CUMHURYET'N LANINDAN SONRA ATATRK'N

KONYA GEZLER
*
Yaar Semiz*-Gngr Toplu**
Prof. Dr., Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yksekokulu, Seluklu / Konya/ Trkiye
E-Posta: ysemiz@selcuk.edu.tr
Okutman, Seluk niversitesi, Atatrk lkeleri ve nklp Tarihi Blm, Seluklu / Konya/ Trkiye
E-Posta: gtoplu@selcuk.edu.tr

z
Atatrk'n hayatnda Konya'nn zel bir yeri vardr. Birok defa dedelerinin Konya'dan Selanik'e
gittiklerini ifade etmitir. Bundan dolay birok kez Konya'ya gelerek eitli incelemelerde bulunmutur. Konya,
Milli Mcadele yllarnda stratejik neminden dolay, daha sonraki yllarda ise gelien olaylara kar Trkiye
genelini en iyi yanstan yerlerden birisi olarak grlmtr. Bu itibarla Gazi Mustafa Kemal Atatrk
Cumhuriyet'in ilanndan sonra her nemli sosyal ya da siyasi olayn ardndan Konyaya gelmi, ehirde halkla
i ie olarak halkn nabzn tutmutur; Mevlana Derghn her ziyaretinden sonra ise burada huzur bulduunu
dile getirmitir. Atatrkn Konyaya gelileri ile siyasi ve sosyal olaylar yan yana getirdiimiz zaman bu
hakikat daha iyi anlalmaktr.
Bu almada Atatrkn Cumhuriyet'in ilanndan sonra Konyaya ilk geldii Ocak 1925 tarihinden
balanarak 20 Kasm 1937 son geliine kadar geen dnemdeki ziyaretleriele alnarak bunlarn sosyal, ktisadi
ve kltrel hayat zerindeki nemi deerlendirmeye alnacaktr.

Anahtar Kelimeler: Atatrk, Cumhuriyet, Konya, Ziyaret, Halk, nceleme

 Giri:
1900-1920 Yllarnda Sosyal,Ekonomik ve Stratejik Adan Konya

Konya, 1906dan beri stanbulu Badata balayan demir yollarnn kavak noktasdr.ehrin
tarihsel dokusunun yan sra evresinde bulundurduu yeralt ve yerst zenginlikleri ile yerli ve
yabanc pek ok yatrmc iin zel bir konuma sahiptir. Bu nedenlerden dolay Demiryolunun
Konyaya ulamas, Konyann nemli ehir ve limanlara ulamn kolaylatrrken, haberleme
sisteminin gelimesine de katk salad. Bu cmleden olarak Konya, merkez kaza ve nahiyeleri
arasnda telgraf hattna sahip olan nadir vilayetlerden biridir (Babalk,6 Temmuz 1920).
te bundan dolaydr ki Mill Mcadelenin ilk gnlerinden itibaren hem igal kuvvetleri ve
stanbul Hkmeti hem de Ankara Hkmeti, Konyada ciddi bir hkimiyet kurma mcadelesi
verdi.Mondros Mtarekesinden sonra, nce 22 Ocakta ngilizler ardndan da 24 Nisanda talyanlar
tarafndan igal edildi (Byklolu,1969, s.294). galin aznlklarn destei ve stanbul Hkmetinin
basiretsizlii yznden geniledii dnemde dengeler igalciler ve stanbul Hkmeti lehineydi. Halk
bir taraftan igalcileri ve onlarn ibirlikisi aznlklardan rahatszlk duyuyor,dier taraftan stanbul
Hkmetinin idarecileri ve ynlendirdii din adamlarnn Mustafa Kemal Paa ve arkadalarna
ynelttii insafsz eletirilerden ve karalamalarndan dolay igalcilere kar oluturulan Kuvay
Milliye, Mdafaa-i Hukuk gibi tekilatlarda yer almakta tereddt ediyordu. Bu dnemde Ankara
Hkmeti Konya ile yakndan ilgilendi. nce Konya'da Ankara Hkmeti ile ibirlii yapabilecek bir
ynetim oluturuldu. Ardndan da Konya Bat Cephesinin ikmal merkezi haline getirildi. Bu srete
Atatrk birok kez Konya'y ziyaret etmiti. Bu almada Atatrk'n Cumhuriyetin ilanndan sonra
Konya'ya yapt ziyaretler ele alnarak ziyaretlerin Konya ve Trkiye iin nemi deerlendirilecektir.

Atatrkn Cumhuriyet'in lanndan Sonra Konyaya lk Gelileri (3-12 Ocak 1925)

Atatrk, Milli Mcadele yllarnda olduu gibi Cumhuriyet'in ilanndan sonra da yurt iinde
yaanan her nemli gelimenin ardnda yurt gezisi yapma geleneini srdrd. Atatrk'n
Cumhuriyetin ilannda sonra Konya'ya yapt ziyaret de bu kapsamdadr. Gezinin nemli gerekesi
vard. Bunlardan birincisi, Halifeliin kaldrlmasdr. Atatrk Halifeliin kaldrlmasnn yanklarn
dini bakmdan hassasiyeti ile bilinen Konya'da yapaca incelemelerle grmek istemitir.
kincisi, Ziyaretinden ksa bir sre nce 17 Kasm 1924'te kurulmasna karlk kamuoyunda
nemli bir destek bulan Terakkiperver Cumhuriyet frkasnn1 halk zerindeki etkilerini
grmekti.Terakkiperver Cumhuriyet Frkas nemli lde muhafazakr olarak bilinen yerlerde destek

