatta tm faydalar yaratarak piyasaya kabilir.
SIRA SZDE flletme faaliyetleri ile ortaya kan fayda kavramn aklaynz.
SIRA SZDE
2
htiyalar
D fi N E L M
nsanlarn Ddavranfllarnn
fi N E L M temelinde ihtiyalar bulunmaktadr. Motivasyon teorile-
rinin oluflumu da ihtiyalara dayanmaktadr. Bu durum, iflletmeler iin iki anlama
S O R U gelmektedir.S Birincisi,
O R U iflletmeler tketicilerin ihtiya duyduu rnleri retirler.
Onun iin de zellikle gnmzde tketiciyi iyi anlayabilen iflletmeler neyi rete-
ceini ok iyi bilir. Bu neyi retebiliyorsam onu satarm deil, neyi satabiliyor-
DKKAT DKKAT
sam onu retirim demektir. Aksi takdirde satlmayan retmek gibi bir durum or-
taya kar ki bu da iflletmeleri baflarszla srkleyebilir. flletmeler iin gerekli
SIRA SZDE SIRA SZDE
olan ifl fikrinin temelinde bu anlayfl bulunur. Giriflimciler ya da i giriflimci olarak
iflletmede alflanlar iflletmenin retim yeteneine bakarak neyi retecei ile ilgili
AMALARIMIZ
ifl fikri deil, tketicilerin zlmemifl ya da giderilmemifl, farkna bile varlamamfl
AMALARIMIZ
istek ve ihtiyalarn bularak, bunlar karfllayacak rnlerin retimi ile ilgili ifl fikri
yaratrlar. Onun iin odak noktasna tketiciyi koyar, ona daha yakn olurlar. n-
K T A P k yaratc Kifl fikrinin
T A P tketicilerle ilgili olmas uygundur.
Dier taraftan ihtiyalarn iflletmeleri ilgilendiren ikinci yan, iflletmedeki insan
kaynaklaryla ilgilidir. flletmeler insan alfltrmaktadrlar ve bu insanlarn ihtiya-
TELEVZYON lar vardr.T Eflletmeler
L E V Z Y O N ayn zamanda verimli alflmaldrlar. alflan insann verimli-
lii emein verimlilii demektir. Emein verimlilii iin de motivasyon teknikleri-
nin uygulanmas gerekmektedir. flte motivasyon, alflanlarn karfllanmamfl ya da
az karfllanmfl ihtiyalar yeterince karfllanarak salanabilir. Demek ki ihtiyalar
NTERNET hem retimde N T E RhemN E T de satfl ve pazarlamada iyi bilinmesi gereken konular arasn-
da saylmaktadr. htiyalar iyi bilen ve bu konuda analiz yapabilenler, iflletmenin
pek ok sorununu zebilirler.
Genel olarak insann fizyolojik ve psikolojik yapsna uygun olarak ortaya kan
ihtiyalar, karfllandklarnda, zevk ve haz, karfllanmadnda ac ve sknt yaflatrlar
SIRA SZDE SIRA SZDE
(Ertrk,2009, s.7). Dnn ihtiyalar ister deiflsin isterse ayn kalsn, hibir zaman
ayn rn ve hizmetlerle giderilememektedir. flletmeler, dn kmfl ama gnmz-
D fi N E L M de de devam D fi eden
N E L M ihtiyalar, dnn rnleriyle ve hizmetleriyle deil gnmz
rn ve hizmetleriyle zmeye alflarak yeniliki ve farkl olduklarn gstermeye
alflmaktadrlar. Bu da onlara rekabette stnlk salamakta ve yeni dnya dze-
S O R U S O R U
ninde gemifle gre daha yaratc, yeniliki ve inovatif olmaya yneltmektedir.
DKKAT Giriflimciler ya
D da
K K i
A Tgiriflimci olarak iflletmede alflanlar, iflletmenin retim yeteneine ba-
karak neyi retecei ile ilgili ifl fikri deil, tketicilerin zlmemifl ya da giderilmemifl, far-
SIRA SZDE kna bile varlamamfl
SIRA SZDE sorun ve ihtiyacn bularak neyi retecei ile ilgili ifl fikri yaratrlar.
htiyalar eflitli alardan incelenmifl ve her zaman arafltrma konusu olmufltur.

AMALARIMIZ
htiyalar AMALARIMIZ
snflamaya tabi tutulduu gibi, hiyerarflik olarak da ele alnmfltr.
Snflama yaplan ihtiyalar insanlarn fizyolojik ve psikolojik yaps esas alnarak
oluflturulmufltur. Buna gre birincil ihtiyalar yemek, imek, barnmak, uyumak gi-
K T A P K T(Ertrk,
bi ihtiyalardr A P 2009, s.8). kincil ihtiyalar fizyolojik ihtiyalarn dflndaki
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
ihtiyalardr. Toplum iinde toplumla birlikte yaflam zelliinden doan ihtiyalar-

dr. Bu ihtiyalar sevme, sevilme, beenilme gibi toplum ve kifliyle ilgilidir (Can,
Tuncer ve Ayhan, 1991, s.13). Bu ihtiyalar da dier ihtiyalar gibi mal ve hizmet-
lerle giderilmektedir. Mutlaka karfllanmas gerekmektedir. Karfllanmazsa insan
davranfllarnda sorunlar yaflanr. Davranfl ve psikolojik bozukluklar ortaya kar.
flletmecilikte en ok kullanlan ihtiya arafltrmas Abraham Maslowun hti-
yalar Hiyerarflisidir. Sz konusu hiyerarflide ihtiyalar listelenerek gelifli gzel s-
ralanmamfl, piramidin tabanndan bafllayarak tepesine kadar yerlefltirilmifltir. Bu-
radaki en temel varsaym ihtiyalarn hiyerarflik, insan davranfllarnn ise ihtiyaca
gre flekillenmesidir (Ertrk, 2009, s.9). Hiyerarflinin ya da piramidin tabanndan
bafllayarak ihtiyalar, afladaki gibi sralanabilir.
Fizyolojik ihtiyalar
Gvenlik ihtiyac
Ait olma ve sevgi ihtiyac
Sayg ihtiyac
Kendini gereklefltirme ihtiyac
Fizyolojik htiyalar
nsann canlln, yani fizyolojik varln srdrebilmesi iin zorunlu olduundan
en temel ihtiyalar olarak grlmfltr. Btn canllar iin geerlidir. Bunlar ye-
mek, imek, nefes almak, uyumak, barnmak fiilleriyle yerine getirilen ihtiyalar-
dr. Grnr, yani maddi zellikleri vardr. En baflta bunlarn srekli belli aralklar-
la karfllanmas gerekir. Dier ihtiyalardan nce gelir. rnein insanlar gvenlik-
ten nce karnnn doyurulmasn ister. Bu ihtiyalar yeterince karfllanmazsa insan
fizyolojisi varln istenildii gibi srdremez hatta lr. Bundan sonraki ihtiyala-
rn hi anlam kalmaz. nsanlardaki bu ihtiyacn varln ve zelliini anlamak ifl-
letmecilikte nemlidir. nk iflletmeler insan alfltrrlar. Emein verimlilii bak-
mndan alfltrdklar insanlar motive etmeleri, bunun iin de onlarn fizyolojik ih-
tiyalarn yeterince karfllamalar gerekmektedir. Buna dfl motivasyon denmekte-
dir. alflanlara verilen cretler onlarn fizyolojik ihtiyalarn yeterince karflladk-
tan sonra cretlerin artrlmas eskisi gibi motivasyon iin pek etkili olmamaktadr.
O zaman iflletme alflanlarn dier ihtiyalarna ynelmektedir. Bu motivasyonun
iflletme iin bir maliyeti olmaktadr. te yandan sadece bu ihtiyac gidererek al-
flanlar motive etmek, hem yeterli hem de ekonomik olmamaktadr. O hlde ayn
anda dier ihtiyalar da gidererek yaplan motivasyon en iyisi olmaktadr.
nsanlar iin temel olan fizyolojik ihtiyalar iflletmede alflanlar iin kullanld-
gibi, iflletmenin rettii rn ve hizmetlerin tketicisi konumundaki insanlarn
fizyolojik ihtiyalarn gidermek iin talep etmeleri de konunun bir baflka ynn
gstermektedir.
flletmeler, insanlarn fizyolojik ihtiyalaryla ilgili ok eflitli rn ve hizmetler
retmektedir ve bu konuda ok sektr oluflmufltur. Her sektr iinde deiflik l-
ekte iflletmeler kurulmufltur. Dnyann baz lkelerinde, bu ihtiyalarn karfllan-
d piyasalar doygun (dolu) olmasna karfln, baz lkelerde doymamfl (bofl) bu-
lunmaktadr. Her lkedeki insanlarn satnalma gleri birbirinden farkl olduun-
dan sz konusu ihtiyalarn karfllanp karfllanmamas lkeden lkeye deiflir.
Dnyann baz lkelerinde insanlarn ihtiyalar yeterince karfllanamazken hatta
bundan dolay lmler yaflanrken baz lkelerde de bolluk yaflanmaktadr. Daha
sonra da anlatlaca gibi retim faktrleri lkeler arasnda dengeli datlmad
iin, eflitli farkllklar her zaman olmufltur.
www.hedefaof.com
8 Genel flletme
Gvenlik htiyac
Fizyolojik ihtiyalardan sonra piramidin afladan yukar ikinci basamanda g-
venlik ihtiyac vardr. Bu ihtiyacn gndeme gelebilmesi iin bundan nceki ihtiya-
cn karfllanmas gerekir. nsanlar canl olarak ve toplumda bir birey olarak eflitli
risklerle ve tehlikelerle karfl karflya gelebilirler. Mal ve can gvenlikleri tehdit al-
tnda olabilir. Her zaman ldrlme ve gasp korkusuyla yaflayabilir. Bunu nleme-
nin, bu korkuyu ortadan kaldrmann yolu bulunmaldr. nsanlar srekli bu psiko-
lojiyle yaflamamaldr. Mal ve can gvenliinin, eflit, zgr ve bamsz yaflam ko-
flullarnn salanmas, hemen hemen her dnemde insanln yakalamak istedii
hedeflerin en baflnda yer almfltr.
Baz ihtiyalar insann tek baflna karfllayamayaca trdendir (Can ve dierle-
ri, 1991, s.13). Gvenlik ihtiyac bunlardan biridir.
Gvenlik ihtiyac iki grupta toplanabilir. Birincisi Genel Gvenlik yani mal ve
can gvenlii, ikincisi de Sosyal Gvenliktir.
flletmede alflanlarn can gvenliinin bir ksmn kendileri, bir ksmn da ifl-
yerleri ve devlet karfllar. flyerleri alflanlarn gvenlii iin tedbirler alrlar. lke-
mizde ifl ve ifli sal konusunda oluflturulmufl mevzuatlar vardr. Genel mal ve
can gvenlii konusunda ise grevi devlet stlenmifltir. Devlet hem i tehdit hem
de dfl tehditlere karfl tedbirler almakta, insanlarnn mal ve can gvenliinin ga-
rantisi olarak grlmektedir. Bu durum anayasada da belirtilmifltir. nsanlar kendi
kendine bu ihtiyac karfllayamaz. Can ve mal gvenliinin tam karfllanmad l-
kelerde risk fazla olduu iin giriflimciler, yatrmlar konusunda ekingen davranr-
lar. Ancak ok fazla risk alanlar yatrm yapabilirler. rnein, baz iflletmeler pek
ok uluslararas rakibinin yksek riskler nedeniyle giremedii lkelerde yatrmlar
yaparak ifllerini ayakta tutmufllardr (Jones, 2010, s.282). Yine Arap Bahar nede-
niyle Libyadaki olaylarda mal ve can gvenlii olmad iin giriflimciler lkeyi
terk etmifllerdir. Her lke, insanlarnn bu tr gvenlik ihtiyacn gidermek iin po-
lis, jandarma ve ordular kurmaktadr. Mevzuat erevesinde kimi iflletmeler de
zel gvenlik rgtlerini oluflturmaktadrlar.
kinci gvenlik ihtiyac Sosyal Gvenliktir.Sosyal gvenlik, insann srdrlebi-
lir flekilde doufltan hayatnn sonuna kadar, baflta fizyolojik ihtiyalar olmak ze-
re, dier ihtiyalarnn da karflland bir sistemdir. Yani insanlarn iflsiz kalmas,
hastalanmas, engelli olmas, ifl kazas geirmesi gibi gelir getirici faaliyetlerde bu-
lunamad durumlarda insanca yaflamalarn salayan sistemlerdir. nsanlarn nor-
mal koflullarda alflabiliyorken ald cretle, fizyolojik ihtiyalarn giderebildii
sylenebilir. Ama insan her zaman alflma imkn bulamayabilir. Peki, byle bir
durumda ihtiyalarn nasl giderecek, hayatn nasl devam ettirebilecek sorusu-
nun cevab Sosyal Gvenlik Sisteminde sakldr. Sosyal Gvenlik Sistemi devreye
girerek hayatn sorunsuzca devamn salamaktadr. Sosyal gvenliin gelifltii l-
kelerde insanlarn gelecek kayglar yoktur; yafllannca, ifl gremez duruma gelin-
ce gelir edinme sorunu yoktur. Geliflmemifl ve az geliflmifl toplumlarda sosyal g-
venlik ihtiyac tam anlamyla giderilememektedir. Bu durumun ayn zamanda sos-
yal ve ekonomik geliflmifllik gstergesi olduunu sylemek yanlfl olmayacaktr.
Sz konusu riskler iin sigortalar tasarlanmfltr. Sosyal sigorta, hayat sigortas, ihti-
yarlk sigortas, iflsizlik sigortas vb. gibi. Hatta bu konudaki sektrde yani sigorta
sektrnde pek ok iflletme kurulmufltur. te yandan iflletmelerde uygulanan stra-
tejik insan kaynaklar ynetimleri alflanlarn verimlilii iin sosyal sigorta yann-
da zel sigorta destei vererek motivasyonlarn artrmaya alflmaktadrlar. Ancak,
www.hedefaof.com
bu ihtiyacn giderilmesi iflletmeler iin mali yk getirmektedir. Yani bedava karfl-

lanan bir ihtiya deildir. flsizliin ve kayt dflln fazla olduu toplumlarda ma-
liyet ve kr kaygs ile sigortasz insan alfltrmak ok grlen bir durumdur.
nsanlarn ihtiyalarn karfllamada izlenmesi gereken bir hiyerarflikSIRAdzen

SZDE sz konusu SIRA SZDE
mudur? Birincil ihtiyalar karfllanmadan ikincil ihtiyalar karfllanabilir mi? 3
D fi N E L M D fi N E L M
Ait Olma ve Sevgi htiyac
Piramidin geri kalan basamaklarnda yer alan ihtiyalar toplumsaldr. Davranfllar
flekillendiren toplum, insanlarn varln kabul ederek, onlara toplumda
S O R U bir yer ve- S O R U
rerek ait olma ihtiyalarnn giderilmesini salar. nsanlar hibir zaman tek baflna
toplumun dflnda kalarak kendini dier insanlardan ve toplumdan soyutlayarak
DKKAT DKKAT
yaflayamaz. Mutlaka bir gruba ya da topluma ait olmas, toplumun ve grubun onun
varln kabul etmesi, barna basmas gerekmektedir. nsanlar toplumsal yaflam-
da belki bilinli belki de farkna varmayarak birden fazla grubun SIRA SZDE
iinde bulunur- SIRA SZDE
lar. O gruplarn mensubu olurlar. Gruplar da onu kabul eder. Ait olma ihtiyac da
kendini ok gstermeden giderilmifl olur. nsanlar ancak giderilmediinde
AMALARIMIZ
varabilirler. Bu gruplara rnek olarak baflta aile, eflitli dostluk gruplar, spor ku-
lpleri, iflyeri gruplar, meslek gruplar, cinsiyet gruplar, hemfleri gruplar, renci

farkna AMALARIMIZ
kulpleri, proje gruplar, takmlar, ekipler, fan gruplar ve eflitliK T Asosyal P medya K T A P
gruplar gsterilebilir.
Bu ihtiya karfllanmadnda ne olur? nsann psikolojik yaps ve davranfllar
bozulur. Psikolojik ve ruhsal hastalklar ortaya kar. Yalnzlk,T Eyaltlmfllk,
L E V Z Y O N toplum TELEVZYON
ve grup tarafndan kabul edilmeme ve cezalandrma duygular ortaya kar. Hi
flphesiz bu da sz konusu ihtiyacn karfllanma dzeyine baldr. Dier ihtiyalar
gibi, bu ihtiyacn da yeterince karfllanmamas hlinde yaflam zorlaflr. Bu ihtiyacn
N T E R N E T flletmeler-
giderilmesinde en fonksiyonel gruplar aile ve iyi ynetilen iflyerleridir. NTERNET
deki insan kaynaklar yneticileri alflanlarn ait olma ihtiyacnn olduunu, yne-
timleri srasnda bu ihtiyacn giderilmesi gerektiini bilmelidirler ve ona gre dav-
ranmaldrlar. alflanlar iflletmede kendilerini birden fazla grubun iinde bulurlar.
flletmelerde, takmlar, ekipler, proje gruplar, alflma gruplar, dostluk gruplar,
meslek gruplar, komisyonlar vb. gruplar bulunur. Zaten iflletmenin kendisi de bu
gruplarn oluflturduu bir gruptur. nemli olan, iflletmeyi ynetenlerin, iflletmede
alflanlarn iflletmenin bir paras olduklarn, her bir alflann iflletmede tek tek
yerlerinin olduunu hissettirmesidir. Kald ki yneticiler bazen konuflma yaparken
hepimiz bir aileyiz, her alflan ailenin bir yesidir gibi ifadeler sarf ederler. Bu-
nu duyan alflan da kendisini ailenin bir yesi gibi hisseder. Ayrca iflletme yne-
timleri, alflanlarn ait olma ihtiyalarn rahat ve kolay bir flekilde gidermesi iin
yeterli koflullar oluflturmaya alflrlar. Hatta eflitli pazarlama iletiflimi alflmalary-
la mflterilerinin bile bu ihtiyac giderilmeye alfllr.
Ayn kategoride yer alan sevgi ihtiyac da sosyal bir ihtiyatr. Nasl insan fizyo-
lojisi besinlerle beslenirse, insann ruhsal ve psikolojik yapsnn da sevgiyle bes-
lenme ihtiyac vardr. Yeterince sevgiyle beslenemeyen insanlarn psikolojik ve
ruhsal yaps dengeli deildir. Bu dengesizlik, davranfllar etkiler ve bozulmalar
ortaya kar. Bu ihtiyacn da mutlaka yeterli seviyede karfllanmas gerekmektedir.
Topluma bakldnda baz insanlarn hi sevgi grmedikleri bazlarnn az grdk-
leri kimilerinin de yeterli sevgi grdkleri bir gerektir.
flletmelerin insan kaynaklar blmleri, yaptklar eflitli testlerle alflanlarn
konuyla ilgili durumlarn tespit ederek iyilefltirici alflmalar yaparlar. flletmelerde
www.hedefaof.com
10 Genel flletme
sevgi ortam olufltururlar. Korkulan ynetici yerine sevilen ynetici, alflanlar iin
en ok talep edilen ynetici tipidir. Bu ihtiyac iflyerinde giderdiini hisseden al-
flan daha verimli alflacaktr. Byle iflletmeler her zaman daha nitelikli alflanlarn
tercih ettii ifl yerleri olacaktr.
Bu ihtiyacn giderilmesinde toplum iinde temel bir kurum olan ailenin katks
daha gldr. ster ailede, isterse baflka yerde karfllansn, sevgi ihtiyac iin eko-
nomik bir bedel denmesi gerekmemektedir. Dolaysyla iflletmeye maliyeti yok-
tur. Ama motivasyon iin nemlidir ve nemli bir i motivasyon faktr olarak g-
rlr.
Dier taraftan iflletmeler eflitli pazarlama iletiflimi uygulamalarnda sevgi kav-
ramn kullanrlar. rnein sevgi kadar besleyici, sevgi kadar stc vb. Hi flphe-
siz sevilmek kadar sevmek de bu ihtiyalar arasnda yer aldndan iyi ynetilen ifl-
letmeler, alflanlarn birbirini sevdii insancl rgtler hline gelmekte, sonuta
motivasyon ve verimlilik artmaktadr.
Sayg htiyac
Sayg ihtiyac, itibar, tannma, deerli hissetme ve takdir edilmeyle ilgilidir. Bunla-
rn da yeterince karfllanmas gerekir. Ayn zamanda i motivasyon faktr olarak
da kullanlr.
Sayg ihtiyac iki flekilde ortaya kar. Birincisi insann kendisine sayg duyma-
s, ikincisi ise baflkalarndan sayg beklemesidir.
flletmelerde alflanlar alflma performanslarnn gzlenmesini, baflarl olanla-
rn takdir edilmesini ve buna uygun statnn verilmesini isterler. Zaten takdir edil-
mek iin baflar gereklidir. Takdir edildike baflar tekrarlanr. Baflaryla gelen tak-
dir, itibar ve tannmay artrr. Sonuta insann sayg ihtiyac karflland iin tat-
min olur ve alflma istek ve arzusu artar. Bu durum ifl yaflamnda olduu gibi zel
yaflamda da ayn flekilde ifller.
tibar, tannma insan deerli hissettirir. Bunlarn hepsinin gerekleflmesi de
sayg ihtiyacn giderir. flletmeye maliyeti olmayan bir motivasyon faktrdr. Bu
faktr dfl motivasyon faktrlerinden daha etkilidir. Ayrca nemli ve zel olduu-
nu hissettirmek de ayn flekilde sayg ihtiyacnn karfllandn gstermektedir.
Kendini Gereklefltirme htiyac

nsanlarn hayallerini, ideallerini ve yeteneklerini gereklefltirmesi ihtiyacdr. Ayr-
ca yaratclk, bulufluluk, kapasite ve potansiyelini ortaya karmak ve btn bun-
lar gereklefltirdikten sonra haz duymak da kendini gereklefltirme ihtiyac kapsa-
mnda ele alnr.
zellikle son yllarda nemli hle gelen ve gittike de nemi artan yaratclk,
yenilik ve inovasyon hareketlerini de bu ihtiya iinde grmek mmkndr. fllet-
meler iin ihtiya olan yaratclk, insanlarn da ihtiyacdr. Yani iflletmede alflan-
larn da ihtiyacdr. flletmeler, alflanlarnn yaratclk ihtiyalarn gidermekle
hem onlar motive ederek verimli alflmalarn salayacaklar hem de kendilerinin
yaratclk ihtiyalarn karfllayacaklardr.
Gnmzde iflletmeler btn dnemlerin en rekabeti ortamnda faaliyetlerini
srdrmektedirler. Rekabetten kamak ve rekabette gl olabilmek iin farkl ol-
mak gerekmektedir. Farkllk da yaratclkla mmkndr. Yaratclk konusunda
yaplan pek ok alflma, her insann yaratc olduunu sylemektedir. O hlde a-
lflanlarnn yaratclk potansiyellerini aa karan iflletmeler, yaratclklarn iyi
ynetirlerse taklit edilemeyen stratejik stnlklere sahip olurlar. Yeni dnya d-
www.hedefaof.com
SIRA SZDE
zeninde iflletmeler yaratclk glerine gre deerlendirilmektedir. Gelecek de ya- SIRA SZDE
ratc iflletmelerin olacaktr.
Burada kastedilen yaratclk; yoktan var etmek deil, var olan ve flimdiye ka-
dar bir araya getirilmemifl farkl paralarn bir araya getirilmesidir. Hi kuflkusuz
burada kritik kavram farkllktr. Birbirine benzer ya da ayn paralar bir araya ge-
S O R U S O R U
tirmek yaratclk deildir. Taklit etmek yaratclk deildir.
flletmeler alflanlarnn yaratclk ihtiyalarn gidermekle hem onlar motive

D K K A Tederek verim- DKKAT
li alflmalarn salayacaklar hem de kendilerinin yaratclk ihtiyalarn karfllayacaklar.
SIRA SZDE SIRA SZDE
flletmeler alflanlarnn bu ihtiyac ile flimdiye kadar ok yakndan ilgilenme-
mifllerdi. Ancak gnmzde yaratclk, alflanlarn kendini gereklefltirme ihtiya-
cndan ok, iflletmelerin daha fliddetle istedikleri rekabet avantaj hline gelmifltir.
AMALARIMIZ
Bu ihtiya, iflletmeler iin beyin gc fleklindeki emein ne kadar nemli olduu- AMALARIMIZ
nu gstermektedir. Ayrca iflletmeler sadece alflanlarnn deil, iflletme dflndaki

insanlarn da yaratclndan yararlanabilecek ortam ve sistemler K T kurmaya
A P baflla- K T A P
mfllardr. fiimdiye kadar iflletmeler farkna bile varamadklar, o kadar da nemse-
medikleri bu ihtiyacn karfllanmasyla iflletmelerde nelerin yaplabileceini anla-
maya bafllamfllardr. TELEVZYON TELEVZYON
nsan ihtiya ve isteklerinin bitifl noktas yoktur yani sonsuzdurlar. Hibir za-
man insanlar mal ve hizmet reten iflletmelere tm ihtiyalarnn karfllandna
dair bir geri bildirim salamayacaklardr. Her zaman daha iyisini, daha yenisini is-
NTERNET NTERNET
teyecekler ve iflletmeler de bu talebi karfllamaya alflacaklardr. En iyisi ve en ye-
nisinin talep edilmesi; iflletmeleri yaratcla, yenilie ve inovasyona ynlendire-
cektir. Burada yaratclk ve yenilikle ilgili olan inovasyon kavramn aklamak
gerekmektedir.
novasyon, yeniliin tam karfll deildir. Kk hayallere ve yaratcla daya-
nr. Hayallerden doan yaratclk, iinden yenilii karr. Bu yenilik iflletmelerin
her trl srecini kapsayabilir. rnlerde, hizmetlerde, srelerde, datm kana-
lnda, ynetim tekniinde, ifl modelinde, ifl yapfl fleklinde vb. gibi. Ancak yaratc-
lktan doan yeniliklerin hepsinin uygulanmas mmkn olmayabilir. Yani baz ye-
nilikler eflitli nedenlerden uygulanamaz. Maliyet yksektir, yasal deildir. Ham-
maddesi snrldr. Ama bazlar uygulanr, piyasaya kar. flletme de bundan kr
elde eder. flte piyasaya kabilen ticari hle gelen yenilie inovasyon denir. te novasyon, piyasaya
kabilen ticari hle gelen
yandan yaratclklar sonucunda elde edilen yenilikler iin snai ve fikri mlkiyet yenilie denir.
hakk bakmndan tescil ya da patent alnabilir. Her patenti alnmfl yenilik piyasa-
ya kmaz. Ama piyasaya kan, ticari hle gelen her trl patent uygulamalar ino-
vasyondur. flletmelerin inovasyon uygulamalar son yllarda artmaya bafllamfltr.
flte iflletmeler yaptklar inovasyon uygulamalar ile her zaman tketicilerin dillen-
direbildikleri ve dillendiremedikleri ihtiya ve beklentileri karfllayacak rn ve
hizmetleri retirler. Sz konusu retim iin de girdi (kaynak, retim faktr) kul-
lanrlar. Ancak bu girdiler sonsuz deil, kttr.
Kresel rekabet ortamnda, iflletmelerin srdrlebilir rekabet avantaj salayabilmek

SIRA SZDE SIRA SZDE
iin yenilik ve yaratclk ilkelerini benimsemeleri gerekli midir? Bu ilkelerin iflletmelere 4
ne gibi katklar olabilir?
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
www.hedefaof.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
12 Genel flletme
retim Faktrleri
retim faktrleri, insan ihtiyalarn gidermek, sorunlarn zmek iin piyasaya
sunulacak rn ve hizmetlerin retiminde kullanlan miktar ve eflit ynnden s-
nrl olan girdi ya da kaynaklardr. Drt temel eflidi vardr. Bunlar; doal kaynak-
lar, emek, sermaye ve giriflimciliktir.
Doal Kaynaklar
Doal kaynaklar, insanolunun ilk keflfettii retim faktrdr. Temel ihtiyalarn
karfllanma zorunluluu bu retim faktrn en nce ortaya karmfltr. Doal
kaynaklar iinde retim faktr kapsamnda hi ifllenmeden dorudan tketilen
rnler yannda, ifllemden geen ya da herhangi bir rnn retimi iin kaynak
olarak kullanlan girdiler de vardr. Bunlarn bazlarnn girdi olarak kullanlabilme-
si iin de ifllemden gemesi, yani retim faktrleri kullanlarak retilmesi gerekir.
Bunlara ekonomik mal denir. rnein; st, pasta, telefon, otomobil. Ekonomik
mallar genellikle sermaye retim faktr olarak grlr. Bir de hi ifllemden ge-
meden retim faktrleri kullanmadan doada hazr bulunan mallar vardr; su, ha-
va, gn fl gibi. Bunlar tketim mal fleklinde dorudan kullanld gibi, bir bafl-
ka rnn retiminde de dorudan ve aba sarf etmeden elde edilerek kullanlr.
Bunlara da ekonomik olmayan mal denir (Karalar, 2009, s.15-16). Ekonomik olma-
yan mallar, doal kaynaklar retim faktr iinde yer alr. Doal kaynaklar yenile-
nebilmeleri bakmndan ikiye ayrlr; yenilenemez kaynaklar, yenilenebilir kaynak-
lar (Mirze, 2010, s.358). Yenilenemez olanlara rnek olarak altn, bakr, petrol, do-
algaz, kmr gsterilebilir. Yenilenemez kaynaklar belirli bir sre kullanldkla-
rnda biter, yani tkenir. Tkendikleri iin kttrlar, kt olduklar iin fiyat yksek-
tir. Onun iin bu kaynaklar verimli, ekonomik ya da eski deyimle idareli kullanl-
maktadr. rnein az yakt harcayan otomobillerin talebi daha ok olmaktadr. Ye-
nilenemez enerji kaynaklar azald iin dnya yenilenebilir kaynaklar bulmak
iin youn arafltrmalar yapmaktadr. kinci doal kaynaklar yenilenebilir olanlar-
dr. rnein rzgr, gnefl, hava. Yenilenebilir kaynaklar tketilince eksilmez n-
k yerine yenisi konur. Onun iin yenilenebilir denmifltir.
Dier taraftan konuyla ilgili pek de yeni saylmayan bir kavram daha vardr. O
da srdrlebilirliktir. Bilindii zere kt olan yenilenemez kaynaklar kullanldk-
a azalmaya, bitmeye bafllamfltr. Bu nedenle iflletmelerin tedarik, retim ve pazar-
lama srecinde ve tketicilerin tketimi srasnda kullandklar ekonomik ve eko-
nomik olmayan kaynaklarn flimdiye kadar doru bir flekilde salanmad, doa-
nn kt kullanld ortaya kmfl ve gelecek kuflaklar iin nasl daha iyi bir dn-
ya brakabiliriz sorusu sorulmaya bafllanmfltr. Bunun da karfll evresel, ekono-
mik ve sosyal srdrlebilirlik olmufltur. Bugn yaflarken, retirken, tketirken,
dnyada kt olan kaynaklardan gelecekte dnyada yaflayacaklara da yetecek kadar
brakmann gerekli olduu ortaya kmfltr. Gelecek nesiller bizden daha kt de-
il daha iyi yaflayabilsinler anlayfl benimsenmifltir. Dnyada bugn yaflayan her-
kes bunu anlamfl durumdadr. Bu anlayfl benimsemifl ekonomiler, toplumun re-
fah seviyesini artrmak ve kalknmak iin srdrlebilirlik kavramna uygun hare-
ket etmek isteyeceklerdir. Dolaysyla srdrlebilirlie fayda salayacak rn ve
hizmetlerin talebi de gn getike artacaktr. Srdrlebilirlik, inovasyon yaplacak
alanlarn baflnda yer alacaktr.
Doal kaynaklar retim faktrnn getirisi kira (rant)dr.
www.hedefaof.com
Emek
Emek, retim faktr olarak iflletmenin nemli kaynaklarndan biridir. flletmeler-
de ister mal retilsin isterse hizmet retilsin ister dflk teknolojiyle alfllsn, ister-
se ok teknolojik ve yksek teknolojiyle ifl yaplsn, emee (insan) mutlaka ihtiya
vardr. Emek, iflletmede alflan tm insanlardr. flletme hem insanlar iin vardr
hem de retimde insan emeini girdi olarak kabul eder.
Emein kas ve beyin gc olmak zere iki tr vardr. Kas gc, eski ekono-
milerde daha ok kullanlrken beyin gc, yeni ekonomilerde kullanlmaktadr.
Kas gcnn yapt ifl teknolojiye yaptrlnca bu emein deeri azalmaya baflla-
mfltr. te yandan beyin gcnn yapt ifli henz teknoloji yapamad iin bu
emein deeri daha da artmfltr. zellikle yeni dnya dzeninde yaratclk, ifl fik-
ri, yenilik, inovasyon, tasarm, bulufl, patent gibi konularn ne kmas, beyin g-
cnn nemini daha da artrmfltr. Bu emek de iyi bir eitimle, kaliteli ve yksek
dzeyde kullanlabilir hle gelmektedir. Beyin gc kullanlarak retilen rn ve
hizmetlerin katma deeri yksek olmaktadr. Bu kaynan nemini anlayan lke-
ler ve iflletmeler kas gcne dayal retim yntemlerini brakarak beyin gcne
dayal retimleri tercih etmeye bafllamfllardr. Bunlar genellikle geliflmifl lkelerdir.
alflanlar iin emein getirisi, crettir.
Doada bulunan kt kaynaklarn optimum dzeyde kullanmn ve gelecek nesillere akta-

SIRA SZDE SIRA SZDE
rmn salamak amacyla uygulanan politikalarn tmn kapsayan kavrama ne ad verilir? 5
Sermaye
flletme iin en nemli retim faktrlerinden birisi de sermayedir. Sermaye, bir ifl-
letmenin sahip olduu, ekonomik deeri olan maddi (retim aralar) S O R U ve maddi ol- S O R U
mayan (patent, lisans, marka) varlklardr. te yandan hisse senedi, tahvil ve bo-
no gibi hemen paraya evrilebilecek deerler de sermaye olarak alglanr. Serma-
DKKAT DKKAT
ye kavram kapital yerine de kullanlabilir.
Giriflimci ya da giriflimcilerin kendi tasarruflaryla biriktirdii ve iflletmeye koy-
duu sermayeye z sermaye denir. flletme iin kendi sermayesinin SIRA SZDE yetmedii du- SIRA SZDE
rumlarda giriflimcilerin bankalardan ve yakn evreden aldklar sermayeye bor ya

da kredi denir. flletme tamamen z sermaye ile kurulduu AMALARIMIZve faaliyetine devam
edebildii gibi, hi z sermayesiz de iflletme kurulabilir, faaliyetini srdrebilir ya
da bir miktar z sermaye ve bir miktar borlanma ile de iflletme kurulabilir. Ancak
AMALARIMIZ
z sermaye iflletmeler iin ok nemlidir. z sermaye ile kurulan K Tiflletmeler

A P dier- K T A P
lerine gre zellikle krizlere karfl daha dayankl olmaktadrlar.
Sermaye; sabit sermaye ve iflletme sermayesi fleklinde ikiye ayrlr. Sabit serma-
ye mal ve hizmet retiminde kullanlan fabrika binas, iindeki T E L Eteknoloji,
V Z Y O N tesisler, TELEVZYON
aletler gibi duran ve deiflmeyen varlklardr. retime bal olarak deiflmezler. fl-
letme sermayesi retime bal olarak deiflir. Hammaddeler, rnler, para iflletme
sermayesine rnek olarak gsterilebilir. Bir otomobil satn alyorsanz, bu sabit ser-
mayedir. Ancak bu otomobile yakt doldurup hareket ettiriyorsanz, N T E Rdoldurduunuz
NET NTERNET
yakt, iflletme sermayesidir. Yani otomobil alfltka yakta ihtiyac vardr. Dier bir
deyiflle, ne kadar alflrsa o kadar yakta, yani iflletme sermayesine ihtiya vardr.
Sermaye, nakdi (parasal) ve ayni (mal) sermaye olarak da ikiye ayrlr. Ayni ser-
maye teknoloji, taflt aralar, binalar, arsalar hammadde gibi para dflndaki serma-
yedir. Nakdi sermaye, parasal ve nakit varlk fleklindeki sermayedir.
Sermayenin getirisi faizdir.
www.hedefaof.com
14 Genel flletme
Giriflimcilik
Giriflimcilik, kendisi dflndaki retim faktrlerini doal kaynaklar, emek ve sermaye-
yi bir araya getirerek mal ve hizmet retmektir. Bunu yapan kimseye de giriflimci
denir. Giriflimci bunu yaparken inovasyon yapar, risk alr. Aslnda iflletmeler de in-
sanlar gibi doarlar. Onlarn da doum ncesi dnemleri vardr. Giriflimci iflletme-
nin, hayata gelmesini salayan kimsedir. flletmelerin doum ncesi dnemleri iyi
geerse iflletme de salkl doar. Salkl doan iflletme yaflamn sorunsuz srdrr.
Giriflimci, iflletme kurmak iin dier retim faktrleri yannda yaratc bir ifl fik-
rine ihtiya duyar. Bunun iin giriflimciler yaratc olmak zorundadr. Bu ifl fikri ya-
plabilir (fizibil) olmaldr. Yaplabilir yaratc ifl fikrini bulan herkes giriflimci deil-
dir. Bu ifl fikrini uygulayarak yani iflletme kurarak piyasaya kmakla giriflimci olu-
nur. Piyasaya kmak,iinde her zaman risk barndrr. Herkes bu riski alamaz.
Toplumda insanlarn risk alma kapasiteleri birbirine eflit deildir. Onun iin her in-
san giriflimci olamamaktadr. Risk almak renilebilen bir davranfltr. Giriflimciler
bu riski kontroll olarak alrlar.
Giriflimcilerde deneme ve uygulama sreklidir. Hata ve baflarszlk ok byk
engel deildir. Deneme yapan hata yapabilir, deneme yapmayan hi hata yapmaz.
Ancak yaplan hata tekrar etmemelidir. Her hata birbirinden farkl olmaldr. Hata
ve baflarszlk, baflar kadar deerlidir. Baflarmak iin ara sra baflarsz olmak giri-
flimcilik kltrnde vardr. Giriflimcinin ald risk snrsz deildir. Kontroll ve
hesaplanabilir bir risk olmaldr. nk giriflimcilik kumar oynamak deildir.
Daha nce de deinildii gibi, ifl fikri iflletmeler iin ok nemlidir. Yaratcl-
SIRA SZDE SIRA SZDE
n da en gerekli olduu alan budur. fl fikri hem yeni kurulan iflletmeler iin hem
de daha nce kurulmufl piyasada faaliyetlerine devam eden iflletmeler iin gerek-
D fi N E L M lidir. flletme
D fikurmakla
NELM giriflimcilik bitmez. flletmelerin gndeminde srekli yeni ifl
fikirleri vardr. Piyasadaki iflletmeler rn ve hizmetlerde, datmda, ynetimde, ifl
modelinde, akla gelebilecek her alanda yenilik yapabilirler. Bunun iin ifl fikirleri
S O R U S O R U
retilebilir. Buna i giriflimcilik denir.
DKKAT GiriflimciliinD znde

K K A T risk, hata ve baflarszlk vardr. Ancak alnan risk hesaplanabilir,
yaplan hata dzeltilebilir ve baflarszlk da ders karlabilir olmaldr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Giriflimcilik lkelerin genel ekonomileri asndan ok nemlidir. Giriflimciler
sayesinde iflletmeler kurulduu ve yaflatld iin iflsizlere ifl yaratlr, refah artar,
AMALARIMIZ
byme gerekleflir,
AMALARIMIZ gelir artar. flsizlik azald iin devletin yk azalr. Devletin
vergi gelirleri artt iin devlet yatrmlar artar. Toplumun ekonomik, toplumsal
ve kltrel sorunlar azalr. Onun iin kreselleflen dnyada tm lkeler, giriflim-
K T A P K Tdestekler
cilii artracak A P tasarlamfllardr. lkemizde de giriflimciliin artmas iin
baflta devlet olmak zere zel sektr ve sivil toplum kurulufllar konuya nem ver-
meye bafllamfllardr. Bu da lkemiz adna sevindiricidir.
TELEVZYON TELEVZYON
SIRA SZDE GiriflimcilikSIRA
ve iSZDE
giriflimcilik kavramlarn aklaynz.
6
DNTfiERNNEEL T M
fiLETMENN
NTERNET
TANIMI
D fi N E L M
fiimdiye kadar ilgili akademik evrelerce iflletmenin birok tanm yaplmfltr (Mu-
cuk, 2011, s.4). Btn tanmlardaki ortak hususlar, insan ihtiyalar, sorunlar ve
S O R U beklentileri Skarfllayabilecek
O R U ve zebilecek derecede fayda salayan rn ve hiz-
met retmeleri, retim yapabilmek iin de retim faktrlerini (doa, emek, serma-
ye) kullanmalar gerektii, iflletmelerin daha ok ekonomik, sosyal, teknik bir bi-
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE

www.hedefaof.com
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
rim olduudur. flletmeler kt olan retim faktrlerini kullanarak retim yaptklar

iin, elde ettikleri rnler ekonomiktir. Bilindii gibi, retim faktrleri kullanm ol-
makszn, iflletmeler tarafndan retilmeyen ama doada hazr hlde bulunan rn-
ler ekonomik rn olarak nitelendirilmemektedir.
Yukardaki paralar birlefltirerek bir iflletme tanm yapabiliriz. nsan ihtiyala-
rn giderecek, sorunlarn zecek, beklentilerini karfllayacak derecede fayda sa-
lamak iin retim faktrlerini kullanarak mal ve hizmet reten, ou kez kr ama-
c gden ekonomik, teknik ve sosyal giriflimlere iflletme denir.
flletmenin ne olduunu anlayabilmek ve tanmn yapabilmek iin ifl modeli
kavramn da aklamak gerekir. Her iflletme, iinde kendine has belirli bir ifl mo-
delini barndrr. fl modeli, iflletmenin kurulufl amacna bal olarak, retim faktr-
lerini ne flekilde katma deere dnfltreceinin planland bir modeldir.
yi bir ifl modeli flu sorulara cevap verebilmelidir:
1. Mflterinin sorunlarn zecek, ihtiyalarn giderecek fayda retebiliyor
muyuz?
2. Bu fayday retmek iin ihtiya duyduumuz kaynak var m?
3. Sahip olduumuz kaynaklar kullanarak fayda retirken hangi sreleri
kullanyoruz?
4. Bunlarn sonucunda kr edebiliyor muyuz? (kr forml?)
fl modelini oluflturan bu drt kolondan biri eksikse ya da zayfsa ifl modelimiz
salam deildir. Her an yklabilir yani iflletme baflarsz olabilir. flletmenin tan-
mnda salam bir ifl modelinin unsurlar olmaldr.
fiLETMELERN AMALARI VE fiLEVLER
Amalar
flletmeler eflitli nedenlerden (ynetim yaps, kurulufl nedeni, ekonomik koflullar,
adafllk tercihi) dolay deiflik amalar edinebilirler (Sabuncuolu ve Tokol,
1997, s. 14). flletmenin sahibi ya da sahiplerinin amalaryla, iflletmeyi ynetenle-
rin amalar farkl, zel mlkiyet sahibinin iflletmesiyle kamu mlkiyetindeki ifllet-
melerin amalar farkl olabilir. Geleneksel ilkelere gre ynetilen iflletmeyle a-
dafl ilkelere gre ynetilen iflletmenin amalar farkl olabilir. flletmelerin amala-
r onlarn varlk nedenidir.
Geleneksel iflletmecilikte zel sektrn hakim olduu piyasalardaki iflletmeler
iin kr ve krn maksimizasyonu nemli iken mlkiyeti devlete ait iflletmelerde
topluma hizmet esas alnmfltr. Gemifl yllarda zel sektr anlayflnda kr oalt-
mak dflndaki amalar nemli deilken kamu anlayfl hakim iflletmelerde nemli
olan hizmetti ve kr hi nemsenmemekteydi. Ekonomik, toplumsal, politik, tek-
nolojik ve kltrel deiflmeler her iki sektrdeki iflletme anlayfln deifltirmifl, es-
kiden sadece kr hatta maksimum kr ama edinen iflletmeler iin artk sadece
kr amacnn yeterli olmadn, onun dflnda da amalar gdlmesinin gereklili-
ini ortaya karmfltr. Yine ayn flekilde, sadece topluma hizmeti ama edinen ifl-
letmeler iin de bu amacn yeterli olmad, bunun yannda baflka amalarn da
konmas gerektii ortaya kmfltr.
flletmelerde hissedarlar, alflanlar, mflteriler, tedarikiler, toplum ve devlet ol-
mak zere ok sayda kar gruplar vardr. Bu gruplarn karlar birbirleriyle eli-
flir. Gnmzde artk iflletmeler saylan tm gruplarn karlarn dikkate alacak ve
dengeleyecek flekilde amalarn geniflletmifllerdir. Bundan dolay da iflletmelerin
amalarnda artfl olmufltur.
www.hedefaof.com
16 Genel flletme
adafl anlamdaki iflletmelerin amalar afladaki gibi sralanabilir.

Kr
Ekonomik srdrlebilirlik
Sosyal srdrlebilirlik
evresel srdrlebilirlik
Kr
Kr, zel sektr iflletmelerinin temel ve en ncelikli ihtiyacdr.flletmelerin sonra-
ki ihtiyalar buna baldr. Kamu iflletmelerinde kr listenin baflnda deildir. fllet-
melerde kr toplam gelirlerin toplam giderlerden fazla olduu durumlarda ortaya
kar. Tersi durum sz konusu olursa, yani toplam gelirler toplam giderlerden az
karsa zarar oluflur.
Kr, retim faktr olan giriflimciliin getirisi ya da dldr. Hi flphesiz na-
sl iflletmecilik yaparsan yap ya da retim yapma ama mutlaka kr et anlayfl g-
nmz iflletmeciliinde yoktur. Artk normal koflullarda bile elde edilen, giderler
ktktan sonraki gelirin tamamn giriflimci kasasna koymamakta, iflletmenin pay-
dafllaryla paylaflmaktadr.
Kr iflletmenin dnemsel Kr, iflletmenin dnemsel olarak sonucunu lmesinin, iflletmeyi denetle-
olarak sonucunu lmek,
iflletmeyi denetlemek, mesinin, alflanlar motive etmesinin ve byyerek yaflamn devam ettirmesinin
alflanlar motive etmek ve aracdr (Mucuk, 2011, s.27).
byyerek yaflamn devam
ettirmekte kullanlan bir flletmeyi ynetenler asndan, vergi alan devlet asndan, kredi verenler a-
aratr. sndan, hissedarlar asndan kr trleri farkldr (Besler, 2009,s.23). flletmeyi y-
netenler ksa vadede iflletmenin kr etmesini isterler nk yneticiler bu baflar ile
kendini gstermek isteyebilirler. Aksi takdirde yneticilerin bir iflletmede uzun d-
nem kalmalar mmkn olmayabilir. Ksa dnemli kr, iflletme yneticisini baflar-
l gstererek prim almasn ve baflka iflletmelere iyi koflullarda transfer olmasn
salayabilir. Ancak ksa dnemli kr, iflletmenin uzun dnemdeki finansal perfor-
mansn olumsuz etkileyebilir. flte bu nedenle ksa dnemli kr anlayfl yavafl ya-
vafl terk edilmekte ve onun yerine uzun dnemde iflletmenin finansal deerini ar-
tran uygulamalar kabul edilmeye bafllanmfltr. Bu durum kreselleflmeyle birlikte
Kurumsal Srdrlebilirlii ortaya karmfltr.
Gnmzde geliflmifl lkelerdeki ekonomilerde faaliyet gsteren iflletmeler ku-
rumsal srdrlebilirlii byk lde kabul ederek amalar arasna yerlefltirmifl-
lerdir. Geliflmekte olan lkelerde bu kavram ok yaygn olmasa da uygulamada
her geen gn artt sylenebilir. Peki, bu kurumsal sosyal sorumluluk nedir? K-
reselleflmeyle ortaya kmfl ekonomik, sosyal, evresel srdrlebilirlikleri kapsa-
yan bir kavramdr. nemi gittike artmakta, iflletmeye maksimum kr yerine mak-
simum deer kazandran, iflletmenin paydafllar (pay sahipleri, alflanlar, mflteri-
ler, tedarikiler, yerel kurulufllar, devlet, sivil toplum) tarafndan alkfllanan ve gn
getike daha fazla benimsenen bir kavramdr. Gelecek ekonomilerde iflletmelerin
tamam tarafndan uygulanmasn zorunlu klacak ulusal ve kresel kurallarn arta-
ca, paydafllarn iflletmeyle ilgili eliflen karlarn dengeleyen, 1970li yllardan
beri artan youn rekabet sonucu ortaya kan, iflletmenin amalarna genifl bir ba-
kfl as kazandran bir teoridir.
flletmeler iin kurumsal srdrlebilirlik; ekonomik srdrlebilirlik, sosyal
srdrlebilirlik ve evresel srdrlebilirlikten oluflur.
SIRA SZDE flletme amalar arasnda yer alan Kurumsal Sosyal Sorumluluu aklaynz.
SIRA SZDE
7
S O R U S O R U
www.hedefaof.com
DKKAT DKKAT
Ekonomik Srdrlebilirlik
flletmenin ekonomik varln gelifltirerek ve byterek srdrmesidir. Ksa d-
nemde yksek krllk yerine, uzun dnem iin kr yerine deer reten bir anla-
yfltr. Ksa dnemli yksek kr uzun dnemde iflletmenin deerini dflrebilir. Bu
da iflletmenin uzun dnemde varln tehlikeye dflrebilir hatta hayatn sonlan-
drabilir. Ksa dnemli yksek kr, uzun dnemde rekabet gcn olumsuz flekil-
de etkileyebilir. nk iflletmeler ksa dnemde yksek krlar, genellikle pay sa-
hipleri, yani hissedarlar dflndaki paydafllarn karlarn gz ard ederek elde eder-
ler. Bu durum sreklilik kazanamaz nk bask gruplar fleklinde yaplacak tazyik
yksek kr engeller.
Ekonomik srdrlebilirlie sadece giriflimci ya da hissedarlara deil, tm pay-
dafllara srekli, yksek dzeyde getiri salayarak ulafllabilir. Dier bir deyiflle, t-
keticilerin sorunlarna, ihtiyalarna beklentilerine uygun rn ve hizmet retme-
den, vergi vermeden, alflanlar iflten karmadan, kalanlara aflr ifl yaptrmadan,
tedarikilere yksek fiyattan demeleri geciktirmeden, devletin ve toplumun ken-
di kendine zemedii toplumsal sorunlar zmeye alflmadan ve evresel so-
runlara duyarl olmadan ekonomik srdrlebilirlik amacna ulafllamaz.
Ksacas ekonomik srdrlebilirlik, iflletmeler iin tm paydafllarn haklar ko-
runarak, karlar dengelenerek, uzun dnemde krlarnn sreklilii, deer artfl,
byme ve geliflmenin srekliliine kavuflmak demektir.
Sosyal Srdrlebilirlik
Sosyal srdrlebilirlik amac, iflletmenin iinde ve dflnda var olan, iflletmeyle il-
gili sosyal unsurlarn ihtiyalarnn ve sorunlarnn giderilmesine ynelik amalar
iermektedir. flletme iinde,
alflanlarn yksek cret, ifl ve sosyal gvence, eitim yannda dier sosyal
ve psikolojik ihtiyalarnn yeterli dzeyde karfllanmas,
iflletme dflnda ise
tketicilere eflit, kalite, fiyat, miktar bakmndan uygun mal ve hizmet re-
timi,
tedarikilere uygun fiyat, miktar ve deme koflullarnn salanmas,
devlet iin mevzuata uygun hareket etmek, vergi vermek, iflsizliin azaltl-
mas, ekonomik geliflim ve refah artflna katk,
toplum iinde bireylerin bire bir, gruplarn tek baflna ve toplumun bir b-
tn olarak gideremedii ekonomik, toplumsal ve kltrel sorun ve ihtiya-
larn karfllanmas iin
sosyal sorumluluk anlayfl iinde gsterdii abalar, iflletmelerin sosyal srdrle-
bilirlik amac kapsamndadr.
flletme literatrnde ou zaman bunlar ayr ayr amalar hlinde sralanmfltr.
Burada hepsinin anlaml bir bafllk hlinde toplanmasndaki ama, birbiriyle iliflki-
lerini ve aralarnda dengeyi gstermektir (Besler, 2009, s.15).
evresel Srdrlebilirlik
Doa retim faktrnden elde edilen, rn ve hizmet retiminde genellikle girdi
olarak kullanlan doal kaynaklarn bazlarnn yenilenebilir, bazlarnn yenilene-
mez zellikte olduundan bahsedilmiflti. flletmeler retimlerinde kt olan kaynak-
lar zenli kullanmak durumundadrlar. nk bu kaynaklar doada hzla tken-
mektedir. Doal kaynaklara sadece bugnk nesillerin deil gelecek nesillerin de
ihtiyac olacaktr. flte gelecek nesilleri de dflnerek onlara da yeterli doal kay-
www.hedefaof.com
18 Genel flletme
nak miras brakma dflncesine evresel srdrlebilirlik denir. evresel srdr-

lebilirlie ulaflmak dnyadaki her iflletmenin bunu amalar arasna yerlefltirmesiy-
le mmkn olacaktr.
flletmelerin dier amalarn gereklefltirebilmeleri iin nce evresel srdrle-
bilirlik amacnn mutlaka yerine getirilmesi gerekir. Aksi takdirde iflletmeler dier ih-
tiyalarn karfllamakta glk ekeceklerdir. Bu nedenle bugn iklim deifliklikleri,
karbon ayak izi, yenilenebilir enerji kaynaklar, yeflil retim, yeflil tketim, yeflil oto-
mobil, dflk emisyon, karbon kredisi, ekolojik denge ve bunun gibi dnyann gn-
demine oturan kavramlar tretilmifltir. flletmeler ise bunlarn taraf olmufltur.
flletmenin fllevleri (Fonksiyonlar)

fiimdiye kadar verilen bilgiler iflletmenin statik ynyle ilgili bilgilerdi. Yani insa-
nn vcut yapsyla ilgili bilgi veren anatomi gibi. flletmenin fonksiyonlar ya da ifl-
levlerinin incelenmesi de insann fizyolojisi yani insan vcudu ve organlarnn a-
lflmasna benzetilebilir (Mucuk, 2011, s.38). flletmenin fonksiyonlarnn topluca
ksa ksa incelenmesi, ok katl binaya benzetilen iflletmede her kata hatta her oda-
ya girerek ok hzl bir gezinti yapmaya benzer. Bunu yapmakla binaya dflardan
bakmann yannda, ieriye de bakarak anlamamz salanr.
flletme fonksiyonlar demek, iflletmenin gruplandrlmfl faaliyetleri demektir.
flletmenin birbiriyle iliflkili, yakn ve benzer faaliyetleri gruplandrlr ve ok say-
da faaliyeti az sayda gruplarda snflandrlarak; ynetim, pazarlama, retim, fi-
nansman, muhasebe, insan kaynaklar(personel), halkla iliflkiler (PR) ve arafltrma
gelifltirme (Ar-Ge) fonksiyonlar hlinde gsterilir.
fiekil 1.1
flletme fllevleri E
N T

Kaynak: Mucuk, Y M
2011, s.40
Arafltrma Gelifltirme
AR-GE
P
A
M
Z

A
T
Halkla nsan
liflkiler TKETC Kaynaklar
R
(PR)
E
L
R
M
A
Muhasebe Finansman
flletme fonksiyonlar daha sonraki blmlerde daha genifl ele alnacaktr. Bu-
rada nem ve birbirleriyle iliflkileri bir btnlk iinde n bilgi olarak verilecektir.
flletmenin bir sistem olduu dflnlrse fiekil 1.1de gsterildii gibi, fonksiyon-
lar sistemin elemanlar ya da alt sistemi olarak grlebilir.
www.hedefaof.com
Belirli bir bykle eriflmifl iflletmelerde tm fonksiyonlar bulunur ve bam-

sz blmler olarak da ynetilebilir. Sz konusu bykl yakalayamamfl ifllet-
melerde fonksiyonlar ikisi, ya da daha fazlas bir araya getirilerek ynetilir. r-
nein dari ve Mali fller Mdrl iinde nsan Kaynaklar, Finans ve Muhasebe
blmlerinin faaliyetleri yer alabilir.
Pazarlama
flletmenin merkezinde (odanda) tketici vardr. Tketici bir fonksiyon deil,
fonksiyonlarn var olma nedenidir. flletmedeki btn faaliyetler ya da fonksiyon-
lar hatta iflletmenin varl merkeze yerlefltirilen tketiciye baldr. flletmenin ne-
yi retecei, nerede, ne kadar fiyattan sataca, ne kadar retecei, nerede ne za-
man halkla iliflkiler ve reklam yapaca, Ar-Gede hangi rn ve hizmet inovasyo-
nu yapaca tketiciye baldr. flletmeler ne retebiliyorsak onu satarz anlay-
flndan, flimdi neyi satabiliyorsak onu retiriz anlayflna gemifllerdir. Bu da t-
ketici odakl iflletmecilik demektir. Gnmzde hangi rn veya hizmet retilme-
lidir? sorusunun cevabnn verilmesinde pazarlama fonksiyonu nemli rol oyna-
maktadr. flletmelerde pazarlama fonksiyonu eskiye gre daha nemli hle gelme-
ye bafllamfltr. Hatta flyle bir deyifl vardr. Pazarlama, sadeceSIRA SZDE
pazarlamaclara b- SIRA SZDE
raklmayacak kadar nemlidir. Bunun iin iflletmedeki her fonksiyonun pazarla-
mayla ilgisi olmas gerekir anlayfl yaygn olarak kabul edilmeye D fi Nbafllamfltr.
ELM Bir D fi N E L M
iflletmenin baflarl olmasnda pazarlamann pay daha fazladr. Bir btn olarak
pazarlama, iflletme kurulmadan nce bafllar, rn ve hizmetin kullanmnn ve t-
S O R U S O R U
ketiminin sona ermesinden sonra da devam eder.
Tketici bir fonksiyon deil fonksiyonlarn var olma nedenidir. DKKAT DKKAT
retim SIRA SZDE SIRA SZDE

nsan ihtiyalar ve isteklerinin karfllanmas amacyla retim faktrlerini biraraya
getirerek, retim iin gereken retim teknolojisinin yardm ile bir sreten geire-
rek rn ya da hizmet elde etmek retim fonksiyonunun yerine AMALARIMIZ
tim fonksiyonu sonucunda elle tutulup gzle grnen bir kt elde edilir ise rn

getirdii ifltir. re- AMALARIMIZ
retimi, elle tutulup gzle grlmeyen, soyut bir kt elde edilir ise hizmet reti-
K T A P iin, hangi
mi sz konusudur. retim fonksiyonu tarafndan retim yaplabilmesi K T A P
nitelikte, ne miktarda ve ne zaman retim yaplacana karar verilmesi gerekir. Bu
kararlarn tamam retim fonksiyonun dier fonksiyonlar ile ifl birlii hlinde, di-
er fonksiyonlarn saladklar verilere dayanarak verilmesi gereken
T E L E V Zkararlardr.
YON Bu TELEVZYON
yzden de retim fonksiyonu dier tm fonksiyonlar ile daima iletiflim hlindedir.
retim yaplmas amacyla makinalar kullanlabilir ya da sadece el iflilii kullan-
labilir, ou durumda ise el iflilii ve makinalar birlikte kullanlr. Kullanlan b-
NTERNET NTERNET
tn retim faktrleri, doal kaynaklar, emek, teknoloji, belirli bir maliyet ile elde
edilir. ou zaman da snrl miktarda elde edilebilirler. Dolaysyla iflletmelerin
retim faktrlerini elde edebilme kapasitesi o iflletmenin retim kapasitesini belir-
ler. retim kapasitesi snrl olduu iin, kapasitenin verimli flekilde kullanlmas
gerekir.
nsan Kaynaklar
flletmeler amalarna ulaflabilmek iin srekli olarak nitelikli iflgcne ihtiya du-
yarlar. nsan kaynaklar, bu iflgcn gerek duyulduu zaman ifl ortamna sunabil-
mek iin, nce ifli analiz ederek hangi nitelikte, ne kadar iflgcne ihtiya duyula-
www.hedefaof.com
20 Genel flletme
can tespit eder. Gerekli iflgcn seerek ifle alr, motive eder, eitir, perfor-
manslarn ler ve cretlendirir. fllerin kesintisiz srdrlmesi asndan insan
kaynaklar iflletmelerin kritik bir fonksiyonudur.
zellikle son yllarda ifl dnyas, rekabette yeniliki flirketler gl olduklar ve
bu ynleri ile stnlk saladklar iin yaratclk, yenilik ve inovasyon iflletmeler-
de temel strateji hline gelmeye bafllamfltr. Bunun iin de beyin gcne dayal in-
san kaynann nemi artmfltr. flletme ynetimleri nasl yaratc insanlar ifle al-
rz ya da nasl bir eitim vererek hangi ortamlarda alfltrarak, hangi motivasyon-
lar yaparak ve nasl bir rgt yaps iinde yneterek daha fazla yaratc yapabili-
riz? sorularnn cevaplarn bulmaya alflmaktadr. flletmeler eskisi gibi birbirine
benzeyen insanlar deil, farkl insanlar ifle almaktadrlar. nk yaratclk artk
bireysel olmaktan kmfl, kolektif hle gelmifltir. flte bu nedenle daha fazla yara-
tclk iin farkl insanlarn bir araya gelmesi gerekmektedir.
Finansman
flletmenin retimde kullanlacak retim faktrlerini satn almak iin ihtiya duya-
ca kaynaklarn temin edilmesi finansman fonksiyonunun grevidir. flletmedeki
dier retim faktrleri gibi finansman da ynetilmelidir. Yatrm ve iflletme serma-
yesi bakmndan, iflletme kurulurken ihtiya duyulan finansmann belirlenmesi, bu
finansmann en uygun flekilde tedarik edilmesi ve verimli kullanlabilmesi iin y-
netilmesi gerekir. yi ynetilemeyen finansman, iflletmelerin retimde ihtiya du-
yaca kaynaklar tehlikeye sokacandan sk sk krizlere neden olur. Bu da ifllet-
melerin ekonomik srdrlebilirliini tehlikeye sokar. Finansman, dier fonksi-
yonlarla ifl birlii yapmal; ne zaman, ne miktarda kaynaa ihtiya duyulaca bil-
gilerine bal olarak, kullanlabilecek finansal kaynak seeneklerini arafltrmal ve
en uygun maliyetle salamaldr.
Muhasebe
Ynetim iin sylenen bir sz vardr. lemediiniz fleyi ynetemezsiniz. flte
muhasebe, ynetimde kararlarn veriye ve ifllem kaytlarna dayal alnmasn sa-
layan bir fonksiyondur. flletmedeki parann, mal ve hizmetlerin, borlarn, alacak-
larn, gelirlerin, giderlerin kaydn tutarak, analizini yaparak veri ve bilgi retir. An-
cak muhasebe demek, sadece kayt tutmak demek deildir. retilen veri ve bilgi-
nin analizini yaparak iflletme iin ne anlama geldiini ortaya koymaktr.
Ayrca devlet kr eden iflletmelerden vergi alr. Tam ve doru vergi alabilmesi
iin de iflletmedeki muhasebenin mevzuata uygun tutulmasn ister. Aksi takdirde
kayt dfllk ve vergi kaakl artacandan devletin iflletmelerden ald vergiler
dfler. flte hem devletin ald vergiler hem de iflletme ynetimi iin alnan karar-
lar bakmndan muhasebe fonksiyonu gerekli grlmfltr.
Halkla liflkiler
flletmelerin de insanlar gibi itibarlar vardr. flletme itibar, iflletmelerin evresiyle
olan iliflkileri, toplumun zmeye alflt toplumsal, kltrel ve evre sorunlarna
duyarl olmas, katk salamas gibi sosyal sorumluluklarnn farknda olmak ve ye-
rine getirmekle salanr. Reklam, nasl iflletmenin mal ve hizmetlerinin tantmnda
fayda salarsa halkla iliflkiler de iflletmenin kurum olarak tantmn yapar ve ona
itibar (prestij ve imaj) kazandrr (Mirze, 2010, s.346). rnein iflletme toplumun
herhangi bir sorununu zmeyi amalayan proje iin sponsor olmuflsa bir halkla
iliflkiler faaliyeti yapmfl olur.
www.hedefaof.com
tibar iflletme iin nemlidir. yi itibar olmayan bir iflletmenin deerli bir mar-
kas yoktur. Bu bakmdan iflletmelerin doduklar yerdeki (yerel) itibarlar onlara
yetmemekte, ulusal, blgesel ve hatta kresel itibar iin aba gstermektedirler.
Gnmzde geliflmifl iletiflim teknolojileri ve uygulamalar sosyal medya gibi
mecralarn halkla iliflkiler konusundaki gcn artrmfltr. Bu durum halkla iliflki-
ler konusunda hem frsat hem de tehdit iermektedir. flletmeler SIRA itibarlarn
SZDE artr- SIRA SZDE
mak iin sosyal medyann olumlu gcn kullanmaya bafllamfllar, dier taraftan
da kendilerini itibarszlafltrmak iin kullanlan olumsuz sosyalDmedyaya fi N E L M karfl ted- D fi N E L M
bir almaktadrlar. nk uzun yllarda kazanlan itibar ksa srede yok olabilir. fl-
te halkla iliflkiler yapt alflmalarla (etkinlikler) bir taraftan itibarn artmasn sa-
S O R U S O R U
larken bir taraftan da yaflanan krizlerden olumsuz flekilde etkilenmeyi engeller.
Geliflmifl iletiflim teknolojileri ve uygulamalar sosyal medya gibi mecralarn

D K K A Thalkla iliflki- DKKAT
ler konusundaki gcn artrmfltr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Arafltrma Gelifltirme (Ar-Ge)
Bilim ve teknolojide meydana gelen geliflmeler lkeler arasndaki snrlarn kolay-
ca afllmasn, rnlerin, hizmetlerin, bilginin, kltrlerin, parann,
AMALARIMIZinsanlarn dn-
yadaki hareketini arttrmfltr. Bu hareket, dnyadaki firmalar ve lke ekonomileri
AMALARIMIZ
arasndaki rekabeti hzlandrmfltr. lkelerdeki iflletmeler dne gre yerel olmak-

K T A P
tan kmfl uluslararas olmufltur (Mucuk, 2011, s.367). flte bu deifliklikler iflletme- K T A P
lerin Ar-Ge fonksiyonunu daha nemli hle getirmifltir.
Rekabet stnl salayabilmek iin yaratc-yeniliki ve inovatif olmak ge-
rekmektedir. flletmede bu fonksiyonlar genellikle Ar-Gede toplanmfltr.
T E L E V Z Y O N Bilindii TELEVZYON
gibi iki trl arafltrma yaplr. 1. Temel arafltrma, 2. Uygulamal arafltrma. Temel
arafltrma daha akademik ve bilimseldir. Uygulamal arafltrma ise temel arafltrma-
daki bilimsel bilgileri de kullanarak piyasa iin ekonomik ve toplumsal fayda re-
NTERNET NTERNET
ten rn ve hizmet arafltrmalardr. flte Ar-Gede daha ok uygulamal arafltrma-
lar yaplr. nk iflletme piyasaya karacak yeni rn arayfl iindedir.
Ar-Ge, alflmalar sonucunda eflitli rnler bulabilir. Ancak bulunan her rn
piyasaya kmaz nk ya flimdilik maliyeti yksektir hedef pazarda satlabilecek
fiyat yakalanamamfltr ya da hammadde yeterli deildir. Dier bir sorun ise seri
retim iin gerekli teknolojik donanm yoktur. Ama patent alnmfl olabilir. Burada
sylenmek istenen fley fludur. flletmelerin Ar-Geleri daha ok piyasaya kabile-
cek rnlere odaklanmalar gerekmektedir. Patentiniz ok olmasna ramen piya-
saya kardnz yeni rn says dflk olabilir. flletmelerin Ar-Ge maliyetleri
yksektir. Mutlaka verimli ve odakl alflmalar gerekmektedir.
Yeniliki iflletmeler gelirlerinden Ar-Geye nemli oranda pay ayrmaktadrlar.
Yeniliki olmayan ya da takliti iflletmelerde bu pay yoktur veya yeterli deildir.
lkemizde Ar-Ge kuran iflletme saylarnda ve Ar-Ge yatrmlarnda nemli artfllar
olmufltur. Ayrca devlet de Ar-Ge yatrmlarn eflitli flekillerde desteklemeye bafl-
lamfltr. Bu geliflmeler, dnya ile birlikte ticari hle gelen yenilik anlamndaki
inovasyon kavramnn kullanmn da artrmfltr.
fiLETMELERN SINIFLANDIRILMASI
flletmeleri daha iyi anlayabilmek iin snflara ayrmak gerekir. Snflandrmada e-
flitli kriterler temel alnr. Bu kriterlerden bazlar byklk (lek), yaptklar ifl,
sermayenin mlkiyeti, dnya lei, kr ve yasal statdr. Ayrca bu kriterlere bafl-
ka kriterler de eklenebilir.
www.hedefaof.com
22 Genel flletme
Byklkleri Bakmndan flletme Trleri

flletmelerin byklklerini belirlemede birok lek bulunur. Bunlar da iki grup
altnda toplanabilir.
1. Niceliksel (kantititatif) lek
2. Niteliksel (kalititatif) lek
Niceliksel ller: flletmede alflan insan says, kullanlan sermaye miktar,
kapal alan, teknolojik g, harcanan enerji, satfl gibi saysal olarak llebilen kri-
terlerdir. Bu kriterlerin says iflletmelerin bulunduu sektrlere ve lkelere gre
deiflir (Ertrk, 2009, s.6).
Trkiyede iflletmelerin niceliksel llere gre byklklerinin saptanmasnda
3143 sayl Sanayi ve Ticaret Bakanlnn Teflkilat ve Grevleri Hakkndaki Kanu-
nun ek birinci maddesine dayanlarak hazrlanan Kk ve Orta Byklkteki fl-
letmelerin Tanm, Nitelikleri ve Snflandrlmas Hakkndaki Ynetmelik belirle-
yicidir.
Buna gre, nce Trkiyede ok kullanlan KOB tanm yaplmfltr. Kk ve
Orta Byklkte flletme (KOB): 250 kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yl-
lk net satfl haslat ya da mali bilanosundan herhangi biri 40 milyon Trk liras-
n aflmayan ve Ynetmelikte mikro iflletme, kk iflletme ve orta byklkteki ifl-
letme olarak snflandrlan ve ksaca KOB olarak snflandrlan ekonomik birimler
veya giriflimlerdir. Bu ynetmelikte byk iflletme tanm ak olarak yaplmamfl-
tr ama kendiliinden byk iflletmelerin tanm ortaya kmfltr. Daha ak bir ifa-
de ile tanm yaplan KOBden byk olanlar byk iflletme olarak grlecektir.
Tanmda kullanlan mali bilano, bir iflletmenin belirli bir tarihte sahip olduu
varlklar ile bu varlklarn salad kaynaklar gsteren mali tabloyu ifade eder. Net
satfl haslat, bir iflletmenin brt satfllarndan satfl iskontolar ve iadeleri ile dier
indirimlerin dfllmesi sonucu bulunan tutar gsterir.
Bu durumda KOB ynetmelii olarak da anlan bu dzenlemeye gre, Trki-
yede iflletmelerin nicel llere gre snflandrlmas afladaki gibi olmaktadr.
Mikro iflletme: 10 kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl ha-
slat ya da mali bilanosundan herhangi biri 1 milyon Trk lirasn aflmayan ok
kk iflletmeler.
Kk iflletme: 50 kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl
haslat ya da mali bilanosundan herhangi biri 8 milyon Trk lirasn aflmayan
iflletmeler.
Orta byklkteki iflletme: 250 kifliden az yllk alflan istihdam eden ve yllk
net satfl haslat ya da mali bilanosundan herhangi biri 40 milyon Trk lirasn afl-
mayan iflletmeler.
Byk iflletme: 250 kifliden fazla yllk alflan istihdam eden ve yllk net satfl
haslat ya da mali bilanosu 40 milyon Trk lirasn aflan iflletmelerdir.
Ayrca deiflen Ynetmelikte flu fkra eklenmifltir: Hesaplarn kapanfl tarihindeki
veriler esas alnarak snf deifltirme veya KOB vasfn kaybetme tarihleri verilen te-
mini sresine bal olarak destek salayan kurulufllar tarafndan farkl belirlenebilir.
Girmeye alfltmz ve bunun iin hemen hemen her konuda uyum alflmas
yaptmz Avrupa Birlii (AB)nde de benzer snflandrmann yapldn grmek-
teyiz. Zaten lkemizdeki snflandrmann AB ile uyumlu olduu sylenebilir.
ABde de snflandrma afladaki gibidir (Karalar, 2009, s.139).
Mikro iflletme: 10 kifliden az alflan says, 2 milyon Eurodan az cirosu olanlar.
Kk iflletme: 50 kifliden az alflan says, 10 milyon Eurodan az cirosu olanlar.
www.hedefaof.com
Orta byklkteki iflletme: 250 kifliden az alflan says, 10 milyon Eurodan

az cirosu olanlar.
Byk iflletme: 250 kifliden ok alflan says, 10 milyon Eurodan fazla ciro-
su olanlar.
te yandan Amerika Birleflik Devletlerinde byklkleri belirlemede alflan-
larn says kullanlr. Ancak miktar farkldr. Mikro iflletmelerde alflan says
10dan az, kk iflletmelerde 100den az, orta byklkteki iflletmelerde 500den
az ve byk iflletmelerde ise alflan says 500den fazladr.
flletmeler iin eflitli ller kullanarak birbirinden ayr byklkler belirlemek
genellikle devletin iflletmelere yapaca dzenlemeler, destek ve yardm iin ge-
rekli olduu gibi bankalarn kredi verme eflitlilii ve politikalar iin de gereklidir.
Son yllarda Trkiyede hemen hemen her bankann KOB bankacl yapt ve
bu kredi pazarnda nemli talep yaratt sylenebilir. Yine devlet de nceki d-
nemlerde yaflanan ekonomik krizlerde sz konusu ncelikleri kullanarak KOBle-
re cansuyu gibi finansal destek vermifltir.
Niteliksel ller: flletme byklklerinin belirlenmesinde niceliksel ltle-
rin yannda iflletmelerin ynetim, iliflkiler, sermaye salama, pazarlk gc, huku-
ki stats gibi niteliksel llerine de bakabiliriz.
Kk iflletmelerin ynetimleri merkezci, bamsz ve yalndr. rgt modeli
dikeydir. Oysa byk iflletmelerde ynetim giderek karmaflk hle gelir. Merkezci
deildir. Byk iflletmelerin rgtsel yaps ise son yllarda dikey-kurmay, dikey-
fonksiyonel olmakla birlikte, yatay organizasyon uygulamalar artmaya bafllamfltr
(Ertrk, 2009, s. 46-47). Kk iflletmelerde iflletme sahiplii ile iflletme ynetimi
ayr ayr kifli ya da kiflilerde deildir. Ayn kiflide toplanmfltr. Byk iflletmelerde
ayn kifli ya da kiflilerde ynetim ve sahiplik birlikte bulunmaz. Ynetim artk pro-
fesyonellere devredilmifltir. Bu zellik ynetimde kurumsallaflmann bir parasdr.
Hukuki statleri bakmndan tek kifli iflletmeleri ve flahs flirketi statsndeki ifl-
letmelerin sermaye flirketlerine gre kk olduu grlmektedir.
Kk iflletmelerin satn almalarda ve satfllarda pazarlk gleri zayftr. nk
satn almalarn ve satfllarn miktar azdr. Oysa byk iflletmeler byk miktarlar-
da satn alma ve satfl yaptklar iin pazarlkta gldrler.
Kk iflletmeler, gerek iflletme iinde gerekse iflletme dflndaki iliflkilerinde
daha youndur. Bunun iin alflanlarn ve mflterilerini tanr. Byk iflletmelerde
alflan says ve mflteri says ok olduu iin iliflki youn deildir.
Kk iflletmelerde genellikle herkes, her ifli yapar. nk uzmanlaflma yoktur.
Byk iflletmelerde uzmanlaflma olduu iin herkes her ifli yapamaz.
Sermaye salama bakmndan kk iflletmeler, ksa vadeli dflk miktarlarda
sermaye salayabilirken byk iflletmeler yksek miktarlarda ve uzun vadeli ser-
maye salayabilirler. Kk iflletmelerde z sermaye ok yaygnken byk ifllet-
melerde borlanma daha oktur.
Kk iflletmenin sahibi ya da sahipleri genellikle o yrenin insandr. Byk
iflletmelerin sahipleri genellikle o yrenin insan deildir. Bu nedenle kk ifllet-
meler bulunduklar yrenin sorunlaryla daha fazla ilgilenirler.
Byklklerine gre iflletme snflandrmasnda yer alan kk ve byk iflletmeleri kar-

SIRA SZDE SIRA SZDE
fllafltrnz. 8
S O R U S O R U
www.hedefaof.com D K K A T DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE

24 Genel flletme
Yaptklar fl Bakmndan flletme Trleri

flletmelerin faaliyetlerine bakarak da trlere ayrabiliriz. Bilindii gibi iflletmeler te-
melde mal ve hizmet retirler ve bunlar da satarlar. Piyasadaki baz iflletmeler sa-
dece mal (rn), bazlar ise hizmet retirler. Baz iflletmeler de bir baflka iflletme-
nin rettii rn toptan satn alr ve perakende olarak mflterilere satar. Bu a-
dan bakldnda tr iflletme ortaya kar. rn reten iflletmeler, hizmet ifllet-
meleri ve ticaret iflletmeleri.
rn reten iflletmeler: Bunlara imalat ya da retici iflletmeler de denir. Bu
iflletmeler gzle grlebilen, elle tutulabilen, somut ve maddi olan fleyleri, yani
rnleri retirler. retimde eflitli girdileri iflleyerek insanlarn dn, bugn ve ge-
lecekteki sorunlarn zecek, istek ve ihtiyalarn giderecek flekilde faydal somut
ktlar retirler.
Hizmet reten iflletmeler: Hizmet, maddi olmayan, soyut, stok edilemeyen
ama insan ihtiyac olan ktlardr. Bunlar da tketilir, satlr ve satn alnrlar. Yine
ayn flekilde isteklerden ve ihtiyalardan domufllardr. nsanlar bunlar satn ala-
rak hayatlarn kolaylafltrr ve yaflam kalitelerini ykseltir. Hastaneler, oteller, e-
lence yerleri, bankalar, hava yollar, demir yollar, bakm iflletmeleri rnek olarak
gsterilebilir.
Ticaret iflletmeleri: Ticaret iflletmeleri rn reten iflletmelerle tketiciler ara-
sndaki fonksiyonlar yaparlar. Bu fonksiyonlar; taflma, depolama, datm, tutun-
durma ve satfltr. Ticaret iflletmelerinde retim olmad iin yaplan ifller hizmettir
ve bu iflletmelerde hizmet iflletmesi olarak alglanmaldr grfl vardr. Ancak baz-
SIRA SZDE SIRA ticaret
lar da sonuta SZDE iflletmelerinin tketicilere somut rnler sunduu, bu neden-
le de hizmet iflletmesi olamayaca fleklinde yorumlar yapmaktadr. retim iflletme-
D fi N E L M lerinden bazlar rnlerini tketicilere kendisi satmaktadr. Btn iflletmelerin ayn
D fi N E L M
fleyi yapmas mmkn deildir. Aksi takdirde, hemen hemen rn says kadar sa-
tfl noktas ortaya kar ki bu da imknszdr. Bu durumda retim iflletmelerinde re-
S O R U S O R U
tilen rnlerin bir ksm, baflka bir iflletme tarafndan satlmak zorundadr.
DKKAT flletmeler iin

D Keflitli
K A T ller kullanarak birbirinden ayr byklkler belirlemek, genel-
likle devletin iflletmelere yapaca dzenlemeler, destek ve yardmlar iin gerekli olduu
SIRA SZDE
gibi bankalarn kredi verme eflitlilii ve politikalar iin de gereklidir.
SIRA SZDE
Sermaye Mlkiyeti Bakmndan flletme Trleri

AMALARIMIZ

flletmelerde sermayenin kime ait olduunu aklayabilmek iin, nce dnya le-
AMALARIMIZ
inde bakmak gerekmektedir. Buna gre iflletmeleri;
1. Yerli iflletmeler,
K T A P K Tiflletmeler
2. Yabanc A P
fieklinde iki gruba ayrabiliriz.
TELEVZYON Yerli flletmeler

TELEVZYON
Bir lkedeki iflletmelerin mlkiyeti, o lkedeki giriflimci kifli ya da kurumlarn
(devlet, yerel ynetimler, sivil kurulufllar) ise bunlar tarafndan ynetiliyorsa bunlara
yerli iflletmeler denir (Mirze, s.65). lke iinde yerli iflletmelerin mlkiyeti de eflit-
NTERNET NTERNET
lilik gsterir. zel iflletmeler, kamu iflletmeleri gibi.
zel flletmeler
Bir retim faktr olan giriflimci ya da giriflimcilerin genellikle kr getirisi iin sa-
hibi olduklar sermayeyle kurduklar iflletmelere zel iflletmeler denir. indeki ser-
www.hedefaof.com
mayeye de zel sermaye denir. Ekonomik sistemlerden biri olan kapitalizmin giri-
flimcilik zgrl, piyasay ve piyasadaki zel mlkiyete dayal iflletmelerin ku-
rulmasna neden olmufltur. Ayrca piyasann iflleyiflini de genifl lde rekabete da-
yandrmfltr. Rekabetin yaplabilmesi iin piyasadaki iflletmelerin ok sayda olma-
s byklklerinin birbirine yakn olmas iflletmenin sahiplerinin yani giriflimcileri-
nin farkl kifliler olmas gerekmektedir. Bu adan bakldnda zel iflletmeler pi-
yasann ve rekabetin hem nedeni hem de sonucu olmufllardr.
Kamu flletmeleri
Kamu ktisadi Teflebbsleri (KT) olarak adlandrlan devlet iflletmeleri ile beledi-
yelere ve zel idarelere ait iflletmelere kamu iflletmeleri denir.
Gemiflte devlet, sermaye ve giriflimci retim faktrlerinin yetersiz olduu ko-
flullarda, halkn ihtiyalarnn giderilmesi iin iflletmeler kurma durumunda kalmfl-
tr. Bunlarn kurulufl ve iflleyiflleriyle ilgili hkmleri de Anayasa ve ilgili yasalara
koymufltur. Kamu iflletmeleri iinde nemli yere sahip KTler; ktisadi Devlet Te-
flekklleri (DT) ve Kamu ktisadi Kurulufllar (KK) olarak iki gruba ayrlr.
ktisadi Devlet Teflekkllerinin zellikleri: Bunlarda da sermayenin tama-
m devlete aittir. Onlar da KTdir. Verimlilik ve krllk ilkelerine gre alflrlar.
Bakanlar Kurulu kararyla kurulabilir. Genel Muhasebe ve Sayfltay denetimine ta-
bi deillerdir. Genel kurullar yoktur. Ynetim Kurulu ve Genel Mdrlk tarafn-
dan ynetilirler. Denetim TBMM adna Yksek Denetleme Kurulu tarafndan yap-
lr. rnek olarak Trkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.fi. (TLOMSAfi) ve T.C. Zi-
raat Bankas gsterilebilir.
Kamu ktisadi Kurulufllarnn zellikleri: Sermayenin tamam devlete aittir.
Bakanlar Kurulu kararyla kurulurlar. Tzel kiflilie sahiptirler. Sayfltay denetimine
ve Genel Muhasebe Kanununa tabi deildirler. Tekel niteliindeki mal ve hizmet-
leri verimlilik esasna gre retir ve pazarlar (Mucuk, 2011, s.72 - Karalar, 2009,
s.126). rnek olarak T.C. Devlet Demiryollar (TCDD) ve Devlet Hava Meydanlar
flletmesi (DHM) gsterilebilir.
KTlerin, yani hem Kamu ktisadi Kurulufllarn (KK) hem de ktisadi Devlet
Teflekkllerin (DT) yaplarnda messese, bal ortaklk, ifltirak ve iflletmeler var-
dr. Bunlar pay sahiplii oran bakmndan birbirinden ayrlrlar. DT veya KK ser-
mayenin tamamna sahipse Messese, %50sinden daha fazlasna sahipse Bal Or-
taklk, en az %15, en fazla %50sine sahipse fltirak fleklinde kurulan iflletmelerdir.
Bunlara bal da mal ve hizmet reten iflletmeler vardr (Mucuk, s.71).
KTler, kurulufl yllarnda lke ekonomisine nemli katklar salamfllardr. An-
cak zellikle 1980den sonra, serbest piyasa ekonomisinin daha rabet grmesi,
KTlerin verimli, krl ve etkin alflamamas, dnyada kapitalizm eiliminin artma-
s ve bunlarn dflndaki eflitli deifliklikler, dnya ile birlikte Trkiyede de devle-
tin ekonomideki paynn azalmasn zel sektr paynn artmasn salamak ama-
cyla, KTlerin zellefltirilmesi karar alnmfltr.
Kamu iflletmeleri snfnda belediyelere ve zel idarelere ait iflletmeler de var-
dr. Bunlar iflletme kurma yetkilerini kendi kanunlarndan ve Trk Ticaret Kanu-
nundan almfllardr. Kamu ve belediye hizmeti amac yannda ekonomik ama iin
de flirket kurabilirler (Karalar, 2009, s.123-124). stanbul Belediyesine ait Halk Ek-
mek A.fi., Asfalt A.fi., Kiptafl A.fi., Konut A.fi., Kltr A.fi., Salk A.fi., Spor A.fi. r-
nek gsterilebilir. Ayrca Bilecik Mermercilik San. Ve Tic. A.fi. de il zel idaresi ifl-
letmeciliine rnek gsterilebilir.
www.hedefaof.com
26 Genel flletme
Yabanc flletmeler
Giriflimcilerin flletmeyi nereye kurmalyz? sorusuna gemiflte bulunduun ye-
re cevab verilirdi. Daha sonra, bu cevap lkenin herhangi bir yerine flekline d-
nflt. Bugn ise ayn soruya dnyada herhangi bir yere cevab verilmektedir.
Kreselleflme, ekonomileri ak hle getirdii iin, hemen hemen her iflletme iin
dnya tek bir pazar olarak grlmektedir. Bu nedenle giriflimciler artk dnyann
her yerinde iflletme kurabilmektedir. stelik lkeler, yerli giriflimciler yannda ya-
banc giriflimcilerin de lkelerinde iflletme kurmasn (dorudan yatrm) hararetle
istemektedirler. Bunun iin cazip destekler sunmaktadrlar. Hi kuflkusuz yabanc
giriflimciler de gittikleri lkelerde uygun giriflimcilik iklimi aramaktadrlar. Yatrm
yaplan lkedeki pazar, ekonomik ve siyasal istikrar, brokrasi, yasal durum ve l-
kenin alt yap uygunluu, aranan zellikler arasnda saylabilir. flte bir lke giri-
flimcisinin kendi lkesi iinde kurduu iflletmeye yerli iflletme, baflka lkeden ge-
len bir giriflimcinin o lkede kurduu iflletmeye ise yabanc iflletme denmektedir.
Yabanc firmalarn lkeye gelip yatrm yapmas da yasal dzenlemelerle mmkn
olabilmektedir. Yabanc iflletmeler yerli iflletmelerle ortaklklar yaparak da iflletme
kurabilirler. Bunlar yerli-yabanc ortaklk fleklinde piyasada faaliyet srdrebilir ya
da satn alma yoluyla yabanc bir firma yerli bir firmay satn alarak lkeye girebi-
lir. Byle bir durumda yerli firma yabanc firma hline gelebilir.
Dnya leine Gre flletmeler

flletmeler sahiplik, ynetim, retim ve satfl bakmndan bir lke snrlar iinde ve
dflnda olmalarna gre flu flekilde snflandrlabilir:
1. Ulusal flletmeler
2. Uluslararas flletmeler
3. okuluslu flletmeler
Ulusal flletmeler
Bir lkede kurulmufl sahiplii ve ynetimi, kurulduu lke insanlar tarafndan y-
rtlen, retimi ve pazarlamas o lke ierinde yaplan iflletmeler ulusal iflletmeler-
dir. Bu iflletmelere yerel iflletmeler de denir. flletmelerin zel ya da kamu nitelii
taflmas nemli deildir. Genellikle kapal ekonomilerde ok grlr.
Uluslararas flletmeler
Bir lkede kurulmufl ancak faaliyetlerden bir ksm baflka lkelerde yrtlyorsa
rnein Trkiyede retim yaplyor, retimin nemli bir ksm baflka lkelerde sa-
tlyorsa, bu tr iflletmelere uluslararas iflletme denir. nk faaliyetleri lke snr-
lar dflna taflmfltr. Ynetimleri genellikle kurulduu lkenin insanlar tarafndan
yaplan iflletmelerdir.
okuluslu flletmeler
okuluslu iflletmeler, uluslararas iflletmelerin bymfl fleklidir. flletmelerde top-
lam retimin, pazarlamann, insan kaynaklar ve ynetiminin nemli bir ksm, ya-
banc lkelerde yaplyorsa bu iflletme okuluslu iflletme olarak adlandrlr. Ulus-
lararas Ticaret Odasnn 1969 ylndaki stanbulda yaplan 22.kongre (Mucuk,
2011, s.47) raporunda;
www.hedefaof.com
Bir uluslararas iflletmenin yabanc lkelerdeki retimi, toplam retimin en az

%25-30unu getii zaman veya retim bilinmiyorsa, yabanc lkelerdeki krlar,
toplam krlarn nemli bir oranna veya bunlar da bilinmiyorsa, yabanc lkelerde-
ki personeli, toplam personelin nemli bir oranna ulaflt zaman bu iflletmeye oku-
luslu iflletme denir.
fleklinde bir tanm yaplmfltr. Anlafllaca zere, yabanc lkelerdeki faaliyetlerle

ilgili alfltrlan insan kayna, kr veya retim gibi temel kriterlerden birinin top-
lam iindeki pay bize o iflletmenin okuluslu olup olmadn gstermektedir. o-
kuluslu iflletmelerin baz zellikleri flunlardr (Mucuk, 2011, s.48):
retim birden fazla dfl lkede yaplr.
lke birimleri, belirli bir bamszlk iinde alflr.
Sermaye sahiplii ikiden fazla lkeye yaylmfltr.
Birimlerin tepe yneticileri genel merkezden grevlendirilir.
htiya duyulan finansman uluslararas sermaye piyasalarndan salanr.
Yasal Stat Bakmndan flletme Trleri

Bilindii gibi uygulanmakta olan ekonomik sistem gerei piyasada tr mlkiyete
dayal iflletme vardr: zel iflletmeler, Kamu flletmeleri, Yabanc Sermayeli flletme-
ler. Bu ksmda sadece zel iflletmelerin hukuki statleri liste hlinde verilecektir.
zel flletmeler
I. Tek Kifli flletmeleri
II. fiirket fieklindeki flletmeler
1. Adi fiirketler
2. Ticaret fiirketleri
fiahs fiirketleri
- Kollektif fiirket
- Adi Komandit fiirket
Sermaye fiirketleri
- Anonim fiirket
- Limited fiirket
- Sermayesi Paylara Blnmfl Komandit fiirket
III. Kooperatifler, Dernek, Vakf ve Meslek Kurulufllarnn ktisadi flletmeleri
fiLETMELERN BAfiARISININ TEMEL GSTERGELER

flletmeler nceden belirlenen amalara ulaflmak iin baz ilkelere uymak zorunda-
drlar. Bu ilkeler, iflletmelerin her dneminde ve tm yaflam boyunca geerlidir.
Bunlar uzun yllar iflletmecilik uygulamalar sonucunda ortaya kmfltr. Ekonomik
ve toplumsal deiflmeler yeni ilkeleri gndeme getirmifltir. Yenilikilik de ilkeler
listesine girmifltir. Bu ilkeler, zel ya da kamu her iflletme iin geerlidir.
Verimlilik (Prodktivite)
Verimlilik girdi ile kt arasndaki bir iliflkidir. flletmenin baflarsn bildiren ok
nemli bir gstergedir. flletmeler ister rn isterse hizmet retsinler, genel an-
lamda retim faktrlerini girdi olarak kullanarak, mmkn olan en ok kty
yani rn ve hizmeti retmelidir. Ayn miktar girdiden ne kadar ok kt retir-
sek ya da ayn kty ne kadar az girdiden retirsek verimlilii yakalamfl oluruz.
Ayn flekilde girdi ve kt iliflkisinde herhangi birinin ya da ikisinin de miktarn-
da deifliklikler yaparak verimlilii elde edebiliriz. Hangi seenei uygulamfl
www.hedefaof.com
28 Genel flletme
olursak olalm, yapmfl olduumuz fley girdileri daha retken kullanmamzdr.

