Anda di halaman 1dari 85

Gundhigga Warbixinta

Badbaadada iyo
Nabadgalyada ee Degmada

Gaalkacayo

August 2011
(2011) Safety and Security District Baseline Report: Galkayo

Gundhigga Warbixinta
Badbaadada iyo
Nabadgalyada ee Degmada

Gaalkacayo

August 2011

Community Security Approach to Peace-building


page ii
(2011) Safety and Security District Baseline Report: Galkayo

Gundhigga Warbixinta Badbaadada iyo Nabadgalyada:


Gaalkacayo

Qorayaasha
 Yann-Cédric Quero, Criminologist, Senior Analyst (Ph.D. Candidate, University Of Montreal)
 Mireille Widmer, Community Safety Specialist, (UNDP Somalia)
 Marie De Lutz, Analyst (Saferworld)
 Lindsey Peterson, Analyst (UNDP Somalia/OCVP).

Copyright
Published and Copyright ©2011 by the Observatory of Conflict and
Violence Prevention

No part of this book may be reproduced or utilised in any form or by


any means electronic or mechanical, including photocopying,
recording or by any information storage and retrieved system
without permission in writing.

Inquiries should be addressed to:


First Edition (August 2011)

First Printing (February 2012) Observatory of Conflict and Violence


Prevention (OCVP)
ISBN: 987-9966-1614-2-0 Hargeisa, Somaliland
info@ocvp.org
http://www.ocvp.org

The contents of this report do not necessarily reflect the positions and policies of UNDP Somalia.

Community Security Approach to Peace-building


page iii
(2011) District Baseline Report: Galkayo

Mahadnaq
Xarunta Daraasadda Ka-hortagga Rabshadaha iyo Colaada ee Soomalidu waxay u mahad celinaysaa
Ururada soo socda (oo uqoran hab xarfo ah):

Mashruucan bilowgisii, ururka calamiga ah ee Danish Demining Group(DDG) ayaa kaqeybqaatay la-
talinta horumarinta qalabka sahanka, gaar ahaan Sahanka Dembiyada iyo Dulmiga (CVS).Intaa waxa
dheer, waxay keentay saad iyo caawimo muhiim u ah fududaynta dhowr wareeg oo wadahadalada
ee kooxaysan, caawimadaas oo ay ku jirto tabobarro loo qabtay bahda ururada maxaliga ee aan
dowliga ahayn, fududeynta iyo keydinta nidaamyada, iyo qorida qorshaha amniga degmada.Waxa
kale oo ay hay’adu gacan ka geysatay ururinta xogo dheeraad ah ee nashqadaynta degmooyinka
Burco, Laas Caanood, Bossaso iyo Gaalkacayo.

Ururada maxaliga ah ee aan dowliga ahayn ayaa fududeediyey diyaarinta nashqadaynta iyo
tijaabada, ururadaas waxa kamida ururka Xaqsoor (Burco), Hornpeace (Laas Caanood), SORSO
(Bossaso) iyo KAALO (Galkacayo) ururadaasi waxay diyaariyeen kaalmo maxalliya ee fududeynta
naqshadaynta iyo tijaabada dagmada, CVs yada, iyo wadahadalada kooxaysan.SOYDEN iyo Xarunta
Nabada iyo Dimuqraadiyada waxay diyaariyeen warbixinta maabeynta afar degmo oo Mogadishu ah
waxayna kaalmeeyeen hirgelinta Sahanka Dembiyada iyo Dulmiga (CVS).

Xarunta Caalamiga ee Ka-hortaga Dembiyada (Montreal, Canada) waxay keentay jawaab-celinta


horumarka Sahanka Dembiyada/tacadiyada iyo Dulmiga (CVS).

Xarunta Ka-hortaga Colaada ee dalka Japan waxay iyaduna qaadatay door hogaamineed dhicanca
horumarinta qalabka sahanka iyo haggis nidaamsan, ugu horreyn Sahanka Dembiyada iyo Dulmiga
iyo weydiimaha kooxaha ku hawllan.Waxay ilaaleynaysay tijaabinta degmada Sahanka Dembiyada
iyo Dulmiga (CVS) ka hor, waxay ka qeybqaateen tabobarrada dadka liis garaysan, waxay habeeyeen
kaydka xogta, kormeerayeena gelinta iyo habaynta xogta la ururiyey.

Xarunta Daraasada Ka-hortaga Rabshadda iyo Colaada ee marka la soo gaabiyo loo qoro (OCVP)
waxay kaqaybqateen soo ururinta xog dheeraada magaalooyinka Burco, Laas Caanood, Bossaso iyo
Galkacayo si loo dhamaystiro Baadhitaanka Nabada iyo Amniga Bulshada.

Ururka maxaliga ah ee SAACID wuxu isna ku deeqay aragtiyo faa’iido badan ee horumarinta CV yada.

Illaa bilowgii ururka Saferworld wuxu ku lug lahaa la-tashiyo ku saabsan horumarinta qalab sahanka
oo kala duwan, gaar ahaan Sahanka Dembiyada iyo Dulmiga (CVS). Waxay door hogaamineed ka
qaateen uririnta iyo falanqeynta warbixinta laga helo wadahadalada kooxaha ku hawllan,taasoo ay
ku jirto dib-u-eegid xafiiseed oo dheeraad ah, ee waxsoosaarka bilowga Baadhitaanka Nabada iyo
Amniga Bulshada ee Burco, Laas Caanood, Bossaso iyo Galkacayo.Degmooyinka Galkacayo iyo Burco,
Saferworld waxa kale oo ay ka fulisay falanqeyn ugu horreysay ee tirokoobka xogta laga helay
Sahanka Dembiyada iyo Dulmiga (CVS), oo ay kujirto wareysiyo/interviews saayid ah oo xog badan.

Ururka SOCDA waxay door hogaamineed ka qaataday hirgelinta Sahanka Dembiyada iyo Dulmiga
(CVS).Illaa bilowgii mashruuca, waxay ka qeybqaadatay horumarinta Sahanka Dembiyada iyo
Dulmiga (CVS), shaqo-qorid sameeyeen oo ay kormeereen kooxaha maxalliga ah ee liis garaysan,

Community Security Approach to Peace-building Page iv


(2011) District Baseline Report: Galkayo

kana qeyb qaateen tabobarka iyo kormeerkoodaba, weliba ay ku taboruceen xog gelinta iyo
nadiifinta.

SOYDEN waxay tallaabadan qaaday iyadoo ka fulisay wadahadalada kooxaysan afar degmo oo
Muqdisho, bixinaaya warbixin qaaliya oo tayoysan ee hababka dembiyada iyo rabshadaha ee
Mogadishu.

Barnaamijka Horumarinta ee Qaramada Midoobay ee loo soogabiyo (UNDP) ee Somalia guud


ahaan, gaar ahaan mashruuca Dhimista Rabshada Hubeysan oo dhexjira Barnaamijka Nidaamka
Sharciga iyo Nabadgelyada, oo bixiyey gebi ahaan gergaar farsamo iyo maaliyadeed oo ballaadhan.

Community Security Approach to Peace-building Page v


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Shaxda Tusmada

koobid Sare..........................................................................Error! Bookmark not defined.

1. Hordhac ................................................................................................................. 4

2. Hanaanka .......................................................................Error! Bookmark not defined.


2.1. Naqshadaynta Dagmada .................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Sahanka Dulmiga/Tacadiyada iyo Danbiyada........................ Error! Bookmark not defined.
2.3. Wadahadalada Kooxaysan ................................................. Error! Bookmark not defined.
2.4. Waraysiyo Waxku-ool ah.................................................... Error! Bookmark not defined.
2.5. Ansixin/Cadayn ................................................................... Error! Bookmark not defined.

3. Naqshadaynta Dagmada Gaalkacayo ................................Error! Bookmark not defined.


3.1. Dib-jaleecida Taariikhda ..................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Dadka iyo Juqraafiyada....................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Khayraadka iyo Dhaqaalaha ............................................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Helista Adeega Asaasiga ah ................................................ Error! Bookmark not defined.
3.5. Dowladnimada ................................................................... Error! Bookmark not defined.

4. Aragtiyada Amaandarada ................................................Error! Bookmark not defined.

5. Noocyada Amaandarada iyo Rabshadaha ...............................................................25


5.1. Dilka .................................................................................... Error! Bookmark not defined.
5.2. Weerarada Gacan-ka-hadalka ah ....................................... Error! Bookmark not defined.
5.2.1. Dhibanayaasha .............................................................. Error! Bookmark not defined.
5.2.2. Dhanbiilayaasha ............................................................ Error! Bookmark not defined.
5.3. Rabshadaha lidaga ku ah Barakacayaasha (IDPs).............................................................33
5.4. Rabshadaha lidiga ku ah Haweenka iyo Gabdhaha ........................................................35
5.5. Rabshadaha lidiga ku ah Carruurta ....................................................................................37
5.6. Af-duubka/Qafaalashada ................................................... Error! Bookmark not defined.
5.7. Dhaca Hantida .................................................................... Error! Bookmark not defined.
5.8. Iska-horimaadka/Khilaafka Xoogaga Amaanka .................................................................. 40
5.9. Dhaqaajiyasha Colaada.................................................................................................... 41
5.10. Cabsida Kooxaha Islaamka ee Rabshadaha Wada ..............................................................43

6. Wadayaasha iyo isirrada khatarta ...........................................................................44


6.1. Isirada Bulsho ..................................................................... Error! Bookmark not defined.

Community Security Approach to Peace-building Page vi


(2011) District Baseline Report: Galkayo

6.2. Isirada Dhaqaale .............................................................................................................. 46


6.3. Isirrada Siyaasada/Maamulka .........................................................................................47
6.4. Isirrada laxidhiidha Hubka fudud iyo Amaanka .................................................................. 48

7. Fahanka waxqabadka jilayaasha cadaalad iyo nabada ..............................................53


7.1. Aragtiyo Isbarbaryaala ...................................................................................................... 53
7.1.1.Aragtida Guud ................................................................................................................ 53
7.1.2. Warbixin ............................................................................. Error! Bookmark not defined.
7.2. Booliska/Bilayska ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
7.2.1. Naqshadayn .................................................................. Error! Bookmark not defined.
7.2.2. Aragtida guud ........................................................................................................... 57
7.2.3. Jawaabta .................................................................................................................. 60
7.3. Xukunka Maxkamadaha .................................................................................................. 60
7.3.1. Naqshadayn .................................................................. Error! Bookmark not defined.
7.3.2. Aragtida guud ................................................................ Error! Bookmark not defined.
7.3.3. Jawaabta ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
7.4. Haweenka ........................................................................................................................64
7.5. Dhalinyarada....................................................................... Error! Bookmark not defined.
7.6. Odayaasha iyo Hogaamiyasha diinta ................................................................................. 66
7.7. Dadka ganacsiga ku howlan ............................................... Error! Bookmark not defined.
7.8. Meelaha kale ee Cadaalada iyo Amaanka Keena .................. Error! Bookmark not defined.

8. Talobixin ........................................................................Error! Bookmark not defined.


8.1. Xoojinta Awooda Bilayska .................................................. Error! Bookmark not defined.
8.2. Hagaajinta Jeelasha ............................................................. Error! Bookmark not defined.
8.3. Hagaajinta Awooda Garsoorka ............................................. Error! Bookmark not defined.
8.4. Kaqaybqaadashada Bulshada ee Daryeelka iyo Amaanka ..... Error! Bookmark not defined.
8.5. Abaabul-kasaarka malayshiyada .......................................... Error! Bookmark not defined.
8.6. Horumarinta Gudiga Daryeelka Dagmada (DSC)................................................................73
8.7. Horumarinta Daryeelka Dadka barakacayasha(IDPs)......... Error! Bookmark not defined.
8.8. Abuurista/Samaynta Fursado kale Dhalinyarada .................. Error! Bookmark not defined.
8.9. Horumarinta Hab-dhaqanka............................................... Error! Bookmark not defined.

Community Security Approach to Peace-building Page vii


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Tirada
Figure 1: Xaafadaha Magaalada Gaalkacayo....................................................................................... 7
Figure 2: Tirada Qoysaska Dagmada Gaalkacayo, Waqoyi/Koonfur iyo Magaalo iyo Miyi................. 12
Figure 3: Qabiilka Madaxa Qoyska ................................................................................................... 14
Figure 4: Sharciyada Dadka Deegaanka ............................................................................................ 15
Figure 5: Shaqada Madaxda Qoysaska ............................................................................................. 17
Figure 6: Kharashka Nolal-maalmedka ee Qoyska ............................................................................ 17
Figure 7: Waxbarashada Qoyska ...................................................................................................... 18
Figure 8: Goobaha Dhibanayashu ka Helaan Adeeg Caafimad ........................................................... 19
Figure 9: Isbadalka Aragtida Badbaada ee Waqoyiga iyo Koonfurta Gaalkacayo ............................... 22
Figure 10: Isbadalka Aragtida Amniga/Badbaada ee 12 bilood ee udanbeyey, jinsi ahan(Rag iyo
Dumarka) ......................................................................................................................................... 22
Figure 11: Heerka Aragtida Amniga ee Socodka Habeenkii................................................................ 23
Figure 12: Herka Aragtida Amniga ee Socodka Xiliga Madowga ah,Waqoyi/Konfurta Galkacayo ...... 23
Figure 13: Howlaha la-iskadaayo Amaan-dari awgeed ...................................................................... 24
Figure 14: Tirada Danbiyada La-arkay .............................................................................................. 24
Figure 15: Aragtida Badbadada iyo Heerka Dhabta ah ee Danbiyada, Waqoyi/Konfur Galkacayo ..... 26
Figure 16: Dad-dilista, ee Heerka da’da iyo jinsiga............................................................................ 27
Figure 17: Dad-dilista, ee Dhibanayasha Qabiilka ............................................................................. 27
Figure 18: Dad-dilista, Heerka Dhibanayaasha ................................................................................. 27
Figure 19: Goobta iyo Wakhtiga Weerarada Gacan-ka-hadalka iyo Af-ka-hadalka ee Maalintii ......... 29
Figure 20: Noocyada Hubka loo isticmaalo Weerarada .................................................................... 30
Figure 21: Weerarada Dhibanayaasha ee Jinsi iyo Da’da .................................................................. 30
Figure 22: Dhibanayaasha Weerarada ee Habka Qabiilka.................................................................. 31
Figure 23: khibrada Weerarada ee 12 bilood ee ugu Danbeeyey, ee hab Qabil, Waqoyiga/
Koonfurta Gaalkacayo ..................................................................................................... 31
Figure 24: Habka/Qaabka Dhabiilayaasha Weerarada Gaysta ........................................................... 32
Figure 25: Nooca Hubka loo Isticmaalo Weerarka, Habka Saddex Dabilayaal oo Mihim ah ............... 32
Figure 26: Khibrada/Ogaanshaha Weerarada Gacan-ka-hadalka ah ee 12 bilod ee ugu dabeeyey
ee Deeganku Siiyeen Sahanka Dulmiga iyo Dabiyada(CVS) ............................................. 34
Figure 27: Fara-xumaynta: Goobta iyo Wakhtiga Maalintii .............................................................. 35
Figure 28: Da’da Dhibanayasha ee La-faraxumeeyey ........................................................................ 35
Figure 29: Weerarada Lidiga ku ah Carruurta ................................................................................... 37
Figure 30: Faro-xumaynta lidiga ku ah Carruurta .............................................................................. 37
Figure 31: Soo-noqnoqoshada Dhaca/Danbiyada Hantida ................................................................ 38
Figure 32: Nooca Dabiyada/Dhaca Hantida ...................................................................................... 39

Community Security Approach to Peace-building Page viii


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Figure 33: Danbiyada/Dhaca Hantida ee Bishii ................................................................................. 39


Figure 34: Danbiilayaasha Danbiyada/Dhaca Hantida....................................................................... 40
Figure 35: Soo-noqnoqoshada Iskudhacyada Qabiilada .................................................................... 41
Figure 36: Sobobaha keena Iskudhacyada Qabiilada ........................................................................ 42
Figure 37: iskudhaca Qabiilada ee Bilaha ......................................................................................... 42
Figure 38: Lahaanshaha Hubka Fudud ee Dadka Rayidka ah ............................................................. 49
Figure 39: Noocyada Hubka Fudud ee La-helikaro ............................................................................ 50
Figure 40: Ujeedada ugu Mihiimsan ee Lahaanshaha Hubka Fudud ................................................. 50
Figure 41: Helista hubka ee 12 bilood ee Tagay, Waqooyiga/Koonfuta Gaalkacayo ......................... 51
Figure 42: Khatarta Bambooyinka la-hago ,Waqooyiga/Koonfurta Gaalkacayo ................................. 51
Figure 43: Fahanka/Aragitda Waxyaabaha-qarxa iyo Miinada .......................................................... 52
Figure 44: Heerka Aaminada ee Haayada Qaabilsan Sugida Aminga .................................................. 53
Figure 45: Helista Warbixinta Danbiyada/Dhaca Hantida ................................................................. 54
Figure 46: Hay’adaha Maamulka ee Marka u horaysa Loo soogudbiyo Warbixinta ........................... 54
Figure 47: Warbixinta Weerarada .................................................................................................... 55
Figure 48: Hay’adaha Maamulka ee Danbiyada Weerarada loo soo gudbiyo marka u horaysa
ee Dhinaca Jinsigas ......................................................................................................... 55
Figure 49: Warbixinta Fara-xumaynta .............................................................................................. 56
Figure 50: Warbixinta dilka .............................................................................................................. 56
Figure 51: Heerka aaminada ee bilayska....................................................................................57
Figure 52: Helista adeega booliska ................................................................................................... 57
Figure 53: wakhtiga jawaabta lagu helo ........................................................................................... 58
Figure 54: Aaminada loo hayo booliska waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo .................................. 59
Figure 55: Helitaanka Bilayska ee Xaafadaha..................................................................................... 59
Figure 56: Qanaacada Jawaabaha Bilayska ee Danbiyada ................................................................. 60
Figure 57: Heerka Aaminada ee Maxkamadaha ............................................................................... 61
Figure 58: Aaminada Maxkamadaha, Waqooyiga/Koonfurta Gaalkacayo ......................................... 62
Figure 59: Helitaanka Maxkamadaha ee Awood ahaneed ................................................................ 62
Figure 60: Helitaanka Maxkamadaha ee Xaafadaha ......................................................................... 63
Figure 61: Xawaaraha Jawaabaha Maxkamda .................................................................................. 63
Figure 62: Sobobaha keenay ka-fogaansha maxkamadaha ............................................................... 64
Figure 63: Sobabaha Haweenku uga Qayb-qaadan Wayen Kulanada/Shirarka Bulshada iyo
Dowlada Hoose ............................................................................................................... 65
Figure 64: Aaminada Hogaamiyasha ee Jinsiga................................................................................. 67
Figure 65: Aaminaada hogamiyasha bulshada ee jawabaha ay bixiyen Jinsiga .................................. 67

Community Security Approach to Peace-building Page ix


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Koobid Sare

Dagmada Gaalkacayo waxay uqaybsantahay laba qaybood oo ay ka-arimiyaan labo maamul gobaleed
oo kaladuwan kuwaas oo kala ah: maalmul gobaleedka Puntland oo xukuma dhinaca woqooyi, iyo
maamulka Galmudug oo xukuma dhinaca koonfurta.Kala-duwanaanshaha maamulka waxay muujinasaa
kala-qaysanaantii jirtay xiligii gumaysiga taas oo ku dhisan hab qabiil, qabiilka Daarood ayaa ubadan
dhinaca woqooyiga dhinaca kale qabiilka Hawiyeayaa daga dhinaca koonfurta, kuwas oo usii kala
baxaya jufooyin/qabiilo hoose.Si-kastaba ha ahaatee, iyada oo ay kala-qaybsanaant dagmadu ay
leedahay cawaaqibxumo ku faafikarta dhinaca colaada iyo iskaashiga udhaxeeya dadka ku howlan
maamulka iyo amaanka dagmada, hadana looma arki karo mid laga fogaankaro– ama xataa mabda-
wade amni-darada.

Amni-daro aad ubaahsan ayaa kajirta Gaalkacayo: 137 qof oo ah kaqaybglayasha sahanka danbiyada iyo
tacadiyada ayaa ka markhaatikaceen/arkeen in 370 danbi ay dhaceen laba iyo tobankii bilood ee
udanbeeyey.Boqolkiiba 94% dadka ka qaybqaatay sahankan ee kunool dhinaca koonfurta ayaa
dareemay in amaaku soo fiicnaanayo dhinaca kale 54% dadka ka qaybqaatay sahankan ee kunool
waqooyiga ay dareemen in amaanku aanufiicnayn sanadkii ugu danbeeyey.Haweenka ayaa ah kuwo
aan rajo fiican kaqabin sugida amaanka marka loo eego raga.

Waxa lacadeeyey xiligii uu socday wadahadladii kooxaysnaa in dadka kuhowlan amaandarada dagmada
ay kujiraan kooxo budhcad badeeda kuwas oo u-isticmaala Gaalkacayo saldhig dhinaca qalabka
farsamada kuwaas oo kaqayb qaata falalka amaandarada sida kufsiga,dilka, shilalaka, iyo mukhaadar
khambirga.Waxa kale oo lasheegay in budhcada iyo kooxo islaama oo qaswadayaal ahi ay qayb ka yihiin
amaandarada kajirda dagmada.Dhulka udhow xadka labada maamul udhaxeeya ayaa ah meel fowdo ah
oo markasta rabshaduhu kadhacaan gaar ahaan meesha layidhaahdo Warshad Galay ee kutaala
xaafada Garsoor 1.

Heerka fahanka aminiga/badbaadada iyo danbiga ee waqooyiga ayaa sicad uga duwan dhinaca
koonfurta.Dhinaca waqooyi wuu ka amaan xunyahay dhinaca koonfurta marka laga reebo falalka
faraxumaynta.Shan iyo afartan dil oo ay diwaan galisay sahanka danbiga iyo tacadiga, boqolkiiba lix
ayaa loo gaysatya qoysaska (CVS).Dadka wadanka gudihiisa ku barakacay ayey sigaara usaamaysay
tacadigaasi.Boqolkiiba 12% dadka ku barakacay ayaa waxa saameyey dilalaka 12 bilood ee ugu
danbeeyey. Dilkan lagula kacayo dadka barakacayaasha ahi waxuu kubadan yahay dadka Digil iyo
Midifle kuwaas oo 20% qoysaska dadkan ka-soojeeda uu saamaysay dilkani.kooxaha wadahalada ee
kuhowlan arinta danbiyada iyo dulmiga ee dagmada Galkacayo ayaa waxa cadeeyeen in dilalka dadka
Digil Midhifle ay kadanbayso aar-gudasho, dilka iyo khaarajinta hogaamiyayasha siyaasada iyo
bulshada.

Markal lagu daro, waxa sahanka danbiyada iyo dulmigu uu diwaan galiyey 73 kiis oo ah weerar (kuwaas
oo 10% ay ahaayeen laakin ahayd 50% suaal ay kaqayb qaataan kaqaybgalayaasha.Weeraradani waxay
aad ugu badnaayeen dhinaca waqooyiga Galkacayo halkaas oo boqokiiba 54% ay markasta lakulmaan
weerarka halka 32% dadka kunool dhinaca koonfurta ay la kulman weeraradan.weeraradni waxay ka
dhacaan wadooyinka xiliyada habeenkii iyo guryaha wakhtiga galinka danbe. Run ahaantii,
amaandarada ka jirta gudaha guryaha waa arin kugaara dagmado Gaalkacayo.Dadka loo gaysto

Community Security Approach to Peace-building Page 1


(2011) District Baseline Report: Galkayo

tacadiyada waa rag 60% kiisaska lahayo halka 40% ay yihiin dumar. Dadka ugu badan ee ay saamayso
weerardani waxay kasoojedan qabiilka Daarood oo daga dhinaca waqooyi ee Gaalkacayo-boqolkiiba 60
jawaabaha xoosaska.Dadka wax dila waxa kamida kooxo hubaysan oo abaabulan oo fuliyey 43
boqolkiiba kiisaska lahayo iyo 37 boqolkiiba dabiyada shaqsiga ah kiis.

Waxa intaa lagu dari karaa in 27% qoysaska kaqaybqaatay sahanka ay muujiyeen in lala-beegsado
danbiyada.Danbiyadani waxay ubadanyihiin laba nooc: dhaca guryaha oo ah 44% halka dhaca
wadooyinkuna yahay 37% kiis.Danbiyada noocan ah waxa fuliya kooxo danbiilayaal ah oo qorshaysan.
Run ahaantii, Kooxaha kuhowlan wadahadlada arimaha danbiga iyo tacadiyada waxay tilmaameen
xaalada isa sootaraysa ee danbiga qorshaysan oo kor usiikacaysa sida budhgdeeda iyo dadka
mukhaadaradka isticmaala.

Tacadiyada lidiga ku ah haweenka ayaa hoosta laga xariiqay sida kuxusan sahanka dulmiga iyo
danbiyada ee dagmada Gaalkacayo iyaga loo soomarayo heerka weerarada, dilka, faro-xumayn iyo af-
duubka.Toban kiis oo ah faro-xumayn ah ayaa kucad sahanka danbiyga iyo dulmiga.Dhamaan kiisaska
aynu soo xusnay ayaa ah dhibanayaal dumar ah.Wadahadalada kooxaysan iyo dad xog-ogaala ayaa aad
ucadeeyey rabshadaha qoysaska, dhacdadan oo uu dhaqanku si-xoogleh utaageeraya ayaa muujinaya
tacadiyada lidiga ku ah dumarka ay cadahay inay yihiin arimo shaqsi ah.

Waxa jira noocyo kale oo ah tacadiyada oo lagu ogaaday sahanka dulmiga iyo danbiga iyo
wadahadalada kooxaysan oo ay kujiraan qabiilada is khilaafsan kuwaas oo dhaca sanadkii hal jeer
waxayna umuuqataa kuwa ay dhiirigaliyaan ama ay sobobaan aano hore iyo tartan dhinaca khayraadka
ah.waxa kale oo lagu xusay warbixinta khatarta kooxaha islaamiyiinta taas oo ah cabsi.

wadahadalada kooxaysan waxa lagu cadeeyey qaar kamida isirrada khatarta keena ama sobaba.Qaar
kamida waxa lala xidhiidhiyey hayadaha maamulka oo difiica hanoqoto cadaalada gobolka iyo dadka
kuhowlan nabada ama xeerka dhaqameedka kuwaas oo dhamaantood umuuqda kuwo aan awood
lahayn inay keenan isbadalo ama xukunka dadka fadqalalada ama dhibaatada wada.Qodobada dhaqan
dhaqaale oo ay kujiraan haybta qofka ama qabiilkiisa, iskusocodka dadwaynaha labada dhinac taas oo
ah caqabada guud ee bulshada Gaalkacayo haysata, tacadiyada lagula kaco dumarka, fursad la’aanta
dhaqan-dhaqaale ee jirta ayaa dhamaantood keenay inay yaraato ama koobnaato tartanka bulshsda
Gaalkacayo waxana intaas usii dheer kaladuwaanshaha firqooyinka diinta.Taariikhta/heerarka
kaladuwan ee rabshadaha laftooda ayaa ah qodob sobabaya dhibaatoyin ay kamid yihiin dareen
daganaansho-la’aan ah, xaalada oo kacsan iyo ficilo aad uxun, sidoo kale helitaanka hubka fudud.

Isticmaalka hubka fudud ayaa ah mid sigaara khatar xoogan ugu haya Gaalkacayo: Marka la eego
sahanka dulmiga iyo danbiga boqolkiiba 47% weerarda kadhaca Galkacayo waxa loo isticmaalaa hubka
fudud fudud gaar ahaan weerarada aadka uxooga badan.Helista hubka fudud ayaa umuuqata mid aad
ukaladuwan labada dhinac ee dagmada. Boqolkiiba 69% jawaabaha ay bixiyeen dadka waqooyiga ayaa
muujinaya in ay aad udkaatay helista hubka fudud 12 bilood ee ugu danbaysay halka dhinaca kale
boqolkiiba 73% jawaabaha dadka koonfurtu ay muujiyeen in helista hubka gacantu uu yaryahay laakin
lahelikaro.Bambooyinka la hago ayaa ah kuwa khatar kuhaya waqooyiga Galkacayo laakiin way
kuyaryihiin dhinaca koonfurta Galkacayo.Bombooyinka gacanta iyo walxaha aan wali qarxin ayaa
kubadan koonfurta marka loo eego waqooyiga.

Community Security Approach to Peace-building Page 2


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Sahanka tacadiyada iyo danbigu waxa kale oo uu qiimeeyey xaalada cadaalada haayadaha dowligha ah
iyo kuwa aan dowligha ahayn iyo dadka ku howlan amaanka sida ay umuuqdaan.Hogaamiyasha diinta
ayaa ah kuwa dadka Gaalkacayo ugu aaminsanyihiin waxa kuxiga oday dhiqameedyada halka booliska
iyo gaarahaan maxkamaduhu yihiin kuwa dadku inyar ay kukalsoonyihiin ama aaminsanyihiin.Waxa
fiican in laxuso in dumarku leeyihiin kalsooni iyo iskuhalayn dhinaca shaqada dowliga ah gaar ahaan
booliska.Booliska iyo habka cadaalada ayaa ah kuwa dadku ay aad ugu kalsoonyihiin dhinaca waqooyi
marka loo eego dhinaca koonfurta taas oo ay ugu wacan tahay xasiloonida kajirta dhinaca waqooying
ee hoosyimaada maamul gobaleedka Puntland.

