durrs
e prmuajshme kulturore artistike
viti i tret I botimit nr. 25, prill 2013
Aspekte nga takimi n Vlor.
N Kuov.
Aspekte nga takimi n Kuov.
Fshatit tim Kosin
Atje n at kodrin Puna e tyre qe bujqsia
Ngrihet fshati Kosin Por m shum blegtoria
Kt emr e ka mar Punonin leshin me mjeshtri
Nga t part nismtar Me t bnin tregti
Nga gjasht fise oban
Disa shekuj m par Nj pjes u bn zanatinj
Kryesisht si terazinj
Jetonin plot n harmoni Me nj kut, me nj grshr
Midis tyre bnin krushqi Prisnin nj vilar t tr
T gjith i kishin zili
Edhe ndihma nuk mungonte Qepnin guna dhe babane
Kur ndonjri e krkonte Xhamadan dhe tallagana
Qen trima e shum puntor
Shtruan rrug ngritn shtpi Pr fmijt ngritn shkoll
N krye t fshatit nj mulli
Q tu vinte puna mbar Doln msues e doktor
T jetonin dhe m mir Oficer dhe inxhinjer
Atje ku fshati duket parajs Agronom dhe veteriner
Atje ngritn Shn Thanas Punonin me ndershmri
T bashkuar dhe jo t ndar
Morn emrin Kosinar
Petraq Gogo, Prmet
Cartea di Capitanjiu a Armanjilor
Poate gresim - mund t gabojm
Njoftim
Bie nj Perandori, ngrihet nj.
Cilt jemi ne Rmnt
e Gadishullit Ballkanik?

