El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
Quechua de Lambayeque
Inkawasi—Kañaris
Perú
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
Quechua de Lambayeque
Inkawasi—Kañaris
Perú
Publicado por
© La Liga Bíblica 2008
1
1Abrahampa, Davidpa Aminadabqa Naasonpa taytan karan.
ayllunmantami Dyuspa Akrashan Naasón-shuypaqa Salmonpa taytan
Cristun Jesusqa karan. Chaymi kaypi karan.
rikachimanchik tukuynin unay 5 Salmonqa Boozpa taytan karan.
7
6DQ0DWHR1 8
a¬1.23¬Isaías¬7.14
9 6DQ0DWHR12
2
1Jesucristuqami Judea lugarpi uk &KD\PLSD\NXQDUD\NX\DƚKDUDQQDLPD
pwiblitu Belén shutiqpi nasiran. tyimpupimi chay qullar rikariran nirmapis.
Chay tyimpupiqami Herodes 8Chaymantami chay runakunataqa
JXE\LUQXTDNDUDQ,VUDHOSZLEOXNXQDێ NDƚKDUDQ%HOpQSZLEOXPDQND\QXQLU:
piqa. &KD\PDQWDPLNXVDOD\DƚKDT —Wakman rir puytishaykillapata
UXQDNXQDƚKDUDQOODSD-HUXVDOHQPDQTD tapukuyllapa chay wamritupaqqa.
rupay iqamunanlawmanta. Paykunami Chaymanta tarir-VKX\SDTDZLOODPDQNLێ
qullarkunata rikar riqsiq runakuna llapa, nuqapis rir aduranaypaq nir.
kaqllapa. 2&KD\PLND\QXQLUWDSXNXUDQێ 9Chaynu gubyirnu willatinllapami, chay
3
NDƚKDNXUDQFKD\NXVD\DƚKDTUXQDNXQD 1Chaymanta uk tyimpu pasatinmi
4
NUL\LUXFKD\NLOODSDWDGLMDVKD\NLOODSDUD\ێ 1Chaymantaqami Dyuspa Santu
5
20Chaynu nitinqami, chay runakunaqa 1Chaynu achka runakunata rikarmi,
chay kutilla atun shikrankunata dijar, Jesusqa sirkaman iqar taran.
paywanna riranllapa. 21Piru mas &KD\PLFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDSLV
naypaqman riyarqami Jesusqa qashan payman qimikatin, 2ND\QXQLU\DƚKDFKLێ
rikaran ishkay runakunata. 3D\NXQDێ kuq qallariran:
qami Zebedeupa wamrankuna, 3 “Kusa shumaqmi kanqa, mayqanpis
6
1Jesusqami niranpis: Dyus chaypi qamlawan kaqman
“Tukuy ima allin kaqtaqami mañakunki. Chaynu ruratki chay
imuraspis rurayllapa. Amami runakuna qamlawan kaq Dyusniki rikashurqami
ULNDPDQDQSDTQLUSD\NXQDSDQD\SDQODێ NXVDODVKXPDTLPDWDTXU\DQDSDێ
pichu rurankillapa. Chaynu runakunala shunqa.
alabashunanllapapaq rurayatkillapaqa 7“Chaynulla qamkuna Dyusninchikman
7
shumaqta tuktukustunmapis. Chaymi 1“Amami uknikikunata rikar
nishaykillapa: Mantakuq Salomonmapis \DƚKDQNLOODSDFKX, '\XVTDPNXQDێ
NXVDODƚKDQL\MXQUDƚKSDQZDQPXGDNXUێ WDSLVDPDULNDU\DƚKDVKXQDQOODSDSDT.
mapis manami chay tuktitukuna 2&KDTDXNNXQDWDULNDU\DƚKDWNLOODSDTD,
8
QXTDNXQDPLTDPODSDTNXVDWDSDUODNXێ 1-HV~VFKD\VLUNDPDQWDLVKNLPXWLQێ
9
1Chaymantaqami Jesusqa uk yaku runata pudirninta qusha nir.
karruman iqar, TXƚKDSDXNODZ
Jesusmi Mateuta qayaran
FKLPSDQPDQSDVDUSZLEOXQOODPDQƚKDUDQ.
2Chaypina katinqami uk mana kuyuyta (Mr 2.13-17; Lc 5.27-32)
puytiq kwirpuyjun runata, uk parapi 9Chaymantami Jesusqa chay
f¬9.17-HV~VUXUDUDQND\NLPVDNXPSDUDV\XQWDXQD\UXQDNXQDSD\DƚKDFKLNXVKDQTD, paypa
PXVKXT\DƚKDFKLNXVKDQZDQTDPDQDFKD\OODFKXQLU. Chaynuqami intrachimanchik
SLƚKXQDFKLQDSDTTDPDQDDOOLQFKXQLU.
6DQ0DWHR910 26
Chaymantami chay wasiman yaykur, chay qallariran chay runaqa. Chaymi chaypi
warmi wamrataqa makinmanta aypatin, kaqkunaqa kusa dispantakashalla
sharimuran. 26Chaymi tukuy chay niyaqllapa: “¡Kay Israel pwiblupiqami
OXJDUNXQDSLTD\DƚKDUDQOODSDQDLPDQX maydiyapis mana rikashanchikchu waknu
warmi wamraqa kawsamusha nirmapis. mayqanpis allichakuqtaqa!” nir.
34Piru chaypi kaq chay fariseo
Jesusmi allicharan runakuna-shuypaqami niyaranllapa:
ishkay syigukunata “Waktaqami dyablukunapa mantaqnin
27Chaymanta lluqshir ritinnaqami pudirninta qusha, chaynu dyablupa
Jesuspa ikintaqa ishkay syigu runakuna yarpuyninta itakunanpaqqa” nir.
riran kaynu nir qayakur:
—¡Davidpa ayllungOODNLSDPDVWX\ێ Kusichakunapaq kaqqami
llapari! nir. kusala achka
28Chaymanta Jesús wasi ruriman 35Piru Jesusqami tukuy pwiblukunapi,
10
Jesusman aparanllapa uk mudu dyablupa 1-HVXVTDPLFKD\GXVL\DƚKDNXTێ
12
1Chaymi chay tyimpukunapiqa, ZDNLQUXQDNXQDWDTDXFKDFKDQD\NLێ
uk samana diyapi Jesusqa trigu llapatanachu. 8Chaqa Dyusmanta
WDUSXNDVKDSDUXULQWDUL\DUDQ\DƚKDNXTێ Shamuq Runami chay samana diyapiqa
ninkunawan. Chaymantami chay, imata ruraypaq chaynulla mana
\DƚKDNXTQLQNXQDTDPDOODTQDU, trigupa ruraypaqchu niytaqa puytin.
ispiganta pitir murintak mikuranllapa.
2Chaynu mikuyatinllapa chay fariseo Jesusmi uk runata samana
diyapi allicharan
runakuna rikarqa, Jesusta niranllapa:
(Mr 3.1-6; Lc 6.6-11)
—Rikay, \DƚKDNXTQLNLNXQDTDPLFKD\
samana diyapi mana ruraypaq 9Jesusqami chaymanta rirqa, chay
WXNX\SZLEOXNXQDSLLQWUDFKLNXQDQێ \DUSX\DQQLU\DƚKDVKDQUD\NXND\QXQLUDQ:
paq nuqa munashaykunata rurar “Mayqan pwiblupis paykunapura
kawsananllapapaq. ƚKLTQLQDNXUTDZDNPDQND\PDQOLPSX
19 &KDTDPDQDPLLPDSDTPD\TDQێ chiqanchakar tukukanllapa. Chaynulla
wanpis willanakunqachu. uk taksha pwiblitu, manaqa uk ayllupis
&KD\QXOODPDQDPLULPDSDNXQTDێ SD\NXQDSXUDƚKLTQLQDNXUTDPDQD
pischu nublirukuna yupayqa. shumaqta kawsaytaqa puytinllapachu.
Manami mayqanpis uyapanqachu 26Chaynullami dyablupis, uk dyablu
DPXQWDSXQWDWDTDZDWD\WDUDTPLQLVWLێ MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTDPLWXNX\PDQD
yan. Chaynu wataraqmi suwaytaqa allinta rimashaykillapanulla allita rikar
puytiyan, manaqa mana.l \DƚKDNDVKDQDNDQNLOODSDQLU. 37Chaymi
30“Chaymi nishaykillapa: Nuqapaq chay diyaqa, allinta rimashaykiraykuqa
mana allinta rimaqqami nuqapaqa allinpaqna riqsikanki. Nataq mana
kuntray. Chaynulla nuqawan mana allinta rimashaykirayku-shuypaqa
tantakuqpismi ashwan shikwakun. kastigakaqna rinkillapa”.
31“Chayraykumi nishaykillapa: Tukuy
13
pachakunapi purin, maylapipis 1Chaymantami chay diyaqa
n¬13.35¬Salmo¬78.2
39 6DQ0DWHR13
QLJXV\DQWLPDTDNXVDƚKDQL\MXQSLUOD —0RLVpVPDQWDNXVKDQWDXN\DƚKDU
shutiq rumisituta maskar purin \DƚKDFKLNXTTDPLV\LOXPDQWDNDTSD
rantinanpaq, chay yupay. 46Chaynu PDQWDNX\QLQPDQWD\DƚKDNXUTD, uk
PDVNDUSXUL\DUXNNXVDƚKDQL\MXQWD wasipa amun yupay tukun. Chaymi
tarirqami, rir iman kaqkunatapis limpu FKD\NXVDƚKDQL\MXQƚKXUDNXVKDQWDTD
rantikur, imanupis chay pirla shutiq urqumun mushuq kaqkunata, unay
rumisitutaqa rantin-ari. kaqkunata ima.
14
1&KD\PDQWDTDPLFKD\W\LPSXێ 12Chaymantanashi, Shutichikuq
\DƚKDUOODSDPLWXNX\TLVKDTQLQOODSDWD VKLPLQOODSDODZDQNDVXPDQێ
aparanllapa. 36Chaymi kusalata llapa.
-HVXVWDTDUXJDUDQOODSDUDƚKSDQSD Piru yarpuyninllapapiqami mana
manyanlamatapis kamananllapapaq. chiqaptaqa kasumanllapachu.
&KD\QXPLFKD\UDƚKSDQSDPDQ\DQWD 9 &KD\UD\NXPL\DQTDOODDGXUDPDTێ
15
1Chaymantami Jesusman qayamur kaynu niran:
TLPLNDUDQOODSD0RLVpVPDQWDNXێ —Allita uyakur intrakayllapa.
VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, fariseo 11Chaqa nishaykillapa: Mayqanpis ima
TDPL'\XVQLVKDQWDPDQDNDVXQNLOODSDێ niran:
nachu, qamkunapa kustumrikillapalata —Intrachimayllapari chay mayqanpis
rurar kawsanaykillapapaq. 7¡Dyusta mikushanraykuqa mana uchakuyta
yanqa kasuq tukuq kuchi runakuna! puytinchu nishaykitaqa nir.
43 6DQ0DWHR15
itakamun. 18Piru chay kusala mana allin taqa rir Jesuspa naypanpi qunqurikur
rimaykunata rimanllapa kaynu niran:
chay-shuypaqami yarpuyninllapamanta —¡Taytituy, ama chaynu nirchu
lluqshimun. Chaynu karmi mana yanapamay-ari! nir.
allinkunata rimar ima uchakushana 26Jesusqa niran:
16
32Chaymantami, -HVXVTD\DƚKDNXTێ 1Chaymantaqami wakin
ninkunata qayamur kaynu niran: fariseukuna, chaynulla saduceo
—Kusatami llakini kay runakunapaqqa. runakuna riranllapa Jesusta rikaq.
Chaqa kimsa diyanari nuqawan kaypi. Chaymi paykunaqa mabir ima ninqashi
Mananami imata mikunanllapapaqpis nir, kaynu niranllapa:
kannachu. Chaymi mana qarasha karqa, —Chiqapta syilumanta shamushayki
PDQDNDƚKDQD\DQLFKXZDVLQOODSDPDQTD. QLU\DƚKDQD\OODSDSDTTDXNPLODJUXWD
Chaqa imanupiqami mallaqpaq riyar nanpi ruray nir.
imananmanllapa nir. 2Piru Jesusqami niran:
33Chaymi, \DƚKDNXTQLQNXQDTD —Qamkunaqami tardikuna unaq
niranllapa: syiluman chapakur, syiluta chupikallata
—Piru, ¿imanunari waknu kusala rikarqa ninkillapa: ‘Kusa shumaq tyimpumi
achka runakunapaqqa kay chunllaq kanqa’ nir. 3Piru allaqmantakuna unaq
mana mayqanpis tayashanllapa syiluman chapakur syiluta chupikalla
lugarpiqa mikuytaqa tarishunllapa? nir. tultyawta rikarqa ninkillapa: ‘Kananqami
34Chaymi Jesusqa tapuran paykunataqa: mana allin tyimpuchu kanqa’ nir. Chaynu
—¿Aykataq kan tantitaykillapaqa? nir. TDPNXQDV\LOXWDFKDSDULPDW\LPSXNXQDێ
Paykunaqa niranllapa: SDT\DƚKDUTD, ¿LPDSDTWDTPDQDLQWUDNDQێ
—6\LWLWDQWLWDZDQD\NDODSLVNDGXێ killapa nuqa Dyusmanta shamusha kar
kunalami kan nir. \DƚKDFKLVKXWL\TD? 4Kay kusala mana allin
35Chaymantami payqa willaran yarpuyniyjun kaq, chaynulla mana allita
runakunata, pachalapimapis tananllapapaq. kriyimaq runakunaqami uk milagruta
36Chaymi, chay syiti tantitawan, chay ruranaypaq mañamanllapa. Piru kay mana
piskadutaqa, aypar payji nir ima Taytan kriyimaq runakunaqami Taytay Dyus
Dyusman mañakuran. Chaymantami, imanutaq Jonaswan ruraran chaynulla
WDQWDNXQDWDSDNLUTXUDQFKD\\DƚKDNXTێ nuqawan ruratinla, PXQDUTDLQWUDNDQTDێ
ninkunata. &KD\PLSD\NXQDQDUXQDNXQDێ llapa.
taqa aypachiran. 37Chaynumi tukuynin Chaynu nirqa chay kutilla, riranna
tiqllanankaman mikuranllapa. Ashwanmi chay runakunamantaqa.
subrankunata tantarqa, syiti kanastatana
untachiranllapa. 38Piru chay mikusha Fariseukunapa, saduceupa mana
chaykunaqami kwatru milqa (4,000) DOOLQ\DƚKDFKLNX\QLQNXQD
ullqukunala karanllapa. 1DWDTZDUPLNXQDێ (Mr 8.14-21)
ZDQZDPUDNXQDWDTDPLPDQD\XSDUDQێ 5-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTXƚKDSD
17
pasashunanpaqqa! nir. 1&KD\PDQWDVD\VLGL\DSDVDWLQQDێ
23&KD\QXQLWLQPL-HVXVTD3HGUXODZێ qami Jesusqa, Pedruta Santiaguta
man tikrakamur niran: apar riran. Chaynullami aparanpis
—¡Ashuy naypaymantaqa dyablu!r Santiagupa uknin Juanta ima. Chaynumi
Chaqa qamqami Dyus munashanta paykunala rir iqaranllapa kusa unaq
mana intrakar, yanqa runakuna sirkaman. 2Chaypi katinllapanami, Jesusqa
yarpushannula yarpur, Dyus \DƚKDNXTQLQNXQDSDQD\SDQSLNXVDOD
munashanta mana ruranayta munar ukman shumaqpaq tikrakaran. Chaqa
disanimachimayanki nir. TDTOODQTDPLUXSD\\XSD\NXVDWDOOLS\DUDێ
24Chaymanta-shuypaqami Jesusqa yaran. 1DWDTUDƚKSDQ-shuypaqami kusa
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUDQ: yuraq intiruta achkirayaran. 3Chaynu
´0D\TDQSLVQXTDSD\DƚKDNXTQL\ Jesusta rikakuyarllapami, chay kutilla
kanarqami amana bidanllapapaqqa rikaranllapapis Dyuspa unay rimaqninkuna
llakinqallapanachu. Ashwanmi kruspi Moiseswan, Elías ima Jesuswan parlaqta.
ZDQXFKLQDWLQOODSDPDSLVDPDPDQFKDێ 4Chaymi Pedruqa Jesusta niran:
18
qashan kawsamunqa”. 1Chaymanta chay kutilla
Chaynu nir willatinmi, \DƚKDNXTQLQێ -HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTD
kunaqa kusalata llakiranllapa. SD\PDQTLPLNDUND\QXQLUWDSXUDQێ
llapa:
Dyusta adurananllapa wasipaqqami —Syilumanta kaq mantakuyashanpiqa
impwistuta pagrakuqllapa
¿mayqanniyllapatataq Dyusqa kusa mas
24&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQێ allinpaq rikamayanqallapaqa? nir.
NXQDZDQULUƚKDUDQ&DSHUQD~PSZLEOXێ 2Chaynu nitinllapami Jesusqa uk
19
1-HVXVTD\DƚKDFKLNXUWXNFKLUێ unaymanta-pacha runata warminwan
QDTDULUDQQD*DOLOHDSZLEOXێ pullacharqa mana imalapaqpis
mantaqa. Chaynu rirmi riyu Jordanpa dijanakunanpaqqa munaranchu. 9Piru
FKLPSDQ-XGHDOXJDUPDQƚKDUDQ. 2Piru nuqaqami nishaykillapa: Uk runa,
paypa ikintaqa kusala achka runakuna warmin mana mayqanwan punusha ima
riranllapa. Chaymi ashwan tukuyla katin yanqallamanta dijar, ukwan
qishaq kaqkunataqa allicharan. kasararqami kusala saqrata uchakuyan
3Chaymantaqami wakin fariseo nir.w
runakuna Jesusman qimikaranllapa. 10Chaynu nitinmi, FKD\\DƚKDNXTQLQێ
w¬19.9 Wakin iskribikashakunapi kaynu nin: “Uk warmi, runan dijasha katin, qashan uk runa
paywan kasararqa, uchakuyan” nir.
6DQ0DWHR19 52
x¬19.17 Wakin iskribikashakunapimi kaynu nin: “¿Imaraykutaq allinla kanki nimanki?” nir.
53 6DQ0DWHR1920
y¬20.22 Castellanupi “Ser bautizado con el bautismo con que yo soy bautizado” nirqami
intrachimanchik qischakaytachu puytinki nuqa qischakayashaq chay yupay nir.
55 6DQ0DWHR2021
Ashwanmi Taytay Dyus mayqantapis pay paykunaqami llallin kaynu nir qayƚKDێ
munashannulla tachinarqa tachiyanqa nir. kuranllapa:
243LUXFKD\ZDNLQG\LVNDT\DƚKDNXTێ —¡Taytituy, Davidpa ayllun, OODNLSDێ
ninkunaqami chaynu nir mañakuqta mastuyllapari! nir.
uyaparqa, chay ishkaykunawanqa 32Chaymi Jesusqa chaypi yarar, chay
21
Dyusmanta Shamuq Runamaqami mana 1-HVXVTDPL\DƚKDNXTQLQNXQDێ
paykunataqa:
Jesusmi kumparasyunta ruraran —¿&KD\ƚKDNUDSDDPXQVKDPXUTD,
mana allin trabajaqkunawan FKD\ƚKDNUDSLNDTNXQDZDQTDLPDWDWDT
(Mr 12.1-12; Lc 20.9-19) rurayanqa nir yarpunkillapa
33“
¡Allita uyakuyllapa! .D\NXPSDUDVێ qamkunaqa?
yuntapis parlashaykillapa: Uk runami 41Paykunaqa niranllapa:
22
1-HVXVTDPLTDVKDQNXPSDUDVێ lluqshiranllapa kallikunaman. Chaypimi
yunkunawan willaq qallariran. tukuy allin, mana allin yarpuyniyjun
Chaymi kaynu niran: kaqkunata tarishantaqa kunachiran.
2“Syilumanta kaqpa mantakuyninqami, Chaynumi chay mantakuqpa
imanutaq uk mantakuqmaqa fyistata wasinmanqa kusala achka runakunata
ruraran wamranta kidachinanpaq chaynu. untachiranllapa.
3&KD\PLFKD\I\LVWDPDQVKDPXQDQOODSDێ 11“Chaymanta chay mantakuqqa
Jesusqa ima ninqashi nir, kaynu tapuran: imata willaytapis puytiranllapachu. Chaymi
36—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, Dyus chaymanta-pachaqa, manana imata
¿
nitin Moisés mantakushanmantaqa tapunanllapapaqpis yarpuranllapanachu.
mayqannintaq kusa mas allinqa? nir.
37Jesusqa niran: Jesusmi fariseukunata ima
—‘Taytayki Dyusta munay tukuy anyaqnulla willaran
shunquykiwan, bidaykiwan, \DUSX\QLNLێ (Mr 12.38-40; Lc 11.37-54; 20.45-47)
wan’ nir. 38Kaymi chay puntapi kaq
23
1Chaymanta Jesusqa chaypi kaq
VKDQWDNXVDDOOLWDLQWUDNDVKDQFKLNOODSDێ &KDTDXNODPLNDQLQWUDFKLVKXTQLNLێ
rayku, \DƚKDFKLNXUPDQWDNXQFKLNOODSD llapaqa. Payqami Dyuspa Akrashan
kumplinanllapapaq’ nir. 3Chayraykumi, Cristun. 11Chayraykumi qamkunamanta
paykuna imata nitinpis kasur rurayllapa. ZDNLQNXQDNXVDPDVWD\DƚKDTNDTTD,
3LUXDPDPLFKD\SD\NXQDUXUD\DVKDQێ ashwan wakinkunatana sirbinqa.
taqa rurankillapachu. &KDTDSD\NXQDێ 12&KDTDPD\TDQSLVSD\\DUSX\QLQOODێ
WDTDPDQDSLWLODPDWDSLVNXPSOLQDQێ “¡$NDZ0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
paqqa yarpunllapalamapischu. \DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla fariseo
5“Chaymi paykunaqa imata runakuna, qamkunaqami Dyusta yanqa
UXUDUOODSDSLVUXQDNXQDULNDQDQOODSDODێ kasuq tukuq kuchi runakunala
paq ruranllapa. Chaynullami allita kankillapa! Chaynu karmi wakinkuna
Dyuspi kriyin ninanllapapaqpis Dyus syilumanta kaqpaq allita intrakar
nishankunata taksha papilsitukunapi ZDVKDNDQDQOODSDWDTDPDQDPXQDQNLێ
iskribir urkunkunapi, rikrankunapi ima llapachu. Chaynulla qamkunapismi
ƚKXUDUSXULQOODSD. Chaynullami Dyus mana munashaykillaparayku mana
mantakushankunapi kusata yarpur washakankillapachu. Chaymi ashwan
kawsanllapa ninanllapapaqpismi ZDNLQNXQDLQWUDNDULPDZDVKDNDQDQێ
mudananllapa manyanpipis kusala atun llapapaqmapis mana dijankillapachu.
VKXO\DNXQDWDƚKXUDNXQOODSDSLV. [14“¡Akaw Moisés mantakushanta
6Chaymi, chay tantakananllapa \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla
wasikunapi, manaqa mikunanpaq fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta
apatinllapamapis, kusa runapaq riqsir yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala
chay kusala shumaq samanakunapi kankillapa! Chaymi chay wakcha
samachinanllapata munanllapa. warmikunata kitankillapa wasinkunata
7Chaynullami plasakunapimapis kusala ima. 3LUXDOOLQUXQDQLVKXQDQOODSDSDTێ
shumaqta saludar, ¶<DƚKDT\DƚKDFKLNXT· qami kusala unayta Dyusman mañakuq
ninanllapata munanllapa. yupay tukunkillapa. Chayraykumi
8“Piru qamkuna-shuypaqa manami NXVDODPDQFKD\SDTWDQDNDVWLJDNDQNLێ
ZDNLQNXQD¶<DƚKDT\DƚKDFKLNXT· llapa.]
QLVKXQDQOODSDWDUDTTDPLQLVWLQNLOODSDێ 15“ Akaw Moisés mantakushanta
¡
chu. &KDTDTDPNXQDTDPLXND\OOXODێ \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla
manta kaq yupay tukuynikillapa chaylla fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta
kankillapa. 1DWDTXNODPLNDQ\DƚKDT yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala
\DƚKDFKLVKXTQLNLOODSDTD. 9Chaynullami kankillapa! Chaynu karmi qamkunaqa
kay pachapiqa ama mayqantapis, WXNX\SDFKDWDLPDULQNLOODSDXNUXQDOODێ
‘Taytay’ ninkillapachu. Chaqa unaq taqa qamkuna yupay kananllapapaq
syilumanta kaq uklami Taytaykillapaqa. \DƚKDFKLQD\NLOODSDSDT. Piru mayqan
10Amami ‘Kusa intrachikuq tayta’ runatapis qamkuna yupay kananpaq
nishunanllapataqa munankillapachu. kriyichirqami, qamkunamanta ishkay
63 6DQ0DWHR23
b¬23.24 Kay intrachimanchik imanumi kusala ruraypaq kaqkunata mana ruranllapachu nir.
Nataq chay mana yaqqa ruraypaq kaqkunata-shuypaqa ruranllapa nir.
6DQ0DWHR23 64
24
1Chaynu rimar tukchirna, tyimpu ima kanqa. Chaynulla pachamapis
Jesusqa Dyusta adurananllapa kusalata kuyunqa achka lugarkunapi. 8Piru
wasimanta lluqshir riranna. Chaynu chaynu pasatinqami yarpunkillapa,
riyatinmi, \DƚKDNXTQLQNXQDSD\PDQ chayraqmi qischakay tyimpuqa qallariyan
qimikar, Dyusta adurananllapa wasita nir.
kusala shumaqta ima rurashanllapapaq 9“Chaymi ashwan chay tyimpuqa
paq tyimpuqa ama qasay tyimpu, manaqa kusala achka shinkukuna tantakaqta
samana diyapichu kananpaq nir. 21Chaqa, rikarqami ninkillapa, ima wanusha
chay diyaqami kusala saqra manchaypaq NDQTDQLUWXNX\OD\DƚKDQNLOODSD.
qischakay kanqa. Chaynu qischakayqami Chaynumi nuqa Dyusmanta Shamuq
pacha rurakashanmanta-pacha mana 5XQDVKDPXWL\SLVWXNX\OD\DƚKDQNLێ
kashachu. &KD\QXOODPDQDQDPLNDQTDQDێ llapana.
pischu chaynu qischakayqa maydiyapis.
22Piru Taytay Dyus chay qischakaykuna Dyusmanta Shamuq Runaqami
achka tyimputa kanqa nitinqami, mana tikrakamunqa
mayqanlapis washakanmanchu. Ashwanmi (Mr 13.24-37;
Taytay Dyusqa chay akrashan kaq Lc 21.25-36; 17.26-36; 12.40)
wamrankunapaq llakir washananrayku, 29´&KD\QXOLPSXTLVFKDND\W\LPSXێ
OODPLFKD\NUL\LTNXQDPDWDSLVLPDQXOODێ NXQDWDNDƚKDQTDWUXPSLWDQWDNXVDOD
pis ingañayta kamanqallapa. 25Piru jwirtita waqachir tukuyla pachata rir,d
qamkuna ama ingaxDNDQD\NLOODSDSDTێ SD\SDDNUDVKDQNDTNXQDWDWDQWDPXQDQێ
qami willashunillapana. 26Chayraykumi llapapaq.
25
pis rikƚKDNXUDOOLWDNDPDNDVKDODQD 1Chaynullami Jesusqa niranpis:
mapis. Ashwanmi mas allin kanqa sinku talintu qillayta ayparan chayqami,
qamkunalla rir chay maypiƚKLUDQWLNXQ kusalata nigusyuta rurar trabajachir
FKD\OODPDQWDTDPNXQDSDTTDUDQWLQD\ێ qillaytaqa ganachiran uk sinku talintu
killapapaq’ nir. 10Chaynu nitinllapami masta. 17Chaynullami, chay ishkay
chay askwintalla puriq shipashkunaqa WDOLQWXWDD\SDTSLVWUDEDMDUTDJDQDFKLێ
26
tami nishaykillapa: Qamkunaqami chay 1-HVXVTDOLPSX\DƚKDFKLNXU
nuqa munashaynuchu kanqa. Ashwanmi taqa, kaynu nisha karan: “Nuqa saludar
qam munashayki rurakanqa” nir. PXFKD\DQLFKD\WDPLD\SDUSULVXQNLێ
40Chaymantami chay kimsa llapa” nir. 49Chaymi Jesusman
\DƚKDNXTQLQNXQDND\DVKDQPDQWLNUDNDێ qimikarqa Judasqa,
murqa, paykunataqa punuqta tariran. —¡Chaynupalachu, Taytituy!— nir
Chaymi Pedrutaqa niran: mucharan.
“¿0DQDFKXSX\WLVKD\NLOODSDXNXUDODPDێ 50Jesusqami niran:
UXNXPDQWDTQLQNXQDLPDTDSDUODUDQێ
Pedrumi Jesustaqa mana llapa Jesustaqa wanuchinanllapapaq.
riqsinichu niran 2Chaymi alli watar apar quranllapa
(Mr 14.66-72; Lc 22.55-62; Roma pwiblumanta numrakasha
Jn 18.15-18, 25-27) gubyirnu Pilatuta.
69Chaykamanqa Pedruqa tayaran waqta
27
1Chaymanta achkiyatinnaqa, nisha kayaq:
chay kurakunapa tukuy ´$\SDUDQOODSDWULQWDVXTXTLOOD\VLێ
mantaqninkuna, chay Israel runakunapa tuta,
6DQ0DWHR27 76
28
1Samana diya pasatin, simanapa
Suldadukunami llullakur
punta diyan achkiyatinnaqa María
rimaranllapa
Magdalenaqa, chay uk Mariawan riranllapa
Jesús pampakashanman chapakuq. 2Piru 11Warmikuna rinankamanqa, wakin
chay urasllami kusata pacha kuyuran. suldadu kuytakuqkunaqa pwibluman
6DQ0DWHR28 80
ƚKDUFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQێ
kunata parlaranllapa tukuy ima -HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD
pasashantaqa. 12Chaymi chay NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQSDT
kurakunapa mantaqninkunaqa (Mr 16.14-18; Lc 24.36-49;
riranllapa parlaq chay Israel Jn 20.19-23)
runakunapa ruku mantaqninkunata. 16&KD\PLUL-HVXVSDXQVL\DƚKDNXTQLQێ
1
1Kaynumi qallarin Dyuspa Wamran llapa.
Jesucristupaq shumaq rimashanqa. 3 Chay runami kusa jwirtita rimar
2Manaraq Jesucristo nasiyatinmi chunllaqpi nin:
karanna Dyusninchikpa rimaqnin ¶$PLWXQFKLNSDQDQQLQWDNDPDNDێ
Isaiasqa. Paymi Dyus nitin kaynu nir chiyllapa,
iskribiran chay washakuqpaqqa: uchaykillapata dijar Dyusta
´1D\SD\NLWDNDƚKDVKDTXNUXQDWD kasurllapana.
qampaq rimananpaq. Chaynuqami kusa dirichula nanta
81
6DQ0DUFRV1 82
NLƚKDT\XSD\QDNDQNLOODSDNDQTD·
nir”. Jesusta dyablu uchakuchinaran
4Chaynumi Isaías iskribishannu (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13)
Shutichikuq Juanqa, chunllaqkunapi 12Chaymantaqami Dyuspa Santu
runakunata niran: “Uchaykillapata dijar Ispiritunqa Jesusta aparan chunllaq
'\XVPDQQDWLNUDND\OODSDSLUGXQDVKXێ lugarman. 13Chaypimi Jesusqa kwarinta
nanllapapaq. &KD\PDQWDPLVKXWLFKLێ diyata, kusala saqra animalkunapa rurinpi
shaykillapa” nir. karan. Chaynu Jesús payla chaypi katinmi
5&KD\PLWXNX\-XGHDSZLEOXNXQDێ dyabluqa uchakuchiyta kamaran. Piru
manta, Jerusalenmanta ima, kusa achka Dyuspa angelninkunami paytaqa tukuy
runakuna riqllapa Juan kayashanman ministishanpipis yanaparan.
payta uyakuqqa. Chaynu uyakurmi
uchanllapapaq kwintata qukar Tayta Jesusmi Galileapi
Dyus llakipamay nitinllapa, Juanqa riyu \DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ
Jordanpi tukuyta shutichiran. (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15)
6.D\-XDQSDUDƚKSDQTDPLUXUDNDVKD 14Chaymanta Shutichikuq Juanta,
karan kamillupa millwanmanta. Nataq gubyirnu Herodes karsilashana katinqa,
sinchun-shuypaqami qaramanta karan. Jesusqa riran Galilea pwiblukunaman
Payqami mikuq atun shurkukunata, '\XVSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXێ
chumpakapa mishkinkunata ima. tin, washakarna Dyuspa mantakuyninpi
7<DƚKDFKLNXTQXTDPLUXQDNXQDWDTD kawsananllapapaq. 15Chaynullami
kaynu niyaqpis: niyaqpis:
“Nuqamantaqami uk kusala mas “Kananqami Tayta Dyuspa tyimpunqa
pudirniyjun shamuyan. Paypaqqami kumplikashana. Chaymi Dyusmanta
nuqaqa mana sirbinichu llanqinpa watunta shamuq mantakuq qallarinanpaqqa
NDƚKDQD\ODSDTPDSLV. 8Chaqa nuqaqami shipchamushana. &KD\UD\NXPLXFKD\NLێ
TDPNXQDWDTD\DNXODZDQVKXWLFKLVKXVKDێ OODSDWDGLMDU7D\WD'\XVPDQQDWLNUDND\ێ
llapa kani. Piru nuqamanta chay uk llapa. Chaynulla chay kusala shumaqta
shamuq-shuypaqami Dyuspa Santu willashushayllapapi kriyirna kawsayllapa”.