Heerka dacwadaha ee lookeeno booliska/bilayska waa mid hooseeya: waxa loo keenay 15% boqolkiiba
oo ah danbi shaqsi, boqolkiiba 6% weerarada iyo kaliya boqolkiiba 2% falalka dilka ah( kiisaska
faraxumayntu wuxuu noqonayaa mudadaas boqolkiiba 10%) Kiisaska oo dhan wax aad uyar aey
maxkamadu go’aan kagaadhaa.marka danbi lasoogudbiyo sahanku wuxuu muujinaya in oday
dhaqameedyadu ay yihiin kuwa ugu horeeya ee kaqaybqaata kiisaska weerarada, danbiyada shaqsiga
ah iyo faraxumanynta kadibna booliska ayaa leh doorka labaad ee howsha inkasta oo kiisaska qaar loo
gudbiyo hogaamiyasha diinta.

Sahanka tacadiyada iyo danbiyadu waxa kale oo uu qiimayn ku sameeyey aaminaada ama kalsoonida
booliska iyo maxkamadaha, habka dadka ay ugu fududahay adeegyada booliska iyo maxkamadaha iyo
wakhiga ay qaataan kiisasku.Aragtida guud ee dadku kamuujiyeen arintan ayaa ah mid aan fiicnayn
inkasta oo ay helista booliska iyo maxkamadu ay aad ukala duwan yihiin.marka la eego heerka
danbiyada ee booliska soogaadha gaarahhan dilka ama faraxumaunta waxay muuqata in dadka
dhibanyaashi ay aad ugu qanacsanyihiin.Waxa laga diwaangaliyey kiisas danbiyo ah oo ay maxkamadu
goaan ka gaadhay.jawaabaha uu helay sahanka tacadiga iyo dulmigu waxay sheegaysaa in argtida
musuqmaasuq/laaluushka iyo xukunka cadaalad darada ahi ay sobabtay in aanya tagin maxkamadaha.

Wadahadalka kooxaysan wuxu muujiyey rabitaanka in lahelo meelka kale oo kaqaybqaata cadaalada iyo
in lahelo dad amaanka usoojeeda.ugu harayn dumarka aaminsan inay door fiican kaqaadan karaan
dhisida nabada inkasta oo ay tahay wax la aqbli karo hadana waxa jira inay dhiirigaliyaan
colaadaha.Inkasta oo doorka dhalinyarada ee dhinaca colaaduhau ay aad ubadan yihiin hadana waxa
kaqaybqaadan karaan dhisida nabada sobabtoo ah waxay leeyihiin awood kaydsan oo keeni karta
isbadal bulsho. Doorka odayaasha iyo hogaamiyasha diinta ayaa ah mid aad ufiican inkasta marka la
eego sida fiican ee ay uga qayb qaataan isbadalada iyo dadka colaadda wada.Silamida, waxa uu
wadahadalka kooxaysani uu kawarbixiyey in dadka baayacmushtarka ahi ay kaqaybqaatan dhisida
nabada si ay udifaacan ama uilaaliyaan ganacsigooda inkast oo ay mararka qaarkood ay maalgaliyaan
oo ay taageeraan falal danbiyeed.Ugu danbayntii, doorka dadka sida dadban uga qaybqaata amniga
ayaa in laxuso ay tahay sida maleeshiyada qabiilada kuwaas oo xoog kumamula meelaha aanay
dowladu awood bandan kulahayn.

Community Security Approach to Peace-building Page 3


(2011) District Baseline Report: Galkayo

1. Hordhac (Guudmar)

Cadaymo ku salaysan mashruucyada iyo horumarinta siyaasada ee qaybaha kaladuwan ee ammaanka


bulshada, yaraynta rabshadaha iyo dhismaha nabada waxay u baahan yihiin falanqeyn dhameystiran oo
ku haboon ammaan-darrada.Cabbirka natiijada iyo saameynta dhexgallada lagula tacaalayo ammaan-
darrada waa inay si siman lama huraan ugu yihiin, horumarka fahamka guud ee waxa shaqeynaya iyo
waxaan shaqeynayn, iyo la-xisaabtanka cidii ku lugleh, labadaba.Ururka Qaabdhismeeka Ammaanka
Somalida waa isu-tag ururo caalamiya, maxalliya, ururada maxaliga ee aan dowligha iyo oo siwadajir ah
ujeeda, si iyo kuwa haayadaha qaramada midoobay.hab waara ah, awood-dhisika Somalida ee
fudaydsiga qaska iyo ammaan darrada.Iyadoo ay ka go’an tahay barnaamijeynta cadaymo ku salaysan,
xubnaha Ururada Qaab-dhismeedka Ammanka Somalida waxay muujiyeen ururinta iyo falanqeynta xog
dhan oo ay mudnaantu tahay amniga.

Marka qiimaha lagu daro, xogta sifiican bay ukordhinaysaa haddii loogu deeqo la-qabsiga tuseyaasha
guud iyo hannaaka quudinta berkada guud ee warbixinta. Hab la-tashi ballaadhan baa socday mudadi
udhaxaysay 2009-2010 kaas oo ay wadday dallada Ururada Qaabdhismeedka Ammanka Somalida si loo
horumariyo sahanka taasoo ay aqoonsan doonaan ka-qeybgaleyaasha Ururka Qaab-dhismeeka
Ammaanka Somalida.

lahaanshaha Somalida ee xogoha iyo nidaamka sahanka waa inlaqaxaqiijiyaa.Ilaa dhowaan, xogoha iyo
aqoonta yar ee la helikaro ee sababaha iyo daliilka ammaan-darrada ama ha la-xidhiidho dembi ama
colaad -waxay xogtu ku hadhi jirtey ururka soo ururiyey, taas oo bandan lunta marka uu mashruucu
dhamaado ama shaqaalaha muhiimka ay guuraan. Si loogu tabaruco lahaanshaha maxalliga, Xarunta
Somalida ee Daraasdda Kahortagga Rabshadaha iyo Colaada waxay fulinaysaa ama la wareegeysaa,
xubnaha Ururka Qaab-dhismeeka Ammaanka Somalida (SCSF) dartood, hawshan si loo xaqiijiyo inaanay
hay’adaha akadami ah aan-xisbiyeysnayn haysanin xogaha iyo warbixinta dembiyada iyo colaadaha
gobolada Somalida. Ururinta, haynta, iyo wadaaga xogta la hayo, Xarunta Somalida ee Daraasdda
Kahortagga Rabshadaha iyo Colaada (OCVP) waxay kacaawin kartaa xaqiijinta in dhexgalka ay hagaan
cadaymo laisku hallayn karo, saameyntoodana lana cabbiro lana qiimeeyo.Waxa kaloo xarun dhexe ka
dhigaysaa qalabka iyo nidaamka xog ururinta, waxaanay dhirrigelinaysaa adeegsigooda si loo hagaajiyo
isbarbardhigida xogta laa ururiyey.

Hay’ada Qaramadimooday ee Horumarinta Masharicda (UNDP) ee Somalia waa xubin aasaase ah OCVP
ee Somalida.Iyadoo usoo maraysa barnaamijka sharciga yo ammaanka, waxay kaalmaysay horumarinta
iyo hirgelinta sahanka ee degmooyin Somaliyeed oo la xushay inta udhexaysay 2009 iyo
2010kii.Khaasatan, gaarahaan sahankan gurigu waxa ka bilaabmay degmooyinka Burao, Bossaso,
Galkayo iyo Laas Caanod, iyo lix degmo oo Mogadishu ah (Waberi, Shangani, Hamar Weyne, Hamar
Jabjab, Dharkenley iyo Wadajir).Goobaha waxa loo doortey si loo gaadho meelaha waaweyn dadku ku
badanyahay qaarkood, siay dad badani uga faa’iidaysto casharrada laga soo dheegtay sahanka, iyadoo
isla markaana muujinaysa carqaladaha kaladuwan ee nabadgelyada.Gaar ahaan, goobaha la sahamiyey
waxay ku kala duwanaayeen colaada, colaada-kadib, iyo la-xidhiidhka faldembiyeedka.Gebi ahaan xogta
qeydhin, iyo weliba qalabka iyo nidaamka ururinta xog, waxay habeeyeen hibeynta bilowga ee OCVP si
guud loo helikaraa baadhis inta kabadan.

Community Security Approach to Peace-building Page 4


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Iyadoo ku salaysan xogohan, hay’ada UNDP ee Somalia waxay kaalmeysay qoraalka, OCVP darteed,
shan warbixin ee Asaaska Ammaanka iyo Nabadgelyada Degmada, kaas oo kuqornaa English hadana
lagu turjumay Somali.Warbixinahan lafoguran waxa laisu ururiyey iyadoo la adeegsnayo xulashada
xogaha laga helay sahanka, kooxaha ku hawllan, warbixinta maabeynta, iyo wareysiyo xogo-badan oo
muhiima, iyo tiro ilo muhiima.Natiijooyinka waxa ansixiyey bulshada iyo hay’adah kahor intaan
shaacin.Warbixinaha waxa lagu dari doonaa casriyeynta is-bedelka oo kooban kuna salaysan
wadahadalada kooxaha ku hawllan iyo suurtogalka xog cusub oo tayo iyo tiroba leh.

Sawirka ammanka iyo badbaadoda ee ka soo baxa warbixintan aasaasiga dabdeedna ay hagto
faahfaahinta jawaabaha bulshada ee kuhabboon sida bulshada, mamulka heer dagmo iyo heer
gobol.Talooyinkan ooy faahfaahisay Guddiga Nabadgalyada Degmadu (DSCs), oo lagu aasaasay awooda
Golaha Degmada ee goob kasta, waxay isugu jiraan wakiilada dhalinyarada, haweenka, odayaasha iyo
hogaamiyeyaasha diinta, saraakiil ka socota Dawladaha Hoose, Bileyska iyo Cadaalada.Dhexgallada la
hindisay waxay ku cadyihiin Qorshaha Ammaanka Degmada, oo la dhexgelin doono Qaabdhismeedka
Horumarinta Degmada oo qeyb ka ah wareegyo sannadeedka qorshaha iyo miisaaniyada.Hay’adaha
maxalliga iyo caalamiga ah waxay uyeelanayaan awood ay kaga faa’ideystaan qalabkan siay uxushaan,
qaabeeyaan, uuna cabbiraan saameynta fulinta dhexgalladu ay leeyihiin marka loo eego xogtan la
ururiyey iyo qiimeynta baahiyaha.

Warbixinada Ammaanka Degmada ee asaasiga ahi wuxu u qeybsamaa sideed qeybood.Marka laga tago
Hordhacan, nidaamka cilmi-baadhistu wuxu ku sifeysan yahay qeybta 2aad.Qeybta 3aad waxa lagahelaa
taariikhda guud (nashqadaynta) ee Degmada Gaalkacayo, ooy kujiraan farriimo taariikhi ah oo
muhiima.Qeybta 4aad waxay eegaysaa aragtiyaha ammaan-darrada, iyo qeybta 5aad oo bandhigeysa
tabashooyinka weyn ee xaga Amniga ee laga ogyahay Gaalkacayo.Dhaqaajieyaasha iyo cunsurrada ku
lammaan mushkiladahan waxa lagu sahamiyey Qeybta 6aad.Qeybta 7aad waxay baadhaysaa aragtida
waxqabadka jileyaasha cadaalada iyo amniga, ooy kujiraan bileyska, maxkamadaha, haweenka,
odayaasha iyo hogaamiyeyaasha diinta.Ugu dambeyn, Qeybta 8aad wuxuu cadeeyey talooyinka ay
bixiyeen dadka kunool waqooyiga Gaalkacayo ay tahay mid mihima natiijada.

Nidaamka

Warbixintan Badbaadada iyo Amniga Asaasiga ee Degmada Gaalkacayo waxa lagu diyaariyey iskujirka
xogo iyo warbixin lagu soo ururiyey afar qalab baadhis-cilmiyeed iyo nidaamyo: maabeynta degamada,
sahanka, iyo wadahadalada kooxaysan.Waxa dhameystirey dib-u-eegid xafiis oo inta kabadan.Warbixin
inta kabadan ee horumarka, tusmada, iyo adeegsiga qalabka kala duwan waxa laga heli karaa Toolkitka
Ilaalinta iyo Qiimeynta

Naqshadeynta Degmada

Qalabka uhorreeya ee loo adeegsaday soosaarka Warbaxin Aasaaska Degmada waa naqshadeynta
ilaha jira ee rasmiga ama aan ahayn ee ay bulshadu ku dabbarto ammaan-darrada.Qaabka
naqshadeyntu wuxu raadiyaa qabsashada cadaymaha bilowga ee curinta waxay bulshadu higsanayso,
taariikhda dadka iyo heerka iskuxidhnaanta bulshada (tusaale, saamiga baro-kacayaasha(IDPs), qaabka

Community Security Approach to Peace-building Page 5


(2011) District Baseline Report: Galkayo

qabiilka).Xogta aasaaska taariikhiga ayaa kujirta siay ushaaciso dhacdooyinka xanuunka lahaa siay
uxoojiso dayaca bulshada, iyo heshiisyadii hore ee nabada, oo laga yaabo inay keenaan casharro
muhiima oo wax laga barto iyo saameynta aragtida laxidhiidha heshiis kasta oo nabadeed.Waxa la
sahamiyey hay’adaha jira ee cadaalada, amniga, iyo daryeelka caafimaadka si loo naqshadeeyo awooda
xukuumada ay ku xoojinayso nabad, amniga iyo cadaalada, iyo helida gergaarka dhibbanayaasha
rabashka.Ugudanbayntii, waxa la naqshadeeyey awooda nabada sida ururada medeniga ah, heshiisyo
ama qaabab – tusaale, qaababka maareynta colaadaha ama mashaariicda waardiyeynta xaafadaha –
sababtoo ah dhowr shuruudood, waxaana laisugu dari karaa barnaamijyo.Ogaanshaha helida/qeybinta
warbixinta ee bulshadu waxay faa’iido uyeelan kartaa koruqaadida wacyigelinta aayaha dambe.

Naqshadaynta dagmada Gaalkacayo waxa fuliyey ururka maxaliga ee KAALO bishii October 2009.waxan
dhamaystiray UNDP oo sameesay qiimayn isla bishii KAALO ay fulisay naqshadaynta.warbixin
dheeraada oo kusaabsan naqshadaynta ayaa uu soo ururisay hay’ada Danish Demining Group bishii
March 2011.

Sahanka Dulmiga/Tacadiyada iyo Dambiga (CVS)

Foomka suaaluhu wuxu ahaa qalabka labaad ee loo adeegsaday sahanka kaasoo la habeeyey sanadkii
2009kii.ujeedooyinka uu hiigsanayo sahanku waa in lahelo warbixin mihiim ah oo tayo leh siay umuujiso
sawirka dhabta ee Dulmiga iyo Dembiyada degmooyinka la beegsaday, dabadeedna qiyaasa saameynta
dhexgallada.Ururka maxaliga ah ee marka magiciisa lasoogabiyo layidhaahdo SOCDA ayaa
liisteeyayaasha ka qortey kuna tabobaray Gaalkacayo iyagoo kaalmo ka helaya hay’ada Japan oo
layidhaahdo Xarunta Kahortaga Colaadaha ee Japan.

Warbixinta la ururiyey mudadii ay naqshadeyntu socotay waxa loo adeegsaday in la go’aamiyo


suurtogalka qeyb-hoosaadyada sahanku ka fuli karayey.Waxa ladoortay qeyb-hoosaadyada kadib markii
lala shirey maamulada hoose, ururka maxaliga ee aan dowliga ahayn ama duqeyda beesha si loogu helo
qaabka sawirka naqshadaha,sameynta xuduudaha iyo qiimeynta tirada guryaha.Kuwan waxa dabadeed
loo adeegsaday inay sameeyaan qeyb-hoosaadyada degmada.Baadheyaashu marka ay dhameeyan
qaabka loomarayo sahanka waxay dabadeed bilaabaan qodobada bilaabida, kuwaas oo la socoto
tijaabo nasiibin ee 20kii guri ee goob kastoo kooba.

Sahanka tacadiyada iyo danbiyada waxa laga fuliyey Gaalkacayo mudadii udhaxaysay November 23 ilaa
December 31 ee sanadkii 2009 iyadoo sahanka loo isticmaalay 701 liis suaaleed kuwaas oo lagu soo
warbixin.Sahankani waxa uu ka ururiyey xogta xaafadaha dagmada Gaalkacayo sida Xaafadaha Garsoor
1-4, Israac 1-4, Hormar 1-2 (Waqooyiga Gaalkacayo) and Wadajir 1-2 (koonfurta Gaalkacayo).Sahanka
laga soo ururiyey xaafada Hormar 1 iyo 2 waxa lagu falanqeeyey iyagoo loo tixgalinayo xaafad
ahaan.Jaanusta 1 waxay muujinaysaa tirada suaalaha liistaysan ee xaqiiqo raadiska ah kuwaas oo laga
soo ururiyey xaafad walba.waa in laxaqiijiya in xaafadaha Israac 5 iyo Garsoor 5 ay maamulka dagmada
ee dhinaca maamulka Puntland uu naqshadeeyey taas oo noqotay in xaafadaha Israac 4 iy Garsoor 4 ay
hoos yimaadan.Dhulka miiyiga ah ee dagmada Gaalkacayo ee sahanka laga soo qaaday waxa kujiray
Bacaadwayn iyo Xarfo oo katirsan dhinaca waqooyi iyo Dagaari iyo Sadex Higlo oo katirsna koonfurta
deegaanka ah .

Community Security Approach to Peace-building Page 6


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 1: Xaafadaha magaalada Gaalkacayo

1
Ref. B3 (n=701)

1.1. Wadahadalada Kooxaysan

Wadahalada kooxaysan waxay ahayeen agabka saddexaad ee loo isticmaalay taas oo ujeedadeedu
tahay inay gacanta ku dhigaan fahamka ammaan-darrada ee degmooyinka, sababaha iyo khataraha,
dhibbaneyaasha iyo dembiileyaasha iyo awoodaha nabada.wareegii kowaad ee wadahadalada
kooxaysan oo ay fulisay ururka maxaliga ah ee KAALO bishii December 2009.Hayadan Maxaliga ahi
waxay qabatay lix wadahadal taas oo ay shirisay kooxaha kaladuwan oo ay kujraan
dhalinyarada(inamada iyo gabdhaha),odoyaasha deegaanka,hayadaha amaanka iyo hogamiyasha
diinta.Mid kamida arimihii ka horyimid wareegi kowaad ee wadahalada kooxaysan waxay ahayd sidii
loo kaydin lahaa natiijada soo baxda oo aan fiicanayn.Nidaamka loo marayo wadahadalada kooxaysan
ayaa lagu sameeyey dib ueegis iyadoo la isticmaalayo khibaradii laga helay wareegi kowaad waxana
ururka KAALO uu fuliyey wareegii labaad bishii April 2010 ururkan oo kahelay caawimo dhinaca
farsamada ah hayada Danish Demanding Group waxana kaqayb qaatay howshan lix kooxood oo ay
kujiraan helay odayaasha bulshada, hogaamiyeyaasha diinta, dawladaha hoose(waqooyiga Gaalkacayo),
haweenka, dhalinyarada (inamo iyo gabdhaba),booliska iyo qaarkamida xaakinada koonfurta
Gaalkacayo iyo dadka barakacayaasha ah(IDP).

Waxa muuqata in laxuso in wareegayada wadahadalada kooxaysan aanay kaqayb qaadan shaqsiyo ka
soo jeeda koofurta Gaalkacayo (Galmudug) iyo dadka reer guuraga ahi.Waxa la sameeyey Iskudayo loo
maray waraysiyo tayo leh si loo natiijo wax-ku-ool ah.

1.2. Waraysiga

Hay’ada Safeworld waxa fulisay laba nooc oo waraysi xog raadina ah oo tayo leh.wareega koobaad ee
waraysiga hore waxa la fuliyey mudadii udhaxaysay 21 bishi May ilaa 22 bishi June ee 2010 waxana
mudadaas la dhamaystiray xogtii waqooyiga Gaalkacayo.Wareega labaad ee waraysiga xog baadhista

1
Each caption is followed by the reference to the corresponding question in the CVS and the number of
respondents to the question (n). When this number is below 30, trends cannot reliably be inferred, and the data
are only illustrative.

Community Security Approach to Peace-building Page 7


(2011) District Baseline Report: Galkayo

ah waxa la fuliyey mudadii udhaxaysay 26 ilaa 31 bishii August waxana xiligaa ladhamaystiray
warbixintii dhinaca waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo.waraysi kasta wuxuu qaatay laba saacadood
iyo 45 daqiiqo.labada waraysi waxay ahaayeen waraysi wadareed, kahore waxa kaqayb qaatay toban
wakiilo kasocdo ururada haweenka ee koonfurta Gaalkacayo ee maamulka Galmudug halka kalabaad ay
kaqayb qaateen todoba wakiil oo ah dhalinyaro kasocota ururada dhalinyarada ee koonfurta
Gaalkacayo.meelaha laga helay xogta waraysi waxa kamid ahaa xubno kaladuwan of iskugu jira
muumulka maxaliga ah (heer gobol iyo heer dagmo), bushada iyo gudiga kasocda bulshada,ururada
maxaliga ah iyo kuwa caalamiga ah ee kashaqeeya nabada iyo dib uheshiisiinta, gudiga dadka
barakacayaasha, qaybaha caafimadka iyo hay’adaha Qaramada Midoobay.dhaman waraysiyada
laqabtay waxay ahaayeen 28.

Caqabadaha jira ee ay muujisay warbixinta lasooururiyey, intabadan ururada iyo shaqsiyaadka


lawaraystay waxay kasocdeen dhinaca waqooyi.Marka la eego arimaha jira ee udhaxeeya waqooyiga
iyo koonfurta Gaalkacayo, caqabadaas waa inlagu xisaabtama xiliga falanqaynta iyo dhamaan
iskudayada lasameeyey siloo hubiyo dhexdhexaadnimada natiijada.Gabagabaydii, xidhiidhka ay
leeyihiin meelaha(waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo) laga soodiyariyey waraysiga lagu baadhayey ay
sigaara looga soodiyaariyey meel iskumida kuwaas oo leh tixraac iskumida sobabtoo ah saamaynta ugu
fiicnayd ee laxidhiidha aragtida iyo fahanka wadciga iyo dhacdooyinka.Magacyada shaqsiyaalka iyo
ururada waa la joojiyey iyadoo la tixgalinayo codsigii dadka lawaraysanayey.

Ansaxinta/Cadaynta

Natiijooyinka kasoobaxay wadahadalada kooxaysan waxa la soo ururiyey oo loogu soo bandhigay marka
horeba bulshada siminnaar 2 cisho ooy hay’ada KAALO qabatay bishii July 2010kii oo ay weheliyeen 95
wakiilada oo ka socday odayaal, kooxo diimeed,Golaha Degmada, cadaalada, bileyska, ururada
haweenka iyo dhalinyarada, ururo xirfadeed, ardayda dugsiyada sare iyo warbaahinta. Dibueegid
xafiiseed oo inta kabadan kadib, qoraal qabyo ah Baadhitaanka Bedbaadad iyo Amniga Bulshada ayey
Saferworld qortey bishii November 2010kii kaasoo ku salaysan warbixintan.Dibusixid inta kabadan
kadib, UNDP waxay ugudbisay Gudiga Nabadgalyada ee Dagmada Gaalkacayo.markii warbixinta katimid
sahanka dib loo eegay waxa loo gudbiyey xubno wakiil ka ahaa Wasaarada Amniga,Wasaarada Arimaha
Gudaha ee Puntland iyo Gudoomiye kuxigeenka Gobolka Mudug.

Community Security Approach to Peace-building Page 8


(2011) District Baseline Report: Galkayo

2. Naqshadaynta Dagmada Gaalkacayo

2.1. Tixraaca Taariikhda

Goboka Mudug gaarahaan dagmada Gaalkacayo waxay mudo badan ahayd meel colaado ka aloosan
yihiin.Marka dib loo eego xiligii gumaysigu qabsaday gobolkan, colaada kusalaysan qabiilka iyo
khayraadka ayaa kadhicijirtay halkan(Galkacayo) marka la eego kaladuwanaanshaha qabiilka iyo marin
ganacsi oo mihiima.Magaalada Gaalkacayo waxa aasaasay Sultan Ali Yusuf sanadkii 1903 kaas oo
kayimid dagmada xeebta kutaal ee Hobyo.Sanadkii 1908, colaadii ugu horaysay ayaa dhexmartay Sayid
Maxamed –kaas oo looyaqaanay Sheekhi waaknaa- iyo bulshada deeganka.Laakin sanadkii 1924, Suldan
Cali Yusuf waxa soo wajahay iskacaabin kaladuwan markii ay Talyaanigu ku dagaalamen wadada timada
Gaalkacayo.kadib magaalada Gaalkacayo waxay hoostimid xukunkii Talyaaniga waxa kale oo
gumaystayashu usiidhaafeen ilaa gobolka Bari.Talyanu wuxu xukumay Gaalkacayo sanadkii 1923 ilaa
1939 intii aanay dowlada Britian qabsan maamulka gobolka sanadkii 1941.

Dhaqdhaqaaqyadii gumaysigu waxay ugu horayntii xoojiyeen abuurista qaab kudhisn hab-qabiileed
dhulkan iyaga oo bilaabay tartan udhaxeeya labada qabiil ee awooda badan-qabiilka Daarood iyo
Hawiye-kuwaas oo sanado badan dhibaato dhextaal.Khilaaf aad uwayn ayaa dhacay sanadkii 1943 oo
ahayd wakhtigii abaartii Hodaeg,taas oo sobobtay iskahorimadka labada qabiil ee Hawiye iyo
Darood.kilaafyada/muranada kale ee dhacay waxa kamida colaadii la odhan jiray Dibiro ee dhacday
sanadkii 1950, Caado Kibir oo dhacday sanadkii 1952, Caaga Duubat oo dhacday sanadkii 1953 iyo
Teendho Balo sanadkii 1958 dhamaan colaadahaas oo ay keeneen kalasarayn siyaasaded iyo
aargudasho.waxanay xaaladan colaadaha ahi isbadashay kadib markii xornimada laqaatay sanadkii
1960.

Kala-qaysanaanta kusalansan qabiilku waxay sii xumaatay oo ay cadaatay xiligii maamulka Madaxwayne
Siyaad Bare.marka la eego ururka dhisida-nabadda Galmudug waxay sheegayaan xiligii xukunkii Siyaad
in qaabdhismeedka maamulka ee Gaalkacayo uu kusalaysnaa hab-qabiil si loo ilaaliyo
daganaanshaha.Hadii Badhasaabka/Gudoomiya gobolku uu ka soojeedo waqooyiga waa in Duqa
dagmaduna ka soo jeedaa dhinaca koonfurta.Dhabahaantii, laba colaadood oo kadanbeeyey 1960kii
(Car Tuko oo dhacday sanadkii 1963 and Foodcade sanadkii 1964), may jirin wax colaada oo aad uwayn
ilaa sanadkii 1981.Kalaqaybsanka qaabka qabiileed ee qabiilka gudihiisa ayaa aad usii kordhay taas oo
keentay in colaadii ay hoos udhacdo murano hoose.Gobolada Mudug iyo Galgudud waxa lasameeyey
horaantii sanadkii 1970kii.

Dhamaan Somalia, mucaaradkii ka horjeeday maamulkii Barre wuxuu bilaabmay sanadadii 1980kii
iyagoo udhisan qaab qabiileed.Barre wuxuu ku tagti falay nidaamka siyaasaded ee mucaaradka taas oo
markii danbe horseeday dagaal sukeeye taas oo ahayd iska horgaynta kooxaha mucaradka ah iyo kooxo
kale; arintan waxay sicad ugu dhaxaysay qabiilka Daarood iyo Hawiye ee kunool Gaalkacayo (Tusaale
ahaan colaadii Gawrac Dheere sanadkii 1981 iyo colaadii Bardagool sanadkii 1988).Kadib dhicidii
dowladii Siyaad Barre sanadkii 1991, ururka Golaha Somalida Midowday ee marka magiciisa
lasoogabiyo layidhahdo (USC), kaas oo door laxaad leh kaqaatay guushii Muqdisho ee lagaga guulaystay
maamulkii Barre, ayaa soo weeraray Gaalkacayo.waxa dhacay dagaal dhiig kudaatay oo udhaxeeya
gaystay qabiilada Hawiye (Habar Gedir/Sa’ad) iyo Daarood (Majerten and Lelkase) ee kunool magaalada

Community Security Approach to Peace-building Page 9


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Gaalkacayo iyo dagmooyinka kale oo katirsan gobolka.Meesha mihiimka ah ee kuhaboon ganacsiga ee


ay kutaalo Gaalkacayo ee udhaxaysa waqooyiga iyo koonfurta Somali iyo Ethiopia sidoo kale, dagmadu
waxay noqotay mid saldhig uah colaadaha udhaxaysa xisbiyada siyaasada ee ujeedadoodu tahay inay
sameeyaan awood.Kuwaas oo laga xusikaro Ururka Badbaadada Somalia(SSDF),kaas oo ah urur
siyaasaded xidhiidh lalahaa qabiilka Majeerten ee kamida Daarood iyo ururka USC, ururkas oo ay
ubadnaayeen qabiilka Sacad oo kamida Habar Gedir (Hawiye).2laba qabiil waxay samaysteen laba
maamul oo kalaqaybsan oo ka jira dagmada iyo magaalada.Runahaantii, maamulka Puntland wuxuu
arkay dadka barakacayaasha ee soogalaya iyo kuwa ka imanaya oo aad ugu soo badanaya, kuwas oo sii
carqaladeeyey dhaqaajiyasha colaada.Ururka SSDF ayaa dib uqabsaday maamulka magaalada xagaagi
sanadkii 1991, laakiin iskahorimaadka uga way ee udhaxeeyey labada kooxood ayaa umuuqday mid
siisocday inuu dhaco.