1
- Terakkiperver Frkann kurulmasndan ksa bir sre sonra Cumhuriyet Halk Frkasnda da bir ynetim
deiiklii olmu ve smet nn'nn yerine Liberal grleri ile bilinen Fethi Okyar 22 Kasm 1924'te
Babakanla getirilmiti. Okyar Hkmet iin ve program iin bak. rfan Nezirolu ve Tuncer Ylmaz (Haz.),
(2013), Hkmet Programlar ve Genel Kurul Grmeleri, C. 1 24 Nisan 1920 - 22 Mays 1950, , TBMM yay.,
Ankara, s. 96 vd.
bulmutu. Destek bulduu yerlerden birisi de Konya idi. Atatrk, Terakkiperver Frkann ksa sre
iinde halkn desteini nasl kazandn bizzat halkn iine girerek grmek istedi. Tespitlerinin
ardndan Kurucusu bulunduu Cumhuriyet Halk Frkasna nklaplardan vazgemeden yeni bir yol
haritas izerek halkn Terakkiperver Partiden beklentilerini CHP iktidarnda gerekletirmek iin
tespitlerde bulunmakt.
ncs ise Ankarada balatt Orman iftlii giriiminin Anadolunun en geni ve verimli
topraklarna sahip olan vilayetlerde de yaygnlatrma dncesidir.
Bu amalar dorultusunda Atatrk 1 Ocak 1925te Ankaradan ayrlarak Afyon zerinden
Konyaya gelmek zere yola kt. Bu haberin alnmasnn ardndan 2 Ocak 1925te Konya Valisi
Kzm Mfit, II. Ordu Mfettii Fahrettin (Altay), Kolordu Komutan Naci (Eldeniz), Belediye
Bakan Kzm (Grel) Atatrk karlamak zere Afyona gittiler. Heyet konuklarla birlikte 3 Ocak
1925te Konyaya dnd. Kendilerini Konyada Belediye Bakan, Ordu Mfettii ve Kolordu
Komutannn eleri ve ok sayda kadn ve halk karlad (Babalk, 4 Knunusani 1341(1925); Evren,
1940, s.17).
Atatrk bir sre Kkte dinlendikten sonra Belediyeyi ziyaret ettiler. Bu ziyaret srasnda
Konya halkna iletmek zere u beyanat verdiler: Konyann muhterem halk her vakit olduu gibi,
bu kere de hakkmda pek byk samimi tezahratta bulunmutur. Bundan pek ziyade mtehasss ve
mteekkirim. Bu teekkrlerimin Konya halkna iblan (duyurulmasn) rica ederim (Evren, 1940,
s.18; nder, 1989, s.61).
Atatrk, 4 Ocakta Ordu Mfettilii ve Kolordu Kararghna nezaket ziyareti yaptktan sonra
Cumhuriyet Halk Frkasna gelerek evre ilelerden gelen heyetleri kabul etti. Onlarla ncelikle
Halifeliin kaldrlmasna kar halkn yaklamn nasl olduunu konutu.Terakkiperver frkasna
duyulan ilginin sebeplerini tartt. Halkn sorunlar renmeye alt ve yaplabileceklerle ilgili
grmeler yapt.
Atatrk ve Eleri Latife Hanm 5 Ocakta zel davetlileri ile bir len yemei yediler. Bu
yemekle ilgili II. Ordu Mfettii Fahrettin (Altay) Bey u ansn nakletmektedir: Atatrk ve ei
Latife Hanm ehrin kendilerine hediye ettii evde ailece hususi davetlileri ile len yemei yedi.
Kadnlarmzn araf atp erkeklerle bir arada sohbet etmeleri yeni bir olayd. Mahcupluk ve
rkeklik henz giderilmemiti. Atatrkn sofrada bulunan hanmlar memnun edecek tatl ve neeli
konumas, Latife Hanmn da ona katlarak davetlileri taltif etmesi unutulacak hallerden deildi.
Yemekten sonra haydi Paa biraz gezelim- dedi. Beraber dar ktk. Konuarak istasyona
doru yryorduk stasyona kadar gidelim, bakalm bizim arkadalar ne yapyorlar, bir kahvelerini
ieriz dedi. Konya stasyonunda Badat isminde gzel bir otel vard. Atatrkn maiyeti burada
kalyordu. Atatrkn anszn gelmesi hepsini artt. Onun ne yapyorsunuz- sorusuna Salih Bozok
(yaveri) Kabine (hkmet) kuruyoruz! Paam- diyerek espri yollu bir cevap verdi (Altay, 1970, s.
336 - 338).
 Bu hatra bize hem o gnn sosyal ve siyasi atmosferini hem de Atatrkn halkla ne kadar i
ie bir lider olduunu gsteriyor.
Atatrk, 6 Ocakta Konyann Sedirler Mahallesinde ikamet eden ve Baba diye hitap ettii
Abditollu Hac Hseyin Aay evinde ziyaret ettiler. (zkan, 7 Nisan 1986)2. Oradan ayrldktan sonra
Meram Balarna, oradan da Dere kyne kadar bir gezinti yaparak halkn nasl yaadn yerinde
grdler. Bu gezintiye, Fahrettin(Altay), Konya Milletvekili Refik (Koraltan), Belediye Bakan
Kzm(Grel), Cumhurbakanl Genel Sekreteri Tevfik (Byklolu) katlmlard (nder, 1989, s. 61).

7 Ocak 1925 aramba Konya Okullarm Ziyaret Cumhurbakan Hazretleri 7 Ocak 1925
aramba gnn Konya Okullarnn ziyaretine ve etkinliklerine katlmaya ayrmt. Beraberlerinde
Konya Milletvekilleri Refik ve Fuad Beyler, Belediye Bakan ve Parti ileri gelenleri vard. nce saat
14. 30 da Erkek retmen ve "Kimya Kz retmen Okulunu ziyaret etliler. Atatrk her iki okulda da
snflar gezdi, derslere katld, ocuklara sorular sordu. rencilerin ricalar zerine, hazrladklar iki
perdelik oyunu seyretti. Mzik eliindeki ilk perdede "anl Bayrak" adl hareketli bir oyunu
seyrettiler. kinci perde yln on iki ayn temsil ediyordu. Yine mzik eliindeki kz rencilerin
gsterileri de byk takdirlerle karland. Temsilden sonra kz renciler tarafndan hazrlanan pasta
ve biskviler, ay eliinde misafirlere ikram edildi (kte, (2000), s. 326).

Atatrk, 10 Ocak 1925 Cumartesi gn saat 17.30 da ise onurlarna verilen msamereyi
seyretmek ve okulun etkinliklerini grmek iin Konya Lisesini ziyaret etti. Beraberinde ei Latife
Hanm, Fahrettin (Altay) ve Naci (Eldeniz) Paalar.; Cumhurbakanl Baktibi Tevfik.; Muhafz
Tabur Komutan smail Hakk (Teke), Bayaver Rusuhi, yaver Muzaffer Beyler.; Konya Milletvekilleri
Mustafa Efendi, Refik ve Fuad Beylerde Gazi Hazretleri, ile okula geldiler Naci Paa ve Konya Valisi ile
Konya Lisesi Mdr, retmenler ve Lise zcileri Gazi Paa ve konuklan okul nnde trenle
karladlar Okul ve msamere salonu sslenmiti. renciler okul giriinden balayarak btn koridor
ve Gazi'nin getii yerlerde karlkl iki sra halinde dizilmiler, sevin ve gururla selam grevini yerine
gelirdiler. Okul bir bayram sevincini dzen, disiplin ve nee ile kullar gibiydi. 13 etkinlikten oluan
msamere saat 18.00 da balad ve 19.30 da sona erdi (kte, 2000. s. 326).