Ispiritunwanna shutichishunqallapa”.
Jesusmi kwatru
Jesusmi shutikuran piskadukuqkunata qayaran
(Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11)
9Chay tyimpukunapimi prubinsya 16-HVXVTDPL*DOLOHDDWXQTXƚKDSD
2
kaq pwiblukunaman, chaypipis Dyuspa 1Chaymanta, ayka diyamantami
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXQD\SDT. Jesusqa Capernaúm pwibluman
Chaqa chaypaqmi shamusha kani. tikrakar riran. &KD\PDQWDPL\DƚKDUDQێ
39Chaynumi Jesusqa Galilea pwiblupa llapa chay wasiman, ƚKDPXVKDQDQLU.
tukuy lugarninkunapi, Israel runakuna 2&KD\QX\DƚKDUOODSDPL-HV~VND\DVKDQێ
3
Chaynuqami ashwan ubapa yakun binu 1Chaymantami uk samana diyapi
chaynulla chay qara kapachupis yanqallana Jesusqa chay Israel runakuna
tukukanman. Chayraykumi, ubapa mushuq tantakananllapa wasiman qashan
\DNXQELQXWDTDPXVKXTTDUDNDSDFKXێ yaykuran. Chaypimi uk runa wiqru
manna itaypaq”.a makiyjun karan. 2Piru chaypiqami
riparakuqkuna, mana shaykuq kusalata
Samana diyapimi
Jesustaqa chapar, ninakuyaranllapa:
ispigakunata pitiranllapa
“¿,PDND\VDPDQDGL\DSLFKXDOOL\DFKLێ
(Mt 12.1-8; Lc 6.1-5)
yanqa wak runataqa? &KD\WDUXUDWLQێ
23Uk samana diyapi Jesusqa trigu qami, chaylapaqna uchachashunllapa”
WDUSXNDVKDSDUXULQWDUL\DUDQ\DƚKDNXTێ nir. 3Piru Jesusqami chay wiqru
ninkunawan. 3LUX\DƚKDNXTQLQNXQDێ makiyjun runataqa niran:
qami trigupa ispiganta pitikuqnu —Sharir, ƚKD\SLQOODSDSLVKD\.
riyaranllapa. 24&KD\WDULNDUPLIDULVHXێ 4Chaymantami chay runakunataqa
a¬2.22 -HV~VUXUDUDQND\NLPVDNXPSDUDV\XQWDXQD\IDULVHXNXQDSD\DƚKD\QLQNXQDZDQ
SD\SDPXVKXT\DƚKD\QLQTD, mana chayllachu nir.
87 6DQ0DUFRV3
b¬3.17 Kunyapa Wamran nirqami intrachimanchik kusala jwirtita rimaq, das piñakuq
runakuna kashanllaparayku nir.
6DQ0DUFRV34 88
4
limpu tukukayanqallapana. 1Chaymantami Jesusqa chay kusala
27“Chaqa allita yarpuyllapa: Uk DWXQTXƚKDSDPDQ\DQSLTDVKDQ
kusala pulsuyjun runapa wasinman \DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ. Piru kusa achka
mayqanpis suwakuq yaykunarqami, runakuna tantakayatinmi, Jesusqa chay
FKD\ZDVLSDDPXQWDSXQWDWDTDZDWD\WDێ TXƚKDSL\DNXNDUUXNDUDQFKD\PDQLTDU
raq ministiyan. Chaynu wataraqmi taran. Nataq runakunaqami chay
suwaytaqa puytiyan, manaqa mana”.c TXƚKDSDPDQ\DQODSLNLGDUDQOODSD.
28-30Chaymantami Jesusqa chay 2Chaymi kumparasyunkunawan kusa
puqurannachu. niran:
8“Piru wakin similla-shuypaqami “¿,PDTDPNXQDSLVFKXPDQDLQWUDNDێ
rataran kusa shumaq pachaman. shaykillapa chay kumparasyuntaqa?
Chaymi kusa shumaqta winatin, kusala Chaynu kay kumparasyunta mana
shumaqta kusichakuranllapa. Chaqa, intrakarqa, ¿LPDQXQDZDNLQNXPSDUDVێ
wakin ispigaqami trinta murisituyjun yunkunata ruratiymaqa intrakankillapa?
karan. Nataq wakin ispigaqa sisinta 14“Allita uyakuyllapa: Uk tarpukuq
5
1&KD\QXULUPLFKD\TXƚKDSDXNODZ
Jesusmi wayrawan yaku
manyan Gadaraf shutiq lugarman
maqchikayatin qasillachiran
ƚKDUDQOODSD. 2Chaymanta Jesús yaku
(Mt 8.23-27; Lc 8.22-25)
karrumanta ishkitinqa, dyablupa
35Chay diyallapi limpu amsayatinnaqa yarpuyninwan kaq uk runa qimikaran.
-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDQLUDQ: 3Chay runaqami pantyunkunapi taq.
qukaran pudirnin yarqusha nir. Chaymi llapa. Piru payqa tukuy ruripi
ikiman tikrakar runakunata kaynu nir kaqkunata waqtaman urquran. Chayna
tapuran: wamrapa taytanta, mamanta apar, chay
—¿3LWDTUDƚKSD\WDNDPDVKD? nir. kimsa pullan riqkunalawan yaykuran
31<DƚKDNXTQLQNXQDTDQLUDQ: ruriman, FKD\ZDPUDXVXUD\DVKDQێ
—¿Manachu rikanki kusala achka manqa. 41Chaymanta makinmanta
UXQDNXQDZDNPDTDNLƚKNLFKLVKX\DQ? aypar wamrataqa niran:
Piru chaynumapis tapukuyanki: ‘¿Pitaq —Talita cumi.
kamamasha?’ nir. (Rimayninchikpiqa munan niyta:
32Piru Jesusqami kusalata chapayaran “Mamitay, qamtami nishuni:
tukuy ridurninpi kaqkunata, mayqantaq ¡Sharimuy!” nir).
UDƚKSD\WDNDPDVKDNDQTDQLU\DƚKDQDQێ 42Chaynu nitinlami, chay dusi
6
chay tantakananllapa wasipi mantakuq 1Chaymantaqa chay Jairupa
-DLUXSDZDVLQPDQWDXNNXQDƚKDPXU pwiblunmanta lluqshir Jesusqa
kaynu niranllapa: \DƚKDNXTQLQNXQDZDQTDVKDQWLNUDNDێ
—Wamraykiqami wanushana. Amana ran Nazaret pwiblullamanna. 2Chaymi
PDVTDTLOODNDFKL\QDFKXFKD\\DƚKDFKLێ XNVDPDQDGL\DSL-HVXVTDFKD\WDQWDNDێ
kuqtaqa nir. QDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ.
36Piru Jesusqami chay nishanllapata &KD\QX\DƚKDFKLNXWLQNXVDODDFKND
mana kasurchu, Jairutaqa niran: runakuna uyapar kusa dispantakashalla
—Ama manchakuychu. Nuqalapi kaynu nir tapunakuyaqllapa:
kriyiy nir. “¿.D\TDPD\SLWDT\DƚKDNXUDQTDND\
37Chaynu nirqa, FKD\LNLQWDULTNXQDێ NXVD\DƚKD\DVKDQWDTD? ¿:DN\DƚKD\ێ
taqa Jesusqa manana munaranchu ninqa maymantataq kanqaqa? &KD\QXێ
pullan rinantaqa. Chaymi Jairuta, lla ¿imanutaq milagrukunata kusalata
6DQ0DUFRV6 94
7
1&KD\PDQWDPL-HVXVPDQTLPLNDێ chaykunapis yanqa runakunapa
ranllapa fariseo runakuna, Moisés \DƚKDFKLNX\QLQODLPDPLQLU.
PDQWDNXVKDQWDZDNLQ\DƚKDU\DƚKDFKLێ 8&KDTDTDPNXQDTDPL'\XVPDQWDNXێ
8
—¡Mamitay, chiqaptami ninki! 1Chaymantami qashan uk diyapi
ƚKDWLQPLSD\PDQDSDPXUDQOODSDXNXSD niran:
gagu runata. Chaymi rugaranllapa —Piru, ¿imanunari waknu kusala
PDNLQWDDQDQSLƚKXUDUODDOOLFKDQDQSDT. achka runakunapaqqa kay chunllaq
33Chaymantami Jesusqa chay runataqa mana mayqanpis tayashanllapa
tukuy chaypi kaqkunamantaqa lugarpiqa mikuytaqa tarishunllapa? nir.
uklawman apar, rinrinkunaman didunta 5Jesusqa tapuran paykunataqa:
paqqa. Piru chaynu mayqantapis mana Chaymi aypar Dyusta payji nirqa,
willananpaqchu kutir kutir nitinmapis, \DƚKDNXTQLQNXQDWDTXUDQD\SDFKLNXQDQێ
6DQ0DUFRV8 100
amayninta urqur, niran: “¿Imaraykutaq kay mil runakunata qaratiyqa, ¿ayka kanasta
runakunaqa milagrukunataraq ruranaypaq untatataq subrantaqa tantaraykillapa?
mañamanqa? Chiqaptami nishaykillapa: Paykunaqa niran:
0DQDPLLPDPLODJUXODPDWDSLVTDPNXQDێ —Syiti kanastata nir.
paqqa rurashaqchu nir”. 21Piru Jesusqa paykunataqa niran:
13Chaynu nirnaqami, paykunalatana —¿Ima manaraqchu intrakankillapa?
chaypi dijar qashan yaku karruman iqar nir.h
ULUDQQDFKD\DWXQTXƚKDSDXNODZ
manyanmanna. Jesusmi uk syiguta allicharan
22&KD\QXUL\DUOODSDPLƚKDUDQOODSD
Fariseukunapa mana allin Betsaida pwibluman. Chaypiqami
\DƚKDFKLNX\QLQNXQD apamuranllapa uk syigu runata Jesusman
(Mt 16.5-12) kamarla allichananpaq. 23Chaymi Jesusqa
14-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDTXQTDU chay syigutaqa makinmanta aysakur,
mana imalatapis apashallapachu karan pwiblumanta waqtalawman aparan.
mikunanllapapaqqa. Piru yaku Chaymantami tuqayninwan runapa
karrupina karqa kwintata qukaranllapa, nawinkunata nuyuchir, makinta ananman
uk tantitalata apayanllapa nir. 15Chaymi ƚKXUDU, tapuran:
Jesusqa niran paykunataqa: —¿Imallataqachu rikayta puytinkina?
—Allita kwintata qukar, NX\WDNDQNLێ nir.
llapa chay fariseo runakunapa, FKD\QXێ 24Chaymi chay runaqa chapakuq
h¬8.21 Jesusqa libadurapaq rimarqa manami tantapaqchu niyaran. Ashwanmi chay fariseo
UXQDNXQDNXVDODPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNX\DVKDQSDTULPD\DUDQ.
101 6DQ0DUFRV8
9
1Chaynullami Jesusqa niranpis: Dyusmanta Shamuq Runa wanur
—Chiqaptami nishaykillapa: Kaypi kawsamunankaman nir.
kawsaqkunaqa wakinllaqa Dyus kusa 10&KD\PLSD\NXQDTDPDQDPD\TDQWDێ
j¬9.13 Kaypiqami Eliaspa shutinwan Shutichikuq Juanpaq rimayan. Payqari Eliasnu karan.
Rikay San Mateo 17.13.
103 6DQ0DUFRV9
uk marayta watar, mar yakupa mas ruri —¿Allinchu kanqa uk runa warminta
kaqninman itakunanllapapaq. dijananpaqqa? nir.
43,PDQXSLPDNLNLXFKDNXFKLVKXWLQێ 3Chaymi Jesusqa niran:
10
1Jesusqami chay Capernaúm saqratana uchakuyan, punta runanta
pwiblumanta lluqshir rir, Judeapa dijashanrayku” nir.
OXJDUQLQNXQDPDQƚKDUDQ. Chaymanta
Jesusmi wamrakunata bindisiran
rirmi, riyu Jordanpa chimpanmanna
(Mt 19.13-15; Lc 18.15-17)
ƚKDUDQ. Chaymi chaymanpis kusala achka
UXQDNXQDWDQWDNDPXWLQ-HVXVTD\DƚKDFKLێ 13&KD\PDQWDPL-HVXVPDQTDZDPUDێ
m¬10.38 Castillanupi “Ser bautizado con el bautismo con que yo soy bautizado” nirqami
intrachimanchik qischakaytachu puytinki nuqa qischakayashaq chay yupay nir.
6DQ0DUFRV1011 108
11
washananrayku, wanunqa. 1-HVXVTDPL\DƚKDNXTQLQNXQDێ
p¬12.19¬Deuteronomio¬25.5
113 6DQ0DUFRV12
13
1&KD\PDQWD'\XVWDDGXUDQDQێ maqanakunqallapa uklaw gubyirnupa
OODSDZDVLPDQWDOOXTVKLWLQێ kaqninkunawan. Kusala achka
OODSDTD-HVXVSDXN\DƚKDNXTQLQTD lugarkunapimi pachamapis kusalata
kaynu niran: kuyunqa, [runakunapis kusala ukmanta
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, rikay Dyusta tukunqa]. Chaynulla kusala mallaq
adurananllapa wasitaqami kusa shumaq tyimpu, imami kanqa. Piru chaynu
rumikunawan ima kusala atunta pasatinqami yarpunkillapa, chayraqmi
rurashallapa nir. qischakay tyimpuqa qallariyan nir.
2Chaymi Jesusqa niran: 9´4DPNXQDOODPLNXVDODWDNX\WDNDQNLێ
14
tyimpupi kaq runakunaqa manaraq 1Ishkay diyalanami chay Pascua
ZDQX\DWLQUDTPLWXNX\ODND\QLVKXVKD\ێ fyistapirWDQWDWDPDQDOLEDGXUDێ
llapaqa pasanqa nir. 31Chaqa syilu wanchu mikuqllapa chayqa faltayaran.
chaynulla kay pachamapismi &KD\PLFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQێ
tukukanqa. Piru nuqa kuna, 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
nishaykuna-VKX\SDTDPLPDQDPD\GL\Dێ \DƚKDFKLNXTNXQDLPDTD\DUSXUDQOODSD
lapis tukukanqachu. imanullapis llullakuypi ima Jesustaqa
32“Piru Dyusmanta Shamuq Runa aypar wanuchinanllapapaq. 2Piru
shamunanpaq diyapaq, wakinkunaqami niranllapa:
uraspaq-shuypaqami, PDQDPD\TDQODێ “Amami chay fyista diyakunapiqa
SLV\DƚKDQFKX. Chaynulla syilumanta chaynu rurashunllapachu. Chaqa
angelkuna, Dyusmanta Shamuq runakunami piñakur kuntranchikllapa
5XQDPDSLVPDQDPL\DƚKDQFKX. Nataq alsakamunmanllapa” nir.
7D\WD\ODPL\DƚKDQ. 33Chayraykumi
qamkunaqa imuraspis rikƚKDNXU Jesuspa umanman mutkiypaqla
[Dyusman mañakur] alli kamakashalana \DNLWXWDLƚKDUDQ
kankillapa. &KDTDPDQDPLUL\DƚKDQNLێ (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8)
llapachu ima diyami shamuyanqa 3Chaymantami Jesusqa Betania
—Kay runapismi Jesuswan puriq nir. kumi, 4Pilatuqa qashan kaynu nir
70Pirupayqami qashan niran: tapuran:
—Manami paytaqa riqsinichu nir. —:DNQXNXVDODWDXFKDFKDVKXWLQێ
Chaymanta uk ratulamantaqa chaypi llapaqachu, ¿qam-shuypaqa mana
kaqkunapis Pedruman qimikar kaynu imatapis ninki?
niranllapa: 5Piru Jesusqami mana rimaranchu.
15
1Chaymanta achkiyatinnaqa —¿Qamkunaqachu munayankillapa,
FKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQێ Israel runakunapa mantakuqninta
kuna, ruku mantakuqkuna, Moisés dijatiy rinanpaq? nir.
PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTێ 10Chaynuqami Pilatuqa niran, chay
u¬15.1 Chay tyimpukunapi Roma pwiblumanta kaqkuna binsisha karan Israel runakunata.
Chaymi uk romano gubyirnuna Israel runakunataqa mantaq. Chay gubyirnuqa shutiq Poncio
Pilato.
6DQ0DUFRV15 122
16
40Chaypiqami wakin warmisitakuna 1Chaymanta chay samana diya
UXPLZDQXƚKNXWDNLUSDVKDQOODSDTD ULTVL\SDTODWLNUDNDULVKND\\DƚKDNXTێ
uklawpina taqta rikaranllapa. ninkuna chunllaq nanta riyatin
5Chaymanta paykuna chayman rikariran. 13Chaymi riqsirna paykunapis
\D\NXUTDFKD\XƚKNXSDDOOLODZTLFKTDQێ rir wakinninkunata willaranllapa. Piru
piqa uk musu runa, kusala atun yuraq manami kriyiranllapachu.
LQWLUXUDƚKSD\MXQWDULNDUDQOODSD.
Chaymi chay warmikunaqa kusalata -HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD
manchakuranllapa. 6Piru chay musu NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQSDT
runa rikashanllapaqami kaynu niran: (Mt 28.16-20; Lc 24.36-49;
“Ama manchakuyllapachu. 4DPNXQDێ Jn 20.19-23)
qami maskayankillapa Nazaretmanta 14Chaymanta mas tardikaqqami
1
1Amitunchik Jesucristo tukuy imata warmin Elisabet-shuypaqa punta kura
rurashantami kusala achka runakuna Aaronpa ayllunmanta karan. 63D\NXQDێ
manyaq iskribiyta kamaranllapa. 2Chaqa qami ishkantinllapa kusa allin
paykunaqami imanuƚKL$PLWXQFKLN karanllapa Dyuspaqqa. Chaynu karmi,
Jesucristuwan puntamanta-pacha pullan Dyus nishanta, mantakushanta ima
kar, tukuy imata rurashankunata rikasha kasushanrayku mana mayqanpis
kar willamaranchikllapa chaynulla uchachayta puytiqllapachu. 7Piru
iskribiranllapa. 3Chaynullami nuqapis PDQDPLZDPUD\MXQND\WDSX\WLTOODSDێ
kusala munashay Tayta Teóɹlo tukuy chu, Elisabet mana wamrakuq katin.
chaykunapaq manyaq tapukur allita Chaynulla ishkantin rukullana
intrakashayrayku manyaq iskribishuyta karanllapapis.
yarpusha kani. 4Chaynuqami kusala 8Uk diyapimi, Zacariasqa wakin kura
126
127 6DQ/XFDV1
niran: kuntramaqninchikkunamanta,
—Manami mayqanpis aylluykipiqa, FKD\QXOODWXNX\ƚKLTQLPDTQLQێ
chaynu shutiyjunqa kanchu. chikkunamanmatapis.
6DQ/XFDV12 130
2
karan, agwilunchik 1Chay tyimpukunapimi, Romapa
a¬2.22 Masta intrakanarqa rikashunllapa Levítico 12.2-8; 5.11. b¬2.23 Masta intrakanarqa
rikashunllapa Éxodo 13.2,12-13.
6DQ/XFDV2 132
3
tapukur ima, PDQD\DƚKDUDQOODSDFKX 1-2Kinsi añupaqna Tiberio César
4
1Jesusqa Santu Ispirituwan kar kuytashur washashunanpaq.
tikrakamuran riyu Jordanmantaqa. 11 Chaynulla aypashuyanqashi
5
nitinmi chay rupaqa dijaranna. 1Uk diyapimi, Jesusqa Genesaret
6
ayunar, Dyusman mañakunllapa. Piru 1Uk diyami samana diya katin,
7
1Chaymanta chay runakunata runa yupay allita kriyiqtaqa tarishachu
willar tukchirnaqa, Jesusqa riran kani.
Capernaúm pwibluman. 2Chaypimi 10Chaymanta chay mandadu
chu. Piru kay warmisita-shuypaqa, ashwan karanpis Chuza shutiq runapa warmin
ƚKDNL\WDZDTD\QLQZDQSDTDUDTFKDQZDQ Juana. Kay Chuzami, Herodespa
chakichishamapis. 45Qamqami mana imankunata rikaq karan. Ukqami karan
saludar muchamaraykichu. Piru kay Susana; chaynullami wakin achka
warmisita-shuypaqa, warmikunapis. 3D\NXQDPLLPDQNDTODZDQێ
yaykushaymanta-pacha mana shaykuq mapis yanapaq Jesustaqa.
PXFKDPDVKDƚKDNL\ODSL. 46Chaynulla
qamqa asaytiwan mana umaylamatapis Jesusmi kumparasyunta ruran uk
salashaykichu. Piru kay warmisitaqami, tarpukuqwan
DVKZDQƚKDNL\WDVDODVKDFKD\PLVKNL (Mt 13.1-9; Mr 4.1-9)
mutkiypayla yakituwan. 47Chayrayku 4Tukuy pwiblukunamantami kusala
8
1Chaymantami, Jesusqa puriran achka uyakur intrakayllapa” nir.
pwiblukunata, chaynulla taksha
pwiblitukunata, \DƚKDFKLNXTQX'\XVSD ¿,PDSDTPL\DƚKDFKLNXUDQ
shumaq rimayninta washakarna paypa kumparasyunkunawan?
mantakuyninpi kawsananllapapaq. (Mt 13.10-17; Mr 4.10-12)
3XOODQTDPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDNDUDQ. 9-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDPLWDSXUDQ:
2Chaynullami pullanqa karanpis chay —¿,PDQLVKDTQL\DQWDTND\NXPSDێ
warmikuna, dyablupa yarpuyninwan, rasyunqa? nir.
XNPDQTLVKD\ZDQNDTNXQDWDDOOLFKDVKDQێ 10Chaymi Jesusqa niran:
9
1Jesusqa tantaran tukuynin dusi paqqa. Chaynu katinqa ¿mayqantaq
\DƚKDNXTQLQNXQDWD. Chaymantami NDQTDTDFKD\UXQDSDTNXVDWDULPD\DQێ
\DƚKD\QLQWD, pudirninta ima quran, llapa chayqa?” nir.
tukuy dyablupa yarpuyninkunata &KD\PLFKLTDSWD\DƚKDQDU+HURGHVTD
LWDNXQDQOODSDSDTFKD\QXOODTLVKD\NXQDێ kusalata Jesustaqa tariyta yarpuran.
manta allichakunanllapapaq ima.
2&KD\QXPLUL\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD Jesusmi sinku mil
runakunata qararan
NDƚKDUDQ'\XVSDPDQWDNX\QLQSDT
(Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14)
\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT, qishaqkunata
allichananllapapaq ima. 3Kaynu nirmi 10Chaymanta chay apustulninkuna
WXNX\ODPLNXUDQOODSDWLTOODQDQOODSDNDێ niran:
man. Chaymantaqami chay tantapa ´0D\TDQSLVQXTDSD\DƚKDNXTQL\
chaynulla piskadupa subrantaqa dusi kanarqami amana bidanllapapaqqa
kanastata tantaranllapa. llakinqallapanachu. Ashwanmi kruspi
ZDQXFKLQDWLQOODSDPDSLVDPDPDQFKDێ
Pedrumi Jesustaqa Dyuspa kurchu waran waran nuqalapi yarpur
Akrashan Cristun kanki niran shachinakunqallapa. 24&KDTDPD\TDQێ
(Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) pis paykuna munashannulla bidanta
188NGL\DSLPL-HVXVTDSD\OD7D\WDQێ washayta kamaqkunaqami tukuy
man mañakuyar, \DƚKDNXTQLQNXQD tyimpupaqna qischakanqallapa. Piru
pullan katin, paykunataqa tapuran mayqanpis nuqapi kriyishanrayku
kaynu: qischakar wanuqkunaqami tukuy
—¿Nuqapaqqa mayqanshi kani tyimpupaqna kawsanqallapa. 25Piru
ninllapataq runakunaqa? nir. mayqanpis kay pachapi kaq iman
19Chaynu nitinqa paykunaqa PXQDVKDQWDWDQWDNXUPDQDZDVKDNDێ
niranllapa: tinqa, ¿imapaqtaq sirbiyan chay
—Wakinqami ninllapa, Shutichikuq tantakushanqa? 26Chaymi nuqaqa nini,
Juan nir. Nataq wakin-shuypaqa nuqamanta pinqakuqkuna, chaynulla
ninllapa Elías nir. Chaynulla FKD\ULPDVKD\NXQDPDQWDSLQTDNXTێ
wakinkunaqa ninllapa Dyuspa unay kunamantaqa, nuqapis llipyalla
rimaqnin kawsamusha kanqa nir. pudirniywan shamurqa pinqakushaq
20—Qamkunapaq-shuypaqa PD\TDQێ paykunamantaqa. Chaqa chay diyaqa
¿
taq kani? —QLUWDSXUDQ\DƚKDNXTQLQێ shamushaq Taytaypa kusala llipyalla
kunataqa. pudirninwan, NXVDDOOLQODDQJHONXQDێ
Chaymi Pedruqa niran: wan ima. 27Chiqaptami nishaykillapa:
6DQ/XFDV9 154
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, rikashami
Ishkay kutipaqnami Jesusqa kanillapa uk runata qampa shutikiwan
wanushaqna niran G\DEOXSD\DUSX\QLQNXQDWDUXQDNXQDێ
(Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) manta itakuqta. Chaymi paytaqa
&KD\QX-HV~VWXNX\LPDWDUXUDVKDQێ nirayllapa ama chayta ruraychu nir.
rayku runakuna kusa dispantakashalla &KDTDFKD\UXQDTDPDQDQXTDQFKLNێ
kanankamanmi, SD\TD\DƚKDNXTQLQێ kunawanchu purin nir.
kunataqa niran: 50Chaynu nitinmi Jesusqa niran:
44—Kay nishuyanillapa chayta allita —Ama ‘Mana’ niyllapachu. Chaqa
uyakur ama qunqayllapachu, PD\TDQSLVQXTDQFKLNSDPDQDNXQWUDQێ
'\XVPDQWD6KDPXT5XQDWDPLNXQWUDQێ chik karqami, faburninchik kanqa nir.
kunaman qukuyanqallapa nir.
45Chaynu nitinmapis, \DƚKDNXTQLQێ Jesusmi Santiaguwan Juanta
kunaqa mana intrakaranllapachu. Chaqa anyaran
'\XVPLQLVKDNDUDQDPDUDTLQWUDNDQDQێ 51Jesús syiluman rinanpaq tyimpu
10
manna. 1Chaymantami Amitunchik
Jesusqa akraran sitintai
Jesusmi paywan rinaqkunata
runakunata. Chaynu akrarmi, ishkay
kaynu nin
LVKND\NDƚKDUDQSD\SDQD\SDQWDTD,
(Mt 8.19-22)
chay tukuy pwiblukunaman, OXJDUNXQDێ
57Nanta riyatinllapaqami, uk runa man rinanpaq karan chaykunaman.
kaynu niran Jesustaqa: 2&KD\PL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD
'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSLVLUELNXTێ
Samariamanta runapaqmi Jesús pis, chayta pasayaran. Piru paypis chay
kumparasyunta ruraran qischakasha usuraq runata rikarqa,
25Chaymanta Moisés mantakushanta uklawllaman chapakur mana rikaq
XNNXVDWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTPL, ima tukur, pasar riran.
ninqashi nir, kaynu Jesusta tapuran: 33“Piru Israel runakunapaq uk mana
11
1Uk kutimi, Jesusqa uk lugarpi Manami sharimuyta puytinichu imata
mañakuyaran. &KD\PDQWDWXNFKLێ qushunaypaqpis’ nir. 8&KD\PLQLVKD\NLێ
WLQQDTD\DƚKDNXTQLQNXQDPDQWDXNQLQTD llapa: Amiguykillapa kar, mana das
kaynu niran: sharimur qushurllapamapis, kusata
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDFKLێ mañayatkillapaqa qushuyanqallapa
mayllapa Dyusman mañakuyta, tukuy ministishaykillapataqa.
6DQ/XFDV11 160
12
ranllapa. Chaymi ashwan chay 1Chaykamanqami, allipla achka
pampakashankunapa ananpi wasikunata runakuna Jesús kashanmanqa,
yupay rurankillapamapis. kumsanakuypa, saruƚKDQDNX\SDLPD
49´&KD\UD\NXPL'\XVTDNXVD\DƚKD\ێ tantakaranllapa. Chaymi, Jesusqa
ninwan kaynu niran: ¶.DƚKDPXVKDTPL \DƚKDNXTQLQNXQDODWD, kaynu niran:
nuqapaq rimaqkunata, apustulkunata “Kuytakayllapa chay fariseo
ima. &KD\PLZDNLQNXQDWDTDZDQXFKLQێ runakunapa libaduranllapamanta.
qallapa. Nataq ukkunapata-shuypaqa Chaqa paykunaqami Dyuspaq yanqa
LNLQNXQDSLSXULQTDOODSDTLVFKDQDQOODSDێ LOODTWD\DƚKDFKLNXT\XSD\WXNXQOODSDOD.
paq’ nir. 50Chaymi Tayta Dyus tukuy 2Piru tukuy imapis pakaplla kaqkunaqa
13
1Chay tyimpukunallapimi, ‘Taytituy, dijayraq kay añulaqa.
wakinkuna riranllapa Jesusta ƵKXSDQNDTPDQWDDOOSDWDDOODU
rikaq. Chaymi parlaranllapa imanumi ushyachir, wanuta itashaq. 9Chaynuqa
6DQ/XFDV13 168
14
tyimpukuna mana kwintachaypaq 1Uk kutimi samana diyapi
kaqkunami, ashwan chay tyimpuqa Jesusqa riran mikuq, mantakuq
kusa nishapaqna riqsikanqallapa”. fariseupa wasinman. Piru wakin
IDULVHXNXQDTDPLPDQDQXODULSDUD\DTێ
Jesusmi Jerusalenpaq waqaran
llapa paytaqa. 2Yapnin ashwan paypa
(Mt 23.37-39)
naypanpi uk saksawan qishaq runa
31Chaymantami wakin fariseukunapis karan. 3Chaymi Jesusqa, Moisés
ƚKDU-HVXVWDTDQLUDQ: PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTێ
—Kaymanta lluqshir, riy uklawman. kunata, chaynulla fariseukunataqa
&KDTDJXE\LUQX+HURGHVPLZDQXFKLێ tapuran kaynu nir:
shunayan nir. —¿Allinchu kanqa samana diyapi uk
32Chaynu nitinllapami, payqa niran: qishaqta allichanapaq, manaqachu mana?
—Rir kaynu nir chay surrutaqa 4Chaynu nitinmi, paykunaqa uyarala
n¬14.5 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Wamraykillapa kar, manaqa turuykillapa kar” nir.