Ismari-waaga udhaxeeyey labada kooxood ayaa dhamaaday, sanadkii 1993, markii laba siyaasi oo aad
ucaana kana soo kale jeeda labada beelood, Col. Cabdullahi Yusuf (Cumar Maxamud/Majerteen/Darod)
iyo Gen. Maxamed Farax caydiid (Sacad/Habar Gedir/Hawiye) ay ku heshiiyey Heshiiskii Nabada ee
Mudug (MPA).Waxana saxeeyey labada kooxeed ee hubaysnaa, SSDF iyo USC, waxana loo ogolaaday
labada urur inay maamulaan midkasta dhulkiisa iyo inuu midba midka kale taagero, si aad uwayn ayey
uyaraysay colaadii kajirtay gobalka.Maadama aanu heshisku kahadal kaladuwanshaha siyaasada,
heshiiska kumayjirin abuurista wada-shaqaynta amniga ay kaqayb-qaadanayan odoyaasha dhaqanka ee
labada dhinac si ay umaamulan falal keenaya rabshada.3 Heshiiska waxa aqbalay odoyaasha dhaqanka ,
hogaamiyasha diinta, aqoonyahanda iyo ururada haweenka iyo qoysaska barakacayasha oo markii dabe
kusoo laabtay guyahoodiii. Inkasta dhacdooyin aar-gudaha ee udhaxaysa qabiil-hoosadyada ay jirtay,
ganacsiga ayaa kusoo laabtay/noqday magalada Gaalkacayo.Sikastaba ha ahaatee, However, xubno
gaara oo katirsan ururka SSDF ayaa diiday heshiiska, uruuka USC waxay kawarwarsanayen dagaalkii
kasocday Muqdisho, sidaa daraaded Heshiiskii Nabada ee Mudug (MPA) si buuxda looma fulin,
gaarahaan qaybtii amniga khusaysay.

Maamulka Puntland waxa si-toosa loo aasaasay sanadkii 1998, Waqooyiga Gaalkacayo waxay sidhakhso
ah uhoos tagtay mamulkas.4Sanadkii 2006, maamulka Galmudug ayaa sitoosa lagaga dhawaaqay
koonfurta Muduga iyo waqooyiga Galguduud.si-aad-ufiican, waxay labada maamul ay isku waafaqeen
inay difaacan arimaha kawada dhaxeeyaI iyo inay kafogadan wixii keenaya rabshad.5Siaad usaraysa, intii
udhaxaysay 2006 iyo 2007, waxay mideeyen ciidamadodii si ay uga adkaadaan Ururkii Maxkamda
Islaamka (ICU) oo ka difaacan inayna qabsan awooda maamul ee Gaalkacayo.Bishii August ee 2009,
maamulka Puntland waxay dib-uhabayn kusamaysay maamulka Gaalkacayo, iyo wadashaqaynta
laxiidha dhinaca amniga, oo ay kujiraan howl-galka bilayska iyo hellista caawimada bini-aadanimada.Ilaa
bilowgii sanadkii 2009, kilaafyo tiro yar ayaa udhaxyeye waqooyiga iyo koonfurta, iyo dowlada iyo

2
In terms of demographics, the Darod clan is the major clan in Puntland and the Omar Mohamud sub-clan of the
Majerteen is the major clan residing in and controlling North Galkayo District (Puntland). In the south, the Hawiye
clan family dominates parts of southern Somalia, and the Sa'ad sub-clan of the Habar-Gidir is the major clan
residing in and controlling South Galkayo District (Galmudug).
3
Idem.
4
The first President of Puntland, Abdullahi Yusuf, was originally from Galkayo.
5
Conflict occasionally erupted nevertheless, such as the Bacaaweyne land dispute in 1997, and the Xeraale and
Abvarwaaqo revenge disputes in 2003. Galkayo District Mapping, UNDP, 2009.

Community Security Approach to Peace-building Page 10


(2011) District Baseline Report: Galkayo

bulshada waxa lagu khafiifiyey iyada oo loo siimayrayo dhexdhexadin, taas oo siguud ay uga qabgaleen
wakiilada dowlada ee labada dhinac, iyo hogaamiyasha dhaqanka ama odoyaal kale oo kasocday
bulshada.Laakiin xaaladu waa mid wali siisocota oo aan dhaman, waxana muujinaya dilka aargoosiga
joogtada ah.

2.2. Dhulka (Juqraafiyada) iyo Dadka

Magaalada Gaalkacayo waxay kutaalaa xadka udhaxeeya mamulka Puntland iyo badhtamaha Koonfurta
Somalia.Dagmada Gaalkacayo waa meel aad ugu mihiim ah dhinaca ganacsiga taas oo iskuxidha
Magaalada dakada ee Boosaaso (Puntland) ilaa waqooyiga, Muqdisho ilaa goblada koonfurt iyo Ethiopia
ilaa galbedka.Meesha ay kutaalo magaaladu ayaa keentay inay noqoto meel aad ushaqaynaysa oo
mashquula oo ganacsi badan kajiro taas oo ay daganyihiin ganacsato kayimid meelo fog.laakiin waxay
tani keentay dareen laga qabo cabsida kuwajahan nabada dagmada.

Khariirada Dagmada Gaalkacayo, oo muujinaya meesha uu maro Khadka Cagaaran ee


kala qaybiya maamulada Puntland and Galmudug6

Dagmada Gaalkacayo waxay ka koobantahay meelahaa 25,000 qoys, kudhawad 75.3 boqolkiiba ay
dagan yihiin magaalada Gaalkacayo (Jaantus 2).

6
Note that Roox is part of Galkayo District, not Goldogob. Map errors are due to the limited availability of
updated maps of Galkayo District. Source of Green Line location: interview with a member of the North Galkayo
City Administration, 7 June 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 11


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 2: Cabirka qoysaska dagmada Gaalkacayo-Waqooyi/Koonfur iyo magaalo/miyi

Source: Tirakoob Waqooyiga Gaalkacayo iyo SOCDA kahor sahanka ee sanadkii 2009.

Kalaqaybsanaanta maamulka ee waqooyig iyo koonfurt Gaalkacayo ayaa salka kuhaysa taariikh
kudhisan qabiil oo mudo badan soo jirtay.waqooyiga Gaalkacayo waxa dagan qabiilka Cumar Maxamud
(Majerteen/Daarood), dhanka kale koonfuta Gaalkacayo waxa dagan Sacad (Habar Gidir/Hawiye).
Dadka laga tirada badan yahay waxay dagan yihin xadka udhaxeeya labada qaybood iyo meelo
kale.Dadka barakacayaasha ahi (IDPs) waxay dageen waqooyiga iyo koonfurta labadaba hab reer
magaal iyo reer guuraaba.khariida hoos kuxusan waxay ina tusaysaa meesha saxda ah eek kala qaybisa
waqooyiga iyo koonfurta magaalada Gaalkacayo sidoo kale laynka kala qaybiya wuxuu muujinayaa kala
qaybsanaanta maamulka kajira magaalada iyo baladhka waqooyiga Gaalkacayo.Xadadka kalaqaybiya
Gaalkacayo maaha kuwo qeexan oo lagaranayo.

Community Security Approach to Peace-building Page 12


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Khariirada 2: Maamulka Puntland iyo Galmudug

Xadka kala qaybiya waqooyiga iyo koonfurta,taas oo loo tixgaliyo inuu yahay khadka cagaaran, ayaa ah
meel amaandaro ah.Mid kamida xogaha waraysiga ayaa cadeeyey Warshed Galay inay tahay meesha
ugu amaanka xun ee dagmada Gaalkacayo marka la eego mukhaadaradka iyo hubka fudud oo kubadan,
kuwaas oo marmar keena rabshad.Aragtida laga qabo meesha layidhahdo Warshad Galay iyo meelo
kaban oo kamida xaafada Garsoor 1 , kuwaas oo gaarhaan aaga amaandaro ah ee magaalada
Gaalkacayo ayaa laga horyimid markii lawaday waraysiga xog raadin ah ee uuwaday ururka dhisida
nabada ee Puntland, kuwaas oo cadeeyey in meeshani tahay meel iskacaabin ay kajirto halkaas oo
dadka dhibaatada wada ay fuliyaan rabshado laakiin maamulka labada dhinac ee khadka cagaaran
aanay awoodin inay maamulan halkaas.sahanka ugu mihiimsan ee laga soo ururiyey suuqa ayaa loo
tixgalinaya kakaliya ee is-dhexgalka bulshada labada dhinac, taas oo uga tagaysa door aad ukooban
iskudayada lagu kordhinayo iskuxidhka bulshada iyo nabada.

Halka dadka deegaanka ah ay sicaadi ah ugu gudbaan khadka cagaaran ee udhaxeeya laba qaybood ee
Gaalkacayo, dadka siyaasiyiinta iyo hogaamiyasha bulshadu ma awoodan inay kagudbaan khadka
cagaaran sobabta oo ah habka qabiilka oo barbarsocda hab maamulka, kaas oo noqotay caqabad
dibuheshiisinta iyo maamulka kudhisan habka qabiilka, arimahaas ayaa caqabad ku keenaya in laheo
dib-uheshiisin iyo siyaasad midaysan.Inkasta oo dadka haya xogaha wax-ku-oolka aha iyo
kaqaybgalayaasha wadahadalahda kooxaysan ay iskuraacen in heerka is-dhexgalka labada qabiil uu
kordhay ilaa sanadkii 1993, nacaybka udhaxeeya labada qabiil wuxuu noqday mid iska caadi ah oo
kamida nolashooda, gaarahan dadka dhaqaalahodu hooseyo ee dagan koonfurta.nacaybka noocan ahi
waxa uu muujinayaa in dhex-galka bulshada sida saaxiibtinimada iyo xiriirka uu noqday mid aad hoose
in-kasta oo kagudubka xadka udhaxeya labada qaybood aanay ahayn arin la-layaabo.meelaha bushadu
ay ku-kulmaan aad ayay uyaryihiin waxana kamida sida garoonka diyaaradaha iyo suuqa ugu way nee
dagmada.Dugsiga nabada ayaa waxa laga aas-aasay xaafada Garsoor 1, ee Waqoyiga Gaalkacayo , taas

Community Security Approach to Peace-building Page 13


(2011) District Baseline Report: Galkayo

oo udhow khadka cagaaran kaas oo hooy unoqday arday aad ubadan oo kasoo jeeda labada qaybood
ee magaalada, laakin waxa loo xidhay xaalada amin-daro awgeed.7

Sahanka dulmiga iyo danbiyadu (CVS) waxa uu ka-koobnaa 701 qoys, kuwaas oo noqonkara celcelis
ahaaan boqolkiiba 7.7 dadka qoysaska ah: 4.0 rag(lab), 3.7 dumar(dhidig); iyo celcelis boqolkiiba 3.6
waxay ahaayen dhalinyaro (ka hoosaysa 15 sano), kuwaas oo 1.9 ay yihiin wiilal iyo 1.7 ay yihiin gabdho.

Marka la eego sahanka dulmiga iyo danbiga, 645 qoys kuwaas oo cadeeyey qabiilkoodii, labada qabiil ee
ugu mihiimsan waxa weeyaan Daarood (48.2% boqolkiiba bulshada) iyo Hawiye (22.3% boqolkiiba
bulshada).marka xaga hoose la eego, waxa kale oo jira dad dagan oo kasoojeeda qabiilada Dir (8.2%),
Bantu (6.5%), Digil-Mirifle (5.3%), Isaaq (4.5%), carab (3.7%) iyo qabiilo kale (1.2%).sida caadiga ah
,bulshada kunool dhinaca waqooyi waa qabiilka Daarood dhinaca kale bulshada kunool dhinac
koonfurta waa qabiilka Hawiye. (Jaantus 3).

Jaantus 3: Qabiilada Bulshada Gaalkacayo Calaa QoysClan (qiyaas ahaan %)

Ref. RP9 (n= 645)

Marka la eego ururada xuquuqal insaanka ee dadka laga tirada badan yahay (waqooyiga Galkacayo),
waxa jira in dadka laga tirade badan yahay waxa soo wajahan dhibaatooyin gaara xiliga colaaduhu
socdaan taas oo ay sobaba utahay iyaga oo aan culays kulahayn bulshada iyo iyaga oo aan ka helin
taageero beesha caalamka.Qabiilada laga tirada badan yahay sigaara ayay ugu nugulyihiin rabshada iyo
colaadaha maadaama ay yihiin dad aan lug kulahayn inay kaqayb qaataan go’aanada lagaadhayo
sobabtoo ah qabiilkoodu malaha awood uu kaga difaaco dadka laga tirade badan yahay.Marka intaa
lagu daro, marka la eego ururada, qabiilada laga tirade badan yahay ay badan koodu dagan yihiin
khadka cagaaran ee udhaxeeya waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo kuwaas oo unugul iskudhacyada
labada dhinac, baaba’a nolal maalmeedka sabobtoo ah ganacsiga oo xidhan xiliga colaadaha iyo

7
Interview with a resident from an urban IDP settlement in North Galkayo, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 14


(2011) District Baseline Report: Galkayo

barakac xoogan.8Qabiilada laga tirade badan yahay waxay wakhti dhow dageen dhul dhinaca waqooyi
ee magaalada Gaalkacayo.

Marka intaa lagu daro, Gaalkacayo waxay hooy/saldhig utahay barakacayaal iyo qoxooti.Dhamman,
boqolkiiba 74.1 dadka ka qaybgalay sahanka waxay ahaayen dadka deegaanka rasmiga ah, boqolkiiba
21.5 waxay ahaayeen dadka barakacayaasha ah iyo boqolkiiba 4.4 waxay ahaayeen dad haysta kaadhka
qoxootiga.Sikasta ha ahaatee, dadka barakacayaasha ayaa aad ugu badan waqooyiga Gaalkacayo
However (26.9%) marka loo eego koonfurta Gaalkacayo (12.7%) (Jaantus 4).Inkasta oo tiradu ay aad
uyartahay marka loo eego tirade guud, boqolkiiba 5.7 ay yihiin qoxiiti dadwaynaha waqooyiga
Gaalkacayo, marka la barbardhigo boqolkiiba 0.8 dadwaynaha koonfurta Gaalkacayo.

Jaantus 4: Noocyada Dadka Deegaanka ah (qiyaas%)

Ref. RP10 (n=660)

Deegaanada barakacayaasha (IDP) ayaa kufiliqsan/baahsan magaalada gudaheeda iyo


dibadeeda.Isbarbardhiga daraasado kala duwan ayaa muujinaya kor-ukaca joogitaanka dadka
barakacayaasha ah ee magaalada Gaalkacyo wakhti badan: Sanadkii 2005, daraasad ay samaysay
hayada UNDP ayaa muujinaya tirade guud ee xaafadaha barakacayaasha ah inay yihiin 4,000.; baadhis
midaysan oo ay fuliyeen ururka samafalka ee Danish Refugee Council iyo hay’ada UNHCR ayaa
muujinaya 4,666 barakacayala sanadkii 2007; iyo naqshadaynta dagmada oo ay fulisay uruka maxaliga
ah ee KAALO oo kaashanaya UNHCR aya muujinaya in tirade qoysaska ukordheen 6,000 sanadkii 2010.
Marka la eego dhaqdhaqaaqa caadiga ah ee dadka barakacayasha ah iyo meelaha ay kasoogalaan
Gaalkacayo ayaa dhamaanted ah dhinaca Koonfurta oo ay usoo gudbaan dhinaca waqooyiga.wayna
adagtahay in lahelo qiyaasta dhabta ee barakacayaasha kusugan dagmada.waxa arintan iskusii
dhexlaqay go’aankii maamulka Puntland uu kagasaarayey dadka barakacayaasha ah ee inta badan ka
yimid dhinaca gobolada dhexe ee koonfurta Somalia iyo Ethiopia kuwaas oo badan kooda la ogaaday
inay Gaalkacayo soo galeen.

Waxa lagu qiyaasay inkabadan 3,000 oo ah qoysaska barakacayaal ah oo kusugan Gaalkacayo ayaa
dagan dhinaca waqooyi ee magaalada iyo deegaanada kuwareegsan.of.Bishii June ee 2010, dad lagu
qiyaasay 800 oo qoys ayaa kusugan dhulka baadiyaha waxa kale oo dad barakacayaal ah oo gaadhaya

8
Interview with a North Galkayo Minority NGO, 31 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 15


(2011) District Baseline Report: Galkayo

715 ayaa kusugan xerada barakacayaasha ugu way nee kutaala meelkudhow xaafada Bacadwayn ee
waqooyiga maglaada.Sanadkii 2005 daraasad ay samaysay UNDP ayaa muujinaya dadka
barakacayaasha ee kusugan dagmada Gaalkacayo ay inta badan ay yihiin Somali Bantu oo kazoo jeeda
magaalooyinka Baydhabo, Muqdisho, Afgooye iyo xadigoan oo ka yimaada Ethiopia.9 Noocyada
socdaalka dadkan ayaa ayaa ah mid ay intabadan sobob utahay colaadaha inkasta oo ay jiraan dadka
qaaar umaadan shaqo.

Faquuqa/takoorka lagula kaco dadka barakacayaasha ah(IDPs) gaarhaan kuwa kasoojeeda gobolada
dhexe ee koonfurta Soomalia,ayaa wuxuu keenay inuu istaago fursadihii dhaqaalaha ee nolasha dadka
barakacayaasha ee koonfurta Gaalkacayo, sobabtoo ah meelaha suuqa ahi waxay kuyaalan waqooyiga
magaalada.Deeganada dadka barakacayaasha ee dhinaca Galmudug, nin kamida barakacayaasha ayaa
sharaxay in ka duwaanshaha koonfurta Gaalkacayo maamulka Puntland sanadkii 2010 inay lawaayo
shaqooyin badan sababta oo ah tagista dhinaca waqooyiga magaalada, halkaas oo ay kuyaalan
suuqyada ugu mihiimsan ee magaalada, ayaa laxayiray.Marka loo eego isaga, dhinaca kale dumarku
sifudud ayay uga gudbaan xadka udhaxeeya laba qaybook, hadii fal danbiyi kadhaco dhinaca
waqooyiga, nin kaimda dadka barkacayasha ee ka soojeeda badhtamaha koonfurta Soomalia ayaa
jeelka ladhigayaa laguna eedaynayaa danbigan.Tani waxay keenaysaa in ninkani ugu danbaynta
yidhaahdo, "waxan kaliya ku helikarnaa amaan (deegaankeena], majirto meelkale, ma shaqayn karno ".
waxa ay tahay in laxuso in tiro dadka barakacayaasha ahi (IDPs) oo kasoo jeeda badhtamaha koonfurta
Soomalia ay dagan yihiin dhinaca Waqooyi.

Waxa jira qaxooti tiro yar oo kunool deegaanadan; sikasta ahataa, tiradoodu way adagtahay in la
helo.urur caalima ah ee aan dowliga ahayn oo la kashaqaynayey dadka barakacayaasha ah xiligii
waraysiga xog ururint ayaa sheegay in arintan laga yaabo ugu wacan tahay dadka oo doorbidaya inay
bulshada ku dhex jiraan intii ay qoxooti noqon lahaayeen ee ay xerooyin ku jiri lahaayeen iyaga oo aan
helin aqoonsi qoxootinimo iyo iyaga oo aan helin caawimo lamida ta ay helaan dadka barakacayaasha
ah ( IDPs) ee kudhexnool bulshada.

2.3. Khayraadka iyo Dhaqaalaha

Caqabadaha dhaqan-dhaqaale ee soo wajahay bulshada Gaalkacayo ayaa noqonaya waxyaabaha


kadabeeya rabshadaha iyo colaada. 10Arintani waxay sitoosa ugu dhacadaa dadka barakacayaasha ah,
kuwaas oo ay soo wajahaan shaqalaan fursad shaqo-la’aan ah taas oo guud ahaan uxayirtay howlaha
meelaha suuqa, diidmada lacagta cashuurta iyo iibinta badeedcada.

Noocyada bulshada ee kusugan xogta laga soo uuriyey kaqaybgalaasha sahanka ayaa muujinaya in
boqolkiiba 38.2 ay yihiin dad aan shaqo hayn.qaybta ugu badan ee dadka shaqeeya ee kaqaybqaatay
sahanka, boqolkkiba 45.2, ayaa ah shaqaale; boqolkiba 4.1 ayaa kashaqeeya ciidamada gaara ah oo aan
dowli ahayn; boqolkiiba 3.3 ayaa ah xoolo-dhaqato; boqolkiiba 2.4 ayaa kashaqeya ururada maxaliga ee
aan dowliga ahayn (NGOs) iyo haa’yadaha Qaramada Midoobay iyo boqolkiiba 1.6 ayaa ah ciidanka
dowlada (bilayska, milatariga); iyo boqolkiiba ayaa ahaa beero-falato ama xoolo dhaqatos.Boqolkiiba

9
UNDP, ILO & PI (2005), p.136; in some cases, it appears that migrants from eastern Ethiopia of the same ethnic
background as Somalis are considered within the same category as IDPs.
10
Interview with urban IDP settlement in North Galkayo, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 16


(2011) District Baseline Report: Galkayo

4.8 ayaa kashaqeeya meelo kale oo aan lagu sheegin sahanka.Sikasta ha ahaatee, sahanka dulmiga iyo
danbiyada ayaa muujinaya kaladuwanasho aad uwayn oo udhaxeeya dadka shaqeeya ee kunool
waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo (Jaantus 5).Waxay sigaara ay tahay in looxuso in hal qof
kashaqeeyo shantii qoys ee kunool koonfurta Gaalkacayo kas oo kashaqeeya “shaqada gaarka ah amai
ciidamada aan dowlada kadiwaan gashanayn”.

Jaantus 5: Shaqada ee Shaqsiga ee Qoyska, Waqoyiga iyo Konfurta Gaalkacayo (Qiyas %)

Ref. RP11 (n= 637)

Marka la eego sahanka, 44.6 boqolkiiba jawaabahu wuxuu muujinayaa in nolal maalmeedka celcelis
ahaan inta udhaxaysa $3.00 ilaa 4.90 dollar, 30.0 boqolkiiba ay isticmaalaan US$1.00 ilaa 2.90, 17.3
boqolkiiba ay isticmaaleen 5.00 ilaa 9.9 dollar, 4.3 boqolkiiba ayaa isticmaalay inkayar 1.00 dollar iyo
3.8 boqolkiiba ayaa isticmaalay inkaban 10.00 maalintiiba cuntada.Sikastaba ha ahaatee, dadka
deegaanka ee kunool koonfurta Gaalkacayo ayaa heerka nolal maalmoodkodu ka hooseeyaa dhinaca
waqooyiga ee magaalada Gaalkacayo sida kuxusan (Jaantuska 6).

Jaantuska 6: Kharashka cuntada maalinlaha ee qoyskiba (dollar) (cabirka %)

Ref. RP13 (n=606)

Community Security Approach to Peace-building Page 17


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Kacaqayb galayaasha wadahadalada kooxaysan ayaa sheegay in haween badan ay kaqayb qaateen
dhaqaalaha siloo dabaro qoyska iyada oo aanay jirin kaalintii ragooda ee dhaqaalaha qoyska.Sikasba ha
ahaatee, halka ay jiraan qalaasaha dhaqaale ee ay keentay cunista qaatka ama guuldarada raga xaaska
leh ee dhinaca dhaqaalaha ay kucaawiyaan qoysaskoda, shaqaale ku-howlan caawimada maxaliga ah
ayaa sheegay in qaarkamida haweenka ay doorteen inay shaqaystan si ay uga hor-tagaan ragooda oo
aan shaqo hayn, taas oo muujinaysa in shaqada haweenku aanay kaliya sobabin shaqo la’aanta raga ee
waxa kale oo ay noqon kartaa ilaalinta sharafta qoyska. 11

2.4. Hellista Adeegyada Bulshada

Fursadaha waxbashada carruurta iyo dhalinyarada oo hoosaysa, xiisadaha dhaqan-dhaqaale iyo hellista
iskuulada iyo kamaqnasha fursadaha dhaqaale ee mustaqbalka ayaa keenay in waxbarashada sare ee
jaamacadu uu aad uhooseeyo taasiana waxayna awood siinaysaa kor uqaadista rabshadaha iyo colaada.

Marka lagu daro, 50.2 boqolkiiba jawaabaha sahanka dulmiga iyo danbiga ayaa sheegay inaan waxbaro
lahelin; 49.8 boqolkiiba ayaa hela waxbarasho caadiga ah; and 16.3 boqolkiiba ayaa hela waxbarashada
dadban.Qaar kamida dadka dhigtay waxbarashada dadban, 81.0 boqolkiiba waxay dhigteen
waxbarashada diinta islaamka iyo 19.0 boqolkiiba xaadiray barashada xirfadaha nolasha ama galasyada
farta lagu dhigto.Saamiga jawaabaha dadka helay waxbarashada tooska kuwaas oo dhamaystay heerka
waxbarasho ee jaamacada ama machada wuxuu ahaa 21.1 boqolkiiba.Marka lagu daro, 44.7 boqolkiiba
ayaa dhamaystay iskuulada sare, 25.4 boqolkiiba ayaa dhamaystay iskuulada dhexe iyo inta soohadhay
oo dhamaystay iskuulada hoose. (Jaantus 7).

Jaantus 7: Waxbarasha Qoysaska ee Shaqsiga (Soo-noqnoqodka. %)

Ref. RP14 (n=658), RP15 (n=105), RP16 (n=228)

Ururada dumarka Galmudug ee lawaraystay ayaa cabiray heerka waxbarashada ciyaalka ee koonfurta
Gaalkacayo oo noqonaya meelahaa 30 ilaa 40 boqolkiiba marka la eego kamaqnaanshaha iskuuladii
dowlada iyo iskuulada gaarka loo leeyahay oo qaaliya.Deegaanada dadka barakacayaasha ee koonfurta

11
Interview with a local United Nations worker, 6 June 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 18


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Gaalkacayo, waxay gudiga deegaanku waxay cabireen saamiga caruurta iskuulada tagta ay udhaxayso
meelahaa 1/100 and 1/5.Hellista waxbarshada ee koonfurta Gaalkacayo ayaa ah mid aad ugu tiirsan
iskuul dowli ah , sobabta oo ah , marka la eego ururada haweenka, iskuulada gaarka loo leeyahay
qiimahoodu waa meelaha 10 dollar bishii, xaalada kacsan ee udhaxaysa qabiilada daga waqooyiga iyo
koonfurta ayaa umuuqda mid caqabad ku ah dadka dagan koonfurta ee doonayaa inay waxakabartaa
dhinaca waqooyiga oo leh adeeg waxbarasho oo fiican tahay.Marka la eego Ururka Dhisida-nabada ee
Galmudug, qof dhalinyaro ah ayaa iskudayey inuu dhigto jaamacad kutaala waqooyiga,laakiin markii la
ogaaday inuu ka soojeedo qabiilka Sacad, waa lacambaareyey waxana lagu qasbay inuu joojiyo
waxbarashadiisi.12

Hellista caafimadka ayaa ah mid yar. Dhinaca Waqooyiga Gaalkacayo waxa kuyaala cusbitaal aad uwayn
iyo xarumaha bukaan-socdka, Koonfurta Gaalkacayo waxay leedahay cusbitaal maxaliya oo ay gacanta
kuhayso hay’ada Dhakhaatirta aan xudduda lahayn ee layidhahdo Médecins Sans Frontières.

Tusaale ahan, marka la eego Sahanka Dulmiga iyo Danbiyada (CVS), todobo kamida toban dhibane oo
lafara-xumeeyey ayaa sheegay inanay helin wax-daawo ah ama talooyin caafimad; laba kamida ayaa
helay caawimad ay kaheleen hogaamiyayasha bulshada iyo hal qof oo kaliya ayaa tagay
cusbitaal/dhakhtar (Jaantus 8).

