Anda di halaman 1dari 20
Corrientes fundamentales en psicoterapia Jigen Kriz Amorrortu editores ou Buenos Aires - Madrid fering . Low B2ceg weveecle ia Je: : Treoleys CG ve ee. 4ef 26/2011 | 088962 16. Fundamentos de las terapias sistémicas 16.1 Introduccién en la problematica La serie de las cuatro partes de este libro —que tratan sobre psicologia profunda, terapias de la conducta, abordaje humanis- tay abordaje sistémico— se corresponde con la sucesién ca de estas «corrientess en su difusién progresiva en el quehacer psicoterapéutico de América y Europa (cf. supra, «Palabras pre- liminaress, para los problemas que presenta esta clasificaci6n). Es verdad que la elaboracién de las perspectivas tedricas y los principios practicos demand6 prolongados perfodos de incubacién, y no es menos cierto que los principales representantes de aque- llas corrientes habian puesto a prueba y modificado sus puntos de vista mucho antes que encontraran aceptacién. Pero en lineas generales se puede afirmar que la primera parte del siglo XX es- ‘tuvo dominada casi enteramente por el psicoandlisis y la psicolo- gia profunda. Solo después alcanzaron una difusién amplia y su propia autodefinicién otras corrientes: en la década de 1060, la terapia de la condueta (cuyos abordajes cognitivos son posterio- res en unos quince atios); en la de 1960, las variedades de Ia te- rapia humanista, y en la de 1970, los abordajes sistémicos. Si, con el fin de atenernos a una esquematizacién aproxima- tiva, queremos caracterizar esas diversas orientaciones por me- dio de algunas palabras-clave, podemos atribuir a los abordajes de psicologia profunda los eonceptos de «inconcienter, «onflictor y eenergiay; a las terapias de la conducta, los de «aprendizajes, testimulo-reaccidre y «cognicins; alos abordajes humanistas, los de «encuentro», «crecimiento» y sautonomfas; y a los sistémicos, Jos de scircularidads, «comunicacién», «estructura», vecologiay ¥ sevoluciém», Si los partidarios de los abordajes humanistas suelen referirse a una «tercera fuerza: a propésito de su propia corrien- te, muchos de los que sostienen los puntos de vista sistémicos mencionan el concepto de «cambio de paradigmas (cf, p.cj., Gun- tern, 1980; Bosch, 1984; 0, en sentido critico, Buchholz, 1981; Reiter-Theil, 1984). Este concepto se debe a Thomas 8. Kuhn ap e108 sv ap reyoedse ouarureUapLo [a 0 soqo/seuqen| w9IDIOd “o1d Bj ‘{o"d) soustur soquaUefe So] ap seINIONIISE SEI S3{qEIsa uapoueulied ou jibe anb aquapiae sq “osaons fa ua uedioned -woUlo|qereAuT seio8 seaanu anb ap oypay fo Jod ‘ene jep oft aquatreuLiad [e seppwi® viouRysuoD Ns suaNUEUL wpeoseD BUN OUT “09 opoUur oulsfur [ap ‘PEpItiqese ns suanUEUL 2189 ‘oD [> U9LE -ooa1 anb souo;e9ua8 se| op Uo!szoNs B v suIDEAA :sorHNFUIS sareurtue soj ap aquarpuadaput so anbiod ayuaureysnf wimannse rhs wasasuod :Une spur ‘esouquiose pepriqeise wun wuasoud ‘0: Jp ojquieo Jap Aesad w & sojosdUOD saIBINSUS sopeUITUE So] ap -uapuadapur Uoo “euraysts aiso anb sa afqeiou of “uaIq BLOUY (eaoueuay, Ue opearasgo ey as amb sowoUt -2[9 SN ap ofp UN s9 94S) saaqar] WeIIEy OU IS UeZBD OU SOqO| oj anb ‘sour soy ap eI 8 jue ajgadso eno woznportut 35 0198 anb uoo opp {a aajana as anb opeaydwoo of yreUITEUTT ag ‘saqepared sosdo01d ap «sgnbiod> ap auras wun ue eysandur059p aes agap & apand ‘Tensn afenBusy Je ue reoqunuoD azamb Bf a5 18 ‘osaooad jap «owgor ja sod eyunazd epeuopsueut e anb s1D9p azamnb oysg “oqun!\0D fap UOISIA B-APSep ospey se or0d ‘Jexodura asey epeulunarap wun ered 0199109 s9 oUIsTUT ys Jod UN BPED ‘sapppored soxau omen v BA ALAMoaL anb auaN as (sore UOUII]D ‘sgur so ap sa epnp UIs anb) o42959p [op [9 wxed anb wos o {040 “saaqarl Spur <- Sogo] souewl (p ‘soqo| sousur <— sozqoy sou -our (9 ‘saaqaq] souaur <~ sogot soyonur (q ‘soqoy seu <~ Souq af] seyonut (B :soq[@ ap oun wpvo ered saperored sapesnea soxou saguoqua seIMULOS @ A soqUaUIseNs soanbad ue Texodusa} UoISuOUE AP P| AIpLaIp ® wa|Go ois “sofeauT| sopeoUNUA ap e1DUANDaS OUT -o9 aquaurepepaueysunoms apaooad jensn afenBua| [2 ‘sojduns sox -emarp sosaaoid s0ys0 sIquosep ered peyNoyp Wes wun oWSaIF -juvur ap auod as ‘afenduay [ap owed Jo ua “uy 40d (g “TeIDUaSa pnarufeur wun Jos exsanutap —oanafgo oud je ue sudwors— Te1oduiay uorsuounp wy (z ‘oqunfuod Ns we EMOTO osadoxd [ap lugzes wep ou Soxaul s0489 ‘oxadura ‘«soqo] spur ey anbrod SexqaH souaur Aeyp ‘ford ‘saferored sopesnea sejauandes ua aquoUTEIa1U9 aauoduroasap apand as ofa [@ aaaq osde] un ered anb aquapraa 59 oanalgo oupjd [a ua (I :ses00 sax} ensonurap ojdurafe aysq, ‘yse & ‘aquaureaanu aszeo -Hdjnur uapand sasqant set wioyy “Zapider woo apuatasep oxout -U ns & oWMaUTTe WeNUENDUa Sogo] so] sopor OU anb sEpEUIZaIP uv) uepanb soiqay sey ‘ouauIoUr OLA! Ug “uoPONporda ns wap -{dury 2 saugayl ap uo}se{god vy atuouTeuoTDsodosd ueoyes oroUINU Aogeur ua sogoy So] Osa “Zapides Uo9 uaonposdax as & sayquioaey ‘SouoPIpuoD WeNUdNaUA Sogo so] anb BauEW ap ‘sesaud op wD -uepunge wadasyo sazqayl seypnut :0f919 Top BsaINbreno ound uN “nBafo ostoaid so offa ered ‘souaurguas sop soso UDFXoUOD We WoL “od 96 1s apuariua as aquourvorun osepoud 1g “(euevodum esaxd ‘eno ap uvsuodsrp ou 50389 anb audurays) soqoy ap uPEIGod B19 eaiasgo as —oduren {9 ue opezeidsap onb oj9s— oppared opm ‘up “S81qaq{ Se{ ap «pEparsos eI Te SopE[sTe soyeUUE wIuETD LO opuenroy aquawrfeqea vor{dxo 2s ou anb oqvaumne £ upToRUTWSIP ap opto un eqonaduioo 9s ‘(aque odurt offuraue O10 EAU} OU ‘se1so anb ap oseo ua) sauqol| ap Oru Te UOTOUATE eIsard Os 15 <{teaun) jesneo afeproge fap UorDErtUIT| Ry oAsoLsTUEUE ap aud os Inby ‘soqor & sagan] esaid ns £ sopezea» jap (aiwautuiod 4 w “oyfwan ‘qequaurefo Jes sod opeztTn Anut) ojdurofo [a souroutog, “(oafuy “Jp) «gnbsod [ap Bf anb aweyodut seur ‘ep -ransastiog U9 's9 «oUiga» [ap UOLENAAT BT “ee|UaLaFaLOINE ap aiquiou jo oqwas eanoadsiad wise fy a1qos apTerAaT SoqWOUL ajo sono axqos ¥ AP offisut opor sazeno sof wa ‘odurayy [@ U9 SOI. furea ap eyen as anb sap so ‘woyurgurp wiouwur ap axdurays se Soptqaouoo os seularsts soasg “('919 ‘q{ ‘9 ‘SoqOUIOTe sono ap ‘ugiovmpaut sod ‘Te19Ue8 ua) par ue osadoad ofayduioo un unBos 15 anua wadnyuy as q & ¥ onb wo ‘(spepLremazto” 0) axvnos19 peprresnes> | auodo oj cormigIsIs wIsIA ap ound TH -agnbiod jar tenBase Tejnopred eouepodury wun aystaas OWE} Of aod anb & (sesneo seize 0) wsne) Eun auaN OPO} aNb ap o9159q ‘eysondns fo taap so {(uofoowa.