171 6DQ/XFDV1415
15
\DƚKDNXTQL\NXQDND\WDTDSX\WLQOODSDێ 1Romapaq tukuy impwistuta
16
kay wamraymi wanusha yupayna karan. 1Jesusqami kaytapis parlaran
Nataq kanan-shuypaqa kawsamusha \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD:
yupayna. Chinqashami karan, WDULVKDQێ “Karanmi uk kusala imayjun runa.
chikllapana kananqa’. Chaynu nirmi Paypami kayaq uk runa tukuy
fyistata ruraq qallariranllapana. imankunata rikaq. Chaymi ukkuna
25“Chaykamanmi, chay byijukaq riranllapa amunta willaq, chay
ZDPUDQTDƚKDNUDQOODSLUDTNDUDQ. kuytakuq runaqa, imaykikunata
&KD\PDQWDZDVLQPDQƚKDPX\DUQDTD, gastayan nir. 2Chaymi chay kusala
uyaparan takiqllapata. 26Chaymi chay imayjun runaqa kuytakuqnintaqa
sirbikuqkunamanta ukta qayamur, qayamur kaynu niran: ‘¿Imanutaq
imatataq chay wasinpiqa rurayanllapa, qampaq willamayanllapa chayqa?
nir tapuran. 27Chaynu taputinmi chay Willamay, ima imatataq rurashayki.
sirbikuqqa niran: ‘Wamrakaq ukniki &KDTDPDQDQDULLPD\NXQDWDULNDQD\NLێ
WLNUDNDPXUNXVDDOOLQƚKDPXVKD SDTTDDOOLQFKXFKD\ZLOODPDVKDQOODSDێ
katinmi, WD\WD\NLTDDQLPDOWDZDQXFKLێ QXOODFKLTDSWDLPD\NXQDWDJDVWDNX\DWێ
chimashallapa, fyistata rurananpaq’ nir. kiqa’.
28“Chaynu willatinqami, chay 3“Chaynu nitinqa, chay kuytakuqqa
17
Abraham, llakipamastuy-ari! .DƚKDPX\ 1-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWD
18
yaykutin, allipla saqra tamya shamur 1Jesusmi kay kumparasyuntapis
untaran tukuy pachapi. Chaymi yaku parlar intrachikuran, paykuna
untatinqa, tukuyla runakuna wanur maydiyapis ama disanimakurchu
tukukaranllapa. 28Chaynulla Lotpa Dyusman mañakunanllapapaq.
tyimpunpipis pasaran. Runakunaqa 2Niranmi:
19
1Jesusqami Jericó pwibluman naqa payqa uk kumparasyunta parlaran,
ƚKDUTD, ƚKD\SLQWDSDVD\DUDQQD. 12kaynu nir:
2Chaypiqami taq uk kusala imayjun “Uk kusa riqsikasha ayllumantami karan
runa Zaqueo shutiq. Paymi Romapaq uk runa. Chaymi payqa uk kutiqa kusa
LPSZLVWXWDNXEUDNXTNXQDSDTDPDQWDTێ karu may nasyunman riran numratinllapa
nin karan. 3Kay Zaqueuqami kusalata WLNUDNDPXUTDSZLEOXQSLQDPDQWDNXQDQێ
Jesusta riqsiyta munayaran. Piru paq. 13Piru manaraq riyarqami, dyis
payqami kusa takshala kar, chaynulla sirbikuqninkunata qayamur, tukuyninta
kusala achka runakuna kashanrayku achka qillayta qur, niran: ¶1XTDWLNUDNDPXێ
mana rikaytaqa puytiyaranchu. naykamanqa kay qillayniykunawanqa
4Chaymi, ULNDQDQSDTTD-HV~VUL\DVKDQێ nigusyuta ruraskinkillapa’ nir.
lawman kusata kallpar rir, unaq 14´1DWDTFKD\SZLEOXQPDQWDUXQDNXQDێ
20
kwintata qukanaykipaq, nuqami 1Uk diyapimi, Jesusqa Dyusta
shamusha kani yanapashuq, shumaqta adurananllapa wasipi Dyuspa
kawsanaykillapapaq nir. 3LUXFKD\SDTێ VKXPDTULPD\QLQWDLPDQXZDVKDNDQDQێ
qami mana kwintata qukankillapachu. OODSDSDTQLUUXQDNXQDWDTD\DƚKDFKL\Dێ
43Ay, qamkunapaqqami kanqa allipla ran. Chaymantami, ƚKDUDQOODSD
saqra diyakuna. &KD\PLNXQWUD\NLێ kurakunapa mantaqninkuna, Moisés
kunaqa shamur, wakmanta kaymanta PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTێ
arkar kurralashurllapa ima, limpu kuna, ruku mantakuqkuna ima.
wanuchir tukchishunqallapa. 44Tukuyla 2Chaymi kaynu nir tapuranllapa:
21
1Jesusmi, Dyusta adurananllapa
Dyus Akrashan Cristuqa
wasipi, rikakuyaran kusa
¿maymantataq shamun? imayjun runakuna, ufrindanta
(Mt 22.41-46; Mr 12.35-37)
kajunkunaman itatinllapa. 2&KD\QXێ
41Chaymantami Jesusqa paykunataqa llami rikaranpis uk mana imayjun
tapuran kaynu nir: E\XGDLVKND\TLOOD\VLWXWDNDMXQNXQDێ
—¿Imapaqtaq Dyuspa Akrashan man itaqta. 3Chaymi Jesusqa niran:
Cristuntaqa Davidpa ayllunmanta —Chiqaptami nishaykillapa: Kay
ninllapa? 42Chaqa Davidqami paylla mana imayjun byudaqami, tukuy
Salmos librunpiqa nin: UXQDNXQDPDQWDPDVWDƚKXUDVKD
‘Tayta Dyusmi Amituytaqa kaynu ufrindantaqa. 4Chaqa, tukuy wakin
niran: runakunaqami qillaynin subraqlata
Tay allilaw qichqayman, ufrindakunllapa. Nataq chay mana
43 PD\GL\DFKD\ƚKLTQLVKXTNXQDWD imayjun byuda-shuypaqami, mana mas
ƚKDNLNLSDƚKDNLQPDQƚKXUDPXێ qillaynin mikunanpaq katinmapis,
naykaman nir’. limpula ufrindakusha nir.
44Chaynu Davidpa ayllunmanta Dyuspa
OODSD0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU GL\DSLTDNDQDQND\ULND\DVKD\NLOODSDێ
\DƚKDFKLNXTNXQDPDQWD. &KDTDSD\NXQDێ taqa limpu ratachitinllapa, manana uk
TDPLPXQDQOODSDDWXQUDƚKSDQOODSDWD rumilamapis anapura llutakashaqa
yakakuyta, chaynulla plasakunapimapis kidanqanachu” nir.
kusala shumaqta saludananllapata ima.
Chaymi chay tantakananllapa wasikunapi Jwisyu diya shipchamuyatinnaqami
manaqa mikunanpaq apatinllapamapis, kaynu pasanqa
kusa runapaq riqsir chay kusala shumaq (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23)
samanakunapi samachinanllapata munan. 7Chaymantaqa Jesustaqa kaynu nir
47Chaynullami chay wakcha warmikunata tapuranllapa:
kitanllapa wasinkunata ima. Piru allin runa —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿maydiyataq
ninanllapapaqqami kusala unayta chaynuqa pasayanqa? ¿Ima siñalta
Dyusman mañakuq yupay tukunllapa. ULNDUWDT\DƚKD\DVKDTOODSD, tukuy
Chaymi kusala manchaypaqtana chaykuna pasananpaq diyaqa
kastigakanqallapa” nir. shipchana? nirqa.
6DQ/XFDV21 186
PDƚKDQNLOODSDFKX, DPD\DUSXSDNDQNLێ
Dyusmanta Shamuq Runaqami OODSDSLVFKXND\ELGDSLNDZVD\DVKD\NLێ
tikrakamunqa llapapaqqa. Ama chay jwisyu diyapiqa
(Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) qamkunata, chay mana allin ruraykuna
25“Chaymi siñalkuna kanqa rupaypi, daskaqla ratachishunanllapapaqchu.
killapi, qullarkunapi ima. Nataq 35Chaqa chay shamuq diyaqami
22
qiruta, manaqa wakin qirukunatapis. 1Shipchamuyarannami Pascua
30Chaqa chay qiru mushuqmanta fyistapi mana libadurayjun
qawamuqta rikarqa, \DƚKDQNLOODSDQD tantata mikuqllapa chay diyaqa. 2Nataq
tamya tyimpuqa shipchana nir. 31&KD\ێ chay kurakunapa mantakuqninkuna,
nulla chay nishushaykunata pasaqta 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLێ
rikarqa, \DƚKDQNLOODSDQD'\XVPXVKXTێ kuqkunaqa, yarpuranllapa imanullapis
manta mantakunanpaq tyimpuqa Jesustaqa wanuchinanllapapaq. Piru
shipchana nir. runakunata manchashanllaparaykumi
32“Chaymi chiqapta nishaykillapa: mana aypayta puytiranllapachu.
Chay tyimpupi kaq runakunaqa 3Chaynu katinmiri, Jesuspa dusi
llapapis. 8Chaymi Pedruwan Juantaqa, aypar Taytanta payji nir, pakir quran
-HVXVTDNDƚKDUDQND\QXQLU: \DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLU:
—Rir kamakachiyllapa Pascua fyistapi “Kaymi nuqapa kwirpuy. Qamkunata
mikunanchikllapata. washashunayllapapaq wanuyani chay.
9&KD\QXQLWLQTDSD\NXQDTDWDSXUDQێ Kaytami ama qunqarchu rurankillapa
llapa: yarpumanaykillapapaq” nir.
—¿Maypitaq kamakachinayllapata 20Chaynu mikutinllapanaqami, kupata
&KDTDQXTDZDQPL'\XVQLWLQLVNULELNDێ
Pedrumi Jesusta arniran mana shankunaqa kumplikanqa. Chaqa niqmi:
dijananpaqchu ‘Mana allin runakunawan pullata, mana
(Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; allinpaq riqsimanqallapa’ nir. Chaynumiri
Jn 13.36-38) '\XVQLWLQQXTDSDTWXNX\LVNULELNDVKDێ
31Chaynullami niranpis Amitunchik kunaqa, kumplikayanqa chay nishannulla.
Jesusqa: 38Chaynu Jesús nitinqa, paykunaqa
niran: ƚKD\SLQSLQLQDWDUDWDFKLUFKD\SD
—Judas, ¿mucharlachu Dyusmanta ridurninlapi tukuy taranllapa. Pedrupis
Shamuq Runataqa kuntrankunaman chaypi paykunawan pulla tayaran.
qukunki? nir. 56Chaynu tayatinllapaqa, uk sirbikuq
49Chaymi chaypi Jesuswan warmi Pedrutaqa rikar, kusalata
kaqkunaqa, imami pasayan nir kwintata chapayaran. Chaymi kaynu niran:
qukar, niranllapa: —Kay runapismi paywanqa pulla
—Taytituy, ¿ispadakunawanchu karan nir.
washakashunllapa? nir. 57Piru Pedruqa niran:
50Chaynu nitinqa, FKD\SLNDTNXQDێ —Mamitay, manami riqsinichu chay
manta ukninqa, NXUDNXQDSDPDQWDTێ runataqa nir.
191 6DQ/XFDV2223
3Chaymi Pilatuqa Jesustaqa kaynu nir llapa. Chaynu rurayar imaqa, +HURGHVێ
tapuran: SLV-HVXVWDTDTDVKDQNDƚKDUDQ
—¿Qamchu chay Israel runakunapa Pilatuman.
mantaqnin kanki? nir. 12Chay diyaqamiri Pilatuwan
o¬23.31 Qirupaq rimarqami, payllapaq riman Jesusqa. Pay kaypi katin chaynuta rurarqa,
ashwan pay mana kaypi katinmaqa, imatapis ruranqallapa.
6DQ/XFDV23 194
Piru kay runa-shuypaqa mana imata shutiq, chay Judea lugarpa pwiblun
uchakusha karmapis, qischakayan. Arimatea shutiqmanta. Payqami
42Chaymantaqa niranpis chay runaqa: Israelmanta kusa mas karguyjunkunapa
—Tayta Jesús, yarpumankiri qashan masin karan. Piru chay karguyjunkuna
mushuqmanta mantakuq qallarirqa. \DUSXVKDQNXQDZDQTDPDQDFKD\OODWDێ
43Chaynu nitinqa, Jesusqa niran: chu yarpuq. Ashwan, '\XVPXVKXTێ
—Allitami nishayki: Qamqa manta mantakunanpaq nir yarpur,
kananllami nuqawan pulla kanki Taytay kawsaq-ari. 52Chaymi payqa Pilatuman
Dyuspa luryanpi nir. ƚKDU-HVXVSDNZLUSXQWDPDxDUDQ.
53Chayna, Pilatuqa apay nitinqa, payqa
Jesusmi wanuranna krusmanta shumaqla ishkichimur, uk
(Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; \XUDTUDƚKSDZDQSLOOXUDSDUƚKXUDUDQ
Jn 19.28-30) TDTDSDSDƚKDQODSLXNXƚKNXUXUDNDVKD
44A las dusimanta-pacha alas tris di la karan chayman. Chaypiqami manaraq
tardikaman tukuy pacha allipla mayqantapis pampashallapachu karan.
tutaparaq intiru kidaran. 45Rupayqami 54Chay pampayan diyapiqami,
24
1Chaymantami simanapa punta kanqa nir yarpuranllapa.
diyanpiqa, FKD\ZDUPLVLWDێ 12Chaynu niyatinllapamapis, Pedruqa
UDQ\DƚKDFKLNXQDQSDTSLPLFKD\
Juan iskribiran pimi Jesucristo nir achkirachikuqqa nir. 9Kay chiqap
1
1Manaraq imapis kayatinmi uk RIMAY achkirachikuqqami, kay pachaman
a karanllana. Kay RIMAYQAMI shamuran achkirachikuq yupayna,
Dyuswan kar, Dyuslla karan. 2Chaynu Tayta Dyuspaq tukuyta intrachinanpaq.
mana imapis katinraqmi Dyuswan pulla 10Tayta Dyus paywan tukuy imata
198
199 6DQ-XDQ1
b¬1.21 '\XVXNULPDTQLQWDNDƚKDPXQDQSDTNDUDQQLUPDVLQWUDNDQDUTDULNDVKXQOODSD
Deuteronomio 18.15,18.
6DQ-XDQ1 200
2
1Natanaelwan parlashanmanta chayqa yaku, binupaq tikrakashata
allaqnin uk diyaqa, Galilea lugarpa NDPDUPDQD\DƚKDUDQFKXPD\PDQWD,
pwiblun Caná shutiqpi, karan uk imanumi chay binuqa rikarisha
d¬1.51 Kayta nirmi Jesús yarpuchiran, imanutaq unay Jacobupa musquyninpi Dyuspa
angelninkuna uk iskalirata pachaman ishkimuq iqaq chayta. Nataq kananqami Jesusna chay
iskalira yupayqa. Chaymi Jesusrayku Dyusqa, runakunata kusata yanapan.
6DQ-XDQ2 202
e¬2.17¬Salmo¬69.9
203 6DQ-XDQ23
3
1Jerusalenpimi taq uk fariseo runa shamun chaynulla mayman rin
Nicodemo shutiq. Payqami nirmapis. Chaynumi pasan Dyuspa
Israelmanta karguyjun runakunapa Santu Ispiritunwan yarpuyninpi
masin karan. 2Kay runami uk tuta, nasiqkunawanpis.
Jesusta watukuq rir, kaynu niran: 9Chaynu nitinqa, qashan Nicodemuqa
TDPODPLFKD\PLODJUXNXQDWDUXUDVKD\ێ —¿4DP,VUDHOUXQDNXQDSD\DƚKDFKLTێ
kitaqa rurayta puytinki. Dyus mana nin karmapis, manachu kaytaqa
qamwan katinqa, PDQDUXUD\DQNLPDQێ \DƚKDQNL? 11Chiqaptami nishayki:
chu chay milagrukunataqa nir. 1XTDNXQDTDPLDOOLWD\DƚKDTNDU
3Chaynu Nicodemo nitinmi, Jesusqa FKD\QXOODULNDVKD\OODSDWDLPDZLOODVKXێ
niran: nillapa. 3LUXTDPNXQDTDPDQDNUL\LQNLێ
—Piru chiqaptami nishayki: 0D\TDQێ llapachu. 12Chaynu kay pachapi
pis mana mushuqmanta nasiqqa, Dyus rikaypaqkunapaq willashutiyllapa mana
PDQWDNXVKDQSLPDQDND\WDSX\WLQTDێ kriyirqa, ¿imanuna kriyinkillapa unaq
chu nir. V\LOXSLPDQDULND\SDTNXQDSDTZLOODVKXێ
4Chaynu Jesús nitinmi, Nicodemuqa, tiyllapamaqa?
kaynu nir tapuran: 13“Chaqa manami mayqanpis unaq
niran:
Jesusmi Samariamanta warmiwan —Taytituy, yakuqami kusala ruri
parlaran maypi. ¿Manami imaykipis kanchu
4
1Wakinkuna rimatinllapami fariseo yakuta lluqshichimunaykipaqqa?
UXQDNXQDSLV\DƚKDUDQOODSD, ¿Maymantana tukuy tyimpu nasimuq
Jesusqashi Juanmantaqa achka yakutaqa upyachimanki? 12¿Qamqachu
runakunata shutichitin, paywanna rukunchikllapa Jacobumantaqa mas
riyanllapa nir. 2Piru chiqaptaqami mana runa nisha kanki? &KDTDND\TXƚKDWDێ
Jesuschu shutichikuyaran. Ashwanmi qami unay rukunchikllapa Jacobo
WXNX\SD\SLNUL\LTNXQDWDTD\DƚKDNXTێ qumaranllapa, SD\FKD\QXOODZDPUDQێ
ninkuna shutichiyaranllapa. kuna, animalninkuna ima upyanan
3&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDUDQIDULVHR yakuta nir.
runakunaqa imatami paypaq yarpuyan nir. 13Jesusqa niran:
nisha karan chayta. Chaymi pay, tukuy Piru samana diya katinmi, 10,VUDHOێ
ayllunkunamapis kriyiranllapa manta karguyjunkunaqa, chay alliyasha
Jesuspiqa. runataqa kaynu niranllapa:
54Judeamanta Galileaman tikrakamur —Kananqami samana diya. 0DQWDNXێ
chay wamrata allichashanwanqami, shanllapanu, manami allinchu paraykita
Jesusqa ishkay milagrutana ruraran. apanaykipaqqa.
11Chaynu nitinllapaqa, chay alliyasha
Jesusmi mana kuyuyta puytiq runaqa niran:
runata allicharan —Chay allichamasha runami nimaran:
5
1Chaymantaqami Jesusqa qashan ‘Sharir, paraykita apar riyna’ nir.
riran Jerusalén pwibluman. Chaqa 12Chaynu nitinqa, FKD\NDUJX\MXQێ
-XDQULPDVKDQNXQDTDPLNUL\LUZDVKDNDێ 45´4DPNXQDTDDPDPL\DUSXQNLOODSDێ
6
Piru qamkunaqami rimatinmapis mana 1Chaymantami Jesusqa riran Galilea
uyapashaykillapa chaynulla nuqa yupayqa TXƚKDSDXNODZQPDQ\DQPDQ. Chay
mana rikashaykillapalamapischu. TXƚKDOODPLVKXWLTSLV, 7LEHULDVTXƚKD.
38Chaynulla qamkunaqami Dyus 2Chaynu ritinmi, kusala achka runakuna
7
llapaqami mana kriyimanllaparaqchu. 1&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDFKLێ
8
1Nataq Jesusqami Olivos sirkaman
Karguyjunkunami Jesuspi mana riran. 2Allaqmanta achkiyatinnaqa
kriyiranllapachu qashan riran Dyusta adurananllapa
45Chaymantami Dyusta adurananllapa wasiman. Chaypimi runakuna payman
wasipi kuytakuqkunaqa, tikrakar qimikatin, FKD\ODSLWDU\DƚKDFKLNXT
riranllapa fariseo runakuna, kurakunapa qallariran.
mantaqninkuna kayashanllapaman. 3Chaymi chaymanqa, Moisés
9
Abraham, chaynulla Dyuspa wakin 1&KD\PDQWDXNOXJDUWDSDVD\DUێ
10
34Chaynu nitinmi, niranllapa: 1Jesusqami
niranpis:
—Qam kusala uchayjun nasisha “Chiqaptami nishaykillapa:
karmapischu, ¿QXTDNXQDWD\DƚKDFKLPDێ Mayqanpis uyshakunapa chikrunman
nayankillapa? nir. PDQDSXQNXQWD\D\NXUXNODZWD\D\NXTێ
11
1Karanmi uk qishaq runa Lázaro 11Chaynullami niranpis:
12
1Saysidiya, Pascua fyistapaq Chaymi riranllapa wakmanqa, Jesusta
faltayatinmi, Jesusqa chay chaynulla pay kawsachimushan
kawsachimushan Lázaro tayashan Lazaruta rikaq ima. 10-11Chaymantami
Betaniaman riran. 2Chaypiqami chay kurakunapa mantaqninkunaqa
Jesusrayku mikuyta kamkachir, /D]DUXWDSLVZDQXFKLQDQSDT\DUSXUDQێ
kunachikuranllapa mikunanllapapaq. llapa. Chaqa Lázaro kawsamushanta
Chaymi, Martaqa mikuyta misaman rikarmi Israelmanta kusala achka
aypachikamuyaq. Nataq runakuna Jesuspina kriyiqllapa.
Lázaro-shuypaqa misapina Jesuswan
pulla mikuyaqllapa. 3Chaykamanqami, Jesusmi Jerusalenman yaykuranna
PLG\DEXWLOODNXVDNDUXƚKDQL\MXQ (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Lc 19.28-40)
mishki mutkiypaqla nardo shutiq 12Kusala achka runakunami risha
yakituta, Lazarupa uknin Mariaqa karanllapa Jerusalenman, Pascua
apamuran. Chaymi chaywanna Jesuspa fyistapaqqa. Chaymantami allaqnin
ƚKDNLQWDSDTDVWXU, DTFKDQZDQFKDNLFKLێ GL\DTD\DƚKDUDQOODSD-HVXVTDPL
ran. Chaymi, FKD\ZDVLND\DVKDQOODSDێ I\LVWDPDQƚKDPX\DQQLU. 13Chaymi
mapis kusala shumaq mishkita paykunaqa palmira qirukunata
asyayarna kidaran. 4Chaymantami, kuchumur, kusa aligrila kaynu nir
\DƚKDNXTQLQNXQDSDXNQLQ[Simonpa laqyar riranllapa Jesustaqa tariq:
wamran] Judas Iscariote, Jesusta “¡Biba biba!
kuntrankunaman qukunanpaq karan ¡Kusa alabakashami kanqa
chayqa, kaynu niran: Taytanchik Dyuspa shutinpi
5—:DNQX\DQTDOODLƚKDQDQPDQWDTD shamuqqa!
qumashallapa trisyintus dinaryu Chaynulla ¡kusa alabakashami
qillaypaq rantikur, mana imayjun NDQTD,VUDHOSZLEOXSDJXE\LUێ
kaqkunata yanapanallapata nir. nunqa!” nir.
6Piru Judasqami chaynuqa niran, mana 14Chaymantaqami Jesusqa uk burruta
13
1Mananami maychu karan —&KD\UDTLQWLUXNZLUSXQWDSDTDNXێ
Pascua fyistapaqqa. Jesusqa VKDWDTDPLƚKDNLQODWDQDSDTDQFKLN.
\DƚKDVKDQDNDUDQ, wanur kawsamur Chaqa kwirpunqami kusala shumaqnari.
syiluman rir Taytanwan qashan Chaynumi qamkunapis shumaqna
WDULQDNXQDQSDTXUDTDPLƚKDPXVKDQD kankillapa. Piru chaynu shumaqqami
nir. Piru Jesusqami tukuyla paypi mana tukuynikillapachu kankillapa.
kriyiqkunataqa kusalata munaran. 11Chaynu, ´0DQDPLWXNX\QLNLOODSDێ
15
1Jesusqami kaynu niran: 9Chaqa nuqami qamkunataqa kusata
16
pachamanta kaqkunallawan 1´7XNX\ND\NXQDWDPLZLOODVKXێ
17
kunawan willashushallapa kani. Piru 1Tukuy kaykunata nirnaqami,
18
1Chaymanta chaynu nirnaqa, shachu” nishan kumplikananpaq.
-HVXVTDULUDQ\DƚKDNXTQLQNXQDێ 10&KD\PDQWDTD-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ
niran:
Jesusmi Pilatupa naypanpi —¿Nuqachu Israelmanta runa kani?
(Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Chaqa qampa nasyunnikimanta
Lc 23.1-5) runakuna, chaynulla kurakunapa
28Piru limpu achkiyayatinnaqami, mantaqninkunami qamtaqa nuqamanqa
Jesustaqa Caifaspa wasinmantaqa, apamushushallapa. Ma willamay,
aparanllapa Romamanta mantakuq ¿imatataq rurashayki? nir.
Pilatupa mantakuna wasinman. Piru 36Jesusqa niran:
19
1Chaymantaqami, Pilatuqa —¿Maymantataq qamqa kanki? nir.
NDƚKDNXUDQ, Jesusta kusata Piru Jesusqami, PDQDLPDWDSLVZLOODUDQێ
llibachinanllapapaq. 2&KD\PLVXOGDGXێ chu. 10Chaymi Pilatuqa qashan niran:
kunaqa kashamanta rurakasha kurunata —¿Manachu imatapis willamayanki?
Jesustaqa umachiranllapa. Chaynulla uk ¿0DQDFKX\DƚKDQNL, nuqa washashuyta
FKXSLNDPXUDGDUDƚKSDWD\DNDFKLUDQێ puytini? nir. Manaqapis ¿mantakutiy
llapa. 3&KD\PDQWDPLNXVKLSDQDQOODSDێ kruspi klabashuyta puytinllapa nirqa?
rayku tukuynin qimikar kaynu 11Jesusqa niran:
niran: NXWLOODNDƚKD\WD\DUSXUDQLPDQXOODSLV.
—Rikayllapa. Nuqaqami paytaqa Piru chay Israelmanta karguyjunkunaqa
yarqachimusha kani rikar kwintata kusata lanyaranllapa, kaynu nir:
qukanaykillapapaq, nuqapaqqa kay —¡&KD\UXQDWDNDƚKDUTD, Romapa
runaqa mana ima uchayjunlamapischu punta mantaqnin Cesarpaqa mana
nir. amigunchu kanki! ¡Mayqanpis
5&KD\PDQWDTDPL-HVXVTD\DUTDPXێ mantakuq paylla tikrakarqa, mantakuq
ran, kashamanta rurakasha kurunata Cesarpaqa kuntran! nir.
umakusha, FKXSLNDPXUDGDUDƚKSDWD 13Chaynu nitinllapa Pilato uyaparqa,
rikrakur riran, Calavera shutiq lugarmanqa. karanllapa Jesuspa maman María, Jesuspa
(Hebreo rimaypiqa chay lugartaqa ninllapa mamanpa irmanan, Cleofaspa warmin
Gólgota nir.) 18Chay lugarpimi Jesustaqa María, chaynulla María Magdalena ima.
klabaranllapa ishkay runawan pullata 26Chaymanta Jesús mamanta rikar, chay
20
chiqapta rimayan nir. Chaynu 1Chaymantami simanapa punta
21
kanillapa, nir. 1Chaymantami, Jesusqa qashan
Piru Tomasqa niran: ULNDULUDQZDNLQ\DƚKDNXTQLQێ
—Makinkunata klabu chuqrishanta kunaman, 7LEHULDVVKXWLTTXƚKDSD
mana rikar, FKD\QXOODFKD\FKXTULNDێ manyanpi. .D\NXQDPLNDUDQWDULQDNXێ
shanman mana diduyta itar, mana tinllapaqa: 2Simón Pedruqa chay Milli
makiywan kustillanta kamar imaqa, niqllapa Tomaswan, chay Caná Galilea
mana kriyishaqchu nir. pwiblumanta kaq Natanaelwan,
26Chaymanta uchu diya pasatinnaqa, Zebedeupa ishkay wamrankunawan,
-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDTDVKDQ FKD\QXOODLVKND\PDV\DƚKDNXT
249 6DQ-XDQ21
1
1Tayta Teóɹlo, SXQWDLVNULELVKXێ \DUD\OODSD7D\WD\WXNX\FKD\DUQLVKXێ
shay libruypimi nishuray Jesús shanllapata kumplishunanllapakaman.
imata rurashanpaq, \DƚKDFKLNXVKDQSDT 0DQDFKXQLVKXUD\OODSD6DQWX,VSLULWXQێ
ima, qallarishan diyamanta-pacha, wan shutichishuyanqallapa nir.
2syiluman rishankaman. Manaraq 5Chiqaptamiri Shutichikuq Juanqa
251
+HFKRV1 252
tukuypa amun kar, maydiyami, ima pis), chaynulla Santiagupa uknin Judasa
urasmi imata rurayanqa nirmapis. ima. 14Paykunaqami tukuyninllapa
8Chaynu katinmapis, Taytanchik waran waran Jesuspa ukninkunawan,
Dyuspa Santu Ispiritunmi qamkunaman maman Mariawan, ZDNLQZDUPLNXQDێ
shamutin, paypa pudirninwanna wan ima tantakaqllapa Dyusman pulla
kankillapa. Chaymantanami rinkillapa mañakunanllapapaq.
QXTDSDT\DƚKDFKLNXTND\-HUXVDOpQ 15Chay diyakunapimi syintu binti
2
1Chaymanta Pentecostés fyista riqchaq pwiblukunamanta karmapismi,
ƚKDPXWLQTD, Jesucristupi tukuy NXVDDOOLWDLQWUDNDQFKLNOODSDULPD\QLQFKLNێ
kriyiqkunaqa uk wasilaman tantakasha kunapi Dyusninchikpaq, tukuy shumaq
karanllapa. 2Chaynu chaypi katinllapami, UXUDVKDQSDTLPD\DƚKDFKLPDVKDOODSDPDSLV
illaqmanta jwirti wayra yupay kusata nir”.
waqar syilumanta shamur, \DƚKDSDFKLUDQ 127XNX\SD\NXQDPLNXVDWDGLVSDQWDێ
Dyuspa unay rimaqnin Joel nisha karan chay mana allin runakunawan kruspi
chaynulla. Chaqa Joelmi kaynu niran: klabar wanuchiraykillapa, imanutaq Dyus
17 ‘Dyusninchikmi nin: Maydiya pacha unaylla chaynu kananpaqqa nishallana
tukukananpaq katinnaqami karan chaynulla. 24&KD\QXZDQXFKLWNLێ
WXNX\UXQDNXQDPDQNDƚKDVKDT llapapismi, Tayta Dyusqa wanushanmanta
Santu Ispirituyta. kawsachimuran. Manari dijaranchu
Chaymi runakunapa wamrankuna, ismunanpaqqa. 25Chaqa Davidmi unaylla
ullqupis, ZDUPLSLVULPDQTDێ iskribiran, Jesús kaynu nishanta:
llapa nuqa munashayta. ‘Nuqami maydiyapis Dyusniytaqa
Musu wamrakunami riqchaq naypaypi rikani.
imakunata rikapakunqallapa. Chaynu pay allilaw qichqaypi
Nataq rukukuna-VKX\SDTDPXVTXێ katinqami,
panqallapa. mana mayqantapis manchayta
18 Chaynulla chay diyakunapimi puytinichu.
munashay akrashaykunamanpis 26 Chayraykumi tukuy shunquywan
OODSD6DQWX,VSLULWXWDTDQXTDQFKLNNXQDێ NUL\LTNXQDTDFKD\GL\DOODVKXWLNXUDQێ
PDQSLVNDƚKDPXUDQ. Tukuy chaytami llapa. Chaymi kriyiqkunaqa tris mil
qamkunaqa rikashaykillapa, X\DSDVKD\ێ (3,000) yupayna karanllapa.
killapa ima. 34Mabir, ¿imapaqtaq
Davidqa syilumanqa mana riran? Chaqa Kaynumi kawsaqllapa puntata
payllamiri kaynu niran: kriyiqkunaqa
‘Tayta Dyusmi, Amituytaqa kaynu 423D\NXQDTDPLDSXVWXONXQD\DƚKDFKLێ
4
llami Tayta Dyusqa qashan Jesusta 1Pedruwan Juanqa runakunata
d¬4.11¬Salmo¬118.22.