Jaantus
8:
Caawim
ada ay
heleen
dadka la
faraxum
eyey
(Celcelis
%)

Ref. SV8 (n=10), SV9 (n=10)

2.5. Dowladnimada/Maamulka

Sida kor kuxusan, dagmada Gaalkacayo waxay kutaalaa Gobolka Mudug, kaas oo ukala qaybsan labada
maamul ee Puntland iyo Galmudug.Qaybta hoostimaada maamulka Puntland waa waqooyiga

12
Interview with a Galmudug peace-building organization, 30 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 19


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Gaalkacayo dhinaca kale qaybta hoostimada maamulka Galmudug waxa weeyi qaybi Koonfurta ee
magaalada Gaalkacayo.Magaca loogu yeedho magaalad ayaa ah caasimada Gobolka taas oo si iskumi

Dhinaca waqooyi ee maamulka Puntland, magaalada Gaalkacayo waa xarunta gobolka Mudug, kaas oo
uu xukumo badhasaab.waana dagmo ee magaalo madaxa ah.Golaha deegaanka, maayarka iyo maayar
kuxigeenka Gaalkacayo;lataliyaasha magaalada, ee ay doortaan qabiiladu ayaa magacaaba Duqa
magaalada halka wasiirka arimaha gudaha uu magacaabo xoghayaha dowlada hoose.13Qaabka
maamulka ee kuwajahan sida loo dabakhayo arimaha laxidhiidha colaadaha iyo amaanka ee laxidhidha
dadka barakacayaasha ah: Golaha deegaanka ee maaaladu waxay fududaydiyen oo ay kawarhayaan
howlaha maamulka magaalada oo kudhisan hab-qabiil ee kuwajahan dadka barakacayaasha.Sanadkii
2009, Gudiga Badbaadada Dagmada (DSC) ayaa la aasaasay kuwaas oo hoos imanaya golaha dagmada,
kuwaas oo iskukeenaya wakiilada ka socda maamulka dagmada, booliska, garsoorka, haweenka,
dhalinyarada, odayaasha iyo hagaamiyaasha diinta.

Koonfurta Gaalkacayo waxa xukuma maamulka Galmudug, waxaanay magaalad Gaalkacayo tahay
xarunta maamulka Galmudug.wakhtigii kahoreeyey 2006, gudida qabiilka ayaa xukumaysay koonfurta
Gaalkacayo.Ahlu-Sunna Wal-Jamaca ayaa aas-aasay maamulka Galmudug sanadkii 2006, kaas oo leh
madaxwayne la doortay iyo gudida odoyaala oo kasoo jeeda qabiilada deegaanka.14 Marka la eego
xubnaha maamulka koonfuta Gaalkacayo, "dadku waxay khaatiyan kataagnayen qabyaalada",kaas oo
keentay abuurista xaalad ay kuwada xaajoodaan oday-dhaqameedyada, wakiilada/baarlamanka iyo
dowlada la soodoortay si ay uxoojiyaan amniga iyaga oo isticmaalaya hab-maalmul kana tagaya habka
qabiilka.15 Natiijada khibrad la’aanta maamulka Galmudug, kaas oo la’aasaasay sanadkii 2006,
hay’adaha maamulka ayaa wali ladhisayaa kuwaas oo awoododu ay aad uxadidantahay, samaynta
qaabka dakhliga dowlada sida cashuuraha ayaa wali aan lasamayn.Iyada oo aanay jirin jilayaasha
amniga ee meelaha kabaxsan magaalada Gaalkacayo, waxa loo fidiyaa si hoosaysa sidoo kale badanaa
ma awoodaan inay waajahan xaaladaha ka jirta meelaha kabaxsan maamulka caasimada.

Bulshada iyo dadka barakacayaasha ah labadoodaba, waxa jira nidaamyo toosa oo ah dhexdhexadinta
maamulida howl-maalmeedka bulshada iyo xalinta khilaafadka.Gaalkacayo gudaheeda, waxayna
ushaqeeyan qaab gudi ah kuwaas oo laga dhex aasaasay dadka barakacayasha dhexdooda, sidoo kale
qaar kamida maamulka kala duwan ee xaafadaha magaalada iyo tuuloyinka.Gudiyadasi waxay yihiin
kuwo utaagan maamulka xaaladaha oo loo wajahayo si hoose (tusaale ahaan, deeganka barakacaysah
ee Tawakal ama maamulka xaafada Garsoor 1) iyo sidoo kale waxay ka-jawaaban meelaha ay kajiran
xaaladaha dag-daga.Dhinaca Waqoyiga Gaalkacayo, maamulka xaafad walba wuxuu ka kooban yahay
gudi, iyo xaafad walba waxay ka kooban tahay sadex ilaa shan waaxood, kuwaas oo leh gudi dhexe oo
loo aasaasay si uu u-eego howlaha kaladuwan ee gudiyada xaafadaha.

Kiisas badan oo dhacay, gaar ahaan qaar kadhacay dadka barakacayasha IDP laakin kuwa lanool
bulshada dhexdeeda, marka khilaaf lagu xalin kari waayo habka dhaqanka ama gudiga deeganka, waxa
marka danbe la geeyaa meelo heerkodu sareeyo siday iskugu xigaan, dhamaan waxay kiisaskasi
lageeyaa gudoomiyaha gobolka ama duqa magaalada – in-kastao oo aanay ahayn awoododa caadiga

13
Interview with a member of the North Galkayo City Administration, 7 June 2010.
14
Interview with an international NGO operating in Galkayo, 11 June 2010.
15
Interview with the Galmudug Police, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 20


(2011) District Baseline Report: Galkayo

ah.Sadex kamida deegaanada dadka barakacayaasha IDP oo la waraystay, gidiga ayaa waxay isticmaalan
heerar iskumida ee wada-xaajoodaka:ugu horayntii, khilaafka aan caadiga ahayn waxa xaliya gudi hoose
ama oday dhaqamedka,marka labaad, gudoomiyaha gobolka iyo duqa magaalada ayaa iyagu ah
dhexdhexadiyal colaadaha.Colaadaha udhaxeya bulshada badankooda ama dhamaanteed, maamulada
siyaasada ayaa si-toosa uga qayb-qaata habka dhexdhexadinta kuwaas oo isku keena oday
dhaqameedyada si ay uga caawiyan xalinta khilaafyada.

Community Security Approach to Peace-building Page 21


(2011) District Baseline Report: Galkayo

3. Aragtiyada Ammaandarada

Aragtiyada laga qabo ammaanka ayaa aad ukala duwan dhinaca waqooyi iyo dhinaca koonfured ee
Gaalkacayo, jawaabaha sahanka dulmiga iyo dambiga ee dhinaca koonfurta ayaa muujinaya dhamaan
amaanku uu horumar sameeyey 12 bilood ee ugu danbeeyey dhanka kale jawaabaha dhinaca
waqooyiga ayaa ahaa mid isku dhexjiray oo dadka qaarna muujinayaan inuu horumar sameeyey
qaarkalan ay muujinayaan inuu horumar yar sameeyey. (Jaantus 9).16

Jaantus 9: Kaladuwanaansha aragtida badbaada, Waqooyiga/Koonfurta Gaalkacayo


(qiyaas %)

Ref. B3_R3xPV1 (n=581)

Sahanka dulmiga iyo danbiga sidoo kale wuxuu cadeeyey in dumarku ay aamisan yihiin in dumarku ay
yihiin kuwa ay kudhacdo xaalada amandarada marka loo eego raga.Dhamaan, 66.9 boqolkiiba raga iyo
56.9 boqolkiiba dumarka loo arko inay yihiin kuwo amaan ama badbaado,waxa muuqata kala
duwanaanshaha raga iyo dumarka ee dhinaca badbaadada.(Jantus 10).

Jantus 10: Isbadalka aragtida badbadada ee 12 bilod ee udanbeeyey oo kudhisna jinsiga


(Freq.
%)

16
Kaladuwanaanshaha aragtiyada udhaxeeya ayaa noqonkara mid runa in koonfurta Gaalkacayo ay kayartahay
dad ahaan iyo dhul ahaanba dhinaca waqooyiga iyo iskuThe difference in perception may be explained by the fact
that South Galkayo is significantly smaller than its northern counterpart in both surface and population, and that
the comparatively greater mobility of the population in the North means that social control is weaker.

Community Security Approach to Peace-building Page 22


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Ref. PV1: Average perception (n=662 ; nfemale= 357 ; nmale= 305)

Dadka bixiyey jawaabaha badankoodu (77.1%) ayaa dareemey in habeenkii aad lugaynkaro si amaan
ah.(Jaantus 11), inkasta oo marlabaad, aragtida labada dhinac ee magaaladu ay sifudu iskubadasho ,
dhinaca koonfurta ayaa woxogaa ka amaan badan dhinaca kale marka la eego jawaabahaha 94.6
boqolkiba (Ref. PV2 (n=662)

Jaantus 12).

Jaantus 11: Heerka Fahanka Amniga ee Wakhtiga Madowga ah (Qiyaas%)

Ref. PV2 (n=662)

Jaantus 12: Heerka Fahanka Amniga ee Socodka Wakhtiga Madowga,


Waqoyiga/Koonfurta Gaalkacayo (Qiyaaas %)

Ref. B3_R3xPV2 (n=581)

Guudahaan, inta badan qoysaska la waraysay ayaa sheegay in cabsida amaandaradu ee jaarkoodu aanay wax
saamayna kulahayn nolol maalmeedkooda.Sikastaba ha ahaate, sahanku wuxuu muujinayaa meelahaa midka

Community Security Approach to Peace-building Page 23


(2011) District Baseline Report: Galkayo

mida shantii qof ee kaqayb qaatay sahanka-gaarahan dumarka-ay kacabsadeen qabashada howlaha kuxusan
sahanka: 21.4 boqolkiba dadka jawabaha bixiyey ayaan kaqayb qaadan raadinta baahiyaha qoyska ee maalinlaha
ah sida cuntada, dhuxusha/xaabada ama biyaha sobobo amaan-daro awgeed.21.7 boqolkiba ayaan tagin/aadin
suuqa; 22.2 boqolkiba ayaan udirin ciyaalkoda iskuulka; 21.6 boqolkiba ayaa iskadaayey inay isticmaalan gaadiidka
dadwaynaha iyo 30 boqolkiba ayaa iskadayey dhaqashada xoolaha ama hanti ay ka keenan dibada. (Jaantus
13).waxa jirta in meelaha kala badh qoysaska jawaabaha bixiyey ay kajawaben suaashan;majiro wax muujinaya
sobabta ay uhoosaysay heerka jawaabtu.

Jaantus 13: Howlaha la iskadaayay sobabo amaandaro (Qiyaas %)

Ref. PV3 (n=355), PV4 (n=355), PV5 (n=347), PV5 (n=347), PV6 (n=356)

Aragtiyada amaandarada ayaan waxa saamayn kara xadiga danbiyada lacadeeyey.waxa jiray 234 qoys,
ama 35.8 boqokiibaa dadka jawabaha bixiyey ay goobjoog u ahaayeen danbi iyo rabshado ay sameeyen
dad dibada kasoo duulay guryahooda; qayb kamida kuwan, 58.5 boqolkiba ayaa cadeeyey hal danbi,
17.1 boqolkiba, laba danbi, iyo 13.7 boqolkiba ,saddex danbi.(Jaantus 14).

Jaantus 14: Triada Danbiyada Goobjooga loo ahaa (xadiga. %)

Ref. WV3 (n= 234)

Community Security Approach to Peace-building Page 24


(2011) District Baseline Report: Galkayo

4. Noocyada Ammaandarada iyo Rabshadaha

Noocyada danbiyada ee kadhasha rabshadaha waxa kujira dabiyo la soo abaabulay oo ay kamid yihiin
dilka, weerarada iyo dilka shaqsiga ah.Sikasta ha ahaatee, wadciga kajira Soomaliya, danbiya shaqsiga
ah qaarkood looma arko dhacdo kaduwan kuwa kale, laakin colaada kajirta xadka udhaxeya labada
qaybod iyo kooxaha rabshada wada ayaa loo arkaa arin kaduwan.Noocyada rabshadaha kooxaysan
ayaa lasheegay inay cabsi gaara kuhayaan Gaalkacayo kuwaas oo ay kujiraan rabshado udhaxeya
bulshada, dilalka aar-gudashada ah, khilaafka dhulka iyo colaado kale oo kusalaysan khayraadka.Dilalka
abaabulan ayaa sidoo kale lasheegay inuu yahay arin cabsi leh, inkasta oo arinkani si aad uwayn ay
yihiin rabshado kusalaysan falal shaqsiyeed.

Jadwal 1: koobida natiijada wadahadalada kooxaysan, April 2010 (extracts)


Dadka dalka Odoyasha iyo
Maamulada
gudihiisa Dhalinyarada Bilayska Dumrka hogamiyash
maxaliga ah
kubarakacay (IDPs) diinta
Cabsida Budhcabadeednimo; Kufsi; Budhcadbaded Arimaha Dilalka; Dadka
dhinaca Al-Shabaab Dhibjirta (also violence siyaasada iyo Xatooyada; isticmaala
badbaadada against qabiilka; Kufsiga mukhadaradka;
women); Khilafka dhulka; Dibjirta/Gangs
drug use Qadka iyo
khamriga qat;
Budhcadbadeda
Noocyada Rabshadaha Aargudahsha Dagaalada iyo Dilka Qabiilka Dilalka
rabshadaha qabiilka; kadhaxaysa aargudahshada qabiilaysan; Aargusashada qorshaysan;
ee kuliga ah Rabshadaha qabiilada qabiilada Dilka siyaasada; aar-gudashada
raga siyaasada; Dilka qabiilada
Dilka aan lagaranayn aanlagaranayn
Types of kufsiga; Kufsiga Kufsiga Kufsiga kufsiga; kufsiga;
violence garaacista garaacista Gudniinka
against fircooniga ah
women (FGM)
Miyey jirtaa Haa (raga oo kalido Haa (furista Haa Haa(raga ayaa Haa (garaacis, Yes
rabshad u isticmaha dakhliga dumarka) (garraacista iyo oo qaad u furitaan) (garaacis,dadka
maxaliya? qoys si shaqsi ah) furista isticmaala qaadka cuna
dumarka) isticmalka oo noqda
qaadka tas oo qaswadayaal)
keenta
rabshad)
Miyuu jiraa Ma badna, marka Maya Maya Yes, child Maya Maya
arimaha laga reebo caruurta labour in IDP
tacadiga shaqalaha ee dadka camps and rural
caruurtu? barkacayasha iy areas
meelaha miyiga ah

Community Security Approach to Peace-building Page 25


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Qaybta soo socota waxay soo bandhigaysaa xog tireed laga soo ururiyey danbiyo shaqasi ah oo ay
kujraan wadahadalo kala duwan oo ka dhaxeeyey kooxo rabshadwadayal oo lagu cadeeyey wadahalada
kooxaysan.

Waxa mudan in laxuso in heerka intabadan ee noocyada danbiyada ay aad ukala duwan yihiin faraqa
udhaxeeya waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo,dhinaca waqooyi waxa aad ugu badan dilka,
weerarada iyo dambiga shaqsiga ah (laakin majraan faraxumayn) (Jantus 15).Sida kor lagu xusay,
arintan waxay kamuuqataa dhamaan aragida badbaadada.

Jantus 15: Aragtida Badbadada iyo Herka Danbiyada,Waqoyiga/Konfurta Gal.(Herka.

%)

Ref. B3_R3xPV1 (n=618), B3_R3xPC1 (n=139), B3_R3xAA1 (n=140), B3_R3xSV1 (n=136), B3_R3xMD1_R1 (n=618)

4.1. Dillka

Sahanka dulmiga iyo danbiyada ayaa xaqiijiyey in dilka ka dhaca Gaalkacayo la xidhiidhiyo “Dilka ama
dhimashada oo ay sobab utahay natiijada rabshadaha ama dambiyada”.Shan iy afartan ah dil-dabiyeed
ayaa ladiwaangaliyey xiligii uu socday sahanka dulmiga iyo danbiga, arintan oo kamuuqata 6.4
boqolkiiba jawaabaha qoysaska.Sida kor kuxusan (Jantus 15), danbiyo heerkoodu sareeyo ayaa kajira
dhinaca waqooyiga Gaalkacayo marka loo eego dhinaca koonfurta Gaalkacayo.(7.6% boqolkiba
waqooyiga iyo 5.2% boqolkiiba koonfurta).Dhibanayaasha ayaa intabadan ah lab(rag) da’doodu
udhaxayso 15 ilaa 34, oo ay ugu badanyihiin kuwa da’doodu udhaxayso 25–29 sano (Jaantus 16).

Community Security Approach to Peace-building Page 26


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 16: Dilka kusalaysan da’da iyo jinsiga (heerka.)

Ref. MD1 (n=41)

Iyada oo la-tixgalinayo dhibanayaasha la dilo qabiilada ay kasoo jeedaan, 20.0 boqolkiiba ayaa ah
qoysaska Digil iyo Mirifle kuwas oo uu kujiray dhibane loogaystay fal aad ukhatara 12 bilood ee ugu
danbeeyey,13.5 boqolkiiba qoysaska Jareerta ah, 12.5 boqolkiiba qoysaska carabta ah iyo 11.1
boqolkiba qoysaska Issaq (Jaantus 17).Heerka dhibanayaasha ayaa kasaraysay ee kasoojeeda qoysaska
barakacayaasha ah (12.0%) marka labarbar dhigo dadka deegaanka ah (5.5%) (Ref. MD1xRP9 (n=43)

Jaantus 18).

Jaantus 17: Dilka ee Dhibanayasha iyo Qabiilkooda (Qiyas %)

Ref. MD1xRP9 (n=43)

Jaantus 18: Dilka loo Gaysto Dhibanaysha Bulshada Noocyadeda kala duwan (Qiyas %)

Community Security Approach to Peace-building Page 27


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Ref. MD1xRP10 (n=44)

Dilalka noocan ah waxa sobab u ah arimo kala duwan .Siaan layaablahayn, heerka is aaminad la’aanta
ee kadhaxaysa qabiilada, ayaa soo baxday xiligii wadahadalad kooxaysan ay socdeen in dilalka
aargoosiga ahi ay noqdeen kuwa caadiya.Kuwaas oo mararka qaar oo ay maleeshiyo habaysan ay
fuliyaan dilal kadhaca meelaha danta gaar ahaan suuqyada.Sikasta ha ahaatee, dilalka noocan ah sidoo
kale waxay ka dhacaan si joogto ah magaalada Gaalkacayo iyadoo la isticmaalayo hubka fudu. Tusaale
ahaan, qof ah dhaliny, kaas oo kasoojeeda badhtahama koonfurta Soomalia, kaas oo urur maxaliya
NGO uu shaqo siiyeen dhinaca waqooyiga ee magalada Gaalkacayo.Waxa lagu qasbay inuu tago
dhinaca koonfured hadad tahay qof lagaranayokadib markii dad kasoo jeeda qabiilkisu ay dileen sadex
nin oo kasoo jeeda waqooyiga.Marka la eego dhalinyarada, "waad joogikartaa halkan hadad kaliya aan
cidi kuguranayn.Hadii lagu garanayo oo aad joogo halkan, noloshaadu khatar ayay galaysaa."17
Isdhexgalkan bulsho ee udhaxeeya labada dhinac ee magaalada (Koonfur iyo Waqooyi).Arintani ayaa
aad uyarasay is-dhexgalkii udhaxeyey bulshada waqooyiga iyo koonfurta si ay uhelaan kulamo aasaasiya
kuwaas oo kudhisan in lawadaago suuqyada iyo in lakala-guursado.

Dilalka waxa kale oo kamida “Dilal aan lagaranayn”, kuwaas oo lala-xidhiidhanayo dilalka qorshaysan ee
siyaasada ama hogaamiyasha bulshada, gaarahan shaqsiyadka firfircoon ee kashaqeeya qorshayaasha
dhisida nabada.Tusaale ahaan, bishii March 2011, Gudoomiyihii Gudiga Amniga ee Dagmada
Gaalkacayo, Hussein Ali Dube, ayaa la toogtay wakhti fiida isaga oo kasoo baxaya masaajidka.

Marka laga eego labada maamul, dilalka qorshaysan ee lagu beegsado siyaasiyiinta ama
hogaamiyayasha bulshada waxa lagu xidhiidhiyaa xarakada Al-shabaab kuwaas oo ah khatar..18 Marka la
eego xubnaha maamulka Galmudug, waxa jiray shan weerar oo ay fulisay Al-Shabaab gudaha dagmada
Gaalkacayo sanadadii 2009–2010.s19 warbixinada ayaa muujinaya dadka Al-Shabaab udaacada oo
kusoobadanaya Gaalkacayo.Arintan joogistooduna waa mid ku cusub Gaalkacayo.

Marka lagu daro, budhcad badeeda ayaa lagu soo waramayaa inay fuliyaan danbiyo shabrad wata iyo
qaar bilaa barshada, oo ay kujiraan prostitution, dilalka (gaarhaan kuwa loo isticmalo hubka fudud),
shilalka baaburta, iyo mukhadaradka.Bishii July 2010, budhcadbaded isticmaashay mukhadarad ayaa
bilabay toogasho badhtamaha magaalada ee dadku kubadan yihiin halkaas oo ay timid dhimasho iyo
dhaawacba.20

4.2. Weerarada Gacan-kahadalka

Jawaabaha ay bixiyeen sadex iyo todobaatan qoys oo ka qaybqaatay sahanka (kuwaas oo ahaa 50.0%,
boqolkiiba 10.4% ay ka noqonaysa inta la-doortay) ayaa lagu soo qaadayay weeraro 12 bilood ee ugu

17
Interview with a Galmudug peace-building organization, 30 August 2010.
18
Interview with the Puntland Police, 30 August 2010; interview with the Regional Administration of Mudug
(North Galkayo), 5 June 2010; a member of the District Administration of South Galkayo, during an interview with
Galmudug women’s organizations, 29 August 2010.
19
Member of District Administration of South Galkayo, during an interview with Galmudug women’s
organizations, 29 August 2010.
20
Personal communication, Confidential Informant, 1 Sept 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 28


(2011) District Baseline Report: Galkayo

danbaysay sida kucad sahanka.Boqolkiiba 95.9 oo kamida dhibanayaashan ayaa kaliya lagula kacay hal
jeer arintan.sida kor lagu xusay, heerka weerarada ayaa aad ugu badan dhinaca waqooyi ee Gaalkacayo
(53.6% boqolkiiba) marka loo eego dhinaca koonfurta Gaalkacayo (32.1%) (Jantus 15).

Markii ladarsay wakhtiga iyo meesha, saamiga ugu badan ee dhacdooyinka ay ka dhaceen wadooyinka
xiliga habeenkii (23.4%).Sikastaba ha ahaatee, dhabiahaan, gurigu waa meesha ugu balaadhan ee uu
kadhaco weeraradu boqolkiiba 42.2 kuwaas oo gaar ahaan dhaca xiliyada galinka danbe. (Jaantus 19).

Jaantus 19: Weerarada Gacan-ka-hadalka iyo Muuqda: Goobta iyo Wakhtiga (Freq. %)

Ref. AA8xAA7 (n= 64)

Hubka fudud – kuwas oo badankodu awododu sarayso– ayaa loo isticmaalay 47.3 boqolkiiba kiisaska
weerarada.waxana kamida hubkaas loo adeegsado weerarda nooca layidhaahdo Kalashnikov (29.2%)
and handguns (18.1%). Other weapons used included bladed weapons such as knifes, swords, pangas
or sticks (23.6%); blunt weapons such as stones, bottles, glass or rope (12.5%); bombs or hand grenades
(9.7%); no weapons were used in only 5.6 percent of the assaults (Jaantus 20).

Community Security Approach to Peace-building Page 29


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 20: Nooca Hubka Loo isticmaalo Weerarada (Soo noqnoqod %)

Ref. AA9 (n=72)

4.2.1. Dhibanayaasha

Marka la eego 73 weerar ee lagu la kacay dhibanayaasha kuwaas oo lagu dhawaaqay, boqolkiiba 60.0
ayaa ahaa lab halka boqolkiiba 40.0 ay ahaayen dhidig. Dadka ugu badan ee la weeraro ayay da’doodu
udhaxaysa 25 ilaa 29 kuwaas oo iskugu jira lab iyo dhidig.Sikastaba ha ahaatee, raga ayaa ah kuwo
khatar ugu jira weerarada wakhti aad udheer gaar ahaan da’da udhaxaysa 15 ilaa 44 sanadood
(Jaantus 21).

Jaantus 21: Weerada Dhibanayasha ee kusalaysan Jinsiga iyo Da’da (soo noqnoqod)

Ref. AA1 (n=50): male (n=30) and female (n=20)

Weerarada gacan-ka-hadalaka iyo kuwa-muuqda ayaa caan ku ah dhamaan qabiilada dhexdooda,


kuwaas oo dhacistodu ugu badan tahay qabiilada Daarod (60.0%), Jareerta(Bantu) (56.3%) iyo qabiilada
Dir (53.8%) (Jaantus 22).

Community Security Approach to Peace-building Page 30


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 22: Dhibanayasha Werarada Gacan-kahadalka ee habka Qabilaysan (Qiyas%)

Ref. RP9xAA1 (n= 70)

Sikastaba ha ahaatee, waxa isbadalay sida loo arkayo arinkaa markii the picture changes when
distinguishing North and South Galkayo, dadka dhibanayaasha ah ee kasoojeeda qabiilka Hawiye ee
waqooyiga Gaalkacayo. (Jaantus 23).

Jaantus 23: Khibrada Weerarada ee 12 bilood ee ugu danbeyey, ee habka qabiilka,


Waqoyiga/Koonfurta Gaalkacayo (Qiyaas %)

Ref. AA1xRP9xB3_R3 (n=28)

4.2.2. Danbiilayaasha

Dadka dhibanayaasha ah ee lagula kaco weerarada ayaa cadeeyey in boqolkiiba 42.5 kamida dadka
gaysta danbiyada ay yihiin Kooxo hubaysan oo nidaamsan; boqolkiiba 37.0 lacadeeyey inay yihiin
ashkhaas danbilayaal ah; boqolkiiba 15.1 ay yihiin ‘saaxiibo ama jaarka’, boqolkiiba 4.1 ay yihiin
kooxaha qabiilada iyo boqolkiiba 1.4 la aaminsanahay inay yihiin ‘ciidamo ajnabi ah’ (Jaantus 24).

Community Security Approach to Peace-building Page 31


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 24: Noocyada Danbiilayasha ee fuliya Weerarada (Freq. %)

Ref. AA11 (n=73)

Sida caadiga ah, qaybo kala duwan oo kamida kooxa danbiilayaasha ah ayaa isticmaalay hubka , iayaga
oo ah kooxo ku kuhubaysan hub heerkiisu sareeyo kuwaas oo ah Kalashnikov( nooc kamida hubka
fudud), danbiilayaasha kalida ah ayaa isticmaala baastoolado iyo revolvers or blunt weapons, and dadka
xaafada wada dagan iyo kuwa jaarka ah ayaa inta badan isticmaala hub (Jaantus 25).