Dup 24 mesu esti prim sponsorizat da armnji in afara Arbinishii.
Cai vrea s-da mishteari ti aest rivist spunem, ma nghios, contul bancar:
Valentino Mustaka
_______________________
Procredit Bank sha
Swift Code FEFAALTR
IBAN AL73209122020000201323080101 Lek
IBAN AL30209122020000201323080002 Euro
preciul 300 Euro / ti un mesu
V hristusim ti agiutarea a voastr ti cauza armneasc!
Rivista s-da gratis.
Urimi pr Pashke - 5 Maj 2013
Tat a nostru
Tat a nostru cari eshti-n tseru,
s-ayiseasc numa a Ta,
s-yin amirriljea a Ta,
s-fac vrearea a Ta,
ashi cum n tseru
ashi shi pisti locu.
Pnea a noastr
Atsea di tute dzlele,
D-n-u a nao adz,
Sh-n ljart amrtiili a nostre,
Ash cum ljirtmu shi noi,
Unu a altui.
Sh-nu n du pri noi la crtire,
Ma n aveaglji di atselu aru.
GZUAR PASHKT, C a ta easte amirriljea
KRISHTI U NGJALL VRTET U NGJALL Shi putearea a Tatlui,
A Hiljilui shi a Spiritului Sntu,
Tora,totna shi tu eta a etelor.
Hristolu inya, Amin.
darihina inya! Pashti haros!
Besimi yn n Jesu Krishtin, sht jeta dhe ngjallja.
Ky, besimi yn na jep jet , shpres , drit dhe frymzim n do ast t jets ton . Sot vllezr limbiljei macedonovlahe ashi cum si zburashte la sudlu a
dhe motra Arumun dhe shqiptar, t kudo ndodhur, se n ngjalljen e Jesu Krishtit, bashkohen t
Gjith reth Tij, me dashurin dhe mbrojtjen nga ambicjet e kqia t kohs. Ai sht pran nesh dhe di Dunre nu va s-hib fr interesu ti oaminjlji a noshtri
kur ne nuk e shpresojm, ai sht gjithmon pran nesh pr t na bashkuar n vrtetsin e tij. Uroj
revistn tuaj, le t ngjall shpresat e humbura dhe t haruara t nj populli q do zgjim. Gzuar Pashkt.
At Dhimitraq Veriga
Kisha A/Rumune e Sotirit
Kor
Botuesi i revists Arumunt Durrs Valentin Mustaka
Cel: +355 682058712. e-mail: vamus1948@gmail.com www.partia-abde.blogspot.com
Prpunimi Grafik: Ilmi Shahu
Shtypur n shtypshkronjn MILENIUMI I RI | Adresa: Autostrad Tiran - Durrs, km 26
mobile : 0682064654 | e-mail: info@mileniumiri.de | http://www.mileniumiri.de
3
Cartea di Capitanjiu a Armanjilor
E, Valentin,
Easti un bun articol, bagul ntreg tu rivista...
Cartea di Capitanjiu a Armanjilor/ Makidonarmanjlor -
" ari oara" sh nica "vini oara" (Prota parti I)
(E, Valentin, Easti un bun articol, bagul ntreg tu
rivista...)
Di aoa nkiseashti una di saga-a armanjilor cum ghini
spunea Lali Mita a Gudanjlor: "tora va li spunem bunili...
ma nclo va li spunem sh ni bunili " !!!
A, vini lali Mita sh atsea arada... sh pi arada !!!
Sh'haristo Lali Mita ti buna-ts mindueari !
Articolu publicatu di Acad. Matilda Caragiu Marioteanu
tu Revista Zborlu a Nostru Anlu V Nr.2 (19) 1988.
Angrpsearea, diznou : Tashcu Lala, RRI - Sectsia
Armneasc c Gramatica shi Textele a lui nu fur multu cunuscute tu
Bucureshti - 18.03.2013 chirolu a lui, ca s-acats aeste zboar ardtsinj shi limba a
Mihail G. Boiagi: GRAMATICA AROMANA ICA noastr s-hib avut.
MACEDONOVLAHA Cartea a lu Boiagi s-adreseadz Aromnjlor di tu
Anlu aestu comemorm 175 di anj di cndu dascalu Peninsula Balcanic iu greaca eara limba di shcoal
shi di tu Austro Ungaria. Ti atsea easte scriat tu doau
Aromnu Mihail G. Boiagi, tipri Viena, cu alfabetlu latin,
Gramatica aromn ic macedonovlah. limbe, easte bilingv: tute regulile di scriare, pronuntsare,
declinare, conjugare, ti functsionare sintactic etc. suntu
Tr cititorlji a revistiljei dm tu aestu numir extrasi di
tru ndoau di textile tsi fur scriate tr editsia comemorativ date tu limbile greac shi german.Cte vrn oar, cndu
cu cari tinjisimu estanu aest oper shi autorlu a ljei. zboarle suntu bgate tu trei coloane, Gramatica pare
Cartea tsi u tsnem astdz tu mn, easte cartea di trilingv, ma nu-i ashi: aromna eatse limba descris,
cpitinjiu a Aromnjlor, c tse: alante dau suntu limbile cu care s-descrie aromna, ta
1. Easte prima gramatic shtiintsific scriat cu litere s-aducheasc tuts Aromnjlji arspndits tu Europa.
latine tsi s-are adrat ti limba matern a Aromnjiloru. Fapta aest, c unu nvitsat aromnu di tu atselu chiro
aduchi c easte ananghe s-descrie aromna ca limb
Aromna a lu Boiagi easte limba tsi u zbura printslj
matern tu un gramatic shtiintsific, dupu modelu a
a lui ctr anjlji 1750 tu prtsle a Moscopolei, easte
gramaticilor clasice, confer aishtei crts valoare di
limba a inscriptsiiljei a lu Nectarie Trpu (1731) , limba
documentu cu careun poporu cu un limb proprie intr
a lu Theodor Cavalioti, Daniil Moscopoleanlu shi a lu
Constantin Ucuta (treilji publicar tu ultimlu deceniu a tu istoria european. Gramatica a lu Boiagi eatse actulu di
secollui XVIII). C dztse Boiagi tu Prefats; Shi s-yinu oficilaizare a unei limbi a unui poiporu europeanu, care nu
tora la lucurlu a meu, mini voi s-dau aoa gramatica a easte nitsi arbinisheasc, nitsi grtseasc, nitsi srbeasc,
nitsi turtseasc,un limb care easte altutsiva, anamisa di
Dunreljei. Tr atsea, comparatsia cu graiurile di la nordu alante limbi balcanice.
Titlul cu care sh-ptidz Boiagi cartea are elu
shi ti mvitsats xenj. Limba a lu Boiagi shi ma multu singuru valoare di documentu: shi pi grtseashte, shi
limba a Texteloru easte curat aromneasc. Nu va dzc, pi nemtseashte, Gramatica aredau serii di epitete
neologismile tsi li adutse tu limb Boiagi potu s-par shi etnice: Gramatiki,Romaniki itoi Makedonovlahiki shi
suntu xeane, potu s-lu aspar niheam omlu nimvitsatu, Romanische oder Macedonowlachische Sprachlehre.
Cu epitetlu romaniki/ romanische Boiagi vru s-dzc
ma cum dztse multu musheat Ucuta: Sh se nu o-ai tr
rrshne c tr tsin mprumutmu de alt limb, ctruti aromn, aromneasc; tu chirolu a lui nu exista ninga
un traditsie care s-fixeadz numa a Aromnjloru (shi
limbile tsi suntu tru et se mprumuteadz un de-alant (di
tu Prefatsa A ghiuvsitorui, la Naua pedagogie): nu avea astdz suntu ninga oscilri): noi n dztsem di totna
tsi s-fac Boiagi lipsea s-ljea zboar latineshti, grtseshti, Aromnj shi Boiagi shtia multu ghini aestu lucru, ashi
romneshti, di la Romnjlji di tu nordulu a Dunreljei, tsi cum shtia multu ghine c numa aest yine di la Romanus.
lji cunuscu multu ghini Viena, Pesta shi Buda. Ideea a lui Cumu cartea a lui eara shtiintsific (omlu eara unu erudit,
nu easte mashi just, ma genial ti un profesor di tu chirolu cum s-veade shi di tu Textele tsi li scrie tu ultima parte),
atselu: calea atsea ma buna shi ma lishoara ti navutsrea a numa di acas arumn, u turn ta s-aib un form ma
limbiljei eastimprumutlu (nu va dzc, atumtsea cndu nu lishor ti recunoashtere di ctr mvitsatslji xenj shi dzse
ari zboar tu limb i nu pots s-formedz alte zboar). Marea romaniki/ romanische. C easte ashi s-veade shi di tu
cripare nu easte c li aduse tu limb aeste zboar xeane, ma Texte, iu Boiagi scrie:(Dialogos) metaxi enos Romanon
 4 5
kai enos Graikou / (Gesprach) zwischen einem Romanem
und einem Griechen. Romanunu eara nitsi un di Roma
vecljiu i nu nitsi unu Romnu di tu nordulu a Dunreljei
(c Boiagi u dztse limpede c voi s-dau aoa Gramatica a
limbeljei macedonovlahe v.ma disupr. Ma argumentulu
di baz easte datu di seria alant di epitete: mkedonovlahiki
/ macedonowlachische. Ama c prima serie are ca radical
zborlu Romanus, seria aest are la baz zboarle vlahu
(latin) shi macedon, va s-dzc Vlahi (latini, romani)
macedonenj, num tsi l u da a Aromnjlor tuts vitsinjlji ! Cu
aest cale, Boiagi nu als nitsi un dubiu, nitsi un confuzie
posibil: Gramatica a lui nu easti un Gramatic romn
sau macedo-romn, cum u interpret Pericle Papahagi, ma
easte Gramatic aromn ic macedonovlah, ashi cum-lj
dzse Boiagi cu mult ndriptati shi intuitsie di om nvitsatu.
Ti atsea dztseamu c singurlu titlu tsi-lu deadi
Boiagi are puteare di document di actu oficialu tsi atest
individualitatea Aromnjlor shi loclu a loru tu marea
fumealje a popoareloru di limbe romanice.
La tute aeste se-adavdze unu altu mare meritu a lu Boiagi,
shi nu ma npoi di alante: fapta c nsu scrie cartea cu alfabetu
latinu. Se shtie c primele scrieri tu limba a nostr, tsi l bgaiu
numa ma disupr, shi tsi ishir tu secolu XVIII, eara, tute, cu
litere grtseshti. Dup cte shtimu pn tora, prima oar se
scrie cu litere latineshti tu cartea a unui altu Aromnu, Ghe.
C. Roja, la anlu 1809. Roja, cu tute c propune un alfabetu
latinescu, nsu scrie scrie shi cu alfabetlu chirilic, cum scria
ninga tu atsel chiro Romnjlji di la nordul a Dunreljei. Shi
limba a lui easte multu mintit, easte s-dztsemu atsea tsi
easte, romna di tu Dacia cu zboar aromneshti. Ti atsea
lipseashti s-lu considermu Boiagi primlu nvitsatu Aromnu
tsi introduse alfabetlu latinu tu scrislu aromnescu. Vrnu
nu poati s-dzc nu avets alfabetu, tora v alumtats s-lu
adrats ; alfabetlu lu avemu di la strpaplu a nostru Boiagi:
nu avemu un scriare unitar, aest easte sartsina a noastr
s-u adrmu. Aest va s-hib atreia etap di tu istoria a scrislui
armnescu, etapa di unificare ortograficshi lingvistic, tsi
va s-dzc aest: tute variantele di tute graiurle aromneshti,
fonetice shi morfologice, lipseashte si-s reduc la un numir
adunatu shi constantu di invariante, tsi, cu vrearea a noastr
a tutulor, s-li zburmu shi s-li scriemu, tuts, un turlie, ta
s-avemu un limb shi scriare unitare. Cum dztseamu, aestu
lucru armne ti adrare.
2. Prefatsa scriat di Boiagi easte actulu a dishtiptriljei
a noastre ca popooru cu individualitate proprie tu Peninsula
Balcanic, unu poporu cu individualitate proprie tu
Peninsula Balcanic, un poporu care are limba a lui shi
care are andreptulu si s-cultiv tu limba a lui matern.
Scrie Boiagi tu Prefats: Itsido limb easte un amprent
a spiritlui uman. Cu ct ma multe limbi are nvitsat omlu,
aht ma multe cljiuri va si mveats s-dishcljid spiritlu a
lui umanu shi cu ahtu ma multilateral va s-hib elu-shi.
Ti atsea, ninga di la Ennius s-tsne zborlu aestu vecljiu:
Quot linquas < = linguas = > calles, tot hominess vales.
Ghine ma aest multilateralitate nu poate s-u agiung vrnu
mashi cu un limb, ctu s-hib ea perfect. Shi ma diparte:
Hotentots s-eara Vlahilji shi tut va l armnea ndreptulu
shi cshtiga si s-cultiv tu limba a loru, calea atsea ma buna
di tute.
Ideile aeste nale, tsi eara ideile a chirolui cndu bna
nsu, facu di M.G.Boiagi unu mari umanistu a atsiljei
epoci: unu Aromnu patriot tsi vru si shi-mveats fratslji
di tu Austro-Ungaria shi di tu Peninsula Balcanic tu limba
a loru matern. Pri tu aeste idei, Prefatsa laGramatica a
lu Boiagi easte ca un memorandum tsi caft di la lumea
european, di la fratslji di limb latin agiutoru shi ndrepturi
ta s-nu chear aest limb, sor, aromna. C dztse Boiagi:
Limbile surri tsi li dzshu ma ninte, (italiana, franceza
shi spaniola) eara, la origine, tut ashi i ninga cama multu
fr agiutor shi oarfne, cum s-veade dup vecljli crts
a loru; shi cu tute aeste, ti exemplu, limba italian easte
astdz limba general a cnticlui tu tut Europa, ashib c
tu locurli atseale se zburashte shi se scrie germana, engleza,
franceza ! (di tu Prefats).
Prefatsa a lu Boiagi easte unu actu cultural di multu
mare importantsa ti istoria a culturljei aromne.
3.Textele tsi ncljidu cartea a lu Boiagi suntu originale
nitraduse, scriate n-proz, shi suntu primele texte literare
di tu literatura aromneasc. Scrierile di tu XVIII-lu secolu
(Liturghierlu aromnescu, Vocabularlu a lu Cavalioti,
Noua pedagogie a lu Ucuta shiCodex-ulu Dimonie, ma nu
cu 10-20 anj, di dauli texte di ma npoi) suntu lucrri cu
caracteru didacticu (vocaburu, reguli ti scriare) i, ma multu,
religios (liturghieru, rugciunji, psalmi etc.) Nafoar di
Prefatsa a lu Ucuta, care easte un multu musheat predic
n-proz, shi di Lexiconlu tu patru limbi a lu Daniil, tsi
easte scriatu ca un lucrare n-proz (cu zboarle ligate tu
propozitsii shi fraze, ma scriate unu sum alantu, ca tu unu
glosaru caf zboru easte tradus tu patrule limbe: grtseasc,
aromneasc, vurgreasc shi arbinisheasc), scrieri literare
nu avem pn la Boiagi. 4. Textele a lui, cama multele, suntu
Dialoguri (3/4 di eale) alant parte, suntu, cum dzshu ma-
nsus, fabule, prvulii shi istorii. Suntu scriate cu mult haze
shi hare; zborlu easte cftatu, ndziminrle di zboar suntu
aleapte, mpline di mushuteats; autorlu easte erudit, shtie
multe lucre ma veclji shi ma nale, elementele moralizatoare
suntu agiutate di maxime latineshti, grtseshti, i di zboar
veclji di aushanj; istoriile ti poart tu alte ete shi tu alte
locuri: cndu Atena, Roma i Londra, cndu tu India a
Braminiloru < = Brahmaniloru = > i tu locurle a Scitsloru.
Oaminjlji ti cari istoriseashte suntu cndu filosofi nvitsats
ca Socratlu, ca Xenofonlu, i ca Solonlu, i suntu suntu
consulji ca Pavlu Emiliulu, tiranj ca Dionisiulu, ma, di ma
multile ori, suntu oaminj di arad, bunj ca prvdzle bune
di pi ning cas, i ari ca pricile di tu pdure, di tu fabule.
Boiagi scrie cu doru sh-cu vreare ti armname, nsu va
s-hib avdztu, bgatu tu isape, aduchitu, nsu va s-aduc
lunjin shi harau tu casele a Aromnjlor: aest easte si daca se intampla sa cazi, nimeni nu-si va mai aminti de tine. Fiecare om isi traieste drama singur... important este ca din
intentsie, shi aest va s-dzc creatsie artistic, ctu dragoste sa pastrezi focul si sa ingropi cenusa.''
modestu s-hib ea.
5. Plngulu shi vrearea a lu Boiagi ti limba shi ti
oaminjlji tsi u zburscu, ta s-nu chear nitsi ea nitsi elj, n
si paru astdz, dup 175 di anj, canda le-avdzmu aseara: ti
atsea, cndu tsnem tu mn cartea aest, suflitlu a nostru i vrar nga refuzimi i t tjerve prreth...t interesuar vetm pr vete, t hedh n an t humners dhe nse mund t biesh,
lipseashte si s-apleac ashi cumu suflitlu a crishtinlui se-
ncljin cndu tsne tu mn Biblia. dhe t fshehsh hirin.
Dr. Matilda Cragiu Mariotseanu (Univ. di
Bucureshti)
Georgiana Cocor
Poate gresim
Poate gresim cand daruim la intamplare,
M doare s vd oameni plngnd
Un sentiment, un gand, sau un suspin,
M doare s vd pe cineva suferind,
Si regretam de nu primim o-mbratisare,
M doare cnd nu eti lng mine
Cand ratacim cararea prin destin.
M doare s tiu c nu-i este bine.
Ne doare gestul nefacut, dar asteptat,
M doare atunci cnd nu m iubeti,
Atunci cand toate-n viata n-au culoare,
M doare atunci cnd m umileti
Si retraim placerea-ntr-un oftat,
M doare cnd tiu ct te iubesc
Sperand ca mai exista-o data viitoare.
M doare s vd c nu te recunosc...
Sunt ochii tristi ascunsi intr-o oglinda,
M doare tcerea rece i grea,
Din care curg aievea lacrimi peste rand,
M doare durerea din inima mea
Iar bratele-si doresc, sa mai cuprinda
M doare -o lacrim ce curge pe obraz
Sinceritatea nestiuta, dintr-un gand.
M doare cnd tiu de-al tu necaz.
Am invatat sa plangem mult si in tacere,
M doare de-o frunz ce se leagn-n vnt
Sa cumparam iluzii de la calatori,
M doare de oricine i orice cuvnt,
Sa dam iubire si caldura cand se cere
M doare c TU nu poi s-nelegi
La templul fara trepte, cladit de visatori.
M doare... dar tu ai vrut s alegi.
M dhemb kur shikoj njerzit q qajn
Mund t gabojm M dhemb kur shikoj dik q vuan,
M dhemb kur nuk je pran meje
Mund t gabojm kur dhurojm rastsisht M dhemb kur nuk ndjehesh mir.
Nj ndjenj, nj mendim, ose nj pshertim, M dhemb ather kur nuk m do,
Dhe keqardhje q nuk marrim nj prqafim, M dhemb ather kur m poshtron
Kur humbim n shtegun e fatit. M dhemb kur di sa t dua
Na dhemb gjesti i pashprehur, por i pritur, M dhemb kur shoh q st njoh m...
Ather kur gjith jetn skan ngjyr, M dhemb heshtja e ftoht dhe e rnd,
Dhe rijetojm knaqsin me pshertim, M dhemb dhimbja e zemrs sime
Duke shpresuar se ka nj koh tjetr. M dhemb dhe loti q rrshqet n faqe
Jan syt e trisht t fshehur n pasqyr M dhemb kur nuk je mir.
Nga t cilat rrjedhin nganjher lot, M dhemb dhe nj gjethe q lkundet n er
Kurse kraht duan t prqafojn M dhemb pr dokush dhe do fjal,
Sinqeritetin e pashprehur, n nj mendim. M dhemb q TI nuk kupton
Kemi msuar t qajm shum dhe n heshtje, M dhemb... por kjo sht zgjedhja jote.
T marrim iluzionet n kt udhtim,
T japim dashuri dhe ngrohtsi kur na krkohet
N tempullin pa shkall, krijuar nga ndrrimtar.
Destinul si-l face omul cu mana lui... Orice om isi doreste sa daruiasca cuiva totul... dragoste, credinta, fidelitate. Ce i face
pe oameni sa se ascunda n tacere? De ce fug, de ce se ascund de iubire? Uneori nelinistile singuratatii te pot impinge spre
greseli pe care daca ar fi existat comunicare, nu le-ai fi facut... Daca nu esti destul de puternic te vei prabusi in tine insuti,
ucis de refuzul celor din jurul tau...care uneori...prea preocupati de propria lor persoana, te arunca la marginea prapastiei
Fatin secili e bn me dorn e tij... do njeri dshiron ti dhuroj gjithka dikujt... dashuri, besim, besnikri. far i detyron
njerzit t fshihen n heshtje? Pse largohen, pse fshihen nga dashuria? Nganjher paqetsia e vetmis mund t t oj
drejt gabimeve t cilat nse do t kishte komunikim, nuk do bheshin... Nse nuk je i fuqishm do rrnohesh nga vet ti,
asnj nuk do t kujtoj. do njeri jeton dramn e tij vetm... e rndsishme sht q nprmjet dashuris t ruash zjarrin
Shqiproi dhe prshtati
Ledia Musat-Valentin Mustaka
6 7