Bir iflletmede kullanlan toplam retim faktrlerinin verimliliini lmek iin afla-
daki forml uygulanr.
kt (retim Miktar)
Verimlilik =
Girdi (retim Faktrleri)
Ancak retim faktrlerinin ayr ayr verimlilii de llebilir.

retim Miktar
gc (emek) Verimlilii =
gc (emek) Miktar
retim Miktar
Sermayenin Verimlilii =
Sermaye Miktar
retim Miktar
Enerji Verimlilii =
Enerji Miktar
flletmede alflanlarnn verimlilii demek, ayn saydaki alflanla daha ok re-

tim ya da ayn retimi daha az alflanla elde edebilmek demektir. flletmenin al-
flanlara yapt ekonomik ve psikolojik motivasyon abalar onlarn verimlilii iin-
dir. Ayn flekilde daha az sermaye kullanarak, daha az enerji harcayarak retim ar-
tfln salayabilmek de verimliliktir.
Ayn miktar retim iin az miktarda girdi ya da retim faktr kullanlmas el-
de edilen rn ve hizmetin maliyetini dflrmektedir. Dflk maliyet de iflletmele-
ri rekabette gl klmaktadr. te yandan retim faktrleri kttr. Kt olan fleyler
deerlidir. Kaynaklar azaldka daha deerli hle gelmektedir. Deerli hle geldik-
e de verimliliin nemi artmaktadr.
SIRA SZDE flletmelerinSIRA

baflarsnda
SZDE verimliliin nemini tartflnz.
9
Krllk (Rantabilite)
Bilindii gibi kr belirli bir dnemdeki gelirlerle giderler arasndaki olumlu farktr.
Krllk, iflletmenin baflarsn gsteren en temel gstergedir. nk kr iflletmenin
S O R U varlk nedenidir.
S O R flletme
U kr edemezse dier amalarn da yerine getiremez. fllet-
menin piyasadaki varl kra baldr. Krllk durumu, iflletme iin ok nemlidir.
flletme kararlarn buna gre almaktadr.
DKKAT DKKAT
Genel olarak krn sermayeye oran krll gsterir.
SIRA SZDE Kr
Krllk =SIRA SZDE
Sermaye
AMALARIMIZ
KrllkAMALARIMIZ
dnemsel olarak hesaplanr. Orann ykseklii krlln ykseldiini
gsterir. Krn sermayeye oran sermayenin krlln gsterir. Bunu ykseltmek
iin ya krn ykseltilmesi ya da sermayenin azaltlmas gerekir. Bunu ykseltmek
K T A P iin de maliyeti
K T dflrmek
A P ya da gelirleri (miktar x fiyat) artrmak gerekir. Gelirle-
ri artrmak da miktar ya da fiyat veya ikisini birden artrmakla mmkndr. Bir de
iflletmenin finansal krllk oran vardr (Sabuncuolu ve Tokol, 1997, s. 61).
TELEVZYON TELEVZYON Net Kr
Finansal Krllk =
z Sermaye
NTERNET NTERNET
www.hedefaof.com
Varlklardan iflletmenin borlar knca z sermaye, krdan vergiler knca net

kr ortaya kar. Finansal krllk dierine gre daha net gstergedir.
flletmelerin krll nasl hesaplanr? SIRA SZDE SIRA SZDE

10
Etkililik
D fi N E L M ne kadar-
Etkililik, amalara ne derece ulaflldn gsterir. Planlanan sonularn D fi N E L M
nn gereklefltiini etkililik formlyle renebiliriz (Akdemir, 2009 s.137).
S O R U S O R U
Fiili Sonular
Etkinlilik =
Planlanan Sonular
DKKAT DKKAT
Bu oran iflletmelerde amalara ulaflmann derecesini ler ve gsterir.
Yenilikilik SIRA SZDE SIRA SZDE

flletmelerin rettii rn ve hizmetlerin belirli bir mrleri vardr. mrleri sona
eren rnler ve hizmetler iflletme iin krl olmaktan kmfltr. flletmelerin de
AMALARIMIZ
rnler gibi mrleri olduunu dflnrsek, hayatlarn devam ettirebilmek iin
yaratclk kapasitesini kullanarak yenilik ve ondan sonra da inovasyon ile piyasa-
AMALARIMIZ
ya yeni rnler sunma ihtiyac duyarlar. flletme inovasyonla yeni

K Trn
A P ve hizmet- K T A P
leri piyasaya karrken ifl modelini de deifltirebilir.Bu durumdaki bir iflletme es-
kisinden daha gl flekilde varln devam ettirir. Globalleflmeyle birlikte bu du-
rum iflletmeler iin nemli ve yeni bir strateji olarak uygulanmaya bafllamfltr. Bu-
TELEVZYON TELEVZYON
nu yapan iflletmelere yeniliki iflletme denmektedir. Bu da yenilikilik oranyla l-
lmektedir.
Son 1, 2, 3, 4, 5 ylda piyasaya karlan rnlerin Nsat

T E RN E T NTERNET
Yenilikilik =
Toplam Satlar
flletmeler baflarlarn lmek iin bunlarn dflnda baflka lekler kullanabilir

ve gelifltirebilirler. Ancak kullanlacak lek, llecek faaliyet ile uyumlu olmaldr.
www.hedefaof.com
30 Genel flletme
zet
A M A
flletme, ihtiyalar ve retim faktrleri kavramla-
A M A
flletmelerin eflitli kriterlere gre snflandrlma-
1 rn tanmlamak. 3 sn yapmak.
flletme, bir taraftan karfllanmamfl insan ihtiya- flletmeleri daha iyi anlayabilmek iin snflara
larn, zlmemifl sorunlar bulmaya alflrken ayrmak gerekir. Snflandrmada eflitli kriterler
dier taraftan da bunlar en az kaynak kullana- temel alnr. Bu kriterlerden bazlar byklk
rak nasl mflteriye sunabiliriz arayfl iindeki or- (lek), yaptklar ifl, sermayenin mlkiyeti, dn-
ganizasyonlardr. nsanlarn davranfllarnn te- ya lei, kr ve yasal statdr. flletmelerin b-
melinde ihtiyalar bulunmaktadr. Genel olarak yklklerini belirlemede birok lek bulunur.
insann fizyolojik ve psikolojik yapsna uygun Bunlar niceliksel (kantititatif) lek ve niteliksel
olarak ortaya kan ihtiyalar karfllandklarnda (kalititatif) lek olarak iki grup altnda toplana-
zevk ve haz, karfllamadnda ac ve sknt ya- bilir. Yaptklar ifl bakmndan snflandrldnda
flanmaktadr. Birincil ihtiyalar; yemek, imek, tr iflletme ortaya kar. rn reten iflletme-
barnmak, uyumak gibi ihtiyalardr. kincil ihti- ler, hizmet iflletmeleri ve ticaret iflletmeleri. fllet-
yalar, fizyolojik ihtiyalarn dflndaki ihtiyalar- meleri sermayenin kime ait olduuna gre snf-
dr. retim faktrleri, insan ihtiyalarn gider- landrabilmek iin nce dnya leinde bak-
mek, sorunlarn zmek iin piyasaya sunula- mak gerekmektedir. Buna gre iflletmeler yerli
cak rn ve hizmetlerin retiminde kullanlan iflletmeler ve yabanc iflletmeler olarak ikiye ayr-
miktar ve eflit ynnden snrl olan girdi ya da lr. Dnya leine gre iflletmeler ise flu flekilde
kaynaklardr. Drt temel eflidi vardr. Bunlar; sralanabilir: Ulusal flletmeler, Uluslararas fllet-
doa, emek, sermaye ve giriflimciliktir. meler, okuluslu flletmeler. Yasal stat bakmn-
dan ise zel iflletmeler, kooperatifler, sermaye

A M A flletmelerin ama ve fonksiyonlarn aklamak. flirketleri, flahs flirketleri, dernek ve vakflar flek-
2
flletmeler tm paydafllarnn karlarn dikkate linde snflandrma yaplabilir.
alacak ve dengeleyecek flekilde amalarn ge-
niflletmifllerdir. adafl iflletmelerin amalar kr,
A M A flletmelerin baflarsndaki temel ilkeleri sralamak.
4
ekonomik srdrlebilirlik, sosyal srdrlebi- flletmeler amalarna ulaflmak iin gerekli olan
lirlik, evresel srdrlebilirlik fleklinde srala- baz ilkelere uymak zorundadrlar. Bu ilkeler ifl-
nabilir. flletme fonksiyonlar demek iflletmenin letmelerin her dneminde ve tm yaflam boyun-
gruplandrlmfl faaliyetleri demektir. flletmenin ca geerlidir. Bunlar uzun yllar iflletmecilik uy-
birbiriyle iliflkili, yakn ve benzer faaliyetleri grup- gulamalar sonucunda ortaya kmfltr. Ekono-
landrlr ve ok sayda faaliyeti az sayda yne- mik ve toplumsal deiflmeler yeni ilkeleri gnde-
tim, pazarlama, retim, finansman, muhasebe, me getirmifltir. Yenilikilik ve globalleflme ilkeler
insan kaynaklar (personel), halkla iliflkiler (PR) listesine girmifltir. Bu ilkeler verimlilik, krllk,
ve arafltrma gelifltirme (Ar-Ge) fonksiyon hlin- yenilikilik etkililiktir. zel ya da kamu her ifllet-
de gsterilir. me iin bu ilkelerle uyum nemlidir.
www.hedefaof.com
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi iflletmelerin varlnn sa- 6. nsan ihtiyalarn gidermek, sorunlarn zmek iin
lamfl olduu yararlardan biri deildir? elde edilecek rn ve hizmetlerin retiminde kullanlan
a. stihdam yaratmalar miktar ve eflit ynnden snrl olan girdi ya da kay-
b. Tketici istek ve ihtiyalarn gidermeleri naklar olarak tanmlanan kavrama ne ad verilir?
c. Toplumsal sorunlarn zmne destek olmalar a. retim hammaddeleri
d. Doal kaynaklar tketmeleri b. retim eflitleri
e. lke ekonomisine katk salamalar c. retim aralar
d. retim maddeleri
2. Mal ve hizmetlerin insanlarn ihtiyalarn giderme e. retim faktrleri
zelliine ne ad verilir?
a. Arz 7. Afladakilerden hangisi iflletmelerin amalar ara-
b. Fayda snda yer almamaktadr?
c. Talep a. Siyasal Srdrlebilirlik Amac
d. stek b. Ekonomik Srdrlebilirlik Amac
e. htiya c. Sosyal Srdrlebilirlik Amac
d. evresel Srdrlebilirlik Amac
3. Afladakilerden hangisi iflletmelerin salad fayda- e. Kar Amac
lar arasnda yer almamaktadr?
a. fiekil 8. flletme bir sistem olarak dflnldnde aflada-
b. Yer kilerden hangisi sistemin elemanlarn ya da alt sistemi-
c. Kapasite ni oluflturan fonksiyonlardan biri deildir?
d. Zaman a. retim
e. Mlkiyet b. Yaz flleri
c. nsan Kaynaklar
4. Afladakilerden hangisi iflletmecilikte kullanlan h- d. Arafltrma Gelifltirme
tiyalar Hiyerarflisine gre yaplan snflandrma yer e. Muhasebe
alan ihtiyalardan biridir?
a. Kendini Gereklefltirme htiyac 9. flletmeleri snflandrmada kullanlan kriterlerden
b. Anlama htiyac hangisi afladaki seenekte yer almaktadr?
c. Kendini Adama htiyac a. Kurulduklar Yla Gre Snflandrma
d. Koruma htiyac b. Kurucularna Gre Snflandrma
e. Yenileme htiyac c. Sermaye Mlkiyeti Bakmndan Snflandrma
d. Adlarna Gre Snflandrma
5. novasyon kavram ile ilgili verilen ifadelerden han- e. Piyasa Koflullarna Gre Snflandrma
gisi dorudur?
a. Snai ve fikri mlkiyet haklar ile korunmas 10. Afladakilerden hangisi iflletmelerin baflarsn sa-
mmkn deildir. lamada nemli olan temel ilkeler arasnda yer alma-
b. Yeniliin tam karflldr. maktadr?
c. Ticari hale gelebilen yenilie denir. a. Etkililik
d. Sadece rnlerde inovasyon yaplabilir. b. Verimlilik
e. Yenilik ve yaratclkla ilgili deildir. c. Karllk
d. Taklitilik
e. Yenilikilik
www.hedefaof.com
32 Genel flletme
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. d Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- Sra Sizde 3

nu yeniden gzden geiriniz. Rekabetin artmas iflletmeleri zor duruma dflrmfl,
2. b Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- srdrlebilir rekabet avantajna sahip olmak isteyen
nu yeniden gzden geiriniz. iflletmelerin piyasada kalma mcadelelerinde farkllk-
3. c Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- larn ne kadar da nemli olduunu anlamalarn sala-
nu yeniden gzden geiriniz. mfltr. Bu farkllklarn ifl modellerinde, ifl yapfl flekille-
4. a Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- rinde, rnlerde ve hizmetlerde yaplabilecei anlafll-
nu yeniden gzden geiriniz. mfltr. En iyisi ve en yenisinin talep edilmesi, iflletmele-
5. c Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- ri yaratcla, yenilie ve inovasyona ynlendirecektir.
nu yeniden gzden geiriniz.
6. e Yantnz yanlfl ise flletme Kavram konusu- Sra Sizde 4
nu yeniden gzden geiriniz. flletmecilikte en ok kullanlan ihtiya arafltrmas Ab-
7. a Yantnz yanlfl ise flletmenin Amalar ve fl- raham Maslowun htiyalar Hiyerarflisidir. Sz konu-
levleri konusunu yeniden gzden geiriniz. su hiyerarflide ihtiyalar listelenerek gelifli gzel sralan-
8. b Yantnz yanlfl ise flletmenin Amalar ve fl- mamfl piramidin tabanndan bafllayarak tepesine kadar
levleri konusunu yeniden gzden geiriniz. ihtiyalar yerlefltirilmifltir. Buradaki en temel varsaym
9. c Yantnz yanlfl ise flletmelerin Snflandrlma- ihtiyalarn hiyerarflik, insan davranfllarnn ise ihtiyaca
s konusunu yeniden gzden geiriniz. gre flekillenmesidir.
10. d Yantnz yanlfl ise flletmelerin Baflarsnda Te-
mel lkeler konusunu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 5
Bugn yaflarken, retirken, tketirken, dnyada kt
olan kaynaklardan gelecekte dnyada yaflayacaklara da
Sra Sizde Yant Anahtar yetecek kadar brakma gereklilii ortaya kmfltr. Ge-
Sra Sizde 1 lecek nesiller bizden daha kt deil daha iyi yaflaya-
Sosyal politika asndan ifl yaratma, istihdam salama bilsinler anlayfl benimsenmifltir.
zellikleriyle de iflsizliin zmnde are olarak etkili
olmaktadrlar. lke ekonomilerinin bymesi, kifli bafl- Sra Sizde 6
na milli gelirin artmas, iflsizliin azalmas, eitim, sa- Giriflimcilik, kendisi dflndaki retim faktrlerini doa,
lk ve gvenlik gibi temel alanlarda iyileflmenin salan- emek ve sermayeyi bir araya getirerek mal ve hizmet
mas hatta bunlara bal olarak insan haklar, adalet, retmektir. Giriflimci, iflletme kurmak iin dier retim
zgrlk, eflitlik ve demokrasi gibi kavramlarn isellefl- faktrleri yannda yaratc bir ifl fikrine ihtiya duyar.
tirilip uygulanmasnn da ekonomik geliflmeye bal Bunun iin giriflimciler yaratc olmak zorundadr. Bu ifl
olarak iflletmelerle ilgili olduu bilinmektedir. fikri yaplabilir (fizibil) olmaldr. flletme kurmakla giri-
flimcilik bitmez. flletmelerin gndeminde srekli ifl fi-
Sra Sizde 2 kirleri vardr. flte piyasada iflletmeler iin rn ve hiz-
flletmelerin rettii her rn ve hizmet mutlaka bir ihti- metlerde, datmda, ynetimde, ifl modelinde akla ge-
yac giderir bir sorunu zer. Buna fayda denir. O hl- lebilecek her alannda yenilik yaplabilir. Bunun iin ifl
de fayda, mal ve hizmetlerin insanlarn ihtiyalarn gi- fikirleri retilebilir. Buna i giriflimcilik denir.
derme zelliine denir. rnler ve hizmetler ne kadar
ihtiya gideriyor sorun zyorsa o kadar faydaldr. n-
sanlar rne ve hizmetin kendisine deil onun salad-
faydaya para demektedirler.
www.hedefaof.com
Sra Sizde 7 Sra Sizde 10

Kurumsal sosyal sorumluluk, maksimum kr yerine mak- Varlklardan iflletmenin borlar knca z sermaye,
simum deer kazandran, iflletmenin paydafllar (pay sa- krdan vergiler knca net kr ortaya kar. Finansal
hipleri, alflanlar, mflteriler, tedarikiler, yerel kurulufl- krllk dierine gre daha net gstergedir. Krllk d-
lar, devlet, sivil toplum) tarafndan alkfllanan ve gn nemsel olarak hesaplanr. Orann ykseklii krlln
getike daha fazla istenen, gelecek ekonomilerde ifllet- ykseldiini gsterir. Krn sermayeye oran sermaye-
melerin tamamnn uygulamasn zorunlu klacak ulusal nin krlln gsterir. Bunu ykseltmek iin ya krn
ve kresel kurallarn artaca, paydafllarn iflletmeyle il- ykseltilmesi ya da sermayenin azaltlmas gerekir. Kr
gili eliflen, karlarn dengeleyen, 1970li yllardan beri belirli bir dnemdeki gelirlerle giderler arasndaki olum-
artan youn rekabet sonucu ortaya kan, iflletmenin lu farktr.
amalarna genifl bir a kazandran bir teoridir.
Sra Sizde 8
Kk iflletmelerin ynetimleri merkezci, bamsz ve Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
yalndr. rgt modeli dikeydir. Oysa byk iflletmeler- Kaynaklar
de ynetim karmaflk hle gelir. Merkezci deildir. K- Akdemir, A. (2009). flletmeciliin Temel ilkeleri.
k iflletmelerde iflletme sahiplii ile iflletme ynetimi (1. Basm). Ankara: Ekin Yaynclk.
ayr ayr kifli ya da kiflilerde deildir. Ayn kiflide toplan- Besler, S. (Editr).(2009). Ynetim Yaklaflmlary-
mfltr. Byk iflletmelerde ayn kifli ya da kiflilerde y- la Kurumsal Srdrlebilirlik. (1. Basm). s-
netim ve sahiplik birlikte bulunmaz. Ynetim artk pro- tanbul: Beta Yaynclk.
fesyonellere devredilmifltir. Kk iflletmelerin satn al- Can, H., Tuncer, D. ve Ayhan, Y. (1991). Genel fllet-
malarda ve satfllarda pazarlk (iskonto) gleri zayftr. mecilik Bilgileri. (3. Bask). Ankara: Adm Ya-
nk satn almalarn ve satfllarn miktar azdr. Oysa ynclk.
byk iflletmeler ok miktarda satn alma ve satfl yap- Ertrk, M. (2009). flletme Biliminin Temel lke-
tklar iin pazarlkta gldrler. Kk iflletmeler, geleri. (7. Basm). stanbul: Beta Yaynlar.
rek iflletme iinde gerekse iflletme dflndaki iliflkilerin- Jones, G. (2010). Unileveri Yenilemek. (ev. .
de daha youndur. Bunun iin alflanlarn ve mflteri- fiensoy). (1. Basm). stanbul: Trkiye fl Bankas
lerini tanr. Byk iflletmelerde alflan says ve mflte- Kltr Yaynlar.
ri says ok olduu iin iliflki youn deildir. Kk ifl- Karalar, R. (2009). Genel flletme. zmir: Meta Basm.
letmelerde genellikle herkes her ifli yapar. nk uz- Mirze, S.K. (2010). flletme. (1. Basm). stanbul: Lite-
manlaflma yoktur. Byk iflletmelerde uzmanlaflma ol- ratr Yaynclk.
duu iin herkes her ifli yapamaz. Mucuk, . (2011). Modern flletmecilik. (17. Basm).
stanbul: Trkmen Yaynclk.
Sra Sizde 9 Sabuncuolu, Z. ve Tokol, T.(1997). flletme I -II. Bur-
Verimlilik girdi ile kt arasndaki bir iliflkidir. flletme- sa: Furkan Ofset.
nin baflarsn bildiren ok nemli bir gstergedir. Bilin-
dii gibi iflletmeler ister rn isterse hizmet retsinler
genel anlamda retim faktrleri ya da kaynaklar olarak
grdmz ve mikro lekte girdi olarak kulland-
mz emek, sermaye, hammadde, enerji, teknoloji ve mal-
zeme miktarndan en ok kty yani rn ve hizmeti
retmelidir. Ayn miktar girdiden ne kadar ok kt re-
tilirse ya da ayn kt ne kadar az girdiden retilirse o
kadar ok verimlik salanr. Ayn miktar retim iin az
miktarda girdi ya da retim faktr kullanlmas elde
edilen rn ve hizmetin maliyetini dflrmektedir. D-
flk maliyet de iflletmeleri rekabette gl klmaktadr.
www.hedefaof.com
2
GENEL fiLETME
Amalarmz
flletme evresi kavramn tanmlayabilecek,
flletme evresinin ok katmanl yapsn betimleyebilecek,
flletmenin genel evre bileflenlerini ve bu bileflenlerin kendi aralarndaki et-
kileflimleri aklayabilecek,
flletmenin sektrel evre bileflenlerini ve bu bileflenlerin iflletme zerindeki
etkilerini betimleyebileyecek,
flletmenin i evresini ve i evre unsurlarn tanmlayabilecek,
evresel belirsizlik ve iflletme evresi arasndaki iliflkiyi aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
flletme evresi Sektrel evre
Kresel evre evre
Genel evre evresel Belirsizlik
indekiler
fiLETMENN EVRES
BR SSTEM OLARAK fiLETME
EVRES
Genel flletme flletme evresi fiLETME EVRESNN TEMEL
SEVYELER
fiLETMELER VE EVRESEL
BELRSZLK
www.hedefaof.com
flletme evresi
fiLETMENN EVRES
flletmelerin evresi en genel ifadesiyle iflletme snrlar dflnda kalan her fley ola-
rak tanmlanabilir. Tm iflletmeler belli bir evre iinde faaliyetlerini srdrmekte-
dir. flletmelerle evre arasnda karfllkl bir iliflkinin veya bir baflka deyiflle etkile-
flimin var olduunu belirtmek yanlfl olmayacaktr. flletmeler evreden kendi faali-
yetleri iin gerekli olan girdileri alr ve bu faaliyetler sonucunda evreye eflitli k-
tlar sunarlar. Daha ak bir flekilde ifade etmek gerekirse fiekil 2.1de grld
gibi, iflletmeyle evre arasnda nemli bir girdi-kt iliflkisi vardr (Hatch ve Cunlif-
fe, 2006).
fiekil 2.1
flletme evre
Etkileflimi
evre
Girdi flletme kt
flletmeler faaliyetlerini srdrebilmek iin gerekli olan eflitli kaynaklar evre-

lerinden salamakta, bu kaynaklar kendi bnyelerinde belli srelere tabi tutmak-
ta ve bu sreler neticesinde yine evreye eflitli rnler sunmaktadrlar. flletme-
lerin evreye sunduklar rnler olduka eflitlidir. flletmeler tarafndan evreye
sunulan rnler somut birer kt ise bu tr rnlere mal denilmektedir. Tuz re-
ten bir iflletmenin evreye somut bir kt salad olduka aktr. Fakat unutul-
mamas gereken nokta her iflletmenin ktsnn somut olmaddr. Baz iflletmele-
www.hedefaof.com
36 Genel flletme
rin ktlar belli bir performans gerektiren soyut rnlerdir. Bu tr rnler hizmet
olarak adlandrlmaktadr. rnein yksek retim konusunda faaliyet gsteren
bir kurum olarak niversite, eitim hizmeti retmektedir, bir baflka deyiflle, niver-
sitenin temel kts eitim hizmetidir. Baz iflletmeler ise hem soyut hem de somut
ktlar retmektedir. rnein bir lokanta, hem servis edilen yemei reten hem
de bu yemein servis edilme srecini gereklefltiren bir iflletmedir.
Faaliyet alan ne olursa olsun, her iflletme sz konusu faaliyetlerini evreden el-
de ettii girdiler sayesinde gereklefltirmekte ve elde ettii ktlar da yine ayn
evreye sunarak devamllk, kr elde etme ve sosyal sorumluluk gibi eflitli ifllet-
mecilik amalarn yerine getirebilmektedir. evre iflletmeye eflitli frsatlar sunar-
ken baz tehditleri de bnyesinde barndrmaktadr. evre, barndrd birok be-
lirsizlik ve bunun yannda iflletmelere salad birok kaynakla, her iflletme yne-
ticisinin nemle zerinde durmas gereken konulardan biri olarak karflmza k-
maktadr. Bu nitede eflitli boyutlar itibaryla iflletmenin evresi ele alnarak ifllet-
me evre etkilefliminin daha anlafllr bir hle getirilmesi amalanmaktadr.
BR SSTEM OLARAK fiLETME EVRES

flletme evresi, her ne kadar iflletme snrlar dflnda kalan her fley olarak tanm-
lansa da, iflletme ve evre arasndaki iliflkiyi tam olarak anlayabilmek daha kap-
saml bir analiz srecini gerektirmektedir. Bu srete iflletmecilerin en nemli yol
gstericisi Genel Sistem Yaklaflmdr.
Genel Sistem Yaklaflm Genel Sistem Yaklaflm, Avusturyal bir biyolog olan Karl Ludwig von Bertal-
olgu, olay veya sistemlerin lanfy (1901-1972) tarafndan, 1920li yllardan itibaren gelifltirilmifl disiplinleraras
incelenmesinde karfllkl ve
evresel iliflkileri de gz
bir dflnce tarzdr. Genel Sistem Yaklaflmnn en nemli vurgusu olgu, olay ve-
nnde bulundurmaktadr. ya sistemlerin incelenmesinde karfllkl ve evresel iliflkilerin de gz nnde bu-
lundurulmas noktasndadr (Koel, 2010). flletmeye ynelik olarak gelifltirilecek
bu tr bir deerlendirmenin, iflletme ve evre konusunu daha kolay kavrayabilme-
mizi salayaca olduka aktr.
flletmeleri bir sistem olarak betimlemeden nce, sistem kavramn tanmlamak
olduka yerinde bir bafllang noktas olacaktr. Sistem; evreyle ve birbirleriyle
iliflkili eflitli paralardan veya bir baflka deyiflle alt sistemlerden oluflan bir btn
olarak tanmlanabilir (Aydn, 2011). Alt sistem, sistemin kendi iersinde btnlk
evresiyle insan, bilgi,
arz eden alt bileflenleridir. evreyle etkileflimi srasnda sistem, evreden eflitli
hammade ve enerji alflverifli girdiler almakta, bu girdileri belli bir sre erevesinde ifllemekte ve bu srecin
olan sistemler ak sistem sonucu olarak meydana gelen ktlar yine evreye sunmaktadr. Bu dngsel s-
olarak nitelendirilmektedir.
re kapsamnda, sistem evreden ald geribildirimler flnda kendisini deifltir-
mekte veya yeniden dzenlemekte ve bu flekilde uyum yeteneini arttrmaya a-
lflmaktadr. flletmeler de evreyle olan etkileflimlerini sistem yaklaflmna olduk-
a benzer bir girdi-kt sreci erevesinde gereklefltirmektedirler. Bu bakmdan
Sistem; evreyle ve
birbirleriyle iliflkili eflitli iflletmeleri birer ak sistem olarak deerlendirmek nemli bir gerekliliktir. fiekil
bileflenlerden veya bir baflka 2.2 ak bir sistem olarak iflletmeyi tasvir etmektedir. evresiyle insan, bilgi, ham-
deyiflle, alt sistemlerden
oluflan bir btndr. madde, enerji alflverifli olmayan sistemler kapal sistemlerdir. Fakat kapal yapda
bir sistem, iflletmeler iin kesinlikle sz konusu olamaz. zetlemek gerekirse her
iflletme evreyle srekli etkileflim iinde olan ak birer sistemdir (Katz ve Kahn,
1966).
SIRA SZDE Sizce herhangi

SIRAbir iflletmeyi kapal bir sistem olarak deerlendirmek mmkn mdr?
SZDE
1
S O R U S O R U
www.hedefaof.com
DKKAT DKKAT
2. nite - flletme evresi 37
fiekil 2.2
Ak Bir Sistem
Olarak flletme
evre
Kaynak: Cole, 2004:
77.
Girdiler flletmecilik Sreleri ktlar
nsan retim Mallar

Hammadde Pazarlama Hizmetler
Bilgi Ynetim ve Fikirler
Finansman Organizasyon Atklar
Arafltrma ve
Gelifltirme
Finansal Ynetim
nsan Kaynaklar
ktlara liflkin Geribildirim
Bir sistem olarak iflletmeler eflitli alt birimlerden meydana gelmektedir. rne-
in bir iflletme sistemi iin pazarlama blm, alt dzeyde bir sistemdir. Pazarla-
ma blm, iflletme ierisinde finansman, insan kaynaklar ve retim gibi dier b-
lmlerle uyumlu bir flekilde alflmal ve st sistem olan iflletmenin amalarna ula-
flabilmesi iin aba gstermelidir. st sistem olarak nitelendirdiimiz iflletmenin ise
ncelikle bulunduu sektrn, daha sonra ulusal ve kresel ekonominin bir alt sis-
temi olduunu belirtmek gerekmektedir. flletme evresini i ie gemifl bir sistem-
ler btn olarak alglamak, sistem yaklaflmn bize sunduu nemli bir kolaylk-
tr. Genel Sistem Yaklaflmyla ilgili olarak iflletmeciler tarafndan gz ard edilme-
mesi gereken dier kavramlar ise flyledir;
Sinerji: Btnn kendisini oluflturan paralarn tek bafllarna yaratabilecek-
leri deerlerin toplamndan daha fazla bir deer yaratmas durumudur. fllet-
me evresinde yer alan eflitli alt sistemler uyumlu ve etkileflimli bir flekilde
alfltklar zaman, sistem daha byk bir kt potansiyeline sahip olacaktr.
flletmelerin bnyesinde eflitli alt sistemler, belli bir uyum ierisinde bir ara-
ya getirilmekte ve iflletmenin devamllnn salanabilmesi adna her bir alt
sistemin bireysel toplamndan daha byk bir ortak deer yaratlmaktadr.
Entropi: Doadaki tm sistemlerin yok olmaya mahkm olduklar fleklinde
aklanabilecek bir kavramdr. Sistemler entropi olgusuna karfl, bnyelerin-
de gereinden daha fazla enerji retmeye abalamaktadrlar. Sistemlerin bu
eilimi negatif entropi olarak adlandrlmaktadr. Bir sistem olarak iflletme-
ler, iflletmecilik sreleri sonucunda art deer yaratarak, entropiyi yenme-
ye gayret etmelidirler. Aksi takdirde iflletmenin faaliyetlerini srdrmesi zor-
laflacak ve iflletme, yok olma tehlikesiyle karfl karflya kalacaktr.
Ekofinalite: Sistem yaklaflmna gre, belli sonulara ulaflmak iin izlenebi-
lecek yollar olduka eflitlidir. Farkl noktalardan bafllayarak veya farkl yol-
www.hedefaof.com
38 Genel flletme
lar kullanarak da ayn sonular elde edilebilir. Bu balamda iflletmeciler tek

bir doruya taklp kalmamaldrlar. eflitli yenilik arayfllarna imkn sala-
yan, motive edici bir iflletme ortam yaratmal ve iflletme evresini olas ye-
niliki yollar bulabilmek adna dikkatli bir flekilde izlemelidirler.
fiLETME EVRESNN TEMEL SEVYELER

flletme evresini sistem bakfl asyla ele aldmzda, bunun iflletme iinden
Sistem bakfl asyla bafllayan ve eflitli katmanlar olan bir yap olacan dflnebiliriz. flletme evre-
iflletme evresi; iflletme
iinden bafllayan ve eflitli si, i ie gemifl eflitli dzeylerdeki evresel sistemlerden oluflmaktadr. flletme
katmanlar olan bir yapy evresiyle ilgili olarak karflmza kan ilk snflandrma; iflletme evresinin iflletme
ifade eder. ii veya iflletme dfl olmas noktasndadr. Bu adan bakldnda iflletme evresi-
nin iflletme snrlar iinde kalan ksmna iflletmenin i evresi ya da ksaca i ev-
re denilmektedir. flletme evresinin iflletme snrlar dflnda kalan ksm ise ifllet-
evre; iflletme snrlar menin dfl evresini oluflturmakta ve ksaca dfl evre olarak adlandrlmaktadr. Bir-
iinde kalan ve iflletmenin ok kaynakta iflletme evresi kavramnn yalnzca dfl evreyi nitelemek iin kulla-
misyonunu, vizyonunu, temel
yeteneklerini, rgt yapsn
nld grlmektedir. Bu nite kapsamnda da aksi belirtilmedike evre kavram
ve rgtsel kltrn iinde dfl evreyle iliflkilendirilerek kullanlmfltr.
barndran bir alt sistemler flletmenin i evresi iflletme snrlar iinde, iflletmenin vizyonunu, misyonunu,
topluluudur.
temel yeteneini, rgt yapsn ve kltrn iinde barndran bir eflit alt sistem-
ler btndr. Bunun aksine dfl evre iflletmenin snrlar dflnda yer alan ve ifllet-
meyi dorudan veya dolayl olarak etkileyebilen eflitli bileflenleri ieren bir eflit
st sistemdir. Sz konusu bu st sistemin iflletmeyi dorudan etkileyen bileflenle-
flletmenin sektrel evresi,
iflletmenin yakn dfl evresi
rine iflletmenin yakn dfl evresi, iflletmenin sektrel evresi veya iflletmenin
veya iflletmenin mikro mikro evresi denilmektedir. Sektrel evrede meydana gelen deiflimler iflletme-
evresi fleklinde de yi hzl ve fliddetli bir flekilde etkilemektedir. flletme zerindeki etkileri daha do-
adlandrlmaktadr.
layl olan evresel bileflenler ise iflletmenin genel evresinde yer almaktadrlar.
flletmenin genel evresi Genel evre, sektrel evreye gre daha st seviyeli bir sistemi ifade etmektedir.
iflletmenin makro evresi
olarak da dflnlebilir.
Genel evrenin, iflletmenin makro evresi fleklinde nitelendirildii de bilinmekte-
dir. Genel evre bileflenlerindeki deiflim ve geliflmeler ncelikle iflletmenin sekt-
rel evresini etkilemekte ve bu etkinin fliddetine gre iflletmenin etkilenmesi veya
etkilenmemesi sz konusu olmaktadr (Hitt, Black ve Parker, 2005).
fiekil 2.3
flletme evresinin K re s
el evre
Temel Seviyeleri
el e vr e
G en
re
ev k t r e l e v r
Se e
l
e t
D
ab D
asa
o
l-Y
z k
al
Re
e n ar G
ve
S i y a sa
le y
ev
l er
i c i K u p l a r
R a k ip
re
urumlar ve
r
flletme
( evre)
i k e vre
riler
flte
om
flg
on
c
Ek
T e kn
jik
Pi
lar ya
te
O r t a k l k S t r a yas
ol o

T e da
r i k i le r v e
jik
e
e
vr vre
e
r el
S o s y o k lt
www.hedefaof.com
flletmenin Genel evresi

flletme evresinin en dfl katman iflletmenin genel evresi veya ksaca genel ev-
re olarak nitelendirilmektedir. flletmenin genel evresi iflletme faaliyetleri zerin-
de dolayl bir etkiye sahiptir. Genel evrenin iflletme zerindeki etkisi ncelikle ifl-
lemenin sektrel evresinde kendisini gstermekte, daha sonra sz konusu etkinin
fliddetine gre iflletmeyi de etkisi altna alabilmektedir. Genel evrenin iflletme fa-
aliyetleri zerindeki etkisi daha uzun bir zaman diliminde kendisini gstermekte-
dir, bu nedenle genel evrenin iflletmelerin gnlk faaliyetleri zerindeki etkisini
saptamak olduka gtr. flletmenin genel evresi temel olarak befl bileflenden
oluflmaktadr. Bu bileflenler siyasal-yasal evre, ekonomik evre, sosyokltrel
evre, teknolojik evre ve doal evre olarak isimlendirilmektedir. Bu befl bilefle-
ne ek olarak, iflletmenin genel evresinde yer alan tm bileflenleri, daha genifl kap-
saml olarak etkileme potansiyeline sahip olan bir dier genel evre bilefleni de ifl-
letmenin kresel evresidir. Kresel evre tm dier genel evre ve sektrel evre
bileflenleriyle etkileflim hlindedir. Bu zelliinden dolay kresel evrenin, ifllet-
meyi ve iflletme evresini saran bir st sistem olarak alglanmasnn daha doru
olaca dflnlmektedir. Bu blmde ncelikle befl temel dfl evre bilefleni hak-
knda aklamalar yaplacak, daha sonra kresel evre konusuna deinilecektir.
flletmenin genel evre bileflenleri analitik bir flekilde, bamsz birer bileflen
SIRA SZDEgibi dfln- SIRA SZDE
lebilir mi? 2
Siyasal-Yasal evre D fi N E L M D fi N E L M
Siyasal-yasal evre faktrlerinin iflletmenin faaliyetleri zerindeki etkisi olduka
gldr. Siyasal-yasal evre iflletmelerin neleri yapp neleri yapamayacan
S O R U kesin S O R U
izgilerle belirleyen genel bir ereve niteliindedir. Siyasal-yasal evre tm ifllet-
mecilik faaliyetlerini etkileyebilme gcndedir. Siyasal-yasal evrede yaflanan ge-
DKKAT DKKAT
liflmeler baz iflletmelerin geleceine ynelik tehditler yaratmakta iken baz ifllet-
melerin geleceine ynelik eflitli frsatlar sunabilmektedir.
SIRA SZDE
Ksaca ifade etmek gerekirse, Siyasal-yasal evre genel olarak siyasal sistem, SIRA SZDE
yasal ve siyasal kurumlar, yasalar ve dier eflitli dzenlemeleri de iine alan bir
yap olarak tanmlanabilir. Siyasal-yasal evre iflletme faaliyetlerini dzenleyen ya-
AMALARIMIZ
salarn kaynadr. Bu nedenle her iflletme tarafndan yakndan takip edilmelidir.
Siyasal-yasal evre bir bakma siyasal evre ve yasal evrenin birleflim kmesi-
AMALARIMIZ
dir. Siyasal ve yasal evre balamnda meydana gelen geliflmeler K T Ao Pkadar i ie K T A P

gemifltir ki bu durumun, siyasal ve yasal evreleri adeta tek paral bir yapya d-
nfltrd sylenebilir. Siyasal ve yasal kavramlarn daha detayl bir flekilde ak-
lamamz gerekirse siyasal evrenin, siyasal sistem iinde gcn dalmyla ilgili bir
TELEVZYON TELEVZYON
konu olduunu belirtmek yanlfl olmaz. Siyasal gcn belli kesimlerde younlaflt-
siyasal sistemler daha otokratik, siyasal gcn toplum geneline dald siyasal
sistemler ise daha demokratik sistemler olarak betimlenmektedir. Siyasal sistemin
N T E Dou
iflletmecilik faaliyetleri zerindeki etkisi yadsnamaz bir gerektir. R N E T Avrupada NTERNET
1989dan itibaren yaflanan siyasal deiflimin, yasal ve ekonomik etkileriyle birlikte
deerlendirildiinde, blgede faaliyet gsteren iflletmeler zerinde olduka youn
bir deiflim etkisi yaratt grlecektir. Yasal evre kavram ise iflletmenin faaliyet
gsterdii lkenin anayasa ve yasalarndan oluflan yapy ifade etmektedir. fllet-
melerin yasal evresi en genel anlamda iflletmelerin uymakla ykml olduklar
hukuk kurallar btn olarak dflnlebilir. Hukuk kurallar, maddi yaptrmla
www.hedefaof.com
40
SIRA SZDE Genel flletmeSIRA SZDE
desteklenmifl sosyal kurallardr. Bu nedenle yasal evreyi siyasal evrenin somut-

D fi N E L M
laflmfl hliDolarak
fi N E L M
nitelendirmek doru bir yaklaflm olacaktr. Yasal evrenin ifllet-
meler zerindeki etkisi, siyasal evreye gre daha dorudandr (Hatch ve Cunliffe,
S O R U 2005). S O R U
Siyasal-yasal evrenin en gl aktr devlettir. Devlet, yasal dzenlemeler ya-
pabilme gcnn yannda, bilgiye eriflimin salanmas ve paylafllmas gibi ifllevler
DKKAT DKKAT
de stlenmifltir. Bu ifllevler rekabetin salkl bir flekilde srdrlmesi asndan
olduka nemlidir. Devlet yapt vergi dzenlemeleriyle iflletmecilik faaliyetlerini
SIRA SZDE SIRA SZDE
dorudan etkileyebilmektedir. Devletin iflletmeler zerindeki bir dier nemli et-
kisi de sahip olduu satn alma gcdr. Devlet, iflletmelerin eflitli rnleri iin
AMALARIMIZ
dorudan AMALARIMIZ
veya dolayl alm yapan nemli bir mflteri niteliindedir (Hodge, Ant-
hony ve Gales, 2002).
K T A P Prof. Dr. Ayfle

K Burann
T A P Devlet ve fladamlar isimli eseri Trkiye balamnda iflletmeler ve
siyasal-yasal evre etkileflimini konu alan nemli bir eserdir.
TELEVZYON Devlet,T Ecret

L E V Zve
Y O Nistihdam, fiyat kontrolleri, blgesel veya ifllevsel teflvik rejimle-
ri, iflletmelerin kurulufl yerlerinin belirlenmesi, ifl sal ve gvenlii, evrenin ve
halk salnn korunmas gibi birok farkl alanda hukuki dzenlemeler yaparak
iflletme faaliyetlerini etkileyebilmektedir (Diner, 1998). Tm yasal dzenlemeler
NTERNET N T E R N E T belli dzeylerde yaptrm gcne sahiptir fakat Ticaret Huku-
iflletmeler zerinde
ku, Borlar Hukuku, Eflya Hukuku, cra ve flas Hukuku, Vergi Hukuku ve fl Hu-
kuku gibi alanlarda yaplan yasal dzenlemelerin, dier hukuk alanlarnda yaplan
SIRA SZDE
dzenlemelere gre, iflletmecilik uygulamalarna daha dorudan bir etkisi olduu
SIRA SZDE
belirtilebilir (lgen ve Mirze, 2004).
D fi N E L M Ekonomik
D fievre
NELM
flletmelerin ekonomik evresi; faaliyette bulunduklar lkedeki ekonomik durum-
S O R U la yakndanSilgilidir.
O R U flletmelerin var olan kt kaynaklar kullanarak, sonsuz insan
ihtiyalarn karfllayabilmek iin retim yaptklar ortam, iflletmenin ekonomik
Ekonomik evre,
iflletmelerin var olan kt evresidir. Ekonomik evre iflletme faaliyetlerini olduka derinden etkileyebilir.
D K K Akullanarak,
kaynaklar T D K K A T iflletmeler zerindeki etkileri, temel noktada zetlenebilir.
Ekonomik evrenin
sonsuz insan ihtiyalarn
karfllayabilmek iin retim Bu noktalar: Ekonominin gncel durumu, eknominin konjonktrel yaps ve eko-
SIRA SZDE
yaptklar ortamdr. nomide yaflananSIRA SZDEyapsal deiflimlerdir (Hitt, Black ve Porter, 2005).
flletmeler, faaliyette bulunduklar ekonominin gncel durumunu yakndan
AMALARIMIZ
takip etmelidirler. Gncel ekonomik geliflmeler, iflletmelerin faaliyetlerini ksa
dnemde AMALARIMIZ
etkileme gcne sahiptir. Bu balamda tketicilerin satnalma gc, ifl-
sizlik oranlar, faiz ve enflasyon oranlar, para arz, dfl ticaret dengesi, gayrisafi
mlli hasla ve dviz kurlar gibi ekonomik gstergeler, iflletmeciler tarafndan
K T A P K T A P
dikkatle izlenmelidir. rnein yksek enflasyon, iflletmelerin girdi maliyetlerini
arttrr. flletmeler artan maliyetleri ou zaman mflterilerine tam olarak yansta-
mazlar ve bu durum iflletmelerin krllnda dflfle yol aar. Benzer krllk d-
TELEVZYON TELEVZYON
flfllerine, faizlerin artmas veya dviz kurlarndaki beklenmedik ykselifller de
neden olabilir.
NTERNET Trkiye statistik

N T E R NKurumunun
ET resmi web sitesi olan www.tuik.gov.tr gncel ekonomik ve-
rilere hzl ve kolay bir flekilde eriflebileceiniz nemli bir kaynaktr.
www.hedefaof.com
Ekonominin gncel durumuna ek olarak, iflletmeler ekonominin iinde bulun-

duu konjonktr de dikkate alarak faaliyetlerini srdrmek durumundadrlar.
Ekonomi byme, durgunluk, bunalm veya iyileflme gibi eflitli konjontrel evre-
lerde olabilir. Ekonominin iinde bulunduu konjonktrel evreyi kestirebilmek, ifl-
letmelerin gelecee iliflkin planlarna nemli katklar salayacaktr. flletmeler faali-
yet gsterdikleri sektrdeki konjonktrel deiflimlerin yapsn iyi bilmeli ve ayn
zamanda bu yap ile ekonomik evredeki genel konjonktrel deiflimleri iliflkilen-
dirmelidirler. flletmeler ekonominin byd veya ekonomide iyileflme eilimi-
nin hakim olduu durumlarda daha iyi performans gsterirler. Ekonomik durgun-
luk veya bunalm dnemleri ise iflletmelerin performans asndan karfl konula-
maz bir tehdit unsuru olarak deerlendirilmelidir (Lussier, 2006).
flletmelerin, analiz etmekte en ok zorlandklar konu; ekonomik evrede ya-
flanan deiflimlerin uzun dnemli yapsal deiflimler mi, yoksa geici deiflimler mi
olduudur. Yapsal deiflimler, ekonomiyi derinden etkileyen dnflmler olarak
tanmlanabilir. rnein tarmsal bir ekonomiden sanayi ekonomisine geifl veya
sanayi ekonomisinden hizmet ekonomisine geifl uzun dnemli ve genifl kapsam-
SIRA SZDE SIRA SZDE
l dnflmleri ieren yapsal deiflimlerdir. Gnmzde sanayi tipi iflletmecilik
modelinden, bilgi youn bir iflletmecilik modeline geifl yaflanmaktadr. Sz konu-
su dnflm insan faktrn, iflletmelerin en nemli varl hline
D fi N Egetirmifltir.
LM Bu D fi N E L M
tr bir yapsal deiflimi fark edemeyen iflletmeler insan kaynaklar politiklarnda
gerekli dzenlemeleri yapmakta gecikebilir ve bu nedenle rekabette dier iflletme-
S O R U S O R U
lerin gerisine dflebilirler.
flletmeler ekonomik evreyi analiz ederken; gncel ekonomik durumu, D K K A T ekomideki DKKAT
konjonktrel geliflmeleri ve ekonomik deiflimlerin karakterini dikkatle incelemeledirler.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Sosyokltrel evre
Sosyokltrel evre adndan da anlaflld zere iki temel boyutta incelenebilen Sosyokltrel evre,
bir kavramdr. Bu boyutlardan ilki sosyal, bir baflka deyiflle toplumsal
AMALARIMIZ
ise kltrel boyuttur. Sosyal boyut toplumdaki snfsal atflmalar ve yapy, de-

boyut, dieri
iflletme evresindeki
AMALARIMIZ
toplumsal yapy ve
iflletmenin faaliyet
gsterdii toplumun kltrel
mografik zellikleri, yaflam tarzlarn, toplumsal hareketlilii, toplumsal eylem po- deerlerini ieren evresel
K T kurumlar
tansiyelini ve eitim, din, meslekler gibi daha geleneksel toplumsal A P ier- bir bileflendir.K T A P
mektedir (Hatch ve Cunliffe, 2006).
Sosyokltrel evrenin sosyal boyutu balamnda zellikle zerinde durulmas
gereken konulardan birisi toplumun demografik zellikleridir. T E Demografik
LEVZYON zel- T E L E V yaps,
Bir lkedeki nfusun ZYON
likler, gelir durumu, eitim seviyesi, nfusun corafi dalm, nfus younluu, gncel durumu ve deiflim
eilimleri demografik
nfusun kadn-erkek oran, nfusun etnik yaps ve ortalama yafl gibi, toplumda zellikler olarak
yaflayan bireyleri tanmlayan eflitli zellikler fleklinde dflnlebilir. Demografik tanmlanabilir.
NTERNET NTERNET
SIRA zerinde
zelliklerin, iflletmelerin hem girdi potansiyelleri hem de ktlar SZDE youn SIRA SZDE
bir etkisi vardr. rnein nfusu yafllanmakta olan bir toplumdaki tketim kalpla-
ryla, yafl ortalamas daha dflk ve nfusun ounluunu genlerin oluflturduu
toplumlarn tketim kalplar, nemli farkllklar gsterecektir. Ayrca iflletmenin fa-
aliyette bulunduu lkedeki yafl ortalamasnn iflletmenin istihdam politikas ze-
rinde belirleyici bir etkisi vardr (Hitt, Blcak ve Porter, 2005). S O R U S O R U
Paradigma; bir kiflinin evresini ve evresindeki olaylar alglama tarzn

D K Kifade
A T eder. DKKAT
Sosyokltrel evrenin ikinci temel bilefleni kltrdr. Bir sosyal sistemde mey-
SIRA SZDE SIRA SZDE
dana gelen geliflmeleri anlayabilmek iin, o sistemin kltrn iyi analiz etmek ge-
www.hedefaof.com
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
42 Genel flletme
rekmektedir. Antroplojik adan kltr insanlarn doaya ekledikleri dil, gelenek-

grenek, tarih, sanat, yaflam tarz ve dinsel inanlar gibi maddi ve manevi varlkla-
rn toplam olarak tanmlanabilir (Saruhan ve Yldz, 2009). Kltr bireylerin bakfl
alarn flekillendirmekte ve onlarn iinde bulunduklar dnyay anlamlandrma
abalarna yol gstermektedir. Kltr, belli davranfllarn yaplmasn engellerken,
belli davranfllar olumlamakta, bir baflka deyiflle normlafltrmaktadr. Normlar top-
lumda yerleflmifl tavr, deer ve davranfl kalplar olarak tanmlanabilir. Normlar
bireylerin karar verme srelerinde olduka etkili olmaktadr. alflma saatleri, ifl-
yerinde tercih edilen giyim tarz ve profesyonel yaflamda uygun bulunan tavr ve
davranfllar ifl yaflamanna iliflkin toplumsal normlardan bazlardr. Kltr bireyle-
SIRA SZDE SIRA SZDE
rin eflitli olaylar karflsnda verdikleri duygusal tepkilerin fliddetini belirlemektedir.
Toplumu oluflturan bireyleri bir arada tutan, onlarn sahip olduklar ortak kltr-
D fi N E L M dr. flletmeler
D fi Nde kltrn bu gl etkisi altnda faaliyetlerini srdrmek duru-
ELM
mundadrlar. flletmelerin faaliyet gsterdikleri toplumun kltrel yapsna aykr
davranfllarda bulunmalar, dzeltilmesi mmkn olmayan sorunlara yol aabilir
S O R U S O R U
(Hodge, Anthony, Gales, 2002).
DKKAT Bir sosyal sistemde

D K K A T meydana gelen deiflimleri anlayabilmek iin, o sistemin kltrel
paradigmas hakknda bilgi sahibi olunmaldr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
SIRA SZDE ToplumdakiSIRAbireylerin
SZDE iflletmeler asndan, hem girdi hem de iflletmecilik srelerinin
3 ktlarn talep eden hedef kitle olarak deerlendirilmesi ne gibi sonular dourmak-
AMALARIMIZ
D fi N E L M tadr? AMALARIMIZ
D fi N E L M
Kltr kavramnn nemli bileflenlerinden birisi de toplumsal deerlerdir. Bir-
K S OT RA U P ok toplumsal K S OTdeer,
R AU P bireylere geliflme alarnda aileleri tarafndan aktarlmakta
ve bireylerin kifliliklerinin ayrlmaz bir parasn oluflturmaktadr. Bireylerin sahip
olduklar baz deerlerin deiflimi zor hatta mmkn deildir. Bu tr deerler te-
DKKAT DKKAT
TTemel
E L E Vdeerlerin
ZYON mel deerlerT E L E Volarak
Z Y O N adlandrlmaktadr. Fakat her toplumsal deer, temel deer
deifltirilmesi olduka deildir. Temel deer olmayan ve greceli olarak daha kolay deifltirilebilen de-
gtr. kincil deerler
SIRA SZDE SIRA SZDE
greceli olarak daha kolay erler ise ikincil deerler olarak anlmaktadr. flletmeler, toplumdaki temel de-
deiflebilir. erlere sayg gsterip bu tr deerlerle uyumlu stratejiler izlemeye abalarken,
NTERNET NTERNET
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
toplumda deiflme eiliminde olan ikincil deerleri de yakndan takip etmelidirler.
AMALARIMIZ
rnein alflmak veya alflkan olmak birok toplumda nemle zerinde durulan
temel bir deerdir. Tatil hizmeti sunan turizmciler bu temel deeri deifltirmek ye-
K T A P rine tatili alflmann
K T A P bir dl olarak konumlandrarak temel deerlerle eliflki ya-
ratmadan, kendi iflletmecilik faaliyetlerini srdrebilmektedirler (Kotler ve Arms-
S O R U
trong, 2010).S O R U
TELEVZYON TELEVZYON
DKKAT SosyokltrelD evre
K K A T konusunda kltr kavram makro seviyede ele alnmfltr. Kltre
iliflkin mikro yaklaflm, iflletmenin i evresi konusunda detayl olarak aklanacaktr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
NTERNET Teknolojik
N Tevre
ERNET
Teknolojik geliflmelerin toplum zerinde olduka nemli bir etkisi olduu yads-
AMALARIMIZ
namaz bir AMALARIMIZ
gerektir. Her yeni teknolojik geliflme, toplumsal deerleri, yaflam flekil-
lerini ve bireyleraras iliflkileri etkileme potansiyeline sahiptir. Son yllarda bilgi ve
iletiflim teknolojilerinde olduka nemli geliflmeler yaflanmfltr. Bu geliflmeler hem
K T A P toplumsal hayat
K T Azerinde
P hem de ifl yaflam zerinde dnfltrc bir etki yarat-
maktadr (Koel, 2010).
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
Teknoloji, genel olarak girdileri ktlara dnfltrmek iin gerekli olan uz- Teknoloji, girdileri ktlara
dnfltrmek iin gerekli
manlk, bilgi, ara ve yetenek fleklinde tanmlanabilir. Bu adan ele alndnda, olan uzmanlk, bilgi, ara ve
kavramn teknolojik yenilik kavramndan daha te bir anlam olduu aka grl- yetenek fleklinde
tanmlanabilir.
mektedir. Her iflletme faaliyetlerini belli bir teknoloji flnda srdrmektedir. Fa-
kat sz konusu bu teknolojinin nitelii iflletmeden iflletmeye farkllaflabilmektedir.
rnein, danflmanlk hizmeti sunan iflletmeler iin bireysel bilgi ve yetenekler n
plandadr, bunun aksine retim iflletmeleri iin otomasyon, makine ve tehizat da-
ha nemli olabilir (Hodge, Anthony, Gales, 2002).
flletme evresi, teknolojik yeniliklerin srekli olarak meydana geldii bir or- Teknolojik yenilikler rne
ve/veya srece iliflkin
tamdr. Bir baflka deyiflle, teknolojik evre, hem var olan teknolojileri hem de ge- olabilir.
liflmekte olan teknolojileri ieren bir btn olarak dflnlmelidir. Bu nedenle ifl-
letmeler teknolojik evreyi olduka dikkatli bir flekilde izlemelidirler. Teknolojik
evrede yaflanan geliflmelerin kayna, bireysel abalar olabilecei gibi, zel veya
kamu kurumlar tarafndan yrtlen sistemli arafltrma ve gelifltirme (AR-GE) fa-
aliyetleri de olabilir. Gnmzde teknolojik evrede yaflanan; kiflisel bilgisayarla-
rn ve robot kullanmnn yaygnlaflmas, video kayt sistemlerinin geliflimi, bilgisa-
yar destekli tasarm ve retim tekniklerininin uygulanabilirliinin kolaylaflmas gi-
bi birok yeniliin temelinde, bilgisayar tabanl teknolojilerde yaflanan ilerlemeler
yatmaktadr. Bu tr teknolojilerin oklu ortam uygulamalar ve kablosuz iletiflim
imknlaryla btnlefltirilmesi, iflletmelerin teknolojik evrelerinde nemli bir dei-
flim yaratmfltr. rnein, nternet birok sektrdeki geleneksel ifl yapma biimleri-
ni derinden etkilemifltir. Elektronik ticaret araclyla kitap ve mzik eserlerinin sa-
tfl, bu dnflmn en gzel rneidir. Gelecekte iflletmeleri etkileyecek teknolo-
jik yeniliklerin genetik, kuantum fizii, nanoteknoloji ve fiber optik gibi alanlarda
meydana gelmesi beklenmektedir (Hatch ve Cunliffe, 2006).
Son olarak iflletmeleri etkileyen teknolojik yeniliklerin iki adan ele alnabile-
ceini belirtmek yerinde olacaktr. Bu yenilikler, rne iliflkin teknolojik yenilikler
ve srece iliflkin teknolojik yenilikler fleklinde snflandrlmaktadr. Var olan bir
rne yeni bir zellik eklenmesi veya yepyeni bir rn ortaya konmas, rne ilifl-
kin teknolojik yenilik olarak tanmlanmaktadr. Srece iliflkin teknolojik yenilikler
ise rnlerin retim aflamasndaki yenilikleri veya iflletmenin genel ynetsel sre-
lerindeki yenilikleri ifade etmektedir. flletmeler rne iliflkin yenilikleri yakndan
izlerken, srece iliflkin geliflmeleri gzden karmamaldrlar. Unutulmamas gere-
ken; her iki tr teknolojik yeniliin de rakip iflletmelere karfl rekabet stnl
salama potansiyeline sahip olduudur (Hitt, Black ve Porter, 2005).
Doal evre
flletmelerin girdi olarak kulland doal kaynaklar ile iklimsel, corafi ve jeolojik
etkenler iflletmelerin doal evresini oluflturmaktadr. Doal evre, iflletmelerin ku-
rulufl yerinin saptanmasnda ve iflletmecilik faaliyetlerinin verimli bir flekilde sr-
drlebilmesinde olduka etkilidir. rnein doal kaynaklar kartt yerde iflle-
yen istihra iflletmeleri iin doal evre, kurulufl yeri konusunda en nemli belir-
leyici etkendir. flletmenin kurulduu blgenin iklimi, iflletmenin stma veya so-
utma ihtiyacna ve maliyetlerine dorudan etki yapmaktadr. Frtna, deprem, sel,
yangn ve dier doal afetler ise iflletme faaliyetlerinin kesintiye uramasna veya
tamamen durmasna neden olabilir (Plunkett, Attner ve Allen, 2008).
Baz iflletmelerin doal evreyle daha yakn bir etkileflimi vardr. Madencilik
alannda faaliyet gsteren iflletmeler, doal kaynaklara eriflim asndan doal ev-
reye adeta bal olarak ifl yapmaktadrlar. Denizcilik alannda faaliyet gsteren ifl-
www.hedefaof.com
44 Genel flletme
letmeler, frtna gibi doal afetlere maruz kalma riski asndan doal evre deifl-
kenlerini yakndan izlemelidirler. Taflmaclk alannda faaliyet gsteren iflletmele-
rin faaliyetleri, depremlerin kara yollarn ulaflma kapatabilmesi nedeniyle durak-
sayabilecektir.
Doal afetler gibi doal evrede yaflanan baz geliflmeler, beklenmedik bir fle-
kilde ortaya kar ve ou zaman iflletmeler bu tr geliflmeleri kontrol etme yeti-
sinden yoksundurlar. Doal afetler gibi beklenmedik olaylar dflnda, doal kay-
naklardan hammadde temini gibi konularda yaflanan geliflmelerde ise iflletmelerin
daha fazla sz sahibi olduklar dflnlebilir. flletmeler doal evrede yaflanan ge-
liflmeleri yakndan izlemeli ve bu gelifllemeleri tamamen kontrol edemiyor olsalar
Doal afetler iflletmecilik da, etkisini azaltc nlemler almaya alflmaldrlar. eflitli doal afetlerin etkileri-
faaliyetlerinin kesintiye
uramasna veya tamamen
ni azaltabilmek iin tm iflletmelerin afet anna ve afet sonrasna iliflkin senaryola-
sonlandrlmasna neden rn yer ald, afet acil durum planlar olmas gerekmektedir (Hodge, Anthony, Ga-
olabilir. les, 2002).
Doal evre konusunda deinilmesi gereken bir baflka nokta iflletmelerin doal
evreye olan olumsuz etkileridir. Geliflen ekonomi ve iflletmelerin, hayatn her ala-
nnda var olmaya bafllamalar, ister istemez, iflletme evre etkilefliminde baz olum-
suzluklar da beraberinde getirmektedir. Fakat toplum genelinde artan eitim d-
zeyiyle birlikte evresel sorunlara olan duyarllk giderek artmaktadr. flletmeler
faaliyetlerini srdrrken doal evreye en az zarar verecek yollar aramaldrlar.
Gnmzde, ifl ahlak olan, kurumsal sosyal sorumlu davranfllaryla dikkat eken,
enerji kullanm ve atk ynetimi konusunda evreye duyarl bir yaklaflm geliflti-
ren, bir baflka deyiflle iyi vatandafl olarak alglanan iflletmeler, rakiplerinin bir
adm nne gemektedir (Diner, 1998).
Kresel evre
flletmelerin siyasal-yasal, ekonomik, sosyokltrel, teknolojik ve doal evre fak-
trlerini etkileme potansiyeli olan ve dolaysyla tm evresini bir anlamda kapsa-
yabilen genel evre bilefleni kresel evre olarak adlandrlmaktadr. flletme fa-
flletmelerin tm evresini
etkileyebilme potansiyeli aliyetlerinin uluslaraslaflmas, iflletmenin kresel evreyle olan etkilefliminin yo-
olan en dfl evre iflletmenin unluu zerinde etkili olmaktadr. Sadece ithalat-ihracat faaliyetleri olan yerel bir
kresel evresidir.
iflletmeyle, tm dnyay tek bir pazar hline getirmifl, okuluslu bir iflletmenin k-
resel evreyle olan etkileflimi, doal olarak farkllk gsterecektir. Kresel evre
konusunda alt izilmesi gereken bir dier nokta, iflletmelerin hibir uluslararas fa-
aliyeti olmasa da kresel evrenin etki alannda olduklar gereidir (lgen ve Mir-
ze, 2004).
Kreselleflme, ekonomik, siyasal-yasal, sosyokltrel, teknolojik ve doal ev-
re faktrlerinin uluslararas etkileflimi sayesinde, lkeler arasnda var olan snrla-
rn yok olma eilimine girmesi fleklinde tanmlanabilir. Birleflmifl Milletler, Dnya
Ticaret rgt, Kuzey Atlantik Pakt rgt (NATO), Uluslararas Para Fonu, Ulus-
lararas Kzlay ve Kzlha rgtleri, saylar giderek artan uluslararas kr amac
gtmeyen kurulufllar, okuluslu iflletmeler ve uluslararas danflmanlk firmalar,
kreselleflme eilimini hzlandran en nemli aktrler arasnda saylabilir (Hatch ve
Cunliffe, 2006).
Kresel evre, tm genel evre bileflenlerini etkileyebilmektedir. inin dnya
ekonomisindeki varl ve artan arl, tm iflletmelerin ekonomik evreleri ze-
rinde etkili olmaktadr. Uluslararas terrizm iflletmelerin siyasal-yasal evresini de-
rinden etkileyebilmektedir. Sosyokltrel deerlerin kreselleflmesi, ayn marka
ayakkab giyen, ayn marka kafelerde zaman geiren ve ayn sosyal medya ortam-
www.hedefaof.com
larnda kendini ifade eden yeni bir nesil yaratmaktadr. Doal evreye iliflkin du-
yarllk yalnzca ulusal boyutta kalmamakta, toplumlar ok uzak topraklarda mey-
dana gelen doal afetler iin eflgdml bir yardm giriflimi bafllatabilmektedirler.
Belli noktalarda elefltiri konusu olsa da kreselleflme gnmz ifl dnyas iin
nemli bir olgudur. flletmecilere dflen kreselleflmeyi grmezden gelmek yerine,
varln kabul edip iflletme evresini kresel eilimleri gz nnde bulundurarak
analiz etmektir (Hatch ve Cunliffe, 2006).
Genel evre Bilefleni Kreselleflme Etkisi Tablo 2.1

Kresel evre-Genel
Siyasal-Yasal evre Ulus-devlet otoritesinin zayflamas evre Etkileflimi
lkeleraras snrlarn gevfletilmesi
Uluslararas kurulufllarn neminin artmas Kaynak: Hatch ve
Cunliffe, 2006.
Ekonomik evre Kresel sermaye pazarlarnn geliflmesi
Teknoloji transferlerinin kolaylaflmas
Uluslararas ticaretin yaygnlaflmas
okuluslu iflletmelerin yaygnlaflmas
Uluslararas ekonomik kurulufllarn gcnn artmas
Sosyokltrel evre Medyann kreselleflmesi

Popler kltrn kreselleflmesi
ngilizce'nin uluslararas bir dil hlini almas
ok kltrlln yaygnlaflmas
Uluslararas turizm faaliyetlerinin geliflmesi
Teknolojik evre Kiflisel bilgisayarlarn yaygnlaflmas
nternet
Cep telefonlar
letiflim uydular
Yolculuk srelerinin ksalmas
Doal evre Nfus artfl
Biyolojik eflitliliin azalmas
Zararl atklar
Kresel snma ve iklim deifliklikleri
Kresel salgnlar
Genetii deifltirilmifl rnler
flletmenin Sektrel evresi

flletmenin sektrel evresi, iflletme dfl evresinin bir alt sistemidir ve iflletme ge- Sektrel evre, iflletmenin
i evresi ile iflletmenin
nel evresiyle iflletme i evresi arasnda bir konumda yer almaktadr. flletmenin genel evresi arasnda yer
sektrel evresi, grev evresi olarak da anlmaktadr. Sektr; benzer rnler re- alan ve iflletme faaliyetleri
dorudan etkileyebilen bir
ten, bu retim iin benzer girdiler kullanan, benzer stratejik ifl birliklerinin iinde yapdr.
yer almaya alflan, benzer yasal dzenlemelere uymakla ykml olan ve benzer
nitelikte alflanlar bnyesine katmak iin abalayan iflletmelerden oluflmaktadr.
flletmenin sektrel evresi ile olan etkileflimi, iflletmenin baflars ve baflarszl
zerinde olduka nemli bir etkiye sahiptir. Her sektr, bnyesinde faaliyet gste-
ren iflletmelerin devamllklarn salayabilmeleri iin eflitli frsatlar sunmaktadr.
Fakat iflletmecilik faaliyetlerini tehlikeye sokan birok tehdit unsurunun da ifllet-
menin sektrel evresinde yer ald unutulmamaldr. Bu frsatlar ve tehditleri al-
glayabilmek ve gerekli admlar atabilmek iflletmecilerin nemle zerinde durma-
lar gereken konular arasndadr (Mirze, 2010).
www.hedefaof.com
46 Genel flletme
flletmelerin sektrel evresinin temel olarak befl bileflenden olufltuu belirtile-

bilir. Bu bileflenler;
Rakipler ve rekabet,
Mflteriler,
Tedarikiler ve stratejik ortaklklar,
Yasal dzenleyiciler ve kar gruplar
flgc piyasas fleklinde sralanabilir.
Devam eden blmde bu bileflenlere iliflkin detayl aklamalara yer verile-
cektir.
Rakipler ve Rekabet
Ayn veya benzer rnleri reterek piyasaya sunan herhangi bir iflletme, ayn sek-
trde faaliyet gsteren bir baflka iflletmenin rakibi olarak tanmlanmaktadr. fllet-
meler rakipleriyle fiyat, rn kalitesi, rn eflitlilii, rnlerin kolay eriflilebilirlii,
rnlerin zellikleri ve mflterilere saladklar satfl sonras hizmetlerin kalitesi gi-
bi konularda rekabet etmektedirler (Plunkett, Attner ve Allen, 2008).
Rakiplerin eflitli faaliyetleri ve iflletmelerin bu faaliyetlere cevap vermek zere
gelifltirdikleri stratejiler, iflletmelerin baflars zerinde olduka belirleyici olmakta-
dr. flletmelerin rakipleriyle olan rekabeti dflnda, iflletmenin faaliyet gsterdii sek-
trde var olan rekabetin younluu da iflletmeleri nemli lde etkilemektedir.
Baz sektrler yeni iflletmelerin girifl yapmasna izin vermeyen eflitli engeller
iermektedir. Bu durum, sektrde faaliyet gsteren rakipler arasndaki rekabeti
olumsuz bir flekilde etkileyebilir. Yeni iflletmelerin baz sektrlere girifl yapamama-
larnn nedenleri arasnda (Hodge, Anthony ve Gales, 2002);
Sektrde ifl yapmak iin gerekli iflletme hacminin olduka byk olmas,
Sektrde ifl yapmak iin gereken sermaye birikiminin olduka fazla olmas,
Sektrde yer alan iflletmelerin rnlerinin olduka farkllaflmfl, yeniliki
Deiflim maliyetleri; rnler olmas,
mflterilerin belli bir Deiflim maliyetlerinin ykseklii,
iflletmenin salad mal
veya hizmeti satn almak Datm kanallarna erifliminin kstl olmas ve
yerine, rakip iflletmelerin Sektre giriflte eflitli yasal engellerin bulunmas gibi etkenler yer almak-
salad
SIRA SZDE benzer mal veya
hizmeti tercih etmeleri tadr.SIRA SZDE
durumunda katlanmak flletmelerin faaliyet gsterdikleri sektrel evredeki rekabetin younluu ze-
zorunda kalacaklar
D fi N Eolarak
maliyetler LM rinde etkiliD olan
fi N E Lbir
M baflka etken de ikme rnlerdir. kme rnler iflletmenin
tanmlanabilir. sunduu rnlerin yerini alabilecek, iflletmenin sunduu rne benzemeyen mal
veya hizmetler olarak tanmlanmaktadr. Bir sektrde ikme rnlerin gelifltirilme-
S O R U S O R U
si, iflletme zerinde tpk rakip iflletmelerin benzer rnlerinin piyasaya srlmesi
durumunda olduu gibi, rekabeti younlafltrc bir etki yaratmaktadr. kme rn
DKKAT kavram, rakip D K Kiflletmelerin
AT rettii benzer rnler fleklinde alglanmamaldr. r-
Rakipler ve iflletmelerin
faaliyet gsterdikleri nein akflam yemei alflverifli iin X marketi yerine, Y marketine gitmek ara-
sektrdeki rekabetin fliddeti, snda seimSIRA yapmak
SIRA SZDE
iflletmelerin performansn SZDE fleklinde deil de markete gitmek yerine akflam yemei iin
dorudan bir lokantaya gitmek ikme edici rn kavramna rnek olarak verilebilir. flletme-
etkileyebilmektedir. ler, sektrel evrelerine sunulabilecek potansiyel ikme rnleri nceden fark et-
AMALARIMIZ
meye alflmal
AMALARIMIZve bu tr giriflimlerle bafl etmeye ynelik eflitli stratejiler gelifltir-
melidirler (Mirze, 2010).
K T A P Michael E. Portern
K T A orijinal
P ad Competitive Strategy olan ve Trkeye Rekabet Strateji-
si: Sektr ve Rakip Analizi Teknikleri adyla tercme edilerek yaynlanan kitab, rakip ve
rekabet analizi alannda klasikleflmifl bir baflvuru kayna niteliindedir.
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
Mflteriler
flletmelerin sektrel evresinin temel bileflenlerinden birisi de mflterilerdir. Mfl-
teriler, iflletmelerin sunduklar rnleri kendi bireysel ihtiyalarn karfllamak iin
talep edebilecekleri gibi, yeniden satmak veya kendi retim srelerinde kullan-
mak zere de talep edebilirler. Kendi bireysel ihtiyalar iin iflletmelerin eflitli Bireysel mflteriler,
ktlarn talep eden mflteriler, bireysel mflteri olarak nitelendirilmektedir. Bu- iflletmelerin ktlarn kendi
ihtiyalarn karfllamak iin
nun yannda iflletmelerin rnlerini yeniden satmak veya kendi retim srelerin- talep ederken endstriyel
de kullanmak iin talep eden mflteriler, endstriyel mflteri olarak adlandrl- mflteriler bu ktlar
maktadr (Mirze, 2010). retim srelerinde
kullanmak ve/veya yeniden
ster bireysel ihtiyalarn karfllamak iin, isterse de endstriyel amalarla hare- satmak iin talep ederler.
ket etsinler, mflteriler, iflletmelerin faaliyetlerini planlarken gz nnde bulundur-
malar gereken nemli evresel faktrler arasndadr. Sayca az fakat birlik iinde
hareket edebilen mflteri kitleleri, iflletmeler karflsnda daha gl bir konum el-
de edebilmektedir. Bu tr ortamlarda mflteriler, iflletmelerden daha dflk fiyat,
daha geliflmifl rn veya daha iyi finansman koflullar gibi taleplerde rahatlkla bu-
lunabileceklerdir (Hitt, Black ve Porter, 2005).
Gnmzde iflletmelerin mflteriler karflsndaki stn konumlar giderek afln-
maktadr. Mflterisi olmayan bir mal veya hizmetin iflletme iin deeri neredeyse
sfrdr. flletmeler arasndaki rekabetin artfl, iflletmenin sektrel evresinin nem-
li bir bilefleni olarak mflterileri hi olmadklar kadar gl bir konuma getirmifl-
tir. flletmeler, mflterilerinin deerli bulduklar yeniliki rnleri retmeli ve var
Geniflletilmifl rn kavram,
olan rnlerini mflterilerinin gznde daha deerli klacak yollar aramaldrlar. fl- satn alnan herhangi bir
letmeler, mflterilerin sadece retilen mal veya hizmetin kalitesine odaklanmadk- rnn somut faydasna
larnn, bu mal veya hizmete efllik eden satfl sonras servis hizmetleri gibi dier de- efllik eden satfl sonras
hizmetler, garanti koflullar,
er yaratan faktrleri de gz nne aldklarnn farknda olmaldrlar. Mflteriler, deme kolaylklar ve rn
rakip iflletmeler arasnda tercih yaparken genellikle, geniflletilmifl rn kavra- imaj gibi etkenleri
kapsayan daha btnleflik
mn gz nnde bulundurmaktadrlar (Lussier, 2006). bir yapy ifade etmektedir.
Tedarikiler ve Stratejik Ortaklklar

flletmelerin ihtiya duyduklar girdilerin birou, iflletmelerin birlikte alflt teda-
flletmecilik sreleri iin
rikiler tarafndan salanmaktadr. Tedarikiler iflletmelerin retim srelerinde gerekli olan girdilerin nemli
ihtiya duyaca girdileri salayan kifli veya kurulufllar fleklinde tanmlanmaktadr bir blm tedarikiler
tarafndan salanmaktadr.
(Mirze, 2010).
Tedarikiler tarafndan iflletmelere salanan girdiler olduka eflitlidir. Bu girdi-
ler hammadde ve malzeme gibi daha somut girdileri ierebilecei gibi deneyim ve-
ya bilgi gibi daha soyut girdileri de ierebilir. Tedarikilerin iflletmeyle olan bala-
r da farkllk gstermektedir. Baz tedarikiler iflletmeden ayr bir iflletme niteliin-
de yaplanmflken baz tedarikiler iflletme flemsiyesi altnda faaliyet gsteren ifllet-
me birimleri fleklinde yaplanmfl olabilmektedirler.
Tedarikiler ile gvenilir ifl birlii iliflkileri oluflturmak olduka zor bir sretir.
flletmeler iin tedarikiler olduka nemli ifl ortaklardr. Tedarikiler iflletmelerin
faaliyetleri iin hayati nem taflyan girdileri salamaktadrlar. Gnmzde mflte-
riler daha kaliteli rnler talep etmektedir. Mflterilerin talep ettikleri kaliteyi sa-
layabilen iflletmelerin rekabette bir adm ne geecekleri olduka aktr. Kaliteli
rnlerin retilmesi, tm iflletmecilik srelerinin bu ynde tasarlanmasyla ger-
eklefltirilebilmektedir. Bu nedenle tedarikilerle henz retime bafllamadan yakn
iliflkiler kurulmas ve srdrlmesi, iflletmenin sektrel evresiyle olan iliflkilerinin
etkililii asndan olduka nemlidir (Kotler ve Armstrong, 2010).
www.hedefaof.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
48 Genel flletme
S O R U S O R U
DKKAT Gnmzde iflletme

D K K A Tve tedarikileri arasndaki iliflkiler bir deer zinciri bakfl asyla ele
alnmaktadr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Tedarikilik konusunda 1980lerden sonra yaflanan geliflmeler sonucunda ifllet-
meye girdi salayan tm tedarikilerin birbiriyle balantl olduu zincirleme yap-
AMALARIMIZ
lar oluflmufltur. Bu yaplara tedarik zinciri ad verilmektedir. Tedarik zincirleri ifllet-
AMALARIMIZ
melerin evreyle etkili iliflki kurabilmelerinde anahtar bir neme sahiptir. Tedarik-
ilik uygulamalarnda tedarik zinciri yaklaflmnn hzla geliflmesinin altnda yatan
K T A P nedenler flyle K T sralanabilir
A P (Plunkett, Attner ve Allen, 2008);
flletmeler kendi yaptklar ifle younlaflmfl, uzmanlk alanlarnn dflndaki
iflleri, bu alanda uzman, dier iflletmelere yaptrma eilimine girmifllerdir.
TELEVZYON MflteriT E L E Vihtiyalarnn
ZYON karfllanmasnda hzn nemimin giderek artmas, ifllet-
meleri tedarikilerle yakn iliflkiler kurmaya ve piyasaya srlmesi planlanan
rnlerin tasarm srelerinden itibaren bir arada alflmaya itmifltir.
flletmelerin girdi salama konusunda sreklilik talepleri, iflletmelerin az sa-
NTERNET NTERNET
yda, gvenilir tedarikiyle yakn iliflkiler kurmasna neden olmufltur.
Kreselleflme, iflletmelerin girdi salama alanlarn olduka geniflletmifl, en
kaliteli girdiyi, en ucuza salayabilen tedarikilerin bulunmas nemli bir a-
ba hline gelmifltir.
Girdi temelli tedarik zinciri yaklaflmna ek olarak, iflletmelerin sektrel evre
iinde daha etkin bir rol almalar adna girifltikleri bir dier yol da farkl iflletmeler-
le stratejik ortaklklar kurmaktr. flletmeler eflitli ortak hedeflere etkin bir flekilde
ulaflabilmek iin baz iflletmelerle olduka yakn ifl iliflkileri kurmak durumundadr-
lar. flletmelerin bu tr bir etkileflim iinde olduklar iflletmeler, sz konusu ifllet-
menin stratejik ortaklar olarak adlandrlmaktadr. Stratejik ortaklklarda iflletmele-
rin ortakla katlm seviyeleri farkllk gsterebilir. Bu noktada bilinmesi gereken
stratejik ortaklklar sayesinde eflitli iflletmelerin bir araya gelerek, sektrel evre
balamnda daha gl bir yap oluflturma eiliminde olduklardr. Gnmzde si-
vil havaclk sektrnde, bu tr ortaklklarn rneklerine olduka sk rastlanmakta-
dr. nite sonunda yer alan Okuma Paras Trkiyenin ulusal hava yolu Trk
Hava Yollar (THY)nn 2008 ylnda katld, Star Alliance stratejik ortakl hak-
knda bilgiler vermekte ve THY yneticilerinin bu ortaklktan neler beklediklerini
ortaya koymaktadr (Hitt, Black ve Porter, 2005).
flgc Piyasas
flletmenin faaliyetleri iin flletmelerin performans zerinde etkili olan bir dier sektrel evre bilefleni de ifl-
ihtiya duyduu emek, gcdr. flletmeler faaliyetlerini srdrmek iin gerek duyduklar iflgcn genel-
iflgc piyasasndan
karfllanmaktadr.
de iflletme snrlar dflndan temin etmek zorundadrlar. flletme gereksinimlerine
uygun iflgcnn bulunmas ve daha sonrasnda seilmesi iflletmelerin insan kay-
naklar blmlerince yrtlen temel ifllevlerden biridir. Bu seimin sonular ifl-
letmenin baflars zerinde olduka nemli bir etkiye sahiptir (Lussier, 2006).
Hibir iflletme, iflgc olmadan faaliyetlerini srdremez. flletmeler gereksinim
duyduklar iflgcn iflgc piyasasndan temin ederler. flgc piyasasnda oluflan
iflgc arz ve talebi arasndaki denge, iflletmenin baflars zerinde olduka belir-
leyici bir etkiye sahiptir. flletmenin iflgc talebi, ifl gc piyasasnda var olan ifl-
gc arzndan fazla olursa iflgc maliyetleri kanlmaz olarak artacaktr. st d-
zeyde deneyime sahip kalifiye alflanlar iin bu tr bir arz talep dengesizlii sz
konusudur ve bu nedenle bu tr alflanlarn istihdam olduka maliyetli olmakta-
www.hedefaof.com
dr. Kalifiye alflanlarn yksek maliyetleri, iflletmelerin kt maliyetini arttrmakta

ve sonuta iflletme bu maliyetleri, fiyat artfl olarak rnlerine yanstmak duru-
munda kalmaktadr. flletmelerin kalifiye iflgcne ynelik taleplerinin ksa bir s-
rede karfllanamamas durumunda, retim sreci yavafllayacak hatta durma nokta-
sna gelebilecektir. retim srecinin duraksamas gibi olumsuzluklar, iflletmeyi ra-
kipleri karflsnda aresiz bir durumda brakabilir (Hitt, Black ve Porter, 2005).
flletmenin ihtiya duyabilecei iflgcnn iflgc piyasasndan salanabilmesi
dflnda, iflgcnn eitim durumu ve eitim ihtiyalar, cret, cret dfl faydalar,
sendikalarn varl veya yokluu, iflgcnn sosyal deerleri gibi etkenler de ifl-
gc piyasas deerlendirilirken gz nnde bulundurulmaldr. Gnmzde iflg-
c piyasasnda gzlemlenen genel eilimler flu flekilde sralanabilir;
flletmelerin daha bask bir yapya brnmesi, bir baflka deyiflle iflletmeler-
deki hiyerarflik seviyelerin azalmas, iflletmelerin daha fazla sayda yar-za-
manl, geici veya szleflmeli iflgc istihdam edebilmelerine olanak sala-
maktadr.
flletmelerde orta seviyedeki hiyerarflik kademelerin ortadan kalkmas, al-
flanlarn daha ok ifllevi ayn anda yerine getirmesini ve daha byk sorum-
luluklarn altna girmesini gerekli klmaktadr.
Kreselleflme nedeniyle iflgc, eski homojen yapsn kaybetmifltir. flgc-
nn eflitliliini etkili ve verimli bir flekilde ynetebilmek iflletmeler iin
nemli bir sorun hlini almfltr (Hodge, Anthony ve Gales, 2002).
Belirli alanlarda uzmanlaflmfl beyaz yakal alflanlar, herhangi bir uzmanl ol-
mayan mavi yakal alflanlar, eflitli dzeylerdeki yneticiler, insan kaynaklar ala-
nnda danflmanlk yapan zel veya kamu kurulufllarna ek olarak, iflgc piyasa-
snn nemli aktrlerinden birisi de sendikalardr. Herhangi bir iflgc piyasasnda
sendikalarn varlnn ve etkililiinin, iflletmelerin iflgcne ynelik eflitli uygula-
malarnda belirleyici bir rol oynayaca olduka aktr (Mirze, 2010).
Dzenleyici Kurumlar ve kar Gruplar

flletmelerin sektrel evresinde yer alan dzenleyici kurumlarn ve kar gruplar-
nn iflletmelerin faaliyetleri zerinde nemli bir yaptrm gc vardr. Dzenleyici
kurumlar; devlet tarafndan kamu yararn korumak amacyla kurulmufl, belli uz-
manlk alanlarnda faaliyet gsteren, bu alanlardaki uygulama kalplarn belirleyen
veya eflitli dzenlemeler yapan resmi kurulufllardr. Dzenleyici kurumlar tarafn-
dan yaplan iflletmecilik faaliyetlerine iliflkin dzenlemeler, iflletmeler asndan
balayc nitelik taflmaktadr (Hitt, Black ve Porter, 2005).
Yukarda verilen dzenleyici kurum tanmyla tutarl bir yapya sahip, lkemiz-
de faaliyet gsteren dzenleyici kurumlardan biri olan Sermaye Piyasas Kurulu
(SPK)nun grevi aflada belirtilmifltir;
Sermaye Piyasas Kurulu, 1981 ylnda 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanunu ile
kurulmufltur. Yetkilerini kendi sorumluluu altnda bamsz olarak kullanan, ida-
ri ve mali zerklie sahip dzenleyici bir kamu kurumudur. lgili olduu bakanlk,
Baflbakan tarafndan grevlendirilen Devlet Bakanldr. Merkezi Ankarada olan
kurulun stanbulda bir temsilcilii bulunmaktadr. Kurulun temel grevi; sermaye
piyasasnn gven, aklk ve kararllk iinde alflmasn ve tasarruf sahiplerinin
yani yatrmclarn hak ve yararlarnn korunmasn salamaktr.
Grld zere SPK olduka genifl bir faaliyet alannda dzenleme yetkisiyle
donatlmfl bir kurum nitelii taflmaktadr. Fakat her dzenleyici kurum iin durum
www.hedefaof.com
50 Genel flletme
byle deildir. rnein Enerji Piyasas Dzenleme ve Denetleme Kurumu (EPDK)

daha sektrel bir dzenleyici kurum konumundadr. EPDKnin grevleri ve yaps-
na iliflkin bilgiler aflada yer almaktadr;
Kurum; 4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu (2001), 4646 sayl Doal Gaz Piya-
sas Kanunu (2001), 5015 sayl Petrol Piyasas Kanunu (2003), 5307 sayl Svlafl-
trlmfl Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Kanunu (2005) ile kendisine verilen grevleri
ifa etmekte ve yetkileri kullanmaktadr. Sz konusu Kanunlar ile elektrik, doal gaz,
petrol ve LPGnin; yeterli, kaliteli, srekli, dflk maliyetli ve evreyle uyumlu bir fle-
SIRA SZDE SIRA SZDEkullanmna sunulmas iin, rekabet ortamnda zel hukuk h-
kilde tketicilerin
kmlerine gre faaliyet gsterebilecek, mali adan gl, istikrarl ve fleffaf bir ener-
ji piyasasnn oluflturulmas ve bu piyasada bamsz bir dzenleme ve denetimin
salanmas amalanmaktadr.
S O R U flletmeler
S Ofaaliyetlerini
R U srdrrken hangi dzenleyici kurumlarn dorudan et-
ki alannda yer aldklarn iyi bilmeli ve bu kurumlarn ngrdkleri dzenlemele-
re uymak zorunda olduklarn unutmamaldrlar.
DKKAT DKKAT
Dzenleyici kurumlar ve Dzenleyici kurumlarn aksine kar gruplar, devlet tarafndan oluflturulmufl
kar gruplar iflletmenin resmi bir yapy ifade etmemektedir. Bu tr gruplar kr amac gtmeyen bir sivil
faaliyetlerini dorudan
SIRA SZDEnemli evresel
etkileyebilen toplum kuruluflunun
SIRA SZDE ats altnda faaliyet gsterebilecei gibi, sosyal medya ze-
faktrlerdir. rinde merkezi bir ynetimi olmayan bir yap olarak da faaliyet gsterebilir. Devlet
AMALARIMIZ
tarafndan resmi bir yaptrm gcyle donatlmfl olmamasna ramen, kar grup-
AMALARIMIZ
larnn iflletmeler zerinde gl bir etkisinin varl yadsnamaz bir gerektir.
kar gruplarnn iflletmeleri sosyal sorumlu davranmaya iten trleri, bask grup-
lar olarak nitelendirilmektedir. Faaliyet amacn evreyi korumak ve barfla katk
K T A P K T A P
salamak fleklinde ifade eden Greenpeace rgt veya doal yaflam alanlar-
nn ve trlerin korunmasn amalayan Doal Hayat Koruma Vakf (WWF-Trki-
ye), Trkiyede faaliyet gsteren bask gruplarna rnek olarak verilebilir. Bu tr
TELEVZYON TELEVZYON
kurulufllarn abalarnn ve bu abalar sonucunda kamuoyunda yarattklar algnn,
iflletme faaliyetlerinin yrtlmesinde belirleyici bir rol vardr (Daft, 2008).
NTERNET Doal Hayat NKoruma

T E R N E T Vakf (WWF-Trkiye)nn resmi web sitesi olan www.wwf.org.tryi zi-
yaret ederek Vakfn faaliyetleri hakknda detayl bilgiye ulaflabilir ve bu faaliyetleri bir ifl-
letmeci gzyle deerlendirebilirsiniz.
Son yllarda nternetin hzla yaygnlaflmas, kar gruplarnn yapsnda ve ba-

lamnda eflitli dnflmlere sebep olmufltur. Gnmzde bireylerin mobil ve n-
ternet tabanl teknolojiler araclyla biraraya gelerek, ortaklafla bir ierik retim
faaliyeti gereklefltirebildikleri ortamlar, sosyal medya olarak adlandrlmaktadr.
Sosyal medyann en yaygn uygulamalarndan birisi olan nternet tabanl sosyal a
topluluklar, bireylerin etkileflimine araclk eden nemli bir platform niteliindedir
(Keitzman ve dierleri, 2011).
SIRA SZDE Sosyal a topluluklarnda

SIRA SZDE bir iflletmenin beenilmesi, iflletmeye iliflkin ne tr fayda sala-
4 maktadr?
Gnmzde
D fi N E Liflletmeleri
M D fi N E L M
etkileyen kar gruplarnn, Bireyler, nternet tabanl sosyal alar sayesinde, genel amal sosyal toplu-
daha ok nternet tabanl
sosyal alar zerinden
luklarda bir araya gelebildikleri gibi, uzmanlk deneyimlerinin paylaflld toplu-
S O Rgsterme
faaliyet U eiliminde S O Rilgi
luklara, benzer U alanlarn bir araya getiren topluluklara veya benzer zelliklere
olduklar belirtilebilir.
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE

www.hedefaof.com
sahip kiflilerin bir araya geldikleri topluluklara da ye olabilmektedirler. Ayrca bi-

reyler, iflletmeler tarafndan oluflturulmufl pazarlama ve halka iliflkiler amal sos-
yal topluluklara da katlmda bulunabilirler. nternet tabanl sosyal topluluklara
olan youn ilgi, bu tr yaplarn iflletmenin sektrel evresindeki etkisinin artarak
devam edeceine iflaret etmektedir. nternet tabanl sosyal topluluklar, iflletmecile-
rin hedef kitleye eriflimlerinde daha nceden hayal bile edilemeyecek frsatlar sun-
malarnn yannda, iflletme itibarnn bir anda yok olmasna sebep olabilecek kadar
nemli bir tehdit unsuru olarak da deerlendirilmelidir (Laudon ve Traver, 2010).
flletmenin evresi
flletmenin evresi, sistem bakfl asyla incelendiinde, her iflletmenin kendisine
zg bir i evresi olduu aka grlecektir. evre, iflletme sisteminin en de- evre, iflletme evresinin
en alt seviyeli sistemidir.
rinde yer alan alt sistemi olarak dflnlebilir. flletmelerin i evresinin iflletmeden
iflletmeye farkllk gstermesi, iflletmelerin i evre bileflenlerinin deiflen yapsy-
la aklanmaktadr. flletmeciler iflletmelerin dfl evreyle olan etkileflimlerini analiz
ederken ve ynetirken, iflletmenin i evre dinamiklerini de gz ard etmemelidir-
ler. Bu blmde iflletme i evresi misyon, vizyon ve temel yetenekler, rgt ya-
ps ve rgt kltr olmak zere alt bafllkta incelenecektir. Sz konusu alt
baflln iflletmenin iyapsn tam olarak ortaya koymas beklenmemeli, bu nokta-
lar iflletmeyi ve evresini anlayabilmek adna bir bafllang noktas olarak deerlen-
dirilmelidir.
fiekil 2.4
flletmenin
Dfl evre
evresi
e Teme
on v l Y
zy
Vi et
e
n,
ne
o
sy
kl
er
Mi
rgt Kltr
Misyon, Vizyon ve Temel Yetenekler

flletmelerin misyon, vizyon ve temel yetenekleri, yaptklar iflle ve bu ifli nasl yap-
tklaryla yakndan ilgilidir. Misyon kavram, bir iflletmenin var olma nedeni ola- Misyon kavram iflletmenin
bugnyle, vizyon kavram
rak tanmlanabilir. flletmelerin misyonu, misyon ifadelerinde kendine yer bulmak- ise geleceiyle ilgildir.
tadr. Misyon ifadeleri, iflletmeler iin her trl karar alma srecinde etkili olan bir
nirengi noktas olarak dflnlebilir. flletme misyonu, iflletmenin amacn ortaya
koymal, iflletmenin kime, nasl ve neden hizmet ettiini aklayabilmelidir. Vizyon
www.hedefaof.com
52 Genel flletme
kavram ise iflletmenin gelecekte kendini grmek istedii konumu tanmlamakta-

dr. Vizyon kavram yapsnda, doal olarak, bir para hayalci unsurlar bulundu-
rabilir. Vizyon kavram iflletmeler iin ulaflmaya alfltka uzaklaflan ve iflletmenin
faaliyetlerine yn veren bir kutup yldz olarak betimlenebilir. Bir iflletmenin her
konuda uzman olmas beklenemez. flletmelerin en iyi bildikleri ve yaptklar ifller
onlarn temel yetenekleri olarak tanmlanmaktadr. Gnmzde iflletmeler kendi
temel yetenekleri zerine odaklanmakta, temel yeteneklerinin dflndaki iflleri ise o
alanda uzman olan dier iflletmelerden salamaktadrlar. Misyon, vizyon ve temel
yetenek kavramlar iflletmelerin dfl evre etkileflimlerinde nemli birer yol gsteri-
ci niteliindedir (Plunkett, Attner ve Allen, 2008).
rgt Yaps
rgtleme kavram, iflletme kaynaklarnn stratejik hedefler dorultusunda iflletme
iinde yaylmnn salanmas fleklinde tanmlanabilir. Bir baflka ifadeyle rgtle-
me, bir iflletmede kimin, neyi, hangi yetkiyle gereklefltireceinin ortaya konmas
srecidir. Bu sre sonunda kaynaklarn nasl konumlandrldn, yaplacak g-
revlere iliflkin ne tr bir iflblmne gidildiini ve iflletme iindeki birimlerin nasl
koordine edildiklerini gsteren bir yap ortaya kmaktadr. Sz konusu bu yap ifl-
rgt yaps yetkinin iflletme
iindeki dalmn, letmecilikte rgt yaps olarak adlandrlmaktadr. rgt yaps iflletme iinde
iflletmedeki iletiflim ast-st iliflkilerini, izlenmesi gereken iletiflim kanallarn ve iflletme amalarnn hi-
kanallarn ve iflletme
amalar arasndaki yerarflik dzenini ortaya koymaktadr. flletmelerin rgt yaplar genelde rgt fle-
hiyerarflik dzeni betimler. malar araclyla grsel olarak ifade edilmektedir. Bir i evre bilefleni olarak r-
gt yaps iflletmenin, zellikle, sektrel evreyle olan etkilefliminde belirleyici bir
rol oynamaktadr (Saruhan ve Yldz, 2009).
rgt Kltr
flletmelerin genel evresi konusunda sosyokltrel boyuta iliflkin aklamalar ya-
SIRA SZDE SIRA SZDE
parken iflletmelerin belli bir ulusal ve/veya kresel kltr iinde faaliyetlerini sr-
drdkleri belirtilmiflti. flletmelere iliflkin makro boyutlu bu deerlendirmeye ben-
D fi N E L M zer bir durum,
D fi Nmikro
E L M boyutta, bir baflka deyiflle iflletmenin i evresinde de kendi-
ni gstermektedir. Her iflletmenin kendi yapsna has bir kltr vardr. rgt kl-
tr, iflletmelerin befleri boyutuyla ve toplum iflletme etkileflimiyle yakndan ilgili
S O R U S O R U
bir kavramdr.
DKKAT flletme iinde

D Kpaylafllan
KAT deer, norm ve davranfl kalplar, o iflletmenin kltrn
oluflturmaktadr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
rgt kltr ortak anlam, anlayfl ve anlamlandrma abalardr (Morgan,
1997). flletme iinde paylafllan deer, norm ve davranfl kalplar o iflletmenin kl-
AMALARIMIZ
trn oluflturmaktadr.
AMALARIMIZ rgt kltr, bireylerin karar verme srelerinde olduk-
a nemli bir etkiye sahiptir. Ayrca rgt kltr, iflletmelerin iflgc piyasasyla
olan iliflkilerinde de olduka belirleyici olmaktadr. flletmeler, iflletme kurucular
K T A P veya efsaneK yneticiler
T A P gibi kahramanlar kullanarak, iflletmeye iliflkin eflitli bafla-
r hikyelerinin yaylmn salayarak, sloganlar veya semboller reterek, iflletme
alflanlarnn bir araya geldikleri eflitli trenler dzenleyerek rgt kltrlerini
TELEVZYON T E Lve
gelifltirmeye E V pekifltirmeye
ZYON abalamaktadrlar. rgt kltrnn, bireylerin ifllet-
me evresinde meydana gelen olaylar anlamlandrmalar ve ortak tepki vermeleri
asndan olduka gl bir etkisi olduu unutulmamaldr (Lussier, 2006).
NTERNET NTERNET
www.hedefaof.com
fiLETMELER VE EVRESEL BELRSZLK

flletme evresini, i evre ve dfl evre olmak zere ikiye ayrarak incelemek, ifl- evre, iflletmeler iin hem
letme dfl evresini, genel evre ve sektrel evre fleklinde ele almak, genel evre- frsatlar sunmakta hem de
tehditler yaratmaktadr.
yi siyasal-yasal, ekonomik, sosyokltrel, teknolojik ve doal evre boyutlar kap- evresel belirsizlikler,
samnda deerlendirmek, iflletmelerin sektrel evresini rakipler ve rekabet, mfl- iflletmelerin frsatlar ve
tehditleri alglamalarn
teriler, tedarikiler ve stratejik ortaklklar, iflgc piyasas, dzenleyici kurumlar ve zorlafltrmaktadr.
kar gruplar fleklinde alt bileflenlerine ayrarak analiz etmek, iflletme evresi ko-
nusunu daha kolay anlatabilmek adna tercih edilmifl bir yaklaflmdr. Fakat ifl ya-
flamndaki iflletme evresinin, etkileflim dzeyi ok yksek, genel ve sektrel ev-
re itibariyle i ie gemifl eflitli alt bileflenlerden oluflan bir yap olduunu unut-
mamak gerekmektedir.
rnein belli toplumsal ve kltrel eilimler, yasal evrede eflitli deiflimlere
neden olabilmekte veya iflletmelerin ekonomiye iliflkin alglar, baz siyasal adm-
larn atlmasn salayabilmektedir. rnein yaflanan bir deprem sonucunda birey-
lerin gvenlik konusundaki tutum ve inanlar deiflmekte, bu durum siyasal ira-
denin inflaat sektrne ynelik yeni bir yasal dzenleme yapmasna neden olmak-
ta, bu yasal dzenleme uyarnca, inflaat teknolojisinde belli teknolojik yeniliklerin
kullanm yaygnlaflabilmektedir. Bu ksa ve basit rnek bile iflletme evresinin ne
kadar karmaflk ve i ie gemifl bir yapda olduunu aklar niteliktedir (Hatch ve
Cunliffe, 2006).
fiekil 2.5
evresel Belirsizlik
Yksek
Yksek Belirsizlik Kaynak: Daft, 2008.
flletme
evresindeki
Faktrlerin
Deiflim Hz
Dflk Belirsizlik
Dflk
Dflk Yksel
flletme evresini Etkileyen Faktrlerin Says
flletmelerde grev yapan ynetciler, iflletme evresini yakndan izlemeli ve na-

sl bir evre iinde faaliyet gsterdiklerini iyi bilmelidirler. Bu amala iflletmeler,
evreye iliflkin srekli bilgi edinilmesine olanak salayan eflitli mekanizmalar kur-
mal ve evreden gelen geribildirimleri srekli olarak deerlendirmelidirler. fllet-
meler iin evresel belirsizliin derecesi olduka nemlidir. evresel belirsizlik,
fiekil 2.5te grld zere, iflletmeleri yakndan ilgilendiren evresel faktrlerin
saysyla, bu faktrlerin deiflim hznn bir fonksiyonu olarak ifade edilebilmekte-
dir. flletmelerin performanslarnda evresel belirsizliin derecesi ve bu belirsizlik-
le bafl edebilmek iin alnan nlemlerden elde edilen sonular, hayati nem tafl-
maktadr (Daft, 2008).
www.hedefaof.com
54 Genel flletme
zet

A M A flletme evresi kavramn tanmlamak.
yasnda yer alan, iflletmenin potansiyel insan kay-
1 naklar arasnda yer alabilirler. flletmeler sekt-
flletme evresi, genel olarak iflletme snrlar d-
rel evreyi yakndan takip etmeli ve faaliyetlerini
flnda kalan her fley olarak tanmlanmaktadr. Bu
srdrrken sektrel evrenin btnleflik yaps-
tanm iflletme evresini belli bir seviyede betim-
n gz nnde bulundurmaldrlar.
lese de temel olarak yetersiz grlebilir. flletme
evresi, iflletmenin iinden bafllayarak kresel
boyutlara ulaflabilen ok katmanl bir yapdr.

A M A
flletmenin i evresini ve i evre unsurlarn ta-
5 nmlamak.
Her ne kadar iflletme ve evre arasndaki snrla-

A M A
flletme evresinin ok katmanl yapsn betim-
r kesin izgilerle belirlemek mmkn olmasa da
2 lemek.
evrenin iflletme snrlar iinde kalan ksmna ifl-
flletme evresi sistem bakfl asyla ele alnd-
letmenin i evresi denilmektedir. evre bile-
nda i ie gemifl bir sistemler btn olarak
flenleri her iflletme iin ayn kavramlarla ifade
dflnlebilir. Bu yapnn en altnda iflletmenin
edilse de her iflletmenin i evresinin kendine
i evresi yer almaktadr. Sistemin iflletme snrla-
has zellikleri vardr. evre iflletmenin var ol-
r dflnda kalan katmanlar, genel olarak iflletme-
ma nedeni olan misyonunu, iflletmenin gelecek
nin dfl evresidir. Dfl evre tek paral bir yap
projeksiyonu olarak nitelendirilebilen vizyonunu
deildir. Dfl evre iflletme faaliyetlerini etkileye-
ve iflletmenin uzman olduu ifli niteleyen temel
bilme yetisine gre, iten dfla doru sektrel
yeteneklerini ierir. rgt yaps iflletme i ev-
evre, genel evre ve kresel evre fleklinde kat-
resinin omurgas niteliindedir. rgt kltr ise
manlardan oluflmufltur.
iflletme i evresinin befleri bilefleni fleklinde be-
timlenebilir.