Jaantus 25: Nooca Hubka Loo-isticmalay Weerarada ee Sadex Danbiilayaal


Tixraacoda/Qaabka Falalka ay Ufuliyeen (Soo noqnoqod %)

Ref. AA9xAA11 (n=62)

Marka la eego wadahadalada kooxaysan iyo meelaha warka sugan laga helayo, danbiyada casriga ah ee
kadhaca sida caadiga ah Gaalakacayo ay khatarta ugu wayn kuyihiin amaanka,kuwaas oo sitoosa iyo
sidadban uga qayb qaata colaada.Dhacdooyin dhowra ayaa cadaynaya heerka korodhka danbiyada
nidaamsan, sida xatooyo bangi oo dhacday bishii July 2010, sidoo kale dagaalo joogto ah oo ay gaystan
gangs, weerarda, kufsiga, mukhaadaradka, korodka dadka jidhkooda kaganacsada, dilka dhaca iyo
arimo kale oo khuseeye badbaadada iyo amaanka ayaa waxa kamida wadayaasha baaburta ee
sikhraansan (khamriga cabsan) iyo shilalka baabuurta.maadama Gaalkacayo ay kutaalo gudaha
wadanka, uma noqon karto xarun budhcadeeda.; Sikastaba ha ahaatee, waxa la ogaaday inay
budhcadbadeedu tagaan Gaalkacayo marka aanay joogin dhinaca badda, waxanay warbixinada ugu

Community Security Approach to Peace-building Page 32


(2011) District Baseline Report: Galkayo

danbeeyey ay muujinayaan in loo malaynayaa inay Gaalkacayo noqonayso xarunta dhinaca agabka ee
budhcadbadeednimada.21

Rabshadaha ka-dhaxeeya dhalinyarada, gaarahaan ta kadhaxaysa dhalinyarada wiilasha, wadahadalada


kooxaysan waxay cadeeyeen in arintani kaqayb qaadanayso amaandarada dagmada.Marka la eego
kaqayb-galayaasha wadahadalada kooxaysan, colaada shaqsiga ee kadhaxaysa dhalinyarada ayaa
sobabi karta dagaal gangs marka la eego ururada dhalinyaarad ee maxaliga ah , dhalinyaradu waa kuwa
ugu ubadan ee fuliya rabshadaha keena danbiyada, dhacdooyinka ugu mihiimsan waxa kujira
garaacista, iyo weerarada iyagoo isticmaalaya ulo(budh), mindiyo iyo biraha bilaa afka ah.22

Ka-qaybgalayasha wadahadalada kooxaysan iyo waraysiyo xog baadhis ah ayaa waxa lagu cadeeyey in
dibjirtu ay yihiin khatar kusii kordhaysa Gaalkacayo, kuwas oo intabadan lagu eedeeyo kufsiga, cabsida
iyo tuuganimo.way adagtahay in lagarto dadka ay kakooban yihiin dibjirtu, inkasta oo ay muuqato inay
kujiraan dhalinyarada magaalada iyo qaar kamida dadka baadiyaha iyo qaar kamida maleeshiyonikii
hore iyo dhalinyaro meelo kale kayimid.Dhaman dadkii lawaraystay waxay iskuraaceen in gangs
badankoodu yihiin rag da’doodu yartaha kuwaa oo lagu qiyaasay inay da’doodu udhaxayso 15 ilaa 40
sano.23 Fal danbiyeedka gangska ayaa sitoosa iyo dadban uga qaybqaata colaada; marka la eego ururka
dhisida nabada ee Galmudug, labadii colaadood ee udanbeeyey kuwaas oo udhaxeeyey Waqooyiga iyo
Koonfurta Gaalkacayo ayaa waxa sobabay iskudhaca kadhaxeeyey gangs.sikasta ha ahaatee, iyada oo ay
ganga uqaabaysan yihiin hab qabiil, waxa jira kiisas cad kuwaas oo danbiilayaashu ay ka koobnayen
qabiilo kala duwan si ay ufiliyaan fal dabiyeed.Marka la eego maamulka Galmudug, gangs waxay
kaqaybqaateen xatooyo bangi bishii July 2010 kuwaas oo ka koobnaa afar qof oo ka soo jeeda
waqooyiga iyo afar qof oo kasoo jeeda koonfurta.Arintan waxa muujanayaa in dibjirtu/gangs aanay
qabiil kaliya aanay ahayn laakin sida budhcad-badeeda taas oo noqonkarta waxa la iswaydiiyo.

4.3. Rabshadaha lagula kaco Dadka barakacayaasha ah (IDPs)

Marka la eego dhamaan 73 dhibane oo loo gaystay weeraro, boqolkiiba 52.1 ayaa ahaa dad deegaan
ah, boqolkiiba 8.2 waxa yihiin qoxooti iyo boqolkiiba 39.7 waxay ahaayeen dadka barakacayasha ah
(IDPs).marka laqiyaasay qaybaha, natiijooyinka ayaa muujinaya in 100 qof ee qoxooti ah, 75 kamid ahi
waa dhibane; boqolkii qof ee barakacayasha ah(100 IDPs), meelaha 57 waxay ahaayeen dhibanayaal; in
boqokii (100) qof ee deegan ah, 44 kamida ay ahaayen dhibanayaal. (Jaantus 26).

21
Personal communication, confidential informant, 1 Sept 2010.
22
Interview with a local youth organization (North Galkayo), 7 June 2010.
23
Interview with the Galmudug Police, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 33


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 26: Khibarada Weerarada Gacan-ka-hadalka aha ee 12 bilood ee udabeeyey ee


noocyada bulshada (Qiyaas%)

Ref. AA1xRP10 (n=73), permanent resident (n=38), refugee (n=6), IDP (n=29)

Xidhiidhka ka dhaxeeye bulshada iyo dadka barakacayaasha ah ee magaalada Gaalkacayo ayaa ah mid
aad aan ufiicnayn, xaalada aan fiicnayna way jirtaa, bulshada deeganka ayaa weerar kuqaada dadka
deegaanada barakacayasha ee kunool waqooyiga Gaalkacayo marka la eego warbixinada muujinaya
xatooyada ciyaalka.arintani waxay keentay in jiraan dad badan oo raadinaya daganaansho kuwaas oo
kabaxsanaya dagaal.

Dadka ku-barakacay dalka gudihisa (IDPs), sikasta ha ahaatee, maaha dadka isku qoomiyada.Marka la
eego mid kamida gudiga xaafada Garsoor, faraqa udhaxeeya dadka barakacayaasha ah ee soo jeeda
Gobolka Mudug Region, kuwas oo dib uladagay qoysas iyo qaraabo, iyo qaar kale oo ka soo jeeda
badhtamaha koonfurta Soomalia, kuwaas oo dagan deegaanada barakacayaasha, kuwas oo dhibaato
kusii kordhinaya kala duwanaanshaha dhaqan-dhaqaale taas oo ah mid cad.Dhabahaantii, xidhiidhka ka
dhaxeeya dadka barakacayaasha iyo dad bulshada deegaanka ayaa umuuqda kuwa aad ukala
duwan:halka dadka barakacayaasha ee kunool deegaanka Holoboqod oo kutaala duleedka waqooyiga
Gaalkacayo waxay gargaar dhinaca amaanka iyo caafimaadka ka helaan dowlada hoose iyo
maleeshooyin deegaanka ah, laakin barakacayaasha kunool deeganka Warshed Galey ee katirsan
xaafada Garsoor 1 ee (Waqooyiga Galkayo) ayaa ah kuwa ay soo wajahday xaalad gaara oo amaandaro
ah iyo xidhiidh diciifa oo udhaxeeya bulshada.Inkasta oo gudiga deegaanka Warshed Galey ay ahaayen
kuwo si-aday uga soo horjeeda inay xidhiidh adag yeeshan dowlada Puntland iyo xarunta bilayska ee
deegankas, deeganada udhow, warbixino kala duwan oo laxidhiidha amani-darada la soo daristay dad
ashqaas ah oo kunool Waqooyia Gaalkacayo.

Inkasta oo ay dadka barakacayasha (IDPs) ay helaan deeqda haayadaha caalimiga, iyo gudiga
deegaanka uu xidhiidh xoogan kadhaxeeyo dowlada hoose, barakacayaashii hore waxay yihiin kuwa
unugul dhibaatoyinka sobabta oo ah kama helaan taagero qabiilka waxana dhibaato baahsani
kahaysataa dhinaca fursadaha dhaqan-dhaqaale.Dhibaatada dhinaca hooyga ee haysata dadka
barakacayaasha ah ayaa keentay in lagu lakaco weeraro guryaha.24 Dhibaatoyin ka dhaca qoysaska
dhexdooda gaarahaan dadka barakacayasha ah ee kunool dhulka miyiga ah, sobabta oo ah dadka ma
haystaan deegaan ay leeyihiin oo ay kuheli karaan dagaanasho taas oo keentay inay dhacaan dabiyo iyo
rabshado.Marka la eego urur caalami ah oo kashaqeeya Gaalkacayo, waxa jira waxbixino muujinaya

24
Interview with a local IDP aid worker (North Galkayo), 6 June 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 34


(2011) District Baseline Report: Galkayo

kooxo hubaysan oo howlo kafulinaya deeganada barakacayasha kuwaas oo keenaya dabiyo rabshad
wata, gaarahan dhulka miyiga ah.marka lagu daro, marka la eego gudida dadka barakacayasha ah ee
kunool duleedka magaalada Waqooyi ee magaalada Gaalkacayo, waxay aaminsanyihiiin dhibaatada oo
dhan waxa keenaysa deegaan/hooy la’aanta sobabta oo ah tuugtii si-fudud ay uxadi karaan guryaha
iyaga oo mindiyo, budhadh iyo hub kale wata.

4.4. Rabrashadaha kulidiga ah Dumarka iyo Gabdhaha

Dumarka iyo gabdhaha waxa lagula kacay 20 weerar.Sida laga arkayo Jaantus 21, dumarka iyo
gabdhaha kunool Dagmado Gaalkacayo ayaa umuuqda kuwa unugul dhibaatada dhinaca weerarada
marka loo eego raga, marka laga reebo dadka da’doodu udhaxayso 25–29 sano kuwaas oo kor ukacay
labada jinsiba..

Marka lagu daro, toban qof oo kamid ahaa dadka jawaabaha bixiyey ee kasoo jeeda dhibanayaasha lagu
lakacay faraxumaynta – dhamantood waxay ahaayen dumar (dhidig).Dhaman tobankaa kiis,
dhacdooyinkani waxay dhaceen hal mar; afar kamida, dhacdooyinkan ayaa kadhacay guri (laba kamida
waxay dhaceen subax iyo laba kalana ay dhaceen habeen); iyo lix dhacdo oo kadhacay wadooyinka (mid
kamida waxay dhacday galabtii iyo shan dhacay habeen) (Jaantus 27).

Jaantus 27: Faraxumaynta: deegaanka iyo maalinta uu dhacay (soonoqnoqdka.)

Ref. SV7xSV6 (n= 10)

It emerged that all victims of sexual violence whose gender was declared were 10–34-year-old females
(Jaantus 28).

Jaantus 28: Da’da Dhibanayaasha La Fara-xumeeyey (Soonoqnodka.)

Ref. SV5_R2xSV4 (n=7)

Community Security Approach to Peace-building Page 35


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Shan kamida danbiilayaasha gaystay furaxumaynta ayaa sheegay inaay yihiin kooxo hubaysan kuwaas
oo abaabulan iyo shan danbiilayaal shaqsi ah oo kale.

Wadahadalada kooxaysan iyo dadka xogaha saxda haya ayaa hoosta kaxariiqay ina in dumarka si aad
uxun loo dulmiyo xaqooga.Marka la eego mid kamida shaqaalaha NGO, "sharafdilka" laxidhiidha falalka
foosha xun ee lidiga ku ah dumarka kuwas oo si joogto ah usii yaaranaya ayaa ah mid sii xumanaya
sobabaha sharci-la’aanta awgeed.Dafiraada/inkiraada doorka haweenka ee bulshada dhexdeda maaha
mid keenaya colaada, laakin woxogaa, arintani kuma jirto arimaha mihiimka ah ee dhex-dhexaadinta
iyo nabada.waxa intaas sii dheer, dumarka oo aad dhaqaalahodu uliito ama uhooseyo ayaa sii
kordhinaya inay unuglaadan weerarada gacan-ka-hadalka, tusaale ahaan, hooyada ayaa lagu qasbs inay
shaqayso xiliyada/wakhtiyada aan caadiga ahayn.Gaarahan haweenka ayaa unugul rabshahadah
kadhaca xaafadaha, iyo sidoo kale dabiyada kadhaca gurga dibadiisa, gaar ahaan dhaca iyo
kufsiga.Marka la eego ka-qayb-galayaasha wadahadalada kooxaysan, haweenka ayaa unugul in lagu
qabto wakhtiga ay jiraan kacdoonadu ama ay xaaladu aanay daganayn.

Noocyada ugu badan danbiyada lagu beegsaday dumarka ee ay cadeeyeen ka-qaybgalayaasha


wadahadlada kooxaysan xiligii uu socday waraysiga xograadinta ah ayaa waxa kujira kufsiga, kaas oo
lagu cadeeyey inuu yahay arinka ugu mihiimsan ee keena amaandarada dagmada taas oo umuuqata
mid ka imanaysa dhinaca dhalinyarada dibjir/gangs.Waxa jiray 14 dhacdo kufsi ah oo ay gaysteen gangs
mudadii udhaxaysay bishii March ilaa August ee 2010 dhinaca koonfurta Gaalkacayo, oo ay kujiraan
dhacdo ka dhacaday waqooyiga Gaalakacayo bishii August 2010 taas oo haweenay da’yar ay kufsadeen
dibjir/gangs udhaxeeya sagaal ilaa kow iyo toban raga.

Waxa jira noocyo kale oo kamida tacadiyada lidiga ku ah dumarka barakacayaasha kuwaas oo ah
dhibaatooyin dhaqaale ee kajira qoyska gudihiisa ayaa keentay khilaaf udhaxeya ninka iyo naagtiisa taas
oo keenta marka danbe garaacis iyo furitaan.Kooxaha wadahadalad ee bilayska iyo xaakinada ayaa
cadeeyey labo kiis kuwaas oo mujina dhibaatada dhaqaalaha qoyska, taas oo ninka kamasulka ah
qoyska aanu bixin ,taas oo keentay rabshado.kiisaskan noocan ah ayaa inta badan laxidhiidha cunista
qaadka ee raga oo aad usaraysa taas oo keentay inuu buuxin kariwayo baahidii qoyka.

Ka-qaybgalayaasha wadahadalada kooxaysan ayaa si-fog umuujinaya furitaanka iyo kala-tagista qoyska
ayaa ah dhibaato saamayn ku leh haweenka, gaarahan xad-gudubka lagu sameeyo
xuquuqdooda.Bulshada Soomalida dhexdeeda, carruurtu waxay ku-abtirsadan qoyska aabaha waxayna
qaataan magacaa aabaha iyo qabiilkiisa.Xaaladaha dumarka ka soojeeda qabiil kaduwan qabiilka
ninkeda, marka ay dhacan furitaan/kala-tag arinkaas wuxuu keenayaa xaalad aad u-cakiran sobabta oo
ah waxa lagu qasbaa dumarka inay kunoqoto qabiilkeedii carruurtana waa laga reebtaa.Deegan ay
kunoolyihiin dadka barakacayaasha ah IDP oo kuyaala Warshad Galey IDP, ayaa gudida dadka
barkacaayaasha ahi waxay sheegeen in qaarkamida dumarku ay iskaga tagaan qoosaskoodam sudaa
daraaded marka ninka lagaga tago ninka si uu uhayo carruurta, arinkani waxa uu muujinaya rabshadaha
noocan ahi inay dhibato kuyihiin raga.25In-kasta oo aanay caan ahayn, waxa la-ogaaday in arimaha
noocan ahi mar-marka qaarkod lala-xudhiidhin karo woo-jiidashada dhaqaale ee budh-cad badeedka

25
Interview with an urban IDP settlement in North Galkayo, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 36


(2011) District Baseline Report: Galkayo

iyo dadka kuhowlan mukhaadardka kuwaas oo dumarka isticmaala gaarahan kuwa kujira xaaladaha
dulmiga.26

4.5. Tacadiyada lidiga ku ah Carruurta

Tacadiyada lidiga ku ah carruurta ayaa lagu caddeeyey sahanka badbaadada iyo dulmiga kuwaas oo ah
muuqaalo iskuxidhan oo ah weeraro, dil iyo faraxaumayn.Tadoba kiis oo ah weeraro ayaa lagu sheegay
sahanka kuwaas oo lagu beegsanayay ciyaalka da’doodu udhaxayso 0 ilaa 18 (Jaantus 29).Sahanka
dulmiga iyo danbiyada waxa kale oo uu cadaynayaa saddex dhacdo oo furaxumayn ah oo lagu lakacay
ciyaalka (Ref. AA5 (n=7)

Jaantus 30) waxa kale oo jiray hal dhacdo oo dil ah oo loo gaystay inan yar oo 5 sano (Jaantus 16
above).

Jaantus 29: Tirada Weerarada Gacanta iyo Muuqaalka ee Lidiga ku ah Carruurta,


da’ahaan (soo noqnoqod.)

Ref. AA5 (n=7)

Jaantus 30: Tirada Weerarada Fara-xumaynta ee Lidiga ku ah Carruurta, iyada loo


eegayo da;da (soo noqnoqod.)
c
Ref. SV5 (n=4)

Marka la eego wadahadalada kooxaysan, colaada ayaa saamayn aad uwayn kuleh carruurta meelaha
xaafadaha dhexdoodka; dhacdooyin la-xidhiidha fara-xumaynta iyo ku-shaqaysiga carruurta ayaa ah
arin kajira bushada dhexdeeda.Kaqaybgalaayasha wadahadalada kooxaysan waxay si-wayn udafireen
jiritaanka fara-xumaynta carruurta, laakin bilayska iyo garsoorka maxkamada iyo qaar kamida dadka
barakacayaasha ah ayaa cadeeyey in ku-shaqaysiga carruurta ay tahay dhibaato gaarahan dhulka
miyiga/baadiyaha ah iyo deegaamada dadka barakacayaasha ah.Qof xog-ogaala ah ayaa sheegay
dhacdooyin la-xidhiidha fara-xumaynta ladi ku ah carruurta ay ka-jirto Gaalakacayo, kuwaas oo kadhaca
guryaha iyo dugsiyada waxbarashada.27 Carruurta darbi-jiifka ah ayaa lagu soo waramayaa inay yihiin
kuwo u-nugul amni-darada, ka fogaansha khatarta siloo helo badbaado, khatarka kajirta xadka si loo
helo xasilooni kuwaas nafaqo-daro iyo xanuuno la-xidhiidha.28 Carruurta darbi-jiifka ah ee Gaalakacayo

26
Interview with the Galkayo District Safety Committee, 23/24 November 2010.
27
Interview with a local education organization in Galkayo, 31 August 2010.
28
Interview with Galmudug women’s organizations, 29 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 37


(2011) District Baseline Report: Galkayo

ayaa badankaoodu yihiin carruurta dadka barakacayasha ah iyo kuwa qabiilada laga tirada badan
yahay.Marka la eego Ururka Haweenka ee Galmudug, caruurtu waxay noqdaan darbi-jiif marka
qoysaskoodu ay ka soo eryaan guryahooda. 29 Si-kasta ha ahaatee, carruurta darbi-jiifka ah ayaa ah kuwa
ubadan inay kaqayb-qaataan danbiyada iyo danbiilanimada, oo ay kujirto falalka dib-jirta/gangs.

4.6. Af-duubka

Marka la eego sahanka dulmiga iyo danbiyada, guudahaan lix af-duub (boqolkiiba 0.9% qoysaska
kaqaybqatay sahanka) ayaa dhacay 12 bilood ee udanbeeyey sida kucad sahanka.Shan ka mida lixda qof
ee dhibanaha ah ayaa waxay ahaayen qabiilka Daarod ee kunool magaalada.; afar kamida waxay
ahaayeen dadka deegaanka iyo four of them were permanent residents and two were IDPs. The CVS
offers no indication of the age of the victims.

Af-duubku maaha danbi khatar ku ah amaandarada Gaalkacayo sida kucad wadahadalada kooxaysan ,
marka laga reebo “xaddista carruurta”,taas oo ah oo keentay tacadi lidi kuah deegaanada dadka
barakacayaasha (Fiiri xaga sare, tacadiyada lagu kaco dadka IDPs).marka la eego kiisaska lagu ogaaday
sahanka dulmiga iyo danbiga, dhacdooyinku waxay ubaahan yihiin baadkhis dheeraada.

4.7. Dhaca Hantida

Sida uu ummuujinayo sahanka dulmiga iyo danbigu, boqolkiiba 35.8 dadka kaqabqaatay sahanka ayaa
markhaati ka ahaa dhaca hantida kuwaas oo boqolkii 18.6 ay ahaayeen dhibanayaal lagu lakacay dhac-
hantiyeed.Qoysaskan, boqokiiba 85.2 lagu lakacay danbiyadan hal jeer,qofna ma sheegin waxkabadan
laba dhacdo. Boqolkiiba lixdan danbiyadan waxay keenan rabshado halkaas qof lagu
dhaawacay.(Jaantus 31).waxa mudan inlaxuso, sikastaba ha ahaatee, in heerka danbiyada ay aad ugu
badan yihiin dhinaca waqooyiga Gaalkacayo (23.2%) marka loo eego koonfurta Galkacayo (3.7%)
(Jantus 15).

Jaantus 31: Heerka dhaca Hantida (Freq.)

Ref. EV1 (n=235), PC1, (n=27) and PC7 (n=17)

29
Interview with Galmudug women’s organizations, 29 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 38


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Marka la eego dhamman 27 danbi/dhaca hantida, toban dhac oo lagu lakacay hantida, toban waxay
ahaayeen xatooyo wadada dhexdeeda kadhacaday,12 waxay ahaayen guryo loo dhacay,afar kalana
waxy ahaayen dhaca crops iyo xoolaha,iyo hal dhacdo oo laxidhiidhay dhaca hanta kale. (Jaantus32).

Jaantus32: Nooca Danbiyada Hantida (soo noqnoqod %)

Ref. PC3 (n=27)

Dhacdooyinka dhaca hantidu maaha mid wakhti walba dhaca sanadka; waxa uu ugu badanaa bishii
October bilaha kale ee sanadkana wuu sii yaraanayay. (Jaantus 33).

Jaantus 33: Dhaca Hantida Bishii (soo noqnoqod %)

Ref. PC4 (n=24)

Marka la eego sahanka dulmiga iyo danbiyada (CVS), budhcada ama dabiilayaasha gaysta dhaca hantida
ayaa dhamaantood waxay ahaayeen ‘kooxo aabulan oo hubaysan’ (56.0%), kuwaas oo laxidhiidha danbi
shaqsiyeed’ (32.0%), ‘saaxiibo ama jaar’ (8.0%), iyo danbiyo sigaara ula xidhiidha ‘kooxo qabiilaysan’
(4.0%) (Jaantus 34).

Community Security Approach to Peace-building Page 39


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 34: Dhabiilayaasha Dha ca Hantida (Freq. %)

Ref. PC6 (n=25)

Tuugonimada/xatooyada arxandarada ah ayaa iyana lagu cadeeyey wadahadalada kooxaysan inay yihiin
waxayaabaha keena amaan darada laxidhiidha dhalinyarada gangska.Xatooyda kadhacda wadooyinka
sida xadista mobilada ayaa noqotay dhibaato aad uxun, marka la eego sida ay sheegayso NGO
kahowgala magaalada Gaalkacayo, mukhaadaradka, khamriga iyo cunista qaadka ayaa si dhow ula
xidhiidha danbiyada noocan ah sobabta oo ah dadkani waxay raadinayaan lacag ay uisticmaalan
balwadooda.30

4.8. Iska-horimadka (Khilaafka) Xoogaga Ammaanka ee Dowliga ah

Marka la eego xogaha dhabta ah, rabshadaha ayaa wakhtiyada qaarkood kadhasha dadwaynaha iyo
haayadaha dowlada, gaarahaan booliska/bilayska.Tusaale ahaan, sanadkii 2009 dowlada Puntland
waxay iskudayday inay nadiifiso meelsuuqa oo kuyaala badhtahama magaalada.Dhabahaan, boolsiku
ugumay sheegin toosa howsha ay qabanayeen waxa ay bilaabeen dadka raraan taas oo keentay
rabshado ahaa iskudhacyo hubaysan (toogasho) kaas oo udhaxeeyey iyaga iyo mulkiilayasha
tukaanada.31

Dhacdo kale ayaa dhacday bishii March 2010 markii maamulka dhinaca waqooyi ee Gaalkacayo ay
iskudayeen inay nadiifiyan/baneeyan wadada dhinacyadeda oo ay kuyaalan tukaamo yar yar iyo stalls
kuwaas oo laga sameyey wadada dhinacyadeda, taas oo markii danbe keentay mudaharaad "dadka
kunool Koonfurta"32 waxa kale oo la furay raraas udhacaysa bulshada waqooyiga iyo koonfurta.Colaada,

30
Interview, KAALO, 7 June 2010.
31
Email communication, an international development worker in Galkayo, 23 June 2010.
32
It must be noted that the inherent social divisions between the north and south, and their respective clan
affiliations must be used to qualify statements during interviews. In many cases, particularly in the north,
references to the "other side" were often qualified with xenophobic language. Care has been taken to ensure
neutrality in the analysis of conflict, particularly relating to obtaining the information on how the incidents
occurred, although due to the time constraints of data collection, elements may at times slip through the cracks.
In this case, there is no proof that those confronting Puntland government police forces were in fact from the

Community Security Approach to Peace-building Page 40


(2011) District Baseline Report: Galkayo

marka la eego xubnaha kasocday Gudiga Xaafada Garsoor,waxa lagu xaliyey wadashaqayn ka dhaxaysay
dadka ganacsadayaasha ah, bulshada iyo maamulka heer gudoomiyaha Gobolka Mudug.33

Waxa kale oo jira Kilaaf imika socda kaas oo khuseya dhul ku-teetsan/la-dhararan khadka cagaaran ee
magaalada Gaalkacayo: Maamulka Puntland ayaa bilaabay caruurta ganacsigasata deegnadaas, taas oo
ay kasoo horjeesten qaar kamida ganacsada dhinaca koonfurtu maadama deegaankani ay labada
qabiilba wada leeyihiin, tani waa sobabta labada maamul uyeelaytay magaaladu.34 Heshiis dhexmaray
labada maamul ayaa keenay bixinta cashuur aan qasab ahayn iyo wadaaga deegaanka, wali way sii
socdaan arimihii colaada sobabta u ahaa walina lama xalin.Marka la eego xubin kasocota maamulka
koonfurta Gaalkacayo, kaas oo joogay wakhtigii waraysiga kooxaysan ee sahanka ayaa sheegay in
colaada Gaalkacayo ay tahay mid soo noqnoqta, inkasta oo dhibaatada laxaliyo laakin wixii keenayay
lama xalin wali.35

4.9. Dhaq-dhqaaq Collaada

Suaalaha liistaysan ee sahanka dulmiga iyo danbiyada ayaa lagu baadhay inta jeer/goor ee qoysaska
jawaabaha bixiyey ay lakulmaan khilaaf/iskudhac qabiilka kale: boqokiiba 30.7 dadkan ayaa sheegay
inaanay waligood qabiilkale iskudhicin, laakiin dad aad ubadan oo ah boqokiiba 41.8 ayaa sheegay inay
jiraan Khilaafyo kuwaas oo dhaca sanadwalba.(Jaantus 35).

Jaantus 35: Soo noqnoqoshada Khilaafyada Qabiilada (Soo noqnoqod. %)

Ref. CD1 (n= 617)

Dadka kaqayb qaatay sahanka dulmiga iyo dambiyada (CVS) ayaa sheegay in boqokiiba 40.5 colaadaha
udhaxeeya qabiilada ay si aad uwayn uga dabeeyso aargudashada.(Jaantus 36), waxa kale keena
colaadaha Khayraadka (dhulka, biyaha) kuwaas oo noqonaya boqolkiba (28.4%); danbiga (Xatooyada,

south, or were of a different social identity (formed along socio-professional lines, such as business, or residential
status, or simply a mixture of individuals from the north and the south).
33
Interview with the Garsoor Committee Chairman, 29 August 2010.
34
Member of District Administration of South Galkayo, during an interview with the Galmudug Police, 28 August
2010.
35
Interview with Galmudug women’s organizations, 29 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 41


(2011) District Baseline Report: Galkayo

dhaca ) ayaa noqonaya boqokiiba (12.1%); khilaafka qoyska ayaan noqonay boqolkiiba (10.4%) iyo
boqokiiba (6.9%) waxa keena halganka awooda iyo dhaqanka.

Jaantus 36: Sobabaha ugu Caansan ee Keena Khilaafyada Qabiilada (soo noqnoqod %)

Ref. CD3 (n=422)

Khilaafayadu waxay dhacaan sanadwalba.Dadka kaqaybqaatay sahanka ayaa cadeeyey in bilaha ugu
horeeya ee sanadka ay yihiin wakhti xaaladu aanay daganayn.43 khilaaf/muran oo la xaqiijiyey, ayaa 12
kamid ahi waxay dhaceen bishii January, 9 kalana bishii February, iyo 7 dhacay bishii
March.Dhacdooyinkan heerkoodu aadka usareeyo waxa kadanbeeyey iskudhacyo aan aad ubadnayn oo
kadhexeyey qabiilada kuwas keenay in khillafyo aan badnayn bilihii August, September iyo October
(Jaantus 37).Kalalduwanshahan ayaa la aaminsan yahay in ay sobab utahay wakhti/xili-roobaadka,
arintani waxay muujinaysaa tartarnka/hirdanka daaqa iyo helista ceelasha biyaha.Guudahan
Gaalkacayo waxay heshaa roobka laba wakht, wakhtiga Guga oo da’a inta udhaxaysa bisha April ilaa
bisha June, iyo wakhtiga Dayrta oo ah wakhti kooban taas oo ah meelaha September ilaa October.