Mars 30 afr Lrissa. Yioryi Vrana

Ish Kisha n fshatin Strum
VI CNSCUM.
Tsi hyim au shtim Nichita Stnescu i Armii
Ctse ninga u s durnjim ?
Sculatsv s vdets tsi s fatsi Tu anlu 2004 ii tu miydani la Editura Muzeul Literaturii Romne, cartea
Pi la multi ntsri alti Nichita Stnescu Opera Magna Volumul I 1953 1965. Tu-aestu protu tomu di-
tu ediia integral, cronoloyic, ndreapt di Alexandru Condeescu, la capitolulu
Nu hyim di cai tsi do Cronoloyie (1933 1965) putemu si-adhyivsimu la frndza LXV:
Hyim oamnj curats
Nml avem ndurnjit Poetul nu are biografie: biografia lui este
Cu somnu shcual nu s amint. de fapt propria lui oper, mai bun sau mai
Banor Arumun t Strums Themelet e mbetura t kishs rea, mai mrea sau mai puin mrea.
Noi nu bnm Nichita Stnescu
Ti un buct di pn
A avtzm tsi s fatsi
n linia patern, Nichita Stnescu se trage dintr-o solid familie de mici
Di altli natsionalitati.
meteugari i comerciani romni, la origine rani prahoveni venii pe la
nceputul veacului al XIX-lea n trgul tot mai nfloritor al Ploietilor spre a-i
Nmal apusits bnm
Ciudi ? cum arvdm vinde esturile. Prima aezare a familiei Stnescu fu n suburbia Sf. Vineri spre

Njoftim!
Ma ni tuchest Arbneshy intrarea n trg dinspre Scieni, Valea Clugreasc, Bucov, n drumul turmelor
Ca cum shi Gretsy. de a cror ln Matei Stnescu, strbunicul poetului, avea nevoie pentru eserea
hainelor groase de aba, ndeletnicire cu care-i ctiga traiul. Aici, n octombrie
Ti nsh caft ndrptetsili 1862, vzu lumina zilei Hristea M. Stnescu, ntiul nscut al lui Matei de 29
Me dat 14 Prill 2013, n qytetin e Kuovs, qytet me nj shumic popullsie Yu tsi do tsi s ab de ani, i a Mariei de ani 16. Biatul nu urm la coli nalte i munci de mic, cot
arumune/vllehe u mblodhn dhe zgjodhn Komisionin Nismtar pr krijimin Grets si Arbnesh la cot cu tatl su, dovedind ndemnare n nego, sporind averea familiei. Cnd
e Kryesis Vendore t partis ABDE pr zonn e Kuovs si dhe kandidatin pr Sh ti Rrmnj s nu chidresh. mplini 27 de ani lu de nevast o fat de 19 ani, din comuna Ceptura, de lng
deputet n qarkun e Beratit. N kt komision u zgjodhn: Mizil, Elena Gheorghiu, fiica lui Costea Gheorghiu Barcheri (la acea dat
Tsi snt arbneshy decedat) i a Raliei C. Gheorghiu, nscut Pcleanu, oameni cuprini cu pmnt
Yu s aleg di Rrmnj (podgorii) n Jugureni, , judeul Buzu. Bunica poetului era fiica unui refugiat
1. Edmond Zoga..........kryetar
Cultura tsi az ar grec (aromn ?) din Ianina. Avur 9 copii, dintre care Nicolae, cel mai mic va fi
2. Lui Zoga Di Rrmnj u mvtsar. tatl poetului. La data venirii pe lume a ultimului copil, 19 aprilie 1908, familia
3. Dhimitr Bullari locuia tot n vechea cas de pe strada Oilor, nr.62, Hristea fiind trecut n acte
4. Sokrat Zoga Hyim popur Latinj
comersant. Prin 1927-1928, btrnul se va muta cu fiii mai mici, Gheorghi
Sh ca mults alts
5. Edmond Gorica Sh di Rrmnj ar amintats
i Nicolae, n noua cas ridicat la nr.2 pe str. General Cernat. Tatl poetului,
Po kshtu me dat 10 Prill 2013 n qytetin e Vlors nj grup intelektualsh arumun/ Mults popur Balcanats. Nicolae, moteni n multe privine firea i nfiarea btrnului Hristea. Fu
vlleh u mblodhn n nj lokal n plazhin e bukur t Ujit t Ftoht dhe vendosn q brbat frumos, ca i printele su, cu acelai cap masiv i expresiv i aceeai
n nj koh shum t shkurtr do t krijojn Kryesin Vendore t partis ABDE si Nu ar putut Arbneshy statur impozant degajnd vigoare i robustee, trsturi tipice brbailor din
familia Stnescu pe care le vdi i poetul, dup cum tot ereditar, la maturitate,
dhe do t caktohet kandidati pr deputet i partis ABDE pr qarkun Vlor. Sum nsh s ni sdpun
Sh ctse shcual nu avem mersul acestora devenea greoi n urma unui soi de gut ce le ngroa i chinuia
Zgjedhja e Kryesis Vendore do t zhvillohej edhe n qytetin e Selenics, por pr Npoy noy nu ni ddem. picioarele. Nicolae urm cu bune rezultate coala superioar de comer n
Ploieti, apoi doi ani la Academia comercial din Bucureti, de unde se retrase
disa arsye familjare t kryetarit t Komisionit Nismtar ajo u la pr nj dit tjetr
Fetsir tsi ar fapt pentru a-i ajuta i apoi nlocui tatl n afacerile atelierului i magazinului familiei.
t afrt. Ma ni blstmats nu u s cap Tot n aceast perioad tnrul abia ieit din adolescen, zvelt i ndrgostit de
Arbneshy tsi ni ar fapt cursele cu velocipedul, o ntlnete pe Tatiana Cereaciuchin, viitoarea sa soie,
Korespondenti revists Arumunet/vlleht Dumtzlu logri u s li caft. creia i va purta o profund dragoste pn la sfritul vieii.. Tatiana se nscuse
la 16 februarie 1910, la Voronej, n Ucraina, ntr-o familie de condiie nobil din
Rrmnj auo tu Arbni prile Doneului,, refugiat apoi n Romnia. Tatl ei Nikita Cereaciukin, iniial
U s lucratz s amintats ofier ntr-un Regiment de cazaci, era professor de matematic i fizic la coala
C tsva nu ni ar dat
militar din Voronej (Corpul de Cadei), unde naintase n ierarhie pn la gradul
Di Democratsisalia i alt.
de general-maior.n 1917 avea 45 de ani i patru copii, dar, implicat n rzboiul
civil ca membru n Cercul Militar (de la Odessa) al Marii Otiri a Donului, nu
Tora dot nu ni ardets
Vi cnscum tsi vrets preget s-i mbarce familia n 1920 pe un vas cu destinaia Turcia, i s ia viaa
Votli s vi ddem cnd s vrets de la nceput departe de furtuna ce se ivise la orizontul istoriei. Dup o perioad
Ti doya anj tsi irat vi turats petrecut la Constana, unde Tatiana a urmat coala superioar de comer, att
Natsionalisht nu democrats soia generalului (devenit contabil), Maria Iosifina Tiurmorezova ct i fiica mai
Aspekte nga takimi n Kuov. Aspekte nga takimi n Vlor. N Kuov. Vi spusut zdupunjats o lai mrats. mare, Olga,suportnd greu clima tomitan, se mutar cu toii n Ploieti. Acolo
viitoarea mam a poetului l va ntlni pe Nicolae H. Stnescu, care, cucerit
Di Theodhoraq Zico Trasha .Corciau de farmecul duioasei rusoaice, o va cere de soie. Tinerii se vor cstori la 10
1992. noiembrie 1931.
 8 9
Di-tu textulu di-ndzean iasi tu padi c dada alu Nichita
Stnescu, Tatiana Cereaciuchin, eara arus, lucru i easti
di dipu cunuscutu. Aci c, Nichita maca avu papai i
parapapai Armi va s-li mutrimu fumeili Hristea Stnescu
i Costea Gheorghiu. Costea Gheorghiu suntu numi i urdin
la Armii di-tu Romnia. Gheorghiu aci cumu dzea
academicianlu Marius Sala aoa i psnu chiro pi Televizie,
easti un form greasc, i aspuni un isturie di la notu di
Dun. Mul Armi u au aest num i nuntrulu ali Romnie
nai ma muli Gre iara Armi. Gre aflai ma multu tu
pulitiili limi (porturi): Constana, Mangalia, Galai, Brila,
etc. Aea i easti limpidu, easti c maia alu Nichita eara hiea
a unlui Grecu (Armnu?) i avea vinit di Yianina. Ama noi
timu c Gre di-alithea eara Yianina. N dzi Wiliam
Martin Leake: tu aprita a etuslui XIX, Yianina eara un
pulitie di dipu latin (vrea s-dzc armneasc).
La frndza 59 di-tu ediia stereotip a avdztei cr
alu Ioan Caragiani, Studii Istorice Asupra Romnilor
Din Peninsula Balcanic[1] si-afl lista cu fumeili
arhundicheti di Yianina, aci cumu u da istorianlu Grecu
Aravantinos. Lista easti ti fumeili arhundicheti i bnar
Yianina anamisa di aii 1431 -1814. Caragiani dup i
u prstseati aest list, dzi c Yianina fu un pulitie
aproapea di dipu armneasc.
Tora s-dzemu ndoau lucri -ti fumeaea Hristea
Stnescu. Alithea easti c si zburati ti huryea Romi
prahovei, i agiumsir tihni i emburi. Ama noi timu
c aoa tu Romnie, mai la Armi, i la Armii tuchi
tu Romi, i u chirur limba, u-afli numa Hrista, Hristu,
Hristea, etc. Nichita Stnescu n als clirunumie unu
multu importantu documentu, un carti/ epistulie i
u-nyrpsi ti marli a nostru scriitoru i criticu literaru Hristu
Cndroveanu. Cndroveanu tu cartea-i di critic literar
Alfabet liric nyrpsi unu studiu ti poezia alu Nichita
Stnescu. Nichita fu di dipu entipusitu i-i pitricu alu lala
Hrista aest epistulie i va u dau ma-nghiosu tu originalu
-di-apoia tricut armneati di io[2].
IUBITE I DRAG
Domnule Hristu Cndroveanu
M-a emoionat profund studiul
pe care mi l-ai acordat
n excepionala dumneavoastr carte
Alfabet liric.
Nu tiu dac merit att de calda
dumneavoastr apreciere,
dar ea m-a fcut pentru cteva
secunde eterne fericit.
V mulumesc din suflet!
Ce-am scris mai bun, nici mcar
n-am scris, ci, am visat c scriu.
Aprecierile dumneavoastr
m-au lsat n vis!
ca omagiu,
ngduii-mi s-mi transcriu numele
dup actul de natere, -
Hristea Nichita Stnescu
VRUTE I DURUTE
Domnule Hristu Cndroveanu
Mi emoion ahndosu studiulu
i i lu-ave ahrdzit
tu cartea a voastr ti-anami
Alfabetu liricu.
Nu tiu mac u meritu ahntu calda
a voastr tiiseari,
ama ea mi-ari adrat ti-ndoau
sticuri eterni hrsitu.
V ifhristisescu di-tu suflitu!
Aea i-nyrpsii ma ghini, nii macarimu
nu-nyrpsii, ama, nyisai c-nyrpsescu.
Minduirli a voastri
mi-alsar tu yisu!
ca un tiie,
alsa-mi s-i-u-nyrpsescu numa
dup cartea di-amintari, -
Hristea Nichita Stnescu
Aest tiie i poetlu Nichita Stnescu i-u fai a criticlui
Hristu Cndroveanu nu easti mai un aluzie ti uidhia a
numiloru Hristea, Hristu. Tiia easti ti ardina armneasc
i u-au doili: poetlu i criticlu. Aci i-aduchii io lucrili di la
lala Hrista Cndroveanu.
Cumu i s-hib, easti limpidu c Nichita avu un maie i
fu hiea a unlui Armnu vinitu di Yianina, ma si-u mutrimu
lumachea Costea Gheorghiu.
Ma s-n turnmu la lumachea Hristea Stnescu -la
isturia aitei fumei, i va videmu? Un cali i-nchiseati
di la huryea, cupii di oi, ln, -di-apoia s-dui la tihni, la
emburi -tu soni bitiseati tu poezie. Un ahtari cali, multi
ori fu calea a Armiloru.
Epistulia ahntu muat alu Nichita, ahrzdit ti criticlu
Cndroveanu mutrii-u cumu vre:
ca unu document istoricu ti ardiii armneti alu
Nichita Stnescu i ca agiocu poeticu.
Nai ma muatu, easti s-li-adhyivsimu tu epistulia alu
Nichita, isturia -poezia deadunu.
_______________________________________________
[1]
Ioan Caragiani, Studii Istorice Asupra Romnilor Din
Peninsula Balcanic - ediia stereotip publicat la Editura
Litera Internaional, Bucureti 2000;
[2]
Epistulia easti tipusit di Hristu Cndroveanu tu cartea-i:
Antologia Poeziei Contemporane n Grai Aromn, Editura
Fundaiei Culturale Aromne Dimndarea Printeasc,
Bucureti, 2004. Epistulia fu nyrpsit tu anlu 1974.
MIRI SCLAVISITI
Tsii atsea tu noi sclavisita!
Ca uscat shi asingurat insul
Tu suflitlu ancuibat
Ca sclavisita mistirghii
Tu leaganlu a virinlui!
Tsi-i atsea tu noi amutsata!
Chiruta pit vinili a noastiloru mapi
Chindiseashti, cafta shi sapa pit suflitlu,
Pi vardzali s-tradzi, dishclidi aranj,amintirr dishteapta,
Desi-i nostu di vreari ica suntu amaraciuni!?
O,tini amaru,dzver singurvrutu !
Nu andzaneadza tu vindicaturli a suflitlui!?
Nu li surpa stiznjili a dauloru nvirinati amari
Stiznji suntu atseali, marmurusiti tu tatsearii,
Silivari di roburi,sapaturr tu suflitli sinuri.
Sclavusiti, amutsati nitihisirr!
Maghipsiti, planguroasi treanburi, tu zghicuri tacuti, Te magjishme, qaramane dridhje, ne thirje te heshtura,
U ghiunuescu golgota-a miriloru.
2 2
YILIYEA-A ETIRINITATILJEI
Di ninti a yiliiljei un dizgulit suflit!
Lu asculta canticlu a zghiclui tsi treanbura,
Ca arubuita flora sh-ciuciura cu nadiea,
Di ninti a firidaljei - ea!
Tu melodia-a unaljei vioara
Li asculta aranjli cum plangu,
Tu ocljilji a ljei!
Aumbri shi guliteatsa,
Veaglji mistirghii tac aranjli!
Armasatoara i-anutimpurloru,
Va s-arda ea tu singuratatiljei a noptsaloru,
Ea, s-toarna catra tserlu
Sa arubueasca tu puituirea-a nadiiljei,
Dinasi dininti a cutiiljei a etirnitatiljei,
s-u componeadza -arubuita lardzimi
a niscriatlui sonet a vreariljei.
Vanghea M.Steryu
Fate te skllavruara
'eshte kjo tek ne e skllavruar !
Si ishull i vetmuar, i thare
Ne shpirtin-fole
Si mister i skllaveruar
Ne djepin e deshperimit !
'eshte kjo heshtje tek ne !
Humbur neoper dejet e trupit tone
Qendis, kerkon dhe germon ne shpirt,
neper thinja zvaritet, hap plage, kujtime zgjon,
mbase eshte shenje dashurie apo meraku?
O, ti helm, fyell i vetmuar !
Mos gjakos sherimin e shpirtit ?
Mos prish muret e dy deteve te deshperuar
Muret jane ato, te nrira ne heshtje,
dege te varura, gervishtje shpirtrash-si kufinj.
Sklalveruar, te heshtura pa fat !
E mirepres golgoten e fatit.
Pasqyra e eternitetit
Para pasqyres-nje shpirt i zbrazr !
E degjon kengen e thirjes qe dridhet
Me lulen e elur-dhe murmurit me shprese,
Nga para dritares- ajo !
Ne melodine e nje violine
I degjon plaget si qajne,
Ne syte e saj !
Hije dhe boshllek,
Ruajne misteret-mbyllin plaget !
Mbetja e stineve,
Do djege ajo ne vetmine e neteve,
Ajo kthehet nga qielli
Te ele ne mundesine e shpreses,
U ndal perpara kutise se eternitetit,
Ta bashkoje - te eluren largesi
Te te pashkruarit sonet te dashurise.
Perktheu z. Andon Kristo
 10 11

