CIĄGI LICZBOWE

Definicja 1
Nieskończonym ciągiem liczbowym nazywamy funkcję
f : N → R , gdzie N oznacza zbiór liczb naturalnych, a R zbiór
liczb rzeczywistych.

Wartość funkcji dla n nazywamy n-tym wyrazem ciągu

i oznaczamy an .
n =1 , {a n } , (a n )
Ciąg o takich wyrazach oznaczamy {a n }n∈N , {a n }∞
lub a1 , a 2 , ... .

CIĄGI LICZBOWE 2 / 16
Definicja 2 (monotoniczności ciągu)

Mówimy, Ŝe ciąg {a n }n∈N ⊆ R jest

(1) rosnący, jeśli ∀n ∈ N : a n < a n +1,

(2) malejący, jeśli ∀n ∈ N : a n > a n +1 ,

(3) niemalejący, jeśli ∀n ∈ N : a n ≤ a n +1 ,

(4) nierosnący, jeśli ∀n ∈ N : a n ≥ a n +1 ,

(5) stały, jeśli ∀n ∈ N : a n = a n +1 = const .

CIĄGI LICZBOWE 3 / 16
Definicja 3

Mówimy, Ŝe ciąg jest

(1) ograniczony z góry, jeśli ∃M ∈ R ∀n ∈ N : a n < M ,

(2) ograniczony z dołu, jeśli ∃m ∈ R ∀n ∈ N : an > m ,

(3) ograniczony, jeśli ∃m, M ∈ R ∀n ∈ N : m < a n < M .

CIĄGI LICZBOWE 4 / 16
Definicja 4 (ciągu arytmetycznego)

Ciągiem arytmetycznym nazywamy ciąg liczbowy o co najmniej

trzech wyrazach, w którym ∀n ∈ N zachodzi:

a n +1 = a n + r ,

gdzie r jest liczbą stałą.

Wtedy
a n = a1 + ( n − 1) r
oraz
(a1 + a n )n
S n = a1 + a 2 + a 3 + ... + a n = .
2

CIĄGI LICZBOWE 5 / 16
Definicja 5 (ciągu geometrycznego)

Ciągiem geometrycznym nazywamy ciąg liczbowy o co najmniej

trzech wyrazach, w którym ∀n ∈ N zachodzi:

a n +1 = a n q ,

gdzie q jest liczbą stałą.

Wtedy
a n = a1q n −1,
 na1 dla q = 1

S n = a1 + a 2 + a 3 + ... + a n =  a1 (1 − q n )
 1 − q dla q ≠ 1
oraz
a n +1
dla q ≠ 0 = q.
an
CIĄGI LICZBOWE 6 / 16
Definicja 6 (granicy właściwej ciągu)

lim a n = g ⇔ ∀ε > 0 ∃n0 ∈ N ∀n > n0 an − g < ε .

n →∞

Ciąg liczbowy, który ma granicę właściwą, nazywamy zbieŜnym.

O ciągu który nie ma granicy właściwej mówimy, Ŝe jest rozbieŜny.

Twierdzenie 1 (jednoznaczności granicy ciągu)

KaŜdy ciąg zbieŜny ma dokładnie jedną granicę.

CIĄGI LICZBOWE 7 / 16
Definicja 7 (granicy niewłaściwej ciągu)
(1) Mówimy, Ŝe ciąg liczbowy {a n } ma granicę niewłaściwą ∞ ,
jeśli
∀ε > 0 ∃n0 ∈ N ∀n > n0 an > ε .
Mówimy wówczas, Ŝe ciąg jest rozbieŜny do ∞
i piszemy lim a n = ∞ .
n →∞

(2) Mówimy, Ŝe ciąg liczbowy {a n } ma granicę niewłaściwą − ∞ ,

jeśli
∀ε < 0 ∃n0 ∈ N ∀n > n0 an < ε .
Mówimy wówczas, Ŝe ciąg jest rozbieŜny do − ∞
i piszemy lim a n = −∞ .
n→∞

CIĄGI LICZBOWE 8 / 16
Twierdzenie 2
JeŜeli ciąg jest zbieŜny, to jest ograniczony.