Jaantus 37: Khilaafyada Qabiilka ee Bishii (Soo-noqnoqka %)

Ref. CD4 (n=43)

Colaada kajirta dhulka miyiga ah ayaa sidoo kale kusoo fidikarta dhulka magaalada ah sobabta oo ah ,
marka la eego ururada maxaliga ah ee kashaqeya nabada, dilalka qaarkood kadhaca dhulka miyiga ah

Community Security Approach to Peace-building Page 42


(2011) District Baseline Report: Galkayo

ayaa saameeya dhulka magaalada, gaarahaan hadii qaraabada qofka dhibanaha ah ay xaaladu uogalaan
waydo inay ka aargutaan deegaanadoda.36 Marka la eego ururka dhisida-nabada, marka dilalku ka
dhacaan dhulka miyiga ah, dadka magaaloyinka dagan ayaa sicaadiya uga horta inanay dhibaatasi sii
fidin.Urur ka shaqeeya dhisida-nabada oo xaruntiisu tahay waqooyiga Gaalkacayo ayaa sharraxay in
collaada dadka reer miyigu " intabadan inay ka yimaadan dodo kusalaysan khayraadka " iyo " inay
yihiin kuwa sii kicinaya heerka coolaada taas oo noqonaysa hadii aanany ahayn mid arimo xidhiidhleh",
sida by taking on dhincacyda qabiilka ama siyaasada.37 Ururkani wuxuu sifaahfaahsan usharraxay in
colaada dadka reer miyiga udhaxaysa ay intabadan gacankuleeyihiin ama ay taageeran dad
magaaloyinka jooga: marka la eego ururka dhisida-nabada Galmudug iyo qof ganacsade ah, dadka
ganacsada ah waxay kaqaybqatan dhaqalaha lagu xalinayo colaada taas oo laga baqanayo inay kusoo
fido dhulka magaalada ah oo ay khatar galiso ganacsigooda. 38

4.10. Khatarta Kooxaha Islaamiyiinta

Waxa jira warbixino muujinaya in Dagmada Gaalkacayo ay noqotahay xarun laga shaqaalaysiiyo
kooxaha islaamiyinta xagjirka ah sida al-Shabaab.warbixinadu waxa kale oo ay sheegtay in kooxo
maleeshiyoyin ah oo loo malaynayo inay yihiin Al-Shabaal lagu habaynayo duleedka waqooyiga
Gaalkacayo si ay uga dagaalaman dhulka buuraha ee Galgala (Puntland).Xaafada Garsoor, ee kutala
galbeedka waqooyiga Gaalkacayo, ayaa umuuqata meel ugaara howlahaas.Intaa waxa sii dheer, urur
maxaliya oo aan dowli ahayn (NGO) oo kashaqeeya waxbarasha ayaa lasheegay in xarakada Al-Shabaab
ay usoo dirijreen macalimiin iskuulada dhiga si ay uga howlgalaan dagmada, kuwas oo ku dhiirigalinay
dhalinyarad si ay uga qaybqaataan howlaha jihaadka.39

36
Interview with a local peace organization (North Galkayo), 30 August 2010.
37
Email communication with a local peace-building NGO, 27 June 2010.
38
Interview with a Galmudug peace-building organization, 30 August 2010; interview with a local businessperson,
North Galkayo, 30 August 2010.
39
Interview with a local education organization in Galkayo (North Galkayo), 31 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 43


(2011) District Baseline Report: Galkayo

5. Wadayaasha iyo isirada Khatarta

5.1. Isirada Bulshada

Iyada oo colaadihii hore ee kusalaysnaa qabyaalada ay noqodeen kuwa dhamaaday oo aan aan keenin
amaandaro inta badan, qabiilku waa laf-dhabarta colaada.weerada lagula kaco qaarkamid qabiil,
waxkasta halagu dhiiri galiyo, colaada laba shaqsi kadhaxaysa ayaa sifudu unoqonkarta mid laba qabiil
udhaxaysa.colaado kadib heshiiskii Nabada Mudug ee sanadkii 1993, nacaybka udhaxeeya qabiilada
Sacad iyo Majerteen ayaa umuuqda inuu siisoco.sidii marhore laxusay, iyada oo anay tani ahayn arinta
ugu mihiimsan ee keenata colaada udhaxaysa Sacad iyo Majeerteen, joogista xubno kale oo katirsan
qabillada laga tirade badan yahay ee kunool Gaalkacayo ay ka qaybqatan inay siifido colaada qabiilku
deegaankan.marka la eego urur maxaliya oo ka shaqeeya nabada, “Qabiilada laga tirade badan yahay
ee Mudug waxay la kulman colaado kuwaas oo ka timaada iyaga iyo qaarkamida qabiilada waawayn
ee kale.”40 , isbadbadalo muuqda oo lahayo, qabiilada waawayn iyo kuwa yaryar ayaa istaagera si ay ugu
adkaadan qabiilkale oo collaadi kadhaxaysay, run ahaantii ilaa markii "cadowga ah cadowgayaga waa
saaxiibkay".41 Jilayaasha colaadaha looma diido jilayaasha colaadaha kujira, laakin waxa si aantoos
ahayn ugu ujira qabiilo ama jilibyo hoose kuwaas oo kafaaidaysanaya guusha dinac ama dhinaca
kale.Inkasta oo xidhidhka ka dhaxeeya qabiilka uu yahay mid aad uxoogan, arimaha noocan ah ee kajira
Gaalkacayo iyo dhamaan gobolada Somali ayaa wakhtiyada qaar keena in qabiiladu ay taageeran
qabiilkale oo kasoo horjeeda qabiilada hoose oo ay isku hayb dhowyihiin.42

Isdhex-galid la’aanta bulshada ayaa kadhigtay arimaha kuwa caadiya oo muujinaya dhibatada
jirta.Kala-guursashada udhexeysa qabiilada ayaa ah arin mihiima: arinkani wuxuu ahaa caado inbadan
soo jirtay oo ahaa hab isku-xidhka bulshada ee Somalia, lakin hoos udhacay markii uu bilaabay khilaafka
udhaxeeya labada qabiil, taas oo siikala qaybisay bulshada. Halka ay dad badan kuu sheegi karaan in
shaqsi kamida qoyska uu uguursaday qabiilka kasoo hor-jeeda, hadana baryahan danbe ururada
maxaliga ee aan dowliga ahayn ayaa wada qorshayaal kor loogu qaadayo kala-guursashada si ay uga
qaybqadato dhisida-nabada taas oo umuuqata mid aan caadi ahayn.Silamdia, wadaagis-la’aanta
adeegyada kadhaxeya bulshada waqooyiga iyo koonfurta ayaa hoos udhigay iskuxidhkii bulshada kaas
keena kara isdhexgalid caadiya oo kadhaxeya bulshada.

Dhaqan-xumada dhalinyarada ayaa la ogaaday inay tahay shaqada bulshada aan haysan furas fiican,
waxbarshaduna kuyartahay oo aanay jirin meel ay wax kasoogalan sida garoomo lagu ciyaaro, xarumo
dhaqanka lagu bandhigo iyo khayrad loogu talo galay dhalinyarada si ay ufahman doorkooda kana
qaybqaataan horumarka bulshada.43iyada oo aanay jirin meel ay bulshada wax kasoo galaan iyo adeeg
ay wadaagan ayaa sii xumaynaysa xaalada kadhaxaysa bulshada waqooyiga iyo koonfurta, is-dhexgalka
bulshada ee goobaha shaqada ayaa ah mid kooban iyo dhalinyarada oo ay soo wajacday fursad-la’aan

40
Interview with a local peace organization (North Galkayo), 30 August 2010.
41
Interview with a local peace organization (North Galkayo), 30 August 2010.
42
Interview with a local peace organization (North Galkayo), 30 August 2010.
43
Interview with a local youth organization (North Galkayo) 7 June 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 44


(2011) District Baseline Report: Galkayo

mustaqbalka, waxana yaraaday isku imaatinka goobaha bulshada ee udhow xadka laba qaybood ee
magaalada.

Isku-socodka dadwaynaha oo habka loomamulo aanu fiicnayn ayaa kaqayb qaadanaya


ammaandarada, waxa tusaale fiican noqonkara in maamulka Puntland uu kashikiyey dadka
barakcayaasha ah ee kasoo jeeda badhtahmah koonfurta Soomalia.Magaalada Gaalkacayo gudaheeda,
inkasta oo dadka barakcayaasha lasiiyo dhul ay dagaan, dadwaynuhu ay kataageeran dhinaca
ammaankana, ayaa iyadoo taasi jirto waxa cabsi laga qabaa socodka dadkan oo khater kunoqonkara
ammanka deegaankan.Marka la eego mid kamida shaqaalaha gargaarka ee dadka barakacayaasha
ah(IDP), barakacayaasha waxa lagu eedeyaa inay hooy utahay ama iskuqariyaan dadka danbiilayasha ah
iyo islaamiyinta,44 taas oo umuuqata inay qaby katahay ee meelaha ay dadkoodu ka soo jeedaan.qofkan
shaqaalaha gargaarka ahi wuxuu sharaxay inay dadka barakacayaasha ah ay soo wajahday dhibaato
dhaaqan-dhaqaale, taas oo lagayaabo inay siiyaan hooy dadka danbiilayasha ah.Sikastaba ha ahaatee,
However, is-waydiin iyo baadhitaan mihiim ah ayaa loo baahan yahay si loogu nagaado/waaro
daganaashaha.

Caadoooyin/dhaqamo aad ugu faafay bulshada ayaa saamayn wayn kuleh sii-wadista noocyo kamida
rabshadaha, gaarahaan rabshada maxaliga ah/qoyska dhexdiisa.Marka la eego urur maxaliya oo aan
dowli ahayn (NGO) kaas oo kashaqeeya arimahan, rabshada kadhacda qoysaska dhexdooda uma
saamayso bushada dhaqan ahaan, arxan-darada kajirta magaalada si looga qaybqaato arimaha
qoysaska ah ee dadka kale (xidhiidhka udhaxeeya qoysaska), iyo dhaqanka oo aan u-arkayn xaalada mid
mihiima.Rabshadaha maxaliga/qoyska ah ee lidiga ku ah dumarka ayaa si-guud loo arkaa inay yihiin "in
xaaskaga aad dhigto meesha kuhaboon ".urur maxaliya oo kashaqeeya waxbarashada ayaa la-
xidhiidhiyey arintan "dulmiga/faquuqa joogtada ah ee dumarka lagula kaco".Urukan maxaliga ahi NGO
waxa ay sheegtaan in ay arimaha laxidhiidha rabshada qoyska ay sifiican aqbalaan marka aanu jirin
dhaawac sida laf jabtay ama la gooyay.45 Mid kamida wadahadalada kooxaysan, sikastaba ha ahaatee,
ayaa sheegay kiis kaas dadka jaarka ahi ay soo dhex-galeen garaacis oo udhaxaysay nin iyo aafadiisii
waxanay isku-keenen lacag si ay ucaawiyaan haweenayda kadib markii ninkeedi kabaxsaday
wadanka.markii uu socday wada-tashiyadii lala-galay gudiyada kala duwan ee dadka barakacayaasha ah
(IDP), waxa la xaqiiqsaday in dhibaatoyinka iyo rabshadaha qoysku ay noqon doonto collaad saamaysa
dhamaan bulshada hadii sifiican loo xalin-waayo.

Urur dhalinyaro oo maxaliya oo kajira waqooyiga Gaalkacyo ayaa cadeeyey in arinka awood-udiidida
dhalinyarada ee habka go’aan-gaadhista arimaha bushada ay iany keentay in dhalinyaradu kaqayb-
qaataan falalka danbiyada ah.Arintani waxay la-xidhiidhaa dhaqanka bulshada Soomaliyed, halkaas oo
awooda dhaqanku ku shaqaynaysay da’da qofka, taas oo yaraysay fursadaha dhalinyarada ee
dhinacyada siyaasada iyo bulshada.

Diciiftinimada/hoos-udhaca xukunkii dhaqanka ahaa wuxu kaqayb-qaatay amni-darada, ama ugu


yaraan wuxuu ku guul-daraystay inuu kaqayb-qaato arimaha rabshadaha.Dhaqan ahaan, dhaqaalaha
magta/diyada ayaa loo baahan yahay marka ay jiraan danbiyo badan.Si-kasta ha-ahaatee, war-bixinada

44
Interview with a local IDP aid worker (North Galkayo), 6 June 2010.
45
Interview with a local education organization in Galkayo, 31 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 45


(2011) District Baseline Report: Galkayo

ayaa sidoo kale muujinaya in noocan magdhowgu kaliya la-aqbalo si looga fogaado collaad baahan oo
dhexmarta qabiilada laakiin in yar ayay kaqaybqaadataa.Marka la eego urur maxaliya oo ka shaqeeya
nabada, kiisaska dilka ah, habka dhaqanka ee loo yaqaanx diyada, ama magta dilka ah, ayaa noqotay
mid aad ugu aday in la-isticmaalo sobabta oo ah habkani wuxuu kuguul-daraystay inuu yareeyo aar-
gudashada kuwaas oo ah falalka keena rabshadaha ee inta badan ku soo-noqnoqda magaalada
Gaakacayo.Qoysaska dhibanayaasha ayaa bilaabay raadinta cadaalad dhaba oo kuwajahan
danbiilayaasha gaysta danbiyada halkii laga bixin lahaa magdhow uu qayb kayahay qabiilka
danbiiluhu.Kiisaska qaarkood, qoysaska ayaa waxay qaataan diyada/magta waxanay siiwadan inay aar-
gutaan, arinkaas oo keena burbur kuyimada hab-dhaqanka bulshada.marka lagu daro sharcigii oo aan
jirin, arinkani wuxuu ogolaanaya in danbiyadu ay dhacaan kadibna lagu guul-daraysto in la-xukumol,
arinkaas oo khatar ku noqonaya daganaashaha dagmada.

Cunista qaadka ayaa lala xidhiidhinayaa arimaha jira kaas oo heerka cunistiisu aad ugu sareeyo dhinaca
raga, taas oo dhibaato kunoqotay baahiyihi dhaqaale ee qoyska.Dhab-ahaantii, sahanka dulmiga iyo
danbiyadu waxa uu muujinaa in boqolkiiba 24.6 dhibanayaasha la-weeraray looga shikisan yahay in
danbiilayashii kadanbeeyey falalkas ay dad khamri cabsan ama qaad soo cunay wakhtiga ay danbiyga
samaynayeen (AA12, n=61). Noocyada kale ee mukhaadaradka ee kajira magaalada Gaalkacayo ayaa
waxa kujira xashiishad iyo khamri.Isticmaalka mukhaadaradka ayaa waxa ay kaqayb-qaatan
khilaafyada/dhibaatada qoyska, laakin sidoo kale waxay dhibato uleeyihiin dhamman bulshada:marka la
eego wadahadalada kooxaysan, isticmaalka mukhaadaradka/maan-dooriyaha waxay dadka kadhigaan
kuwo naxariis-daran oo kaqayb-qaata rabshadaha.marka la eego qof qaadka iibiya oo kunool koonfurta
magaalada Gaalkacayo, wuxuu sheegay in kiilooga qaadka ah ka kooban yahay 5-6 qaybood, oo
midkiiba qiimaheedu yahay US$2.5.Ragu waxay isticmaalan meelaha lix qaybood/aqaarood
maalintiba;raga da’doodu yartahayna, labo ama kabadan; iyo haweenka, xabad ama labo.Wiilasha
qaan-gaadhaka ah, waxa maalintii ay ku kharash-gareeyan meelaha US$15.Qiimayn macquula oo laga
sameeyey meelo kale duwan ayaa sheegaysa in kharashka qaadka uu udhaxeeyo US$5 iyo 18 dhinaca
Waqooyiga iyo Koonfurta Gaalkacayo ee dhinaca dhalinyarada wiilasha ah.waxa haboon in laxuso in
haweenku yihiin dadka ugu badan ee sii-iibiya qaadka,waxanay caqabad ku ah cunista qaadka kaas oo
saamayn kuleh fursadaha dhaqaale ee haweenka.Isticmaalka mukhaadaradka iyo ka-ganacsigiisu aad
ayuu ugu soo badanayaa Gaalkacayo, marka la eego sida ay xuseen Guddiga Amniga ee Dagmada.

Waxa intaa dheer, heerka kala-duwaanshaha qaybinta gargaarka caalamiga ah ee udhaxeeya


Waqooyiga iyo Koonfurta Gaalkacayo ayaa waxay tahay arin aad uxoogan oo sii kordhinaya xaalada
cakiran maxaa yeelay, inakasta oo is-dhexgalku xayiran yahay, despite restricted interactions, many
question why others receive when they do not.Marka la eego xidhiidhka diciifka/aan xooganayn ee
buslshada Gaalkacayo iyo xaalada dhaqaajiyayasha siyaasada iyo dhaqanka, ururada caalamiga ee
kashaqeeya dagmada waxaa dhibato kuhaysa kaqaybsanaanta magaalada ee waqooyi/koonfur taas oo
kaliya aan sobabin inay xadidan dhibaato kasta oo suurto-gala oo si toosa loogu wax-yeelaynayo
ururada caalamiga.

5.2. Isirada Dhaqaalaha

Hellista dhulka iyo khayraadka oo kooban/xadidan aayaa ah ka ugu mihiimsan ee keena rabshada iyo
colaada ee dhulka reer guuraaga ah, gaarahaan waxay la-xidhiidhan helista biyaha.Helitaanka ceelasha

Community Security Approach to Peace-building Page 46


(2011) District Baseline Report: Galkayo

biyaha ee dagmada oo kooban ayaa sobabay dad aad ubadan ay sheegteen ceelashii biyaha, taas oo
keenta colaad la isku-laayo xoolaha-nool iyo meelaha biyaha leh.46Deeganka Tawakal ee waqooyiga
Gaalkacayo oo ay dagan yihin dadka barakacaysaha ah IDP ayaa cadeeyey colaad udhaxaysay iyga iyo
dad reer guuraya oo kasoo-jeeda koonfurta Gaalkacayo kuwas oo isticmaalayey dhul-daaqsimed ku
wareegsan deegankooda, taas oo wakhtiyada qaarkood sobabtay xatooyo iyo khilaaf kala dhaxeeya dad
tiro yar oo kamid barakacaysha kuwaas oo leh xoolo.Muranada/khilaafka dhinaca dhulka iyo
khayraadka ee dhulka reer-guuraga ayaa saamayn wayn kuleh inay kiciyaan colaad kajirta dhaman
dagmada oo dhan maxa yeelay waxay kudagalaman hab-qabiil oo keenaya inay dadka magaaladuna
kaqaybgalaan.

Adeega bulshada iyo fursadaha dhaqan-dhaqale oo aan jirin layaa keenay inay dhalinyaradu noqdaan
kuwo u-nugul inay kubiiraan ururada kuwaas oo ugu yabooha/siiya lacag ama fursado kale (Tusaale
ahaan, budhcad-badeeda, dibjirta, kooxa rabshada wada ee islamka ah ama dadka dhaca
gaysta).Dhibaatani waxay keentaa korodhka fal-danbiyeedyada oo laga dhigayo qalab looga
faaidaysnayo maaliyad ahaan ama daganaanshaha bulshada, gaarahan dhalinyarada aan aqoonta fiican
helin iyo kuwa aan-shaqayn, iyo dhamaan dhalinyarada aan saamaynta kulahayn habka maamulka
bulshada iyo siyaasada.Kalaqaysananta ganacsiga udhaxeya qaybta Gaalkacayo ee hoos timaada
maamulka Puntland iyo qaybta hoostimada maamulka Galmudug ayaa sidoo kale kaqayb-qaadata
xaalada cakiran taas oo sii kicinaysa khilaafka/colaada.

5.3. Isirada Siyaasada/Maamulka

Maadama aanu jirin hal jile/maamul oo ka talin Karin ama qaadikarin masuuliyada horumarka
Gaalkacayo guudahaan,kala-qaybsanaanta maalmulku waxay siidaba-dheeraynaysaa dhibaatada ka jirta
dagmada.Marka la eego ururada maxaliga ee kashaqeya nabada, labada maamul ee tartamaya waxay
sheegtan inay raban wada-shaqayn iyo is-fahan, lakin masameyan arintaas.47

Labada maamul ee Galmudug iyo Puntland waxay aqoonsan yihiin in labada maamul ee kawada-jira
magaalada Gaalkacayo inuu yahay saldhiga amni-darada dagmada,48sobabta oo ah qab kasta oo kamida
dagmada ma awoodo inay laxaajoto wixii kabaxsan xadkeeda.Waxay umuuqataa inay jiraan xidhiidh
toosa oo xadidan oo udhaxeeya labada maamul, gaar ahaan arimaha ammniga, dhibaatada kajirta
gaarahaan arimaha amniga, xaalada xun ee kajirta xadka udhaxeeya labada maamul ayaa
xayiray/joojiyey in labada maamul is-dhexgalaan.Arimahaa jira waxay keenaan suurto-gal-nimada
danbiyada iyo rabshada oo loo isticmaalo inay keenan khilaaf ama collaaad aad uwayn sabobta oo ah
canaanta/eeda oo dusha laga saaro maid ama jilayaal badan.

Marka la eego Ururka Dhisida-nabada ee Galmudug, "Hadad hoos ufiirso, waxad ogaanaysaa in
dhibaatadu ka imaynayso siyaasiyiinta".Ururka Dhisida-nabada ee Puntland waxay sharaxeen in
tartanka siyaasiyiintu ay keentay xidhiidhka xun/aan-fiicanayn ee udhaxeeya Waqooyiga iyo Koonfurta

46
Interview with a local peace organization (North Galkayo), 30 August 2010.
47
Interview with a local peace organization (North Galkayo), 30 August 2010.
48
Interview with the Regional Administration of Mudug (North Galkayo), 5 June 2010; interview with
Administration of Galmudug, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 47


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Gaalkacayo taas "oo qofna aanu rabin inuu umahad-celiyo ka-kale".IDhab-ahaantii, qaarkamida
maamulka Galmudug ayaa sheegay xiligii uu socday waraysiga in "Ilaa inta ay iyagu yihiin Puntland,
anagu waxan ahaan doonaa Galmudug" sobabta oo ah kala-qaybsanaanta qabiilka ayaa la-xidhiidha
siyaasada midaysan. 49

Marka lagu daro, Ururka Dhisida-nabada ee Galmudug, khilaafyada ka jira dhulka miyiga ah ee
kusalaysan daaqa iyo biyaha ayaa sobabay/keenay kala-qaybsanaanta maamulka Gaalkacayo.Qabiilka
ayaa ahaa dhaqan ahaan jilaha ugu mihiimsan ee colaada kaqayb-qaata, laakin imaka marka la eego
kala-qaybsanaanta maamulka iyo qabiilda, khliaafyadu si-fudud u-keenaysa arinkan saaxada siyaasada
iyo kala-qaybsanaan dhinaca siyaasada iyo bulshada.50

5.4. Hubka Fudud iyo Isirada Laxidhiidha Ammaankax

Caqabadaha ammaanka iyo goobaha cadaalada ee kaqaybqata xalinta danbiyada ayaa sii kordhinaya
ammaan darada ka jirta dagmada marka danbigi cidna loo ciqaabiwayo.marka laeego Guddiga
Badbaadada Dagmada, “maadama maleeshiyonika qabiilku ay ka awood badan yihiin bilayska, way ku
adagtahay [xukunka cadaalada iyo jilayaasha nabada] inay fuliyaan kiisaska dadka rayidka ah.Wada
hadalada kooxaysan ee bilayska iyo garsoorka ayaa cadeeyey kiisaska madaniga ah lageeyo
maxkamada; sikasta ha ahaatee, guudahaan waa lagu guuldaraystaa inay soo qabtaan dabiilayasha lagu
soo eedeyey kufsiga: baqdinta kala soocida dadka, goobaha cadaalada oo aan awodin fulinta
go’aamada, double victimization iyo xaqiqda oo ah natiijada oo wakhti qaadata taas oo keenta in laga
fogaado xukunka goobaha cadaalada.51 Bishii August ee 2010 kufsi-kooxeed loo gaystay gabad yar oo
rag tiradoodu udhaxayso 9 ilaa 11 ayaa ugu fiican: inkasta oo dadka danbigan sameeyey la garanayey,
lama keenin maxkamada marnaba.taa badelkeda, gabadha qooskedii ayaa lasiiyey magdhow dhaqaale
ah, danbiilayashina waxay noqdeen kuwo xor ah.52

Inkasta oo ay yartahay wadashaqaynta kadhaxaysa xoogaga bilayska ee maamulada kaladuwan marka


ay timaado qabasha danbiilayasha, heerka guud ee xidhiidhka iyo wadashaqayntu wuu hooseeyaa, taas
oo u golaanaysa danbiilayasha inay baxdan iyaga oo kagubaya khadka cagaaran."labadan mamulk "
ayey dad badani u arkaan inay tahay dhibaata keenaysa in sibuuxda loo suggi kari waayo amaanka
magaalada, xaalada waxa sii-xumaynay wadayaasha casriga ah ee danbiyada qaorshaysan.Dhinaca
maamulka Galmudug, waxa jirta dhibaato/cabsi baahsan, sobabta oo ah majiran cid ilaalisa amaanka
dhulka kabaxsan magaalada Gaalkacayo, bilayska iyo maamulka kale ee dowladu ma awoodan ilaalinta
amniga dadwaynaha.

Waxa intaa dheer, colaad ka-socota gobolada dhexe ee koonfurta Soomalia, gaarahan kuwa la-xidhiidha
dhaq-dhqaaqyada Al-Shabaab, ayaa sii kordhinaya xaalada dhinaca bulshada iyo siyasada ee kajirta
dagmada.Maamulada Puntland iyo Galmudug ee kajira Gaalkacayo ayaa cadeeyey jiritaanka xarakada

49
Member of District Administration of South Galkayo, during an interview with the Galmudug Police, 28 August
2010.
50
Interview with a Galmudug peace-building organization, 30 August 2010.
51
Interview with a local education organization in Galkayo (North Galkayo), 5 June 2010.
52
Interview with a local education organization in Galkayo, 31 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 48


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Al-Shabaab ee Gaalkacayo,iyo inay jiraan calaamado muujinaya khatarta kooxdan ee deegaankan.Amni-


darada kajirta magaalada Muqdisho iyo meelo badan oo kamida gobolada dhexe ee koonfurta ayaa
khatar kuhaya magaalada Gaalkacayo.

Taariikhda/tixraaca rabshadaha ee dagmada Gaalkacayo, oo lagu daray maamulka jira oo diciifa, ayay
arimahaasi sidoo kale sii-kordhinaysa rabshada.Carruurta ayaa waxa soo wajaha cadaalad-daro iyo
rabshado, dhibaatoyinkas oo heer qoys iyo kuwa bulshada ah, kuwas oo isku-badali doona rabshado,
waxana sii soconaya dabeecadaha ay carruurtasi ay arkeen iyo sida ay u-dayacan yihiin.Arinkan oo
keenaya sii-socoshada khilaafka/colaadaha ee da’aha.

Jiritaanka hubka fudud ee buslshada dhexdeeda ayaa ah mid aad u-fiday kaas oo si-toosa uga qayb-
qaadanaya kicinta rabshadaha kajira Gaalkacayo.Dadka rayidka ah ayaa wata/qaata hubka suuqyada iyo
wadooyinka si-xor ah, waxa iska-caadiya haysashada hubka ee guryaha iyo goobaha ganacsiyada si loo
ilaaliyo amniga.Xeerarka la-xidhiidha arinkan hubka ayaa ah mid aan wali howl galin.53

Sahanka/CVS waxa uu muujinaya, boqolkiiba 22.4 inay yihhin dadka deeganka rasmiga ah kuwas oo
haysta hal hubka-fududa, marka la-barbardhigo boqolkiiba 17.2 ay yihiin dadka qaxootiga iyo boqolkiiba
5.7 dadka barakacayasha(Jaantus 38).waxa in-laxuso mudan boqolkiiba 93.7 dadka kaqayb-qaatay
sahanka ay ka-jawaabeen suaasha la-xidhiidha lahaanshaha hubka-fudud, taas oo muujinaysa in
xaalada aan loo-malaynkarin inay xaaladu kacsantahay Gaalkacayo.

Jaantus 38: Lahaansha Hubka Fudud ee heer dad deegaanka (Qiyaas %)

Ref. WE2_RxRP10 (n=657)

Noocyada hubka fudud ee lahelikaro ee la sheegay waxa umihiimsan qoriga layidhahdo Kalashnikov iyo
qaar kale oo kamida qoriga rayfalka ee gacanta laga rido(62.2%) (Jaantus 39).

53
Meeting with the Galkayo District Safety Committee, 23/24 November 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 49


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 39: Noocyada Hubkafudud ee Lahikaro (soo noqnoqod %)

Ref. WE3 (n=111)

Boqolkiiba 72.1 oo aha dadka kaqaybqatay sahanka ayaa sheegay in ujeedada ugu mihiimsan ee
lahaanshaha hubku uu yahay inay iskudifaacaan; boqolkiiba 23.4 ayaa shegay inay kushaqeeyan
(bilayska, askari); boqolkiba 2.7 ayaa sheegay inay ku ugaadhsadaan iyo boqolkiiba 1.8 ayaa sheegay
inay u isticmalan ujeedoyin dhaqan-raac ah (Figure 40).

Figure 40: Ujeedada ugu Mihiimsan ee Lahaanshaha Hubka-fudud (Freq. %)

Ref. WE4 (n=111)

Si-muuqata, ayaa waxa jira in hellitaanka hubka fudud uu aad ukala duwan yahay Waqooyiga iyo
Koonfuta Gaalkacayo: Boqolkiiba 68.6 dadka ka-qaybqatay sahanka ee ka-soojeeda Waqoyiga
Gaalkacayo ayaa sheegay in helista hubka fudud aad uyaryahay 12 bilood ee ugu danbeeyey, boqolkiiba
dadka sahanka ka-qaybqatay ee kasoojeda Koonfurta Gaalkacayo ayaa sheegay in helista hubka fudud
uu aad ubatay (Jaantus 41). Sidaa daraded, iyada oo ay Koonfurta Gaalkacayo umuuqato mid ka amaan
badan Waqooyiga Gaalkacayo dhinaca heerka danbiyada tooska ah imika, helista hubka fudud ayaa
keeni kara inuu dhibaato kunoqdo kala-duwaanshaha.