Va pitrecu ma-nghios una poezie angrapsita

di Marius Marian Sholea:
Tatsearea al Dumnidza Slobozia - Apunti pisti kiro - Steau di Dor - Boatsea Armneasc !
Marius Marian Sholea,
"Ti a mea Dad tinjisit, Spectacolu shi Isnafea/
Armane, fara tini yiu, apridutseari pi armaneashti Mirela Sima shi Mihai Sima Atelierlu di martsuri armaneshts "
crutsea va tsa hiba xeana Aesta tatseari, aproapea agarshita, Vruts Armnj,
Marius Marian Sholea (apridutseari M. Sima shi A. Piha)

D
mi featsi s-azburascu muhlida mareatsa
upu 30 di anj di anda Slobozia fu timiljiusit Pareia Steau di Dor ia c vini oara c armnjilji dit aestu
Armane, gione, tu zboara csb s s-hrseasc cu naua Parei Boatsea Armneasc instructor Manuela Peanci tu lucru deadun cu
tsi ti-ai minduita ca va tsa anyrapseasca pi crutsi? sh-dit eali sandzali s-aruca nafoara Flcarea Ialomitsa, prezidentu Gabi Musheat cari tu kirolu dit soni ndreapsir ma multi andamusi ti tsnearea
ca una apandisi a alumtilor di steali tu ban shi scutearea tu videal limba shi cultura armneasc cu cantitsli, giocurli shi adetsli armneshts.
isturia i chirearea a ljei? haraua ti banari i drama dealihea?
Dupu musheata arad ti Gimbushea cu Pap Crciun, 15 di andreu 2012 Flcarea di Slobozia n adusi diznu
agarshearea-ts, zdruminarea a hiintsaljei a tali analti, sh-di nuferi. harauua tu inim sh suflitu, dumnic 2 di Martsu 2013 cu un alt musheat arad: "Ti a mea Dad tinjisit, Spectacolu
niduchearea di sini? shi Isnafea/ Atelierlu di martsuri armaneshts "
agiundzi ca anyrapseashti pi ea ca banashi eti arada tatsearea al Dumnidza nj-gri Fara Armneasc dit Romnia, Flcarea Ialomitsa shi Pareia Boatsea Armneasc tu parteneriat cu Consiliul
sh-murishi dip aza, anda bitisita tsa easti aproapea? Judetsean Ialomitsa shi Muzeulu Judetsean ndreapsi, dumnic 3 di Martsu 2013 oara 10.00 tu csblu Slobozia, la
cata zboarali chiruti tu oaminj salonea a Muzeului Judetsean Ialomitsa spectacolu cu numa "Ti a mea Dad tinjisit, Spectacolu shi Isnafea/ Atelierlu di
i minduieshtsa ca easti duri ca banashi ma multu sh-di sh-plangul a meu s-dusi s-azgruma martsuri armaneshts " coordonator Manuela Peanci.
bana
sumaraslu ali una cumata di-aumbra. Evenimentul avu tru scupo dishcljidearea a sinferlui la tinirlji armnj ti promovarea a limbljei shi a adetslor armneshti.
dit cantitsli a tali? nu, bre gione, Tu dishcljideari tsnur cuvend Florin Vlad, directorlu a Muzeului Judetsean Ialomitsa, Ilie Cioac directorlu ti
moartea-i moarti mashi candu yini dit tini. problemi di Cultur di la Consiliul Judetsean shi Gabriel Musat, prezidentul a Flcariljei Ialomitsa.
nu adara una armasatura a adyaticlui a tau mi dirin ca nu pot s-anyrapsescu, Manuela Peanci clisi pareia Boatsea Pindului di Bucureshti ta s-dishcljid andamusea cu imnului natsional
cu bana armaneasca! barim un stih pi armaneashti armnescu Dimndarea Printeasc sh deapoa cu musheatlu canticu Primuveara.
sh-mi trag nafoara dit isturii Aleapsir musheati poezii, Papacu Ianis Alexandru, puizia "Primuveara" shi Manuela Peanci cu puizia Nani, nani
sh-ma multu, cari minduieshtsa ca va tsa anyrapseasca aza
di Nushi Tulliu.
pi crutsi? pi una singurami cama di ghios. Programa s-dusi ninti cu cntitsi, puizii sh giocuri armneshts aleapti di Pareia Boatsea Armneasc pi aest arad:
gretslji, tsi ti adusira ta s-tsa vedz sandzali-ts dit cheptu, Cricu Anda, Vasile Elena, Vasile Maria, Naca Alexandra, Caracostea Cristina, Stancu Adrian, Malam Felix Andrei, Cricu
cadzandalui pi cheatrili a lor stearpi, Alina, Gudu Alexandra Florina, Gudu Raluca, Gudu Mihaela, Naca Maria, Stefanescu Andrei Nicolae, Manciu Costa,
candasearea dit soni ca tini hii greclu mortu shi vechilju Forsea Eliza Mihaela, Forsea Alexandru George, Stefanescu Alex, Hertu Maria, Musat Petru, Gheorghe Costin, Theya
di cari au ananghi ta s-poata s-curdiseasca tu horli a tali? Alexandru Peanci acompaniats la harmonic di Nelu Peanci.
Manuela Peanci aleapsi cu musheat niho poezia Iambula pi stihurli a poetlui Dina Cuvata dit Ripublica Makedonia
tu inima cat chiro va li portsa blastemlu sh-inatea? sh deapoa pareia Boatsea Armneasc aleapsi canticlu Dada cu stihurli sh niholu ndreapti di poetlu Mihali Prefti di
sh-di candu aprochi tini ca psemata dit istoria a lor Canada.
s-ahurheasca cu tini? Proyrama artistic s-bitisi cu alti dau cntitsi aleapti di Theyea Peanci shi pareia Boatsea Pindului di Bucureshti
agarshishi ca ochilji a tai vidzura atsea dit soni lunjna
anyilicindalui pi catsutlu a antartlui grec, ZBOARLI ncap cu instructorlu Vasili Topa.
Tu soni, Manuela Peanci featsi un musheat zuyrpseari a adetiljei ti adararea shi bgarea a martsului la armnj cum
tsi s-hiumasea tababii dit curii sh-dit episcopii? Snezana Shteriovska Nikolova sh ti semnul/ semnificatsia tsi lu ari martsul tr cilimeanj, feati shi ficiori, ti oaminjili mri, ti cas, sh ti prvdz.
Ma largu druta sh inimarca dascalits Manuela Peanci clisi oaspitslji tu salonea atelier iu pareia Boatsea Armneasc
agiundzi mashi ahat, s-tsa dzaca ca eshtsa livendu grec, deadun cu dadili a lor adrar martsurli armneshtsa cu un ahoryea msturlchi shi mushuteats.
ta s-acats s-plandza pi limba a lor? Evenimentul fu mediatizat di RRI Sectsia Armneasc, Costa shi Gicu Farmazon ti Tv Radiomakedonia shi mass-
cari, more, va tsa anyrapseasca pi crutsea-ts? romanjlji, Zboar,mash zboar minciunoasi media locala: NTV ; Antena 1 TV shi Radio Campus.
tsi tsa grira, casten, ta s-ti agarsheasca, 05.03.2013
Pi mealu di-arin. Zboar loati Cu tinjie sh haristuseri, Tashcu Lala
iu ti chirushi totna nuntrul a lor acatsat di turbu?
arbineshlji nturchipsits, tsi s-pirifansescu,
Di ttsearea,mrnghisiti RRI Sectsia Armneasc
anda calca pi murmintsalj a strapapanjlor a tai? Di ponlu,ponlu frmtu
sarghilji, varyarilji, cari, more, va tsa anyrapseasca pi Di chirolu,bana shi-nvetsurli.
Santa Al Djika toarili a unui altu chiro va-shi caft Pi unda a suflitilor preacli
crutsi? shi suflitlu preacli, atselu tsinji Aumbrili suntu anghili, cndu cher,
i Machidunia, tsi va ti agarsheasca, tut cama multu, Zboar zbununusiti di lcrnji Di la Irina Lucia Mihalca ashiteapt duchirli! suflitli sh-caft alti bani!
minduindalui ca, fara tini, Chiruti tu-anjuriymi tsi nu cher, Puizii di noapti Imnmu pi toarili a lor Multu amnatu va-s videmu mni
shi tsnemu amintirea la tuti tsi Cndu va n dishitiptm anaparti di lun!
va s-poata s-hiba mash una istorii slava? Tu labirintlu-a verbilor fr di zinitorlu, tricumu...
Cum lu-ashhitiptam vintul
cumandarilji a tai, ampartsats tu parei dushmani sh-cari, Pimti tu latitudinili-a tricutlui, mi lo somnul pi mardzina di ar, Iu s-afl casa a inimiei a noastr,
fara di tini, nu suntu ici tsiva? Tu sinurli-a protljei videal. Pi ap tu vali shhidea frndz limunii Cum lu-ashitiptamu vintulu Iu mutreshts tini, gione?
tsi pot ljei s-tsa spuna? tsi lunjni acatsara tu mutrita tsi lu-arspndea di-anvrliga noaptea aesta va s shtiib s-tac, Tu amarea veardi shi nghilicioas ditu
cnticlu a vreariei Un noapti anfrmcat cari oclii a tai
sh-tu palnj, ta s-ti mutreasca ntr-oclji shi s-ti acatsa
di anumiri? cati steali au apreasa,
Zboar mintiti tu era,tu liva - lunjina nglits tu truplu a meu- n leag di eta aesta, di eta la alti ets, Va-s anoat mirchli a meali
Tsi vdzi ct n-tser Cu ureaclea alichit di locu shi diunoar cu eali cupia de ghisi
ta s-ti scoata dit scutidea atsea aratsea? Tsi li leag distantsli, tu cinushea nu eara ghislu, nu eara luna. ascults tsi doruri n-armasir ni sh-mini ahnda va mi aruc tu ttseari
gione, s-nu mori, tsi cara aza va tsa adara crutsea-ts, Cari tserlu,dup-azvindzeari,u vears cntati di vintu, aclo iu puilu cu archili di malm
di-alant parti-a ascumtljei abetsed,goal Unu njic tora aflat easti suflitlu pri loc, Ditu alti ets ttsearea tu noi va-s treac cu jali va-shi cnt
ca tse nu-ari cari, more, s-anyrapseasca pi ea
Atselu tsi poati ta-s afl seamni chiruti pritu chiro.... vrerea tu atsel ditu soni cntic...
"Armanlu nu cheari!" ca duchearea-a apsentsljei.
 12
____________________
Andon Kristo
Mua m falni nuk e mbajta amanetin
(Dedikuar Roland Trebicks +)
Kur pash lajmin
Qava, vetiu m doln lot
Se m doli para Jovani
Me t qeshurn sharm-plot....
____________________
___________
Kiatra
By Dini Trandu
Est na kiatra di pit cali
Tuts mi calca in cicioari
Mini aur, aur ca mi doari
Ma var nu mi-avdi sananghi nu ari
Nu caft apa nitsi macari
Nitsi aumbra nitsi soari
Nu caft njila ni alavdari
Ni zboara dults ni diznjirdari
Est na kiatra di pit cali
Tuts mi calca in cicioari
Caft un suflit smi ia dit cali
Smi ia smi aruca tu una apa mari
Ma ti una kiatra var suflit nu ari
Ti atsa est kiatra, ti atsa stau in cali
Bana meau nu ari capseari
Ma tuta bana stau in cali
S-aveam suflit sbanam mash naoara
Bana di kiatra snu aveam vloara