-ojmurtase ‘fo'd) #q{-V» BUITOS ef AP (fensn) rwour, «pepmTestedr vy so ‘07010 40d yesqUDD Anu & ‘ope consano wet] 38 anb sguofadaauo9 sel ap BUM “OpNUES 2389 UG “esaquaptaar sootspq soisandns 0/& soarwomdxo sojopout ‘euopsans oomig)sts afepzoqe [e anb ajqesauut so onbuny “(186T Trasounse a (6261 ‘Sau0oyf $h67 “UUBULTaISERK “yo ‘oyqisodur a9 -vaureo0ntp eH9s “uyny opuaAD o| UNas “o1s9 :SOHEA ap 0) eur “Bipered un ap onawoU fa 10d zeqqey edonb wsHoqooqsd e] ap om uop o U9 anb aqannostp s2 A “ws ¥] uo opuesuad opeioqel> Bae of uN “seoTurpISTS suydeson Sul x aqeonde so eeuRIpered Dp olquttor ap oxdaatoa ays9 Js TeIOpISUOD B SOUOIEIyUO ON “(eeundiosip bun op sooureut ap ous ‘Koy seuistpered ap wIqey ou UyNy oFdosd [2 nb epesed ap sowrsyeyos) voUNUD20TeU eI ¥ EOLZUPONR opunut {op uaBeun ef ap eusRpesed ap orqureo [2 59 ofdurafo up, “(ses81 voporaut 0) sexBojoursisida sey e £ ‘sopezTn sopoigur Soy ® ‘00 “ard ony s9 anb seurajgoud soy v “wouge1 worseondxo Op SOTepoUT Sov renoqired uo woaze anb osjana un “pep so SeUIP FI OP ‘e10yso ef UO (7707890 ap Uo}sxOAMT BUN 9p pou v) +opuRU Top U9 “aut exoqu Bf ap oureUopNoAas -oopona um w axayOs 96 K (9161) agua), y menos atin los elementos como tales; lo que permanece estable es la estructura del proceso. Este ordenamiento por me- dio de fluctuaciones es el que documenta el concepto de sestruc- turas disipativase (ef. Prigogine, 1976; Jantsch, 1982). ‘Ademés el sistema depende, desde luego, de las co de contorno, p.e., que las liebres dispongan de hierba s fo que no aparezca repentinamente un cazador de lobos (en este caso se tratarfa sobre todo del hombre) que los diezme de mane- ra istematica. Pero incluso si ocurre lo anterior, siempre que exis- tan posibilidades de supervivencia (0 sea, siempre que que- den praderas herbosas y el hombre no elimine todos los lobos) elsistema dard una respuesta autGnoma a estas condiciones alte- radas, es decir, una respuesta no predecible con exactitud sobre abase de estas nuevas condiciones. El sistema sobreviviré como 'y retomard su oscilacién pendular en otro nivel; en nuestro imo ejemplo, simplemente habré mds liebres en todas las fa- ses. La autorreferencia (ya mencionada) es precisamente lo que otorga a este sistema Ia capacidad de adaptarse y de modificar él mismo sus estructuras (rasgo tipico de todos los sistemas vi- os). Humberto Maturana y Francisco Varela Haman «autopoie- sis a esta autoorganizacién (del griego sautos» = por si mismo, y «poiein» = crear), que es un concepto central de la moderna teoria de sistemas (cf. Maturana, 1982). ‘No hay que ser demasiado ocurrente para descubrir semejan- zas entre este sistema y los sistemas humanos. $i tomamos «tra- bajo del ama de casa» y «olaboracién del marido», con el supues- to de que una sola persona no puede hacer todo ese trabajo ¥ dde que «é1-colabora Gnicamente cuando vellar no puede mas, po- ‘demos construir un ciclo enteramente anélogo al del ejemplo terior. Ella hace sola todo el trabajo, que se vuelve cada vez mi abrumador; finalmente, manifiesta una postracion (0 algiin sin- toma parecido que se defina como sno poder mas). Entonces é1 se muestra dispuesto a colaborar, el trabajo disminuye, ella se recupera. En ese momento é1 se retrae de nuevo, el trabajo se vuelve cada vez més abrumador, etcétera. Una postracién por exceso de trabajo admite una buena ex- {én también por medio del pensamiento lineal. Pero si sus- fituimos strabajo» por «deseo de atenciones, spostracidns por «ac cesos de lanto» y «colaboracién» por sternura», se Negaria a un diagndstico de «depresiones ciclicas: (nuestro ejemplo es una sin- icaci6n extrema) en caso de que se consideraran solamente ssintomas de la esposa, Como las Iigrimas no salen de una ca- jieria sino que las produce el cuerpo, una «investigacién médica» precisa descubriria desde luego alteraciones somaticas qu fefialadas como laveausa»cilen de la enfermedad. (Recuérdene que en el siglo XIX una presunta enfermedad idescublertay se Indied como la causa de la huida de los esclavos negros; se la amé «drapetomantas, ef. el capitulo 1.) ; ___Es cierto que del hecho de ver en la enfermedad un problema individual no se sigue forzosamente que se descuide toda consi deracién sistémica. El ejemplo (tipico) que acabamos de dar, de la «postraciéne, muestra mas bien algo que conoce repentinos cam- bios de estructura, es decir, que pasa de un estado de equilibrio a otro. Y es comin hablar del sistema circulatorio o del sistema inmunolégico (en estos campos el concept i el concepto de sistema» se aplica desde hace mucho tiempo). ' 16.2 Digresi6n sobre el «sistema» de la «familia» Enlas elucdaciones anteriores hemes expuesto ya algunos as pectos importantes de lo sistemas. Este mismo procedimiento empleado por nosotros es tipico de la bibliografia de terapia fa- milla stoma ef introduetto por medio ie slemplas conve centes c tstalivon; uno quiere avergnar ed tn stan eel caso concreto, pot rete general en'vano bisead preciso: nes comes se ne rena dae conte Coo, sobre todo al teora general de sia : talanffy), a la teoria de ia informacién se sere ei cibernética (Norbert ta (Grogory Bateson) Pero no eatd muy oars ls exact contin, tion de estas teoras a la nowion de sistema dela fem Para definiiones dl concepto de -alsemms se recuse de pre ferencia a Hally Fagen (1958) Un stema coun conjunte de unto con relaclones entre los objets sus propiedad m bastante curiosa porque se mencionan colton ¥ (9 ‘sis proplctades, entre los cuslen se conideran reislonce 7 io ead Caro qué sertan unos objetos sin () proledades, Parcce ins rzonabledeflnr un alters como tn conjunto Se oljtos 7 determinadn rlaclones entre eto: preciamente eared Siones son ln spropledades:(véane tyre) Sise pare desta deniion (ode a modiicacion que acaba mos de proponer), parece verosimil que la sfamiliax se pueda con- siderar como un «sistemas. Pero, més alld de esta verosimilitud intultiva,,qvé gon exactament lon otjetosy las Tlaioner? No {(Seperopisuos uos anb ua sajaamt soy UIs SoseID souaur upe 4) seuIO}SIS so}S9 ap SwANIMITISLIOD Se Hos S9UOIDE|aL ‘nb orp 9169 ou a[opUS wis9 ap souOIDEINULIOS UD anb osaduI zojeyas anb Sep] ‘pEparsos vI ap wuLaySTSqNS UN oUWIOD seZLIO,IeI eo apand 9s DI[ures