Community Security Approach to Peace-building Page 50


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 41: Hellista Hubka Fudud ee 12 bilood ee ugu danbeeyey, Waqoyiga iyo
Koonfurta Gaalkacayo (Qiyaas %)

Ref. WExB3_R3 (n=536)

Khatarta kaminaysa miinoyinka la-hago ama mudaysan ayaa marlabad dhaliyey dhibaato taas oo ay
kulala duwan yihiin Waqooyiga iyo Koonfurta Gaalkacayo: Dhinaca Koonturta, cabsida walxaha-qarxa
aad ayay uhoosaysaa, dhinaca Waqooyiga, boqolkiiba 54.4 dadka kaqayb-qaatay sahanka ayaa
muujinaya inay jirto khatar aad usaraysa ee miinooyinka la-hago ama mudaysan (Jaantus 42).

Jaantus 42: Cabsida ka imanaysa Miinooyinka La-hago ama Mudaysan, Waqooyiga


/Koonfurta Gaalkacayo (Qiyaas %)

Ref. WE7xB3R_3 (n=576)

Markii la waydiiyay kaqayb-galayasha sahanka inay jiraan miiinooyin iyo/ama walxaha-aanqarxin


(UXOs) deegaaka iyo inkale, boqolkiiba 53.0 dadku waxay sheegeen in aan waxba jirin, boqolkiiba 43.0
ayaa sheegay inay jiraan woxogaa iyo boqolkiiba 3.1 ayaa sheegay inay jiraan waxbadan.Halkan, sikasta
ha ahaatee, cabsida la dareemayaa waxay kubadan tahay koonfurta Gaalkacayo marka loo eego
Waqooyiga Gaalkacayo (Jaantus 43).

Community Security Approach to Peace-building Page 51


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 43: Aragtida Jiritaanka Miinada Dhulka Ku aasan iyo Walxaha-qarxa (Qiyaas%)

Ref. WE8 xB3R_3 (n=637)

Community Security Approach to Peace-building Page 52


(2011) District Baseline Report: Galkayo

6. Aragtida Waxqabadka Jilayasha Cadaalada iyo


Aminga

6.1. Is-barbardhiga Aragtiyada

Sahanaka CVS iyo wadahadala kooxaysan ayaa labadooduba waxay baadheen aragtida dadwaynaha ee
wax-tarka hay’adaha kala duwan ee mamulka kuwaas oo awood uleh inay ilaaliyan aminga, sida
bilayska, maxkamadaha, hogaamiyayash diinta iyo odayasha qabiilka.Qaybtan soo socota waxay
muujinaysaa is-barbardhiga aragtiyada laga aaminsanyahay wax-qabadka jilayaasha kaladuwan, oo ay
kujiraan noocyada danbiya.Jilaa kasta si gaara ayaa loo tixgalinayaa, iyada oo la eegayo doorka
haweenka iyo dadka kale ee ku howlan amngia.

6.1.1. Aragtida Guud

Dadka ka qayb-galay sahanka waxay sheegen in hogaamiyayasha diinta ee dagmada Gaalkacayo ay


yihiin dadka loogu aaminsantahay bulshada dhexdeeda (41.4% rag, 41.2% haween), iyo odayasha
dhaqanka oo ah kuwa labaad ee aad loo aaminsanyahay (27.9% rag, 23.7% haween).Bilayaska lama
aaminsano, gaarahan raga (-12% rag, -6.5% haween), garsoorka ayaa ah ka ugu hooseya ee dadku
aanay aaminsanayn (-29.3% rag, -26.7% haween) (Jaantus 44).lasoco aragtida udhaxaysa waqooyiga iyo
koonfurta Gaalakacayo waxaa lagu sharxay xaga hoose (Jaantus 54 and Jaantus 58).

Jaantus 44: Heerka Aminada Hay’adaha Dowliga ee Masuulka ka ah Aminiga (Qiyas %)

Ref. AR1_R (n= 656), AR4_R (n=658), AR7_R (n=637), AR10_R (n=641)

Community Security Approach to Peace-building Page 53


(2011) District Baseline Report: Galkayo

6.1.2. Warbixin

Heerka warbixinta ayaa kaladuwan waxanu kuxidhan yahay danbiyada inta badan dhaca.Qaar kamida
dadka kaqaybgalay sahanka ayaa cadeeyey danbiyada dhaca hantida, boqolkiiba 70.4 ayaa sheegay inay
kashifaan danbiga.heerka warbixinta ee loo gudbiyo bilayska ayaa ah boqolkiiba 14.8 (afar dhacdox);
labo kiis, ama boqolkiiba 7.4 , ayaa nqoday in maxkamadu ga’aan kasoosarto.(Jaantus 45).

Jaantus 45: Warbixinta Danbiyada Dhaca Hantida (Soo noqnoqodka %)

Ref. PC1 (n=27), PC8 (n=19), PC13 (n=4), PC16 (n=2)

Sideed dhibane oo markii hore loo gudbiyey hogaamiyaasha bulshada, iyo sided kale oo loogudbiyay
bilayska dowlada.Saddex kiis ayaa kusoonoqday hogamiyasha diinta iyo hal kiis oo kusoonoqdahy
bilayska xaafadaha (Jaantus 46).

Jaantus 46: Hay’adaha Maamulka ee Danbiyada Hantida laxidhidha loo Gudbiyo Marka
Ugu Horaysa (Freq.)

Ref. PC10 (n=20)

Iyada oo latixgalinayo weerarada, boqolkiiba 53.4 kiis lafashiliyey/kashifay laakiin kaliya boqolkiiba 5.5
(afar kiis) ayaa dhabahanti loo gudbiyey bilayska iyo kaliya hal kiis (1.4%) oo laxukumay (Jaantus 47).

Community Security Approach to Peace-building Page 54


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 47: Weerarada lasoo diwaangaliyey (Soo noqnoqodka %)

Ref. AA1 (n=73), AA13 (n=39), AA18 (n=4), AA21 (n=1)

Inta badan kiisaska loo gudbiyey hogamiyasha bulshada waxay ahaayen (61.0%); boqolkiiba 26.8
qoysaska kaqaybqatay sahanka ayaa ugubiyey markii hore bilayska dowlada; boqolkiiba 9.8 aya
ugubiyey hogaamiyasha diinta; iyo boqolkiiba 2.4 oo ugubiyey meelo kale oo aan kucadayn sahanka
dulmiga iyo danbiyada(CVS).waxa haboon in laxuso in haweenku ay muujiyeen inay inyar daneeyaan
inay kiiska ugubiyaan bilayska dowlada iyo hogaamiyasha diinta marka labardhiga raga oo marka
kulanoqda kiisaska odayaasha (Jaantus 48).

Jaantus 48: Hay’adaha Maamulka/Xukunka ee marka uhoraysa Loo gudbiyo Danbiyada


weerarka ah, ee habka jinsiga (Qiyaas %)

Ref. AA15xRP1 (n=41)

Waxa jiray sagaal kaqaybgale (toban kiis) kuwaas oo kaqaybgalayaashy qudhoodu ama qofkale oo
katirsan qoyskodu lagula kacay faxakumayn.afar kiis oo kamida waa lakashifay,iyo hal kiis oo loo
gudbiyey bilayska.looma gubin kiisas faraxumayna maxkamada sida kuxusan sahanka (Jaantus
49).afarta kiis ee faraxumaynta ahaa ee la kashifay waxa loo bandhigayo hogaamiyasha bulshada.

Community Security Approach to Peace-building Page 55


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 49: Warbixinta Rabshadaha Fara-xumaynta (Soo noqnoqodka %)

Ref. SV1 (n=10), SV11 (n=4), SV16 (n=1), SV19 (n=0)

Ugu danbayntii, 45 kiis oo ahaa dil oo ay sheegen dadka kaqaybgalay sahanma, ayaa 25, ama boqokiiba
55.6, ayaa loo sheegay the public (hogamiyasha bulshada, hogamiyasha diinta, bilayska,iyo qaarkale).
Kaliya hal (2.2%) ayaa loo gudbiyey bilayska dowlada.Maxkamaduna kamayqaadan go’aan dhaman
kisaskan. (Jaantus 50).

Jaantus 50: Warbixinta Dilka (soo noqnoqodka %)

Ref. MD1 (n=45), MD11 (n=25), MD16 (n=1), MD19 (n=0)

6.2. Bilayska

6.2.1. Naqshadayn

Waqooyiga Gaalakacayo waxay leedahay afar xarun-bilays: Saldhiga dhexe oo kuyaala xaafada Garsoor
(Saddex sarkaal), xarunta bilayska Miir ee xaafada Hormar (laba sarkaal) iyo xarunta bilayska Warshada
Galayda ee xaafada Garsoor (laba sarkaalx).marka lagu daro, xarunta dhexe ee bilayska gobolka oo
kutaala Gaalkacayo gaarahan (Garsoor), taas oo leh 15 sarkaal.Qaybta Baadhista Danbiyada (CID) waxa
kashaqeeya laba sarkaal, sided sarkaal oo kashaqeeya cashuurta bilayska iyo sarkaal lashaqeeya

Community Security Approach to Peace-building Page 56


(2011) District Baseline Report: Galkayo

ciidanka ilaalahda wadooyinka ee layidhaahado taraafikada.Kaliya xarunta bilayska ee gobolka ayaa leh
computer iyo diwaano aad uliila.54

Dhinaca Koonfuta, maamulka Galmudug ayaa imika sameeyey hal xarun bilaysa.55 Xarunta bilayska
Galmudug aya waxay leedahay qolal ugaara raga, dumarka iyo ciyaaal laakin malaha jeel, taas keentay
in maxaabiista labu hayo meel lamida kuwa sugaya in laxukumo.56

6.2.2. Aragtida Guud

Inkabadan kalabadh dadka kaqaybgalay sahanka dulmiga iyo danbiyada (CVS) (59.0%) ayaa muujiyey
aaminad hoose inay uhayaan bilayska (Jaantus 51).Silamida, inkabadan kalabadh sahanka dadka
kaqaybgalay ayaa sheegay inay helin adeega boolsika (fogaanshaha iyo inlahelo oo adag) (59.9%) (Ref.
AR7 (n=637)

Jaantus 52) sidoo kale jawaabahooda oo aan fiicnayn (57.0%) (Ref. AR8 (n=636)

Jaantus 53).

Jaantus 51: Heerka Aaminaada ee Booliska/Bilayska (Freq. %)

Ref. AR7 (n=637)

54
Mapping of Galkayo District, KAALO, October 2009.
55
Interview with the Galmudug Police, 28 August 2010.
56
Interview with the Galmudug Police, 28 August 2010. It was reported that prisoner conditions were also a
function of a weak governing structure: according to the Galmudug Police during a visit to the police station, due
to inadequate structures to prevent the detainees from escaping, they had to wear loose shackles around their
ankles when in the inner courtyard; otherwise, not allowing them to go outdoors would worsen their health.

Community Security Approach to Peace-building Page 57


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 52: Hellista Bilayska (Soo noqnoqodka%)

Ref. AR8 (n=636)

Jaantus 53: Xawaaraha Jawaab-cellinta (Soo noqnoqodka %)

Ref. AR9 (n=635)

Waxa haboon in laxuso, sikasta ha ahaatee, inay aad ukala duwantahay aaminada boolisku marka la
eego waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo, kaqaybgalayaasha badankooda ee dhinaca waqooyiga ayaa
muujiyey inay aaminada boolisku aad usarayso dhinaca kale boqolkiiba 56.3 dadka kaqaybgalay
sahanka ee kasoo jeeda dhinaca koonfureed ayaa muujiyey in aaminada hoose ay uhayaan booliska
(Jaantus 54).

Community Security Approach to Peace-building Page 58


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 54: Aaminada Booliska/Bilayska, Waqoyiga/Koonfurta Gaalkacayo (Qiyaas %)

Ref. AR7xB3_R3 (n=578)

Aragida kuwajahan hellista adeega booliska ayaa aad ukaladuwan sida kuxusan jaantuskan (Jaantus 55).

Jaantus 55: Hellista Adeega Booliska ee Xaafadaha Magalada (Freq. %)

Ref. AR8_R (n=636)

Kaqaybgalayaasha wadahadalada kooxaysan (dhamantod ka socday Waqooyiga Gaalkacayo) ayaa


hoosta kaxariiqay sobabaha keena aamin darada amaanka ee waqooyiga Gaalkacayo (Puntland) lagu
sharaxeen:iskuxidhnanshaha qabilka iyo qabyaalada; xidhiidhka udhaxeeya dadka kuhowlan amaanka
iyo dadwaynaha oo diciifa; hogaamin la’aanta dowlada ee dhimista rabshada hubaysan; qalabka oo ah
mid aan awood lahayn kuna filnayn; iyada oo aanay jirin habka warbixinta danbiyada iyo rabshadaha
abaabulan, taas oo waxyelo ugaysandoonta sida looga hortagi doono danbiyada mustaqbalka; dadka
kuhowlan amniga oo aan raadin wararka mihiimka ama saamaynta leh; yaraanshaha madaxda sare ee

Community Security Approach to Peace-building Page 59


(2011) District Baseline Report: Galkayo

booliska iyo iyada oonay jirin madax ugaara booliska such as criminal investigators; overpopulated jails;
inadequate incentives leading to bribery, intimidation of security providers by powerful criminals, clan
affiliation as impeding objectivity; and clan protection of criminals. In South Galkayo, the weak ability to
apply the law appears to stem primarily from the lack of police capacity.

The District Safety Committee also alluded to broader challenges: the district is characterized by a
culture of violence and deep mistrust of governance in any form – the police, local authorities, etc.
because traditionally, the people of Galkayo categorically oppose any form of authority.57

6.2.3. Jawaab-Cellin

Qanaacada jawaabaha bilayska ee laxidhiidha danbiyada tooska ah ayaa mid kasta la qiimayn
karaa.Toban kamida danbiyada hantida ayaa loo gudbiyey bilayska dowlada, lix kamida ayaa lagu
qancay.Lix kiis oo laxiidhiidha dil oo ay bilaysku gacanta kuhayeen, shan kamida ayaa lagu qancay
jaqaabtii bilayska.Rabshadaha laxidhiidha fara-xumaynta dhibanayaasha ayaa aad loogu qancay jawab-
celintii bilaysku.kaliya hal qof oo la-weeraray ayaa muujiyey inaanu ku qancin jawaabta bilayska, afar
kamida lix kiis oo lasoo gudbiyey ayan lagu qancin (Jaantus 56).

Jaantus 56: Qanaacada Jawaabt Bilayska/Booliska (Freq.)

Ref. PC14 (n=10), AA19 (n=6), SV19 (n=1), MD17 (n=6)

Afar qof oo jawabaha bixiyey ayaa cabiray in cadaalad darada bilaysku tahay iyaga oo aan talaabo
qaadin taas oo qaadata mudo jawaabka ka-bacdi/ka-dib.

6.3. Qaanuunka Maxkamadaha

6.3.1. Nashadayn

Waqooyiga Gaalkacayo waxay leedahay laba maxkamadood: Maxkamada Gobolka Mudug iyo
Maxkamada Dagmada Gaalkacayo, oo kuyaala xaafada Israac.Maxkamada Dagmadu waxay leedahay 11
shaqaale, oo ay kujiraan shan xaakin, hal diwaangaliye iyo xeer ilaaliyaha guud.58Marka lagudaro, sadex

57
Presentation by the Galkayo District Safety Committee, Garowe, 12–13 December 2010.
58
Mapping of Galkayo District, UNDP, October 2009

Community Security Approach to Peace-building Page 60


(2011) District Baseline Report: Galkayo

looyar oo tijaabo qaadanaya.59Koonfurta Gaalkacayo, Galmudug waxay leedahay sadex maxkamadood:


maxkamada heerka kowaad, maxkamda rafcaanka iyo maxkamada sare, inkasta oo tadanbe la aasaasay
baridhawayd.60

6.3.2. Aragtida Guud

Marka labarbaardhigo maamulka dowlada, maxkamaduhu waxay ahaayen kuwa hooseya ee la


aamino.(Jaantus 44).Dhanbahaantii, celclis ah 77 boqolkiiba dadkii bixiyey jawaabaha ayaa cabiray inay
hoosayso aaminaada ay maxkamadaha kuqabaan. (Jaantus 57).

Jaantus 57: Heerka Aminada ee Maxkamadaha (Qiyaas %)

Ref. AR10 (n=641/701)

Iyada oo latixgalinayo booliska/bilayska, sikasta ha ahaatee, aaminaada guud way kala duwantahay
waqooyiga iyo koonfurta Gaalkacayo, ku-dhawaad kalabadh dadka jawaabaha bixiyey (49.8%) ayaa
cabiray in kalsoonidoda maxkamadu aad uhoosayso, laakin boqolkiiba 28.1 dadka jawaabaha bixiyey
ayaa cabiray inay aad ugu kalsoon yihiin maxkamadaha. Dhinaca Koonfurta, halka kaliya boqolkiiba 35.4
dadka jawaabaha bixiyey ay muujiyeen aaminaad aad uhoosaysa, wax jiray tiro yar oo kamida dadka
bixiyey jawabaha kuwaas oo sheegay inay aad uaaminsan yihiin (7.9%) (Jaantus 58).

59
Mapping of Galkayo District, KAALO, October 2009
60
Interview with the Galmudug Police, 28 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 61


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 58: Aminaada Maxkamadaha, Waqooyiga/Koonfuta Gaalkacayo (Weighted %)

Ref. AR8xB3_R3 (n=575)

Waxa intaas siidheer, boqolkiiba 79.7 dadka kaqaybqatay sahanka ayaa sheegay inaanay
maxakamadaha imankarin sobabo fogaansho iyo dhibaato kajirta meesha ay kuyaalan (Jaanus 59).

Jaanus 59: Awooda Hellista Maxkamadaha (Qiyaas %)

Ref. AR11 (n=640)

Hellista/Soogaadhista maxkamaduhu way kukala duwan yihiin xaafadaha dagmada (Jaantus 60).

Community Security Approach to Peace-building Page 62


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 60: Hellista Maxkamadaha, xaafadaha (Freq. %)

Ref. AR11_RxB3_R2 (n=640)

Celceliska boqolkiibaA mean of 77.0 dadka kaqaybqatay sahanka ayaa muujiyey in jawaab-celinta
maxkamaduhu ay hoosayso (JaantusJaantus 61).

Jaantus 61: Xawaaraha Wakhtiyeed ee Jawabaha Maxkamada (Qiyaas %)

Ref. AR9 (n=641)

Dhacdadan waxay muujinaysa dadka jawaabaha bixiyey ay ahaayeen dhibanayaal lagula kacay tacadi
iyo danbi boqolkiiba (62.4%) ayaa sheegay inay kiiska ugu budbin doonan maxkamada.sobabaha ugu
mihiimsan ee keena inay maxkamadu go’aan kagaadhiwaydo kiisaska loo gudbiyo: musuqmaasuq ama
laaluushka madaxda sare ee maxkamada (36.2%), rajada dadka ee xukunka aan sharcidara ahayn
(30.1%), lacagta maxkamada oo aad uqaaliyax (10.0%), wakhtiga kiisaska oo aad udheer (7.0%),
ugudanbayntiina, shaqaalaha maxkamada oo aan qaban shaqo fiican (3.9%) (Jaantus 62).

Community Security Approach to Peace-building Page 63


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 62: Sobabaha looga fogaado maxkamadaha (Freq. %)

Ref. AR-14 (n=229)

6.3.3. Jawaab

Kaliya mid kamida 44 kiis ee maxkamada loo gubiyay ee danbiyada weerarada muuqaalka (kuma jiraan
dilalku) ayaa go’aan laga gaadhay (2.3%); dhibahani wuxuu kuqanacsanaa go’aanka maxkamada.21 kiis
ayaa hanta ladhacay, laba ayaa go’aan laga gaadhay.Dhamaan 45 kiis oo ah weerarda kadiska, hal kiis
yaa go’aan laga gaadhay, kaas oo dhibanaihii aad ugu qancay.Ugu danbayn, maxkamada danbiyadu
go’aan kamay gaadhin taban kiis oo faraxumayn ah iyo 45 kiis ooo dil ah.

6.4. Haweenka

Sahanka dulmiga iyo danbiyad (CVS) ayaa lagu baadhay in xubnaha haweenka ee qoysku ‘loo ogolaado
inay kaqaybqatan shirarka/kulanada xaadaha iyo magaalada’.Dadka kaqaybqatay badankoodu
(75.2%)waxay sheegen in dumarka loo ogolyahay inay kaqaybqatan kulanada bulshada iyo magaalada;
sikasta ha ahaatee, meelahaa rubuc dadka kaqaybqatay (24.8%) ayaa sheegay in aan loo ogalayn inay
kaqaybqatan kulanada.sobabaha aan loogu ogalayn waa: qoyska oo aaminsan in haweenku
kawarhayan howlaha qoyska (38.6%); hinaasaha ninka ama aamin darada uu xaaskiisa (24.2%); diinta
oo mamnuucday (13.6%); nacaybka raga xaaska ah ee inay haweenku talada kaqaybqaataan (12.9%);
dareenka aan fiicanayn ee xubnaha haweenka xaaska ah inay kaqaybqatan kulanda (9.8%); iyo arimo
kale oo aan kuxusnayn liiska suaalaha ee xogta lagu baadhayey (0.8%) (Jaantus 63).

Community Security Approach to Peace-building Page 64


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Jaantus 63: Sobabaha aanay Dumarku uga Qaybqaadan Kulanada Bulashada iyo
Magaalada (Soonoqnoqodka. %)

Ref. RP19 (n=162)

Kaqabgalayaasha wadahadalada kooxaysan ayaa muujiyey in haweenku ay sifiican uga qaybqadan


karaan helista nabada maadama ay door aad uwayn kaqaatan dhexdhexaadinta colaadaha.Iyada oo aan
dumarku aanay kaqaybqadan dadka go’aanka gaadha, waxay dumarku kasareyan qaybo badan oo
kamida bulshada: waxay yihiin kuwa xidhiidh la-leh qabiilkii ay kasoojeden iyo qabiilka nin kaqba,
arintaas oo kadhigaysa dumarka inay tayihiin buundo udhaxaysa labadooda waxanu keenayaa dulmiga
lagu hayo dumarka ee dhinaca go’aan gaadhista taas oo keenta dhexdhexadnimada collaadaha.

Wakhtigii uu socday waraysiga sahanka ee xubnaha gudiga barakacayaa iyo bulshada badankeeda ee
kasocday deegaanka barakacayaasha ee waqooyiga Gaalkacayo, hal haweena ayaa timaantay
dhaleecaynta aqoonsi la’aanta doorka haweenka iyada oo hoosta ka xariiqaysa sida haweenku ay inta
badan uga qaybqatan dhexdhexadinta colaadaha kadhex jira deegaanda, iyo sidoo kale bulshooyinka
deeganadoda kabaxsan, waxayna haweenku kaqaybqatan dhexdhexadinata marka gudida dadka
barakacayasha ah ama odoyaasha daqanka ay noqdaan kuwo aan waxba aan xalinayn.Inkasta oo ay
siguud uga muuqdaan, doorkoodu wuxuu keenaa jiritaan caado muuqata:haweenaydu waxay
sharaxday markii ay socotay colaada labada qabiil,"[Haweenku] waxay xidhaan dhar cadaana"
xaaladaas oo ahayd mid khatara.Bulshadu ma siiso wax awooda dumarka sidoo kale dumarku waxay ku
yaryihiin hay’adaha maamulka taas oo keentay in dumarku ay noqdaan meel ay kabilaabman wada-
xaajoodka colaadu, iyo doorka haweenka ee dhinaca xubin ahaanshaha qabiilkooda iyo qabiilka
ninkeeda ayaa u-ogalaanaya inay kagudbaan xadka marka colaaduhu ay jiraan.

Sikastaba ha ahaate, wadahadalada kooxaysan ayaa cadeeyey inay dumarku dhiirigaliyaan rabshadaha
iyo iyaga oo siiya taageero danbiilayaasha rabshadaha.Doorka labada ah ayaa diidaya qoomiyado badan
ugaara in dumarku door kuleeyihiin collaada: inkasta oo dumarku dhaqan ahan door aad uwayn ay ku

Community Security Approach to Peace-building Page 65


(2011) District Baseline Report: Galkayo

lahaayen yaraynta collaadaha iyo kac-doonada, waxa kale oo ay xoojiyan collaada iyaga oo ku
dhiirigalinaya raga inay kaqaybqaatan rabshadaha.

Dhalinyarada

Ciyaaraha nabada oo la iskugu keenay dhalinyarada labada dhinac ee magaalada Gaalkacayo ayaa la
qabtay sanadkii 2008, kuwaas oo keenaya isbadal maskaxda dhalinyarada ee bulshooyinka kaladuwan
kuwas oo mudadii ay jireen aan arag kulamo bulshada magaaladu udhantahay.Iyada oo laxidhay
ciyaaraha nabada sobabo amni-daro awgeed, iskuulka nabada ayaa laga sameeyey xaafada Garsoor 1,
taas oo kutaala xadka udhaxeeya Waqoyiga iyo Koonfurta Gaalkacayo, kaas oo la iskugu keenayay
ardayda labada dhinac si loogu tijaabiyo dib-uheshiisinta.Qorshayasha noocan ah, baahiyaha loo qabo
in la isku-keeno bushada kala irdhooday ee dagmada ayaa wuxu leeyahay awood sidii la iskugu loo
kordhin lahaa is-dhexgalka iyo heshiis kama danbaysa oo udhaxaysa labada qabiil.Sikastaba ha ahaatee,
ururada rayidka ah ayaa muujinaya kala-qaybsanaanta bulshada.Tusaale ahaan, ururada dhalinyarada
ayaa kuhanwayn in helan ururo dhalinyaro oo aad ubalaadhan kuwas ay kujiraan dhalinyarada labada
dhinac, laakin waxay qirteen in heerka is-dhexgalka jilayaasha dhaqanka sida oday-
dhaqameedyada,61waxa ay dhalinyaradu ka cowdeen iyada oo aanu jirin rabitaan iyo garashada dadka
deegaanka iyo caalamiga ah.62

6.5. Odoyaasha iyo Hogaamiyayasha Diinta

Aaminada loo hayo hogaamiyasha dhaqanka ayaa ah mid caadiya marka maamulku uu awoodi waayo
inuu ilaaliyo daganaanshaha.Odayaasha dhaqanka ayaa si guud loo tixgaliyaa inay yihiin awooda
nabada Gaalkacayo.Marka ay dhacaan collaadaha/iska-horimaadyada udhaxeeya bulshada ee
heerkoodu hooseyo, odoyaasha ayaa ah dhexdhexadiyasha labada dhinac.Heerka dagmado, khilaafka
iyo ismari-waaga siyaasadeed ee udhaxeya bulshada oo dhan ayaa inta badan keena kulamo kadhaca
goobaha dhex-dhexaadka ah kuwas oo udhaxeeya odoyaasha qabiilada;kulamada udhaxeeyax qabiilada
hoose Sacad iyo Majerteen, kulamadaasi waxay inta badan kadhacaan garoonka diyaaradaha ama
dugsiga nabada kaas oo loo sameyey in labada bulsho ay kuheshiiyaan.

Waxa fiican in laxuso in odayaashu ay dhiirigalin karaan collaada/iska-horimaadka iyaga oo xubnaha


qabiilkooda kudhiirigalinaya in kiciyaan khilaafka kala dhaxeeya qabiilada kale maadama awooda
odoyaasha ee ay kudabakhayan khatarha cusub ee bulshada oo aad uxadidan.Waxa ay odoyaashu aad
uga soo hor-jeedaan dhisida wadan: odayaashu waxay ahaayen kooxda kaliya ee ka muujisay dareen
aan fiicnayn ee bilayska.

Waxa intaas sii dheer, dad aad ubadan oo kasoo jeeda dhammaan gobolada Somaliya iyo joogitaanka
budhcad-badeedka iyo dibjirta dagmada ayaa dhamaantood ka qayb-qaata inay meesha kabaxan
doorkii oday-dhaqameedyada, arintaas oo sobabtay in qofkii danbi sameeya aan la ciqaabin.korodhka
danbiyada casriga ah iyo dadka danbiilayasha ah oo aan lagaranayn qabiilka ay ka soojeedan ayaa siiyey

61
Interview with Galmudug youth organizations, 29 August 2010.
62
Interview with a local youth organization (North Galkayo), 7 June 2010; interview with Galmudug youth
organizations, 29 August 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 66


(2011) District Baseline Report: Galkayo

in xeerarka dhaqanka ah lagu xaliyo rabshadaha iyo collaadaha xeerarkas oo ah kuwo wakhti hore
lasameeyey sobabta oo ah waxay kusalaysan yihiin ama kayimid aqoonsiga bulshada iyo masuuliyada.