259 +HFKRV45
5
qishaqkunata allichanayllapapaq ima, 1Piru karanmi uk runa Ananías
6
Teudas shutiq runa kusa puytiq kayta 1Chay tyimpuqa Dyuspi kriyiqkuna
munatin, kwatru-syintus runakuna mastana achkayaq qallarisha
yupay paypi kriyir ikinpi puriranllapa. katinllapanaqa, chay griego rimaypi
3LUXFKD\PDQWDTDFKD\UXQDWDZDQXFKLێ rimaqkunaqa rimapakuqllapa chay
tinllapaqa chay ikinpi puriqkunaqa hebreo rimaypi rimaqkunapaqqa, kaynu
wakta kayta shikwakar tukukaranllapa. nir: ´&KD\JULHJRE\XGDZDUPLNXQDTDێ
37Chaymanta qashan uk tyimpupi, shi, chay hebreo byuda warmikuna
sinsuta ruratinllapaqa, Galileamanta uk yupayqa mana aypaqchu kasha chay
runa Judasna rikariran. Chaymi paypi PLQLVWL\DVKDQTXNX\DVKDQOODSDێ
kriyir puriqkunapis karanllapa. Piru mantaqa” nir.
chaytapis wanuchiranllapa. &KD\QXێ 2&KD\PLFKD\GXVLDNUDNDVKDDSXVWXOێ
7
imakunata ima ruraran tukuypa 1Chay kurakunapa mantaqninmi
naypanpi. 9&KD\PDQWDPLWDQWDNDQDQێ Estebantaqa kaynu nir tapuran:
llapa wasi Libertos shutiqmanta wakin —4DPSDTFKD\QXULPD\DVKDQێ
runakuna, chaynulla Cirene, Alejandría llapaqa, ¿chiqapchu, manaqachu mana?
pwiblumanta kaqkuna, chaynulla chay nir.
Cilicia, Asia lugarmanta kaqkuna ima 2Chaymi Estebanqa niran:
e¬7.8 Kay tratupaq mas intrakanarqa rikashun Génesis 17.1-14. f¬7.21 Taytankuna mana
wanunanta munarmi, NDQDVWLWDODPDQLWDU\DNXSDƚKD\SLQNDTODSLSDNDUƚKXUDUDQDPD
wanunanpaq. Mas allintaqami intrachimanchik Exodupi 2.2-10.
265 +HFKRV7
g¬7.30,35 Ángel nirqami intrachimanchik Dyus angelpaq tikrakar rikariran Moisesman nir.
Masta intrakanarqa rikashun Éxodo 3.1-5.
+HFKRV7 266
llapa? nir”.
43 Ashwanmi qamkunaqa chay yanqa 51Chaynu Dyuspa rimaqnin nishanta
NUL\LTNXQDSDLNLQSLSXULTTDOODULUDQێ
Estebantami wanuchiranllapa llapa qischananllapapaq. Chaymi tukuy
54Chaynu Esteban nitinmi, payta kriyiqkunaqa shikwakar, riranllapa
NXQWUDVKDQOODSDUD\NXFKD\NDUJX\MXQێ Judeapa, Samariapa pwiblunkunaman.
NXQDTDNXVDWDSLxDNXUNLUXQOODSDPDWDێ Piru apustulkuna-shuypaqa mana
pis richyachiranllapa ima. 55Piru lluqshiranllapachu Jerusalenmantaqa.
Estebanqami, '\XVSD6DQWX,VSLULWXQێ 3Chaykamanqami Sauluqa kusalata
8
1-2Chayta rikarmi, Sauluqa wasqakur, kriyichisha karan: Payqashi
yarpuran: Estebanta wanuchirqami kusa puytiq runa nir. 10Chaymi tukuy
allinta tukuyanllapa nir. Nataq chay wamrantin, rukuntin paytaqa kusata
kusala allin llakipakuq runakunalami uyakuqllapa. Paykunami niqllapa: “Kay
Estebantaqa pamparanllapa kusata runa, Dyuspa pudirninwan. Chayrayku
paypaq waqar ima. Chaymanta chay tukuy riqchaq milagrukunata rurayta
diyallami Jerusalenpiqa, Jesucristupi puytin” nir. 11Chaynu nir imami,
+HFKRV8 268
9
uyarala, 1-2Chaykamanqa Saulo-shuypaqa
wasinpi. Simonqami qarata blanduchar llapa, alas dusi yupaynaqa Pedruqa iqaran
trabajaq. wasipa ananman, '\XVPDQPDxDNXQDQێ
paq. 10Payqari kusata mallaqnar, PLNXQDێ
Pedrumi Corneliuwan yaran. &KD\PDQWDPLNXQDQWDNDPDNDFKLێ
10
1Nataq Cesarea pwiblupimi taq nanllapakamanqa, rikapakuyninpi rikaran
uk runa Cornelio shutiq. Paymi V\LOXNLƚKDNDTWD. 11&KD\QXV\LOXNLƚKDNDێ
uk kwartil Italiano shutiqmanta tinqa unaqmanta ishkimuyaran uk atun
suldadukunapa uk mantaqnin karan. pullu kada manyankunamanta watakasha.
2Payqami mana Israel runa karmapis 12Chay pullu watakashapa rurinpiqa karan
h¬10.16 Dyus, Pedruta kay rikachishanpaqmi intrachinayaran, mayqan runapis Dyuspi kriyiq
kar, maylawmanta karpis, chaylla Dyuspaqqa. Mana ukman ukmanchu nir.
+HFKRV10 274
11
1Apustulkuna, chaynulla Judea 11“Chay kutillami, chay wasi
12
NDƚKDUDQOODSD, rir rikananpaq. 1Chay tyimpukunapi gubyirnu
23Chaymi, %HUQDEpƚKDUTDULNDUDQ, Herodesqa, TDOODULUDQ-HVXFULVێ
Dyusninchik imanu bindisir paykunata tupi wakin kriyiqkunataqa kusata
yanapashanmatapis. Chaymi payqa qischaq. 2&KD\PLNDƚKDNXUDQ-XDQSD
alliplata aligriyaran. Chaynulla XNQLQ6DQWLDJXWDLVSDGDZDQZDQXFKLێ
paykunataqa kusata kunsijaran, ama nanllapapaq. 3Chaynu Santiaguta
imatapis yarpurchu, tukuy shunqunwan wanuchishanpaqmi Israel runakunaqa
VKXPDTWD$PLWXQFKLNWDNDVXQDQOODSDێ kusa shumaqta yarpuranllapa. &KD\UD\ێ
paq. 24Chaqa payqami kusala bwinu, NXPL+HURGHVTDNDƚKDNXUDQ3HGUXWDSLV
277 +HFKRV12
13
lluqshir, riran Cesareamanna taq. 1Antioquía pwiblupi
kriyiqkunamantaqami karan
Herodesmi wanuranna
Dyuspa rimaqninkuna, chaynulla
20Chaypi katinmi Tiro, 6LGyQSZLEOXێ \DƚKDFKLNXTNXQDLPD. Paykunaqami
kunapi taqkunaqa Herodesmanqa karan Bernabé, Simón, Lucio, Manaén,
rinanpaq yarpuranllapa: Herodesqa, Saulo ima. Chay Simontami niqllapapis,
DOOLSODWDSLxDNXVKDQXTDQFKLNNXQDێ “Yana Runa” nir. Lucio-shuypaqa
wanqa. Rir shumaqchanakushunllapa Cirene pwiblumanta karan. Nataq
paywan. Chaqa paypa pwiblunmanta Manaén-shuypaqa, Galileapa gubyirnun
mikunanchikta rantimunchik nir. Herodespa pullan kriyakasha karan.
Chaynu rinanllapapaqqa, naypaqtaqa 2Uk diyapimi paykunaqa ayunupi kar
FKD\QXOODZDNLQNUL\LTNXQDSDULNDTQLQێ
Pablumi Bernabiwan tikrakaran kunawanpis parlananllapapaq.
Siriapa pwiblun Antioquiaman 3&KD\QXNDƚKDWLQOODSDPL, paykunaqa
24Chayna, prubinsya Pisidiamanta riranllapa Jerusalenmanqa. Chayman
rirnaqa, ƚharanllapa Panɹlialawman. riqnuqa, Feniciapa, 6DPDULDSDSZLEOXQێ
25Chay Panɹlia lugarpi Perge pwiblupi, kunapi kriyiqkunataqa parlaranllapa
Amitunchikpa shumaq rimayninta tukuy mana Israel runakunapaq: “Unay
\DƚKDFKLNXU, chaymantaqa riranllapa kriyinanllapataqa dijar ashwan
Atalia pwibluman. 26Chaymantaqa, kananqa, Dyuspina kriyinllapa” nir.
yaku karrupi mar yakullata riranllapa Chaynu parlakutinmi, chaypi
$QWLRTXtDSZLEOXPDQƚKDQDQNDPDQ. kriyiqkunaqa alliplata aligriyaranllapa.
&KD\SZLEOXPDQPLNDƚKDVKD 4&KD\QX\DƚKDFKLNXUUL\DUTD
-HVXVSLNUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLTێ
Jerusalenpimi kriyiqkunaqa kuna ima tantakaranllapa chay
tantakaranllapa IDULVHXNXQDQLVKDQSDTSDUODQDQOODSDێ
Amitunchik Jesús llakipamarninchikllapa nini: Chay mana Israel kaq runakuna unay
XFKDQFKLNOODSDPDQWDZDVKDPDVKDQFKLNێ kriyinanllapakunata dijar, Dyuspina
llapa dibaldila, nir. Chaynumiri mana Israel kriyisha katinqa, ama piñachishunllapachu
runakunatapis washasha nuqanchikkunata ‘Moisés tukuy mantakushankunata ruray’
yupaylla”. nirqa. 20Ashwan paykunamanqa
12Pedro parlakutinnaqa, Pabluwan iskribishunllapa kaykunalata rurananpaq:
Bernabipis parlakuq qallariranllapa. Chay runa rurashan yanqa dyusman
Paykunaqa parlakuranllapa Tayta Dyus XIULQGDNXQDWDƚKXUDVKDQOODSDWDTDDPD
yanapatin, mana Israel kaq runakunapi mikunanllapapaq. &KD\QXOODQLVKXQOODSDێ
tukuy milagrukunata mana ruraypaq pis runa kar, warmi karmapis ama ukwan
shumaq imakunata rurashanllapata. ukwan pununanpaqchu. Nishunllapapis,
Chaynu parlakuyatinllapami tukuy animalpa yawarninta, animal ratar manaqa
FKD\SLNDTNXQDTDX\DUDODX\DNXUDQێ ƚKXTDUZDQXVKDSDD\FKDQWDTDDPD
llapa. 13Chaynu parlakur tukchitinnaqa, mikunanllapapaqchu. 21Chaqa Moisés
Santiaguqam niran: mantakushanllata unaymanta-pacha tukuy
“Kriyiq masiykuna uyakumayllapa. SZLEOXNXQDSL\DƚKDFKLNXQOODSD. Chaymi
14Simonqami willamayanchikllapa, tukuy samana diyapi Israel runakunapa
imanutaq kananqa Tayta Dyus, mana tantakananllapa wasinkunapiqa liyir
Israel runakunatapis yanapar, paypa \DƚKDFKLNXQOODSDµ.o
wamrankunana kananpaq nisha nir ima.
15Kayqa Dyuspa rimaqnin nishannu, .DUWDWDNDƚKDUDQOODSDPDQD,VUDHO
allip chaynu kasha. Chaqa chay runakunaman
iskribikashapiqami kaynu nin: 22Santiago
chaynu nitinqa, Jesuspa
16 ‘Davidpa ayllunkunaqami wasi apustulninkuna, Dyuspi kriyiqkunapa
limpu ratasha yupay rikaqninkuna, tukuy kriyiqkunawan
16
13DEOXTDPLƚKDUDQ'HUEHVKXWLT runata rikaran. Chayshi chay runaqa
pwibluman, chaynulla Listra shasha rugakuyaran kaynu nir:
pwiblumanpis. Listrapiqa tarinakuran “Shamuy-ari kay chimpa Macedonia
Jesuspi kriyiq Timoteo shutiqwan. pwibluman yanapamanaykillapapaq” nir.
Paypa mamanmi unaymanta-pacha 10Chaynu Pablo musqupakutinqa,
18
1Chaymantami Pabluqa chay kriyiq Amitunchik Jesuspi. Payqa Israel
Atenas pwiblumantaqa lluqshir, runakunapa chay tantakananllapa
riran Corinto pwiblumanna. 2Chaypiqa wasipaqa mantakuqnin kaq. Chaynulla
tarinakuran uk Israel runa Aquila Corintumanta kusa achka runakunapis
shutiqwan. Payqa Ponto lugarmanta '\XVSDVKXPDTULPD\QLQWDX\DNXUێ
karan. Chay tyimpumi, payqa warmin llapaqa, kriyirna rir shutikuranllapa.
3ULVFLODZDQSXOODFKD\UDTƚKDPXVKD 9Chaymanta uk tutaqa, Amitunchik
19
1Corinto pwiblupi, Apolos mancharchu, “Dyusninchikqami
kanankamanqa, 3DEOXTD$QWLRێ mushuqmanta nuqanchikkunata
quía pwiblumanta lluqshir rir, chay mantamayashunllapa” nir ima. 9Piru
achka shallqakaq pwiblukunata chaynumapis, wakinqa kusa mana
watukurnaqa, ƚKDUDQeIHVRSZLEOXPDQ. intrakaq runa kar, PDQDNUL\LQDUDQێ
Chaypimi tariran ayka kriyiqkunata. llapachu. Ashwanmi Jesuspi
2Chaymi paykunataqa kaynu nir kriyiqkunata tukuy runakunapa
tapuran: naypanpi kusa ukmanta juraparanllapa.
—¿Kriyitkillapaqachu, Dyuspa Santu Chaymi Pabluqa kriyiqkunataqa akrar,
Ispiritunqa, qamkunaman shamuran? aparan uk runa Tiranno shutiqpa
nir. \DƚKDFKLNXQDQZDVLQPDQ. 10&KD\SLێ
Paykunaqa niranllapa: QDPL3DEOXTDZDUDQZDUDQ\DƚKDFKLNXێ
—0DQDPL6DQWX,VSLULWXNDQQLUODPDێ ran, ishkay añuta. Chaynumi, tukuy
pis uyapashachu kanillapa nir. Israel runakuna, PDQD,VUDHOUXQDNXQDێ
3Chaynu nitinllapaqa, qashan Pabluqa mapis prubinsya Asiapi taqkunaqa,
tapuran: uyakuranllapa Amitunchik Jesuspa
—¿Chaqa, Santu Ispiritunta mana shumaq rimaynintaqa.
riqsirqa, LPDQXWDTVKXWLNXVKD\NLێ 11'\XVSXGLUQLQZDQ3DEOXWD\DQDSDێ
$VKZDQWXNX\ND\SUXELQV\D$VLDSLPDێ NDƚKDUDQSD\NXQDSDTULPDQDQSDT.
pis tukuykaqtana kriyichisha. Chaymi naypaqman lluqshir,
27Kayqami allip manchakuypaq. Chaqa Alejandruqa makinlawan siñata rurar
PDQDQDJDQD\WDSX\WLFKXZDQOODSDQDێ runakunata uyarachir intrachiyta
chu. Chaynulla chay mamanchik yarpuran. 34Piru chaynu tukutinmi,
Dianapa iglisyanmatapis manana kwintata qukaranllapa paypis Israel
shumaqtanachu riqsinmanllapa. Chaynu runa nir. Chaymi, ashwan qayƚKDNXUDQێ
ruratinllapaqami, chay mamanchik llapa ishkay urata yupay kaynu nir:
'LDQDWDTDPDQDQDSLSLVNUL\LQTDOODSDێ “¡Biba biba mamanchik Dianaqa! ¡Chay
nachu tukuy Asiamanta runakuna, paymi tukuy Efesumanta runakunapa
chaynulla tukuy may pachamanta dyusninchikqa!” nir.
runakuna kriyiq chaykunamapis”. 35Nataq, Éfeso pwiblupa
28Chaynu nitin, uyaparmi kusata sikritaryun-shuypaqa runakunata
piñakur kaynu niranllapa: “¡Biba biba upallachir niran:
mamanchik Dianaqa! ¡Chayqa paymi “Taytituykuna, tukuy pachamanta
nuqanchik Efesumanta runakunapa UXQDNXQDPL\DƚKDQOODSD, ND\SZLEOXێ
dyusninchikqa!” nir. manta runakunaqa inkargakasha
29Chaynumiri chay pwiblupi syilumanta ishkimusha mamanchik
kaqkunaqa tukuyla kusa ukman Dianata kuytananllapapaq, chaynulla
dispantakaypaqta tukuranllapa. Chaymi iglisyantapis rikananllapapaq. 36<DƚKDێ
NDOOSDUULUD\SDUDQOODSD0DFHGRQLDێ shaykillapanu, manami mayqanpis
manta ishkay runakuna, Pabluta yapar PDQDQL\WDTDSX\WLQOODSDFKXG\XVQLQێ
puriqkunata. Ukninqa shutiq Gayo, chikllapataqa. Chaymi ashwan ama
uknin-shuypaqa Aristarco. Chay imatapis rurayta yarpuyllapachu,
paykunataqa aysaƚKDNXUDSDUDQOODSD manaraq allita yarpurqa. 37Kay
chay kusa atun tantakananllapa runakunata apamushaykillapaqami,
wasiman. 30Chay wasi ruriman PDQDLPDWDSLVPDQDDOOLQWDTDUXUDVKDێ
yaykuchitinllapaqa, 3DEOXTD\D\NXQDێ chu mamanchik Dianapa iglisyantaqa.
ran runakunawan parlaq. Piru wakin Chaynulla mamitanchiktaqa manami
kriyiq masinkuna mana yaykunantaqa jurapashalamapischu. 38Chay Demetrio
munaranllapachu. 31Chaynulla chay trabajadurninkunawan, chaynulla
prubinsyamanta karguyjunkuna PD\TDQZDQGLPDQGD\WD\DUSX\DWLQێ
Pablupa riqsinan karan chaykunapis, llapaqa, chaypi wakmaqa jwiskuna
niranllapa: ´:LOOD\OODSDDPD\D\NXQTDێ chaykunapaq parlananllapapaqqa.
chu chay kuntrankunamanqa” nir. &KD\SLTDSD\NXQDQD\DƚKDQTDOODSD
32&KD\NDPDQTDPLUXULSLTDWDQWDNDێ imanu parlashaq nirmapis. 39Qamkuna
sha runakunaqa, wakinqa ukmanta LPDWDPDV\DƚKD\WDPXQDUTDWXNX\
niyaqllapa. Chaynulla wakinkunapis mantakuqkunawan tantanakur
ukmanta niyaqllapa. Nataq parlayllapa. 40Piru kay pasashanrayku
wakinkuna-VKX\SDTDPDQD\DƚKD\DUDQێ karguyjunkunaqa nimachuwanllapa
OODSDFKXLPDSDTPLWDQWDNDPXVKDQFKLNێ mana allintachu tukushaykillapa nir.
llapa nirmapis. Piru chaynumapis Chaynu nimashallapaqa mana imanu
kusata lanyaranllapa. 33Piru chaypi washakayta puytishunllapachu,
Israel runa kaqkunaqami, uknin imapaqmi kaynu purichinakuyanillapa
Alejandrutaqa naypaqman kumsar nirmapis”.
297 +HFKRV1920
20
1Chaynu kusa ukmanta tukuyar FKD\SLTDPLDFKNDELODNXQDDFKNLUDFKLێ
qasillatinllapanaqami, Pabluqa kuyaran. 9&KD\SL3DEOR\DƚKDFKLNX\Dێ
Jesuspi kriyiqkunata qayamur, kusata tinqa, uk musu wamra Eutico shutiq
animachir abrasar ima dispidirnaqa bintanalapi uyakur tayaq. Chaynu kusa
riran Macedonia lugarman. 2Chaymi, unaytana uyakur tayatinqa chay
chaypa lugarninkunapiqa tukuy musutaqa punuy binsiran. Chaymi
kriyiqkunata watukur animachir ZDVLSDXQDTNLPVDDOWXQPDQWDUDWDPXێ
shumaqta willar imanaqa, riran ran pachaman. Chaynu ratamutinqa,
prubinsya Greciaman. 3Chaypiqami wanushatana tariranllapa. 10Piru
kimsa misista tayar, Siria lugarman Pabluqa pachaman ishkimur, chay
riyta yarpuran. Chaymanta, Siria wanushataqa piratar abrasar chaypi
lugarman rinanpaq yaqqana yaku kaqkunataqa niran:
karruman iqayarqa, 3DEOXTD\DƚKDUDQ, —Ama manchakuyllapachu. .DZVDێ
Israel runakunashi wanuchinanpaq yanmi kay musuqa nir.
yarpusha nir. Chaymi payqa yarpuran 11Chayna, Pabluwan tukuy chaypi
21
1Chaymanta
Jesuspi kriyiq &KD\PDQƚKDUQDTD, rirayllapa kriyiq
masiyllapata dijarna rirayllapa masiyllapa Felipipa wasinman samaq.
yaku karrupi uk pwiblu Cos shutiqman. 3D\PLDSXVWXONXQDSDV\LWLDNUDVKDQێ
Chaymanta allaqninqa, rirayllapa Rodas manta uknin kaq.s Paymi mana
-HVXVSLNUL\LTNXQDSDLNLQSLZDQXFKLێ
Pablumi tukuypa naypanpi rimaran naypaq purirqa, allinta rurayashaq nir.
washakananpaq Chaymi apar itaq kani karsilman
37Chaymanta, chay kwartilman ullqutaraq warmitaraq. 5&KD\NXQDSDTێ
itananllapapaqna katinqa, Pabluqa TDPL\DƚKDQNXUDNXQDSDPDQWDTQLQ,
kaynu nir tapuran chay mantakuqtaqa: chaynulla ruku mantakuqkunapis.
—¿Qamwanchu uk ratituta parlayta Chaqa paykunami urdinta qumaran,
puytini? nir. chay Damascupi Israel masinchikllapata
Chaymi, chay mantakuqqa niran: qunaypaq. Wakman chay urdinwan
—¿*ULHJRULPD\WDFKX\DƚKDQNL? riray maskanaypaq Jesuspi tukuy
38 Manachu qamqa kayanki kanqa kriyiqkunata kay Jerusalenman apamur
¿
Egiptumanta runa uk kuti kusata tukuq qischachikunaypaq.
qallarir, chunllaq lugarman kwatru mil 6“Damascuman nanta riyar yaqqana
22
1“Pwibluymanta taytituykuna chay llipyaraq chaytaqa rikaranllapa.
uyakuyllapa, ND\WDPLZLOODVKD\ێ Nataq chay rimayta-shuypaqa mana
killapa intrakanaykillapapaq”. intrakaranllapachu. 10Chaymi nuqaqa
2Chaynu nir hebreo rimaypi rimaqta qashan tapuray: ‘¿Imatataq rurashaq,
uyaparllapa, DVKZDQPDVWDX\DNXUDQێ Taytituy?’ nir. Chaymi payqa nimaran:
llapa. Chaymi, Pabluqa rimaran kaynu ‘Sharir, UL\FKD\UL\DVKD\NL'DPDVFXێ
nir: man. &KD\PDQƚKDWNLPLZLOODVKXQTDێ
3“Nuqaqami chiqap Israel runa kani. llapa imatami ruranki’ nirmapis. 11Piru
Ciliciapa pwiblun Tarsupimi nasisha chay achkirachikamuqpa llipyayninmi
kani. Piru kay Jerusalén pwiblupimi syigu dijamasha katin, chay pullay
kriyakasha kani. Chaynulla Gamaliel riqkunana aysakur apamaranllapa
VKXWLTUXQDPL\DƚKDFKLPDUDQ, unay Damascumanqa.
rukunchikkunapa kustumrinllawan. 12“Chay Damascupiqami uk runa
pis romano nir kwintata qukarqa, runakuna nir kwintata qukaran. Chaymi
kusata manchakuran kadinakunawan jwirtita rimar niran:
watashanpaqqa. —Ukniykuna, nuqaqami fariseo runa
kani, fariseukunapa ayllun. &KD\UD\ێ
Pablumi kusa karguyjunkunapa kumi, wanushakunaqa qashan
naypanpi kawsamun nir kriyiq katiy, allita
30Chaymanta allaqninqa, chay WDSXPDU\DƚKDPDQD\DQOODSD.
suldadukunapa mantaqninqa, ¿LPDSDTێ 7Chaynu Pablo nitinmi, FKD\IDULVHXێ
23
1Chaymi Pabluqa tukuy chay runakuna-shuypaqa kriyinllapa chay
WDQWDNDVKDNXVDPDVNDUJX\MXQێ saduceukuna mana kriyishankunapiqa.
kunata chapar kaynu niran: 9Chaynu piñachinakurmi, paynin
SDT3DEOXWDFKD\NXVDPDVNDUJX\MXQێ ,VUDHOUXQDNXQDSDNXVDPDVNDUJX\ێ
kunaman, ‘Imalataqa tapushaqllapa’ junkunaman. 29Chayman apatiymi,
niqnula. 21Piru amami kriyinkichu. paykunapa kustumrinkunaraykula
+HFKRV2324 306
24
1Chaymanta sinku makinwan siñalta ruraran Pablo
diyamantaqa, chay kurakunapa rimananpaq. Chaymi Pabluqa niran:
mantaqnin Ananiasqa Cesareaman —Tayta gubirnadur. Nuqaqami
ƚKDUDQZDNLQUXNXUXQDNXQDZDQ, rimashaq kaynuta qampa naypaykipi
chaynulla paykunapa uk abugadun washakanaypaq. &KDTD\DƚKDQLPL
Tértulo shutiqwan. Tukuy kaykunami, qamqa kay pachapa rikaqnin kanki
307 +HFKRV24
PDQDDOOLQNDVKDNDUPDSLVQLU\DƚKDU. TDVKDQ)HOL[TDƚKDUDQZDUPLQ'UXVLODZDQ
16&KD\WD\DƚKDUPL7D\WD'\XVSD pulla. Chay warminqami Israel warmi kaq.
naypanpi, chaynulla runakunapa &KD\PDQWDPL)HOL[TDNDƚKDNXUDQ3DEOXWD
naypanpipis, kusa allinlata rurayta qayamunanllapapaq. Chaymi Amitunchik
yarpuni tukuy tyimpu mana shaykuq. Jesuspi chiqapta kriyishanpaq parlatin,
17“Unaytana uklaw pachakunapi payqa uyakuran. 25Pabluqami niran:
\DƚKDFKLNXUSXUL\DUTD, tikrakamuray “Allinkunata rurar, imakunamantapis
pwibluy Jerusalenman qillaysitukunata tantyakar ima tashunllapa. Maydiya jwisyu
tantar ima, chay mana imayjunkunata GL\DƚKDPXWLQPL7D\WD'\XVWXNX\WD
yanapanaypaq. Chaynulla riraypis ULNDPDUQLQFKLNOODSD\DƚKDPDVKXQOODSDµ.
XIULQGDNXQDWDƚKXUDT7D\WD'\XVSDTSLV. Chaynu nitin uyaparqami, NXVDWDPDQFKDێ
18-19Kayllatami rurayaray, chay kur niran:
paqakuna kustumrita rurashana kar, —Riy kananqa. Qashan yanqalla
mana mayqantapis qillakachirchu. karmi qayashayki nir.
+HFKRV2425 308
25
1Chaymantami, Cesarea ZDNSLQXTDTDULNDU\DƚKDQD\SDT?
pwiblupi Festuqa gubirnadur 10Pabluqa niran:
chaykunaqa qimikar, kusa mana allin Festuqa parlaran Agripata kaynu nir:
309 +HFKRV2526
26
tapuray Pablutaqa rinayanqallachu 1Chaymantami Agripaqa niran
-HUXVDOHQPDQFKD\SLWDSXU\DƚKDQD\ێ Pablutaqa:
llapapaq kaykunapaqqa nir. 21Piru —Kananqa rimayta puytinki
payqami mañamaran: ¶5RPDSDPDQWDTێ \DƚKDQD\SDTLPDQXSXULQNLQLUPDSLV.
QLQ&pVDUULNDU\DƚKDPDQDQSDT·QLU. Chaymi, Pabluqa makinta alsar kaynu
Chaymi nuqaqa prisullaraq dijasha kani, niran:
SD\PDQNDƚKDQD\NDPDQQLU. 2—Gubyirnu Agripa, kusala aligrimi
22Chaymi Agripaqa niran Festutaqa: kani, qampa naypaykipi rimanaypaq
—Nuqapismi chay runataqa uyakuyta kashayrayku. Nuqami Israel runakuna
munani nir. uchachamashanllapapaq rimashaq
Chayna Festuqa niran: \DƚKDQD\NLSDT. 3Qamqami chiqapta
—Allaqmantami uyakunki nir. \DƚKDQNLND\,VUDHOUXQDNXQDSDNXVWXPUL\ێ
23Chayna allaqmantaqa Agripawan llapataqa. &KD\QXOOD\DƚKDQNLSLVPLFKD\
%HUQLFLTDNXVDWDPXGDNXVKDƚKDU, chay willanakushayllapapaq. Chayraykumi
wasipi tantakasha karanllapa chayman mañashuni allita uyakumanaykipaq.
yaykuran. Pullanqami yaykuran 4´7XNX\,VUDHOUXQDNXQDPL\DƚKDQێ
llapa’ niq kani. 11Kutir kutirmi qischaq intrakar manana tutaparaqpi yupay
kani, ¶-HVXVSLTDPDQDQDNUL\LVKDTQDێ dyabluwannachu purinqallapa. Ashwan
chu’ ninankaman. Chaynullatami ruraq nuqapi kriyirna, achkiraqlapina kusa
kani tukuy tantakananllapa wasikunapi. shumaqta kawsanqallapa. Chaynuqami
Paykuna kusata piñachimatinmi, uklaw XFKDQNXQDPDQWDSLUGXQDUZDPUD\ێ
pwiblukunapi katinmapis ikinta riq paqna riqsishaq, chay wakinkuna
kani. nuqapi kriyishakunata yupayna’ nir.
12“Chaynu chay kriyiqkunapa 19“Chaymi gubyirnu Agripa,
Festuta niran:
Pablumi gubyirnu Agripata —Mana pay, chay mantakuq César
willaran Jesuspi kriyinanpaq ULNDU\DƚKDPDQTDQLPDVKD
24Pablo, Jesús wanur qashan kashallapaqa, ND\UXQDWDTDNDƚKDVKDQD
kawsamusha nir rimatinmi, Festuqa kachuwanllapa nir.
jwirtita rimar kaynu niran:
—¡Pablo kusa yarumi kanki! ¡Kusata Pablutami Roma pwibluman
istudyasha karmi yaruyashayki! nir. NDƚKDUDQOODSD
27
25Piru Pabluqa niran: 1Chaymanta, Italiaman
—Manami yaruyashachu kani. Kusa NDƚKDPDQDQOODSDSDTSDUODUDQێ
allin tayta Festo, DVKZDQND\ULPDVKD\ێ llapa. Chaymi Pabluwan wakin
NXQDPLFKLTDSPDQDOOXOODFKXLQWUDNDTێ SULVXNXQDWDTDTXUDQOODSDVXOGDGXێ
kunapaqqa. 260DQDNUL\LPDWNLOODSDێ kunapa mantaqnin uk kapitan Julio
pismi, kay tayta gubyirnu Agripa, pay shutiqta. Payqami Romapa mantaqnin
\DƚKDQ-HVXVSDTTDWXNX\WD. Chaymi Augustupa chay wakin suldadunkunata
nuqaqa paypa naypanpimapis mana mantaq kaq. 2Nuqakunaqami riq
manchakurchu rimani. Chaqa nuqaqa kanillapa yaku karrupa shananman,
yarpuni payqami chiqapta intrakasha Italiaman rinayllapapaq. Chayman
kaykunapaqqa nir. &KDTDND\NXQDSDTێ ƚKDUTDWDULUD\OODSDXN\DNXNDUUXWD
TDPLWXNX\UXQDNXQD\DƚKDQ. 27¿.UL\LQێ Adramitio pwiblumanta. Chayqami
kichu gubyirnu Agripa, Dyuspa unay rinanlapaqna kasha kayaq Asiapa
+HFKRV27 312
v¬27.9 Israel runakuna ayunu fyistanta silibranan tyimpu pasatinnaqami, tamya tyimpu
qallariqna. Chaymi mar yakupi purinanllapapaqqa mana allinnachu kaq.