VI “WSIOAUT UOIOION BI Uo O9S9 SOUIBITUL 1S {(peparsos & eyureys axua uauodioqut 2s sooturp)sts sayaaru soLTeA any apsap ose osno Ua) epeparoos» x “ford “(seuraysiseadns 0) seurosiseyour ‘sopeuTpiowidns seurarsts uenuanoUD as ‘Buro}S1s fap BUrfOUD 40d anb ssouoNUa sTo9p afans ag “opeUTpIOEE -ng RUID}SIS UN 9p OWOUID[E Ue FANIAALOD as eULAYSTS UN (MOTD -ezjueB0 ap [aatus 0) wnbrexaf wy ap amornsis faatu Jap o1vad -s01 ‘seuraysts ap semnbsesaf seut10§ wxed soyuiawoy soy WaBoDs9 as |g ‘Seiospaur ap oa[dura ja 10d eproaioso ‘euowEssHesUT ANU ‘wioueur gun ap $9094 se] ap eLOsEU w anb oLLa! so ‘SeOTUID 518 seydeso} a1qos wiyesON gia M Wo WiOLIANDDAE WOO BUOTOLUI as anb pepmqisod wun sa sq "sojuaMIa[a So| v UapIO Uo uDIqUTED ‘ours “opaque oyeaxed [9p Ose9 fo UD OLlOD ‘SaUOKDuIAL Sel & LAP “40 Ua 0f98 OU TeULIOJ UDpand as (SaqqIsod SaUO!I—NIp Sop se] w -uan ua ueUr0} as i ‘SeurOySIS ap Seyabresof word 0) SOpDANNEIOW “(exgeaBionqig B| UD UpISRsuOD Wess PUN UOD soUTeNUODLD sou ound ays ¥ ojsodsas too upiqurey ‘euosiad wun ap waIsjoad 80 uo}owouMUtOD Bf D1q0s UaKq o “eUTUINYOD BxBd.01 BI ap o}duALE [P to outoa ‘sauorpeonunuoD aiqos safesoue® soperoUNuE UestE, ‘9s anb ap wprpaul wuang uo apuadap rsa) “19 ‘ACITAY waIq 0 “nia “(DIRL oreMgo Jod uate —sauoroeartmuroa azqos soperouna ‘apap so— z [AU [ap SeUTAISIS So] Is OED Tepanb ajans ON “sa[aA uso] axqua vysondosd uoroetouaiasIp | ap PEPIsaV0U w OMUODUE emo waysonur ord ‘ozoqs9 09804 Un OUIS $9 OU BUTONSO aIS uy 9 oan 2 ‘ea ra momen, 9 ey evn ours sano eng : !sqUOPEIaI ap suO_EIAI Ueas AND A19—ap 59 ‘squoTeoqunutoo axjua uvoznpod as souo|Defex seANd & | [OAR {pp (souoPeaTUNUIOD) sauOTDYIAI Sel MEAS SOTMAUIaTe SOAND EUIDASTS -B]@ur UN “| aatU [ap eULaRSIS fo exEd ‘s2oUOTUD wifey BBH “SaUOTD -goyunuro9 s¥yse anqu9 souOTDEIAL ap ‘sId9p s@ ‘SOUOIDeORLNUIOD aP geoidn seed ap 89 vie as ufo Ua anb o] ap anbiod sgxoyut ap Goode) BUTO}SIS 9759 videxD} B| ap OoFeW fo UO anb OWE! Csauojeonumusoa se] anb vioueriodury ewistus e| O[@poul 1° ‘ered uowan ou anb apap apand as ‘souour je ‘o ope] ap se3so ze “ap s9 yensn of ofad “o19 ‘ssnueyTq sBUu Sofo So] auatH» ‘ qb "Jo) [Romper woqwipisys uofoUeAsoINT Eun vo;owAd as ON Se US ‘GoulaUl o spur seuEuias stas suum Jod seperedas sauOTsOs PATWeS ‘gun ered eaueguo anb ‘qozzered MULAjas ap OUIO) ua wpednUBE ULEN 9P efanDSe» e] 10d oprBodse oyuoTUTPaD0Id [2 69 948 “(HOD “eequefioome op sepeploedeo sns ayuuosIp [PAM un ua eAnoe en efecto, que, vistos dentro de un contexto més ia a gd an see es i re ne sie ne ee aaa seer etapa Bi sien em doe Sram erspectiva aparece, desde otra, como el recurso del sist ae toler hen sarge em tora = ine gen ct ieee tance nae ete see asa = min ets ca aes Se ae rely dajes sistémicos, es decir, para ocr ane ie cluir en la terapia a la familia e ta « Sf hace falta empero algiin esfuerzo todavia. mos, 16.3 Rafces de los abordajes sistémicos La terapia sistémica, que en la practica es sobre ete dean raves ean de area y x nunca trai de oerat eae en sonido eae, cn se primero begat Mesa dda do 1090 (tna cnc de tic celnamos en secin aero, rede empere diver econ en cone cn Ta epi, desert ue sen eines desta tp se apretan vaiadament os, Surores Como emo, serapa sistemas pict en Sons an determinado sbordaje vestratéco el ae mls tro de Mara evi Palast the), Agus deny sf imprettn en a apcacin econ. yto (p.ej., a nivel liferentes, a distintas jerarquias), a Sige Sehaiaemos so algunos aspects de a istria de Tos me isis teen En racln cone, nares conte ia cvesun de sabe tau som Cents de manera existe la reaimertactn stmiea niro saertamllny opere on consecvencia no merece con més es si ‘midad el titulo de «sistémica» que una terapia que trabaje en efec- to con la familia entera pero que no tome de manera explicita las redes sistémicas como objeto de la reflexién y de la interven- cion.) Si retomamos la ya mencionada idea del «cambio de paradig- ma», una inspeccién de abordajes terapéuticos anteriores leva a dudar de que se haya producido una ruptura tan inconmensu- rable en la comprensi6n de las perspectivas terapéuticas; més bien parece que determinadas maneras de ver han sido traidas al pri- mer plano. En efecto, casi todos los abordajes terapéuticos in- cluyen (en esboz0) aspectos sistémicos. Reich, p.ej.; describe con mucho detalle las redes sistémicas entre conflictos, pautas de co- municacién para la defensa y el dominio (estructuras del cardc- ter), y las consiguientes tensiones en sistemas de mtisculos; aque- as pautas y estas tensiones se mantienen unas a otras: una res- piracién superficial contribuye a sofocar ciertos sentimientos; los misculos que se adaptan a la respiracién retenida estorban a su ver la respiracién profunda y, de este modo, los sentimientos mas intensos. Y segtin recordamos antes, Reich toma en cuenta tam- bién, circunstanciadamente, sistemas sociales. No obstante, la ve- getoterapia de Reich sigue siendo una intervencién en el indi duo y en sistemas parciales organismicos. ‘También en el andlisis transa el andlisis de los juegos cir del andlisis de los guiones. Pero en concreto se trabaja con el individuo, y el andlisis de los juegos es asombrosamente lineal, centrado en el individuo (cf. el capitulo 7). En el andlisis de guiones, la familia en principio es tomada en cuenta s6lo con re Jacién a los adoctrinamientos que impartié en el pasado, en tan- to causante de los sintomas que se han cristalizado en pautas de comunicacién neuréticas. Y a pesar de ello, poner de relieve una estructura bdsica de juegos «victima, perseguidor, salvador» e in- sistir en que estos roles presentan alternancia dinamica supone, Precisamente, elementos sistémicos. Sefialamos ya que también Freud, en su teorfa psicoanalitica de las neurosis, tomé en cuenta aspectos sisté €s concebido por é1 como una operacién significativa del organis- mo, que sélo se puede comprender en el contexto construccién de una interaccién temprana padres-hijo. Y el p coanalista no interpreta las manifestaciones de su paciente c ‘mo lo haria un observador objetivo; mas bien es asunto del andlisis el proceso, como tal, que se desenvuelve entre él mismo y el pa- ciente, -2pIsuo9 ua ores as sonar soxourd so" “Teuosiad ofpso un uoseyjouesop & eiuano ns sod oun eped serurey uoo ofeqen [o UuoserpIut anb saiopee.9 & soorBrpuo