LEMBAR KERJA peserta didik

SISWLKS)

Nama :
Kelas :
Mapel :

KELAS XI TITL
SEMESTER 2
A. IDENTITAS MATA PELAJARAN

Nama Sekolah : SMK N 1 Padang

Kelas : XI
Semester :2
Program : Teknik Instalasi Tenaga Listrik
Mata pelajaran : Instalasi Tenaga Listrik
Tema pelajaran : Proteksi Kejutan Listrik
Jumlah pertemuan : 1 x Pertemuan

B. KOMPETENSI DASAR

3.7 Menjelaskan pemasangan sistem pembumian

Indikator :
 Proteksi kontak lansung
 prote
 Siswa dapat mengetahui jenis – jenis proteksi kejutan listrik
 Siswa dapat mengatui cara pencegahan proteksi kejutan listrik

C. WAKTU PENYELESAIAN

1X 45 menit
 D. INFORMASI SINGKAT

SISTEM MENGAMAN TERHADAP BAHAYA LSITRIK

Sistem pegaman bahaya listrik bertujuan untuk melindungi jaringan listrik dan
peralatan (beban) listrik juga mencegah orang bersentuhan baik lansung maupun tidak
lansung dengan bagian yang beraliran listrik

1. Pengaman terhadap sentuhan lansung

Terdapat banyak cara metode pengamanan terhadap bahaya sengatan listrik

dari sentuhan lansung seperti yang dijelaskan sebagai berikut :
a. Menyekat dengan isolasi pengaman yang memadai

Memastikan bahwa kualitas isolasi pengaman baik dan melakukan

pemeriksaan dan pemeliharaan dengan baik agar kondisi isolasi tetap
berfungsi dengan baik. Serta memasang kabel sesuai dengan peraturan dan
standar yang berlaku.
b. Menghalangi akses atau kontak lansung dengan enklosur pembatas dan

penghalang.

c. Menggunakan peralatan interlocking

Peralatan ini biasanya dipasang pada pintu – pintu ruangan didalamnya

terdapat peralatan yang berbahaya. Jika pintu dibuka, semua aliran listrik
ke peralatan terputus (door switch).
2. Pengaman terhadap sentuhan tidak lansung

Pentanahan (arde/grounding) merupakan salah satu cara konvensional untuk

mengatasi bahaya tegangan sentuh tidak lansung yang memungkinkan tejadi
pada bagian peralatan yang terbuat dari logam. Untuk peralatan yang
mempunyai selungkup / rumah tidak terbuat dari logam tidak memrlukan
sistem ini. Agar sistem ini dapat bekerja secara efektif maka baik dalam
pembuatannya maupun hasil yang dicapai harus sesuai dengan standar.
Berikut ini adalah contoh potensi bahaya tegangan sentuh tidak lansung dan
pengamannnya.

 Tegangan sentuh (tidak lansung)

Peralatan yang menggunakan sistem tegangan fasa satu dengan

tegangan antara saluran fasa (L) dan netral (N) 220 V. Alat tersebut
menggunakan sekering 200 A. Bila terjadi arus bocor pada selungkup /
rumah mesin, maka tegangan/beda potensial antara selungkup mesin
dan tanah sebesar 220 V. Tegangan sentuh ini sangat berbahaya bagi
manusia. Bila selungkup yang bertegangan ini tersentuh oleh manusia
makaakan ada arus uang mengalir ke tubuh manusia seperti ilustras
dibawah ini :

Gambar 1. Kondisi tegangan sentuh pada peralatan/beban listrik

Pengaman dari tegangan sentuh dilakukan dengan membuat saluran
pentanahan seperti ditunjukan pada gambar. Saluran pentanahan ini
harus memenuhi standar keselamatan, yakni mempunyai tahanan
pentanahan tidak lebih dari 0,1 Omh. Jika tahanan saluran pentanahan
0,1 Ohm dan arus kesalaha 200 A, maka kondisi tegangan sentuh akan
berubah menjadi V = I x R = 200 x 0,1 = 20 V
 Gambar 2. Saluran pentanaha sebagai pengaman terhadap tegangan
sentuh.
Bila tegangan sentuh oleh manusia akan mengalir ketubuh manusia
tersebut maksimum sebesar I = V / Rk (Rk = tahanan tubuh manusia).
 Kondisi terjelek

Rkmin = 200 Ohm, maka I = 20 / 200 = 0,1 A atau 100 mA

Kondisi terbaik
Rk maks = 1000k kOmh, makan I = 20 / 1000000 = 0.00002 A atau
0,02 A.
Berdasarkan hasil perhitungan tersebut diatas terlihat demikian
berbedanya tingkat bahaya tegangan sentuh antara tampa
menggunakan pentanahan dengan menggunakan pentanahan. Dengan
saluran pentanahan jauh lebih aman. Karena itulah saluran pentanahan
juga disebut sebagai saluran pengaman.

E. MENGAMATI

1. Bacalah bahan ajar dan wacana-wacana yang terdapat didalam LKPD yang
telah diberikan oleh gurumu.
2. Bacalah informasi pendukung yang terdapat pada LKPD.
3. Pelajarilah tujuan akan yang dicapai didalam LKPD.
E. MENANYA

1. jelaskan jenis – jenis proteksi kejutan listrik !

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................

2. Coba jelaskan apa yang terjadi jika sebuah ilustrasi sesuai dengan 2 buah
gambar di bawah ini !

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
3. Sebutkan faktor yang mempengaruhi penentu keseriusan bahaya sengatan listrik
!

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
...

4. Sebutkan cara yang digunakan untuk bahaya sengatan listrik dari sentuhan
lansung?

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
...
5. Sebutkan cara yang digunakan untuk bahaya sengatan listrik dari sentuhan
lansung?

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
...

6. Peralatan yang menggunakan sistem tegangan fasa satu dengan tegangan antara
saluran fasa (L) dan netral (N) 220 V. Alat tersebut menggunakan sekering 100
A. Bila terjadi arus bocor pada selungkup / rumah mesin, maka tegangan/beda
potensial antara selungkup mesin dan tanah sebesar 220 V. Tegangan sentuh ini
sangat berbahaya bagi manusia. Bila selungkup yang bertegangan ini tersentuh
oleh manusia makaakan ada arus uang mengalir ke tubuh manusia seperti
ilustras dibawah ini :

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
...
7. Jelaskan prinsip kerja dari ELCB !

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
...
KESIMPULAN

.......................................................................................................................................
..
.......................................................................................................................................
..
.......................................................................................................................................
..
.......................................................................................................................................
..
.......................................................................................................................................
..
.......................................................................................................................................
..
.......................................................................................................................................
..