2
- Gazi Mustafa Kemal Atatrk, Konyaya 20 - 23 Mart 1923 tarihlerinde yaptklar ziyaret srasnda kendisini
karlamaya gelenlerin arasnda yer alan 80 yalarnda bir kyl dikkatini eker ve onunla konumaya balar.
Abditolu Kynden olduunu rendii Hac Hseyin Aa, Atatrk'e vatann dmandan kurtarlmas
srasndaki kahramanlklarna deinirken kendisinin de bir olu anakkalede, bir olu da Sakaryada ehit
olduunu belirtir. Anlatlanlardan duygulanan Atatrk, ehit ocuklarn yerine kendisini evlatla kabul etmesini
isteyerek Hseyin Aaya Sen benim Babam olur musun? der. Bu beklenmedik teklif karsnda ksa bir
tereddt geiren Hseyin Aa teklifi memnuniyetle kabul eder. O andan itibaren Abditolu Kyl Hseyin Aa
artk Gazinin Babaldr. Atatrk her Konya'ya geldiinde babaln ziyaret etmeyi zen gsterir.
 Atatrk, 11 Ocakta ise I.nn Savann 4. yl dnm mnasebeti ile Aleddin Tepesinde
dzenlenen kutlama trenine katlarak bir konuma yapt. Byk zorluklar ierisinde bulunduumuz
bir dnemde elde edilen bu zafer iin Bu meydan muharebesinin safahat yle hadisatn tecellisine
sahne oldu ki, o sahneyi ksaca ifade etmek iin, diyeceim ki zafer zafer benimdir- diyebilenindir;
muvaffakiyet, -muvaffak olacam -diye balayann ve muvaffak oldum- diyebilenindir demiti.
(Sylev ve Demeler, C.2, s.213-214).
Atatrk ve beraberindekiler Konya'dakine benzer incelemelerde bulunmak zere 12 Ocak
sabah tren garndan trenle Adanaya uurland.

Atatrkn Cumhuriyetin lanndan Sonra Konyaya kinci Gelileri (17-19 Ekim 1925)
Atatrk, apka nklab vesilesiyle Kastamonu'ya yapt gezisini tamamlayn 1 Eyll'de
Ankara'ya dndkten sonra inklabn halk arasnda nasl karlandn grmek iin 20 Eyll'de 20 gn
srecek yeni bir yurt gezisine kt. (kte, (2000), s. 273). Ziyaretin ana konusu apka nklab ve
onun gerekelerini kamuoyuna anlatmaya almak olsa da Terakkiperver Cumhuriyet Frkasnn
kapatlmas, Musul Meselesi, eyh Sait syan ve ardndan yaplan yarglamalarn kamuoyunda nasl
karlandn grmekti. Atatrk bu vesile ile Trkiye'nin genel tablosunu en iyi yansttn
dnd Bursa, zmir ve Konya vilayetlerini ziyaret etme kararn almt.

Atatrkn Konyaya gelecekleri haberi zerine Vali zzet Bey bakanlnda, Konya
Milletvekilleri Mustafa (Ulusan), Tevfik Fikret (Slay), Refik (Koraltan), Fuat (Gkbudak), Kzm Hsn,
Belediye Bakan Kzm (Grel) ve Atatrkn Baba dedii Abditollu Hac Hseyin Aa, 16 Ekim
akam, Afyona gelerek Atatrkle grtler. Ayn gnn gecesi Konyaya hareket ettiler ve 17 Ekim
saat 11 civarnda Konyaya geldiler. Hava souk, yal ve frtnal olmasna ramen Atatrk ve
beraberindekiler getikleri Akehir, Ilgn ve Kadnhan istasyonlarnda byk bir cokuyla ve erkekler
mealelerle ve apkalar ile kendilerini selamladlar. Konya istasyonuna geldiklerinde de bata II.
Ordu Mfettii Fahrettin (Altay), Kolordu Komutan Naci (Eldeniz), askeri ve sivil erkn, renciler ve
ok sayda halk tarafndan karlandlar (nder, 1989, s.85). Karlayanlarn ou balarna apka
giymi, apka bulamayanlar ise Konya keesinden kenarlkl apka yaptrarak giymilerdi (Ayn Tarihi,
(1925) s. 590). Kenarl apka Atatrkn de dikkatini ekmi, yal bir vatandan bandaki apkay
alarak incelemi ve nerede yapldn sormutu (nder, 1989, s. 86; Kayseri, 1981, s. 83).

Gn kkte dinlenerek geiren Atatrk ertesi gn nce Ordu Mfettilii ve Kolordu

Kararghn ziyaret etti. Daha sonra da CHF (Cumhuriyet Halk Frkas) merkezine gelerek burada
ilelerden gelen heyetlerle yaplan inklabn ilelerde nasl karland konusunda bilgi ald (Kimir,
10 Temmuz 1972). zellikle apka nklab konusunda ald dikkat ekici bilgi arasnda ''halkn
apka giyme konusunda baz tereddtle yaamakla birlikte kar kmad ancak apka fiyatlarnn
yksekliinden ikayeti olduklarn'' belirtmeleri oldu3.
Atatrkn bu gezisinin ana konusu olan apka nklb ile ilgili ilgin bir hatra da Atatrkn
Baba diye hitap ettii Hseyin Aadan nakledilmektedir. Bu hatra ayn zamanda apka nklbnn
Konyada nasl karlandn gstermektedir. Hatraya gre Hseyin Aa AtatrkeYavrum sen nasl
dndn bu apkay ok memnun oldum, fakat apkadan ne menfaatimiz oldu? sorusuna, Gazi, ok
menfaatimiz oldu, ok istifade ettik, daha da edeceiz, cevabn vermiti. Yine Hseyin Aa, Paam
fese deil ama kalpaa ara sra giymeye msaade buyrulur mu? Sorusuna cevab ise giyilecek
ey yalnz apkadr, baka bir ey giyilmez olmutur (Cumhuriyet 26 Ekim 1925ten nakleden,
Baarr, 1995, s. 41). Hseyin Aa ara sra kalpa giymeyi teklif etmekle hata yaptn Gazinin
cevab ile alm ve giyilecek baln apka olduunu kabul etmitir (Baarr, Konya, s. 41 ve 55).
Akama doru Hkmet Konana gelerek Sanat Mektebi tarafndan alan sergiyi gezdi.
Burada kendisine yal boya bir tablo hediye edildi (nder, 1989, s. 86). Saat 18.00de Belediyeye
oradan da Trk Ocana ve retmenler Birlii Merkezine geldi. Merkezde Milli Eitim Mdr
Osman Nuri (Oral), Birlik Bakan Zht, Erkek retmen Okulu Mdr Rahmi, Kz retmen
Okulu Mdr Saadet, Kz Ortaokul Mdr mer Aydn ve ok sayda retmen tarafndan
karland. Kz retmen Okulu retmenlerinden Sabriye Hanmn karlama konumasnn
ardndan u veciz konumay yapt: retmen Sabriye Hanmn konumalarn hassasiyetle
dinledim. retmen ordusunun, nur ordusunun azim ve imann ok gzel izah ettiler. Kendilerini
tebrik ederim Memleket ve millet hizmetlerinde nc olmak isteyenlerin ilham kayna, milletin
gerek hissiyat ve emelleridir. Her trl muvaffakiyet srrnn her eit kuvvetin, kudretin hakiki
kaynann milletin kendisi olduuna kanaatim tamdr Muhterem arkadalar; yrmekte olduumuz
yenilik, gelime ve medeniyet yolunda sizlerden oluan Trk Ordusuna dayandka derhal baarl
olacamza inancm tamdr (Sylev ve Demeler, C. 2, s. 244 - 245).