serstENpLAIpUL soun UoONy soxeiqrures seinadesai sozoumd S07] -(erurey Bos wun 0D ofequs, 19P oseq ¥ auqos OTTOALTESAP aS «OTMOUJA afQop» fap ELIOI) BL aNd sexgut) soiazat09 soorinadeiar safepuoqe ap UpTrRIOgETP el ¥ Of -afered o11i09 eo}981 £ wotuldura uptoesinsoawt ap ofeqen ais ren -jurey erdeias e| ap opfozresap so11e9In Ye Osmdurt axzaN5 op ors ‘epnp eunduru ups “(6p “Bed “egg “70 72 yoLALEIZIEM) «O1qeIaIY 2 opinsqe oueumysowuT opxeTuoD un ® ayaisod UoroaRas worUN owioa ‘zaqus & ‘epequnaiod upfaeoqUNUIOD OUIOD erUOxjozmMbsD -eoristeuvootsd 0 ¥arpaU-oanputos UproROT|AKS BB BLIENIUOD 3 yurTeoueIsNs ugTodaou09 Bun wID—IJO as BIOUEUI BSD aq “BIO ‘bun eqezoqsa ‘vor#ojoueurouay-oomduia upioduiosap wt opueseg -a1 ‘onb 2 g1isisuod ofeqen 2189 ap [wIouasd 0] o49d “TeUO|DEIOL ug}eqinriad owoD ‘soonuIgisTs SOUTULI9) UD ‘o{MOUIA a{gop* TOP el091 Bf ap coxeur fe we oTpoaFE ws uqeIaidsoqUar anb ‘Dyuadyd -oznyos fo faooyy » spanmoy, “puepream & KaqeH “UOsyDS “uOso. -¥q ap ofeqesn osoures [9 (g96T “UPUIOTE Uo UOISIOA) gaBT UO 91201 -edv opureno epeztterpadso wipestion aia a\qusapisuod wpistxa ex sootUgAJOZIMbs9 sSa|qUINOUT SO] Ip Ose [O UO “avjnansed ua ‘safepioge soaanu eqanid v 19uod wxed waiqiuod -Sip uoreponbs eqqurey ap semadeio} soj seauowUa & ‘soonomaue aiuoureuorsjord uequren seastteuBooisd sot anb v paur euang ua oad voRUITO LO_IPEN epeuO|DUUE ee louejsunod eisq “(sose So] ap wOKeUE PI UO ‘oalUgAzoztbse ‘oft un woo) -09 Te oven {J edes9) WT ‘soquatoed Uoo oonpwiorsts ofeqen [2 our09 Jse UofouaALoINT ap SwoTUD9A ap A seo{gjoadse souorodaD -to9 ap upIseI0qeIe eI Of=NA UOIBIAOD Og6T AP BPED9P BI UG “(elared 9p souoferor sey ered vonomaU UopoRIOT ap seined opepionnp wsqeu ropuzago ge6T Uo eA anb ox7010 8) Teiaued ua erureZ eI ap ouas [a Wa SeuaBoVed souopDE|aL ap se shed vjuano u9 uoreWio} as anbrod eanoodsiad yf ap oquorurezerd “sop aiqeiou tn oftpoud as ‘eoongiquuis ozep» ap ordaou0d [9 uo ‘oc6t ap epes9p v| ap sozuaruiod wv “(eau opuars eyndas afep “~40qe [2 anb s199p sa) emuaryoztnbs e| ap esesneds se] tequosnd 3s & vrmuey v ap sareinsurs soiqurarur ap sepeuruiierop spepard oid BjABpor UeqeDosUa as soyetotUT sofeqeN soise to anbuNy ~ (8261 “ures -uiqnal & 4nz ap eowyeBontgra euaseL eI “Jo) axped [ap [Os [2 UIT ure} opuadnjout ‘oarugazozmbso jap wyures el ap soBses sOsz2AtP uoresoqefe soqpnyso sosos9UIMU QET B PEPLOLIaIUE WOO & ‘eeUaH, “puadjozinbsor a1peur &| gPGI UO ofuyap WUTyDroy-uTUTo;y “of A fap souojeqmaed & (eugfooar0udarqos* wl reNonzed Ho) ap “gui ul ap souaBgzed sofisex annua oxot [2 EFGI UO BE 9TEUOS £47] ised ‘treating ap sozoqse sopeuofotiaur WX SO] ap SFUOPY “OOnt Eayozmnbso Jop Tepes a7uaIquTe [a Euan) Uo TeuIoy ayuoureLTELd Thrat uogarsndoad safeproqe sosraatp ‘enraxzozmnbsa ¥ ap upToeaN “xo ap SomUOAUT sof U9 opOx a1qOs “worUs[o UOLOERNSAAUT ef UL (eget ‘plozied "Jo) seotuinsis seapsod -s10d rqurey & sefared Uoo sefeqen oxesua OUDLON ‘OG6T AP Rept eran ssuy eeu oxog {oruoped un ap omadso1 of anb oY “rap 89) Seorurpasis Semyonise SewUNSIp IeqUEUTLLOdxD £ xEUO!IP “Move uapand as anb z1oap so ‘seij9 too reyuaurtradx orputiod od “nus Jap satorpe somno sod sepenuasaxdas 198 anb ueB2y ('929 '25P “eu ‘soapeds) euronsts [ap soaquarur spuIap So ap seuOIDESO SEI ‘9p ouistur oysoy [2 orad ‘oonngdezay odnad [ap Oxuap OUTS ‘ures e| “[a'd) sewIOWUIS Soy Ueanpord as anb ua [eDOs BUIAISTS nuap rezjuWBu0 ajans as ou wurezpodtsd {9 anb pupsad saz ST omydeo [a “J9) soorugASTs sax0}0¥} soyOnUT aAnfouT SUDO ap Burespootsd 12 ‘ournys 10d “(61 & ZT soyeajdeo sol "Jo) Sota? “Sis sofepzoge soy ap upfouaATOIUT ap Sopepaysea saquEoduUT spur Se ap Bun owIo9 souo‘oeoIsIpour seiaHy, Uoo avaredwos (HT ‘ST ormdeo fo Jo) eeotlopexed uoToUATUL Bl Ye ApTaRSISO UU fu 9p wuoy ns & eanwjoodyo ap ensue op worpenes9 ua U9IqUIED TENUONILE 98 SOOTUINISTS 60: nee pee ‘epauioud ago ms anb of ap su our oyonur any xeqpurey eidexo1 ef ap TeFaTUL OToxLTESAp [9 1q5 Of “nyjur ns 059 104 "0161 2D & O9BT AP SEPEDP SEI U9 WOIO,DOUOD 2S 019s —souormeriasip & sefouarayuoo ap souojseqess ap 2seq ¥ 1G cos sopeyiduro>— sozqy| suse anb exoueut ap ‘osqyt un gomtand eo Tun ‘gp6r Uo out anb ‘ueamng ovdoud ja anb O19! Se “(O96T “fiyymuosiad pompragpus fo worst aus, “Jo) seauryroduraytoD SeOTUL _gists svapt Se] too wIOuEpToUtOD ap sound sososauIMUE eyuAsaLd ‘anb ooffigiose ojapoul un osndozg “sooqugayozmnbse so] ap seueUr “nujiayuT soUuo;aeTes so TeFpRYSO exed UofDEUZOGUT eI P BHO OP soadse offooar ‘se[nonred wo “weatting “SIsHIpUE [op owed sur “ud jp Wo offy-oxpeut UpfoRTad BI WoLENS A sofesny|ND0—0s $9109 “9Bj 09 SEUIOIUIS So] ap UOPKaUOD Bj UOBOR Sap anb ‘—UeAMTINS Tunuoag ‘ausop— ssoueIpnady-oaue soy a1qos oftypu ajqus0U 919 tafe ‘za ns ¥ ‘souoradooue9 sns ue zeofonu jaded un eyeduissep “aeqqurey ugtoeja3sueo» w anb asopupnoas ‘oof#oBuped oqUdTUBIOS “ase ns ap ogzeur [2 ua (Sauped ap sodnu ugiquiey s200A v) seI91 “ua somrurey 94npout ‘OZ6I AP BPeOPP EI Ap SOUL HEY “TOTPY rable medida por el psicoandlisis (entendido en sentido amplio): desde 1951, Nathan Ackerman traté en Nueva York a familias Con nifios emocionalmente perturbados. Para él era preciso ha- ‘cer que la familia comprendiera sus problemas, que en su opi- wnidn eran manifestaciones de experiencias anteriores. Murray Bo- wen trabajé desde 1954 para el Instituto Nacional de Salud Men- tal de los Estados Unidos con esquizofrénicos y sus familias, to- davia con una orientacién psicoanalitica relativamente marca- ida (con posterioridad se le sumé Lyman Wynne). Otros iniciado- tres de esta terapia familiar de orientaci6n psicoanalitica que se suelen mencionar son Boszormenyi-Nagy y James Framo (Fila- y Theodore Lidz (Yale). Carl Whitaker ya en 1946 en Atlanta trataba a esquizofréni- ‘cosen el seno de su familia; aspectos nucleares de su trabajo eran a necesidad de experiencias emocionales, la inclusién de su pro- pia personalidad y de sus intuiciones (lo cual vol Ia ensefianza de sus procedimientos) asi como aspectos que de~ sempefiaron importante papel también en la psicologia humanis- ta, como crecimiento, totalidad, espontaneidad, etc. Virginia Sa- tir elabors un abordaje parecido —si bien independientemente de Whitaker—; ella trabajé con familias desde 1951, ¢ influy6 en considerable medida sobre el desarrollo de la terapia familiar. Ha publicado muy poco y rara vez con