A M A
flletmenin genel evre bileflenlerini ve bu bileflenle-
3 rin kendi aralarndaki etkileflimlerini aklamak.
flletmelerin genel evresinin iflletme faaliyetleri

A M A
evresel belirsizlik ve iflletme evresi arasndaki
6 iliflkiyi aklamak.
zerinde dolayl bir etkisi vardr. Genel evre si-
flletme evresi birok farkl katmandan ve bile-
yasal-yasal, ekonomik, sosyokltrel, teknolojik
flenden oluflan dinamik bir yapy ifade etmekte-
ve doal evre faktrlerinden oluflan bir btn-
dir. flletme evresini doru anlamak iflletmeciler
dr. Bu yap iinde genel evre faktrlerini ayr
iin hayati nem taflyan bir konudur. evrenin
birer birim olarak nitelendirmek yanlfl olacaktr.
dinamik yaps, iflletmecilerin evreyi analiz et-
Bu faktrler kendi aralarnda etkileflim gstere-
mesini zorlafltran baz belirsizlikler meydana ge-
rek iflletmeler adna daha karmaflk frsat ve teh-
tirmektedir. evresel belirsizliklerin nedeni, ifl-
ditler yaratabilmektedirler.
letme evresindeki faktrlerin says ve bu fak-
trlerin deiflim hzlarnn bir fonksiyonu olarak

A M A
flletmenin sektrel evre bileflenlerini ve bu bile-
ifade edilmektedir. Yksek dzeyli evresel be-
4 flenlerin iflletme zerindeki etkilerini betimlemek.
lirsizlikler evredeki frsat ve tehditlerin alglan-
flletmenin sektrel evresi, iflletme faaliyetleri
masn zorlafltrmaktadr.
zerinde dorudan etkisi olan bir st yapdr. fl-
letmelerin eylemleri genelde sektrel evredeki
deiflimlere tepki niteliinde olmaktadr. Sekt-
rel evre rakipler ve rekabet, mflteriler, tedarik-
iler ve stratejik ortaklklar, iflgc piyasas, d-
zenleyici kurumlar ve kar gruplar fleklinde alt
bileflenlerden oluflmaktadr. Tm bu bileflenlerin
iflletmelerin girdi salama potansiyeli zerinde
belirleyici bir rol oynadklar kabul edilmelidir.
flletmelerin mflterileri, ayn zamanda iflgc pi-
www.hedefaof.com
Kendimizi Snayalm
1. flletme snrlar dflnda kalan her fley fleklinde ifade 6. Aflada verilenlerden hangisi genel evre bileflenle-
edilen kavram afladakilerden hangisidir? rinden deildir?
a. flletme evresi a. Siyasal-yasal evre
b. Mikro evre b. Sosyokltrel evre
c. fl evresi c. flgc evresi
d. Grev evresi d. Doal evre
e. Sektrel evre e. Ekonomik evre
2. Genel Sistem Yaklaflmyla ilgili olarak aflada veri- 7. Siyasal evre faktrlerinin somutlaflmfl hli fleklinde
len bilgilerden hangisi yanlfltr? nitelenen kavram afladakilerden hangisidir?
a. Disiplinleraras bir yaklaflmdr a. Yasal evre
b. lk olarak biyoloji alannda uygulanmfltr b. Sosyal evre
c. Olgularn incelenmesinde evresel iliflkilere vur- c. Kltrel evre
gu yapar d. Doal evre
d. Karl Ludwig von Bertallanfy tarafndan ortaya e. Ekonomik evre
atlmfltr
e. Genel olarak kapal sistem yapsn kabul eder 8. Girdileri ktlara dnfltrmek iin gerekli olan uz-
manlk, bigi, ara ve yetenek aflada verilen kavramlar-
3. Btnn kendisini oluflturan paralarn toplamndan hangisiyle ifade edilmektedir?
dan daha fazla bir deer yaratmas durumu afladaki a. Sistem
kavramlardan hangisiyle ifade edilmektedir? b. Sre
a. Entropi c. Teknoloji
b. Ekofinalite d. Teknik
c. Sinerji e. Program
d. Sistem etkileflimi
e. Alt sistem 9. flletmelerin retim srelerinde ihtiya duyacaklar
hammadde ve malzeme tr girdileri aflada verilen
4. flletme evresinin iflletme snrlar iinde yer alan sektrel evre bileflenlerinden hangisi salamaktadr?
ksmna ne ad verilir? a. Tedarikiler
a. Genel evre b. Ortaklar
b. Grev evresi c. flletme sahipleri
c. Mikro evre d. kar gruplar
d. evre e. Dzenleyici kurumlar
e. Makro evre
10. flletmeyi yakndan ilgilendiren evresel faktrlerin
5. flletmenin sektrel evresi aflada verilen kav- says ve bu faktrlerin deiflim hz afladakilerden
ramlardan hangisiyle efl anlaml olarak kullanlabil- hangisinin derecesini belirlemektedir?
mektedir? a. Sinerji
a. Mikro evre b. Entropi
b. evre c. Teknolojik geliflme
c. Dfl evre d. evresel belirsizlik
d. Genel evre e. Yenilikilik potansiyeli
e. Makro evre
www.hedefaof.com
56 Genel flletme
Yaflamn inden Okuma Paras
Taylanddaki sel felaketinin faturas ar oldu!

lkenin kuzey kesimlerinden bafllayarak gneye doru
ilerleyen sel sularnn ekonominin merkezi Bangkoku
Trk Hava Yollar Star Alliancen 20. yesi...
01.04.2008
Trk Hava Yollar (THY), ilk kurulan havayolu ittifaki
daha fazla etkilememesi iin hkmetin yeni nlemler Star Alliancen 20. yesi oldu. ye havayolu flirketleri-
alacan aklamas baflkent dflnda yaflayan Taylandl- nin CEOlar, Star Alliance yetkilileri ve basn mensup-
larn tepkisine yol at. Hkmetin, kentin etrafna yer- larnn katld imza toreni raan Saraynda yapld.
lefltirmeyi planlad dev bariyerlerin dier yerleflim bl- Trk Hava Yollarn Star Aliancea tam ye yapan sz-
gelerindeki su seviyesini daha da ykselteceinden en- lesmeyi Trk Hava Yollar Ynetim Kurulu Baflkan Dr.
difle ediliyor. Uluslararas yardm kurulufllarnn, 750 Candan Karltekin, Trk Hava Yollar Genel Mdr
bin kiflinin acil yardma muhta hle geldii Taylandda Do. Dr. Temel Kotil ve Star Alliance CEOsu Jaan Al-
sularn daha da ykselmesi durumunda lkenin birka brecht imzalad. Star Alliance CEOsu Jaan Albrecht,
hafta iinde dfl yardmlara ihtiya duyabileceini ak- THYnn Star Alliance ttifakna katlmyla ilgili Yeni
lamas halkta var olan paniin daha da bymesine ne- bir ye kazandk. THY ile birlikte yolcularmz dnya-
den olurken, yerel medyada baflkentin baz semtleri ve da yeni noktalara ulaflacak dedi. Trende konuflan
lkenin baz blgelerinde az da olsa ime suyu ve gda THY Ynetim Kurulu Baflkan Dr. Candan Karltekin
skntsnn bafl gsterdii ifade edildi. Bu arada hk- Hedef tahtasnda tay en tepeye koymufl ve o hede-
metin, ime suyu fabrikalarnn alflmamas ve stoklar- fe doru hzla ilerleyen, gnbegn geliflen, deiflen,
nn azalmas nedeniyle Malezyadan ime suyu siparifli byyen bir THY olarak aranza katlyoruz. Star Allian-
verdii bildirildi. Yerel medyada yer alan haberlere g- cea katlmmz THYnn dnya havaclnda byk
re, sellerin lke ekonomisine faturas gittike arlafl- oyuncu ve kresel marka olma hedefinin nemli bir
yor. Son iki aydr kapal tutulan ve retime ara vermek admdr, diye konufltu. Trk Hava Yollar Genel M-
zorunda kalan fabrikalar, orta ve kk iflletmelerde dr Do. Dr.Temel Kotil ise Star Alliance yeliinin bu
retim yaplamad iin meydana gelen kayp 510 mil- yl 75. yldnmn kutlayan THY tarihinde nemli bir
yar Baht (16,7 milyar dolar) aflt. Hkmetin, kk ve adm olduunu ve bu atlmn Asya ile Avrupa y birlefl-
orta lekli iflletmeler iin yardm paketi hazrlnda tiren stanbula byk deer katacan ve stanbulun
olduu belirtilirken, ayn zamanda tarm lkesi olan artk havacln boaz kprs olacan ifade etti. Ko-
Taylandda zirai kaybn boyutlar henz tespit edilmifl til szlerine flyle devam etti: Deneyim ve hizmet kali-
deil. lkenin sellerden zarar gren altyaps ile sular tesiyle kresel pazarda daha etkin olmay hedefleyen
altnda kalan ev ve ifl yerlerindeki zararn 10 milyar do- Trk Hava Yollar nn Star Alliance yeliiyle oluflacak
lar aflt tahmin ediliyor. Seller, lke turizmini de vur- sinerjisi bu byk kulbe g katacak. Star Alliancea
du. Ylda 20 milyona yakn turistin ziyaret ettii Tay- tam yelikle birlikte Trk Hava Yollar yolcular 162 l-
landda otel rezervasyonlarnn yzde 10 kadarnn iptal kede 965 havalimanna, gnde 18.000e varan uufl nok-
edilecei belirtiliyor. Temmuz aynda bafllayan, Eyll tasna ulaflabilecek, seyahatlerde ortak mil toplayabile-
ve Ekim aylarnda felakete dnflen sellerde resmi kay- cek ve kazandklar milleri ye havayollarnda kullana-
naklara gre, lkenin te biri sellere teslim oldu. lke- bilecekler.
yi kuzeyden gneye kateden Chao Phraya ve Tha Chin
nehirlerinin taflmasyla 76 flehirden 28i sular altnda Kaynak: http://www.turkishairlines.com/tr-TR/basin-
kald. 400e yakn kiflinin hayatn kaybettii son 50 y- bultenleri/2636/turk-hava yollari-star-alliancein-20-uye-
ln en byk doal felaketinde 115 bin kifli evsiz kald, si.aspx (Eriflim Tarihi: 18.10.2011).
sellerden 10 milyon kifli de dorudan etkilendi.
Kaynak: http://dunya.milliyet.com.tr/tayland-daki-sel-
felaketinin-faturasi-agir-oldu/dunya/dunyade-
tay/01.11.2011/1457890/default.htm (Eriflim Tarihi:

14.11.2011).
www.hedefaof.com

1. a Yantnz yanlfl ise flletme evresi konusunu flim sreklidir. Bu nedenle iflletme evresi olduka kar-
yeniden gzden geiriniz. maflk bir yap olarak dflnlmelidir.
2. e Yantnz yanlfl ise Bir Sistem Olarak flletme
evresi konusunu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 3
3. c Yantnz yanlfl ise Bir Sistem Olarak flletme nsan, iflletmeler iin hem bir kaynak hem de iflletme
evresi konusunu yeniden gzden geiriniz. ktlarn talep eden bir hedef kitle niteliindedir. nsa-
4. d Yantnz yanlfl ise flletme evresinin Temel n insan yapan en nemli nokta, insann sahip olduu
Seviyeleri konusunu yeniden gzden geiriniz. deer, norm ve davranfl kalplardr. flletmeler sosyo-
5. a Yantnz yanlfl ise flletme evresinin Temel kltrel evreyi iyi analiz etmeli ve kendi i evrelerin-
Seviyeleri konusunu yeniden gzden geiriniz. deki rgt kltrlerini faaliyet gsterdikleri sosyoklt-
6. c Yantnz yanlfl ise flletmenin Genel evresi rel evreyle uyumlu bir flekilde dzenlemelidirler. Aksi
konusunu yeniden gzden geiriniz. hlde iflletmeye yabanclaflmfl alflanlar veya iflletme
7. a Yantnz yanlfl ise Siyasal-Yasal evre konu- rnlerine ihtiya duymayan mflterilerle karfl karflya
sunu yeniden gzden geiriniz. kalnacaktr.
8. c Yantnz yanlfl ise Teknolojik evre konusu-
nu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 4
9. a Yantnz yanlfl ise Tedarikiler ve Stratejik Or- Sosyal alar adndan anlaflld zere bireylerin yalnz
taklklar konusunu yeniden gzden geiriniz. olmadklar, belli gruplar iinde yer aldklar sanal yap-
10. d Yantnz yanlfl ise flletmeler ve evresel Be- lardr. Bu yaplarda her birey, eflitli nedenlerle baflka
lirsizlik konusunu yeniden gzden geiriniz. bireylerle etkileflim iine girmektedir. Herhangi bir bi-
reyin belli bir iflletmeyi sosyal a iinde beenmesi
annda bireyin sosyal evresi tarafndan fark edilecek-
Sra Sizde Yant Anahtar tir. Bu beenme hareketiyle birey, o iflletmeye ynelik
Sra Sizde 1 olumlu bir imaj yaratlmas abalarna katkda bulun-
flletmeler evreden aldklar eflitli girdileri iflletmecilik maktadr. flletmeler iin, mflterileri tarafndan tavsiye
sreleri vastasyla ifllemekte ve bu sre sonunda ev- edilmek olduka nemlidir. Sosyal alar, bireylerin ifl-
reye eflitli ktlar sunmaktadrlar. flletmecilik faaliyeti- letmeleri arkadafllarna tavsiye etmesine olanak sala-
ni birbirine sk skya bal bir eflit kimyasal reaksiyon maktadr. flletmeler de bu tr giriflimleri hzlandracak
olarak dflnebiliriz. Bu bakfl asna gre iflletmecilik eflitli uygulamalar kullanarak, bireylerin kendilerini
faaliyetlerinin bafllayabilmesinin belli bir girdinin varl- beenme ynnde motive etmektedirler.
yla ve etkisiyle mmkn olabilecei olduka aktr.
flte bu nedenle iflletmelerin evreleriyle herhangi bir
girdi-kt alflverifli olmayan kapal bir sistem fleklinde Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
dflnlmesi mmkn deildir. Kaynaklar
Aydn, A. H. (2011). Ynetim Bilimi. (4.bask). Sekin
Sra Sizde 2 Yaynclk: Ankara.
flletmelerin genel evresi siyasal-yasal, ekonomik, sos- Cole, G. A. (2004). Management Theory and Practice.
yokltrel, teknolojik ve doal evre olmak zere befl (6.bask). South-Western Cengage Learning:
bileflenden meydana gelmektedir. Bu befl bileflene ek London.
olarak kresel evre de iflletmenin tm evresi zerin- Daft, R. L. (2008). New Era of Management. (2.bask).
de olduka nemli bir etkiye sahiptir. flletmelerin ge- Thomson South-Western: USA.
nel evre bileflenlerinin ortak noktalar olduka fazladr Diner, . (1998). Stratejik Ynetim ve flletme Poli-
ve gn getike bu balantlar giderek daha karmaflk tikas. (5.bask). Beta Yaynclk: stanbul.
bir hl almaktadr. Genel evre bileflenlerinin analitik Hatch, M. J. ve Cunliffe, A. L. (2006). Organization
bir flekilde, tek tek incelenmesi anlatm kolayl sala- Theory. (2. bask). Oxford University Press: Oxford.
mas asndan tercih edilen, kurgusal bir durumdur. fl
yaflamnda tm evre bileflenleri i ie gemifltir. Etkile-
www.hedefaof.com
58 Genel flletme
Hitt, M. A., Black, S. ve Porter, L. W. (2005).

Management. Prentice Hall: Upper Saddle River, NJ.
Hodge, B. J., Anthony, W. P. ve Gales, L. M. (2002).
Organization Theory: A Strategic Approach.
(6.bask). Prentice Hall: Upper Saddle River, NJ.
Katz, D. ve Kahn, R. L. (1966). The Social Psyhology
of Organisations. Wiley: USA.
Kietzmann, J.H., Hermkens, K. ve McCarthy, I. P. (2011).
Social media? Get serious! Understanding the
functional building blocks of social media. Business
Horizons, 54(3), 241-251.
Koel, T. (2010). flletme Yneticilii. (12.bask). Be-
ta Yaynclk: stanbul.
Kotler, P. ve Armstrong, G. (2010). Principles of
Marketing. (13. bask). Prentice Hall: Upper Saddle
River, NJ.
Laudon, K. C. ve Traver, C. G. (2010). E-commerce.
(6.bask). Prentice Hall: Upper Saddle, New Jersey.
Lussier, R. N. (2006). Management Fundamentals
Concepts, Applications, Skill Development.
(3.bask). Thomson South-Western: USA.
Mirze, S. K. (2010). flletme. Literatr Yaynclk:
stanbul.
Morgan, G. (1997). Images of Organization. Sage:
Tousand Oaks, California.
Plunkett , W. R., Attner , R. F. ve Allen, G. S. (2008).
Management: Meeting and Exceeding Customer
Expectations. (9. bask). Thomson South-Western:
Canada.
Saruhan, fi. C. ve Yldz, M. L. (2009). adafl Ynetim
Bilimi. Beta Yaynclk: stanbul.
lgen, H. ve Mirze, S. K. (2006). flletmelerde Stratejik
Ynetim. (3.bask). Literatr Yaynclk: stanbul.
http://www.epdk.gov.tr (Eriflim Tarihi: 01.10.2011).
http://www.spk.gov.tr/ (Eriflim Tarihi: 01.10.2011).
http://www.wwf.org.tr (Eriflim Tarihi: 01.10.2011).
www.hedefaof.com
www.hedefaof.com
3
GENEL fiLETME
Amalarmz
Etik ile yasa arasndaki iliflkiyi aklayabilecek,
Etik olmayan davranfllar ile etik ikilemler arasndaki fark aklayabilecek,
Tarihsel sre ierisinde iflletmelerin sorumluluk alanlarndaki deiflimleri
karfllafltrabilecek,
flletmelerde etik davranfllar artrabilecek ara ve yaklaflmlar tanyabilecek,
Sosyal sorumlu iflletme olmann yol haritasn aklayabilecek,
flletmelerin uymas beklenen etik ve sosyal sorumluluk ilkeleri ve standart-
lar tanmlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Etik Paydafl
Etik kilemler Sosyal Denetim
Etik Kodlar l Sorumluluk
Sosyal Sorumluluk
indekiler
GRfi
ETK KAVRAMI
ETK VE YASA LfiKS
ETK KARAR ALMA YAKLAfiIMLARI
ETK DAVRANIfiI ETKLEYEN
FAKTRLER
ETK YNETM VE ETK
Etik ve Sosyal YNETMNN UNSURLARI
Genel flletme Sorumluluk
SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI
VE TEMEL YAKLAfiIMLAR
SOSYAL SORUMLULUK DZEYLER
SOSYAL SORUMLU fiLETME
OLMANIN YOL HARTASI
ETK VE SOSYAL SORUMLULUK
KONUSUNDA YOL GSTERC
LKELER VE STANDARTLAR
www.hedefaof.com
Etik ve Sosyal Sorumluluk
GRfi
flletme kitaplarnda etik ve sosyal sorumluluk blmlerinin yer almas nispeten
yeni bir durumdur. Bundan yirmi befl yl nce Bat kaynakl iflletme kitaplarnda,
iflletmelerin gelecekte zorlu alanlar arasnda gsterilen etik ve sosyal sorumluluk
konusu, yirmi birinci yzyl iflletmelerinin ncelikli meseleleri arasna yerleflmifltir.
Gnmz iflletmeleri karmaflk iflletme etii sorunlarn tanma ve stesinden gele-
bilme yeteneine ihtiya duymaktadr. Son yllarda ortaya kan flirket skandallar,
ifl dnyasndaki aldatma ve sahtekrlklar gn yzne karmakta, halkn iflletme-
lere karfl fkesi ve gven kaybyla sonulanmaktadr. Bafllangta tketiciler ve
bask gruplarndan gelen iflletmelerin daha etik ve doal evreye daha duyarl ifl
yapmas talepleri, bugn daha genifl platformlarda dile getirilmekte ve konuyla il-
gili yerel ve kresel zmler gelifltirilmeye alfllmaktadr. Yksek oranda gr-
nr hle gelen yasal ve etik kusurlar, tm iflletme kararlarna etik ve sorumluluun
entegrasyonu konusundaki ihtiyac kuvvetli bir flekilde ortaya koymaktadr. Ayrca
tketiciler, alflanlar, yatrmclar, hkmetler, zel ilgi gruplarn ieren pek ok
farkl kesim, iflletme kararlarn ve eylemlerini muazzam flekilde mercek altna alp
incelemektedir.
Konunun zorlu yan etik sorunlarn karmaflkldr. nk iflletme karar ve ey-
lemlerinin doruluuna, idealler, beklentiler, alglar, kltrel SIRA SZDE gibi pek
deerler SIRA SZDE
ok faktrn etkisinde hkm verilmektedir. fl etii alanndaki meselelerin ou
tartflmaya aktr ve zm iin evrensel olarak kabul edilmiflD bir
fi yaklaflm
NELM da sz D fi N E L M
konusu deildir. Bu nitenin amac, iflletmelerde karfllafllan etik sorunlar hakkn-
da sizleri bilgilendirmek ve etik davranfllar iyilefltirebilecek yaklaflmlar ve yn-
S O R U S O R U
temler konusuna odaklanmaktr.
25.000 niversite rencisiyle yaplan bir arafltrma, rencilerin %62sinin

D K K A Ten az bir kez DKKAT
kopya ektiini ortaya karmfltr. Baflka bir arafltrma ise rencilerin nternetten dev
amal ierik ya da mzik indirmeyi veya baflka bir rencinin cevaplarn kopyalamay, hi-
SIRA SZDE SIRA SZDE
lekrlk olarak tanmlamadklarn ortaya koymufltur (Ferrell vd., 2008: 5). Snavda kopya
ekme veya arkadaflnzn devinden kopya ekme konusunda siz ne dflnyorsunuz? ev-
renizdeki arkadafllarnz ne dflnyor? Tek bir doru zerinde anlaflabiliyor

AMALARIMIZmusunuz? AMALARIMIZ
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
62 Genel flletme
ETK KAVRAMI
Ahlak, bir toplumda birey ya da gruplarn uymak zorunda olduklar davranfl bi-
imleri ve kurallardr. Ahlak bilimi olan etik ise birey veya grubun davranfllarnn
doruluu ya da yanlfll hakknda hkm vermeyi salayan ahlaki ilkeler ve de-
erler toplamdr. Kurumlarn toplumla etkileflimi sonucu oluflan kararlarnda ve
Etik, bir kifli veya grubun eylemlerinde geerli olan ahlaki ilkeler, deerler ve standartlar ise ifl etiini olufl-
davranfllarnn doruluunu turur. Bu balamda ifl etii ahlak norm ve kurallarnn ifl hayatnda iflletmelerde,
ve yanlflln belirleyen
kurallar ve ilkelerdir. flirketlerde ve kurulufllarda uygulanmas ile ilgilidir.
Etik, karar alma ve uygulamada neyin iyi, neyin kt olduuna iliflkin standart-
lar ortaya koyar. flletmeler asndan etik meseleler kurum kltrnn bir para-
s olan kurum ii deerlerle dorudan iliflkilidir. Deerler iflletmelerin i ve dfl ev-
reye karfl sorumluluklar konusundaki kararlarn etkiler. alflanlar i evre, mfl-
teriler ve yatrmclar dfl evre unsurlarna rnektir. Etik bir mesele, rgtn veya
bireyin eylemlerinin dierlerine yarar salayabilecei veya zararl olabilecei bir
durumda ortaya kar. Bizler bulunduumuz noktadan meselenin etik ve etik ol-
mayan zmleri konusunda grfl bildiririz.
ETK VE YASA LfiKS

flletmelerde baz kararlar iin ulusal ya da uluslararas yasal ereve sz konusu-
dur. Baz kararlar ise rgtn ya da rgt iindeki bireyin zgr seimlerine ba-
ldr. Etik, zgr seimlerin hkmettii davranfllarla, yasalarn hkmettii davranfl-
lar karfllafltrldnda daha net bir flekilde anlafllabilir. nsan davranfllar, dflsal
kontroln younluu asndan kategoriden birine denk dfler. Bunlardan ilki
bir hukuk sistemi iinde deerler ve standartlarn yazl hlde bulunduu yasalarla
tanmlanmfl davranfllardr. Bu alanda kanun yapclar, insanlarn ve flirketlerin na-
sl davranmalar gerektiine iliflkin kurallar net olarak belirlerler. rnein, moto-
siklet srcs olmann flartlar ya da flirketler iin vergi deme ykmllkleri ya-
salarla belirlenmifltir. Dflsal kontroln en youn olduu alan, bu alandr. Dier u-
ta ise zgr seim alan yer alr. Buras yasalarda hibir flekilde yer almayan dav-
ranfllara aittir. Bireylerin neye yatrm yapacaklar ya da flirketlerin ne kadar ma-
mul retecekleri onlarn zgr seimlerine baldr.
Bu iki u arasnda kalan alan, etik alandr. Bu alanda spesifik bir yasa yoktur
ancak etik davranfl konusunda birey ya da flirkete yol gsterecek, toplumda genel
kabul grmfl ilke ve deerlere dayal davranfl standartlar sz konusudur. zgr
seim alannda bir itaat kurumu yoktur; kifli sadece kendi kendisini snrlayabilir.
Hukuk alannda uyulmas zorunlu kurallar, yasal sistem iinde tanmlanmfl kanun-
larla belirtilmifltir. Etik davranfl blgesinde ise birey ya da flirketin hangi norm ve
standartlar dikkate alaca, yasalarn kapsama alannda deildir. Baflka bir deyifl-
le, bu norm ve standartlar hakknda yasalarn bir yaptrm gc yoktur. Etik adan
kabul edilebilir davranfl, hem yasal olarak hem de toplumun byk bir kesimi ta-
rafndan ahlaki adan kabul edilebilir olandr. zetle hukuk alannda yasal stan-
dartlar; etik alannda toplumsal standartlar; zgr seim alannda da bireysel stan-
dartlar sz konusudur.
fiirketlerin de bireylerin de glk ektikleri konu, yasal ykmllkleri dfln-
daki karar problemlerini zgr seim blgesinde ele almalardr. Bu anlayfl, onla-
r yasal olan her fleyin etik olduu kabulne gtrr. Oysa etik alann farknda
olunmas, flirketlerin hem ierde, hem de dflarda davranfllarn dzenleyebile-
www.hedefaof.com
3. nite - Etik ve Sosyal Sorumluluk 63
cektir. Gnmz kresel ifl ortamnda etik ilkeler ve sosyal sorumluluk artan bir
flekilde yaygnlaflarak kabul grmektedir. fiirketler davranfllarn ynetmek zere
kendi etik kodlarn oluflturmakta ve kurum kltrlerini dnfltrmektedirler. By-
lece ilave yasal dzenlemelere olan ihtiya azalmakta, flirket kararlarnn ve eylem-
lerinin yol aabilecei problemlerden kanlabilmektedir.
Baz davranfllar, etik adan net bir flekilde kusurlu olarak nitelenebilir. Etik ku-
sur, bireyin ald kararn, ahlaki adan yanlfl, yasa dfl veya etik dfl olmas du-
rumudur. Baz davranfllarda ise bu konuda kolayca bir karara varlamaz. Etik stan-
Etik ikilem, birbiriyle
dartlar resm, yazl, toplumun tm bireylerinin kabul ettii, zerinde uzlafllmfl atflan ancak her ikisinin
maddeler olmad iin etik bir meselede en uygun davranflnSIRA ne SZDE
olduu hakkn- de olas geerliSIRA SZDE
etik ynleri
olan iki seenekten birinin
da anlaflmazlk ve ikilemler ortaya kabilir. Etik ikilem, hem bir seimin hem de seilmesinin gerektii
davranfl alternatifinin potansiyel zararl etik sonular nedeniyle istenmedii du- durumdur.
rumlarda ortaya kar. Yanlfl ve doru net olarak belirlenemeyebilir. Burada Nas-
rettin Hoca, olu ve eflei ile ilgili yol hikyesini hatrlaynz; duymadysanz b-
yklerinize sorunuz. S O R U S O R U
Kreselleflme, keskin rekabet ve teknoloji, etik meseleler zerinde de D Ketkili

K A T olmaktadr. DKKAT
rnein iflletmeden tketiciye ticaretin yeni biimi olan elektronik ticaretle balantl etik
konular arasnda, kiflisel bilgilerin gizlilii, izinsiz ticari e-posta, ocuklara ynelik
SIRA SZDE SIRA SZDE
elektronik ticaret uygulamalar sralanabilir (Varinli ve z, 2006:70).
Baz iflletmelerde bu tr karmaflk durumlar iin etik konularda karar almak

AMALARIMIZ
zere grevlendirilmifl etik sorumlular bulunmaktadr. Baz iflletmeler ise etik ku-
rullar oluflturmufllardr. Etik sorunlarn zm farkl yaklaflmlara dayanr. Bu
AMALARIMIZ
yaklaflmlar, bu tr zorlu meselelerin anlafllmasnda ve zmnde

K T A bir
P kriter sa- K T A P
lamas asndan nemlidir. fiimdi bunlarn neler olduuna bakalm.
ETK KARAR ALMA YAKLAfiIMLARI TELEVZYON TELEVZYON

Ynetici ya da alflann flirkete menfaat salamak iin birilerine rflvet vermesi,
etik bir davranfl mdr? Ekonomik durgunluk dneminde niversite mezunu olma-
nn ifle alnmak iin olumsuzluk oluflturduunu farkeden bir kiflinin, bilinli olarak
kendini lise mezunu olarak tantmas etik midir? Birinin flirketSIRA Nolanaklarn,
T E SZDE
RNET kendi SIRA
N T E RSZDE
NET
zel ihtiyalar iin kullanmas etik midir? Kat sekreterine zel ifllerimizi yaptrmak
ya da ifl yeri telefonunu yurt dflnda oturan akrabamz aramak iin kullanmak etik
midir? Bu sorular daha da oaltlabilir. Yukarda sralanan sorulara verdiiniz ya-
ntlar, sizin etie iliflkin yaklaflmnz yanstr. Birisine yanlfl yapyorsun ya da
doru yapyorsun dediinizde, aslnda bu grflnzn arkasnda S O R doruyu
U ya da S O R U
yanlfl tanmlamakta kullandnz birtakm kurallar ya da ilkelere bal olarak bu
yorumlar yaptnz hatrnzda tutun. DKKAT DKKAT
flletme yneticilerinin rasyonel karar almalar beklenir. Ancak bu kararlarn bir
de etik yn vardr. Yneticilerin ald pek ok karar, hem sre ierisinde hem
SIRA SZDE SIRA SZDE
de sonuta bu karardan kimlerin etkileneceinin gz nnde bulundurulmasn
gerektirir. Etik karar almada, farkl perspektifler farkl kararlara yol aar. Sorun, ge-
nellikle alnan kararlarn mkemmelinin bulunamamasdr. zellikle
de yaratc seeneklere ihtiya duyulur.
AMALARIMIZ

etik ikilemler- AMALARIMIZ
Grup, bireyin esenlii iin ne zaman sorumluluk taflr? Bu noktada

K Bowen
T A P H. McCoyun K T A P
yazd Sadunun yksn okuyunuz. Harvard Business Review Dergisinden semeler
(2004), fiirket Ahlak, MESS Yayn No: 466, s.159-174.
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
64 Genel flletme
Aflada ifl etii konusuna yaklaflmlardan drdne yer verilmifltir. Bunlar:

1. Faydaclk yaklaflm
2. Haklar yaklaflm
3. Adalet kuram yaklaflm
4. Btnlefltirici sosyal szleflme kuramdr.
Faydaclk Yaklaflm: 19. yy filozoflar Jeremy Bentham ve John Stuart Mill ta-
rafndan desteklenen bu yaklaflm, ounluun iyiliini reten kararn etik karar
olduunu savunur. Bu yaklaflma gre karar vericiden beklenen, her karar seene-
inin tm kesimler zerindeki etkisini gz nne almas ve ounluun en yk-
sek tatmini iin uygun olan semesidir. Bu yaklaflmda karmaflk hesaplamalar ye-
rine basitlefltirme tercih edilir. rnein ekonomik referans erevesi olarak mali-
yet fayda hesaplamas kullanlabilir. Ayrca karar sadece alnacak karardan doru-
dan etkilenenleri gz nne alnarak verilmeli, dolayl etkilenenler hesaba katl-
mamaldr. Byk lekli bir otomotiv firmasnn yneticileri, bir flehirdeki fabrika-
y kapatp baflka bir flehirde operasyonlarna devam etme kararn, flirketin btn
iin en byk yarar rettii gerekesine dayandrmfllardr.
Faydac kuram, etik karar almada saysal bir yntem elde etme kaygs taflr. o-
unluun en iyi faydas iin olana ulaflmak, temel amacdr. Bu yaklaflm benim-
seyen ynetici, ifl yerinde alflanlarn drtte birini iflten karmann yararl olduu-
nu savunabilir. nk bylece krllk artacak, geri kalan drtte n ifl gvence-
si iyileflecek ve hissedarlarn en iyi karna hizmet etmifl olacaktr. Faydaclk, ve-
rimlilii ve retkenlii destekler, ayn zamanda kr maksimizasyonu hedefiyle
uyumludur. Baflka bir adan ise kaynaklarn n yargyla datlmas ile sonulana-
bilir. zellikle karardan etkilenen baz kesimlerin sz hakk olmamas ya da tem-
sil edilmemesi durumunda, ihmal edilmifl bu paydafllarn haklar, karardan olum-
suz etkilenebilir.
Haklar Yaklaflm: Bireyselcilik yaklaflm olarak da anlan bu yaklaflmn te-
mel sorusu, nelere hakkm var?dr. nsanlarn sahip olduklar haklar kapsamnda;
zgrlk haklar ve refah haklarndan sz edilir. fade zgrl, seyahat zgrl-
ilk gruba; mlkiyet, beslenme hakk, salk hizmeti-sal koruma hakk ikin-
ci gruba rnek olarak verilebilir. lk grupta sz konusu haklara, toplumun teki bi-
reylerinin mdahale etmemeleri beklenirken dierinde ise toplumun teki bireyle-
rinin katlm ve abas gereklidir.
Thomas Hobbes (1588-1679)a gre, her ahlak ve hukuk dzeninin temel ama-
c toplumda barfln kurulmasdr. Deneysel gereklere dayal ahlak savunan Hob-
bes, barfln oluflmas iin insanlarn kendisi iin hak grd fleyleri baflkalarna
da tanmas; baflkalarna karfl kendi zgrln, onlardan bekledii lde snr-
lamas gerekir. Bir etik yaklaflm olarak haklar kuramna gre, etik olan karar ya
da eylem, onlardan etkilenen insanlarn haklarn en iyi koruyandr. Bu haklar ve
zgrlkler Birleflmifl Milletler nsan Haklar Evrensel Bildirgesinde yer alan hak-
lardr. Ynetsel karar ve davranfllarda, zellikle yaflam ve gvenlik, gizlilik, do-
ruluk, vicdan zgrl, konuflma zgrl, zel mlkiyet gibi haklar nemlidir.
Etik kararlar almak iin yneticilerin dierlerinin temel haklarn engellemekten
kanmalar gerekir. Bu balamda alflanlarn ne konufltuklarn gizlice dinlemek,
onlarn gizlilik hakkn ihlal etmektir. fl yerinde cinsel taciz, kiflinin ahlaki normla-
rn ihlal ettii iin etik deildir. fiirketindeki yolsuzluklar kamuoyuna duyuran ki-
flileri desteklemek, konuflma zgrl hakkn desteklemek anlamn taflr.
Bu yaklaflmn faydaclk yaklaflmndan ayrld temel nokta, etik kararlarda
toplumun deil, bireyin odak noktada olmasdr. Faydaclk yaklaflmnda bireysel
haklar, toplumun refahna gre ikinci planda dikkate alnr.
www.hedefaof.com
Adalet Kuram Yaklaflm: Bu yaklaflm, etik kararlarn eflitlik, doruluk ve ta-

rafszlk standartlarna dayal olmasn savunur. flletmelerde tr adalet gzetil-
melidir. Bunlar; datm adaleti, prosedrel/ifllemsel adalet ve etkileflimsel adalettir.
Datm adaleti, insanlara keyfiyete gre farkl davranlmamasn gerektirir. Bir
kararla ilgili tm kiflilere ayn flekilde davranlmaldr. rnein ayn ifli gerekleflti-
ren kadn ve erkeklere farkl cret verilmemelidir. Ancak alflanlar iflle ilgili bece-
ri ve sorumluluklar gibi alanlarda farkllafltnda, bu farkllklar orannda cretle-
rinde farkllk olabilir. Ancak bu farklln rgtsel ama ve grevlerle net bir bi-
imde iliflkili olmas gerekir. Prosedrel adalet kurallarn adil bir flekilde uygulan-
masn gerektirir. Kurallar ak bir flekilde ortaya konmal, tarafsz ve tutarl bir fle-
kilde yrrll salanmaldr. Etkileflimsel adalet, rgt iindeki bireyler aras
davranfllara iliflkin bir kavramdr. Bireylerin birbirlerine karfl davranfllarnda alg-
lanan drstlk dzeyiyle yorumlanr. Etkileflimsel adalet, prosedrel adaletin ak-
sine iliflkilerin formal olmayan ynne iliflkindir. rnein yneticilerin astlar ile
iliflkilerinde gsterdikleri ak yreklilik, duyarllk ve saygya gre yorumlanr.
Bedel demeye iliflkin kararlar da adalet yaklaflmyla aklanabilir. Bireyler sa-
dece sorumluluklar altnda bulunan alandaki hasarlarn maliyetinden sorumlu tu-
tulabilirler. Kontrol altnda olmayan meselelerden sorumlu tutulmamaldrlar. Bu
konu iflletmelerde insan kaynaklarna iliflkin dllendirme ve cezalandrma sistem-
leri ile yakndan iliflkilidir.
Adalet teorisinin zayf taraf, daha az risk, daha az teflvik ve yenilikle sonula-
nabilir olmasdr. Gl taraf ise kurallar ve dzenlemelerle iflletmede baz stat
ve gruplarn ayrcalkl olmasnn nne geilmesi, iflletmede tm kesimlerin kay-
naklardan ve frsatlardan eflit dzeyde pay almasna imkn salamasdr. nsan
kaynaklar ynetimine rehberlik eden yasalarn ou adalet yaklaflmna dayaldr.
Btnleflik Sosyal Szleflme Kuram: Nispeten yeni olan bu yaklaflm, ifl eti-
ine deneysel/grgl/ampirik (ne) ve normatif (ne olmal) yaklaflmlarn birlefltiril-
mesini nerir. Bu grfl, iki szleflmenin entegrasyonuna dayanr. Bunlardan il-
ki, iktisadi birimler ya da yeler arasndaki genel sosyal szleflmedir. Dieri ise bir
topluluun yeleri arasndaki daha spesifik bir sosyal szleflmedir. Genel sosyal
szleflme, ifl yapmann temel kurallarn belirler. Spesifik bir toplulua ait sosyal
szleflme ise kabul edilebilir davranfl biimlerini kapsar. rnein, Trkiyeden bir
iflletmenin Romanyann bir flehrinde yeni bir fabrika kurduunu varsayalm. Bu
fabrikadaki alflanlara ne kadar cret denecei karar, btnleflik sosyal szlefl-
me kuramna gre, orada yaflayanlarn mevcut cret dzeyleri baz alnarak veril-
melidir. fl etiine bu tarz yaklaflmn dier yaklaflmdan fark, yneticilere han-
gi karar ve eylemlerin doru, hangi karar ve eylemlerin yanlfl olduunu ayrt et-
mede endstriler ve flirketler iinde var olan etik normlar dikkate almalarn ner-
mesidir.
Yaklaflmlar arasnda etkinlik, retkenlik ve yksek kr gibi iflletme amalarn
destekleyen faydaclk yaklaflmnn daha ok taraftar bulduunu syleyebiliriz.
Ancak global ifl dnyas ve toplum arasndaki etkileflimler bu bakfl asnn deifl-
mesine ihtiya olduunu gstermektedir. Bireysel haklar, sosyal adalet, doal ev-
renin korunmas gibi yeni trendler, iflletmelerde yararllk kriterine dayal olmayan
etik standartlara ihtiya olduunu ortaya koymaktadr. Bu nedenle gnmz ifllet-
meleri etik ikilemlerle daha ok uraflmak durumunda kalmaktadrlar.
www.hedefaof.com
66 Genel flletme
ETK DAVRANIfiI ETKLEYEN FAKTRLER

Yneticiler de dhil olmak zere rgt iindeki bireylerin, etik davranflta bulunup
bulunmayaca bireyin ahlaki geliflmifllik dzeyi ile pek ok faktr arasndaki kar-
maflk etkileflim sonucu oluflur. Bireyin ahlaki geliflmifllik dzeyi baflta olmak ze-
re bu faktrleri fiekil 3.1de grebilirsiniz.
Bireyin Ahlaki Geliflim Seviyesi: Bireyin ahlaki geliflmifllik dzeyini belirle-
mek iin kullanlan gstergelerden biri olan aflamal geliflim basama, Kohl-
berg (1976: 34-35.) tarafndan biliflsel geliflim yaklaflmna gre oluflturulmufltur.
lk aflamadaki bireyler sadece kendi karlarna uygun olduu durumlarda ve/ve-
ya fiziksel cezalandrlmadan kanmak iin kurallara uyarlar. kinci geliflmifllik
dzeyi ise bireylerin kendisine yakn olan kiflilerin beklentileri dorultusunda ya-
flad ve kendisinin de onaylad ykmllkleri yerine getirmek suretiyle var
olan dzeni koruduu bir dzeydir. En st basamak ise ilkelere dayal davranfln
sz konusu olduu bir dzeydir. Bu geliflmifllik dzeyindeki bireyler, ounluun
fikrine aldrmakszn dierlerinin haklarna sayg ve etik deerlere sk skya ba-
llk gsterir. Kanuna aykr olsa bile kendi seimi olan etik ilkelere uygun olarak
kararn verir.
fiekil 3.1
Etik/Etik Olmayan
Davranfl Etkileyen Bireysel
Karakteristikler
Faktrler
Kaynak: Robbins, S. Ahlaki Geliflmifllik Sorunun Etki

P. ve Coulter, M. Dzeyi Gc
(2007).
Management,
Prentice Hall, s.
129. Etik/Etik
Etik Sorunla Olmayan
Karfllaflma Muhakeme Sreci
Davranfl
Yapsal rgt
Deiflkenler Kltr
Bireysel zellikler: Herkes alflt rgte nispeten yerleflik deerleriyle bir-

likte gelir. Bireyin erken yafllarda ailesinden, arkadafllarndan, retmenlerinden
ve dierlerinden rendii ve gelifltirdii bu deerler, neyin doru neyin yanlfl ol-
duu konusunda temel muhakemelerini belirler. flletme yneticilerinin birbirin-
den ok farkl bireysel deerlere sahip alflanlarla karfl karflya olduklarnn far-
knda olmalar gerekir.
Yapsal Deiflkenler: rgtn yapsal tasarm, rgt yelerinin etik davranfl-
larnn oluflmasnda yardmc olur. Baz yaplar belirsizlii yaratrken bazlar al-
flanlara gl bir flekilde yol gsterir. Resm kurallar ve dzenlemeler, ifl tanmlar,
etik kodlar, rgt iinde etik davranfl teflvik eden ve tutarl davranmay yerleflti-
ren nemli unsurlardr. Bu unsurlar, ayn zamanda rgt iindeki belirsizlii ve
yanlfl anlamay da nemli lde azaltrlar.
www.hedefaof.com
rgt Kltr: rgt kltrnn zellikleri ve gll etik davranfl etki-

ler. Gl kltrlerin bireyler zerinde ok etkisi vardr. Gl ve yksek etik
standartlarn desteklendii bir kltrn, etik davranfllar zerinde olumlu etkisi
olacaktr. Zayf rgtsel kltrlerde bireyler, byk olaslkla altkltrn normlar-
na uygun olarak davranacaklardr. alflma gruplar ve blm standartlar, rgt
iindeki davranfl gl bir flekilde etkileyebilecektir.
Sorunun Etki Gc: Herhangi bir alflan, ifl yerinden birka malzemeyi evine
gtrmekte tereddt etmezken flirketin parasn zimmete geirme konusunda son
derece duyarllk gsterebilir. Bu da gstermektedir ki etik meselenin zellikleri
etik davranfl etkilemektedir. Sorunun etki gcn belirlemek iin kullanlan birta-
SIRA SZDE SIRA SZDE
km ller vardr. rnein sorgulanan davranfl, taraflarna ne byklkte zarar
ya da yarar salamaktadr, davranfln iyi olduu ya da kt olduu konusunda bir
uzlaflma var mdr, ngrlen zarar ya da faydann gerekleflme D fi olasl
N E L M nedir gi- D fi N E L M
bi sorulara verilen yantlar, etik meselenin ne kadar nemli olduu konusunda be-
lirleyici olacaktr. alflanlar nemli olduu dflnlen konularda etik davranmaya
S O R U S O R U
daha zenli yaklaflabilirler.
Kurulufllar etie stratejik olarak yaklaflrlarsa riskleri minimize ederler.

D K Bu
K A Tnedenle ceza- DKKAT
landrlma riskleri de dfler.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Bir kuruluflun kltr, etik davranfl zerinde nasl bir rol oynar? SIRA SZDE SIRA SZDE
1
ETK YNETM VE ETK YNETMNNAMALARIMIZ
UNSURLARI
D fi N E L M
fl etii ynetimi spesifik politikalar, pratikler ve programlar aracl ile etik konu-
AMALARIMIZ
D fi N E L M
larn ya da sorunlarnn formal ya da informal ynetilmesine ynelik dorudan gi-

riflimlerdir. Bu giriflimler etik olmayan davranfllar azaltmadaK Setkilidirler.
OT RAU P Bu ne- K S O TR AU P
denle de deerlidirler. zellikle belirli byklkteki flirketlerin ifl etii ynetimin-
de daha ok kullandklar gncel yaklaflmlar ve aralar afladaD sralanmfltr
KKAT (Cra- DKKAT
ne ve Matten, 2010: 185). TELEVZYON TELEVZYON
Misyon ve/veya deerler bildirgesi
SIRA SZDE SIRA SZDE
Etik kodlar
Raporlama/tavsiye kanallar NTERNET NTERNET
Risk analizi ve ynetimi
Etik yneticisi/etik sorumlusu/etik komiteleri
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Etik danflmanlar
Etik eitimi K T A P K T A P
Paydafllara danflma, diyalog ve ifl birlii
Denetim, hesap verme ve raporlama
Misyon ve deerler bildirgesi: Misyon ve deer aklamalar, T E L E V Z Y O Niflletmenin TELEVZYON
amalar, inanlar ve deerlerini kapsar. Misyon ifadeleri ksaca iflletmenin varlk
nedenini aklar. eriinde kurum felsefesi, ifl yapma felsefesi, iflletmenin kendisi-
ni nasl grd, hangi rn veya hizmetle, hangi pazarlara ya da mflterilere ula-
NTERNET NTERNET
flaca, teknolojisi, byme-krllk zerindeki dflnceleri, vermek istedii imaj
konularnda ifadeler bulunur. Kk ve orta lekli, zellikle de byk lekli r-
gtlerin yazl, kamuya aklanmfl misyon ifadeleri bulunur. Misyon ifadeleri ifllet-
menin vizyonuna hangi grevi stlenerek ulaflacan netlefltirdii iin nemli
aklamalardr. Ancak misyon ifadelerinin bazen aka sosyal amalardan bahset-
medii gzlenir. Sosyal amalardan sz eden misyon ifadeleri ise bu sosyal ama-
www.hedefaof.com
68 Genel flletme
SIRA SZDE SIRA SZDE

cn iflletme alflanlarnn davranfllarna yansyp yansmad konusunda bir ipucu
vermez. Bu nedenle ince ince dflnlmfl, uygun, ilham verici bir sosyal misyo-
D fi N E L M nun amacna D fiulaflabilmesi
NELM iin rgtn btnn kapsayan, yerleflik bir etik yne-
timiyle desteklenmesi gerekir. Aksi takdirde sadece bir dilek olarak yazda kalr.
S O R U flletmelerde
S O Rmisyon
U ve deerler aklamalarna ska rastlanr. fl yaflamnda
alflanlarn davranfllarna yn veren pek ok deer vardr. Aklanan deerler, n-
celikli olanlardr. Deer bildirgeleri iflletmede neyin ncelikli deer olduunu or-
DKKAT taya koyarlar. D KEtik
K A T meselelerde, alflanlara yol gstererek onlar cesaretlendirip
etik davranfla ynlendirirler. Deerler, hibir belirgin kuraln olmad koflullarda

SIRA SZDE etik karar almaya
SIRA SZDE yol aar. Kiflinin kendi baflna verdii kararlarn kkeninde de-
erler yer alr.
AMALARIMIZ
Deerler, etik ynetiminin nemli unsurlar arasnda yer alr. Ancak ayn za-
AMALARIMIZ
manda etiksel bir ynetim yaklaflmna temel teflkil eder. Deerlere Dayal Yne-
tim olarak bilinen bu yaklaflmda rgtn btnnde geerli olacak ortak deer-
ler, katlmc bir yntemle, tm kesimlerin temsilcileriyle birlikte belirlenir. Deer-
K T A P K T A P
ler iflletmede neye inanldn ve neyin savunulduunu belirtir. Paylafllan deer-
ler, rgt kltrn flekillendirir ve pek ok amaca hizmet eder. Paylafllan deer-
ler oluflturmada ama, yneticilerin karar ve eylemlerine rehberlik etmek, alflan-
TELEVZYON TELEVZYON
larn davranfllarn biimlendirmek, pazarlama abalarn etkilemek ve iflletme b-
tnnde takm ruhu oluflturmaktr.
NTERNET Tandnz ulusal

N T E R N yaygnl
ET olan bir kuruluflun web sitesine girerek misyon ve deerler
aklamalarn okuyunuz. Bu metinlerde ne kan deerleri kavraynz; benzer sektrden
dier iflletmelerin misyon ve deer bildirgelerini karfllafltrnz.
SIRA SZDE Deerlere dayal ynetim anlayfl nedir, amalar nelerdir?

SIRA SZDE
2
Etik Kodlar
Kuruluflta davranfl standartlar oluflturmann ve srekli duruma getirmenin bir bafl-
ka yolu, yazl etik ilkelerin gelifltirilmesidir. Etik kodlar, belirli bir iflletme, meslek
S O R U grubu veya endstri
S O R U iinde etiksel adan alflanlardan/yelerden beklenen ve is-
tenen davranfl trlerini aklayan bildirgelerdir. Etik ynetiminde en yaygn yakla-
DKKAT
flm etik kodlarn
DKKAT
oluflturulmasdr. Kurulufllar -varsa- bulunduklar sektrn etik
yasalarna uymay da taahht edebilir. rnein; Trkiye Kimya Sanayicileri Derne-
i, yelerinden l sorumluluk anlayflna gre ifl yapmalarn ve raporlamalarn
SIRA SZDE
bekler. SivilSIRA
toplumSZDE
kurulufllar, meslek kurulufllar, dernekler (rnein; TEDMER -
Trkiye Etik Deerler Merkezi, TOBB - Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii, SO - s-
AMALARIMIZ
tanbul Sanayi Odas) de flirketler gibi yeleri iin etik rehberler, meslek ilkeleri ha-
AMALARIMIZ
zrlar ve bunlara uyulmasn beklerler.
Aflada Etik ve tibar Derneinin etik kodlarna yer verilmifltir. (http://www.te-
K T A P id.org.tr/files/downloads/resmi%20evrak/teid_etik_kodu.pdf)
K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.hedefaof.com
Etik ve tibar Dernei (TED) yeleri, sorumlu ifl modelinin zn teflkil eden 13 te-
mel ilkeye olan inanlarn beyan eder ve bu ilkelere uymaktaki gnlllklerini
idari yaplar ve flirket politikalarna yanstr; ifl etiinin bir kurum kltr hline
gelmesi iin azami zeni gsterirler.
TED yeleri olarak
Tm faaliyetlerimizde Trkiye Cumhuriyeti Anayasas baflta olmak zere tabi ol-
duumuz tm ulusal mevzuata ve Trkiye Cumhuriyetinin taraf olduu tm
uluslararas anlaflmalar ve dzenlemelere uyarz.
Akladmz beyan ve sunduumuz raporlarn geree uygun olmas iin ge-
rekli titizlii gsterir, konu olan bilgileri doru, anlafllabilir biimde ve zama-
nnda sunarz.
Doruluk ve fleffafl, tm ifl srelerimizde ve iliflkilerimizde ncelikli deerleri-
miz olarak kabul ederiz.
fl etiinin yazl kurum kltrmzn yap tafl hline gelmesi iin azami gay-
ret ve zeni gsteririz.
alflanlarmz kar atflmalarndan uzak tutacak bilin, kural ve uygulama-
larla donatr, mevcut grevlerinden yararlanarak kiflisel kar salamalarn ya-
saklar ve denetleriz.
alflanlarmzn tarafsz karar ve davranfllarn etkileyecek hediyeler almasn
ve ayn amala hediye vermelerini yasaklarz.
Faaliyet ve ifllemlerimizi yrtrken, her trl kamu kurum ve kuruluflu, idari
oluflum, sivil toplum rgt ve siyasi partiler ile herhangi bir menfaat beklentisi
olmakszn eflit mesafede yer alrz.
fllemlerimizde yolsuzluklara yol amayz, gz yummayz ve yolsuzlua karfl
mcadele ederiz.
Haksz rekabette bulunmaz, adil rekabetin ve tketici haklarnn korunmasn
gzetir, tm uygulamalarmz bu ynde gelifltiririz.
Kayt dfl istihdamda bulunmayz; ifli sal ve gvenliini gzetir, genlerin,
kadnlarn ve engellilerin adil istihdamn destekleriz.
Ekonomik ve sosyal kalknmaya katkda bulunacak alflmalar destekleriz.
Btn bu ifl etii ilke, anlayfl ve uygulamalarmzn ifl ortaklarmz ve tedariki-
lerimiz dhil tm etki alanlarmza yaylmasn salayacak uygulamalar geliflti-
ririz.
Birleflmifl Milletler Kresel lkeler Szleflmesinin de zn oluflturan 10 temel il-
keye olan desteimizi beyan eder, bu ilkelere uymaktaki gnlllmz idari
yapmz ve flirket politikalarmza yanstrz.
Raporlama/Tavsiye Kanallar
Etik deerler asndan, bilgi toplanmas ifllemi, nemli bir bilgi birikiminin yan s-
ra efektif ynetim uygulamalar asndan da fayda salamaktadr. flletme alflan-
larndan gelecek bilgi ve geri bildirimler, geri bildirim kanal ne olursa olsun, etik
deerlerin korunmasn salamakta ve tketicilere yansyabilecek potansiyel etik
ihlallerinin nne geilmesi iin gereken nemli bir bilgi kanal vazifesi grebil-
mektedir. eflitli sektrlerde faaliyet gsteren iflletmeler de nceden yaymladkla-
r ve duyurusunu yaptklar etik deer bildirileri ile alflanlarna ifl sresi boyunca
dikkat etmeleri gereken etik konular hakknda bilgilendirmede bulunmaktadrlar.
www.hedefaof.com
70 Genel flletme
Risk Analizi ve Ynetimi

Risk ynetimi ve risklerin azaltlmas yaklaflmlar gnmzde iflletmelerin en ok
zerinde durduklar konulardr. Finansal getiri, iyi intiba ve baflar zerinde sklk-
la etkili olmakla birlikte, risk ynetimi ifl etiinin de ilgi alanlarndan biridir. fllet-
melerin basnda, halkla iliflkiler alflmalarnda ve dier btn iliflkilerinde kullan-
dklar dil, ifllenen konu ne olursa olsun, faaliyette bulunan corafyann deerle-
riyle atflmamal, etii dfllamadan ve genel kabul gren bir slupla yrtlen a-
lflmalar btn olmaldr. Risk ynetimi teknikleri ile birlikte gelifltirilecek ifl etii
uygulamalar, evre kirlilii ve rnn evre dostu materyallerden yaplmas gibi
ifl etii konularn ilgilendiren pek ok konuda iflletme adna olumlu bir imaj yara-
tabilecektir. fl etii konusu, duraan olmayan, iflletmeler gibi dinamik ve ieriine
srekli yeni konu bafllklar eklenen bir yapya sahiptir. Gnmzde ifl etii asn-
dan deerlendirilmeye alnan en nemli konular insan haklar ihlalleri, yolsuzluk-
lar, kresel snma olmakla birlikte, bu konular birok iflletmeyi ilgilendiren konu-
lar hline dnflmfltr.
Etik Yneticisi, Etik Sorumlusu, Komiteler

Baz iflletmelerde, iflletme tarafndan tayin edilen yneticiler aracl ile etik konu-
larn deerlendirildii birtakm komiteler oluflturulabilmektedir. Gnmzde ifllet-
melerin etik konularna daha ok ilgi gsterdikleri, alflanlarnn da ifl etii ve
toplumun beklentileri konusunda bilinlenmesine ynelik politikalar izledikleri
sylenebilir. flletmelerin kuruculuunu stlendii etik komitelerine de rastlanmak-
tadr. Bu komiteler iflletme ierisinde bir departman gibi alflarak kurumsal sorum-
luluk alannda tepe ynetimine iletilmek zere tavsiye kararlar almaktadrlar. Ay-
rca kurum iinde iletiflim kanallarn ak tutarak etik olmayan uygulamalar nle-
mek iin admlar atlabilir. cretsiz telefon hatlaryla, etik komitelerine ya da da-
nflmanlarna ulaflabilmesi, alflanlar etikle badaflmayan uygulamalar bildirmeye
yneltmek iin yararl olabilir.
Etik Danflmanlar
fl etii danflmanlar, gnmzde kurumsal bir yapya brnerek, iflletmeler tara-
fndan tercih edilen ve iflletmenin yer ald sektrle ilgili etik konularda iflletmeye
danflmanlk hizmeti veren alflanlar olarak istihdam edilebilmektedir. zellikle
ierisinde yafladmz evre ile ilgili, evre mhendislerinin, iflletmelerin uymas
gereken kurallar ve yasal zorunluluklar konusunda yapt danflmanlk alflmala-
r, iflletmenin ifl etii konusunda dier kurulufllar ve tzel kiflilerle olan iliflkilerini
ynetmesine yardmc olmaktadr.
Etik Eitimi
fl etiine ilginin artmasyla birlikte, ifl etii eitimi konusu da nemli hle gelmifl-
tir. Eitimin ierii ve hangi konularn etik kapsamna girecei konusunda niver-
siteler, danflmanlar ve dier birimler alflmalar yapmaktadrlar. Geliflmifl ve gelifl-
mekte olan lkelerin ounda etik kurallara iliflkin eitimler giderek yaygnlk ka-
zanmaktadr. Aslnda etik eitiminin profesyonel yaflamdan nce akademik ortam-
lardan bafllanarak verilmesi nerilmektedir. Hem ynetici adaylarnn hem de ile-
ride kurumsal iflletmelerde grev alacak adaylarn, ifle bafllamadan nce bu tip ei-
timleri almalar daha uygun bir yaklaflmdr. alflan saysnn yksek olduu kuru-
lufllar, eitimde teknolojiden de yararlanmaktadr. Bu uygulamaya sveli bir ila
www.hedefaof.com
firmasnn kulland ve iflletmenin etik yaklaflmn retme amal simulasyon

oyunu rnek olarak verilebilir. Sz konusu oyunda, iflletme alflanlarnn, tketi-
cilerle kurduu diyaloglar daha sonra etik adan deerlendirilmektedir. Bylece
alflanlarn etik kodlar renmeleri salanmaktadr.
Paydafllarn Grfllerini Alma, Diyalog ve fl Birlii Programlar

flletmelerin hisselerini halka arz etmesi, iflletmelerin alaca kararlar dorudan et-
kileyen ve kararlardan dorudan etkilenen kifli saysn artrc etki yapmaktadr.
Etik deerler de karar verme srecinde sz konusu etkiler ierisinde bir faktr ola-
rak yer almaktadr. Tutundurma alflmalarna ynelik kararlarda, etik deerlerin
dikkate alnmas daha da nem kazanabilmektedir. flletme iin doru karar almfl
olmak, etik deerlerin de dikkate alnd kararlar olarak alglanmaldr. flletmenin
birok paydaflnn olmas, paydafllarn kiflisel zellikleri, profesyonel hayata bakfl-
lar, alnan tm kararlarla birlikte etik yaklaflmn da etkileyebilecektir. Bu balam-
da kurumsal iletiflim abalar, kurumsal sorumluluk alannda diyalog ve tartflmala-
rn sergilendii nemli bir platform olarak deerlendirilmektedir.
Denetim, Hesap Verme, Raporlama

flletmelerin hesap verme, deerlendirme ve iletiflim alanlarnda ifl etiine gn-
mzde daha ok nem verdiini syleyebiliriz. Ayrca, gnmz iflletmeleri ve
SIRA
zellikle ilk 250 ierisinde yer alan byk iflletmeler, kurumsal SZDE
sorumluluk rapor- SIRA SZDE
lar yaymlamaktadr. Yaplan bir arafltrma sonucunda kurumsal rapor yaynlama
oran, %90lk oranla en ok Japonyada, %20lik oranla en az Meksikada grl-
mektedir. Uluslararas ekonomik kurulufllar, kresel rekabetin artt gnmz or-
tamnda kurumsal ve sosyal sorumluluk alannda yaplacak alflmalarn nemine
S O R U S O R U
dikkati ekmektedirler.
Sosyal denetim, iflletmelerin sosyal sorumluluk performansnn deerlendirilmesidir.

DKKAT DKKAT
SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI VE TEMEL

SIRA SZDE SIRA SZDE
YAKLAfiIMLAR
Bir organizasyonun sosyal sorumlu olmas ne anlama gelir? Bu konuda iki farkl
grfl vardr. Bir uta tamamyla klasik/ekonomik grfl; dier
nomik grfl yer almaktadr.
AMALARIMIZ

uta ise sosyoeko- AMALARIMIZ
Klasik grfl, iflletme ynetimlerinin tek sosyal sorumluluunun kr maksimi-

zasyonu olduunu syler. Bu yaklaflmn en hararetli savunucusu K T Aekonomist
P ve K T A P
Nobel dl sahibi Milton Friedmandr. Friedman, yneticilerin temel sorumlulu-
unun hissedarlarn ya da flirket sahiplerinin karlarn en iyi koruyacak flekilde ifli
yrtmek olduunu iddia eder. Bu karlar nelerdir? Friedman, T E L flirket
E V Z Y Osahiplerinin
N TELEVZYON
tek fleyle ilgilendiklerini ileri srer: Finansal kazan. O, ayn zamanda yneticilerin
hibir zaman organizasyonun kaynaklarn toplumun iyilii iin harcama karar
alamayacan, bunun iflletmeye ilave maliyet getireceini savunur. Friedmana g-
NTERNET NTERNET
re iflletmelerin temel faaliyet konusu dflndaki bu harcamalar, ya rn fiyatna ya
da iflletme sahiplerinin kr paylarna yanstlacaktr. Dier bir deyiflle bu harcama-
lara yksek fiyattan mal alan mflteriler ya da daha az kr pay almaya raz olan ifl-
letme sahipleri katlanacaktr. Burada flunu gzden karmamak gerekir. Friedman,
organizasyonlarn sosyal sorumluluk taflmamalar gerektiini sylemiyor. Tam ter-
si organizasyonlarn bir tek sosyal sorumluluu olduunu sylyor. Sorumluluktan
kastettii fley ise hissedarlar iin krn maksimize edilmesidir.
www.hedefaof.com
SIRA SZDE SIRA SZDE
72
D fi N E L M Genel flletmeD fi N E L M
S O R U Sosyoekonomik
S O R U
grfl ise ynetimin sosyal sorumluluunun kr elde etmenin
tesinde, toplumun refahn korumay ve iyilefltirmeyi de kapsadn savunur. Bu
durufl, flirketlerin sadece patronlarna karfl sorumlu, bamsz varlklar olmad
DKKAT D K K A Onlar,
inancna dayanr. T ayn zamanda eflitli kanunlar ve dzenlemelerle yapla-
rn oluflturan; onlarn rnlerini ve hizmetlerini satn alarak destekleyen toplumun
SIRA SZDE daha bykSIRA birSZDE
kesimine karfl da sorumludur. Bu grfln taraftarlar iflletme r-
gtlerinin sadece tmyle ekonomik kurumlar olmadklarna inanrlar. Toplum ifl-

letmelerin sosyal, politik, yasal, doal evre ile ilgili meselelerle uraflmasn bek-
AMALARIMIZ ler hatta bu AMALARIMIZ
konuda onlar teflvik eder. Dnyann drt bir yannda saylar gittike
artan, ok sayda organizasyon, sosyoekonomik grfl benimsemektedir. 116 l-
keden 4200 yneticiyle yaplan arafltrma sonucu, bu grfl desteklenmektedir. Ka-
K T A P K T A P
tlmclarn byk ounluu, toplum iinde flirketlerin rolnn, ortaklarn karla-
rn korumann tesini kapsad konusunda hemfikirdirler. Bu noktada yatrmc-
lar cephesinde ortaya kan yeni bir eilimden de sz etmek gerekir. Kimi potan-
TELEVZYON
siyel flirketT Ehissesi
LEVZYON
yatrmclar, sosyal sorumlu flirketleri tercih etmekte ya da ara-
c kurumlarna bu ynde talimat vermektedirler.
NTERNET Haydi kzlar

N Tokula
E R N E Tkampanyas iin http://unicef.org/turkey/gl/_g13.html sitesini ziyaret
ediniz.
Gnmzde bu iki u grflten, ikincisi arlkl olarak kabul grmektedir.

nk iflletmelerin aflr bymesi, byk apl kaynak kullanm, toplumun sal-
zerinde oynadklar rol, doal evreye etkileri gibi konular asndan ele aln-
dnda sorumluluklarnn sadece hissedarlara ya da ortaklara karfl olmas bekle-
nemez. Ayrca tketici ve yatrmc tercihleri sosyal sorumlu kurumlara, markalara
ya da rnlere kaymaktadr. Yksek nitelikli iflgcnn, alflacaklar iflletme ter-
cihlerinde flirketin bu konudaki kurumsal itibar nemli bir faktr olarak karflmza
kmaktadr. Topluma olumlu katkda bulunmak, iflletmeler asndan daha gven-
SIRA SZDE li, daha eitimli,
SIRA SZDE daha adil bir toplum iin uzun dnemli bir yatrm olarak da de-
erlendirilebilir. Bylece geliflmifl ve salkl rekabet koflullarnn yaratlmasndan
iflletmeler de yarar salayacaklardr.
Sosyal sorumluluk konusunda yaplmfl pek ok tanm bulunmaktadr. Anlayfl-
lar deifltike tanmlar da deiflmektedir. rnein, sosyal sorumluluk sadece kr
S O R U elde etmektir S O veya
R U kr etmenin tesine gemektir veya gnll faaliyetlerde
bulunmaktr veya genifl adan sosyal sisteme ilgi gstermektir. Oysa bunlardan
DKKAT
hibiri tek baflna
DKKAT
sosyal sorumluluu tanmlamaz. Sosyal sorumluluk iflletmenin ya-
sal ve ekonomik ykmllklerinin yan sra toplumun iyilii iin doru fleyler yap-
mak ve bu doru fleyleri doru yntemlerle yapma niyeti olarak tanmlanabilir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Sosyal sorumluluk, kurumlarn iinde yafladklar toplumun, alflanlarnn ve
onlarn ailelerinin yaflam kalitesini ykseltirken ayn zamanda ekonomik geliflme-
AMALARIMIZ

ye de katkAMALARIMIZ
salamalar anlamn iermektedir. Bu nedenle iflletmelerin operasyon-
lar ve iliflkilerine bu sorumluluklar entegre etmeleri beklenir.
K T A P Tanmlarla ilgili
K Tdaha
A P genifl bir tartflma iin Temel flletmecilie Girifl kitabnn ikinci
blmn okuyunuz (etin, C. ve Can Mutlu, E., 2010: 343-354).
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.hedefaof.com
Sosyal Sorumluluk ve Etik: Her ikisinin farkl anlamlar olmasna ramen etik
ve sosyal sorumluluk kavram birbiri yerine kullanlabilmektedir. Sosyal sorumlu-
luk, organizasyonun paydafllar zerindeki olumsuz etkisini minimize, olumlu et-
kisini maksimize etme ykmlldr. Pek ok iflletme kendisi ile eflitli paydafl-
lar arasnda uygun iliflkiler, ykmllkler ve grev belirleme abas iindedir. fl
etii karar almaya rehberlik eden, dikkatli bir flekilde oluflturulmufl kurallar veya
keflfedilmifl ifl yapma biimlerini ierirken sosyal sorumluluk toplumla yaplmfl bir
szleflme olarak grlebilir. Bu szleflmeye gre toplum iflletmelerden sorumlu ve
etik davranfllar bekler. Sosyal sorumlu davranfl, etik kavramna dayanan ve top-
lumun beklentilerini karfllayan eyleme dnflmfl davranfl biimidir.
SOSYAL SORUMLULUK DZEYLER

flletmeler asndan sosyal sorumluluk drt blmde incelenebilir (fiekil 3.2). Bun-
lar sosyal sorumluluun birbiriyle iliflkili ve ayrt edilebilir drt yzn ifade et-
mektedir. Ekonomik, yasal, etik ve hayrseverlik sorumluluklar bafllklar altnda
toplanan bu sorumluluklar ardflk katmanlardan oluflmaktadr. Sorumluluk asn-
dan katmanlarn hepsi nemlidir. Ancak en alt basamaktan st basamaklara doru
kldka iflletmelerin toplumun daha genifl kesimine karfl duyarllk gsterdii ve
mevcut sorunlara zm retmede katk salad grlr.
lk basamakta yer alan ekonomik sorumluluklarn kapsam, esas olarak iktisa-
di bir birim olan iflletmelerin toplum iindeki varlk nedeni ve temel sorumluluuy-
la iliflkilidir. Bunlar iflletmenin ifllevini uygun bir flekilde yerine getirmesi ve varl-
n srdrmesidir. Bu basamakta yatrmclar yatrmlarnn karflln almay, al-
flanlar ifl gvenlii ve adil cret, mflteriler ise uygun fiyatl, kaliteli rnler talep
ederler. Bu basamak iki adan nemlidir. Birincisi, dier sorumluluklarn hepsi
greceli olarak ekonomik ykmllklerin gereklefltirilmesine baldr. kincisi
ise iflletmelerin bu konudaki zaafiyeti yatrmclar, alflanlar, tedarikileri ve mfl-
terilerini derinden etkiler. lke ekonomisi de bu durumdan olumsuz etkilenir. Pi-
ramitin ikinci basamanda yasal sorumluluklar yer almaktadr. flletmeler faaliyet-
lerini gereklefltirirken ilgili yasalara ve dzenlemelere uymakla ykmldr. r-
nein rekabet stratejilerini olufltururken yasalara uymak zorundadrlar. nc ba-
samakta, etik sorumluluklar -adil ve doru olma ykmllkleri, iyi niyetli yakla-
flmlar- yer alr. Bu sorumluluk, yasal engel olmasa bile toplum ve paydafllarn bek-
lentilerine uygun, doru faaliyetlere iflaret eder. rnein Kuzey Amerikada iklim
deiflikliine karfl iflletmelerden beklenen ykmllkler konusunda yasal bir er-
eve olmamasna ramen, tketici basks, iflletmelerin bu konudaki gnll giri-
flimleriyle sonulanmfltr. Bu rnekte, iflletmelerin stratejilerinde paydafllarn bek-
lentilerinin gz nne alnmasnn gereklilii net olarak grlmektedir. Piramidin
tepesinde ise kurulufl iyi, sorumlu bir vatandafl kimliiyle karflmza kar. Gnl-
l sorumluluklar olarak da anlan hayrseverlik sorumluluu basamanda, toplu-
ma kaynaklarn aktarm (para, zaman, bilgi gibi) ya da yrtlen projelerle toplu-
mun refahnn artrlmas ve yaflam kalitesini iyilefltirme n plana kar.
www.hedefaof.com
74 Genel flletme
fiekil 3.2
Carrolln Drt
Paral Kurumsal
Sosyal Sorumluluk
Modeli
m n
Kaynak: Crane, A. o plu nda lir
Ve Matten, D. T af edi

r
(2010), Business Hayrseverlik ta rzu
Sorumluluu a m n
Ethics, Oxford
o plu nda ir
University Press, s. T raf len
53. (Carroll, A. B., Etik Sorumluluk ta bek
1991den adapte m n
edilmifltir.) plu da
To afn ekli r
r
Yasal Sorumluluklar ta ger rl
g
m n
o plu nda i
T raf ekl r
Ekonomik Sorumluluklar ta ger rl
g
SIRA SZDE SIRA SZDE

SIRA SZDE flletmelerinSIRA
sosyal sorumluluk dzeyleri nelerdir?
SZDE
3
D fi N E L M Organizasyonlarn
D fi N E L M sorumluluklar balamnda iki nemli konudan da sz et-
mek gerekir. Bunlardan biri makro amal srdrlebilirlik; dieri de bir ynet-
S O R U sel yaklaflmSve stratejilerin dayana balamnda paydafl kuramdr.
O R U
S O R U Srdrlebilirlik:
S O R U Kreselleflmenin hzlanmasyla birlikte, toplum iinde, flir-
ketlerin eflitli etkilerini dzenlemede yeni yollar gelifltirmeye ynelik byk bir
DKKAT ihtiya ortaya D kmfltr.
KKAT Zira bu etkilerin bazlar genifl kapsaml ve derin nitelikte-
DKKAT DKKAT
dir. rnein iklim deifliklii zerinde etkili olan evre kirlilii; kullan at klt-
SIRA SZDE rnn basknl
SIRA SZDE ve aflr rn paketleme sonucu ortaya kan atklarn yok edilme-
SIRA SZDE SIRA SZDEproblemi; flirketlerin klmesi ya da kapanmasnn yerel halk
si ya da ynetilmesi

ve bireyler zerindeki ykc etkisi; yerel kltrlerin erozyonu gibi. Bu tr problem-
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
ler iflletmelerin amalar ve sonular konusunda yeniden dflnmenin gereklilii-
AMALARIMIZ
ni grnr hle getirmifltir. 1992de Rio Dnya Zirvesinin ardndan sadece iflletme-
lerin eylemlerinden deil, daha genelde endstrilerin ve sosyal kalknmann de-
K T A P K T A P
K T A P erlendirilmesiK T iin A P yeni bir ereve, yeni bir kavram olan srdrlebilirlikten
oka sz edilmeye bafllanmfltr.
fl etii tartflmalarnda ve flirketlerin, hkmetlerin, danflmanlarn, bask grup-
TELEVZYON TELEVZYON
TELEVZYON larnn sylemlerinde
T E L E V Z Y O N yaygn olarak kullanlmaya bafllanan kavram, baz byk l-
ekli flirketlerin kamuya ynelik raporlarnn da bafllna yerleflmifltir.
NTERNET Srdrlebilirlik
N T E R N Raporu
ET ya da Sosyal Sorumluluk Raporu iin tarama motoru kulla-
NTERNET N T E R N E T raporlar inceleyiniz.
nnz. Ulaflabildiiniz
Srdrlebilir Kalknma (Dnya evre ve Kalknma Komisyonu, 1987), genel

olarak gelecek nesillerin kendi ihtiyalarn karfllama yeteneine zarar vermeksi-
zin, bugnk nesillerin ihtiyalarn karfllayacak kalknma olarak tanmlanr. Sr-
drlebilir Kalknma ile balantl bir kavram olarak srdrlebilirlik, evresel,
ekonomik ve sosyal adan tm sistemin uzun dnemli korunmas anlamna gelir.
www.hedefaof.com
Srdrlebilir kalknma hedefi, idealist fiekil 3.3

ve tartflmal bir bakfl as ortaya koy- Srdrlebilirlik
masna ramen, ulafllmas gereken spe- hedefinden
sifik bir amaca da iflaret etmektedir. fl- iflletmelere
yansyan
letmelerin amac ve sorumluluu konu- sorumluluk
sunda bir ereve nerisi olan srdr- ik So alanlar
m sy
lebilirlik, daha net olarak l sorum- o no al
E k
luluk - triple bottom line olarak ifade
edilmifltir. John Elkingtonun (1998)
isim babas ve hararetli savunucusu ol-
evresel
duu bu anlayfl, iflletmelerin bir tek he-
defi olduu fikrini reddeder. flletmele-
rin bir ama setine sahip olduklarn ve
amalarnn ekonomik deer, sosyal de- SIRA SZDE SIRA SZDE
er ve evresel deer retmek olduunu savunur. Bu balamda srdrlebilirlik,
ifl etii iin potansiyel, yeni bir hedef olarak grlmelidir. Burada bu l sorum-
luluun finansal sorumluluklar dfllamadn da belirtmek gerekir. fiekil 3.3.de
yer alan l sorumluluk, iflletmelerden beklentilerin genifllediini aka ortaya
koymaktadr. S O R U S O R U
Birleflmifl Milletlerin Milenyum Kalknma Hedefleri, flu anda dnyannD karfl

K K A Tkarflya oldu- DKKAT
u sosyal ve kalknma sorunlar hakknda net bir bilgi vermektedir. Bu hedefler; aflr bo-
yutlardaki yoksulluk ve al ortadan kaldrmak; dnyann her tarafnda temel eitimi ba-
SIRA SZDE SIRA SZDE
flarmak; kadn glendirmek ve cinsiyetler aras eflitlikte ilerleme kaydetmek; ocuk lm
orann azaltmak; anne saln iyilefltirmek; HIV/AIDS, stma ve dier hastalklarla mca-
dele etmek; evresel srdrlebilirlii salamak; kalknma iin kresel
tirmektir.
AMALARIMIZ

ifl birliini gelifl- AMALARIMIZ
l Sorumluluk anlayflnn temel iddias nedir? KSIRA

T SZDE
A P K TSZDE
SIRA A P
4
Sosyal Sorumluluk ve Paydafl Yaklaflm liflkisi
flletmelerin sorumluluklar konusunda yukarda bahsettiimizT DEdrt
L Efi V N Zbasamakl
EYL O
MN mo- TDELfiEVN EZ LYOMN
del (ekonomik, yasal, etik ve hayrseverlik) ve l sorumluluktan (ekonomik,
sosyal, evresel) farkl olan paydafl yaklaflm 1980lerde Edward S OFreeman R U tarafn- S O R U
dan gelifltirilmifltir. Kavram ifl dnyasnda ilk olarak 1960larda kullanlmasna ra-
NTERNET NTERNET
men, popler ve etkili olmas daha sonralar olmufltur. Sosyal sorumluluk yaklafl-
DKKAT DKKAT
m iflletmelerin sorumluluklar zerine odaklanrken paydafl yaklaflm, iflletmelerin
sorumlu olduu eflitli gruplara odaklanr. Temel iddias, iflletmelerin sorumluluu
konusundaki sosyoekonomik grflle rtflr. Paydafl yaklaflm SIRAiflletmelerin
SZDE sade- SIRA SZDE
ce hissedarlarn ya da sahiplerin karlar dorultusunda deil, ayn zamanda ifllet-
me iinde ve etrafnda bulunan nemli birok grup veya paydafllarn gz nne
AMALARIMIZ
alnarak ynetilmesi gerektiini savunur. Paydafl, iflletmelerin amalarn gerek-
lefltirirken etkiledikleri veya etkilendikleri herhangi bir grup veya birey olarak ta-
AMALARIMIZ
nmlanabilir. Yaklaflm, flirketlerden kendi amalarn gereklefltirirken

K T A P dierlerinin K T A P
haklarn ihlal etmemelerini; dierleri zerindeki etkilerinden sorumlu olmalarn
talep eder.
Paydafllarn kimler olduu iflletmeden iflletmeye deiflebilecei
TELEVZYON
gibi; ayn ifllet- TELEVZYON
menin farkl durumlar, grevleri ya da projeleri iin de deiflebilir. Aflada yer
alan fiekil 3.4., bir iflletmenin geleneksel modele ve paydafl yaklaflmna gre pay-
NTERNET NTERNET
www.hedefaof.com
76 Genel flletme
dafllarla olan iliflkilerini temsil etmektedir. Burada paydafl yaklaflmnda iliflkilerin

iki ynl olduuna dikkat edilmelidir. Birinci modelde iflletme sahipleri, iflletme-
nin faaliyetlerinde karlar gzetilecek baskn gruptur. flletmeden iflletmeye de-
iflmekle birlikte bir retim iflletmesi iin devlet, iflletme sahipleri, tedarikiler, a-
lflanlar, mflteriler, yerel toplum paydafllar grubu iinde sralanabilir. zel ilgi
gruplar, kitlesel medya, ticari birlikler, rakipler de paydafllar arasnda yer alabilir.
Bu bakfl as, iflletme ynetimlerine yeni bir rol tanmlar.
fiekil 3.4
Geleneksel Ynetim Modeli - Paydafllara Dayal Ynetim Modeli
Hissedarlar Mflteriler
Rakipler
Hissedarlar Mflteriler
flletme flletme
Devlet alflanlar
Tedarikiler Sivil Toplum

Tedarikiler alflanlar
a) Geleneksel Ynetim Modeli b) Paydafl Modeli
Kaynak: : Crane, A. Ve Matten, D. (2010), Business Ethics, Oxford University Press, s. 63.
Toplumun doal evre ile ilgili iflletmelerden temel beklentisi temiz bir evre;
ortaklarn ve yatrmclarn beklentisi kr ve gvenilir bilgi akfldr. Tketicilerin
beklentisi ise gvenilir rnler, satn alma esnasnda doru bilgilendirilme ve rn
seme hakkna sayg gsterilmesidir. alflanlarn beklentileri ise istihdamda frsat
eflitliinin salanmas; cinsiyete gre ayrmclk yaplmamas; ifl gvencesi ve iflle
ilgili kazanlarnn korunmas; engelli alflanlarn dikkate alnmas; alflanlara
mesleini yapabilmesi iin gvenli ve salkl bir ortam sunulmasdr. Yneticiler
ise yksek cret, yetki ve stat beklerler. Paydafl modeli iflletmelerin ynetiminde
farkl kesimlerin beklentilerine gre bir denge gzetilmesini nerir. Bu zorlu bir
sretir. Gnmzn iflletmelerine dflen yeni grev de budur.
flletmelerin sosyal sorumluluu ile balantl iki nemli kavram vardr. Bunlar
kurumsal vatandafllk ve itibardr. Kurumsal vatandafllk, iflletmelerin eflitli paydafl
gruplarnn iflletmeden bekledikleri sorumluluklar stratejik kararlarnda gz nn-
de bulundurmasn vurgulamak iin kullanlan bir kavramdr. tibar ise paydafllar
nezdinde flirketin eylemleri, seimleri, davranfllar ve sonularna gre oluflan ya
da deiflen, iflletmelerin fiziksel olmayan en deerli varlklarndan biridir. Her iki-
si de flirketlerin paydafllarna karfl sorumluluklaryla ilgilidir; onlarn yaflamasnda
ve baflarsnda nemli bir paya sahiptir. En iyi kurumsal vatandafl ya da en itibarl
flirket olarak alglanmak iin tek atmlk sosyal projeler yeterli deildir. Tm dzey-
leri kapsayan sosyal sorumluluk anlayflnn, sistematik bir flekilde, iflletmenin uy-
gulamalarna yerlefltirilmesi gerekir.
www.hedefaof.com
SOSYAL SORUMLU fiLETME OLMANIN YOL

HARTASI
Baflarya ulaflmada etik ve sosyal sorumluluun nemini kavrayan bir iflletme, bu
konuda baz sreleri yerine getirir. nk iflletmenin ileriye dnk gelifliminde
bu srelerin nemli bir rol olacaktr. flletmenin hedeflerini gereklefltirmesinde
mevcut karar ve eylemlerinde bir arada gzetilen birtakm ilkeler bulunmaktadr.
Bu ilkeler, iflletme paydafllarnn grfllerine paralel olarak flekillendirilmekte ve
hedeflere ulaflmak iin devreye sokulmaktadr. flletmelerin etik ve sosyal sorumlu
iflletme olmas yolculuunda kullanfll birok yaklaflm bulunmaktadr. Bunlardan
biri de etik ve sosyal sorumluluun ynetiminde paydafl erevesinden yararlan-
maktr. Bu yaklaflmn zellii iflletme stratejisinin oluflturulmas ve uygulanmasn-
da ilgili paydafllardan geri bildirim alnmasn iermesidir.
Aflada sosyal sorumlu bir iflletme olma yolundaki iflletmeler iin srete yer
alan admlar sralanmfltr (Ferrell, Fraedrich, Ferrell, 2011: 48-49). Bunlar:
1. Kurum kltrnn gzden geirilmesi
2. Paydafl gruplarnn tannmas
3. Paydafllarla ilgili konularn belirlenmesi
4. flletmenin sosyal sorumluluk alanlarnn tespit edilmesi
5. Kaynaklar ve nceliklerin belirlenmesi
6. Paydafllardan geribildirim alnmasdr.
Kurum Kltrnn Gzden Geirilmesi

Kurum kltr ile sosyal sorumluluk projelerinin uyumu rgt asndan nem ta-
flr. ncelikle iflletmenin misyonu, deerleri ve normlar, sosyal sorumluluk anlay-
flnn izlerini bulabileceimiz alanlardr. zellikle deerler ve normlar paydafl grup-
larn belirlemede ve iflletmenin nemli grd konular tespit etmede kilit rol oy-
narlar. fiirket deerleri ve normlar, stratejik planlar, misyon aklamalar, yllk ra-
porlar ve nternet sitelerinden gzlemlenebilir.
Paydafl Gruplarnn Tannmas

Bu aflamada paydafllarn ihtiyalar, istekleri ve arzularnn farknda olmak, olduk-
a nemlidir. Tketiciler, tedarikiler, medya gibi kilit gruplarn ilgilendikleri
nemli meseleler bylece grnr hle gelir. Bir konu zerinde ortaklaflma ya da
aykrlklar olmas durumunda dahi karar verme srecine ihtiya vardr. Problemin
zmnde birbiriyle eliflen yaklaflmlarn stesinden gelmek iin ifl birlii neri-
lir. Yneticiler bu aflamada rgt politikas gelifltirmede etkisi olan veya bu politi-
kadan etkilenebilecek ilgili paydafl gruplarn tespit ederler. Her iflletme zerinde
paydafllarn belirli bir gc vardr. Onlar ya rgtsel kaynaklar ellerinde tutarlar ya
da en azndan mevcut kaynaklar iin tehdit oluflturabilirler. rgtn baflarl olma-
s ile onlarn kendi yaflamlarn srdrmeleri arasnda bir ba olmad ve nemli
rgtsel kaynaklara eriflebildikleri durumda, paydafllar daha ok gldr. Belirli
bir paydafl grubunun elinde bulundurduu gc deerlendirmede iflletmeye bas-
kda bulunabilecek dier paydafl grubuyla ifl birlii yapma potansiyelini de hesaba
katmak gerekir. Bu nedenle iflletme politikalar belirlenirken iflletmenin zellikle-
rine ve paydafl grubunun zelliklerine bal olarak politika gelifltirilmelidir.
www.hedefaof.com
78 Genel flletme
Paydafllarla lgili Konularn Belirlenmesi

Daha nceki iki adm iflletmenin paydafllarnn gc ve meflruiyeti konusunda bil-
gi edinilmesini salar. Bu g ve meflruiyet dzeyi paydafl ihtiyalarn ele alrken
neyin acil olduunun anlafllmasnda nemli rol oynar. nc adm, paydafllarn
temel meselelerinin yapsn anlamaya yarar. Kimi problemler ok sayda paydafl
grubunu ilgilendirir. Byle durumlarda paydafllar arasnda ifl birlii koflullar olufl-
tuu iin dikkatlerin yn de ortaya kmfl olur. rnein gda sektrnde faaliyet
gsteren bir iflletme iin obezite konu bafll dier konulardan ncelikli olarak
deerlendirilmeye alnabilir. Baz blgelerde alk, baz blgelerde kadna ynelik
fliddet arlkl konular olarak gzlemlenebilir. Kimi blgelerde de kltrel mirasn
korunmas, sosyal sorumluluk projesi olarak iflletme gndemine alnabilir. Silahsz-
lanma, kanserle mcadele de paydafl gruplarnn ncelikli konular arasnda yer
alabilir. Bu konularn tespitinde, konularn fliddeti, paydafllarn gc, iflletmenin
politikalar ve kaynaklar nemli rol oynar.
flletmenin Sosyal Sorumluluk Alanlarnn Tespit Edilmesi

lk adm gereklefltiren iflletme, rgt iinde ve dflnda bulunan ok eflitli et-
kileflim gruplar arasndaki sosyal sorumlulua iliflkin bilgiyi/enformasyonu ortaya
kartmfl olur. Drdnc adm, bu ilk admda elde edilenleri, zellikle iflletme-
nin yararna uygun olan sosyal sorumluluk erevesini anlamak iin bir araya ge-
tirir. Bu kavrayfl, iflletme, hali hazrdaki uygulamalarn deerlendirmekte kullana-
bilir. Daha da nemlisi eflitli sosyal sorumluluk giriflimleri arasnda seim yapma-
da da salam bir temele dayanmfl olur. fiirketler sosyal sorumluluk konusundaki
taahhtlerini ve ilerlemelerini yllk raporlarnda, web sayfalarnda, flirket tantm
broflrlerinde aklarlar. Bunlar resmi belgelerdir. flletmeler asndan balaycl-
vardr. Bu kanallar, kamuyu bilgilendirme amal, yaygn olarak kullanlr. Bu
aklamalar pazarlama iletiflimi kapsamnda da deerlendirilebilir. Bugn belirli
byklkteki iflletmelerin web sayfalarna girdiinizde, genellikle kurumsal bafl-
l altnda o iflletmenin sosyal sorumluluk anlayfllar, uygulamalar hakknda bil-
giye ulaflabilirsiniz. rnein kahve satfl yapan bir iflletmenin evreyi korumaya
ynelik gelifltirdii projelerle birlikte, kahvenin bir sosyalleflme arac olduu plan-
na bal olarak destek verdii toplumsal programlar, iflletmenin sosyal sorumluluk
projeleri olarak topluma yansmaktadr.
Kaynaklarn ve nceliklerin Belirlenmesi

flletmelerin kaynaklar snrsz deildir. Bu nedenle bu aflama kaynaklarn kullan-
m, paylaflm asndan nem taflr. Kaynak kullanmna iliflkin kararlarn alnmas
iin paydafllarn ve konularn nceliklerinin tespiti ve gemifl uygulamalarn so-
nularnn deerlendirilmesi yerinde olur. Burada kullanfll iki kriterden sz edile-
bilir. Birincisi, iflletmenin finansal durumu ve farkl giriflim seeneklerinin ihtiya
duyduu yatrm miktar; ikincisi ise konularn nceliklendirilmesinde ifle yarayan
aciliyet tespitidir. Konunun nemi konusundaki gzlem ve konu hakknda pay-
dafllardan beklenen basknn dzeyi neyin acil olduunun tespitinde yol gsterir.
Sosyal sorumluluk projeleri hem hissedarlarn hem de kamunun beklentilerine uy-
gun olmaldr. Dolaysyla projelerde ele alnacak ve kaynak ayrlacak konu ve ile-
tiflim mesajlarna dikkat edilmektedir. Bahsedilen tm konu ve mesajlar iflletmele-
rin itibarn oluflturan kaynaklar olarak tanmlanabilir.
www.hedefaof.com
Paydafllardan Geri Bildirim Alnmas

Paydafl geri bildirimleri pek ok arala toplanabilir. Paydafllarn iflletme ve uygula-
malar hakkndaki genel deerlendirmeleri, paydafl tatmini veya itibar arafltrmala-
ryla elde edilebilir. Belirli konularn zmnde veya oluflumunda iflletmenin kat-
ksn paydafllarn alglarna gre lmek de mmkndr. Paydafllarn oluflturduu
blog, web sitesi, podcast ve haber bltenleri gibi ortamlar lm amal kullanla-
bilir. Daha formal arafltrma yntemleri olarak odak grup, gzlem ve anket alfl-
malar da vardr. nemli konular ya da projeler iin konuyla balantl, zel olarak
hazrlanmfl web siteleri hem paydafllar hem de iflletme tarafndan kullanlabilir. Bu
kanalla rnein mflterilerden gelen youn basklar, iflletmelerin ifl yapma yntem-
lerini deifltirmeleri ile sonulanabilir. Geri bildirim hangi kanalla gelirse gelsin,
hangi yntemle toplanrsa toplansn iflletme eylemlerinde gz nne alnmad
srece beklenen ifllevini yerine getiremez.
Sosyal sorumlu iflletmelerin uygulamalarndan rnekler veriniz. SIRA SZDE SIRA SZDE
5
ETK VE SOSYAL SORUMLULUK KONUSUNDA YOL
GSTERC LKELER VE STANDARTLAR D fi N E L M D fi N E L M
Gnmz kresel ifl dnyasnda daha yaflanabilir bir dnya yaratmak amacyla
pek ok anlayfl ve yaklaflm gelifltirilmektedir. fiirketlerin kr maksimizasyonu
S O R U te- S O R U
sinde sorumluluklar olduu gerei yaygn ve artan bir flekilde kabul grmekte-
dir. Srdrlebilir kalknma anlayfl, paydafl yaklaflm, evrensel etik ifl ortam olufl-
DKKAT DKKAT
turma giriflimleri iflletmelere yeni grevler yklemektedir.
Kresel ifl etik kodlarnn dayanaca evrensel etik ilkeler veya temel deerler
arayfl, nemli sayda giriflimin ortaya kmasyla sonulanmfltr. SIRA Bu SZDE
giriflimlerden SIRA SZDE
bazlar flunlardr:
Dinler aras Bildirge: Hristiyan, Mslman ve Yahudiler iin Uluslararas
AMALARIMIZ
flletme Etik Kodlar (Interfaith Declaration: A Code of Ethics on International Bu-
siness for Christians, Muslims and Jews) : Bu bildirge 1994 ylnda dini, temsi-
AMALARIMIZ
len ifl ve hkmet liderleri, ilahiyatlar ve akademisyenler tarafndan

K T A P
tasarlamfltr. K T A P
Bu temsilciler uluslararas iflletmelere yol gsterecek, dinin temsilcilerinin ortak-
laflt temel ilkeleri belirlemifltir. Bunlar: Adalet, karfllkl sayg, evresel-ekono-
mik-sosyal faktrlerin ynetiminden sorumlu olma ve drstlktr.
TELEVZYON TELEVZYON
The CAUX Roundtable: 1994te Avrupa, Amerika ve Japonyadan ifl dnya-
snn liderlerinin oluflturduu uluslararas a, etik ve sorumlu flirket davranfl iin
evrensel bir vizyon oluflturarak kendi ilkelerini aklamfllardr. Bu ilkeler iki etik
ideale dayanr: insana sayg ve kyosei (herkesin iyilii iin birlikte N T E yaflamaya
RNET ve a- NTERNET
lflmaya olan inan). 2009da kresel finansal kriz nedeniyle yeniden dzenlenmifl-
tir. Dnya barfl ve istikrar iin sosyal ve ekonomik tehditleri azaltmada kresel
kurumsal sorumluluun nemine vurgu yapar. Caux ilkeleri (Minnesota lkeleri)
uluslararas alanda ve eflitli kltrlerde faaliyette bulunan iflletmeler iin olufltu-
rulmufl kapsaml bir etik kurallar setini ortaya koyar. flletmeler iin oluflturulan il-
kelerle ilgili bafllklar aflada sralanmfltr.
lke 1. flletmenin sorumluluu: Ortaklarn tesine paydafllara ynelme
lke 2. flletmenin ekonomik ve sosyal etkisi: novasyon, adalet ve tm insan-
la ynelme
lke 3. flletme davranfl: Yasalarn tesinde gven oluflturmaya ynelme
lke 4. Kurallara sayg
www.hedefaof.com
80 Genel flletme
lke 5. ok tarafl ticarete destek

lke 6. Doal evreye sayg
lke 7. Yasadfl operasyonlardan kanma
UN Global Compact: Birleflmifl Milletler tarafndan 2000 ylnda evrensel ka-
bul edilen ilkeler seti oluflturulmufltur. Toplam on ilke insan haklar, iflgc, evre
ve yolsuzlukla mcadeleyle ilgilidir. 2009 itibariyle 120 lkeden 4700 aflkn say-
da iflletme, bu ilkelerin altna imza atmfltr. Aflada yer alan Tablo 3.1.de bu ilke-
ler yer almaktadr.
Tablo 3.1 nsan Haklar

Birleflmifl Milletler
Kresel lkeler lke 1: fl dnyas ilan edilmifl insan haklarn desteklemeli ve bu haklara sayg duymal
Szleflmesi lke 2: fl dnyas, insan haklar ihlallerinin su orta olmamal
alflma Standartlar
lke 3: fl dnyas alflanlarn sendikalaflma ve toplu mzakere zgrln desteklemeli
lke 4: Zorbalkla ve zorla ifli alfltrlmasna son verilmeli
lke 5: Her trl ocuk ifli alfltrlmasna son verilmeli
lke 6: fle alm ve ifle yerlefltirmede ayrmcla son verilmeli
evre
lke 7: fl dnyas evre sorunlarna karfl ihtiyati yaklaflmlar desteklemeli
lke 8: fl dnyas evresel sorumluluu artracak her trl faaliyete ve olufluma destek vermeli
lke 9: fl dnyas evre dostu teknolojilerin geliflmesini ve yaygnlaflmasn desteklemeli
Yolsuzlukla Mcadele
lke 10: fl dnyas rflvet ve hara dhil her trl yolsuzlukla savaflmal
Yukarda sralanan ilkeler, kresel ilkelerdir. Yerel, sektrel ve mesleki anlam-

da, o alanda alflanlara rehberlik edecek ilkeler de bulunmaktadr. rnein yayn
kurulufllarnn belirledii yayn ilkeleri, muhasebe uzmanlarnn uymas gereken
meslek ilkeleri, sivil toplum kurulufllarnn belirledii etik ilkeler sz konusudur.
Standartlar
flletmelerin etik ve sosyal sorumlu davranfl ilkelerini benimsediini ve iflletme
ii srelerle bu konuda planl bir iyilefltirme abas iinde olduklarn onaylayan
ve bunu paydafllarna duyurmalarn salayan birtakm uluslararas standartlar
mevcuttur. rnein ISO 14000, SA 8000 ve ISO 26000 bu standartlar arasnda say-
labilir.
ISO 14000: Bu standart, bir dizi standart serisinden oluflmaktadr. flletmelerin
doal evre ile etkileflimlerini ynetmede en iyi uygulamalara ynelik kurallar
oluflturmada yol gsterir. znde iflletmelerin evre ynetim sistemlerini akredite
eder. evre ynetimi konusunda en yaygn olarak kullanlan standarttr. Kimi ok
uluslu firmalar tedarikilerini seerken bu standard bir seme kriteri olarak kullan-
maktadrlar.
SA 8000 (Social Accountability 8000): Uluslararas Sosyal Hesapverebilirlik
(SAI) Kurumu tarafndan oluflturulmufl bu standart, sosyal hesap verebilirlik ve ifl
yeri alflma koflullar ile ilgili bir standarttr. Tedarik zincirinde iflgrenlerle ilgili
konular zerinde odaklanr ve alflanlar ve ifl yeri alflma koflullarn ierir. nsan
haklar ve ifl hukuku konusundaki uluslararas anlaflmalara dayanr.
ISO 26000: ISOnun en yeni giriflimi flirket sosyal sorumluluu iin gelifltirdik-
leri ISO 26000 standartdr. fl dnyas, sanayi odalar, sendikalar, hkmetler ve si-
www.hedefaof.com
vil toplum kurulufllarndan genifl katlml kresel temsilciler karmaflk ve ok kat-

manl sosyal sorumluluk konusunu tartflmfllardr. Bu standart daha ok bir rehber
nitelii taflr. Ancak sorumluluk sreleri asndan deerli bir yol gstericidir. So-
rumlulukla ilgili kimi gstergeler, doalar gerei daha ok nitelikseldir. rnein
alflan tatmini, mflteri motivasyonu, flirket deerleri, etik karar alma sreleri gi-
bi boyutlar algsal olarak llr. Bu onlarn deerini eksiltmez.
Raporlama Rehberi
GRI: Kresel Raporlama Giriflimi (Global Reporting Initiative_GRI). 1997 ylnda
alflmalarna bafllayan GRI, btnleflik sorumluluk raporlamas konusunda dnya
apnda en yaygn olarak kabul grmfl bir inisiyatiftir. evre, sosyal ve ekonomik
boyutlardan oluflan l sorumluluu btnleflik olarak ele almfl, kapsaml bir
ereve oluflturmufl ve yaymlamfltr. flletmelerin kendi faaliyetlerine ve rn-hiz-
metlerine iliflkin evresel, sosyal ve ekonomik sonularn raporlayabilmeleri iin
srdrlebilirlik raporlama rehberi oluflturmufltur.
www.hedefaof.com
82 Genel flletme
zet

A M A Etik ile yasa arasndaki iliflkiyi aklamak.
A M A flletmelerde etik davranfllar artrabilecek ara
1 Etik, bir karar ya da eylemin doru ya da yan- 4 ve yaklaflmlar tanmak.
lfl olduunu belirleyen ilkeler ve ahlaki stan- Misyon ve/veya deerler bildirgeleri, etik kodla-
dartlardr. Yasa ise bir hukuk sistemi iinde de- rn hazrlanmas ve duyurulmas, etik eitimi, etik
erler ve standartlarn yazl hlde bulunduu ta- komiteleri, etik danflmanlar, tavsiye ve bilgi pay-
nmlanmfl davranfllardr. Bu alanda kanun yap- laflma kanallar, risk analizi ve ynetimi, paydafl-
clar, insanlarn ve flirketlerin nasl davranmalar larla iletiflim, etik denetim, hesap verme ve ra-
gerektiine iliflkin kurallar net olarak belirlerler. porlama uygulamalar iflletmelerde etik davranfl-
Bu kurallarn yaptrm gc vardr. Yasalara uy- lar artrmak iin kullanlmaktadr.
mayanlarn cezalandrlmas kesindir. fl yaflamn-
da etik ile yasalarn rtflt alanlar vardr. r-
A M A
Sosyal sorumlu iflletme olmann yol haritasn
nein ifl yeri gvenliinin salanmas, vergi y- 5 aklamak.
kmllkleri, sigortasz ifli alfltrlmamas gibi Bu sreteki admlar (a) kurum kltrnn gz-
yaptrmlar hem yasal hem etiktir. flletmelerin den geirilmesi, (b) paydafl gruplarnn belirlen-
sorumluluu kapsamnda beklenen ancak yasa- mesi, (c) paydafllarla ilgili konularn belirlenme-
lar erevesinde olmayan konular da sz konu- si, (d) sosyal sorumluluk alannn belirlenmesi,
sudur. Yalan sylememek, hayrseverlik ya da ifl- (e) kaynak ve nceliklerin tespiti, (f) paydafllar-
letme olanaklarnn zel amalarla kullanlma- dan geri bildirim alnmasdr.
mas etik meselelerdir ancak yasalarn bu konu-
da yaptrmlar yoktur. Burada sadece sosyal ce-
A M A
flletmelerin uymas beklenen etik ve sosyal so-
zalandrmadan sz edebiliriz. 6 rumluluk ilkeleri ve standartlar tanmak
Bu konuda ilkeler kapsamnda The CAUX Ro-
Etik olmayan davranfllar ile etik ikilemler ara- undtable ilkeleri ve Kresel lkeler Szleflmesi
A M A
2 sndaki fark aklamak. en ok bilinenlerdir. Standartlar arasnda ise ISO

Etik olmayan davranfl, bireyin ahlaki adan yan- 14000, SA 8000 ve ISO 26000i sayabiliriz.
lfl, yasa dfl veya etik dfl kararlarna dayanan
davranfltr; etik ikilem ise bir meselenin her iki
zmnn de geerli olduu durumu anlatr.
Ancak zmlerden her ikisinde de ilgili tarafla-
rn haklar konusunda atflma sz konusudur.
fiirket srlarnn rakip flirkete szdrlmas etik ol-
mayan davranflken; piyasada serbest satlan ila-
larn tm riskleri konusunda tketicilerden baz
konularn gizlenmesi durumunda etik ikilem sz
konusudur.