3
- apkann pahal olduuna dair ikayetler basna da yansmt. apka inklabndan sonra bir sre onun
giyilmesinin adab ile ilgili yayn yapan Babalk gazetesi (rn. (Babalk, 9 Eyll 1925) 25 Eyll'den 12 Ekim'e
kadar apkann giyilmesi mecburiyeti, apkay giymeyen memur ve emeklilerin maalarnn denmeyecei
(Babalk, 12 Ekim 1925) gibi konulara deindikten sonra memlekette Kyl, ehirli, alim, cahil herkesin apkann
dinle ilgili olmadn anladn, apkann mutlaka giyileceini, ancak apkann ok pahal olduunu dile getirir.
apkay satanlarn, apkay diledikleri gibi fiyat bimelerini nlemek iin belediyelerin nclnde
vurgunculuun nlenmesi gerektiini belirir (Babalk, 25 Eyll 1925)
 Atatrk bu ziyaretten sonra beraberindeki konuklarla kklerine dnerek dinlenmeye
ekildiler.
Ertesi gn (19 Ekim 1925te) saat 17.00ye kadar kkte konuklar ve ziyaretlerine gelenlerle
ilgilendiler. Daha sonra Kz retmen Okulunu ziyaret eden Atatrk ve beraberindekiler burada
retmen ve rencilerin cokulu alklar ile karland. Okul bahesinde rencilerin on dakika kadar
tenis oynamalarn izledi. Daha sonra salona geen Atatrk ve beraberindekiler Kz retmen Okulu
ve Konya Lisesi rencileri tarafndan hazrlanan temsil ve oyunlar izlediler. Oyunun ardndan Kz
retmen Okulu Mdr Saadet Hanmn yapt konumaya cevap olarak aadaki konumay
yaptlar: Mdrler, retmenler ve renciler, memnuniyetle gryorum ki ok gzel alyorsunuz.
Gittiim her yerde milletin ayn kararllkla altn grdm Btn millet el ele vererek
programn tatbik etmektedir. Bizim programmz yoktur, diyenlere sylemeliyim ki, bizim
programmz btn ayrntlaryla laflardan oluan yazlarda arayanlar almalarmzdan memnun ve
ikna olmayabilirler. Elbette bizim programmzn ihtiva ettii amalar bakkal ktlar zerindeki
yazlan programlardan tamamen farkldr Arkadalar, ilim ve irfan heyetisiniz. Huzurunuzda
bulunmaktan istifade ederek bir noktaya dikkatinizi ekeceim. Milletimizin nefsini phelerden
kurtarmaya muktedir hale getirmeye alalm (Sylev ve Demeler, C. 2, s. 245-246; Kimir, 2
Temmuz 1972).
Atatrk ve beraberindekiler saat 20.30 civarnda okuldan ayrldlar.
Atatrk ve beraberindekiler 20 Ekim de ise Konyann imar ve kalknmas ile ilgili
projeler zerinde grmeler yaptktan sonra ayn gn akam Ankaraya uurlanmlard.

Atatrkn Cumhuriyet'in lanndan Sonra Konyaya nc Gelileri (18 - 19 Mays

1926)

Atatrk, Cumhuriyet'in ilanndan sonrasndaki Konyaya nc ziyaretlerini Mersinin

Silifke ilesi Tekir kynde kuraca rnek iftlii yerinde grp inceledikten sonra Mersin- Adana
zerinden geri dnerken gerekletirdi.
Atatrkn Konyaya gelecekleri haberi nceden duyulmu, bu yzden de polis ve jandarma
eyh Sait isyan ve Terakkiperver Cumhuriyet Frkasnn kapatlmasndan dolay Atatrke kar
herhangi bir olumsuz davran yaplmasn diye youn gvenlik tedbirleri almlard. Oysa Atatrk
herhangi bir zel gvenlik tedbiri ve karlama treni istememiti. O dnemde 13. Alay Jandarma-
Polis tekilatnda takm subay olan retmen Sra Aydntaba bu karlama ile ilgili hatralarn
yle naklediyor: stasyondan Kprba Karakoluna kadar caddenin sana soluna asker
yerletirildi. Gazinin Treninin Aapnarbana geldii duyuldu. Fakat Konyaya gelmedi. Tren
Pnarbanda duruyormu. Yaverini ehre gndermi, git bak ne haldeler diye. Yaver durumu grm
ve Gaziye iletmi. Gazi Hazretleri istasyon telgrafhanesinden Vali ve Garnizon komutanna cadde
boyunca asker bulundurulduunu rendim. Askerler yerlerinden ekilmelidir. Cadde ve gerilerde
normalin dnda hibir tedbir istemem, deilse Konyaya inmem, istasyondan geri dnerim. Sizden de
hesabn sorarm, netice bekliyorum'' demiti (Aydntaba, Yeni Konya, 20 Mays1981). Bu uyar
zerine cadde zerindeki nlemler kaldrlm fakat arka sokaklarda gvenlik nlemlerine devam
edilmiti (Aydntaba, Yeni Konya, 20 Mays1981).
Bununla birlikte halk tamamen iten gelen samimiyet ve muhabbetle istasyonda
toplanmt(Babalk, 19 Mays 1926). Resmi karlama heyetinde bulunan Vali zzet Bey, Ordu
Mfettii Fahrettin, Kolordu Komutan Naci(Eldeniz), Belediye Bakan Kzm (Grel) ve CHF l
Bakan smail Hakki Bey ise 18 Mays gn lene doru umra istasyonuna gittiler. Karlama
treninin ardndan trenden inen Atatrk, beraberindekilerle birlikte Konya Ovas Sulama daresine
giderek incelemelerde bulundu. Ovann sulanmas ile ilgili bilgi ald. Ardndan Karkn, eri umra ve
Kkky iftileri ile grt ve Rakm umral) Beyin verdii bilgileri dinledi (Babalk, 19 Mays
1926; nder, 1989, s.92).
Buradaki incelemelerin ardndan ayn gn saat 18.00 civarnda Atatrk ve beraberindekiler
Konya stasyonuna geldiler. Burada Kolordu Bandosu eliinde halkn cokun tezahratlar ile
karland. Bu gezi srasnda Atatrkn beraberinde Genel Sekreteri Tevfik (Byklolu), Bayaveri
Rusuhi, Yaveri Muzaffer (Kl), zel Kalem Mdr Hayati Bey vard (nder, 1989, s.93).
Atatrk bu gezisi srasnda Ankara ve Silifkede kurduu iftliklerin bir benzerini Konyada
da kurmak iin incelemelerde bulundu. Bu erevede Konya haras ile ilgili bilgi ald. Daha sonra
Aladdin Tepesi zerinde Belediye tarafndan dzenlenen park gezdi. ok beendii park iin
Belediye Bakan Kzm(Grel) Beyi tebrik etti (nder, 1989, s.93).Geceyi dinlenerek geiren
Atatrk ertesi gn Bzhyke gitmek zere Konyadan ayrld (Kayseri, 1981, s. 89).

Atatrkn Cumhuriyet'in lanndan Sonra Drdnc Gelileri (18 ubat- 1

Mart 1931)

Atatrk'n bu ziyaretleri Serbest Cumhuriyet Frkas'nn kapatlmasnn ardnda gerekleti.

