Anda di halaman 1dari 19

13/05/2014

PEMBUATAN CUKA KAYU DAN


APLIKASINYA PADA TANAMAN

Oleh :
Sri Komarayati

PUSAT PENELITIAN DAN PENGEMBANGAN KETEKNIKAN


KEHUTANAN DAN PENGOLAHAN HASIL HUTAN BOGOR
2014

PENDAHULUAN
• CUKA KAYU ADALAH CAIRAN ORGANIK
ALAMI YANG DIHASILKAN DARI
KONDENSASI ASAP PADA PEMBUATAN
ARANG.
• CUKA KAYU BERWARNA KUNING – COKLAT
TUA, BAUNYA MENYENGAT, MENGANDUNG
BERBAGAI KOMPONEN KIMIA YANG
DIKELOMPOKKAN PD SENYAWAAN ASAM,
FENOL, ALKOHOL , NETRAL DAN BERBAGAI
MACAM UNSUR HARA.
• CUKA KAYU MERUPAKAN CAIRAN MULTI
MANFAAT YANG DAPAT DIGUNAKAN UNTUK
BERBAGAI KEPERLUAN.

1
13/05/2014

KOMPONEN KIMIA & UNSUR HARA

• ASAM ASETAT
• ASAM PROPIONAT
• PHENOL
• ALKOHOL
• K, Na, Ca, Fe, B, Mg, N, P, C

2
13/05/2014

TEKNOLOGI PRODUKSI CUKA KAYU

Keterangan (Remarks):
1. Drum pembakaran
1 2. Sungkup
3. Pipa dari batang bambu

Keterangan (Remarks):
2 6 1 = Drum pertama untuk
pengarangan
2 = Drum kedua untuk menam-
1
pung air pendingin
3 = Cerobong asap untuk
mengalirkan gas ke udara
terbuka
4 = Cerobong asap kedua
5 = Wadah penampung cuka kayu
6 = Pipa untuk mengalirkan gas
ke alat pendingin
5

3
13/05/2014

Keterangan (Remarks):
1= tempat pembakaran ; 2 = tempat proses karbonisasi ; 3 = tutup drum ;
4 = pipa pengalir asap ; 5 = cerobong asap ; 6 = drum berisi air untuk mendinginkan
asap ; 7 = drum berisi air yang dilengkapi dengan pompa sirkulasi

4
13/05/2014

MANFAAT CUKA KAYU

• MEMACU PERTUMBUHAN DAN MENGUATKAN


AKAR TANAMAN
• MENYUBURKAN TANAH DAN MENGHAMBAT
PERTUMBUHAN HAMA DAN PENYAKIT
TANAMAN
• MENINGKATKAN KUALITAS DAN
MEMPERBANYAK BUAH HINGGA 70%
• MENINGKATKAN JUMLAH MIKROBA YANG
BERGUNA BAGI TANAH DAN TANAMAN

5
13/05/2014

• MENINGKATKAN KEBERHASILAN DALAM


PENYEMAIAN BENIH TANAMAN, CUKA KAYU
DOSIS 0,125% DICAMPUR PADA MEDIA
SEMAI SEBELUM BENIH DISEMAIKAN DAN
DAPAT MEMBUNUH HAMA PENYAKIT PADA
SEMAI.
• UNTUK MENYEMPURNAKAN HASIL
PERKECAMBAHAN BENIH, MAKA BENIH
DIRENDAM DALAM CAMPURAN CUKA KAYU
DENGAN AIR

• MENGURANGI HAMA PENYAKIT PADA


LUBANG TANAM, SEHINGGA AKAR
TANAMAN SEHAT
• MENGURANGI KEGUGURAN PADA BUAH,
DENGAN CARA MENYEMPROTKAN
CAMPURAN CUKA KAYU DAN AIR PADA
BAGIAN PUTIK BUAH.
• CUKA KAYU DAPAT MENGOBATI GATAL-
GATAL PADA KULIT, DENGAN CARA
MENGOLESKAN CUKA KAYU PADA KULIT
YANG GATAL. SEBAIKNYA CUKA KAYU
YANG DIGUNAKAN DIPANASKAN
TERLEBIH DAHULU.

6
13/05/2014

• MENYERAP RACUN YANG TERDAPAT DALAM


TUBUH (DETOX).
• UNTUK BAHAN KOSMETIK DAN OBAT
LAINNYA.
• DAPAT MENGHAMBAT PERTUMBUHAN JAMUR
DAN BAKTERI
• KHUSUSNYA DI INDUSTRI KARET, ASAP CAIR
DIGUNAKAN UNTUK MENGHILANGKAN BAU.
JUGA DIGUNAKAN UNTUK MENGGUMPALKAN
LATEX DAN MENJAGA SUPAYA KARET TIDAK
BERUBAH WARNA. DOSIS YANG DIGUNAKAN
ADALAH 5 ML ASAP CAIR DILARUTKAN DALAM
1 LITER AIR.

• DAPAT DIGUNAKAN SEBAGAI PENGAWET


MAKANANAN SEPERTI TAHU, BASO DAN
IKAN/ SBG PENGGANTI FORMALIN.
• DAPAT DIGUNAKAN SEBAGAI PENGAWET
KAYU.
• DAPAT DIGUNAKAN PADA PENYAMAKAN
KULIT.