Sifarxad leh, Sahanka Dulmiga iyo Danbiyada guduhiisa, halka aaminada loo hayo wadaadada diinta ay
tahay mid aad usaraysa sida kuxusan (Jaantus 64),dad aad uyar oo ah dadkii bixiyay jawaabaha sahanka
(15.5% lab, 19.5% dhidig) ayaa muujiyey aaminad aad uhoosaysa ayaa loo hayaa hogaamiyasha
bulshada (Ref. AR1xRP1 (n=658)

Jaantus 65).

Jaantus 64: .Aaminada Hogaamiyasha Diinta, ee kudhisan Jinsiga (Qiyaas %)

Ref. AR1xRP1 (n=658)

Jaantus 65: Aaminada loo hayo Hogaamiyayasha Bulshada, ee kudhisan Jawaabaha


Jinsiga (Qiyaas%)

Ref. AR4xRP1 (n=656)

Community Security Approach to Peace-building Page 67


(2011) District Baseline Report: Galkayo

6.1. Beesha Ganacsiga

Marka la eego rabshadaha iyo colaadaha ganacsatadu door badan bay ka ciyaari kartaa. Marka la eego
qof ganacsato ah oo la wareystay, waxay sidabadan isugu dayaan inay rabshadaha kahortagaan
colaadana yareeyaan siay bililiqada iyo qaska uga ilaaliyaan ganacsigooda iyo hantidooda.63 Hadana,
ganacsatada qaar baa door kaciyaara hurinta colaada iyagoo lacag siiya mid kamida dhinacyada is-haya.
Marka la eego urur nabad-dhiska oo Galmudug, marar bay ganacsatadu taageeraan colaadaha
sababtoo ah waxay rumeysan yihiin haday soogaadhaan koox-beeleedka ay is-hayaan, in hantidooda la
boobayo.64 Ku darsoo, maalgelinta iyo taageerada budhcad-badeeda ee ganacasatadu waxay
umuuqaataa inay aad uhabaysan tahay; marka la eego ganacsato maxalliya, xidhiidhkani wuu sii
xoogaysanayaa intay ganacsatadu oofinayaan baahida maaliyadeed iyo saad ee budhcad-badeeda
badaha dushooda. 65

6.2. Kuwa kale ee Keena Cadaalada iyo Nabadgelyada

Awooda dawlada ee diciifka ee ammaan dhalintu waxay ka turjumaysaa farsamooyin amni oon dawli
ahayn. Ilaalinta xaafadaha baa laga sameeyey tiro tuulooyin iyo qeyb-hoosaadyo magaalada. Waxa
maalgeliya jaaliyado maxalliya, iyo duqa magaalada, iyo shakhsiyaad lagu qabtay laguna xidhay iyagoo
geysanaya falal dembiya oo lagu wareejiyey bileyska. Hadaba ilaalinta xaafadahani waxa haysta dhib,
qeyb ahaan lacag la’aan, iyo sababtoo ah dadkay qabtaan ee ay bileyska udhiibaan oo sidabadan lasii
daayo, iyo sabab kaloo ah dhaqdhaqaaqooda oo xiisado kadhex abuura beelaha.

Tiro degmooyinka IDP/barokacayaasha ee Waqooyiga iyo Koofurta Gaalkacayo waxay cadeeyeen


jabhado maxalliya oo ilaaliya amniga degmooyinka (sida laogyahay dhulka miyiga), iyo degmooyinka
magaalada oo uu badiba qofka dhulka lihi keeno amniga. Waqooyiga Gaalkacayo, degmada
barokaceyaasha ee Holoboqod oo kutaalla meel qiyaastii 13 km kabaxsan magaalada Gaalkacayo waxa
ilaaliya koox 17 rag jabhada kuwaasoo waardiyeeya ceel udhow, iyo weliba labo sarkaal oo bileyska
Gaalkacayo, marka laga yimaado maamulka hoose oo diiddan arrinkan.66

Kamadambeystii kooxaha beeluhuna waxay leeyihiin jabhado hubeysan, kuwaasoo ay laxisaabtamaan


odayaasha dhaqanka, ganacsatada beesha iyo taliyeyaasha jabhada.67 Xidhiidhka bileysku wuu liitaa
illaa heer aanu jirin, iyo kutiirsanaanta amniga gaarka iyo jabhadaha maxalliga si loo sugo ammaanka,
gaar ahaan degmooyinka barokaceyaasha, wuxuunbay siixoojisaa aragtida inaanay dawladu ilaalin karin
dadka, taasoo keenaysa in dad badani amniga gacmahooda u ritaan.

63
Interview with a local businessperson, North Galkayo, 30 August 2010.
64
Interview with a Galmudug peace-building organization, 30 August 2010.
65
Interview with a local businessperson, North Galkayo, 30 August 2010.
66
Interview with a resident from the Holoboqod IDP settlement in North Galkayo, 27 August 2010.
67
Meeting with the Galkayo District Safety Committee, 23/24 November 2010.

Community Security Approach to Peace-building Page 68


(2011) District Baseline Report: Galkayo

7. Talobixinta

Talobixintan soosocda waxa laga soodheegtay Qorshaha Amniga Degmada Waqooyiga Gaalkacayo,
kaasoo loo habeeyey dhowr tallaabo. Siminaar baa laqabtay 13kii illaa 18kii May 2010ka oo 40 qof oo
kaqeybqaatey wadahadalada kooxaha/focus groups ee Gaalkacayo ooy fududeeyeen DDG, UNDP iyo
KAALO. Kaqeybgaleyaashu waxay ansixiyeen qoraal=qabyada ogaanshaha cilladaha amniga jaaliyada,
kala-horreysiinta tabashooyinka amniga, ayna soo ururiyeen xalka arrimaha lagartay. Waa in la
xusuusnaado in warbixinta tayeysan ee CVS/sahanka aan markaa la heli karin. Guddiga Amniga
Degmada baa dabadeed aqbashay Qorshaha Amniga Degnada, kaasoo ay tahay in sannad walba dib loo
eego si loo habeeyo qeyb kamida qorshe sannadeedka shaqo ee Golaha Degmada. Kaalmo dibedeedka
loogu baahan yahay hirgelintiisa buuxda.

7.1. Hagaajinta Awooda Bileyska

Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu hirgelinayo Tabarruca Baahida Kaalmo


Himilada Bulshada
farogelinta Dibedeed

Kaantaroollo 1. Farogelinta Hagaajinta Kaantaroollada: Dhaqdhaqaaqa: Golaha Caawimo


bileys oo waxtar Deegaanka oo farsamo iyo
a. La kordhiyo tirada ciidanka bileyska kashaqeeya
ah oo ogaada kontoroollada (150 sarkaal oo cusub baa loo dejiya tabobar
shixnadaha iyo baahanayaa, oo loo kala diro saldhigyada bileyska oo kontoroollada
shakhsiyaadka kusiman dhulka kontoroollada ku xeeran). Saraakiil bileys
sharcidarrada, Tabaruca kaabe oo inta
b. La tabobaro shaqaale bileys oo baadha shixnadaha
oo yareeya ahaan ee kabadan
sharcidarrada.
dhacdooyinka ganacsatada
tuugada iyo c. La tabobaro bileyska caddeeya dembiileyaasha Qalab
dilalka. Guddiga Amniga
d. Bileyska oo la siiyo qalabka ku habboon Mushahar
Degmada
e. Bileyska oo la siiyo mushahar kufilan si looga hortago
laaluushka. Bileyska
f. Shuruucda akhlaaqda wadada oo la habeeyo
(xawaaraha, sakhrad-wadida gawaadhida) iyo
kordhinta awooda bileyska ee sharci xoojinta.
2. Farogelinta Dejinta Kaantaroollo Dheeraada:
Dhaqdhaqaaqa:
a. Dejinta kotoroollo dheeraada Gaalkacayo iyo Godod,
Gaalkacayo iyo Laanta Tusmada, iyo Gaalkacayo iyo
Bayra dhexdooda.
Saldhigyada 3. Farogelinta Sameynta Afar Saldhig Bileys oo Golaha Maalgelin
bileysku way ku Dheeraada: Dhaqdhaqaaqa: Deegaanka oo
filan yihiin dhul bixiya Tabobar
a. Laga sameeyo saldhigyo bileys oo cusub Israac
waanay
Laanta 3 iyo, Horumar (Gaalkacayo Suuqa Weyn). Cunto shaqo
shaqeynayaan; Guddiga Amniga
b. Qalab lasiiyo Saldhigyada cusub. Degmada – oo ku beddel.
iyo inay
yareeyaan isuduwa tabaruca
c. Loo keeno 60 bileysa oo dheeraada saldhigyada
dhacdooyinka bileyska ee cusub (30 askari saldhigiiba). jaaliyada
dilalka, tuugada
d. Saldhig bileys oo cusub laga sameeyo Garsoor 5. Jaaliyadu waxay
iyo kufsiga ee
e. Qalab loo keeno saldhiga bileyska ee cusub. ku deeqaysaa

Community Security Approach to Peace-building Page 69


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu hirgelinayo Tabarruca Baahida Kaalmo


Himilada Bulshada
farogelinta Dibedeed

goobaha lacag, qalab, iyo


68 f. Loo keeno saldhiga cusub 30 bileysa oo dheeraada
dembiyada shaqaale bilaa-
xirfad.

4. Farogelinta Habeynta Dhaqdhaqaaqa Bileysaynta Guddiga Amniga Maalgelin


Muuqata. Dhaqdhaqaaqa: Degmada iyo
Taliyaha Bileyska Taanbuugyada
a. La cadeeyo goobaha iyo waqtiyada dembiyada .
Degmada iyo kaalmaha
b. La kordhiyo kormeerka bileyska ee goobaha iyo Golaha bileyska
waqtiyada dembiyada ugu daran. wareega
Magaalada baa
c. La cadeeyo goobaha iyo kaaalmaha ee saldhigyada qorsheynaya
bileyska ku wreega dhulka dembiyadu daran yihiin. ilaalinta Xafiisyada
wadooyinka iyo in xukuma
d. la habeeyo goobaha bileyska wareega iyadoo loo
la cadeeyo goobaha daran
eegayo mudnaanta.
mudnaanta ee la doorbiday
e. Bileyska oo loo tabobaro xasaasiyad weynida kaalmaha oo alwaax laga
arrimaha faroxumaynta iyo rabshadaha ku salaysan wareega ee dhiso
jinsiga (SGBV, gaar ahaan kufsiga).
bileyska
Qalabka
Jaaliyada oo wadaxidhiidhka
keenta shaqaale (VHF)
bilaa xirfada.
Direys

Gaadiidka
bileyska

f. La habeeyo xafiis jenderka lana kordhiyo haweenka


bileyska.

7.2. Hagaajinta Xaaladaha Xabsiga

Tabarruca Baahida Kaalmo


Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Dibedeed
Bulshada

Xabsigu waa 1. Farogelinta Koruqaadida Kaabaha Xabsiga. Golaha Caawimo


hawlkar waanu Dhaqdhaqaaqa: Degmada Maaliyadeed
kufilan yahay a. La fidiyo kaabeha jira in si dadnimo leh loogu
haynta gogolxaadho maxaabiis inta kabadan. Guddiga Amniga Kaalmo Farsamo
maxaabiista Degmada
b. La abuuro qeybo si loo kalasoco noocyada Xidhmo
uuna dhaqmo si
maxaabista, tusaale lab, dhedig, iyo caruurta, iyo

68
Crime hotspots have been identified as: Garsoor village: between Hotel Guure and the ex-post antenna, Rahma
Mosque up to the small bridge in the tarmac road, Somali Red Crescent Society close to the Qurucda trees, Jiiro
Garoob, Ceelasha Barda Dheere, Suuqa Barwaaqo, the Maize Factory and its area; Israaq village: Kamaal Hotel up
to the airport, from Mohamud Rasuululaah Mosque up to Siinaay village, from the football stadium up to Siinaay
village, from Salaama Mosque up to Siinaay village, Galcom Telecom up to Cirjiife, Hotel Qaboobe and the Miir
Police Station up to Buulo Bacley.

Community Security Approach to Peace-building Page 70


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Tabarruca Baahida Kaalmo


Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Dibedeed
Bulshada

dib-u-sixida. maxabiista mudada dheer (dembiyada khatarta). Xarumo Tabobarro


tabobarro
c. La hagaajiyo nafaqada,caafimaadka, fayodhowrka,
xirfadeed oo Qalab
caafimaadka guud, iyo agabka biyaha la cabbo.
maxalliya (koronto,makaanik
2. Farogelinta Hagaajinta Waxqabadka Ciidanka gaadhi, dawaar,
Asluubta. Dhaqdhaqaaqa: alxan, dhisme,
a. Ciidanka Asluubta loo tabobaro Xuquuqal insaanka nijaar)
iyo dadnimo uladhaqanka maxaabiista.
b. La siiyo waxbarasho aasaasiya waardiyeyaasha iyo
shaqaalaha xabsiga.
3. Farogelinta Dhaqacelinta Maxaabiista.
Dhaqdhaqaaqa:
a. La siiyo waxbarasho aasaasiya maxaabiista
(ingiriisida, xisaabta,luqadaha iyo waxbarashada
diinta Islaamka).
b. Lasiiyo tabobarro xirfadaha iyo farsamada nijaarada
korontada, makaanika, alxanka, dhismaha, iyo
dawaarka.
c. Lasiiyo maskixiyan adeegyada bulshada.

7.3. Hagaajinta Awooda Garsoorka

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed
Hab garsoor oo
1. Farogelinta Fulinta Cadaalada si Madaxbanaan. Golaha Degmada Magacaabida
madaxbanaan
Dhaqdhaqaaqa: Jagooyin
oo awood u leh Guddiga Amniga
a. Lahagaajiyo tayada maamulka cadaalada iyadoo la Cusub
si habboon u Degmada
dabbaqida. tabobarayo Xaakimada.
Lacagta
b. Lakordhiyo tirada saraakiisha xirfada leh ee cadalada. Mushaharka
c. Lakordhiyo mushaharka saraakiisha siloo daayo
laaluushka. Kaalmo
Maaliyadeed
d. Latabobaro xeer-ilaaliyeyaasha.
2. Farogelinta Hagaajinta Kaabeha Maxkamada. Tabobar
Dhaqdhaqaaqa:
Khabiirro
a. Laga saaro dadka deggan dhismeyaasha
Sharci
maxkamada degmada.
b. La cusboonaysiiyo dhismeyaasha maxkamada
degmada.
3. Farogelinta Dabbiqida Sharciga. Dhaqdhaqaaqa:
a. La xaqiijiyo in go’aamada la fuliyey.
b. Dib loo eego hannaanka garsoorka iyo shuruucda
imika

Community Security Approach to Peace-building Page 71


(2011) District Baseline Report: Galkayo

7.4. Ku-lug-yeelashada Amniga iyo Ammaanka Bulshada

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed
Nalalka
1. Farogelinta Hagaajinta Araga Goobaha Korontada Technical
wadooyinka oo Faldembigu ugu Daranyahay Habeenkii. gaarka– oo bixisa support
shaqeynayaa Dhaqdhaqaaqa: dab/koronto
waxay
kahortagaan a. Lagu wacyigeliyo bulshadu inay ka hor taagaan
laydhadhka wadooyinka meheradahooda iyo Xubnaha
dembiyada 69
bulshada iyo
hantidooda.
gabbal-dhaca ganacsatada oo
kadib b. Lagu abaabulo korontada gaarka ahi inay goobahaa
dab siiyaan. taaga laydhadh

c. Laga dhaadhiciyo bulshada muhiimada nalalka


wadooyinka ee amnigooda.
d. Laga dhaadhiciyo bulshadu inay nalalka wadooyinka
ka ilaashadaan kharribida.
Rabshadaha 2. Farogelinta Hagaajinta Xirfadaha Maareynta Guddiga Amniga Tabobareyaal
guriga iyo Colaadaha Shakhsiyaadka. Dhaqdhaqaaqa: Degmada, CECs, iyo qalabka
faroxumaynta a. Waalidka la siiyo Waxbarashada Maareynta Isuduwaha tabobarada ee
caruurta waxa Colaadaha (CME). Waxbarashada CME iyo ToT
lagaga hortagaa Degmada iyo
b. La siiyo tabobar tabaruceyaal bulshada ku tabobara
xirfadaha CBOs ama
CME si loo xaqiijiyo joogtaynta.
maareynta Ururada Bulshada
khilaafaadka iyo c. Lagu talogalo TOTee CME oo la siiyo macallimiinta baa isuduwaya
koruqaadida dugsiyada dhexe iyo sare. kulamada.
baraarujinta d. Loo doodo in CMEga lagu daro manhajka dugsiyada.
Guddiga Amniga
e. La kordhiyo wacyigelinta xuquuqda haweenka iyo Degmada, CECs,
helida adeega dhibaneha. Isuduwaha
Waxbarashada
f. La yareeyo kharribka caruurta ee suuqyada iyadoo Degmada iyo CBOs
kor loo qaadayo baraarujinta xuquuqda caruurta. ama Ururada Bulshada
baa la ololaynaya
Wasaarada
Waxbarashada

3. Farogelinta Dagaalka Isticmaalka Daroogada iyo CBOyada kor-u- Kaalmo


Khamriga. Dhaqdhaqaaqa: qaadaan farsamo
a. Kor-u-qaad wacyigelinta cawaaqibka adeegsiga baraarujinta
darooga iyo khamriga.
Warbaahinta
b. Hagaaji heerarka anshaxa oo kor-u-qaad wacyigelinta maxaliga koru
bulshada dhexdeeda.
qaada bararujinta
c. Iskaashi udhexeeya bulshada iyo bileyska la
dagaalama ganacsiga khamriga iyo daroogada. Casharo diiniya

69
Priority areas for street lighting projects have been identified as: Garsoor village: between Hotel Guure and the
ex-post antenna, Rahma Mosque up to the small bridge in the tarmac road, Somali Red Crescent Society close to
Qurucda trees, Jiiro Garoob, Ceelasha Barda Dheere, Suuqa Barwaaqo, Maize Factory and its area; Israaq village:
Kamaal Hotel up to the airport, from Mohamud Rasuululaah Mosque up to Siinaay village, from the football
stadium up to Siinaay village, from Salaama Mosque up to Siinaay village, Galcom Telecom up to Cirjiife Hotel
Qaboobe and the Miir Police Station up to Buulo Bacley IDP camp.

Community Security Approach to Peace-building Page 72


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed
Wadashaqeynta
bulshada iyo
bileyska

Bulshadu waxay 4. Farogelinta Habeynta Guddiga Bileyska Bulshada


kulug leedahay (CBP). Dhaqdhaqaaqa:
lana Guddiga Amniga Kaalmo
a. La habeeyo guddiga CBP ee heer degmo.
shaqeynaysaa Degmada, farsamo
bileyska si loo b. Tabobar lasiiyo guddiga CBP. Taliyaha police
dhimo rabshada Degmada baa Tabobar
c. La habeeyo xidhiidho udhexeeya CBPda heer-degmo
iyo dembiyada iyo jaaliyadaha, tuulooyinka, iyo xerooyinka IDP. siuduwaya
bulshada iyo
d. Laga sameeyo ilaalinta xaafadaha dhamaan
bileyska
xaafadaha yo degmooyinka barokaceyaasha/IDP.
e. La dhimo cambaareynta kufsiga iyadoo kor loo
qaadayo baraarujinta, shabakadaha taageerada
bulshada, iyo adeega dhibanaha.
Bulshadu waa 5. Farogelinta yaraynta soojiidashada Budhcad-
kaxor budhcad- badeeda. Dhaqdhaqaaqa:
badeeda iyo a. La siiyo tabobar xirfadeed iyo farsmo dhalinyarada ka
cabsidooda soojeeda dhulalka saboolka.
b. Shaqooyin loo abuuro dhalinta dhulalka saboolka.
c. Kor loo qaado wacyigelinta khatarta budhcad-
badeeda.

7.5. Abaabul-kasaarka Jabhadaha Iska-xoogsada

Tabarruca Baahida
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Waa in la 1. Farogelinta Sameynta Xarun Dhaqancelin oo Guddiga Amniga Caawimo


habeeyo xarun Shaqeynaysa. Dhaqdhaqaaqa: Degmada Maaliyadeed
dhaqancelin oo a. Loo sameeyo xarun dhaqancelin abaabul-kasaarka.
waxtar ah oo Golaha Degmada Qalab
imkaaniyaad u b. Kor looqaado wacyigelinta bulshada ee muhiimada
hub-kadhigida ee jabhadaha iskood-u-xoogsada. Bulshada Talo Khabiir
leh jabhadaha
hub-ka-dhigista c. Barnaamij dhaqancelina oo loo habeeyo si
lagu sameeyey jabhadaha hubka laga dhigay ay dib-udhexgalaan
bulshada.
d. Loo doodo kaqeybgalka dhaqdhaqaaqa
dhaqancelinta caruurta dembiileyaasha (budhcad-
badeed,xubno tuugo,isticmaale daroogo)

7.6. Hagaajinta Awooda Guddiga Amniga Degmada ama (DSC)

Tabarruca Baahida
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Community Security Approach to Peace-building Page 73


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Guddiga DSC 1. Farogelinta Sameynta Xarunta Kheyraadka Inay DSC Caawimo


waxay awood u Nabada (RCP). Dhaqdhaqaaqa: maamusho Maaliyadeed
leedahay inay a. Loo abaabulo bulshadu inay qaadato masuuliyada xarunta
fuliso hirgelinta xarunta. Talo farsamo
amniga jaaliyada Bulshadu –
b. La ballaadhiyo xarunta imika si loo buuxiyo baahida kutabarucdo Xidhmo
bulshada. tabobarid ah
qalabeynta
c. Loo qalabeeyo xarunta siday baahida bulshadu xarunta
tahay. Qalab

d. La dhiso awooda DSC ay ku maareyso xarunta.


2. Farogelinta Xoojinta Awooda DSC.
Dhaqdhaqaaqa:
a. La siiyo tabobar lagu dhiso awooda farsamo ee
DSC.
b. La hirgeliyo tabobarro dheeraada si loo dhiso
awooda shaqo ee guddiga DSC una fuliyaan
Qorshaha Amniga Degmada.
c. La sahamiyo suurtogalka wakiilnimada tuulooyinka
hareeraha.

7.7. Hagaajinta Amniga Barokaceyaasha ama (IDPs)

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Barokaceyaashu 1. Farogelinta Dhul loogu Qondeeyo IDPska. Golaha Degmadu Gabbood


ama IDPs waxay Dhaqdhaqaaqa: –sahamiyaan ooy qeybin
degayaan a. La sahamiyo dhul kuhaboon IDPska. wareejiyaan
degmooyin dhulka, bixyaan Caawimo
ammaan ah b. Dhulka ku wareeji shakhsiyaadka. adeegyada maaliyadeed
bulshodana way c. La wadahadalsiiyo hay’adaha ku haboon si IDPska
is dhexgalayaan. loogu qeybiyo hooy. DSC – kala Talo farsamo
hadlaan hooy
d. La kordhiyo aamminka guryaha; la sameeyo guryo Cunto qeybin
ammaan ah
inta kabadan oo joogto ah.
2. Farogelinta Gaadhsinta Adeega Bulshada Taliyaha Bileyska Daryeel
Degmooyinka IDPska. Dhaqdhaqaaqa: Degmadu – Caafimaad
a. Lagu habeeyo imkaaniyaadka adeega bulshada diyaariyo bileys ku
Qeybinta wixii
degmooyinka IDPska. wareega
kale aan cunto
deegaanka
b. Loo bedelo bileyska degmooyinka IDPska. ahayn

7.8. Ukeenida Dhalinyada Habab kale

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Community Security Approach to Peace-building Page 74


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Waxa jira 1. Farogelinta Hagaajinta Goobaha Ciyaaraha. Golaha Degmadu Caawimo


garoomo ama Dhaqdhaqaaqa: – ka saarista maaliyadeed
meelo isboorti a. La hagaajiyo kaabeyaasha ciyaaraha. dadka deggan
oo kufilan inay garoomada Talo farsamo
dhalinta sida b. Laga saaro garoomada kubada cagta dadka sharci isboortiga iyo dhul
darrada ku deggan. Qalab
fiican qoondeyn
umashquuliyaan. 2. Farogelinta Sameynta Goobo Cusub oo garoomada
Ciyaaraha. Dhaqdhaqaaqa: Tabobar
ciyaaraha oo
a. Dhul loo qoondeeyo goobaha cusub ee ciyaaraha. cusub

b. La hubiyo inay dhalinyaradu helikaraan dhamaan DSC oo bilowda


goobaha isboortiga ee Woqoyiga iyo Koonfurta
dhaqdhaqaaqyada
Gaalkacayo.
c. Lagu abaabulo bulshada inay qaadato masuuliyada Isuduwaha
habeynta goobaha cusub ee ciyaaraha Isboortiga
3. Farogelinta Hagaajnta Maamulka iyo Maareynta Degmada oo
Goobaha Cusub ee Ciyaaraha. Dhaqdhaqaaqa: isuduwa
dhaqdhaqaaqyada
a. La hagaajiyo awooda maareynta ee maamulada
isboortiga ee imika jira.
Ururada
b. La kordhiyo awooda madaxda tartan ciyaareedka dhalinyarada
maxaliga
4. Farogelinta Hagaajinta Qalabka Isboortiga.
Dhaqdhaqaaqa: isuduwida
dhalinyarada
a. La sahamiyo shuraako iyo kafiillo ku talogalka labada dhinac
qalabka isboortiga.
(Koonfurta iyo
5. La kordhiyo Boosaska Ciyaartoy ahaan ee Woqooyiga
Bulshada. Gaalkacayo)
a. laga siiyo boos dhalinyarada Xarunta Nabada.
Ururada nabada
b. kor loo qaado wacyigelinta doorkay dhalinyarada iyo iyo dibu-
isboortigu ka qaataan bulshada. heshiisiinta
maxaliga oo
c. laga taageero kaqeybgalka dhalinyarada hannaanka xoojiya
go’aan sameynta iyo dhaqdhaqaaqa bulshada iskuduubnaanta
bulshada ioo loo
marayo meelaha
madadaalada
dhalinyarada

7.9. Hagaajinta Dhaqan Wanaaga

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed

Kooxaha diinta 1. Farogelinta Xallinta Faraqa Kooxaha Diinta. Kooxaha diinta – Caawimo
oo kor u qaada Dhaqdhaqaaqa: oo kaqeybqaata maaliyadeed
dhaqan a) Laga guddiga iyo

Community Security Approach to Peace-building Page 75


(2011) District Baseline Report: Galkayo

Baahida
Tabarruca
Himilada Farogelin iyo dhaqdhaqaaqyada lagu Hirgelinayo Kaalmo
Bulshada
Dibedeed
wanaaga sameeyo Gaalkacayo shuras ama guddiga shirarka Khabiir
dugsiyada diiniga. . latalinta diinta
DSC – isuduwida
b) Shir loo gogol xaadho lagag wadahadlo faraqa
fikradaha anshaxa.

Ku saabsan Xarunta Somali Observatory of Conflict and Violence Prevention (OCVP)

Xarunta OCVP ee Somalida – oo afSoomaaliga lagu yidhaa Homboro – waxay ururisaa xogaha iyo
warbixinada nidaamka rabshadaha dagaal, bulsho, dembiyeed, iyo siyaasadeed ee gobolka, iyo baadhis
kaalmayn ah oo faa’iido uyeelan karta dhamaan Somalida. Homboro waa magac Somaliyeed oo loogu
yeedho hoomboro sandheer, oo xawayaan badeed caan ku ah bedbaadinta binaadamka. Sidoo kale
OCVP waxay higsataa ujeedada amniga bina-aadamka.

OCVP waxay ururinaysaa waqtigan xogo/data ku saabsan amni-darrada iyo rabshadaha gobolada
Somalida, kuwaasoo la helikaro adeegsi inta kabadan. Xogaha iyo warbixinada lafoguran ee OCVPdu
waxay ka caawin karaan hawlwadeenada/xirfadleyaashu inay xaqiijiyaan in dhexgallada ay hagayaan
macluumaad iyo caddaymo habaysan. OCVP waxay kale oo ay dejinaysaa hab ilaaliya amniga iyo
nabadgelyada si aasaas loogu sameeya Shabakada Digniinta iyo Jawaab-celinta Hore ee Somalida “Early
Warning and Response Network” (EWARN). Ururinta iyo falanqaynta xogta kadib, OCVP waxay
naqshadayn doontaa maareynta colaadaha goobta — dhaqan iyo casri ahaanba — si loogu caawiyo
hawlwadeenada/xirfadleyaasha iyo sharci dejinta farriimo nasteexo, madal wadahadal iyo tabobar isku-
dhafan. Ururinta, kaydinta, iyo wadaaga aqoonta looga baahan yahay goobta faldembiga iyo yaraynta
rabshadaha, OCVP waxay beegsanaysaa inay noqoto xarun ku wacan kahortaga colaadaha iyo
rabshadaha.

Warbixin Dheeraad ah:

Agaasimaha
Observatory of Conflict and Violence Prevention (OCVP)
Hargeisa, Somaliland
info@ocvp.org
http://www.ocvp.org

Community Security Approach to Peace-building Page 76

Anda mungkin juga menyukai