Trkiye, Cumhuriyetin yedinci ylnda ok partili siyasi hayata geebilmek midi ile Atatrkn
desteinde Fethi Okyara kurdurulmutu.Ancak Serbest Cumhuriyet Frkas kuruluundan ay sonra
kapatld. Serbest Cumhuriyet Frkas da Terakkiperver Cumhuriyet Frkas gibi ksa sre iinde
nemli bir taraftar grubu kazanm, seimlerde iktidar kazanma ihtimali bile domutu (Baar, 1981,
s.120). Bu durum bata Atatrk olmak zere, halkn gznde byk g sahibi olduuna inanan
iktidardaki Cumhuriyet Halk Frkasn dndrmeye balad. Ya halk, gerekten iktidardan memnun
deildi; ya da alternatif sunulduu zaman kendisi iin neyin iyi neyin kt olduunu fark edemiyordu
(Baar, (1981), s. 6).
Vaziyet bunlardan hangisine hak verdirecek ekilde olursa olsun konunun incelenip
deerlendirilmesi gerekiyordu. te bu gereke ile Atatrk, Cumhurbakan olarak; Serbest
Cumhuriyet Frkasnn kapatlmasndan bir gn sonra, CHF Genel Sekreteri Recep Peker ve eitli
bakanlklardan seilen bir mfetti ve uzmanlar heyeti ile 19 Aralk 1930dan itibaren ncelikle
Serbest Cumhuriyet Frkasnn youn destek grd yerler olmak zere yaklak ay sren yurt
gezisine kt.
Bu uzun gezinin son dura Konya idi. Atatrk ve beraberindekiler 18 ubat 1931de Adana
zerinden Konyaya geldiler (Hakimiyeti Milliye, 19 ubat 1931; Babalk, 19 ubat 1931). Konyaya
geldiklerinde Atatrk Artk mfetti arkadalara ihtiya kalmad (Cumhuriyet, 28 ubat 1931)
diyerek onlarn grevleri bana dnmeleri emrini verdi. Ancak kendileri baz arkadalar ile birlikte
13 gn Konyada kalarak tetkiklerini srdrd(Cumhuriyet, 24 ubat 1931).
Atatrkn Konyaya geldii 18 ubat akam Vali zzet Bey, Atatrkn onuruna Konya
Milletvekillerinin de katld bir yemek ziyafeti verdi. Yemekte bir ara sz Mill Mcadeleden alm
ve orada bulunanlar o zamana ait hatralarn anlatyorlard. Bir ara sz alan Konya Milletvekili Refik
(Koraltan), Atatrke hitaben zetle Her eyi yapan sensin, btn varlmz sana borluyuz, sen
olmasaydn hi kimse bir ey yapamaz, vatan kurtarlamazd, Allah seni bamzdan eksik etmesin
ierikli uzun bir konuma yapt (Soyak, 2004, s.55). Atatrkn neesi kamt. Konumay bitirmek
iin Beyefendi dedi btn yaplanlar, herkesten evvel Byk Trk Milletinin eseridir. Onun uurlu
fedakrl, fikir ve iman birlii sayesinde vazife grm, ylece baar kazanm insanlarz, hakikat
bundan ibarettir diyerek muvaffakiyetin milletin ortak baars olduunu belirtmiti. Fakat Koraltan,
alkolnde etkisi ile comu, bir trl susmak niyetinde deildi. Paam bu kadar tevazua
tahammlmz yoktur diyerek vgl szlerle konumasn srdrd. Atatrk artk iyice sinirlenmi
ve Koraltan Efendim msaade buyurunuz ortada tevazu filan yok. Gerein ifadesi vardr
diyerek susturdu (Soyak, 2004, s. 55).
Sonra sofradakilere dnerek Size unu syleyeyim ki, nklp Trkiye Cumhuriyetini benim
ahsma kaim zannedenler ok aldanyorlar. Trkiye Cumhuriyeti, her manas ile byk Trk
Milletinin z ve aziz maldr. Kymetli evlatlarnn elinde daima ykselecek, ebediyen payidar
olacaktr. imdi rica ederim artk bu bahsi kapayalm, bir daha da tekrar etmeyelim dedi (Soyak,
2004, s. 56).
19 ubat 1931 Ramazan Bayramdr. CHF Konya ubesi Aleddin Tepesinin kuzey
tarafndaki binasnda (yklan eski halkevi binas) bir bayramlama tertiplemi ve Atatrkte
bayramlamaya katlmt. nce orada bulunanlarla bayramlaan Atatrk daha sonra katlmclarla bir
sre sohbet etti. Geziye katlanlardan biri olan Ahmet Hamdi Baar bu toplant ile ilgili hatralarn
yle nakletmektedir: Konyada idik. Aleddin Tepesinde Halk Frkasnn geni salonunda,
Konyann btn ileri gelenleri toplanmt. Gazi halkn ikyetlerini dinliyordu. Konya, o sene
buday fiyatlarnn mthi kuraklk dolaysyla buhran iinde kalan merkezlerden biriydi. Halk sulama
ihtiyacndan bahsederek dertlerini ortaya koyuyordu. Bir ara uzaktan bir ses iittik. Paa Hazretleri
msaade buyururmusunuz? dedi ve Konya ivesi ile:
 -Paa Hazretleri Gonyann derdi ne kuraklktr, ne de mahsuln para etmemesidir. Sayenizde
kuraklk gider; mahsul para eder, her ey dzelir. Emme lkin Gonyallar mteessir eden asl nokta,
biz lik bir hkmet olduumuz halde niin hl cami ve mescide umumi bteden denek vererek
onlar yaattmzdr. Gonyahalk bu tahsisatn Halkevlerine verilmesini istemektedir- dedi.
Sonradan bu kiinin yeniden milletvekili olmak isteyen biri olduunu rendim (Baar, 1981,
s.48).
20 ubat gn leden sonra Atatrk otomobille ehir iinde bir gezinti yapm, halkla
konumu geri dndkten sonra gezi heyetinde yer alan CHF Genel Sekreteri Recep Peker
bakanlndaki uzmanlar heyetinin toplantsna katlmt. Toplantda aydan beri sregelen yurt
gezilerinden elde edilen sosyal ve ekonomik sorunlarla ilgili tartmalar yapld(Baar, 1981, s.119;
nder, 1989, s. 104).
Atatrk 21 ubat gn, 1926da kendi emirleri ile yeniden dzenlenerek alan Asar- Atika
(Mevlana) Mzesini ziyaret ettiler. Yaklak saat kadar mzede incelemeler yaparak Mze Mdr
M. Mesut (Koman)den bilgi ald. Mzedeki eserlerin bakmsz ve harap olduunu grnce Ankarada
Trk Tarihi Tetkik Cemiyetinin kurulmas iin almalar yapan Afet nan ve Cumhurbakanl
Genel Sekreteri Tevfik Byklolunu Konyaya davet etmiti.Bu ikilinin hazrlad rapor
dorultusunda Babakan smet nnye telgraf ekerek mzenin mmkn olan en ksa zamanda
bakm ve onarmn yaplmas ricasnda bulunmutu(nder, 1989 s.107-108;Cumhuriyet 24 ubat
1931).
22 ubat akam Vali zzet Bey ve 2. Ordu Mfettii Fahrettin Beyle birlikte Asker mahfele
gelen Atatrk burada genlerle neeli bir gece geirmi ve daha sonra bir konuma yaparak Trk
Ordusunun ve genliinin kahramanlklarndan bahis etmiti(Sylev ve Demeler, 1989, C.2, s. 302-
303; Cumhuriyet, 23 ubat 1931).
Atatrk, 23 ubattan, 28 ubata kadar gnlerini kklerinde alarak geirmi, 28 ubat
gn ise CHF binasna giderek parti almalar ve seimler hakknda bilgi alm ve u konumay
yapmtr;
Biz btn vatandalar frkamzn (partimizin) haricinde tasavvur etmiyoruz. Aralarnda
maksad anlamam olanlar bulunabilir. En nihayet bunlara milli ve siyasi vazifelerimizi anlatmak
frka tekilatmza, frkamzn bir ubesi olan Trk Ocaklarna ve Ocaklarn iinde memleket genleri
ile beraber almalar icap eden muallimlere(retmenlere) tevecch eder. 18 yanda ve daha
yksek yata rey sahibi btn genleri fiilen aramzda grmek isteriz. Henz bu yaa gelmeyenleri aza
namzedi (aday) telakki etmek(grmek) ve onlar buna gre hazrlamak lazmdr. Frkamzn yksek
mefkresini ve programnn esaslarn btn vatandalara anlatmaktr (Sylev ve Demeler, 1989,
C.2, s. 303).
Atatrk ve beraberindekiler 1 Mart 1931 gn leden sonra 2.Ordu Mfettilii ve
Kolorduyu ziyaret ettikten sonra akam Konyadan ayrlarak Ankaraya geldi (Baar, 1981, s.121).
 Atatrkn Cumhuriyet'in lanndan Sonra Be ve Altnc Gelileri (25 Ocak
1933 ve 6 ubat 1934)

