Notasi Turunan
dydx=df(x)dxdydx=df(x)dx ⇒ Leibniz
1. f(x) = k ⇒ f '(x) = 0
2. f(x) = k x ⇒ f '(x) = k
dengan k = konstan
Untuk menentukan turunan dari fungsi yang memuat bentuk akar atau pecahan,
langkah awal yang harus dilakukan adalah merubah terlebih dahulu fungsi tersebut ke
dalam bentuk pangkat (eksponen).
Berikut beberapa sifat akar dan pangkat yang sering digunakan :
xm.xn=xm+nxm.xn=xm+n
xmxn=xm−nxmxn=xm−n
1xn=x−n1xn=x−n
√x=x12x=x12
n √xm=xmnxmn=xmn
Contoh 1
Tentukan turunan dari f(x)=x√xf(x)=xx
Jawab :
f(x)=x√x=x⋅x12=x32f(x)=xx=x⋅x12=x32
f(x)=x32→f′(x)=32x32−1=32x12=32√xf(x)=x32→f′(x)=32x32−1=32x12=32x
Contoh 2
Tentukan turunan dari f(x)=63√xf(x)=6x3
Jawab :
f(x)=63√x=6x−13f(x)=6x3=6x−13
f(x)=6x−13→f′(x)=6(−13)x−13−1=−2x−43=−2x43=−2x⋅x13=−2x3√xf(x)=6x−13→f′
(x)=6(−13)x−13−1=−2x−43=−2x43=−2x⋅x13=−2xx3
Contoh 3
Turunan dari f(x) = (2x + 3)(x2 + 2) adalah
Jawab :
Misalkan :
u = 2x + 3 ⇒ u' = 2
v = x2 + 2 ⇒ v' = 2x
f '(x) = u' v + u v'
f '(x) = 2(x2 + 2) + (2x + 3) 2x
f '(x) = 2x2 + 4 + 4x2 + 6x
f '(x) = 6x2 + 6x + 4
Contoh 4
Tentukan turunan dari y=x23x+1y=x23x+1 !
Jawab :
Misalkan :
u = x2 ⇒ u' = 2x
v = 3x + 1 ⇒ v' = 3
y' = u′v−uv′v2u′v−uv′v2
y' = 2x(3x+1)−x2.3(3x+1)22x(3x+1)−x2.3(3x+1)2
y' = 6x2+2x−3x2(3x+1)26x2+2x−3x2(3x+1)2
y' = 3x2+2x(3x+1)23x2+2x(3x+1)2
Aturan Rantai
Jika y = f(u), dengan u adalah fungsi yang dapat diturunkan terhadap x, maka turunan y
terhadap x dapat dinyatakan dalam bentuk : dydx=dydu×dudxdydx=dydu×dudx
Dari konsep aturan rantai diatas, maka untuk y = un, akan
diperoleh :dydx=d(un)du×dudxdydx=d(un)du×dudxy′=nun−1.u′y′=nun−1.u′
Contoh 5
Tentukan turunan dari f(x) = (2x + 1)4
Jawab :
Misalkan :
u(x) = 2x + 1 ⇒ u'(x) = 2
n=4
f '(x) = n[u(x)]n-1 . u'(x)
f '(x) = 4(2x + 1)4-1 . 2
f '(x) = 8(2x + 1)3
Contoh 6
Tentukan turunan dari y = (x2 − 3x)7
Jawab :
y' = 7(x2 − 3x)7-1 . (2x − 3)
y' = (14x − 21) . (x2 − 3x)6
Jawab :
y = 2x3 − x2 + 1212x + 4
Latihan 2
Tentukan turunan dari f(x)=1x2−3xf(x)=1x2−3x
Jawab :
f(x) = x-2 − 3x-1
Latihan 3
Jika f(x)=2x√xf(x)=2xx, maka nilai dari f '(4) adalah ...
Jawab :
f(x) = 2x.x−12−12
f(x) = 2x1212
f '(x) = 2.1212x12−112−1
f '(x) = x−12−12
f '(x) = 1√x1x
f '(4) = 1√414
f '(4) = 1212
Latihan 4
Jika f(x)=(x2+x+1)4f(x)=(x2+x+1)4, nilai f '(0) adalah...
Jawab :
f '(x) = 4(x2 + x + 1)4-1 (2x + 1)
f '(x) = (8x + 4)(x2 + x + 1)3
Latihan 5
Jika f(x)=4√(4x−3)3f(x)=(4x−3)34, tentukan nilai dari f '(1)
Jawab :
f(x) = (4x − 3)3434
f '(1) = 34√4(1)−334(1)−34
f '(1) = 3131
f '(1) = 3
Latihan 6
Turunan dari f(x)=(x−1)2(2x+3)f(x)=(x−1)2(2x+3) adalah...
Jawab :
Misalkan :
u = (x − 1)2 ⇒ u' = 2x − 2
v = 2x + 3 ⇒ v' = 2
Latihan 7
Jika y=ax+bcx+dy=ax+bcx+d ; cx + d ≠ 0, maka turunan y terhadap x adalah ...
Jawab :
Misalkan :
u = ax + b ⇒ u' = a
v = cx + d ⇒ u' = c
y' = u′.v−u.v′v2u′.v−u.v′v2
y' = a(cx+d)−(ax+b)c(cx+d)2a(cx+d)−(ax+b)c(cx+d)2
y' = acx+ad−acx−bc(cx+d)2acx+ad−acx−bc(cx+d)2
y' = ad−bc(cx+d)2ad−bc(cx+d)2
Latihan 8
Carilah f '(x) jika diketahui ddx[f(2x)]=x2ddx[f(2x)]=x2
Jawab :
Misalkan :
u=2x⇒x=u2u=2x⇒x=u2
⇒ddx[f(u)]=(u2)2⇒ddx[f(u)]=(u2)2
⇔ (u2)2(u2)2 = f '(u) × 2
⇔ f '(u) = 12(u2)212(u2)2
⇔ f '(u) = 18u218u2
⇒ f '(x) = 18x218x2