Urfa Merkez Büyükyol Surp Arakelots Fırfırlı Kilisesi

Urfa (Edes-Yetesya) – Merkez, Büyükyol -

Oniki Havari Ermeni Kilisesi (Surp Arakelots) - Fırfırlı Kilise – Fırfırlı
Camii

Ուրֆա Եդեսիա - Merkez, Büyükyol (Yeniyol) -

Surp Arakelots Սուրբ Առաքելոց եկեղեցի
http://team-aow.discuforum.info/t6340-Urfa-Edes-Yetesya-Merkez-Buyukyol-Oniki-Havari-Ermeni-Kilisesi-Surp-
Arakelots-F-rf-rl-Kilise-F-rf-rl-Camii.htm#p21048

http://img41.xooimage.com/files/a/2/8/sanliurfa_haritasi-121274d.png

Ermeni Kralı Abkar halkını Dikran II(M. Ö. 95-56) topraklarına, Ermeni Mezopotamyası’na yerleştirdikten sonra
arapların Urha veya Urfa olarak adlandırdıkları kenti başşehir edinmişlerdir. Günümüzde Şanlıurfa olarak
adlandırılmaktadır.

Şanlıurfa Ali Fuat Bey Caddesi’nde bulunan bu cami Oniki Havari Ermeni Kilisesi’nden camiye çevrilmiştir. Kitabesi
“kayıp” olduğundan kilisenin yapım tarihi bilinmemektedir, 1956 yılında camiye çevrilmeden önce bir süre
cezaevi olarak kullanılmıştır. Kilisenin taş bezemelerinden ötürü halk arasında Fırfırlı Kilise, Fırfırlı Cami olarak
anılmıştır.

Surp Arakelots Kilisesi ile Büyük Kilise (Bugünkü Selahattin Eyyubi camisi olarak adlandırılan yer) ve şimdiki
Cumhuriyet ortaokulunun yerinde bulunan küçük bir kilise, Balıklı Göl’ün üst kısmında başlayıp kuzeye, mezarlığa
doğru uzanan bölge, Ermeni (Hristiyan) Mahallesi olarak adlandırılmaktaydı. Şimdi bu mahalleye Büyükyol
denmesinin sebebi ise, Vali Fuat Bey zamanında, Mahalleyi bölmek için ortasından büyük bir yolun açılmasıdır.
Hıristiyanlık tarihi açısından büyük önem taşıyan ve Van bölgesindeki Varak Manastırında bulunan “Varak Haçı”
1092 de Urfa’ya getirilerek, bu kiliseye konulmuştur.

Yapı, üç nefli bazilika plan düzenindedir. Kesme taştan olan yapının Batı cephesinde ve köşe kulelerinde son
derece güzel bir taş işçiliği dikkati çekmektedir. Naos, orta nef tromplu bir kubbe ile yan nefler de dörder çapraz
tonozla örtülmüştür. Orta nef diğerlerinden daha geniş olup, yüksek kasnağı üzerinde yirmi dört pencere içerisini
aydınlatmaktadır. Yapımında kubbe ve tonozlarda bazalt taşı, mukarnas başlıklı sütunlar ve kemerler kesme
taşlar kullanılmıştır. Kilisenin dikkati çeken yönlerinden birisi de yarım sütunlar ve dış cephelerde taş duvarda
bezemeler görülmektedir.

Kilisenin apsis bölümündeki pencerelerden biri camiye çevrildiği sırada, mihrap haline getirilmiştir. Mihrap
üzerindeki kitabede kilisenin 1956 yılında camiye çevrildiği yazılıdır. Camiye dönüştürüldükten sonra Güney
duvarının ortasındaki yarım sütunun önüne taş bir minber yerleştirilmiştir. Apsisin iki yanındaki papaz hücreleri
(pastaforion) dışarıya çıkıntılıdır. Batı cephesindeki giriş kapısı, içeriden yarım kubbeli, dış cepheden sivri kemerli
olup, pembe mermer taşından yapılmıştır. Yapının, özellikle batı cephesindeki ve köşe kulelerindeki muhteşem taş
işçiliği dikkat çekici. Giriş kapısının üzerinde üç cepheli ve üç pencereli bir balkon bulunmaktadır. Şanlıurfa’daki
diğer kiliselerde görülen nartekse burada yer verilmemiştir. (A. S./H.)
Kaynaklar:
Kenthaber
Definem
Bakiryetim blog
Odatv