CIĄGI LICZBOWE 9 / 16
Twierdzenie 3 (o arytmetyce granic ciągów)
JeŜeli ciągi {a n } i {bn } mają granice właściwe, to

(1) lim ( a n + bn ) = lim a n + lim bn ,

n→∞ n→∞ n →∞
(2) lim ( a n − bn ) = lim a n − lim bn ,
n →∞ n →∞ n →∞
(3) lim ( a n ⋅ bn ) = lim a n ⋅ lim bn ,
n →∞ n →∞ n →∞

a n nlim an
(4) lim = →∞ o ile bn ≠ 0 dla n ∈ N oraz lim bn ≠ 0 ,
n →∞ bn lim bn n →∞
n →∞

n →∞
(
(5) lim a n bn = lim a n
n →∞
) n→∞
lim bn
o ile działania po obu stronach
są wykonalne,
(
(6) lim a n p = lim a n
n→∞ n →∞
) p
dla p ∈ Z ,

(7) lim k a n = k lim a n dla k ∈ N .

n→∞ n →∞
CIĄGI LICZBOWE 10 / 16
Twierdzenie 4 (o trzech ciągach)

JeŜeli ciągi {a n }, {bn } i {cn } spełniają warunki:

(1) a n ≤ bn ≤ cn dla kaŜdego n > n0 ,
(2) lim a n = lim c n = b ,
n→∞ n→∞

to lim bn = b .
n →∞

CIĄGI LICZBOWE 11 / 16
Twierdzenie 5

Iloczyn ciągu zbieŜnego do zera i ciągu ograniczonego jest

ciągiem zbieŜnym do zera.

Twierdzenie 6

JeŜeli ciąg jest monotoniczny i ograniczony, to jest zbieŜny.

CIĄGI LICZBOWE 12 / 16
Twierdzenie 7
n
Ciąg en = 1 +  jest rosnący i ograniczony,
1
 n
a zatem jest zbieŜny.

Uwaga 1
Granicę tego ciągu oznaczamy przez e:
def n
 1
e = lim 1 +  , e ≈ 2,71828 .
n →∞ n

Fakt 1 (o ciągach z granicą e )

JeŜeli lim a n = 0 oraz a n ≠ 0 dla n ∈ N ,
n→∞
1
to lim ( ) = e.
1 + a n an
n →∞
CIĄGI LICZBOWE 13 / 16
Twierdzenie 8. (o granicach niewłaściwych ciągu)

(1) a + ∞ = ∞ dla − ∞ < a ≤ ∞ ,

(2) a ⋅ ∞ = ∞ dla 0 < a ≤ ∞ ,
a
(3) = 0 dla − ∞ < a < ∞ ,
∞
a
(4) +
= ∞ dla 0 < a ≤ ∞ ,
0
(5) a ∞ = 0 dla 0 + ≤ a < 1,
(6) a ∞ = ∞ dla 1 < a ≤ ∞ ,
(7) ∞ b = 0 dla − ∞ ≤ b < 0 ,
(8) ∞ b = ∞ dla 0 < b ≤ ∞ .

CIĄGI LICZBOWE 14 / 16
Definicja 7 (wyraŜenia nieoznaczone)

0 ∞
∞ − ∞, 0 ⋅ ∞, , , 1∞ , ∞ 0 , 0 0 .
0 ∞

Uzasadnienie

CIĄGI LICZBOWE 15 / 16
Twierdzenie 9 (o dwóch ciągach)

JeŜeli ciągi {a n } i {bn } spełniają warunki:

(1) a n ≤ bn dla kaŜdego n > n0 ,
(2) lim a n = ∞ ,
n →∞

to lim bn = ∞ .
n→∞

CIĄGI LICZBOWE 16 / 16