GUÍA
ESTADÍSTICA DESCRIPTIVA
Santa Cruz, febrero 2014
6
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
I. IDENTIFICACIÓN DE LA ASIGNATURA
Para lograr el objetivo general de la materia, el contenido está estructurado en 7 temas, que son
los siguientes:
Las clases restantes se toman para la defensa del proyecto final y las evaluaciones
correspondientes.
7
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Unidad Temas
Presentación de la materia y las actividades.
Conceptos Básicos.
Definiciones Estadística Descriptiva
I
Definiciones Estadística Inferencial
INTRODUCCION A LA
Pasos para realizar una investigación estadística descriptiva
CIENCIA
Muestreo y tipos de muestreo
ESTADISTICA
La encuesta y el diseño de cuestionarios
Prácticos guía MAAP
Caso
II Definición
VARIABLES Cuadros y gráficos
CUALITATIVAS Prácticos guía MAAP
Definición
III Ejercicios
VARIABLES Cuadros y gráficos
CUANTITATIVAS Prácticos guía MAAP
Casos
Definiciones
IV Clasificación
MEDIDAS DE Media aritmética
TENDENCIA Mediana
CENTRAL Moda
Practico guía MAAP
Caso
IV Definiciones
Cuartiles
MEDIDAS DE
Deciles
POSICION
Percentiles
DIAGRAMA DE CAJA o boxplots
Definiciones
Clasificación
V Rango
MEDIDAS DE Desviación media
VARIACION O Varianza
DISPERSION Desviación Estándar
Coeficiente de variación
Practico guía MAAP
Definiciones
Coeficiente de asimetría de Pearson
VI
Kurtosis
MEDIDAS DE FORMA
Practico Guía MAAP
Caso
8
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
IV. ORIENTACIONES PARA LA ORGANIZACIÓN DEL TRABAJO DE APRENDIZAJE
DURANTE EL DESARROLLO DE LA MATERIA
El objetivo principal del presente material, es brindar las herramientas y facilitar a los
estudiantes de manera didáctica, su formación académica en el área de Estadística.
Siendo la Estadística, una disciplina practica en todas las áreas, se ha procurado ilustrar los
conceptos con problemas y ejercicios aplicables en distintos campos, como economía,
administración, ingeniería, etc.
Cada una de las unidades se caracterizan por ser presentadas en aspecto sencillo y práctico,
que facilitaran el aprendizaje y el análisis que enriquecerán el aprendizaje y conocimientos de
los estudiantes.
Así también es importante indicar que la combinación de teoría y práctica, serán de vital
importancia para el aprendizaje y la aplicación de la Estadística Descriptiva.
b) Asistencia y puntualidad.-
Asistir a clases y hacerlo de manera puntual, es una manera de demostrar que somos
responsables:
Tu asistencia es importante en TODAS las clases. Por si surgiera un caso de fuerza
mayor, en el reglamento de la Universidad se contemplan tres faltas por módulo (Art. 13
Inc. B y C del Reglamento Estudiantil UPTESA). Si sobrepasas esta cantidad de faltas
PERDERAS EL DERECHO A TOMAR LA EVALUACIÓN FINAL de la materia. Se
considera “asistencia” estar al inicio, durante y al final de la clase.
Esfuérzate por estar en la clase a la hora de inicio. Se dará un margen de 10 minutos de
tolerancia. después de estos, podrás entrar tan pronto como el docente considere que tu
ingreso no será una distracción para la clase o después de la hora de descanso, de esta
manera no perjudicaremos el avance de la clase distrayendo a los compañeros.
9
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Si te retiras de la clase antes de que esta termine, tampoco registraras asistencia
completa.
Ten especial cuidado con la asistencia y la puntualidad los días de evaluación.
Normalmente la fecha de pruebas, es comunicada con varios días de antelación, esto te
permite programarlos como ocasiones a las que tienes que darles una espacial atención.
Si confirmas la materia el 2do o 3er día de clases, ya tienes acumuladas automáticamente
las faltas de los días que no has asistido. Favor tómalo en cuenta.
c) Comportamiento en clases.-
10
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
V. OBJETIVOS Y ACTIVIDADES DE CADA TEMA
A. Objetivos:
B. Actividades de aprendizaje
ESQUEMA DE LA UNIDAD
ESTADISTICA APLICACIONES
ORIGENES DEFINICION
MATERIA PRIMA
DIVISION DE LA
ESTADISTICA
ESTADISTICA
ESTADISTICA ESTADISTICA
DESCRIPTIVA INFERENCIAL
11
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
MAPA CONCEPTUAL
CONCEPTOS BASICOS
La ciencia estadistica tiene un conjunto de metodos y herramientas que
nos ayudan a recopilar, tabular, resumir datos, presentarlos mediante
cuadros y graficos, a traves de una muestra representativa, llega a
conclusiones, que facilitan la toma de decisiones.
Una variable es una caracteristica (ejm. Edad) que puede asumir cualquier tipo de valor
dentro de un conjunto de datos que son sometidos bajo un estudio en particular.
12
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PRIMER PASO
FORMULARSE LA PREGUNTA
Que resultado quiero obtener a través de esta
INVESTIGACION
SEGUNDO PASO
Identificar tipo de variable (cualitativa o
cuantitativa)
TERCER PASO
Definir si el estudio de investigación estadística
será realizado a través de una muestra o una
población
CUARTO PASO
Seleccionar la/s herramienta/s validas para el
levantamiento de datos (encuestas, censos,
informes contables, informes económicos,
cuestionarios, test, prensa escrita, observación)
QUINTO PASO
Tabulación, clasificación de la información
recolectada a través del cuadro de distribución de
frecuencias.
SEXTO PASO
Realización de los gráficos correspondientes
SEPTIMO PASO
Interpretación de los gráficos, conclusiones
Fuente : Ing. Luis Fernando Villarroel – Taller Estadistica Utepsa Noviembre 2013
POBLACION
Conjunto de los elementos que son objeto de estudio. Si ésta es muy grande, se considera solo
una parte de ella denominada muestra.
INDIVIDUO
Cada uno de los elementos de la poblacion
VARIABLE ESTADISTICA
Propiedad o característica de la población que estudiamos.
13
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
A continuación veremos cuál es la población, los individuos y las variables estadísticas de
diferentes estudios estadísticos:
Número de cafés
servidos en la Av. Av. Monseñor Cada uno de los cafés Número de cafés
Monseñor de la Av. Monseñor. servidos.
Tiempo promedio
diario que dedican los Habitantes de la Cada uno de los Tiempo medio
habitantes para leer ciudad. habitantes. dedicado a la lectura
un periódico. de la prensa.