A M A
Tarihsel sre ierisinde iflletmelerin sorumluluk
3 alanlarndaki deiflimleri karfllafltrmak.
Klasik grfle gre iflletmelerin tek sosyal sorum-
luluu, ortaklarn ve hissedarlarn yatrmlarnn
geri dnfln maksimize etmektir. Bunun tam
tersini savunan sosyoekonomik grfl ise ifllet-
melerin sadece sahiplerine karfl deil, toplumun
daha genifl kesimine karfl da sorumlu olduklar-
n ileri srer. Gnmzde sosyoekonomik grfl
daha baskn hle gelmifltir.
www.hedefaof.com
Kendimizi Snayalm
1. Bir karar ya da eylemin doru veya yanlfl olduu- 6. Bir iflletmenin alflanlarnn zamann, parasn, rn
nu belirleyen ilkeler ve ahlaki standartlar neyi tanmlar? veya hizmetlerini kr amac gtmeyen rgtlere bafl-
a. Norm lamas hangi sosyal sorumluluk kapsamnda yer alr?
b. Etik a. Hayrseverlik sorumluluu
c. lke b. Ekonomik sorumluluk
d. Kural c. Yasal sorumluluk
e. Standart d. Etik sorumluluk
e. Ynetsel sorumluluk
2. Etik ikilem nedir?
a. Bireyin etik dfl karar almasdr. 7. Afladakilerden hangisi ifl etii ynetiminin unsur-
b. Birbiriyle atflan, ancak her ikisinin de olas ge- lar iinde yer alr?
erli etik ynleri olan iki seenekten birinin se- a. Kamuya duyurulmas
ilmesinin gerektii durumdur. b. Gnlk tutturma
c. ki karar seeneinden ikisinin de tam anlamy- c. Etik kodlar oluflturma
la etik olmasdr. d. Kararlarn ortak alnmas
d. Karar seeneklerinden biri etik, dieri ise etik e. Yemin ettirme
dfldr.
e. Kararn etik olmas lkeden lkeye deiflmek- 8. Etik kodlar iin afladakilerden hangisi geerli de-
tedir. ildir?
a. Karar almada yol gsterir.
3. Afladakilerden hangisi etik karar alma srecini et- b. flletmenin temel deerlerini bildirir.
kileyen faktrlerden deildir? c. flletmenin ifl yapma ilkelerini aklar.
a. rgt kltr d. Yazldr.
b. Yapsal faktrler e. Sadece yneticileri ilgilendirir.
c. Eitim dzeyi
d. Bireysel karakteristikler 9. flletmenin amalarn gereklefltirirken etkilendii
e. Konunun derinlii ve etkiledii birey ya da gruplara ne ad verilir?
a. Paydafl
4. ounluun en yksek iyiliine yol amaya abala- b. Ortak
yan karar alma yaklaflm, etik karar alma yaklaflmlarn- c. Doal evre
dan hangisidir? d. Mflteri
a. Faydaclk yaklaflm e. alflan
b. Haklar yaklaflm
c. Adalet yaklaflm 10. Afladakilerden hangisi evre ynetim sistemi stan-
d. Sosyal szleflme yaklaflm dartdr?
e. Grecelilik yaklaflm a. ISO 8000
b. ISO 26000
5. Afladakilerden hangisi sosyal sorumlulua sosyo- c. ISO 9000
ekonomik yaklaflm ifade eder? d. ISO 14643
a. flletmelerin temel sorumluluu mal ve hizmet e. ISO 14000
retmektir.
b. flletmelerin temel sorumluluu kr elde etmektir.
c. flletmeler ortaklarna ve hissedarlarna karfl so-
rumludur.
d. flletmeler ortaklarn tesinde toplumun daha
genifl kesimine karfl sorumludur.
e. flletmeler sadece mflterilere karfl sorumludur.
www.hedefaof.com
84 Genel flletme
fl ahlak ya da dier adyla ifl etii en basit tanmyla ifl

ortamnda ifl faaliyetlerinde doru ve adil davranmak
demek. Ahilik teflkilatnda kalitesiz mal retenin pabu-
cunun dama atld gnlerden bugnlere ok fley de-
iflti elbette, acmasz rekabetin de etkisiyle ifl ahlak
ou zaman nemsenmeyen, lks grlen bir konu ola-
rak kald. fl etii son dnemde yeniden flirketlerin gn-
demine girmeye bafllad. Trkiyede nadiren grd-
mz ihbar hatlarnn, etik kurullarn says artyor. Hat-
ta ifl etii cuma hutbelerine bile taflnd.
fl dnyasndan toplumsal dzeyde yerel ya da dnya Osmanl tarihinin nemli bir kurumu olan esnaf daya-
leinde fark yaratan kurumlar ve aktrler vardr. r- nflma teflkilat ahilikte ticaret anlayfl tamamen drst-
nein Bill Gates, Hayrettin Karaca, Nihat Gkyiit, bra- lk ve doruluk zerine kuruluymufl. Zarara urayan
him Betil bu isimlerden sadece bir kadr. Bir baflka mflterinin flikayeti teflkilat tarafndan incelenir ve eer
isim de Dr. Ayhan Tokgzdr. Dr. Tokgz arkadafl hakl bulunursa kusurlu mal reten esnafn pabucu da-
ile birlikte 1986 ylndan beri, ihtiya duyan kiflilere ma atlrmfl. Esnaf utancndan gnlerce insan iine -
maddi karfllk beklemeden salk hizmeti vermek iin kamazmfl. Usta kendini affettirmek iin elinden geleni
yapt alflmalarla fark yaratanlar listesinde yerini al- yapar, ne zamanki yapt iflin kalitesini dzeltir o za-
mfltr. zmitte, Lokman Hekim Salk Vakf Hastane- man pabucu damdan indirilirmifl. (Pabucu dama atl-
mak laf da buradan gelir.)
sinde hastalar, 50 kurufla dhiliye muayenesi yaptr-
Her geen gn kzflan rekabet ortam, herfleyi ok hz-
yor, difl hekimine tedavi oluyor ve her trl tahlili yap-
l tketmemiz ve hep daha fazlasn istememiz ahlak
trabiliyorlar. Hastalar, hastanedeki okuma-yazma kur-
duygusundan alp gtryor. Hrszlk, suistimal, yol-
suna da katlabiliyorlar. Ayrca doktorlar, evleri tek tek
suzluk, torpil, daha ucuza mal retmek iin insan sal-
dolaflarak maddi ihtiyac olan kiflileri tespit edip, onla-
n, evreyi hie saymak, vergi kaakl yapmak, o-
ra ilalarn da bedava veriyorlar.
cuk ifli alfltrmak, yalan sylemek, ekini, senedini
Dr. Ayhan Tokgz, stanbul-Leventte bulunan polikli-
gnnde dememek, alflanlara kt davranmak, rfl-
niinin gelirini de Gebzedeki hastanede salk hizmeti vet ve uygunsuz hediyeler almak ve vermek, aldatc
vermek iin kullanyor. reklam yapmak, alflanlarn cretlerini zamannda de-
Salk hizmetinin yan sra Dr. Tokgz, vakfa gelir ya- memek... gibi bir ok ifl ahlakna uygunsuz davranfla
ratmak iin geri dnflebilir kat atklar toplayarak ev- tank oluyoruz.
renin korunmasna da katk salyor. stanbulda okul- fiirket teflvik ediyor
larda ve ifl yerlerinde bulunan Lokman Hekim Vakf yafl etii en ak tanmyla neyin doru neyin yanlfl ol-
zl geri dnflm kutular haftada 2 kez toplanarak ay- duunu bilmek ve doru olan yapmak, adil olmak an-
rfltrlyor. 19 yldr Trkiyede bu faaliyeti srdren tek lamna geliyor. Kifli ou zaman bir yol ayrmna geldi-
sivil toplum kuruluflu olan vakfta hala ayda 1 ton kat inde etikle yzlefliyor. Hemen hemen her sektrde
atk toplanp ayrfltrlyor. Bugne kadar 250 bin ton etik dfl davranfllara tank oluyoruz ama daha ok pa-
hurda kt topland ve elde edilen parayla 170 bini c- rayla uraflan birimler, satn alma, finans, muhasebe gi-
retsiz 420 bin hastaya bakld. Bu gnll sorumluluk bi departmanlarda rastlanyor. Bazen flirketler de al-
yaklaflmnn videosunu izlemek iin afladaki linke flanlarn etik olmayan davranfllara ynlendiriyorlar.
tklaynz. http://ww.sabancivakfi.org/sayfa/ayhan-tok- zellikle ulafllmaz hedefler sz konusuysa. alflan sa-
goz-2 tfl m yapsn, kr m getirsin, hedeflerini mi tuttursun
yoksa etik mi davransn bilemiyor.
Kaynak: www.lokmanhekimsv.org (Eriflim tarihi 20
Mart 2012) Doufl niversitesi nsan Kaynaklar Ynetimi Blm
retim yesi ve ayn zamanda Uzel Danflmanlkn
kurucusu Do. Dr. Uur Zel, alflanlar hedefe, ksa
vadede sonu almaya ynelik zorladnz takdirde kifli
etik olmadn bilse bile, hedefe gidebilmek, baflarya
www.hedefaof.com
ulaflabilmek, primini alabilmek iin performans kriteri- bu inflaat flu tarihte bitecek diyorsa o zaman belki de
ni tuttutarabilmek iin etik olmayan yollara sapabiliyor. rflvet gibi etik olmayan davranfllar teflvik ediyor.
Bunu baz flirketler biliyor, bilmezlikten geliyor, zel- fiirkette alflanlar etik davranmaya ynlendirecek
likle parayla uraflan flirketlerde, finans sektrnde, ila bir ortam yaratlmal. nsanlar kendilerini etik davran-
sektrnde ok sk rastlanyor. la sektrnde doktor- makta hr ve desteklenmifl hissetmeli. Kurumu arkasn-
lara sunulan bir takm imkanlar, ilac satmalar karfll- da hissetmeli.
nda gidiyor diyor. fiirketler bir etik kurulu oluflturmal. Alo Etik diye te-
Etikle 10 yldr tanflz lefon hatlar kurulmal. (Yurtdflnda insanlar bir vatan-
Trkiye Etik Deerler Merkezi Vakf (TEDMER) Baflka- dafllk grevi olarak bu etik hatlar ararken, Trkiyede
n Ural Akzm, ifl dnyasnda etik deerlerin anglo- bu ifl ihbar etmek, ispiyonlamak gibi alglanyor ve in-
sakson bir kavram olduunu, kresel rekabet iin ve sanlar etik dfl davranfl bildirmekten kanyorlar.)
yabanc sermayenin dnfltrc etkisi ile bu kavramla Etik kurallara uyanlar iin dl, uymayanlar iin ceza
tanflkln son 10 ylda ilerlediini sylyor: Dnyada verilmeli.
ve Trkiyede en ok kr maksimizasyonu iin tketici- fl ahlakna ynelik hukuki dzenlemeler yaplmal,
ye ynelik olarak rn veya hizmetin niteliinin gizli ocuk ifli alfltrlmas, vergi kaakl ile ilgili mca-
olarak dflrlmesi, ifl yaparken evreye zararl faktr- dele program oluflturmak, haksz rekabetle ilgili eflitli
lerin oluflturulmas, iflverenler tarafndan alflan kesi- yaptrmlar yapmak, tketiciyi korumaya ynelik uygu-
mine ynelik kanun ve insaf dfl uygulamalar en ok lamalar yapmak gibi.
rastlanlan etik ihlalleri olarak gze arpyor. Gelirlerin yzde 5i yolsuzlua gidiyor
Akzm, etik deerleri en ok ihlal eden sektrlerin, Etik olmamann bir flirketin srtnda tafld en byk
insanlarn gnlk hayatnda en ok varolan; dolaysyla kambur olduunu syleyen Trkiye Etik ve tibar Der-
en fazla reklam veren ve insan hayatn, saln en nei (TED) Baflkan Prof. Dr. Metin akmak, Etik ol-
ok ilgilendiren sektrler olduunu sylyor: Tketici mayan flirketlerin kalifiye elemana ulaflma, alflan sa-
flikayetleri ve genel ilkeler ynnden baktnzda etik dakatini salama gc ortadan kalkar, verimleri dfler.
deerlerin en ok ihlal edildii sektrler medya, tp, rnek olarak dnyadaki flirketler gelirlerinin ortalama
bankaclk, ila, gda, ve GSM sektrleri. yzde 5ini yolsuzluk nedeniyle kaybediyorlar. Bu oran
Nasl etik olunur? geliflmekte olan lkelerde yzde 9lar mertebesindey-
Etik olmak Trkiyede lks bir yatrm olarak grl- ken geliflmemifl lkelerde karflmza ok daha dramatik
yor; flirketler, o kadar derdimiz varken etik kurul olufl- oranlar kyor. fl etiinden uzaklaflmak flirketler iin
turmakla kim uraflacak diyorlar, ta ki yurtdfl ile itha- ok nemli bir hukuki risktir. OECD, BM ve benzeri
lat-ihracat balants kurana dek. O zaman yurtdflnda- kurumlarn nclnde oluflmufl uluslararas konvan-
ki flirkete bizim de etik deerlerimiz, etik kurullarmz siyonlar, yolsuzlukla mcadele programlar ve buna uy-
var demek iin harekete geiyorlar. Kimisi gerekten gun olarak dzenlenen lkesel hukuk bir flirketin etik
bunu benimsiyor kimisi ise szde brakyor, sadece gr- dfl davranfln ok ciddi cezalarla cezalandryor. Ge-
sel olarak kalyor. Oysa etik davranmak flirketlere uzun ne de flirketlerin ald en byk darbe yz milyonlar-
vadede kr salyor. Yaplan arafltrmalar tketicilerin ca dolarlk cezalarda deil yaflanan itibar kaybnda sak-
etik davranan flirketlerin rnlerini daha ok talep etti- ldr diyor.
ini gsteriyor. Peki etik flirket olmaya karar verdiniz Siz olsaydanz ne yapardnz?
diyelim, ifle nereden, nasl bafllayacaksnz? 2009 ylnda ngilterede Manchester kentinde arza ya-
ncelikle etik kurallar belirlenmeli ve herkese iletil- pan bir ATM, istenilen tutarn iki katn verince nnde
meli. Tm alflanlara eitim verilmeli. Bu etik kurallar uzun kuyruklar olmufl, 6 saat boyunca kimse arzay
ok ak ve net olmal. Hrszlk, mali tablolarla oyna- bankaya bildirmemiflti. Banka yetkilileri, 6 saat boyun-
mak ya da yalan sylemek ok bariz etik dfl davranfl- ca olay kimsenin bildirmemesini hayal krkl olarak
larken, daha subjektif davranfllar da gri alanlara kap deerlendirmifllerdi. (ngiltere gibi kurallara sk skya
ayor. rnein flirketin fotokopi makinasndan 100 say- bal, byle bir durumu bildirmeyi bir vatandafllk gre-
fa fotokopi ekmek etik mi? O nedenle davranfl kural- vi olarak gren bir lkede arzann haber verilmemesi,
lar ne kadar belirlenirse gri alanlar o derece azalyor. insanlarn kendi paralar gibi fazladan para ekmeleri
Bu ifl yukardan bafllyor, rol model her zaman yne- ngiliz yetkilileri ok flaflrtmfl!)
ticidir.
Kaynak: zelik Szer, Burcu, Siz ne kadar etiksi-
st ynetim alflan teflvik etmeli ve tabii eliflmeme-
niz?, Hrriyet nsan Kaynaklar, 18 Aralk 2011 de ya-
li. Mesela st ynetim alflanlarna ne pahasna olursa
ynlanan haberden ksaltlmfltr.
www.hedefaof.com
86 Genel flletme
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar

1. b Yantnz yanlfl ise Etik Kavram konusunu Sra Sizde 1
yeniden gzden geiriniz. rgt kltrnn zellikleri ve gll etik davran-
2. b Yantnz yanlfl ise Etik ve Yasa liflkisi konu- fl etkiler. Gl kltrlerin bireyler zerinde ok etkisi
sunu yeniden gzden geiriniz. vardr. Gl ve yksek etik standartlarn desteklendii
3. c Yantnz yanlfl ise Etik Davranfl Etkileyen bir kltrn, etik davranfllar zerinde olumlu etkisi ola-
Faktrler konusunu yeniden gzden geiriniz. caktr. Zayf rgtsel kltrlerde bireyler byk olas-
4. a Yantnz yanlfl ise Etik Karar Alma Yaklaflm- lkla alt kltrn normlarna uygun olarak davranacak-
lar konusunu yeniden gzden geiriniz. lardr. alflma gruplar ve blm standartlar, rgt iin-
5. d Yantnz yanlfl ise Sosyal Sorumluluk Kavram deki davranfl gl bir flekilde etkileyebilecektir.
ve Temel Yaklaflmlar konusunu yeniden gz-
den geiriniz. Sra Sizde 2
6. a Yantnz yanlfl ise Sosyal Sorumluluk Dzey- Deerlere Dayal Ynetim, kurulufllarda paylafllan de-
leri konusunu yeniden gzden geiriniz. erler oluflturulmas, teflvik edilmesi ve uygulanmas
7. c Yantnz yanlfl ise Etik Ynetimi ve Etik Y- olarak tanmlanr. Paylafllan deerler, iflletmedeki tm
netiminin Unsurlar konusunu yeniden gz- alflanlarn karar ve eylemlerine rehberlik eder. al-
den geiriniz. flanlarn davranfllarn dzenler, eylemlerde tutarllk
8. e Yantnz yanlfl ise Etik Ynetimi ve Etik Y- salanr.
netiminin Unsurlar konusunu yeniden gzden
geiriniz. Sra Sizde 3
9. a Yantnz yanlfl ise Sosyal Sorumluluk ve Pay- Drt sosyal sorumluluk dzeyi vardr. Bunlar ekono-
dafl Yaklaflm konusunu yeniden gzden gei- mik, yasal, etik ve hayrseverlik sorumluluk dzeyidir.
riniz. lk ikisi iflletmelerin sorumluluklar arasnda zorunlu
10. e Yantnz yanlfl ise Etik ve Sosyal Sorumluluk olanlardr. Etik sorumluluklar toplum tarafndan bekle-
Konusunda Yol Gsterici lkeler ve Standartlar nir. Gnll ya da hayrseverlik sorumluluu ise top-
konusunu yeniden gzden geiriniz. lumda memnuniyet yaratr. Gnmzde etik ve hayr-
severlik sorumluluklar n plana kmfltr.
Sra Sizde 4
John Elkingtonun (1998) isim babas ve hararetli savu-
nucusu olduu l Sorumluluk (triple bottom line)
anlayfl, iflletmelerin bir tek kr hedefi olduu fikrini
reddeder. flletmelerin bir ama setine sahip olduklarn
ve amalarnn ekonomik deer, sosyal deer ve evre-
sel deer retmek olduunu savunur.
Sra Sizde 5
Sosyal sorumlu iflletmelerin uygulamalar ok eflitlidir.
rnein doal evrenin korunmas, eitime katk, sos-
yal ve kltrel etkinliklere katk, sporun geliflmesine
katk, yerel toplumun sorunlarna katk gibi hayrsever-
likler, bamsz kurulufllarca sosyal denetimden geme,
nedene dayal pazarlama uygulamalarn sayabiliriz.
www.hedefaof.com
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Andersen, B. (2004). Bringing Business Ethics to Life Krel, . (2000). rgtlerde Etik Davranfllar, Yne-
Achieving Corporate Social Responsibility, ASQ timi ve Bir Uygulama alflmas, Anadolu niver-
Quality Press, Milwaukee, Wisconsin. sitesi Yaynlar No: 1211, Eskiflehir.
Arslan, M. ve Berkman, . (2009). Dnyada ve Trki- Koel, T. (2003). flletme Yneticilii, Beta Yaynevi,
yede fl Etii ve Etik Ynetimi, TSAD raporu, stanbul.
Yayn No. TSAD/T-2009-06-492. Memduholu, H. B. (2009). Biliflimin Yaratt Etik ve
Arslan, M. (2005). fl ve Meslek Ahlak, Siyasal Kitabe- Hukuki Sorunlar Balamnda nternet ve Telif Hak-
vi, Ankara. lar, Verimlilik Dergisi, 2009/1.
Aflcgil, S. F. (2011). Kurumsal Sosyal Sorumluluk ze- Mescon, M. H., Bovee, C. L. Ve Thill, J. V. (1999). Busi-
rine Bir nceleme, Trk dare Dergisi, Say: 471- ness Today, Prentice Hall International Limited,
472, Haziran-Eyll 2011. Londra.
Bayrak, S. (2001). fl Ahlak ve Sosyal Sorumluluk, Orman, S. ve Parlak, Z. (ed.)(2009). flletmelerde fl
Beta Yaynevi, stanbul. Etii, stanbul Ticaret Odas Yayn No: 2009-23, n-
Blanchard, K. ve OConner (1997). Deerlerle Yne- klap Kitabevi Bask Tesisleri, stanbul.
tim (ev.:Kader Ay), Epsilon Yaynclk, stanbul. Oyman, M. (1999). Pazarlamada Etiksel Karar Alma,
Boatright, J. R. (2009). Ethics and Conduct of 4. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiriler Kitab,
Business, Pearson Education International. Mustafa Kemal niversitesi BF, Antakya-Hatay.
Bronn, P. S. ve Vrioni, A. B.(2001). Corporate Social zgener, fi. (2004). fl Ahlaknn Temelleri Ynetsel
Responsibility and Cause Related Marketing: an Over- Bir Yaklaflm, Nobel Yayn Datm, Ankara.
view, International Journal of Advertising, 20. Robbins, S. P. ve Coulter, M. (2007). Management, Pe-
Carroll, A. B. (1991). The pyramide of corporate social arson Prentice Hall.
responsibility: towards the moral management of Sabuncuolu, Z. (Ed.)(2011). flletme Etii, Beta Ya-
organizational stakeholders, Business Horizons ynlar, stanbul.
(Jul-Aug). Sosyal Sorumlulukta Trkiyenin Liderleri, Capital,
Crane, A. ve Matten, D. (2010). Business Ethics, Oxford Yay.:3, Say 2 (fiubat)
University Press. Strong, C. (1997). The Question We Continue to Ask:
etin, C. ve Mutlu, E. C. (2010). Temel flletmecilie How do Organisations Define Their Mission?, Jo-
Girifl, Beta Yaynlar. urnal of Marketing Practice & Marketing Scien-
Ferrell, O. C. , Fraedrich, J. ve Ferrell, L. (2008). ce, Vol. 2, No. 4.
Business Ethics Ethical Decision Making and fiirket Ahlak (2004). Harvard Business Review Der-
Cases, South-Western Cengage Learning, United gisinden Semeler (ev.: Cemal Engin), MESS Ya-
Kingdom. yn No: 466, stanbul.
Gcenolu, C. ve Onan, I. (2008). Trkiyede Ku- Trk, Z. (2004). Muhasebe Meslek Ahlak, Nobel Ki-
rumsal Sosyal Sorumluluk Deerlendirme Ra- tabevi, Adana.
poru, UNDP-Avrupa Komisyonu (Mart 2008), An- Uzkesici, N. (2005). Kurumsal Sosyal Sorumluluk: fl-
kara. letmelerde Paydafl Beklentilerinin Karfllanmasnda
Gk, S. (2008). fl etii ve fl Ahlak Arasndaki liflki ve alfl- Yeni Frsatlar ve Tuzaklar, Kurgu Dergisi, S.21.
ma Yaflamnda fl Etiini Etkileyen Faktrler, Uluslarara- Uzkesici, N. (2003). flletmelerde Etik Ynetimi, fl,
s nsan Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Say 1. G, Endstri iliflkileri ve nsan Kaynaklar Der-
Gray, E. R. Ve Balmer, J. T. (1998). Managing Corpora- gisi, Cilt 5, Say 2, Sra 12, No:162.
te Image and Reputation, Long Range Planning, Varinli, . ve z, M. (2006). Elektronik Ticarete Etiksel
Vol. 31, No. 5. Adan Bakfl, Ekonomik ve Sosyal Arafltrmalar
Gney, S. (Ed.) (2007). Ynetim ve Organizasyon, Dergisi, Cilt 3, Yl 2, Say 2, Gz 2006.
Nobel Yayn Datm, Ankara.
www.hedefaof.com
GENEL fiLETME
4
Amalarmz

flletme kurma kavramn, nemini ve giriflimcinin yatrm yapma nedenlerini
aklayabilecek;
flletmelerin kurulufl srecini aklayabilecek;
flletmelerde byme ve byme flekillerini aklayabilecek;
flletme klmesini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Yatrm Kartel
Yatrm Projesi Konsern
Fizibilite alflmalar Trst
Yatay Byme Holding
Dikey Byme Merger (Satn Alma-Tam
Centilmenlik Anlaflmas Birleflme)
Konsorsiyum
indekiler
fiLETMELERN KURULUfiU
fiLETMELERDE BYME
flletmelerin
Genel flletme Kuruluflu ve BYMENN GETRD
Bymesi YARARLAR VE SAKINCALAR
HUKUK VE EKONOMK AIDAN
BRLEfiMELER
www.hedefaof.com
flletmelerin Kuruluflu
ve Bymesi
fiLETMELERN KURULUfiU
flletme kurma, giriflimcinin fikriyle bafllayan bir sretir. Giriflimci, bir ihtiyac Kr elde etmek iin retim
faktrlerini bir araya getirip
teflhis ederek, ifli fikre dnfltren ve gerekli riskleri stlenerek ticari iflletme kuran verimli bir biimde kullanan
kifli olarak tanmlanabilir. Bu fikrin domasna neden olan en nemli faktr, kr kifli giriflimcidir.
elde etme ya da kazan isteidir. Bu fikrin gereklefltirilmesi, aslnda yatrm
yapmak anlamna gelir.
Kr elde etme ve kazan salama, giriflimcilerin iflletmeyi kurup alflmaya bafl-
lama nedenlerinin baflnda gelmektedir. Ancak giriflimciler sadece kazan elde et-
mek iin deil, ayrca baflka sebeplerle de iflletme kurmak isterler. Bunlardan ba-
zlar flyle sralanabilir (Can, Tuncer ve Ayhan, 2009, s.20) :
Toplumda saygnlk ve sosyal stat elde etmek isteiyle,
Kendi iflini kurarak, kendi iflinin patronu olmak isteiyle,
ok fazla rnn yer ald pazarda, retilen rn ve hizmetlerle, tketici-
lerin ihtiyalarna cevap vermek isteiyle,
fl arayanlara ifl yaratma isteiyle giriflimci iflletme kurmak ister.
Yatrmlar uygun sektrlerde ve alanlarda gereklefltirildiinde olumlu sonular
ortaya kar. Bu nedenle, yatrm faaliyetlerine bafllarken giriflimci baz unsurlar
gz nnde tutmaldr. Bunlar, iflletmeyi kurmay hedefledii lkenin ekonomik
durumu, iflletmenin iinde bulunaca pazar ve rakipleri, doal kaynak kullanm
ve yeni teknoloji gibi unsurlardr. Giriflimci karar verirken ok dikkatli davranma-
ldr nk zamanlamas uygun ve doru bir yatrm karar, iflletmenin gelirini ve
piyasa deerini ykseltirken, yanlfl bir yatrm karar iflletmeyi iflasa srkleyebilir
(Akmut ve dierleri, 2003, s.234). Bu yzden, iflletme kurarken nceden belirlenen
bir plan erevesinde kurma faaliyeti yrtlmelidir. Belirlenen bu plan, yatrm,
yatrm projesi, n arafltrma ve fizibilite alflmalar aflamalarn kapsar. Bu aflama-
lar aflada ksaca tanmlanmfltr.
Yatrm: flletmeye kr salamak veya gelir getirmek amacyla yaplan her tr- Yatrm, iflletmeye kr
salamak iin yaplan
l harcamadr. rnein, kurulacak bir araba fabrikas iin yatrm, kurulaca ara- harcamadr.
zi, bina, montaj hatt, teknoloji gibi unsurlardr. Ancak yatrmdan bahsedildiinde
sadece, mal reten ve/veya hizmet veren iflletmeler akla gelmemelidir. lkelerde
ulaflm iin yaplan her trl dzenlemeler, hastanelerin daha iyi hizmet verebil-
mesi iin yaplan deifliklikler ve eitimin daha iyi bir dzeyde olabilmesi iin ya-
plan harcamalarn hepsi de yatrma birer rnektir.
www.hedefaof.com
90 Genel flletme
Yatrm projesi, bafllang Yatrm Projesi: Proje, nceden belirlenmifl bir sre iinde ve yaplmas gere-
ve bitifl noktalarnn
gsterildii bir kurulufl ken ifllerin nasl ve hangi bte iinde yaplacan gsteren bir plan trdr. Ya-
planlamasdr. trm projesi ise iflletmenin kurulufl fikrinin benimsenmesi sonucunda bafllatlan ve
kurulufluna kadar sren tm abalarn, bafllang ve bitifl noktalarnn gsterildii
bir kurulufl planlamasdr (Can, Tuncer ve Ayhan, 2009, s.20).
n Arafltrma: Giriflimci, iflletme kurmadan nce eflitli arafltrmalar yapar.
Giriflimcinin, bu arafltrmalar yapmasnn sebebi, ok sayda alternatif proje ara-
sndan, uygulayabilecei en iyi projeye karar vermektir. n proje, kesin proje-
den nce yaplan arafltrmalardan oluflur. Giriflimci, n projeye gre kararn net-
lefltirir.
Fizibilite alflmalar: flletme kurma faaliyeti iin belirlenen plann en son
aflamas fizibilitedir. Fizibilite alflmas, kurulufl aflamas iin en nemli ve en kap-
saml alflmadr. Bu alflmada, kurulmak istenen iflletmenin retecei maln mali-
yeti, satfl fiyat, mflteri beklentileri, kurulaca yer ile ilgili arafltrmalar yaplr (Tu-
tar, 2005, s.107). Fizibilite alflmalar baz kapsaml alflmalar ierir. Bu kapsaml
alflmalar, ekonomik, teknik, finansal, hukuk ve rgtsel arafltrmalardr. Arafltr-
malarn yaplmasnn sebebi, kurulacak yerin en iyi olmas, en iyi iflletme byk-
lnn saptanmas ve en uygun iflletme konusunu belirlemek iindir.
Ekonomik Arafltrmalar: Ekonomik arafltrmalarda, yaplacak yatrmn ve-
rimli, krl ve rasyonel olup olmayaca ekonomik adan incelenir (Tenglimolu,
2009, s.53). Ayrca, arafltrmada, iflletmenin hangi rn, ne kadar ve hangi mflte-
riye hangi miktarda retecei belirlenir. Ekonomik arafltrmalar:
Piyasa arafltrmas ve talep tahmini
Kurulufl yerinin seimi,
Byklk ve kapasite seimi konular gibi konular kapsar.
Piyasa Arafltrmas ve Talep Tahmini: Bir iflletme kurulurken yaplan piyasa
arafltrmas, iflletmenin retecei veya pazarlayaca rn veya hizmetlerin retim
miktarnn ne kadar olacan ve nasl retileceini saptamak iin yaplr. Ayrca, pi-
yasada bulunan mflteri profili, talep dzeyi ve satn alma gc gibi konularda gi-
riflimciye karar alma srecinde bilgi salar. Piyasa arafltrmasnda, bilgiler toplanr-
ken iki tr veriden yararlanlr (Tutar, 2005, s.110). Bu veriler, birinci ve ikinci elden
verilerdir. Birinci elden veriler, piyasada o ifli yapan ya da arafltrma iflletmeleri ta-
rafndan hazrlanan verilerdir. kincil elden veriler ise daha nce yaplan arafltrma-
lardan elde edilen verilerdir. Birinci ve ikinci elden veriler, talep tahmini yapabil-
mek iin nemlidir. Talep tahmininin amac, girilecek piyasada, mflterilerin ne ka-
dar miktarda rn ve hizmet talep edebileceklerini tahmin etmektir. Bu sayede, gi-
riflimci kuraca iflletmesinin ne kadar byk olmas gerektiine karar verir.
Kurulufl Yerinin Seimi: Kurulufl yeri seimiyle ilgili konu, detayl olarak nite-
de ayr bir bafllk altnda yer alacaktr.
Byklk ve Kapasite Seimi: Piyasa arafltrmas ve talep tahmini alflmalarn-
dan elde edilen bilgilere gre, iflletme bykl belirlenir (Tutar, 2005, s.110).
Gnmz rekabet ortamnda mflterilerin istek ve memnuniyetleri iflletmeler iin
nemli bir unsurdur. Bu yzden giriflimciler, mflterilerin talepleri/istekleri dorul-
tusunda retim yapmak/ hizmet sunmak ister. Bunu gereklefltirebilmek iin de ifl-
letme iinde yer alacak makine, iflgc gibi retim faktrlerini yeterli miktarda bu-
lundurmak zorundadrlar. Bu faktrleri yeterli miktarda bulundurmas da iflletme-
nin rekabeti iin yeterli olmayacaktr. Ayrca iflletme, bu retim faktrlerini en iyi
flekilde kullanarak retim yapmaldr. Ancak bu sayede, rekabet ortamnda iflletme
yaflamn srdrebilecektir.
www.hedefaof.com
4. nite - flletmelerin Kuruluflu ve Bymesi 91
Teknik Arafltrmalar: Ekonomik arafltrma tamamlandktan sonra, iflletmeler

teknik arafltrmaya ynelirler. Teknik arafltrma, projenin teknik olarak yaplabilir-
liini arafltrmak iin, teknik elemanlar tarafndan yaplan analizdir. flletme kurul-
masna karar verilirken hangi retim teknolojisinin kullanlaca, ifl akfl flemalar,
makineleri, yerleflim plan, fabrika binasnn inflaat gibi konular teknik elemanlar-
ca incelenir (Sabuncuolu, 1997, s.91).
Finansal Arafltrmalar: Finansal arafltrma, gereklefltirilmesi dflnlen pro-
jenin hayata geirilebilmesi iin gerekli finansal kaynaklarn miktar, nereden ve
nasl salanacana iliflkin konular kapsar. Arafltrmada, iflletmenin kurulaca ar-
sa, inflaat, tafltlar, makine almyla ilgili giderler hesaplanr. Bu srete, proje yat-
rm tutar da hesaplanr.
Hukuki Arafltrmalar: flletmelerin kurulaca yerin seimi, kurulmas ve re-
tim iin gerekli izinlerin (ruhsatlarn) alnmas, sermaye ihtiyac, vergi tahakkuku,
kredi salama olanaklar gibi konular hukuksal arafltrma yaplarak salanr.
rgtsel Arafltrmalar: Tm arafltrmalar tamamlandktan sonra, iflletmenin
iinde alflacak insan gcnn belirlenmesine karar verilir. rgtsel arafltrmalar
srecinde, iflletmede kimlerin alflaca, hangi yetki ve sorumluluklarla grev ya-
pacaklar, iflletmenin nasl iflgcne ve blmlendirmeye sahip olmas gerektii gi-
bi konulara karar verilir.
flletmenin kuruluflunda belirli aflamalar vardr. Hangi aflama iflletme kurma

SIRA SZDEfaaliyeti iin SIRA SZDE
belirlenen plann en son aflamasdr? Tartflnz. 1
Kurulufl alflmalarnn Deerlendirilmesi veD Yatrm
fi N E L M D fi N E L M
Karar
Yatrm karar bir iflletme iin ok byk nem taflmaktadr. STm O R Uyaplan arafl- S O R U
trmalar adm adm tekrar incelenerek giriflimci yatrma karar verir. Yaplan arafl-
trmalarn raporlar deerlendirilirken giriflimcinin baz ltlere dikkat etmesi
DKKAT DKKAT
gerekir. Raporlarda gz nnde tutulmas gereken ltler; verimlilik, iktisadi- Verimlilik, emek, sermaye,
arazi, malzeme, enerji ve
lik ve krllktr. Verimlilik, eflitli rn ve hizmetlerin retimindeki kaynaklarn bilginin etkin kullanmdr.
SIRA SZDEdiye tanm-
emek, sermaye, arazi, malzeme, enerji ve bilginin etkin kullanmdr SIRA SZDE
lanr. ktisadilik, kurulacak iflletmelerin ne kadar verimli alflaca, mal retimin-
de maliyetlerin nasl belirlenecei ve en dflk maliyetle nasl retim gereklefl-
AMALARIMIZ
tirileceidir. Krllk, iflletmenin belirli bir dnemde elde ettii krn, ayn d-
nemde kullanlan sermayeye orandr. Bu orann en yksek kaca corafik ala-
AMALARIMIZ
n iflletmenin kurulufl yeri olarak semek uygun olacaktr. Maliyet,

K T A P
gelir ve faiz K T A P
oranlarndaki deiflmeler krllk orannn nceden kesin olarak hesaplanmasn-
da nemli engellerdir (Tengilimolu, 2009, s.62). Bu lt gerek kurulufl afla-
malarnda ve gerekse faaliyetlerin deerlendirilmesinde kullanlmaktadr. Giri-
TELEVZYON TELEVZYON
flimci, yatrm karar almadan nce kesin proje, projenin uygulanmas ve deneme
retimi gibi aflamalara da dikkat etmek zorundadr. nk bu aflamalardan son-
ra giriflimci, kuraca iflletmenin yerini belirleyebilir. Bu aflamalar aflada ksaca
aklanmfltr. NTERNET NTERNET
Kesin Proje
Kesin projede, proje kapsamnda iflletmenin kuruluflunda hangi unsurlar gereki-
yorsa rnein, iflletmenin kurulaca yer, kapasitesi, bykl, insan kaynaklar
gibi ayrntl bilgiler kesinlefltirilir.
www.hedefaof.com
92 Genel flletme
Projenin Uygulanmas
Kesin proje kesinlefltirildikten sonra, projede yer alan tm unsurlarn gerekleflti-
rildii aflamadr. Bu aflamada, siparifller verilir ve fiziksel yatrmlar bafllar. flletme-
nin kurulaca yerin alm, iflletmenin inflaat, elektrik, su gibi tesisatlarn dflenme-
si, retim iin gerekli donanm ve makinenin alnmas gibi unsurlar bu aflamada ta-
mamlanr. Tamamlandktan sonra da iflletme retime hazr hle getirilir.
Deneme retimi
Projenin uygulanma aflamas tamamlandktan sonra iflletme, kurulufl aflamasn ta-
mamlar. Ancak, retime gemeden nce, giriflimci retimde karfllaflabilecei ak-
saklklar belirlemek iin, deneme retimine geer. Son kontroller yapldktan ve
sorunlar zldkten sonra, iflletme kesin retime geer.
SIRA SZDE Giriflimci kurulufl yeri belirlemeden nce hangi aflamalara dikkat etmelidir? Tartflnz.
SIRA SZDE
2
Kurulufl Yerinin Belirlenmesi
D fi N E L M D belirledikleri
fi N E L M
flletmelerin amalara ulaflmalar iin faaliyetlerini srdrecekleri yer,
flletmelerin faaliyetlerini kurulufl yeridir. Ancak giriflimci, iflletmenin amalarna en verimli, etkin ve krl
srdrecekleri yer kurulufl
S O R U
yeridir. flekilde ulaflmasna
S O R U olanak salayacak bir kurulufl yeri semelidir. flletme kurul-
duktan sonra, uzun bir sre faaliyetlerini kurulduu yerde srdrmek zorunda ka-
laca iin, yer seimi ok nemlidir. flletme kurulurken kurulufl yeri belirleme
DKKAT DKKAT
aflamasnda, giriflimcinin kurulufl dosyas hazrlama, iflletmenin faaliyete gemesi
iin yasal izinler gibi sreleri de tamamlamas gereklidir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Kurulufl Srasnda Yaplacak fllemler
AMALARIMIZ
Giriflimci, iflletme kurarken baz yasa ve ynetmeliklerden kaynaklanan zorunlu-
AMALARIMIZ
luklar yerine getirmekle ykmldr. flletme, kurulufl yeri belirleme srecinde
yaplacak ifllemler flunlardr (Tutar, 2005, s.120):
K T A P Sanayi K ve T Ticaret
A P Bakanlndan (Sanayi ve Ticaret l Mdrl) iflletmenin
kurulmas ile ilgili iznin alnmas,
Ticaret Sicil Memurluuna yeni kurulufl tescili iin gerekli belgelerin veril-
TELEVZYON mesiT E ve
L E Vkurulufl
Z Y O N ilan,
Esnaf ve Sanatkrlar Sicil Memurluundan tescil ve ilan ifllemleri,
Tutulmas zorunlu olan defterlerin krtasiyeden alnmas ve notere onay-
lattrma,
NTERNET Vergi N dairesine
T E R N E T vergi mkellefiyetinin tescili, vergi levhas, yazar kasa levha-
snn onay ve damga vergisinin yatrlmas,
Maliye Bakanlnn anlaflmal olduu matbaa iflletmelerine gerekli belgele-
rin bastrlmas,
Sanayi Odas ya da Ticaret Odasna kayt ifllemleri,
Belediyelerden iflyeri ama ve alflma ruhsat alnmas,
Sosyal Gvenlik Kurumu ifllemleri (fl yeri sicil numarasnn alnmas ve ifle
girifl bildirgelerinin verilmesi).
Kurulufl Dosyas Hazrlama

Giriflimci, kurulufl dosyas hazrlama srecinde, noterden ticaret unvan tasdikname-
si alarak ifllemlere bafllar. Daha sonra ifl yerinin bulunduu belediye baflkanln-
dan, ifle bafllama belgesi alr. Bu belgeyi alabilmek iin dileke, ticari unvan tasdik-
www.hedefaof.com
namesi, nfus czdan sureti, ikametgh belgesi, noter tasdikli ifl yeri tapusu veya
kira kontratn belediye baflkanlna vermesi gereklidir. Bu belgelerin aynlar, Ti-
caret Sicil Memurluuna verilerek, iflletmenin kuruluflunun tescil edilmesi istenir.
Tescil, iflletmelerin ticari faaliyetlerini gereklefltirebilmeleri iin kuruluflundan ka-
panflna kadar yapsnda meydana gelen deiflikliklerin yasalara uygun olmasdr.
flletme Kurmada Yasal izinler

Ticaret ve Sanayi Odasna ye olmak, blge sanayi mdrlne baflvurmak, be-
lediyeden izin almak, vergi dairesine kayt, salk izinleri ve Sosyal Gvenlik Ku-
rumuna bildirimleri ierir.
Kurulufl Yeri Seimini Etkileyen Faktrler

Kurulufl yeri seimi ok nemli olduundan seim yaplrken baz faktrlere dik-
kat edilmesi gereklidir. Bunlar, ok dikkatli incelenip sonra kurulufl yerine karar
verilmelidir. Karar verilirken kurulacak iflletmenin yerinin hammadde temin edile-
cek yere, pazara ve enerji kaynana yakn olmas, iklim ve alflma flartlar, taflma
maliyetleri ve teflvikler gibi faktrlere dikkat edilmelidir.
Hammadde: Hammadde, retim iflletmelerinde retilecek rnn temel kay-
nadr. rnein, yourt fabrikasnda retilecek yourdun hammaddesi, baflka bir
deyiflle temel kayna sttr. Kurulacak iflletme, retecei rne gre, hammadde
kaynana yakn bir yerde kurulmaldr. Yakn yerde kurulmasnn avantajlar fly-
le aklanabilir: Hammaddenin youn olarak bulunduu yerde kurulmas, ham-
madde maliyetlerini dflrecek ve iflletmeye maliyet asndan avantaj salayacak-
tr. Ayrca baz hammaddeler, abuk bozulma zelliine sahiptir, rnein; st ve-
ya tarmsal rnler abuk bozulabilirler. Bu yzden zellikle gda sektrnde ku-
rulacak olan iflletmeler, hammaddelere yakn yerlerde kurulmaldr. Dikkat edile-
cek dier bir nokta, baz hammaddelerin taflnmasnn pahal olmasdr. Baz
hammadelerin zel ambalaj ya da zel taflma aralarnda taflnmas gerekmektedir.
zel taflma aralaryla taflnmas gereken et, st, meyve ve sebze iflleyen iflletme-
ler hammaddeye yakn olmaldr. flletmelerin, hammaddeye yakn olmalar hem
hammaddelerin bozulmalarn nleyecek hem de taflma maliyetlerinin yksek ol-
masn engelleyecektir.
Pazara Yaknlk: retim ncesi hammaddeye yaknlk, iflletme iin maliyet
bakmndan ne kadar nemliyse retim sonras pazara yaknlk da pazarlama ma-
liyetleri iin o kadar nemlidir. flletmeler kurulurken hedef pazarlarn veya mev-
cut pazar durumunu dikkate alarak kurulmaldr. flletmenin rettii rnleri ksa
zamanda mflterilere sunmas, mflteri memnuniyetini arttracaktr. Ksa zamanda
ve istedii zaman rne ulaflan mflterilerin beklentileri karfllanmfl olacaktr.
Ulafltrma: flletmeler iin girdilerin retim srecine zamannda ulafltrlmas,
ktlarn mflteriye zamannda ulafltrlmas asndan nemlidir. flletmenin kulla-
naca girdilerin, istenen kalite, istenen zaman ve istenen yerde bulundurulmas,
ulafltrma faaliyeti ile salanmaktadr. Ayrca iflletmenin rn fiyat ulaflmla doru
orantldr. nk iflletme rn fiyatna ulaflm bedelini bir miktar da olsa yanst-
maktadr. Olumsuz ulaflm koflullar, iflletmelerin maliyetlerini arttraca iin ifllet-
meler, ulaflm bakmndan kolay ulafllabilir bir yere kurulmaldr.
flgc: Gnmzde iflletmeler iin en nemli unsur, nitelikli iflgc (alflan-
lar) bulmaktr. ster retim iflletmesi isterse hizmet iflletmesi olsun, her iki iflletme
trnde de iflgc olmadan retim veya hizmet yaplamaz. flletmelerde teknoloji-
yi, makineleri kullanmak iin iflgcne gereksinim vardr. Giriflimci, bu sebepler-
www.hedefaof.com
94 Genel flletme
den dolay, iflletme kuraca yerde, alflacak kifliler (iflgc) olup olmadna da
dikkat etmelidir. Eer iflletmenin dfl evresinde ihtiya duyulandan daha ok iflg-
c varsa iflletme iin gerekli iflgcn bulmak daha kolay olacaktr. Genellikle, ifl-
letmeler krn arttrmay planladklar iin, iflgcnn ok ve ucuz olduu yerleri
tercih etmeye alflrlar.
Enerji ve Su Kaynaklar: flletmelerin kurulufl yerinin seiminde dier bir fak-
tr enerji kaynana yaknlktr. zellikle retim iflletmelerinde, retim iin kulla-
nlacak enerji trnn, elektrik, kmr, petrol veya yeflil enerjinin belirlenmesi ve
bu karara gre iflletmenin yerinin enerji kaynana yakn kurulmas, iflletmeye ma-
liyet avantaj salayacaktr. flletme petrol enerjisini kullanacaksa rafinerilere yakn,
kmr enerjisini kullanacaksa kmr ocaklarna yakn kurulmaldr. Bylece, ifllet-
meler enerji taflma maliyetinden kurtulmufl olurlar.
Su kaynaklar, kimi iflletmelerde enerji kayna kimi iflletmelerde hammadde
olarak kullanlmaktadr. Her iki tr iflletme iin de su kaynana yakn olmak,
hem rekabetilerine gre stnlk salayacak hem de iflletmenin maliyetlerini
dflrecektir.
klim Koflullar: klim koflullar, retilecek veya ifllenecek rnler zerinde et-
kilidir, bu durum zellikle turizm sektrnde yer alan iflletmeler iin geerlidir. r-
nein, meyve ve sebzelerin aflr yafl yznden bozulmas, olgunlaflmamas, bu
rnleri hammadde olarak kullanan iflletmeleri zora sokacaktr. Ya da turistik ifllet-
menin yine iklim deifliklikleri yznden, mflterileri azalacaktr. Bu yzden, giri-
flimci kurulufl yeri olarak nemli, scak ve ok souk blgeler yerine, iklim koflulla-
rnn alflmalarn pek etkilemeyecei blgeleri semelidir. Ayrca, iklimin olum-
suz etkilerini gidermek iin bir dizi nlem de almak mmkndr. Ancak, alnacak
her nlem maliyetleri arttracaktr.
Teflvik ve Snrlamalar: Her lkenin geerli kanunlar, kurulufl yeri seimini
dorudan veya dolayl olarak etkiler. Hkmetler, lkenin blgelerine gre farkl
teflvik veya snrlamalar uygulayabilirler. Hkmetlerin uygulad vergi ve harlar,
iflletme yeri seimini etkiler. Baz blgeler fazla geliflmedii iin devlet tarafndan
verilen teflvik primleri fazladr. Bu yzden, giriflimci karar vermeden nce fayda
maliyet analizi yaparak avantajl olan yeri tercih etmelidir.
SIRA SZDE Kurulufl yeriSIRA

seimini
SZDE etkileyen faktrlerden iflgc, iflletmeler iin nemlidir. Neden
3 nemli bir unsurdur? Tartflnz.
D fi N E L M fiLETMELERDE
D fi N E L M BYME
Gnmzde artan rekabet ortam yznden, iflletmeler srekli kendilerini yenile-
S O R U mek, gelifltirmek
S O R Uve farkllafltrmak zorundadr. Ancak kendilerini yenilerken, ge-
lifltirirken veya farkllafltrrken mevcut alflma sistemlerini de bytmek, koru-
mak, kltmek veya sona erdirmek zorunda kalabilirler.
DKKAT DKKAT
flletmeler iin byme karar almak nemli bir sretir. Bymeye karar veren
bir iflletme, evresel faktrleri, tketici beklentilerini ve rakip iflletmeleri ok iyi in-
SIRA SZDE celemeli veSIRA SZDE
onlara gre nasl bir byme stratejisi izleyeceine karar vermelidir.
AMALARIMIZ
flletmelerin Bymesi
AMALARIMIZ
flletmelerin bymek istemesi doal olarak geliflen bir sretir. Kurulan bir ifllet-
me, yllar iinde fiziksel, mali veya yetenek olarak byr. Ayrca, rekabetin youn
K T A P yafland gnmzde,
K T A P faaliyetlerini srdrebilmeleri iin iflletmeler bymek zo-
rundadr.
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
flletmelerde byme, iflletmenin kuruluflundan itibaren, yapsn oluflturan flletmelerde byme,

gzlenebilir, llebilir
maddi ve befleri unsurlarda oluflan gzlenen ve llebilir deiflmeler ve geliflme- deiflmeler ve geliflmelerdir.
lerdir. rnein, iflletmenin alflanlarnn saysnn artmas, satfllarnn ykselmesi,
yeni flubelerinin veya fabrikalarnn kurulmas, retim miktarnn artmas, net kr-
nn ykselmesi, iflletmenin bydn gsteren gstergelerdir.
flletmelerin Byme Nedenleri

flletmenin byme nedenleri aflada belirtilmifltir (Karalar, 2010, s.159):
flletmelerin krlarn arttrmak istemeleri
Piyasada iyi bir yer edinerek hammaddeye daha kolay ve uygun flartlarda
ulaflmak istemeleri
Byk iflletmelerin yenilikleri takip etmesi ve satn almasnn daha kolay olmas
flletmeler bydke, ifl arayanlarn veya yneticilerin de alflmak istedii,
daha fazla tercih edilen iflletmeler olmalar
Byk iflletmelerin, dier iflletmelerle, yerel ynetimle, resm dairelerle ve
medyayla da iliflkilerinin iyi olmasdr.
flletmenin bykln gsteren gstergeler nelerdir? Tartflnz. SIRA SZDE SIRA SZDE
4
flletmelerin Byme fiekilleri
D fi N E Lgiderek
flletmeler, rekabet ortamnda varlklarn srdrebilmek ve pazarda M daha D fi N E L M
etkili olabilmek iin aba sarf ederler. Bu abann baflarsn belirleyen en nemli
faktr, uygun byme fleklinin seilmesidir. flletmelerin bymesi,S O Riki U trldr: - S O R U
sel ve dflsal byme. sel byme, iflletmelerin kendi olanaklaryla, faaliyetleriy-
le yarattklar kaynaklar kullanarak bymeleridir. Dflsal byme ise baflka ifllet-
DKKAT DKKAT
me veya iflletmelerle birleflerek, stratejik ortaklklar kurarak bymeleridir.
sel Byme SIRA SZDE SIRA SZDE

flletmelerin sahip olduu kaynaklarn kullanarak bymesidir. byme bor-
lanma, yeni sermaye bulma yoluyla gerekleflir. flletmelerin borlanma veya ye-
AMALARIMIZ
ni sermaye bulmalar uzun zaman alaca ve zor olaca iin, dflsal bymeye g-
re daha yavafl bir bymedir. sel byme yatay veya dikey olmak zere iki tr-
AMALARIMIZ
l bir bymedir. K T A P K T A P
Yatay Byme
flletme, kendi pazar iinde nfuz ve etkililiini artrarak genifller. flletme, genifl-
TELEVZYON
Yatay byme, iflletmelerin
kaynaklarn Tkullanarak
ELEVZYON
lemeyi fabrika saysn arttrarak, yeni flubelerini farkl yerlere aarak gereklefltirir. bymesidir.
Yatay byme, pazara nfuz etme, rn farkllafltrma ve pazar farkllafltrma
olmak zere farkl strateji ile salanabilir.
NTERNET NTERNET
Pazara Nfuz Etme
Mevcut rn retiminde herhangi bir deifliklik yapmadan, mevcut pazarda daha
ok satfl yapmaya ynelik bir stratejidir. Pazara nfuz etme, mevcut mflterilerin
satn alma miktarn, retilen rnn eskime orann arttrarak ve mflterilere dier
kullanm alanlarn belirterek gerekleflir. Ayrca, artan satn almalar iin fiyat indi-
rimleri uygulamak suretiyle de pazara nfuz etme salanr. Bylece, iflletme yatay
byme yoluna girmifl olur.
www.hedefaof.com
96 Genel flletme
rn Farkllafltrma
flletmelerin, mevcut rnleri zerinde deifliklikler yaparak, hem rakip rnler-
den daha iyi duruma gelmelerine hem de pazardaki etkililiklerini arttrmalarna y-
nelik bir stratejidir. flletme, rnn kalitesini, tadn, kokusunu, tasarmn veya
ambalajn deifltirerek rnlerini daha cazip hle getirebilir. flletme rn farkllafl-
trmayla, daha iyi bir marka imaj oluflturur. Bu da iflletmenin bymesine ve pa-
zar payn arttrmasna sebep olur.
Pazar Farkllafltrma
rnn yeni kullanm alann bulmak veya mflteri zerindeki etkisini arttrarak
mflteri bamlln salamak iin tercih edilen mflterileri, rn kullanmaya tefl-
vik etmektir.
Dikey Byme
Dikey byme, farkl Birbirlerini btnleyen fakat farkl faaliyetler gereklefltiren iflletmelerin birleflme-
faaliyetler gereklefltiren
ancak birbirlerini btnleyen
leri veya ortak ifl yapmalardr. Patates cipsi reten bir iflletmenin, patates reti-
iflletmelerin birleflmeleridir. cisiyle anlaflmas, dikey bymeye bir rnektir. Dikey bymede retici, ya teda-
rikiyle ya da mflteriyle birleflerek byr. Dikey byme, ileri doru dikey by-
me ve geriye doru dikey byme olmak zere iki trldr.
leri Doru Dikey Byme

flletmenin, rnlerinin tketicilere veya mflterilere ulafltrlmasn salamak iin
pazarlama ve datm kanallaryla birleflmesidir. El ifli yapan birinin, yaptklarn
satmak iin dkkn amas; yourt, peynir yapan birinin flarkteri amas ileri do-
ru dikey bymeye rnektir.
Geriye Doru Dikey Byme

flletmenin rnlerini baflka iflletmelerin rettikleri girdilere bal kalmadan, kendi-
sinin retmeye bafllamasdr. Sala retimi yapan bir iflletmenin, sala retiminde
kulland domatesi yetifltirip, sala retiminde kullanmas geriye doru dikey b-
ymeye rnektir.
Dflsal Byme
Dflsal byme; iflletmelerin, Dflsal byme; iflletmelerin, baflka iflletmelerin tamamn veya bir blmn ele
baflka iflletmeleri ele
geirerek bymeleridir.
geirerek ya da ynetimlerini kontrol altna alarak bymeleridir. flletmelerin ken-
di kaynaklar bymek iin yeterli olmadnda, dfl byme yoluna giderler. Dfl-
sal byme, dikey birleflme, yatay birleflme ve apraz birleflme olmak zere fle-
kilde gerekleflir.
Dikey Birleflme
flletmeler rekabet glerini arttrmak amacyla dikey birleflme yoluna giderler. G-
nmzde iflletmeler rnlerini retirken rnlerin mflterilere datlmas veya pa-
zarlama ifllerini baflka iflletmeler yerine getirmektedir. Dikey birleflmede, iflletme
datm veya pazarlama iflletmesiyle birleflir. Bylece datm veya pazarlama ma-
liyetlerinde de azalma olur. Hazr giyim reticisi iflletmenin, kumafl iflletmesiyle
birleflmesi veya mobilya yapan bir iflletmenin, bir mobilya maazasyla birleflmesi
dikey birleflmeye rnektir.
www.hedefaof.com
Yatay Birleflme
flletmelerin, kendileriyle ayn sektrde yer alan iflletmelerle birleflmesi yatay bir-
leflme olarak tanmlanr. Bu tr birleflmede, birleflen iflletmeden birinin kontrol
dier iflletmeye geer. flletmeler rekabet ortamnda hayatta kalabilmek, maliyetle-
rini azaltabilmek, retimi arttrabilmek iin yatay birleflme yolunu tercih ederler.
ki bankann birleflmesi yatay birleflmeye rnektir.
apraz Birleflme
Dikey ve yatay birleflmeler ayn sektrdeki iflletmelerle gereklefltirilirken apraz
birleflmede farkl sektrdeki iflletmelerle birleflme olmaktadr. Otomobil retimi ya-
pan iflletmenin, yemek fabrikasyla birleflmesi apraz birleflmeye rnektir. apraz
birleflmeler farkl alanlarda ifllerin birleflmesi olduu iin, rekabet ortamnda ifllet-
meye farkllk katar. Sadece kendi sektrnde retim yapmakla kalmaz, ayrca bafl-
ka sektrlerde de retim yaparak kendini dier iflletmelerden farkl hle getirir.
flletmelerin, baflka iflletme veya iflletmelerle birleflerek, stratejik ortaklklar

SIRA SZDEkurarak ger- SIRA SZDE
eklefltirdii byme flekli hangisidir? Tartflnz. 5
D fi N E L M
BYMENN GETRD YARARLAR VE SAKINCALAR D fi N E L M
flletmeler byyerek, yarar salamaya alflrlar. Ancak bymenin yararlar oldu-

u kadar sakncalar da bulunmaktadr. S O R U S O R U
Bymenin Yararlar DKKAT DKKAT

Bymenin iflletmeye kazandrd yararlar, pazarda yer edinme, tannmak ve mar-
ka olmak, Ar-Ge fark, uluslararas iliflkiler ve uzmanlktr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Pazarda Yer Edinme
zellikle byk iflletmelerin yksek pazar payna sahip olduklar bir gerektir.
AMALARIMIZ
Yksek pazar payna sahip olan iflletmelerin de birok avantajlar vardr. Byk ifl-
letmeler, pazarda iyi bir yerde olduklar iin, tedarikiler byk lekli iflletmeleri
AMALARIMIZ
dier lekteki iflletmelere gre daha ok tercih ederler. Tercih K Tsebepleriyse

A P b- K T A P
yk lekli iflletmelerin, yksek oranda malzeme alflverifli yapmalardr. Bu da te-
darikilerin daha byk miktarda satfl yapmas demektir. Bu durum iki ynl bir
yarar salar, tedarikilerin satfllar artarken, byk iflletmelerT Ede
L E Vtek
Z Y bir
O N tedariki- TELEVZYON
den byk miktarda malzeme satn aldklar iin, fiyat indirimi alabilirler. Bu da
bafll baflna bir rekabet unsurudur. Byk iflletmeler, fiyat belirleyici zellie sa-
hip olduu iin pazarda egemenlik salamalar ok kolay olur.
NTERNET NTERNET
Tannmak ve Marka Olmak
Gnmzde marka olmak, tannmak, bir iflletme iin ok nemli bir rekabet un-
surudur. Tannan ve marka olan iflletmenin rnnn satfllar daha yksek olaca-
iin, kr artacaktr. Ancak, tannan ve marka olan bir iflletme olabilmek iin, ifl-
letmenin byk bir iflletme olmas gereklidir nk byk iflletmelerin tannmas
ve pazarda isim yapmas daha kolay olmaktadr.
Ar-ge Fark
flletmeler, rakiplerinden farkl olabilmek ve bylece pazarda iyi bir yer edinebil-
mek iin, arafltrma ve gelifltirme (Ar-ge) faaliyetlerine nem verirler. Ancak, kk
iflletmeler arafltrma ve gelifltirme maliyetlerinin yksek olmas yznden, bu tr
www.hedefaof.com
98 Genel flletme
faaliyetleri yapmazlar. Genellikle byk iflletmeler, bu tr faaliyetler iin dnem

baflnda belli bir bte ayrrlar. Ar-ge sayesinde iflletmeler hem piyasay ellerinde
tutmay baflarrlar hem de tketiciler iin rn gelifltirebilirler.
Uluslararas Balantlar
Byk iflletmeler hem sermaye hem de tannma bakmndan kk iflletmelere g-
re daha stndr. Bu yzden, bir iflletmeyle ifl ortakl yapmak isteyen yabanc
sermayeli iflletmeler, byk iflletmelerle ifl ortakl kurmay tercih edecektir. n-
k byk iflletmeler, kk iflletmelere gre daha baflarl flekilde, uluslararas ifl-
letmelerin rnlerini retebilir veya satabilirler ve uluslararas balantlar da k-
k iflletmelere gre daha kolay flekilde ve ok sayda kurabilirler. Bu yzden or-
taklklar daha ok byk iflletmelerle yaplr.
Uzmanlk
Byk iflletmelerde, her faaliyete ait ayr bir birim yer alr. flletmenin btn faali-
yetleri bu birimlerce yerine getirilmektedir. retim birimi, retim konularyla ilgi-
lenirken insan kaynaklar birimi, ifle alma, iflten karma, terfi gibi faaliyetleri ger-
eklefltirmektedir. Bu birimlerde alannda uzman kifliler grev almaktadr. alflan-
lar ifle alnrken uzmanlk alanna gre bu birimlerde grevlendirilmektedir. Kk
iflletmelerde her ifl iin ayr uzmanlar alfltrmak yerine, var olan alflanlar ok
farkl nitelikteki iflleri yerine getirmektedir. Bu yzden de kk iflletmelerde ba-
zen ifller zamannda ve doru bir flekilde gerekleflmemektedir.
Bymenin Sakncalar
Bymenin sakncalar, brokrasi, alflanlarn olumsuz etkilenmesi ve koordinas-
yon sorunudur.
Brokrasi
flletmeler bydke yaplacak ifller ve brokrasi artar. Brokrasi, bir toplumda
tabandan yukarya ktka daralan bir yap iinde rgtlenmifl olan, kiflisel olma-
yan genel kurallar ve iflleyifl ilkelerine gre alflan sistem ve kurallar grubudur
(Trk Dil Kurumu web sitesi). Brokrasi arttka faaliyet prosedrleri artar ve es-
nek olmayan kurallar uygulanr. Bu da zaman iinde, deiflime direnen, mevcut
yapy korumaya alflan alflanlar iin uygun bir ortam yaratr. Bu yzden de r-
gtlerde yenilikler ortaya kmaz ve rgt geliflemez.
alflanlarn Olumsuz Etkilenmesi

flletme bydke alflan says da artar. flletmede ayn ifli yapan veya ayn sta-
tde olan alflan says arttka ifli yerine getirmeme veya sonulandrmamalar ar-
tar. Yeni alflanlar ifle alndka eski alflanlar iflten kartlacaklarn ya da yete-
neklerinin gz ard edileceini dflnmeye bafllarlar. Bu olumsuz dflnceler, al-
flanlarn motivasyonunu azaltr, iflletme faaliyetleri aksamaya bafllar ve genel an-
lamda verim dfler.
Koordinasyon Sorunu
flletmenin bymesiyle, mflteri ve alflan says artacaktr. Dfl yapya ve mfl-
terilere gsterilen nem ile iflletme alflanlarna verilen deer birbirini dengele-
melidir. alflanlar ile evrenin iletiflimi kopmadan srmelidir. alflanlar evre ile
srekli etkileflim ierisinde olursa deiflim ihtiyacn daha kolay fark edecek ve
anlayacaktr.
www.hedefaof.com
Bymenin Sakncalar le Bafla kma Yntemleri

flletmenin amac kr olduu iin, iflletmeler mutlaka bymek isterler ancak b-
yrken de kk iflletmelerin sahip olduu ayrcalklardan yararlanmay srdr-
mek isterler. Baz iflletmeler byk bir iflletmenin sahip olduu stnlk ve hakla-
r kullanrken bazlar ise kk iflletme gibi faaliyetlerini yrtebilirler. flletmele-
rin bu konuda kullanabilecekleri iki yaklaflm vardr: Bykten ke ve kk-
ten bye doru byme yaklaflmlar. Bykten ke yaklaflm, kk ifllet-
melerin pek ok zelliini taflyan byk bir iflletme yaratma amac taflr. Kk-
ten bye yaklaflm ise byk olmann stnlklerini taflyan kk iflletmelerin
oluflturulmas ile ilgilidir. Bu yaklaflmlardan hangisinin hangi iflletme iin yararl
olabilecei ile ilgili detayl bir inceleme gerekir.
Bykten Ke Yaklaflm
Bu yaklaflmda byk iflletme, faaliyet zerkliine ve kendine zg gelir ve gider-
lere sahip olan daha kk lekli iflletmelere blnr. Byk iflletmenin st y-
netimi birden fazla bamsz iflletmeyi denetler. Tm denetim st ynetime aittir.
Kkten Bye Yaklaflm

Kk iflletme olmann stn yn ise esnek bir yapya sahip olmaktr. Byk ifl-
letmelerdeki brokratik yapya sahip olmadklar iin, prosedrler ok fazla deil-
dir, bu yzden de ifller daha kolay ve alflanlar asndan da zamannda bitirilir.
HUKUK VE EKONOMK AIDAN BRLEfiMELER

letiflim ve biliflim teknolojilerindeki geliflmeler, lkeler arasndaki snrlarn kalk-
masna yol amfltr. Artk herkes farkl pazarlara ve istedii rnlere dnyann ne-
resinde olursa olsun ulaflabilmektedir. Bu yzden iflletmeler kendilerini farkllafltr-
mak, pazarda kalabilmek ve tutunabilmek iin farkl birleflmeler yapmaktadrlar.
flletmeler kimi zaman hukuki ve ekonomik bamszlklarn yitirmeden, kimi za-
man yitirerek ifl birlii yapmak zorunda kalrlar. Bu tr birleflmeler ne dikey ne de
yatay birleflme trne girmektedir; hukuki birleflme trlerinden biridir. Hukuki bir-
leflme trleri; centilmenlik anlaflmas, konsorsiyum, kartel, konsern, trst, holding
ve merger (tam birleflme) olarak saylabilir.
Centilmenlik Anlaflmas
Birka iflletmenin aralarnda ifl birlii kurmak, rekabeti snrlandrmak ve sektrde-
ki durumlarn glendirmek amacyla yaptklar anlaflmadr. Bu anlaflma trnde,
iflletmenin hukuki yaps korunur. Genellikle szl bir anlaflmadr ve yazya dkl-
mez. rnein, gnmzde bankalar arasnda youn bir rekabet yaflanmaktadr.
Ancak, bankalar aralarnda faizi oranlarn belirli dzeyde tutacaklarna dair bir
centilmenlik anlaflmas yapabilirler.
Konsorsiyum
Belirli bir iflin yaplmas iin kurulan birlik veya ortaklk anlamna gelmektedir.
Bu ortaklklar farkl veya ayn sektrde yer alan ulusal veya uluslararas iflletme-
lerle kurulabilir. Bu tr birleflmede, yeni iflletme kurma zorunluluu yoktur. fllet-
meler genellikle proje iin konsorsiyuma giderler. Yasal ve ekonomik bamsz- Konsorsiyum, bir ifl iin
kurulan birlik veya ortalktr.
ln zedelemeksizin iflletmeler belirli bir ifli gereklefltirmek iin anlaflarak gei-
ci bir sre ifl birlii yaparlar. Byk lekli kpr, yol, baraj, byk sanayi kuru-
www.hedefaof.com
100 Genel flletme
lufllar gibi nemli yatrmlar gereklefltirmek iin, birden ok iflletme ya da ban-

ka aralarnda anlaflarak bir konsorsiyum oluflturarak, teknik ve finansal olanakla-
rn birlefltirirler. Sz konusu yatrmlar tamamlandnda konsorsiyum ad verilen
anlaflma da kendiliinden sona erer.
Kartel
Kartel, ayn sektrde ve ayn ifli yapan iki veya daha fazla iflletmenin, hukuki ba-
mszlklarn yitirmeden yaptklar anlaflmalardr. flletmeler bu tr anlaflmay, re-
kabeti azaltmak veya ortadan kaldrmak iin yaparlar. Kartel anlaflmas; miktar, fi-
yat, pazarlama ve satn alma kartelleri olmak zere drt trldr.
Miktar Kartelleri
Kartel anlaflmas yapan iflletmeler rettikleri rnn fiyatnn dflmesini engelle-
mek iin, retim miktarna karar verirler ve belirledikleri miktarda retim yaparlar.
Fiyat Kartelleri
Serbest piyasada, rnlerin fiyatlar farkl farkl olabilmektedir. Bu yzden iflletme-
ler fiyat kartel anlaflmas yaparak rn fiyatn belirler ve bylece haksz rekabeti
nlerler. Demirelik fabrikalarnn kendi aralarnda anlaflarak rettikleri demir ve-
ya eliin satfl fiyatlarnda anlaflmalar ve piyasaya tek fiyattan srmeleri fiyat kar-
tel anlaflmasna bir rnektir.
Pazarlama Kartelleri
Gnmzde pazarlama, iflletmelerin rn tantmalar ve satfllar iin byk nem
taflmaktadr. Bu yzden iflletmeler pazarlamaya ynelirler. Bazen pazarlama iflini
iflletmeler kendi imknlaryla yapamazlar ve dflardan bir iflletmeyle anlaflrlar. An-
cak, piyasada pazarlama alannda ok fazla uzman iflletme bulunmaktadr. Bu pa-
zarlama iflletmeleri arasndan hem gvenilir hem de iyi olan semek, iflletme iin
nemlidir. Yanlfl bir seim, iflletmenin mevcut durumunu daha da kt bir duru-
ma getirecektir. Pazarlama kartelinde, iflletmeler rnlerini bir tek iflletme aracl-
yla satmak iin anlaflrlar. Bu anlaflmayla, iflletmeler hem sektrde satfl iflini ger-
eklefltirecek gvenli bir iflletmeye kavuflurlar hem de rnlerinin pazarlamasn
gereklefltirerek satfllarnda artfl salarlar.
Pazarlama kartelleri iinde, pazarlama blgesi kartelleri yer almaktadr. Gn-
mzde birok iflletme, piyasada kendine yer edinebilmek veya bulunduu ko-
numu koruyabilmek iin aba sarf etmektedir. Ancak, bu gnden gne zor hle
gelmektedir. nk rettikleri rnn ayns ya da benzeri piyasada yer almakta-
dr. Bu sebepten dolay, iflletmeler pazarlama blgesi karteli anlaflmas yaparak,
rnlerinin satlaca pazar aralarnda belirlerler. Bylece iflletmeler rnlerini
daha kolay ve istedikleri fiyattan satabilirler. Anlaflma yapan iflletmeler, belirlenen
blgelerden baflka blgelere satfl yapamazlar. Yaplan anlaflmaya uymak zorun-
dadrlar. Blge hangi iflletmeye aitse anlaflmay kabul eden dier iflletme orda sa-
tfl yapma hakkna sahip deildir. stanbulda hazr giyim reten bir iflletmenin, re-
kabet ettii dier iflletmelerle anlaflp, rettii rnleri sadece stanbulun Avrupa
yakasnda satfl yapacana dair anlaflma yapmas pazarlama blgesi kartellerine
rnek verilebilir.
www.hedefaof.com
Satn Alma Kartelleri

Bu tr karteller, ayn hammaddeyi kullanan iflletmeler arasnda yaplr. Burada
ama, iflletmeler arasnda satn almadaki rekabeti nlemek ve retim girdilerini tek
elden satn almaktr. Satn alma kartelleri, reticilerin mallarn dflk fiyatla almak
amacn gttklerinden, kartel trleri arasnda en zararl olandr.
Konsern
Konsern, ayn ifl kolunda alflan az sayda iflletmenin bir araya gelmesinden olu-
flur ve iflletmeler karteldeki gibi krlarn artrmay amalar. Ancak buradaki ifllet-
melerin says, kartele girenlerden daha az olur ve birbirleriyle ok daha sk ifl bir-
liine girerler. Konserne giren iflletmelerin finansal ve rgt yaplarnda deifliklik-
ler yaplarak rekabete daha elveriflli duruma getirilir. Konsern yeleri arasnda bir
ifl birlii yaplr ve iflletmeler ekonomik bamszlklarn byk lde kaybeder-
ler ancak yasal bamszlklarn korurlar.
Trst
flletmeler, bu birleflme trnde gerek yasal gerekse ekonomik zgrlklerini kay-
bederler. lk kez ABDde ortaya kp geliflmifltir, gnmzde az kullanlan ifllet-
meler aras bir birleflme fleklidir. Trst, iki veya daha fazla iflletmenin tekelci g
oluflturmak amacyla hukuki bamszlklarn yitirerek sermaye ve ynetimlerini
birlefltirmeleridir. Bu tr birleflmeler tekelleflmeye yol at iin birok lkede ya-
saklanmfltr.
Holding
Holding, bir flirketin baflka flirketlerin hisse (pay) senetlerinin byk bir blm-
n (% 50'den fazlasn) satn alarak onlarn ynetim ve denetimini ele geirmesiy-
le oluflan flirketler grubudur. rnein bir A flirketi B, C, D ve E gibi flirketlerin sa-
hip olduklar hisse senetlerinin byk bir blmn satn almakla bu flirketlerin
ynetimini ele geirir. Bu durumda A, B, C, D, ve E gibi tm flirketlerin oluflturdu-
u toplulua "holding" yada "grup" ad verilir. Burada A flirketine holdingin "ana
flirketi", dierlerine ise "bal flirketler" denir. Holdingler anonim flirket biimlerin-
de oluflmaktadrlar. Holdingi oluflturan tm flirket veya iflletmeler yasal adan var-
lklarn ve grnfllerini korurlar. Fakat ekonomik bamszlklarn zayflatmfl ve-
ya yitirmifl saylrlar. Zira ana flirket, bal flirketlerin ynetimini ele geirdiinden
bu flirketlerin her trl politika ve stratejilerini saptar ve ynlendirir.
Holdingler, genellikle, ayn retim dalnda veya birbirleriyle iliflkisi olan konu-
larda alflan iflletmelerin hisse senetlerinin byk bir blmn ele geirerek pi-
yasada tekel yaratmak amacyla kurulurlar. Holdingler byk bir flirketler grubu
olmann eflitli stnlklerinden yararlanrlar. lkede sermaye birikiminin hzlan-
masnda ve sermaye piyasasnn geliflmesinde holdinglerin byk bir olumlu pay
vardr. te yandan, tekelci bir g oluflturmalar en nemli sakncalarn oluflturur.
Merger (Tam Birleflme)

Tam birleflme (ngilizce Merger), iki veya daha fazla iflletmenin tek iflletme hline
gelmesi durumudur. Bir iflletme, baflka bir iflletmeyi satn alp kendi bnyesine ka-
tabilecei gibi, her iki iflletmenin yeni bir iflletme olarak ortaya kmas da olasdr.
ki kk iflletmenin birleflip, tek byk iflletme olmas veya iki byk iflletmenin
birleflerek dev bir iflletme hline gelmesi ifl yaflamnda sk rastlanan bir durumdur.
www.hedefaof.com
102 Genel flletme
Bu tr birleflmede satn alan iflletme, satn ald iflletmenin tm borlarn der. Sa-
tn alnan iflletmenin tm hukuki varl sona erer ve ynetim artk satn alnd ifl-
letmeye geer.
flletmelerde Klme
Gereksiz byme sonucu verimin dflt iflletmelerde klme ok yararl ve ba-
zen de zorunlu bir yntemdir. Klmeler, 1980li yllarda uluslararas ticaret ve
zellefltirmenin etkilemesiyle ortaya kmaya bafllamfltr. flletmeler, uluslararas ti-
caret ve zellefltirmeden etkilenerek klmeye gitmifllerdir.
flletmelerde klme, alflanlarn giderlerini azaltma, iflten karma, erken
emeklilik, ayrlma veya ksa dnemli iflten karma gibi yntemlerle yaplr ve so-
nu olarak iflletmelerdeki hiyerarfliyi azaltr. flletmelerde klmenin amac, hiye-
rarfliyi azaltmak, daha hzl karar vermek, iletiflimi daha iyi hle getirmek ve verim-
lilii arttrmaktr.
Gnmzde iflletmeler, kreselleflme ve hzl teknolojik geliflmelere ayak uydu-
rabilmek iin, az hiyerarfliye sahip ve deiflime kolay uyum salayan yaplara y-
nelmektedir. flletmeler klmeye baz nedenler yznden karar verir. Bu neden-
ler flunlardr:
flletmedeki maliyetleri dflrmek
flletmedeki karar srecini hzlandrmak
Rakiplerin yaptklarna daha ksa srede cevap verebilmek
flletmenin i ve dfl evresinde yaflanan iletiflimle ilgili sorunlar azalta-
bilmek
Sonu odakl bir iflletme hline gelebilmek
Mflteri odakl bir iflletme olabilmek
Verimlilii arttrmak
Bu nedenlerin gerekleflebilmesi iin, iflletmenin planl bir flekilde klmeyi
gereklefltirmesi lazmdr. flletme ilk nce, klmeye gerekten ihtiyac olup ol-
madna karar vermelidir. nk klme sadece kademe ve eleman azaltma de-
il, iflletmenin tm srelerinde kstlamaya gidilmesidir. Klmeye karar veril-
dikten sonra, klmenin planlamas yaplmaldr. Klme srecinde ne gibi fa-
aliyetlerin gereklefltirilmesi gerektii ve uygulama sonucunda ortaya kan sonu-
larn denetiminin yaplmas gereklidir. Sonularn denetimi nemlidir nk k-
lmenin doru bir karar olup olmad, beklenen yararn salanp salanmad
belirlenir.
www.hedefaof.com
zet

A M A
flletme kurma kavramn, nemini ve giriflimci- linin seilmesidir. flletmelerin bymesi iki kay-
1 nin yatrm yapma nedenlerini aklamak. naktan salanr, isel byme ve dflsal byme.
flletme kurma, giriflimcinin fikriyle bafllayan bir sel byme, iflletmelerin kendi olanaklaryla,
sretir. Giriflimci, bir ihtiyac teflhis ederek, ifli faaliyetleriyle yarattklar kaynaklar kullanarak
fikre dnfltren ve gerekli riskleri stlenerek ti- bymeleridir. Dflsal byme ise baflka iflletme
cari iflletme kuran kifli olarak tanmlanabilir. Bu veya iflletmelerle birleflerek, stratejik ortaklklar
fikrin domasna neden olan en nemli faktr, kurarak gerekleflir.
kr elde etme ya da kazan isteidir. Bu fik-
rin gereklefltirilmesi, aslnda yatrm yapmak an-

A M A flletme klmesini aklamak.
4
lamna gelir. Giriflimciler, ncelikle kr elde edip flletmelerde klme, alflanlarn giderlerini
kendi refah dzeylerini artrma amacyla yatrm azaltma, iflten karma, erken emeklilik, ayrlma
yaparlar. Ancak giriflimciyi iflletme kurmaya iten veya ksa dnemli iflten karma gibi yntemler-
nedenler sadece bununla snrl deildir. Giriflim- le, iflletmelerdeki hiyerarfliyi azaltr. flletmeler
ci, ayrca kendi iflinin patronu olmak, saygnlk klerek hiyerarfliyi azaltmak, daha hzl karar
kazanmak, tketici ihtiyalarn karfllamak, aile- vermek, iletiflimi daha iyi hle getirmek ve ve-
sinin geleceini garanti altna almak ve yatrm rimlilii arttrmay amalamaktadr.
dflncesine sahip olmak gibi nedenlerle de ya- Baz iflletmeler, bunu klmeye giderek baflar-
trm yapar. maktadr. flletmeler klmeye baz nedenler
yznden karar verir. Bu nedenler flunlardr:

A M A flletmelerin kurulufl srecini aklamak. flletmedeki maliyetleri dflrmek
2
flletme kurma sreci, giriflimcinin yatrm fikriyle flletmedeki karar srecini hzlandrmak
bafllar. Sonra uygun yatrm alan belirlenir; eko- Rakiplerin yaptklarna daha ksa srede cevap
nomik, teknik, finansal, yasal ve rgtsel analiz- verebilmek
lerden oluflan bir yaplabilirlik arafltrmas ger- flletmenin i ve dfl evresinde yaflanan ileti-
eklefltirilir. Daha sonra bu arafltrma rapor (n flimle ilgili sorunlar azaltabilmek
proje) hline getirilir. Rapor giriflimci ya da ilgili Sonu odakl bir iflletme hline gelebilmek
dier alflanlar tarafndan deerlendirilerek yat- Mflteri odakl bir iflletme olabilmek
rmn yaplp yaplmayacana karar verilir. Bu Verimlilii arttrmak
rapor, amalar dorultusunda gereklefltiinde ifl Bu nedenlerin gerekleflebilmesi iin, iflletmenin
plan (kesin proje) biimine dnfltrlr. Son planl bir flekilde klmeyi gereklefltirmesi la-
olarak da faaliyete geer. zmdr.
flletmelerde byme ve byme flekillerini ak-

A M A
3 lamak.
flletmelerde byme, iflletmenin kuruluflundan
itibaren yapsn oluflturan maddi ve befleri un-
surlarda oluflan gzlenen ve llebilir deiflme-
ler ve geliflmelerdir. rnein, iflletmenin alflan-
larnn saysnn artmas, satfllarnn ykselmesi,
yeni flubelerinin veya fabrikalarnn kurulmas,
retim miktarnn artmas, net krnn iyi olmas,
iflletmenin bydn gsteren gstergelerdir.
flletmeler, rekabet ortamnda varlklarn srd-
rebilmek ve pazarda giderek daha etkili olabil-
mek iin aba sarf ederler. Bu abann baflarsn
belirleyen en nemli faktr, uygun byme flek-
www.hedefaof.com
104 Genel flletme
Kendimizi Snayalm
1. flletme kurma, hangi srele bafllar? 6. Gnmzde iflletmelerin kurulufl yeri seiminde gz
a. Giriflimcinin fikriyle bafllayan bir sretir. nne ald en nemli unsur afladakilerden hangisidir?
b. Giriflimcinin kurulufl yeri satn almasyla baflla- a. Hammadde
yan bir sretir. b. flgc
c. Giriflimcinin yatrm yapmasyla bafllayan bir s- c. Pazara yaknlk
retir. d. Enerji kaynana yaknlk
d. Giriflimcinin n arafltrma yapmasyla bafllayana e. klim ve alflma flartlar
bir sretir
e. Giriflimcinin yatrm projesi yapmasyla bafllaya- 7. Birbirlerini btnleyen fakat farkl faaliyetler ger-
na bir sretir eklefltiren iflletmelerin birleflmeleri veya ortak ifl yap-
ma tanm afladaki byme trlerinden hangisidir?
2. Giriflimci, yatrm faaliyetlerine bafllarken baz un- a. Yatay byme
surlara dikkat etmelidir. Afladakilerden hangisi bu un- b. Dfl byme
surlardan biri deildir? c. byme
a. flletmeyi kurmay hedefledii lkenin ekono- d. Dikey byme
mik durumunu, e. Birleflme
b. flletmenin iinde bulunaca pazar ve rakiplerini,
c. Doal kaynak kullanm 8. Belirli bir ifl iin kurulan birlik veya ortalk birleflme-
d. Yeni teknoloji si afladaki birleflmelerden hangisidir?
e. Tedarikilerin istekleri a. Centilmenlik anlaflmas
b. Holding
3. Bir iflletme kurulurken yaplan piyasa arafltrmas, ifl- c. Kartel
letmenin retecei veya pazarlayaca rn ve hizmet- d. Konsern
lerin ne kadar olacan ve nasl retileceini saptamak e. Konsorsiyum
iin yaplan arafltrma afladakilerden hangisidir?
a. Ekonomik arafltrmalar 9. Afladakilerden hangisi bymenin sakncalarndan
b. Piyasa arafltrmas ve talep tahmini biridir?
c. Teknik arafltrmalar a. alflanlarn olumsuz etkilenmesi
d. Finansal arafltrmalar b. Tannmak ve marka olmak,
e. rgtsel arafltrmalar c. Ar-Ge fark
d. Uluslararas iliflkiler
4. Afladaki aflamalardan hangisinde, son kontroller ya- e. Brokrasinin azalmas
plr ve sorunlar zldkten sonra, iflletme retime geer?
a. Projenin uygulanmas 10. flletmenin baflka iflletmelerin hisse senetlerini ala-
b. Deneme retimi rak, iflletmenin ynetimini ele geirmesi aflada ki bir-
c. Kesin proje leflmelerden hangisidir?
d. Yatrm projesi a. Centilmenlik anlaflmas
e. Fizibilite arafltrmas b. Konsorsiyum
c. Kartel
5. flletme kurmada yasal izinler alnmas gereken baz d. Konsern
kurulufllar vardr. Afladakilerden hangisi bu kurulufl- e. Holding
lardan biri deildir?
a. Belediye
b. Vergi dairesine
c. Gmrk ve Ticaret Bakanl
d. Salk izinleri
e. Sosyal gvenlik kurumu
www.hedefaof.com
Yaflamn inden Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
WILSON INTERNATIONAL: SERMAYE BTELEME

KARARI
Wilson International ou geliflmifl lkelerde bulunan
1. a
2. e
Yantnz yanlfl ise flletme Kuruluflu konusu-
Yantnz yanlfl ise flletme Kuruluflu konusu-
100 den fazla lks otelin oluflturduu bir zincirdir. Ge- nu yeniden gzden geiriniz.
orge Wilson tarafndan kurulmufltur. Wilson ifl seyahati
3. b Yantnz yanlfl ise flletme Kurulufl Aflamalar-
yapanlar iin Dublinde, zellikle de yksek fiyatl pa-
n konusunu yeniden gzden geiriniz.
zarda, daha genifl bir otel yelpazesi olmas gerektiini
4. b Yantnz yanlfl ise flletme Kurulufl Aflamalar-
dflnyordu. Wilson Dublin; ifl seyahati yapanlar sa-
yesinde ve bir yatrm sermayecisinin yardmlaryla hz- n konusunu yeniden gzden geiriniz.
l bir baflar yakalamflt ve Wilson otel konseptini 20 l- 5. c Yantnz yanlfl ise flletme Kurmada Yasal zin-
keye yaymay baflarmflt. ler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Wilson daima Avrupa ve Asyann geliflmifl lkelerinde 6. c Yantnz yanlfl ise flletme Kurulufl Yerine Et-
hotel frsatlar aryordu. George ve ifl arkadafllar az kileyen Etmenler konusunu yeniden gzden
geliflmifl lkelerdeki sorunlarn flirket iin ok fazla geiriniz.
risk yaratacan dflndklerinden dnyann pek ok 7. d Yantnz yanlfl ise flletmelerin Byme fiekil-
lkesinden uzak durmufllard. Wilsonun ifl yapt l-
leri konusunu yeniden gzden geiriniz.
keler siyasi olarak istikrarl ve az politik risk taflyan
8. e Yantnz yanlfl ise Hukuki ve Ekonomik A-
lkeler olarak kabul edildiinden yatrm kararlar net
bugnk deer yaklaflm kullanlarak hesaplanyor- dan Birleflmeler konusunu yeniden gzden
du. Firmann sermaye maliyeti beklenen nakit akfln geiriniz.
indirgemede bir ara olarak kullanlyordu. Eer yat- 9. a Yantnz yanlfl ise Bymenin Sakncalar ko-
rmn net bugnk deeri (NPV) sfrn zerindeyse nusunu yeniden gzden geiriniz.
otel infla ediliyordu. Bu yaklaflm yllar boyunca flirket- 10. e Yantnz yanlfl ise Hukuki ve Ekonomik A-
te ifle yaramflt. dan Birleflmeler konusunu yeniden gzden
Piyasa doygunluunun artmaya bafllamasyla birlikte, geiriniz.
George dier pazarlara girme olaslklarn dflnmeye
bafllad. Karayiplerde endstrileflmifl olduka kk bir
ada olan St.Charlestan Wilson Internationala baflkent
Dominicde bir otel inflaa etmesi iin teklif gelmiflti. l-
kenin ilerleyen endstrileflmesinden dolay baflkentte
ek otellere ihtiya duyulmufltu. St.Charles daima canl
bir turist ticaretinin keyfini srmflt ve flimdi de lke
kendi ekonomisini farkl kk retim ve hizmet ifllet-
meleriyle eflitlendirmekteydi.
George nerilen yatrmdan emin deildi. fiirketin ye-
ni pazarlar bulmas gerektiini bilmekle birlikte adada
giderek artan sosyal huzursuzlukla ilgili okuduu ra-
porlardan can sklmflt. George ve ortaklar St.Char-
lesn yksek risk taflyan bir lke olduunu dflnme-
melerine ramen son zamanlardaki sokak sularndan
ve toplumsal huzursuzluktan endifle duymaktaydlar.
Vatandafllarn tketici mallarnn fiyatnn artmasndan
duyduklar memnuniyetsizlii dile getirmek iin flid-
det ieren sokak protestolarna baflvurduklar rapor
edilmiflti. Daha istikrarl evrelerdeki frsatlar geri e-
viren George, bu frsatn fizibilitesini ve bu stratejik
ynn gerekli deifliminin Wilson International iin
ne anlama geleceini ok iyi hesaplamalyd.
Kaynak: Hitt, Michael (2005), Strategic Management,

Mason, Ohio: Thomson/South-Western
www.hedefaof.com
106 Genel flletme
Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan ve Baflvurulabilecek

Kaynaklar
Sra Sizde 1 Akmut, zdemir, Ramazan Aktafl, Burhan Ayka, Mete
flletme kurma faaliyeti iin belirlenen plann en son Doanay, Tlin Durukan (2003), Giriflimciler in
aflamas fizibilitedir. Fizibilite alflmas, kurulufl aflama- flletme Ynetimi, Gazi Yaynlar.
s iin en nemli ve en kapsaml alflmadr. Bu alfl- Aktepe, Eyp (2007). Genel flletme, Nobel Yaynevi.
mada, kurulmak istenen iflletmenin retecei maln ma- Can,Halil, Doan Tuncer, Doan Yaflar Ayhan (2009).
liyeti, satfl fiyat, mflteri beklentileri, kurulaca yer ile Genel flletmecilik Bilgileri, Siyasal Ankara.
ilgili arafltrmalar yaplr. etin, Canan, Esin Can Mutlu (2010). Temel flletmeci-
lie Girifl, Beta Yaynlar.
Sra Sizde 2 Ertrk, Mmin (2011). flletme Biliminin Temel lke-
Giriflimci, yatrm karar almadan nce kesin proje, pro- leri, Beta Yaynlar
jenin uygulanmas ve deneme retimi gibi aflamalara da Karalar, Rdvan (2011). Genel flletme, zmir.
dikkat etmek zorundadr. Bu aflamalardan sonra, giri- Sabuncuolu, Zeyyat ve Tuncer Tokol (1997). flletme
flimci, kuraca iflletmenin yerini belirleyebilir. Kesin I-II, Furkan Yaynevi, Bursa.
proje, yaplan projeyi hayata geirme srecidir. Proje fiahin, Mehmet (2008). Genel flletme, Isparta.
kapsamnda iflletmenin kuruluflunda, hangi unsurlar ge- fiimflek, M. fierif (2008). Genel flletme, Eitim Akade-
rekiyorsa rnein, iflletmenin kurulaca yer, kapasite- mi Yaynlar, 2008.
si, bykl, insan kaynaklar gibi ayrntl bilgiler ke- Tengilimolu, Dilaver, E. Asuman Atilla, Meral Bek-
sinlefltirilir. Kesin proje, projede yer alan tm unsurla- tafl (2009). flletme Ynetimi, Sekin Yaynclk,
rn gereklefltirildii aflamadr. Bu aflamada, siparifller Ankara.
verilir ve fiziksel yatrmlar bafllar. flletmenin kurulaca- Tuncer, Doan, Doan Yaflar Ayhan, Demet Varolu
yerin alm, iflletmenin inflaat, elektrik, su gibi tesi- (2009). Genel flletmecilik Bilgileri, Siyasal Kitabevi.
satlarn dflenmesi, retim iin gerekli donanm ve ma- Tutar, Hasan (2005). Meslek Yksekokullar Prog-
kinenin alnmas gibi unsurlar bu aflamada tamamlanr. ramlar in flletme Ynetimi, Sekin Yaynclk,
Tamamlandktan sonra da iflletme retime hazr hle Ankara.
getirilir. Projenin uygulanma aflamas tamamlandktan Trk Dili Kurumu web sitesi http://tdk.terim.gov.tr
sonra, iflletme kurulufl aflamasn tamamlar. Ancak ke-
sin retime gemeden nce giriflimci, retimde karflla-
yabilecei aksaklklar belirlemek iin, deneme retimi-
ne geer. Son kontroller yapldktan ve sorunlar zl-
dkten sonra iflletme kesin retime geer.
Sra Sizde 3
Gnmzde iflletmeler iin en nemli unsur nitelikli ifl-
gc (alflanlar) bulmaktr. En nemli unsur olmasnn
sebebi, ister retim iflletmesi isterse hizmet iflletmesi ol-
sun, her iki iflletme trnde de iflgc olmadan retim
veya hizmet yaplamaz. flletmelerde teknolojiyi, maki-
neleri kullanmak iin iflgcne gereksinim vardr.
Sra Sizde 4
flletmenin alflanlarnn saysnn artmas, satfllarnn
ykselmesi, yeni flubelerinin veya fabrikalarnn kurul-
mas, retim miktarnn artmas, net krnn iyi olmas,
iflletmenin bykln gsteren gstergelerdir.
Sra Sizde 5
Dflsal byme, baflka iflletme veya iflletmelerle birleflti-
rilerek, stratejik ortaklklar kurarak gerekleflir.
www.hedefaof.com
www.hedefaof.com
5
GENEL fiLETME
Amalarmz
Ynetim ve ynetici kavramlarn aklayabilecek;
Ynetim piramidinin farkl seviyelerindeki ynetsel yetki ve sorumluluklar
ayrt edebilecek;
Ynetsel yetenekler ve ynetsel rolleri sralayabilecek;
Planlama, rgtleme, yneltme ve kontrol kavramlarn ve srelerini akla-
yabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Ynetim Yneltme
Ynetici Gdleme
Ynetim Fonksiyonlar Liderlik
Planlama letiflim
rgtleme Kontrol
indekiler
GRfi
YNETM KAVRAMI
YNETM PRAMD
YNETC KAVRAMI
YNETSEL YETENEKLER
flletmelerde
Genel flletme Ynetim YNETSEL ROLLER
YNETM FONKSYONLARI
PLANLAMA
RGTLEME (ORGANZE ETME)
YNELTME (YRTME)
KONTROL (DENETM)
www.hedefaof.com
flletmelerde Ynetim
GRfi
flletmeler, tketicilerin ihtiyalarn karfllamak zere rn/hizmet retmek ama-
cyla kurulmufl sistemlerdir. fiekil 5.1de grlen bu sistemde, girdiler bir dnflm
srecinden getikten sonra ihtiyalar karfllayacak mal ve hizmetlere dnfltrl-
mektedir. flletmeler ancak bu sistemi iyi bir flekilde kurup baflaryla ifllettiklerinde,
amalarna etkin ve verimli bir biimde ulaflacaklardr. flte bunun sorumluluu ifl-
letmeyi ynetenlerdedir.
fiekilden de grlecei gibi, rn ya da hizmetlerin meydana getirilmesi iin
hammadde, insan kaynaklar, sermaye, teknoloji, bilgi gibi birbirinden olduka
farkl girdilerin en uygun koflullarda elde edilmesi ve srekliliinin salanmas ge-
reklidir. Bu girdilerin rn ve hizmetlere dnfltrlmesi aflamasnda iflletme al-
flanlarnn yerine getirdii faaliyetlerin uyumlafltrlmas iin aba harcanmas ge-
rekmektedir. Bu abalar ierisinde planlarn, politikalarn hazrlanmas, alflanla-
rn performanslarnn deerlendirilmesi ve cretlendirilmesi gibi faaliyetler vardr.
Dier yandan, sistemin ktlarn oluflturan mal ve hizmetlerin mflterilerin talep-
lerini karfllayacak nitelikte olmas, yatrmclarn iflletmeden beklentilerinin karfl-
lanmas, yine iflletme sistemi ierisinde ynetimin sorumluluundadr. Ksaca ifllet-
melerin kurulmas, hayatta kalmas, baflarl bir flekilde rekabet edebilmesi ve mfl-
terilerini memnun edebilmesi iflletmelerin nasl ynetildiine dorudan baldr.
Bu bakmdan ynetim konusunun iyi anlafllmas gerekmektedir.
fiekil 5.1
evre flletmelerde retim
Sistemi
Sistem
Kaynak: Robbins,
S.P. - Coulter, M. K.
(2007).
Girdiler Dnflm Sreci ktlar
Management. New
Hammadde alflanlarn Faaliyetleri rn ve Hizmetler York: Pearson-
nsan Kaynaklar Ynetim Faaliyetleri Finansal Sonular Prentice Hall.
Teknoloji Teknoloji ve retim Bilgi
Bilgi Yntemleri nsanla lgili ktlar
Geribildirim
evre
www.hedefaof.com
110 Genel flletme
YNETM KAVRAMI
En yaln tanm ile ynetim baflkalar vastasyla ifl grmektir. Bu tanm, yneti-
Ynetim, baflkalar min zellikle bir grup faaliyeti olduunu ve ynetimden bahsedebilmek iin bir-
vastasyla, ifllerin etkili ve den fazla kiflinin varlna ihtiya duyulduunu vurgulamaktadr. Ancak youn bir
verimli bir flekilde
yaptrlmas. rekabet ortamnda ve belirsizlik koflullarnda faaliyet gsteren gnmz iflletmele-
rinde grlen faaliyetlerin rastgele deil, etkili ve verimli olmas gerekmektedir. Bu
Etkililik, mevcut kaynaklar
ile en iyi sonulara ulaflma. cmlede yer alan etkililik, mevcut kaynaklar ile en iyi sonulara ulaflmay, verim-
Verimlilik, en az kaynak lilik ise en az kaynak kullanm ile en fazla ktya ulaflabilmeyi ifade etmektedir.
kullanm ile en fazla ktya
ulaflabilme. Ksaca, ynetim faaliyeti ile amalanan, en az kaynak kullanm ile en yksek d-
zeydeki amalara ulaflmak; ifllerin etkili ve verimli bir flekilde gereklefltirilmesini
salamaktr.
SIRA SZDE Ynetim, iflletmelere

SIRA SZDEzg bir kavram mdr? Yoksa gnlk yaflam ierisinde de ynetim
1 faaliyetinin sz konusu olduu baflka ortamlar var mdr?
D fi fiekil
N E L M5.2 D fi N E L M Ynetimi yukardaki tanmlar ereve-
Ynetimin Drt
sinde ele aldmzda deiflen bir evre
fi
S O R U
Unsuru fiLETMENNS O R U
YAPACAK ierisinde gerekleflen bu faaliyetin drt
AMALARI nemli unsur ierdiini grrz (bkz. fie-
NSANLAR
Kaynak: Mirze, S.K.
kil 5.2). Bunlar:
(2010).
D K K A Tflletme. DKKAT
stanbul: Literatr 1. Ynetim, baflkalar ile birlikte alfla-
YNETM
Yaynlar. rak ve onlar vastasyla ifl grmektir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Bu sebeple ynetimden bahsedebil-
ETKLLK VE YNETMN
mek iin ifli yapacak insanlara ihti-
AMALARIMIZ
VERMLLK AMALARIMIZ fiLEVLER ya vardr.
2. Ynetim, ifllerin etkili ve verimli bir
flekilde yerine getirilmesini gerek-
K T A P K T A P tirir.
3. fllerin baflkalar vastasyla, etkili ve verimli bir flekilde yerine getirilmesi iin
kaynaklarn koordineli bir flekilde kullanlmasnda ynetimin fonksiyonla-
TELEVZYON rndan
T E L E(planlama,
VZYON rgtleme, yneltme, denetim) yararlanlmaldr.
4. Ynetimde temel nokta, nceden belirlenen amalara ulaflmaktr.
Ynetim, bu ifli gereklefltiren kiflide ileri grfll olma, karar verme, befleri ilifl-
kiler konusunda baflarl olma, kuvvetli sezgilere sahip olma ve koflullara gre dav-
NTERNET NTERNET
ranabilmeye iliflkin yetenekler gerektirir. Ancak farkl yneticiler bu yeteneklerini,
ayn konular yorumlar ve deerlendirirken farkl flekillerde kullanr. Bu da farkl
ynetim biimlerini, amalar baflarrken farkllklar yaratmay ve ynetimin sanat
olma ynn oluflturur.
Ynetim srecinin, bu sreci iflleten gruplar asndan ele alndnda farkl
tr olduu grlr. Bunlar: Ailesel ynetim, siyasal ynetim ve profesyonel yne-
timdir (Koel, 2011).
Ailesel ynetim, bir iflletmenin ynetiminde, sahipliin, temel politik karar or-
ganlarnn ve hiyerarflik yapnn nemli bir ksmnn belli bir ailenin yelerinden
oluflmas durumudur. Ekonomik geliflme abalarnn bafllangcnda genifl lde
rastlanan ailesel ynetimin en nemli zellii, st ynetim kademelerinin, zellik-
le belli bir ailenin yelerine veya akrabalarna ak olmasdr.
www.hedefaof.com
5. nite - flletmelerde Ynetim 111
Ekonomik geliflme srecine yeni giren ve ierisinde snrl sayda eitimli bire-
yin bulunduu toplumlarda, genellikle ekonomik gc elinde bulunduran aile bi-
reylerinin eitim grmfl olmas, ynetim kademelerinde bu kiflilere yer verilmesi-
ne ve bu yolla ynetim maliyetlerinin dflrlmesine imkn vermifltir. zellikle
kk sanayi iflletmelerinde, perakendecilik ve toptanclk gibi kk ve basit or-
ganizasyonlarda bu tr ynetim etkili olmufltur. Ancak ekonomik ve teknolojik ge-
liflmeler erevesinde yaflanan modernleflme ve deiflen evre koflullar iflletmele-
ri bymeye ve daha karmaflk organizasyon yaplarna sahip olmaya zorlamfltr.
Bu yeni koflullarn gereklerini yerine getirmede ailesel ynetim yeterli gelmemeye
bafllamfltr. Bununla birlikte son yllarda giriflimcilik ruhunun n plana kmas ile
birlikte giriflimcilik yn kuvvetli olan aile iflletmeleri, yeniden nem kazanmfl ve
bu iflletmelerin zellikleri, sorunlar ve baflar koflullarn belirlemeye ynelik alfl-
malar yaplmaya bafllanmfltr.
Sahipliin, temel politik karar organlarnn ve nemli ynetim kademelerinin
belirli bir grubun mensuplarndan olufltuu bir dier ynetim tr ise siyasal y-
netimdir. Ancak burada sz konusu grubu oluflturanlar belirli bir ailenin yeleri ya
da akrabalar deil, belirli bir siyasal eilime ve iliflkilere sahip olan kiflilerdir. Si-
yasal ynetimde, ynetim konusunda eitim almfl olmak nemsenmekle birlikte,
sahip olunan siyasal dflnce ve amalar ynetim kademelerine girifli nemli l-
de etkilemektedir.
Ynetim iflinin bir meslek hline getirilmesi ile ilgili olan profesyonel yne- Profesyonel Ynetim, bir
iflletmede temel karar
tim, bir iflletmede temel karar organlarnn ve hiyerarflik yapdaki dier btn ka- organlarnn ve hiyerarflik
demelerin belli bir siyasal grfle balla ya da aile mensupluuna dayal olarak yapdaki dier btn
kademelerin, uzmanlk ve
deil, uzmanlk ve yetenek esasna gre seilen kifliler tarafndan doldurulmasdr. yetenek esasna gre seilen
Byk iflletmelerde sahiplik ile yneticiliin birbirinden ayrlmas, ynetimin hiye- kifliler tarafndan
doldurulmas.
rarflik organizasyonlarda kendine zg bir uzmanlk gerektiren ayr bir fonksiyon
olarak ortaya kmas, profesyonel ynetimin nemini artrmfltr.
YNETM PRAMD
flletmelerin ynetiminde sz konusu olan farkl ynetim trlerinin yan sra farkl
ynetsel kademeler, her bir ynetim kademesinde grev alan yneticiler ve bu y-
neticilerin ynetsel grevlerini yerine getirirken ihtiya duyduklar eflitli yetenek-
ler, stlendikleri roller ve ynetsel fonksiyonlar vardr. Ynetimin iflletme ierisin-
deki yeri ve neminin daha iyi anlafllabilmesi iin bahsi geen bu kavramlarn bi-
linmesi gereklidir.
Geleneksel olarak en alt kademede alflanlarn says en st kademede alflan-
larn saysndan ok daha fazla olduu iin rgtsel yap fiekil 5.3de grld gi-
bi bir piramide benzer. Piramidin tabann sayca fazla olan, ynetsel grevi olma-
yan alflanlar olufltururken ynetsel kademeler genellikle alt kademe, orta kade-
me ve st kademe olarak belirlenir. Her bir ynetim kademesinde grev alan y-
neticilerin genellikle birbirinden farkl unvanlar vardr. fiekilde ynetim piramidi-
ni oluflturan ynetsel kademeler ile her bir kademede yerine getirilen ynetsel ifl-
ler ve bu kademelere iliflkin unvanlar flematik olarak grlebilir.
www.hedefaof.com
112 Genel flletme
fiekil 5.3
Ynetim Piramidi -
Ynetim kurulu baflkan ve yeleri flletmenin tamamn ilgilendiren faaliyetleri
Unvanlar ve genel mdr, genel mdr yardmclar, yerine getirmek, rgtsel ama, politika ve
st
Grevler genel direktr Kademe stratejileri oluflturmak
Ynetim
flletmenin belirli birimlerini ilgilendiren
Blm mdrleri ve blm faaliyetleri yerine getirmek, st ynetimin
mdr yardmclar Orta Kademe belirledii plan, politika ve stratejileri birim
Ynetim dzeyine dnfltrp uygulamak
Alt Kademe
Ksm mdrleri, Ynetim Ynetsel grevi olmayan alflanlar
ustabafllar hat yneticileri ynetmek ve ksa dnemli operasyonel
kararlar almak
Ynetsel Grevi
Olmayan alflanlar
Kaynak: Bovee, C.L., Thill, J.V. ve Mescon, M.H. (2007). Excellence in Business. New
York: Pearson Prentice Hall. ve Bolat, T., Seymen, O.A., Bolat, O.. ve Erdem, B. (2009).
Ynetim ve Organizasyon. Ankara: Detay Yaynclk.
st kademe ynetim: flletmenin bir btn olarak grld, tm iflletmeyi il-

gilendiren uzun dnemli genel politika ve stratejilerin belirlendii ve iflletme ile dfl
evre arasndaki iliflkilerin ynlendirildii yerdir. st kademe ynetimde grevli
olan yneticiler, organizasyon yapsnn en tepe noktasnda ya da bu noktaya ya-
kndrlar. rgt apnda kararlar almakla ve rgtn btnn etkileyen planlar
yapmakla sorumlu olan st kademe yneticiler genellikle genel mdr ya da genel
direktr gibi unvanlara sahiptirler.
Orta kademe ynetim: rgtsel hiyerarflide alt kademe ile tepe ynetim ya-
ni st kademe ynetim arasnda yer alan tm ynetim dzeylerini ierir. Bu kade-
mede grev yapan yneticiler, genellikle bafllca iflletme birimlerinin ynetiminden
sorumludurlar ve alt kademe yneticilerin ifllerini koordine ederler. Genellikle bl-
ge mdr, proje lideri, blm mdr gibi unvanlara sahip olan orta kademe y-
neticiler, st ynetimce belirlenen plan, politika ve stratejilerin sorumlu olduklar
birimlere uyarlanmasn ve kendilerine bal birimlere iletilmesini salar.
Alt kademe ynetim: flletmenin operasyonel faaliyetlerini yrten, retim-
den veya hizmet sunumundan dorudan doruya sorumlu olan ynetim kademe-
sidir. Bu kademedeki yneticiler, ynetsel grevi olmayan alflanlar ynetmekle
ve orta kademe ynetimin gelifltirdii planlarn uygulanmasn salamakla grevli-
dirler. Alt kademe yneticiler genellikle flef unvanna sahiptir ancak bazen depart-
man ya da blge mdrleri de bu kademede yer alabilir.
SIRA SZDE Ynetim piramidini