Atatrkn Konyaya Cumhuriyet'in ilanndan sonraki beinci gelileri 15 Ocak 1933te

balayan ve Eskiehir, Bursa, Ktahya, Afyon ve Adanay kapsayan yurt gezisi srasnda gerekleen
bir urama ziyaretidir. Atatrkn Afyondan Adanaya geecei srada Konya Valisi Cemal Bardak
bakanlnda bir heyet Atatrk Akehirde karlamlar ve hep birlikte Konyaya gelmilerdi. Tren
garnda bir saat kadar Konya heyeti ile gren Atatrk daha sonra buradan Adanaya hareket ettiler
(nder, 1989, s.115).
Atatrkn Konyaya Cumhuriyet'in ilanndan sonraki altnc gelileri 1 ubat 1934te
balayan yurt gezisi srasnda gerekleti. Atatrk bu geziye beraberinde Afet nan, Kl Ali, Falih
Rfk Atay ve Ruen Eref naydn olduu halde nce otomobille Bal-Kaman zerinden Krehire
ve Yozgata, oradan da trenle Kayseri ve Nideye urayarak 6 ubatta Konyaya geldiler
(Cumhuriyet, 7 ubat 1934; Son Posta, 7 ubat 1934).
Vali Cemal Bardak, Ordu Mfettii zzettin (allar), Kolordu Komutan Cemil Cahit
(Toydemir), Belediye Bakan evki(Ergn) ve Konya CHP l dare Heyeti Konyallar adna
Atatrk Erelide karladlar4.
Halk ise Atatrkn herhangi bir karlama yaplmasn istememesine ramen kendi arzusu ile
Atasn grmek zere istasyon ve civarn doldurmutu(Son Posta, 7 ubat 1934). Atatrk ve
beraberindekiler halkn cokun sevin tezahrat ve srekli alklar arasnda Kke gittiler. Bir sre
burada dinlendikten sonra Ordu Mfettiliini, Hkmeti, CHF sini, Belediyeyi ve Kolorduyu
ziyaret ettiler.
Her taraf bayraklarla donatlmt. Halk arasnda meserret (sevin) enlikleri
yapld(Cumhuriyet, 7 ubat 1934; Hkimiyeti Milliye, 7 ubat 1934). Bir sre genlerle de gren
Atatrk, saat 22.00de Ankaraya gitmek zere Konyadan ayrld.

Atatrkn Cumhuriyet'in lanndan Sonra Yedi ve Sekizinci Gelileri (7 Ocak

ve 20 Kasm 1937)

Atatrk, Hatay meselesinin youn olarak tartld dnemde almalarn srdrrken

aniden Konyaya gitmeye karar verdi. O srada Ankarada bulunan Babakan smet nn,
Genelkurmay Bakan Fevzi akmak, Dileri Bakan Tevfik Rt (Aras), ileri Bakan kr
Kaya ve ok sayda st dzey yetkili Atatrkle grmek zere stanbul-Konya tren gzergh

Baz gazeteler Heyetin Atatrk umrada karladn yazar, bkz. (Cumhuriyet, 7 ubat 1934.)
4
zerinde bulunan Eskiehire geldiler. Atatrk, Ankaradan gelen heyetle drt saat sren son derece
nemli bir toplant yaptlar(Cumhuriyet, 7 Ocak 1937; Ulus, 7 Ocak 1937).
Atatrk, bu toplantnn ardndan Konyaya hareket etti. 7 Ocak sabah Konyaya gelen
Atatrk, Pnarba stasyonunda Konya Valisi Cemal Bardak ve Ordu Mfettii zzettin (allar)
bakanlndaki bir heyet tarafndan karland. Yedi saat kadar burada dinlenen Atatrk saat 15.00de
Konya Garna geldi. Atatrkn Konyaya geliini Cumhuriyet Gazetesi yle duyurdu: Souk
sfrn altnda 20 olmasna ramen btn Konya halk caddeleri doldurmu, Atatrk beklemektedir.
Byk efin saat kata gelecei belli deildir. Valinin riyasetinde bir heyet Atatrk karlamak
zere il hududuna hareket etmitir. Misafirlerin ikameti iin Atatrkn Konyadaki Kkleri, Meram
balarndaki vilayet kona hazrlanmtr. Atatrkn Konyada ne kadar kalaca belli deildir
(Cumhuriyet, 7 Ocak 1937).
Ulus Gazetesi ise Atatrk saat 15.00de Konya garna geldi. Vagonlardan inip istasyon
meydanndaki halk arasnda yaya olarak tmen karargh nne kadar gittikten sonra gene halk
arasnda geri dndler. Kendisine iek veren rencilerle grtler demektedir (Ulus, 7 Ocak
1937). Bu ekilde yarm saat kadar Konyada kalan Atatrk yine halkn cokun tezahratlar arasnda
trenlerine binerek Ulukla istikametine doru yurt gezisine devam ettiler.
Atatrkn Konyaya son gelileri 20 Kasm 1937de olmutur. Bu gelileri Atatrkn dou
vilayetlerine yapt geziden dn srasnda sadece urama niteliindedir. 20 dakika kadar Konya
garnda kalarak burada Vali Cemal Bardak, Belediye Bakan evki Ergn ve Ordu Mfettii
Fahrettin Altayla grtkten sonra tekrar trene binerek Konyadan ayrlmt (nder, 1989, s.118;
Konya gazetesi, 20 Kasm 1937).