TIPOS DE VARIABLES
Se conoce que existen dos tipos de variables:
Variables cuantitativas o de escala (continuas o discretas)
Variables cualitativas (ordinales o nominales)
Veamos en detalle cada una de ellas:
VARIABLES DE ESCALA
Los valores de los datos son numéricos en una escala de intervalo o de razón y son todas
aquellas variables que se pueden contar o medir (variable discreta o continua) al
referirnos a la edad de los alumnos, ingresos, tiempo, peso, temperatura, notas de los
alumnos, gastos de una empresa, etc., por ejemplo:
Edad de los estudiantes (años): 18, 20, 19, 24, 40, etc.
Temperatura del ambiente (°C): 16°, 36°, 25°, etc.
Estatura ( mts): 1,65 ; 1,72 ; 1,54 ; etc..
VARIABLES ORDINALES
Los valores de datos representan categorías con un cierto orden o jerarquía, por ejemplo:
VARIABLES NOMINALES
Los valores de datos representan categorías sin un orden intrínseco, por ejemplo:
14
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
MUESTRA
Sucede que al recolectar la información muchas veces se hace imposible o muy costoso
económicamente obtener los datos de todos los elementos que componen una población, por lo
que usualmente se recurre a tomar sólo una muestra de los datos.
Por ejemplo, imagina que el diario El DEBER quisiera elaborar un estudio sobre las preferencias
literarias y musicales de la juventud cruceña. Está claro que no se puede preguntar a todos los
individuos pues la población es demasiado grande.
Existen diferentes métodos para escoger una muestra entre los que destacaremos dos:
o Muestreo aleatorio simple: cada elemento tiene la misma probabilidad de ser elegido
o Muestreo estratificado: Las proporciones de diferentes individuos deben ser las mismas
en la muestra que en la población
SOLUCIÓN:
a) Una manera de obtener una muestra de 100 estudiantes por muestreo aleatorio simple
es introducir en una urna 950 papeletas con un número diferente y escoger al azar 100.
b) Si de los 950 estudiantes se sabe que 570 son mujeres, la proporción de ésta en el
total de la población es del 60%. Por lo tanto para escoger una muestra de 100
individuos por muestreo estratificado, deberemos escoger 60 mujeres y 40 hombres.
15
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
TÉCNICAS DE RECOLECCION DE INFORMACION
ENTREVISTAS EN PROFUNDAD
GRUPOS FOCALES
CUALITATIVAS
TÉCNICAS PROYECTIVAS
METODO DELFI
LA OBSERVACION
CUANTITATIVAS LA ENCUESTA
EL PANEL
Existen diferentes métodos para recolectar la información, entre ellos nosotros estudiaremos las
encuestas.
Si el estudio se refiere a estados de opinión, costumbres, actividad económica o cualquier otro
aspecto de la actividad humana, se suele efectuar una serie de preguntas a la población objeto
de estudio, se dice entonces que se ha realizado una encuesta.
Por ejemplo: El Instituto Nacional de Estadística (INE) es el encargado de realizar el censo
poblacional, encuesta efectuada cada 10 años al total de la población de un país. En ella se
recoge información sobre su estado demográfico, cultural, social y económico.
TIPOS DE ENCUESTA
16
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Determinar Universo
Contenido de preguntas
Tipo de preguntas
Secuencias de preguntas
17
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
DISEÑO DEL CUESTIONARIO
Existen en diferentes formatos, veamos algunos tipos de preguntas que se pueden formular:
Sexo:
De identificación: permite Femenino
determinar el sexo, la edad, Masculino
profesión, nacionalidad ,etc. Nacionalidad:
Boliviana
Extranjera
18
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
CUESTIONARIO MODELO
Encuesta Nº___________
3 4 5 6 7 Otros…………
……………………………………. SUS.
……………………………………. $US
4. Indique su nivel de ingreso mensual aproximado.
……………………………………. $US
………………………………….. $US
19
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PRACTICO PARA RESOLVER EN CLASES
3. Indica cual es la poblacion y la variable estadistica de cada uno de los siguientes estudios
estadisticos. Señala ademas que tipo es la variable estadistica.
a) Preferencia deportiva de los estudiantes de tu materia
b) Tiempo promedio invertido por los trabajadores UTEPSA en desplazarse desde su domicilo hasta
su centro de trabajo.
c) Numero de veces, en un año, que asisten al cine los habitantes de tu ciudad.
Señala cuales de los estudios estadisticos mencionados seria necesario tomar una muestra. Justifica
tu respuesta.
4. Se requiere elaborar un cuestionario que permita determinar como emplea la juventud cruceña su
tiempo libre. Elabore:
a) Preguntas abiertas
b) Preguntas cerradas en base a la modalidad aprendida en clase.
20
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PORTAFOLIO # 1
1. Investigar las siguientes definiciones, con las cuales relacionarlas y realizar un mapa conceptual.
PROBLEMA ABP
1. Queremos investigar acerca del nivel de estudios de los habitantes de nuestra poblacion. Decidimos
realizar una muestra de 50 personas elegidas al azar. Argumenta cual de los siguientes métodos
parece mas adecuado:
a) Preguntarmos a los alumnos a la salida de un centro escolar.
b) Preguntamos a la gente que pasea un sabado por la calle mas centrica
c) Tomamos una lista de la guia telefonica y con los ojos cerrados, señalamos 50 números.
2. Queremos efectuar un estudio estadistico para averiguar los programas televisivos preferidos por los
estudiantes UTEPSA. Sabemos que el 70% de las personas matriculadas son mujeres. ¿Cómo
deberiamos elegir una muestra de 40 alumnos, desde el punto de vista del muestreo estratificado?
21
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Caso de Estudio # 1
“Comida Rápida”
Usted es un emprendedor de éxito, hasta ahora todos los negocios que ha puesto han sido muy
rentables, el aumento demográfico de la ciudad y el alto grado de estrés laboral hace que las
personas no tengan el tiempo de cocinar en sus casas y tengan que comer en la calle lo que
llamamos cotidianamente “Comida Rápida”
Este es un rubro que usted desconoce y necesita buscar información del mercado local para
saber. ¿Qué porcentaje de personas consume comida rápida?, ¿Quiénes consumen más
comida rápida: los hombres ó las mujeres?, ¿Cuáles son las características más importantes de
los consumidores? ¿Cuáles son los platos más consumidos? Y ¿Cuánto gastan al mes los
consumidores en estos platos? Una vez usted tenga esta información podrá decidir Invertir ó
no invertir en el rubro, ¿A qué mercado va a dirigir su publicidad? Que estrategias va a seguir
Usted fue a la Cámara de Industria y Comercio a buscar información pero solo había la cantidad
de restaurantes y licencias de funcionamiento, por lo que tiene que buscar información
primaria.