SIRA SZDEgz nne aldnzda, ynetilen kifli saysnn artmas ynetim faali-
2 yetinin gereklefltirilmesinde bir deiflime yol aar m?
D fi N E L M D piramidi,
fi N E L M rgtsel hiyerarflinin anlafllmas, ynetsel kademelerin ve
Ynetim
her bir kademede grevli olan yneticilerin ne ifl yapmalar gerektiinin netlefl-
S O R U tirilmesi asndan
S O R U nemli bir yapdr. Ancak, gnmzde bu klasik piramit flek-
line gre yaplanmamfl iflletmelere de sklkla rastlanmaktadr. Baz iflletmeler
daha serbest flekilde ifl temeline gre yaplanmfl olup yeleri projeden projeye
DKKAT DKKAT
srekli deiflen alflanlardan oluflan bir organizasyon yapsna sahip olabilirler.
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
www.hedefaof.com
K T A P K T A P
YNETC KAVRAMI
Ynetici ynetim iflini yapan, insanlar belirli amalar gereklefltirecek iflleri yap-
malar iin ynlendiren ve yneten kiflidir. Baflkalarna neyi nasl yapacaklarn
syler, yaplan alflmalar izler ve kontrol eder. Ynetici, ynetim alannda birik-
mifl bilgi birikimine ilaveten kendi bireysel beceri ve yeteneklerini kullanarak bafl-
kalar ile birlikte alflr ve ynetmekte olduu birimi, amalaryla birlikte alflt
kifliler vastasyla ulafltrr. Ynetimi bir meslek olarak yapan profesyonel ynetici-
ler, kr ve riski baflkasna ait olmak zere mal ve hizmet retmek iin retim fak-
trlerini bir araya getirerek ynetir ve bunun karfllnda cret alr. Yneticinin ba-
flars ynetmekle grevli olduu birimin amalarna ne derece ulafltna bal ola-
rak deerlendirilir ve bu da yneticinin baflarsnn byk lde baflkalarna ba-
l olduu anlamna gelir.
Her ne kadar geleneksel anlamda yneticiyi baflkalarna neyi nasl yapacaklar-
n syleyen kifli olarak tanmlasak da gnmzde yneticinin ne ifl yaptn sy-
lemek eskiye oranla bir hayli gleflmifltir. nk artk baz organizasyon yapla-
rnda ynetsel grevi olan ve olmayan alflanlar birbirinden ayrmak olduka
gtr. Ynetsel grevi olmayan alflanlar, direkt olarak belirli bir ifl ya da grev
zerinde alflan ve kimsenin kendilerine bir ifl konusunda raporlama yapmad
alflanlardr. Ancak gnmzde bu tanm yapabilmek ok da kolay deildir n-
k organizasyonlarn ve ifllerin deiflen doas pek ok rgtte ynetsel grevi
olan ve olmayan alflanlar arasndaki ayrm bulanklafltrmfltr. Geleneksel olarak
ynetsel olmayan ou ifl, gnmzde ynetsel faaliyetler ierir hle gelmifltir. r-
nein, yneticilerin ynetsel sorumluluklarn takm yelerine devrettii baz ifllet-
melerde, her biri birden fazla alanda eitim grmfl ve pek ok farkl beceriye sa-
hip olan alflanlar, ayn gn ierisinde hem takm lideri hem de bir ekipmann kul-
lancs ve bakm teknisyeni olabilmektedir. Ancak yine de yneticinin ifli ile ilgili
deiflmeyen noktalar vardr. Yneticinin ifli sadece kiflisel baflar iermez ve baflka-
larna ifllerini yapmalar konusunda yardmc olmak deil, baflkalarnn ifllerini ko-
ordine etmek ve denetlemekle ilgilidir. Bu ifl, tek bir fonksiyonel blmn ifllerini
koordine etmek ya da bir tek kifliye amirlik etmek olabilecei gibi ok sayda fark-
l blmn alflanlarndan ya da geici ifliler ve tedarikiler gibi rgt dfl kifliler-
den oluflan bir ekibin ifl aktivitelerini koordine etmek ve denetlemek de olabilir.
Ynetimin ne olduu ve yneticilerin ne ifl yapt uygulamal arafltrmalara da
konu olmufl ve bu arafltrmalarn sonucunda en alt kademeden st kademeye ka-
dar yaplan iflin esasnn ayn olduu belirlenmifltir. Ynetim konusunda alflan
arafltrmaclar uzun yllar sren alflmalar sonucunda yneticilerin tam olarak ne
yaptn tanmlamak iin zel snflandrma yapmfllardr: Ynetsel yetenekler,
ynetsel roller ve ynetimin fonksiyonlar. fiimdi bunlar aklayalm.
YNETSEL YETENEKLER
Yneticilerin, bir ynetici olmakla ilgili grev ve faaliyetlerini yerini getirmek iin
temel yetenee ihtiyac olduu kabul edilmektedir. Bunlar teknik yetenek, in-
san iliflkileriyle ilgili befleri yetenek ve kavramsal yetenektir.
Teknik yetenek: Yneticinin fonksiyonel uzmanlk alann ifade eden belirli
grevleri yerine getirmek iin ihtiya duyulan ifle zg bilgi ve teknikleri kapsar.
flletme ynetiminin herhangi bir alan (pazarlama, satn alma, muhasebe, insan
kaynaklar, retim gibi) ile ilgili uzmanlk bilgisi, analiz yetenei, alana iliflkin ara
ve teknikleri renme ve kullanabilme becerisi teknik yetenek ile ifade edilir. Tek-
www.hedefaof.com
114 Genel flletme
nik yetenee sahip olmak zellikle ynetimin alt kademelerinde faaliyet gsteren
yneticiler asndan byk nem taflr. nk bu kademedeki yneticiler direkt
olarak iflletmenin rnlerini reten ya da mflterilerine hizmet veren personelin
ynetiminden sorumludur ve bahsi geen personel iin teknik bilgi ve becerinin
uygulanmas, yaplacak ifllerin esasn oluflturur. Teknik yetenek zellikle yneti-
min alt kademelerinde nem tafld iin, alt ynetim kademelerine yaplacak olan
terfilerde teknik yetenei yksek olan alflanlar tercih edilir.
Befleri Yetenek: Bireysel olarak ya da grup faaliyetleri ierisinde dier insan-
larla birlikte alflabilme becerisini kapsar. Yneticinin en nemli arac beraber a-
lflt dier insanlardr ve ynetici, bu insanlarn davranfl zelliklerini anlayarak
onlar rgtsel amalar gereklefltirmeye yneltebildii dzeyde baflarl olur. Be-
fleri yetenek ynetimin tm kademeleri iin olmazsa olmaz niteliktedir ve eflit de-
recede nem taflr. nsan iliflkilerinde baflarl olan yneticiler iletiflim, gdleme,
liderlik, ilham verme ve gven oluflturmay nasl yapacaklarn bilen kiflilerdir.
Kavramsal Yetenek: Yneticinin iflletmeyi bir btn olarak grebilmesini ifa-
de eder. flletme ierisindeki eflitli operasyonel ve ynetsel fonksiyonlar arasnda-
ki iliflkiyi, bunlardan birisindeki deiflimin dierini nasl etkilediini, iflletme ile
onun faaliyetlerini etkileyen eflitli evre koflullar arasndaki belirsiz iliflkileri gre-
bilmeyi ve genel gidifl yollar hakknda dflnmeyi ierir. Kavramsal yetenek, stra-
tejik dflnmek, uzun dnemde iflletmenin karfllaflabilecei frsat ve tehditleri n-
grebilmek ve rgtn gl ve zayf ynlerini bir btn olarak deerlendirebil-
mekle ilgilidir. zellikle st ynetim kademeleri asndan byk nem taflyan
kavramsal yetenee duyulan ihtiya, alt ynetim kademelerine inildike azalr.
YNETSEL ROLLER
Henry Mintzberg yneticilerin ne ifl yaptn en iyi flekilde tanmlayabilmek ama-
cyla, ynetim ifli gereklefltirilirken hayata geirilen rolleri incelemifl ve yneticile-
rin stlendii 10 adet farkl ancak birbiri ile nemli dzeyde iliflkili rol olduunu be-
lirlemifltir. Bu roller ana bafllk altnda toplanabilmektedir: Kiflileraras roller, bil-
gi salama rol ve karar verici rol. fiimdi bunlar daha ayrntl olarak ele alalm.
Kiflileraras Roller
Yneticinin kiflileraras rol; astlk-stlk iliflkilerini, iflletme iindeki ve dflndaki
(tedarikiler, rakipler, devlet daireleri, mflteriler vb.) gruplar ve bireyler arasnda
balant oluflturmay, iliflkilerin yaplandrlmasna dayal alflmalar kapsar.
Temsil rol: Sosyal ya da resmi yapnn gerei olarak yerine getirilmesi gere-
ken sorumluluklar ierir. Bu sorumluluklara rnek olarak iflletmeye gelen misafir-
lerin karfllanmas, eflitli trenlere katlarak iflletmeyi temsil etmek ya da resmi ev-
raklarn imzalanmas verilebilir.
Lider rol: Yneticinin emrinde alflanlar motive etme ve onlara liderlik et-
me ile ilgili sorumluluklarn kapsar.
Birlefltirici rol: flletme sahipleri ile alflanlar ya da iflletmenin evresi ile ifl-
letme arasndaki irtibatn salanmas yneticinin birlefltirici rol kapsamndadr.
Bilgi Salama Rol

Yneticiler zamanlarnn byk bir blmn iflletme ii ve dfl kaynaklardan bilgi top-
lamaya ve bu bilgileri alflanlara, dier yneticilere ve dier paydafllara datmaya ay-
rrlar. flletme iinden ve dflndan eflitli kanallarla bilgi toplanmas ve toplanan bilginin
ilgililere aktarlmasna iliflkin faaliyetler, yneticinin bilgi salama roln oluflturur.
www.hedefaof.com
Monitr rol: Periyodik raporlar okuyarak ya da bireylerle irtibat kurarak ifl-

letmeyi ve dfl evresini daha iyi anlamak amacyla iflletme iinden ve dflndan bil-
gi toplamay ierir.
Bilgi yayma rol: flletme dflndan ya da iinden toplanan bilgilerin rgt yele-
ri ile paylafllmasn ifade eder ve bilgilendirme toplantlar yoluyla yerine getirilebilir.
Szc rol: flletmenin durumu, planlar, politikalar, faaliyetleri gibi konular-
da iflletme dflndakilere bilgi verilmesidir. Ynetim kurulu toplantlar ya da med-
yaya verilen demeler bu roln yerine getirildii yerlerdir.
Karar Verici Rol

Yneticinin temel grevlerinin baflnda karar vermek yer alr. Bir mflteri flikayeti-
ne nasl cevap verileceinden, yeni bir rn grubunun gelifltirilip gelifltirilmeyece-
ine kadar pek ok farkl konuda, en alt basamaktan en st basamaa kadar tm
kademelerdeki yneticiler sonsuz bir karar akfl ile karfl karflyadr. Bu kararlarn
pek ou (rnein, bofl bir pozisyona baflvuran pek ok aday ierisinden hangisi-
nin ifle alnaca ya da yeni rnlerin fiyatlanmas, vb.) olduka rutindir. Baz ka-
rarlar ise yneticinin seyrek olarak karfllaflabilecei trdendir (rnein iflletmenin
satlp satlmayaca, baflka bir lkeye yatrm yaplp yaplmayaca, vb.) Yneti-
ciler karar verme ile ilgili faaliyetlerini yerine getirirken giriflimcilik, sorun zme,
kaynak datm ve arabuluculuk rollerini stlenirler.
Giriflimci rol: flletmeyi pek ok ynden daha iyi hle getirmek iin evredeki
deiflim, geliflim ve yeniliklerin izlenmesi ve iflletmeye kazandrlmas ile ilgilidir.
Sorun zc rol: Astlar arasnda yaflanan eflitli atflmalar, nemli mflte-
riler ile yaflanan byk sorunlar, alflanlarn greve gitmeleri, blmler arasnda ya-
flanan anlaflmazlklar ya da malzeme yetersizlii gibi durumlar yneticinin sorun
zmne ynelik olarak karar verici roln stlendii durumlardan bazlardr.
Kaynak datc rol: Ynetici, iflletme kaynaklarn tm iflletme birimleri
arasnda dengeli bir flekilde datrken eflitli kararlar vermek durumundadr. Bu
noktada zellikle kaynaklarn israfndan kanlmas ve kararlarn organizasyon
iin nemli kiflilerce kabul edilebilir olmas nem kazanmaktadr.
Arabulucu rol: Yneticinin iflletme ii ve iflletme dfl konularla ilgili eflitli
sorunlarn zmne ynelik kararlar alrken astlar, stleri, mevkidafllar ya da ifl-
letme ii veya dfl danflmanlar ile fikir alflveriflinde bulunmasn ifade eder.
YNETM FONKSYONLARI
fiekil 5.4de grld zere, iflletmelerin kurulufl amalarna ulaflabilmesi, bu
yndeki faaliyetlerini etkin ve verimli flekilde yrtebilmesi iin yneticilerin bir-
takm fonksiyonlar yerine getirmesi gerekir. Bu fonksiyonlar; planlama, rgtle-
me, yneltme ve kontroldr.
fiekil 5.4
Planlama rgtleme Yneltme Kontrol Ynetimin
Fonksiyonlar
flletmenin nihai (fllevleri)
- Amalarn - Motivasyon - Faaliyetlerin amalarnn
belirlenmesi planland gereklefltirilmesi Kaynak: Robbins,
- Stratejinin - Neyin nasl ve - Liderlik flekilde yerine S.P.-Coulter, M. K.
oluflturulmas kim tarafndan getirilmesini (2007).
yaplacann salamak iin Management. New
- Faaliyetlerin - nsanlar bir izlenmesi,
belirlenmesi araya getirecek sapmalar iin York: Pearson-
koordinasyonu
iin planlarn dier faaliyetler dzeltici nlem Prentice Hall.
gelifltirilmesi alnmas
www.hedefaof.com
116 Genel flletme
Yneticiler, amalar dorultusunda nce nelerin yaplacana ve nasl yaplaca-

na dair planlama yapar, sonra planlarda belirlenen iflleri ve bu iflleri yapacak ki-
flileri bir araya getirerek organize eder (rgtler). Daha sonra ifllerin alflanlar ta-
rafndan etkili ve verimli bir flekilde yerine getirilmesini salar (yneltme), tm bu
faaliyetlerin koordineli bir flekilde yrtlmesini temin eder ve sonunda ulafllan
sonular kontrol eder, deerler, yeniden kararlar alr ve planlarn revize ederek
sreci yeniden bafllatr. Ynetim ifli yerine getirilirken yararlanlan bu fonksiyonlar
(planlama, rgtleme, yneltme, denetim) birbirinden tamamen ayrlmfl durumda
deildir. Bir biri ile rtflr ve biri dierini etkiler. fiimdi bu fonksiyonlar daha ay-
rntl olarak inceleyelim.
SIRA SZDE Yneticinin tam

SIRAolarak
SZDE ne ifl yaptn belirlemeye ynelik olarak yaplan snflandrmalar-
3 dan yneticinin rolleri zerine odaklanan m yoksa ynetimin fonksiyonlar zerine odak-
lanan m daha doru sonulara ulaflmfltr?
PLANLAMA
S O R U Ynetim fonksiyonlarndan
S O R U ilki olarak kabul edilen planlama, amalar ile bunlara
ulafltracak aralarn ve olanaklarn seimi veya belirlenmesidir. Planlama ile neyin,
ne zaman, nerede, nasl, kim tarafndan, hangi sebeple, hangi maliyet-sre ve ka-
DKKAT DKKAT
litede yaplaca gibi sorulara cevap aranr. Planlama dier ynetim fonksiyonlar-
nn tamamn harekete geiren, ynetimin ilk fonksiyonu olarak kabul edilir. Dier
SIRA SZDE SIRA SZDE
ynetim fonksiyonlarnn baflarya ulaflabilmesi, ncelikle planlama fonksiyonu-
nun etkin biimde yerine getirilmesine baldr.
AMALARIMIZ
Planlama kavramnn daha iyi anlafllabilmesi iin planlamann ne gibi zellik-
AMALARIMIZ
ler tafld hakknda fikir sahibi olmakta fayda vardr. Planlamann bafllca zellik-
leri arasnda afladakiler saylabilir (Bolat, vd., 2009):
K T A P Planlama K T AbirP seim ve karar verme srecidir: Planlamada rgtn gelecek-
te ulaflmak istedii amalar ile ilgili olarak bir dizi seenek arasndan seim
yapma ve karar verme zorunluluu vardr. Planlama faaliyetinde rgt iin
TELEVZYON en uygun
T E L E V Zseenee
YON karar vermenin esas olmas, planlamay bir karar verme
sreci hline getirmektedir.
Planlama gelecee dnk bir sretir: Planlama, gelecee dnk bir dfln-
me, deerleme, arafltrma, inceleme, analiz etme ve kestirim srecidir. Plan-
NTERNET lamann N T E Rgelecekle
NET ilgili olmas, yneticilerin planlama yaparken gemiflte el-
de edilen sonular da dikkate almasn gerektirir.
Planlama belirsizlik ve varsaymlarla iliflkili risk ieren bir tahmin iflidir: Plan-
lamann gelecee ynelik olmas, planlama faaliyetini belirsizlik ile bu belirsiz-
likte varsaymlar, risk ve tahmin ile iliflkili bir kavram hline getirir. fiyle ki;
planlama ile gelecekte ulafllmak istenen bir nokta veya durum ifade edilmekte
ancak sz konusu nokta veya duruma ulaflma srecinde rgt ii ve rgt dfl
koflullarn nasl geliflecei tam olarak bilinememektedir. Gelecekte karfllafllabi-
lecek koflullarn ne olacann nceden bilinmemesi, planlamay varsaymlarla
iliflkili olan ve risk ieren bir gelecei tahmin ifli hline getirmektedir.
Planlama esnek ve dinamik bir sretir: En kapsaml planlar dahi, uygula-
maya konulduunda, kanlmaz olarak kontrol dfl etmenlerin etkisinde
kalmaktadr. Bu nedenle planlama sreci, gerektiinde deiflen koflullara
kolaylkla uyarlanabilecek bir esneklie sahip olmaldr.
SIRA SZDE PlanlamannSIRA SZDEasndan anlam ve nemi nedir?

ynetici
4
www.hedefaof.com
S O R U S O R U
Planlamadan bahsedebilmek ve planlama srecine bafllayabilmek iin ncelik-

le amacn ortaya konulmas gerekmektedir. Bu balamda planlama srecinin anla-
tmna gemeden nce ama kavram hakknda bilgi verilmesi faydal olacaktr.
Ama en basit tanmla, bir rgtn ileride gereklefltirmeyi arzu ettii bir duru-
mu ifade eder. Gelecekteki iflletme faaliyetlerine rehberlik eden amalar ve hedef-
ler, iflletmenin belirledii ve varmak istedii genellikle kavramsal sonulardr.
Planlamay daha etkin klmak iin ama ve hedeflerin belirli niteliklere sahip olma-
s beklenir. Bu niteliklerden nde gelenleri flyledir:
Amalar, ak ve anlafllabilir, llebilir ve eer mmknse saysal olarak
ifade edilebilir olmaldr.
Amalar, iflletmenin temel sonu alanlarna ynelik olmal ve nemli sonu-
lar zerine odaklanmaldr.
Amalar; iddial, zorlayc fakat ulafllabilecek dzeyde ve gereki olmaldr.
Amalar iin bir zaman dilimi belirlenmelidir.
Amalar, mmknse belirli dllere balanmaldr.
Amalar, rgt alflanlar tarafndan paylafllabilir, zgn, belirli lde es-
nek ve birbiriyle uyumlu olmaldr.
flletmelerde yneticilerin grev yapt ynetim kademelerinin tamamnda ama
ve hedef belirlenir. Burada zellikle dikkat edilmesi gereken nokta; tm kademe-
lerde belirlenen ama ve hedefler arasnda uyum olmasdr. Bu uyumu salayabil-
mek iin orta ve alt ynetim kademelerinde gereklefltirilen ama ve hedef belirle-
me alflmalarnda st kademede belirlenen ama ve hedefler temel alnmaldr.
nk st ynetimce belirlenen ama ve hedefler tm iflletmeyi kapsar niteliktedir.
fiekil 5.5.de grld gibi rgtsel hiyerarfli ierisinde st ynetim kademele-
rince stratejik ama ve hedefler, orta ynetim kademlerince taktik ama ve he-
defler alt ynetim kademelerince operasyonel ama ve hedefler belirlenir.
fiekil 5.5
Ynetsel
st Hiyerarflide
Stratejik Hedefler Stratejik Hedefler
Ynetim Hedefler ve Planlar
Taktik Hedefler Orta Ynetim Taktik Hedefler Kaynak: Mirze, S.K.

(2010). flletme.
stanbul: Literatr
Operasyonel Hedefler Operasyonel Hedefler Yaynlar.
Alt Ynetim
Planlama Sreci
flletmenin istikrarl bir flekilde yaflamn srdrebilmesi, deiflen evre koflullarna
ayak uydurabilmesi ve gelecee dnk salkl ngrlerde bulunabilmesi asn-
dan planlama sreci hayati bir nem taflr. Ayrca amaca uygun, gereki ve uygu-
lanabilir bir planlamann yaplmas ynetimin baflarsnda da nemli bir yer tutar.
Planlama sreci afladaki birbirini izleyen aflamalardan oluflur:
1. rgtsel amalarn belirlenmesi: Planlama sreci rgtsel amalarn be-
lirlenmesiyle bafllar. rgtsel amalar iflletmenin genelini ve iflletme ierisin-
deki tm blmleri kapsayacak flekilde oluflturulmal ve blmlerde yapla-
cak planlara yol gsterici nitelikte olmaldr. rgtsel amalar belirlenme-
dike planlama sreci sonulandrlamaz.
www.hedefaof.com
118 Genel flletme
2. Gelecekteki olas olaylarn ve varsaymlarn belirlenmesi: Planlama-

nn gelecee dnk olmas ve gelecein nceden bilinememesi nedeniyle
planlama srecinin ikinci admnda, gelecekte karfllafllabilecek olas olaylar
belirlenir ve gelecekteki bu olas durumlara uygun varsaymlar arafltrmala-
ra dayal olarak gelifltirilir.
3. Seeneklerin belirlenmesi: Bu aflamada ama ve hedeflere ulaflmaya y-
nelik farkl hareket biimleri belirlenir ve zm yollar arafltrlr. Bu arafltr-
ma sonucunda, rgt ama ve hedeflerine en etkin biimde ulafltracak se-
enekler ortaya konulmufl olur. Dier bir ifade ile planlama srecinin bu
aflamasnda, rgtn gelecekte ulaflmak istedii ama ve hedeflere nasl ve
ne yaparak ulafllabileceine ynelik seenekler belirlenir.
4. En iyi alternatiflerin seimi: Belirlenen alternatif yol, yntem ve teknikler in-
celenmeli, birbiri ile karfllafltrlmal ve aralarndan en uygun olan yani rgtsel
ihtiyalar en iyi flekilde karfllayacak olan seilmelidir. Seim sonucunda sei-
len alternatif yol ve yntemler kararllkla uygulanmaya hazr olunmaldr.
5. Uygun alt planlarn hazrlanmas: Belirlenen temel planlarn yardmc
planlarla desteklendii aflamadr. flletmede stratejik taktik ve operasyonel
planlar birbiri ile uyumlu ve uygulanabilir olmaldr.
6. Planlarn uygulanmas: Plan kararlafltrlp kabul edildikten sonra, srecin
son aflamasnda yardmc ve alt planlar ile birlikte uygulamaya konur. Tek
baflna plan yapmak, rgt baflarya ulafltrmak iin yeterli deildir. Baflar
iin, amalar zerine odaklanmfl ve eylemleri amalara doru ynlendire-
cek nitelikteki planlar mutlaka eyleme geirilmelidir.
flletmenin hedef ve amalarn, bunlara ulaflmakta kullanlacak yntem ve
aralar belirleme faaliyeti olan planlama, plan ortaya karmak iin sarf edilen
gayretleri ieren bir sre; plan ise bu srecin sonucudur. Aflada plan kavram ta-
nmlanmakta ve plan trleri aklanmaktadr.
Plan Trleri
Planlar ama ve hedeflere varmak iin belirlenmifl yollar ve kararlar topluluudur.
Genel anlamda tutulacak yol ve davranfl biimi fleklinde tanmlanan plan, bugn-
den gelecekte nereye ve nasl ulafllmak istendiinin ve gelecekte nelerin gerek-
lefltirilmek istendiinin kararlafltrlmasdr. Planlar, fiekil 5.6da grld gibi s-
relerine, hazrlanma dzeylerine ve kullanlma seeneklerine gre eflitli flekiller-
de snflandrlr (Mirze, 2010):
fiekil 5.6
Plan Trleri SRE AISINDAN KULLANILMA SEENEKLER HAZIRLANMA DZEY

PLANLAR AISINDAN PLANLAR AISINDAN PLANLAR
Kaynak: Mirze, S.K.
(2010). flletme. Uzun Vadeli Planlar Srekli Planlar Tek Kullanmlk Stratejik Planlar
stanbul: Literatr (Zaman>5 yl) * Politika Planlar
Yaynlar. * Program * Program
* Prosedr * Proje
Orta Vadeli Planlar * Kural * Bte
Taktik Planlar
(Zaman 1-5 yl)
Ksa Vadeli Planlar

Operasyonel Planlar
(Zaman<1 yl)
www.hedefaof.com
Sre Asndan Planlar

Daha nce ifade edildii zere, planlar gelecekle ilgili tahminler yapmay ve n-
grlerde bulunmay gerektirir. Ancak gelecek belirsizdir ve gelecekle ilgili bu be-
lirsizlik, planlamada sreyi tayin ederken dikkate alnmas gereken unsurlardan bi-
ridir. Plan yaplacak alann belirsizlik derecesi, planlama sresini nemli derecede
etkiler. Baz istikrarl sektrlerde planlamac sektrn istikrarna bal olarak uzun
srede nelerle karfllafllabileceine iliflkin yeterli bilgiye sahip olabileceinden,
uzun vadeli planlama dnemini 10-15 yl olarak alabilir ve planlarn hazrlayabi-
lir. Ancak biliflim ve iletiflim teknolojileri sektr gibi belirsizliin yksek olduu
ve devaml deiflim yaflayan sektrlerde ise yetersiz bilgiler nedeniyle planlama
dnemi 2-3 yla hatta 6 aya bile ulaflamayabilir. Ksaca belirsizlik, tahmin ve ng-
r sresi, planlama sresini tayin eden nemli faktrlerdir. Ancak bu konuda ge-
nel grfl, sre asndan planlarn kategoride snflandrlabileceidir.
Uzun vadeli Planlar: ou sektr ve iflletmede 5 yl veya daha uzun yllar iin
hazrlanan planlar genellikle uzun vadeli plan olarak kabul edilmektedir.
Orta vadeli planlar: 1 ile 5 yl arasnda bir sreyi kapsayan planlardr.
Ksa vadeli planlar: 1 yldan daha ksa sreliine hazrlanan planlar, ksa va-
deli planlar olarak kabul grmektedir.
Kullanlma Seenekleri Asndan Planlar

Bu tr planlama iki kategoride snflandrlabilir: Tek kullanmlk planlar ve srek-
li planlar.
Tek kullanmlk planlar: Gelecekte byk olaslkla tekrarlanmayan ama ve
hedeflere ulaflmak iin hazrlanan planlara tek kullanmlk planlar ad verilir. fllet-
melerde yararlanlan tek kullanmlk planlar arasnda program, proje ve bte yer
almaktadr.
Program: Tek bir ama veya hedefe ynelik olan ya da tek seferlik nemli bir
iflle ilgili olarak hazrlanan, tamamlanmas birka yl alabilecek kapsaml ve karma-
flklk derecesi yksek olabilen plandr.
Proje: flletmenin tek bir ama veya hedefine ynelik olarak hazrlanan, programa
gre daha dar kapsaml ve daha dflk karmaflklk derecesine sahip olan plandr.
Bte: flletmenin ulaflmay bekledii sonularn, rakamlarla ifade edildii bel-
gedir. Dier bir ifade ile saysallafltrlmfl program olarak da ifade edilebilir.
Srekli planlar: flletmelerde devaml ve tekrarlayan faaliyetlere flk tutmas
ve rehberlik etmesi iin hazrlanan ve her an yararlanlan planlar ise srekli plan-
lar olarak adlandrlr. Srekli planlardan bazlar flunlardr:
Politika: alflanlara ve iflletme ii ve dflndaki dier paydafllara faaliyetlerin
ve ifllerin nasl yaplaca ve davranfllarn nasl olaca gibi konularda yol gste-
ren, flk tutan ancak genellikle kavramsal olan bir rehberdir. Politikalarn kavram-
sal niteliklerinden dolay bu rehbere gre uygulama yaplrken eflitli durum ve
koflullarda takdir ve inisiyatif kullanlarak yorum yaplabilir ve bu yorumlar do-
rultusunda davranfllar belirlenebilir.
Prosedr: Belirli bir iflin tam olarak hangi admlar ve aflamalarla yaplabilece-
ini tanmlayan standart bir faaliyet rehberidir. Bu rehber ok ak ve seik olarak
faaliyet aflamalarn ierdiinden, alflanlarn ifllerini yaparken yorum yapmasna
veya takdir ve inisiyatif kullanmasna gerek yoktur.
Kural: Kapsam politika ve prosedrlerden daha dar olan, esnek olmayan ve
kesin eylem gerektiren bir plandr. Kurallarn geerli olduu durumlarda sorumlu
personelin takdir hakk ve inisiyatif kullanmasna izin verilmez.
www.hedefaof.com
120 Genel flletme
Hazrlanma ve Kullanlma Dzeyi Asndan Planlar

Stratejik planlar: flletmenin yaflamn devam ettirebilmesi ve rekabet stnl
salamaya ynelik temel stratejik hedeflerine ulaflabilmesi iin gerekli yollar ta-
nmlamak zere st dzey ynetim tarafndan hazrlanan planlardr. Stratejik plan-
larda ama, iflletmeyi devam ettirmek ve evredeki frsat ve tehditleri belirleyip de-
erlendirerek iflletmenin uzun dnemde baflarl olmasn salamaktr.
Taktik planlar: Stratejik planlarn uygulanmasna yardmc olmak iin orta ka-
deme ynetim tarafndan tasarlanarak hazrlanan, iflletmenin genel stratejik planla-
ryla uyumlu bir flekilde belirli blmlerde ve birimlerde yaplacak hedef ve faali-
yetlerin tanmland planlardr.
Operasyonel planlar: st ynetim kademelerince hazrlanan taktik ve strate-
jik planlarla uyumlu bir biimde, alt birim ve ksmlarn hedeflerinin, faaliyetlerinin
ve hedeflere ulaflmak iin izlenecek yollarn belirlendii ve iflletmenin alt kademe
ynetimi tarafndan hazrlanan planlardr.
RGTLEME (ORGANZE ETME)

flletme ierisinde ynetsel grevi olan ya da olmayan tm alflanlar, grevlerini et-
kili ve verimli bir flekilde yerine getirebilmek iin hangi iflleri yapacaklarn, bu ifl-
leri yaparken kimlerle birlikte alflacaklarn, kimlere karfl sorumlu olacaklarn ve
(eer varsa) kimlerin kendilerine karfl sorumlu olacan bilmelidir. alflanlar ayr-
ca birlikte alflacaklar kifliler ve gruplar, kendilerinin grup ierisindeki yeri ve kul-
lanabilecekleri iletiflim kanallar hakknda da net bilgilere sahip olmaldrlar. flte bu
bilgilerin tm, rgtleme fonksiyonunun yerine getirilmesi ile ortaya konulur.
rgtleme srasnda planlama fonksiyonu sonunda seilmifl olan plan ve stra-
tejiler temel kabul edilir. Plan ve stratejiler iflletmelerde ne yaplmas gerektiini,
rgtleme ise bunun nasl bir yap ile gereklefltirileceini ortaya koyar. Dier bir
anlatmla rgtleme, planda belirlenen amalara ve bunlara eriflmek iin belirle-
nen yollara uygun bir rgt yaps (organizasyon) oluflturularak; bu yap ierisin-
de yer alan ifller, kifliler ve birimler arasndaki yetki iliflkilerinin kurulmasyla ilgili-
dir. rgtleme aflamalar boyunca ynetici, tm alflanlarn yerine getirecei her
bir faaliyeti ve alflanlarn bu faaliyetleri yerine getirebilmek iin ihtiya duyacak-
lar tesis ve ekipmanlarn tmn belirlemeye alflr. Ayrca ynetsel ve ynetsel
olmayan pozisyonlarn belirlenmesi ve bu pozisyonlarn gerektirdii niteliklerin
tespiti de rgtleme sreci ierisinde yer alr.
rgtleme Sreci
Ynetici rgtleme fonksiyonunu yerine getirirken ifl ile ifl, ifl ile insan ve insan
ile insan arasndaki iliflkileri dzenler. Bu dzenlemelerden ilki olan ifller arasn-
daki dzenleme, iflletmeyi amacna ulafltracak ifllerin belirlenmesini, iflleri olufl-
turan grevlerin tanmlanmasn, gruplanmasn ve bir sorumluluk alan olufltura-
cak flekilde birlefltirilmesini ierir. fl ile insan arasndaki dzenleme, tanmlanmfl
olan ifllerin gerektirdii bilgi, yetenek ve beceriye sahip olan kimselerin seilme-
si ve ifllerle uyumlarnn salanmas yoluyla olur. nsan ile insan arasndaki d-
zenleme ise iflletmenin sosyal ynn vurgular ve ifl ortam ierisinde, alflanla-
rn birbirleri ile olan iliflkilerini ve bunlar kapsayan davranfl srelerini ifade
eder. rgtleme fonksiyonunun gereklefltirilmesinde genellikle flyle bir sre
izlenir (Koel, 2011):
www.hedefaof.com
Amac gereklefltirmek iin hangi grev, ifl ve faaliyetlerin yaplmas gerek-

tiini belirlemek,
Bu grevleri anlaml bir flekilde gruplayarak iflleri oluflturmak,
Bu iflleri eflitli kriterlere gre gruplayarak ifl gruplarn veya faaliyetleri olufl-
turmak,
Bu ifl gruplarn kademeler itibariyle farkllafltrarak ve yine belli kriterlere
gre gruplayarak mevkileri, pozisyonlar oluflturmak,
Bu pozisyonlar yine belli kriterlere gre bir araya getirerek blmleri olufl-
turmak,
Tm bu grev, ifl, ifl grubu ve pozisyonlarla ilgili tanmlar yapmak,
Bu mevkilere (pozisyonlara) getirilecek iflgrenleri semek ve atamak.
rgtlemede Temel Unsurlar

rgt yaps, bir iflletme ierisindeki ifllerin, yetki ve sorumluluklarn dzenlenme-
si sonucunda oluflan biimsel yapdr. rgtsel yapnn oluflturulmasnda dikkate
alnan konular aflada aklanmaktadr.
fl Blm ve Uzmanlaflma
Bir iflletme ierisindeki ifllerin ayr ayr grevlere blnmesi dier bir ifadeyle, bir
iflin tamamnn tek bir iflgren tarafndan yaplmas yerine, iflin her biri farkl kifli-
lerce yaplacak grevlere ayrlmasdr. fllerin bu flekilde daha snrl grevlere ay-
rfltrlmak suretiyle blmlenmesi, beraberinde uzmanlaflmay getirmektedir. fiy-
le ki; faaliyeti yerine getirecek olan kifli iflin tamamn yapmak yerine iflin sadece
kendi yapt blm yani grevi zerine uzmanlaflacaktr. Tersi durumda ise be-
lirli bir ifl faaliyeti ierisinde ok eflitli grevler bir araya getirilerek genelleflmeye
gidilebilir. Ynetici, tasarlanmakta olan rgt yapsnda uzmanlaflma ya da genel-
leflmenin ne derece yer alaca konusunda karar vermek durumundadr.
fl blm ve uzmanlaflma, yirminci yzyln ilk yars boyunca verimliliin son-
suz kayna gibi grlmfl ve bir sre de yle olmufltur. Ancak, zamanla bu flekil-
de alflan kiflilerin ifllerinden skld, yorulduu, strese girdii, iflyerlerinde de-
vamszln ve iflten ayrlmalarn artt gzlemlenmifltir. Gnmzde yneticilerin
ou uzmanlaflmay nemli bir rgtleme mekanizmas olarak grmekte ancak ve-
rimlilii her zaman ykseltmediini ve her ifl tipi iin uygun olmadn bilmektedir.
Blmlendirme
flin koordineli ve btnlk iinde tamamlanabilmesi iin, belirlenen ifl blm ve
uzmanlk derecesine gre blnmfl olan ifllerin, gruplandrlarak tekrar bir araya
getirilmesi ile iflletme ierisindeki blmler (departmanlar) oluflturulur. Blm, ifl-
letmenin bir kesimi veya kurumu ya da iflletme ile ilgili belirli faaliyetleri iine alan
bir evre veya blgeyi ifade eder. Blmlendirmenin temel amac, belirli amalarla
bir araya getirilmifl ifllerin yaplmasnda yksek etkinlik ve verimlilie ulaflmak ve
bu flekilde tm iflletmede verimlilik elde etmektir. Blmlendirmede, iflletme fonk-
siyonlar, rn, corafi blge, sre, mflteri gibi eflitli kriterler temel alnabilir.
Fonksiyonlara gre blmlendirme: Fonksiyonlara gre blmlendirmede
ayn uzmanlk alanndaki alflanlar ve benzer ifl ve grevler gruplandrlarak; or-
tak beceri, deneyim ve benzer ifllere gre oluflturulan blmler kurulmaktadr. r-
nein satfl ile ilgili grevleri yapan ve bu konuda bilgili ve deneyimli kifliler bir
araya getirilerek satfl blm oluflturulur. Fonksiyonel blmlendirmenin tipik r-
nekleri; finans, pazarlama, retim, personel, arafltrma ve gelifltirme, muhasebe
www.hedefaof.com
122 Genel flletme
vb.dir. Bu yntemde genellikle blmler, kk alt birimlerden oluflacak flekilde

dzenlenir (fiekil 5.7). Bu yapnn avantaj etkin ve ekonomik olmas, fonksiyonla-
rn basitlefltirilmesini salamas ve st yneticilere sk bir denetim imkn verme-
sidir. Uzmanlaflmfl personelin grfl alann ve kiflisel geliflim flansn snrlandr-
mas ve fonksiyonlar arasndaki ifl birliini azaltma ihtimali ise bu blmlendirme
trnn dezavantajlar arasndadr.
fiekil 5.7
Fonksiyonlara Gre
GENEL MDR
Blmlendirme
Kaynak:
Plunkett,W.R.,
R.F.Attner ve Pazarlama retim nsan Kaynaklar
G.S.Allen.(2008).
Management.
Canada:Thomson-
South Western. Satfl Arafltrma Stok Montaj fle Alma cret
Reklam flleme Eitim
rn temeline gre blmlendirme: Her rn iin ayr blmlerin olufltu-

rulmasna dayanan blmlendirme trdr. rnein bir deterjan firmasnn b-
lmlendirmede ev kimyasallar ve endstriyel rnler gibi rn gruplarn temel al-
mas gibi. rn tipine gre oluflturulan bu bamsz birimlerin altnda yine fonksi-
yonlara gre gruplandrlmfl retim, satfl, tedarik, muhasebe gibi alt blmler var-
dr. Bir anlamda her blme serbest alflmas iin zerklik verilmifltir. rn teme-
line gre blmlendirmenin avantajlar; verim zerine odaklanmay salamas,
rn zellikleri ve teslim tarihi gibi konularla ilgili koordinasyonu kolaylafltrmas,
bir rnn problemlerini dier rnlerden ayr tutmas, zel makine, tesisat ve ile-
tiflim sistemlerinin kullanmna olanak salamasdr. Dezavantajlar ise iflletme iin-
de her rn iin ayr personel (her rn iin ayr pazarlama blm alflanlar gi-
bi) bulundurulmasn gerektirmesi ve ifl hacminin bymesine, rn ve dier hiz-
metlerdeki deifliklie veya yeni rnlerin retilmesine uyum salanmasnn zor
olmasdr.
fiekil 5.8
rn Temeline
Gre GENEL MDR
Blmlendirme
Kaynak: Koel, T.
(2011). flletme
Yneticilii. 1. Kademe rn Tipleri A rn B rn
stanbul: Beta Departman Departman
Basm Yaym
Datm.
Departmanlar ve Alt
Birimleri retim Pazarlama Finans
www.hedefaof.com
Corafi temele gre blmlendirme: fllerin corafi blgeler temel alnarak

blmlendirilmesidir. Corafi blgeler hakknda ayrntl bilgiye sahip olan uzman-
lar gerektirir. Bu tip blmlendirmede karar verme yetkisi ynetimin en alt kade-
melerine kaydrlabilir ve bylece blgede koordinasyon iyilefltirilerek mflteriler-
le ve geliflen hizmet birimleriyle kurulan iletiflim daha etkili hle getirilebilir (bkz.
fiekil 5.9).
fiekil 5.9
Corafya Temeline
GENEL MDR Gre
Blmlendirme
Kaynak: Koel, T.
(2011). flletme
A Blgesi B Blgesi C Blgesi
1. Kademe Blgeler Mdr Mdr Mdr Yneticilii.
stanbul: Beta
Basm Yaym
Datm.
Blge Organizasyonu
(Fonksiyonel ya da rn Temelli)
Mflteri temeline gre blmlendirme: flletmelerin belirli mflterilerin sipa-

rifllerine gre faaliyet gsterdii ve her mflterinin zel istekleri olduu durumlarda
tercih edilen blmlendirme trdr. Byle bir blmlendirme iflletmenin btn
fonksiyonlarn deil, mflteri ihtiyalarnn zorunlu kld fonksiyonlar iine alr.
Sre temeline gre blmlendirme: Belirli bir makine ve donanm kulla-
nan veya belirli bir ifllemi yapan kiflilerin tamamnn veya nemli bir ksmnn ay-
n blmde toplanmas ile oluflturulan blmlendirme trdr. rnein tekstil sa-
nayiinde yaplan ifllem veya kullanlan aralara gre; harman-halla, fitil, masura,
dokuma, boya vb. blmler yer alabilmektedir.
Komuta Zinciri
Organizasyonun en tepesinden en alt noktasna kadar bir yetki hatt ile kimin ki-
me rapor vereceinin belirlenmesidir. flletme ierisinde st ve alt kademe yneti-
ciler ve alflanlara iliflkin tm pozisyonlar birbirine balayan ve grev ile ilgili
emirleri kimin nasl vereceini, kimin kime karfl sorumlu olacan belirleyen ko-
muta dzenini ifade eder. Komuta zincirinin tam olarak anlafllabilmesi iin yetki
ve sorumluluk, yetki devri ve komuta (kumanda) birlii kavramlarn da bilmek
gereklidir.
Yetki ve Sorumluluk: Yetki, yneticilerin grev alanlarnda karar alma, emir
verme ve kaynaklar datmaya iliflkin resmi ve meflru hakkdr. Yetki sahibi kifli,
iflin yaplmasndan sorumludur.
Yetki Devri: Yneticilerin sahip olduklar yetkilerinin bir ksmn astlarna dev-
retmesidir. Yetki devredilen ast, grevi yerine getirme sorumluluunu da alr an-
cak bu durum yetki devreden yneticinin sorumluluunu da devrettii anlamn ta-
flmaz. Yani ynetici, yetkisini devrettii iflten sorumlu olmaya devam eder.
Komuta Birlii: Bir organizasyonda her astn sadece bir stten emir almas ve
sadece bir ste karfl sorumlu olmasdr. Bir asta birden fazla stn emir vermesi
www.hedefaof.com
124 Genel flletme
durumunda, astn hangi emri yerine getirecei konusunda karmafla yaflayaca d-

flnlmektedir. Uzun yllar boyunca rgt tasarmnn temel tafl olarak grlen ko-
muta zinciri, gnmzde eskiye oranla daha az nemsenmekte; zaman deifltike
organizasyon tasarmnn temel ilkeleri de deiflmektedir. Pek ok iflletmede yeni
rgtsel tasarmlar kullanlmakta ve geleneksel kavramlara daha az ilgi gsteril-
mektedir. Ancak hl yneticiler, organizasyonlar iin hangi yapnn daha uygun
olduuna karar verirken komuta zincirinin etkilerini deerlendirmektedir.
Kontrol Alan: Bir yneticinin etkili ve verimli bir flekilde ynetebilecei ast
saysn ifade eder. Kontrol alan, ynetici ve alflanlarn eitim ve deneyim dze-
yi, astlarn grevlerinin benzerlii, ifllerin karmaflklk dzeyi, astlarn mesafe anla-
mnda birbirine yaknl, ifllere iliflkin standart srelerin varl ve dzeyi, iflletme-
nin bilgi sisteminin geliflmifllik dzeyi, rgt kltrnn salaml ve tercih edilen
ynetim biimi gibi faktrlere bal olarak farkllk gsterir.
Merkezleflme Derecesi
Karar verme yetkisinin rgtsel kademeler arasnda datm ile ilgilidir. Baz ifllet-
melerde st kademe yneticiler tm kararlar alr ve alt kademelerdeki yneticiler
ve alflanlar sadece onlarn verdikleri emirleri uygularlar. Bu durumdaki bir rgt-
sel yapda merkezleflme dzeyinin yksek olduu sylenir. Dier baz iflletmeler-
deyse karar verme ifli, faaliyete en yakn kademedeki yneticiye braklr. Byle bir
durumda ise rgtsel yapnn merkezleflme dzeyinin dflk olduu sylenir. fl-
letmelerin merkezleflme ya da merkezleflmeme dzeyi zerinde etkili olan eflitli
faktrler vardr. rnein, faaliyet gsterilen evrenin karmaflklk dzeyi, alt kade-
me yneticilerin karar verme konusundaki kapasitelerinin ve istekliliklerinin dze-
yi, verilecek kararlarn nem derecesi, iflletmenin bykl, bir krizle ya da iflas-
la karfl karflya olup olmama durumu, rgt kltrnn yaps, flirketin dank bir
corafyada faaliyet gsterip gstermedii vb.
Gnmzde iflletmelerin zellikle evresel deiflimlere karfl daha esnek ve du-
yarl olabilmesi iin karar vermede merkezleflmemeye (yerinden ynetim) doru
bir eilim vardr. nk zellikle byk flirketlerde, faaliyete daha yakn olan alt
kademe yneticiler, sorun ve en iyi flekilde nasl zlebilecei hakknda, genel-
likle st kademe yneticilerden daha fazla bilgiye sahiptir.
Biimselleflme
Bir iflletmede ifllerin ne derece standardize edildii, kural ve prosedrlerin iflgren-
lerin davranfllarna ne derece rehberlik ettii ile ilgilidir. flletme ierisinde neyin,
ne zaman, nerede ve nasl yaplaca nceden ayrntl olarak belirlenmifl, yazl
kurallara balanmfl ve bu kurallara uyulmas zorunlu hle gelmiflse biimselleflme
derecesi yksektir. Eer bir ifl yksek dzeyde biimselleflmiflse, iflgrenin bu ifli
yaparken ok az takdir hakk vardr. Bu durumda ifli her kim yaparsa yapsn ayn
girdileri ve tamamen ayn yolu kullanarak sonuta dierleriyle uyumlu ve tek tip
kt elde etmesi beklenir. Yksek dzeyde biimselleflmifl rgt yaplarnda ak-
a belirlenmifl ifl tanmlar, birok rgtsel kural ve ifl srecini kapsayan aka ta-
nmlanmfl prosedrler vardr. Dier yandan biimselleflmenin dflk dzeyde ol-
duu iflletmelerde, ifl davranfllar nispeten yaplandrlmamfltr ve alflanlar iflleri-
ni nasl yapacaklar konusunda bir hayli zgrdrler.
www.hedefaof.com
YNELTME (YRTME)
flletme ama, hedef ve planlarn belirledikten, rgtleme fonksiyonunu tamamla-
dktan sonra, sra alflanlarn ifllerini yapmalar iin harekete geirilmesine gel-
mektedir. Yneltme, yneticilerin astlarna emir verme veya baflka yollarla ne ya-
plmas gerektiini bildirmesidir. Ynetici, yneltme fonksiyonunu yerine getirir-
ken astlarnn ihtiyalarna, karakterlerine, duygularna, inanlarna ve evreden
edindikleri izlenimlere etkide bulunup, onlarn iflletmenin karlar dorultusunda
hareket etmelerini salamaya alflr. flletmede ifllerin grlmesi ve yrtlmesi
iin alflanlara etkili liderlik yapmak, onlar motive etmek ve etkin iletiflim sala-
yarak ifllerini en iyi flekilde yapmaya ynlendirmek, yneltme fonksiyonunun fa-
aliyet alan iine girer. Bunun yannda yneltme fonksiyonunun etkin olabilmesin-
de emir verme biimi de byk nem taflr. nk stn asta bir fleyi yapmas ya
da yapmamas hakknda bilgi vermesi emir saylr.
Astlara ne yapmalar gerektiini bildiren emirlerin belli baz zellikler taflmas
gerekir:
Emir, yerine getirilebilir ve makul olmal, astn gcn, yeteneini ve tecr-
besini aflmamal, ayrca asta sunulan fiziki olanaklarla uyumlu ve tannan s-
re ierisinde gereklefltirilebilecek nitelikte olmaldr.
Emir; noksansz, ak ve anlafllr olmaldr. Yani verilen emrin ast tarafndan
doru bir flekilde anlaflldndan emin olunmaldr.
Emir; tam olmal, iflin yaplmas ile ilgili eksik bir nokta braklmamaldr.
Emir verilirken olumlu bir anlatfl biimi ile neyin yaplmas gerektii, ama-
cn ne olduu, yaplacak iflin neye yarayaca, ne kadar zamanda bitirilme-
si gerektii ve emrin yerine getirilmesi iin nelerin gerektii gibi konular
akla kavuflturulmaldr.
Yneltme, yneticilerin iflletme ierisindeki, psiko-sosyal yaplar birbirinden
farkl olan ok sayda insan ile dinamik bir flekilde iliflki kurmasna dayanan yne-
tim fonksiyonudur. Etkin bir yneltme sistemi iin afladaki koflullarn salanma-
s gerekmektedir (Ertrk, 2009; zalp, 2010; Aflkun ve Tokat, 2010):
rgtte takm ruhunun gereklefltirilmesi: Ynetici, alflanlarn birey-
sel baflarlar yannda, takm alflmas iinde de baflarl olmalarn salama-
ldr. Bunun iin, iflletme iinde bir takm ruhu oluflturulmal ve tm alflan-
lar takmn baflarsna ynlendirilmelidir.
flgreni tanmak: Ynetici birlikte alflt kiflileri iyi tanmal ve anlama-
l; onlar bedensel, zihinsel ve ruhsal zellikleri ve yetenekleri dorultusun-
da, verimli olabilecekleri ifllere yerlefltirmelidir.
Grev kiflilii geliflmemifl kimseleri rgtten uzaklafltrmak: Ynetici,
grev ve sorumluluklarn yklenecek nitelikte olmadn gsteren alflan-
lar iflletmeden uzaklafltrabilmelidir. nk bu tip kifliler kurumun alflma
denge ve disiplinini bozarak dier iflgrenlere kt rnek olur.
flgren ile iflletme arasndaki iliflkileri yakndan tanmak: flgren ile
iflletme arasndaki iliflkiler yakndan takip edilmeli, hem alflanlarn hem de
iflletmenin haklar eflit olarak belirlenmelidir. Yneticiler, personel ile iflve-
renin birbirine karfl hak ve karlarn savunurken tarafsz olmaldr.
Yneticinin evresine iyi bir rnek olmas: rgtte disiplinli ve dzenli
alflmay salama ve sayg elde etmenin en etkili yollarndan biri, ynetici-
nin astlarna her trl davranflyla iyi bir rnek olmasdr. Ynetici benlii ve
kiflilii ile en iyi rnek olmaldr. flletme iinde disiplinli ve dzenli bir alfl-
ma ortam salamak iin ynetici bu balamda da astlarna rnek olmaldr.
www.hedefaof.com
126 Genel flletme
flgrenlerin dzenli aralklarla kontrol edilmesi: Verilen emirlerin is-

tendii gibi yerine getirilip getirilmedii dzenli aralklarla kontrol edilmeli-
dir. Nelerin ne lde yapldnn ortaya karlmas iin denetim sistemi iyi
bir biimde alflmaldr.
Danflmal yrtme dzeninin kurulmas: Ynetici st dzeyde faaliyet
gsterdiinden her konu hakknda yeterli bilgiye sahip olmayabilir. Bu se-
beple bilgi almak iin astlar ve yardmclarna danflmaldr. Ayrca ynetici,
kararlarda herkesin fikrinin alnmasna ve ifl birlii ruhunun salanmasna
da zen gstermelidir. Bu flekilde danflmal yrtmenin salad ynetime
katlma olana, koordinasyonu, iflgrenlerin ifllerine karfl duyduu ilgi ve
coflkuyu arttrr.
rgtte iyi bir iletiflim dzeninin olmas: yi bir yneltme dzeninin
gereklefltirilmesi, etkili bir iletiflim ve balant mekanizmasnn kurulmas-
na baldr. Gerek emirlerin yukardan aflaya iletilmesini gerekse yneti-
min ihtiya duyduu bilgilerin yukarya gnderilmesini salayacak etkili bir
iletiflim sistemine ihtiya vardr.
Yneticinin ayrntlar iinde boulmamas: Ynetici iflletmenin gelecek-
teki durumunu dikkate alan ileriye dnk faaliyetleri yrten temel bir un-
surdur. Bu sebeple, snrl olan zaman ve enerjisini iflletmenin yksek kar-
lar bakmndan en verimli olan ifllere ayrmal ve ayrntlara bomamaldr.
Bir disiplin sistemi gereklilii: flletme ierisinde iyi bir dllendirme ve
cezalandrma sistemi kurulmaldr.
flgrenleri, iflletmenin amalarnn etkili ve verimli bir flekilde yerine getirilebil-
mesi iin alflmaya yneltme sreci ierisinde yer alan temel kavramlar flyledir:
Gdleme (Motivasyon)
rgtte yer alan bireylerin, belirlenen amalar ynnde hareket etmelerini salama-
da baflvurulabilecek en etkili yollardan biri, etkili bir gdleme uygulamas gerek-
lefltirmektir. Gdlenmeyi kiflilerin belli bir amac gereklefltirmek zere kendi arzu
ve istekleri ile davranmalar fleklinde tanmlayabiliriz. Gdleme ise insanlar belirli
bir amaca doru devaml flekilde harekete geirmek iin gsterilen abalarn tama-
mdr. Bireylerin gereklefltirmekte olduklar eylemlerin ynn, gcn ve ncelik
srasn belirleyen eflitli isel veya dflsal uyarclar vardr. Gdlemede ama, bu
uyarclarn etkisiyle bireyin istenen ynde harekete gemesini salamaktr.
Kararl, arzulu ve istekli bir biimde ifllerine odaklanarak alfltklarnda, birey-
lerin verimlerinin artt bilinmektedir. Bu durumda iflletme amalarnn etkili ve
verimli bir flekilde baflarlmas iin alflanlarn gdlenmeleri gerekmektedir. An-
cak her insan bir dierinden farkl beklenti, ama, istek ve ihtiyalara sahip olabil-
mekte ve durum bireylerin gdlenmeleri zerinde etkili olmaktadr. Bu sebeple,
yneticilerin ncelikle alflanlarn tanmas ve onlar nelerin gdleyebilecei
hakknda fikir sahibi olmas gerekmektedir.
Liderlik (nderlik)
Liderlik, belirli flartlar altnda, belirli kiflisel veya grupsal amalarn gereklefltiril-
mesi iin bir kimsenin baflkalarnn faaliyetlerini etkilemesi ve ynlendirmesi sre-
cidir (Deitzer- Shiliff, Jucius, 1979; akt. Koel 2011:569). Dier bir ifadeyle liderlik,
iflletme alflanlarn etkileyerek, ama ve hedeflerin gereklefltirilebilmesi yolunda
onlar ynlendirmek ve yneltmektir. Lider ise baflkalarn belli bir ama dorultu-
sunda davranmaya sevk eden, etkileyen kiflidir.
www.hedefaof.com
Liderlik, sadece biimsel rgte has bir sre olmayp kiflileraras srelere da-
yanr. Belirli bir grubun, belirli bir kiflinin arkasndan belirli amalar gereklefltir-
mek zere gitmesi ile bir liderlik sreci oluflur. Ayrca, liderin resmi yetkilerle do-
natlmfl olmas gerekmedii gibi sadece iflletmelerin st kademelerine zg bir g-
rev de deildir. Alt dzeyde yer alan bir ynetici de lider olabilir.
Liderlik ve yneticilik arasnda benzerlikler vardr ancak ayn anlama gelmez-
ler. Ynetici ile lider arasndaki benzerlikler arasnda insanlar belli hedeflere yn-
lendirmeleri, ynlendirme iflini yaparken bir g kullanmalar, birlikte alfltklar
insan grubu arasnda yakn bir iliflki kurmalar vardr. Bununla birlikte ynetici ile
lider arasndaki farklardan bazlar flunlardr (Koel, 2011:574):
Yneticilik bir meslek uygulamasdr; liderlik ise insanlar etkileyebilme ve
harekete geirme iflidir.
Yneticilik biimsel bir organizasyon yaps iinde gerekleflir; liderlik iin
biimsel bir yapnn varl gerekmez.
Yneticilik, tanmlanmfl hedeflere ulafltracak ifllerin en etkin flekilde yapl-
mas ile ilgilidir; liderlik ise hedeflerin ve yaplacak ifllerin belirlenmesi ile il-
gilidir.
Yneticinin insanlar etkileme arac bulunduu mevkiye verilmifl olan yetki
ve yaptrm hakkdr; liderin insanlar etkilemekte kulland ara kiflisel
zellikleri, davranfllar, insanlara sunduu vizyon, gven ve ilhamdr.
Yneticinin grev tanm vardr; liderin grev tanm yoktur.
Yneticilik tanmlanan hedeflere ulaflma, liderlik ise deiflim ve dnflm
yapabilme iflidir.
Yneticilik iflletmenin i yap ve dinamiklerine, liderlik ise iflletmenin dfl ya-
p ve dinamiklerin bakabilme iflidir.
letiflim
flletme ierisindeki btn blmler, birimler ve bireyler arasnda, tm faaliyet ve
eylemlerin gereklefltirilmesi srecinde balant arac olarak baflvurulan iletiflim-
den, ayn zamanda iflletme ii davranfllarn deifltirilmesi ve dzeltilmesi konu-
sunda da yararlanlabilir. Bu sebepledir ki iletiflim konusu ve bu konuyla ilgili
hususlar, ynetimin tm fonksiyonlar ve bunlar iinde zellikle de yrtme
fonksiyonu asndan byk nem taflr. Ynetici, iletiflim arac ile kendisine
bal olan kiflilerle iliflki kurarak; ne istediini, ne zaman istediini ve nasl iste-
diini onlara iletebilir.
letiflimle ilgili olarak ok sayda tanma rastlamak mmkndr. rnein; ileti-
flim, insanlarn duygu, dflnce, tutum ve davranfllarn szl, yazl ve szsz ola-
rak iletmesidir ya da iletiflim, bir insandan baflka bir insana bilgi ve anlayfln ak-
tarlmas srecidir veya iletiflim, bilginin gndericiden alcya doru, alc tarafn-
dan anlafllacak flekilde iletilmesidir gibi. Bu tanmlarn ortak ynleri gz nne
alndnda iletiflimin eflitli gelerden oluflan bir sre olduunu sylemek yanlfl
olmayacaktr. Bu balamda yaygn kabul gren bir dier tanma gre iletiflim; me-
saj (ileti), gnderici (kaynak) ve mesaj alan (alc) olmak zere nemli unsuru
olan; bilgi, duygu, grnt ve sesin seilen kanallar araclyla iletilmesi veya ifl-
lenmesi srecidir. Bu sre ierisinde;
Kaynak (gnderici): letiflimi bafllatan, belirli bir kifliye veya gruba gnde-
rilecek bir fikri veya dflncesi olan ve bunlar mesaja dnfltren kiflidir.
Mesaj: letilecek olan dflnce, fikir, bilgi veya duygunun somutlafltrlmfl
ifadesidir.
www.hedefaof.com
128 Genel flletme
Alc: Mesajn ulafltrlmak istendii kifli(ler), grup(lar), birim(ler) veya ku-

rum(lardr).
letiflim kanal: Mesajn gndericiden alcya ulaflmak zere takip ettii
yoldur.
letiflim aralar: Mesajn alcya ulafltrlmas iin yararlanlan aralardr.
flletmelerde letiflim Trleri

flletmelerde iki tr iletiflim bulunmaktadr. Bunlardan ilki, iflletmenin rgtsel ya-
ps kapsamnda meydana gelen biimsel iletiflim, ikincisi ise rgtsel yap tarafn-
dan dzenlenmemifl olan biimsel olmayan iletiflimdir.
Biimsel iletiflim: flletme ii ynetim hiyerarflisine gre, dier bir ifade ile bi-
imsel rgt yapsna bal olarak ve emir komuta zinciri erevesinde yaplan ile-
tiflimdir. Drt bafllk altnda snflandrlabilir (Mirze, 2010):
Afla doru iletiflim: Emirler, talimatlar, prosedrler gibi bilgilerin stten as-
ta doru aktarlmasdr.
Yukar doru iletiflim: Grevin yerine getirilmesinde karfllafllan sorunlarn,
nerilerin ve flikyetlerin rapor edilmesi gibi, astlardan stlere aktarlan bilgiler,
yukar doru iletiflimin rnekleridir.
Yatay iletiflim: flletme hiyerarflisinde ayn dzeyde bulunan ynetici/alflan-
lar arasnda ounlukla koordinasyon amal olarak gereklefltirilen iletiflimdir.
apraz iletiflim: Faaliyetleri koordine etmek, gerekli bilgileri salamak ve ih-
tiya duyulduunda yardm etmek iin iflletme ynetim hiyerarflisinde farkl blm
ve dzeylerde bulunan ynetici/alflanlar arasnda gerekleflen iletiflimdir.
Biimsel olmayan iletiflim: Biimsel iletiflimin etkinliini artrmak amacyla
ya da ayn dzeylerdeki grevlilerin aracsz olarak birbirlerine bilgi aktarmak iste-
dii durumlarda veya ifli abuklafltrmak iin biimsel iletiflim kalplarndan syrl-
mak istendiinde kullanlabilen ve rgtsel yap ierisinde yetkililerce dzenlen-
memifl olan iletiflim iliflkisidir. rnein, yneticilerin zaman zaman iflletme ii bi-
rimleri dolaflarak, bilgi alflveriflinde bulunmak iin alflanlarla biimsel olmayan
bir flekilde etkileflim kurmas gibi. Bu iletiflim tr, alflanlarn kendi aralarnda
gayriresm olarak kiflisel veya kurumsal konularda dedikodu tr grflmeler yap-
malar fleklinde, rgt ierisindeki biimsel olmayan gruplarca da sklkla kullan-
lr. Bu iletiflim tr iflletme iinde uygun zamanlarda ve gerektii gibi kullanldn-
da, ynetimin kendi mesajlarn iflletme ii veya dflna yaymak iin yararlanabile-
cei iyi bir aratr. Bu yolla yaplan iletiflimin zaman zaman ok yararl sonular
verdii ancak uygun bir biimde kullanlmaz ve ynetilmezse ok zararl sonula-
ra yol aabildii bilinmektedir.
KONTROL (DENETM)
Kontrol, faaliyetlerin Kontrol, rgtsel faaliyetlerin yerine getirilmesi ile ulafllan sonularn, nceden
sonularn, nceden
belirlenmifl olan
belirlenmifl olan ama, hedef ve standartlara uygunluk dzeyini belirlemek ve bek-
standartlara karfllafltrmak, lenen uyum gerekleflmemiflse gerekli dzeltmeleri yapmak amacyla gerekleflti-
eer farkllk varsa gerekli rilen bir faaliyettir. Kontrolde nemli olan, yaplan faaliyetlerin nceden belirlen-
dzeltmeleri yapmak.
mifl ama ve hedefleri gereklefltirip gereklefltirmediidir. Yani kontrol, ama ve
hedeflerin belirlendii planlama ile ok yakndan iliflkilidir. nk planlama sre-
cinde belirlenen hedef ve amalar, kontrol aflamasnda fiili sonularn karfllafltr-
laca standartlar olarak karflmza kar.
Geleneksel kontrol yaklaflmna gre, ynetici kendisine bal ifllerden sorum-
ludur ve sonular standartlar karfllamadnda gerekli tavr almak zorundadr. Bu
www.hedefaof.com
sebeple de faaliyetlerin srekli olarak denetlenmesi ve gzetilmesi gerekmektedir.

yle ki personel, ifl faaliyetleri srasnda srekli olarak izlenirse, ifline odaklanmak
durumunda kalacak, kaynaklarn israfndan kanacak ve dikkatli olacaktr. Ayrca
yine bu yaklaflma gre, ifller sonulandnda gerekleflen performans ile planlan-
mfl performans birbiri ile karfllafltrlmal ve varsa farkllklar dzeltilmelidir. Kul-
lanlabilecek bafllca kontrol aralar arasnda kiflisel gzlem, finansal denetim ve i
kontrol yer alr.
Kontrol Sreci
Kontrol, drt temel aflamadan oluflan bir sre fleklinde yrtlr. Kontrol sreci-
nin hareket noktas, iflletmenin sahip olduu stratejik amalardr. Sreteki dier
faaliyetlerin bu amalara gre dzenlenmesi gerekir (bkz. fiekil 5.10).
fiekil 5.10
1 2 Kontrol Dngs
Stratejik
amalar Sandartlar Performans
belirle l Kaynak: Bove, C.
belirle L., Thill, J.V,
Mescon, M. H.
(2007). Excellence
Sandartlar in Business. (3.
yeniden Performans basm). New York:
deerle dzelt Prentice Hall,
s.244.
4 3 4
Yetersizse, Performans Yeterliyse,
dzeltici standartlarla deifliklik
nlem al karfllafltr yapma
Standartlarn belirlenmesi: Kontroln etkin bir flekilde gereklefltirilebilmesi

iin srecin bu ilk aflamasnda ncelikle standartlar net bir flekilde belirlenmelidir.
Standartlar, performansn deerlenebilmesi iin nceden belirlenen ltlerdir.
Standartlar, gereklefltirilmesi gereken amalarla dorudan iliflkili olup iflletmenin
her seviyesi iin ayr ayr belirlenir. Standartlarla amalar birbirine karfltrmamak
gerekir. Amalar, llebilir hedeflerken, standartlar bu hedeflerden sapma olup ol-
madn gsteren klavuzlar olarak yorumlanabilir. Aradaki fark flyle bir rnekle
aklayabiliriz. rnein retim departman, sahip olduu insan gc ve retim ka-
pasitesini dikkate alarak aylk 50.000 adet rn retimini bir hedef olarak belirleye-
bilir. Bu bir haftada yaklaflk 12.500 adet rn retilmesi gerektiini gsterir. Bu ra-
kamn altnda kalan bir retim rakam, alarm zillerinin almas anlamna gelir.
Fiili performansn llmesi: Bu aflama yani faaliyetler sonucunda gerek-
leflen sonularn llmesi, karfllafltrma yapabilmek iin mutlaka yerine getiril-
mek zorundadr. eflitli l birimleri (arlk, uzunluk, para gibi) ile llebilen
konularda performansn deerlendirilmesi kolayken kalite gibi lm zor konu-
larda performansn lm de zorlaflmaktadr. Bu aflamada en nemli nokta, do-
ru lm yaplmasdr. Ayrca zamannda salanan ve yeterli miktarda bilgiye de
ihtiya duyulur.
Fiili performansn standartlarla karfllafltrlmas: Denetim srecinin temel
aflamas olup, nceden belirlenen sonular ile faaliyetler gereklefltirildikten sonra
ulafllan sonularn karfllafltrlmasna dayanr. Bu aflamada varsa standartlardan
www.hedefaof.com
130 Genel flletme
sapmalar tespit edilerek, sonularn kabul edilip edilemeyeceine karar verilir.

Performansla standartlar arasnda bir farkllk yoksa genellikle bir eylemde bulun-
maya gerek yoktur.
Gerekliyse dzeltici faaliyetlerin gereklefltirilmesi: Bir nceki aflamada
alnan karar, sonularn kabul edilemeyecei ynndeyse, tespit edilen sorunlarn
en aza indirilmesi iin dzeltici faaliyetler gereklefltirilir ve bu yolla iflletmenin
ama ve hedeflerine ulaflmas salanmaya alfllr. Bu aflamada istenmeyen sonu-
larn kaynaklar da arafltrlmal ve saptanmaldr. Dzeltici faaliyetler ise perfor-
mansn dzeltilmesi ya da standartlarn yeniden deerlemesi fleklinde olacaktr.
Kontrol Trleri
flletmelerde uygulanan farkl kontrol yntemleri vardr. Kontrol faaliyetinin mda-
hale zamanna gre kontrol fonksiyonunu e ayrabiliriz: leri dnk kontrol, efl
zamanl kontrol ve geriye dnk kontrol.
leri dnk kontrol, problemlerin daha ortaya kmadan tahmin edilmesi ve za-
mannda nleyici tedbir alnmas anlamna gelir. Bu kontrol trnde girdi olarak
iflletmede kullanlan tm kaynaklar izlenir ve denetlenir. Bunun yaplmasndaki
ama girdi kalitesinin garantiye alnmasdr. Bu nedenle bu denetime nleyici kon-
trol da denilebilir.
Eflzamanl kontrol, Efl zamanl kontrol, bugne dair yaplan bir kontrol tr olup standartlara uy-
standartlara uygunluu gunluu salamak zere faaliyetlerin ve srelerin izlenmesi ve gerekli ayarlama-
salamak zere faaliyetlerin
ve srelerin izlenmesi ve larn yaplmasdr. Efl zamanl kontrolde birbirini izleyen ve birbiriyle balantl fa-
gerekli ayarlamalarn aliyetlerin her aflamasndaki ifller gzlenir ve varsa sapmalar belirlenerek zme
yaplmas.
ulafltrlmaya alfllr.
retim bandnda paralarn montajn yapan bir iflinin, nne gelen bir para-
daki arzay fark ederek retim bandn durdurmas ve arzann arafltrlarak sorunun
zlmesi efl zamanl kontrole bir rnektir. flinin arzal paray fark etmeyerek bir
sonraki istasyona ulafltrmas, bitmifl rnlerin hatal kmasna yol aacaktr.
Geriye dnk (geribildirime dayal) kontrol, tamamlanmfl bir faaliyete ilifl-
kin bilgi toplamak, bu bilgiyi deerlendirmek ve gelecekte yaplacak benzer
faaliyetleri gelifltirmek zere tedbirler almaktr. Bu faaliyet trnde faaliyet so-
nularna odaklanlmakta olup sapmalar ortaya ktktan sonra zm yollar
arafltrlmaktadr.
Yukarda ele alnan kontrol tr birbirinin rakibi deildir. Baflarl ynetici-
ler, zellikle byk ve karmaflk iflletmelerde bu yntemi de bir arada kullan-
maktadr. leriye dnk kontrol yneticilerin daha en baflta hata yapmalarnn n-
ne gemeye yardmc olmakta; eflzamanl kontrol hatalar yaplrken yneticilerin
onlar fark etmelerine yardmc olmakta; geriye dnk geribildirim ise yneticile-
rin gemiflteki hatalarn tekrarlamalarnn nne gemeye yardmc olmaktadr. fl-
letmelerde arzu edilen durum, bu kontrol trnn etkileflim hlinde kalmas ve
aralarnda bir denge olmasdr.
www.hedefaof.com
zet

A M A Ynetim ve ynetici kavramlarn aklamak. Ynetsel roller flunlardr: Yneticinin kiflileraras
1
Ynetim; rgtsel faaliyetlerin, tm alflanlarn rol, astlk-stlk iliflkilerini, iflletme iindeki ve
sorumlu olduklar iflleri yapmalar yoluyla, etkin dflndaki (tedarikiler, rakipler, devlet daireleri,
ve verimli bir flekilde yerine getirilmesini sala- mflteriler vb.) gruplar ve bireyler arasnda ba-
maktr. flletmelerin ynetiminde, farkl ynetim lant oluflturmay, iliflkilerin yaplandrlmasna
trleri, fark ynetsel kademeler, her bir ynetim dayal alflmalar kapsar. flletme iinden ve d-
kademesinde grev alan yneticilerin grevleri- flndan eflitli kanallarla bilgi toplanmas ve top-
ni yerine getirirken ihtiya duyduklar eflitli ye- lanan bilginin ilgililere aktarlmasna iliflkin faali-
tenekler, stlendikleri roller ve takip ettikleri s- yetler yneticinin bilgi salama roln oluflturur.
reci oluflturan ynetsel fonksiyonlar vardr. Y- Yneticinin temel grevlerinin baflnda karar ver-
netici ynetim iflini yapan, insanlar belirli ama- mek yer alr. Bu kararlarn pek ou olduka ru-
lar gereklefltirecek iflleri yapmalar iin ynlen- tindir. Baz kararlar ise bir yneticinin seyrek ola-
diren ve yneten kiflidir. Baflkalarna neyi nasl rak karfllaflabilecei trdendir.
yapacaklarn syler, yaplan alflmalar izler ve
kontrol eder.
A M A
Planlama, rgtleme, yneltme ve kontrol kav-
4 ramlarn ve srelerini aklamak.

A M A
Ynetim piramidinin farkl seviyelerindeki y- Ynetim fonksiyonlar planlama, rgtleme, y-
2 netsel yetki ve sorumluluklar ayrt etmek. neltme ve kontrolden oluflur. Planlama, yneti-
Ynetim piramidi st, orta ve alt ynetim kade- cilerin strateji gelifltirirken, iflletme iin ama ve
melerinden oluflur ve her bir kademede ynetsel hedefler olufltururken ve stratejilerini ve amala-
faaliyetler, yetki ve sorumluluklar farkllk gste- rn faaliyet planlarna dnfltrrken yerine ge-
rir. st kademe ynetim iflletmenin bir btn ola- tirdikleri faaliyettir. flletme ierisinde ynetsel
rak grld, tm iflletmeyi ilgilendiren uzun grevi olan ya da olmayan tm alflanlar, grev-
dnemli genel politika ve stratejilerin belirlendi- lerini etkili ve verimli bir flekilde yerine getirebil-
i ve iflletme ile dfl evre arasndaki iliflkilerin mek iin hangi iflleri yapacaklarn, bu iflleri ya-
ynlendirildii yerdir. Orta kademe ynetim, r- parken kimlerle birlikte alflacaklarn, kimlere
gtsel hiyerarflide alt kademe ile tepe ynetim karfl sorumlu olacaklarn ve kimlerin kendileri-
yani st kademe ynetim arasnda yer alan tm ne karfl sorumlu olacan bilmelidir. Bu bilgile-
ynetim dzeylerini ierir. Bu kademede grev rin tm rgtleme fonksiyonunun yerine geti-
yapan yneticiler, genellikle bafllca iflletme bi- rilmesi ile ortaya konulur. rgtleme, rgtsel
rimlerinin ynetiminden sorumludurlar ve alt ka- planlarn gereklefltirilmesi iin kaynaklarn d-
deme yneticilerin ifllerini koordine ederler. Alt zenlenmesi srecidir. flletme; ama, hedef ve
kademe ynetim, iflletmenin operasyonel faali- planlarn belirledikten, uygun yaplandrma
yetlerini yrten, retimden veya hizmet sunu- fonksiyonunu tamamladktan sonra, sra alflan-
mundan dorudan doruya sorumlu olan yne- larn ifllerini yapmalar iin harekete geirilmesi-
tim kademesidir. Bu kademedeki yneticiler, y- ne yani yneltme fonksiyonuna gelmektedir. Y-
netsel grevi olmayan alflanlar ynetmekle ve neltme, yneticilerin astlarna emir verme veya
orta kademe ynetimin gelifltirdii planlarn uy- baflka yollarla ne yaplmas gerektiini bildirme-
gulanmasn salamakla grevlidirler. sidir. Yneltme srasnda ynetici astlarn gd-
leyerek, etkili liderlik davranfllar sergileyerek

A M A Ynetsel yetenekler ve ynetsel rolleri sralamak. ve etkili iletiflim kurarak iflletme amalarn etkili
3
Ynetsel yetenekler; teknik yetenek, insan iliflki- ve verimli bir flekilde yerine getirmelerini sala-
leriyle ilgili befleri yetenek ve kavramsal yete- maya alflr. Ynetimin son fonksiyonu kontrol-
nektir. Teknik yetenek, yneticinin fonksiyonel dr. Kontrol, rgtsel faaliyetlerin yerine getiril-
uzmanlk alann ifade eden belirli grevleri yeri- mesi ile ulafllan sonularn, nceden belirlenmifl
ne getirmek iin ihtiya duyulan ifle zg bilgi olan ama, hedef ve standartlara uygunluk dze-
ve teknikleri kapsar. Befleri yetenek, bireysel ola- yini belirlemek ve beklenen uyum gerekleflme-
rak ya da grup faaliyetleri ierisinde dier insan- miflse gerekli dzeltmeleri yapmak amacyla ye-
larla birlikte alflabilme becerisini kapsar. Kav- rine getirilen faaliyettir.
ramsal yetenek ise yneticinin iflletmeyi bir b-
tn olarak grebilmesini ifade eder.
www.hedefaof.com
132 Genel flletme
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi ynetimin drt unsurundan 6. Baflkalarn belli bir ama dorultusunda davran-
biri deildir? maya sevk eden, etkileyen kifli tanmnn karfll afla-
a. flletmenin kurulufl yeri dakilerden hangisidir?
b. fli yapacak insanlar a. Lider
c. Etkililik ve verimlilik b. Ynetici
d. Ynetimin fonksiyonlar c. st ynetim
e. flletmenin amalar d. fief
e. Mdr
2. Ynetim piramidine gre, iflletmelerde ka tane y-
netsel kademe vardr? 7. Bir makine gibi iflleme eiliminde olan, kat kural-
a. 1 lara, ynetmeliklere, standardize edilmifl grevlere ve
b. 2 sk denetime dayanan rgtsel yap afladakilerden
c. 3 hangisidir?
d. 4 a. Organik yap
e. 5 b. Mekanik yap
c. Proje yaps
3. Ynetici yeteneklerinden hangisi tm ynetsel ka- d. Matris yap
demeler iin eflit derecede nem taflr? e. Takmlara dayal yap
a. Kavramsal yetenek
b. Befleri iliflkiler yetenei 8. flletme hiyerarflisinde ayn dzeyde bulunan yne-
c. Teknik yetenek tici/alflanlar arasnda ounlukla koordine etme ama-
d. Bilgi salama yetenei l olarak gereklefltirilen iletiflim tr afladakilerden
e. Temsil yetenei hangisidir?
a. Afla doru iletiflim
4. Afladakilerden hangisi drt temel ynetim fonksi- b. Yukar doru iletiflim
yonundan biri deildir? c. Yatay iletiflim
a. rgtleme d. aprafl iletiflim
b. Planlama e. Biimsel olmayan iletiflim
c. Yneltme
d. Gdleme 9. Afladaki kavramlardan hangisi faaliyetler yrt-
e. Kontrol lrken gereklefltirilen kontrol ifade eder?
a. Geriye dnk kontrol
5. Afladaki kavramlardan hangisi bir rgtn ileride b. leriye dnk kontrol
gereklefltirmeyi arzu ettii bir durumu ifade eder? c. Ynetsel kontrol
a. Etkililik d. Efl zamanl kontrol
b. Verimlilik e. Kalite kontrol
c. Ynetim
d. Stratejiler 10. Afladakilerden hangisi rgtlemenin temel unsur-
e. Amalar ve hedefler larndan biri deildir?
a. fl blm ve uzmanlaflma
b. Blmlendirme
c. Biimselleflme
d. Kontrol alan
e. Teknoloji
www.hedefaof.com

1. a Yantnz yanlfl ise Ynetim Kavram konusu- Sra Sizde 4
nu yeniden gzden geiriniz. flletme amalarnn gereklefltirilmesi iin maddi kay-
2. c Yantnz yanlfl ise Ynetim Piramidi konusu- naklar ve insan gc kaynaklar yneticiye verilmifltir.
nu yeniden gzden geiriniz. Yneticinin iflletme amalarn gereklefltirmek iin bu
3. b Yantnz yanlfl ise Ynetsel Yetenekler ko- kaynaklar en iyi flekilde kullanmas gerekir. Bu konu-
nusunu yeniden gzden geiriniz. da yneticinin yaralanabilecei en nemli ara planla-
4. d Yantnz yanlfl ise Ynetim Fonksiyonlar ko- madr. Eer plan yoksa bu kaynaklarn ne iin ve nasl
nusunu yeniden gzden geiriniz. kullanlacan belirlemek zor olduu gibi yneticinin
5. e Yantnz yanlfl ise Planlama konusunu yeni- bunlar iyi kullanp kullanmadn da belirlemek mm-
den gzden geiriniz. kn olmaz.
6. a Yantnz yanlfl ise Liderlik konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanlfl ise rgtsel Yap konusunu
yeniden gzden geiriniz.
8. c Yantnz yanlfl ise letiflim konusunu yeniden Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
gzden geiriniz. Kaynaklar
9. d Yantnz yanlfl ise Kontrol konusunu yeni- Aflkun, .C. ve Tokat, B. (2010). flletmelerde Yne-
den gzden geiriniz. tim ve Organizasyon. Bursa: Ekin Basn Yayn Da-
10. e Yantnz yanlfl ise rgtlemede Temel Unsur- tm.
lar konusunu yeniden gzden geiriniz. Bolat, T., Seymen, O.A., Bolat, O.. ve Erdem, B. (2009).
Ynetim ve Organizasyon. Ankara: Detay Yayn-
clk.
Bovee, C.L., Thill, J.V. ve Mescon, M.H. (2007). Excel-
lence in Business. New York: Pearson Prentice
Sra Sizde Yant Anahtar Hall.
Sra Sizde 1 Ertrk, M. (2009). flletme Biliminin Temel lkeleri.
Ynetim, gnlk yaflam ierisinde sklkla karfllaflabile- Beta Basm Yaym Datm.
ceimiz bir faaliyettir. rnein aile ierisinde, eflitli Ertrk, M. (2009). flletmelerde Ynetim ve Organi-
derneklerde, devlet ifllerinin yrtlmesinde ve daha zasyon. stanbul: Beta Basm Yaym Datm.
pek ok alanda ynetime ihtiya duyulmaktadr. Koel, T. (2011). flletme Yneticilii. stanbul: Beta
Basm Yaym Datm.
Sra Sizde 2 Kreitner, R (2007). Management. Boston: Houghton
Ynetilen kifli saysnn artmas, ynetim iflinin esasn Mifflin Company.
deifltirmez. Bu saynn artmas sadece verilen kararla- Mirze, S.K. (2010). flletme. stanbul: Literatr Yaynlar.
rn kapsamn ve dzeyini deifltirir. Ynetilen kifli say- zalp, . (2010). flletme Ynetimi. Ankara: Nisan Ki-
s arttka bulunulan ynetim kademesinin ve verilen tabevi.
kararlarn iflletmenin gelecei ile dorudan iliflkisi artar. Plunkett,W.R., R.F.Attner ve G.S.Allen.(2008). Manage-
ment. Canada:Thomson-South Western.
Sra Sizde 3 Robbins, S.P. ve Coulter, M. K. (2007). Management.
Bu snflandrmalardan birinin dierine gre stnl New York: Pearson-Prentice Hall.
olduunu sylemek ok zordur. Her iki snflandrma Serinkan, C. (2008). Liderlik ve Motivasyon. Ankara:
da yneticinin ynetim grevini yerine getirirken yap- Nobel Yayn Datm.
mak durumunda olduu iflleri ortaya koymay hedefle-
mektedir. Ancak ynetimin fonksiyonlarn aklayan
snflandrma, ynetim iflini bir sre olarak ele alp s-
recin aflamalarn aktard iin, yneticinin yapt iflin
ieriini biraz daha kapsaml olarak sunabilmektedir.
www.hedefaof.com
6
GENEL fiLETME
Amalarmz
retim fonksiyonunun anlamn aklayabilecek ve retim sistemlerini snf-
landrabilecek,
flletmelerdeki retim biimlerini snflandrabilecek ve deerlendirebilecek,
Pazarlama fonksiyonuna iliflkin temel kavramlar ve pazarlama karmasn
deerlendirebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
retim Deiflim
Kitlesel retim Deer
Yaln retim Tatmin
Tam Zamannda retim rn
htiya Fiyat
stek Datm
Pazar Pazarlama letiflimi
indekiler
RETM FONKSYONUNUN
ANLAMI VE TEMEL KAVRAMLAR
RETM SSTEMLER
flletmelerde
Genel flletme retim ve RETM BMLER
Pazarlama PAZARLAMA FONKSYONUNUN
ANLAMI VE TEMEL KAVRAMLAR
PAZARLAMA KARMASI
www.hedefaof.com
flletmelerde retim ve
Pazarlama
RETM FONKSYONUNUN ANLAMI VE TEMEL

KAVRAMLAR
retim klasik olarak makine, insan ve tehizat kullanarak fiziksel bir rnn ya- retim, insanlarn ihtiya ve
pm ya da hizmetin meydana getirilmesi olarak tanmlanmaktadr. Dier bir tan- isteklerini karfllamak
amacyla rn ya da
ma gre ise retim, kaynaklarn insan ihtiya ve isteklerine uygun rn ve hizmet- hizmetlerin meydana
lere dnfltrlmesi iin gereklefltirilen fiziksel, kimyasal, teknik ifllemler olarak getirilmesi ifllemidir.
tanmlanmaktadr. Ksaca retimin gereklefltirilmesinin temel amac insanlarn ih-
tiya ve isteklerinin karfllanmasdr.
retim, deiflik grup ve kesimler asndan farkl flekillerde alglanmaktadr. r-
nein, mhendislerin bakfl asyla retim olgusu; hammaddelerin teknoloji kul-
lanlarak eflitli srelerden geirilmesi yoluyla son rn hline dnfltrlmesi
olarak tanmlanmaktadr. Bu anlamda retim, teknolojik bir dnfltrme srecidir.
Ancak retim bu kadar yaln bir biimde gerekleflmemektedir. Teknolojik ifllem-
lerin yannda, eflitli aflamalarda iflgcne de ihtiya duyulmaktadr. Bu olgu, ifllet-
meleri sosyo-teknik bir sisteme dnfltrmektedir. Bunun yan sra, hammadde ve
malzemelerin teknik olarak son rne dnfltrlmesi iin eflitli ara, gere, ma-
kine, fiziksel donanm ve olanaklara ihtiya vardr. htiya duyulan bu elemanlar
genel olarak sermayeyi oluflturmakta ve bir dizi ifllemden sonra retimin gerek-
lefltirilmesine katkda bulunmaktadrlar.
fiekil 6.1.de de grld gibi retimde belirli girdiler, eflitli ifllemlerden
geirilerek rn ya da hizmet fleklinde ktya dnfltrlr. Bu tanma gre
retim sisteminin nemli eleman bulunmaktadr. Bunlar; girdi, ifllem ve k-
tdr. retim sistemini oluflturan geler gz nne alndnda, girdilerin iflgc,
malzeme, enerji ve bilgi gibi unsurlar, ktlarn ise nceden elde edilmesi ama-
lanmfl rn ya da hizmetler olduu grlmektedir. Girdi ve ktlar arasndaki
dnflm ise teknoloji yardm ile belirli yntemler kullanlarak ifllem birimlerin-
de gerekleflir. Amalanan retim, rn yani makine, kyafet, otomobil gibi elle
tutulabilir somut ktlar ise dnflm fabrikalarda; salk, taflma, konaklama,
elence gibi soyut ktlar ise dnflm ifllemi hastane, kamyon ya da otel gibi
hizmet birimlerinde gereklefltirilmektedir. Bir retim sisteminde sistemin geri
besleme zellii; ktlar iin nceden tanmlanan zellikler ile gerekleflen
zellikler arasndaki farkll gsteren, dzeltici kararlarn alnmasnda kullan-
labilecek bilgi akfldr.
www.hedefaof.com
136 Genel flletme
fiekil 6.1
GRD fiLEM IKTI
retim Sisteminin
Yaps
Kaynak: Tutar, Hammadde

Hasan. (2010). Fabrika
flgc Taflma rn
flletme Ynetimi, Malzeme
Sekin Yaynlar, Servis Hizmet
Enerji Aralar-Gereler
Ankara, s.232. Bilgi
Geri
Bildirim
retim sreci, sisteme giren gelerin bir fayda yaratacak biimde bir rn ya
da hizmete dnfltrlmesidir. Bu dnfltrme ifllemi eflitli biimlerde olmakta-
dr. rnein, bir hammaddenin fiziksel ya da kimyasal yapsn deifltirmek, bir
rn bir yerden dierine taflmak, depolamak ya da kalite kontrol amacyla in-
celemek retim sreci olarak tanmlanr. Bir retim srecini deerlendirmede
kullanlan gelerden zellikle drt tanesi nemlidir. Bunlar; verimlilik, etkinlik,
kapasite ve esnekliktir.
Verimlilik: Genellikle birim girdi baflna retilen kt olarak llmektedir. Ve-
rimliliin bu tanm mhendislikteki teknik verim kavramndan farkldr. flletme-
lerde bu tanm ayn zamanda retkenlik iin de kullanlr.
Etkinlik: retim sisteminin amalarn gereklefltirme derecesi olarak tanmlanr
ve performans ile efl anlamda kullanlr. Buna gre; verimlilik bir fleyi doru yap-
mak ise etkinlik doru fleyi yapmak olarak tanmlanabilir. Verimlilik retim kay-
naklarnn ne kadar iyi kullanldn lerken etkinlik amalarn ne lde gerek-
lefltiini belirler. Bir retim sisteminin verimli ama az etkin olmas olasdr. Ancak
genelde verimli sistemlerin ayn zamanda etkin olmalar beklenir.
Kapasite: retim sisteminin gereklefltirebilecei retim dzeyini ler. Yzde
olarak ya da birim zamanda retilebilecek miktar cinsinden ifade edilir. Deiflik l-
tlere gre tanmlanan maksimum, gerek ve etkin kapasite ltleri bulunmak-
tadr. Bir fabrikaya alnan yeni tehizatlar kapasiteyi arttrabilir. Ancak yatrm ve
iflletme maliyetleri yksekse iflletme verimlilii azalr. Buradan da anlaflld gibi
verimlilik ve kapasite farkl ltlerdir.
Esneklik: Bir retim sisteminin beklenmedik talep deiflikliklerine yant verebil-
mesi ya da yeni rn retimine kolaylkla geebilmesi olarak tanmlanr. Gn-
mzde nem kazanan esneklik etmeninin belli bir ls bulunmamaktadr.
RETM SSTEMLER
retim gereklefltirilirken iflletmeler tarafndan farkl retim sistemleri kullanlr.
retim sistemleri gnmze geliflerek gelmifl ve kitlesel retimin yaplabilecei sis-
temler ortaya kmfltr. Bunun yan sra lkelerin ve endstrilerin geliflmifllik d-
zeyleri, ekonomik yap, retimin zellii gibi faktrler basit ve kitlesel retime uy-
www.hedefaof.com
6. nite - flletmelerde retim ve Pazarlama 137
gun olmayan retim sistemlerinin de devam etmesine yol amaktadr. flletmeler

zelliklerine gre bu sistemlerden herhangi birini kullanabilirler. Bu konuda drt
sistemden sz edilebilir:
1. El flilii Sistemi
2. Ev flilii Sistemi
3. malathane Sistemi
4. Fabrikasyon Sistemi
El flilii Sistemi
Siparifl temeline dayal olarak iflleyen bu retim sistemi kiflilere bal olma zellii ta-
flmaktadr. Bu retim sisteminde alc saysnn snrl olmas, bu alclarn ihtiyalar-
n karfllamak zere kurulmufl olan iflletmenin genellikle kk bir birim hlinde ku-
rulmas sonucunu dourmaktadr. flletmenin kkl ile birlikte retimin kifliselli-
i, retimin ou kez tek bir alanda uzmanlaflmfl ve ifl blmne gitmeyen kifli ya da
kifliler tarafndan bafllatlp bitirilmesi sonucunu beraberinde getirmektedir. Bu retim
sisteminde teknik yardmc aralar ve makinelere ok az yer verilmektedir. Ayrca bu
sistemde iflletmenin kk olmas ve kullanlan yardmc ara ve gerelerin azl sa-
bit sermaye ihtiyacn nemli lde azaltmaktadr. Bu durumda, bu retim sistemin-
de alflanlar, sermayeden ok iflgcne dayal mesai harcamaktadrlar. Gnmzde
el ifliliine dayal retim sistemi gerileme gstermektedir. Bu retim sisteminin en
gl zellii, retim ynetiminin son derece basit olmas ve ortaya kmas olas so-
runlarn zmnn kolay olmasdr. Ayrca, sistemin genellikle siparifl temeline da-
yal olarak ifllemesi, pazarlama sorununu ortadan kaldrmakta ve sistemin talepte
meydana gelebilecek deiflikliklerden etkilenme olasl azalmaktadr.
Ev flilii Sistemi
Ev ifliliinin zellii, retimin giriflimcilerin hesabna bamsz iflilerce, kr ve za-
rar giriflimcilerin olmak zere kendi iflyerlerinde, ou kez evlerinde yaplmasdr.
Giriflimciler, bu sistemde bamsz iflilere gerekli hammadde ve yardmc madde-
leri verirler ve ayrca retim iin, gerekli ara gere ve makineleri de salarlar. Ha-
l, kilim, tekstil, ss eflyas, saat ve oyuncak retiminde bu sistem yaygndr. rne-
in, para bafl hal ya da kilim rettirmek isteyen bir giriflimci evde dokuma tezga-
h olan ailelere iplikleri ve modeli verir, gerekiyorsa tezgah da salar. stedii mo-
delde istedii byklkte hal ya da kilimi rettirir. Bu sistemi uygulayan bir ifllet-
me deiflik kiflilere retim yaptrr. Gerek pazar istek ve ihtiyalarn karfllayabilme
bakmndan ve gerekse retimi yaptrabilme bakmndan birtakm sorunlar ortaya
kabilir. Talebin sresinde karfllanmas, retimin hzlandrlmas, aletlerin, makina-
larn iflilere salanmas, retimin ynetiminde karfllafllacak bafllca sorunlardandr.
malathane Sistemi
malathane sistemi ile retim, el ifliliine dayal olarak yrtlen ancak evlerden
ok, imalathane olarak nitelendirilen bamsz iflyerlerinde gerekleflmektedir. Bu
sistemde de retim makineden ok, emek ve el iflilii arlkl yrtlmektedir.
malathane sisteminin temel zellikleri afladaki gibi sralanabilir:
El iflilii sisteminin aksine, bu sistemde rnler, zel alclarn kiflisel istek-
lerine gre deil, daha genifl bir alc kitlesinin genel ve olas istekleri dik-
kate alnarak retilir. Bu retim sisteminde, tketici ve retici arasnda kifli-
sel bir iliflki bulunmayan genifl bir tketici kitlesi hedef alnd iin, imalat-
haneler ilk iki sisteme gre daha byk lekte kurulur.
www.hedefaof.com
138 Genel flletme
flletmelerin byk olmas, ifl blm ve uzmanlaflmaya daha ok nem

verilmesini gerektirir. Bunun sonucunda ise alflanlar, uzmanlk alanla-
rna gre yalnzca belirli rnleri ya da belirli rnlerin belli paralarn
retirler.
malathane sisteminde, yardmc ara ve gerelere yer verilmemesi sebebiy-
le, sermaye gereksinimi dflk olsa da el ifliliine oranla daha yksektir.
Maliyetler retim kapasitesinin kullanmna baldr, sabit giderler ise yk-
sektir. Bu sistemde kifli iflletmeleri yaygndr.
SIRA SZDE malathane sistemi ile tak ve hediyelik eflya retimi yapan bir iflletmenin genel zellikle-
SIRA SZDE
1 rini aklayabilir misiniz?
D fi N E L M Fabrikasyon
D fi N E LSistemi
M
Fabrikasyon sisteminde, Fabrikasyon sistemi, imalathane sisteminin zayf ynlerini ortadan kaldrmak
retim ifllemleri makineler
S O R Uyaplmakta,
tarafndan
iin kurulan,S daha
O R U byk apl retim yapan ve daha genifl bir kitlenin taleplerini
insanlar makinelerin karfllayacak bir retim sistemidir. Bu sistemde nceden belli olmayan tketiciler
alfltrlmas ve retimin iin retimde bulunulur ve stoklu alflma sz konusudur.
salkl
D K olarak
KAT DKKAT
yrtlmesinden sorumlu Bu sistemde alflan iflletmeler, byk fabrika binalarna, depolara ve ynetim
olmaktadr. binalarna ihtiya duyarlar. flgc sayca fazladr, alclar genifl tketici kitleleridir.
SIRA SZDE Bu sistemde SIRA SZDEsrekli artma eilimindedir ve kitlesel retim yaplr.
retim
Fabrikasyon sisteminde retimin ynetimi, dier sisteme gre ok daha kar-
AMALARIMIZ
maflktr. Genellikle giriflimci ve ynetici ayr kiflilerdir. flletmelerin bymesi, re-
AMALARIMIZ
timin artmas ynetimi zorlafltrmaktadr. Bu sistemde retimin ynetimi geliflmifl
yntemlerle yrtlmelidir. flin planlanmas, rgtleme ve denetimle ilgili grev-
K T A P
lerin yerineK getirilmesi
T A P
gleflmifltir. Sabit giderler ykseldii iin, kapasite ve b-
yklk ynnden dengeli hareket etmek gerekmektedir. alflanlarn da iflletme
amalarna uygun davranmalar iin zendirilmeleri gerekmektedir.
TELEVZYON TELEVZYON
RETM BMLER
flletmelerin retim miktarlar, retime iliflkin donanmlaryla yakndan iliflkilidir.
Ancak teknolojideki yenilikler tketici ihtiya ve isteklerini deifltirmekte ve bu de-
NTERNET iflim pazarlarn,
N T E R N Edolaysyla
T retim biimlerini yeniden yaplandrmaktadr. Bu-
nunla birlikte pazar yaplar ok sk deiflmekte, pazardaki rekabet stnlnn
salanmas ve pazar paylarnn korunmas, iflletmeler asndan giderek daha zor-
lu bir hle gelmektedir. Pazar ortamlarnda yaflanan kkl deiflimler, retim bi-
imlerinin de geliflmesi gereini ortaya karmaktadr. retimde kullanlan bafllca
retim biimleri afladaki gibi snflandrlabilir:
retim yntemine gre snflandrma
rnn cinsine gre snflandrma
retim akfl ve miktarna gre snflandrma
retim Yntemine Gre Snflandrma