Sonu

Atatrk, Milli Mcadele yllarnda stratejik neminden dolay, daha sonraki yllarda ise
gelien olaylara kar Trkiye genelini en iyi yanstan yerlerden biri olarak grd iin,her nemli
sosyal ya da siyasi olayn ardndan Konyaya gelmi, ehirde halkla i ie olarak halkn nabzn
tutmutur. Atatrkn Konyaya gelileri ile siyasi ve sosyal olaylar yan yana getirdiimiz zaman bu
hakikat daha iyi anlalmaktr. rnein Cumhuriyet'in ilan ncesindeki 20-23 Mart 1923 tarihindeki
ziyaretleri Lozan Bar grmelerinin kesintiye urad dneme, hem de yeni siyasal yaplamann
balad dneme rastlar. Cumhuriyetin ilanndan sonra17-19 Ekim 1925 tarihlerindeki ziyaretleri
Terakkiperver Frkasnn kapatlmas ve apka nklbnn tartld; 18-19 Mays 1926 ziyaretleri
Medeni Kanunun kabulne; 18 ubat - 1 Mart 1931 gelileri Serbest Cumhuriyet Frkasnn
kapatlmas ve 1937 gelileri Hatay meselesinin tartld dnemlere rastlamaktadr.
Atatrk, Konyaya gelilerinde sosyal ve politik gzlemi n planda tutmakla beraber zellikle
eitim kurumlar ile de yakndan ilgilenmi ve bir gnden fazla kaldklar her ziyarette eitli eitim
kurumlarn gezerek renciler,retmen kadrosu ve retim kalitesi ile yakndan ilgilenmitir. Bu
durum Atatrkn eitime verdii nemin bykln gstermektedir.
Btn bunlar bir yana Atatrkn derin ve duygusal bir Konya sevgisi de vardr. Duygusal
sevgisinin kklerinde atalarnn Konyadan Selanike g etmesinin nemli yeri vardr. Atatrk,
atalarnn Konyadan g ettiini dil almalar dolaysyla zaman zaman Atatrkn sofrasnda
bulunma onuruna erimi olan dnemin Konya milletvekillerinden Naim Hazm Onata u cmlelerle
anlatmtr: Konya benim dedelerimin z vatandr. Onlar Rumeliye Anadoludan
gmlerdir.(nder, 1989, s.1).Ayn ekilde Atatrke yaknl ile bilinen tarihi Enver Behnan
apolyo da Atatrkn baba tarafndan dedelerinin Krmz Hafz boyundan olduunu yazar (apolyo,
1944, s.15).Bu boy Karaman blgesinden Rumeline g ettirilen Yrklerdendir (Gksel, 1988, s.5).
Atatrk derin ve samimi duygularla Konyay ziyaret etmesini salayan unsurlardan biri de
hi phesiz Mevlnann fikirleri ve Mevlevilerin Milli Mcadeleye verdikleri destekten
kaynaklanmaktadr.. Bu sevgiden dolay Atatrk Tekke ve Zaviyelerin kapatlmas kanunundan sonra
Mevlna Derghn sar- tika Mzesi olarak halkn ziyaretine ak kalmasn salamtr.

Kaynaka

I. Resmi Yaynlar

Atatrkn Milli D Politikas (Milli Mcadele Dnemine Ait 100 Belge) 1919-1923, C. 1, Kltr
Bakanl Yay., Ankara 1992, Belge No. 79.
Ayn Tarihi, (1925), C. 6, sy. 19, Ankara.
Harp Tarihi Vesikalar Dergisi, (1994). S. 59, Belge 1354, Babakanlk Devlet Arivleri Genel
Mdrl Cumhuriyet Arivi yay., Ankara.
Konya Vilayet Salnamesi, (1317). Hicri.
TBMM: Zabit Ceridesi, C. 1, Devre 1, 3. bas., Ankara 1959.
TBMM Zabit Ceridesi, C. 3, Devre 1, 3. bas., Ankara 1959.

II. Dergi ve Gazeteler

Babalk(Konya Gazetesi), 26 Austos 1331 (1915).

Babalk, 6 Temmuz 1920
Babalk 4 Knunusani 1341(1925).
Babalk, 9 Eyll 1925
Babalk, 25 Eyll 1925
Babalk, 12 Ekim 1925
Babalk, 19 Mays 1342 (1926).
Babalk, 19 ubat 1931.
Cumhuriyet 26 Ekim 1341 (1925).
Cumhuriyet, 23 ubat 1931.
Cumhuriyet, 24 ubat 1931.
Cumhuriyet, 28 ubat 1931.
Cumhuriyet, 7 ubat 1934.
Cumhuriyet, 7 kinci Knun (Ocak) 1937.
Hkimiyeti Milliye, 25 Temmuz 1338 (1922).
Hkimiyeti Milliye, 26 Temmuz 1338 (1922).
Hkimiyeti Milliye, 19 ubat 1931.
Hkimiyeti Milliye, 7 ubat 1934.
Konya Gazetesi, 20 Kasm 1937.
Millet Gazetesi, 18 Mart 1948, tefrika 111.
t,31 Temmuz 1336 (1920).
t, 4 Austos 1336 (1920).
t,26 Temmuz 1338 (1922).
Son Posta, 7 ubat 1934.
Ulus, 7 Son Knun(Ocak) 1937.
Yeni Konya, 9 Mays 1972.
Yeni Konya, 28 Nisan 1975.

III. Telif ve Tetkik Eserler, Makaleler

Altay, F., (1970), On Yl Sava ve Sonras. nsel Yay., stanbul 1970.