PREGUNTAS:
Ordinales
Nominales
Cuantitativas
22
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
UNIDAD 2
VARIABLES CUALITATIVAS
A. OBJETIVOS:
Recordar los conceptos básicos y distinguir entre variable cualitativa ordinal y nominal
Construir e interpretar tablas estadísticas de frecuencias
Expresar en forma de gráfico la información contenida en tablas de frecuencias
Interpretar los diferentes tipos de gráficos estadísticos
Reconocer la importancia del trabajo en equipo como medio para obtener datos de un
estudio estadístico y apreciar la colaboración del compañero, mostrando una actitud
flexible y abierta ante sus opiniones.
B. ACTIVIDADES DE APRENDIZAJE
Definición.- Una variable cualitativa es aquella que expresa una cualidad o un atributo físico
de la población o muestra de estudio, características expresada en palabras
Ejemplos:
Estado civil
Religión
Nivel social
Nivel de educación
Calificación en la calidad de un producto
Genero
Ocupación
profesión
color de piel
color de ojos
Existen preguntas que claramente nos indican que son variables cualitativas, por ejemplo:
¿Qué…?
¿Cómo…?
¿Cuándo…?
Opine…
Cuando se organiza la información, para estudiar una variable cualitativa se siguen los mismos
pasos que cualquier estudio estadístico:
23
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
GRAFICOS
De acuerdo al tipo de variable corresponde su tipo de grafico, entre los mas usuales tenemos:
VARIABLES CUALITATIVAS
Grafico de sectores
Grafico de Diagrama de Barras
pictogramas
24
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
25
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Paso # 2
Elaborar un gráfico
Paso # 3
Paso # 4
26
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Caso de Estudio # 2
“Hipermaxi” 1
Usted y sus compañeros son el equipo de Ventas del Súper Mercado “Hipermaxi”, uno de los
líderes en este rubro dentro de Santa Cruz. En esta institución específicamente en la Sucursal
Sur hay un descenso en las ventas muy significativo, el administrador está muy preocupado y
les ha encargado hacer un estudio.
La primera decisión que ustedes tomaron fue realizar una encuesta a todos los clientes que
vienen con cierta regularidad. Esto con la intención de distinguir ¿Qué ha pasado? y ¿Cómo se
sienten os clientes con el servicio que brinda la Empresa?
1. ¿Por qué viene a Hipermaxi? (Marque una opción) la más significativa para usted
2.- ¿En qué cree que podemos mejorar para satisfacer mejor sus necesidades?
1
Nota Importante: Este caso no refleja la realidad de esta empresa, está elaborado solo con fines pedagógicos.
27
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
SOLUCION DEL CASO
Pregunta
Encuestado. SEXO Pregunta 1 Pregunta 2
Encuestado 1 1 B D
Encuestado 2 2 C D
Encuestado 3 1 A A
Encuestado 4 2 D B
Encuestado 5 1 E C
Encuestado 6 2 B D
Encuestado 7 2 B A
Encuestado 8 2 B D
Encuestado 9 1 A A
Encuestado 10 1 B A
Encuestado 11 2 B C
Encuestado 12 1 D B
Encuestado 13 2 E B
Encuestado 14 1 B D
Encuestado 15 2 A D
Encuestado 16 2 C A
Encuestado 17 2 B D
Encuestado 18 2 B B
Encuestado 19 1 E A
Encuestado 20 2 D D
TABLA II-1
GENERO DE LOS ENCUESTADOS
MASCULINO 8 8 0,4 40
FEMENINO 12 12 0,6 60
TOTALES 20 20 1 100
Fuente: Elaboración propia (10/2/2014)
28
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
GRÁFICO II-1
GENERO DE LOS ENCUESTADOS
TABLA II – 2
RAZONES POR LA QUE VIENE AL SUPERMERCADO HIPERMAXI SUR
29
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
GRÁFICO II-2
RAZONES POR LA QUE VIENE AL SUPERMERCADO HIPERMAXI SUR
INTERPRETACION:
A través del Grafico de Barras apreciamos que de una muestra de 20 clientes regulares de
HIPERMAXI SUR el 45% va a Hipermaxi porque les queda cerca y un 10 % opina que va
porque es barato.
2. ¿En qué cree que podemos mejorar para satisfacer mejor sus necesidades?
TABLA II – 3
OPCIONES PARA MEJORAR LAS NECESIDADES DE LOS CLIENTES FINALES
30
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Gráfico II – 3
OPCIONES PARA MEJORAR LAS NECESIDADES DE LOS CLIENTES FINALES
INTERPRETACION:
A través del Grafico de Barras observamos que el 40% de los clientes encuestados de
Hipermaxi Sur opinan que para mejorar deben atender más rápido en cajas y un 10% opina que
se deben distribuir mejor los productos.
ANÁLISIS:
31
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PROBLEMAS ABP PARA RESOLVER EN CLASES
1) Con el fin de conocer la forma de viajar de una población se ha preparado una encuesta para ver cuál
es el medio de transporte preferido por dicha comunidad:
Se pide:
a) Realizar el cuadro estadístico
b) ¿Cuál es el medio de transporte más preferido por dicha comunidad?
c) Construya un grafico de Barras para la presentación de datos
Se pide:
a) Realizar el cuadro estadístico
b) ¿Cuál es el mayor porcentaje de calificación que los clientes dieron al asesor de créditos?
c) Construya un grafico de SECTORES para la interpretación de los datos
3) El siguiente cuadro muestra las entregas por mercado de las gaseosas que se venden en nuestra
ciudad. La empresa investigadora “ Éxito S.A.” tiene algunas interrogantes.
Se pide:
a) Realizar el cuadro estadístico
b) Realizar diagrama de barras por mercado individual
c) Interpretación de los gráficos
32
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PORTAFOLIO # 2
PROBLEMAS ABP
¿Si usted fuera el dueño de la empresa, lanzara su producto?, responda con base a análisis
estadístico.
2. Nokia que produce y comercializa teléfonos celulares, necesita conocer el porcentaje mayor
y menor de la variedad de colores, para sus planes de producción. A continuación el informe
presentado por el departamento de ventas de las unidades vendidas del semestre pasado.
Realizar cuadro estadístico, grafico y su interpretación.
3. En una clase de 5to. de primaria la profesora de biología quiere determinar cuál es el tipo de
sangre más frecuente en los estudiantes de un total de 25. Cuadro estadístico, grafico e
interpretación.