Est na kiatra di pit cali
Catse mi calca tuts in cicioari
Est na kiatra di pit cali
Tuts mi calca in cicioari
___________
Pirmithi dealithia sh legendi
urbani cu armnji varcolats
(ti ficiuritsii ditu ieta doauspryinghits)
T
u kirolu cndu armanjii deadir cap ditu veaclia iet misurat di mayashi
shi duchir c, mea, nu-s dipisi bana lor, nica nu chirur di pisti locu,
ni iei, ni alts cari i vreau ca sarea ntr oclji, tu tut Balcanlu featsi una
iarna moali fr vrn tufani cama mari. Tu inshita ditu iarn, Tsal Halciu s shutsa
tu crivati pi alant parti pn dupu prndzu, anghisndalui caiurli ditu Makidunia
atsea veaclea, pri iu avea algat mrata cu mari miraki ti armnami, di vr dzatsi
anji sh cama. Pap Santa, cama livendu, s- andridzea s-u leag ayinjia. Cat avea
ascoas tu padi diznu cartea di adutseri-aminti anyrpsita din ns antsrtsu, tora
tu editsia pi mucneashti. Lali Beca avea vindut oili ditu toamn sh fr alts
gaileadz inshea priimnari nghiosu, cu alants sots aushi armanji ditu mhllu
Obor. Lali Teyu srbeanlu sh pizuia cu mult giuneats di lngoari sh marli cushiri
Tefa di Custantsa s-uidisea s- trag mn di hlambura di la sutsat. Tinirljii armnji
andridzeau spectacoli cata cum i tia caplu, fr s-i meastic tu lucru pi aushi,
influentsats di minduiarea vitalismului al Ortega. Polemishtsi di pi netu sh-
pitritseau anclciunji ca di daima, cu tsiva antspturi, fr multu cvg, mash
cu nihiama pez unlu ti alantu. Pana sh yumarljii pltits ti cvga sh diversiunji sh
mutreau arhatea a lor sh nu mata aspreau nixoltili sh pi ageamits cu pirmithi cu
spiunji hipts iutsido. Armnjii bnau ca di daima tu sinlu al Dumnidz sh limba
armaneasc nu l eara xichi, di cara lu aveau tuts zborlu armnescu in gepi.
Tu ahtari musheat kiro, cndu tut armnamea eara isih, insi tu padi
tu diaspora di la Sutsata di Bukureshti un vombiru mucanu, cu tsiva arazga
armaneasca, nihiama dat tu him, di nu lu actsa ici loclu. Maruslu, aclo s-i hib
numa, avea prosup di preftu, cu barba shcurt, andreapt uidisit sh sufrntseali
mri di armatol, ca vrn paranipotu di eteristu inshitu ditu chirolu alu Iuryachi
di Eleambo. Prota cndu-l mutreai, i videai oclii njirlji ahndoshi tsi nu shideau
ici arhati. Om cu carti, tricut pritu theoloyii sh mnstiru, alcsitu pilatu daima,
i tut antspa cu zborlu pi armnji: ma c nu suntu emancipats, ma c nu suntu
axi s-ascoat carts, ma c nu au bsearica tu limba lor di dad. - Tsi shidets aht
pi durnjiari, nu videts c v-angrupat di yii? , l dimnda Maruslu pritu puizii.
- Dipisits more cu petrecerile tembele, tsi ahta gioc clivean, digiaba v mai
tsnets di mnji di cara v agudits dapoaia, nu videts ca lu-agrshir prosuplu sh atsei
di la Clivi? Dipisits luptele fratricide, mai avets nica yinghits anji ti bana, dapoaia
va-s kirets biologic, un cti un, pana nu va s-armana cicior di voi pisti locu.
Ti fuvirsea ti niagrshiari, di ti cutrimburai tut ditu hicati. Para-crishtin
sapir!
- Cu cari ti ampuliseshts tini gione? lu antriba vr nixur pi armneashti.
- Cu voi, apndsea dndalui caplu pi pltri cu pirifanji Maruslu.
S-aspuni nica di Maruslu c eara tricut pritu polim cu arushii, c taha tsnea
ascumtu un ctsut mari cu 44 di toari di ctsut pi oslu di mnar sh alti cti zboar
s-au avdzt, ma ti niaspuneari. S-apar Kiryu! Ishisi Teta Marea, Dumliartu, lu
avea ursit academic ti nelinishtit si nelinishtitor.
Sh dealithia ashi fu ta s-hib, di cara ns avea minduit un taxirati ahoria
ti armnji: iei cu polimlu, el cu polemica, maca iel nu easti nixur, neinitiat in
intelesuri ca iei
Legenda mayashi, polimlu cu amabasadorlu sh cheardirea armnamiljiei
suntu tut ahnti legendi urbani di cari va sh-arada ficiuritsii a paranipotslor al Pap
Santa sh dupu multu kiro, ca di niscnti lucri fabuloase, fictivi sh exagerate, ashi
cumu na arisescu a noau, armanjilor Ama ari pisti loc oaminji di alti milets
cari n iau dealithia niscntili pirmithi sh moabets apreasi fr di cari noi armnjii
nu putem s-bnmu.
- Bo, bo, Halcio! s-lahtarsi ditu somnu duruta soata Tsal Halciu: bash nj mi-
anghisam c dipuneam tuts tsh Campulungu, cu musheata parei di la sutsat.
Puiu Bajdechi
13
Vrearea Armneasc Codhur di codhur shla xenj smi parts
C mini escu shninga va shiu, xenjli s-adukeasc!
Az voi shiu ap aratsi dit fntn Az voi smi disic smi dau la tuts cti niheam
Tu cathi shunu dit voi sbnedz shi smor shnpoi snyiez,
Smi-adunu di prit oahti shdi prit munts
Shdeadun cu voi, su trecu aist ban
Voi smi dau tu cupi di malm
Armnjlor tsi au seati di vreari armneasc. Shtsi voi shiu mini az
Smi dau shatslor tsi tu xeani suscar Ap aratsi, pni cald shcash tu pita armneasc
Dit ahundamea etiljei slj-analts, diznou svirdzasc Vi li dau tuti avau
Az voi shiu pni cald, hoara tut smi anjurdzeasc Shdit vrearea mea ti voi, tu voi vreari sacreasc
Sharmnj cu foami di vreari, di mini sis hreasc. Ti armnj shti fara Armneasc !
Voi shiu cashu tu pita armneasc Dini Trandu. 2011, USA
Santa Al Gjika
Dzua di-aseara, tu 07 di apriiru a. 1985,
muri marli Armn Constantin Papanace!
C
an un ngrpsi tsiva ti un di naima mrli personaltts dit poltica armneasc !
Hrzeashti ma multu , s-fr-di-altu ca va s spunem nica mult ti el, ma az voi s-v cnoscu cu dimndrli cari
n li als anau, a Armnlor di az !
Mutrits aoa :
1. Tu itsi do di situtatsii s-ti aflji, orienteadz pit prizma ata armneasc shi can oar s-nu-u cher pozitsia ata
2. Cnoashti li ghini tricutlu shi locurli tsi ti featsir shi cari dipriun ti npiescu cu sndzul shi duhlu alor
3. Nu-agrshea ca totna shts la tini acas, iu tsi s-ti-aflji tu Penisula Balcanic, cae a eara leagnlu anoastu di ppnj
sh-parappnj.
4. Misia ata istoric easti s-u realized yishtearea spiritual-a parappnjlor atlj Traco-Ilirlji
5. Dipriun s-mindueshts pi Valahia Mari, cari lipseashti s-nhgeadz, ta-s pots s-u tsnj nicrtit yishtearea cari ts-
armasi di pritslj shi s-pots s-u dai a tutulor, atsilor di sndzul at .
6. S-eshts pirifan cu sndza ata chischin, nobil shi djimert cari cur tu vinili atali, shi s-ts-u tsnj ni-alxit atsea
hari di la Dumiz
7. Veglji-tsu modestiljea shi srtsljea cari ts li deadir parappnjlji, ca eali va ti adar domnu pi singurlu-ts tini shi va
ts- discljid calea di devalopari shi anltsari.
8. Ufilisea-li hrli tsi ts li deadi Dumidz, nitsi un di eali s-nu scads
9. Tinjisea-i aushlji shi ascult li urnimiili alor mintimeni, mamultu di ahtili shi pasiili atali sh ct s-ts si par di buni.
10. Controleadz li impulsili revolutsionari cu buna vreari ata shi adar di eali un puteari aminttoar.
11. D hari parti di libertatea ata individual ti marea libertati colectiv-a popului at.
12. S-ts- tsnj ligtura cu soiea-ts, iu tsi s-hits shi s-v adjutats un cu-alantu.
13. S-eshts prezentu shi activ ct tut shi cu tut puteari shi cu tuti instrumenti apur li shi promoveadz li idealurli a
natsiuniljei ata
14. S-eshts totna corectu cu tuts omijlji: djoni cu djonjlji, diplomat cu diplomatslji, atselj arpoi cari lucreadz shi
insinueadz contra di tini shi populu at f-lj singurlji s-cad tu groapa ccari v-u sap atseia shi-a popului at
15. Andrupa ti mash pi putearea ata cari tini pots s-ts-u adar
16. Lrdzea simpatii, tinji, prestigi, bun vreari shi totna s-eshts ti hiri cu calittsli cari li-ai.
17. S-l-ai tinjii atsilor cari featsir tsiva bun ti populu at sh nu-lj agrshea atselj cari lj-a fapt tsiva nibun, a tutulor
s-l tornji , cari cum hrzeashti, s-nu-armnj bordji.
18. Easti ghini s-eshts ligat di idealu, ma cama practic easti ligatura s-u tsnj pit intereslu ca nu tuts pot s-li alin
anifurli
19. Cafta- shi ascult- boatsea-a sndzului di cari tsi s-hib parti din lumi s-hgin, fu ca easti cu vrondu mari fu ca easti
zgrumat di nibuniljea-a dushmanjlor, ica di chirolu nibun.
20. Nu f icunumii cu victimea cari pots s-u dai ti idealu at, cndu nu ftseai iconomii ti idealurli xeani, f ti n oar
huzmichear-a popului at
21. Tu itsi do di stat s-ti aflji, cafta-lj fratslji ati, atselj cari suntu di sndzul at shi spiritual leag ti cu elj cu vreari
frtseasc
22. Ascparea shi aminta ata shi-a popului at, mutrea li prota-chi-prota tu solidaritatea armneasc.
23. Adjut ca s-scapir numili atsilor cari harzir cu faptili alor ti populu at , ca ascpirarea a lor va- l fac nobil
populu acuri-lj pricadz, sh atsea va-s hib bun sh ti tini
24. Pi caplu at s-u ducheshts njila al Dumidz, sh tu trup sustsnirea shi putearea a ppnjlor shi-a parapnjlor
nimurito cari ti duc pit cljurli-a pistiljei, a pistipseariljei shi-a amintljei , ctr cipitli-a idealurilor analti
 14 15
Vazhdon pjesa e dyt. dhe pr tu profilizuar n fushn e arsimit Pr patriotin e madh shqiptaro- DESHTEPTARJA{ ZGJIMI}, N vitin 1911 bleu nga familja korare
dhe t fes. Pas nj kursi nnt mujor n arumun PLLB, lufta dhe prpjekjet Presidentt t saj zgjodhn PLLB, i Stathi me origjin nga fshati iflig