313 +HFKRV27
PDQWDTQLQWDFKD\QXOODVXOGDGXQNXQDWDێ VDUSLFKDUDQOODSDFKD\ZDQQDDSDQDQێ
pis niran: llapapaq. Chaymantaqa chay naypaqlaw
—Kaykuna mana kay yaku karrupi SXULFKLQDQUDƚKSDNXQDWDXQDTPDQDOVDU
kidatinqa, nuqanchikkunaqa mana timplaranllapa, wayra pukatin yaku
washakashunllapachu nir. karru rinanpaq. Chaymi chay yaku
32Chaymi chay suldadukunaqa, chay karruqa chay aqulla pachaman
WDNVKD\DNXNDUUXWDD\NDZDVNDNXQDێ ƚKDQD\DTOODSDFKD\ODZPDQTLPLNDT
wan watasha karan chaytaqa pititin, qallariranna. 41Piru chay yaku
yakuman rataran. 331DWDTDFKNL\D\DWLQێ karruqami, yaku ruripiqa aqulla uk
naqa, Pabluqa tukuy mikunanllapapaq pacha karan chaypi waqrakaran.
kaynu niran: Chaymi naypaqlawunqa chay aquman
—Ishkay simananami kay yaku ruripi yaykutin, manana kuyuranlamapischu.
yarakushanchikllapa imashi pasanqa Nataq chay ikilawun chayta-shuypaqa
nir. &KD\SDT\DUSXUPDQDPLNXUDQFKLNێ yaku limpu pakiq qallariran.
llapachu imanuƚKLPLNXQFKLNOODSD 42Chaymi suldadukunaqa, chay
PDNLQSLZDUNXUDTWDULNDUTDSD\NXQDێ 5HJLRVKXWLTSZLEOXPDQƚKDQD\OODSDNDێ
pura ninakuranllapa: “Kay runaqami uk man. Nataq allaqninqami, wayra
wanuchikuq kanqa. Chaymi mar surlawmanta shamuyatin, uk diyapi
yakumanta michka washakasha WDUGLODQDƚKDTNDQLOODSDXNSZLEOX3XWHROL
karmapis, kastigakar wanuyanqa” nir. shutiqman. 14Chaypiqami tarirayllapa,
5Piru Pabluqa chay largu kurutaqa Jesuspi ayka kriyiqkunata. Chaymi
QLQDPDQƚKDVSLWLQPDQDLPDSLVSDVDUDQێ SD\NXQDFKD\SLNLGDFKLPDWLQOODSDNLGDUD\ێ
chu. 6Chaymi tukuy chaypi kaqkuna llapa uk simanata. Chaymantaqa
chayta rikar yarpuyaranllapa: Saksarchu rirayllapana Roma pwibluman. 15Chaynu
wanunqa, manaqachu das wanunqa nir. ULUODUJXOODUDTƚKDQD\OODSDSDTIDOWD\DWLQTD
Chaynu nirmi kusata chapayaranllapa. 5RPDPDQWDZDNLQNUL\LTPDVL\OODSDێ
Unaytana chapayatinllapaqa mana imapis NXQDTD\DƚKD\DTOODSDQDQXTDNXQD
pasaq yupay katinqa, ukmantana yarpur riyanillapa nir. &KD\PLVKDPXUWDULPDTێ
ninakuqllapa: “Pabluqami uk amitu” nir. llapa uk pwiblu Foro Apio shutiqpi.
7&KD\ND\DVKD\OODSDPDQWD\DWD\OODSDێ Chaynulla wakinkuna-VKX\SDTDWDULPDUDQێ
NDTODSLNDUDQƚKDNUDNXQD. Chayqami chay llapa chay uk lugar “Tres Tabernas”
lugarmanta uk runa punta mantakuq niqllapa chaypi. Chaymi paykunata
Publio shutiqpa kaq. Paymi samachir rikarqa, Pabluqa kusata aligriyar Dyusta
kuytamaranllapa kimsa diyata. 8Chaymi payji niran. 16Chaymanta Roma
chay Publiupa taytan kusala qishaq SZLEOXPDQƚKDWL\OODSDQDTDPL3DEOXWDTD
mantalapi kayaq. Allipla rupapi chaynulla karsilmanqa mana itaranllapachu.
kusata waqtallata apaq. Chaymi Pabluqa $VKZDQPLNDƚKDNXUDQOODSDSD\ODQDXN
riran watukuq. &KD\PDQƚKDUQDTD, ZDVLSLWDWLQXNVXOGDGXQDULNDUNX\WDQDQێ
Dyusman mañakur chay qishaqpa paq.
DQDQPDQPDNLQNXQDWDƚKXUDWLQOD, 173DEOXTD5RPDPDQƚKDVKDQDNDU
1
1Munashay ukniykuna, nuqa Chaymantaqami Dyus nishannu,
Pablutami Tayta Dyus akrar -HVXFULVWXTDQXTDQFKLNQXD\FKD\MXQێ
NDƚKDPDVKD$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSD paq tikrakar Davidpa ayllunkuna
sirbiqnin, chaynulla apustulnin kar, kaqmanta nasiran. 4&KD\PLZDQXWLQPDێ
SD\SDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLێ pis, Santu Ispirituqa pudirninwan
kunaypaq. 2Chaqa Tayta Dyusqami kawsachimuran. &KD\UD\NXPL\DƚKDQێ
XQD\W\LPSXOODSLSD\SDNDTULPDTQLQێ chikllapa chiqapta Tayta Dyuspa
NXQDWDZLOODUDQFKD\VKXPDTULPD\QLQێ Wamran nir, michka Davidpa
paq kaynu nir iskribinanpaq: 3´:DVKDێ ayllunmanta kasha karmapis. 5Chaynu
317
5RPDQRV1 318
2
1Piru qamkunamanta uknikillapa kaqmantaqa, Dyus nishantaqa mana
mana uchayjun yupay tukur, imalatapis kasuyta munanllapachu.
ukninta uchachar niyanman: “Payqami $VKZDQPLPXQDVKDQOODWDUXUDUNDZVDQێ
kusala uchayjun” nir. Chaynu nirqami, llapa. 9Chaynu kashanllaparaykumi
ashwan paylla kusa uchayjun kanqa. michka Israel runakuna, mana Israel
Chaqa ¿imatana ukninta willanqa runakuna karmapis qischakanqallapa.
paypis chaynu uchakurlla kawsarqa? Chaymi tukuy chay mana allinta
2<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, XFKDNXTNXQDێ ruraqkunapaqqa kusala qischakaykuna,
taqami Dyusninchik karanlata rikar yarpupakuykuna kanqa. 10Piru Tayta
´4DPTDXFKD\MXQNDQNLµQLPD\QLQFKLNێ Dyusqami chay allin ruraqkunataqa
matapis puytin, pay allinla kar tukuyta allinmi kanki nir, kusata aligriyachir
ULNDU\DƚKDPDTQLQFKLNNDVKDQUD\NX. shumaqta kawsachinqa, Israelmanta
3Piru qam, uknikita uchachar “Qamqa kaqkunata, chaynulla mana Israelmanta
kusa uchayjun kanki” niqqami, mana kaqkunamatapis. 11Chaqa Tayta Dyusqa
imanupis washakayta puytinkichu, manami ukmanta, ukmantachu
Dyusninchikpa kastigunmantaqa. rikamanchikllapa.
4,PDQXSLTDNLVKTDPTDPDQDPDQFKDێ 12&KD\PLPD\TDQSLV0RLVpVPDQWDNXێ
a¬2.25 Siñal kustumriqa chay Israel pwiblumanta runakunapaqqa kaynu kaq: Uk ullqu
wamritu nasishanmanta-pacha uchu diyayjunna katinqa, uk siñalsituta ruraqllapa chay
wamritupa kwirpunpi, payqa Dyuswanna kananpaq nir.
5RPDQRV23 322
3
1Piru chaynu nishutiyqakish qamqa mana allinchu kastigamananpaqqa” nir.
yarpuyatki, chaqa ¿imatataq 8Nishaykillapa: Chaynu rimarqami,
sirbiman Israel runa kar, chay siñal paylla llullachikayan. Chaqa ashwan
kustumrita rurashayqa? nir. 2Amami chaynu rimaqkunaqami, llullakur
chaynutaqa yarpuychu. Chaqa Tayta ukkunata ninpis: ´.XVDWDXFKDNXVKDPDێ
Dyus munar akrashushanllaparaykumi, pismi, Dyusqa kusala llakipakuq kar,
ULPD\QLQWDTDSXQWDWDXQD\UXNX\NLێ mana kastigamanchikchu” nir. &KD\QXێ
llapakunata intrachiran, wakinkunata lla ninllapapis: “Pablupis nuqakuna
intrachinanllapapaq. 3Piru chaynu \XSD\OOD\DƚKDFKLNXQµQLU. Chaymi
katinmapismi, wakin Israel FKD\QXOOXOODNXU\DƚKDFKLNXTNXQDWDTD,
PDVLNLNXQDTD'\XVQLQFKLNZDVKDQDQێ Dyusqa kusa manchaypaqta kastiganqa.
llapapaq nir tratuta rurashantaqa mana
kwintacharanllapachu. Chaynu mana Tukuymi uchayjun kanchikllapa
kwintachatinllapamapismi, '\XVQLQێ 9
¡Ma yarpushunllapa! ¿1XTDQFKLNێ
chikqa chay tratuta rurashantaqa allita NXQD,VUDHOPDQWDNDVKDQFKLNOODSDUD\NXێ
kumpliyanqa. 4¡Chaqa tukuy runakuna chu, wakinkunamantaqa kusa mas allin
ima nishanta mana kumplitinmapismi, kashunllapa? ¡Manami! Chaqa
323 5RPDQRV3
\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDQX,VUDHOPDQWD 19&KD\QXPL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDێ
4
XFKDQFKLNNXQDPDQWDSLUGXQDPDQFKLNێ 1Ma yarpushunllapa, nuqakuna
llapa, Wamran wanushanrayku. Chaymi Israel runakunapa unay rukuyllapa
Jesucristupi tukuy kriyiqkunata Abrahamta, Dyus allinpaq riqsishanpaq.
pirdunatinqa, kwintata qukanchikllapa: 2Tayta Dyusqami Abrahamtaqa
b¬4.3¬Génesis¬15.6
325 5RPDQRV4
5
Sararaykumi uk wamrayjun kanki” nir. 1Jesucristupi kriyishalami, Tayta
achka añuta yararan, Tayta Dyus allin kar, mana imawan pagrasha imachu
nishannu kumplikananpaqqa. Chaymi dibaldila uchanchikllapamanta llakipar
ashwan Abrahamqa warmin Sarawan kusa allinpaq riqsimanchik. Chaymi
yaqqana syin añuyjun karanllapa. SD\ODSLNXQI\DNDUNXVDWDDOLJUL\DQFKLNێ
&KD\QXNXVDUXNXQDNDUOODSDZDQXQDQێ llapa, maydiyaqa kusa shumaqna
llapapaqna kar, Sara mana wamrakuq kashunllapa pay kayashanpi nir. 3Chaynu
katinpismi, Tayta Dyus nishanlapi mana karqami, chay qischakaykuna katinpis
shaykuq kriyiran. Chaymi rukuna aligriyashunllapa. &KDTD\DƚKDVKDQFKLNێ
katinllapamapis Tayta Dyus nishannu, llapanu, chay qischakaykunaqami
Saraqa wamrakusturanna. Chaynumi \DƚKDFKLPDQFKLNOODSDPD\GL\DSLVFKD\
achka pwiblukunapa taytanllapa kriyishanchiknulla shachinakunallapapaq
yupayna karan. 20Chaqa Abrahamqa nir. 4Chaymi chay kriyishanchiknulla
kusa allita kriyisha karan: Tayta Dyusmi waran waran shachinakushaqami, Dyusqa
chay arnimashanta chiqapta qumanqa nimashunllapa allinmi kankillapa nir.
nir. Chaymi tukuy nishanpi mana Chaynu nimashallapami nuqanchikkunaqa
shaykuq kriyir, Dyusta kusata alabaran. chiqapta kunfyakanchikllapa maydiyaqa
21Chaqa kusatami yarpukusha karan: kusa shumaqna paywan kashunllapa nir.
Tayta Dyusmi kusa pudirniyjun kar, 5Chaymi chay kunfyakayashanchikqa
6
1Ma, Amitunchik Jesucristuwan pulla
¿allinchu kanqa kaynuta
yarpunapaq: Tayta Dyusmi kusa wanusha yupayna karqa, DOOLWD\DƚKDU
DOOLQNDUXFKDQFKLNPDQWDOODNLSDPDێ kunfyakanchikllapa, paywan pullanami
shanchiknulla, uchakurlla kawsashapis maydiyapis kawsashunllapa nir. 9Chaqa
qashan masta llakipamayashunllapa nir? \DƚKDQFKLNOODSDSLV-HVXFULVWXPL
2 Manami chaynuchu! Ashwan wanushanmanta kawsamuran tukuy
¡ ¡
imanutaq uk runa wanushana karqa tyimpupaqna kawsananpaq nir. Chaymi
manana uchakuyta puytinnachu, chay wanuyqa manana qashanqa
FKD\QXPLPDQDXFKDNXUNDZVDQDSDTێ tarinqanachu. 10Chaqa payqami uk
nachu kanchikllapa! kutilana uchanchikkunarayku wanuran.
3 0DQDFKXTDPNXQDTD\DƚKDQNLێ Chaymanta wanushanmantaqa tukuy
¿
llapa, Jesucristupi kriyir shutikurqa tyimpupaqna kawsamuran Taytan
paywan pulla uchapaqqa wanusha Dyuswan pullana kawsananllapapaq.
yupayna kanchik nir? 4Chaynullami 11Chaynumiri qamkunapis uchapaqqa
329 5RPDQRV67
wanusha yupayna yarpuyllapa. &KD\QXێ Tayta Dyusta kusata payji nini. 18Chaqa
qami, DVKZDQ$PLWXQFKLN-HVXFULVWXێ 7D\WD'\XV\DQDSDUWXNX\XFKDNXQDێ
wan pullana kar, Tayta Dyuslapaqna manta chiqanchashushallapa katinmi,
kawsar allinkunalatana rurar payta manana uchakur imachu pay
sirbiyllapa. munashannu allinlatana rurar
12-13Chayrayku chay mana allin kawsayankillapa. 19Chaymi kaykunata
yarpuynikillapakunata dijar, NZLUSX\NLێ willashunillapa allita intrakar amana
llapata tantyakachir, amana ima mana uchakurllachu kawsanaykillapapaq.
allintaqa rurayllapanachu. Ashwan-ari &KDTDPDQDFKD\QX\DƚKDFKLVKXWL\ێ
tukuy kwirpuykillapata, \DUSX\QLNLOODSDێ llapaqami, mana allita intrakarchu
PDWDSLV'\XVSDPDNLQPDQƚKXUD\OODSD, uchakurlla kawsayankimanllapa. Chaqa
pay munashannula imatapis karanlata imanutaq unaymaqa kusa mana allin
rurar kawsanaykillapapaq. &KDTDXFKDSDTێ imakunataqa dasla ruraq kankillapa,
qami wanur kawsamusha yupayna chaynullami ashwan kananqa Tayta
kankillapa. 14Chaynu katkillapaqami, chay Dyuslatana kasur imatapis kusa
uchakuchishuqllapaqa, mana imanupis allinlatana rurar kawsayllapa.
uchakuchishuyllapata puytinqanachu. 20Chaqa unay uchakurlla kawsarqami,
7
wan allita kriyirqami, manana chay 1Ukniykuna, qamkunaqami allita
e¬8.1 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Santu Ispiritu munashannulana rurar mana paykuna
munashannulla kawsaqkunataqami” Tayta Dyus yanapar manana tukuy tyimpupaq
kastiganqanachu nir.
5RPDQRV8 332
9
1Kriyiq masiykuna, Jesucristupi chu nirqa. Ashwanmi Tayta Dyusqa
kriyiq kashayraykumi, Tayta tukuy arnikushantaqa mana qunqarchu
Dyuspa Santu Ispirituwan kar, mana kumpliran. Piru chaynu Israelmanta
llullakur imachu chiqapta nishaykillapa: NDTNXQDWD7D\WD'\XVNXPSOLPDWLQOODێ
2Chay pwibluyllamanta Israel runa mapis, manami tukuyniyllapachu Tayta
masiykuna, Jesucristupi mana Dyuspa wamrankunaqa kanillapa.
kriyishanllaparaykumi shunquypi 7Chaynulla Abrahampa ayllunllamanta
kunamatapis Moisestaqa qur, LQWUDFKLێ kaynu nir arnisha kayaq: “Uk añumanta
ranpis, LPDQXPLDOOLWDSD\WDDGXUDQTDێ tikrakamutiyqami, warmiki Saraqa uk
llapa nir. Chaynulla niranpis, SD\NXQDێ wamrituyjun kanqa” nir.g 10Manami
llamantashi uk washakuq shamuyanqa kaykunalawanchu tukukaran.
nir. 5Chaqa chay unay rukuyllapa Ashwanmi Tayta Dyusqa qashan
Abrahampa, Isaacpa, Jacobupa ukkunatapis akraranraq. Chay akrashan
ayllunkunallami kanillapa. Chay FKD\NXQDTDPLXQD\UXNX\OODSD,VDDFOODێ
aylluyllapakunamantami Tayta Dyuspa manta kaq, 5HEHFDSDPLOOLZDPUDQێ
Wamran Jesucristupis nasiran. Payqami kuna. 11-13Piru kay wamritukuna
nishurayllapa: NUL\LUZDVKDND\WDTDPDQD\DUSXUDQێ
‘Manami nuqapa wamraykunachu llapachu. $VKZDQPL0RLVpVPDQWDNXێ
kankillapa’ nir. shanta tukuyta kumplirla washakayta
Piru kananqami chay lugarllapi yarpuranllapa. Chaynu Jesucristupi
qashan nishaykillapapis: mana kriyinashanllaparaykumi, paypi
‘Chiqap kawsaq Dyus kashayrayku trumpisar rataq yupayna karanllapa.
nuqapa wamraykunanami 33Chaymi Jesucristupaq Dyus nitin
10
washakanqallapa” nir. 1Ukniykuna, nuqaqami tukuy
29Chaynullami Isaiasqa, unayllana Israel shunquywan kusata munani Israel
runakunapaqqa kaynu nisha karanpis: kaq masiykuna washakananta. Chaymi
“Kusa puytiq Taytanchik Dyus mañakurmapis, kusata Tayta Dyusta
mana llakipamaqninchikllapa mañani paykunata washananpaq. 2Chaqa
karqami, DOOLWDPL\DƚKDQL, paykunaqami kusata
mana wakinkunalamatapis Tayta Dyusta sirbiytaqa munanllapa nir.
washarchu Piru chaynu munarmapismi, mana
5RPDQRV10 338
Dyusqa kaynu niran: “Wamray Jesucristupi Tayta Dyusqami tukuypa amun kar,
kriyitinllapalami, mana uchayjunpaqnachu tukuylata chayllata rikamanchik,
riqsir washashaq” nir. Chaynu Tayta Dyus michka Israelmanta runakuna
nishanpaq willashutiyllapaqaƚKLQL\DQNLێ kashallapa, chaynulla mana Israelmanta
llapa kanqa: ¿Mayqantaq syiluman rir kaq runakunamatapis. &KD\PLPD\TDQێ
Dyuspa Akrashan Cristunta kay pachaman SLVSD\WDPDxDNXVKDTD\DQDSDPDQFKLNێ
apamuyanqa, payta rikar kriyinallapapaq? llapa. 13&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKDێ
nir. 7Chaynulla kaynutaƚKL\DUSX\DQNLOODSD kunapimi kaynu ninpis:
kanqa “¿Mayqantaq chay kusa saqra “Mayqanpis Amitunchikpij kriyir
XƚKNXSLSDPSDNDVKDQPDQULU, Dyuspa shutinpi mañakuqqami, ZDVKDێ
Akrashan Cristunta kawsachimur kanqa” nir.
nuqanchikkunaman apamuyanqa?” nir. 14-15Piru Tayta Dyusta manaraq riqsir,
11
Jesucristupiqa kriyinchikllapa. 1Ma tapushaykillapa: ¿Tayta
18Mabir tapushaykillapa: Manachu Dyusqachu Israel runakunawan
¿
,VUDHOPDQWDNDTNXQDTDWXNX\X\DNXUD\ێ PDQDLPDWDSLV\DƚKD\WDPXQDQLQDFKX
llapa chay shumaqta washakanayllapapaq nirqa, tukuy tyimpupaqna ashusha kanqa
\DƚKDFKLNXWLQOODSDTD? 7XNX\PLX\DNXUD\ێ paykunamantaqa? ¡Manami! Chaqa
llapa. &KD\PL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQDێ imanutaq nuqamaqa unay rukuy
piqa chaypaq kaynu nin: Abrahampa ayllun, %HQMDPLQSDD\OOXQOODێ
´7D\WD'\XVXQDTV\LOXSLUXUDVKDQێ manta kar, Israel runalla katiymapis, Tayta
kunami, Dyusqa mana nuqamantaqa ashushachu.
maylawpi kaq runakunatapis uk 2Chaqa Tayta Dyusqami, unaymanta-pacha
kumplinqa. kunaqa
30Piru Israelmanta kaq masiykuna SD\WDLPDODWDSLVTXVKDQFKLNOODSDێ
Tayta Dyusta mana kasutinllapami, chu,
payqa qamkuna mana Israelmanta chay qushushaymanta imallataqa
kaqkunata llakipar yanapashuyanllapa. qumay ninallapapaqqa.
Piru unay tyimpuqami qamkunapis 36 Chaqa Taytanchik Dyusraykumi
12
XFKDSDPDNLQSLZDWDT\XSD\GLMDPDێ 1Ukniykuna, chaynu Tayta Dyus
ranchikllapa. Chaynuqami Tayta PXQDUOODNLSDPDVKDQFKLNOODSDێ
Dyusqa dijamaranchikllapa, maydiyaqa rayku, kusata rugashunillapa tukuy
WXNX\ODWDFKD\OODWDQDOODNLSDU\DQDSDێ shunquykillapawan paypi allita
manallapapaq nir. kriyinaykillapapaq. Chaynu karqami,
ufrindapaq lugarnin uk kusa allin
¡Dyusninchiktami alabashunllapa! kawsaq ufrindita yupayna qimikayllapa
33
¡7XNX\VKXQTXQFKLNZDQ7D\WDQێ Tayta Dyusmanqa. Chaynuqami, kusa
chik Dyusta alabashunllapa! FKLTDSWDDOLJUL\DFKLUSD\ODWDDGXUD\DQێ
Payqa kusala allin, killapa. 2Chayraykumi kay pachapi
NXVDOD\DƚKD\QL\MXQ, runakuna mana allinkunata rurar
tukuy imata intrakan nir. kawsanllapa chaykunataqa, amana
Chaynulla alabashunllapapis rurarnachu kawsankillapa. Chaynu
SD\\DUSXVKDQWDTDPDQDPD\TDQێ NDUQDTDPLFKD\XQD\NDT\DUSX\QLNLێ
SLVLQWUDND\WDSX\WLQFKLNOODSDێ llapamatapis dijarna, PXVKXT\DUSX\ێ
chu nir, niyjunna kayllapa. Chaymi chaynu
chaynulla imanutaq kawsarllapaqa, 7D\WD'\XVPXQDVKDQODێ
imanula kashallapamapis WDPLUXUD\DQLQLU\DƚKDQNLOODSD. Chaqa
5RPDQRV12 344
payqami munan allinlata rurar payta Chaynulla chay mana allin kaqtapis
aligriyachir, NXVDODVKXPDTNDZVDQDێ dijar, FKD\DOOLQNDTODWDQDUXUDUNDZVD\ێ
llapata. llapa. 10-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLOODSDێ
3Tayta Dyusmi kusa allin kar, nuqata rayku, uk ayllula yupay uknikillapa
DNUDPDUNDƚKDPDVKD, SD\SDT\DƚKDFKLVKXێ uknikillapa kusata llakinakuyllapa.
nayllapapaq. Chaymi tukuy qamkunata Chaynulla ama kusa kani nirchu,
nishunillapa: Amami yarpuyllapachu qammanta uknikillapataqa masta
ukkunamantaqami kusa allin kani, nirqa. rispitar, tukuylla chaynu kayllapa.
$VKZDQPLFKD\QX\DUSXQD\NLOODSDێ 11Amami qillakuna karchu, Amitunchik
14
kriyishaqami, NXVDPDVDFKNDW\LPSXێ 1:DNLQNUL\LTPDVLQFKLNNXQDێ
mikuykunata mikuq karmapis, chay wakin mikunapaq nir kriyirqa, qamla allita
mikuylata mikuqkunapa naypanpiqa, ama yarpunkiman Tayta Dyuspa naypanpiqa.
mikushunllapachu. Chaqa imanupi chaynu Chaymi mayqanpis allin kaqlata rurayani
mikushallapa, munar mikurqami, uchakur nir kriyirqa, payllapaq kusa shumaq kanqa.
-HVXFULVWXSLNUL\LVKDQPDQWDFKLTDQFKDNDQێ 23Piru uk kriyiq masinchik manaraq allita
15
rikashuqkunaqa, “Imanutaq waknuqa 1-HVXFULVWXSLDOOLWDNUL\LTNDTNXQDێ
16
1Ukniykuna, ND\WDPLQLVKD\NLێ ZDNLQNUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLNXQDێ
llapa: Qamkunamanmi kriyiq mantaqa, paykunaqa kusa mas allita
masinchik mama Febe shamuyan riqsikasha kaq apustulkunapaqqa.
watukushuqllapa. Payqami, Cencrea 8Saludapamankillapapis munashay ukniy
353
1&RULQWLRV1 354
2
1Pirukriyiq masiykuna, Taytanchik nir. 8Dyus tukuyta washamanallapapaq
Dyus imanumi washamayninchikta yarpushankunataqami, kay pachapi
PXQDQQLU\DƚKDFKLVKXTOODSDVKDPXUTD, mantakuqkunaqa mana mayqanninpis
PDQDPLLPDQXWDTXNNXVDOD\DƚKDT intrakaranllapachu. Chaqa paykuna
UXQDULPDQFKD\QXULPDUFKX\DƚKDFKLێ chay washakananllapapaq chayta
shurayllapa. 2Ashwan qamkunawan intrakashallapa karqami, kusala shumaq
karqami Jesucristo uchanchikmanta allinla Amitunchik Jesucristutaqa mana
washamanallapapaq wanuran nir wanuchinanllapatachu kruspi klabarqa.
9&KD\UD\NXPL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDێ 143LUX6DQWX,VSLULWXLQWUDFKLNXQDێ
3
imanutaq payqa kusalata llakipar 1Kriyiq masiykuna, Jesucristupi
4
kipi kunfyakar ingañakankillapachu. 1Qamkunami riqsimankimanllapa
Qamkunamanta mayqannikillapa chay -HVXFULVWXSD\DƚKDFKLNXTQLQNXQDێ
UXQDNXQD\DƚKD\DVKDQWD\DƚKDNXVKD lapaq. Chaynulla riqsimankimanllapapis
karqa, DPDFKD\\DƚKD\DVKD\NLSL nuqakunataqami akramashallapa, Tayta
kunfyakarchu, 7D\WD'\XVODSDT\DUSXQێ Dyus unaymanta-pacha imanu
kimanllapa. Chaynu karqami Tayta washamanallapapaq payla yarpushanta
'\XV\DQDSDVKXWLQOODSDFKLTDS\DƚKDTێ \DƚKDFKLNXTNDQLOODSD, nir. 2Piru
paqna tikrakankillapa. 19&KDTDPD\TDQێ nishaykillapa: 0D\TDQWDSLVXNPDQWDTێ
SLVUXQD\DƚKD\DVKDQWD\DƚKDNXVKD nin imata rurananpaq nir akratinqa,
kaqqami Dyuspaqqa mana kanman chay akrakasha chayqa imatapis
yupay. Chayraykumi Dyus nitin karanlata ruran. 3Chaymi nuqamataqa,
iskribikashakunapiqa nin: Tayta Dyus mantamaqniy kar, DNUDPDێ
´.XVDWD\DƚKDTNDU, PDVLPDNXQDWDێ UDQSD\SDT\DƚKDFKLNXQD\SDT. Chaymi
SLVUXUD\WDSX\WLQLQLTNXQDێ nuqaqa karanlata rurasha katiy,
tami, qamkuna, FKD\QXOODFKD\PDQWDNXTێ
Dyusqa mana chay yarpuyashannu NXQDPDSLVPDQDQLPD\WDSX\WLQTDێ
rurananpaqqa dijanchu”. llapachu mana allinta rurashayki nirqa.
20Chaynullami ninpis: Chaynulla manami nuqallamapis
´$PLWXQFKLNPL\DƚKDQ, chay kusa allintami rurayani, manaqa mana
\DƚKDTNDQLQLTNXQDSD\DUSX\ێ allintachu rurayani nikayta puytinichu
ninqa 43LUX\DUSX\QL\SLTDPLPDQDXFKD\MXQێ
1&RULQWLRV4 360
6
allinta, chiqap kaqlata rurashunllapa, 1Qamkunamanta, uknikillapa kriyiq
mana chay libadura byijuyasha yupay masinwan piñachinakutin imaqa,
mana allinkunata imachu. ¿imapaqtaq rinkillapa chay mana kriyiq
9Ukniykuna, nuqaqami chay uk jwiskunata willaq, paykuna rikar
kartaypi iskribishurllapaqa, QLVKXUD\ێ \DƚKDQDQSDTTD? Chay mana kriyiq
llapa, amami chay ukwan ukwan punur, jwiskunaman rinaykillapamantaqa,
PDQDDOOLQWDUXUDTNXQDZDQTDWDQWDQDێ ¿manachu qamkuna kriyiqpuralla, ima
kunkillapachu nir. 10Chaynu NDWLQSLVSDUODUVKXPDTFKD\WDSX\WLQNLێ
nishurllapaqa, PDQDPLQLVKXQDUD\OODSDێ llapa? 2¿&KDTDPDQDFKX\DƚKDQNLOODSD
chu, chay mana kriyiqkunamanta tukuy Dyuspi kriyiqkunaqami maydiyaqa,
tyimpupaq chiqanchakankillapa nirqa. WXNX\WDULNDU\DƚKD\DQTDLPDQX
Chaqa paykunaqami, ukwan ukwan katinllapapis nirqa? Chaynu tukuyta
pununllapa, NXVDODWDLPDNXQDWDPXQDQێ ULNDU\DƚKDQD\NLOODSDSDTNDUTD, ¿ima
llapa, suwakunllapa, chay yanqa dyus manachu puytinkillapa, chay
nishanllapakunata aduranllapa ima. qamkunapi ima pasashanta parlar
Chaqa kawsayarllaqami, mana tukuy shumaqchaytaqa? 3¿0DQDFKX\DƚKDQNLێ
W\LPSXSDTFKLTDQFKDND\WDSX\WLQFKLNێ OODSDQXTDQFKLNNXQDTDPLDQJHONXQDێ
chu chay mana kriyiqkunamantaqa. PDWDSLVULNDU\DƚKD\DVKXQOODSDLPDQX
11Ashwanmi chaynuqa willashurayllapa, katinllapapis nirqa? ¡Chaynu katinmi,
chay kriyiq masinchikllapa yupay tukur, ashwan kay nuqanchikkunapi ima
chaymanta ukwan ukwan punur, pasatinmaqa dasla rikar shumaqchayta
kusalata imakunata munayan, yanqa puytinchikllapa! 4Chayraykumi
dyus nishanllapakunata adurayan, qamkunallapi ima pasasha katinmapis,
kusala kwintastiru, PDƚKDOXQ, VXZDNXTێ ¿imapaqna chay mana kriyiq, mana
kuna ima, FKD\NXQDZDQDPDSLƚKXQDێ DOOLWDULNDU\DƚKDTMZLVNXQDPDQTD
kunaykillapapaqchu. &KD\QXUXQDNXQDێ rinkillapa? 5Kaytaqami kaynuqa
wanqami, DPDLPDWDUXUDQD\NLOODSDێ willashunillapa pinqakur amana
paqmapis parlankillapa, chaynulla chaynuta ruranaykillapapaq. ¿Chaqa
DPDPLSXOODTDPLNXQNLOODSDODPDSLVێ manachu uklamapis qamkunamanta
chu. kan, uk kriyiq masin imanu katinpis
12-13Chaqa manami nuqaqa chay shumaq parlar shumaqchananpaqqa?
PDQDNUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDU, mana 6Piru kriyiqpuralla piñachinakurqa,
1XTDTDPL-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\OODSDێ SXQXUNXVDVDTUDWDXFKDNXQD\NLOODSDێ
rayku tukuy imatapis ruranayllapapaq manta chiqanchakayllapa. Chaqa
kani nir. &KD\QXNDWLQTDWDSXVKD\NLێ chaynu uchakuymi kwirpunchikpaqqa
1&RULQWLRV67 364
7
1Qamkunami uk kartata iskribimar wakinta-shuypaqa mana warmiyjunchu
tapumaraykillapa. ¿Allinchu kanqa kanallapapaq.
uk runa warmikunanpaqqa? nir. 8Chaymi chay musukuna manaraq
ullqu chay mana kriyiq kar, warminta katki, Jesucristo qayashutinqa, amami
dijanayanman. Chaynuta ruranarqami yarpupakunkichu sirbikuqmi kani nirqa.
mayqanninpis ruranqa. Chaynuqami, Ashwanmi chayllapi kidanaykipaq
chay kriyiqqa warmi kar, manaqa ullqu karqa, kidanki. Piru imanupi chay
chaymapis paylana kidar shumaqtana sirbikuyashaykimanta lluqshinaykipaq
kawsanqa. Chaqa Tayta Dyusqami yupay katinqa, ama tardarchu
qayashushallapa, shumaqlana lluqshinki, amana sirbikuq kanaykipaq.
kawsanaykillapapaq, amana maqanakur 22Chaymi mayqanpis uk runata sirbiq
1&RULQWLRV7 366
8
nirqa. Ashwanmi willashuyanillapa 1Kananqami willashaykillapa chay
byinnikillapapaq, allita intrakar kusala yanqa dyus nishanllapakunaman
shumaqta Amitunchiklapi yarpukurna PLNX\WDƚKXUDVKDQOODSDSDT. Wakinqami
kawsanaykillapapaq. ninllapa: Chay mikuykunataqami,
36Chayraykumi mayqan runapa, uk mikunapaq kusala allin ima nir. Chaynu
warmi wamran kasarananpaq allinna \DƚKDUTDPL, imanupiqa kusana kani
katinqa, allita yarpunman taytanqa: ima ninkillapa. Ashwanmi chaynu
Allinchu kasarananpaq, manaqachu yarpunaykillapamantaqa, chay
mana nir. Chaymanta allita yarpur: ukninchikkunata llakipar masta
Allinmi kasarananpaq nirqa, NDVDUDQDQێ kriyinanpaq yanapanchik chay, kusala
paq dijanqa. Chaqa chaynu wamranta shumaqqa. 2Piru imanupi ukqa kusalata
kasarachirqami, mana uchakuyanchu. alabakananrayku ninman: Kusala
37Piru uk runa payllamanta allita \DƚKD\QL\MXQPLNDQLQLU. Chaynu
yarpur, warmi wamranpaq ninman: payllamanta alabakarqami, Dyus
Manami allinchu kasarananpaqqa nir. PXQDVKDQNXQDWDTDPDQDUDTULTVL\DQێ
Chaynu rurarqami kusala allinta chu. 3Piru mayqanpis chiqapta Dyusta
rurayan chay runaqa. 38Chaynu nirqami munatinqami, '\XVTDSD\WDSLVZDPUDQێ
nishunayanillapa: Mayqanpis warmi paqna riqsinqa.
wamranta qukunar, qukurqa allita 43LUXFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSDێ
warmikushaqchu, Dyusta mas allinta sirbinaypaq ninman. Chaynu rurarqami chay warmin
kananpaq karan chay shipashtaqa paylana kananpaq dijar, kusala allintana rurayanqa.
38 Chaymi nini, uk runa uk shipashwan kasarananpaq parlashanwan kasararqa allinta rurayan.
Chaynulla uk runa chay parlashan shipashwan mana kasararqami, ashwan kusala allinta
rurayan.
1&RULQWLRV89 368
9
PLNX\NXQDWDƚKXUDVKDQOODSDWDPLNXUTD 1
¡Ma tapushaykillapa! ¿Nuqa,
uchakusha yupay yarpunllapa. 8Piru Jesucristupa apustulnin karqa,
PDQDPL7D\WDQFKLN'\XVTDPLNXVKDQێ manachu tukuy allin kaqtaqa rurayta
chikraykuchu, VKXPDTSDTTDULNDPDێ puytiyashaq? &KDTDQXTDTDPL$PLWXQێ
shun. Chaymi chay yanqa dyus chik Jesucristuta pay payllata rikasha
nishanllapakunapaq mikuykunata kar, paypaq chiqap apustulnin, FKD\QXێ
mikur, chaynulla mana mikurmapismi, lla sirbiqnin ima kani. Chaymi paypa
paypaqqa chaylla kanchikllapa. apustulnin kar, \DƚKDFKLVKXWL\OODSD
9Nishushayllapanu: Qamkuna allita qamkuna kriyishaykillapa Amitunchik
NUL\LTNXQDPL\DƚKDQNLOODSDWXNX\ Jesucristupiqa. 2ImanupiqaƚKL
mikuyta mikunapaq allin nir. Piru wakinkunaqa mana riqsimananllapachu
FKD\QX\DƚKDUPDSLVPLNX\WDNDQNLOODSD nuqa apustul kani nirqa. Piru
chay wakin litalla yupay mana allita qamkunami riqsimankillapa nuqaqa
kriyiq ukninchikkunamanta. Chaqa chiqap apustul kani nir, Amitunchik
paykunaqami kriyinllapa chay yanqa -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDێ
dyus nishanllapakunaman mikuyta rayku.
ƚKXUDVKDQOODSDWDTDVKLPDQDPLNXQDSDT 3-4Piru chaynu chiqap apustul
10
1Kriyiq masiykuna, manami ´5XQDNXQDPLWDUDQOODSDPLNXQDQێ
nuqaqa munanichu, chay unay paq, upyananpaq ima.
rukunchikllapakuna imanu, puktaypa Chaymanta mikushana, upyashana
UXULQSLNDVKDQOODSDWDTXQTDQD\NLOODSDێ ima karqa,
taqa. &KD\QXOODDPDPLTXQTDQNLOODSDێ FKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSDێ
chu imanumi rukunchikllapakuna chay kunata adurashanllaparayku,
FKXSLNDPDU\DNXSDƚKD\SLQWDSDVDUDQ, kusata aligriyar shariranllapa
chaki pachata yupay nir. 2Chaynu NXVDPDQDDOOLQNXQDWDUXUDQDQێ
puktaypa rurinta, chaynulla chay llapapaq” nir.
FKXSLNDPDU\DNXSDUXULQWDSDVDVKDQێ 8Chaynulla amami ukwan ukwan
llapachu, chay uklawkunapi chay yanqa aychata rantiq rirqa, rantir mikuyllapa.
dyuskunata adurayanllapa chayqa Amami yarpunkillapachu, tapur
chiqap dyus nirqa. &KDTDFKD\DGXUD\Dێ mikushaq imanupiqa yanqa dyus
373 1&RULQWLRV1011
12
1Kriyiq masiykuna, nuqami ZDQ\DQDSDVKDNXVDOD\DƚKD\ZDQ
DOOLWDLQWUDNDQD\NLOODSDWDPXQDێ \DƚKDFKLNXQDQOODSDSDTSD\SDTTD.
yani, imanumi Dyuspa Santu Ispiritunqa 9Ukkunaqami, Santu Ispiritu yanapatin
13
1Nishaykillapa:Nuqa llakipashanchikrayku shachinakunchik.
illaqmanta uklawmanta Chaynulla ukninchikkuna imata nitinpis
runakunapa rimayninta, chaynulla mana diskunfyakarchu kriyinchik.
angelkunapa rimayninta kusalata Imata ukninchik ruratinpis, UXUD\DVKDQێ
rimayayman. Piru chaynu kusata rimar qami allinla kanqa nir yarpunchik.
\DƚKDFKLNXUPDSLV, mana chiqapta Chaynulla ima katinpis, ukninchikta
ukniykunata llakiparqami, yanqa uk OODNLSDVKDQFKLNUD\NXPDQDGLVDQLPDێ
kampana waqar qillakachikuq yupayla kurchu shachinakunchik ima.
kayashaq. 2Chaynulla Dyuspa rimaqnin 8Chaymi nishaykillapa: &KD\OODNLQDێ
14
1Willashushayllapanu, allita \DƚKDFKLNXUTDPL, kusa allin kanman
XNQLNLOODSDWDOODNLSD\WDNDPD\ێ chay rimashaykillapata ima niraymi nir
llapa. &KD\QXXNQLNLOODSDZDQOODNLSDQDێ intrachikunaykillapapaq. 6$OOLWD\DUSX\ێ
1&RULQWLRV14 380
LQWUDNDUPDVWD$PLWXQFKLNSLNUL\LQD\NLێ DQLPDNXUPXQD\OODSD'\XV\DQDSDVKXێ
llapapaq animachinakunkillapa. WLQOODSDQLVKDQNXQDWD\DƚKDFKLNXQD\NLێ
32Chaymi Santu Ispiritu, Dyuspaq llapapaq. Chaynulla ukman
\DƚKDFKLNXQDSDT\DQDSDPDVKDOODSDTD rimaykunapi rimatinllapapis, dijayllapa
\DƚKDFKLNXVKXQOODSD. Piru shumaqta ULPDU\DƚKDFKLNXQTDOODSD. 40Piru tukuy
\DƚKDFKLNXQDOODSDSDTTDPL, imata imata rurarmapismi kusa shumaqta
\DƚKDFKLNXQDSDTNDUPDSLV, tantyakar imatapis rurar, ama sunsunullaqa
\DUD\SDTUDTXN\DƚKDFKLNX\DWLQTD. rurankillapachu.
33Chaqa Tayta Dyusqami kusa
15
munanchu. 1Kriyiq masiykuna, kananqami
34Chaymi nishaykillapa: Imanutaq QXTDTDPXQDQL\DUSXQD\NLێ
tukuy kriyiqkunapi warmisitakunaqa llapapaq imanu washakanaykillapapaq
uyarala uyakunllapa, chaynullami QLU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDSDT. Chaqa
qamkunapis Dyusta aduranaykillapapaq Jesucristupi kriyir washakankillapa nir
tantakasha katkillapaqa, warmikunaqa \DƚKDFKLVKXWL\OODSDPL, qamkunaqa
X\DUDODFKD\\DƚKDFKLNXTNXQDWD kusala allita kriyiraykillapa. &KD\QXێ
uyakunqallapa. Chaqa manami allinchu llami kanankaman allita kriyinkillapa.
ZDUPLNXQDFKD\WDQWDNDVKD\NLOODSDێ 2&KD\SXQWDWD\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDSL
yurayjunpaqna tikran. Piru chaynu pimi kaynu nin: “Chay punta runa
yurayjunpaq tikrarmapismi chay $GDQWDTDPLDOOSDPDQWDUXUDUNDZVDFKLێ
VLPLOODQNDUDQFKD\QXOODWDSXTXFKLQDQێ ran”. 3LUXNDQDQ$GiQ\XSD\-HVXFULVWXێ
paq winachin. 390DQDPLNZLUSXQFKLNێ qami, Dyusmanta kashanrayku ashwan
OODSDTDWXNX\LPDNXQDSDNZLUSXQێ WXNX\W\LPSXSDTNDZVD\WDTXPDQFKLNێ
wanqa chayllachu. &KDTDUXQDNXQDێ llapa. 46Piru, SXQWDWDTDPLND\NZLUSXQێ
qami ukman kwirpuyjun kanchikllapa. chikraq kan. Chaymantaraqmi Dyusqa
Animalkunapismi ukman kwirpuyjun. qumanchik uk mushuq kwirputa tukuy
Chaynulla pariq kurukunapis ukman tyimpu kawsanapaqqa. 47Chaymi
kwirpuyjun. Piskadukunapismi ukman imanutaq chay punta runamaqa
kwirpuyjun ima. 40Chaynullami syilupi allpamanta rurasha kar, kay pachapi
kaqkunapa kwirpunwan, kay pachapi kawsananpaq karan. 3LUX-HVXFULVWXێ
kawsaqkunapa kwirpunchikllapapis qami unaq syilumanta shamuran.
mana chayllachu. Chaqa syilupi 48Tukuyla kay pachapi kaqkunaqami,
16
NUL\LTNXQDZDQXVKDNXQDPDSLVNDZVDPXQێ 11DWDTFKD\LPDPLQLVWLVKDQOODSDێ
1
1Nuqa Pablumi, Tayta Dyus shumaqta kawsanaykillapapaq.
munasha katin, Jesucristupa
Qischakashamapis Dyusmi
apustulnin kani. Chaymi Corinto
kunsulamanchikllapa
pwiblupi Dyuspi kriyiqkunaman,
chaynulla Acaya lugarpi kriyiqkunaman, 3Amitunchik
Jesucristupa Taytan,
nuqa ukninchik Timoteuwan pulla kar, Taytanchikllapa Dyusmi, alabakasha
kay kartata iskribimuni. 2Chaynullami kanqa. Chaqa paymi kusata llakipar,
Taytanchik Dyusman, Amitunchik kunsular ima yanapamanchikllapa.
389
2&RULQWLRV1 390
2
1Chayraykumi nuqaqa nisha kani, \DƚKDQD\SDT. 101XTDTDPL\DƚKD\DQL
PDQDUDTTDVKDQTDZDWXNXVKD\NLێ qamkunaqa pirdunayankillapa kanqa
llapachu, DPDDQ\DVKXUOODNLFKLVKXQD\ێ nir. Chayna nuqapis paypaq manana
llapapaq. 2&KDTDTDVKDQQXTDOODNLFKLێ ima mana allintapis yarpurchu,
shutiyllapaqa, ¿mayqanna nuqataqa ƚKDPXUTDSLUGXQDVKXVKDQDPLNDUD\
aligriyachimanqallapa, mana qamkuna ninaypaq. Tukuy chaykunapaqqami
katkillapaqa? 3&KD\PLDVKZDQOODNLFKLێ $PLWXQFKLN-HVXFULVWR\DƚKDQ, shumaq
mankimanllapa nir yarpur manaraq pullana kanaykillapapaq. 11&KD\QXێ
shamurchu, naypaqtaqa kartata qami, 6DWDQDVTDPDQDQXTDQFKLNNXQDێ
LVNULELVKXUD\OODSDVKXPDTFKDQDNXQD\ێ wanqa imatapis rurayta puytinqanachu.
killapapaq. Chaqa nuqaqami munani Chaqa pay imanu rurachikun nirpismi
DPDOODNLFKLPDUFKXDOLJULFKLPDQD\NLێ \DƚKDQFKLNOODSDQD.
llapata. Chayna kunfyakaray tukuy
TDPNXQDTDFKD\NDUWDWDOL\LUVKXPDTێ Pablumi llakiran Troas pwiblupi
FKDQDNXUQXTDZDQSXOODDOLJUL\D\DQNLێ karmapis
llapa kanqa nir. 4Piru chay kartata 12Jesucristupa shumaq rimayninta, Troas
3
llapa Tituta chaypi mana tarir. Chaqa 1Kaykunata nirqachu, ¿\DUSXFKLVKXQLێ
paymi qamkuna Corintupi kaqkunapaqqa llapa, TDVKDQQXTDNXQDOODDODEDND\Dێ
willamananpaq karan. Chayraykumi nillapa nir? ¿Manaqachu wakinkuna yupay
nuqaqa paykunamanta dispidikurna, riray QXTDNXQDSLVNDUWD\OODSDWDUDTULNDFKLVKD\ێ
Macedonia lugarman, chaypi Tituta killapa, maymantami shamunillapa nir
tariyman nir yarpur. \DƚKDQD\NLOODSDSDTTD? ¡Manami! Chaqa
qamkuna, chaynulla wakinkunaqami
Pablumi Dyusta payji nin
\DƚKDQNLOODSDQXTDNXQDTD, Dyusmanta
14Payjinishunllapa Dyusninchikllapata. shamunillapa nir. 2Qamkunallami
Paymi nuqakunataqa kusa allinlata kartayllapa yupayqa kankillapa. Chaymi
purichimanllapa, -HVXFULVWRSXOODNXPDVKDێ mayqanpis qamkunata, '\XVPXQDVKDQێ
llapa katin. Chaymi nuqakunata akrar kunata ruraqta rikashurllapaqa, \DƚKDQTDێ
NDƚKDPDVKDOODSD, paypa shumaq llapa allinkunalata qamkunapiqa rurasha
ULPD\QLQWDWXNX\SDFKDSL\DƚKDFKLNXQD\ێ kanillapa nir. 3Allipla shutillami
llapapaq. Chay rimashan rurashan qamkunaqa Jesucristupa kartan yupay
imakunami, \DƚKDFKLNXVKDTDVKLNZDNDQ kankillapa. Chaqa qamkunaqa Jesucristupi
tuktitukunapa mishki asyaynin yupay. NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXSD\\DQDSDVKXWLQێ
15&KDTDQXTDNXQD\DƚKDFKLNXUTDPL, llapa munashanta rurankillapa. Chaymi
Jesucristo Taytanchik Dyusta insinsyuwan chay rurashaykillaparayku intrakanllapa
quntachin chaypa mishkila asyaynin yupay Jesucristuwanna kankillapa nir.
kanillapa. Chay insinsyupa asyayninqami 4DPNXQDTDPDQDPLODSLVLUXZDQLVNULELNDێ
shikwakan, chay washakaq runakunaman, sha kartachu kankillapa. Chaynulla
FKD\QXOODFKD\PDQDZDVKDNDTUXQDNXQDێ manami rumipi iskribikasha yupaychu
man ima. 16&KD\PDQDZDVKDNDTNXQDSDTێ kankillapa. Ashwanmi, qamkunawanna
qami, kay insinsyupa asyayninqa, chiqap kawsaq Dyuspa Santu Ispiritun
wanuyllapaq asyan. Piru chay katin, Dyus munashankunata rurankillapa.
washakaqkunapaq-shuypaqa, insinsyupa Chaynami ninqallapa, \DƚKDFKLVKXVKD\ێ
asyayninqa allipla mishki mutkiypaqla kar, llaparayku unay kashaykillapamantaqa
tukuy tyimpupaq kawsachin. Manami ukmanna kankillapa nir.
mayqanpis munayninllamanta Dyus 4Jesucristo pullakumashanchikrayku,
&KD\PXVKXTWUDWXTDPLPDQDLVNULELNDێ \DƚKDFKLNXVKD\OODSDTDWXNX\W\LPSXSDT
shachu. $VKZDQ6DQWX,VSLULWXVKXQTXQێ mana chinqanchu nir. 13Manami Moisés
FKLNSLUDWDNXVKDNDWLQPL\DƚKDQFKLN, \XSD\FKX\DƚKDFKLNXQLOODSD. Moisesqami
'\XVZDQNDUPXVKXTWUDWXWDUXUDVKDQێ TDTOODQWDSDxXZDQSDPSDTQXOD\DƚKDFKLێ
chikna nir. Nishaykillapa: Mayqanpis kuq, ,VUDHOUXQDNXQDDPDNZLQWDFKDNDQDQێ
'\XVPDQWDNXVKDQNXQDWDPXQD\QLQODێ paq qaqllan llipyarayashanqa limpuna
manta kumplishaq nirqa, ashwan tukuy allmanta allmantaqa chinqayan nir. 14Piru
W\LPSXSDT'\XVPDQWDTDFKLTDQFKDNDQێ 0RLVpV\DƚKDFKLNXWLQTDFKLTDSWD
qallapa. &KDTD'\XVSD6DQWX,VSLULWXQێ runakunaqa mana intrakaranllapachu.
lamiri kawsachikun tukuy tyimpupaqqa. Kanankaman chay unay tratuta liyirqa,
7Rumipi iskribir Moisesta, Dyus mana intrakanllapachu Jesús, Dyuspa
qushanqa, mana mayqantapis washayta Cristun nirqa, yarpuyninqa pañuwan
puytiranchu, runakuna mana tukuyta pampakasha yupay katin. Chaynulla chay
kumpliyta puytishanllaparayku. Chaynu pampakashan yupay chayqa manaraq
katinmapis, tukuy chaykunata Moisés ashuchikashachu. Ashwanmi chay
Dyusmanta aypatinqa, Dyusqa Moisespa pampakashan yupay chayqa, DVKXFKLNDێ
qaqllantaqa kusala llipya intirupaq tikraran. yanqa Jesús, Dyuspa Cristun nir chiqapta
Chaymi Israel runakunamapis mana kriyitinllapana. 15Kanankaman Moisespa
rikayta puytiranchu qaqllantaqa. Piru librunkunata liyirmapis, wakin Israel
allmanta allmantaqa, FKD\OOLS\DUD\Dێ runakunaqa mana intrakanllapachu,
shanqa chinqaran. 8¡Ashwan kananqa yarpuyninllapa uk pañuwan pampakasha
'\XVSD6DQWX,VSLULWXQ\DQDSDPDTQLQFKLNێ yupay katin. 16Piru uk runa, Amitunchik
llapa chayqa, kusala mas shumaq Jesuspina kriyitinqa, chay pañu pampaq
washamanallapapaqqa! 9&KD\PDQWDNX\ێ yupay chayqa ashuchikaq yupayna kidan.
kuna kusa llipyalla karmapis payllaqa 17Chaymi Amitunchik Jesuspi kriyishaqa,
4
yupay kusala mas shumaq kar, NDZVDFKLێ 1&KD\UD\NXPLPDQDGLVDQLPDNXQLێ
yupay kananpaq tikrasha. Chayna kaynu nin: “Nuqa kriyiq karmi, NXQI\Dێ
-HVXFULVWXUD\NX\DƚKDQDOODSDSDT, kar rimaray” nir. Chaynullami
Dyusninchikqa kusala allin, shumaq nir. nuqakunapis qischakarqa, kunfyakar
rimanillapa kriyishayllapapaqqa, mana
Chiqapta kriyirmi kawsanchik manchakur imachu. 14&KDTD\DƚKDQLێ
7Michkaallpa manka yupay karmapis, llapa Dyus, Amitunchik Jesusta
nuqakunaqa Dyuspa kusala shumaq wanushanmanta kawsachimuqqami
rimaynintaqa pullayllapa purichinillapa nuqakunata, chaynulla qamkunatapis
\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDTTD. Chayna kawsachimarninchikllapa, pullata
UXQDNXQDULNDUTD\DƚKDQDQOODSDSDT DSDPDVKXQOODSDSD\ZDQQDNDQDOODSDێ
FKD\\DƚKDFKLNXVKD\OODSDTDPDQD paq nir. 15Nuqakunami qamkunarayku
nuqakunallamantachu, ashwan Dyuspa qischakasha ima kanillapa, Dyusta riqsir
SXGLUQLQZDQPL\DƚKDFKLNXQLOODSDQLU. washakanaykillapapaq. Chayraykumi
395 2&RULQWLRV45
5
11XTDQFKLNNXQDSDNDQDQNZLUSXQێ chikllapa kay pachapimapis, payta
chikkunaqami, runakuna rurashan aligriyachinallapapaq. Chayna unaq
chukllakuna yupay uk ratulapaq kay syilupi paywan pulla karmapis chayllata
bidapiqa kanqa. 3LUX\DƚKDQFKLNێ rurar tanallapapaq. 10<DƚKDVKDQFKLNێ
llapami, ND\ELGDSLNDZVD\DVKDQFKLNێ llapanu tukuymi, -HVXFULVWXSDQD\SDQێ
PDQWDTDXNELGDSLTDWXNX\W\LPSXێ man riyashunllapa, payna
SDTQDPXVKXTNZLUSX\MXQNDZVDVKXQێ PDQWDNXQDQSLWDUULNDU\DƚKDPDQDێ
llapa nir. Chaymi tukuy tyimpupaq, llapapaq imanu kashapis. Chaymi
Dyus rurashan mana tukukaq wasi WXNX\WDULNDU\DƚKDPDUQLQFKLNOODSDTD,
yupayna kashunllapa. 2Chayraykumi payna imatapis ruramashunllapa, kay
kanan kawsarqa, rishamana kayman pachapi kawsayarlla, allinta mana
unaq syilumanqa nir yarpunchikllapa. allinta rurasha kashamapis.
3Chaqa chay wasiqami, PXGDQDQFKLNێ
Jesucristumi Dyuswan
llapa yupay pampamanchikllapa, ama
shumaqchamanchikllapaqa
lirila yupay kanallapapaq. 4Imanutaq
mana yanqa mudakusha kashamaqa, 11Chaynu Jesús runakunata rikar
FKD\NXQDSDTTDLQWUDNDUULTVLPDQNLێ &KD\QXOODQXTDQFKLNNXQDWDQDLQNDUJDێ
manllapa. 120DQDPLTDVKDQDODEDNDێ mashanchikllapa wakinkunatapis
narchu chaynuqa willashuyanillapa. willashallapa, paywanqa shumaqna
$VKZDQPLFKD\NXQDWDTDZLOODVKX\DQLێ kananllapapaq. 19Chaqa, Tayta Dyusmi
llapa intrakanaykillapapaq, chay wakin runakunata pullakunanpaq niran,
\DƚKDFKLNXUSD\NXQDOODDODEDNDU Jesucristurayku uchanllapamatapis
purinllapa chaykunapaq. Chaymi manana kwintacharchu. &KD\ND\NXQDێ
intrakarnaqa, QXTDNXQDSDTULPDQNLێ SDT\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDTPL
llapa, \DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDFKLTDS nuqakunatapis nimaranllapa. 20Chaynu
nir. -HVXFULVWRQXTDNXQDWDNDƚKDPDVKDOODSD
13,PDQXSL\DUX\XSD\\DƚKDFKLNXQNL katinmi, '\XV\XSD\OOD\DƚKDFKLNXQLێ
nimatkillapamapis, '\XVPL\DƚKDQFKD\ llapa paywan shumaq kananllapapaq.
\DƚKDFKLVKX\DVKD\OODSDSDTTD. Nataq Chaymi Jesucristurayku willashunillapa:
qamkunamanta nuqakunapaq, mana 7D\WDQFKLN'\XVWDDPDƚKLTQLUFKX,
\DUX\DVKDFKXDOOLQWDPL\DƚKDFKLNX\DQ DVKZDQSD\ZDQVKXPDTWDNDZVDVKXQێ
niqkunaqa, allinta yarpuyankillapa. llapa nir. 21<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,
14Imata rurarpismi mana nuqakunapa -HVXFULVWXPLPDQDLPDXFKD\MXQPDSLVێ
munayniyllamantachu ruranillapa. chu karan. Piru Dyusqami, payta
Jesucristo kusalata munamanchik nir NDƚKDPXUDQQXTDQFKLNNXQDSD
\DƚKDUPL, pay munashanlata ruranapaq uchanchikllaparayku wanunanpaq.
kanchik. Chaymi nuqanchikrayku, Chaymi, -HVXFULVWXUD\NXQXTDQFKLNێ
Jesucristuqa wanusha nir kriyirqa, kunaqa shumaqchakasha mana
\DƚKDQFKLNOODSDQD'\XVSDTTD uchayjunnachu kanchikllapa
uchanchikkunapaq pagrakusha yupayna Dyuspaqqa.
kanchik nir. 15Jesucristuqami tukuypaq
6
1Kananqami, Dyus nishankunata
7
1&KD\QXND\NXQDWDDUQLNDVKDQێ shumaqta samachishaykillapa nir.
chikllaparaykumi, kriyiq Tituqami nimashallapapis, alliplatashi
masiykuna, kwirpunchikpi, \DUSX\QLQێ TDPNXQDQXTDNXQDWDULNDPDQD\DQNLێ
chikpi ama mana allinkunataqa rurayta llapa, chaynulla qamkunaqashi alliplata
yarpurlamapischu kawsashunllapa. llakiyankillapa nuqapaq yarpur nir.
Ashwan Taytanchik Dyusta kasur, Chaynu willamatinmi ashwan masta
manchar pay munashankunalata rurar aligriyaray.
kawsashunllapa. 8&KD\NDUWDWDNDƚKDPXVKD\WDOL\LUƚKL
8
1Kananqakriyiq masiykuna, qamkunapis, SD\NXQD\XSD\\DQDSDNXQNLێ
parlashunayanillapa imanumi Tayta manllapa. 9&KDTD\DƚKDQNLOODSDQD,
Dyusqa, Macedonia pwiblupi Amitunchik Jesucristumi alliplata
kriyiqkunata kusata munar yanapasha munamarninchik kusala imayjun karmapis
nir. 2Paykunami alliplata Dyuspaq mana imayjun yupay tikrakaran
2&RULQWLRV8 400
9
1:DNLQPLQLVWLTNXQDWD\DQDSDQD\ێ imachu qukunmanllapa. Chaqa Dyus
killapapaqqa, manami qashan NXVDDOLJULODLPDWDTXNXU\DQDSDNXTێ
qashanqa willashunayllapataqa taqa, kusata munan. 8Dyusqami tukuy
ministinkillapanachu. 2&KDTD\DƚKDQLێ imata puytiq kar, allin kaqkunataqa
nami, qamkunaqa kusata ukkunata kusa achkata qushunqallapa. Chayna
yanapayta munankillapa nir. Chaymi mana imayllapapis faltashutinllapachu,
Macedoniamanta kaqkunataqa willasha DOOLQODWDUXUDUPLQLVWLTNXQDWDTD\DQDSDێ
kani, qamkuna Acayamanta kaqkunaqa naykillapapaq. 9Chaqa, Dyus nitin
naypaq añumanta-SDFKD\DQDSDNXQDێ iskribikashakunapimi nin:
yankillapa nir. Chaymi yaqqa tukuykaq ´0LQLVWLTNXQDWDPLNXVDWD\DQDSDێ
Macedoniamanta kaqkunapis, qamkuna sha, shumaqta yarpur.
\XSD\OODDQLPDNXVKDOODSD\DQDSDێ Tukuy tyimpumi payqa
kunanllapapaq. 33LUXFKD\QXNDWLQPDێ runakunata yanapanqa
pis, qamkunamanmi kay kriyiq shumaqta rikar” nir.
PDVLQFKLNNXQDWDNDƚKDPXQL, chay 10Tayta Dyusmi, tukuy tarpukuq
10
1Kriyiq masiykuna, imanutaq 7Qamkunaqa kwintata qukayllapa
11
manchakurchu. 1<DUX\XSD\QXTDZLOODVKXWL\ێ
12Chaymi chay mana allinta rurar llapamapis, LFKDUDTX\DNXPDQNLێ
alabakaqkunawan chaylla kaytaqa mana manllapa. Imanu katiypis uyakumayllapari.
munanichu. Chaqa paykunaqa yarukuna 2Dyusqami mana munanchu qamkuna
12
yaqqa imapis pasamaran. Chunllaq 10DQDPLLPDWDSLVJDQDQFKLNێ
c¬12.2 Tayta Dyus tayashan syilu nirqami intrachimanchik kimsa anap kaq syiluman nir.
2&RULQWLRV12 406
13
1Kaywanqami kimsa kutipaqna Chaymi ninkillapa, Jesucristupa apustulnin
nuqaqa watukushuyanillapa. NDU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDFKLTDSNDVKD
Tukuy imapaqpis ishkay manaqa kimsa nir. 7Chaymi Tayta Dyusman mañakuni,
2&RULQWLRV13 408
1
1-2Kriyiq
masiykuna, nuqa Pablumi 3Chaymi Taytanchik Dyusta, FKD\QXێ
409
*iODWDV1 410
paq ima. 5¡Chaynami ashwan, 7D\WDQێ runa masiykuna wakqami kusala allinta
chik Dyuslatana tukuy tyimpupaq \DƚKDFKLNX\DQQLUDODEDPDQDQWDTD.
alabashunllapa! ¡Chaynumi kanqa! Ashwanmi ima rurayashaypipis, Tayta
Dyus allintami rurayanki nimananta
Jesucristupi kriyirlami munani. Chaqa runa masiykunala ima
washakanchikllapa rurayashaypipis alabamananlapaq
6<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Jesucristumi rurayarqa, manami Jesucristupa
kusalata llakipamashanchikllaparayku sirbiqninchu kayman.
wanuran, 7D\WD'\XVZDQVKXPDTFKDێ
manallapapaq. Piru chaynu katinmapis, Pablumi Jesucristo akrashanpaq
kananqa qamkunaqa chaymatapis mana intrachikun
kwintacharchu, ashwan chay ukman 11Kriyiq masiykuna, DOOLWDLQWUDND\ێ
PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDPDQQD llapa: ,PDQXNUL\LUZDVKDNDQD\NLOODSDێ
tikrakashaykillapa, chaypi kriyir SDTQLU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTD,
washakashunllapa nir yarpur. &KD\UD\ێ manami runakuna yarpushan imachu.