ORH - A+ A+ B- A+
B+ A+ A+ B+ A+
A+ B- A+ A+ A+
A+ B- ORH+ A+ ORH+
ORH+ ORH+ ORH- ORH+ ORH+
33
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
UNIDAD 3
VARIABLES CUANTITATIVAS
A. OBJETIVOS:
B. ACTIVIDADES DE APRENDIZAJE:
Definición: son aquellas variables que surgen a través del conteo, no admiten valores intermedios y se
expresan en números enteros.
Ejemplos:
Definición: son aquellas variables que admiten cualquier tipo de valor en una serie estadística, así
también permiten numeración decimal.
Ejemplos:
34
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Al manejar gran cantidad de datos resulta útil resumir la información en un cuadro o tabla, para
su posterior interpretación y análisis. Este cuadro recibe el nombre de “cuadro o tabla de
distribución de frecuencias”
3 4 4 4 4 5 5 5 5 6
7 7 7 7 7 9 9 9 10 11
11 11 12 12 12 12 15 15 17 18
MIN 3
MAX 18
RANGO 18 3 15
35
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
5. Determinamos la amplitud de clase
RANGO
15 C
C 2.5 3 #I
6
Rideal R
MD MD 18 15 3 “ojo” Si la diferencia en el numerador es par dividimos
2
entre dos, pero si es impar solo compartimos
2 (arriba) en la forma más equitativa en dos
números enteros.
Lo = Min – MD = 3 – 1 = 2
L1 = 2 + 3 = 5
L2 = 5 + 3 = 8
L3 = 8 + 3 = 11
L4 = 11 + 3 = 14
L5 = 14 + 3 = 17
TABLA III-1
VENTAS DEL ACEITE FINO VITAMINAS
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Acum Menor que Acum Mayor que
# INTERV FRONTERAS HOJA FREC. Marcas Frec. Rel. Frec. Rel. f. acum fr. Acum Fr. % Fi Fr. Fr%
Limites DE Absoluta De clase fr % Fi (-) Fr(-) Acum Acum Acum Acum
I Li Ls Fi Fs REC fi MC fr% Fr%(-) Fi(+) Fr(+) Fr%(+)
36
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
10 10
10
8
8
7
6
6
5
4
4 4
2
2 2 2
0
1,5 - 4,5 7,5 - 10,5 13,5 - 16,5 0
4,5 - 7,5 10,5 - 13,5 16,5 - 19,5 3,0 6,0 9,0 12,0 15,0 18,0
1. Los siguientes datos muestran la cantidad de veces que un grupo de 32 encuestados en Pailón se
refriaron el año pasado. (La encuesta fue tomada el 13 de febrero del año 2013)
0 1 2 1 1 1 1 3
3 4 5 0 1 2 2 2
3 0 1 2 2 2 3 4
5 0 1 1 1 3 3 2
Se pide:
a) Realizar cuadro de distribución de frecuencias completo
b) Grafico correspondiente
c) Interpretación del grafico
d) Conclusiones
2. Usted tiene que hacer un informe de la cantidad de hijos por familia de toda la Localidad de San Juan
de Yapacaní.
1 2 4 5 0 2 2
2 1 1 4 2 1 1
3 4 1 2 1 0 4
2 2 1 3 4 3 5
1 3 4 2 5 5 2
4 2 1 1 2 2 1
2 1 2 0 3 1 4
3 0 1 0 2 4 5
2 2 0 2 1 2 2
0 1 3 1 4 1 1
2 4 2 4 2 4 2
Se pide:
a) Realizar cuadro de distribución de frecuencias completo
b) Grafico correspondiente
c) Interpretación del grafico
d) Conclusiones
38
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
3. Los siguientes datos muestran los puntajes de calificación de la materia Contabilidad Básica
de los 2 grupos de la Universidad (Noviembre 2013)
Grupo A Grupo B
78 100 95 55 100 64 56
85 1 80 65 95 54 64
56 40 75 60 94 76 54
98 45 70 59 96 85 100
100 85 60 80 91 94
54 80 54 75 40 65
65 75 80 65 51 46
85 65 64 64 65 51
80 65 100 80 54 70
90 64 72 95 81 75
Realice una tabla de Distribución de frecuencias para cada uno de los grupos y una tabla
general de toda la materia.
4. Los datos que se muestran a continuación son el número de autos que ocuparon los
servicios de lavado de los cuatro lavaderos de Don Alberto el mes de abril 2013 Realice una
tabla de distribución de frecuencias para cada sucursal y una tabla general de todos los
lavaderos.
39
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
5. Los gráficos que usted ve a continuación son de 3 tablas de distribución de frecuencias que
usted debe construir. Obtenidos en Octubre, Noviembre y diciembre del 2013 respectivamente
40
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PORTAFOLIO # 3
CONTROL DE LECTURA
41
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PROBLEMAS ABP PARA RESOLVER
2. Los siguientes datos muestran las edades de los integrantes del Club Social 21 de abril.
Realice una tabla de Distribución de frecuencias y conteste las siguientes preguntas:
35 65 47 45
45 32 43 48
48 42 40 40
42 40 32 32
40 60 39 34
50 50 40 37
65 52 42 38
32 53 41 50
35 45 41 34
37 48 42 62
2
Estos datos no son reales, ni reflejan las condiciones de atención del Banco Económico, la única razón por la que
se pone el nombre es para familiarizar al estudiante con el tema.
42
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
3. Los siguientes datos muestran los ingresos de los obreros del Ingenio Guabirá,
construya una tabla de distribución de frecuencias y los 12 gráficos del estudio
cuantitativo.
100 300 321 290 178
150 280 200 265 186
123 235 254 245 185
164 300 345 265 195
130 340 320 235 120
210 321 365 203 150
200 190 300 300 203
321 254 200 254 240
159 236 250 170 230
4. Los siguientes datos muestran las ventas de la empresa “Aqualoe” de los primeros tres
meses (expresadas en dólares). Construya una tabla de distribución de frecuencias y
los tres Histogramas y polígonos de frecuencias.