Arda, R., (1961), ''Mustafa Kemalin Konyaya Gelii'',Yeni Konya, 29 Ekim.
Arabac, C., (1991), Milli Mcadele Dnemi Konya retmenleri, Kltr Saray yay, Konya.
Aralof, S. ., (1967), Bir Sovyet Diplomatnn Trkiye Hatralar,ev: Ali Ediz, Burak yay, stanbul.
Arburnu, K.,(1976), Atatrk den Anlar. Trkiye Bankas yay., Ankara.
Arun, F., (1968), Muallim Refik Kr Hayat ve Eserleri (1868-1945). Banur Mat., Ankara.
Atalay, A., (1997), Milli Mcadelede Konya KuvyMilliyecileri, C.1, Damla Ofset, Konya
Atatrk, M.K., (1973). Nutuk. C. 2, Ankara.
Atatrkn Sylev ve Demeleri (1989), C: 2, Atatrk Aratrma Merkezi Yay., Ankara.
Atatrkn Tamim Telgraf ve Beyannameleri. (1991)., C. 4, Atatrk Aratrma Merkezi yay., Ankara.
Avanas, A., (T.y.),'Konya Mdafaa-y Hukuk Cemiyetinin Kuruluu ve almalar'', Atatrk ve
Konya, Seluk nv. Yay. Konya.
Avanas, A., (1998), Milli Mcadelede Konya,Atatrk Aratrma Merkezi yay., Ankara.
Aydntaba, S., (1981),''Atatrk ve Konyaya Gelilerinde'',Yeni Konya, 20 Mays.
Baar, A. H., (1981).,Atatrkle Ay ve 1930dan Sonra Trkiye, Ankara ktisadi ve Ticari limler
Akademisi yay., Ankara.
Baarr, D.,(1995), apka nklbnn Konya Basn ve Kamuoyundaki Yanklar, (Yaar Semiz
danmanlnda hazrlanan yaynlanmam Yksek Lisans tezi), S.. Sosyal Bilimler Enstits,
Konya 1995, s.41.
Baydar, M., (1968), Hamdullah Suphi Tanrver ve Anlar. Mente Kitabevi, stanbul.
Berkem, S. S., (1960), Unutulmu Gnler, Hilmi Kitapevi stanbul.
Cebesoy, A. F., (1953), Milli Mcadele Hatralar, Vatan Neriyat. stanbul.
Coar, . S., (1919), stikll Harbi Gazetesi, Yeni stanbul yay., 27 Eyll, S..119.
Coar, . S., (1964), Milli Mcadele Basn, Gazeteciler Cemiyeti yay. stanbul.
Erdeha, K., (1975), Milli Mcadele Vilayetler ve Valililer, Remzi Kitapevi, stanbul.
Erkin, B. (1955), Atatrkn Selanikte Askerlik Hayatna Ait Hatralar, Ankara.
Ertepnar, C., (1999), Bir Politikacnn Anlar Refik Koraltan, Hacettepe Ta yay. Ankara.
Evren, A., (1940), Atatrkn Konyaya Gelileri, Babalk Matbaas, Konya.
Gksel, B., (1988), Atatrkn Soy Kt zerine Bir Aratrma, Ankara.
Gztepe, T. M., (1969), Osmanoullarnn Son Padiah Vahdettin Mtareke Gayyasnda, Sebil Yay.,
stanbul.
Gngr, B., (1937). Harp Hatralar, Kanaat Kitabevi, stanbul.
Grel, K.,(1956), ''Konyada Milli Mcadele Hatralar'',Yeni Konya, (tefrika 5) 11 Eyll.
Grel, T., (2007), Atatrkn Yaveri Cevat Abbas Grer, Grer yay, 4. bas., stanbul.
Grel, Z., (1989), Kurtulu Savanda Demiryolculuk,T.T.Kurumu bas., Ankara.
Habib, ., (1937), O Zamanlar. (1920-1923), Cumhuriyet Mat, stanbul.
Irmak, S., (1982), Atatrkten Anlar, Ankara 1982.
Irmak, S., (1984). Atatrk Bir an Al, nklp Yay. stanbul.
Karpat, K., (1985),OttomanPopulation (1830-1914) DemoqraphicAndSocialCharacteristic. Wisconsin-
London.
Kayseri, ., (1981), Atatrk ve Konya, Ar Basmevi, Konya.
Kimir, C., (1968), ''Sivasl Ali Kemali'',Yeni Konya, 09 Nisan 1968.
Kimir, C., (1968),''Refet Belenin Konyallara Oynad Oyun'',Yeni Konya,12 Nisan1968.
Kimir, C., (1972),''Mustafa Kemalin Konyada Bir Medreseyi Ziyareti 1-2'', Yeni Konya, 9-10 Mays
.
Kimir, C., (1972),''Mustafa Kemal ve Rus Elisinin Konya Gezisi 1.'', Yeni Konya,17 Mays 1972.
Kimir, C., (1972),''Mustafa Kemal ve Rus Elisinin Konya Gezisi 2.'',Yeni Konya, 18 Mays 1972.
Kimir, C., (1972),''Mustafa Kemal ve Rus Elisinin Konya Gezisi 3.'',Yeni Konya, 19 Mays 1972.
Kimir, C., (1972),''Konya Kz lk retmen Okulundaki Konumalar'',Yeni Konya, 2 Temmuz 1972.
Kimir, C., (1972),''Mustafa Kemalin Belediye ve CHPdeki Konumas'',Yeni Konya, 10 Temmuz.
Kutay, C., (1977), stikll Savann Maneviyat Ordusu, C.2, Yelken Mat., stanbul.
Nasrallah, B. M., Rt, K. M., Eref, M. M., (1325), Mkemmel Mufassal Atlas, irketi Mektebiye
Mat., stanbul.
Nezirolu, rfan ve Tuncer Ylmaz (Haz.), (2013), Hkmet Programlar ve Genel Kurul Grmeleri, C.
1 24 Nisan 1920 - 22 Mays 1950, , TBMM yay., Ankara.
kte, Erturul Zeki, (2000), Atatrk'n Yurtii Gezileri, Tarih Aratrmalar Vakf stanbul Aratrma
Merkezi, C. 1 (1922 - 1931), stanbul.
nder, M., (1954), Bilgin Sivasl Ali Keml, Yeni Kitap Basmevi, Konya.
nder, M., (1955), Milli Mcadelede Konya 1., Deliba Hadisesi, Konya.
nder, M., (1986), Milli Mcadelenin Yanna ve Safna t Gazetesi., Gven Mat., Ankara.
zalp, K.,(1971), Milli Mcadele(1919-1922) C. 1, Trk Tarh Kurumu Yay., Ankara.
zkan, N., (1986),''Hemerimiz Atatrk; Mehmet Ali Apal ile Syleisi'',Yeni Konya, 7 Nisan.
Sarhan, Z., (1996), Mehmet Akif, Kaynak yay, stanbul.
Semiz, Y., (2000),''Milli Mcadele ve Mehmet Akif'',S. Trkiyat Ar. Enst. Dergisi, S. 7,Konya
s.413 - 414.
Seraslan, H., (1995), Hamdullah Suphi Tanrver, Trk Kltr Ar. Enst. Yay., Ankara.
Sfr, M., (1940),''Konya syannn i yz'',Yeni Sabah, 29 Kanunisani (Ocak).
Soyak, H. R., (2004), Atatrkten Hatralar, Yap Kredi Kltr Sanat Yayclk, stanbul.
Ssl, M. Y., (1937), Ermenekli Hasan Rt Hayat ve Eserleri, Yeni Kitap ve Basmevi, Konya.
apolyo, E. B., (1944), Kemal Atatrk ve Milli Mcadele Tarihi, Kanaat Kitapevi, Ankara.
Tanrver, H. S., (1931), Da Yolu 2. Kitap, Trk Ocaklar yay., Ankara.
Tanyol, C., (1981), Atatrk ve Halklk, Trkiye Bankas yay., Ankara.
Ulu, N., (1973), Siyasi Ynleriyle Kurtulu Sava, Milliyet yay., stanbul.