Fotograflar :
Gezi-yorum.net
Urfaurfa
Odatv
sanliurfa.gov.tr

Surp Arakelots Kilisesi ile Büyük Kilise (Bugünkü Selahattin Eyyubi camisi olarak adlandırılan yer) ve şimdiki Cumhuriyet
ortaokulunun yerinde bulunan küçük bir kilise, Balıklı Göl’ün üst kısmında başlayıp kuzeye mezarlığa doğru uzanan
bölge, Ermeni (Hristiyan) Mahallesi olarak adlandırılmaktaydı. Şimdi bu mahalleye Büyükyol denmesinin sebebi ise, Vali
Fuat Bey zamanında, Mahalleyi bölmek için ortasından büyük bir yolun açılmasıdır.
Hıristiyanlık tarihi açısından büyük önem taşıyan ve Van bölgesindeki Varak Manastırında bulunan “Varak Haçı” 1092 de Urfa’ya
getirilerek, bu kiliseye konulmuştur.
Yapı üç nefli bazilika plan düzenindedir. Kesme taştan olan yapının batı cephesinde ve köşe kulelerinde son derece güzel bir taş işçiliği dikkati
çekmektedir. Naos, orta nef tromplu bir kubbe ile yan nefler de dörder çapraz tonozla örtülmüştür. Orta nef diğerlerinden daha geniş olup, yüksek
kasnağı üzerinde yirmi dört pencere içerisini aydınlatmaktadır. Yapımında kubbe ve tonozlarda bazalt taşı, mukarnas başlıklı sütunlar ve kemerler
kesme taşlar kullanılmıştır. Kilisenin dikkati çeken yönlerinden birisi de yarım sütunlar ve dış cephelerde taş duvarda bezemeler
görülmektedir.
Kilisenin apsis bölümündeki pencerelerden biri camiye çevrildiği sırada, mihrap haline getirilmiştir. Mihrap üzerindeki kitabede kilisenin 1956 yılında
camiye çevrildiği yazılıdır. Camiye dönüştürüldükten sonra güney duvarının ortasındaki yarım sütunun önüne taş bir minber yerleştirilmiştir. Apsisin
iki yanındaki papaz hücreleri (pastaforion) dışarıya çıkıntılıdır. Batı cephesindeki giriş kapısı, içeriden yarım kubbeli, dış
cepheden sivri kemerli olup, pembe mermer taşından yapılmıştır. Yapının, özellikle batı cephesindeki ve köşe
kulelerindeki muhteşem taş işçiliği dikkat çekici. Giriş kapısının üzerinde üç cepheli ve üç pencereli bir balkon bulunmaktadır.
Şanlıurfa’daki diğer kiliselerde görülen nartekse burada yer verilmemiştir.
Foto: sanliurfa.gov.tr
 Foto Odatv

Foto Gezi-yorum.net

Foto : urfaurfa.com

Kaynaklar:
Kenthaber
Definem
Bakiryetim blog
Odatv

Fotograflar :
Gezi-yorum.net
Urfaurfa
Odatv
sanliurfa.gov.tr

Şanlıurfa Şanlıurfa Cami ve Mescitleriwww.kenthaber.com/IlDetay.aspx?ID=1048

Şanlıurfa Ali Fuat Bey Caddesi’nde (Yeniyol) bulunan bu cami Oniki Havari Kilisesi’nden camiye çevrilmiştir. Kilisenin yapım tarihi bilinmemektedir.
Bunu belirten bir kitabe ve belgeye rastlanmamıştır.

Yapı üç nefli bazilika plan düzenindedir. Kesme taştan olan yapının batı cephesinde ve köşe kulelerinde son derece güzel bir taş işçiliği dikkati
çekmektedir. Orta nef tromplu bir kubbe ile yan nefler de dörder çapraz tonozla örtülmüştür. Orta nef diğerlerinden daha geniş olup, yüksek
kasnağı üzerinde yirmi dört pencere bulunmaktadır. Yapımında kubbe ve tonozlarda bazalt taşı, mukarnas başlıklı sütunlar ve kemerlerde kesme
taşlar kullanılmıştır. yarım sütunlar ve dış cephelerde taş duvarda bezemeler görülmektedir.

Kilisenin apsis bölümündeki pencerelerden biri camiye çevrildiği sırada, mihrap haline getirilmiştir. Mihrap üzerindeki kitabede kilisenin 1956 yılında
camiye çevrildiği yazılıdır. Camiye dönüştürüldükten sonra güney duvarının ortasındaki yarım sütunun önüne taş bir minber yerleştirilmiştir. Apsisin
iki yanındaki papaz hücreleri (pastaforion) dışarıya çıkıntılıdır. Giriş kapısının üzerinde üç cepheli ve üç pencereli bir balkon bulunmaktadır.
Şanlıurfa’daki diğer kiliselerde görülen nartekse burada yer verilmemiştir.

Kilise camiye çevrilmeden önce bir süre cezaevi olarak kullanılmıştır

şanlı urfa kiliseleri fırfırlı kilise(12 havari

kilisesi)http://definem.org/forum/viewtopic.php?f=58&t=1175&view=previous

Şanlıurfa Ali Fuat Bey Caddesi’nde (Yeniyol) bulunan Oniki Havari Kilisesi’nin yapım tarihi bilinmemektedir.
Bunu belirten kitabesi ve herhangi bir belgeye rastlanmamıştır. Kilise mihrap üzerindeki bir kitabeden
anlaşıldığına göre 1956 yılında camiye çevrilmiştir. Kilisenin taş bezemelerinden ötürü de halk arasında Fırfırlı
Cami olarak anılmıştır.
Kilise kesme taştan, üç nefli bazilika plan düzeninde yapılmıştır. Yapının batı cephesi ile köşe kulelerinde son
derece güzel bir taş işçiliği görülmektedir. Naosun orta nefi kubbe ile yan nefler de dörder çapraz tonozla
örtülmüştür. Bunlardan orta nef daha geniş olup, üzerini örten kubbenin yüksek kasnağı üzerindeki 24 pencere
içerisini aydınlatmaktadır. Yapının kubbe ve tonozlarında bazalt taşı, mukarnas başlıklı sütun ve kemerlerinde de
kesme taş kullanılmıştır. Kilisenin dikkati çeken yönlerinden birisi de yarım sütunlar ile dış cephelerdeki taş
duvarda bulunan bezemelerdir.
Kilise camiye çevrilmeden önce bir süre cezaevi olarak kullanılmıştır.