100 147 156 195 200
120 158 123 174 225
150 123 100 185 230
130 100 125 165 232
180 123 125 132 232
190 120 165 154 231
152 150 187 123 231
135 159 185 102 235
100 125 156 189 215
200 150 150 180 190
160 180 180 220 200
185 205 180 195 170
43
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Caso de Estudio # 3
A qué edad tuvo la Cuántos días dura su Cuántas toallas usas Cuánto gastas al mes
Encuestada en tú período en toallas Higiénicas
primera menstruación período Menstrual
menstrual Femeninas
Encuestada 1 11 6 25 20
Encuestada 2 12 7 25 20
Encuestada 3 11 4 20 15
Encuestada 4 10 3 10 10
Encuestada 5 9 2 10 10
Encuestada 6 11 3 10 5
Encuestada 7 10 4 15 10
Encuestada 8 12 5 20 20
Encuestada 9 13 4 20 20
Encuestada 10 12 3 15 20
Encuestada 11 13 4 20 20
Encuestada 12 13 5 20 20
Encuestada 13 13 4 20 20
Encuestada 14 14 3 15 15
Encuestada 15 15 3 15 10
Encuestada 16 9 4 15 15
Encuestada 17 10 5 20 15
Encuestada 18 11 6 30 25
Encuestada 19 12 5 25 30
Encuestada 20 13 4 20 25
Encuestada 21 14 5 25 25
Encuestada 22 13 4 20 20
Encuestada 23 13 4 15 10
Encuestada 24 12 5 25 15
Encuestada 25 11 7 30 35
3
Nota Importante: Este caso no refleja la realidad de esta empresa, está elaborado solo con fines pedagógicos.
44
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Caso de Estudio # 4
“Relax”
45
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Unidad 4
Medidas de tendencia central
A. OBJETIVOS
Identificar las medidas de tendencia central más utilizadas.
Calcular las medidas de tendencia central.
Interpretar las medidas de tendencia central.
Aplicar un Software para determinar estas medias.
B. ACTIVIDADES DE APRENDIZAJE
Del mismo modo que los gráficos pueden mejorar la presentación de los datos, las
descripciones numéricas también tiene gran valor. Una característica importante de un conjunto
de datos es su tendencia central, las medidas de tendencia central determinan que tan
agrupados se encuentran los datos alrededor de un valor fijo. Entre estas tenemos:
media (aritmética)
media geométrica
media cuadrática
media armónica
mediana
moda
fractiles (cuartiles, deciles y percentiles)
MEDIA
La medida más común de centro de un conjunto de datos es el promedio o media aritmética.
Matemáticamente:
MEDIANA
Es otra medida de tendencia central, representa el punto o valor donde el conjunto de datos se
divide en dos partes iguales. La palabra “mediana” es sinónimo de parte media.
Matemáticamente:
46
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
MODA
Es la observación que se presenta con mayor frecuencia, o dicho de otro modo, es la
observación que se repite más veces. Matemáticamente:
FRACTILES
Los fractiles son valores que dividen a un conjunto de datos en partes iguales. Por ejemplo los
cuartiles dividen el conjunto de datos en 4 grupos de igual tamaño, los deciles en 10 grupos y
los percentiles en 100 grupos.
47
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
MEDIA
x f x.f
3 5 15 x.f 261
6 10 60 x 8.70 miles de dólares
n 30
9 4 36
12 7 84 Interpretación:
15 2 30 Las ventas diarias de aceite alcanzan un promedio de 8,700
18 2 36 dólares
261
MEDIANA
Fi F fa
1,5 5 5
4,5 10 15 n
7,5 4 19 fa (ant.)
15 5
10,5 7 26 Me Fi 2 C 4.5 3 7.50 miles de dólares
f 10
13,5 2 28
16,5 2 30 Interpretación:
50% de las ventas diarias de aceite están por debajo de los 7,500 dólares.
MODA
Fi f
5 1 =10-5
1,5
=5
Δ1 5
4,5 10 Mo Fi C 4.5 3 5.86 miles de dólares
2 = 10-4 Δ Δ 56
7,5 4 1 2
=6
10,5 7
13,5 2 Interpretación:
Lo más frecuente (lo más común) es que se venda diariamente 5,860
16,5 2
dólares
48
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
CUARTIL 1
1.n
fa
4 7.5 5
Q Fi C 4.5 3 5.25
1 f 10
Interpretación:
25% de las ventas diarias de aceite son iguales o están por debajo de los 5.25 miles de
dólares.
CUARTIL 3
3.n
fa
4 22.5 19
Q Fi C 10.5 3 12
3 f 7
Interpretación:
75% de las ventas diarias de aceite están por debajo de los 12 mil dólares.
PERCENTIL 10
10.n
fa
30
P Fi 100 C 1.5 3 3.3
10 f 5
Interpretación:
10% de las ventas diarias de aceite están por debajo de los 3.3 miles de dólares.
PERCENTIL 90
90.n
fa
100 27 - 26
P Fi C 13,5 3 15
90 f 2
Interpretación:
90% de las ventas diarias de aceite están por debajo de los 15 mil dólares.
CONTROL DE LECTURA
BIBLIOGRAFIA RECOMENDADA PARA ESTA UNIDAD:
49
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PROBLEMAS ABP PARA RESOLVER EN CLASES
1. Usted tiene los datos de ventas de las últimas 6 semanas. ¿Cuál es el promedio de ventas
semanales?
1356 1456 1409 1567 1321 1564
2. Los siguientes datos muestran las cantidades de pollos que pueden freír por hora 3
máquinas, usted debe comprar una. ¿Cuál compraría?
Máquina (Pollón) 35 56 34 38 40
Máquina (Fritón) 40 40 45 39 40
Máquina (Úlmnan) 29 38 38 40 45
6 4 3 5 2 2 5 4 7 10
7 4 5 8 5 10 11 6 7 6
8 8 5 6 3 8 8 9 4 6
4 11 4 4 4 9 8 4 5 10
6 3 2 8 4 3 4 5 8 6
7 6 3 5 8 5 3 6 3 12
7 6 3 5 6 5 4 2 7 8
5 7 3 5 7 5 7 4 6 4
6 4 4 4 5 5 2 3 3 4
Obtener.
a) La distribución de frecuencias
b) La media, mediana, moda
c) Hacer el respetivo histograma y polígono de frecuencia.
Acciones Accionistas
0-50 23
50-100 72
100-150 62
150-200 48
200-250 19
250-300 8
300-350 14
350-400 7
400-500 7
Calcular:
a) El número medio de acciones que posee un accionista.
b) Número de acciones que más frecuentemente posee un accionista.
c) Número de acciones que debe poseer un accionista para que la mitad de los restantes
accionistas tengan menos acciones que él.
50
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
5. Las últimas cien ventas facturadas por un establecimiento se habían agrupado en cuatro
intervalos de clase, recordamos tan sólo la siguiente información:
El primer intervalo tiene seis semanas como extremo superior, una frecuencia relativa de
0,2 y una amplitud de cuatro semanas.