Bie nj Perandori, manastirin KURTEA DE ARGES [ i njohur

n Ballkan nga Legjenda e Mjeshtrit Manole],
pr ruajtjen dhe zhvillimin e gjuhs
amtare dhe t identitetit kulturor ishin
cili menjher filloi t mblidhte para
q t siguronte nj truall pr kish,
ndrtesn me siprfaqe 393,65 me
kusht, q po ta pdornim pr shkoll,

ngrihet nj.
n shtator t; vitit 1880, Apostol Margariti,
kryeinspektori i t gjitha shkollave rumune
n Gadishulin Ballkanik, e cakton si msues e
prift n qytetin e Prilepit, Maqedoni.
t pandara nga lufta dhe prpjekjet por ndrhyri Mitropolia, e cila i pagoj pronari ishte gati ta shiste. Ndrtesa
pr shkrimin dhe msimin e gjuhs dyfishin pronarit t truallit. Athere kishte 6-t dhoma, nj zyr dhe n
shqipe, pr rringjalljen e sentimentit PLLB n vitin 1905 niset pr n oborr nj dhom t madhe, tet metro
kombtar shqiptar. Kshtu n Mars Rumani dhe aty nga familja Stathi t gjat dhe katr metra t gjr, e cila

V
iti1860, n Bukureshtin e Vllahis, pes intelektual
rumun me n krye Ioan Kuza, themellojn Komitetin
Maqedono-Rumun dhe u drejtohen me thirrje t gjith
arumunve[vllehve] t Epirit, Thesalis, Maqedonis dhe Shqipris
pr rizgjim kombtar dhe pr ti krkuar Perandoris Osmane t
drejtn q fmijt e tyre t msojn npr shkolla gjuhn e NNS, viti, ai shkon n fshatin Pleasa Lart, q n
q npr kisha shrbesa fetare t bhet n gjuhn rumune. Si rezultat
i prpjekjeve t ktij Komiteti, n vitin 1864, n fshatin Trnovo, afr
qytetit t Manastitit[Bitolas], msuesi Atanas hapi t parn shkoll
fillore n gjuhn rumune. Kjo nism pati nj ndikim shum t madh pr
t gjith aumunt e Gadishullit Ballkanik dhe shum shpejt shkndia
e saj u kthye n flak dhe n t gjitha vendet, ku vlleht ishin n
shumic, u hapn kto shkolla dhe kisha.
N vitin 1880, ky Komitet u shndrua n shoqatn kulturore
Maqedono-rumune dhe si rezultat i angazhimit t antarve t ksaj
shoqate u hap n Manastir, n vitin 1881 nj shkoll e nivelit t mesm,
e cila do ti pajiste nxnsit aromun me njohuri m t gjra dhe m t kmb t dy kodrave t profetit Ilia dhe t Shn
thella si n lndt e shkencave humanitare, ashtu dhe n ato t shkencave
ekzakte, t domosdoshme pr tu ballafaquar me nevojat e shoqris ku
ata jetonin. Shum shpejt ky sukses i arsimimit t studentve aromun u
prhap dhe n qytet t tjera t Perandoris Osmane dhe n vitin 1887,
n fillim n Janin, u hap Liceu-Gjimnazi rumun, m pas, n vitin 1889
hapet dhe n Selanik Liceu dhe Shkolla Tregtare, n Grebena, kurse
n vitin 1901 n qytetin e Beratit hapet po Liceu rumun dhe n vitin
1925, n qytetin e Kors hapet dhe ktu Liceu rumun etj.
T gjitha kto suksese si t arsimimit ashtu dhe t edukimit fetar
t aromunve, Ne i gzonim DE FAKTO nga Perandoria Osmane,
por m 9/23 Maj t vitir 1905, Sulltan Hamiti i dyt, ndaj t cilit, do
arumun kur viziton Stambolin duhet t vendos nj lule n varrin e tij,
firmosi IRADEN{DEKRETIN},e cila i shpallte Aromunt-Vlleht e
Gadishullit Ballkanik si nj popullsi m vete, q nuk identifkohen as
me shqiptart apo grekt, as me bullgart apo serbt po si nj popullsi
q ka gjuhn e saj, gjuh me origjin latine.
Viti 1914. Fillon Lufta e par Botrore, luft e panevojshme q
shkaktoi shum humbje njerzore, rrnim t ekonomis dhe shkatrrim t
kulturs europiane. N vitni 1916, ushtria bullgare pushton Maqedonin
me dy qytet e saj kryesore, Manastirin dhe Selanikun dhe ajo i mbylli
t gjitha shkollat dhe kishat rumune. Shum profesor mbetn pa pun
dhe u shprndan npr qytete t tjera. Edhe fundi i Lufts s dyt
Botrre ishte akoma m i rnd pr t gjith arumunt e Gadishullit
Ballkanik. N vitin 1944 u mbylln e Gjimnazet dhe Shkolla Tregtare
e Selanikut dhe e Janins.
Po cila sht historia dhe kontributi patriotik i arumunve t
Shqipris q nga viti 1860 dhe deri m sot?
N Shqipri banojn tre grupe arumunsh: 1. Frshrott; q
prfshinin zonn e Frashrit dhe t Pleass, t Shipcks dhe Grabovs,
duke futur ktu dhe Vlleht shtegtar, 2. Voskopojart, t cilt
themeluan Mekn e Gadishullit Ballkanik dhe 3. Myzeqart, t cilt
banojn n fushat e Myzeqes s vogl dhe t madhe, po si shprehet
hulumtuesi dhe studjuesi korar Ilo Mitk Qafzezi t tri grupet jan
miell t nj thesi-FERSHROT.
Harallamb Ballamai, i biri i piktorit Anastas, n vitin 1879
drgohet nga i ati n Rumani pr t msuar gjuhn letrare rumune
N vern e vitit 1881, Papallambru t vitit1887 n vatrn e shtpis t bleu truallin pr t ndrtuar kishn n ka shrbyer si kopsht pr fmijt. N
Ballamai, kthehet n Kor, por tashm si PLLB u mblodhn patriott m t mir nj siprfaqe prej 763,65 m. N vitin fillim t muajit Mars t vitit 1914, PLLB
intelektual m i pjekur, si atdhetar i mbrujtur korar si Alo bej Dishnica, Jovan 1902, disa familje ortodokse korare u drgon djalin e tij Nikuca me pikturn
me idealet kombatare arumune, si pjestar Cicko Kosturi, Orhan Pojani, Pandeli bnin presion dhe nuk i lejonin grat e Skndrbeut, vepr e t atit t tij, pr
aktiv i lvizjes ballkanike pr rizgjimin e Sotiri, drejtor i ardhshm i shkolls s arumune t lanin rrobat n ezmat e tja dhuruar Princ Vidit, piktur, e cila
:ndrgjegjes kombtare. N shtator t ktij par shqipe dhe i drguari nga shoqria Reja, athere PLLB u detyrua t hap edhe sot ndodhet n Muzeumin Gjergj
Drita e Bukureshtit Eftim Marko, ezm afr shtpis s tij, por n vitin Kastrioti Skndrbeu, piktur, t ciln
at koh kishte 400 shtpi dhe banohei kryetari i ksaj shoqate, i cili kishte 1915 disa t rinj korar e prishn un e kam par gjat vizits n kt
trsisht nga arumunt frshrot dhe t arrdhur n Kor me parat e milionerit kt dat dhe n vend t saj shnuan muzeum. N ditt e para t muajt Mars
mbledhur n kish. Ai u drejtohet baballarve Anastas Lake Avramidhi pr t hapur vitin 1915 dhe me gjith at ajo njifet n Kor vjen KNK[KOMISIONI
dhe vllezrve t tij t nj gjaku me fjalt e shkolln e par shqipe n Shqipri. si ezma e PLLB dhe rruga mban po NDRKOMBTAR I KUFIVE},
mposhtme:T mos ju vij zor se do heqim Tet Mars i viti 1887. Dit e shnuar emrin PLLB. M pas PLLB ndrtoi I CILI N TAKIM ME NJ NGA
nga shkolla dhe kisha gjuhn greke dhe n pr popullin shqiptar. Pr t parn her n oborrin e shtpis s tij kazanin e FIGURAT KYESORE T QYTETIT
vend t saj do vem gjuhn rumune, sepse do n historin e popullit ton fmijt rakis dhe n vitin 1906 po n oborrin e pyet Papallambro Ballamai Korca
njeri duhet t msoj dhe t falet n gjuhn e shqiptar do msonin t shkruanin dhe e shtpis ndrtoi dhe furrn e buks, sht qytet grek apo shqiptar? dhe
NNS, n gjuhn amtare. lexoninn gjuhn e prindrve t vet furr e cila funksionon edhe sot e ksaj PLLB u prgjigjet se Kora jo vetm
N qytet, n Kor, n Lagjen e Barit, n n gjuhn shqipe. Prindrit t gzuar dite. nuk sht qytet grek, po ktu t gjith
mbanin pr dore fmijt e tyre, por m N fillim t vitit 1906 Mitropolia jan shqiptar.
Thanasit banonte nj grup i madh arumunsh, t gzuar ishin nxnsit, fytyrat e t e Kors bn Kataramenon, i mallkon Ushtria greke ka pushtuar Korn.
t cilt duke jetuar n miqsi, harmoni dhe cilve shklqenin kur hyn n klas. t gjith arumunt e Kors dhe jep Forcat ekstremiste greke dominojn
paqe me korart ortodoks dhe musliman, Por shum shpejt propoganda e keqe i urdhr q ata t mos pranohen n t mbi politikant demokrat dhe
dshronin q fmijt e tyre t mos humbisnin trembi disa prindr dhe ata i trhoqn gjitha kishat e qytetit. Pr kt kyesia progresist t Greqis dhe ata kryejn
gjuhn e nns, prandaj i krkuan Papallambru fmijt nga shkolla. Athere PLLB, e shoqats i drgon lajm PLLB n raprezalje dhe krime ndaj shqiptarve
Ballamait t hapte dhe pr ta shkolln fillore q shkolla shqipe e sapo elur, t mos Bukuresht, q t kthehet sa m shpejt dhe arumunve. Pes gjasht burra
rumune. Kshtu n vitin 1883, Ai, n shtpin mbyllej, morri 25 nga 50 nxnsit e tij n Shqipri dhe t marr vendimin e korar marrin nga shtpit e tyre
e tij, n katin e dyt, hapi shkolln, ku krahas dhe i shpuri n shkolln shqipe, pr duhur. Kshtu n Mars t vitit 1906, ai PLLB dhe t vllan e tij, Sotir, i
nxnsve arumun u regjistruan dhe nj aq koh sa u doli frika prindrve dhe kthehet n Kor dhe hap n shtpin shpien n kodrat e Profetit Ilia dhe aty,
grup nxnsish korar, prindrit e t cilve vetm athere i trhoqi ata. Ksisoj e tij, n katin e dyt, prball shkallve n mnyrn m njerzore i masakrojn
ose t afrmit e tyre jetonin dhe punonin n poeti dhe patrioti i madh shqiptar, Kishn rumune. Hapja e kishs rumune ata dhe m pas vrasin dhe dy patriott
Rumani. N ditn e hapjes s shkolls msuesi Naim Frashri i kushtoi nj poezi n Kor, krahas asaj n fshatin Pleas e tjer Vasil Talabaku dhe Vasil Face,
Papallambru Ballamai u drejtohet t gjith ksaj luleje: Lart, dshmon edhe nj her pr kurse fondatorin kryesor Kulia
pjesmarrsve me fjalt e mposhtme:Pr ne Lumja ti moj Kora lule kurajon e lart civile dhe prgjegjsin ekani, themeluesin e Shoqats
Arumunt, q banojme n Turqin Ballkanike Q i le pas shoqet e tua e madhe morale t tij pr t rruajtur e Rumune pr Ndihm dhe Kultur
nuk ekziston nj mas kompakte q t Si trimi n ball u sule zhvilluar dhe pr ta uar akoma m FRSHROTU n Amerik, pasi
aspirojm pr nj ideal politiko-teritorial, por Ta paim pr jet hua. prpara identitetin ton arsimor, fetar nuk e arestuan ja dogjn shtpin por
neve nuk na mbetet gj tjetr vese t rruajm dhe kulturor. Shkolln nga ndrtesa e ai mundi t largohet nga vendi i tij.
gjuhn ton amtare dhe individualitetin ton Nga viti 1893 Papallambru shtpis s tij e transferoi n ndrtesn
etnik, ndrsa per shqiptart, t cilt kan Ballamain e gjejm duke jetuar dhe me truallin q ishte bler pr kish dhe M 28 Nntor t vitit 2012,