pretensién de «elevada ciencia» (Io que en cambio hicieron los shombres» prOximos a ella, sobre la base de experiencias del trabajo de Satir, p.cj., Paul Watz- lawick, Jay Haley, Richard Bandler). Pero ha sido muy vasta su prictica de la terapia familiar; ha organizado programas de for- macién y ha difundido experiencias y puntos de vista en una vasta actividad docente que se extendié por diversos estados de los Estados Unidos a fines de la década de 1950; y por Buropa, des- pués de 1960. En 1959, Virginia Satir, Don Jackson y Jul el MRI (Mental Research Institutes) en Palo Alto. En la década de 1960 se sumaron entre otros Paul Watzlawick, Jay Haley, John ‘Weakland, John Bell (el nuevo director del MRI tras el st de Jackson en 1967). También Gregory Bateson, uno de los «pa- dress de los abordajes sistémicos (cf. infra) colaboré con ese ins- tituto de 1961 a 1963, y del mismo modo en 1961 y 1962 se man- tuvieron contactos regulares con Milton Erickson, el sfundador- de la hipnoterapia moderna (Haley y Weakland se habjan forma- con él). Gracias a sus programas de formaci6n en terapia fa- , dirigidos por Satir hasta 1967, el MRI fue conocido tam- bién en Europa como una de las células germinales de la terapia fundaron | i | | familiar. La escuela de Palo Alto, que sitdia en el centro de su trabajo la interaccién actual que se produce en el seno de la fa- milia, en particular sus pautas de comunicacién, recibe ademés la designacién de «escuela de la comunieaciény en terapia fami- liar. Satir hizo su aporte con la elaboracién de cuatro tipos de comunicacin (ef. el capitulo 19, 3). Salvador Minuchin, introducido en la terapia familiar por Ac- erman, elaboré en la década de 1960 en Filadelfia (en Nuev York primero, y desde 1965 en Filadelfia) un influyente abordi Je que ha recibido el nombre de -terapia familiar estructural: ( el capitulo 19, 4), Este atiende sobre todo ala diferenciacién del sistema familiar en subsistemas, a su deslinde y a sus estructuras de interaccién. Junto con Minuchin trabajé de 1967 a 1976 Jay , quien provenia del MRI e hizo también una notable con- tribucion al abordaje estructural. Bl propio Haley es ademas fun- dador de un abordaje de orientacién marcadamente sistémica, la sterapia familiar estratégica» (ef. el capitulo 19, 5) , ‘También en Europa se empez6 a trabajar con familias en la década de 1950: en Inglaterra, John G. Howells desarroll6 desde 1950 un programa de psiquiatria familiar. Hacia el final de esa misma década, Ronald D. Laing empeu6 a investigar familias que tenfan un miembro esquizofrénico. En Alemania, Horst-Eberhard Richter practicé terapia familiar desde 1960; a fines de la década de 1960, Helm Stierlin pas6 a ser en Heidelberg el segundo expo- Ja terapia familiar. En Italia, por esa misma épo- Palazzoli y su grupo de Mildn (sescuela de Milan «terapia sistémica») iniciaron un abordaje estratégico que ha llegado a ser todavia mas radical que el de Haley (cf. el eapf- tulo 19, 5), en tanto Maurizio Andolfi comenzaba a desarrollar la terapia familiar en Roma. ‘Trenckmann (1982) ha demostrado en un interesante articul que en Europa ya en los siglos XVII y XIX existian ciertos cono- cimientos y puntos de vista psiqudtricos que, reeonsiderados hoy, se dirian de terapia familiar pero que se presentaban como «ano- rmalias- para el paradigma de la época (segtin la nocién de Kuhn, 1967). Refiere este autor que ya a fines del siglo XVIII se sabia {que enfermos mentales graves tenian escasas posibilidades de me- Jorar si se os dejaba en el seno de su farnilia(p.¢j., Georget, 1821 Von Nostiz y Jenkendorf, 1828). En cambio se comprobaban «me jorias sorprendentess si se colocaba a los enfermos en familias ‘ajenas, hecho este «que los sistemas teéricos aplicados a la enfer- edad psfquica no atinaban a explicar» (Trenckmann). En Bélgi- cay en Bscocia, y también en algunos lugares de Alemania, este uptoroqunuroa 2 “u9Ig BLOKLY ‘249 ‘Tesodz09 eAMys0d Bf ‘S01808 soy ‘woman B (‘ov ‘ses ‘sesned ‘peproojaa ‘uo!aernpous ‘owwaoe “20a ap ouo1) soonssaiurereds soyoadse so sopo anfout anb ous seiqered sey ® aquaureorun azayjar as ou ‘omey of sod uo uezeny as ou “>79 “uoIsIAafan BI “esUANd RI OWIOD “eseseUL ap uupppeoqunuroo» ap souaurouas) eueUMYZOINT UO!ENys BUN ap Oo” -tap anpuod por ‘orxaqUOD a189 Ua “BIOUEP HUIp|DBDqUNLHOD® (e96T ‘ZUM & sossorBuuey ‘9161 “ZH A YOSTT ‘eget ‘286T ‘UH UaIquIe; “yo) SoLrENsn sns UoD UoP>ET— ns UD souBis So| ap wren coonguifesd> ojadse [a ‘sopeudisap (ondure opnuas [2 Ua) ssoralqor so] uoo sours so] ap UofDETaA Bl LIOpIS 10> anb “soonupurass owsadse fap £ (eongure vy ford) js onuD sous so] ap uptowjar B| wzyyeuLa} anb ‘woonapIuts o1Dodse [ap eI -arafp V “‘upipeatunutoD BI e Lepz0 Ua (afenSuay [9 “fo'd) sOUBS S0] ap ovoaye [a & uorowartde ef ua “—(SgBT ‘SILIOW :0915pI9 01x01) sous so] ap ¥ioUaD Y|— aNOTUNES BI ap aNUAP “BI}UDD as eeOmPUT Bed ap ordaouos ta -(696T te parede BuEULaTe enBUD| WO opes -taa1 uppprpa bun) EUBUINY Uo}DROTUMUIOD ET ap FoRPUBEAd ef 214 0s seo1i92y souorsdaouog & sefoualiadxa sns aquaurEprurnsod LOL -ojsndxo uosper £ ulABaR SOLE IZIEAA “OATY OBA ap odnuB [ap sozoyne soxy anb uo opjoouoa Anus oxi UN Of -orseonimuroa ap ofejduroo eusorsis un sod eprpisaid yise oonmnad 210} ofeqess [ap varupuIp vf onb f “enaduior £ quay ‘seUosiod sop ap uoloedionzed ef a1uapiaa sod wp as ardurays ou anb z8oIp -ut eoared oydaou0n 2389 onb rwjeues wuad ef afeA “TeNpIAIpUT 3 -vioyp un too wfeqenn enadeio} un anb uo ‘Tensn exdesoyoopsd ef ap opewor ordaoueo un waiq spur so «qenpratpu edexay> “subs s19—p souraianb anb oj $9 ou oiad ‘—eorfopered upuaasoqujoine Bun 9p orpour xod onnuzosur fo aszeano zeuouy wIpod ‘ford ‘ayqisod +9 otdiourid ua Teno of— sooruigasis soqsadse wiuano ue opuBwlor oursjur ys ¥ exeqenn 25 eynadeioy un onb ua eyfanbe ep198 o1da0u0D PP o1o{ns9 opnuas fo uo ‘S03 -So8‘wonmjur ap ofpaut Jod ‘orqureo ug “sozeiq soy axyuo eIZEWOL ore & afduys spur oypur sa ‘uoroejar vj vied ‘orxaqU0o fo exed fo@ e waaanur 0] anb sauozes se] £ eroyedutod ns e EUIe oun ond ‘wsjpoud uatq wiowreur ap se}WOUMBre apand as seiqured UO, ‘(919 “20a B| ap oU0) ‘809598 “woruNTUL op orpaut tod *fa"d) woIBO| Bue vy 10d a0ey of jenaxoruO9 oTDadse [a onb senUoruT (sesquTed 2p euLIoy ua ford) [eusIp wpa sod aqMouoqUaTeAaid ayTuITE 9s uppeoruos tun ap