Bu snflandrmada retimin yaplmasnda uygulanan genel yntemler gz nne
alnr. retim yntemine gre retim biimleri; primer (birincil), analitik ve sente-
tik, fabrikasyon ve montaj retim olmak zere drde ayrlr.
Primer (birincil) retim: Yeryznde kullanlan her eflit rnn retiminde
yer alan rnlerin retimine birincil retim denmektedir. Doada bulunan ham-
maddelerin karlmas biimindeki retimdir. Madenler, kmr, orman rnleri ve
petrol gibi madenlerin karlmas primer retimdir.
www.hedefaof.com
Analitik ve Sentetik retim: Hammaddelerden ayrfltrma vastasyla deiflik

rnlerin elde edilmesi analitik retimdir. rnein ham petrolden eflitli petrol
rnlerinin elde edilmesi analitik retim biimidir. Hammaddelerin bir araya geti-
rilerek yeni rnlere dnfltrlmesi ise sentetik retimdir. rnein alaflml elik,
bronz ve kauuk retimi gibi.
Fabrikasyon retimi: Hammaddelerin biimini deifltirerek deerini arttran ve
bylece yeni rnler oluflturan retim biimidir. rnein konfeksiyon, mobilya,
ayakkab retimi gibi.
Montaj retimi: eflitli hammadde yar mamul ve rnlerin sistemli bir flekilde bir
araya getirilerek yeni rnlerin ortaya karlmasna montaj retimi denir. Otomobil,
buzdolab, televizyon gibi rnlerin retimi bu retim biimine rnek olarak verilebilir.
flletmeler yukarda sralanan retim biimlerinden bir ya da birkan kullana-
rak retim yapmaktadr.
rnn Cinsine Gre Snflandrma

Baz durumlarda, retilen rnn zellikleri retim biiminin zelliklerinin belir-
lenmesinde olduka nem taflr. Fabrika binasnn yaps, kullanlan makineler, in-
san gc yaps belirli tip bir rne gre oluflturulabilir. rnein, demir elik re-
timi, kmr retimi, kimyasal maddelerin retimi, tekstil retimi gibi rnlerin re-
timi bu gruba girmektedir.
retim Akfl ve Miktarna Gre Snflandrma

retilecek rnlerin miktar ile bu rnlerin retim esnasnda fabrika iinde izle-
dikleri yola gre yaplan snflandrmadr. retim akflna ve miktarna gre snf-
landrma; tek retim, seri retim, akc retim, siparifl retim, srekli retim ve ya-
ln retim olmak zere alt grupta incelenebilir.
Tek retim (Proje Tipi retim)

Tek retimde, belirli bir zaman diliminde tek bir rn retilir ve retim ifllemi tek-
rar edilmez. Ayn srede, ayn kalitede ve ayn lde yalnzca bir rn meydana
getirildii iin, her retilen rn, kendisinden bir nceki ya da sonrakinden dei-
flik olur. Gemiler, binalar, barajlar ve kprler bu retim biiminin rneklerinden-
dir. Bu retim biiminde siparifl zerine alfllr. retim, alcnn isteklerine uygun
bir flekilde planlanarak gereklefltirilir.
Tek retim genelde yapm yerinde retim zellii gstermektedir. retimle il-
gili her eflit unsur, retimin yaplaca yere taflnr; retim bittikten sonra eski ye-
rine getirilir ya da baflka retim iin kullanlmak zere dzenlenir.
Seri retim
Bir rnn zel bir siparifl ya da pazardaki talebi karfllamak amacyla, belirli bir
sre retilmesidir. retilen seri tamamlandktan sonra, bir baflka rnn serisinin
retimine geilir. Seriler bydke ve retim periyodu uzadka retim planlama
ve kontrol alflmalar daha dzenli bir flekilde yaplr. Makine takm, tehizat ve
iflgcnn planlanmasnda gsterilecek zen, serinin byklne ve retim pe-
riyodunun sklna baldr. Bu sistemde seri miktar kkse ve retim periyodu
ksaysa, uygulanan retim biimi siparifl retimine benzer eer seri miktar byk
ve retim periyodu uzunsa uygulanan retim yntemleri kitle retimine benzer.
Seri retim biimine ev eflyas, hazr giyim, gda gibi rnlerin retimleri rnek
olarak verilebilir.
www.hedefaof.com
140 Genel flletme
Akc retim
Akc retimde, standartlafltrlmfl rnlerin retilmesi amacyla salanmfl zel maki-
nelerle kesintisiz olarak ve belirli bir retim hatt erevesinde retim gereklefltirilir.
retim hattnda, retimle ilgili birbirini tamamlayan ifllemlerin yapld ifl merkezleri
bulunur ve bu merkezler bir dierine bamldr. Hattn bir ucundan bafllayan retim,
tek tek ifl merkezlerine urayarak hattn sonuna kadar gider. Hattn baflnda ham fle-
kilde olan rn, hattn sonunda nihai rn olarak kar. Bu retim biiminde, reti-
me iliflkin hazrlklar nceden yaplr ve retime iliflkin girdiler retim merkezlerine
zamannda verilmek zere hazr bulundurulur. Bunun yan sra, otomasyon gerei,
her alflann yapaca ifl, nceden tam olarak tanmlanmfl ve sresi kesin olarak be-
lirlenmifltir. Akc retimde ifl akflnn birbirine baml olmas, zaman ve ifl etd ad
verilen n alflmalarn zamannda ve doru bir biimde yaplmasn zorunlu klmak-
tadr. fl baflndaki sreklilik, alflanlarda eflitli sorunlara yol aabilir. fl akfl hznn
gereinden ok olmas, ayn ifli srekli yapmann yol aaca bunalm, bu retim bi-
iminde alflanlar iin problemler oluflturabilir. Bu durum, verimliliin dflmesine ya
da kt kalitesinin bozulmasna yol aabilir. Ayrca, ifl akfl hznn ortalama bir alfla-
nn alflma temposundan daha dflk bir dzeyde belirlenmesi, merkezler aras ifl
uyumunun bozulmasna ve ifl kazalarna yol aabilir. Bu nedenle, ifl ve zaman ettle-
ri yaplarak alflanlarn alflma tempolaryla iflin akfl hznn uyumlu olmas salan-
maldr. Bu retim biiminde, hammaddelerin depolanma yeri ile son rnn depo-
lanma yerinin doru seilmesi, makinelerin yerleflim dzeninin uygun olmas ve mal-
zeme akflnn kesintisiz ve zamannda yaplmas olduka nemlidir.
Siparifl retim
Bu retim biiminde, tketicinin ya da alc iflletmenin zaman, miktar ve kalite
asndan zel olarak belirledii bir rn retilir. retim miktar bir ya da birka
adet denebilecek kadar azdr. Byk buhar kazan, zel elektronik aletler ve b-
yk takm tezgahlar gibi retimler bu gruba girer. Siparifl retimi, retimin yapl-
d srelerin dzeni asndan gruba ayrlr:
Az sayda rnn bir defada retilmesi,
Az sayda rnn talep geldike, belirsiz aralklarla retilmesi,
Az sayda rnn belirli aralklarda periyodik olarak retilmesi.
Yalnz bir defa retilen rnler iin; retim teknii, alet, tehizat ve planlama
asndan yaplacak bir fley bulunmamaktadr. Belirli ya da belirsiz aralklarda re-
tilen rnler iin yntem, planlama ve kontrol ifllemlerinin dzenlenmesi ve bun-
larla ilgili bilgilerin gerektiinde tekrar kullanlmak iin zenle saklanmas nem
taflmaktadr. Bu retim biiminde tezgah ve iflgc kapasitesinden yararlanma
oran dflktr. Siparifllerin ylmas yznden srada bekleme sresinin uzama
ihtimali de yksektir. Ksaca tekrar kullanma ihtimali bulunan bilgilerin nceden
saptanp iyi korunmas nemlidir.
Srekli retim
retim yapmak iin takip edilecek yntemler gerei olarak, tehizatlarn organi-
ze edilip sraland bir retim sistemidir. retim srasnda malzeme akfl srekli-
dir. fllerin rotas sabittir ve tezgah ayarlar ok seyrek deiflir. Eer retimin tm
iin pazar bulunabiliyorsa bu tip bir retim avantajldr. Tersi durumda zel ve pa-
hal makine ve tehizat gerektiren bu tip retim biimlerinde retim esneklii ol-
madndan, talep azalmalarnn maliyeti ok yksek olur. Bu tip retim biimi,
kitlesel retim ve akfl tipi retim olmak zere ikiye ayrlmaktadr.
www.hedefaof.com
Kitlesel (Yn) retim: Kitlesel retim, belirli bir rn byk miktarlarda

retmek iin yaplan bir retim biimidir. Kitlesel retim biiminde alc ile re-
tici karfl karflya gelmezler. Bu retim biiminde hem retim byk miktarlarda
yaplr hem de rnler birbirinin tamamen ayndr. Kitlesel retimin dier bir
zellii, iflin byk bir ksmnn retime bafllamadan nceki hazrlk aflamasn-
da tamamlanmfl olmasdr. Bu retim biiminde, hammaddelerin iflletme iinde
izleyecei yollarn hazrlanmfl, uzaklklarn zamandan ve giderlerden kazanmak
iin elveriflli bir flekilde ksaltlmfl olmas gerekmektedir. Kitlesel retimde be-
enilerin deiflmesi ve yeniliklerin ortaya kmas durumunda rnlerin zellik-
lerinde deifliklikler yaplabilir. retimi yaplacak yeni rn, zaman ve nitelii
nceden belirlenerek, uzun sre devam edecek retimin planlanmas yaplarak
retim alflmalarna bafllanr. Herhangi bir iflletmenin kitlesel retimde buluna-
bilmesi iin pazarn yeterli bykle sahip olmas gerekmektedir. Kitlesel re-
tim yapan iflletmeler, ileri dzeyde geliflmifl retim teknolojisi ve retim sistem-
leri kullanarak rnler retirler. retilen rn miktar ok olduu iin, para ba-
fl sabit maliyet giderleri dflktr.
Akfl Tipi retim: Akfl tipi retimde makine ve tesisler yalnzca tek bir rn re-
tecek biimde tasarlanmfltr. rn, retimde kullanlan sreler, malzeme ve ara-
lar standartlafltrlmfltr. Akfl tipi retim biiminin en nemli zelliklerinden biri de
otomasyona dayal, dolaysyla sermayenin youn olmasdr. Petrol rafinerileri,
plastik, imento, fleker, kt retimi bu retim biimine rnek olarak verilebilir.
Yaln retim
Yaln kavramnn znde en az maliyetle tketici deerini en ste karma amac
vardr. Dier bir ifade ile yalnlkla, tketiciler iin en az kaynakla en ok deer ya-
ratma amalanmaktadr. Yaln bir rgt, tketici deerini anlar ve tm srelerin-
de devaml olarak bu deer zerine odaklanr. Son ama, sfr kaypla gerek bir
deer yaratma sreci ile tketicilere ulaflmaktr. retim srecinde daha az insan
emei, daha az alan, daha az sermaye ve daha az zaman harcanr. Bu flekilde ge-
leneksel retim sistemine oranla daha az hatal rn kacak ve maliyetler daha
dflk olacaktr.
Yaln retim, iflletmeyi daha etkin ve hedef pazara daha duyarl klarak maliyet-
leri en aza indirmeyi amalar. Bu yaklaflm, retim srecine deer katmayan stok
bulundurma, hatal rn onarma, alflanlarn ve rnlerin gereksiz hareketleri,
aflr retim, gereksiz bekleme sreleri, hurda birikimi gibi tm olumsuzluklar or-
tadan kaldrmaya yneliktir.
Yaln retimin temel zellikleri afladaki gibi zetlenebilir:
retimin her aflamasnda israf yok etmeyi hedefler, bu amala btn retim
faktrlerini daha az kullanr,
Tam zamannda retim dorultusunda stoksuz retimi ngrr,
Tedarikilerle iliflkiler, sistemin en nemli desteklerindendir,
ve dfl paydafllarn beklentilerini temel alr,
retim ve rn esneklii vardr,
Her srete srekli geliflmeyi ve kaliteyi amalar,
nsan odakl bir rgtlenme anlayfl vardr,
letiflim ve kararlara katlm bulunmaktadr,
ok ifllevli iflgrenlerle gereklefltirilen ekip alflmalar vardr.
Yaln retim biiminin bafllangc olan ve en bilinen teknii tam zamannda
retimdir.
www.hedefaof.com
142 Genel flletme
Tam Zamannda retim (Just-in-time Production-JIT): Bafllangta Japonyada

gelifltirilen ve bir envanter ynetimi biimi olarak alglanan tam zamannda retim
artk bir retim biimi olarak kabul edilmeye bafllanmfltr. fle deer katmayan her
trl atn ve deiflkenliin yok edilmesi ve malzemelerin gerektii yer ve zaman-
da ekilmesi bu retim biiminin temelini oluflturur. Bu retim biimi ekme siste-
mine dayaldr. ekme kavram, hem ardflk retim sistemlerinde hem de tedarik-
ilerle ilgili olarak kullanlr. ekme sistemi retim ve datm talebini gelifltirmek
iin ifl istasyonlar arasnda eflitli sinyaller kullanr. rnein bir rn talebi olufltu-
unda bu talep son istasyona iletilir ve tketim noktas ile temin noktas arasnda
haberleflmeyi salayan kanban kartlaryla istasyonlar aras malzeme ekimi sala-
nr. ekme sistemi yalnzca ihtiya olufltuunda kk partilerden oluflan malze-
melerin retilmesini salar. Bu retim biimi, sorunlar gizleyen stoklarn oluflumu-
nu engeller dolaysyla stoklara yaplan yatrm azaltr ve retim evrim zamanlar
da azaltlr. Tam zamannda retim felsefesinden en byk gider kayna olarak
stoklar dikkate alnr. Ancak tedarikilere olan gvensizlikten dolay, retici ifllet-
melerin hammadde kaynakl stok tutma eiliminde olduklar grlmektedir. G-
nmz sre odakl sistemlerinde ise tedariki ve alc iflletmeler birbirlerini takip
eden ardflk sreler olarak dflnlmekte ve karfllkl yarara dayal tedariki ilifl-
kileri dikkate alnmaktadr.
SIRA SZDE Yaln retimiSIRA

benimseyen
SZDE bir otomobil reticisinin avantajlarn tartflnz.
2
PAZARLAMA FONKSYONUNUN ANLAMI VE TEMEL
KAVRAMLAR
Pazarlama, yaflamn her alannda karfllafllan ve iflletmeler iin nem taflyan fonk-
S O R U siyonlardandr. S O RrnU ve hizmetlerin, tketici ihtiya ve isteklerine uygun olarak
retilmesinde, pazara sunumunda ve tketim sonrasnda geri bildirimlerin deer-
DKKAT
lendirilmesinde DKKAT
pazarlamaya nemli grevler dflmektedir. Pazarlama hem tketi-
ciler hem de iflletmeler iin temel bir iflletme fonksiyonudur. flletmeler rnlerini
satabildikleri srece baflarl olurlar. Bu baflar iflletmeler asndan hedef pazarlar-
SIRA SZDE SIRA SZDE
n yakndan tanmalarna ve pazarlama abalarna verilecek tepkilerin nceden
doru bir flekilde kestirilmesine baldr. Bu noktadan ele alndnda, iflletmeler-
AMALARIMIZ
de pazarlama, iflletme ile hedef pazar arasnda bir eflit kpr grevi grmektedir.
AMALARIMIZ
Pazarlama ile ilgili ok eflitli tanmlar bulunmaktadr. Dar anlamda pazarlama
iflletmelerin rn ya da hizmetlerini pazara srmesidir. Genifl anlamda pazarlama
K T A P ise retimden K tketime
T A P kadar, rnlerin akfln kolaylafltrc ifllemlerin btn ola-
rak tanmlanabilir. Genifl anlam ile pazarlama, tedarikilerden, retime, datma,
satfla ve satfl sonras mflteri iliflkilerine kadar ok genifl bir alan kapsar. Ameri-
TELEVZYON kan Pazarlama
T E L E V Derneinin
ZYON (AMA: American Marketing Association) 2004 ylnda
yapmfl olduu tanma gre pazarlama:
Mflteriler iin deer yaratma, deeri tantma ve sunmay hedefleyen ve orga-
nizasyona ve onun paydafllarna yarar salama amacyla mflteri iliflkilerini y-
NTERNET N T E R Nbir
netmeye ynelik E T sreler dizisi ve rgtsel bir fonksiyonudur.
Pazarlamann Temel Kavramlar

Pazarlamann daha iyi anlafllabilmesi iin, bu konunun temeli olan kavramlarn in-
celenmesi gerekmektedir. Bunlar; ihtiyalar ve istekler, tketici, mflteri, endstri-
yel mflteri, pazar, deiflim, deer ve tatmin kavramlardr.
www.hedefaof.com
htiyalar ve stekler
Ekonomik yaflamn ve didinmelerin temelinde insan ihtiyalar ve istekleri yatmak-
tadr. Bu ihtiyalarn ve isteklerin bir ksm yaflamsal nemdedir ve kesinlikle karfl-
lanmas gerekmektedir. Bireyler, karmaflk ihtiyalarn giderme isteiyle gdlenir-
ler ve bu gdlenme pazarlamann bafllang noktasn oluflturmaktadr. Farkl a-
lardan ele alnan ihtiyalar fiziksel, toplumsal, bireysel olarak blmlendirilebilir.
stek ise insan ihtiyalarnn giderilmesi amacyla, bireylerin alternatifler arasn-
dan elde etme arzusu gsterdikleri fleylere denir. rnein, alk drts bir ihtiya
iken, al gidermek iin istenebilecek ok sayda seenek (simit, tost, kfte vb.)
SIRA SZDE SIRA SZDE
vardr. Bu seeneklerden elde etme ncelii bulunan seenek bir istei olufltur-
maktadr. nsan ihtiyalar snrl sayda iken, ihtiyalar karfllama zellii olan is-
tekler ise snrszdr. stekler bir anlamda ihtiyalar olup, kltrel
D fi ve
N Ekiflisel
LM zellik- D fi N E L M
lere bal olarak ihtiyalara oranla daha fazla flekillenmifl durumdadr. Bir inlinin
acktnda pirin tercih etmesi ve bir Japonun acktnda sufli tercih etmesi buna
S O R U S O R U
bir rnektir.
htiya ve istek farkl kavramlardr. DKKAT DKKAT
Tketici, Mflteri, Endstriyel Mflteri SIRA SZDE SIRA SZDE

Tketici, son kullanm amacyla rn ve hizmetleri satn alan, kullanan kiflidir.
Mflteri ise belirli bir maaza ya da iflletmeden alflverifl yapan kifli olarak tanmla-
nabilir. Bunun yan sra ticari amal rn ya da hizmetleri AMALARIMIZ

satn alan mflterilere
ise enddstriyel mflteri denilebilir. Bu durumda srekli olarak Migrostan alflverifl
AMALARIMIZ
yapan kifli, mflteri olarak adlandrlabilir. Migrosun yeniden satmak zere Eti G-
da Sanayiinden tedarik yapmas durumunda ise Migros, Etinin K ticari
T A P mflterisidir K T A P
denilebilir. Migrostan srekli alflverifl yapan bir mflterinin ocuklar iin Eti Bis-
kvi almas durumunda ise biskvi tketicisi ocuklardr. Tketici, mflteri, satn
alan, kullanan gibi terimlerin benzer anlamlarda kullanlmas Tpazarlama
E L E V Z Y O N kavram ve TELEVZYON
uygulamalarnn son yllarda yaygnlaflmasnn bir sonucu olarak grlebilir.
Tketici ve mflteri arasndaki temel fark nedir? Pazarlama asndan bu farkn

SIRA SZDEanlam nedir? SIRA SZDE
NTERNET NTERNET
3
Pazar
Pazarlama, pazar szcnden tretilmifl bir terimdir. Pazar szc eflitli anlam-
larda kullanlmaktadr. Genel olarak pazar, alc ve satclarn karfllafltklar ve rn
ya da hizmetlerin satfla sunularak, rnlerin sahipliinin aktarld
S O R U yerlerdir. Bu S O R U
tanm dar anlamdaki pazar tanmn ortaya koyar.
eflitli rnlerin satld dkkn ve maazalarn bulunduu yerlere arfl ya da pa-
DKKAT DKKAT
zar denir. Pazar szc gerek dar anlamdaki sergi yerleri gerekse bir rnn blge-
ler ve lkeler aras alclarnn bulunabildii alanlar anlamnda kullanlmaktadr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Gerek iktisat gerekse pazarlama, pazar kavramn daha genifl anlamda ele alr.
Buna gre pazar, belirli bir rnn alclarnn ve satclarnn deiflim iin olufltur-
duklar soyut bir ortamdr. Bu anlamda pazar, bir rnn yaAMALARIMIZ
clarnn toplam talebidir. Bu yaklaflm talep ve pazar ayn anlamda grr. Ancak,
talep kavramnn, satn alma gc ve istei olan kiflileri kapsad unutulmamal-

da hizmetin olas al- AMALARIMIZ
dr. Baflka bir ifadeyle, bir rn ya da hizmete ihtiya duyanK ve Tbununla

A P birlikte K T A P
satn alma gc ve istei olan ve bu istei belirli bir rn ya da hizmete ynelten
kifliler o rn ya da hizmetin pazarn oluflturmaktadrlar.
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com N T E R N E T NTERNET
144 Genel flletme
Dier yandan pazar, ayn snfa giren rnler olarak da tanmlanmaktadr. r-

nein teknolojik rn pazar, beyaz eflya pazar, otomobil pazar gibi. Pazarlar al-
clarn birtakm zelliklerine gre snflandrlabilir. rnein; yafllarna gre (gen
pazar, yaflllar pazar), gelirlerine gre (dar gelirliler pazar, orta gelirliler pazar,
yksek gelirliler pazar), mesleklerine gre (ifli pazar, ifti pazar).
Deer ve Tatmin
Deer, tketicinin satn almay dflnd rn ya da hizmetin, onun ihtiya ve
isteklerini ne kadar karfllayacadr. Satn alnan rn tketicinin ihtiya ve is-
teklerini karfllamyorsa, tketici o rn ya da hizmeti bir daha satn almayabilir, o
iflletme ile gelecekte bir baflka deiflime girmekten vazgeebilir.
flletme tarafndan pazarda sunumu gereklefltirilen rn, hedef alcya deer
katp onu tatmin ederse baflarl olmufl demektir. Bireyler kendilerine sunulan
rnler arasnda, en ok deer katan satn almay yelerler. Deer, tketici tara-
fndan alglanan somut ve soyut yararlar ve maliyetleri yanstr.
Deer, olduka nemli bir pazarlama kavramdr. Pazarlama sreci, tketici de-
erinin tanmlanmas, yaratlmas, iletilmesi, sunulmas ve izlenmesi olarak tanm-
lanabilir. Tatmin ise bir bireyin beklentileri ve rnle ilgili alglanan performans
deerlendirmeleri arasnda yaplan karfllafltrmann yansmasdr. Performans, bek-
lentileri karfllamazsa birey tatmin olmayacak ve hayal krkl yaflayacaktr. Buna
karfllk bireyin, beklentileri karfllanr ve afllrsa, tatmin olacaktr.
Deiflim
Deiflim, ihtiya duyulan bir rn ya da hizmetin bir kifli ya da kurulufltan, karfll-
nda bir fley vererek salanmas fleklinde tanmlanabilir. Bu fley, bir nesne ya da hiz-
met ya da fikir olabilecei gibi, para da olabilir. Para deiflimi kolaylafltrr ancak pa-
ra olmadan da deiflim takas yolu ile yaplabilir. Deiflimin gerekleflmesi iin bunu
isteyen iki kifli ya da kurulufl ile deifltirilebilecek bir rn ya da hizmetin bulunma-
s gereklidir. Pazarlama deiflimi kolaylafltran eylemler fleklinde de tanmlanabilir.
Deiflimin gerekleflmesi iin eflitli pazarlama eylemlerinin gereklefltirilmesi
gereklidir. Pazarlama eylemleri; pazarla, rnle, fiyatla, datmla ve pazarlama ile-
tiflimiyle ilgili olmak zere befl ana bafllk altnda sralanabilir. Pazarla ilgili eylem-
lerin bafllcalar pazarlama arafltrmalar yapmak; tketici davranfllarn incelemek;
pazarlama testleri yapmak; deiflen pazar koflullaryla ilgili bilgi toplamak; pazar
blmleme ve hedef pazar semek fleklinde zetlenebilir. rn, fiyat, datm ve
pazarlama iletiflimi ile ilgili pazarlama eylemleri pazarlama karmas bafll altnda
izleyen blmde incelenecektir.
PAZARLAMA KARMASI
Pazarlama karmas, bir iflletmenin pazarlama programn meydana getirirken, bir ara-
ya getirip eflgdmledii rn, fiyat, datm ve pazarlama iletiflimi olmak zere drt
bileflenden oluflan bir deiflkendir. Pazarlama karmas neyin, nasl, ne zaman yap-
laca ile yakndan ilgilidir. Doru rnn, doru yerde, doru zamanda ve doru fi-
yatta olmas, pazarlama karmas kararlarnn doru alnmas sayesinde olabilir.
rn
rn ve hizmetle ilgili alflmalar pazarlamann temelini oluflturmaktadr. rn
planlama ve gelifltirme, bir iflletmenin pazarlama eylemlerinin bafllangcdr. nce-
likle retilecek rn fikri ortaya kar, arkasndan bunun iin uygun ve yeterli pa-
www.hedefaof.com
zar olup olmad incelenir, inceleme sonular olumlu ise rn planlamas yaplr
ve rn gelifltirilir. rn ve hizmet planlamas, pazarlama alflmalarnn en zor ve
sorumluluk taflyan alflmalarndan birisidir. Bu aflamada alnacak yanlfl kararlar
sonucu ortaya kacak sorunlar daha sonra dzeltmek hemen hemen mmkn
deildir. Pazarn benimsemeyecei bir rn ya da hizmetin gelifltirilmesi, pazara
sunulduunda pazarlama iletiflimi abalarnn yardmyla bir miktar satlsa bile, pa-
zarda devaml olarak satlamayacak rn ve hizmetlerin retilmesine sebep ola-
caktr. Bafllangtaki satfllar izleyen dnemlerde, tketiciler rn tekrar satn al-
mayacaklar iin retilen rn ve hizmetlerin srekli bir flekilde satlmas gerek-
leflmeyecektir. rn planlamasna da salam bir temelle bafllamak gerekmektedir.
Salam planlamann ilk gerei, rn ve hizmet kavramna iliflkin bilgilerin en iyi
flekilde kavranmas olmaktadr. Pazarlamada rn ya da hizmet, somut ve soyut
zelliklerin oluflturduu bir btndr. Dar anlamda rn bir dizi fiziksel ve kimya-
sal zelliin kolaylkla grlebilecek biimde bir araya toplanp birlefltirildii bir
madde olarak tanmlanmaktadr. Ancak rnn yalnzca somut unsurlarndan sz
etmek pazarlama asndan yeterli olmamaktadr. nk tketiciler rn ya da hiz-
metleri satn alrken, sadece onlarn fiziksel zellikleriyle ilgilenmemekte, satfl
sonras hizmetlerle, iflletmenin n ve marka imaj gibi baflka zelliklerle de ilgi-
lenmektedirler. Bunun sebebi tketicilerin rn ve hizmetlerden yalnzca fiziksel
tatmin salamakla yetinmeyip psikolojik olarak da tatmine ulaflmak istemeleridir.
Pazarlama Asndan rnlerin Snflandrlmas

rn bilefleni ile ilgili nemli bir ayrnt, rnlerin snflandrlmasdr. Snflan-
drma ltlerinden en yaygn olan, rnleri satn alma ya da kullanm amacna
gre tketim rnleri ve endstriyel rnler biiminde iki kmede ele alan snf-
landrmadr.
Pazarlama asndan dier bir snflandrma biimi dayankllk ltne gre
yaplmasdr; bu snflandrmada rnler dayankl ve dayanksz olarak ikiye ayr-
lr. Dayankl rnler ksa sreli kullanm sonucunda yok olmayan, uzun sreli
kullanmla yavafl yavafl yok edilen, tketilen ya da yararl mr sona eren rnler-
dir. rnein; buzdolab, televizyon, cep telefonu gibi. Dayanksz rnler ise bir
kez kullanm sonucunda ya da ksa sreli kullanmla tketilip yok edilen rnler-
dir. rnein; ikolata, deterjan, meyve suyu gibi.
Tketim rnleri: Bireylerin kiflisel ihtiya ve isteklerini gidermek amacyla
satn ald rnlerdir. Bu rnler son tketim iin satn alnr; satn alnma amac
kiflisel ya da aile ihtiyalarnn giderilmesidir. Tketim rnleri; kolayda, beenme-
li, zellikli ve aranmayan rnler olmak zere drt ayr snfta incelenir.
Kolayda rnler ucuz, fazla dflnp planlama yapmadan alnan rnlerdir.
Bu rnler ihtiya duyulmadka alnmazlar ancak ihtiya duyulduklarnda da al-
nabilmeleri gerekir. Bu nedenle bu rnlerin pazarlanmasnda yaygn datm ve
dflk fiyatlama gerekir. rnein; tuz, fleker, dergi gibi.
Beenmeli rnler fiyat, nitelik, renk, biim ve modaya uygunluk ynnden
karfllafltrma yaptktan sonra satn alnr. Satn alma karar hemen verilmez, kolay-
da rnler kadar sk satn alnmaz, birim fiyatlar kolayda rnlere gre daha yk-
sek, dayankl ve uzun mrl rnlerdir. Beenmeli rnlere mobilya, elektronik
eflyalar, giyim eflyalar rnek olarak verilebilir.
zellikli rnler belirli bir tketici kmesinin zel istek ve ihtiyalarn karfl-
layan, alclarn elde etmek iin zaman ve para harcadklar rn trdr. Bu rn
trnde genellikle belirli bir marka tercih edilir ve bu marka yerine baflka bir mar-
www.hedefaof.com
146 Genel flletme
ka alnmaz. stenen marka, fiyattan daha nemlidir. zellikli rnleri reten ifllet-
meler, snrl datm yapar, pazarlama iletiflimi abalarnda markann ayrcalkl ol-
duu ve fiyatn uygunluunu vurgular ve marka imajn ne karr. Pahal otomo-
biller, zel markal kyafet ve taklar bu rnlere rnektir.
Aranmayan rnler tketicilerin varlklarndan haberdar olmad, olsalar bile
almay dflnmedii, nereden alacaklarn bilmedii rn trdr. nemli nokta
bu tr rnlere ihtiya duyulup duyulmad deil aranp aranmamasdr. Bu rn-
ler deprem sigortas, gvenlik sigortalar gibi pek ok insann farknda olmad
ancak zel ilgi ya da youn reklam kampanyasyla farkna varlan rnlerdir.
Endstriyel rnlerin Snflandrmas

Endstriyel rnler, baflka bir rnn retiminde kullanlan rnlerdir. Bu rnler
kullanm yerleri ve biimleri asndan befle ayrlrlar:
Hammaddeler baflka bir rnn iine girerek fiziksel ve kimyasal niteliini yi-
tirip baflka bir zellie dnflen maddelerdir. Ham petrol, aa, pamuk gibi rn-
ler birok endstrinin hammaddesini oluflturmaktadr.
fllenmifl maddeler ve paralar retime girmeden nce ifllemden geirilen,
retim srasnda daha ileri iflleme sokulan ve bitmifl rnn iinde yer alan rn-
lerdir. rnein; bir araba reticisi iin tekerlek, araba cam, klima ifllenmifl madde
ve paralardandr.
Yatrm rnleri son rn elde etmek iin gerekli olan donatm rnleridir.
Bu rnler ok uzun sre kullanlan ve iflletme byklne gre deiflkenlik gs-
teren pahal rnlerdir. rnein fabrika binalar ve retim bantlar.
Yardmc donatm retim fonksiyonunu kolaylafltran ve bitmifl rnn iin-
de dorudan yer almayan rnlerdir. Bunlar iflletme donatm ve aralarn kapsar.
rnein ykleme boflaltma aralar ve el aletleri.
flletme gereleri iflletmenin retimine ve gnlk iflleyifline yardmc olan ko-
laylafltrc rnlerdir. Bunlar da bitmifl rnn iinde dorudan yer almayan ve
yardmc donatma gre daha ksa srede yok edilen ve daha ucuz rnlerdir. r-
nein eflitli krtasiye ve bro malzemeleri.
Endstriyel hizmetler iflletmelerin retimlerinde ve dier faaliyetlerinde satn
aldklar hizmetlerdir. rnein dflardan salanan temizlik hizmetleri, hukuk hiz-
metleri ve gvenlik hizmetleri bu snfa girmektedir.
SIRA SZDE Her fley rnSIRA

olabilir
SZDEmi? Tartflnz.
4
Fiyat
flletmeler iin fiyat, pazarlama amalarna ulaflabilmede kullanlan pazarlama kar-
mas bileflenlerinden bir tanesidir. Fiyatlama kararlar rnn dizayn, datm ve
S O R U pazarlama iletiflimi
S O R U kararlar ile koordineli bir biimde verilmektedir. Fiyatlama
hem dier pazarlama karmas bileflenlerinden etkilenir hem de bu bileflenleri etki-
DKKAT
ler. rnein,D bir KKAT
rnn yksek kalite ile konumlandrlmas yapldnda, fiyatlar,
yksek maliyetleri de kapsayacandan yksek olacaktr.
Fiyat, iflletmelerin pazarlama etkinliklerinin yrtlmesinde ve rn karmasnn
SIRA SZDE SIRA SZDE
meydana getirilmesinde temel bir etkendir. rnein rne yeni zellikler eklen-
mek istenildiinde, hedef pazar yaplacak deiflikliklerin maliyetlerini kapsayan fi-
AMALARIMIZ
yat kabul AMALARIMIZ
edebilmelidir. Hedef pazar bu fiyat kabul etmeyecek ise rnle ilgili bu
karar yeniden ele alnmal, belki de uygulamadan vazgeilmelidir. Datm kurum-
lar asndan da yeni fiyat cazip olmayabilir. Fiyatlar, retici ya da araclarn pazar-
K T A P K T A P
www.hedefaof.com
TELEVZYON TELEVZYON
lama iletiflimi maliyetlerine katlanma kararlarn da etkilemektedir. flletmenin rn

farkllafltrmas ya da youn pazarlama iletiflimi alflmalarnda bulunmas, tketici-
ler iin fiyatta yaplacak deifliklikten daha ok etki yaratabilir. Ksaca doru ve uy-
gun fiyatlama, iflletmelerin pazarlama etkinliklerinin baflarsnda nemli olmakla
birlikte, tek baflna yeterli olmamaktadr.
Bir iflletme, bir rn iin fiyat belirlerken elde etmeye alflt genel iflletme ve
pazarlama amalarnn en nemlileri afladaki gibi sralanabilir:
Kr Salama Amac
Rekabete Dnk Amalar (Rekabet Avantaj Kazanma/Rakiplerden ne
Geme Amac)
Yaflamn Srdrme (Ayakta Kalma) Amac
Satfl Hacmini Arttrma Amac (Satfl Maksimizasyonu)
Kr Salama Amac
Genellikle iflletmeler fiyat kararlarn alrken krlarn en yksee karma amac
gtmektedir. flletmeler rne olan talebi ve rnn farkl fiyat dzeyleri iin ifl-
letmeye maliyetini hesaplayarak en yksek kr, nakit akfln ya da en yksek
yatrm getirisini salayacak fiyat dzeyini belirler. flletmenin talep ve maliyet
fonksiyonlar hakknda bilgi sahibi olduu dflnlse de gerekte bunlar doru
ve tam olarak tahmin etmek olduka karmaflktr. Yksek krllk, maliyetlere ve
iflletme rnlerine olan talebe bal olarak gereklefltirilebilir. Dier bir anlatm-
la pazarn kabul edebileceinden yksek ve sonunda dflk talebe yol aacak
yksek fiyat krll arttrmaz. Bu nedenle hedef pazarn ve rakiplerin fiyatlama
politikalarnn doru bir biimde bilinmesi gerekmektedir. Yksek kr salama
amac, fiyat belirlemede talep ve maliyet faktrlerinin rollerini ve etkilerini be-
lirlemeyi ierir.
Rekabete Dnk Amalar

Fiyatlandrma kararlarn alrken bir iflletmenin temel dayana rekabet etmek ise
fiyatlarn belirlerken rakiplerini temel alr. Genel olarak iflletmeler, pazarda rakip-
lerden daha dflk fiyatlar uygulayarak, onlar pazar dflna atmay ya da onlarn
pazarlarn daraltmay amalar. zellikle rekabetin youn olduu piyasalarda fiyat-
lar, iflletmelerin sahip olduu pazar paylar dorultusunda belirlenir. Bu durumda
iflletmenin kontrol altnda tutaca ve nem verecei konu, satfl dzeyindeki de-
iflmeler olacaktr. flletmeler bu durumda, fiyat dflnda kalan dier pazarlama bi-
leflenlerine dayal stratejiler gelifltirilebilir.
Yaflamn Srdrme (Ayakta Kalma) Amac

flletmelerin faaliyet gsterdikleri pazarda youn bir rekabet yaflanyorsa ya da t-
ketici talebinin yaps ok hzl deifliyorsa; rnein kriz dnemlerinde temel ama
hayatta kalabilmektir. Bu durumda krllk iflletmenin varln srdrmesinden da-
ha az nemli olmaktadr. rn fiyatlar, deiflken maliyetleri ve deiflmez maliyet-
lerin bir blmn karfllayabildii srece iflletme varln srdrebilir. Tketici ta-
lebindeki deiflimler, fliddetli rekabet ya da aflr kapasite kullanm iflletme iflleyi-
flinde ve retimde sorunlara yol aabilir. Byle bir ortamda bulunan iflletmeler kr-
ll ikinci plana atarak dflk fiyatlandrma yoluna gidebilirler. flletmelerin zor
dnemlerinde hayatta kalabilmeleri nemli bir problemdir. Bu durumda fiyatlan-
drma hayatta kalabilme arac olarak kullanlmaktadr.
www.hedefaof.com
148 Genel flletme
Satfl Hacmi Arttrma Amac ( Satfl Maksimizasyonu )

Satfl hacmini artrma, satfllarn ve pazar paylarnn maksimizasyonu zerine odaklan-
maktadr. Satfl hacmini arttrmada ama, belli bir dnemde belli bir satfl dzeyine
ulaflmaktr. flletmeler, eflitli faaliyetlerle yksek satfl hacmi amacna ulaflabilirler; an-
cak bu durum her zaman yksek krlla yol amayabilir. Amalardan ikincisi ise pa-
zar payn en yksee karmaktr. Pazar pay ve krllk arasndaki iliflki nedeniyle
uygulanan fiyat stratejileri ile pazar payn arttrmak amalanr. Genellikle iflletmeler,
pazar paylarn ykseltmek istediklerinde dflk fiyatlandrma stratejisini tercih eder-
ler. Pazar paylar artp, satfllar ve retim ykseldike birim maliyetler azalacandan,
fiyatlarn dflmesi normaldir. Bu durumda iflletmenin pazar pay daha da artabilir.
Datm
Pazarlama karmasnda datmn rol, rn hedef kitleye ulafltrmaktr. Bir r-
nn pazara ulafltrlmasndaki ilk nemli etkinlik rnn satflnn dzenlenmesi ve
sahipliinin reticiden son tketiciye ulafltrlmasdr. Datm srecinde gz n-
ne alnmas gereken dier faaliyetler ise rnn tutundurulmas, depolanmas ve
datm sreci srasnda baz finansal risklerin varlna dikkat edilmesidir. Da-
Datm kanal, rnlerin tm kanal ya da pazarlama kanal, bir rnn reticiden tketiciye doru hare-
reticilerden tketicilere
akfln ynlendiren kifli ya
ketinde izledii yoldur. Dier bir deyiflle, rnlerin pazarlanmasn salayan ifllet-
da rgtlerin oluflturduu me ii rgtsel birimlerin ve iflletme dfl pazarlama rgtlerin oluflturduu bir ya-
sistem. pdr. Datm kanallar kararlar genellikle dier iflletmelere uzun dnemli ballk
gerektirmektedir. flletmeler reklamlarn, fiyatlarn ya da pazarlama iletiflimi prog-
ramlarn kolaylkla deifltirebilir ve pazarn talebine gre eski rn kaldrp yeni
rn sunabilirler. Ancak lisans anlaflmasyla, bamsz araclarla ya da byk pe-
rakendecilerle anlaflma yaparak bir datm kanal kurmalar durumunda, koflulla-
ra bal olarak rnlerini kendi maazalarndan satma ya da nternet yoluyla sat-
ma gibi verilmifl kararlar kolaylkla deifltiremezler. Dolaysyla, iflletme ynetici-
leri satfl evresinin gelecekteki durumunu gz nnde bulundurarak datm ka-
nallarn zenli bir flekilde oluflturmaldr. Tketiciler genellikle datm kanalnda
yer almyormufl gibi gzkse de datm kanalnda eflitli iflletmeler arasnda r-
nn sahiplii yer deifltirdii iin rnn ilk sahibi ile son sahibinin ve aradaki sa-
hiplerinin yer almas olaandr. Genel olarak datm kanallar dolaysz ve dolayl
olmak zere ikiye ayrlmaktadr.
Dolaysz ve Dolayl Datm

Dolaysz datm reticinin rnlerini tketiciye, herhangi bir aracdan yararlan-
makszn, dorudan satmasdr. Bu tr bir datma sfr aflamal datm ad da ve-
rilir. Dolayl datmda ise retici ve tketici arasnda eflitli araclar yer almaktadr.
Dolayl datm tek aflamal olabilecei gibi, iki, ya da ok daha fazla aflamal ola-
bilir. Dolaysz datmda satc ve alc arasndaki iliflki dorudan olmasna karfllk,
dolayl datmda aflama says arttka, bu iliflki zayflar. ou kez marketten satn
alnan bir rnn kimin tarafndan, nerede retildii, markete ulaflana kadar ka
kez el deifltirdii bilinmez. Yiyecek rnleri gibi, lke genelinde satlan rnlerde
dolaysz bir datm gereklefltirmek, yani dorudan satmak ok zordur. rnein
bir gda , Trkiye pazarnda bireylere ve ailelere ulaflabilmek iin, rne uygun
tm market, bfe ve benzeri satfl noktalarndan faydalanmaktadr. Dolayl dat-
mn dolaysz datma tercih edilmesinin bir baflka nedeni de datm kanalnda yer
alan kanal yelerinin taflma, depolama gibi pek ok pazarlama eylemini reticiye
gre ok daha etkin bir flekilde gereklefltirmeleridir. Bu nedenle pek ok iflletme
www.hedefaof.com
bu iflleri, kendileri yapma gcne sahip olmalarna karfln, araclara brakmay daha
uygun grmektedir. Dolayl datmda, datm kanalnn etkinlii kanal yeleri ara-
sndaki ifl birliine baldr. rnein toptanc taflmay, retici ya da perakendeciye
gre daha iyi yapabilecekse bu iflin ona verilmesi gerekir. Ancak bu flekildeki bir
grev paylaflmn gereklefltirmek her zaman ok basit olmayabilir.
Elektronik ticaretin geliflmesi ile iflletmelerin rnlerini dorudan pazarlama fr-
satlar artmfltr. Datm kanalnda bir ya da birka basaman ortadan kald-
rlmasna aracszlafltrma ad verilmektedir. reticiler, yararlarna ramen
araclar atlayarak mflterilerine ulaflma yollarn arafltrmaktadr. Ancak dolaysz
datmn dolayl datma gre maliyeti daha yksek olabilir ve aracszlafltrma
sonras tketici tatminin artaca da kesin deildir. nk rnn tketici asn-
dan deeri, araclarn pazarlama abalarna da baldr. Yeni oluflum bu deeri
azaltrsa, rnein bayi ya da servislerinin azalmas satfl sonras tketici hizmetle-
rinde aksamalara neden olursa tketiciler bu durumdan hoflnut olmazlar.
Pazarlama letiflimi
Eski ad tutundurma olan pazarlama iletiflimi, iflletme/rn/hizmet ile hedef kitle
arasndaki tm iletiflimi ierir. Pazarlama iletiflimi etkinlikleri arasnda pazarlama ile-
tiflimi amalarnn ve hangi pazarlama iletiflimi yntemlerinin (reklam, satfl zendir-
me, halkla iliflkiler, kiflisel satfl ve dorudan pazarlama iletiflimi) kullanlacann
belirlenmesi, medya ve mecra seimi (rnein; hangi gazeteler, hangi televizyonlar-
da hangi gnlerde, hangi dergilerde reklam verilecei, broflrlere ne kadar bte
ayrlaca), iletiflim mesajlarnn hazrlanmas, pazarlama iletiflimi harcamalarnn et-
kinliinin llmesi, satfl elemanlarnn ifle alnmalar, oryantasyonu, eitim ve mo-
tivasyonu, satfl promosyonlar, kampanyalarnn belirlenmesi ve etkinliinin ll-
mesi ve broflrlerin hazrlanmas ve datlmas gibi faaliyetler saylabilir.
Pazarlama iletiflimi karmasnn alt bileflenleri olarak adlandrlan; reklam, satfl zen-
dirme, halkla iliflkiler, kiflisel satfl ve dorudan pazarlama iletiflimi abalar ile pazarla-
ma yntemleri en uygun pazarlama iletiflimi karmasnn btelerini de gz nne ala-
rak oluflturulmaldr. Befl farkl pazarlama iletiflimi aracndan hangisi ya da hangilerinin
hangi ortam ve aralarda kullanlaca ve pazarlama iletiflimi btesinin nasl oluflturu-
laca ile nasl datlacayla ilgili kararn alnmasnda afladaki etkenler belirleyicidir:
rn zellikleri
Pazarn zellikleri
flletmenin finansal gc ve pazarlama iletiflimi iin ayrlan bte
Rekabet yaps ve rakiplerin pazarlama iletiflimi stratejileri
rnn yaflam erisinde bulunduu aflama
Datm stratejileri
Alclarn satn alma karar srecinin hangi aflamasnda bulunduklar
Reklam
Reklam; rnlerin, hizmetlerin ya da dflncelerin tketicilere duyurulmas ve benim-
setilmesi iin, bir cret karfllnda, kiflisel olmayan bir biimde sunulmasdr. Rek-
lam, dier pazarlama iletiflimi aralar iinde, en yaygn olarak kullanlan iletiflim ara-
cdr. Reklamn en nemli zellikleri, reklam yapann kimliinin ak olarak belirtil-
mesi, reklam yaynlayan reklam aracna belli bir para denmesi ve reklamn tek yn-
l bir iletiflim arac olmasdr. Reklamn pek ok stn ynleri bulunmaktadr. Bunlar-
dan ilki, reklamn kamuya ak olmasdr. Bu zellik, reklama meflruluk kazandrr.
Tketicilerin ya da alclarn satn alma davranfllar kamu tarafndan izlenip kavrana-
www.hedefaof.com
150 Genel flletme
bilir. kincisi, ok yaygn olarak kullanlan bir ara olup, mesaj istenildii kadar tek-
rarlanabilir ve rakiplerin mesajlaryla karfllafltrma yaplabilir. ncs; basm tek-
nikleriyle, renkler ve seslerle iflletme ve rnler, ekici bir biimde gsterilebilir.
Satfl zendirme
Reklamlarn etkilerinin nispeten snrl olmas, satfl zendirme aralarnn kullan-
mn yaygnlafltrmaktadr. Satfl zendirme abalar, tketicilerde hediye alma ve
daha dflk fiyatlar ya da cretsiz olarak rnlere sahip olma eilimleri dikkate
alndnda, doru ve zamanl kullanldnda nemli satfl artfllar getirebilmekte-
dir. Rekabetin ve marka saysnn artmas, rnler arasndaki farkllklarn azalma-
s karflsnda, pazarlama teknikleri ksa srede sonuca ulaflma ve sonular arttrma
basksyla satfl zendirme uygulamalarn n plana getirmektedir. Satfl zendirme
aralar, dorudan tketicileri satn almaya zendirmek ve satfl artfl yaratmaya
ynelik uygulanabilecei gibi, satfllar arttrmak amacyla arac kurulufllar olarak
toptanclar, perakendeciler, bayiler ve acenteleri daha fazla satfla zendirmek ya
da iflletmenin kendi satfl elemanlarn satfl srecinde desteklemek ve gdlemek
amacyla da kullanlabilir. Satfl zendirme aralar, tketim rnlerinde daha yo-
un kullanlmakla birlikte, endstriyel rnlerde de kullanlabilir. fiekil 6.2de satfl
zendirme aralarnn uyguland kitleye gre dalm grlmektedir.
fiekil 6.2
Farkl Kitlelere Tketicilere Ynelik

Uygulanan Satfl Kuponlar, hediye rnler, rnek rn
zendirme datmlar, indirimler, ekilifller, rn
Aralar tantmlar.
Kaynak: Altunflk,
Remzi, zdemir,
fiuayip ve Torlak, SATIfi Araclara Ynelik
mer. (2007). rn tantmlar ve teflhir malzemeleri,
Pazarlamaya ZENDRME indirimler, rnek rn datmlar,
hediye rnler, ekilifller, bayi
Girifl, Avc Ofset, ARALARI toplantlar, satfl hediyeleri.
stanbul, s.119.
Satfl Elemanlarna Ynelik

Yarflmalar, ekilifller, teflhir
malzemeleri, satfl toplantlar ve
gezileri, satfl hediyeleri.
Halkla liflkiler
Halkla iliflkiler; bir marka, rn, hizmet, dflnce, kifli, kurum veya iflletmenin kit-
le iletiflim aralarn kullanarak tantlmasn salayan pazarlama iletiflimi uygula-
masdr. Reklam ile halkla iliflkiler arasndaki en temel ayrm reklamn bir bedel
karfllnda kitle iletiflim aralarnda yaplmas, halkla iliflkiler uygulamalarnda ise
yine ounlukla kitle iletiflim aralarnn kullanlmasdr. Ancak en temel farkl
zellii kamuoyunu ikna etme ve inandrma abalarnn bedelsiz olmasdr. Halk-
la iliflkilerin reklama tercih edilme nedenleri flu flekilde zetlenebilir:
ounlukla ne kan birka reklam dflnda reklamlardan kalmaktadr,
Halkla iliflkilerin kuruma gven salama olana artmaktadr,
Hedef tketici, reklam mesajn ciddi olarak sorgulamaktadr,
Kriz dnemlerinde maliyeti dflktr,
www.hedefaof.com
Pazarda g dengesi reticiden tketiciye gemifltir,

Reklam izleyiciye bkknlk vermeye bafllamfltr,
Reklamn haber deeri azalmfltr,
Reklamn tketici flekillendirme gc her zaman ayn deildir,
Yalnzca reklamla satfl yapmak gleflmifltir,
Tketici bilinci artmfltr,
Tketicilerin beklentilerinin belirlenmesi nemli olmufltur.
Pazarlama ve halkla iliflkiler, giderek tketicilere tam bir iletiflim sunabilmek
iin birlikte alflmaktadr; pazarlamaclar yeni rn tantm iin duyurumu kulla-
nyorken halkla iliflkiler, pazarda danflman olarak yer almaktadr. Halka iliflkiler,
rn tantmlarna reklamn oluflturamayaca bir gvenilirlik kazandrmaktadr.
Bireyler artk sadece reklamlara inanmamakta fakat inanlar; gazetelerde okuduk-
larnda ya da televizyonlarda reklam formatnn dflnda genellikle de haber ya da
yorum olarak izlediklerinde glenmektedir. Geleneksel pazarlama iletiflimi ara-
larnn etkililiinde azalma devam ettike, halkla iliflkilerin tketici anlayflna ve
maliyet ynnden verimliliine verilen nem de artacaktr.
Kiflisel Satfl
Kiflisel satfl, rn ve hizmetleri satn alanlara rnleri ve iflletmeyi tantan, onlara bil-
gi veren, satn almalarn salamaya alflan ve rn satn alanlarla yzyze ya da te-
lefonda grflmeler yoluyla yaplan etkinlikleri kapsar. Endstriyel rnler ve iflletme-
ler arasndaki alverifllerde kiflisel satfl ok nem taflmaktadr. Bro mobilyalar satan
bir iflletmenin satfl temsilcilerinin, iflletmelerdeki satn alma etkinliklerini etkileyebile-
cek alflanlarla grflmeler yaparak rnleri satmaya alflmas klasik bir rnektir. Bi-
rim fiyat ve kr dflk olan hzl tketim rnlerinde (biskvi, meyve suyu, ekmek,
flampuan vs. gibi rnlerde) tketiciye kiflisel satfl yaplmas olas deildir.
Dorudan Pazarlama letiflimi

Pazarlama iletiflimi abalar, geliflen teknoloji ve uygulama biimlerine gre flekil-
lenebilmektedir. Dorudan pazarlama abalarnn bir blm geleneksel anlamda
gemiflte de kullanlan yz yze satfl, telefonla satfl, katalogla satfl gibi teknikler
iken, teknolojik geliflmeler ve yeni olanaklarn ortaya kmasyla, televizyondan
satfl, nternetten pazarlama ve otomatik satfl makineleri ile pazarlama yntemle-
ri de gnmzde yaygn bir biimde kullanlmaktadr. Dorudan pazarlama aba-
lar, bir yandan dorudan rn ve hizmetlerin satfln salarken, dier yandan pa-
zarlama iletiflimi abas olarak da nitelendirilebilir. Bu anlamda dorudan pazarla-
ma abalar datm ve pazarlama iletiflimi arac olma nitelii taflrlar. Dorudan pa-
zarlama abalar, tketicilerin rnlere kolay eriflimini salar, zaman kazandrr ve
alflverifli elenceli bir duruma getirir. Satclar ynnden ise dorudan pazarlama-
nn eflitli yararlar bulunmaktadr. Bu yntemle pazarlamaclar doru mesajlar
doru kitlelere ya da bireylere iletebilir, dflk ve etkin maliyetlerle alflabilir,
mflteri veri taban oluflturabilir. nternetin yaygnlaflmas, deiflen yaflam biimi
ve internet teknolojisinin iflletmeler ynnden maliyetleri azaltmak iin kullanlma-
s nternette pazarlamann yaygnlaflmasna neden olmufltur. Yerel ve kresel pa-
zarlarda alflan birok iflletme hedef kitlelerine dorudan pazarlama ile mesajlar-
n iletebilmekte ve mesajlarna gelen tepkileri yine bu yolla almaktadr.
flletmelerin pazarlama karmasn planlarken genel olarak hangi SIRA

faktrleri
SZDE gz nnde SIRA SZDE
bulundurmas gerekir? Ksaca aklaynz. 5
www.hedefaof.com
S O R U S O R U
DKKAT
152 Genel flletme
zet

A M A
retim fonksiyonunun anlamn aklamak ve
A M A
Pazarlamaya iliflkin temel kavramlar ve pazar-
1 retim sistemlerini snflandrmak. 3 lama karmasn deerlendirmek.
retim, klasik olarak makine, insan ve tehizat Dar anlamda pazarlama, iflletmelerin rn ya da
kullanarak fiziksel bir maln yapm ya da hizme- hizmetlerini pazara srmesidir. Genifl anlamda
tin meydana getirilmesi olarak tanmlanmaktadr. pazarlama ise retimden tketime kadar, rnle-
retim sreci, sistemdeki girdilerin bir fayda ya- rin akfln kolaylafltrc ifllemlerin btn olarak
ratacak biimde bir rn ya da hizmete dnflt- tanmlanabilir. Genifl anlam ile pazarlama; teda-
rlmesidir. retim gereklefltirilirken iflletmeler rikilerden, retime, datma, satfla ve satfl son-
tarafndan farkl retim sistemleri kullanlr. re- ras mflteri iliflkilerine kadar ok genifl bir alan
tim sistemleri gnmze geliflerek gelmifl ve kit- kapsar. Pazarlama karmas, bir iflletmenin pazar-
lesel retimin yaplabilecei sistemler ortaya k- lama programn meydana getirirken, bir araya
mfltr. Bunun yan sra lkelerin ve sektrlerin getirip eflgdmledii rn, fiyat, pazarlama ile-
geliflmifllik dzeyleri, ekonomik yap, retimin tiflimi ve datm olmak zere drt bileflenden
zellii gibi faktrler basit ve kitlesel retime uy- oluflan bir deiflkendir. Pazarlama karmas ne-
gun olmayan retim sistemlerinin de devam et- yin, nasl, ne zaman yaplaca ile yakndan ilgi-
mesine yol amaktadr. retim sistemleri olarak; lidir. Doru rnn, doru yerde, doru zaman-
el iflilii sistemi, ev iflilii sistemi, imalathane da ve doru fiyatta tketiciye salanmas, pazar-
sistemi, fabrikasyon sistemi olmak zere drt sis- lama karmas kararlarnn doru alnmas saye-
temden sz edilebilir. sinde olabilir.

A M A
flletmelerdeki retim biimlerini snflandrmak
2 ve deerlendirmek.
flletmelerin retim miktarlar, retime iliflkin do-
nanmlar ile yakndan iliflkilidir. Ancak teknolo-
jideki yenilikler, tketici ihtiya ve isteklerini de-
ifltirmekte ve bu deiflim pazarlar, dolaysyla
retim biimlerini yeniden yaplandrmaktadr.
Bununla birlikte pazar yaplar ok sk deiflmek-
te, pazardaki rekabet stnlnn salanmas
ve pazar paylarnn korunmas, iflletmeler asn-
dan giderek daha zorlu bir hle gelmektedir. Pa-
zar ortamlarnda yaflanan kkl deiflimler, re-
tim biimlerinin de deiflmesi gereini ortaya -
karmaktadr. retimde kullanlan bafllca retim
biimleri; retim yntemine gre snflandrma,
rnn cinsine gre snflandrma, retim akfl
ve miktarna gre snflandrmadr.
www.hedefaof.com
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi retim sistemleri iinde yer 6. Belirli bir tketici kmesinin zel ihtiya ve istekle-
almaz? rine hitap eden, bulunmas iin zel aba gerektiren ve
a. El flilii fiyat yksek olan rnler eflitleri afladakilerden han-
b. Ev flilii gi snfa girer?
c. malathane Sistemi a. Kolayda rnler
d. Fabrikasyon Sistemi b. Beenmeli rnler
e. Tek retim c. zellikli rnler
d. Aranmayan rnler
2. Afladakilerden hangisi el ifliliinin temel zellikle- e. Endstriyel rnler
rine terstir?
a. Srekli bir geliflme gsterir 7. Afladakilerden hangisi endstriyel rnler iine gir-
b. Alclar sayca snrldr mez?
c. Kapital gereksinimi azdr a. Hammaddeler
d. flletme kk ve retim kifliseldir b. retim gereleri ve paralar
e. Kullanlan makineler kktr c. Donatm rnleri
d. Yardmc aralar
3. retimin bamsz iflilerce giriflimciler hesabna ve e. Kolayda rnler
kr ve zarar giriflimcilerin olmak zere kendi iflyerle-
rinde yaplmas hangi retim sisteminin zelliidir? 8. Afladakilerden hangisi pazarlama iletiflimi btesi-
a. El iflilii nin oluflturulmasnda gz nnde bulundurulmas ge-
b. Ev iflilii reken etmenlerden birisi deildir?
c. Yapm yerinde retim a. rn zellikleri
d. Fabrikasyon sistemi b. Pazarn zellikleri
e. malathane sistemi c. flletmenin finansal gc
d. Rekabet yaps
4. Afladakilerden hangileri imalathane sisteminin te- e. Teknoloji
mel zelliklerine terstir?
I. rnler daha ok zel alclarn kiflisel isteklerine 9. Afladakilerden hangisi iflletmelerin fiyat kararlarnda
gre retilir gz nnde bulundurmas gereken etmenlere girmez?
II. Alc ve retici arasnda kiflisel iliflki oluflur a. Maliyet giderleri
III. Deiflmez giderler olduka yksektir b. Pazardaki rekabet
IV. Bu sistemle retim yapan kifli iflletmeleri yaygndr c. Talep
V. fl blmne daha az yer verilir d. Reklam
a. III-IV e. Devlet
b. III-IV-V
c. I-III-V 10. Afladakilerden hangisi tketicilere ynelik satfl
d. I-II-V zendirme aralarndan biri deildir?
e. II-IV a. Kuponlar
b. rnek rn datmlar
5. Afladakilerden hangileri retim akfl ve miktarna c. ndirimler
gre retim biimlerine girer? d. Hediye rnler
I. Tek retim e. Satfl toplantlar ve gezileri
II. flletmede retim
III. Kitlesel retim
IV. Yapm yerinde retim
V. Seri retim
a. I-III-IV
b. III-IV-V
c. I-III-V
d. I-II-III-V
e. II-IV
www.hedefaof.com
154 Genel flletme
Yaflamn inden Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
Fabrikasz fiirketler
Trk iflletmeleri de Nike ve Apple gibi byk flirketlerin
bafllatt kresel trendi izliyor. Trk flirketlerinin bazlar
fabrikalarn kapatp bu retim modeline gemekte ya da
1. e
2. a
Yantnz yanlfl ise retim Sistemleri konusu-
Yantnz yanlfl ise El flilii konusunu
yeniden gzden geiriniz.
bu modeli ilk kurulduu gnden beri benimsemektedir.
3. b Yantnz yanlfl ise Ev flilii konusunu
rnein Koton, Arzum, Kil, Emsan, Blue House, Ho-
mend, Twigy gibi pekok Trk markas retiminin tama- yeniden gzden geiriniz.
mn Trkiye ve yurtdflndaki fason reticilere yaptr- 4. d Yantnz yanlfl ise malathane Sistemi konu-
maktadr. Dnyada Levi Strauss, Nike, Apple, Barbie gi- sunu yeniden gzden geiriniz.
bi birok byk flirket fabrikalarn tek tek kapatp dn- 5. c Yantnz yanlfl ise retim Akfl ve Miktarna
yann drt bir yanndan ounluklada uzak doudan Gre Snflandrma konusunu yeniden gzden
reticilerle retim szleflmeleri yaptlar. Burada ama, geiriniz.
hem bu flirketlerin ana iflleri olarak grdkleri tasarm,
6. c Yantnz yanlfl ise rn konusunu yeniden
satfl, rn gelifltirme, marka ve pazarlamaya odaklan-
gzden geiriniz.
mak hem de iflletme maliyetlerinden kurtularak krll
ykseltmektir. Gnmzde dnyann drt bir yannda, 7. e Yantnz yanlfl ise rn konusunu yeniden
nl Japon guru Kenichi Ohmaenin deyimiyle, yzlerce gzden geiriniz.
fabrikasz flirket (fabless company) faaliyet gstermek- 8. e Yantnz yanlfl ise Pazarlama letiflimi konu-
tedir. Bu sistemin avantajlar afladaki gibi zetlenebilir: sunu yeniden gzden geiriniz.
fiirketlerin yksek maliyetlerden kurtulma arayfl: fiir- 9. d Yantnz yanlfl ise Pazarlama letiflimi konu-
ketler bu sistemi kullanarak sabit yatrm maliyetle- sunu yeniden gzden geiriniz.
rinden amortismandan, genel giderlerden ve insan
10. e Yantnz yanlfl ise Pazarlama letiflimi konu-
kayna maliyetinden kurtulmaktadr. Ayrca retim-
sunu yeniden gzden geiriniz.
de oluflan firelerin maliyetleri de oluflmamaktadr.
retim yaplan lkeye gre farkl vergi avantajlar
elde edilebilmektedir.
Personel gideri ve baz genel gider kalemleri tama-
men ortadan kalkmaktadr.
Krll belirlemek daha kolay olmaktadr. Sra Sizde Yant Anahtar
fiirketlere daha hzl ve esnek hareket edebilme ola- Sra Sizde 1
na sunmaktadr.
malathane sistemiyle tak ve hediyelik eflya retimi ya-
fiirketler pazarlamaya, tasarma ve perakendeye da-
ha fazla odaklanabilmektedir. pan bir iflletmede; alc ve retici arasnda kiflisel bir ilifl-
Mflteri taleplerine daha hzl cevap verilebilmektedir. ki yoktur, deiflmez giderler olduka yksektir, iflbl-
fiirketlerin rekabet gc artmaktadr. m ve uzmanlaflmaya nem verilir.
Yukarda sralanan avantajlarn yan sra fabrikasz flir-
ketlerin baz dezavantajlar bulunmaktadr bu dezavan- Sra Sizde 2
tajlar afladaki gibi sralanabilir: Yaln retim, otomobil iflletmesini daha etkin ve pazara
Fabrikasz flirketlerin bulunduu lkelerin ekonomileri
karfl daha duyarl klarak gider maliyetlerini azaltabilir.
asndan sorun bulunmaktadr nk retim kapasite-
Bu yaklaflm sayesinde iflletme, retim srecine deer
leri baflka lkelere verilmekte ve bu durum iflsizlii or-
taya karmaktadr. retimin yer deifltirmesiyle geride katmayan, stok bulundurma, hatal rn onarma, al-
kalan iflsizlerin tamamn fabrikasz flirketlerin nem flanlarn ve rnlerin gereksiz hareketleri, gereksiz bek-
verdikleri tasarm ya da marka ynetimi gibi depart- leme sreleri gibi olumsuzluklar ortadan kaldrabilir.
manlarda istihdam etmek olduka zordur.
Fabrikasz flirket fasoncusuyla kendi know-hown pay- Sra Sizde 3
laflmak zorunda kalmakta Fasoncu iflletmede ileride ana Bir rnn tketicisi her zaman o rnn mflterisi ol-
flirketin rakibi olabilmektedir.

mayabilir. rnein ocuklarn tkettii yiyecek giyecek
v.b gibi rnlere baktmzda bu farkllk daha iyi an-
Kaynak: Capital Eyll 2011
http://www.capital.com.tr/fabrikasiz-sirketler-haber- lafllabilir. rnn tketicisi ocuklardr ancak rn
ler/23424.aspx?4.Page satn alanlar ebeveynlerdir. Burada pazarlamaclara d-
www.hedefaof.com
flen grev iki taraf da ikna etmektir. rnein ocukla- Karafakolu, Mehmet. (2006). Pazarlama lkeleri, Mo-
ra ynelik difl macununu ele aldmzda bu rnn tada Basm, stanbul.
d, kokusu ocuklarn beenisini kazanmaldr. Ayn difl Karalar, Rdvan. (2009). Genel flletme, Meta Basm,
macunu iin ebeveynleri ikna etmede ise difl macunu- zmir.
nun ocuklarn difllerini nasl koruyaca, rmeleri Karalar, Rdvan. (2006). adafl Tketici Davranfl,
nasl nledii v.b temalar uygun pazarlama iletiflimi ka- Baran Ofset, Ankara.
nallar kullanlarak iletilmelidir. Kobu, Blent. (2006). retim Ynetimi, Beta Basm,
stanbul.
Sra Sizde 4 Ko, Erdoan. (2007). Tketici Davranfl ve Pazarla-
Bir ihtiya ya da istei karfllayan, deiflime deer olabile- ma Stratejileri: Global ve Yerel Yaklaflm, Sekin
cek herhangi bir fley rndr. rn, deiflim srecinde, Basm, Ankara.
her iki tarafn da bir istek ya da ihtiyacn karfllamak iin Korkmaz, Sezer, Eser, Zeliha, ztrk, Sevgi ve Ifln, Ba-
satfla sunulan herhangi bir varlk olabilir. rn somut hadr. (2009). Pazarlama, Siyasal Kitabevi, Ankara.
nesneler olabilecei gibi hizmetleri, dflnceleri, yerleri, Kotler, Philip ve Armstrong, Gary. (2010). Principles
rgtleri ya da bunlarn eflitli bileflimlerini ierebilir. Di- of Marketing, Pearson Education Inc., New Jersey.
er bir ifade ile rnler sadece elle tutulup gzle grlen Mucuk, smet. (2004). Pazarlama lkeleri, Trkmen
somut aralar deildir. Bununla birlikte yararlandmz Kitabevi, stanbul.
somut olmayan aralar da rn olarak nitelendirilir. Mucuk, smet. (1999). Modern flletmecilik, Trkmen
Kitabevi, stanbul.
Sra Sizde 5 Odabafl, Yavuz ve Barfl, Glfidan. (2003). Tketici
Pazarlama karmas planlanrken, iflletmeler rn, fiyat, Davranfl, MediaCat Akademi, stanbul.
pazarlama iletiflimi ve datm bileflenlerini eflgdm fiimflek, Mehmet ve elik, Adnan. (2008). Genel fllet-
iinde olmasn salamaldr. Bir iflletme farkl tketici me, Eitim Akademi Yaynlar, Konya.
kmelerine ynelebilmek iin, birden ok pazarlama Taflkn, Erdoan. (2009). Pazarlama Esaslar, Trk-
karmas oluflturabilir. Bunun yan sra, pazarlama kar- men Kitabevi, stanbul.
masnn kimi bileflenleri rakiplerin pazarlama karmas- Tek, mer Baybars. (1999). Pazarlama lkleri Global
na gre daha farkllafltrlarak, pazarda daha ok pay Ynetimsel Yaklaflm Trkiye Uygulamalar, Be-
alnmaya alfllr. rnein, rnn zelliklerini farkl ta Yaynlar, stanbul.
klmak, fiyat deifltirmek, datm farkllafltrmak, pa- Tekin, Vasfi Nadir. (2006). Pazarlama lkeleri, Sekin
zarlama iletiflimi abalarna daha ok ynelmek gibi. Yayn, Ankara.
Tengilimolu, Dilaver, Atilla, E.Asuman, Bektafl, Meral.
(2009). flletme Ynetimi, Sekin Yayn, Ankara.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Top, Aykut ve Ylmaz, Erdal. (2009). retim Yneti-
Kaynaklar mi, Toprak Yaynlar, stanbul.
Acar, Ouz. (2006). Firmalarda Fiyatlama Kararlar Tuncer, Doan, Ayhan, Doan Yaflar ve Varolu, De-
ve Endstriyel Mutfak Ekipmanlar Sektr Uy- met. (2009). Genel flletmecilik Bilgileri, Siyasal
gulamas, Yaymlanmamfl Yksek Lisans Tezi, Kitabevi, Ankara.
Zonguldak Karaelmas niversitesi Sosyal Bilimler Tutar, Hasan. (2010). flletme Ynetimi, Sekin Yayn-
Enstits, Zonguldak. lar, Ankara.
Akbudak, Kbra. (2006). Tekstil Sektrnde Fiyat- Trkan, zay Umut. (2010). retimde Yaln Dnfl-
landrma Yntemleri ve Bir Uygulama, Yaym- mn Temel Performans Kriterleri, BA Fen Bi-
lanmamfl Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Sos- limleri Enstits Dergisi, Cilt 12 (2).
yal Bilimler Enstits, Ankara.
Altunflk, Remzi, zdemir, fiuayip ve Torlak, mer.
(2007). Pazarlamaya Girifl, Avc Ofset, stanbul.
Bozkurt, zzet. (2000). Btnleflik Pazarlama letifli-
mi, MediaCat Kitaplar, Ankara.
Ertrk, Mmin. (2011). flletme Biliminin Temel lke-
leri, Beta Basm, stanbul.
www.hedefaof.com
7
GENEL fiLETME
Amalarmz
nsan kayna ve insan kaynaklar ynetimi kavramlarn tanmlayabilecek,
nsan kaynaklar ynetiminin fonksiyonlarn belirleyebilecek,
Bir iflletmede insan kaynaklar blmnn nasl rgtlenebileceini akla-
yabileceksiniz,
Anahtar Kavramlar
nsan Kayna Eitim ve Gelifltirme
nsan Kaynaklar Ynetimi Performans Ynetimi
nsan Kaynaklar Ynetiminin Kariyer Ynetimi
Fonksiyonlar
fle Alma
fl Analizi
indekiler
GRfi
NSAN KAYNAI KAVRAMI
NSAN KAYNAKLARI YNETM
flletmelerde nsan KAVRAMI
Genel flletme Kaynaklar Ynetimi
NSAN KAYNAKLARI
YNETMNN FONKSYONLARI
NSAN KAYNAKLARI
BLMNN fiLETME NDEK
YER
www.hedefaof.com
flletmelerde nsan
Kaynaklar Ynetimi
GRfi
nsan kaynaklar ynetimi, iflletmeye rekabet avantaj salayacak insan kaynaklar-
nn elde edilmesiyle, elde tutulmasyla ve bireysel performansn artrlmasyla ilgi-
li politikalarn ve stratejilerin oluflturulmasn ve uygulamasn iermektedir.
nsan kaynaklar ynetimi ifllevleri, insan kaynaklar planlamas, ifle alma eitim
ve gelifltirme, cretlendirme, performans ynetimi, alflanlarn motivasyonu ve
dl ynetimi, alflan sal ve ifl gvenlii, endstri iliflkileri gibi ok genifl kap-
sama sahiptir.
NSAN KAYNAI KAVRAMI

Kitabmzn ilk konularnda da belirtildii gibi retim faktrleri; giriflimci, sermaye,
doal kaynaklar, teknoloji ve emektir. flte bu (yedinci) nitede deineceimiz insan
kaynaklar ynetimi konusu bu retim faktrlerinden biri olan emekle iliflkilidir.
flletmeler pazarlama ve retim temel fonksiyonlarn yerine getirirken insan
unsurundan yani emekten yararlanrlar. nsan alflrken iki tr emek harcar. Bun-
lar fiziksel ve zihinsel emektir. Fiziksel emek el, kol, bacak hareketleri sonucu olu-
flan kas gcne dayanr. Zihinsel emek ise alglama, analiz ve sentez yapma gibi
dflnsel faaliyetleri kapsar.
flletmelerde farkl pozisyonlarda, farkl yetkinliklere sahip ok sayda insan a-
lflr. Bu insanlar alflrken fiziksel ve zihinsel emei birlikte kullanrlar. Fakat unu-
tulmamaldr ki bulunulan pozisyona gre ortaya koyulan emein nitelii farkldr.
Ksacas yaplan ifle gre fiziksel ve zihinsel emein boyutu deiflecektir. nsan nsan kayna bir iflletmede
alflanlarn tmn ifade
kaynan dier retim faktrlerinden farkllafltran en belirgin zellik, insann ge- eder. Genel mdr gibi
lifltirilebilir bir varlk olmasdr. hiyerarflide st dzey bir
nsan kayna, bir iflletmede en st konumda bulunan yneticiden en alt ko- pozisyondan makine
operatr gibi alt dzey bir
numdaki vasfsz alflana kadar tm alflanlar kapsar (Bayraktarolu, 2004). pozisyona kadar herkes
insan kayna kavram
iinde yer alr.
NSAN KAYNAKLARI YNETM KAVRAMI
nceleri iflgc, iflgren ardndan da personel ynetimi olarak ifade edilen ve g-
nmzde insan kaynaklar ynetimi olarak karflmza kan kavram, ynetsel an-
lamda bir dizi geliflmenin sonucunda oluflmufltur. nsan kaynaklar ynetimi yak-
laflmna geifli hzlandran ok sayda faktr bulunmaktadr. Bu faktrler arasnda
kreselleflme ve rekabet, iflgcnn yapsal deiflimi, ynetim ve retim modelle-
rindeki deiflimler saylabilir.nsan unsurunun, retim ve hizmet sektrlerinde en
www.hedefaof.com
158 Genel flletme
byk g olarak neminin artmas, insana iliflkin olgu ve olaylara belirli bir ortam
ve btnlk iinde baklmas ihtiyacn dourmufltur. nsan kaynaklar ynetimi,
insan iliflkileri, ynetim ve personel ynetimi konusundaki bilgi ve ilkeleri bir
btn iinde incelemektedir (Fndk, 1998, s. 10).
Tablo 7.1 Personel Ynetimi nsan Kaynaklar Ynetimi
Personel Ynetimi ile
KYnin fl odakl nsan odakl
Karfllafltrlmas Operasyonel faaliyetler Danflmanlk hizmeti
Kayt sistemi Kaynak anlayfl
Statik bir yap Dinamik bir yap
nsan maliyet unsuru nsan nemli bir girdi
Kalplar, normlar Misyon ve deer
Klasik ynetim Toplam kalite ynetimi
flte alflan insan fli ynlendiren insan
planlama Stratejik planlama
Kaynak: Sabunculu, Z.,nsan Kaynaklar Ynetimi,Bursa:Ezgi Yay., 2000, s.10.
flletmelerde alflanlarn ynetimi konusuyla uzun sredir ilgilenilmektedir.

Personel ynetimi ile insan kaynaklar ynetiminin konusu birbirine yakndr an-
cak insanlar ynetmedeki bakfl alar farkldr. Bu farkllklar Tablo 7.1 de zet-
lenmifltir. nsan unsuruna verilen nemin artmasyla, klasik personel ynetimi
yaklaflmlar yeni ihtiyalar karfllamada yetersiz olmaya bafllamfltr. nsan
kaynaklar ynetimi, personel ynetimi ifllevlerini de ieren ancak bununla snrl
kalmayan bir yapya sahiptir.
Personel ynetimi, alflanlarla iflletme ve devlet arasndaki mali ve hukuki ilifl-
kileri iermektedir. nsan kaynaklar ynetimi, personel ynetimi ncelikli alt a-
lflma alan olmak zere, eleman ihtiyacnn belirlenmesi, uygun elemanlarn sei-
lerek rgt kltrne alfltrlmalar, motivasyonlar, performans deerlendirmeleri,
atflmalarn zm, bireyler ve gruplar aras iletiflimin salanmas, salkl bir r-
gt ikliminin geliflmesi, biz duygusunun geliflmesi, alflanlarn eitimi ve geliflme-
si gibi birok alan kapsamaktadr. Bu bakfl asyla insan kaynaklar ynetimi per-
sonel ynetimi ve endstri iliflkilerini kapsar (Fndk, 1998, s. 13).
Bu farklln en temel zellii, insan kaynaklar ynetiminin bir iflletmenin a-
lflanlarn kaynak olarak grmesi ve bunun sonucu alflanlara yaplan harcama-
lar bir gider deil, bir yatrm olarak deerlendirmesidir (Ertrk, 2011). Bilgi top-
lumun beraberinde getirdii en nemli unsur, insana verilen nemin artmas ol-
mufltur. Bunun sebebi, bilginin insann bir rn olmasdr. Bu iliflki nedeniyle; ifl-
letmenin, iflin zelliklerinin ve ortamn farkl olmas insann en nemli unsur olma
niteliini deifltirememektedir. nsan, ifl srelerini belirleyen, ynlendiren ve ko-
ordine eden byk bir g olmufltur. Bylece insan unsuruna yaplan harcamalar
gider olarak grlmekten kp, yatrm olarak ele alnmaya bafllanmfltr.
SIRA SZDE nsan kaynan

SIRA bir kaynak olarak gryor musunuz? Kaynak olarak grlmesinin sebebi
SZDE
1 nedir?
S O R U S O R U
DKKAT D K K A T www.hedefaof.com
SIRA SZDE SIRA SZDE

7. nite - flletmelerde nsan Kaynaklar Ynetimi 159
nsan kaynaklar ynetimi,

flletmeye rekabeti stnlkler salamak amacyla gerekli insan kaynann
salanmas,
flletmenin btn alflanlarn etkileyen ve kapsayan srelerin sistematik
olarak planlanmas, gelifltirilmesi ve kontrol,
En etkin ve ekonomik flekilde iflletmelerin belirlemifl olduu hedefler do-
rultusunda insan kaynann gelifltirilmesi srecidir.
nsan kaynaklar ynetimi, insan faktrnn iflletme hedefleriSIRA SZDE
dorultusunda nsan kaynaklar ynetimi,
SIRA SZDE
insan kaynann
en iyi flekilde ynetilmesi, gelifltirilmesi ve motive edilmesi fleklinde ifade edilebi- salanmas, istihdam ve
lir. nsan kaynaklar ynetimi ile ilgili olarak literatrde yeralan ok sayda tanmn gelifltirilmesi ile ilgili
politika oluflturma,
ortak noktas, mevcut insan kaynandan en st dzeyde faydalanmay
D fi N E L M salayacak D fi N E L M
planlama, rgtleme,
ve onlarn verimliliini en st dzeye taflyacak faaliyetler btn olmasdr. ynlendirme ve denetleme
faaliyetlerini ieren bir
S O R U disiplindir. S O R U
nsan Kaynaklar Ynetimimin Amac ve nemi
nsan kaynaklar ynetiminin iki temel amac (Geylan, 2000):
D K K A T salayarak
alflanlarn bilgi ve becerilerini en iyi biimde kullanmalarn DKKAT
onlarn iflletmeye olan katklarn en st dzeye karmak. Yani, alflandan

maksimum verim almak, SIRA SZDE SIRA SZDE
fl yaflamnn kalitesini ykselterek alflanlarn salkl ve gvenli bir ortam-
da, yaptklar iflten zevk almalarn salamaktr.
AMALARIMIZ
Bu iki ama aslnda birbiriyle iliflki iindedir. alflann yapt
ifli sevmesi iin,
onu bilgi ve yeteneklerini kullanaca bir iflte alfltrmak gerekir. Yapt ifli sev-
AMALARIMIZ
meyen bir alflann yksek performans gstermesi ok zordur. flletmenin alfla-

K T A P K T A P
nndan yksek dzeyde verim elde edebilmesi iin alflanlarnn ifllerinden tatmin
olmalarn salayacak bir ortam hazrlamas da gerekecektir. Emei, sadece bir re-
tim arac olarak grmemek sorunun zm iin anahtar bir rol stlenecektir. fl-
TELEVZYON TELEVZYON
letmenin ihtiyalar kadar alflann ihtiyalar da gz nnde tutulduunda insan
kaynaklar amacna ulaflmfl olacaktr.
Trkiyede insan kaynaklar ynetimi ile iliflkili alflmalar yrten PERYN

N T E R N E (personel
T Y- NTERNET
netimi Dernei)n web sayfasn inceleyebilirsiniz. www.peryon.org.tr
SIRA SZDE SIRA SZDE

nsan kaynaklar ynetimi nedenden dolay nemlidir (Robbins ve Coulter,
2009):
lki, rekabet avantaj salayan nemli bir kaynak olmasdr.
D fi NHuman
ELM Capital D fi N E L M
ndex kibinden fazla kresel flirket arasnda kapsaml bir alflma yapmfltr
ve alflmann sonucuna gre, insan odakl insan kaynaklar yaklaflmnn
S O R U S O R U
paydafl deeri yaratmada organizasyona avantaj salad ortaya kmfltr.
Paydafl: Faaliyetleri ile iflletmeyi etkileyen ve iflletmeden etkilenen grubu

D Kifade
K A T eder. Stake- DKKAT
holder kelimesinin karflldr. Paysahibi(stockholder) de bir paydafltr. flletmede al-
flan insan kayna da bir paydafltr. SIRA SZDE SIRA SZDE
kincisi, insan kaynaklar ynetiminin, iflletme stratejilerinin nemli bir

paras olmasdr. nsanlar yoluyla, rekabeti baflaryaAMALARIMIZ
ulaflmak iin, yne-
ticiler insanlarla alflmak ve onlar paydafllar olarak grmek zorundadr-
AMALARIMIZ
lar, alflanlar sadece kanlmas ya da minimize edilmesi gereken bir

maliyet olarak grmemelidirler. K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
160 Genel flletme
Son olarak, iflletmeler, alflanlara davranfl biiminin iflletme performansn

nemli lde etkilediini fark etmeye bafllamfllardr. Bir iflletmenin al-
flanlarna bilgi, beceri ve tutumlarn ksacas yetkinliklerini gelifltirme sz
vermesi, onlar motive etmesi, iflte geirilecek bofl zaman minimize etmesi,
kaliteli elemanlar elde tutma abas performans odakl ifl uygulamalardr.
Performans odakl ifl uygulamalar hem bireysel hem de iflletme performan-
sn ykseltmede yol gstericidir.
Bir iflletme, yksek performans odakl ifl uygulamalarn kullanmasa da ifli ger-
eklefltirmek iin baz insan kaynaklar ynetimi faaliyetlerini tanmlamfl ve yerine
getiriyor olmaldr.
nsan kaynaklar ynetimi sreci fiekil 7.1de grld zere, temelde 8 faali-
yetten oluflur. lk faaliyet yetkin alflanlarn bulunmas ve seilmesi, bir sonra-
ki iki faaliyet alflanlarn gncel bilgi ve becerilerle donatlmasn salar, son fa-
aliyet ise yksek performansl alflanlarn iflletmede tutulmasn salar.
fiekil 7.1
nsan Kaynaklar Yetkin alflanlar

Personel Seim
Ynetimi Sreci nsan Bulma belirlemek ve semek
Kaynaklar
Kaynak: Robbins, Planlamas
S. P. ve Coulter, M., flten
karma
Management,
Pearson,2009, s.
224.
Oryantasyon alflanlara gncel bilgi ve
Eitim yetenekler salamak
Performans cret Kariyer Yetkin ve yksek performansl

Ynetimi Ynetimi Ynetimi alflanlar elde tutmak
NSAN KAYNAKLARI YNETMNN FONKSYONLARI

flletme, bir alflann iflletmeye giriflinden iflten ayrlmasna kadar geirdii sre
ierisinde pek ok faaliyeti yerine getirmektedir. flte, insan kaynaklaryla ilgili ola-
rak yaplan ifllerin tm insan kaynaklar fonksiyonlar olarak ifade edilmektedir.
Literatrde insan kaynaklarnn fonksiyonlaryla ilgili olarak farkl snflandrmalar
mevcuttur ancak genel olarak insan kaynaklar ynetiminin fonksiyonlar flu flekil-
de sralanabilir:
nsan kaynaklar planlamas,
fle alma,
Eitim ve gelifltirme,
Performans ynetimi,
cret ynetimi,
Kariyer ynetimi,
alflma iliflkileri ve ifl gvenlii,
zlk iflleri.
nitemizde bu fonksiyonlardan insan kaynaklar planlamas, ifle alma, eitim
gelifltirme, performans ynetimi, cret ynetimi ve kariyer ynetimi temel konu-
larna ayrntl olarak deinilecektir.
www.hedefaof.com
nsan Kaynaklar Planlamas

nsan kaynaklar planlamas, doru sayda ve nitelikte alflann doru yer ve za-
manda yneticiler tarafndan bir araya getirilmesini salayan bir sretir. Planlama
sayesinde, iflletmeler ani alflan ihtiyac duymaktan ve belirli bir zamanda gerein-
den fazla eleman bulundurmaktan kanmfl olur. nsan kaynaklar planlamas 2 te-
mel aflamadan oluflur:
nsan kayna arznn (mevcut insan kaynann belirlenmesi) ve
nsan kayna talebinin (insan kayna ihtiyacnn) belirlenmesidir.
Ancak bir plandan sz edebilmek iin, bir nc admn da olmas gereke-
cektir. Bu da;
nsan kaynaklar arz ve talebinin karfllafltrlarak bugn ve gelecekteki du-
rumlara ynelik olarak karar verilmesini salayacak bilgilerin de bir araya
getirilmesi gerekmektedir.
Bu adm sonucunda iflletmenin bugn ve gelecekte hangi sayda hangi nite-
likte alflanlara ihtiyac olaca ve insan kaynaklar srecinin hangi faaliyetlerle,
nasl, ne kadar maliyetle, ne kadar srede gereklefleceiyle ilgili bilgilerin yeral-
d bir rapor oluflturulabilecektir. Bu rapora insan kaynaklar plan denmektedir.
nsan kaynaklar plan hazrlayabilmek iin insan kaynaklar blm tarafndan
iflletmenin tmn ilgilendiren baz alflmalarn yaplmas gerekmektedir. Bunlar;
ifl analizi yaplarak ifl tanm ve gereklerinin oluflturulmas, personel envanterinin
karlmas, personel devir oran ve personel devamszlk oran gibi insan kayna-
nn gstergelerinin belirlenmesidir. flletmenin kurulufl aflamasndan bafllayarak a-
lflt sre boyunca tutulacak veriler insan kayna plan iin kullanlr.
nsan kayna arznn belirlenmesi: Yneticiler insan kaynaklar planlamas-
na mevcut alflanlarn envanterini kararak bafllar. Personel envanteri ad verilen
bu envanter, genellikle alflanlarn isimleri, eitimleri, staj bilgileri, daha nce alfl-
t ifl yerlerine ait bilgileri, bildii yabanc dilleri, zel yetenekleri ve uzmanlaflt
becerileri gibi bilgileri ierir. Gnmzde ok ynl geliflmifl veritabanlar, ksacas
insan kaynaklar bilgi sistemleri, bu tip bilgilere istenen zamanda istenen kriterler-
de ulaflmay, saklamay ve hatta gncellemeyi kolaylkla yapabilmektedir. Ynetici-
lere ihtiya duyduklar insanlar belirlemede yardmc olacak teknolojinin kullanl-
mas insan kaynaklar blmnn yapaca ifli kolaylafltrmaktadr.
Mevcut deerlendirmenin bir nemli paras da ifli tanmlayan bir deerlendir-
me ve bunu gereklefltirmek zere yaplan bir arafltrma olan ifl analizidir. fl analizi sonucu elde edilen
bilgilerin
fl analizinden elde edilen bilgiler kullanlarak, yneticiler ifl tanm ve ifl gerek- snflandrlmasyla ifl
lerini gelifltirirler. Bir iflin yazl aklamas, iflin tanmlanmasdr. fl tanm olarak tanmlar ve ifl gerekleri
elde edilir.
ifade ettiimiz kavram; bir iflin hangi grevlerin yerine getirilmesiyle nasl bir or-
tamda hangi ara gerele gereklefltirileceini gstermektedir. Ayn iflin hangi yet-
kinliklerle gerekleflebileceini ifade eden kavram ise ifl gerekleridir.
nsan kayna talebinin belirlenmesi: Gelecekteki insan kayna talebi (ih-
tiyac) iflletmenin misyon, ama ve stratejileri dorultusunda belirlenir. flgc ta-
lebi, iflletmenin rn ve hizmetlerine olan talebin sonucudur. Bu nedenle iflletme-
nin insan kayna talebinin tahmininde dfl evreye ynelik veriler ok byk
neme sahiptir.
flletme; gelecekte ne kadar, hangi zelliklere sahip personele ihtiya olacak-
tr? sorusunu yantlamaya alflr. Bu tahminler gemifl ve flu an hakkndaki bilgi-
lerden ve gelecein tahmin edilmesinden kartlr. Talep tahmini, farkl yntemler
kullanlarak yaplabilir ve farkl tahmin sonular belirlenebilir. En ok kullanlan
www.hedefaof.com
162 Genel flletme
tahmin yntemleri, gemifl eilimleriyle gelecei gsteren deiflkenler arasndaki

iliflkilerin belirlenmesidir (Tonus, 2010).
nsan kayna arz ve talebinin karfllafltrlarak insan kayna plannn
hazrlanmas: flletme iinde insan kayna arznn talebinden az olmas ile iflg-
c arznn talepten fazla olmas durumunda ynetimin verecei kararlar farkllk
gsterecektir. flgc arznn talebinden az olduu bir durumda, iflletmenin ama-
larn gereklefltirmek iin mevcut personelin eitilmesi, vardiya saysnn artrlma-
s ya da fazla mesai gibi seenekler uygulamaya sokulabilecei gibi yeni personel
alm da tercih edilebilir.
flgc arznn talebinden fazla olmas durumunda ise fazla iflgcnn maliyeti
ile elden karmann maliyeti incelenir, iflletmenin amalarnda deifliklie gidilip
gidilemeyecei ve ngrlen dnem iinde ifl hacminde oluflabilecek artfllar, gz
nne alnarak karar verilmesi gerekir (Tonus, 2010). flletmenin elindeki insan
kayna ve gelecekteki ihtiyalarn deerlendirilmesinden sonra, yneticiler ifllet-
menin yetersiz personel veya gereinden fazla personele sahip olacan tahmin
edebilir. Ancak bu flekilde bir sonraki insan kaynaklar srecine devam etmek iin
hazr olabilirler.
SIRA SZDE nsan kayna arz,

SIRA talebinden fazla olduunda nasl bir yol izlemek daha iyi olabilir?
SZDE
2
fle Alma ve flten karma
D fi N E L M D fi N E Lplan
nsan kaynaklar M dorultusunda ortaya kan durum, pozisyon boflluunu
gsteriyorsa, ifle alma fonksiyonu sz konusu olacaktr. fle alma aday bulma, se-
SIRA
S O SZDE
R U SIRA SZDEfaaliyetlerinden oluflmaldr. Her ne kadar oryantasyon bir ei-
im ve oryantasyon
S O R U
tim faaliyeti olsa da tm yeni alnan personele yaplmas gerektii iin ifle alma-
D DfiKNKEAL T M nn bir paras olarak deerlendirilmelidir (Tonus, 2010)
D DfiKNKEAL TM
Dier taraftan, eer insan kaynaklar plan alflan fazlal gsteriyorsa, yneti-
ciler iflletmenin iflgcn azaltmak isteyebilirler bu durumda da iflten karma
S O RSZDE
SIRA U S O RSZDEU
fonksiyonuSIRA gerekleflecektir.
DKKAT
AMALARIMIZ
fiekil 7.1 e geri
Personel
D K dnerek
KAT
AMALARIMIZ
insan kaynaklar fonksiyonlarn grmeniz mmkndr.
Bulma; flletmeler alflan bulma konusunda farkl yaklaflmlara sahip

SIRA SZDE SIRA SZDE
K T A P olabilirler. Kyi TbirA insan
P kaynaklar ynetimi blm, ncelikle elinde bulunan
(mevcut) insan kaynan bulma faaliyeti iin deerlendirmek zorundadr. Bu i-
AMALARIMIZ
TELEVZYON
sel ifle alma ncelii, mevcut alflanlarn motivasyonu ve ifle ballnda nemli
AMALARIMIZ
bir rol stlenmektedir.
TELEVZYON
lan vererek personel bulma isel kaynaklardan ok dflsal kaynaklara ihtiya
K T A P K T A tercih
olduunda P edilen bir yntem olmaktadr. Ulusal ve yerel basn yayn
organlarnda ifl gerekleriyle ve ifl tanmyla ilgili bilgilerden oluflturulan ifl
NTERNET N T Eiflletmeler
ilanlar RNET tarafndan sklkla kullanlmaktadr. st dzey pozisyon-
TELEVZYON larda
T E Lulusal,
E V Z Y Oalt
N dzey pozisyonlarda yerel basn yayn organlarnn kullan-
m daha etkin sonular vermektedir (Geylan, 2000).
nternet araclyla (Online) personel aday bulma gnmzde ok pop-
ler olsa da ve iflletmelerin baflvuru tespitini ok ucuza ve hzlca yapmalar-
NTERNET NTERNET
na izin verse de baflvuru kalitesi dier kaynaklar (geleneksel) kadar iyi ol-
mayabilir.
Arafltrmalar alflan tavsiyelerinin genellikle en iyi aday ortaya kardn
gstermektedir. nk mevcut alflanlar ifli ve tavsiye edilen kifliyi bilir ve
www.hedefaof.com
en nitelikli aday tercih etme eilimi gsterirler. Ayrca mevcut alflanlar da

saygnlk ve namlarn tehlikeye atmayacak, kendilerini kt gstermeye-
ceklerine inandklar kiflileri nerirler. Ksacas bir ismi nerirken kendi iti-
barlarn da gz nnde bulundururlar.
Eitim kurumlarndan personel aday bulma da iflletmelerin tercih ettii
yntemlerdendir. Ancak ifl gerei asndan deneyime ihtiya olmayan du-
rumlarda tercih edilmektedir.
Meslek kurulufllar ya da ifl kurumlar da aday bulmada kullanlabilecek
yntemlerden bir dieridir.
Aday bulma yntemi, pozisyonun dzeyine ve iflin nitelii ve ifl gereklerine
gre belirlenecek, iflletmeye en fazla fayda salayacak yntem olmaldr. Belirle-
nen yntemin uygulanmasyla aday baflvurular iflletme tarafndan toplanr. Sonu-
ta bir aday havuzu oluflturulmufl olur.
Seim SIRA SZDE SIRA SZDE

Bir aday havuzuna sahip olduunuzda, insan kaynaklar ynetimi srecinde bir
sonraki aflama seimdir. fle en uygun niteliklere sahip alflan bulmak iin aday
havuzunda tarama yaplr. Yneticiler seimlerinde dikkatli olmaldr nk ifle
alm hatalar nemli sonular dourur.
Seim faaliyeti, hangi adayn ifle alndnda baflarl olacanaS O Rynelik
U tahmin- S O R U
leri ierir. Hatal seim, iflletme iin maliyet demektir. Bir baflka deiflle, hatal se-
im sonucu iflletme, alflanlarn eitim maliyetleri, alflanlarn beceriksizlikleri
DKKAT ne- DKKAT
deniyle dflk kr, iflten kartma maliyeti ve tekrar insan kayna bulma maliyet-
lerine katlanmak zorunda kalacaktr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Seimde en nemli kriter iflin gerekleri ile adayn niteliklerinin tam eflit olduu
durumda gerekleflmesidir.
Adayn nitelikleri = flin Gerekleri

AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Konuyla ilgili derinlemesine bilgi iin En yi Eleman fle Almak ve Elde

K TTutmak
A P - Richard K T A P
Lueckeun kitabn okuyabilirsiniz.
flletmeler tarafndan kullanlan ve en ok bilinen insan kayna

T E L E V Zseim
Y O N aralar, TELEVZYON
baflvuru formlar, yazl testler, snavlar, performans simulasyon testleri, ifl grfl-
meleri, cv bilgileri ve referans kontrol ile salk kontroldr.
Snavlar; yazl, szl, hem yazl hem szl ya da uygulamal olabilir. Yazl
snavlarda klasik yazl snav ya da test yntemi kullanlabilir. N T EYaplan
RNET snavda NTERNET
baflarl olmayan adaylar bu aflamada elenir.
Testlerin Uygulanmas; Testler, ifl gerekli bireysel zelliklerin llmesini sa-
lar. Adayn yapabileceklerini ya da yapamayacaklarn saptamaya yardm eden
aralardr. Davranfllarn llmesi amacyla tasarlanan pek ok test vardr. Zihn
ve muhakeme yeteneini len zek testleri, belli bir alflmada bir kiflinin yeterli-
liini len baflar testleri, belli bir konuda ok az uzman olarak ya da hi uzman
olmadan baflar salama olasln len yetenek testleri, kiflisel alanlardaki zel-
liklerin lmn salayan ilgi ve kiflilik testleri saylabilir. Ancak geerli ve gve-
nilir testlerin kullanlmas yannda testlerin sonularnn uzman kifliler tarafndan
deerlendirilmesi de nemlidir.
fl Grflmeleri (Mlakatlar); seim grflmeleri adaylarla yz yze yaplan ko-
nuflmalardr. Grflmelerin yaplmasndaki ama, adayn ifle kabul edilebilirlik d-
www.hedefaof.com
164 Genel flletme
zeyini belirlemektir. Seim grflmelerinde, adayn ifli yapp yapamayaca belir-

lenmeye alfllr. Grflmeler, grflmeciye aday hakknda bilgi edinme olana
verirken adaylara da iflletme hakknda bilgi alma olana salar.
Seim grflmeleri genelde bire bir temeline gre yaplr. Bununla birlikte ba-
zen grup grflmeleri de kullanlr. Bire bir veya grup hlinde grfllsn, her g-
rflme, grflme srasnda sorulan sorulara gre farkllk kazanr. Bu farkllklar g-
rflme trlerini oluflturur. Her grflme trnn kendine gre ulaflmak istedii bir
amac vardr. Grflmeler; planl, plansz, karma, sorun zme ve stresli grflme
olmak zere befl trdr (Geylan, 2000). Eer grflmeyi yapan insan kaynaklar ifle
alma uzman, grflmede soraca sorular, konular, deerlendirme tablosunu n-
ceden hazrladysa planl grflmeden sz edebiliriz. Hazrlksz grflmeye girdiy-
se plansz, hazrl yannda o an oluflan duruma gre yeni sorularla grflmeyi ge-
nifllettiyse karma, bir rnek durumun zm ynnde adayn belirli bir rol oy-
nayarak zm bulmas gerekiyorsa sorun zme, adayn iflin nitelii itibariyle
stresli durumlarda nasl davrandn gzlemleme ve lme amacyla stresli grfl-
me yaplabilir.
SIRA SZDE Bir personelSIRA

seim grflmesinde adayn deerlendirilmesinde temel kriter ne olmaldr?
SZDE
3
Grflmelerde temel olan, adayn ifli yapp yapamayacann belirlenmesidir. Bu
D fi N E L M D fi N E L M adayn potansiyel performansnn irdelenmesine ncelik ve-
nedenle grflmelerde
rilmelidir. Ayn flekilde iflletme de adaya kendini olduu gibi tantmaldr.
S O R U Hatal ifl grflmesi
S O R U sonucunda negatif durumlar sz konusu olabilir; bu da ger-
eki olmayan beklentiler infla eder, bu yzden yeni alflanlar memnuniyetsiz ol-
maya ve organizasyondan ayrlmaya bafllayacaktr. Beklenmedik acmasz gerek-
DKKAT DKKAT
lerle karfllaflldnda, yeni ifl hayal krkl yaratacak ve ballk azalacaktr.
fl tatminini arttrmak ve insan kayna devir hzn azaltmak iin, yneticiler ifl
SIRA SZDE ve iflletme SIRA
hakkndaSZDE olumlu ve olumsuz bilgileri ieren gereki ifl grflmeleri
yapmaldrlar. rnek olarak, grflme srasnda genellikle ifade edilen olumlu yo-
AMALARIMIZ
rumlara ek olarak, ifle baflvuranlara ifl saatleri boyunca kstl imknlarn olduu,
AMALARIMIZ
terfilerin pek mmkn olmad, dzensiz ifl saatleri ve bazen hafta sonlar da a-
lflmak zorunda olduklar anlatlmaldr. Arafltrmalar gerek ifl grflmelerine kat-
K T A P
lan adaylarn daha gereki beklentiler iine girdiklerini ve gereki olmayan ifl
K T A P
grflmelerine giren adaylara gre mevcut durumlaryla daha kolay bafla kabil-
diklerini gstermektedir. Ksacas seim sreci, sadece adayn incelendii bir sre
olarak deerlendirilmemeli, ayn zamanda iflletmenin de kendisini adaya anlataca-
TELEVZYON TELEVZYON
bir sre olarak gereklefltirilmelidir.
Oryantasyon
NTERNET Yeni bir ifle Nbaflladnz
TERNET zaman yapacanz ifl ve organizasyon hakknda birtakm
bilgilere ihtiya duyarsnz. Bu bilgilerin verlimesi oryantasyon (ifle alfltrma) olarak
bilinir. Ne kadar doru bir seim yaplrsa yaplsn, iflletmeye yeni alnan bir perso-
nelin kendisinden beklenen performans gstermesi zaman alacaktr. Bu zaman k-
saltmak iin yeni personel ifle alfltrma programlarna alnr. fle alfltrma program-
lar yeni personele ifli ve iflletmeyi tantmaya ynelik bir eitim alflmasdr.
Oryantasyon temelde 2 admdan oluflur:
Bunlardan ilki, ifl birimi oryantasyonudur. alflanlara ifl birimlerinin amala-
rn tantr, birimlerin amalar iin ifllerine nasl katkda bulunacan, iflini
nasl yapmas gerektiini gsterir ve yeni ifl arkadafllarnn tantmn ierir.
www.hedefaof.com
flletme oryantasyonu ise yeni ifle girenlere iflletme amalar, tarihi, felsefesi,
st dzey yneticilerin tantlmas, iflletme prosedrleri ve kurallar hakknda
bilgi verir. flletme oryantasyonu ayrca uygun insan kaynaklar politikalar ve
hatta tesisler ierisinde bir turu da iermelidir (Robbins ve Coulter, 2009).
Bir ok iflletme resm oryantasyon programna sahiptir, dier iflletmeler ise a-
lflma grubunun kdemli bir yesi tarafndan takm arkadafllar ile tanfltrma ve
nemli ifllerin neler olduunun anlatlmas gibi gayriresm bir yaklaflm kullanr.
Hangi yntem kullanlrsa kullanlsn yeni ifle alnan her alflana (ister ieriden
ykselmeyle gelmifl, ister dflardan ifle alnmfl olsun), ayr ayr oryantasyon prog-
ram dzenlenmelidir. stelik rgtsel kademeler asndan da bir fark gzetilme-
melidir. rnek olarak, bir genel mdr iin de bir vasfsz ifli iin de oryantasyo-
na ihtiya vardr. Tabii ki pozisyonlar deifltii iin zellikle ifl birimi oryantasyo-
nu program iinde farkl olacaktr.
Yneticiler, yeni alflanlar organizasyona etkin ve verimli bir biimde entegre
etmekle sorumludurlar. Organizasyon ve alflanlarn karfllkl sorumluluklarn
aka tartflmal, ortaya koymaldrlar. Bu, alflanlar ve iflletmenin karlar iin en
iyisidir. Baflarl bir oryantasyon program sayesinde, dflardan ifle yeni bafllayanlar
ve ieriden ykselenler rahatlatlr ve eski alflanlarla yeniler arasnda denge sa-
lanmfl olur, dflk performans olasl dflrlr ve ilk iki hafta ierisinde srpriz
ayrlma olaslklar azaltlr.
Personel Eitimi
Personel eitimi, insan kaynaklar ynetiminde nemli bir faaliyettir. fllerin yaps
deifltiinde alflanlarnn becerileri de deiflmek zorundadr. alflanlarn hangi tip
eitimlere ihtiyalar olduu, ne zaman ihtiyalar olduu ve ne tr eitimler alma-
s gerektiine yneticiler karar verecektir.
flletmelerde personelin eitim ihtiyac, personelin nitelikleri ile iflin gerekleri Eitim, personelin
arasndaki dengenin personel aleyhine bozulmasyla ortaya kar. Eitim, persone- yetkinliklerinin iflin
gerektirdii dzeye
lin niteliklerini iflin gerektirdii dzeye getirir. Performans ynetimi uygulayan ifllet- karlmasdr.
melerde eitim ihtiya analizi bilgileri, bu analizin ayrca deerlendirme yaplmas-
na gerek kalmadan da elde edilebilmektedir.
Personelin bilgi, yetenek ve beceri dzeyinde deifliklikler yapmann farkl
yntemleri vardr. Geleneksel eitim yntemleri temelde iki alt gruba ayrlr. Bun-
lar iflbafl ve ifldfl eitim yntemleridir. flbafl eitim, personeli eitim iin grevin-
den uzaklafltrmadan, yapt iflin baflnda eitmeyi salar. Personeli iflinden ayrp
baflka bir meknda eitmeyi amalayan yntemler ise ifl dfl eitim yntemleri
olarak adlandrlr.
alflanlar genellikle geleneksel yolla eitilmelerine ramen, birok organizasyon
eriflilebilirlik, fiyat ve bilgiye ulaflma becerisinden dolay teknoloji destekli eitim
yntemlerine giderek gvenmektedir (Robbins ve Coulter, 2009). Tablo 7.3 gelenek-
sel ve teknoloji tabanl eitim yntemlerini karfllafltrmal olarak gstermektedir.
www.hedefaof.com
166 Genel flletme
Tablo 7.2 Geleneksel Eitim Metotlar

Eitim Yntemleri
flbaflnda; alflanlar grevlerini nasl yerine getireceklerini ifli yaparken renir.
fl Rotasyonu; alflanlar yaptklar ifllerden baflka alanlarda farkl ifllerde alflr, grev
eflitliliklerine maruz kalr.
Mentorluk ve Koluk; alflanlar kendisine bilgi salayan, destekleyen, cesaretlendiren tecrbeli
kiflilerle alflr.
Deneyimsel Egzersizler; alflanlar rol oynama, taklit (benzeflme) ve dier yz yze eitim
tiplerinin paras olurlar.
alflma Kitaplar / Klavuzlar; alflanlar bilgi iin kitap ve klavuzlara baflvururlar.