NXPLNDQDQTDNXVDODWDOODNLFKLPDVKD\ێ Ashwanmi Dyusmanta kar kusala
killapa. Chaymi mana imanu tukushaq chiqap. 12&KDTDFKD\\DƚKDFKLVKX\Dێ
QLUPDSLV\DƚKDQLFKX. 73LUXFKLTDSWDێ VKD\OODSDWDTDPDQDPL\DQTDUXQDNXQDێ
qami ukniykuna, Jesucristumantaqa PDQWDFKX\DƚKDNXVKDNDQL. Ashwanmi
mana masqa mayqanpis kanchu Jesucristo paylla allita intrachimasha
washamanallapapaqqa. Ashwanmi chay tukuy chaykunapaqqa.
XNPDQWD\DƚKDFKLVKXTOODSDTD-HVXFULVێ 13Piru qamkunami nuqapaqqa
2
1&KD\PDQWDPLNDWXUVLDxXSDVDWLQێ \DƚKDFKLNX\DVKD\NLPDQWDTDND\QX
UDTTDVKDQULUD\-HUXVDOpQSZLEOXێ XNPDQWD\DƚKDFKLNX\QLUODPDSLV
manqa, kriyiqkunapa rikaqninkunata willamaranllapachu. Piru nuqaqa chay
watukuq. Chaypiqami Bernabiwan riray, NUL\LTPDVLQFKLNNXQDLPDQX\DƚKDFKLێ
Tituta apar. 2Chaynuqami riray, Tayta kunaypaq nimasha katinmapis, manami
Dyus chaynu rinaypaq nimasha katin. chaylawanqa Tayta Dyuspaqqa allinna
Chaymi Jerusalén pwiblupi karnaqa kani niytaqa puytinaytachu. Chaqa
a¬1.18 Kay kimsa añumantaraq nirqami niyanchik kriyishanmanta kimsa añu pasashana katin
nir. b¬1.19 Chay Santiagullami shutiqpis “Jacobo”.
*iODWDV2 412
WDQD\DƚKDFKLQD\SDT. FKLTDS-HVXFULVWXSDT\DƚKDNXVKDQQXQDێ
9Chaynu Tayta Dyus paypaq chu rurayatinllapa rikarqa, Pedrutaqa
\DƚKDFKLNXQD\SDTDNUDPDVKDQLUFKD\ tukuypa naypanpi anyaray kaynu nir:
kriyiqkunapi kusala rispitakasha kaq “Qamqami Israel runa karmapis,
kriyiq masinchikkuna Santiago, Pedro, mana Israel runakunawan pulla
-XDQLPD\DƚKDUDQOODSD. Chaymi kawsarqa kusala allinta rurarayki. Piru
ashwan paykunaqa nuqata chaynulla kananqa, ¿imapaqnataq paykunamanta
Bernabita ima makinllapata qur ima chiqanchakarqa, LPDQXWDTQXTDQFKLNێ
paykuna yupay apustulkunallapaqna NXQD,VUDHOUXQDNXQDUXUDUNDZVDQFKLNێ
riqsimaranllapa. Chaynami paykunaqa OODSDFKD\QXWDDPDODVUXUDFKLQD\DQێ
nimaranllapa: kiqa?” nir.
“Qamkunaqa riyllapa tukuyla mana
,VUDHOPDQWDNDTUXQDNXQDWD\DƚKDFKLT. Jesucristupi kriyirlami maymanta
Nataq nuqakuna-VKX\SDTD\DƚKDFKLێ karmapis washakanchikllapa
shaqllapa kay Israelmanta kaq 15&KD\PLNUL\LTPDVL\NXQDQLVKD\NLێ
3
mantakuyninkunata manana 1
¡Ay, Galaciamanta kaq yarukuna!
kasunllapanachu. Chaymi kusa ¿Pitaq yaruchashushallapa,
uchayjunna” nir. Ma, tapushaykillapa: -HVXFULVWXSLPDQDQDDOOLWDNUL\LQD\NLێ
¿&KD\QX-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\OODSDUD\ێ llapapaqqa? ¿Manachu qamkunawan
kuchu, pay uchakuchimayanqallapa? kar, NXVDLQWUDND\SDTWD\DƚKDFKLVKXUD\ێ
¡Manami! 18Chaqa allita yarpuyllapa: llapa: “Jesucristumi kruspi wanuran
Nuqapismi unayqa, 0RLVpVPDQWDNXێ washamanallapapaq” nir? 2Piru
shankunata kasur washakanchikllapa qamkunaqami kananqa Moisés
QLU\DƚKDFKLNXTNDQL. Piru kananqa mantakushankunapina yarpuyankillapa
allita intrakasha kani, PDQDPLFKD\QXێ washakanaykillapapaqqa. ¡Ma,
chu kasha nir. Ashwan Jesucristupi nimayllapa! ¿0RLVpVPDQWDNXVKDQێ
kriyirlami washakayta puytinchikllapa. kunata kasushaykillaparaykuchu,
&KD\PLFKD\QX\DƚKDFKLNX\DU, qashan Dyuspa Santu Ispiritunqa qamkunaman
Moisés mantakushankunata kasur shamuran? ¡Manami! Ashwan Dyuspa
ZDVKDNDQFKLNQLU\DƚKDFKLNXUTDPL, 6DQWX,VSLULWXQTDVKDPXUDQTDPNXQDێ
ashwan kusala uchayjunna kayman manqa, Jesucristupaq uyakur, paypi
Dyuspa naypanpiqa. 19&KDTDQXTDPDێ kriyishaykillaparayku. 3¿Ima, kabal
TDPL0RLVpVPDQWDNXVKDQWDNDVXQD\ێ yaruchu imataq kankillapaqa? ¿Chaynu
mantaqa wanusha yupayna kani. '\XVSD6DQWX,VSLULWXQ\DQDSDVKXWLQێ
Ashwanmi Tayta Dyus munashanlata llapamapis, mana kwintachanarchu
ruranaypaqna kani. ashwan yarpuyankillapa, QXTDQFKLNێ
20Chaymi ashwan Jesucristulapina kunala Moisés mantakushanta kasur
kriyirqa paywan kruspi pulla wanur allinta kawsarlami washakayta
kawsamusha yupayna kani. Chaynami puytinchikllapa? nir. 4Piru allita
kanan kay kawsayashaypiqa manana yarpuyllapa: -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLێ
nuqalanachu kawsani. Ashwanmi llaparaykumi kusata qischakaraykillapa.
Jesucristo nuqapi kawsar, payna Chaynu qischakarmapis, ¿manachu
yanapaman, allinkunalata rurar LPDWDSLV\DƚKDNXVKD\NLOODSD? ¡Icharaq
kawsanaypaq. Chayraykumi kananqa LPDODWDTD\DƚKDNXVKD\NLOODSDNDQPDQ,
Dyuspa Wamranpi kriyirlana amana yanqalla qischakashaykillapaqa
kawsakuni. Chaqa payqami kusata kananpaq! 5Chaqa Jesucristupaq
llakipamashanrayku uchaymanta uyakur, paypi kriyitkillapami, Tayta
*iODWDV3 414
karan. 23Chaqa allita yarpuyllapa: Chay piqa, chay mushuq Jerusalén pwiblupaq
sirbikuq warmi Agarpa wamranqami nin:
nasiran, imanutaq wakinkunapis “Qam mana wamrakuq kar,
nasishanchikllapa chaynulla. Nataq chay wamrakunaykipaq nanayta
Sarapa wamranqami nasiran, imanutaq mana riqsiq warmisita,
Tayta Dyus unaylla arnisha karan, kusalata aligriyay.
UXNXODQDND\DWNLOODSDXNZDPULWX\NLێ &KDTDFKD\ZDUPLVLWDPDQDZDPUDێ
llapa kanqa nir. &KD\PLFKD\NXPSOLNDێ kunanpaq kaqqami,
nanpaqqa Sarapa wamranqa nasiran. kusala achka wamrayjun kanqa,
243LUX'\XVTDPLND\LVKND\ZDUPLێ FKD\ZDPUDNXTZDUPLVLWDێ
kunawan intrachimanchikllapa ishkay mantaqa” nir.
tratukunapaq. Uk tratutaqami Tayta 28.UL\LTPDVL\NXQDDOOLWDLQWUDND\ێ
5
1Kriyiq masiykuna, Jesucristupi PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLVKXUOODSD, chiqap
kriyishanchikllaparaykumi payqa kaqta mana kasunaykillapapaq
washar, manana uk sirbikuq yupayna nishushallapa? 8Chaqa chay mana
kawsanallapapaq nimashanchikllapa. DOOLQWD\DƚKDFKLVKXTOODSDTDPL, mana
Chaymi chaynu katinqa, FKD\NUL\LVKDQێ FKD\DNUDVKXVKDOODSDNDUDQ'\XVPDQWDێ
chikllapanullana kar, 0RLVpVPDQWDNXێ chu. 9Piru qamkunaqami ashlilamatapis
shankunapiqa amana yarpurnachu FKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDWD
kawsashunllapa. kasurqa, PDQDQDDOOLQWDFKXWXNXVKD\NLێ
2Chayraykumi allita intrakayllapa. llapa. &KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,
Qashanmi nuqa Pablo nishaykillapa: imanutaq tantata ruranapaqmaqa pitila
Amana chay siñal kustumrita libadurata itasha, chay tantapaq
rurayllapanachu nir. Chaqa qamkuna chaytaqa limpula saksachin. &KD\QXێ
FKD\VLxDONXVWXPULWDUXUD\DWNLOODSDێ OODPLFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLVKXTێ
qami, PDQDLPDSDTSLVVLUELVKXVKDOODSDێ kunaqa qamkunatapis limpuna
chu, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXWL\OODSD pantachishushallapa. 10Piru nuqaqami
kriyishaykillapaqa. 3Chaymi qashan kusalata kunfyakani, Tayta Dyus
nishaykillapa: Mayqanpis chay siñal yanapashutinllapaqami, qashan
kustumrita ruraqkunaqami, ZDVKDNDێ FKLTDSWDQD-HVXFULVWXOODSLNUL\L\DQNLێ
nanpaqqa Moisés mantakushankunataqa llapa kanqa, nir. Nataq chay mana
tukuylata kumpliyta ministiyan nir. Piru DOOLQWD\DƚKDFKLVKXUOODSDSDQWDFKLVKXTێ
FKD\WDPDQDNXPSOL\WDSX\WLVKDQUD\ێ llapataqami, Tayta Dyusqa kusala
kumi mana washakanqallapachu. manchaypaqta kastiganqa, mayqan
4Chaymi qamkuna, 0RLVpVPDQWDNXێ katinpis.
shankunata kumplirlami washakanchik 11Kriyiq masiykuna, chay mana allinta
OLPSXZDQXFKLVKD\XSD\QDNDZVDQێ '\XVSDULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXTQLNLێ
llapa. 25Ashwanmi Dyuspa Santu llapataqami, ima ministishanpipis
Ispiritunwanna karqa, SD\PXQDVKDQQXێ yanapankillapa ama qunqarchu.
lana rurar kawsashunllapa. 7Piru amami qamkunallaqa ingaxDێ
26Chayraykumi ama kusa kani nir, kankillapachu. Chaqa Dyusmantaqami
FKD\QXOODXNQLQFKLNNXQDZDQSLxDFKLێ mana mayqanpis burlakayta puytinchu.
nakur, inbidyanakur imachu $OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, ima
kawsashunllapa. simillata tarpukurmapismi, chayllata
kusichakunchik. 8Chaynumi mayqanpis
Uknikillapa uknikillapa NZLUSXQPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDTێ
yanapanakuyllapa kunaqa, chaynu mana allinta rurar
6
1Kriyiq
masiykuna, uknikillapa kawsashanrayku, uk kusichakuq yupay
XFKDNXVKDQLU\DƚKDUTD, Jesucristo tukuy tyimpupaq wanunanpaqna
PXQDVKDQQXOODTDPNXQDNDZVDTێ kayanqa. Nataq mayqanpis Santu
kunaqa, amana mas uchakunanpaq ,VSLULWXPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDTێ
yanapayllapa. Piru qamkunaqa amami kunaqami, FKD\QXDOOLQWDNDZVDVKDQێ
kusa kani nir imachu, kusa shumaqlata rayku, uk kusichakuq yupay tukuy
willar ima yanapankillapa. ,PDQXSLTDێ tyimpu kawsaytana aypanqallapa.
NLVKTDPNXQDSLVXNQLNLOODSDXFKDNXێ 9Chaymi mana shaykuq allinkunalata
423
(IHVLRV1 424
kaqkunata, chaynulla kay pachapi paqqa mana shaykuq kusalata payji nir
kaqkunatapis, mantakunanpaq tyimpu mañakuni. 17Chaynullami Amitunchik
ƚKDPXWLQTD, pay mantakunanpaqna Jesucristupa Taytan, kusala allin
Tayta Dyusqa qunqa. '\XVQLQFKLNOODSDWDTDNXVDODWDPDxDQLێ
11$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPL SLV6DQWX,VSLULWXQZDQ\DQDSDVKXQDQێ
Tayta Dyusqa imatapis ruran pay llapapaq. Chaynami Santu Ispiriturayku
munashannullaqa. Chaymi Wamran Tayta Dyuspaq allita intrakar, FKLTDSێ
Jesucristuwan pullacharqa, paypaqna tana payta riqsinaykillapapaq. 18Tayta
kanallapapaq nimashanchikllapallana '\XVWDTDPLPDxDQLSLVLQWUDFKLVKXQDQێ
karan. 12Chaynuqami Tayta Dyusqa llapapaq, payqami akrashushallapa
rurasha, nuqakuna Israelmanta kaqkuna FKLTDSSD\SDNDTQLQNXQDQDNDQD\NLێ
Jesucristupi puntata kriyiqkunaqa, llapapaq nir. &KD\QXOODPLLQWUDFKLVKXQێ
Dyuslata kasur kawsatiyllapa, wakin TDOODSDSLVNXVDODVKXPDTPL'\XVQLQێ
rikamaqllapakunamapis paylatana chik arnir tukuyla paypa kaqninkunata
alabananllapapaq. 13Chaynullami qumayashanchikllapaqa nir.
qamkuna mana Israelmanta kaqkunapis, 19Chaymi mañanipis qamkuna
2
1Kriyiq masiykuna, unayqami rayku, -HVXFULVWXSLNUL\LUODZDVKDNDێ
qamkunaqa wanusha yupay kawsaq shaykillapa. Manami qamkuna imata
kankillapa, chay mana allinta rurar allinta rurashaykillaparaykuchu
uchakushaykillaparayku. 2Chaqa washakashaykillapa. Ashwanmi Tayta
qamkunaqami kay pachapi kusalata Dyus chaynu llakipashurllapa, mana
uchakurlla kawsaq chaykunata kasur imawan pagratkillapa imapischu
kawsaq kankillapa. Chaynuqami chay dibaldila washashushallapa. 9&KD\UD\ێ
dyablu munashanlatana ruraq kumi mayqanpis mana alabakayta
kankillapa. Chaqa chay dyabluqami puytinchu, allinta rurarlami washakasha
unaq wayrapi chaynulla kay pachapi kani nirqa. 10Chaqa allita yarpuyllapa:
chay mana allinta ruraqkunata mantan. Chay ruramashanchikllapa Tayta
Chaymi ashwan, Dyusta mana Dyusmi akrar pullachamaranchikllapa
kasuqkunataqa kusalata animachin, Wamran Jesucristuwan. Chaynuqami
mana allinlata rurananllapapaq. 3Piru LPDWDSLVDOOLQNXQDODWDQDUXUDUNDZVDQDێ
nuqanchikkunapismi unayqa chaynu llapapaq unaymanta-pacha, nishallana
kawsaq kanchikllapa. Chaymi imatapis karan.
yarpushanchikllapanulla mana
Jesucristuraykumi uk ayllulana
DOOLQNXQDODWDUXUDUNDZVDTNDQFKLNێ
kanchikllapa
llapa. Chayraykumi wakin mana
kriyiqkunata yupaylla, Tayta Dyusqa 11Éfeso pwiblumanta kriyiq masiykuna,
3
kruspi wanushanrayku, chay ishkay pwiblu 1Kriyiq masiykuna, nuqa Pablumi
PDQD,VUDHOPDQWDNDTNXQDWD-HVXFULVWXێ NXQD\SDTNDƚKDPDUPLQLPDVKD
SDT\DƚKDFKLVKXWL\OODSDZDVKDNDQD\NLێ intrachikunaypaq, tukuy imata rurasha
llapapaq nir. 3Chaymi Taytanchikllapa Taytanchik Dyusqa unaymanta-pacha
Dyusqa kusalata munamar, imanu imanumi washamanallapapaq payla
:DPUDQ-HVXFULVWXZDQZDVKDPDQDێ yarpushanta nir. 10Chaynuqami karan,
llapapaq nir payla yarpuyashanmatapis unaq syilupi tukuy angelkuna, FKD\QXێ
intrachimaran. Chaynu intrakarmi lla wakin mana rikaypaq kusala
puntata iskribishurllapaqa ashlilata pudirniyjun mantakuqkunamapis,
intrachishurayllapa. 4Piru kanan qashan tukuyla kriyiqkunata uklana yupay
iskribishuyanillapa chayta allita NDZVDTWDULNDUTDNZLQWDWDTXNDQDQێ
liyirqami allitana intrakankillapa, llapapaq, imanumi Tayta Dyusqa kusala
nuqaqami Taytanchik Dyus, Wamran \DƚKDTFKD\QXOODSXGLUQL\MXQLPDQLU.
Jesucristuwan washamanallapapaq nir 11Piru tukuy imata kriyiqkunawan
4
1Chaymi Amitunchik Jesucristo tukuyla kriyiqkunata yanapatin
munashanta rurashayrayku prisu uknin ukmanta uknin ukmanta
karmapis, kusalata rugashunillapa, rurar
imanutaq Dyus akratinllapamaqa paylata sirbinanllapapaq” nir.
kawsanllapa, chaynu qamkunapis 9Piru ima nishaq nirtaq, “Iqaran
¿
kawsanaykillapapaq. Chaqa Tayta unaq syiluman” niyan? Chaynu nirqami
Dyusmi akrashushallapari. 2Chaynu intrachimanayanchikllapa puntataqa
karqa, amami kusa kani nir alabakar kay pachaman shamusha karan nir.
imachu, VKXPDTODWDXNQLQFKLNOODSDێ 10Chaymi kay pachaman ishkimusha
5
$PDPLXNQLNLOODSDZDQSLxDFKLQDNXVKDێ 1Kriyiqmasiykuna, qamkuna
llaqa, tukuy unaq, manaqa tukuy tutaqa '\XVQLQFKLNSDDNUDVKDQZDPUDQێ
pasankillapachu. 27Chaqa mana das kuna kaqkunaqami, imanutaq paymaqa
shumaqchanakurqami, ashwan chay kusala shumaqta kawsan, chaynu
dyablu munashanta rurananpaqna kawsankimanllapa.
dijayankillapa. 2Chaymi imata rurarpis uknikillapa
28Chaymi mayqanpis suwakuyasha uknikillapa llakipanakur ima rurayllapa.
ima karqa, amanami qashanqa Chaqa imanutaq Jesucristumaqa
suwakunkillapanachu. Ashwanmi kusalata llakipamarninchikllapa
PDNLNLOODSDZDQWUDEDMDULPD\NLOODSDODێ XFKDQFKLNOODSDUD\NXSD\OODZDQXUDQێ
taqa tarikurna, DVKZDQZDNLQPLQLVWLTێ mapis. Chaynu wanurmi, imanutaq uk
kunata yanapayllapa. ufrinditata rupachishamaqa kusala
29&KD\QXOODDPDPLPDQDDOOLQNXQDێ shumaq mishkita asyakun,a chaynumi
taqa rimankillapanachu. Ashwanmi Tayta Dyuspa naypanmanqa qimikaran.
imatapis shumaqlata rimankillapa. 3Chaymi qamkuna, Dyus akrashan
a¬5.2 Dyuspaq ufrindita kusala mishkita asyakun nir mas intrakanarqa, rikashunllapa:
Génesis 8.20-21; Éxodo 29.18,25,41; Levítico 1.9,13,17.
431 (IHVLRV5
6
25&KD\QXOODTDPNXQDNUL\LTUXQDNXQDێ 1Kanan-shuypaqa wamra kaqkunata
SLV'\XVQLQFKLNLPDQXZDVKDNDQD\NLێ ,VSLULWX\DQDSDVKXWLQOODSDPDxDNXQNLێ
llapapaq nir willashushanllapawan alli llapa. Chaynu karqami, maydiyapis
kamakashalana kayllapa. Chaymi chay alamirala kar, mana disanimakur
kusala mana allin saqra diyakuna imachu, ashwan Dyus tukuylata
ƚKDPXWLQPDSLV, kriyishaykillapanulla DNUDVKDQNDTNXQDSDTSLVPDxDNXQNLێ
shachinakunaykillapapaq. llapa. 19Chaynullami nuqapaqpis
14Chayraykumi imanutaq suldadumaqa Taytanchik Dyusman mañakunkillapa,
DOOLWDZDƚKNDNXUNDPDNDQPDTDQDNXT pay yanapamatin allinkunalata
rinanpaqqa, chaynumi qamkunapis chay rimanaypaq. &KD\QXOODSD\\DQDSDPDێ
FKLTDSNDTODZDQDOOLWDZDƚKNDNXVKD tin, rir ama manchakur imachu
yupayna kamakayllapa. Chaynullami \DƚKDFKLNXQD\SDTLPDQX7D\WDQFKLNێ
imanutaq chay suldadumaqa qasqunta OODSD'\XVTDSD\OD\DUSXVKDZDVKDPDێ
washananpaqpis jyirrumanta rurakasha nallapapaq nir. 20Chaqa Dyusmi
kamsanta yupay yakakun, chaynumi QXTDWDTDNDƚKDPDVKDXNNXQDFKLNXTWD
TDPNXQDSLVLPDWDSLVDOOLQNDTODWDUXUDQD\ێ yupay, rir parlakunaypaq chay shumaq
killapapaq yakakuq yupay kamakashana rimayninpaqqa. Chaymi chaynu
kayllapa. 15Chaynulla imanutaq uk \DƚKDFKLNXVKD\SDTNDQDQTDSULVXNDQL.
suldadumaqa imuraslapis sapatunta alli Chayraykumi qashan nishunillapa:
yakakushala purin, chaynu yupaymi Mañakunkillapa nuqapaq mana
TDPNXQDSLVLPXUDVODSLVNXVDNDPDNDVKDێ manchakur imachu, chay shumaq
lana kayllapa. Chaynu karqa imanumi rimayninpaq parlakunaypaq nir.
Jesucristuqa shumaqchamanayanchikllapa
QLU\DƚKDFKLNXQD\NLOODSDSDTTDLPXUDVODSLV Pablumi tukukananta saludakun
listuna kayankillapa kanqa. 16Chaynuqami 21Chay kriyiq masinchikllapa Tíquico
imanutaq suldadumaqa jyirrumanta shamurmi, allita parlashunqallapa
rurakasha iskudunwan washakan, nuqapaq imatami rurayani nirmapis.
chaynumi qamkunatapis chay kriyirlla Chaqa pay ukninchikllapami, $PLWXQێ
kawsashaykillapaqa washashunqallapa, FKLNPXQDVKDQQXOODNXVDODWD\DQDSDێ
tukuyla chay mana allinkuna nina ratakuq PDQ$PLWXQFKLNSDT\DƚKDFKLNXQD\ێ
ɻicha yupay chaykunamantaqa. 17&KD\QXێ llapapaqqa. 22Chayraykumi payta
llami imanutaq uk suldadumaqa umanta TDPNXQDPDQNDƚKDPXQL, imatami
washananpaqqa kaskunta umakur mana UXUD\DQLOODSDQLULPDDQLPDFKLVKXQDQێ
dijanchu imuraslapis, FKD\QXPLTDPNXQDێ llapapaq.
pis Amitunchikmi washamayanchikllapa 23Kriyiq masiykuna, mañakunillapa
kriyiqkunata sirbiqkunatapisaWXNX\QLNLێ
Pablumi saludakun llapata saludashunillapa. 2Chaymi
1
11XTD3DEOXPLXNQLQFKLN7LPRWHXێ Taytanchik Dyusta, chaynulla Amitunchik
wan, Amitunchik Jesucristupa Jesucristutapis kusalata mañakuni llakipar
sirbiqnin kanillapa. Chaymi ukninchik tukuy imapi yanapashunanllapapaq,
Timoteuwan pulla kar, kay kartata FKD\QXOODNXVDODVKXPDTWDNDZVDFKLVKXێ
iskribimuni qamkuna Filipos pwiblupi nanllapapaq ima nir.
kriyiqkunaman. Chaqa qamkunatami
Pablumi Dyusman mañakun
Taytanchik Dyus akrashushallapana katin,
kriyiqkunapaq
Amitunchik Jesucristupi kriyir paywan
pullachanakushaykillapa. Chaymi chaypi 3Kriyiq masiykuna, imanumi
435
)LOLSHQVHV1 436
2
1Kriyiq masiykuna, qamkunaqami WXNX\ODWDVLUELQDQSDTQDVLUDQPDێ
Jesucristupi kriyir paywan pulla pis.
kawsashaykillaparayku, pudirninta 8 &KDTDSD\OODPDQDNZLQWDFKD\ێ
3
1Kriyiq masiykuna, FKD\QLVKXVKD\ێ WXNX\QLQWDNXPSOLQLOODSDQLU\DUSXTێ
llapamantaqami, TDVKDQQLVKD\NLێ llapa, chaynu kaq kani nuqapis.
llapa: $PLWXQFKLN-HVXFULVWXODSLNXQI\Dێ 6Chaymi chay mantakuykuna
4 alabankillapa. 7&KD\QXNDZVDWNLOODSDێ
1Chayraykumi kriyiq masiykuna,
qamkunapaq alliplata llakiq karmi qami Tayta Dyusqa, Jesucristupi
kusalata rikashuyllapata munani. Chaqa kriyishaykillaparayku kusala shumaqta
munashay kriyiq masiykuna imanutaq yarpuchir alliplata aligriyachishunllapa,
tukuy imanchik katinmaqa kusalata amana maydiyapis llakinaykillapapaq.
aligriyanchik, chaynumi qamkunapis Chaqa chay aligriyachimanchikllapa
kusalata aligriyachimankillapa. chayqami kusala ukman shumaq-ari.
Chaynami kusalata munani maydiyapis
Imata yarpurpis allin kaqlapaq
Amitunchikpi kriyishaykillapanulla
yarpushunllapa
shachinakur kawsanaykillapata.
2&KD\PLNDQDQTDZDUPLXNQLVLWX\ێ 8Chaymi kananqa kriyiq masiykuna
1
1-2Nuqa Pablumi, Tayta Dyus kumi Amitunchik Jesucristupa Taytan
munashannulla Jesucristupa Dyustaqa, waran waran qamkunapaq
apustulnin kani. Chaymi tukuyla mañakur, kusata payji ninillapa. 5Chaqa
Colosas pwiblupi, Dyus akrashan chiqap Jesucristupi kriyir yanapanakur imaqa,
kriyiq kaqkunaman, kriyiq masiy maydiyaqa Taytanchik Dyuswan
Timoteuwan pulla kar iskribimuni. luryanpi pullana kayankillapa kanqa nir
Chaymi Taytanchik Dyusta, chaynulla \DƚKDU, chaytaqa rurayankillapa.
Amitunchik Jesucristutapis kusalata Chaynulla Amitunchikpa chiqap
PDxDNXQLOODNLSDUWXNX\LPDSL\DQDSDێ QLVKDQNXQDWD\DƚKDFKLVKXVKDOODSD
shunanllapapaq, chaynulla kusala katinmi, \DƚKDQNLOODSDLPDQXZDVKDNDێ
shumaqta kawsachishunanllapapaq ima naykillapapaqqa. 6Qamkunatami
nir. 7D\WDQFKLN'\XVOODNLSDPDVKDQFKLNێ
OODSDQLU(SDIUDV\DƚKDFKLVKXWLQOODSD
Pablumi Dyusta payji nin kusata kriyir, masta achkayaraykillapa.
kriyiqkunapaq &KD\QXOODPLXNNXQDSLV\DƚKDFKLNXWLQێ
3-4Willamasha katinllapami, \DƚKDQLێ llapa, mastana achkayashallapa Dyuspi
llapa qamkunaqashi Jesucristupi allita kriyiqkunaqa. 7Nishushayllapanu, chay
444
445 &RORVHQVHV1
2
qami, imanu washakanaykillapapaq 11XTDPL\DƚKDQD\NLOODSDWD
a¬2.11,13 Siñal kustumriqa Israel pwiblumanta runakunapaqqa kaynu kaq: Uk ullqu wamritu
nasishanmanta uchu diyayjunna katinqa, uk siñalsituta ruraqllapa chay wamritupa kwirpunpi,
payqa Dyuswan pullana kananpaq nir.
&RORVHQVHV23 448
3
1Nishunillapapismi: Jesucristo 8Nataq kanan-shuypaqami tukuy
4
1Qamkuna mantakuqkuna, imatapis Chaymi paykunana willashunqallapa
karanlata rurar sirbiqnikikunata imata rurayashayllapapaqmapis.
llakipayllapa. Chaqa allita yarpuyllapa, 101XTDZDQSXOODNDUVLOSLNDT$ULVWDUێ
452
453 17HVDORQLFHQVHV12
2
QXOODFKX\DƚKDFKLVKXUD\OODSD. 1Kriyiq masiykuna, qamkunallami
3
1&KD\QXNXVDODWDZDWXNXVKX\ێ masiykuna, kusalata qischakayar
llapata munar, mana imanupis LPDPDSLVDOOLSODWDDOLJUL\DUNXQVXODNDێ
shamuyta puytirqa, yarpurayllapa sha kanillapa, imanumi qamkunaqa
Atenas pwiblupi kidayta. 2Chaymantami NXVDODWDNUL\LVKD\NLOODSDQXOODNDZVDQێ
NDƚKDPXUD\NUL\LTPDVLQFKLN NLOODSDQLU\DƚKDVKD\OODSDUD\NX.