historin e tyre t vetn si dhe kufit e tyre punuar sa n Bukuresht aq edhe n aty funksionoi pr pes vjet. Po kt populli shqiptar festoi 100 vjetorin e
gjeografik t rregullt, sht mkat i madh t Stamboll. Nga konsullata rumune, vit PLLB bleu nga Evangjelistt nj Pavarsis. Nj nga pionert me n
mos u ringjallet sentimenti kombtar i ktij n Stamboll, ai shkonte dhe trokiste truall prej 10000 m pr t varosurr t z t Rillindjes Kombtare, njeriu,
populli. Me nj kurajo civile, q ai kishte n dern e Naim beut dhe kur hynte vdekurit tan, dhe vetm n vitin 1935 i cili sakrifikoi gjithka, energjit,
pr gjra t drejta[duke autosugjestionuar brenda nga rasa e priftit{pelerina} ne u lejuam t varrosim t vdekurit pasurin dhe jetn pr kt dit, figura
vehten], vendosi, i pari n Shqipri, gjuhn binin n dysheme abetaret dhe librat e tan, n varrezat e SHN MRIS, s dhe vepra e tij n kt Vit Jubillar, u la
shqipe n shkoll duke jua shnuar nxnsve Naimit dhe t ajupit, t Jani Vretos bashku me t gjith t vdekurit e tjer n hares. Sa keq!
n rradhonj alfabetin shqip, deri sa m vone dhe t Vaso Pashs etj, libra t shtypura ortodoks korar.
solli libra shqipe t shtypura n Rumani nga n nj nga dhomat q patrioti i madh Por andrallat[shqetsimet] e PLLB Kor m 22 Mars 2013.
Naim Frashri dhe Jani Vreto. Vasil Trpo, kollona e shoqris [ nuk kan t sosur. Mitropolia e Kors Nikolla Pipa
Papallambru Ballamai sht i pari Drita n Bukuresht e kishte dhuruar hedh n gjyq PLLB duke pretenduar
personalitet n Shqipri, i cili hapi shkolla pr t vendosur shtypshkronjn se trualli i varrezave t arumunve Bibliografi: Arshiva
dhe predikoi n kisha n nj gjuh, q binte GUTEMBERG sht pron e kishs t profetit Ilia. Papallambru Ballamai
ndesh me politikn e qeverive turke dhe greke N vitin 1896 arumunt e N gjyqin q u zhvilua n Manastir, n
n Shipri. Kors themelojn shoqatn vitin 1908, si gjithmon ai doli i fituar.
 16
Cilt jemi ne Rmnt
e Gadishullit Ballkanik?
K
ronisti bizantin
Kedrenos sht i pari
q i prmnd rumunt
n shekullin e 10 t nprmjet nj
fragmenti se, disa vlleh shtits,
paskan vrar midis Kosturit
dhe Presps vllan e mbretit t
Bullgaris SAMUEL, Davidin.
Po jan kta vlleh, nga kan
ardhur, kur kan ardhur, si jan
vendosut ktu etj,ai nuk na thot.
Edhe dijetari Roesler e prmnd
si fakt historik, po nuk komenton,
kurse dijetari Tomashek prcakton
nj vend tjettr, ku ka ndodhur
ngjarja, gj q sht e pabesushme.
Dijetari francez Schlumberger
prdor sharje nga m t ndyrat
ndaj nj kombi t tr, si sht
kombi rumun, gj q as kronistt
bizantin, sado q ishin armiq t
prjetshm me rumunt nuk kan
nxjerr nga goja sharje t tilla.
Thnia e Kedrenos bhet edhe m
e dyshimt po t kemi parasysh nj
burim bullgar, sipas t cilit, Davidi
nuk sht vrar, por ka sunduar n
vitet 977- 979 dhe n vitin 980
ja l fronin vllait t tij Samuel
dhe vet bhet murg. Kto thnie
jan t mjaftyeshme pr t hedhur
posht fragmentin e Kedrenos, i
cili nuk ishte as bashkkohs me
ngjarjen. Fatmirsisht egziston nj
fakt pozitiv real, i cili i fut rumunt
n histori.
Kronisti anonim, nipi i
Nikulcs na flet pr vendosjen
e rumunve n Ellad.Gjyshit
tim, Nikulica, perandori bizantin,
Vasili i 2 t, me nofkn bullgaro
vrassi i heq titullin duk i Ellads,
titull i dhn nga i jati i tij dhe n
vend t ktij titulli i dhuron atij
17
Dada lla dada
i tij, Perandori K. Duka i nj shekulli m par, i takson
vasalt e tij me taksa t paprballueshme vetm e vetm q
t organizoj nj fest t lumtur me rastin e martess s tij
me t bijn e mbretit t Hungaris. Prve taksave, ushtart
e tij rrmbenin kopet me bagtit t rumunve, po dhe t
Dada lla dada cat enja tarcura
tsi nu ti veda,
kqia t tjera u shkaktonin, bn q t rritet paknaqsia e manjali atali pit framta tartseja
rumunve ndaj Perandorit bizntin. Dy vllezrit, Petre dhe Ca njeu durnjem.
sundimin mbi vlleht e Ellads. Nprmjet ktij dokumenti, mund Asen, t cilt ishin drejtusit e kryengritjes t bullgarve dhe
t themi se n shekullin e 10 t rumunt jo vetm q ishin vendosur rumunve, prpara se t fillonin kyengritjen, ndrmorn Stambela alba pi capa shade,
n Ellad, por ata nuk ngatroheshin me pjesn tjetr t popullsis nj veprim diplomatik shum t guximshm, duke takuar Ca caruna di neu,
indigjene sllavo greke. Perndorin dhe duke i krkuar atij q tju kthej t gjitha t Shaguna llunga varsata sha greu
Kur themi rumunt e Thesalis, duhet t kuptojm se n pjesn drejtat, t cilat i gzonindhe nn sundimin e KOMNENVE, Lashora ca pena.
kulmore t Pindit, aty ku bashkohen tre vende: Thesalia, Epiri dhe por Perandori ua refuzoi krkesn, bile xhaxhai i tij i dboi
Maqedonia, sipas dijetarit gjerman eigand, rumunt gzonin autonomi nga pallati me neveri. Kshtu n vitin 1186, i gjith Mali Dada lla dada lla imna daruta
t veant dhe vet qeverisje nga njerzit e vet. Kjo shtrirje e rumunve Haemus ishte n flak. N fillim ushtria peradorake mundi ti lla gura di njeri,lla gura di njeri.
i ka detyruar jo vetm t huajt, por bile dhe vet pedantt helenizus shprndaj etat e kryengritsve, por m pas, ushtria rumune
t Kostandinopojs ta njohin siTARA ROMNEASK (Principata edhe me ndihmn e fiseve t Kumanve, pushtojn Bullgarin
Rumune) Vllahia, e para principat rumune e njohur n histori. dhe shpallin pavarsin. Trnovo, qyteti n kmbt veriore
t Maleve Ballkanik, bhet kryeqyteti iPerandorise se
Tsi sfetsi tu armanjii
Sipas shkimtarit dhe kronistit bizantin Kekaumeni, me origjin nga
Armenia, i konvertuar n grek dhe q i shrbeu me besnikri politiks re, Bullgaro - Rumune. Piksynimi i tyre ishte rrzimi dhe
bizantine, armik i betuar i rumunve, ai na prshkruan ngjarjen e par t zvendsimi i sundimit grek me forcat e tyre. Pas vdjekes t
Cudija sotsa, cudija
rndsishme, nprmjet s cils rumunt hyjn n histori: kryengritja dy vllezrve, n fron vjen vllai m i vogl i tyre, Ionica, i
Tsi s fetsi tu aramanjii
e tyre kundr bizantinve n vitin 1066 me Perandor Kostandin Duka. cili duke trashguar gjith at urrejtje racore ndaj armiqve t
Fug armanji ca cupija.
Ky Perandor, financier shum i zoti, por i pa aft pr t drejtuar shtetin tyre shekullor, donte ti shfaroste ata nga faqja e dheut. Ionica
u vuri taksa t paprballueshme jo vetm rumunve t Thesalis, de fakto ishte mbret i bullgarve dhe i rumunve, por vetm
Fug armanjii ca cupija
por ato preknin dhe buxhetin e popullsis greke dhe rumunt, nn n vitin 1204, kurorzimi i tij si i till u b nga nj ambasador
O lele ca vaj di noi
udhheqjen e Nikulics, nipit t sundimtarit t vllehve t Ellads, u i paps, i cili e shpalli at zyrtarisht mbret t Bullgaris dhe Paetsatsa ca njeljii di oi.
mblodhn n kyeqndrn e provincs, Larisa dhe vendosn t fillojn Vllahis. I fundit i Asenve, i menuri Joan Asen, mbretron
kryengritjen. Lvizja shum shpejt u rrit dhe kryengritsit arrijn t n disa rethana jo shum t favorshme pr t realizuar ndrrn Partsatsa ca njejli di oi
pushtojn dy nga kshtjellat m t fuqishme t peradoris, Sevio dhe e t gjith Asenve, sepse Kostandinopoja bie prsri n durt O lele ,lla noi maratsali
Kitros. Perandori Duka, i trembur nga pasojat e pamaturis s tij, e bizantinve(1261), nen sundimin e t cilve mbetet deri kur Partsatsa muleri di barbatsa.
prdori taktikn bizantine..n vend t ushtris, ai drgoi njerez me Mehmeti i 2 t, Sulltani i Perandoris s re Osmane pushton n
ikona, dhurata dhe premtime pr drejtusit e kryengritjes pr tu thn v. 1453 kryeqytetin e Bizantit, Kostandinopojn dhe e kthen
at n kryeqytetin e perandoris s tij, me emrin Stamboll.
Va sjin sera sme gioca
se, Perandori u pendua dhe do t anulloj t gjitha taksat q e kishin
shtypur popullin. Kor m 10. 01 2013. Nikolla
Th. Pipa
Nga ky vit, kalon nj shekull njerzore t Perandorit Vasili i 2,
pa ditur asgj rreth rumunve t, i cili kapi 15000 robr bullgar Bibliogafi: 1. Lla cacua pisti ocja
t Pindit. Udhtari i famshm dhe u hoqi t dy syt dhe nj n 1. Josof Kostandin Dragan, perketheu nga origjinali Va s jin sera s me gioca
rumanisht, Kopi Kyyku .HISTORIA E RUMUNEVE Va s jin tu para ora
hebre, rabini i Tudels, i cili njqint rrobr u hiqte nj sy, q t
faqe16,24,28,32,33,35,37,42,45,46,73. S nu me llash tini nafora.
udhton n kt koh (shek.i 11 udhhiqnin turmn, nuk do habitej
t) n kufirin midis Geqis dhe nga sjellja e rumunve, sa dhe i 2. Kostandin Kolimitra FERSHEROTUMONOGRAFI
RUMANISHT faqe 204,208,210,211. 2. Chini dzats gura cutija
Vllahis na flet pr mvetsin popujve t tjer vasal t Bizantit.
3. JOHAN JULIUS NORICH: BIZANTI fa. Cu caj va so llash cupija
e plot t vllehve malsor Edhe Revolucioni i Rumunve t
17,18,19. Bagu llupu tsi li maca
si dhe pr prplasjet e shpejta Maleve Haemus(Ballkanik), q
dhe t prgjakshme me grekt e filloi n vitin 1186 na vrteton 4. GEORGE MURNU:VLLAHIA E MADHE 980-1259
HISTORIA E RUMUNEVE TE PINDIT Studim 3. Bagu llupu tsi s li maca
fushs,t cilt i zhveshin dhe i edhe nj her se far ndjenin kta
historik i mbshtetur n burime Bizantine, prktheu nga Va s jina sera s me gioca.
vrasin, kurse hebrenjte i falin. popuj ndaj perandoris bizantine.
Kush njeh urrejtet nacionaliste q Perandori i Kostandinopojs, i origjinali rumanisht zj. LEDIA MUSAT-MUSTAKA
kan grryer pr her Gadishullin pavleri Isak Engjelli(1182.1195), &ALTIN KASO. Faqe 16,17,18,19 20 ,21,22,24,25,43
,53,122,129,148,176,177,178,186,187,188,190, ILIA BOMBAJ Selenitsa.
Ballkanik dhe sidomos qeverisjen ashtu sikundr dhe paraardhsi
 18 19