Snfta Ders; zel bilgileri iletmek iin tasarlanmfl katlml dersler snflarda yaplr.
Teknoloji Tabanl Eitim Metotlar
CD-ROM/DVD/Video kayt/ Ses kayt/ Podcastler; alflanlar bilgiyi iletmek ya da belirli teknikleri
gstermek iin ses ya da grnt teknolojisini kullanabilir.
Videokonferans / Telekonferans / Uydu TV; alflanlar bilgiyi iletmek ya da teknikleri gstermek

iin dinleyici ya da katlmc olabilirler.
E-renme; alflanlarn multimedya simlasyonlarna ya da dier interaktif modllere katld
nternet tabanl renme yntemi ile eitim alrlar.
Kaynak: Robbins, S. P. ve Coulter, M., Management, Pearson,2009, s. 232.
cret Ynetimi
alflanlar iflverenlerden yaptklar ifle uygun bir cret demelerini beklerler. Etki-
li ve uygun cret sistemi, insan kaynaklar ynetimi srecinin nemli bir paras-
dr. Bu sistem, organizasyon grev ve amalarn gereklefltirmede yardmc olacak
yeterli ve yetenekli bireyleri ifle ekmede ve elde tutmada etkin rol oynayacaktr.
Yneticiler, iflin deiflen doasn yanstan ve alflanlarn motivasyonunu de-
vam ettiren cret sistemleri gelifltirmelidir. flletmenin cretleri, taban cret, ek
demeler, teflvik demeleri (primi) ve dier fayda ve hizmetler gibi farkl paralar
ierebilir. Baz iflletmeler alflanlarna farkl yntemlerle ek demelerde bulun-
maktadr. rnek olarak, okuluslu bir konfeksiyon ve ayakkab reticisi firma
hybrid otomobil alan alflanlarna $3.000lk bir destek vermektedir. Baflka byk
lekli bir gda iflletmesi alflanlarna %100 limitsiz eitim bursu vermektedir (Rob-
bins ve Coulter, 2009).
SIRA SZDE cret ve maafl

SIRAayn anlamda m kullanlmaktadr?
SZDE
4
cret alflann emeinin karfll olup, saat esasna veya alflann rettii kt
miktarna dayanan bir kavramdr. Bu balamda maafl ise haftalk, aylk, yllk te-
melde hesaplanan demeyi ifade etmektedir. Teflvik primi, alflann yksek per-
S O R U formansnnS karfll,
O R U temel cretine ek olarak verilen bir ek demedir (Mirze,
2010). alflanlara cret ve teflvik primi dflnda verilen sosyal hak ve hizmetler de
DKKAT
vardr. Bu nedenle
DKKAT
alflanlara dorudan ve dolayl deme biiminde iki tr de-
me yaplmaktadr. Bunlar:
Dorudan deme: alflann eline para olarak geen temel cret, maafl ve
SIRA SZDE SIRA SZDE
teflvik primlerini ierir.
Dolayl deme: Yasal olarak alflann sigorta gibi sosyal haklarnn denme-
AMALARIMIZ
si ileAMALARIMIZ
eitim masraflar gibi istee bal demeleri kapsar.
K T A P K T A Pwww.hedefaof.com
TELEVZYON TELEVZYON
Hangi alflana ne kadar deme yaplacan yneticiler belirlemelidir. cret ve fl deerlemesi ifllerin
greceli olarak
ek demeleri, birok faktr etkilemektedir. Performans tabanl, grev tabanl, ifl ta- karfllafltrlmasdr.
banl ve endstriyel faktrlere gre cretler belirlenebilir.
flletmeler adil cret sistemi oluflturabilmek iin iflletmede yaplan ifllerin birbir-
lerine gre deerini belirlemek iin ifl deerlemesi olarak adlandrlan bir alflma
yapmak zorundadrlar. Bu sre sonunda ifllerin parasal deeri belirlenir. fl deer-
lemesi, ifli oluflturan unsurlarn btnyle incelenmesi sonucu yaplr. Yaygn ola-
rak kullanlan beceri, aba, sorumluluk, yaratclk, problem zme ifl koflullar gi-
bi temel faktrler asndan deerleme yaplarak ifllerin ierii belirlenir.
fl deerlemesi yannda, cret adaleti asndan cret arafltrmalar da bir veri
olarak kullanlmaktadr. Ayn sektrde ya da benzer ifl alanlarnda baflka iflletme-
lerde benzer pozisyonlar iin verilen cret miktarlar, yani dflsal bilgi de ifl deer-
lemesi sonucunda elde edilen isel bilgi gibi ok nemlidir.
Dinamik bir evrede birok iflletme, esnek deme sistemi ve azaltlmfl cret
dzeyleri ile karfl karflyadr. Bununla birlikte, yneticiler yetenekli ve retken a-
lflanlar ifle kazandrmak ve elde tutmak iin adil, eflit ve motive edici bir cret sis-
temi kurmaldr.
Performans Ynetimi
Bir iflletme ifle alm, personel seimi, oryantasyon ve eitim gibi konulara ok pa-
ra harcadnda, alflanlarn elde tutmak ister. zellikle de yetenekli ve yksek
performans sahibi olanlar asndan bu ok daha nemli hle gelmektedir. Yne-
ticiler, alflanlarnn ifllerini etkin ve verimli bir biimde yapp yapmadklarn ya
da onlarn neye ihtiyalar olduunu bilmek zorundadr. Bir performans ynetim
sistemi, performansn planlanmas, performansn deerlendirilmesi (llmesi) ve
gelifltirilmesi olmak zere temel aflamadan oluflmaktadr.
Performansn doru belirlenmesinde performans deerlendirecek yneticiye
byk bir sorumluluk dflmektedir. Geleneksel olarak, uygulamada genellikle ilk
yneticiler bir altlarnda alflanlar, yani astlarn deerlendirmektedir. 360 derece
performans deerleme sistemi olarak ifade edilen sistemde bir kiflinin deerlendi-
rici olmasnn yarataca skntlar aflmak iin alflann st, ast, ayn dzeydeki-
ler hatta mflterilerin de sisteme dhil edilmesi sz konusudur.
Performans ynetimi ak ve anlafllr bir flekilde, standartlarn, lm teknii ve
dier ayrntlarn nceden belirlendii sistemin planlanmas aflamasndan sonra,
sra sistemin ifller hle getirilmesi ve alflanlarn performans dzeylerinin doru
olarak llmesine gelir. Bir alflann performansn deerlendirmek asla kolay
deildir, zellikle de iflini iyi yapmayan alflanlar fakat yneticiler farkl perfor-
mans deerlendirme metotlarndan birini kullanarak daha iyi sonular elde edebi-
lirler. Uygulamada, amalara gre ynetim deerleme teknii en ok kullanlan
yntem olarak karflmza kmaktadr.
www.hedefaof.com
168 Genel flletme
Tablo 7.3 Yazl Kompozisyon

Temel Performans
Deerlendirici, alflann gl ve zayf ynlerini, gemifl performansn ve potansiyelini
Deerlendirme
Yntemleri deerlendirerek, iyilefltirme iin neriler sunan bir aklama yazar.
+kullanm kolaydr.
-alflann gerek performans deerlendiricinin yazma yeteneine bal olarak belirlenecektir.
Kritik Olay
Deerlendirici kritik davranfllara odaklanr, yksek ve dflk performans ayrr.
+davranflsal temelli zengin rnekleri raporlarda kullanmak gerekir.
-zaman alc bir yntemdir.
Grafik Deerlendirme lei
Bir dizi performans faktr sralanmfltr. Bu faktrler bir ve artml lekte yer alr.
Deerlendirici listeye bakar, alflanlar her faktr zerinden puanlar.
+ Saysal bilgi salar, zaman alc deildir.
- fl davranfllar konusunda derinlemesine bilgi salamaz.
BARS ( Davranfla Dayal Deerlendirme lekleri)
Kritik olay ve grafik deerlendirme lei unsurlarn bir araya getiren bu yaklaflmda,
deerlendirici bir oylama lei kullanr fakat veriler rnek ya da gerek ifl davranfllardr.
+ zel ve llebilir ifl davranfllarna odaklanma salar.
- Zaman alcdr, gelifltirilmesi zordur.
oklu Karfllafltrma
alflanlar dier alflma grubu ile kyaslanarak deerlendirilir, oylanr.
+ Bir alflan dieriyle kyaslanabilir.
- Fazla sayda alflan arasnda uygulanmas zordur.
Amalara Gre Ynetim Deerlemesi
alflanlar kendileri iin verilen amalarna ne kadar ulafltklar ile deerlendirilirler.
+Amalara odaklanlr, sonular nemlidir.
-Zaman alcdr.
Kaynak: Robbins, S. P. ve Coulter, M., Management, Pearson,2009, s. 229.
Performans Deerlendirme Yntemleri

Performansn alflanlar baznda belirlenmesinden sonra sra, bu bilgilerin nereler-
de kullanlacana gelmektedir. Performans deerleme sonular, alflann eitim
ihtiyacnn belirlenmesinde, performasa dayal cretlendirmede, temel crete ek
olarak yaplacak demelerde ve alflann iflletme iinde terfisinde kullanlr.
Kariyer Ynetimi
Kariyer ynetimi, iflgcnn ihtiyalarn tatmin etmek ve bireylerin kariyer hedef-
lerine ulaflmasn salamak iin yneticilere imkn salayan, hedeflerin planlanma-
s, stratejilerin dzenlenmesi ve uygulanmas srecidir.
Kariyer ynetimi, personelin yetenek ve ilgilerini analiz etmelerine yardmc
olarak kariyer gelifltirme faaliyetlerinin planlanmasn yapmaktadr. Kariyer yneti-
mi; ifl hayatna girifl, atamalar, transferler, ifl deifltirmeleri kapsamaktadr.
Kariyer ynetimi bireylerin kariyer planlarnn gelifltirilmesine ve uygulanmas-
na yardmc olacak eylemleri de kapsamaktadr. Ancak, kariyer planlamas temel-
www.hedefaof.com
de kiflisel bir sre olmasna ramen, kariyer ynetimi rgt tarafndan yaplan fa-
aliyetler zerinde younlaflr. Kariyer ynetiminde rgt ynetimi, alflan kiflinin
bireysel kariyer planlar ile rgtn ihtiyalar arasnda bu amalara ulaflmak iin
uyum salamaya alflr.
nsan kaynaklar blm btn bu sre iinde merkezi bir rol oynamaktadr.
Ynetim; kariyer yollarn tasarlar, rgtteki bofl pozisyonlar hakknda bilgi verir,
alflanlarn performans ve potansiyellerini takdir eder, eitim ve retim prog-
ramlarn destekler, ifl srasnda alflanlarn geliflimini salar. Grld gibi kari-
yer ynetimi genelde rgt tarafndan gereklefltirilmektedir.
Kariyer ynetimi programlarnn genel amac; iflletme iinde mevcut ve gelecek
frsatlar ile personelin gereksinimi, yetenek ve amalarn uyumlu hle getirmektir.
Dier yandan bu programlar ile doru insan, doru zamanda, doru yerde bulun-
durmak amalanmaktadr. Bylece ilgi, tercih ve ifl dlleri ile beceri yetenek, bil-
gi ve ifl talepleri uyumlafltrlmfl olmaktadr (Ayta, 2005, s. 82-84).
nsan Kaynaklar Ynetiminin Dier Faaliyetleri

Belirtilen temel fonksiyonlar yannda, insan kaynaklarnn yerine getirdii brok-
ratik ve operasyonel faaliyetler de iflyknn nemli bir ksmn kapsamaktadr.
fle girifl iflten kfl ifllemleri ki bunlar arasnda ifl szleflmesinin yaplmas, sigorta
baflvurusu, iflten kfl belgelerinin oluflturulmas, tazminatn hesaplanmas, de-
me ifllemleri gibi brokratik ifllemler yannda, yemek, servis, gvenlik, temizlik gi-
bi idari iflleri, ayrca zel toplant ve yemekler dzenleme gibi sosyal iflleri de ye-
rine getirmektedir.
NSAN KAYNAKLARI BLMNN fiLETME

NDEK YER
flletmelerde insan kaynaklar ynetimi fonksiyonlarnn nasl ve kim tarafndan ye-
rine getirileceine ynelik sorunun yant; alflan hedefe gtrmekten sorumlu
her ynetici olacaktr. flletme ierisinde pek ok ynetici aslnda insan kaynakla-
r ile ilgili baz fonksiyon ve alflmalar yerine getirecektir (Geylan, 2000).
zellikle kk iflletmelerde, bamsz bir insan kaynaklar blm kurmaya
gerek olmad iin, insan kaynaklar fonksiyonlar tmyle dier blm ynetici-
lerinin sorumluluunda yerine getirilebilmektedir. Bu yaplanmada her blm,
personeliyle ilgili iflleri kendisi yrtmektedir.
Yine kk iflletmelerde, insan kaynaklaryla ilgili yaplmas gereken ifllerin di-
er blmlerde yrtlemeyecek nitelie dnflmeye bafllamasyla, bu iflleri takip
edecek bir blm oluflturulmas sz konusu olmaktadr. Temel iflletme fonksiyon-
laryla (pazarlama- retim) efl dzeyde oluflturulan mali ve idari ifller blm, hem
finansal iflleri hem de insan kaynaklar ve idari iflleri bir arada yrtebilen bir b-
lm biiminde karflmza kmaktadr.
fiekil 7.2
Kk flletmelerde
Genel Mdr nsan Kaynaklar
Blmnn
Organizasyon
Pazarlama retim Mali ve dari indeki Yeri
fller
Personel flleri Finans Dier dari fller

Muhasebe flleri
www.hedefaof.com
170 Genel flletme
Ancak iflletme bydke, mali ve idari ifller blmnde yerine getirilen insan
kaynaklar ynetimi fonksiyonlar arlaflacak, karmaflklaflacaktr. Bu durum ba-
msz bir insan kaynaklar blmnn kurulmas gereini ortaya karacaktr.
Oluflturulacak blm, dier fonksiyonlarla efl dzeyde ve st ynetime yakn ol-
mak zorundadr.
fiekil 7.3
Dier
Fonksiyonlarla Efl Genel Mdr
Deer Olarak nsan
Kaynaklar Pazarlama retim Finansman
Blmnn K Mdr
Mdr Mdr Mdr
Organizasyon
indeki Yeri
Komuta yetkisi, hiyerarflik nsan kaynaklar ynetimi fonksiyonlar konusunda uzmanlaflmfl kiflilerden
dzende yukardan aflaya
doru gider. Kullanana
oluflan bamsz bir insan kaynaklar blmnn oluflturulmas, hem dier blm
yaptrm hakk verir. Astlar yneticilerini rahatlatacak hem de bu fonksiyonlarn tam olarak yerine getirilmesi-
ynlendirmeyi, gerektiinde ni salayacaktr.
dllendirmeyi ve
cezalandrmay ierir. flletmelerde insan ve insan kaynaklar ynetiminin stratejik neminin artmasy-
la birlikte insan kaynaklar blmnn iflletme organizasyonu iindeki yeri de st
Kurmay yetki, uzmanlk
yetkisidir. Bu yetki, dier ynetime yakn hatta dier fonksiyonlarn da zerinde bir konuma doru yer de-
ynetim fonksiyonlarna ifltirmeye bafllamfltr. nsan kaynaklar blm stratejik ifl orta olabilmek iin ifl-
ynetimle ilgili destek ve
danflmanlk hizmetleri letmenin hedeflerine ve operasyonlarna yakn konumlandrlmaldr.
salar. Kullanana yaptrm
hakk vermez. Bu yetkiye
sahip yneticiler uzmanlk
nsan Kaynaklar Blmnn Organizasyonu
alanlaryla ilgili konularda flletmelerde kurulacak olan insan kaynaklar blmlerinin amac, insan kaynakla-
iflletmenin dier r ynetimi fonksiyonlarn yrtmek ve dier blmlere bu konularda yardmc
yneticilerine grfl ve
nerilerde bulunurlar. olmaktr. nsan kaynaklar blm, planlarnn yaplmasndan ifle almaya, adil c-
ret sistemi kurulmasndan performansn llmesine kadar pek ok fonksiyonu
Fonksiyonel yetki, belli bir
konuda uzman olan yerine getirirken, farkl tr yetkileri kullanacaktr.
yneticiye, uzman olduu Yetki, emir verme ve itaat bekleme hakkdr (zalp, 2009). Ksacas bir grevin
konuyla ilgili olmak zere,
tpk komuta yetkisi gibi yaplmasn baflkalarndan isteme hakkdr. Bafllca tip yetki vardr. nsan kay-
yaptrm hakk verir. Ancak naklar blm asndan da kullanlabilecek yetkiler, tm organizasyonel pozis-
bu yetki belli bir grevle
snrldr.
yonlarda olduu gibi; komuta, kurmay ve fonksiyonel yetkilerdir. Bu yetkilerin
kullanm, hem iflletme iinde insan kaynaklar ynetimi blmnn yerini hem de
insan kaynaklar blmnn i organizasyonunu oluflturacaktr. nsan kaynaklar
yneticisi, kendi blmn ynetirken komuta yetkiyi kullanr. nsan kaynakla-
r yneticileri, insan kaynaklar ynetimi fonksiyonlar ile ilgili olarak dier blm
yneticilerine sk sk kurmay yetki altnda danflmanlk hizmeti verirler. nsan
kaynaklar ynetimi fonksiyonlarnn nemli bir ksm teknik ve rutin niteliktedir.
nsan kaynaklar planlamas, ifl analizleri, ifl deerlemesi gibi grevlerin fonksiyo-
nel yetkiyle insan kaynaklar yneticisine braklmas, dier yneticilerin zaman
kazanmasn ve tek elden yaplmasn salamaktadr.
www.hedefaof.com
fiekil 7.4
K Mdr nsan Kaynaklar

Blmnn
Organizasyonu
fle Alma cret ve Sosyal Eitim Endstriyel
Yneticisi Yardmlar Yneticisi liflkiler
Yneticisi Yneticisi
flletme bydke, insan kaynaklar blmnn tm faaliyetleri iin ayr bir alt
birim oluflturmak gerekebilecektir. Alt birimlerin oluflturulmasnda tpk organizas-
yonun tmnde olduu gibi; organ ifllev yaratmaz, ifllev organ yaratr ilkesinden
hareket etmek gerekir. Bir birimi, o birimin yapaca yeterince faaliyet varsa olufl-
turmak gerekir. Bunun iin ncelikle, insan kaynaklar blmnn yerine getire-
cei fonksiyonlarn younluk ve nem derecesine bakarak karar vermek gereke-
cektir. Her iflletme iin bu faaliyetlerin younluk ve nem derecesi farkl farkl ola-
ca iin insan kaynaklar blmnn organizasyon yaps da farkl olacaktr. r-
nek olarak sendikal iliflkilerin youn olarak gereklefltii iflletmelerde bu iliflkileri
ynetmek iin bir endstriyel iliflkiler alt birimi oluflturulabilecektir.
www.hedefaof.com
172 Genel flletme
zet

A M A
nsan kayna ve insan kaynaklar ynetimi kav-
A M A
Bir iflletmede insan kaynaklar blmnn, na-
1 ramlarn tanmlamak. 3 sl rgtlenebileceini aklamak.
nsan kaynaklar ynetimi iflletmenin destek nsan kaynaklar blm iflletme ierisinde fark-
fonksiyonlarndan biri ve en nemlisidir. nk l konumlarda olabilir. Bunda iflletmenin byk-
insan olmadan bir iflletmeden sz etmek mm- l, faaliyet konusu ve insan kyanaklarnn ye-
kn deildir. nsan kayna kavram, bir iflletme- rine getirdii fonksiyonlarn genifllii etkilidir.
de en st konumda bulunan yneticiden en alt
konumdaki vasfsz alflana kadar tm alflanla-
r kapsar.

A M A
nsan kaynaklar ynetiminin fonksiyonlarn
2 belirlemek.
Genel olarak insan kaynaklar ynetiminin fonk-
siyonlar flu flekilde sralanabilir:
nsan kaynaklar planlamas,
fle alma,
Eitim ve gelifltirme,
Performans ynetimi,
cret ynetimi,
Kariyer ynetimi
www.hedefaof.com
Kendimizi Snayalm
1. Aafladakilerden hangisi insan kayna kavram iin- 6. Afladakilerden hangisi geleneksel eitim yntem-
de yer almaz? lerinden biri deildir?
a. yneticiler a. E- renme
b. alflanlar b. flbafl eitim
c. hisse sahipleri c. fl dfl eitim
d. fliler d. Koluk mentorluk
e. Bro elemanlar e. Rotasyon
2. Afladaki kavramlardan hangisi iflletmede rekabet- 7. Afladakilerden hangisi ifle alma srecinde seim
i stnlkler salamak amacyla gerekli insan kayna- kriteridir?
nn salanmas, sre-sistem yaklaflmnda iflletmenin a. Personel bulma=ifle alma
btn alflanlarn etkileyen ve kapsayan srelerin sis- b. flin zellikleri=aday havuzu
tematik olarak planlanmas, gelifltirilmesi ve kontrol, c. flin gerekleri=iflin tanm
en etkin ve ekonomik flekilde iflletmelerin belirlemifl ol- d. iflin gerekleri=ifle alma
duu hedefler dorultusunda iflgcn gelifltirmesidir e. flin gerekleri=adayn nitelikleri
tanmlamasna aittir?
a. nsan kayna 8. Afladakilerden hangisi dolayl cret iinde yer
b. nsan kaynaklar ynetimi almaz?
c. Personel a. Sigorta demesi
d. Entelektel sermaye b. Teflvik primi
e. Ynetim c. Eitim creti
d. Lojman
3. Afladakilerden hangisi insan kaynaklar ynetimi- e. Yemek creti
nin fonksiyonlarndan biri deildir?
a. nsan kaynaklar planlamas 9. Afladakilerden hangisi adil cret sistemi kurmak
b. Arafltrma gelifltirme iin iflletmenin yerine getirecei isel bir alflmadr?
c. fle alma a. fl deerlemesi
d. Performans deerlendirme b. Performans deerlemesi
e. cretlendirme c. fl analizi
d. Piyasa cret arafltrmas
4. Afladakilerden hangisi insan kaynaklar planlama- e. Kariyer yollar
snn aflamalarndan biridir?
a. Organizasyonun yeniden yaplanmas 10. Afladakilerden hangisi bir iflletmenin insan kay-
b. Kademe saysnn azalmas naklar blm oluflturulmasnda temel (ncelikli) al-
c. Performansn llmesi nacak kriterdir?
d. nsan kaynaklar talebinin belirlenmesi a. flletmenin bykl
e. Performans ltlerinin belirlenmesi b. alflan says
c. nsan kaynaklar faaliyetlerinin say ve niteliini
5. Afladakilerden hangisi iflletmenin mevcut insan kay- d. Makine says ve yerleflimi
nann zellikleri ortaya karmaya yarayan alflmadr? e. rgtsel kademe ve ynetici says
a. fl analizi
b. Performans ynetimi
c. Personel envanteri
d. Personel devir hz
e. Personel devamszlk oran
www.hedefaof.com
174 Genel flletme
TRKIYENIN EN NEMLI NSAN YNETIMI DL- NSAN KAYNAKLARI YNETM

LERI PERYN NSAN YNETIMI DLLERI SAHIP- nsan kaynan iyi yneten iflini de iyi ynetir. Trki-
LERINI BULDU yenin en baflarl ifl adam Vehbi Ko da flin en g
Pfizer, Borusan, Bilim la, Mercedes Benz PERYN yn, insan ynetebilmektir derdi. Bu nedenle, insan
dlleri ile insan ynetiminde ipi gsledi. kaynaklar ynetimi bu konuda uzmanlaflmfl bir de-
Trkiyenin insan ynetiminin en nemli ve prestijli partmann deil, en st dzeyden bafllamak zere tm
dllerinin verildii PERYN nsan Ynetimi dlle- yneticilerin en nemli grevidir.
ri, bu yl kongrenin ilk gn gereklefltirilen grkemli nsan iyi ynetebilmek iin ncelikle stratejiyle uyumlu
bir trenle, 4nc kez sahiplerini buldu. Trkiyenin bir organizasyon yaps kurulmaldr. yi yneticilerin
en fazla baflvuru alan dl yarflmas PERYN nsan nemli bir zellii de strateji ve flartlar deifltike, yeni
Ynetimi dlleri iin bu yl 29 firma 40 kategoride k- flartlara uyumlu yaplanmalar gereklefltirebilmesidir.
yasya yarflt. Dnya gndemini belirleyen konu ve ko- rnek olarak, bir tasarm ofisinin organizasyonu ile teks-
nuflmaclaryla 29-30 Eyll 2011_de insan ynetimi sek- til retim tesisinin organizasyonu farkllklar gerektirir.
trnn tm aktrlerini bir araya getiren 25. Avrupa n- Bu nedenle, marka gelifltirmek zere tasarma arlk ver-
san Ynetimi Konferans, Trkiyenin en nemli insan mek isteyen bir flirket bu zelliklere de dikkat etmeli.
ynetimi sektr dllerine de ev sahiplii yapt. Sek- Organizasyon ancak onu oluflturan insanlarn kalitesiy-
trde iyi uygulamalara dnk farkndal arttran ve le alflr. Bu nedenle, nemli grevlerden birisi de ni-
zendiren projelere ev sahiplii yapan PERYN nsan telikli insanlar kuruma ekebilmektir. Bu nedenle, in-
Ynetimi dlleri, insan ynetiminin iyilefltirilmesine san kaynaklar ynetimi sadece kurum iinin deil, ay-
katk salayan kurumlar dllerini WFPMA Kta Bafl- n zamanda kurumun dflndaki kaynaklar deerlendir-
kanlarnn elinden ald. Kurumlarn insan ynetiminde me ve kurma ekebilme becerisini canl tutmal. nsan-
ktklar yolculuu desteklemek, onlara dnyaca kabul larn yetkinlikleriyle uyumlu pozisyonlarda deerlendi-
grmfl ltlerle yol gstermek ve ipi baflar ile gs- rilmesi de onlarn baflar flanslarn ve geliflme motivas-
leyenleri dllendirmek amacyla verilen PERYN n- yonlarn etkiler.
san Ynetimi dlleri, fle Alm, Eitim ve Geliflim Y- nsan kaynaklar ynetimin nemli admlarndan birisi
netimi, Yetenek Ynetimi ve Fark Yaratan Uygulama- de cret ve yan haklar sistemlerinin oluflturulmas, adil
lar olmak zere toplam drt kategoride uygulamalar olarak uygulanmas, piyasa flartlarnn ve kurumun n-
ile dle baflvuruda bulunan firmalara verildi. celiklerinin deiflimleriyle uyumlu olarak gncellenme-
PERYN nsan Ynetimi dllerinde; fle Alm da- sidir. Bu konuda tutarll koruyabilmek iin iyi alflan
lnda Pfizer lalar Ltd fiti, Eitim ve Geliflim Ynetimi insan kaynaklar ynetim sistemlerine ihtiya var. Bu
kategorisinde Borusan Holding A.fi., Yetenek Ynetimi konuda farkl kurumlarda deneyimi olanlardan faydala-
kategorisinde Bilim la A.fi., Fark Yaratan Uygulamalar nlmas sistemin iyi kurulmasna yardmc olur. nsan
Proje Kategorisinde Mercedes Benz Trk A.fi. proje ve kaynaklar sistemleri birbiriyle uyumlu alflmas gere-
uygulamalar bu dle layk grld. ken difllilere benzer. Bu iliflkinin temelinde ise yetkin-

likler yer alr. Bu nedenle, hem mevcut, hem de potan-
Kaynak: http://www.peryonblog.org/turkiyenin-en- siyel alflanlarn yetkinliklerinin tespit edilmesi, ll-
onemli-insan-yonetimi-odulleri-peryon-insan-yonetimi- mesi ve gelifltirilmesi nemli bir insan kaynaklar yne-
odulleri-sahiplerini-buldu/2011 tim fonksiyonudur.
alflanlarn performanslarnn ynetimi ve gelifltirilme-
si insan kaynaklar sistemlerinin ana amacdr. Bu ne-
denle performans lmleri, performans gelifltirecek
teflvik ve motivasyon sistemlerinin kurulmas, eitim ve
kariyer planlamalar da zerinde zenle durulmas ge-
www.hedefaof.com

reken konulardr. Birok dier konuda olduu gibi, bu 1. c Yantnz yanlfl ise nsan Kayna Kavram
konuda sadece sistemlerle deil, ayn zamanda yne- konusunu yeniden gzden geiriniz
tim anlayflyla hayat bulur. 2. b Yantnz yanlfl ise nsan Kayna Ynetimi
Performans hedeflerinin gereki olarak belirlenmesi, konusunu yeniden gzden geiriniz.
flirket amalarnn aka ve dzenli olarak alflanlarla 3. b Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
paylafllmas, dllerin alflanlarn zelliklerine uyum- nin Fonksiyonlar Kavram konusunu yeniden
lu olmas, baflarl rneklerin genifl flekilde kutlanarak gzden geiriniz.
iyi rnek olarak kurum iinde yaygnlafltrlmas ve a- 4. d Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
lflanlarn geliflmelerine frsat tannmas bu anlayfln te- nin Fonksiyonlar konusunu yeniden gzden
mel noktalarn oluflturur. geiriniz.
nsan kaynaklar ynetiminin nemli bir grevi de ku- 5. c Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
rum iindeki bilgi ve deneyimin kurumsallafltrlmasn nin Fonksiyonlar konusunu yeniden gzden
desteklemektir. rnek olarak, deneyimli yneticilerin geiriniz.
yksek potansiyelli genlere koluk yapmalar, eitim 6. a Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
vermeleri ve performans deerlendirmelerinin farkl se- nin Fonksiyonlar konusunu yeniden gzden
viyelerden ve blmlerden gelen yneticilerin olufltur- geiriniz.
duu takmlarca yaplmas kurumsallaflmay destekler. 7. e Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
nsan kaynaklarn iyi ynetebilmek iin iflin btn, nin Fonksiyonlar konusunu yeniden gzden
stratejileri ve karll getiren faktrler hakknda bilgi sa- geiriniz.
hibi olmak, insanlar iyi tanmak, onlar ynlendirme ve 8. b Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
motive edebilmek iin iletiflim becerilerine sahip olmak, nin Fonksiyonlar konusunu yeniden gzden
saduyulu ve adil olmak gibi zellikler nem taflyor. geiriniz.
zellikle, flirketlerin deer yaratmasnda nemli rol 9. a Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Ynetimi-
olan bilgi a alflanlarnn ynetimi derin bir bilgi ge- nin Fonksiyonlar konusunu yeniden gzden
rektiriyor. Rekabet flartlarn zorlaflt, alflanlarn hare- geiriniz.
ket kabiliyetinin ve geliflme motivasyonunun yksek 10. c Yantnz yanlfl ise nsan Kaynaklar Yneti-
olduu bir ortamda insan kaynaklarn ve onlarn fark- minin Organizazasyonu konusunu gzden
llklarn iyi ynetebilmek baflarnn n flartdr. geiriniz.
Kaynak: Ylmaz ARGDEN, Dnya Gazetesi- 01. 10.

2004. Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
nsan kaynaklar ynetiminin bir iflletmenin alflanlar-
n kaynak olarak grmesi alflanlara yaplan harca-
malarn bir gider deil, bir yatrm olarak grlmesi so-
nucunu dourmufltur.
Sra Sizde 2
flgc arznn talebinden fazla olmas durumunda ise
fazla iflgcnn maliyeti ile elden karmann maliyeti
incelenir, iflletmenin amalarnda deifliklie gidilip gi-
dilemeyecei ve ngrlen dnem iinde ifl hacminde
oluflabilecek artfllar, gz nne alnarak karar verilme-
si gerekir.
www.hedefaof.com
176 Genel flletme
Kaynaklar
Sra Sizde 3 Ayta, Serpil (2005) alflma Yaflamnda Kariyer,
Grflmelerde temel olan, adayn ifli yapp yapamaya- Epsilon Yay., stanbul.
cann belirlenmesidir. Bu da seim kriteri olan iflin Bayraktarolu, Serkan.(2002) nsan Kaynaklar Y-
gerekleriyle adayn zellikleri arasndaki eflitliin sa- netimi, Beta Yay. stanbul.
lanmasdr. Ancak adayn baflvuru formu ardndan ada- Bingl, Dursun. (2008). nsan Kaynaklar Ynetimi,
yn girdi snav ya da testlerin sonular gibi bilgiler d- Beta Yay., stanbul.
flnda adayn ifli ne dzeyde yapacan anlamaya yara- Dessler, Gary. (1999). Essentials of Human Resource
yan sorulara odaklanmak gerekecektir. Management, Prentice-Hall-Inc. , New York.
Ertrk, Mmin. (2011). nsan Kaynaklar Ynetimi,
Sra Sizde 4 Beta Yay., stanbul.
cret, alflann emeinin karfll olup, saat esasna ve- Fndt, lham (1999). nsan Kaynaklar Ynetimi,
ya alflann rettii kt miktarna dayanan bir kavram- Alfa Yay, stanbul.
dr. Bu balamda maafl ise haftalk, aylk, yllk temel- Geylan, Ramazan. (1996). Personel Ynetimi, Birlik
de hesaplanan demeyi ifade etmektedir. Teflvik primi, Ofset, Eskiflehir.
alflann yksek performansnn karfll temel creti- Grz, Demet ve Yaylac Gaye . (2004). letiflimci
ne ek olarak verilen bir ek demedir. Gzyle nsan Kaynaklar Ynetimi, MediaCat
Yay.,
Ivancevich, John M. (2000). Human Resource Mana-
gement, Mc Graw-Hill, New York.
Kaynak, T. ve Dierleri. (1998). nsan Kaynaklar Y-
netimi, stanbul niversitesi flletme Fakltesi Ya-
yn, stanbul.
Kaynak, T. ve Dierleri. (1999). nsan Kaynaklar Y-
netimi, Anadolu niversitesi Yayn, Eskiflehir.
Koel, Tamer. (2011). flletme Yneticilii, Beta Yay.
, stanbul.
Mirze, Kadri, (2010). flletme, Literatr Yay. stanbul.
zalp, nan. (2000). flletme Ynetimi, Birlik Ofset,
Eskiflehir.
zgen, Hseyin ve Yaln, Azmi. (2008). nsan Kay-
naklar Ynetimi, Nobel Yay., stanbul.
Robbins, Stephen. P.ve Coulter, Mary, (2009). Manage-
ment, Pearson, New Jersey.
Sabuncuolu, Zeyyat. (2000). nsan Kaynaklar Y-
netimi, Ezgi Kitabevi, Bursa.
Saruhan, fi. Can ve Yldz, M. Leyla (2012). nsan
Kaynaklar Ynetimi, Beta Yay., stanbul.
Tonus, H. Zmrt. (2010). nsan Kaynaklar Planlama-
s, Ed:R. Geylan, nsan Kaynaklar Ynetimi,
AF Yay.
www.hedefaof.com
www.hedefaof.com
8
GENEL fiLETME
Amalarmz
Muhasebe ve finansn nemini ve roln aklayabilecek,
Temel finansal bilgi kullanclarn ve onlarn bilgi ihtiyalarn tanmlayabilecek,
Muhasebe srecini ve temel finansal tablolar tanyabilecek,
Finansal ynetimin iflletme faaliyetleri ile balantsn anlayabilecek,
Finansal ynetimin fonksiyonlarn anlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Muhasebe flletme Faaliyetleri
Finans Finansman Faaliyetleri
Bilano Yatrm Faaliyetleri
Gelir Tablosu Proforma Finansal Tablolar
Nakit Akm Tablosu Nakit Akm Btesi
z Kaynaklarda Deiflim Tablosu Sermaye Btesi
indekiler
GRfi
MUHASEBE VE FNANSIN NEM
MUHASEBE BLGLERNE HTYA
DUYAN TARAFLAR VE BLG
KULLANICILARININ BLG
flletmelerde HTYALARI
Genel flletme Muhasebe ve MUHASEBE BLGSNN SAHP
Finansal Ynetim OLMASI GEREKEN NTELKLER
MUHASEBEYE LfiKN TEMEL
KONULAR
FNANSAL YNETMN fiLETME
FAALYETLER LE BALANTISI
FNANSAL YNETM VE fiLEVLER
www.hedefaof.com
flletmelerde Muhasebe ve
Finansal Ynetim
GRfi
Muhasebe ve finans dnyasna hofl geldiniz. Bu nitede muhasebe ve finansla il-
gili genel bilgiler vereceiz. Konuya muhasebe ve finansmann iflletmedeki roln-
den bahsederek bafllayacaz ve hem muhasebenin hem de finansn karar verme
srecindeki deerinden sz edeceiz.
Birounuz ya da bazlarnz iin muhasebe veya finans, temel ilgi alannz ol-
mayabilir ve genel iflletme dersi kapsamnda, neden bu konular renmek zorun-
da olduunuzu merak edebilirsiniz. Konuyla ilgili temel kavramlar rendikten
sonra ise muhasebe ve finansn sizinle ne kadar ilgili olduunu fark edeceksiniz.
MUHASEBE VE FNANSIN NEM

Muhasebe, iflletmede gerekleflen finansal nitelikli olaylarn tanmlanmas, lle-
rek kayda alnmas, analiz edilip yorumlanmas ve karar vericilere iletilmesi sre-
cini kapsayan bir bilgi sistemidir.
Bilgi, iflletme hakknda karar vermek, plan yapmak ve yaplan iflleri kontrol et-
mek zorunda olan taraflar iin gereklidir. flletme yneticileri iflletme ile ilgili karar-
lar doru verebilmek ve doru deerlendirebilmek iin bilgiye ihtiya duyarlar.
Yneticilerin kararlarnda kullandklar bilgilerin byk bir ksm finansal bilgidir ve
muhasebe tarafndan salanr. rnein iflletme yneticileri, afladaki konularda ka-
rar vermek iin muhasebe bilgisine ihtiya duyarlar (Atrill, McLaney, 2004, s. 2):
Yeni rn veya hizmet gelifltirmeli miyiz?
Mevcut mal ya da hizmetlerin fiyat veya miktarlarn deifltirmeli miyiz?
flletmeyi finanse etmek iin kredi kullanmal myz?
flletmenin faaliyet kapasitesini artrmal ya da azaltmal myz?
Satn alma, retim veya datm yntemlerini deifltirmeli miyiz, yoksa de-
ifltirmemeli miyiz?
Bu kararlarn hem finansal sonularn ortaya koymada hem de deerlendirme-
de muhasebe bilgileri kullanlacaktr. flletme ynetiminin ald kararlara gre ger-
ekleflen iflletme faaliyetleri, iflletmenin varlklarnda ve kaynaklarnda deiflmeler
yaratr. Bu deiflmelerin izlenmesi, kontrol edilmesi, llmesi ve ekonomik faali-
yetlerin belirlenmesi grevini muhasebe gereklefltirir. Muhasebe fonksiyonu, ifl-
letme ynetimini, dier iflletme fonksiyonlarnn yapmfl olduklar ifllemlerden s-
rekli olarak haberdar eder (fiimflek, elik, s.207).
www.hedefaof.com
180 Genel flletme
flletme yneticilerinin dflnda baflka taraflar da iflletme hakkndaki kararlarn-

da muhasebe bilgisine ihtiya duyacaklardr. rnein (Atrill-McLaney, 2004, s.2):
flletmeye ortak olalm m, olmayalm m?
flletmeye bor verelim mi, vermeyelim mi?
Kredili olarak mal satalm m, satmayalm m?
flletmeye mal satma veya iflletmeden mal alma konusunda anlaflma yapalm
m, yapmayalm m?
Grld gibi hem iflletmenin ynetiminden sorumlu olan taraflar hem de ifl-
letme dflndan olan taraflar iflletme hakknda kararlar vermek zorundadr. Kararla-
rnn isabetlilii de kullandklar bilgiye bal olacaktr. O nedenle hangi dzeyde
ilgiye sahip olurlarsa olsunlar, iflletme hakknda karar verecek olan taraflara ifllet-
me hakknda bilgi verilmelidir.
Muhasebe, iflletmede Muhasebenin temel amac, iflletme hakknda karar verecek olan taraflarn da-
gerekleflen ve para ile ifade ha doru kararlar vermelerine yardmc olmaktr. Buna bal olarak, muhasebenin
edilebilen finansal nitelikli
ifllemleri tanmlayan, temel amac iflletmenin finansal durumu, faaliyet sonular ve nakit akfllar hakkn-
kaydeden, snflandran, da karar vericilere faydal bilgi salamaktr. Bazen muhasebenin amacnn defter
zetleyen, analiz ve yoruma
tabi tuttuktan sonra, ilgili
tutmak ve kayt yapmak olduu zannedilir. Bu ifller, muhasebenin grev alan iin-
taraflara raporlayan bir bilgi dedir ama ana ama sadece defter tutmak deildir. Muhasebenin esas amac, karar
sistemidir. vericilere kararlarnda dayanak olacak faydal finansal bilgi retmektir.
Muhasebe sistemi, ekonomik bir giriflim hakknda karar vermede faydal ola-
cak finansal ve saysal verileri elde edebilmek iin iflletmede gerekleflen tm fi-
nansal nitelikli ifllemleri tanmlar, kaydeder, snflandrr, finansal tablolar hlinde
zetler ve analiz yapp yorumladktan sonra, karar vericilerin ihtiyac olan finan-
sal bilgileri retir ve ilgili taraflara sunar. Muhasebe, finansal bilgilerin karar veri-
cilere iletilmesi grevini yerine getirebilmek iin finansal tablolardan ve raporlar-
dan yararlanr.
Finans da muhasebe gibi, karar vericilere yardmc olmak iin vardr ve ifllet-
mede fonlarn nasl saland ve nerelere yatrld ile ilgilidir. Finansal ynetim,
en basit hli ile her trl iflletmenin faturalarn deyebilecek, ifllerini srdrebi-
lecek ve acil durumlarda yeterli olabilecek kadar parasnn olmas gereklilii te-
meline dayanr (Bovee, s.552). flletme var olduu srece paraya olan ihtiya de-
vam edecektir. Bir iflletmenin hem mevcut hem de gelecekteki nakit ihtiyacnn
planlanmas finansn ya da finansal ynetimin alflma konusudur (Bovee, s.553).
Kk iflletmelerin ounda iflletmenin finansal kararlarndan iflletmenin sahibi
sorumludur. Fakat daha byk iflletmelerde finansal kararlardan finansal ynetim
sorumludur.
flletme dediimiz ekonomik birim, yatrmclardan fon salamak ve daha son-
ra bu fonlar yatrmlarda kullanmak ve sahiplerinin servetlerini veya refahlarn ar-
trmak iin vardr. Fonlarn iflletmenin belirli ihtiyalarna uygun olacak flekilde
salanmas ve salanan fonlarn iflletmeye getiri salayacak flekilde yatrmlara y-
neltilmesi gerekir. Dolaysyla finansal ynetim iflletme tanmnn tam kalbinde yer
alr. Yatrmdan salanan getirinin ve yatrmla ilgili risklerin deerlendirilebilmesi
iin de finansn iyi bir flekilde anlafllmas gereklidir (Atrill, McLaney, 2004, s.2).
Buraya kadar yaptmz ksa aklamalardan da anlaflld gibi hem muhasebe
hem de finans karar verme srecinin finansal yn ile ilgilidir.
flletmelerin yaplarndaki deifliklikler nedeniyle finansal bilgilere duyulan ih-
tiya daha da artmfltr. flletmeler tek kifli iflletmelerinden sermayenin n planda
olduu ok ortakl sermaye flirketi flekline dnflmfl ve buna bal olarak yneti-
cilik ile iflletme sahiplii birbirinden ayrlmfltr. Dolaysyla yneticilerin iflletme sa-
www.hedefaof.com
8. nite - flletmelerde Muhasebe ve Finansal Ynetim 181
hiplerine karfl hesap verebilme ykmll domufltur. Ayrca geliflen teknoloji

ve artan insan ihtiyalarna bal olarak daha byk apl iflletmeler domufltur.
Sonu olarak iflletmeler hakknda karar verecek taraflarn says ve dolaysyla bil-
gi ihtiyalar ve eflitleri artmfltr.
MUHASEBE BLGLERNE HTYA DUYAN

TARAFLAR VE BLG KULLANICILARININ BLG
HTYALARI
Muhasebenin faydal olabilmesi iin bilginin kim tarafndan ve hangi amala kulla-
nlacan bilmek nemlidir. Belirli bir iflletme ile ilgilenen ve o iflletme ile ilgili e-
flitli ve deiflik kararlar verme durumunda olan ok sayda farkl taraf vardr. Her bi-
rinin iflletme ile ilgilenme nedenleri, dolaysyla ihtiya duyduklar bilgiler de fark-
ldr. flletme ile ilgili taraflar iflletmenin yneticileri, iflletmenin sahip veya sahiple-
ri, iflletmeye bor verenler, iflletmenin mflterileri, iflletmenin tedarikileri, iflletme-
de alflanlar, rakip iflletmeler, devlet ve kamu kurumlar vb. olarak sralanabilir.
flletmenin Yneticilerine Salanan Bilgiler: flletmedeki her dzeydeki y-
neticiler temel olarak retim, pazarlama, finans ve insan kaynaklarna iliflkin ifllet-
me fonksiyonlarnn planlanmas, yrtlmesi ve kontrol iin bilgiye ihtiya du-
yarlar. flletmeyi iyi bir flekilde ynetebilmek ve iflletmeyi hedeflerine ulafltrabil-
mek iin iflletmenin faaliyetleri iyi bir flekilde planlanmal, sonular doru bir fle-
kilde llmeli ve kontrol edilmelidir. Karar vermeyi, planlamay ve kontrol sa-
layabilmek byk lde muhasebe bilgilerine bal olacaktr.
flletmenin Sahiplerine Salanan Bilgiler: Yneticilerin iflletmeyi etkin bir
biimde idare edip etmediklerini deerlendirmek ve gelecekteki risk ve getiri d-
zeyleri hakknda karar vermek, iflletmede ortak olarak kalp kalmama kararn de-
erlendirmek iin iflletme sahiplerinin bilgiye ihtiyalar vardr. flletmeye sermaye
salayarak yatrm riskini stlenen sahipler yatrmn tafld risklerle ve yatrmn
getirisi ile ilgilenirler.
flletmeye Bor Verenlere Salanan Bilgiler: flletmenin borlarnn hem fa-
izini hem de anaparasn zamannda deme gc olup olmadn ve iflletme ile ifl
yapma olanaklarnn devamlln deerlendirmek iin bilgiye ihtiyalar vardr.
Mflterilere ve Tedarikilere Salanan Bilgiler: flletmenin faaliyetlerine de-
vam etme gcn deerlendirmek ve almlarn veya satfllarn iflletmeden karflla-
ma olanaklarnn devamlln grmek iin bilgiye ihtiyalar vardr.
flletmede alflanlara (Yneticilerin dflndakiler) Salanan Bilgiler: fl-
letmenin alflanlarna istihdam salama gcnn devam edip edemeyeceini, a-
lflmalarnn karflln alp alamayacaklarn deerlendirmek iin bilgiye ihtiyala-
r vardr. flletme yaflamnn sreklilii alflanlarn ifllerinin de srekliliini sala-
yacaktr.
Rakiplere Salanan Bilgiler: flletmenin kendi performans ve etkinliklerini
deerlemede rakip iflletmeyi benchmark olarak kullanmak iin rakip iflletmeler
hakknda bilgiye ihtiya vardr. Ayrca rakip iflletmenin pazar pay ve krllk ko-
nusunda yaratt tehlikeleri deerlendirmek iin de bilgiye ihtiya duyulur.
Devlete ve Kamu Kurumlarna Salanan Bilgiler: flletmenin ne kadar ver-
gi deyeceini, iflletmenin fiyatlama politikalarna uygun davranp davranmadn
ve finansal destek gerekip gerekmeyeceini deerlendirmek iin bilgiye ihtiya
vardr. Ayrca iflletmenin faaliyetlerine iliflkin yasal dzenleme yapmak, vergi poli-
tikasn belirlemek, ulusal gelir ve dier istatistiki hesaplar yapmak iin de bilgiye
ihtiya duyulur.
www.hedefaof.com
182 Genel flletme
flletme ile ilgili taraflara ve ilgi nedenlerine baktmzda bazlarnn dorudan

doruya iflletme ile ilgili kar balar varken bazlarnn ilgisi daha dolayl dzey-
de kalabilmektedir. Ayrca bu taraflarn bilgiye eriflim olanaklar da farkldr. Bu
balamda bilgi kullanclarn bilgiyi iflletmeden dorudan elde etme imknlarna
gre iflletme ii taraflar ve iflletme dfl taraflar olmak zere iki gruba ayrabi-
liriz. flletme yneticileri iflletme ii bilgi kullanclarn olufltururken yneticilerin
dflnda kalan tm taraflar iflletme dfl bilgi kullanclarn oluflturur. Eer iflletme
sahibi ayn zamanda iflletme ynetiminden de sorumlu deilse o da iflletme dfl
bilgi kullancs saylacaktr. ok ortakl bir iflletmeyi dflnn. rnein, bu ifllet-
menin 500 tane orta, yani 500 tane sahibi varsa her birinin iflletmeye gidip ken-
dileri iin ayr ayr bilgi almaya alflmas ne kadar zor olacaktr.
flletme iindeki ve dflndaki bilgi kullanclarnn muhasebe bilgisine hangi
Genel amal finansal
tablolar dzenleyerek
amala ihtiya duyduklar dikkate alnarak muhasebe, Ynetim Muhasebesi ve
iflletme ile ok eflitli Finansal Muhasebe veya Genel Muhasebe olarak iki temel alana ayrlmfltr.
dzeylerde ilgili olan hem flletme faaliyetlerinin planlanmas, yrtlmesi ve kontrol gibi temel iflletme
iflletme ii hem de iflletme
dfl bilgi kullanclarnn faaliyetlerinden sorumlu olan ve iflletme iindeki bilgiye kolayca eriflim olana
bilgi ihtiyacn karfllayan olan yneticiler ok daha ayrntl bilgiye ihtiya duyacaklardr. Dolaysyla maliyet
muhasebe tr, finansal
muhasebe veya genel analizleri, krllk raporlar, bteler gibi aralarla iflletme ii bilgi kullanclarnn
muhasebedir. bilgi ihtiyacn karfllayacak alan ynetim muhasebesi olarak belirlenmifltir.
flletme dfl bilgi kullanclarnn bilgi ihtiyac ise finansal muhasebe tarafndan
hazrlanan genel amal finansal tablolar aracl ile salanr. Biz bu nitede, ko-
nuyu finansal muhasebe asndan ele alacaz. lerleyen yllarda muhasebenin
alanlar ayr ayr derslerde ayrntl olarak incelenecektir.
SIRA SZDE flletme hakknda bilgi ihtiyacnda olan taraflar kimlerdir ve bunlar nasl gruplandr-
SIRA SZDE
1 labilir?
D fi N E L M MUHASEBE
D fi N E L BLGSNN
M SAHP OLMASI GEREKEN
NTELKLER
S O R U Muhasebe bilgisinin
S O R U faydal olabilmesi iin finansal bilgi ilgili, gvenilir, karfllaflt-
rlabilir ve anlafllabilir olmaldr.
lgililik: Muhasebe bilgisi, kararlar etkileme gcne sahip olmaldr. Bilgi, ge-
DKKAT DKKAT
lecekteki olaylar tahmin etmek (gelecek yl ne kadar kr elde edebiliriz gibi) ve-
ya gemifl olaylar dorulamaya yardmc olma konusunda (geen yln kr ne ka-
SIRA SZDE dard) ilgiliSIRA SZDE
olabilir.
Gvenilirlik: Muhasebe bilgisi nemli hata ve n yarg iermemelidir. Bilgi
AMALARIMIZ
kullanclarnn, bilginin neyi aklamay hedefliyorsa onu temsil ettiine gvenme-
leri gerekir.
AMALARIMIZ
Karfllafltrlabilirlik: flletmede gerekleflen deiflmelerin belirlenebilmesi

SIRA SZDE (rnein, son SIRAbeflSZDE yldaki satfllarn eilimini grmek iin) ve dier iflletmelerin per-
K T A P K T A P
formanslar ile karfllafltrmalar yaplabilmesi iin bilgi karfllafltrlabilir olmaldr.
Karfllafltrlabilirlik, ayn olaylara ayn lme ve sunufl usullerinin deifltirilmeden
uygulanmas ile salanr.
TELEVZYON TELEVZYON
Anlafllabilirlik: Finansal tablolar mmkn olduu kadar ilgili taraflarn kolay-
S O R U S O R Ukadar ak bir flekilde aklanmaldr.
ca anlayabilecei
ND T EK RK NA ET T Salanan bilgi,
NDT EK RKtahmin
NA ET T deeri ve/veya geribildirim deeri ile ve doru zamanda
salandnda karar verme srecinde fark yaratacaktr, dolaysyla ilgili bilgidir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
AMALARIMIZ
www.hedefaof.com
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
nemlilik: Szn ettiimiz nitelikler finansal bilginin faydal olup olmad-

na karar vermede kullanlr. Eer bir bilgi, bu nitelikleri taflyorsa faydal olabilir.
Ancak nihai karar verirken bilginin nemli olup olmadna da bakmamz gerekir.
Yani bilginin finansal tablolarda olmamas ya da yanlfl sunulmas karar vericilerin
kararlarn gerekten etkiler mi veya deifltirir mi? Eer bilgi nemli deilse finan-
sal tablolarda ayrca sunulmasna gerek yoktur.
Muhasebe bilgisinin faydal olabilmesi iin taflmas gereken nitelikler

SIRAnelerdir?
SZDE SIRA SZDE
2
Muhasebe bilgi sistemi tarafndan salanan bilgilerin kararlarda fayda salaya-
D fi Nolmas
bilmesi iin kararla ilgili olmas, gvenilir olmas, karfllafltrlabilir E L M ve anla- D fi N E L M
fllabilir olmas gerektiini rendik. Tabi bilginin bu niteliklere sahip olabilmesi
iin muhasebe sisteminde uyulmas gereken, esas alnmas gereken S O R Ubaz unsurlar S O R U
vardr. Muhasebenin temel kavramlar, genel kabul grmfl muhasebe ilkeleri, mu-
hasebe standartlar veya finansal raporlama standartlar, muhasebe politikalar, il-
DKKAT DKKAT
gili kurulufllar ve mevzuat, hem kayda almada hem de raporlamada olduka nem-
li aralardr. Muhasebenin amacnn doru ve tam bir flekilde yerine getirilebilme-
sinde bize yol gsterirler. SIRA SZDE SIRA SZDE
MUHASEBEYE LfiKN TEMEL KONULAR

AMALARIMIZ
Muhasebeyi ok dar kapsamda dflnen baz taraflar, muhasebenin sadece defter
tutma olduunu ve muhasebecilerin de iflletme iinde finansal faaliyetleri defterle-
AMALARIMIZ
re geiren bir ktip olduunu zanneder. Elbetteki iflletmede Kgerekleflen

T A P finansal K T A P
nitelikli olaylar defterlere kaydedilmelidir ama artk iflin bu defter tutma ya da k-
tiplik ksm byk lde bilgisayarlar tarafndan yaplmaktadr.
Muhasebeciler muhasebe sisteminin tasarlanmas, finansal T E tablolarn
L E V Z Y O N hazrlan- TELEVZYON
mas, finansal bilginin analiz edilip yorumlanmas, finansal tahmin ve btelerin
hazrlanmas, vergi ile ilgili belgelerin hazrlanmas gibi ifllemleri de yerine getir-
mektedirler. Geleneksel muhasebe grevlerine ek olarak, mflteri iflletmelerin ifl
srelerinin gelifltirilmesi, geleceklerinin planlanmas, rn ya NdaT E Rperformanslar-
NET NTERNET
nn gzden geirilmesi; mflteri baznda veya rn grubu baznda krlln analiz
edilmesi gibi eflitli ynetim danflmanlk hizmetleri de muhasebeciler tarafndan
verilebilmektedir (Bovee, s. 520).
Muhasebeyi anlamak iin finansal tablolarn unsurlar olan ve kayt sisteminin
oluflturulmasnda kritik neme sahip baz muhasebe terimlerini ve kayt esaslarn
bilmek zorundayz. Aflada bunlar ksaca ele alnacaktr.
Muhasebe Sreci
flletmelerde meydana gelen finansal nitelikli ifllemler, dnemler itibaryla izlenir.
Dnem baflndan dnem sonuna kadar yaplan muhasebe ifllemlerine muhasebe
sreci veya muhasebe dngs denilir.
Muhasebe srecinde ilk adm, dnem bafl ifllemlerinin yaplmasdr. Daha son-
ra dnem iinde gerekleflen finansal nitelikli ifllemler, belgelerine dayanarak ta-
nmlanr ve buna gre hangi ifllemlerin kaydedileceine karar verilir. Sadece finan-
sal nitelikli ifllemler muhasebeye konudur. fiekil 8.1de muhasebe srecinin defter
tutma ifllevinde yer alan admlar grebiliriz.
www.hedefaof.com
184 Genel flletme
fiekil 8.1
Muhasebe Sreci
YEVMYE GENEL GEC KESN

DEFTER MZAN Muhasebe dfl MZAN
Finansal Nitelikli Finansal Nitelikli Yevmiye kaydnda Tm hesap Saym ve deerleme Envanter Finansal Durum
fllemler fllemlerin gnlk kullanlan kalanlar listelenir Muhasebe ii kaytlarndan sonra Tablosu(Bilano)
olarak kayd hesaplara aktarma ayarlama ve tm hesap kalanlar Gelir Tablosu
dzeltme kaytlar
BELGELER BYK ENVANTER FNANSAL
DEFTER fiLEMLER TABLOLAR
Muhasebe srecinde muhasebenin ncelikle gerekleflen ifllemleri kayt altna

almas gerekir. Bunun iin iflletmede gerekleflen tm finansal nitelikli ifllemler
belgelerine dayanarak, gnlk olufl srasna gre, maddeler hlinde yevmiye def-
terinde kaydedilir ve daha sonra, her yevmiye maddesi byk defterde yer alan
ilgili hesaplara aktarlr. Dnem sonunda gnlk ifllemler tamamlandktan sonra
nce Genel Geici Mizan hazrlanr. Genel geici mizan, yevmiye defterinden b-
yk deftere aktarmalarn doruluunu kontrol iin hazrlanr. Genel geici mizan-
da bor ve alacak kalanlarnn denklii salandktan sonra, sra dnem sonu ifl-
lemlere gelir.
Dnem sonunda muhasebe dfl ve muhasebe ii envanter ifllemleri tamamlan-
dktan sonra, varlk ve borlara iliflkin hesaplarn kalanlar onlarn dnem sonun-
daki gerek deerlerini gsterir hle gelmifl olur ve kesin mizanda listelenir. Kesin
mizandaki hesaplarn kalanlar yardmyla artk iflletmenin finansal tablolar hazr-
Finansal tablolarn analiz lanabilir.
edilip yorumlanarak ilgili Daha sonra ise kayt sreci sonucunda elde edilen muhasebe bilgilerinin karar-
taraflara iletilmesi
muhasebenin ikinci larda kullanlabilecek bilgilere dnfltrlmesi iin analiz edilip yorumlanarak ka-
ifllevidir. rar vericilere iletilmesi gerekir. Bu da muhasebenin ikinci ifllevidir.
SIRA SZDE Muhasebenin ifllevleri

SIRA SZDE nelerdir?
3
Temel Muhasebe Eflitlii ve Unsurlar
D fi N E L M flletmedenD sz
fi Nedildiinde,
ELM her bir iflletmenin insanlarn ihtiyalarn karfllayacak
mal ya da hizmet retmek zorunda olduunu biliyoruz. Bu mal ya da hizmetlerin
S O R U retilebilmesi S OiinR Ude mutlaka baz retim faktrlerinin kullanlmas gerekmektedir.
flte muhasebe dilinde mlkiyeti iflletmeye ait olan ve iflletme faaliyetlerinin srd-
rlmesi iin gerekli olan ve bir deere sahip olan bu faktrlere iflletmenin varlk-
DKKAT DKKAT
lar diyoruz.
Varlklar, iflletmenin sahip Varlklar, iflletmenin sahip olduu ve gelecekte iflletmeye fayda salayacak
SIRA ekonomik
olduu SZDE olan ekonomik SIRA SZDE
deerlerdir, dier bir ifade ile iflletmenin sahip olduu retim fak-
deerlerdir.
trleridir. Para, makine, arsa, bina gibi fiziki nitelie sahip olan varlklarn yan s-
AMALARIMIZ
ra, alacaklar gibi hak fleklinde fiziki nitelii olmayan varlklar da olabilir. ster fizi-
AMALARIMIZ
ki nitelii olsun, ister olmasn, tm varlklar iflletmeye fayda salama kapasitesi
olan ekonomik deerlerdir. flletme bu varlklar kullanarak faaliyetlerini yerine ge-
K T A P tirebilecek Kve dolaysyla
T A P gelir salayabilecektir. rnein, iflletme hammaddesi,
makinesi ve dier ara gereleri olmadan retim faaliyetini gereklefltiremeyecek-
tir. flletme, sahip olduu varlklarn faaliyetlerinde kullanarak bunlardan fayda ve
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
kazan salayacaktr. Varlklar olmadan faaliyetler gereklefltirilemez. Dolaysyla

varlklar, kaynaklarn kullanld, yatrld yerlerdir.
flletme dediimiz ekonomik birim kendiliinden ortaya kmadna gre, fa-
aliyette bulunabilmesi iin gerekli varlklarn bafllangta iflletmenin kurucular ta-
rafndan iflletmeye salanmfl olmas gerekir. flletme, faaliyetine baflladktan sonra
borlanarak da varlklarn artrabilir. Ama varla sahip olabilmek iin ya ortaklar-
dan ya da bor verenlerden kaynak salanmfl olmas gerekir. Dolaysyla iflletme-
nin varlklarnn toplam, kaynaklarnn toplamna eflit olacaktr. Kaynak buluna-
mamflsa varlk artfl da salanamayacaktr.
VARLIKLAR = KAYNAKLAR
flletme kaynaklarnn ortaklar tarafndan m, yoksa bor verenler tarafndan m

salandn bilmek de son derece nemlidir. flletme sahipleri tarafndan iflletme-
ye salanan kaynaklar sermaye olarak; kreditrlerce salanan kaynaklar da bor-
lar olarak adlandrlr. Bu durumda eflitlii afladaki gibi yazabiliriz:
VARLIKLAR = BORLAR + SERMAYE
Sermaye, iflletme sahiplerinin varlklar zerindeki haklarn; borlar ise nc

flahslarn varlklar zerindeki haklarn ifade eder. Yani iflletmenin kapanmas du-
rumunda iflletme varlklar paraya evrilir; nce borlar denir ve daha sonra ka-
lan ksm ortaklara datlr. SIRA SZDE SIRA SZDE
Bu eflitlik, iflletme kurulduu anda karflmza kar ve iflletme kapanncaya ka-
dar her zaman salanmak zorundadr. flletme faaliyetlerini srdrdke
D fi N E L M varlklar- D fi N E L M
nn, borlarnn ve sermayesinin tutar ve trleri deiflse bile, toplam varlk kaynak
eflitlii deiflmeyecektir. Bu eflitlik tm muhasebe sreci iin temeldir ve temel mu-
S O R U S O R U
hasebe eflitlii olarak ifade edilir.
ift Tarafl Kayt Esas: Temel muhasebe eflitliinden hareket ederek, D K finansal
KAT nitelikli DKKAT
olaylarn ift tarafl etkilerini kayda alan ift tarafl kayt esas benimsenmifltir. Temel mu-
hasebe eflitliinin her zaman eflitlik hlinde kalabilmesi iin finansal nitelikli olaylarn
SIRA SZDE SIRA SZDE
kaydnda mutlaka en az iki ayr hesap kullanlr.
Genel Amal Finansal Tablolar AMALARIMIZ

Varlklarn, sermayenin ve borlarn trleri, byklkleri ve dolaysyla bu unsur-
AMALARIMIZ
larn birbirlerine karfl oransal byklkleri bakmndan yaps, iflletmenin finansal

durumunu ve gcn ifade eder (Cemalclar, Erdoan, s.6). Kflletme T A Pynetiminin Dnem sonunda, K iflletmenin
T A P
finansman ve yatrm
ald ve uygulad kararlar sonucunda bu yapda deifliklikler olur. flletmenin faaliyetlerini raporlamak ve
yeni ulaflt finansal durumun ve faaliyetlerinin sonucunda elde ettii kr veya za- dneme ait faaliyetlerinin
sonularn zetlemek ve
rarnn bilinmesi alnacak kararlar iin ok nemlidir. flte bu Tbilgileri
E L E V Z Y raporlayabil-
ON T E L E Vbilgileri
iflletme hakkndaki ZYON
mek iin iflletmenin finansal tablolar hazrlanr. Birbirinden ayr fakat birbiriyle karar vericilere iletmek iin
finansal tablolar hazrlanr.
balantl drt temel finansal tablo vardr. Bilano, gelir tablosu, nakit akm tablo-
su ve z kaynaklarda deiflim tablosu.
NTERNET NTERNET
Finansal durum tablosu
Bilano olarak da bilinen bilano,
Bilano, belirli bir tarih itibaryla iflletmenin varlklarnn ve kaynaklarnn bir ara- iflletmenin belirli bir andaki
finansal durumunu, yani
da raporland bir tablodur. flletmenin bilano tarihi itibaryla, sahip olduu var- varlklarn ve kaynaklarn
lklar ve bu varlklarn finansmannda kullanlan kaynaklar bir arada gsterdii bir arada gsterir.
iin finansal durum tablosu olarak da adlandrlr.
www.hedefaof.com
186 Genel flletme
Bilano, iflletmenin Varlklar = Borlar + Sermaye fleklinde ifade edilen temel muhasebe eflitlii
ekonomik mr ierisinde
sahip olduu varlklar ile z ayn zamanda temel bilano eflitliini de ifade eder. Bilano, muhasebenin Varlk-
kaynaklarnn ve borlarnn lar = Borlar + Sermaye temel eflitliine uygun olarak iflletmenin gerek dnem ba-
belirli bir andaki fotorafn
sunan bir tablodur.
flndaki (ya da kuruluflundaki) varlk ve kaynak yapsn gerekse dnem sonunda
ulaflt bu yeni yapnn zetlenmifl bir flekilde grlmesine olanak salar (Cemal-
Takvim Yl, 1 Ocaktan 31 clar, nce, s.73).
Aralk tarihine kadar olan 12
aylk bir dnem flletmenin sahip olduu varlklar ve kaynaklarnn ne olduunun grlebilme-
si iin iflletmenin bir fotoraf ekilir ve sanki iflletmenin hayat durmufl ya da don-
Mali Yl, dnem bafllang ve
bitifl tarihleri takvim mufl olsa grnts nedir? sorusuna bilano cevap vermifl olur. Aslnda gerek ya-
ylndan farkl olabilen ve flamda iflletmenin yaflam, dolaysyla faaliyetleri devam etmektedir. Hatta tatil gn-
birbirini izleyen 12 aylk bir
dnem. rnein, dnem lerinde bile baz faaliyetleri devam ediyor olabilir. flte yneticilerin ve dier karar
baflnn 1 Haziran, dnem vericilerin iflletmenin finansal durumunu deerlendirebilmeleri iin dinamik olan
sonunun ise 31 Mays
olduu bir yllk dnem.
finansal durum, statik hle getirilerek iflletmenin o andaki finansal durumu rapor-
lanr, yani iflletmenin bilanosu hazrlanr.
SIRA SZDE Bilano nedir?

SIRA SZDE
4
flletmeler finansal durumlarn zellikle dfl bilgi kullanclar iin en azndan
D fi N E L M ylda bir kez D firaporlamak
NELM zorundadr. Genellikle birok iflletme iin 1 Ocak dnem
Dnen Varlk, bir dnem
iinde satlacak, bafl 31 Aralk dnem sonu olarak kabul edilmektedir; yani bir mali yl bir takvim
kullanlacak, tahsil edilecek
olanS unsurlar
O R U ile parann ylna denkSolmaktadr.
O R U Ancak baz iflletmelerin mali yllar takvim yllarna eflit
kendisinden oluflur. olamayabilir.
Duran Varlklarn, iflletmenin mlkiyetinde olan ve iflletmenin gelir salama gc a-
D KVarlklar,
K A T bir yldan DKKAT
veya normal bir faaliyet sndan fayda salama kapasitesi olan ekonomik deerler olduunu biliyorsunuz.
dneminden daha uzun
srelerle iflletme
flletmenin varlklar bilanoda genellikle dnen varlklar ve duran varlklar olarak
SIRA SZDE
faaliyetlerinin iki ayr gruptaSIRAraporlanr.
SZDE
gereklefltirilmesi iin Dnen varlklar, bir faaliyet dnemi iinde kullanlacak, tketilecek, satla-
kullanlmak amacyla

edinilmifl ve ilke olarak bir
AMALARIMIZ
ylda veya normal faaliyet
dneminde paraya
evrilmesi veya tketilmesi
cak, tahsil edilecek unsurlar ile parann kendisinden oluflur. Dnen varlklar nak-
AMALARIMIZ
de dnflm kolay olan, likiditesi yksek olan varlk unsurlardr. flletmenin gn-
lk faaliyetlerinin srdrlmesinde fayda salarlar. Para ve para benzeri kalemler,
beklenmeyen varlklardr. ksa vadeli Kalacaklar
K bina,
Arsa, T A makine
P gibi bir T A P ve stoklar dnen varlklar iinde yer alr.
yldan uzun sre Duran varlklar, iflletme faaliyetlerinin srdrlmesinde bir faaliyet dnemin-
kullanlacak unsurlar ile bir den daha uzun sre kullanlacak olan ve hemen paraya evrilmesi beklenmeyen
yldan daha uzun sre
Tsonunda
E L E V tahsil
Z Y O Nedilecek olan varlklar kapsar.
T E L E V Z Dolaysyla
YON duran varlklarn likiditesi dflktr. Maddi ve maddi
uzun vadeli varlklardr. olmayan duran varlklar, uzun vadeli alacaklar, uzun vadeli finansal yatrmlar du-
ran varlklar grubunda yer alr.
Ksa Vadeli Yabanc Kaynak,
bir yl iinde denmesi Bilano eflitliinin sa tarafnda iflletmeye salanan kaynaklar yer alr. Bu kay-
gereken
N T E Rborlardr.
NET naklarn bir Nksm
T E R N Eortaklarca,
T bir ksm da dflardan borlanlarak nc flahslar-
Uzun Vadeli Yabanc dan salanabilir. flletme dflndan geici bir sre iin bor fleklinde salanan kay-
Kaynak, kredi naklar yabanc kaynak olarak nitelendirilir.
kurumlarndan, sermaye
piyasasndan ve iflletmenin Finansal analizin daha salkl yaplabilmesi iin yabanc kaynaklar da kendi
iliflkide bulunduu nc iinde ksa vadeli ve uzun vadeli yabanc kaynaklar olarak ikiye ayrlarak, bilano-
kiflilerden salanan bir
yldan fazla vadeli olan
da ayr ayr gsterilir. nk yabanc kaynaklar vadeleri ne olursa olsun, mutlaka
iflletme borlarna denir. Bir vadeleri geldiinde iflletme tarafndan geri denmek zorundadr. Borlarn hemen
yldan daha uzun vadede bir faaliyet dnemi iinde mi geri denecei, yoksa daha uzun sre sonra m geri
denmesi gereken
borlardr. denecei, iflletmenin bor deme gcn analiz ederken nemli olacaktr. Bu ne-
denle bilano tarihinden itibaren bir yl iinde geri denmesi gereken borlar k-
sa vadeli yabanc kaynak; bir yldan daha sonra denecek borlar ise uzun va-
deli yabanc kaynak olarak raporlanr.
www.hedefaof.com
z kaynaklar (z sermaye), iflletme sahiplerinin varlklar zerindeki haklar-

n ifade eder. flletme sahip veya ortaklarnn fiilen iflletmeye aktardklar kaynak-
larn yan sra, krlarn iflletmede braklmasyla oluflan yedekleri de kapsar. fllet-
me sahip veya ortaklar tarafndan salanan kaynak sermaye olarak adlandrlr.
z kaynak bykl ile sermaye bykl birbirinden farkldr. nk z kay-
naklar ortaklarca denen sermayenin dflnda, iflletmenin kendi faaliyetleri sonucu
salad ve iflletmede braklmfl olan datlmamfl krlar ve dnem krn da kap-
samaktadr. z kaynaklar; sermayeden kaynaklanan, krdan SIRA kaynaklanan
SZDE
ve de- SIRA SZDE
erlemeden kaynaklanan unsurlarn toplamndan oluflur.
Bu nedenle kurulufl aflamasnda basite Varlklar = Borlar + Sermaye olarak
ifade ettiimiz temel bilano eflitliini afladaki flekilde ifade etmek
D fi N Eok
L M daha do- D fi N E L M
ru olacaktr.
S O R U S O R U
Varlklar = Yabanc Kaynaklar + z Kaynaklar
Kaynaklar varlklarn finansmann salamak iin nc flahslardanD Kveya

K A T ortaklardan DKKAT
salanr. nc flahslardan salanan kaynaklar yabanc kaynaklar; ortaklardan salanan
kaynaklar z kaynaklar olarak isimlendirilir. SIRA SZDE SIRA SZDE
Aflada bir iflletmenin 31.12.2011 tarihli bilanosunu gryorsunuz.
Varlklar (Aktif)
I. DNEN VARLIKLAR
A letmesi
31.12.2011 Dnem Sonu Bilanosu
AMALARIMIZ
Kaynaklar (Pasif)
III.KISA VADEL YB. KAYNAK.
AMALARIMIZ
HAZIR DEERLER 4.230 FNANSAL BORLAR

K T A P 15.000 K T A P
MENKUL KIYMETLER 36.458 TCAR BORLAR 29.700
TCAR ALACAKLAR 150.000 DER BORLAR 21.358
DER ALACAKLAR 8.204 DEN. VERG VE YKML. 5.000
STOKLAR 64.392 TOPLAM KVYK T E L E V Z Y O N 71.058 TELEVZYON
DER 6.504
TOPLAM DNEN VARLIKLAR 269.788 IV.UZUN VD.YB. KAY.
FNANSAL BORLAR 13.000
II. DURAN VARLIKLAR DER BORLAR 2.000
NTERNET NTERNET
MAL DURAN VARLIKLAR 5.000 TOPLAM UVYK 15.000
MADD DURAN VARLIKLAR 17.000
MADD OLM. DURAN VARLIKLAR 15.056 V.Z KAYNAKLAR
DER DURAN VARLIKLAR 4.997 DENM SERMAYE 100.000
TOPLAM DURAN VARLIKLAR 42.033 SERMAYE YEDEKLER 1.700
KR YEDEKLER SIRA SZDE 19.063 SIRA SZDE
GEM YIL KRLARI 39.159
GEM YIL ZARARL.(-) -
DNEM NET KRI D(ZARARI)
fi N E L M 65.841 D fi N E L M
TOPLAM Z KAYNAKLAR 225.763
TOPLAM VARLIKLAR 311.821 S O R U

TOPLAM KAYNAKLAR 311.821 S O R U
Bilanolar dzenlenirken hesap tipi veya rapor tipi olmak zere iki formda
D K K A Tdzenlenebi- DKKAT
lir. Bilanonun hesap fleklinde dzenlenmesi hlinde rnek bilanoda grdnz gibi,
aktifler sol tarafta, pasifler sa tarafta olmak zere iki stun olarak sralanr. Bu formda-
SIRA SZDE SIRA SZDE
ki bilano flekli iflletmenin dnen varlklar ile ksa vadeli yabanc kaynaklar, duran var-
lklar ile de uzun vadeli yabanc kaynaklar ve zsermayesi arasnda karfllafltrma yapma
olana salar. Rapor seklindeki dzenlemede ise varlklar ve kaynaklar
AMALARIMIZ

alt alta sralanr.
Rapor seklinde dzenlenen bilanolar zellikle birbirini izleyen hesap dnemlerine ilifl-
AMALARIMIZ
kin bilanolar arasnda yaplacak karfllafltrmalar kolaylafltrr.

K T A P K T A P
www.hedefaof.com
TELEVZYON TELEVZYON
188 Genel flletme
Gelir Tablosu
Gelir tablosu, iflletmenin bir dneme ait faaliyet sonularnn zetlendii bir finan-
sal tablodur. Gelir tablosunda iflletmenin faaliyetleri sonucunda ortaya kan tm
haslat, gelir, kr, gider, zarar unsurlar yer alr ve iflletmenin dneme ait net kr
veya zarar bykln gsterir. lgili dnemde ne kadar kr veya zarar olufltuu-
nu, kr veya zararn oluflumuna hangi faaliyet sonularnn etkide bulunduunu
gelir tablosundan grebiliriz. Gelir tablosu bir dneme ait faaliyetleri gsterdii
iin bilano gibi anlk deil dnemlik bir finansal tablodur. Bilanoyu bir fotora-
fa benzetirsek gelir tablosunu da bir filme benzetebiliriz.
flletmenin faaliyetleri sonucunda sermayedar iin artfl yaratan olaylar haslat;
azalfl yaratan olaylar gider olarak nitelendirilebilir. Bir varlk ya da hizmet satfl
nedeniyle ya da faiz, kira gibi nedenlerle iflletmenin varlklarnda oluflan brt art-
fla haslat denilir.
Giderler ifl yapmann maliyetidir. Haslat salama amac ile varlklarda oluflan
brt azalfllardr. Satfla konu olacak rnn retilmesi veya satn alnmas ile ilgili
dorudan (direkt) giderleri ve iflletmenin faaliyette bulunmasndan doan dolayl
giderleri kapsar.
Haslatn giderden fazla olmas durumunda kr; aksi durumda ise zarar ortaya
kar.
Aflada bir iflletmenin gelir tablosu rnei verilmifltir.
A letmesi
01.01.2011 ve 31.12.2011 Dnemi Gelir Tablosu
Brt Kr
Brt Satlar 1.991.489
(-) Sat ndirimleri (258.000)
Net Satlar 1.733.489
(-) Satlarn Maliyeti (1.513.314)
Brt Sat Kr 220.175
Faaliyet Kr
Faaliyet Giderleri
Pazarlama, Sat, Datm Giderleri 75.523
Genel Ynetim Giderleri 40.014
Toplam Faaliyet Giderleri (115.537)
Faaliyet Kr 104.638
Dnem Kr
Finansal Gelir ve Giderler 0
Dier Gelirler 4.373
Dnem Kr (Vergi ncesi Dnem Kr) 109.011
Net Kr
(-) Vergi (43.170)
Dnem Net Kr (Vergi Sonras Dnem Net Kr) 65.841
flletmenin gelir tablosu incelenerek iflletmenin bykl, satfl eilimi, ana gi-
der kalemleri ve net kr vb. konularnda bilgi sahibi olunur.
SIRA SZDE Gelir tablosunu

SIRA tanmlaynz.
SZDE
5
z Kaynaklarda Deiflim Tablosu
D fi N E L M D fi N Edeiflim
z kaynaklarda LM tablosu, bir hesap dneminde z kaynaklarda oluflan de-
iflmeleri nedenleriyle birlikte gsteren bir tablodur.
S O R U S O R U
DKKAT DKKAT
SIRA SZDE SIRA SZDE

www.hedefaof.com
z kaynak bir yandan iflletmenin faaliyetlerini yrtmesi iin gerekli olan kay-
naklar gsterirken, dier taraftan iflletmeden alacakl olanlara kars bir gvence
oluflturarak, yabanc kaynaklardan yararlanlmasna da olanak salar. Ayrca ifllet-
menin karfllaflaca eflitli risklere karfl da bir sigorta grevi stlenmektedir.
Gelir tablosu tek baflna iflletmenin z kaynaklarnda meydana gelen deiflim-
leri gstermekte yeterli bilgi salamaz. z kaynaklardaki deifliklikler krdan mey-
dana gelebilecei gibi, kr dflndaki dier ifllemlerden de meydana gelmifl olabilir.
z kaynak kalemlerinde meydana gelen artfl ve azalfllar z kaynaklar deiflim
tablosu yardmyla izlenebilir. Bu tablo zellikle sermaye flirketlerinde dnem iin-
de z kaynak kalemlerinde meydana gelen deiflmelerin topluca grlmesini sa-
lamaktadr (Akg, s.275).
z kaynaklar deiflim tablosu, nceki dnem ve cari dnem bilano ve gelir
tablolarndan yararlanlarak hazrlanr.
Nakit Akm Tablosu

Nakit akm tablosu, bir hesap dneminde gerekleflen nakit girifl ve kfllarn kay-
naklar ve kullanm yerleriyle birlikte gsteren bir tablodur. Nakit akm tablosunda
yer alan nakit kavram, nakit ve nakde efldeer kalemlerin toplamn ifade eder.
Muhasebenin kayt dzeninde genel esas olarak tahakkuk esas kullanld iin
ifllemler nakit hareketi yarattklarnda deil de gereklefltiklerinde kayda alnrlar.
Dolaysyla bilanoda ve gelir tablosunda nakit hareketleri ileSIRA ilgiliSZDE
bilgileri gre- SIRA SZDE
meyiz. Gelir tablosunda raporlanan kr bykl ile nakit bykl ayn olma-
yacaktr. rnein, bir iflletmenin finansal yaps ok salam, krll yksek, buna
karfln likiditesi ise ok dflk olabilir. Bu nedenle zaman gelen demelerini ya-
pabilmesi iin gerekli nakit fonlar retme glne dflebilir. Buna benzer du-
S O R U S O R U
rumlar da iflletmeyi zor durumda brakr.
Tahakkuk Esas: Finansal nitelikli olaylarn etkileri, nakit hareketininD gereklefltii

KKAT tarih- DKKAT
te deil de ifllemin gereklefltii tarihte kayda alnr. Haslat, satfl gereklefltiinde; gider
ise olufltuunda kayda alnr. Tahakkuk esasnn karflt Nakit Esasdr. Nakit esasnda ise
SIRA SZDE SIRA SZDE
ifllemlerin gerekleflmesi yerine, nakit hareketlerinin gereklefltii tarihler esastr.
Bir dneme ait nakit girifllerinin ve kfllarnn raporlanmas, nakdin nerelerden

AMALARIMIZ
saland ve nerelere harcandn gstermesi asndan nemlidir. Nakit girifl ve AMALARIMIZ
kflna yol aan faaliyetleri genel olarak afladaki gibi sralayabiliriz:

Nakit Giriflleri: K T A P K T A P
Peflin satfllar,
Alacaklarn tahsili,
Nakit fleklinde borlanmalar, TELEVZYON TELEVZYON
Finansal yatrmlardan salanan nakit fleklindeki kr pay, faiz bedelleri,
Peflin olarak maddi duran varlk satfllar,
Nakit olarak alnan tazminatlar,
NTERNET NTERNET
Nakit sermaye artrm vb.
Nakit kfllar:
Maafl ve cret demeleri,
Peflin alfllar,
Devlete denen vergi, fon, ceza ve benzerleri,
Faiz demeleri,
www.hedefaof.com
190 Genel flletme
Dernek, oda ve vakflara aidat, bafl vb. isimler altnda yaplan demeler,
Bor demeleri vb.
Nakit girifl ve kfllarnn hangi faaliyetler nedeniyle olduunun belirlenmesi
son derece nemlidir. Bu nedenle iflletmede gerekleflen faaliyetler; yatrm faali-
yetleri, finansman faaliyetleri ve iflletme faaliyetleri olarak grupta toplanabilir.
Bu durumda nakit girifl ve kfllarnn hangi faaliyetler nedeniyle gereklefltiini s-
nflandrarak sunmak ok daha faydal olacaktr. Dolaysyla nakit akm tablosunu
bir faaliyet dnemi iinde ortaya kan nakit akfllarn iflletme faaliyetlerine iliflkin
nakit akfllar, yatrm faaliyetlerine iliflkin nakit akfllar ve finansman faaliyetlerine
iliflkin nakit akfllar olarak gsteren tablodur fleklinde daha ayrntl olarak tanm-
layabiliriz.
Temel amac belirli bir dnem itibariyle bir iflletmenin yatrm, finansman ve ifl-
letme faaliyetlerinden dolay nakit girifllerini ve kfllarn ayrntl bir flekilde ra-
porlamak olan nakit akm tablosu, ayn zamanda nakit planlama ve denetimine de
olanak salar. Bylelikle hem etkin nakit ynetimine olanak salayarak verimlili-
in arttrlmasna hem de nakit yetersizlii nedeni ile alflmalarn aksamadan y-
rtlebilmesi iin gerekli nlemlerin alnmasna yardmc olur.
flletmenin dnem sonunda elinde bulunan nakit ve nakde efldeer varlklar
bilanoda raporlanr. Ancak bilano sadece o andaki durumu gsterdii iin d-
nem iindeki nakit hareketlerini ortaya koymaz. Nakit akm tablosu iflletmenin na-
kit tahsilat ve demelerini gerektiren ifllemlerinin ayrntsn gsterir.
Gelir tablosu tahakkuk esasna gre dzenlendii iin gelir tablosunda gelir ya
da gider olarak raporland hlde, nakit hareketine neden olmayan faaliyet sonu-
lar olabilir. Buna karsn nakit girifl kflna neden olduu hlde, gelir ya da gider
gerekleflmedii iin gelir tablosunda yer almayp, nakit akm tablosunda yer alan
baz kalemler de olabilir. Gelir tablosu tahakkuk esasna gre dzenlenirken, na-
kit akm tablosunun dzenlenmesinde nakit esas geerlidir.
TMS-7ye Gre Nakit Akm Tablosu
A. LETME FAALYETLERNE LKN NAKT AKILARI
1. Esas Faaliyet Gelirlerinden Salanan Nakit Girileri (+)
a-) Satlardan salanan nakit girileri (+)
b-) Faaliyet gelirlerden salanan nakit girileri (+)
2. Esas Faaliyet Giderlerine likin Nakit klar (-)
a-) Satlan mal ve hizmet maliyetleri ve stok deiimlerine ilikin
nakit klar(-)
b-) Faaliyet Giderlerine likin Nakit klar (-)
Esas Faaliyet Sonucu Salanan Net Nakit Ak (12)
3. Dier Gelir ve Krlardan Salanan Nakit Girileri (+)
4. Dier Gider ve Zararlardan Kaynaklanan Nakit klar(-)
5.Finansman Giderlerinden Kaynaklanan Nakit klar (-)
6. letme Faaliyetleriyle lgili Varlk ve Yabanc Kaynaklardaki
Deiikliklere likin Nakit Aklar (+) (-)
a-) Varlk Artlar (-)
b-) Varlk Azallar (+)
c-) Yabanc Kaynak Artlar (+)
d-) Yabanc Kaynak Azallar (-)
7. Dnem Kr Vergi ve Dier Yasal Ykmllklere likin Nakit
klar (-)
a-) nceki Dnem Krndan denen (-)
b-) Geici Vergiler(-)
www.hedefaof.com
B. YATIRIM FAALYETLERNE LKN NAKT AKILARI

1.Yatrm Faaliyetinden Salanan Nakit Girileri(+)
a-) Mali Duran Varlk Satlarndan Salanan Nakit Girileri (+)
b-) Maddi Duran Varlk Satlarndan Salanan Nakit Girileri (+)
c-) Dier Duran Varlk Satlarndan Salanan Nakit Girileri (+)
d-) Mali Duran Varlklarla lgili Alnan Temettlerden Sa. Nakit Giri-
leri (+)
e-) Yatrm Faaliyetleriyle lgili Faizlerden Salanan Nakit Girile-
ri(+)
f-) nc Kiilere Verilen Avans ve Kredilere likin Tahsilatlardan
Salanan Nakit Girileri(+)
g-) Dier Yatrm Faaliyetlerinden Salanan Nakit Girileri(+)
2. Yatrm Faaliyetlerine likin Nakit klar (-)
a-) Mali Duran Varlk Allar (-)
b-) Madd Duran Varlk Allar (-)
c-) Madd Olmayan Duran Varlk Artlar (-)
d-) zel Tkenmeye Tabi Varlklardaki Artlar (-)
e-) Dier Duran Varlk Artlar (-)
f-) nc Kiilere Verilen Avans ve Kredilerle lgili Nakit klar(-)
g-) Dier Yatrm Faaliyetiyle lgili Nakit klar(-)
C. FNANSMAN FAALYETLERNE LKN NAKT AKILARI
1. Finansman Faaliyetlerinden Salanan Nakit Girileri(+)
a-) Ksa Vadeli Mali Borlardan Salanan Nakit(+)
b-) Uzun Vadeli Mali Borlardan Salanan Nakit (+)
c-) Sermaye Artrmndan Salanan Nakit (+)
d-) Hisse Senedi hra Primlerinden Salanan Nakit (+)
e-) Dier Finansman Faaliyetlerinden Salanan Nakit Girileri (+)
2. Finansman Faaliyetlerine likin Nakit klar (-)
a-) Ksa Vadeli Mali Bor demeleri (-)
b-) Uzun Vadeli Mali Bor demeleri (-)
c-) denen Temettler (-)
d-) Sermayenin Azaltlmas (-)
e-) Dier Finansman Faaliyetlerine likin Nakit klar(-)
D. KUR FARKLARININ NAKT VE NAKT BENZERLERNE ETKLER(+), (-)
E. NAKT VE NAKT BENZERLERNDE MEYDANA GELEN NET ARTI (+) (AZALI) (-)
F. DNEM BAI NAKT VE NAKT BENZERLER MEVCUDU
G. DNEM SONU NAKT VE NAKT BENZERLER MEVCUDU
FNANSAL YNETMN fiLETME FAALYETLER LE

BALANTISI
Bir iflletme belirli hedef ve amalara ulaflmak iin kurulur. flletmenin faaliyetleri-
ne ynelik hedef, strateji ve taktiklerinin tanmland ifl plannda hedef ve ama-
lar belirtilir (Subramanyam, Wild, s. 15).
flletmeler farkl ifl alanlarnda faaliyet gstermelerine ramen her birinde ortak
temel fonksiyonlar ve bu fonksiyonlar sonucu oluflan eflitli faaliyetler vardr. Ge-
nel olarak faaliyet; iflletmenin kurulmas, yatrm kararlarnn alnmas, kaynaklarn
temin edilmesi, tedarikilerden hammadde alnmas ve bedelinin denmesi, ma-
mul veya hizmet retimi, mal veya hizmetin pazarlama ve satfl, mflterilerden tah-
silat yaplmas, satfl sonras destek hizmetlerinin verilmesi gibi, iflletmenin devam-
lln salayan operasyonlar srasnda iflletmelerin gereklefltirdii eylem olarak
tanmlanabilir (fiengr, ifti, s.37).
Bir iflletmede ncelikle faaliyetlerin planlanmas, kaynak bulunmas ve retim
faktrlerine yatrm yaplmas gerekir. Planlanan eylemlerin yerine getirilebilmesi
iin iflletme gerekli retim faktrlerine sahip olmaldr. retim faktrlerine sahip
olabilmek iin de kaynak bulunmaldr. retimde kullanlacak hammadde ve mal-
www.hedefaof.com
192 Genel flletme
zemenin edinilebilmesi, alflanlara cret denebilmesi, makine ve tehizat alna-

bilmesi, arafltrma ve gelifltirme faaliyetlerinde bulunulabilmesi vb. iin kaynaa ih-
tiya vardr. flletmenin faaliyetlerini srdrmede kullanlacak bu unsurlarn edini-
lebilmesi iin gerekli olan kaynak, iflletme sahiplerinden veya iflletme dfl taraflar-
dan salanr. flletmeye kaynak salama faaliyetleri finansman faaliyetleri olarak
adlandrlr. Finansman faaliyetleri z kaynaklar ile yabanc kaynaklarn yapsnda
ve tutarnda deifliklik meydana getiren faaliyetlerdir (TMS-7, paragraf 6).
flletmeye salanan kaynaklar ile faaliyetlerin srdrlmesinde fayda salaya-
cak retim faktrlerinin edinilmesi gerekir. Yani salanan kaynaklarn yatrma d-
nfltrlmesi gerekir. Faaliyetlerin gereklefltirilmesinde gerekli olan makine, ara-
zi, bina, stok, insan, teknoloji gibi unsurlara yatrm yaplmaldr. Gerekli retim
faktrlerinin edinilmesine ynelik bu faaliyetlerine yatrm faaliyetleri denilir. Ya-
trm faaliyeti, uzun vadeli varlklarn ve dier yatrmlarn elde edilmesi ve elden
karlmasna iliflkin faaliyetlerdir (TMS-7, paragraf 6).
Sadece yatrm ve finansman faaliyetlerinin yerine getirilmesi, iflletmenin faali-
yetlerini gereklefltirebilmesi ve kr elde etmesi iin yeterli deildir. Bu retim fak-
trlerinin iflletme faaliyetlerinde kullanlmas, yani retim ve satfla dnfltrlme-
si gerekir. Aksi takdirde, iflletmenin kr elde etmesi ve yaflamn srdrmesi mm-
kn deildir. flletme faaliyetlerinin gereklefltirilebilmesi iin rn ya da hizmetin
retiminin tamamlanmas, mflterilere satlmas ve satfl bedelinin tahsil edilmesi
gerekir. Bu tr faaliyetler de iflletme faaliyetleri veya retim-satfl faaliyetleri olarak
gruplandrlr. flletme faaliyeti, iflletmenin ana gelir getirici faaliyetleri olup, net kr
veya zararn belirlenmesinde yer alan ifllem ve olaylardan kaynaklanr (TMS-7, pa-
ragraf 6).
fiekil 8.2
flletme Faaliyetleri
ile Finansal Yatrm Finansman
Faaliyetleri Faaliyetleri Bilano
Tablolar liflkisi
flletme
Faaliyetleri Gelir Tablosu
fiekil 8.2den de anlafllabilecei gibi, iflletmede gerekleflen faaliyetlere iliflkin

yatrm ve finansman faaliyetleri bilanoyu ilgilendirirken, esas iflletme faaliyetleri
ise gelir tablosunu ilgilendirmektedir.
Grld gibi, iflletmelerin ama ve hedeflerine ulaflabilmeleri iin yerine ge-
tirmek zorunda olduklar ifllemleri finansman, yatrm ve iflletme faaliyetleri (re-
tim-satfl faaliyetleri) olmak zere ana grupta toplayabiliriz (Subramanyam,
Wild, s. 15). flletmenin baflars ve yaflamn srdrebilmesi, tm bu faaliyetlerin
bir btn olarak yerine getirilmesi ile mmkndr.
Planlanan faaliyetlerin yerine getirilebilmesi ve yatrmlarn yaplabilmesi iin
ncelikle kaynak bulunmas gerekmektedir. flletme iin kaynaklarn bulunmas fi-
nansman fonksiyonunun kapsamndadr ve finans yneticisinin grevidir. Gerekli
kaynaklarn nereden ve nasl salanacana finans yneticisi karar verir. rnein,
kaynaklar borlanlarak m salanacak, yoksa ortaklardan m salanacaktr?
www.hedefaof.com
flletmenin ihtiya duyduu kaynaklarn zamannda, yeterli byklkte ve en

ucuz maliyetle bulunmas son derece nemlidir ama yeterli deildir. Salanan bu
SIRA SZDE SIRA SZDE
kaynaklarn doru varlklara yatrlmas gerekir. Finansman fonksiyonunun gre-
vi, iflletmenin ihtiya duyduu kaynaklar en uygun koflullarda salamak ve sala-
nan bu kaynaklarn en etkin flekilde kullanlmasn, yatrmlara D fidnfltrlmesini
NELM D fi N E L M
salamak fleklinde tanmlanabilir. Grld gibi finansman fonksiyonu, iflletme-
nin amalarn gereklefltirebilmesi iin gerekli kaynaklarn salanmas ve salanan
S O R U S O R U
bu kaynaklarn uygun bir flekilde deerlendirilebilmesi iin gereklidir.
flletmelerin ama ve hedeflerine ulaflabilmeleri iin yerine getirmek zorunda