optuaios ap oadse Jo anb woTEUaS sox -oune So| ‘Z ewoFKe [e wIouaTazed Jog “OVS reurTUE [a & OTe UN ap oiteury vf axua “ford ‘(oanunstp) outs 19 £ opruaiuos yo anua svorsyq ezuefoulss op UOPE[aX Eun apsTx9 OpUeND UO|EUIPIOOD Bl eorsioqeue> sa ‘olqures ug “oVes euTTUE [a ered 0-4-8-B SOURIS 2p e1ouansas B “fo'd ‘sopruaquos & soumIs ap ‘upIouaAUoD 10d wpipuaide ‘TeIoyHE upseUIpLooD w] apuarUD as «TEIIBIp» 10d “vooagun: upronopunioo vun vad vppinbes vb) syaro}Ups 0] ap Us00.L09 o1ad ‘oonupuss jmouotod 2189 ua9sod ‘ouuvsqod 79 40d ‘S006 am _ppoun souo.avozunuiod Si”] “PoRIeANLOD 0] Bp OUDLLA} 19 WO BRAID “ansuy vorupues oun o4ad porsoa A vloyiuioo vorboy secvqUIs Dun wouan somebip sounpovonunwuoo sy ‘soorboroun fi say0n26 “AP SopopyTOpOU. ap 2100.38 UMUNY UDLODIUNULD VT: COT ‘exngoia ‘wnjal\oo NS ap UPI ORULITUOD OULD YIEUOY OF ‘euosied ef A ‘eesoypadsosy wroueur ap uprerioduoa as soisa onb ‘ezueyjuossap & upoUaAadd BIUE) Hod PIEVEN so| ‘ouODUD LauIT a s0.30 onb 2az0 uarnae “fo woqumpdum oydosd ns ex “ed soseq sey vou anb eppajosd ep “souoppeqaMased e xeBN ep OP “Bnd onb ouourptos oxo aystxe resmeo UoroRasdsONIN PI Ue FUOS Joap et 9p spurapy “Zo}aue o[dulof> fo uo BA uoseZTewaNbsO 3s eurore 9959 e septu9jos uoyPeARMUN0D vf ap SOUOPERTTAE ‘pe Ug[poeer OwIOD 4 voHdXO «A "q ¥ UpIDDE—L OWOD voyJdxo y “A OpHBUL ns ap O]MaTUUFENDs [9 $9 q anb senvoTUr “y esodso Bun ap oUngunzo4 [2 B ap o(dusol> woo UaBIa "7 79 youweyzieya 9 20d opesiea p ‘epungas e| uo 4 ‘p 40d opesne 90 “Drede q ‘uproemaund eiouLd e uo :Tesne> uooeiaudayur ap o1ar “Qo tos souoppemnapze seso oputno Saran reads axornbpe Isa, oayeeqio" "Ua UDINE OF0K **"2/4-0/90/4-0" "UO TE] -noqure opand 96 *-"0-9-0-9-0-9-0""* [9p seTEIDUESE SeITISHT -a9ere9 Sb MDE AH “«OMNDUIA aIqop» Tap BOA BI ap OOeUI [> UO 9961 Wo “70 20 UosoreG 10d wpEINULIOS opIs BY anb ‘safqquarsos *Ur SoUODENYS B aqtIDIS epeNDapE -Uo.DD"AL OUIOD reRUaLyOZINDSae 2] 9p UoroRoNdxe BUN eNUISUT 96 feRTOUMLE UODET ws HOD -(ospaput wpanb opeyinsar yo anb ows ‘eues a8 ooodures) op -our un ap asopup}oduoo opjoared opeise un sifaf@ souaur [e ap -and ‘aqqtsodurt sa 'T eurorxe [2 sod ‘o7s9 o791zI69 OpHuas wa OULD ond yuo ou & zeNIO8 ou aqUOTU BUOsIad vy anb 99 4 ‘BA -poUIAy[e BUN wAEpOr wIsex “epeLa0U wpanb eUosied B] SosvD ‘Sop so] Ug “ugfBUOYXe Bf ap aseq BI UO yrs ANb vozsO| vloperEd ‘Bj aquazedsen) 198 ou ap oypay [9 sod 0/4 xeopunWOIKaU OPIAM oid zeisa 40d epvanborq zeisa opand upryes wise “usIq IONY “uppEHOYRe wf TeETe ap vor] pepmiaisoduy wy sepeyas Ha ‘sap $9 “woUMUTODE IOUT Lua vise epenoape wprres kun enuoDUE ap PEpmiaisod wy “eeaRIyUL “Seid efopereds wun oyso w weurMy] “70 79 YouMeREIeM “oprprad ey 186 “oBanf aise eidaae y wuosiad | anb ue onlaMIOUL [2 ig “wa -wuuodsa 1a8 ap efop “ereoe BI 1s ‘enbuod oraydusoa sod eumnUTe as ‘ugToe oy ef exeTpaur anb UTS oprtar ezaIgNy anb pepr -59 ap 01891 opo1 anb outs ‘uorooay9 ap BUNSTE PepITIgso. 2] ou ‘spurapy “vaugjuodse so ou ‘uoroeuoyxe eI ewe y Is and “tog “‘epeieoe 198 apand ou ugPseOYXa elfonbe ‘epesaqrTop 198 Ou ap oypay [2 J0d ordisuyzd uo auyap as peproueuodse eI oWLOD "(jaurreure soqap! 0 «aquarpusasapuoD we) S825 Ot” OWIOD SOIUTELL fo pjuasoid as aaurejasoueo anb wuisypexed Un) «jwougauod Be Meriy wuosiod ee etpau upInEUOD w 59 oon oducts Fr Syourwoor saqaquarsosut ‘pap $9 ‘svoyfppestd Hs on se peorplt sep uapand as EUMIpHOD LPIA wl UO “Orme WA -eueiphoo epta ef ua wondpid wroueroduy Your on ow sefopered seieg ‘(-oatiourvatsnppxo ‘souistur Js © esTOye 38 2 or couqusoy So sopo ® warage an oraqred [2 0 “o1UOWETe oreo peut Js P UOUITIUOD as OU an SASEIO SEI SEPOA OP a5UP Gp ford) souofutjep sel 2p o ooneurevew-O89 ofuRwOP 19 Ue Te upeoud 9g on svfopered sewso ap seus USDOUOD 26 LIFOSOUS fe Ua CLT “39d “@g6T “10 29 YoUETAEA) UOPDONPENIED aP se a auraid ap stised ® aquanoasuoo uo{sonpap wun ap BALEP chp ugmorpenuos eum oto sTuyap apand as efopezed euns cojmousa aigop» £ seanestunusoo sefopered §°LT -aqqersa (ozuorwiod [e) apart 9 2 ‘ouqummba ap wimjonnsa waantr Bun ses IUOUe anb aud: Sea ep to od psi oaabe fp OPEL so WN fp anb toe 0 “saan ofno 9 ee1qTED O8 BULOATS [2 on 20KP 98 ‘yo ‘onbgrpoul as aywados ap wuti0g vf anb uo 1ouAdns Toaty un jprenieore a8 ‘opuoaqe ands as op fo suze v oATon oS Sruoureuty anb ‘ensisop wulz0} wpeuTUAzAR9p wun eidope ‘odor 8p peprun sod any anb wae yop wournjon opeuruusarep Un P Shaed e ‘sgndsap ‘ofored so oL10yp fo ozUoywOD [e -eIMouTEIva] Tage a6 anb ojuB un ue sourastiod ojdurofo op exaureul V “eant vou uopentaurear wun avarqeses 96 troue oxod ‘warntsod WOE, “raumtfear Bun eLTBsa90U any o9fes fo a1uEsNp an ¥—s O ‘OHAETNDS tun exjuonouraod euranss [9 '(S2Joxisp3e0 SUI aD F100 BT 9P Om {od aqousteuio} s1quDsap e}zpod a8 onb) sostes Sots ap oun SEAL “pminiyexo too zoaaud apand as ou opeinsez ofno SOnLLCOSD soapes zod seumsuoo uajans 2s sosaaoxd sors “onwoxqure P S9P “edd opeiseuiap sovoyovo[gipour ate ojrese0ou aajema 28 an Ty “Iupnunseoyqureo [9 ‘ssougBo}z0u! ef aodesnU0D 3 sre an? of “upyqure un ap oztop peprTeaso el se80}s0U! BLY “OTOL fs ojueno owqgabe we auapuwus 96 ewsoyss un onb Uo BONEN ff one exzoduut ou “TBOp 59 ‘soArIMfon so an SoOHIFISS sos9e “Oud sof souaur uesazon4‘seurrss 80| AP UOPDETODIEUOD wt Ho > ayqeyou un opronposd wy 9s ‘ozeduo ‘auaHOH SH dD Ne -apour spur yo & owusu 9 anqnsas o1qure> aso an wIoWeUT OP PIED ni porretraimiento. Aunque carece de sentido légico, la comuni- cacién es una realidad pragmética. Es imposible no reaccionar a ella, pero es imposible también dejar de comportarse de mane- ra paradgjica porque la comunicacién misma es paradéjica, Para la génesis de una esquizofrenia se agregan otros dos ele- mentos: 4. Un edoble vinculo» frecuente 0 crénico induce expectati- vas habituales de dificil modificacion respecto de la naturaleza de las relaciones humanas, expectativas que a partir de cierto momento ya no necesitan de ulterior refuerzo. e, La conducta paradéjica causada por el «doble vinculo» tie- ne.asu vez los correspondientes retroefectos, y esto eterniza de- terminadas estructuras de comunicacién. Si se la afsla artificial- mente, la conducta del participante en la comunicacién que se ve més evidentemente perturbado retine los criterios clinicos de la esquizofrenia. Para todo esto, es preciso sefialar una vez més que palabras como «génesis», «causar», ete., no