FIRFIRLI CAMİİ( KİLİSE): www.gezi-yorum.net/sanliurfa/

Vali Fuat Bey caddesin üzerindedir. Halk arasında: Fırfırlı Kilise olarak da anılmaktadır. Yapının esas adı ise; “On
iki Havari Kilisesi” dir. Kitabesi bulunmadığından, yapılış tarihi bilinmemektedir.
Yapı: apsise dikey üç nefli bazilikal plandadır. Orta nef: dört tromplu kubbe, yan nefler dörder çarpraz tonozla
örtülüdür. Yan neflere nazaran daha geniş tutulan orta nefin girişten itibaren üçüncü kubbesinin kasnağı, 24 adet
pencerelidir.
Yapıdaki kubbe ve tonozlar, ortada bazalt taşından yapılmış mukarnas başlıklı yuvarlak sütunlara, yanlarda
duvara bitişik olarak kesme taştan yapılmış yarım sütunlara otururlar. Yarım sütunlar dış cephelerde de birer
dekorasyon unsuru olarak görülür.
Apsis, camiye çevirme işlemi sırasında doldurularak pencereye dönüştürülmüştür. Apsisi ve iki yanında bulunan
pastoforion hücreleri dışarıdan çıkıntı halindedir. Batı cephesindeki giriş kapısı; içeriden yarım kubbeli, dış
cepheden sivri kemerli olup, pembe mermer taşından yapılmıştır. Kapının üzerindeki Dabbakhane Camiindeki
mükebbireyi andırır biçimde, üç cepheli ve üç pencereli bir balkon var. Urfa’daki diğer kiliselerde rastlanılan
nartheks ve gynakaion bölümleri, bu yapıda yok. Yapının, özellikle batı cephesindeki ve köşe kulelerindeki
muhteşem taş işçiliği dikkat çekici. Kilise, camiye çevrilirken, güneydeki pencerelerden biri, mihrap haline
getirilmiş ve güney duvarının ortasında bulunan yarım sütunun önüne, taş minber yapılmış. Mihrap üzerinde yer
alan kitabede; “Kilisenin, 1956 tarihinde camiye çevrildiği “ anlaşılmaktadır. Kilise, camiye çevrilmeden önce, bir
süre cezaevi olarak da kullanılmıştır.

www.urfaurfa.com/?Bid=151796

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=31208&start=15
 http://www.odatv.com/n.php?n=turklerin-imani-zayif-midir-1004101200

Not : Yukarıdaki fotoğraf, Urfa’daki Oniki Havari Kilisesi’nin ön cepheden görünüşüdür. Kilisenin inşaa tarihi bilinmemektedir. Ancak;
Hıristiyanlık tarihi açısından büyük önem taşıyan ve Van bölgesindeki Varak Manastırında bulunan “Varak Haçı” 1092 de Urfa’ya
getirilerek, bu kiliseye konulmuştur. Oniki Havari Kilisesi, 1956 yılında camiiye çevrilerek ismi Fırfırlı Camii olarak değiştirilmiştir.

Fırfırlı (Kilise) Camii: http://www.sanliurfa.gov.tr/default_B0.aspx?content=252&page=2

Yapı kilise olarak inşa edilmiştir. Hristiyanlık açısından büyük önem taşıyan Varak haçı 1092 yılında Urfa’ya
getirilerek bu kiliseye konulmuştur. Buraya( Aziz Havariyun Kilisesi) de denir. 1956 yılında camiye çevrilmiş yapı
kesme taştan ve üç nefli bazilika türünde inşa edilmiştir.

http://bakiryetim.spaces.live.com/Blog/cns!54ABCB98A4186C71!879.entry
Hıristiyan Mahallesi yer olarak, bugünkü Balıklı göl’ün üst kısmında başlayıp, kuzeye doğru, Bediuzzaman mezarlığına
kadar uzanan bölgeyi kapsıyordu.. Ermenilerin burada Büyük Kilise (Bugünkü Selahattin Eyyubi camisi olarak
adlandırılan yer) Fırfırlı Kilise ve şimdiki Cumhuriyet ortaokulunun yerinde bulunan küçük bir kiliseleri mevcuttu. Şimdi
bu mahalleye Büyükyol denmesinin sebebi ise, Vali Fuat Bey zamanında, Mahallenin ortasından büyük bir yolun
açılması.