La marca de clase del segundo y cuarto intervalo son ocho y cincuenta semanas
respectivamente.
Hasta el segundo intervalo se acumulan sesenta ventas.
El tercer intervalo presenta una frecuencia de treinta ventas y una amplitud de treinta
semanas.
PORTAFOLIO # 4
1.Investigar las siguientes definiciones y realizar su respectivo mapa conceptual
PROBLEMAS ABP1
1. Los siguientes datos muestran la cantidad de prendas compradas por una muestra aleatoria de 8
personas en el Mercado “7 calles” ubicada en el centro de la Ciudad de santa Cruz de la Sierra,
Bolivia. Indique de las 8. ¿Cuál es el promedio que se gastó en compras?
12 14 10 7 5 12 30 26
Se pide:
a) El peso medio de los barcos que entran en el puerto diariamente.
b) EL intervalo donde se encuentra el 60 % de la distribución
51
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
3.En la empresa de telecomunicaciones TIVA existe un reclamo por parte de las mujeres
mencionando la hipótesis que ellas ganaban menos que los hombres, usted como analista
estadístico debe explicar si esto es cierto ó falso.
Sueldos (dólares) hombres Mujeres
100 200 10 5
200 300 12 3
300 400 20 12
400 500 13 15
500 600 5 12
600 700 4 15
700 800 1 3
65 65
4. La tabla siguiente muestra la composición por edad, sexo y trabajo de un grupo de personas
con tuberculosis pulmonar :
52
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
5.Calcular los cuartiles en la siguiente distribución de una variable continua:
Li – Ls fi Fi
0–1 10 10
1–2 12 22
2–3 12 34
3–4 10 44
4–5 7 51
51
4,15 4,80 5,15 5,33 5,57 5,74 6,02 6,66 6,98 7,30
4,27 4,86 5,27 5,39 5,63 5,86 6,04 6,66 7,10 7,38
4,62 4,92 5,27 5,45 5,63 5,86 6,10 6,75 7,14 7,54
4,68 4,98 5,33 5,51 5,63 5,86 6,33 6,92 7,22 7,70
4,68 5,15 5,33 5,51 5,63 6,02 6,66 6,98 7,22 7,72
Obtenga:
a) Construya una tabla de frecuencia para los datos.
b) Construya un histograma y polígono de frecuencias
c) Si el 25 % de los artículos de menor longitud y el 10 % de los artículos de mayor longitud
son considerados defectuosos por el Dpto. de Control de Calidad. Indique entre que
longitud los artículos serán considerados aceptables.
53
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Caso de Estudio # 5
Usted es el gerente de Recursos Humanos de la Empresa Aceite Fino. Los trabajadores de la
sesión de ventas a Cochabamba vienen a hacerle un reclamo argumentando que ellos veden
más que los que venden a la Paz y reciben la misma comisión. Evidentemente quieren recibir
más comisiones, esta situación lo pone a usted un poco incómodo porque si fuera cierto lo que
dicen por una cuestión de ética empresarial y reconocimiento por resultados deberían ganar
más. Usted pide al departamento de finanzas un informe de ventas de los dos departamentos y
recibe los siguientes datos de las ventas del mes de enero de 2014 expresada en cantidades de
cajas vendidas a cada departamento
Todo este problema surge porque una de las políticas de la empresa es que el departamento de
ventas que mejor resultado tenga recibirá más comisión.
54
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Unidad 5
Medidas de dispersión
A.OBJETIVOS
Identificar las medidas de dispersión más aplicadas.
Calcular las medidas de dispersión.
Interpretar las medidas de dispersión.
Aplicar un Software para determinar estas medidas.
B.ACTIVIDADES DE APRENDIZAJE
Las medidas de dispersión son importantes cuando se comparan grupos de datos provenientes
de distintas fuentes. Entre las medias de dispersión más usuales tenemos a:
RANGO
Esta es una medidas de dispersión que solo toma en cuenta el valor mínimo y el valor máximo
de un conjunto de datos para dar una idea de la variabilidad del conjunto. Matemáticamente:
DESVIACION MEDIA
Medida de dispersión que determina la dispersión tomando valores absolutos, para su cálculo
utiliza a todo el conjunto de datos. Matemáticamente:
xx x x .f
DM Para datos no agrupados DM para datos agrupados,
n n
RANGO SEMI-INTERCUARTIL
Medida de dispersión calculada en función a los cuartiles. Matemáticamente:
Q 3 Q1
RSI Para datos agrupados y no agrupados
2
DESVIACION TIPICA
Otra medida de dispersión, la más usada por que utiliza a todos los datos para su cálculo.
Matemáticamente:
Nota.
A. Si n 30 se usa la
s
2
x x .f
O s
2
x x .f para datos agrupados
formula con el n n 1
termino n-1.
B. SI n ≥ 30 se usa la
formula con el s
xx 2 O s
xx 2 para datos no agrupados
termino n. n n 1
55
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
VARIANZA
Matemáticamente:
2
Varianza s Para datos agrupados y no agrupados
COEFICIENTE DE VARIACION
Permite calcular en porcentaje la dispersión, es una medida de dispersión relativa.
Matemáticamente:
s
CV 100 Para datos agrupados y no agrupados
x
DESVIACION MEDIA
X f x.f xx f
3 5 15 28.5 x.f 261
x 8.70
6 10 60 27.0 n 30
9 4 36 1.2
12 7 84 23.1 x x .f 111
15 2 30 12.6 DM 3.70 miles de dólares
n 30
18 2 36 18.6
261 111
56
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
RANGO SEMI-INTERCUARTIL
1.n
Fi f fa
fa
5 4 7.5 5
1,5 5 Q Fi C 4.5 3 5.25
4,5 10 15 1 f 10
7,5 4 19
10,5 7 26 3.n
fa
13,5 2 28 22.5 19
Q Fi 4 C 10.5 3 12
16,5 2 30 3 f 7
Q3 Q1 12 5.25
RSI 3.38 miles de dólares
2 2
DESVIACION ESTANDAR
x f x.f x x f
2
x.f 261
3 5 15 162.45 x 8.70
6 10 60 72.9 n 30
9 4 36 0.36
12 7 84 76.23
15 2
18 2
30
36
79.38
172.98 s
2
x x .f
564.3
4.34 miles de dólares
n 30
261 564.3
2 2
VARIANZA Varianza s 4.34 18.84 miles de dólares
57
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
SUC. EL CRISTO
x
x 11.43 minutos
n
s
xx 2 3.41 minutos
n -1
s 3.41
CV 100 100 29.83 %
x 11.43
x
x 9.71 minutos
n
s
xx 2 3.82 minutos
n -1
s 3.82
CV 100 100 39.30 %
x 9.71
Note que la variación se produce por la existencia de valores bajos y altos y que esta no se
puede evitar, pero si controlar. Por ejemplo, en el caso de las sucursales habrá que ver que
hace que los empleados no tengan el mismo tiempo de atención para los clientes, ya sea por
desgano, pedidos voluminosos, gran afluencia de gente, etc.