7
13/05/2014

APLIKASI CUKA KAYU


PADA BERBAGAI PRODUK
• PENGHARUM RUANGAN
• ANTI NYAMUK
• SABUN MANDI DAN SABUN CUCI
• CAT TEMBOK
• KARBOL
• PEMBERSIH LANTAI
• PEMBERSIH KANDANG
• BIO-PESTISIDA
• PENYERAP OLI PADA MESIN

CONTOH PRODUK DARI CUKA KAYU

8
13/05/2014

TANAMAN PADI TANAMAN PADI


YANG TANPA
DISEMPROT DISEMPROT
CUKA KAYU CUKA KAYU

9
13/05/2014

TANAMAN TOMAT YANG DISEMPROT


CUKA KAYU

TANAMAN TANAMAN
MANGGA TANPA MANGGA YANG
DISEMPROT DISEMPROT
CUKA KAYU CUKA KAYU

10
13/05/2014

TANAMAN COKLAT YANG TIDAK DISEMPROT


DAN DISEMPROT CUKA KAYU

TANAMAN JABON YANG DISEMPROT


CUKA KAYU

11
13/05/2014

TANAMAN JABON TANPA DISEMPROT CUKA KAYU

TANAMAN SENGON YANG DIBERI CUKA KAYU

12
13/05/2014

Aplikasi Cuka Kayu pada Tanaman


Jabon dan Sengon

Aplikasi Cuka Kayu pada Tanaman

Shorea platiclados Shorea selanica

13
13/05/2014

Aplikasi Cuka Kayu pada Pohon


Penghasil Gaharu

Gyrinops verstigii Aquilaria microcarpa

TANAMAN MENTIMUN DAN SAWI YG


DISEMPROT CUKA KAYU

14
13/05/2014

TANAMAN CABE YANG DISEMPROT


CUKA KAYU

GEJALA PENYAKIT BERCAK DAUN YANG


DISEBABKAN OLEH Pestalotia sp.

15
13/05/2014

SETELAH DISEMPROT CUKA KAYU 4%

16
13/05/2014

Tabel 1. Aplikasi Cuka Kayu pada Tanaman


Jenis Dosis
No. Tanaman Hasil Keterangan
Cuka Kayu Cuka Kayu
1. Kayu tusam/Pinus 1% Jahe Tanaman sehat & produksi meningkat 1)

2. Kayu mangium dan tusam encer - Dapat berfungsi sebagai anti mikroba & anti septik 1)

3. Kayu campuran 4% Pinus sp Dpt mengendalikan penyakit bercak daun 2)

4. Kayu campuran 2,5% Padi varietas Produksi meningkat 3)


Ciherang
5. Kayu mangium 1% Kol Produksi meningkat & serangan hama menurun 4)

6. Kayu Pinus 1-2% Mentimun, Tanaman tdk diserang cendawan & produksi 5)
cabe, sawi meningkat
7. Kayu Pinus 2-3% Pinus muda Hama kutu sisik dapat dikendalikan 6)

8. Kayu campuran 1-3% Sengon, Jabon, Dapat meningkatkan pertumbuhan tanaman & 7)
phn penghasil melindungi hama penyakit tanaman
gaharu
9. Tempurung kelapa 2% Temulawak Efektif untuk mencegah hama dan penyakit 8)

10. - 6% - Dapat mengendalikan hama serangga Spodoptera 9)


litura
11. Kayu mahoni 2% Sengon Dapat meningkatkan pertumbuhan tinggi & riap 10)
tinggi anakan sengon

12. Kayu Pinus 1% Benih Pinus Dapat mempercepat waktu perkecambahan 11)

Sumber : 1) Nurhayati et al, 2003 ; 2)Anggraeni & Astanti, 2008 ; 3) Nurhayati et al, 2006 ; 4) Nurhayati, 2007 ; 5) Pari & Nurhayati, 2009 ;
6) Anggraeni et al, 2006 ; 7) Komarayati et al, 2011 dan 2013 ; 8) Komarayati et al, 2013 ; 9) Utami et al, 2009 ; 10) Siarudin &
Suhaendah , 2007 ; 11) Sumantoro & Astanti, 2012.

17
13/05/2014

GETAH KARET YANG DIBERI CUKA KAYU

PENUTUP
• PENGEMBANGAN TEKNOLOGI PRODUKSI
ARANG TERPADU DAN ASAP CAIR
BERDAMPAK PADA PENGGUNAAN
BAHAN SEPERTI KAYU, BAMBU ATAU
TEMPURUNG YANG EFISIEN KARENA
DARI SATU PROSES DIHASILKAN DUA
MACAM PRODUK TANPA
MEMPENGARUHI KUALITAS MASING-
MASING PRODUK.

18
13/05/2014

• CUKA KAYU MERUPAKAN PRODUK MULTI


MANFAAT KARENA FUNGSINYA SEBAGAI
PEMACU PERTUMBUHAN TANAMAN,
PENGHAMBAT BAKTERI DAN JAMUR, ANTI
OKSIDAN,PUPUK CAIR ORGANIK,
PENGAWET,BIOPESTISIDA, BIOFERTILIZER
DLL.

• CUKA KAYU DIPRODUKSI DARI LIMBAH


BIOMASSA DENGAN TEKNOLOGI
SEDERHANA

19

Anda mungkin juga menyukai