se deben entender en sentido Tineal-causal (ef. e capitulo 16) sino que representan un compro- miso expresivo ante la dificultad de nuestro lenguaje para des- ribir en términos simples relaciones circulares que tienen forma de red. El «doble vinculos no causa la esquizofrenia en el sentido de la causa y el efecto, El fenémeno sesquizofrenia» (que corres- ponde a unos criterios clinico-diagnésticos) ocurre mas bien por obra de una perspectiva del observador dirigida a determinada persona, cuando en verdad la estructura relacional tipica, den- tro de la cual aquella se encuentra, puede ser caracterizada por el «doble vineulos. Por lo menos el punto e deja ver con claridad que las relaciones de «doble vinculo» son reciprocas. (Tal vez es- tas estructuras asaz dificiles para el pensamiento shabitualr se entiendan mejor considerando consecuentemente la comunica- ign, segtin lo propusimos en el capitulo anterior, como una rela~ cin entre —por lo menos— dos partes. Algo andlogo vale para la relacién R smas grande quer; en el enunciado «A es més gran- de que Bs, R no se puede considerar propiedad de A, puesto que para que A sea mayor que B necesita indispensablemente de B; Ia afirmaci6n +A es mas grande que» no es falsa sino que carece de sentido; y la variante «A es grandes, que recuerda a «A es es- quizofré: carece igualmente de sentido, o presupone de ‘manera implicita una «visién del mundos homogénea en todos los ‘que participan en la comunicacién —en este caso, acerca del B omitido—, que es, por lo menos, cuestionable.) Mientras tanto, el conocimiento de que en las «familias esquizofrénicasy —aun en ausencia del paciente individualizado— son asunto cotidiano pa- radojas comunicativas 0, al menos, notables discordancias y con- tradicciones en la comunicacién es un valor entendido para cen- tenares de clinicos e investigadores. (Sin embargo, hemos dicho deliberadamente »conocimiento» y no shecho» para poner otra vez de manifiesto el cardcter perspectivista de la srealidads, El que ‘se acerque a un esquizofrénico individual con la intencién de ave- riguar la dosis de psicolépticos que 61 necesita» recurriré sin du- da a otros conocimientos.) Estos conceptos se retoman y especi- fican més en el capitulo que trata de la terapia familiar. 17.4 Terapia individual de orientaci6n sistémico- comunicativa Aunque en la terapia se incluya s6lo a un individuo, el tera- peuta puede tratar de aprehender, desde una perspectiva sisté- las estructuras de interaccién familiares relacionadas con Jos sintomas, el modo en que los demas miembros de esta tal vez eaccionen frente a los cambios del paciente —o en que los boi- coteen inconcientemente para conservar la homeostasis (véase supra)—, y planear sus intervenciones en consecuencia. Pero no hemos de estudiar aquf este aspecto de la terapia individual sis- témica (aunque parece probable que en casi toda terapia lograda ese aspecto desemperie de forma implicita un papel importante) Més bien se trata de Ia intervencién terapéutica en casos en Jos que el paciente se ha apresado a si mismo en una suerte de sdoble vinculos (0 en que el problema se puede interpretar asi desde el punto de vista terapéutico). Como el rasgo tipico del ser Jhumano es su conciencia reflexiva, una persona no se eomunica sélo con otras personas sino también (para no decir preferente- Y¥ no s6lo con otras, sino también consigo laciones (aspecto este que en Ja terapia fami- , p-ej., se suele pasar por alto). Las paradojas pragmaticas, pueden tener accién eficaz en el «didlogo inte- la comunicacién con otros. El ejemplo tipico es una persona que quiere dormir (p.e)., por- que a la mafiana siguiente debe estar bien despabilada para afron- tar un examen o porque ya sabe que stienes «insomnnior). Mas avan- “z@Ajosau ostaaud s anb ewaqosd [a uacnansuos seurstur seq[a anb outs eu -nJje ug{onjos uBode ou oj9s ou s¥ise anb zaa Epos osaUNLAd Wop -10 ap Sauofonyos B opunas Uapio ap sauoTONIos UEoTde og “D copunias uuapzo ap sauoanjos ap uoPONporut eI opour 91s op woUINsOL (cot “Bed “p26 09 Epo} ¥ sTULIOp ap oyad ura fo AIUD 0 Bf ‘ofduiaf> ayso ug “wuro|qoxd Je axnapsuo anb ‘(osound Wop 10 ap) sugfonjos Bf ap ayuaroed e reuede so aque odult O7 svoyfopesed souojouaaroiuy axqos wyesBorg 449 | ua opnuaut v eqaniduiod o| 28 owioD “enadeia} Tap arsed 2p pepraneaso ajqeiou asoinbat orsg "uproduasasd ooo aqJ019 auans anb ered aquaroed fap ooyyjoadse opxaqUOD Te apqHsod Of UO -rejsnfe anb auan 2s worfppered uofouaaroqt wap estooud UpTaEL “nuzios ey ‘assfustop ol Wied axiayp $01 oUt £ sovza1qe sof0 So] HOO ‘eure Bj uo woaureutiod anb ap upfreaxput eI woo zoa yey ‘orrard -sop sopeureuLiod v asredt\qo aquoiped Te prepuaUtodal 2s ‘oTMTUIOS “uj fap 10WaHUE o|duIafo Ja Ug “opuNas UOpIO op souOTINIOS op opal sod ‘ousstur euro[qoxd Jo uasnynsuos anb ‘oxourd uaps0 ap souozanjos sej ‘erouandasuod uo “eunumTD (T ‘gt omayde pRUuELy LOLA 0 uOSyOUG UOrTE sod some oyonU opwonde oF eyqey ef onb A ‘seworuys fap upfoduasauds o eeorfopeTed Wo!DUDA “Toul Ugiqure) opeuTWoUap ‘oaxngdes93 O|NDUIA aIgOp 215 “won PUONUS ‘qenyqey eioueur ns unas oaoey apand ou oxad “eye & reUOR -2eal ap 10fep apand ou ayuapped ja :eonwuisead peprread wun 24m -nsuoo ‘epmsqe s9 upe 049 pI (anbiod 0) enbuny “ourewoU oo & osinostp & elsaEN ap TA B 10d wLLadRYsep 0 efopered ¥| op asiaensns ayuoped te apidut vonnadeioooisd upioenys ey ‘oqwoqureyeay jap uy Jo BzuToTE 9s exoUEU! Ten ap anb of woo “wonpuloquls ou wonptioD eum ap ofpaut Zod J99eY, apand of oj9s “up aeUoyXa ef B BDUAISIsar 290IJ0 Ig “seOLFTPOUT apand vf ‘ouey of sod ‘ aquafau0d yoxnu09 ofeq eioMpuidD Ns out “op outed ua sousut oj 10d anb exysonurap ‘ugIoeHOUXe Bl & 200p -2qo Ig ‘arqquarsosuy upPpeMys wun Uo woIOIEd ns woD wxyLO LOU our vyse ap oad “opurequie ou LeIqureD ¥ OPEHOYXe 59 21019 -ud jo anbiod wfopered eum voznpoud (s.