Este es un diagrama muy usado para observar la dispersión de los datos. Para construir este
diagrama se siguen los siguientes pasos:
Se ordenan los datos.
Se determina el valor máximo y el valor mínimo.
Se encuentran los cuartiles (Q1, Q2 y Q3)
Se realiza una escala (vertical u horizontal).
Se grafican los valores.
58
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PROBLEMA ABP RESUELTO
3 4 4 4 4 5 5 5 5 6
7 7 7 7 7 9 9 9 10 11
11 11 12 12 12 12 15 15 17 18
MIN = 3
MAX = 18
1.n 2.n
fa fa
4 7.5 5 4 15 5
Q Fi C 4.5 3 5.25 Q Fi C 4.5 3 7.50
1 f 10 2 f 10
3.n
fa
22.5 19
Q Fi 4 C 4.5 3 12
3 f 7
24
20
16
12
4
0 4 8 12 16 20 24
TEOREMA DE TCHEBYSHEV
En todo conjunto de datos que represente una distribución simétrica se cumple que, dentro de:
59
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
CONTROL DE LECTURA
PROBLEMAS ABP
1. Industrias PIL, realiza diariamente un control de la calidad de la temperatura en ºC con que llega la leche a la
planta procesadora, las mediciones de las últimas tres horas, ya tabuladas, se muestran a continuación:
Intervalos de frecuencia
temperatura
05-09 4
10-14 12
15-19 25
20-24 32
25-29 11
30-34 12
60
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
2. BANCO BISA, ha sacado al mercado un nuevo tipo de préstamo a una tasa de interés accesible. La cantidad de
dinero préstada, en miles de dólares, así como la cantidad de clientes que han hecho los préstamos se detallan a
continuación:
Monto de los No de
préstamos clientes
01-30 95
31-60 114
61-90 10
91-120 1
3. En dos empresa petroleras se realizó un estudio del número de accidentes que se dan por no usar ropa y
accesorios de seguridad. Se quiere saber en cuál de ellas está mejor controlada la seguridad y por qué.
BOLINTER 8 7 6 5 9 9 6 4 7 5
PETBOL 12 5 12 6 9 6 4 5 3 4
4. El gerente de marketing de TIENDAS LEVI´S – SANTA CRUZ, analiza las ventas en dos de sus sucursales.
Indiquele Ud. en cuál de ellas las ventas son más homogéneas y permiten hacer una planificación a futuro con
objeto de ampliar la tienda. (Los datos representan las ventas en cientos de dólares mensuales)
SUCURSAL1 42 40 46 45 39 39 38 44 51
SUCURSAL2 42 53 52 37 51 46 44 53 52
5. El número de cheque cobrados diariamente en una sucursal del BANCO NACIONAL DE BOLIVIA durante el
mes anterior tuvo la siguiente distribución de frecuencias
CLASE f
0 – 199 10
200 – 399 13
400 – 599 17
600 – 799 42
800 - 999 18
El Director de operaciones del banco, sabe que una desviación media en el cobro de cheques mayor a 200
ocasiona problemas de personal y organización en la sucursal. ¿Deberá preocuparse por la cantidad de
empleados que va ha ocupar el mes siguiente?
61
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
PORTAFOLIO # 5
1. Investigue y fundamente ¿ por qué es importante el cálculo de las medidas de variación en
un estudio estadístico?
Muestras de:
Duración de la vida útil
(En horas) Proveedor Proveedor
A B
700 - 899 10 3
900-1099 16 42
1100-1299 26 12
1300-1499 8 3
15 22 16 18 16
12 15 20 25 15
30 31 32 40 19
41 40 35 36 29
20 12 15 32 34
24 22 28 21 22
62
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Unidad 6
Densidad y concentración de datos (Medidas de Forma)
A.OBJETIVOS
Identificar las medidas de forma.
Calcular las medidas de forma.
Interpretar geométricamente las medidas de forma.
Aplicar un Software para determinar estas medidas.
B.ACTIVIADES DE APRENDIZAJE
SESGO O ASIMETRIA
Las curvas que representan los puntos de datos de un conjunto de datos pueden ser simétricas
o sesgadas (asimétricas). Las curvas simétricas tiene una forma tal que una línea que pase por
el punto más alto dividirá el área de esta en dos partes iguales.
Las curvas sesgadas son aquellas que representan distribuciones de frecuencias que están
concentradas el extremo inferior o en el superior de la escala de medición.
La medida más simple de asimetría se basa en la distancia que pueda existir entre la media
aritmética y la mediana. Por tanto se puede definir un coeficiente de asimetría como sigue:
_ _
( x - Moda) 3( x - Me)
Cas Cas
s s
AS = (+) AS = 0 AS = (-)
EJEMPLOS DE ASIMETRIA
63
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
KURTOSIS O APUNTAMIENTO
Kurtosis:
Mide cuan puntiaguda es una distribución, en general por referencia a la Normal (Mesocúrtica).
Si la distribución es más puntiaguda que la normal es Leptocurtica
Si la distribución es más aplanada que la normal es Platicurtica
Gráficamente:
INDUSTRIAS FINO
64
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
X f x.f x x f
2
x.f 261
3 5 15 162.45 x 8.70
n 30
6 10 60 72.9
9 4 36 0.36
12 7 84 76.23
15 2 30 79.38
s
2
x x .f
564.3
4.34 miles de dólares
18 2 36 172.98 n 30
261 564.3
Fi F fa
1,5 5 5
4,5 10 15 n
fa (ant.)
7,5 4 19 15 5
Me Fi 2 C 4.5 3 7.50 miles de dólares
10,5 7 26 f 10
13,5 2 28
16,5 2 30
_
AS
3( x - Me) 3(8.70 7.50)
= 0.83
s 4.34
Para determinar la Kurtosis debemos calcular Q1, Q3, P10 y P90 (subíndices)
1.n
Fi f fa fa
4 7.5 5
1.5 5 5 Q Fi C 4.5 3 5.25
1 f 10
4.5 10 15
7.5 4 19
10.5 7 26 3.n
13.5 2 28 fa
4 22.5 19
16.5 2 30 Q Fi C 10.5 3 12
3 f 7
10.n
fa
30
P Fi 100 C 1.5 3 3.3
10 f 5
65
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
Q3 Q1 12 5.25
RSI 3.78
2 2
90.n
fa
27 - 26
P Fi 100 C 13,5 3 15
90 f 2
RSI 3.78
K 0,3231la distribución es Leptocurti ca.