Marius Marian Solea

Armnul i mucanul

Am un mort, e unul scump,

nu mai am posibilitatea alegerii, un destin sau o fatalitate.
trebuie s-l iubesc, mai ales acum, cnd este doar un mort,
cnd el nsui e dovada c nu mai e cel care-a fost...
i nu tiu cum s fac s fie viu, m-a mulumi, acum,
cnd nu mai e, i doar s par viu.
nu tiu cum s fac, cum s l leg de mine,
braele lui de braele mele, picioarele lui de picioarele mele,
inima i capul vreau s i se mite, aa cum se ntmpl cu mine.
vreau s-l iau pe strzi strine i s strig c mortul meu e viu,
c e un mort atemporal, c toat istoria l tie,
c nimic nu-i poate fi mormnt, deci nici destin
i nici chiar timpul.
a vrea un loc s urlu, n inima lui, mai ales,
s trig c e un mort comun acum, devenit aa,
prin voina celor lng care fu odat viu.
lume, lume, mortul meu e viu!
e att de viu prin iubire,
nct el m car pe mine, v rspunde la salut i salut
pe cei care l vd,
poart n vene voin, vrea s devin
i se comport de parc ar avea toat viaa nainte.

lume, lume, privii-l n ochi! nu-i aa c i vedei sclipirea

de dinaintea celor mai mari fapte, din urma dobndirilor?
nu-i aa c e att de puternic,
nct i mort m plimb pe strzile voastre?
privii minile i picioarele mele, inima i capul!
vedei ct de puternice au devenit,
n ncercarea de a ine pasul cu el!
lume, lume, dei fr mortul meu sunt ca i mort,
privii cum, mpreun, strbatem nite drumuri,
pe care nite oameni privesc ali oameni vii.
lume, lume, nu-i aa c ne vedei sclipirea
de dinaintea celor mai mari fapte,
i pe cea din urma dobndirilor?
privii-ne minile i picioarele, inima i capul!
vedei ct de putenice sunt n lupta cu timpul, cu moartea
i cu toate convingerile c noi n-am mai fi,
din voina i n privirea altora.
lume, lume, privii-l n ochi, n dezacord cu ce-ai tiut mai nainte
de al privi n ochi!