D K K A T olduklar ifl- DKKAT
lemler; finansman, yatrm ve iflletme faaliyetleri (retim-satfl faaliyetleri) olmak zere
ana grupta toplanr.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Finansman ve yatrm kararlarnn yan sra, dier iflletme faaliyetlerinin ve fonk-

siyonlarnn yerine getirilmesi srasnda da finansman fonksiyonu ok nemlidir.
AMALARIMIZ
nk her iflletme kararnn finansal bir etkisi vardr (Ramagopal, s.5). Finansman
politikalarnn etkin bir flekilde uygulanabilmesi iin pazarlama, retim, insan kay-
AMALARIMIZ
naklar gibi blmlerin ifl birliine ihtiya vardr. Bu nedenle finans

K Tyneticisinin
A P ka- K T A P
rar alma ve grevlerini yerine getirme srecine dier blm yneticileri de katlmak
zorundadr (Ceylan, Korkmaz, s.3) nk finansal sistem bir karar verme sistemidir.
TELEVZYON TELEVZYON
flletmelerin ama ve hedeflerine ulaflabilmeleri iin yerine getirmekSIRA
zorunda
SZDEolduklar fa- SIRA SZDE
aliyetler nelerdir? 6
FNANSAL YNETM VE fiLEVLER D NTfiERNNE LETM D NTfi E RN N
E LETM
flletmelerde finansman fonksiyonu, iflletmenin ama ve hedeflerini gereklefltirebil-
mesi iin gerekli olan fonlarn salanmas ve salanan fonlarnS uygun O R U bir flekilde S O R U
deerlendirilmesi ile ilgilidir. Finans kelimesi para, fon ya da sermaye anlamnda
kullanlrken, finansman kelimesi para, fon ya da sermayenin salanmas anlamn- Finansal ynetim,
da kullanlmaktadr. Finansal ynetim ise iflletme iin gerekli olan D K Kfonlarn
AT uygun DKKAT
iflletmelerin ihtiya
duyduklar fonlarn
koflullarda salanmas ve bunlarn uygun varlklara yatrlmas ile ilgili faaliyetlerdir belirlenerek en uygun
(Aydn, Baflar, Coflkun, s.2). Finansal ynetimin temel amac, ortaklarn
SIRA SZDErefah dze- kaynaklardan SIRA SZDEve
salanmas
yini veya iflletmenin deerini artrmaktr. Finansal ynetim bu temel amaca ulaflabil- salanan bu fonlarn en
uygun alanlara yatrlarak
mek iin birbirleriyle balantl krn en yksee kartlmas, hisse baflna krn
en yksee kartlmas ve iflletmenin piyasa deerinin en AMALARIMIZ
yksee kartlmas
amalarn gereklefltirmek durumundadr (Bker, Aflkolu, Sevil, s. 6).
ynetilmesidir.
AMALARIMIZ
Finansal ynetim ortaklarn refahn veya iflletmenin deerini maksimize etme

K kullanm
hedefini gereklefltirecek flekilde, alternatif fon kaynaklar ve fon T A P kararla- K T A P
r ile ilgilidir (Bovee, s.553). Ortaklarn refahn ykseltme amacn gereklefltirebil-
mek iin finans yneticileri;
Finansal planlar hazrlayp uygulamaya koymal TELEVZYON TELEVZYON
Firmann nakit akfllarn izlemeli ve fonlarn nasl artrlaca ve yatrlaca-
na karar vermeli
Mevcut ve gelecee ynelik harcamalarn ve sermaye yatrmlarn btelemeli
NTERNET NTERNET
flletmenin bymesini finanse etmek iin sermaye salamal
Bankalar ve sermaye piyasalar ile etkileflim hlinde olmaldr (Bovee, s.553).
Finansal ynetimin kapsamnda yer alan sorumluluklar gz nnde bulundu-
rarak finansal ynetimin fonksiyonlarn;
finansal analiz,
finansal planlama ve kontrol,
www.hedefaof.com
194 Genel flletme
fonlarn salanmas veya finansman kaynaklar,

fonlarn kullanlmas veya yatrm kararlar,
kr datm kararlar olarak gruplandrabiliriz.
Finansal Analiz
Muhasebe srecinin kayt tutma ifllevinin sonucunda hazrlanan finansal tablolar
analize tabi tutularak, hem iflletme ii hem de iflletme dfl bilgi kullanclarna su-
nulacak bilgiler retilir. Muhasebenin tanmndan da hatrlayacanz gibi finansal
analiz, muhasebenin ikinci ifllevidir. Finansal tablolarda yer alan veriler eflitli ana-
liz teknikleri kullanlarak kararlarda kullanlacak bilgilere dnfltrlr. Finansal
tablolar analize tabi tutulmadan dahi, iflletmenin finansal durumu, faaliyet sonu-
lar, nakit akfllar konusunda bilgi vermektedir. Fakat tablolar arasndaki ya da ay-
n tablonun kalemleri arasndaki baz iliflkilerin grlebilmesi zor olduu iin fi-
nansal tablolarn analiz edilip yorumlanmas ok daha faydal bilgiler retilmesini
Finansal Analiz; finansal
tablolardaki eflitli kalemler salayacaktr. Finansal analiz, iflletmenin finansal durumunu ve performansn
arasndaki iliflkilerin analiz etmek ve gelecekteki finansal performansn tahmin edebilmek iin finansal
kurulmasn, llmesini ve
yorumlanmasn kapsayan tablolardaki eflitli kalemler arasnda iliflkiler kurulmasn, llmesini ve yorum-
bir sretir. lanmasn kapsayan bir sretir.
Finansal analiz ile iflletmenin gemifl finansal verileri incelenerek gelecee yne-
lik kararlar alnr. Dolaysyla finansal analiz, bir iflletmedeki finansal planlama ve
kontroln salanabilmesi iin son derece nemlidir ve birok yazar tarafndan finan-
sal ynetimin ilk ifllevi olarak kabul edilmektedir. Finansal analiz sonucunda elde
edilen veriler deerlendirilerek, iflletmenin mevcut durumda gl ve zayf ynleri
belirlenir; ayn zamanda gelecee iliflkin yaplacak tahminlere, hazrlanacak planla-
ra, izlenecek politikalara katkda bulunacak veri ve ipular salanr (Akg, s.1).
Finansal Analiz eflitleri

Finansal tablolarn analizi, finans yneticileri gibi iflletme iinden taraflarca yapla-
bilecei gibi, iflletmeye kredi verecek kifli ya da kurumlar, yatrmclar, ortaklar gi-
bi iflletme dfl taraflarca da yaplabilir. Analizi yapacak taraflarn konumuna gre
analiz i analiz ve dfl analiz olarak gruplandrlabilir. Analize konu olan finansal
tablolarn kapsadklar dnem saysna gre, statik ve dinamik analiz olarak snf-
landrlabilir. Analizin yaplma amacna gre yatrm analizi, ynetim analizi ve
kredi analizi olarak snflandrlabilir.
Dfl analiz, iflletme ile ilgisi olan nc flahslarn (kredi kurumlar, yatrmc-
lar, satclar, finansal analistler vb.) iflletmenin yaymlamfl olduu finansal tablola-
r kullanarak yaptklar analizdir. analiz ise iflletme iinden olan taraflarn (finans
yneticisi, i denetiler vb.) yapt analizdir.
flletmenin tek bir dnemine ait finansal tablolarn analizi statik; birbirini izle-
yen birden fazla dneme ait finansal tablolarn analizi dinamik analizdir.
flletmenin salam bir finansman politikasna sahip olmas ve faaliyetlerinde de-
vaml flekilde baflarya ulaflmas iin alnacak kararlara dayanak olmak zere yap-
lan analiz ynetim analizidir. flletmenin bor deme gcn anlayabilmek iin ya-
plan analiz kredi analizidir. Yatrm analizi ise iflletmenin kazanma gcn ortaya
karmak ve yabanc kaynak-z kaynak iliflkisini grmek zere, iflletmenin yatrm-
clar tarafndan yaplan analizdir (mleki, Szbilir, Bektre, s.6).
SIRA SZDE Finansal Analiz

SIRAeflitleri
SZDE nelerdir?
7
S O R U S O R U
www.hedefaof.com
DKKAT DKKAT
Finansal Analiz Teknikleri

Finansal tablolarn analizinde en yaygn olarak kullanlan analiz tekniklerini afla-
daki gibi sralayabiliriz:
Oran Analizi
Karfllafltrmal Tablolar Analizi
Yzde Yntemi ile Analiz
Trend Analizi
Oran analizi, bir iflletmenin finansal tablolarnda yer alan iki unsurun iliflkisi-
nin analizidir. Bir iflletmenin tek bir yla ait finansal tablolarnda yer alan kalemler
arasnda matematiksel iliflkiler kurularak bulunan oranlarla yaplan incelemeye
oran analizi denilir.
Oranlar tek bir yln veya dnemin finansal tablolar kullanlarak hesapland
iin yntem statik analiz yaplmasn salar. Ancak iflletmenin gemifl yllarna ait
oranlar hesaplanarak, bu oranlarn karfllafltrlmas suretiyle analiz yapldnda di-
namik analiz yaplmasna da olanak salanmfl olur. SIRA SZDE SIRA SZDE
Oran analizi tekniinin amac, finansal tablo kalemlerinin aralarndaki anlam-
l ve yararl iliflkilerden yola karak bir iflletmenin cari finansal durumunu, faali-
yet sonularn, bor deme gcn, varlklarn verimliliini, krlln, alflma
durumunu, etkinliini uzun sreli beklentilerini ve ynetimin yeterliliini deer-
S O R U S O R U
lendirmektir.
Oran analiz teknii, iflletmenin finansal durumu ve faaliyet sonularn, D kendi

K K A T iinde ve ay- DKKAT
n veya farkl sektrlerdeki dier iflletmelerin sonular ile karfllafltrmak amacyla kulla-
nlabilir. SIRA SZDE SIRA SZDE
Oranlar drt grupta toplanabilir:

Likidite oranlar
Finansal Yap Oranlar
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Faaliyet Oranlar
Krllk Oranlar K T A P K T A P
Likidite oranlar: flletmenin ksa vadeli bor deme gcn lmek, dier bir
ifade ile likidite riskini deerlendirmek, net alflma sermayesinin yeterli olup ol-
madn saptamak iin kullanlr. Bir iflletmenin ksa vadeliT Eborlarn
L E V Z Y O N demede TELEVZYON
kullanabilecei varlklar likit varlklar ifade eder ve bunlar da iflletmenin dnen
varlklar olarak adlandrlr.
Dnen varlk unsurlar ile ksa vadeli borlar arasnda iliflki kurulurken, dnen
NTERNET NTERNET
varlk grubundan dikkate alnacak kalemlerin zelliklerine gre likidite oranlar
kendi iinde e ayrlabilir. Bunlar:
Cari Oran
Asit Test veya Likidite Oran
Nakit Oran veya Disponibilite Oran
Cari oran, iflletmenin her bir liralk ksa vadeli borcuna karfllk, ka liralk d-
nen varl olduunu gsterir.
Dnen Varlklar
Cari oran =
Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar
www.hedefaof.com
196 Genel flletme
Cari orann hesaplanmasndaki ama, iflletmenin ksa vadeli borlarn deme

gcn lmek ve genel likidite durumunu yanstarak, iflletmenin net alflma ser-
mayesinin yeterli olup olmadn ortaya koymaktr
(Hazr Deerler+Geici Yatrmlar+Alacaklar)

Likidite Oran (Asit-test oran) =
Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar
zellikle stoklar gibi, likiditesi greli olarak daha dflk olan dnen varlk ka-
lemlerinin dnen varlk toplamna dhil edilmemesi durumunda, ksa vadeli ya-
banc kaynaklarn denebilirliini gsterir.
Nakit oran, nakit ve nakit benzeri varlklar ile geici yatrm amacyla alnan
menkul kymetlerin, nakitle denecek ksa vadeli borlar ne lde karflladn
gsteren bir orandr.
(Hazr Deerler+Menkul Kymetler)

Nakit Oran =
Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar-Alnan Avanslar
Finansal Yap Oranlar: flletmenin kaynak yapsnn ve uzun vadeli bor

deme gcnn llmesinde kullanlr. flletmenin finansmannda kullanlan ya-
banc kaynaklarn orann gsterdikleri iin iflletmenin finansmannda yabanc kay-
naklardan yararlanma derecesini lmeye yararlar. flletme ll bir biimde fi-
nanse edilmifl mi? Finansman riski yksek mi? flletmeye kredi verenlerin emniyet
pay yeterli mi? Bu sorular yantlamak iin genellikle iflletmenin z kaynaklar ile
yabanc kaynaklar arasndaki iliflkileri gsteren oranlardan yararlanlr. rnein
yabanc kaynaklarn aktif toplamna oran (kaldra oran); kredi verenlerin
uzun dnemli risklerini ler. Bu oran varlklarn yzde kann yabanc kaynakla
finanse edildiini gsterir.
Faaliyet Oranlar: flletme, faaliyetlerini srdrebilmek iin hem ksa dnemli
hem de uzun dnemli varlklara yatrm yapmaldr. Faaliyet oranlar firmann fa-
aliyet derecesi (genellikle satfllar olarak tanmlanr) ile faaliyetlerin srdrlmesi
iin gerekli varlklar arasndaki iliflkiyi tanmlar. Daha yksek bir oran, firmann fa-
aliyetlerindeki etkinliin daha yksek olduunu gsterir. Belirlenen faaliyet dze-
yini srdrmek iin nispeten daha az varlk kullanldn ifade eder. rnein, stok
devir hz oranlar, bir iflletmede stoklarn ne kadar bir sre ierisinde retim faali-
yetlerinde tkendiini veya satfl haslat unsuru hline dnfltn lmeye ya-
rayan oranlardr.
flletmenin elde ettii kr bykl finansal tablolarda yer almakla birlikte, k-
rn yeterli byklkte olup olmadn anlamak iin krllk oranlar hesaplanr.
Satfllarn krll oranlar: Krlln bir ls firmann satfllar ve maliyet-
leri arasndaki iliflkidir. Firmann haslatyla ilgili olarak maliyetlerini kontrol etme
gcnn ykseklii, kazanma gcnn yksekliini ifade eder.
Kr ile kaynaklar arasndaki iliflkileri gsteren oranlar: Kr ile kaynaklar
arasnda iliflki kurularak, z kaynaklarn ve uzun vadeli yabanc kaynaklarn ve-
rimli kullanlp kullanlmad belirlenir. Firmann sermaye yapsnn analizinde,
onun uzun dnemli risklerini ve beklenen getirilerini deerlemek esastr. Kr ile
varlklar arasndaki iliflkileri gsteren oranlar; iflletmenin kazan elde etmek ama-
cyla varlklarn kullanmadaki baflarsn onlarn finansmannn ne flekilde olduu-
na bal kalmakszn len oranlardr.
www.hedefaof.com
Karfllafltrmal Tablolar Analizi: Bir iflletmenin birden fazla dneme ait fi-
nansal tablolarnn birbirini izleyen dnemler bakmndan karfllafltrmal olarak
dzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman iinde gstermifl olduk-
lar deiflmelerin incelenerek deerlendirilmesidir. Finansal tablolarda yer alan her
bir unsurun yllar itibaryla gsterdii deiflim incelenerek, iflletmenin finansal du-
rum ve faaliyet sonular bakmndan gstermifl olduu geliflme grlebilir.
Yzde Yntemi ile Analiz: Yzde yntemi ile analiz tekniinde, finansal tab-
lolarda yer alan her kalem, ayn tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplama
oranlanmakta ve bulunan yzdelere gre ifade edilmektedir. Finansal tablolar
oluflturan unsurlarn uygun ve yeterli byklkte olup olmadklarnn analiz edil-
mesi yzde yntemi ile analiz tekniinin esasdr. Bu yntemde bilano unsurlar
100 kabul edilen bilano toplam itibaryla ifade edildikleri iin her bir unsurun ge-
nel toplam iindeki nispi nemi kolaylkla grlebilir.
Yzde yntemi ile analiz teknii, bir iflletmenin finansal durumunu ve faaliyet
sonularn tek baflna ve rakip iflletmelerle veya sektr sonularyla karfllafltrma-
l olarak incelemek amacyla kullanlabilir. Her iflletmenin bilanosu, bilano top-
lam 100 kabul edilerek yze indirgendii iin benzer iflletmelerin bilanolarnn
karfllafltrlmas da anlaml hle gelmektedir.
Trend Analizi: flletmenin 8-10 yllk uzun dnemler itibaryla finansal duru-
muna, faaliyet sonularna iliflkin geliflme eilimini grebilmek iin yaplan analiz-
dir. flletmenin uzun dnemde varlklarn verimli kullanp kullanmad, borlan-
ma eilimi, satfl politikas ve krll gibi konularda genel bir deerlendirme ya-
plabilir. flletmenin birbirini izleyen 8-10 yllk dnemlerinden, iflletmenin duru-
munu en normal olarak temsil edilen yl baz olarak seilir ve dier yllarn rakam-
lar seilen baz yla gre ifade edilir. Yani indeks hesaplanr. Uzun dnemdeki ge-
liflme seyri ve politikalarn deerlendirilmesi salanr.
Finansal Planlama ve Kontrol

Baflarl bir finansal ynetim, finansal plan ile bafllar. Finansal plan, belirli bir d-
nem iin iflletmenin ihtiya duyaca fonlarn ve kullanm yerlerinin tahminini gs-
teren bir belgedir (Bovee, s. 553).
Finansal planlama iflletmenin faaliyetleri srasnda ortaya kacak her trl fon
girifli ve kflnn nceden bir programa balanmas ile ilgilidir. Finansal planlama,
iflletmelerin uzun dnemli ama ve hedeflerinin belirlenmesi ve belirlenen ama
ve hedeflere ulaflmada gerekli kaynaklar ayrarak, uygun faaliyet programlarn
hazrlamak olarak tanmlanabilir (Aydn, Baflar, Coflkun, s.168).
Finansal planlamann amac, gelecekte ihtiya duyulacak fonlar belirlemek ve
fonlarn etkili bir flekilde kullanmn salamaktr. Finansal planlamadan beklenen
gelecekteki nakit aklarna ve fazlalklarna nceden zm aramaktr (Ceylan,
Korkmaz, s.11).
Finansal planlama sreci finansman ihtiyacnn tahmini, bu ihtiyac karfllamak iin
uygun finansal plann seimi ile btelerin oluflturulmas ve finansal kontrol ierir.
Finansman htiyacnn Tahmini

Finansal tahminler, iflletmenin amalarnn ve faaliyetlerinin kapsaml bir flekilde
analiz edilmesine bal olarak yaplmaldr. Satfl tahminleri, pazarlama harcamala-
r, retimle ilgili tahminler, genel ynetim giderlerinin tahmini, analizlere bal ola-
rak doru bir flekilde tespit edilebilir. Tahminler ksa ve orta-uzun dnemli olarak
yaplabilir.
www.hedefaof.com
198 Genel flletme
Ksa sreli planlar; iflletmenin gnlk, haftalk, aylk ifllemlerinden doacak

nakit girifl ve kfllarn nceden ortaya koymak iin yaplan planlardr. Ksa d-
nemde zellikle stoklara, donanma, satfllara, insan kaynana ynelik kaynak-
larn planlanmas nceliklidir. Ksa sreli planlarn yaplmas ile ortaya kabile-
cek nakit ihtiyac, nceden belirlenip zamannda karfllanr. Olabilecek nakit faz-
lalar iin de nceden alternatif yatrm alanlar belirlenir. Ksa sreli planlarda
esas ama, nakit ynetimidir ve nakit btesi en tipik rnektir (Bker, Aflkolu,
Sevil, s. 136).
Orta ve uzun sreli planlar, iflletmenin orta uzun vadede izleyecei strateji-
ler ve sre sonunda ulaflmay istedii hedefler dorultusunda yaplr ve genellikle
5-10 yllk sreyi kapsar. Bu tr planlar, iflletmenin dier blmlerinin hazrlamfl
olduklar planlarn parasal olarak ifadesini ierir. Orta ve uzun dnemde iflletme-
nin kapasitesinin gelifltirilmesi, sermaye yapsndaki deifliklikler gibi konulara
odaklanr.
Hem ksa sreli hem de orta ve uzun sreli planlamalar, iflletmenin satfl tah-
minlerine bal olarak yaplr. flletmelerde ksa sreli finansman ihtiyacnn belir-
flletmenin orta ve uzun lenmesinde nakit btelerinden yararlanlrken, orta ve uzun sreli finansman ihti-
sreli finansman ihtiyacn
tahmin etmek iin en ok yacnn belirlenmesinde proforma finansal tablolardan yararlanlr.
baflvurulan yntem, Proforma finansal tablolarn hazrlanmasnda satfllarn yzdesi, bilano ka-
proforma tablolar olarak da
adlandrlan, tahmini lemlerinin gnlk satfl tutarna oran, regresyon analizi ve oranlar olmak ze-
finansal tablolarn re drt yntem kullanlr.
hazrlanmasdr.
Satfllarn yzdesi yntemi, satfllar belirli bir oranda arttnda ortaya kacak
fon ihtiyacnn belirlenmesinde kullanlr. Gelecekteki satfllarn ne kadar artaca
belirlenir ve bu artfln bilano kalemlerini nasl etkileyecei saptanarak proforma
bilano dzenlenir.
Proforma bilano ve proforma gelir tablosu birbirleriyle balantldr. Proforma
bilanonun hazrlanabilmesi iin ncelikle proforma gelir tablosu hazrlanmaldr.
Proforma finansal tablolarn doru ya da isabetli hazrlanabilmesi iin temel konu
satfl tahmininin doru yaplmasdr.
SIRA SZDE Finansman ihtiyacnn

SIRA SZDE belirlenmesinde ksa sreli planlarn amac nedir?
8
Bteleme
D fi N E L M BtelemeDile fi planlama
NELM birbirini tamamlayan iki ifllev olarak bilinir. Bteleme, ifl-
letmenin toplam planlama etkinliklerinin bir paras olarak bir iflletmenin planla-
S O R U ma faaliyetlerinin
S O R Usaysal ifadesidir. Plan, bteye oranla daha genel, ok defa bir
yldan uzun bir dneme iliflkin ve saysal yn snrl bir alflmadr. Bte ise ksa
sreli, ayrntl ve saysal bir alflmadr.
DKKAT DKKAT
flletme btesi, iflletmenin tm iin hazrlansa da iflletmenin blm ve fonk-
siyonlarna iliflkin temel saysal bilgileri de ierir. flletmede yer alan her blm ve-
SIRA SZDE ya fonksiyon SIRA SZDE
iin ayrntl bte dzenlendiinde, bu bteye blm veya fonksi-
yon btesi, bu btenin konsolide edilmesi yoluyla ortaya kan bteye de ge-
AMALARIMIZ
nel iflletme btesi denilir (Bker, Aflkolu, Sevil, s. 153).
AMALARIMIZ
Btelemeye iflletmenin temel amalarnn saptanmas ile bafllanr. Belirlenen
bu amalar dorultusunda uzun vadeli planlar hazrlanr. Uzun vadeli planlarn ya-
plabilmesi iin iflletmenin satfllarnn gelecekte ulaflaca dzey tahmin edilir. Sa-
K T A P K T A P
tfllar tahmin edilip retilecek mallarn eflit, nitelik ve miktar belirlenerek her bir
mal iin ksa vadeli satfl tahmini yaplr (Bker, Aflkolu, Sevil, s. 155).
TELEVZYON TELEVZYON
www.hedefaof.com
NTERNET NTERNET
Bteleme ifllemlerinin yaplmasna satfl tahminleri ile bafllanacandan, ncelikle

satfl btesi hazrlanmaldr. Satfl btesi hazrlandktan sonra, retim planlamas yap-
lr ve retim btesi hazrlanr. retim btesi verilerine dayanarak, belirlenen ham-
madde ve malzemenin salanmas iin ne kadar harcama yaplmas gerektiini ortaya
koyan hammadde ve malzeme btesi hazrlanr. Daha sonra retim iin hangi zel-
likte ne kadar ifl gcne ihtiya duyulduu belirlenir ve ifl gc btesi hazrlanr. fl-
grenlere denecek cretler, denecek vergi ve sigorta primleri hesaplanarak iflgc
btesi hazrlanr. Reklam iin harcanacak tutarlar tahmin edilerek reklam btesi ha-
zrlanr. retim btesi tamamlandktan sonra, maln retim maliyetine dorudan d-
hil edilemeyen harcamalar iin genel imalat giderleri btesi hazrlanr.
Nakit Btesi, ksa sreli nakit ihtiyacnn belirlenmesinde kullanlan bir plan-
lama aracdr. Nakit btesi, bir iflletmenin gelecekteki bir zaman aral iinde na-
kit girifl ve kfllarnn tahmin edilmesini salayan bir plandr. Nakit bteleri ay-
lk, aylk veya yllk olarak hazrlanabilecei gibi, gnlk ya da haftalk olarak
bile hazrlanabilir.
Nakit btesinde nakit giriflleri ve nakit kfllar olmak zere iki ana blm
bulunur. Nakit giriflleri ve nakit kfllar tahmin edilir. En nemli nakit giriflleri, pe-
flin satfllar ve kredili satfllardan doan alacaklarn tahsilidir. Dolaysyla nakit bt-
esi hazrlanrken de ncelikle btenin kapsad dneme iliflkin satfl tahminleri
yaplarak ifle bafllanr. Satfl tahminleri ve iflletmenin satfl politikalar dorultusun-
da esas faaliyetlerle ilgili nakit giriflleri tahmin edilir. Esas faaliyetlerin yan sra bafl-
ka iflletme faaliyetleri nedeniyle doabilecek nakit giriflleri de tahmin edilerek tm
nakit giriflleri bteye dhil edilir.
Esas faaliyetlerin dflnda kalan dier iflletme faaliyetleri nedeniyleSIRA

doabilecek
SZDE nakit gi- SIRA SZDE
riflleri neler olabilir? 9
D fi edilir.
Nakit giriflleri tahmin edildikten sonra, nakit kfllar tahmin N E L M flletmeler D fi N E L M
iin en nemli nakit kfllar; hammadde alfllar, iflilik cretleri, satfl, pazarlama
ve reklam giderleridir. Bu esas faaliyetler nedeniyle oluflan esas S Ofaaliyet
R U giderleri- S O R U
nin yan sra, ortaklara nakit kr pay datlmas veya devlete vergi denmesi gi-
bi, esas faaliyetler dflnda kalan faaliyetler nedeniyle de nakit kfl olabilir. Bun-
DKKAT DKKAT
lar da tahmin edilerek nakit btesine yanstlmaldr.
Nakit btesi, kapsad dneme ait tm nakit girifl ve kfllarn bir arada ra-
SIRA SZDE
porlad iin iflletmede nakit ann m, yoksa nakit fazlalnn m olduunu SIRA SZDE
gsterecektir. Dolaysyla finans yneticisi nakit an nceden grerek nlemler
alabilecek ve gereken nakit ihtiyacn temin etmek iin olas alternatif kaynaklar
AMALARIMIZ
deerlendirebilecektir. Nakit fazlalnn olduu dnemlerde de bu fazlalklar ge-
lir getirici yerlere yatrarak, nakdin etkin kullanlmasn salayacak ve iflletmenin
AMALARIMIZ
krllna katkda bulunacaktr. K T A P K T A P
Finansal Kontrol
flletmenin baflars asndan sadece finansal planlarn hazrlanmfl
TELEVZYON
olmas yeterli TELEVZYON
olmayacaktr. Gerekleflen durum ile planlanan durumun karfllafltrlmas ve varsa
aradaki farklarn ve farklln nedenlerinin belirlenmesi gerekir. Ardnda ortaya -
kan farkllklarn nasl dzeltilebilecei arafltrlmaldr. Dolaysyla finansal kontrol
flarttr. Finansal kontrol aflamas, finansal planlarn uygulanmas, N T E tahminlerin
RNET geri NTERNET
bildirimler flnda yeniden gzden geirilmesi ve hedeflenen noktaya eriflebilmek
iin ne tr deiflimlerin yaplmas gerektii konularn ierir.
www.hedefaof.com
200 Genel flletme
Fonlarn Salanmas veya Finansman Kaynaklar

Finans yneticisinin en temel grevlerinden birisi, iflletmeye gerekli fonlar uygun
kaynaklardan salamaktr. flletmeler ihtiya duyduklar kaynaklar dflardan bor-
lanarak salayabilecekleri gibi, ortaklardan sermaye fleklinde de salayabilirler.
Bunlarn yan sra iflletme kendi kendine, faaliyetleri sonucu da fon yaratabilir. Oto
finansman olarak adlandrlan bu kaynak da z kaynaklarn bir unsuru olduu iin
finansman kaynaklarn temel olarak; yabanc kaynaklar ve z kaynaklar olarak iki
ana grupta ele alabiliriz.
Bilanonun unsurlar ele alnrken tanmland zere, yabanc kaynaklar ifllet-
me dflndaki nc flahslardan belirli bir sre iin borlanlarak salanan kay-
naklar ifade etmektedir. Vadeleri ister ksa, ister uzun olsun, mutlaka geri den-
mek zorundadr. Vadelerine gre yaplan ayrmn yan sra niteliine gre de tr-
leri itibaryla ksaca ele alalm.
Genelde iflletmelerin kullandklar ksa vadeli finansman kaynaklar;
satc tarafndan salanan ticari krediler,
ksa vadeli banka kredileri ve
dier ksa vadeli finansman kaynaklar olmak zere grupta toplanabilir.
flletme varlklarnn peflin olarak satn alnmas yerine, kredili ya da vadeli aln-
mas nedeniyle doan borlar, satc tarafndan iflletmeye salanmfl bir fon kayna-
n ifade eder. Ticari krediler dier finansman kaynaklarndan yararlanma olanak-
lar snrl, kk ve yeni kurulmufl iflletmeler iin en nemli fon kaynadr.
Ticari bankalar, zellikle ksa vadeli finansman ihtiyacnn karfllanmasnda ifl-
letmelere deiflik kredi olanaklar sunarlar. Banka kredileri; senet skontosu ve ifl-
tirak kredileri, borlu cari hesap fleklindeki krediler, ek-senet karfll krediler,
spot krediler, dviz kredileri, dvize endeksli krediler, ihracat kredileri ve akredi-
tifler, prefinasman kredileri gibi deiflik trlerde olabilir.
Ksa vadeli finansmanda kullanlan dier ara ve yntemlere finansman bono-
su, factoring rnek olarak gsterilebilir. Finansman bonosu, anonim flirketler tara-
fndan ksa vadeli finansman salamak iin kartlan menkul kymetlerdir. Facto-
ring, iflletmelerinin alacak hakknn, factor ad verilen bir arac kuruma satlmasn
ifade eder.
Orta ve uzun vadeli yabanc kaynak salamann yollarndan en tipik olan tah-
vil ihracdr. Anonim flirketlerin bor para bulmak iin itibari kymetleri eflit ve iba-
releri ayn olmak zere, kardklar bor senedine tahvil denilir. Tahvil ihracnn
yan sra yine banka kredileri orta ve uzun vadeli olarak salanabilir. Finansal ki-
ralama da borla finansmann bir flekli olarak kabul edilebilir (Akg, s.554).
z kaynakla finansman fiilen ortaklardan salanan kaynaklar ile iflletmenin ken-
di faaliyetleri sonucu salad kaynaklar olarak iki temel nitelie sahiptir. flletme-
nin ortaklarndan salanan byklk, denmifl sermaye olarak nitelendirilir. Ano-
nim flirketlerde sermaye iflletme tarafndan ihra edilen hisse senetleri ile temsil edi-
lir. flletme faaliyetleri sonucu kr elde edip bu krlarn bir ksmn, yedek ake ve-
ya datlmamfl krlar olarak iflletmede brakrsa, kendisi bir fon kayna yaratmfl
olacaktr. flletmenin kendi yaratmfl olduu bu kaynaklara otofinansman denilir.
Fonlarn Kullanlmas veya Yatrm Kararlar

flletmelerin eflitli kaynaklardan saladklar kaynaklar iflletme amalarn gerek-
lefltirecek flekilde, stoklara, makinalara, binalara, alacaklara vb. yani varlklara yat-
rlr. Bu varlklarn bir ksm dnen varlk, bir ksm ise duran varlk niteliindedir.
www.hedefaof.com
flletmenin varlklarn dnen varlklar ve duran varlklar olarak iki gruba ayr-
mfltk. Bu varlklarn edinilmesine ynelik olarak yaplan yatrmlar da ayr ayr
incelemek daha yararl olacaktr. Fonlarn dnen varlklarn edinilmesi iin kulla-
nlmas, ksa sreli kullanm ifade etmektedir ve alflma sermayesi ynetimi ola-
rak ele alnrken, fonlarn uzun sreli kullanm, yatrm kararlar olarak ifade edil-
mektedir.
Dnen Varlklara Yatrm - alflma Sermayesi Ynetimi

alflma sermayesi, bir iflletmenin gnlk faaliyetlerinin kesintisiz olarak ve salk- Dnen varlklar, hazr
l bir flekilde yrtlebilmesi iin gerekli olan varlk unsurlarn ifade eder. Dier deerler, menkul kymetler,
alacaklar, stoklar gibi alt
bir ifade ile dnen varlklar bykl iflletmenin alflma sermayesini ifade et- gruplar itibaryla en likitten
SIRA SZDE
mektedir. Hatrlayacanz gibi, dnen varlklar bir faaliyet dnemi iinde satla- en az likit olana doru
SIRA SZDE
sralanarak raporlanr.
cak, kullanlacak, tahsil edilecek olan unsurlar ile parann kendisinden oluflmakta-
dr. Bu tanma gre, alflma sermayesi nakit, ksa vadeli menkul kymet yatrmla-
r, alacaklar, stoklar gibi kalemlerden oluflur. Yani dnen varlklar ksa vadeli yat-
rmlardr. alflma sermayesi, iflletmenin faaliyetleri sonucunda srekli olarak dei-
flir ve mal ve nakit akflna yol aar. S O R U S O R U
Bilanoda raporlanan dnen varlklar iflletmenin alflma sermayesiniD oluflturur.

KKAT flletme- DKKAT
nin alflma sermayesinin byklnn belirlenmesi ve dolaysyla ynetimi asndan bi-
lano son derece nemli bir finansal tablodur.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Dnen varlklara yatrm konusunda ncelikle iki ana soruya cevap aranr. Bi-
rincisi, hangi dnen varlk unsurlarna yatrm yaplaca ile ilgilidir.
AMALARIMIZ
dnen varlklara yaplan yatrmn hangi kaynakla finanse edileceidir.
kinci soru ise AMALARIMIZ
flletmenin hangi varlklara ne kadar yatrm yapaca, dier bir ifade ile alfl-
ma sermayesinin dzeyinin belirlenmesi srasnda baz faktrlerin K Tgz A Pnnde bu- K T A P
lundurulmas gerekir.
alflma sermayesinin dzeyini etkileyen faktrleri; iflletmenin faaliyet konusu,
iflletmenin bykl ve satfllardaki dzenlilik olarak temelT E L Enoktada
V Z Y O N toplaya- TELEVZYON
biliriz (Aydn, Baflar, Coflkun, s. 196).
flletmenin Faaliyet Konusu: flletmenin faaliyet konusu alflma sermayesi-
nin dzeyini belirleyen en nemli faktrdr. flletmenin retim, ticaret veya hizmet
NTERNET NTERNET
iflletmesi olufluna gre alflma sermayesi bykl de farkl olacaktr. rnein,
ticaret iflletmelerinde alflma sermayesi dzeyi, retim iflletmelerine gre daha
yksek olacaktr.
flletmelerin bykl: Genel olarak kk iflletmeler, byk lekli ifllet-
melere gre daha fazla alflma sermayesine ihtiya duyarlar. nk byk ifllet-
meler, kk iflletmelere gre alflma sermayesi ynetimine daha ok nem ver-
dikleri iin, alflma sermayesinin etkinliini artrabilme gcne sahiptir. Bunun ya-
n sra, byk iflletmeler para ve sermaye piyasalarndan daha kolay fon salama
olanana sahip olduklar iin alflma sermayelerini daha dflk dzeyde tutabil-
mektedir.
Satfllardaki Dzenlilik: flletmenin satfllar ne kadar dzenli ise alflma ser-
mayesi dzeyi de o kadar dflk olacaktr. retimin mevsimlik olmas, satfllarn
belli dnemlerde younlaflmas, satfl gelirinde dzensizlik yarataca iin ihtiya
duyulan alflma sermayesi dzeyi de daha yksek olacaktr.
alflma sermayesinin nasl finanse edilecei konusunun alflma sermayesi y-
netiminin dier nemli yn olduunu belirtmifltik. nk alflma sermayesinin
www.hedefaof.com
202 Genel flletme
finansman flekli iflletmenin krlln ve riskini etkileyecektir. Finansal ynetimde

genel kural finansman kaynaklarnn sresi ile kaynaklarn kullanld yerlerin s-
resi arasnda paralellik salanmasdr. Dier bir ifade ile ksa vadeli kaynaklar, k-
sa vadeli yatrmlarda; uzun vadeli kaynaklar ise uzun vadeli yatrmlarda kullanl-
maldr (Bker, Aflkolu, Sevil, s. 213). Dolaysyla ksa vadeli yatrmlarn yani a-
lflma sermayesinin finansman iin en uygun kaynak ksa vadeli borlardr.
Yatrm Kararlar - Sermaye Btelemesi

retim gcnn elde edilmesi, korunmas ve artrm iin yaplan her trl harca-
maya yatrm denilmektedir. Daha nce de belirttiimiz gibi, bir yldan ksa sre-
de mal veya hizmete dnflecek varlklara yaplan yatrmlar dnen varlklara ya-
plan yatrmlar ifade ederken, bir yldan daha uzun sre yararlanlacak varlklara
yaplan yatrmlar da duran varlk yatrmlarn ifade eder. Duran varlklara yaplan
yatrmlar, dnen varlk yatrmlarna gre daha risklidir. nk nispeten daha
yksek tutarda harcama gerektirirler, balanan fonlar uzun srelidir ve karar veri-
ciler asndan esneklik daha dflktr (Aydn, Baflar, Coflkun, s. 370).
Ekonomik mr bir yldan daha uzun sreli olan, gelecekte fayda salamak
amacyla retim faaliyetlerine ynelik olarak yaplan bu duran varlk yatrmlar, ser-
maye harcamas olarak da adlandrlmaktadr. Sermaye harcamalarna ynelik ka-
rarlarn alnmasnda sermaye btelerinden yararlanlr. Sermaye btelemesi, uy-
gun ve verimli yatrm alanlarnn arafltrlmas, sermaye harcamalarnn deerlendi-
rilmesi ve seimindeki sreci ifade eder. Sermaye harcamalar veya yatrmlar yeni-
leme, geniflleme, modernleflme ve stratejik nedenlerle yaplr. Uzun vadeli ve b-
yk tutarl harcamalar kapsad iin ok sk ve dzenli aralklarla karflmza k-
mazlar. Bu nedenle sermaye bteleme srecinde ok daha dikkatli olunmaldr.
SIRA SZDE Sermaye btelerinden

SIRA SZDE hangi tr kararlarn alnmasnda yararlanlr?
10
Kr Datm Kararlar
D fi N E L M flletmenin Delde
fi Nettii
E L M krn nasl datlaca, iflletmenin byme hzn, piyasa de-
erini, ortaklarn gelirini etkileyen nemli bir karardr. flletmeler kr datm poli-
S O R U tikalarn belirlerken
S O R U krn ne kadarnn ortaklara datlacana, ne kadarnn ifllet-
mede braklarak otofinansman salanacana karar verirler.
fiahs flirketlerinde ortaklar krdan ne kadar pay alacaklarn kendileri belirler.
DKKAT DKKAT
Anonim flirketlerde ise Trk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas Kanunu gibi ilgili
yasalar ve flirket szleflmesinde yer alan hkmler dorultusunda kr datm po-
SIRA SZDE SIRA SZDE
litikas belirlenir ve kr datm karar verilir.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P K T A P
TELEVZYON TELEVZYON
NTERNET NTERNET
www.hedefaof.com
zet

A M A
Muhasebe ve finansn nemini ve roln ak- deerlendirmek iin iflletme sahiplerinin bilgiye
1 lamak. ihtiyalar vardr. flletmeye sermaye salayarak
Muhasebe sistemi ekonomik bir giriflim hakknda yatrm riskini stlenen sahipler yatrmn tafld
karar vermede faydal olacak finansal ve saysal risklerle ve yatrmn getirisi ile ilgilenirler.
verileri elde ederek karar vericilerin ihtiyac olan flletmenin borlarnn hem faizini hem de ana-
finansal bilgileri retir ve finansal tablolarda ilgili parasn zamannda deme gc olup olmad-
taraflara sunar. Muhasebenin temel amac iflletme n ve iflletme ile ifl yapma olanaklarnn devaml-
hakknda karar verecek olan taraflarn daha do- ln deerlendirmek iin iflletmeye kredi veren
ru kararlar vermelerine yardmc olmaktr. taraflarn bilgiye ihtiyalar vardr.
Finans da muhasebe gibi karar vericilere yardm- flletmenin faaliyetlerine devam etme gcn de-
c olmak iin vardr ve iflletmede fonlarn nasl erlendirmek ve almlarn veya satfllarn ifllet-
saland ve nerelere yatrld ile ilgilidir. Fi- meden karfllama olanaklarnn devamlln gr-
nansal ynetim, en basit hli ile her trl ifllet- mek iin mflteri ve satclarn bilgiye ihtiyalar
menin faturalarn deyebilecek, ifllerini srdre- vardr.
bilecek ve acil durumlarda yeterli olabilecek ka- flletmenin alflanlarna istihdam salama gc-
dar parasnn olmas gereklilii gereine daya- nn devam edip edemeyeceini, alflmalarnn
nr. flletme var olduu srece paraya olan ihti- karflln alp alamayacaklarn deerlendirmek
ya devam edecektir. Bir iflletmenin hem mevcut iin iflletmede alflanlarn bilgiye ihtiyalar vardr.
hem de gelecekteki nakit ihtiyacnn planlanma- flletmenin ne kadar vergi deyeceini, iflletme-
s finansn ya da finansal ynetimin temelidir. nin fiyatlama politikalarna uygun davranp dav-
Yani hem muhasebe hem de finans, karar verme ranmadn ve finansal destek gerekip gerekme-
srecinin finansal yn ile ilgilidir. yeceini deerlendirmek iin devlet ve kamu ku-
rumlarnn bilgiye ihtiyac vardr. Ayrca iflletme-

A M A
Temel finansal bilgi kullanclarn ve onlarn nin faaliyetlerine iliflkin yasal dzenleme yap-
2 bilgi ihtiyalarn tanmlamak. mak, vergi politikasn belirlemek, ulusal gelir ve
Temel finansal bilgi kullanclarn iflletmenin y- dier istatistiki hesaplar yapmak iin de bilgiye
neticileri, iflletmenin sahip veya sahipleri, ifllet- ihtiya duyulur.
meye bor verenler, iflletmenin mflterileri, ifllet-
menin tedarikileri, iflletmede alflanlar, rakip ifl- A M A
Muhasebe srecini ve temel finansal tablolar ta-
letmeler, devlet ve kamu kurumlar vb. olarak s- 3 nmak.
ralayabiliriz. Muhasebe srecinde muhasebenin ncelikle ger-
flletmedeki her dzeydeki yneticiler temel ola- ekleflen ifllemleri kayt altna almas gerekir. Bu-
rak retim, pazarlama, finans ve insan kaynakla- nun iin iflletmede gerekleflen tm finansal nite-
rna iliflkin iflletme fonksiyonlarnn planlanmas, likli ifllemler belgelerine dayanarak, gnlk olufl
yrtlmesi ve kontrol iin bilgiye ihtiya du- srasna gre maddeler hlinde yevmiye defterin-
yarlar. flletmeyi iyi bir flekilde ynetebilmek ve de kaydedilir, byk defterde yer alan ilgili he-
iflletmeyi hedeflerine ulafltrabilmek iin iflletme- saplara aktarlr. Dnem sonunda gnlk ifllem-
nin faaliyetleri iyi bir flekilde planlanmal, sonu- ler tamamlandktan sonra nce Genel Geici Mi-
lar doru bir flekilde llmeli ve kontrol edil- zan hazrlanr. Dnem sonunda muhasebe dfl
melidir. Karar vermeyi, planlamay ve kontrol ve muhasebe ii envanter ifllemleri tamamlan-
salayabilmek byk lde muhasebe bilgileri- dktan sonra kesin mizan hazrlanr. Kesin mi-
ne bal olacaktr. zandaki hesaplarn kalanlar yardmyla iflletme-
Yneticilerin iflletmeyi etkin bir biimde idare nin finansal tablolar hazrlanr.
edip etmediklerini deerlendirmek ve gelecekte- Birbirinden ayr fakat birbiriyle balantl drt te-
ki risk ve getiri dzeyleri hakknda karar vermek, mel finansal tablo vardr. Bilano, gelir tablosu,
iflletmede ortak olarak kalp kalmama kararn nakit akm tablosu ve z kaynaklarda deiflim
tablosu.
www.hedefaof.com
204 Genel flletme
Bilano, belirli bir tarih itibaryla iflletmenin var- Sadece yatrm ve finansman faaliyetlerinin yeri-
lklarnn ve kaynaklarnn bir arada raporland ne getirilmesi iflletmenin faaliyetlerini gereklefl-
bir tablodur. flletmenin bilano tarihi itibaryla tirebilmesi ve kr elde etmesi iin yeterli deil-
sahip olduu varlklar ve bu varlklarn finans- dir. Bu retim faktrlerinin iflletme faaliyetlerin-
mannda kullanlan kaynaklar bir arada gster- de kullanlmas, yani retim ve satfla dnflt-
dii iin finansal durum tablosu olarak da adlan- rlmesi gerekir. Aksi takdirde iflletmenin kr el-
drlr. de etmesi ve yaflamn srdrmesi mmkn de-
Gelir tablosu, iflletmenin bir dneme ait faaliyet ildir. flletme faaliyetlerinin gereklefltirilebilme-
sonularnn zetlendii bir finansal tablodur. si iin rn ya da hizmetin retiminin tamamlan-
Gelir tablosunda iflletmenin faaliyetleri sonucun- mas, mflterilere satlmas ve satfl bedelinin tah-
da ortaya kan tm haslat, gelir, kr, gider, za- sil edilmesi gerekir. Bu tr faaliyetler de iflletme
rar unsurlar yer alr ve iflletmenin dneme ait faaliyetleri veya retim-satfl faaliyetleri ola-
net kr veya zarar bykln gsterir. lgili rak gruplandrlr.
dnemde ne kadar kr veya zarar olufltuu, kr Bir iflletmenin finansman faaliyetleri ve yatrm fa-
veya zararn oluflumuna hangi faaliyet sonular- aliyetleri finans yneticisinin sorumluluunda ol-
nn etkide bulunduunu gelir tablosundan gre- duuna gre finansman fonksiyonu, iflletme-
biliriz. nin ihtiya duyduu kaynaklar en uygun koflul-
z kaynaklarda deiflim tablosu, bir hesap larda salamak ve salanan bu kaynaklarn en et-
dneminde z kaynaklarda oluflan deiflmeleri kin flekilde kullanlmasn, yatrmlara dnfltrl-
nedenleriyle birlikte gsteren bir tablodur. mesini salamak fleklinde tanmlanabilir. Grl-
Nakit akm tablosu, bir hesap dneminde ger- d gibi finansman fonksiyonu, iflletmenin ama-
ekleflen nakit girifl ve kfllarn kaynaklar ve larn gereklefltirebilmesi iin gerekli kaynaklarn
kullanm yerleriyle birlikte gsteren bir tablodur. salanmas ve salanan bu kaynaklarn uygun bir
Nakit akm tablosunda yer alan nakit kavram, flekilde deerlendirilebilmesi iin gereklidir.
nakit ve nakde efldeer kalemlerin toplamn ifa- Finansman ve yatrm kararlarnn yan sra dier
de eder. iflletme faaliyetlerinin ve fonksiyonlarnn yerine
getirilmesi srasnda da finansman fonksiyonu ok
A M A
Finansal ynetimin iflletme faaliyetleri ile ba- nemlidir. nk her iflletme kararnn finansal
4 lantsn anlamak. bir etkisi vardr. Finansman politikalarnn etkin
Bir iflletmede ncelikle faaliyetlerin planlanmas, bir flekilde uygulanabilmesi iin pazarlama, re-
kaynak bulunmas ve retim faktrlerine yatrm tim, insan kaynaklar gibi blmlerin ifl birliine
yaplmas gerekir. Planlanan faaliyetlerin yerine ihtiya vardr. Bu nedenle finans yneticisinin ka-
getirilebilmesi ve yatrmlarn yaplabilmesi iin rar alma ve grevlerini yerine getirme srecine
ncelikle kaynak bulunmas gerekmektedir. fl- dier blm yneticileri de katlmak zorundadr.
letme iin kaynaklarn bulunmas finansman nk finansal sistem bir karar verme sistemidir.
fonksiyonunun kapsamndadr ve finans yneti-
cisinin grevidir. Gerekli kaynaklarn nereden ve
A M A
Finansal ynetimin fonksiyonlarn anlamak.
nasl salanacana finans yneticisi karar verir. 5 Finansal ynetimin kapsamnda yer alan sorum-
flletmeye kaynak salama faaliyetleri finans- luluklar gz nnde bulundurarak finansal y-
man faaliyetleri olarak adlandrlr. netimin fonksiyonlarn finansal analiz, finan-
Planlanan eylemlerin yerine getirilebilmesi iin sal planlama ve kontrol, fonlarn salanmas ve
iflletme gerekli retim faktrlerine sahip olmal- finansman kaynaklar, fonlarn kullanlmas ve
dr. retimde kullanlacak hammadde ve malze- yatrm kararlar ve kr datm kararlar ola-
menin edinilebilmesi, alflanlara cret denebil- rak gruplandrabiliriz.
mesi, makine ve tehizat alnabilmesi, arafltrma Muhasebe srecinin kayt tutma ifllevinin sonu-
ve gelifltirme faaliyetlerinde bulunulabilmesi vb. cunda hazrlanan finansal tablolar analize tabi
iin varla ihtiya vardr. flletmenin gerekli re- tutularak hem iflletme ii hem de iflletme dfl bil-
tim faktrlerinin edinilmesine ynelik bu faali- gi kullanclara sunulacak bilgiler retilir. Finan-
yetlerine yatrm faaliyetleri denilir. sal tablolarda yer alan veriler eflitli analiz tek-
www.hedefaof.com
nikleri kullanlarak kararlarda kullanlacak bilgi- Fonlarn Kullanlmas veya Yatrm Kararla-
lere dnfltrlr. Finansal analiz, iflletmenin r: Fonlarn dnen varlklarn edinilmesi iin kul-
finansal durumunu ve performansn analiz et- lanlmas ksa sreli kullanm ifade etmektedir
mek ve gelecekteki finansal durumunu ve finan- ve alflma sermayesi ynetimi olarak ele alnr-
sal performansn tahmin edebilmek iin finansal ken fonlarn uzun sreli kullanm yatrm karar-
tablolardaki eflitli kalemler arasnda iliflkiler ku- lar olarak ifade edilmektedir.
rulmasn, llmesini ve yorumlanmasn kapsa- alflma sermayesi, bir iflletmenin gnlk faali-
yan bir sretir. Finansal analiz sonucunda elde yetlerinin kesintisiz olarak ve salkl bir flekilde
edilen veriler deerlendirilerek iflletmenin mev- yrtlebilmesi iin gerekli olan varlk unsurlar-
cut durumda gl ve zayf ynleri belirlenir; ay- n ifade eder. Dier bir ifade ile dnen varlklar
n zamanda gelecee iliflkin yaplacak tahminle- bykl iflletmenin alflma sermayesini ifade
re, hazrlanacak planlara, izlenecek politikalara etmektedir.
katkda bulunacak veri ve ipular salanr. Ekonomik mr bir yldan daha uzun sreli ola-
Finansal planlama iflletmenin faaliyetleri sra- rak gelecekte fayda salamak amacyla retim
snda ortaya kacak her trl fon girifli ve kfl- faaliyetlerine ynelik olarak yaplan bu duran
nn nceden bir programa balanmas ile ilgili- varlk yatrmlar sermaye harcamas olarak da
dir. Finansal planlama, iflletmelerin uzun dnem- adlandrlmaktadr. Sermaye harcamalarna y-
li ama ve hedeflerinin belirlenmesi ve belirle- nelik kararlarn alnmasnda sermaye btele-
nen ama ve hedeflere ulaflmada gerekli kaynak- rinden yararlanlr.
lar ayrarak uygun faaliyet programlarn hazrla- Kr Datm Kararlar: flletmenin elde ettii
mak olarak tanmlanabilir. krn nasl datlaca iflletmenin byme hzn,
Finansal planlama sreci finansman ihtiyacnn piyasa deerini, ortaklarn gelirini etkileyen
tahmini, bu ihtiyac karfllamak iin uygun finan- nemli bir karardr. flletmeler kr datm politi-
sal plann seimi ve btelerin oluflturulmas ve kalarn belirlerken krn ne kadarnn ortaklara
finansal kontrol ierir. datlacana, ne kadarnn iflletmede brakla-
Fonlarn Salanmas veya Finansman Kay- rak otofinansman salanacana karar verirler.
naklar: Finans yneticisinin en temel grevle-
rinden birisi iflletmeye gerekli fonlar uygun kay-
naklardan salamaktr. flletmeler ihtiya duy-
duklar kaynaklar dflardan borlanarak sala-
yabilecekleri gibi ortaklardan sermaye fleklinde
de salayabilirler. Bunlarn yan sra iflletme ken-
di kendine faaliyetleri sonucu da fon yaratabilir.
Genelde iflletmelerin kullandklar ksa vadeli fi-
nansman kaynaklar; satc tarafndan salanan
ticari krediler, ksa vadeli banka kredileri ve di-
er ksa vadeli finansman kaynaklar olmak zere
grupta toplanabilir.
Orta ve uzun vadeli yabanc kaynak salama-
nn yollarndan en tipik olan tahvil ihracdr.
Anonim flirketlerin bor para bulmak iin itiba-
ri kymetleri eflit ve ibareleri ayn olmak zere
kardklar bor senedine tahvil denilir. Tahvil
ihracnn yan sra yine banka kredileri orta ve
uzun vadeli olarak salanabilir. Finansal kirala-
ma da borla finansmann bir flekli olarak ka-
bul edilebilir.
www.hedefaof.com
206 Genel flletme
Kendimizi Snayalm
1. flletmede gerekleflen finansal nitelikli olaylarn ta- 6. flletmenin sahip olduu ve gelecekte iflletmeye fay-
nmlanmas, llerek kayda alnmas, analiz edilip yo- da salayacak olan ekonomik deerler afladakilerden
rumlanmas ve karar vericilere iletilmesi srecini kapsayan hangisini ifade eder?
bilgi sistemi afladakilerden hangisini ifade etmektedir? a. Varlklar
a. Muhasebe b. Alacaklar
b. Finansman c. z kaynaklar
c. Finansal Analiz d. Kaynaklar
d. Finansal Ynetim e. Bilano
e. Karar Alma
7. Bir faaliyet dnemi iinde kullanlacak, tketilecek,
2. Muhasebenin temel amac afladakilerden hangisin-
satlacak, tahsil edilecek unsurlar ile parann kendisin-
de en iyi flekilde ifade edilmifltir?
den oluflan varlklar nasl snflandrlr?
a. flletmenin finansal durumu, faaliyet sonular
a. Dnen varlklar
ve nakit akfllar hakknda karar vericilere fayda-
b. Duran varlklar
l bilgi salamak
c. Ticari varlklar
b. Bir iflletmenin hem mevcut hem de gelecekteki
d. Fonlar
nakit ihtiyacnn planlanmasn salamak
c. flletmede gerekleflen finansal nitelikli ifllemlere e. Hazr deerler
iliflkin olarak defter tutmak ve kayt yapmaktr
d. Yatrmclardan fon salamak ve daha sonra bu 8. flletmelerin ama ve hedeflerine ulaflabilmeleri iin
fonlar yatrmlarda kullanmak ve ortaklarn ser- yerine getirmek zorunda olduklar faaliyetleri nasl grup-
vetlerini veya refahlarn artrmak landrrz?
e. Yatrmdan salanan getirinin ve yatrmla ilgili a. Finansman, yatrm ve iflletme faaliyetleri (re-
risklerin deerlendirilmesini salamak tim-satfl faaliyetleri)
b. Fon girifl ve kfllar
3. Afladakilerden hangisi bilgiyi iflletmeden doru- c. Fon kaynaklar ve fon kullanmlar
dan elde edebilecek olan iflletme ii bilgi kullanclar d. Planlama ve analiz
olarak nitelendirilir? e. Defter tutma ve finansal analiz
a. flletme yneticileri
b. flletmeye sermaye salayan hissedarlar 9. Finansal ynetimin temel amac afladakilerinden
c. flletmeye bor verenler hangisinde en iyi ifade edilmektedir?
d. flletmenin mflterileri a. Ortaklarn refah dzeyini veya iflletmenin dee-
e. Devlet rini artrmaktr
b. flletmenin kr elde etmesini salamaktr
4. flletmede gerekleflen deiflmelerin belirlenebilme- c. flletmenin satfllarn enoklamaktr
si (rnein, son befl yldaki satfllarn eilimini grmek
d. Ortaklara kr pay datlmasn salamaktr
iin) ve dier iflletmelerin performanslar ile karfllafltr-
e. Ksa vadeli nakit planlamasn salamaktr
malar yaplabilmesi iin bilgi afladaki hangi nitelie
sahip olmaldr?
10. flletmenin ksa vadeli bor deme gcn lmek,
a. Karfllafltrlabilirlik
net alflma sermayesinin yeterli olup olmadn sapta-
b. lgililik
c. Gvenilirlik mak iin kullanlan oranlar afladakilerden hangisini
d. Anlafllabilirlik ifade eder?
e. nemlilik a. Likidite oranlar
b. Finansal Yap oranlar
5. Muhasebenin ikinci ifllevi afladakilerden hangisidir? c. Faaliyet oranlar
a. Finansal tablolarn analiz edilip yorumlanmas d. Krllk oranlar
b. Kayt tutma e. Etkinlik oranlar
c. Btelerin hazrlanmas
d. Fonlarn salanmasna iliflkin planlarn yaplmas
e. Proforma tablolarn hazrlanmas
www.hedefaof.com
Yaflamn inden
flletmelerde Elektronik Defter Tutma Dnemi

nal fierifler, Kdemli Deneti
Temelleri 11.07.2006 tarihinde Maliye Bakanl tarafn-
bir deifliklik bulunmayan mkellefler iin bu flart aran-
mayacaktr.),
c) Elektronik defterlerin oluflturulmas srasnda, bu ko-
dan yaymlanan 361 sra nolu Vergi Usul Genel Tebli- nuda uyumluluk onay alnmfl bir yazlmn kullanlma-
i ile atlan ve yerini 13 Aralk 2011 tarihli 1 Nolu Elek- s durumunda sz konusu yazlm hakknda yazlmn
tronik Defter Genel Tebliine brakarak uygulama esas- ad, surum numaras gibi mkellef kullanmna zg
lar belirlenen elektronik defter tutma, ticaret hayatn- bilgiler,
da yeni bir uygulama olarak yerini almfltr. d) Uyumluluk onay almamfl bir yazlm kullanlmak is-
Tebliin hazrlanmasnda yalnzca Maliye Bakanl de- tenmesi durumunda, Tebliin 3.2 Yazlmlarn Uyumlu-
il ayn zamanda Gmrk ve Ticaret Bakanl da aktif luk Onay bafllkl blmnde belirtilen belge ve bilgiler.
olarak yer almfl, bu flekilde uygulamann iflletmelerin 361 Nolu Genel Teblide yer alan iflletmelerin hazrlk
ticari yaflamlarna adaptasyonu asndan zorluk ek- dneminde 5 yllk sure geirmeleri hkm 1 nolu Elek-
memeleri ve firmalarn zaman ierisinde artan ifl hacim- tronik Defter Genel Teblii ile kaldrlmfltr. Bu ifade-
leri dorultusunda her yl daha fazla defter bastrlmas- nin yerine ise, bu Tebli kapsamnda kendilerine izin
nn ve bu defterlerin alfl ve kapanfl tasdikleri iin no- verilenler, www.edefter.gov.tr internet adresinde duyu-
terlere taflnmasnn ve Vergi Usul Kanunu ve Trk Ti- rulan format ve standartlara uygun olarak ve aylk d-
caret Kanunu uyarnca belirli sureler boyunca arflivlen- nemler itibaryla elektronik defterlerini oluflturmaya ve
mesi zorunluluunun getirdii ekstra maliyetlerin gide- saklamaya bafllayacaklardr. Defterlerini elektronik def-
rilmesi amalanmfltr. ter biiminde tutmaya bafllayanlar, sz konusu defterle-
Uygulamadan yararlanma koflullar rini kat ortamnda tutamazlar. hkm koyulmufltur.
1 Nolu Elektronik Defter Genel Tebliine gre, defter- Tebli kapsam ve uygulama flekli
lerini elektronik ortamda oluflturmak, kaydetmek, muha- Gerek ve Tzel kifli iflletmeler istedikleri ve teblide
faza ve ibraz etmek isteyen gerek ve tzel kifli mkel- yer alan flartlar karflladklar takdirde defterlerini elek-
leflerin aflada yer alan flartlar taflmalar gerekmektedir: tronik olarak tutabileceklerdir. Buna gre uygulamadan
a) Gerek kifli mkelleflerin 5070 sayl Elektronik m- yararlanacak gerek kifliler elektronik defterlerini,
za Kanunu hkmleri erevesinde retilen nitelikli www.edefter.gov.tr internet adresinde duyurulan for-
elektronik sertifikaya sahip olmalar, mat ve standartlara uygun olarak ve aylk dnemler iti-
b) Tzel kifli mkelleflerin 397 Sra Nolu Vergi Usul baryla elektronik defterlerini oluflturmaya ve saklama-
Kanunu Genel Tebliinde yer alan belirlemeler ere- ya bafllayacaklardr. Tzel kifliler ise, ilgili olduu ay
vesinde elektronik fatura uygulamasndan yararlanma takip eden ayn son gnne kadar (Hesap dneminin
iznine sahip olmas ve bu erevede Mali Mhr temin son ayna ait defterler kurumlar vergisi beyannamesinin
etmifl olmas, verilme sresi sonuna kadar) kendilerine ait mali m-
c) Elektronik defter tutulmas, kaydedilmesi, onaylanma- hr ile onaylayacaklardr. mzal veya mhrl defterler
s, saklanmas ve ibraznda kullanlacak yazlmn uyum- iin berat dosyalar oluflturulur ve bu dosyalar Elektro-
luluk onay almfl bir yazlm olmas gerekmektedir. nik Defter Uygulamas aracl ile Gelir daresi Baflkan-
Bu flartlar taflyan iflletmeler, www.edefter.gov.tr adre- l'nn onayna sunulur. lk ay iin alnan berat alfl
sinden baflvurularn yapabileceklerdir. flletmelerin bafl- onay, son ay iin alnan berat ise kapanfl onay yerine
vuru esnasnda; geecek ve elektronik defter kullananlar ekstra noter
a) www.edefter.gov.tr internet adresinde yer alan Elek- masraflarndan ve yknden kurtaracaktr.
tronik Defter Uygulamas Baflvuru Formu ve Taahht- Baflkanlk mali mhrn de ieren beratlar elektronik
namesinin imzal asl, defter tutanlar tarafndan indirilerek istenildiinde ibraz
b) Tzel kifliler iin baflvuru formunu imzalayan kifli ve- edilmek zere ilgili olduu elektronik defterler ile bir-
ya kiflilerin yetkili olduunu gsteren flirket imza sirk- likte muhafaza edilecektir.
lerinin noter tasdikli rnei (397 Sra Nolu Vergi Usul Bu uygulamadan yararlanan mkellefler, elektronik def-
Kanunu Genel Tebliine gre e-fatura uygulamasndan ter ve belgelerini istedikleri programda ve formatta tuta-
yararlanmaya bafllayan ve imza sirklerinde herhangi bileceklerdir. Baflkanla gelen verilerde birlik salana-
www.hedefaof.com
208 Genel flletme
Okuma Paras
bilmesi iin mkelleflerin, Baflkanlktan temin edecekle- flletme Sermayesinde Sakl Frsatlar
ri veri formatn kullanmalar zorunlu olup; elektronik Kasm-Aralk 2011 THE DELOITTE TIMES
defter ve belge verileri, bu formatta ve bir defa yazlabi- lker Kurflunlugil, Danflman, Danflmanlk Hiz-
len DVDRlara kaydedilerek Baflkanla gnderilecektir. metleri
Deerlendirme Hepimizin bildii gibi gnmzde firmalar sadece kar
14 fiubat 2011 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan ve edemedikleri iin deil, iflletme sermayelerini iyi yne-
1 Temmuz 2012 tarihinde uygulamaya girecek olan Ye- temedikleri iin de zor durumda kalmaktadrlar. Ayrca
ni Trk Ticaret Kanunu bilindii gibi muhasebe ve ra- firmalar rekabet koflullar altnda fark yaratabilmek iin
porlama dili olarak Uluslararas Finansal Raporlama iflletme sermayesindeki sakl frsatlardan faydalanmak-
Standartlarn kabul etmektedir. Temel amac, fleffafl tadrlar nk firmalarn ciddi oranda nakit kazanm
ve kurumsall artrarak tm dnyada ortak bir rapor elde edilebilecei sayl alandan birisi de iflletme serma-
dili oluflturmak olan standartlar ile birlikte gndeme ge- yesidir. Tanm itibariyle gnlk operasyonlarn devam
len konulardan biri de elektronik muhasebe ve rapor- iin gerekli likidite miktar anlamna gelse de iflletme
lama uygulamas olan XBRL (eXtensible Business Re- sermayesi denilince akla ilk gelen stok olur. Oysaki ifl-
porting Language Geniflleyebilir flletme Raporlama letme sermayesi ihtiyacna karfllk gelen nakit evrim
Dili) raporlamasdr. dngs hesaplanrken stok tutma sresine ilave ola-
Artan kreselleflme ve teknolojik geliflmeler, piyasala- rak alacak tahsilat sresi ve bor deme sresine de ba-
rn entegrasyonu ve yatrmc ihtiyalarnn eflitlenme- klmaktadr.
si ve bilginin ihtiya duyulduu anda karfllanmas ge- Firmalar belirledikleri retim/tedarik stratejilerine bal
reksiniminin artmas, elektronik verilerin nemini artr- olarak bitmifl rn, yar mamul ve/veya hammadde sto-
maktadr. Maliye Bakanl ve Gmrk ve Ticaret Ba- u tutarlar. Belirli miktarda stok, mflterilere vaat edilen
kanlnn birlikte alflarak kard 1 Nolu Elektronik hizmet seviyelerinin salanmas iin kanlmaz olmak-
Defter Uygulama Teblii ile bir anlamda Uluslaralaras la birlikte fazla stok gereinden ok sermayenin ba-
Muhasebe Standartlarna uygulama anlamnda atfta lanmas nedeniyle baflka frsatlarn deerlendirileme-
bulunularak elektronik raporlamann da n almfl mesine neden olmaktadr.
olacak ve yatrmclar iin bilgiye ulaflma hz ok daha Alacaklar da iflletme sermayesini artran bir faktrdr.
hzl olacaktr. Her firma mflterileri ile peflin alflmay arzulasa da pi-
Elektronik Defter Uygulamas ile hem elektronik defter yasa koflullar ve rekabet nedeniyle bu ou zaman
tutan iflletmeler, hem yasal erk hem de yatrmclar iin mmkn olamamaktadr.
birtakm faydalarn salanmas hedeflenmektedir. fllet- flletme sermayesinin dier bir bilefleni ise tedarikilere
me kaytlarnn elektronik ortamda tutulmas ve arfliv- olan ticari borlardr. Tedariki szleflmelerindeki de-
lenmesi, kat ortamnda tutulan defterlerin eflitli seme vadeleri, tedariki ile firma arasndaki g dengesi
beplerle zarar grp kullanlamayacak duruma gelme- ve piyasa koflullarna gre belirlenmektedir.
sinin ve iflletmelerin bu konularda maruz kald yapt- Grld zere iflletme sermayesi firmalarn operas-
rmlarn nne geecektir. Ayn zamanda kat orta- yonlarnn devamll iin kanlmazdr ve bu serma-
mnda yasal defterlerin onaylatlmas iin notere tafln- yenin miktarn belirleyen temel faktr bulunmakta-
mas gibi ekstra maliyetleri de engelleyecektir. Dier dr: Stoklar, alacaklar ve borlar. flletme sermayesini
yandan, Bakanlk, mkellefler baznda her turlu dataya optimum dzeye getirmek iin stok tutma sresi ve ala-
ok daha rahat eriflebilecek ve gerek firmalar dzeyin- cak tahsilat srelerinin azaltlmas, ticari bor deme
de, gerekse sektrel dzeyde yaplan analizlerin gerek srelerinin ise artrlmas gerekmektedir.
durumu yanstma oran artacaktr.
1. Elektronik ortamda oluflturulan defterlere iliflkin ola- flletme
Sermayesi
rak, Baflkanlk tarafndan belirlenen standartlara uygun
bilgileri ieren ve Baflkanlk Mali Mhr ile onaylanmfl
elektronik dosyay ifade etmektedir.

Borlar Stoklar Alacaklar
Hesab Hesab
www.hedefaof.com
Stok seviyelerini ynetmek her zaman dflnld k taflrken dier yandan kriz dnemlerinde krlgan bir
kadar kolay olmayabilir. Stok tek baflna ele alnp y- yapya brnmektedirler. Tedarikilerini vadeyi uzatma
netilecek bir deerden ok, tedarik zincirinin tm ve konusunda ikna edebilen firmalar ise iflletme sermayesi-
hatta satfl ve pazarlama srelerinin bir sonucu olarak ni azaltarak rekabet avantaj salayabilmektedir. Bu nok-
ortaya kan bir olgudur. tada nemli olan tedarikiyi zarara uratmaktan kan-
Alacak tahsilat srelerinin azaltlmas denilince akla ilk mak olmaldr. Aksi takdirde ksa vadede salanacak fay-
gelen konu mflterilerin deme vadelerinin ksaltlmas daya karfllk uzun vadede tedarikinin kaybedilmesi ne-
olmaktadr. Burada nemli olan mflterilere uygulanan deniyle ok daha ciddi sorunlarla karfllafllabilmektedir.
vadenin rekabette dezavantaja dnflmeyecek lde Sonu olarak stoklar, alacaklar ve borlardan oluflan ifl-
ksaltlmas ve vadesi gelen alacaklarn zamannda top- letme sermayesinin optimize edilmesi ve bylece eflit-
lanmasnn salanmasdr. li frsatlarn deerlendirilmesi iin nakit yaratma konu-
Mflterilerine salad deme vadesinden daha ksa s- sunda pek ok gelifltirme alan bulunmaktadr. nemli
rede tedarikilerine deme yapmak durumunda kalan olan iflletme sermayesi bileflenlerini iyilefltirirken srd-
firmalar, nakit akfln ynetme konusunda zorluk ek- rlebilirliin de gz nnde bulundurularak uzun va-
mekte, demelerin yaplabilmesi iin dfl kaynak kullan- deli faydann salanmasdr.
mna ihtiya duyabilmekte ve bir yandan finansman y-
flletme Sermayesi yilefltirme Frsatlar
Zaman
Faturann Faturann flletme sermayesi ihtiyac demenin

alnmas denmesi Nakit evrim dngs alnmas
Malzemenin Faturann
alnmas kesilmesi
Bor deme
sresi
Alacak
Stok tutma tahsilat sresi
sresi
Hammadde Yar-mamul Bitmifl rn Yolda

stounda olarak geen stounda geen sre
geen sre sre geen sre
Bor deme sresi Stok tutma sresi Alacak tahsilat sresi

Fatura alnmas ile fatura deme Malzemenin alnma tarihi faturann Fatura alnmas ile fatura deme
tarihi arasndaki kesilme tarihi arasndaki sre tarihi arasndaki
deme vadelerinin uzatlmas Hizmet seviyeleri ve gvenlik Alacaklarn takibi ve toplanmas

Nakit indirimleri ile faiz stounun gzden geirilmesi srelerinin gelifltirilmesi
getirilerinin dengelenmesi Talep tahmininin gelifltirilmesi rn kalitesi artlarak kalite
Vergi muafiyeti, indirimi ve retim ve stok stratejileri ile kaynaklar ertelemelerin nne
erteleme frsatlar parametrelerinin gzden geilmesi
deerlerdirilmesi geirilmesi Mflterilerin finansal durumlarnn
Firma iindeki iletiflimin incelenmesi, faktring frsatlarnn
artrlmas ve stoun deerlendirilmesi
sahiplenilmesi
www.hedefaof.com
210 Genel flletme

1. a Yantnz yanlfl ise Muhasebe ve Finansn ne- Sra Sizde 2
mi konusunu gzden geiriniz. Muhasebe bilgisinin faydal olabilmesi iin finansal bil-
2. a Yantnz yanlfl ise Muhasebe ve Finansn ne- gi ilgili, gvenilir, karfllafltrlabilir ve anlafllabilir
mi konusunu gzden geiriniz. olmaldr.
3. a Yantnz yanlfl ise Muhasebe Bilgilerine Ge-
reksinim Duyan Taraflar Ve Bilgi Kullanclar- Sra Sizde 3
nn Bilgi Gereksinimleri konusunu gzden ge- Muhasebenin birinci ifllevi defter tutma ifllevidir. fllet-
iriniz. mede gerekleflen finansal nitelikli ifllemler, belgelerine
4. a Yantnz yanlfl ise Muhasebe Bilgisinin Sahip dayanlarak olufl srasna gre yevmiye defterine kayde-
Olmas Gereken Nitelikler konusunu gzden dilir. Daha sonra byk defterdeki ilgili hesaplara akta-
geiriniz. rlr. Dnem sonunda, dnem sonu ifllemleri yaplarak
5. a Yantnz yanlfl ise Muhasebe Sreci konusu- finansal tablolar hazrlanr. Kayt sreci sonucunda elde
nu gzden geiriniz. edilen muhasebe bilgilerinin kararlarda kullanlabile-
6. a Yantnz yanlfl ise Temel Muhasebe Eflitlii ve cek bilgilere dnfltrlmesi iin finansal tablolarda yer
Unsurlar konusunu gzden geiriniz. alan verilerin analiz edilip yorumlanarak, karar vericile-
7. a Yantnz yanlfl ise Temel Muhasebe Eflitlii ve re iletilmesi gerekir. Bu da muhasebenin ikinci ifllevidir.
Unsurlar konusunu gzden geiriniz.
8. a Yantnz yanlfl ise Finansal Ynetimin flletme Sra Sizde 4
Faaliyetleri ile Balants konusunu gzden ge- Bilano, belirli bir tarih itibaryla iflletmenin varlklar-
iriniz. nn ve kaynaklarnn bir arada raporland bir tablo-
9. a Yantnz yanlfl ise Finansal Ynetim ve fllev- dur. flletmenin bilano tarihi itibaryla sahip olduu
leri konusunu gzden geiriniz. varlklar ve bu varlklarn finansmannda kullanlan
10. a Yantnz yanlfl ise Finansal Analiz Teknikleri kaynaklar bir arada gsterdii iin finansal durum tab-
konusunu gzden geiriniz. losu olarak da adlandrlr.
Sra Sizde 5
Gelir tablosu, iflletmenin bir dneme ait faaliyet so-
Sra Sizde Yant Anahtar nularnn zetlendii bir finansal tablodur. Gelir tablo-
Sra Sizde 1 sunda iflletmenin faaliyetleri sonucunda ortaya kan
flletme ile ilgili taraflar iflletmenin yneticileri, iflletme- tm haslat, gelir, kr, gider, zarar unsurlar yer alr ve
nin sahip veya sahipleri, iflletmeye bor verenler, ifllet- iflletmenin faaliyetleri sonucu elde ettii, dneme ait
menin mflterileri, iflletmenin tedarikileri, iflletmede net kr veya zarar bykln gsterir. lgili dnem-
alflanlar, rakip iflletmeler, devlet ve kamu kurumlar de ne kadar kr veya zarar olufltuu, kr veya zararn
vb. olarak sralanabilir. flletme ile ilgili taraflara ve ilgi oluflumuna hangi faaliyet sonularnn etkide bulundu-
nedenlerine baktmzda bazlarnn dorudan doru- unu gelir tablosundan grebiliriz. Gelir tablosu bir d-
ya iflletme ile ilgili kar balar varken, bazlarnn ilgi- neme ait faaliyetleri gsterdii iin bilano gibi anlk
si daha dolayl dzeyde kalabilmektedir. Ayrca bu ta- deil dnemlik bir finansal tablodur. Bilanoyu bir fo-
raflarn bilgiye eriflim olanaklar da farkldr. Bu ba- torafa benzetirsek gelir tablosunu da bir filme benze-
lamda bilgi kullanclarn bilgiyi iflletmeden dorudan tebiliriz.
elde etme imknlarna gre iflletme ii taraflar ve
iflletme dfl taraflar olmak zere iki gruba ayrabi- Sra Sizde 6
liriz. flletme yneticileri iflletme ii bilgi kullanclarn flletmelerin ama ve hedeflerine ulaflabilmeleri iin ye-
olufltururken, yneticilerin dflnda kalan tm taraflar ifl- rine getirmek zorunda olduklar ifllemler finansman, ya-
letme dfl bilgi kullanclarn oluflturur. trm ve iflletme faaliyetleridir (retim-satfl faaliyetleri).
www.hedefaof.com
Kaynaklar
Sra Sizde 7 Akg, . (2011). Mali Tablolar Analizi, Geniflletilmifl
Analizi yapacak taraflarn konumuna gre analiz i ana- 14. Bask, stanbul.
liz ve dfl analiz olarak gruplandrlabilir. Analize konu Aydn, N., Baflar, M. Coflkun, M. (2010). Finansal Y-
olan finansal tablolarn kapsadklar dnem saysna g- netim, Detay Yaynclk, Ankara.
re analiz statik ve dinamik analiz olarak snflandr- Atrill, P., McLaney, E. (2004). Accounting and Finan-
labilir. Analizin yaplma amacna gre yatrm analizi, ce for Non-Specialists, 4th Edition, FT Prentice
ynetim analizi ve kredi analizi olarak snflandrla- Hall.
bilir. Bovee, L. C., Thill, J.V, Mescon, M.H. (2007). Excellen-
ce in Business, 3rd Edition Pearson Prentice Hall
Sra Sizde 8 Bker, S., Aflkolu, R., Sevil, G. (2010), Finansal Y-
Ksa sreli planlar iflletmenin gnlk, haftalk, aylk ifl- netim, 6. Basm, Ankara.
lemlerinden doacak nakit girifl ve kfllarn nceden Cemalclar, ., Erdoan, N. (1997). Genel Muhasebe,
ortaya koymak iin yaplan planlardr. Ksa dnemde Beta Basm-Yaym Datm, stanbul.
zellikle stoklara, donanma, satfllara, insan kaynana Cemalclar, ., NCE, S. (1999). Muhasebenin Ku-
ynelik kaynaklarn planlanmas nceliklidir. Ksa sre- ramsal Yaps, Anadolu niversitesi, Eskiflehir.
li planlarn yaplmas ile ortaya kabilecek nakit ihtiya- Ceylan, A., Korkmaz, T. (2008). flletmelerde Finansal
c nceden belirlenip zamannda karfllanr. Olabilecek Ynetim, Gzden geirilmifl 10. Basm, Ekin Basm
nakit fazlalar iin de nceden alternatif yatrm alanlar Yayn Datm, Bursa.
belirlenir. Ksa sreli planlarda esas ama nakit yneti- etin, C., Can Mutlu, E. (2010). Temel flletmecilie
midir ve nakit btesi en tipik rnektir. Girifl, 2. Bask, Beta, stanbul.
mleki, F., Szbilir, H., Bektre S.(2009). Mali Tab-
Sra Sizde 9 lolar Analizi, Eskiflehir.
En nemli nakit giriflleri peflin satfllar ve kredili satfllar- Gibson, C.H. (2009). Financial Reporting and Analy-
dan doan alacaklarn tahsilidir. Esas faaliyetlerin yan sis, Using Accounting Information, South-Wes-
sra baflka iflletme faaliyetleri nedeniyle doabilecek tern Cengage Learning.
nakit girifllerine maddi duran varlk satfllarndan sala- Ramagopal, C. (2008). Financial Management, New
nan nakit giriflleri, sermaye artrmndan salanan nakit Age International.
giriflleri rnek olarak verilebilir. Subramanyam, K.R., Wild, J.J. (2009). Financial State-
ment Analysis, 10th Edition, McGraw Hill Interna-
Sra Sizde 10 tional Edition.
Ekonomik mr bir yldan daha uzun sreli olarak ge- fiengr, E.D., ifti, D. (2011) flletmelerde Faaliyetle-
lecekte fayda salamak amacyla retim faaliyetlerine rin Snflandrlmas ve Finansal Raporlama
ynelik olarak yaplan duran varlk yatrmlar sermaye zerindeki Etkileri, Mali zm Dergisi, SM-
harcamas olarak da adlandrlmaktadr. Sermaye harca- MMO, Kasm-Aralk 2011.
malarna ynelik kararlarn alnmasnda sermaye bt- fiimflek, fi., elik, A. (2008). Genel flletme. Eitim Aka-
elerinden yararlanlr. Sermaye btelemesi, uygun ve demi Yaynlar, Konya.
verimli yatrm alanlarnn arafltrlmas, sermaye harca- TMS 7 Nakit Akfl Tablolar, www.tmsk.org.tr
malarnn deerlendirilmesi ve seimindeki sreci ifade
eder. Sermaye harcamalar veya yatrmlar yenileme,
geniflleme, modernleflme ve stratejik nedenlerle yaplr.
www.hedefaof.com
www.hedefaof.com
Szlk 213
Szlk
B G
Bilano: flletmenin belirli bir andaki finansal durumunu, ya- Gelir tablosu: flletmenin bir dneme ait faaliyet sonularnn
ni varlklarn ve kaynaklarn bir arada gsteren tablo zetlendii finansal tablo, iflletmenin faaliyetleri sonu-
cunda ortaya kan tm haslat, gelir, kr, gider, zarar
C- unsurlarnn yer ald yer alr ve iflletmenin dneme ait
Centilmenlik anlaflmas: Birka iflletmenin aralarnda iflbir- net kr veya zarar bykln gsteren tablo
lii kurmak, rekabeti snrlandrmak ve sektrdeki du- Genel evre: flletme zerinde dolayl etkiye sahip olan siya-
rumlarn glendirmek amacyla yaptklar anlaflma sal-yasal evre, ekonomik evre, sosyokltrel evre,
evresel belirsizlik: flletmeleri yakndan ilgilendiren evre- teknolojik evre ve doal evre bileflenlerinden oluflan
sel faktrlerin saysyla, bu faktrlerin deiflim hznn ve etkilerini uzun dnemde ortaya karan makro evre
fonksiyonu Gdleme: nsanlar belirli bir amaca doru, devaml flekilde
harekete geirmek iin gsterilen abalarn tamam
D
Datm: rnn hedef kitleye ulafltrlmas ifli H
Deer: Tketicinin satn almay dflnd rn ya da hiz- Holding: flletmenin baflka iflletmelerin hisse senetlerini ala-
metin, onun ihtiya ve isteklerini ne kadar karfllayaca rak iflletmenin ynetimini ele geirmesi
hakkndaki grfl
Deiflim: htiya duyulan bir rn ya da hizmetin bir kifli ya da
kurulufltan, karfllnda bir baflka rn vererek salanmas evre: flletme snrlar iinde kalan ve iflletmenin misyo-
Dikey byme: Dikey byme, farkl faaliyetler gerekleflti- nunu, vizyonunu, temel yeteneklerini, rgt yapsn
ren ancak birbirlerini btnleyen iflletmelerin birleflme- ve rgtsel kltrn iinde barndran alt sistemler
leri topluu
htiya: nsann fizyolojik ve psikolojik yapsna uygun ola-
E rak ortaya kan, karfllandnda zevk ve haz, karfllan-
Eitim ve gelifltirme: Personelin yetkinliklerinin iflin gerek- madnda ac ve sknt yaflatan duygu
tirdii dzeye karlmas letiflim: nsanlarn duygu, dflnce, tutum ve davranfllarnn
Etik: Bir kifli veya grubun davranfllarnn doruluunu ve szl, yazl ve szsz olarak iletmesi
yanlflln belirleyen kurallar ve ilkeler novasyon: Piyasaya kabilen ve ticari hale gelen yenilie
Etik ikilemler: Birbiriyle atflan, ancak her ikisinin de olas verilen ad
geerli etik ynleri olan iki seenekten birinin seilme- nsan kayna: Bir iflletmede alflanlarn tm, genel mdr
sinin gerektii durum gibi hiyerarflide st dzey bir pozisyondan, makine ope-
Etik kodlar: Belirli bir iflletme, meslek grubu veya endstri ratr gibi alt dzey bir pozisyona kadar herkes
iinde etiksel adan, alflanlardan/yelerden beklenen nsan kaynaklar ynetimi: nsan kaynann salanmas,
ve istenen davranfl trlerini aklayan bildirgeler istihdam ve gelifltirilmesi ile ilgili politika oluflturma,
planlama, rgtleme, ynlendirme ve denetleme faali-
F yetlerini ieren disiplin
Fayda: Mal ve hizmetlerin insanlarn ihtiyalarn giderme nsan kaynaklar ynetiminin fonksiyonlar: flletmenin
zellii bir alflann iflletmeye giriflinden iflten ayrlmasna kadar
Finans: Para, fon ya da sermaye geirdii sre ierisinde, insan kaynaklaryla ilgili olarak
Finansman faaliyetleri: flletmenin faaliyetlerini srdrmesin- yaplan ifllerin tm
de kullanlacak retim ile ilgili kaynaklarn edinilmesi iin stek: nsan ihtiyalarnn giderilmesi amacyla, bireylerin
gerekli olan kaynaklarn iflletme sahiplerinden ya da ifllet- alternatifler arasndan elde etme arzusu gsterdikleri
me dflndaki taraflardan salanmas faaliyetleri fleyler
Fiyat: Bir rnn deerinin parasal karfll fl analizi: Mevcut iflin nasl yapldn tanmlayan bir deer-
Fizibilite alflmalar: Kurulmak istenen iflletmenin retecei lendirme ve bu deerlendirmeyi gereklefltirmek zere
maln maliyeti, satfl fiyat, mflteri beklentileri, kurulaca yaplan arafltrma
yer ile ilgili arafltrmalarn yer ald kapsaml alflmalar
www.hedefaof.com
214 Genel flletme
fl modeli: flletmenin kurulufl amacna bal olarak, retim

L
faktrlerini ne flekilde katma deere dnfltreceinin
Liderlik: Belirli flartlar altnda, belirli kiflisel veya grupsal
planland model
amalarn gereklefltirilmesi iin bir kimsenin baflkalar-
fle alma: Pozisyon boflluu olduunda, pozisyonu doldur-
nn faaliyetlerini etkilemesi ve ynlendirmesi sreci
mak amacyla aday bulma, seim ve oryantasyon faali-
yetlerinin gereklefltirilmesi
M
flletme: nsan ihtiyalarn giderecek, sorunlarn zecek,
Merger (satn alma- birleflme): ki veya daha fazla iflletme-
beklentilerini karfllayacak derecede fayda salamak iin
nin tek iflletme haline gelmesi durumu
retim faktrlerini kullanarak mal ve hizmet reten, o-
Muhasebe: flletmede gerekleflen finansal nitelikli olaylarn
u kez kr amac gden ekonomik, teknik ve sosyal gi-
tanmlanmas, llerek kayda alnmas, analiz edilip yo-
riflimler
rumlanmas ve karar vericilere iletilmesi srecini kapsa-
flletme evresi: flletme snrlar dflnda kalan her fley
yan bilgi sistemi
flletme faaliyetleri: Genel olarak faaliyet; iflletmenin kurul-
mas, yatrm kararlarnn alnmas, kaynaklarn temin
N
edilmesi, tedarikilerden hammadde alnmas ve bedeli-
Nakit akm btesi: flletmelerde ksa sreli finansman ihti-
nin denmesi, mamul veya hizmet retimi, mal veya hiz-
yacnn belirlenmesinde kullanlan finansal bteleme
metin pazarlama ve satfl, mflterilerden tahsilat yapl-
tablosu
mas, satfl sonras destek hizmetlerinin verilmesi gibi, ifl-
Nakit akm tablosu: Bir hesap dneminde gerekleflen nakit
letmenin devamlln salayan operasyonlar srasnda
girifl ve kfllarn, kaynaklar ve kullanm yerleriyle bir-
iflletmelerin gereklefltirdii eylemler
likte gsteren tablo
flletme fonksiyonlar: flletmenin gruplandrlmfl faaliyet-
leri
O-
rgtleme: Planda belirlenen amalara ve bunlara eriflmek
K iin belirlenen yollara uygun bir rgt yaps (organizas-
Kariyer ynetimi: flgcnn ihtiyalarn tatmin etmek ve
yon) oluflturularak; bu yap ierisinde yer alan ifller, kifli-
bireylerin kariyer hedeflerine ulaflmasn salamak iin
ler ve birimler arasndaki yetki iliflkilerinin kurulmas
yneticilere imkan salayan, hedeflerin planlanmas,
z kaynaklarda deiflim tablosu: Bir hesap dneminde z
stratejilerin dzenlenmesi ve uygulanmas sreci
kaynaklarda oluflan deiflmeleri nedenleriyle birlikte gs-
Kartel: Ayn sektrde ve ayn ifli yapan iki veya daha fazla ifl-
teren tablo
letmenin, hukuki bamszlklarn yitirmeden yaptklar
anlaflmalar
P
Kitlesel retim: Belirli bir rn byk miktarlarda retmek
Paydafl: flletmelerin amalarn gereklefltirirken etkiledikleri
iin yaplan bir retim biimi
ya da etkilendikleri herhangi bir grup veya birey
Konsern: Ayn iflkolunda alflan az sayda iflletmenin karlar-
Pazar: Belirli bir rnn alclarnn ve satclarnn deiflim
n artrmak amacyla biraraya gelmesi ile oluflan birleflme
iin oluflturduklar soyut ortam
flekli
Pazarlama iletiflimi: flletme/rn/hizmet ile hedef kitle ara-
Konsorsiyum: Belirli bir iflin yaplmas iin kurulan birlik ve-
sndaki reklam, satfl zendirme, halkla iliflkiler, kiflisel
ya ortalk
satfl ve dorudan pazarlama iletiflimi abalarnn tm-
Kontrol: Faaliyetlerin sonularn nceden belirlenmifl olan
n ieren pazarlama fonksiyonu bilefleni
standartlarla karfllafltrmak, eer farkllk varsa gerekli
Performans ynetimi: alflanlarn ifllerini etkin ve verimli
dzeltmeleri yapmak
bir biimde yapp yapmadklarn ya da neye ihtiyalar
Kresel evre: flletmelerin siyasal-yasal, ekonomik, sosyo-
olduunu belirlemek amacyla gelifltirilen performans
kltrel, teknolojik ve doal evre faktrlerini etkileme
planlamas, performansn deerlendirilmesi ve perfor-
potansiyeli olan ve dolaysyla tm evresini bir anlam-
mansn gelifltirilmesi aflamalarndan oluflan insan kay-
da kapsayabilen genel evre bilefleni
naklar ynetimi sistemi
Planlama: Ynetim fonksiyonlarndan ilki; amalar ile bun-
lara ulafltracak aralarn ve olanaklarn seimi veya be-
lirlenmesi
www.hedefaof.com
Szlk 215
Proforma finansal tablolar: flletmelerin orta ve uzun sre-

V
li finansman ihtiyacnn belirlenmesinde kullanlan fi-
Verimlilik: Girdi ile kt arasndaki iliflki
nansal tablolar
Y
S Yaln retim: retim srecine deer katmayan, stok bulun-
Sektrel evre: flletmenin i evresi ile iflletmenin genel
durma, hatal rn onarma, alflanlarn ve rnlerin
evresi arasnda yer alan ve iflletme faaliyetlerini doru-
gereksiz hareketleri, aflr retim, gereksiz bekleme sre-
dan etkileyebilen yap
leri, hurda birikimi gibi tm olumsuzluklar ortadan kal-
Sermaye btesi: Uygun ve verimli yatrm alanlarnn araflt-
drmaya ynelik retim yaklaflm
rlmas, sermaye harcamalarnn deerlendirilmesi ve se-
Yatay byme: flletmelerin kendi kaynaklarn kullanarak
imi sreci
bymesi
Sosyal denetim: flletmelerin sosyal sorumluluk performans-
Yatrm: flletmeye kar salamak veya gelir getirmek amacy-
nn deerlendirilmesi sreci
la yaplan her trl harcama
Sosyal sorumluluk: Kurumlarn iinde yafladklar toplumun,
Yatrm faaliyetleri: flletme faaliyetlerinin srdrlmesinde
alflanlarnn ve onlarn ailelerinin yaflam kalitesini yk-
fayda salayacak ve yatrma dnfltrlecek retim fak-
seltirken, ayn zamanda ekonomik geliflmeye de katk
trlerinin edinilmesine ynelik faaliyetler
salama ykmll
Yatrm projesi: nceden belirlenmifl bir sre iinde, yapl-
Srdrlebilirlik: Gelecekte dnyada yaflayacaklara da ye-
mas gereken ifllerin nasl ve hangi bte iinde yapla-
tecek kadar kaynak brakacak ve toplumun refah seviye-
can gsteren bir plan tr
sini artracak flekilde bir anlayflla retim yapmak ve t-
Yneltme: Yneticilerin astlarna emir verme veya baflka yol-
ketmek
larla ne yaplmas gerektiini bildirmesi
Ynetici: Ynetim iflini yapan, insanlar belirli amalar ger-
T eklefltirecek iflleri yapmalar iin ynlendiren ve yne-
Tam zamannda retim: fle deer katmayan her trl atn
ten kifli
ve deiflkenliin yok edilmesi ve malzemelerin gerektii
Ynetim: Baflkalar vastasyla, ifllerin etkili ve verimli bir fle-
yer ve zamanda ekilmesi hedefine ynelik retim biimi
kilde yaptrlmas
Tatmin: Bir bireyin beklentileri ve rnle ilgili alglanan per-
Ynetim fonksiyonlar: flletmelerin kurulufl amalarna ula-
formans deerlendirmeleri arasnda yaplan karfllafltr-
flabilmesi, bu yndeki faaliyetlerini etkin ve verimli fle-
mann yansmas
kilde yrtebilmesi iin yneticilerin yerine getirmesi
Trst: ki veya daha fazla iflletmenin tekelci g oluflturmak
gereken planlama, rgtleme, yneltme ve kontrol fonk-
amacyla hukuki bamszlklarn yitirerek sermaye ve
siyonlar
ynetimlerini birlefltirmeleri
U-
l sorumluluk: flletmelerin bir ama setine sahip olduk-
larn ve amalarnn ekonomik deer, sosyal deer ve
evresel deer retmek olduunu savunan grfl
retim faktrleri: nsan ihtiyalarn gidermek, sorunlarn
zmek iin piyasaya sunulacak rn ve hizmetlerin re-
timinde kullanlan, miktar ve eflit ynnden snrl olan
girdi ya da kaynaklar
retim: nsanlarn ihtiya ve isteklerini karfllamak amacyla
rn ya da hizmetlerin meydana getirilmesi ifllemi
rn: nsanlarn istek ve ihtiyalarnn karfllanmas amacyla
retim faktrlerinin biraraya getirilerek, retim iin gere-
ken retim teknolojilerinin yardm ile bir sreten gei-
rilmesi sonucu elde edilen kt
www.hedefaof.com

Aöf Genel İsletme

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Aöf Genel İsletme

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2650

Copyright 2012 by Anadolu University

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr Yardmcs

Grafik Tasarm Ynetmenleri

Dil Yazm Danflman

Kitap Koordinasyon Birimi

flletmeler ve zellikleri.............................................................. 2 1. NTE

Yasal Stat Bakmndan flletme Trleri....................................................... 27

2. NTE flletme evresi ........................................................................ 34

3. NTE Etik ve Sosyal Sorumluluk ...................................................... 60

ETK VE YASA LfiKS ................................................................................ 62

flletmelerin Kuruluflu ve Bymesi....................................... 88 4. NTE

flletmelerde Ynetim ............................................................. 108 5. NTE

flletmelerde retim ve Pazarlama ...................................... 134 6. NTE

Ev flilii Sistemi ......................................................................................... 137

flletmelerde nsan Kaynaklar Ynetimi............................... 156 7. NTE

flletmelerde Muhasebe ve Finansal Ynetim....................... 178 8. NTE

Finansal Analiz eflitleri.......................................................................... 194

Szlk ................................................................................... 213

SIRA SZDE SIRA SZDE

DKKAT nsanlarn satn

DKKAT Dnyadaki uygulamalara

flletmelerin temel amac insan ihtiyalar ve isteklerini karfllamak iin retim

flletmelerin ekonomik ve sosyal politika asndan nemini tartflnz.

narak nasl zlebilecei arayfl iindedir.

rek elinde satnalma gc olanlara satarlar. Sonu olarak, iflletmelerin iflleyiflleriyle

larn zmeye alflacaklardr. Demek ki ihtiyalar, sorunlar, Kistekler T A Piflletmelerin K T A P

htiyalar eflitli alardan incelenmifl ve her zaman arafltrma konusu olmufltur.

ihtiyalardr. Toplum iinde toplumla birlikte yaflam zelliinden doan ihtiyalar-

bu ihtiyacn giderilmesi iflletmeler iin mali yk getirmektedir. Yani bedava karfl-

nsanlarn ihtiyalarn karfllamada izlenmesi gereken bir hiyerarflikSIRAdzen

Kendini Gereklefltirme htiyac

flletmeler alflanlarnn yaratclk ihtiyalarn gidermekle hem onlar motive

nu gstermektedir. Ayrca iflletmeler sadece alflanlarnn deil, iflletme dflndaki

Kresel rekabet ortamnda, iflletmelerin srdrlebilir rekabet avantaj salayabilmek

Doada bulunan kt kaynaklarn optimum dzeyde kullanmn ve gelecek nesillere akta-

rumlarda giriflimcilerin bankalardan ve yakn evreden aldklar sermayeye bor ya

z sermaye iflletmeler iin ok nemlidir. z sermaye ile kurulan K Tiflletmeler

DKKAT GiriflimciliinD znde

SIRA SZDE SIRA SZDE

rim olduudur. flletmeler kt olan retim faktrlerini kullanarak retim yaptklar

fiLETMELERN AMALARI VE fiLEVLER

adafl anlamdaki iflletmelerin amalar afladaki gibi sralanabilir.

nak miras brakma dflncesine evresel srdrlebilirlik denir. evresel srdr-

flletmenin fllevleri (Fonksiyonlar)

Belirli bir bykle eriflmifl iflletmelerde tm fonksiyonlar bulunur ve bam-

retim SIRA SZDE SIRA SZDE

Geliflmifl iletiflim teknolojileri ve uygulamalar sosyal medya gibi mecralarn

arasndaki rekabeti hzlandrmfltr. lkelerdeki iflletmeler dne gre yerel olmak-

Byklkleri Bakmndan flletme Trleri

Orta byklkteki iflletme: 250 kifliden az alflan says, 10 milyon Eurodan

Byklklerine gre iflletme snflandrmasnda yer alan kk ve byk iflletmeleri kar-

SIRA SZDE SIRA SZDE

Yaptklar fl Bakmndan flletme Trleri

DKKAT flletmeler iin

Sermaye Mlkiyeti Bakmndan flletme Trleri

TELEVZYON Yerli flletmeler

Dnya leine Gre flletmeler

Bir uluslararas iflletmenin yabanc lkelerdeki retimi, toplam retimin en az

fleklinde bir tanm yaplmfltr. Anlafllaca zere, yabanc lkelerdeki faaliyetlerle

Yasal Stat Bakmndan flletme Trleri