P P 15 3.3
90 10
CONTROL DE LECTURA
PROBLEMAS ABP
1. La puntuación que han obtenido 50 personas que se presentaron para ocupar un puesto en
la plantilla de una empresa, ha sido la siguiente:
Puntuación Nº personas
14-18 3
18-20 6
20-25 11
25-28 15
28-32 8
32-36 7
66
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
2. Se hizo una encuesta a un grupo de estudiantes sobre sus edades. Obteniendo los
siguientes resultados. Calcular la Kurtosis
Límites fi
26 – 38 3
38 – 50 4
50 – 62 5
62 – 74 5
74 – 86 3
86 - 98 2
3. De la siguiente tabla, calcular la asimetría por los métodos conocidos y realizar gráfico
Límites fi
44 – 54 2
54 – 64 3
64 – 74 4
74 – 84 4
84 – 94 6
94 - 104 14
PORTAFOLIO # 6
1. Elabora una tabla de distribución de frecuencia que corresponda a una distribución simétrica,
y demostrarla mediante el cálculo de los métodos conocidos.
2. La tabla siguiente muestra la composición por edad, sexo y trabajo de un grupo de personas
con tuberculosis pulmonar en la provincia de San Ramón el año 2010:
67
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
CASO DE ESTUDIO # 6
Usted debe mandar en 3 horas los nombres de los ganadores de las becas, así que
póngase a trabajar y mande su informe rápido.
Es importante señalar que los estudiantes de los primeros semestres ni los de último pueden
obtener becas, por eso es que la Universidad está seleccionando exclusivamente el 5to
semestre.
Para Practicar.
Calcular la Media Aritmética, la Mediana y la Moda de las notas de las tres carreas.
Demostrar en las tres carreras la igualdad entre el cuartil 2, el decil 5, el percentil 50 y la
mediana.
Calcular la media de todas las carreras utilizando la fórmula de la media de varias
muestras.
Realizar los 3 histogramas de frecuencias porcentuales.
Determinar la Asimetría y Kurtosis.
Interpretar cada uno de los resultados y mencionar cuál es la carrera que tiene mejor
rendimiento académico.
68
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
VI. SISTEMA DE EVALUACIÓN DE APRENDIZAJE DE LA ASIGNATURA
69
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
VII. BIBLIOGRAFÍA RECOMENDADA
BIBLIOGRAFÍA BÁSICA:
Justiniano, Norberto E. (2004). Estadística Descriptiva Bolivia.1º edición
Moya C., Rufino. (2005) Estadística Descriptiva. 2da Edición
Spiegel Murray R. (2003 ).Probabilidad y Estadística. Editorial. Mc. Graw Hil.
Allen L. Webster (2.000) Estadística Aplicada a los negocios y la Economía” Mc. Graw Hil
Walpole Myers. (2000) Probabilidad y estadística. Mc Graw Hill. México.
BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA:
Douglas C. Montgomery -George C. Runger. (2011) Probabilidad y Estadística 2da Edición
Leonard Kazmier (1999)).Estadística aplicada a la Administración y Economía. McGRAW-HILL,
3ra. Edición
Jorge F. Daza Portocarrero. (2006). Estadística aplicada con Microsoft Excel. Edit. Megabyte.
1ra. Edición
GUÍA PARA EL PROYECTO FINAL
Objetivos del trabajo:
Aplicar todos los cálculos estadísticos a un problema de la vida real
Hacer la presentación de resultados del procesamiento estadístico
Interpretar los resultados estadísticos determinados
Guía:
1.- Elegir variables, una cuantitativa(al tabular es de escala) y cualitativas (que al tabular una sea ordinal
y otra nominal) y clasificarlas.
2. Elaborar una encuesta para recoger la información de las variables elegidas.
3.- Conseguir cincuenta y cinco (55) datos (por lo menos), de cada variable elegida.
4.- Para las variables cualitativas (ordinales y nominales) hacer la presentación de los datos:
Tabulados
En diagramas de barras
En diagrama de sectores.
Interpretar los resultados.
5.- Para la variable cuantitativa (de escala):
Realizar todos los cálculos estadísticos estudiados durante el desarrollo de la
materia.
Representar gráficamente los datos procesados.
Interpretar y expresar las conclusiones sobre todos los cálculos realizados.
6. BIBLIOGRAFÍA (Referenciar en el texto) Formato APA
7. ANEXOS
CARACTERÍSTICAS DE PRESENTACIÓN DEL TRABAJO:
La presentación se debe realizar en papel tamaño carta con todos los cálculos realizados escritos (utilice
el editor de ecuaciones), todos los cuadros y gráficos (en procesador de texto o planilla electrónica
EXCEL).
NOTA IMPORTANTE:
La exposición y defensa oral se realizará en la fecha mencionada al inicio.
La presentación y defensa del proyecto es un requerimiento indispensable para rendir el examen
final. Presentación sin defensa o falta en fecha de defensa automáticamente pierde el derecho al
examen final.
70
Material de Estudio
Elaborado por AREA DE CIENCIAS BASICAS
EMPRESARIALES UTEPSA
Fecha 28 /02 /2014
VIII. MATERIAL COMPLEMENTARIO O DE APOYO
CONCEPTOS BASICOS.
http://thales.cica.es/rd/Recursos/rd97/UnidadesDidacticas/53-1-u-indice.html
http://www.jorgegalbiati.cl/ejercicios_4/ConceptosBasicos.pdf
http://ponce.inter.edu/cai/reserva/lvera/CONCEPTOS_BASICOS.pdf
http://eduardolakatos.files.wordpress.com/2007/10/estadistica-descriptiva-distribucion-de-
frecuencias.pdf
GRAFICOS
http://www.uhu.es/45110/Ficheros%20de%20datos/curso%202007%202008/spss/PRACTICA%
205.pdf
http://optimierung.mathematik.uni-
kl.de/mamaeusch/veroeffentlichungen/ver_vortraege/tt_es_dec03_paula1.pdf
MEDIDAS DE DISPERSION
http://thales.cica.es/rd/Recursos/rd97/UnidadesDidacticas/53-1-u-indice.html
http://eduardolakatos.files.wordpress.com/2007/10/estadistica-descriptiva-distribucion-de-
frecuencias.pdf
71