& ‘orqures yo exed orpourt ouroo ozranyax ayso oquasaud (z !rerqureo epzzonb oquoqped [2 anb jonpuod x| aosangos (| :anb BiouEUr ap epmsuOD “eIONpUOD ws 499 3049) ap uppEUOYXE un ayseduT 8s UOTUNNS ws UG g ‘eanyeroadxa uss wurardsop 9 & aua1a -ed fa ered [eA eouRyodui eyoNUT auaN anb ‘eonNgdeso,ooIsd LuopENis vf ‘ose asa Uo “eyDamISO UO!DB[ex BUM sudnsarg “~D commngdteiar of -nouya 2qqop 12P {pow auaUTanay) upToduosep oruaMas eh ‘equasoad as (g¢@ “B9d ‘696T) “70 19 PIMEZIEA\ UO eX “o018910% ed so[nauya afqop» ja anb winyonayse euistus B| aquaUIBOLOBAC ou “ay anb ‘oan ngdezay o[noUJA afqope [2 $9 WopsO opuNBas ap Sou oronjos sesa satiaxgo ezed auerodux osnnadesa} osmnoas un “euaps0 opunas ap sauorIN|0s* 03 -s9 8 weuretl (FL6T) "70 79 YOUMETTIEM “eduresT-upTonIos-eULa|Gord op eyez ered ouejdeyaur un e seTes K uoFONIOs ap soqIAAUL SOT ap ougid Jap ‘a1ep Jse Jod ‘asumfes yoqop aquopped Tg “owsoUTE “eur spur une aafana oj oud 2459 te O[raAfOsOx ap ouaRUT OpOr (oow8oqored 012039 ns sonpord ‘vas 0) IUOUTTEAM ayS!XO CUIOTG oid fo zwajsjndufoo uo|oendIs eu ua eA}UENOUD a8 BuOSIAd BI ‘OF “s9 apaons oUlo9 oju0Ad e} Ora “eUlO|GoId [9 FID aNb [9 UHH Cos ap ojiaruT Jo $9 :yaMasuod o| SoueUT oMtTES £ ‘eau UOdsD a9 “oureyoqdutoo Jas anb o8tay esoyer BaP a euosiod v[ OpnUDUL e ‘spur ‘aquoquy 0] Spur SeANUOTHY “oatsOONS of Wo aqUaUTELOIUE OOS auodoid as & oaupjuodse o20d nur sa anb 8x9 uamnsye opuEnd aumgo aqurefoures oF y “Buraqqoud fo exouAH anb [2 O[s0AfOsex TOL Canb ap ozianysa [a sq “sluLZOp ap wurg|qoxds to reUoTDNIOs U9 sez “rany sns sepo} uo Ueyaduro as ou anbiod ayuaurersnf woULIANP souosiad se] ap wproseur ef :oLTEUOTONIOS ap OUOIUT fo Uo azUOUNEATS “njoxa aysistd9 eur9[qoud [9 Sa9aA seyoMUL onb ‘s[syEUE OpeIOUTEY -sunoa un anreypaut ‘opensour wey (F26T) ‘70 19 YoLAveTZAEM “OU “eydeyaur un Wa Jaajosar apand as ojos wfopezed v3s0 ‘saque sour “gsndxo anb soseo so Wa BLIND anb oy e eBorpUE wIOEUT aq ug! -myaa ap sensnBue se| ua 0 sopenxes souoeqmued se] uo wD “uanoagy woo eyuasaid as seuroyqord ap emronayse wppoared “(609 “Mopered soquojuresuad ap ofanf ye ouruLig ouod oopsyy ouaTut “eqofie [2 Soseo so} ap wyioseur yf Wo anbune) opeyRsay To PIBATOA 9s alqeqoidur seu owes ‘aruLzop ap o79e fo Ua URBuod as purUT “oa ap wazony A eyBrolla SUI SesIUTUE ‘«optiaNb: 19s apand ou Oso {od aquourestpaud anb oauyquodse remnyeu osaoosd un $9 asMULIOP rejooupquodse ge!» efopered ey ap o1uerTea wun ap eiEN as bE oxog ‘onaRWLAANs ap £ a]UEUTUIOP OANOUT WO SpUIZaA EPETUaA “09 98 onse :((999 ‘eTeUr gINIUAS aut‘ “> o «gIEpAdsep ou "*“») {rou js anbyod owsyur exoure sTuLZ0p and oFuay ayyr “BUra|gOAA TO ‘eavife as spur o1uE £ ‘euaIdsap anBis odwion seu “BIOY Bl EZ b. Mientras que las soluciones de orden primero responden casi siempre al «sentido comin», las de orden segundo a menudo presentan una apariencia absurda, inesperada e irracional: son, por su naturaleza, sorprendentes y paradéjicas. ¢. El hecho de que las soluciones de orden segundo concier- nan a seudo soluciones que crean el problema significa ademas que los problemas por resolver son abordados aquf y ahora. Los que de este modo se modifican son los efectos, no las presuntas causas de la situacién de que se trata; por eso la pregunta decisi- ‘va es «zqué?, no «por qué?s, : 4d. Las soluciones de orden segundo arrancan la situacién por resolver del cfrculo vicioso paraddjico, autorreferido, dentro del cual se desenvolvieron hasta este momento los intentos de solu- cién, y la insertan en un marco nuevo, més amplio. Los autores dan numerosos ejemplos de doble vinculo tera- péutico 0 de soluciones de segundo orden. Como ya hemos dicho ¥y como lo deja entender el punto b, la construccién de estas solu- ‘ciones sinesperadas- y «paradéjicas depende en buena la de la creatividad del terapeuta y de su capacidad para edificar de manera adecuada la «estrategias en el lenguaje y dentro del contexto de accién del cliente. Sin duda que esto es menos sus- ceptible de planificacién y de trasmisi6n tedrica de lo que seria deseable para la formacién de terapeutas. En todo caso, la inter- vencién concreta debe elaborarse desde un muy cuidadoso and~ lisis del problema, que permita alcanzar una definicién neta y precisa de este e incluya una investigaci6n de las soluciones en- sayadas hasta el momento as{ como una clarificacién de las me- tas del tratamiento. ‘Apuntemos desde ahora que este procedimiento desemperia un papel central en la terapia familiar y, sobre todo, en sus sabor- dajes estratégicos» (véase el capitulo 19, 5). 18. La relacién de pareja como colusién (Willi) Si en el capitulo anterior elucidamos, desde la perspectiva de la terapia individual, conceptos y nociones centrales de la tera- pia estratégico-comunicativa de la escuela de Palo Alto, en este capitulo, desde la perspectiva de la terapia de parejas, nos intro- duciremos en los rudimentos de una extensidn sistémica de con- cepciones psicoanaliticas. Estas dos »corrientess —Ia estratégico- ‘comunicativa y la psicoanalftica (extendida)— desempefian un im- portante papel en la tefapia familiar, de la que trata el capitulo principal de esta Cuarta parte. En esa medida, la exposicién que sigue se puede considerar introductoria a la comprensién de la dindmica intrapersonal e interpersonal en los sistemas familiares y de pareja. Entre las diversas extensiones y modificaciones que ha expe- rimentado la teoria psicoanalitica, destacaremos aquf el concep- to de colusién de Jtirg Willi (1975 y 1978) porque parece particu- larmente apto para orientar las perspectivas centrales del psi- ‘coandlisis, de ordinario dirigidas al individuo aislado y su conflicto intrapsiquico, hacia el vandilisis del juego reciproco inconciente en la eleccién y el conflicto de pareja» (Will), es decir, hacia pau- tas de accién social. Como Willi limita su abordaje preferente- ‘mente a la relacién de pareja (s6lo de manera periférica elucida la participacién de terceros), no aprehende todavia la dinamica, de la familia total, como en cambio lo hace la terapia familiar (que incluye a los hijos, a las familias de origen y al medio social més amplio). En cambio, muestra con evidencia el potencial ex- plicativo que se puede liberar en el spsicoandlisis clisico» si se Jo incluye en contextos nuevos. Ademas, Willi (1978) sefiala que es s6lo una perspectiva especifica, adoptada con miras al andili- sis, la que leva a considerar la relacién de pareja como colusion, ero que con ello no se niegan otros influjos que se ejercen sobre la relacién de pareja, p.ej., la situacién econdmica, Ademas de cuatro pautas basicas de la relacién neurética in- conciente (colusién, véase infra) de una pareja —y que en con- sonancia con la teoria psicoanalitica se dividen en colusién nar-

Anda mungkin juga menyukai