Timoteuta. Chaqa paypismi nuqa 8Chaynu Amitunchik Jesucristupi
iskribishunayllapata-shuypaqa mana
Kusala shumaqta kawsanatami ministinkillapachu. Chaqa chaytaqami
Dyusqa munan 7D\WDQFKLNOODSD'\XVLQWUDFKLVKXVKDێ
4
1Kananqami kriyiq masiykuna, OODSDQDXNQLNLOODSDXNQLNLOODSDOODNLSDێ
NXVDODWDUXJDU$PLWXQFKLN-HVXFULVێ nakur kawsanaykillapapaqqa. 10Chaqa
tupa shutinpi nishaykillapa: Imanu chaynu llakipanakurmi kawsankillapa,
NDZVDQD\NLOODSDSDTQLU\DƚKDFKLVKXێ Macedonia lugarpi taq tukuy kriyiq
rayllapa chaynullami waran waran kusa masinchikllapakunawanqa. Piru
shumaqta kawsayllapa, imanutaq kanan rugashaykillapami kriyiq masiykuna,
NXVDVKXPDTWDWXNX\ZDQNDZVD\DQNLێ masta llakipanakur kawsanaykillapapaq.
llapa chaynulla. &KD\QXTDPL7D\WDQێ 11$PDPLLPDPDQDDOOLQWDUXUDQDNXUێ
5
1Piru ima diyami, ima tyimpumi chikllapata, llakipanakushanchikta ima
tukuy chaykuna pasayanqa, nir yakakuq yupay kamakashunllapa.
iskribishunayllapataqami mana Chaynullami imanutaq uk suldadumaqa
ministinkillapachu. 2Chaqa qamkunami umanta washananpaqqa kaskunta
DOOLWD\DƚKDQNLOODSD, Amitunchik umakur mana dijanchu imuraslapis,
-HVXFULVWXTDPLLPDQXWDTXNVXZDNXTێ FKD\QXPLQXTDQFKLNNXQDSLV-HVXFULVێ
PDTDPDQD\DƚKD\DVKDWXWDVKDPXU tumi washamayanchikllapa nir ama
suwakun, chaynumi rikarimunqa. qunqarchu yarpuyninchikllapalapi
3Chaymi chay tyimpupi runakunaqa purichishunllapa. 9Chaqa Taytanchik
kaynu niyanqallapa: “Mana imapis '\XVTDPLDPDNDVWLJDNDQDOODSDSDTQDێ
pasamashallapami, kusala shumaq chu nimashanchikllapa. Ashwanmi
kanchikllapa” nir. &KD\QXQL\DWLQێ $PLWXQFKLN-HVXFULVWXUD\NXZDVKDNDQDێ
llapami illaqmanta paykunamanqa kusa llapapaqna nimashanchikllapa.
llakiypaq kastigu shamunqa, imanutaq 10Chaymi Jesucristo wanuran
459
27HVDORQLFHQVHV12 460
2
FKLNNXVDODPDQFKD\SDTWDNDVWLJDQDQێ 1Kriyiq masiykuna, Amitunchik
3
riqchaq mana allinkunata rurar 1Kriyiq masiykuna, kananqami
ingañanqa, chiqap kaqlapi mana rugashaykillapa nuqakunapaq
kriyishanrayku tukuy tyimpupaqna mañakunaykillapapaq, imanutaq
kastigakananpaq kaqkunataqa. Chaqa TDPNXQDWD\DƚKDFKLVKXWL\OODSDNXVDOD
paykunaqari Dyus imanu washananpaq shumaqta intrakaraykillapa, chaynulla
QLVKDQWDPDQDLQWUDND\WDPXQDVKDێ Amitunchik Jesucristupa shumaq
llapachu. 11Chayraykumi Taytanchik ULPD\QLQTD\DƚKDFKLNXWL\OODSDWXNX\
Dyusqa paykunataqa dijasha ingañakar intirunta shikwakananpaq. 2&KD\QXێ
FKD\OOXOODNDTNXQDODSLQDNUL\LQDQOODSDێ llami mañakuyllapapis chay mana
paq. 12Chaymi paykunaqa tukuy allinta ruraq saqra runakunamanta
tyimpupaqna kastigakanqallapa. Chaqa washakanayllapapaq. Chaqa manamiri
Dyus nishankunapi mana kriyinar, tukuychu kriyinllapa Jesucristupiqa.
chaynulla allinkunata mana ruranarmi, 3Piru qamkunata-shuypaqami
1
1-2Kusala munashay Timoteo, nuqa kunata nanaq nanaq willatki, amana
Pablo Amitunchik Jesucristupa FKD\QX\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT.
apustulninmi kay kartata iskribishuni. 4Chaynullami willankipis amana
463
17LPRWHR1 464
2
1Piru kanan-shuypaqami kusalata ñaqsakunanta, chaynulla kusala
UXJDVKD\NLOODSDWXNX\VKXQTXQێ ƚKDQL\MXQXUXPDQWD, platamanta
chikwan ima ministishanchikpaq, rurakashakunata, chaynulla kusala
ukninchikkunapaq ima payji nir Tayta ƚKDQL\MXQUDƚKSDWD\DNDNXQDQOODSDPDێ
Dyusman tukuypaq mañakunallapapaq. tapis. 10Ashwan chaynu kusalata
2&KD\QXOODPLPDxDNX\SDTSLVJXE\LUQXێ mudakur ima lusinanmantaqa, Tayta
kunapaq, tukuyla chay karguyjun Dyuspi kriyishanrayku kusala shumaqta
kaqkunapaqpis, VKXPDTWDPDQWDNXQDQێ ima kawsar wakinkunata rikachinman.
llapapaq. &KD\QXTDPLQXTDQFKLNNXQDێ Chaynuqami wakinkunapa naypanpiqa
pis kusala shumaqta Dyusninchikta kusa llipyala mudakusha yupayna
kasur pay munashannulana ima kayanqa. 11&KD\QXOODPL'\XVQLQFKLNێ
kawsanallapapaq, DPDLPDSDT\DUSXSDێ SDTPD\TDQSLV\DƚKDFKLNXWLQTD,
17LPRWHR23 466
4
kriyiqkunata yanapar sirbiqkuna kusa 1Piru Dyuspa Santu Ispiritunmi allipla
allinlata rurarqami kusala rispitakasha intrakaypaqta nimanchikllapa: Jwisyu
imana kanqa. Chaynu karmi mana GL\DƚKDPXQDQSDTVKLSFKDQDNDWLQTDVKL,
imapaq yarpur imamapischu kusala wakinkunaqa manana kwintachanqanachu
masta animakur ima parlakunqa Jesucristupi kriyishantaqa. Chayshi ashwan
Jesucristupi kriyishanpaqqa. chay dyablumanta kaq mana allin
\DƚKDNX\NXQDWDQD\DƚKDNX\WDPXQDQTDێ
Kananqami chiqap kaqpaq allita
llapa. 2&KD\QXOODFKD\NXVDODWD\DƚKDT
intrakanchikna
WXNXUOOXOODNXU\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDWDPL
14Kriyiq masiy, kay diyakunami kasunqallapa. Piru chay mana allinta
watukushuyta yarpusha kani. Piru kay \DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTDPLLPXUDVODSLV
kartatami iskribishuni, 15imanupi tardar FKD\QXOODWD\DƚKDFKLNXQPDQDSLQTDNXU
PDQDGDVƚKDPXWL\TD, intrakanaykipaq imamapischu. Chaqa chay runakunapa
imanumi Dyuspi kriyiqkunaqa yarpuyninqami kusala mana allinta
shumaqta kawsanchikllapa nir. Chaqa UXUDQDQSDTƚKXSDNXVKD\XSD\-ari.
tukuyla kriyiqkunaqami chiqap kawsaq 3&KD\QXOODPLFKD\UXQDNXQDTD\DƚKDFKLێ
5
kriyiqkunataqa washamashunllapa. 1-2Kriyiqmasinchikkuna, runa manaqa
11Tukuy kay nishushaytami kusa warmi ruku kaqkuna ima mana allinta
VKXPDTODWD\DƚKDFKLNXQNL, allita WXNXVKDNDWLQSLVDPDPLVXQVXQXDQ\DTQXێ
intrakananllapapaq. 12$PDPLGLMDNDQNLێ llaqa willankichu. Ashwanmi taytaykita,
chu, qam musullaraq kashaykirayku mamaykita yupaylla kusa shumaqlata
PDQDNZLQWDFKDUGLVSULV\DVKXQDQOODSDێ willar intrachinki. Chaynullami chay kriyiq
taqa. $VKZDQPLFKD\NUL\LTPDVLQFKLNێ masinchikkuna musu kaqta, shipash
kunataqa tukuy imakunapi allita kaqkunatapis taytaykimanta, PDPD\NLێ
intrachinki, imanumi uk kriyiqqa manta uknikita yupaylla kusalata rispitar
kawsanchik nir. Chaynami ashwan chay ima shumaqlata willar intrachinki.
rimashaykiwan, VKXPDTWDNDZVDVKD\NLێ
wan, ukkunata llakipashaykiwan, Byuda warmikunatami
[shumaqta yarpushaykiwan], imanu yanapashunllapa
kriyirlla kawsashaykiwan, chaynulla 3&KD\QXOODFKD\E\XGDZDUPLVLWDێ
6
katinqa ama kasuyllapachu chay 1Mayqan kriyiq masinchikkuna
1
1-2Kusala munashay wamray dijashutiyqa llakir waqaq kanki nir.
Timoteo, Taytanchik Dyusmi Chaymi ashwan kananqa imanupis
arnimanchikllapa tukuy tyimpupaq rikashuyta munani, qamwan kusalata
kawsayta. Chaymi kananqa pay aligriyanaypaq. 5Chaqa imanutaq
munashannulla akramasha Jesucristupa unaymaqa agwilayki Loida, chaynulla
apustulnin kar, ULUFKD\ZDVKDPDQDێ mamayki Eunicemaqa kusala chiqapta
OODSDSDTQLPDVKDQFKLNOODSDWD\DƚKDFKLێ Amitunchiklapi kriyiqllapa, chaynullami
kunaypaq. Chaymi kay kartata TDPSLVFKLTDSWDNUL\LQNLQLU\DƚKDQL.
iskribishuni. Chaqa Taytanchik Dyusta, 6Chaymi kusalata rugashuni imanutaq
473
27LPRWHR12 474
NDZVD\DVKDQZDQPLLQWUDFKLPDVKXQێ PD\ODZSLSXULVKD\SLSLVNXVDODWDTLVFKDNDێ
llapa mana chiqap kriyiqkunachu nir. ray nir. &KD\QXOODPLDVKZDQ\DƚKDQNLSLV
Chaymi nishaykillapa: Amami chaynu Antioquía, Iconio, Listra pwiblukunapi ima
UXQDNXQDZDQTDLPDODSDTSLVSLƚKXQDێ imanachimananllapapaq ikiypi puriranllapa
kunkillapalamapischu nir. 6Chaqa chay nir. &KD\SLTD\DƚKDVKD\NLQXNXVDODWD
runakunaqami chay kusala uchayjun qischakaray. Piru Amitunchikmi tukuy
warmikuna ukta ukta yarpuqkunapa chaykunamantaqa washamaran. 12Chaqa
wasinman yaykur ingañanqallapa. chiqaptami Jesucristupi tukuyla kriyir, pay
27LPRWHR34 478
4
1Allitami
intrakay, Jesucristumi &KD\PLDVKZDQWXNX\ODLPDWDUXUDQD\ێ
maydiyaqa mantakuq shamur tukuyla paq kaqtaqa kananqa tukchishana kani,
kawsaqkunata, chaynulla wanusha Amitunchik munashannula rurar ima.
NDTNXQDPDWDSLVDOOLWDULNDU\DƚKDQTD. 8Chaymi kananqa ashwan yarakuyani,
katin, QXTD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXWL\TD
Pablumi saludakun allitana intrakashallapa. Chaqa chaynu
1
1Kriyiq masiy Tito, nuqa Pablumi \DƚKDFKLNXULQWUDFKLNXQD\SDTPL
Taytanchik Dyuspa sirbiqnin, FKD\QXێ washamaqninchik Tayta Dyusqa nuqata
lla Jesucristupa apustulnin kani. Chaynu akramaran. 4Chayraykumi kriyiq masiy
NDWL\PL7D\WD'\XVTDNDƚKDPDUDQULU Tito nishayki: Qamqami nuqapaqa chiqap
WXNX\SD\SDDNUDVKDQNDTNXQDWD\DƚKDFKLێ wamray kanki, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXێ
tiy allita paylapina kriyir, chay chiqap tiy kriyishaykirayku. Chaymi kananqa
kaqpaq intrakar, pay munashannulana nuqa yupaylla qampis kriyinki. Chaynu
kawsananllapapaq. 2Chaynu allita chay kashaykiraykumi kananqa Taytanchik
FKLTDSNDTSLLQWUDNDUFKD\QXOOD$PLWXQێ Dyusman, chaynulla washamaqninchik
FKLNSLDOOLWDNUL\LUTDPLDOOLWDQDLQWUDNDQTDێ Jesucristuman kusalata mañakuni, kusata
llapa, WXNX\W\LPSXSDTQDVKLNDZVD\DQTDێ llakipar tukuy imapi yanapashutin, kusa
llapa nir. Chaqa mana imalapimapis shumaqta kawsanaykipaq nir.
llullakuq Taytanchik Dyusmi, paylla
Pablumi Tituta willan kriyiqkunata
arnimaranchikllapa kusala
rikananpaq
unaymanta-pacha tukuy tyimpupaq
washamanallapapaq nir. 3Chaymi kanan 5Kriyiq masiy Tito, nuqami dijashuray
480
481 7LWR1
ULPD\QLQWD\DƚKDNXVKDQODSL\DUSXU NXVDVKXPDTDOOLQNXQDODWD$PLWXQFKLNێ
kawsanqallapa. Chaynuqami kriyiq wan kawsaqkunapaqqami, tukuy imapis
masinchikkunata chay chiqap kaqwan kusa allinla. Piru chay kusala mana
animachir ima, $PLWXQFKLNWDƚKLTQLTێ allinkunata rurar kawsaq, chaynulla
kunamatapis imanupis intrachiyanqa Amitunchikpi mana kriyiqkunapaqqami
DPDQDƚKLTQLQDQOODSDSDTSD\WDTD. mana imapis allinkunaqa kanchu.
7LWR12 482
2
1Kriyiq masiy Tito, tukuy imata \DƚKDFKLUTDPL, imapipis chay chiqap
\DƚKDFKLNXUTDPL, imanutaq kaqlapi yarpur ima karanlata rimar
Jesucristo kusala shumaq allinlata intrachinki paykunataqa. 8Chaynu kusa
\DƚKDFKLNXQD\NLSDTQLVKDQQXOOD VKXPDTODWDLPDULPDU\DƚKDFKLWNLTD,
\DƚKDFKLNXQNL. 2Chaymi chay kriyiq PDQDPLPD\TDQSLVXNPDQWDTD\DUSXQێ
runa ruku kaqkunata willay paykunaqa qachu. $VKZDQPLFKD\ZDNLQNXQWUDQێ
imatapis chiqap kaqlata ruraq, kusala chik kaqkunamaqa, NXVDODWDSLQTDNXQێ
rispitakasha, imapipis allin kaqlapi qallapa. Chaymi ashwan manana ima
yarpuq kananllapapaq. Chaynullami mana allinmatapis rimanqallapanachu
willankipis kusa llakipakuq kar imata nuqanchikkunapaqqa.
rurar qischakar imamapis kusalata 9Chaynullami chay sirbikuqkunatapis
lla tukuy imata munapakuykunataqami kusala mana allin, mana intrakaq ima
manana rurashaqnachu nir, itakuytana kaq kanchikllapa. Chaynu karmi
ministinchikllapa. Chaymi ashwan munashanchikllapata rurar ima,
kanan kawsayarllaqa imatapis tantyakar '\XVPDWDSLVPDQDNDVXTFKXNDQFKLNێ
rurar, chaynulla shumaqlata kawsar llapa. Chaymi ashwan Dyusmanta
Amitunchikpi kriyirlla kawsaypaq. wakaqllapi kashanchikllaparayku, tukuy
13Chaynu kusa shumaq allinlata kawsar ima mana allin kaqkunata sirbirna
yarakuyashallapami, kusa llipyala kawsaq kanchikllapa. Chaynulla
SXGLUQL\MXQZDVKDPDTQLQFKLN$PLWXQێ ukkunata kusa mana allinta rurar,
chik Jesucristo Dyusllami, shamur apar inbidyar, ukninchikllapa ukninchikllapa
pullakumashunllapa, LPDQXWDTDUQLPDێ NXVDODWDƚKLTQLQDNXULPDNDZVDT
shanchikllapa karan chaynulla. 14Chaqa kanchikllapa. 43LUXFKD\QXNDZVD\DVKDێ
Jesucristuqami nuqanchikkunapaq llapamapismi, washamaqninchikllapa
paylla wanur pagrakur tukuy mana allin Tayta Dyusqa, tukuyta kusalata
kaqkunamanta chiqanchar Dyuswan PXQDPDQFKLNOODSDQLUZDVKDPDUDQێ
pullachamaranchikllapa. Chaynuqami, chikllapa. 5Chaynami ashwan allita
ruraran paypa allinla kaqninkunana kar, intrakayta puytinchik, pay kusalata
PD\GL\DSLVDOOLQODWDUXUDUQDNDZVDQDێ OODNLSDPDUQLQFKLNODPLZDVKDPDVKDQێ
llapapaq. chikllapa, mana nuqanchikkuna imata
157XNX\LPDQX\DƚKDFKLNXQD\NLSDT allinta rurashanchikraykuchu nir.
QLVKXVKD\QXOODPL\DƚKDFKLNXQNL. &KD\QXTDPLWXNX\PDQDDOOLQNDTNXQDێ
Chaymi kusalata animachinki mas manta paqar, mushuqmanta nasishapaq
kriyinanllapapaq. Piru mayqan mana imana tikramaranchikllapa Santu
kasushuqkunataqami, Jesucristupa Ispiritunta qumarninchikllapaqa.
shutinlapi anyaqnulla willar intrachinki. 6Chaqa Taytanchik Dyusqami
3
1Chaynullami, wakin kriyiq kunfyakar yarakuyanchikllapana,
masinchikkunataqa yarpuchinki Jesucristo arnimashanchikllapata aypar
gubyirnunllapata, FKD\QXOODSZLEOXQێ tukuy tyimpupaqna kawsanallapapaq.
OODSDSLNDUJX\MXQNXQDPDWDSLVNDVXQDQێ 8Chaymi nishaykipis: Tukuy kay
485
Filemón 486
1
1Unay tyimpukunaqami, Tayta Taytan Dyus kusa allin kar shumaqta
Dyusqa rukunchikkunata kusa llipyarayashanpaqmapis, Dyusta michka
achka shumaq imakunawan kutir kutir mana rikasha kashallapamapis. &KD\QXێ
intrachiran. Chaynuqami paypa lla kusa puytiq rimayninwanmi tukuy
rimaqninkuna intrachikuranllapa. imatapis rikar kuytan. Chaymi
2Ashwan kanan tyimpukunaqami, uchanchikkunamantapis pirdunar
'\XVQLQFKLNTDLPDWDSLVLQWUDFKLPDQێ shumaqchamaranchikllapa.
chikllapa Wamran Jesucristuwanna. Chaymantami syilupi Dyusninchik tar
Chaqa Dyus nitinmi payqa tukuy ima mantakuyashanpiqa, DOOLODZTLFKTDQێ
rikayashanchikkunatapis ruraran. pina tasha.
487
+HEUHRV12 488
2
9 “Qammi allin ruraykunata munanki. 1&KD\UD\NXPLWXNX\ZLOODPDVKDQێ
1DWDTFKD\PDQDDOOLQUXUD\ێ FKLNOODSDWDDOOLWDX\DNXUNDVX\SDTێ
NXQDWDTDPLƚKLTQLQNL. llapa, Dyusninchikpa nanninmanta
Chayraykumi nuqa Dyusniki kar amana wakaq tukunallapapaq.
akrashur, 2Unay tyimpumi Dyusqa angelninkunata
a¬1.7 Angelkuna wayra yupayla nirqami niyanchik dasla maytapis puriq kashanpaq.
Chaynulla nina ratakuq yupayla nirqami niyanchik, ninamaqa takshala karmapis dasla
rupachikuyta puytin chaynu kashanpaq.
489 +HEUHRV2
3
1Kusa allinla kriyiq masiykuna, shunquqa tikrakankillapachu,
7D\WD'\XVPLTDPNXQDWDDNUDVKXێ imanutaq wakinkuna Dyuspa
VKDOODSDSD\SDZDPUDQNXQDNDQD\NLێ kuntran tikrakar,
llapapaq. Chaymi nuqanchikkunaqa ukman mana allinkunata chunllaq
rimanchikllapa Tayta Dyus, Jesucristuta lugarpi ruraranllapa chaykuna
NDƚKDPXUDQSD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ yupayqa.
kananpaq nir. Chayrayku ashwan 9 Chaypimi michka kwarinta añuta
c¬3.9¬Rikay¬Salmo¬95.7-11; Números¬14.1-12¬20-23.
491 +HEUHRV34
4
‘Manami yaykunqallapachu 1Dyusmi nuqanchikkunatapis pay
5
chay shumaq samana pachaman 17XNX\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQێ
6
karqami, wanuran nuqanchikkunata 1Chayraykumi ashwan byiju
7
1KayMelquisedecqami, unayqa ayllunmanta katinllapamapis
Salem pachapa mantakuqnin kaq. aypaqllapa. 6Piru Melquisedec mana
Chaynulla payqami unaq syilupi Levipa ayllunmanta kasha katinmapis,
Dyusninchikpa kuran kaq. Paymi, Abrahamqami iman kaqmantaqa dyis
$EUDKDPFKD\PDQWDNXTNXQWUDTQLQێ partimanta ukta quran, Dyus michka
NXQDZDQPDTDQDNXUELQVLVKDWLNUDNDێ payta imakunata arnisha katinmapis.
muyatin, ULUWDULUELQGLVLUDQ$EUDKDPێ Chaymantami Melquisedecpis,
taqa. 2Chaymanta Abrahamqa dyis Abrahamta bindisiran. 7<DƚKDVKDQFKLNێ
d¬6.19 Anklaqami kusala llashaq jyirru manaqa kusala llashaq rumi. Chaymi sirbin yaku
ruriman asintar allila aypakutin, barkuta ama wayra wakman kayman sunsunulla
purichinanpaq. Chaynumi nuqanchikkunapis Jesucristupi kriyishallapaqa, payqa uk ankla
yupay purichimanchik munashanlatana rurar kawsanallapapaq.
+HEUHRV7 496
llapanu, chay bindisiq chayqami, mas rikariran, kurakuna michka mana chay
bindisikaq chaymantaqa. 8.D\SDFKDSLێ ayllumanta kasha katinmapis. 14Chaqa
qami Levipa ayllunmanta kura \DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Amitunchik
kaqkunala, chay dyis parti kaqmanta Jesucristuqami Judá shutiqpa
ukta aypanllapa. Piru maydiyaqami ayllunmanta karan. 3LUXWXNX\FKD\SDTێ
wanuyanqallapa. Nataq Dyus nitin qami, Moisesqa mana imalatapis chay
iskribikashakunapiqami, 0HOTXLVHGHFێ ayllupaqqa rimaranchu, chay
paqqa riman, payqa kawsayanraq nir. paymantami uk mushuq kura ima
9-10<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Abrahammi rikariyanqa nirmapis.
Melquisedecman qimikatin bindisiran. 15&KD\UD\NXPL\DƚKDQFKLNOODSD
8
achka karllapamapis wanutinqa, 1&KLTDSWDTDPLFKD\SDUOD\DVKDQێ
mapis. XFKDNXVKDQPDQWDTDSLUGXQDێ
7Piru Israel runakunawan tratuta shaq.
rurashanllapakuna, kusa allin tratu Chaynami, PDQDQDPDVTD\DUSXێ
kasha katinqa, manami allinchu VKDTQDFKXXFKDQOODSDێ
NDQDQWDTDVKDQXNWUDWXWDUXUDQDQOODSDێ kunapaqqa”.
paqqa. 8Piru chay runakuna mana Chaynumi niran Dyusqa. 131LVKD\NLێ
allinkunata ruraqta rikarqa, Tayta llapa: Dyus chay mushuq tratupaq
Dyusqa kaynu niran: rimarqa, chay punta tratu chaytaqa
“Uk diyami kanqa, ,VUDHOUXQDNXQDێ ikipina dijasha. Chaynulla chay ikipi
wan, Judá runakunawanpis kasha chaytaqa, PDQDQDUXUD\SDTQDێ
uk mushuq tratuta ruranaypaq. chu. Chaqa chayqami manana maychu
9 Kay mushuq tratuta rurayani chinqananpaqqa.
chayqami, mana chayllachu
kanqa, Jesucristumi mas shumaqta
chay unay rukunkunawan tratuta pullachamanchik Dyuswanqa
9
rurashaywanqa. 1Kananqa nishaykillapa: Chay
Piru nuqa michka makinmanta punta tratuta ruratinllapaqami, kaq
aysakuq yupay PDQWDNX\NXQD'\XVWDLPDQXVLUELQDQێ
FKD\(JLSWRSDFKDPDQWDOOXTVKLێ llapapaqmapis. Tukuy chaykunataqami
chimusha katiymapis, ruraqllapa kay pachapi, Dyusta
chay tratu rurashaykunata mana adurananllapa wasipi. 2Dyusta
kasutinmi adurananllapa tuldu wasipiqami kaynu
paykunalata dijaray. karan: Chay punta yaykuna Santu
10 Piru Israel runakunawan kay kwartupiqami kayaq bilakunata
mushuq tratuta rurayani shachinanllapapaq biliru, chaynulla uk
chaymanta unaykaqmantaqa, misa. Chaypa ananpimi Dyuspa kaq
kaynumi kanqa nini: turtillankuna karan. 3&KD\NZDUWXOODێ
Nuqami mantakuyniykunata SLPLXNNXVDODUDNWDUDƚKSDZDUNXUDT.
\DUSX\QLQSLƚKXUDVKDT, Chaypa ikinpiqa karan Kusala Santu
FKD\QXOODLVNULELVKDTVKXQTXQێ Lugar ninllapa chay. 4Chaypimi
kunapi, insinsyuta quntachikunanllapapaq
nuqata kasumar kawsananllapapaq. urumanta rurakasha altar karan.
Chayna nuqami Dyusnin kashaq. Chaynulla chaypiqa karan chay tratuta
&KD\QXOODSD\NXQDTDPLZDPUD\ێ rurashanllapa, ƚKXUDNXQDQOODSDNDMXQ
kunana kanqa. kufri shutiq. Chayqami tukuy ladunta
11 Chaymi manana mayqanpis uruwan rurakasha karan. Chay tratuta
ayllunllapakunata, rurashanllapa kufripiqami Aaronpa
runa masinllapakunamatapis bastunnin qawasha karan chay karan.
ninqallapanachu: ¶$PLWXQێ Chaynullami urumanta rurakasha uk
chikta riqsiyllapa’ nirqa. jarrapi “maná” shutiq mikuy karan.
499 +HEUHRV9
10
1&KDTD0RLVHVSDPDQWDNX\QLQێ
Jesucristumi uk kutila wanuran kunaqami, intrachimanalapaq
uchanchikkunata ashuchinanpaq karan chay mushuq tratu kananpaq
23&KLTDSWDTDPLWXNX\FKD\DQLPDOێ karan chaypaq. Manami chiqap chay
kunata wanuchir imaqa, Dyusta kusa shumaq imachu karan. Chaymi
adurananllapa wasipi kaqkunata Moisés mantakushanqa, PDQDPD\TDQێ
shumaqchananllapapaq rurarmapis, WDSLVFKLTDSWDVKXPDTFKD\WDSX\WLUDQێ
unaq syilupi kaqkunamantaqa, yaqqa chu, PLFKNDNDGDDxX'\XVPDQTLPLNDێ
chaynuta yupayla rurayanllapa. Piru tinllapamapis. 23LUXFKD\PDQWDNX\ێ
501 +HEUHRV10
XFKDQOODSDPDQWDSLUGXQDQD\NLێ rurayashaq
paqqa. chaymanta unaykaqmantaqa,
7 Chaymi niray: ND\QXPLNDQTDQLQ$PLWX\NLێ
‘Kaypimi kani, LPDQXWDTLVNULELێ llapaqa:
kashakunapi nin nuqapaq Mantakuyniykunatami shunqunpi
chaynulla. ƚKXUDVKDT.
Qam munashaykita ruranaypaq &KD\QXOOD\DUSX\QLQSLLVNULELێ
'\XVQL\·µ. shaq,
8Puntataqami nin: “Manami imata nuqata kasumar kawsananllapapaq.
rupachir, ima ufrindamatapis munankichu 17 Chaynami,
11
1Dyus arnimashanchikta michka riqsikar washakaran.
mana rikasha karmapis, allita 8Kriyishanraykumi Abrahamta, Dyus
12
1Tukuy unay runakunami llibachimanchik ima” nir.
'\XVSLNUL\LVKDQUD\NXTLVFKDێ 74DPNXQDWDPDQDDOOLQNXQDSDVDVKXێ
13
1Qamkunaqami kriyiq lata mikur washakashunllapa nir
masiykuna, maydiyapis waran \DƚKDFKLVKXQDQOODSDSDTTD. Ashwan
ZDUDQXNQLNLOODSDXNQLNLOODSDOODNLSDێ allinqami tukuy shunqunchikwan
nakur kawsankillapa. 2Chaynulla amami Dyusninchik munamashanchiklapi
qunqarchu, PD\TDQWDSLVZDVLNLOODSDێ kriyinallapapaq, chay mikuylapaq
PDQƚKDWLQTD, VKXPDTWDVDPDFKLQNLێ \DƚKDFKLNXVKDQOODSDNXQDPDQWDTD.
llapa ima. Chaqa chaynumiri Chaqa manami yaqqa sirbishachu chay
ZDNLQNXQDPDTDPDQD\DƚKDU, PLNX\ODSDT\DƚKDFKLNXVKDQOODSDێ
angelkunata ashwan samachiranllapa. kunaqa.
3Yarpunkillapami prisukunata, 10Jesucristo kruspi wanushanrayku,
NXPLSD\NXQDWDDOLJUL\DFKLQD\NLOODSDێ PDxDNXQLNXVDODWDOODNLSDU\DQDSDVKXێ
paqqa, imatapis allin kaqkunalata nanllapapaq.
rurayllapa. Piru pinqaypaq imakunata Chaynumi kanqa.
Santiago
Santiagupa kartan
Kay kartataqami Santiago iskribiran, Jesucristupi kriyiq masinkunaman. Paymi
Jerusalén pwiblupi kriyiqkunapa rikaqnin karan. Manami Jesucristupa dusi
apustulninkunamantachu karan. Ashwanmi, Jesucristupa uknin karan
(San Marcos 6.3; Gálatas 1.19). Piru Jesucristo kawsayatinraqqami, mana
kriyiranchu Dyuspa Akrashan Cristun nirqa (San Juan 7.5). Wanur
kawsayatinraqmi payqa kriyiran. Chaymantaraqmi Santiago apustul Pedruwan,
apustul Juanwan Israel masinkunataqa Jesucristupa shumaq rimaynintaqa
\DƚKDFKLUDQOODSD(Gálatas 2.9).
Chaynuqami Santiaguqa intrachikuran michka qischakarpis Dyusllapi yarpur
kusa aligrila kawsanallapapaq (1.2-18); chaynulla michka kusa imayjun, mana
imayjun kaqkunamapis ama ukmanta rikanakurchu kawsanallapapaq (2.1-13).
Ashwanmi chiqapta Dyuspi kriyir, ukninchikkunata yanapar Dyus munashannu
kawsashunllapa (2.14-26). Chaynulla intrachikuran llulla imatapis ama parlanapaq
(3.1-12), chaynulla Tayta Dyuspi allita kriyir mañakunallapapaq ima (5.13-18).
1
1Nuqa Santiagumi Taytanchik mana shaykuq, Taytanchik Dyuspi
Dyusta, chaynulla Amitunchik kriyirlla shachinakuyllapa. Chaynuqami
Jesucristuta sirbini. Chaymi tukuy kusa allinlata yarpuq, UXUDTZDPUDQێ
qamkuna Israel pwiblupa dusi kunana kayankillapa kanqa.
ayllunkuna karmapis, wakpi kaypi 5Mayqannikillapapis, Dyus
510
511 6DQWLDJR1
rurayllapa. Piru “Nuqami allin runa kar, Uknin-shuypaqa mana imayjun, lliki
rimayninta uyani” nir mana kasurqami, ishkiyaq mudananmapis. 3Chaymanta
ingañakayankillapa. 23&KD\PLPD\TDQێ FKD\NXVDLPD\MXQFKD\WDQLQNLPDQێ
pis Dyuspa rimayninta uyakur mana llapa: Kay shumaq samanapi samay nir.
kasurqa, uk runa ispijupi qaqllanta Chaymanta chay mana
rikaq yupayla. 24Chaqa chay ispijupi imayjunta-shuypaqa ninkimanllapa:
kaqqa chaypi karqa, qaqllanta rikayan Chayllapi qamqa shay, manaqa chay
“Kaynu kani” nirmapis. Chaymanta pachapi tay nir.
ashurqa, dasna qunqar, PDQD\DƚKDQQDێ 4Chaynu tukurqami, jwis yupay
-HVXFULVWXWDSLVƚKLTQLU, mana
Imayjun mana imayjuntapis allinkunata rimanllapa.
chayllata rikaypaq 8Dyus nitin mantakushankunapimi
2
1Qamkuna kriyiq masiykuna, kusa nin: “Llakiy runa masikikunapaq,
SXGLUQL\MXQ$PLWXQFKLN-HVXFULVێ imanutaq qampa kwirpuykillapaq
tupi kriyiqkuna karqa, WXNX\WDPXQD\ێ llakinki chaynulla” nir. Chaymi chay
llapa, ama wakinlatachu. 2<DUSXVKXQێ nishannulla rurarqa, Dyuspaqqa kusa
llapa kayta: Kriyiq masiykuna, WDQWDNDێ allinta rurayankillapa. 9Piru mana
sha katkillapa, ƚKDPXQPDQLVKND\ imayjunkunata pinqar, NXVDLPD\MXQێ
runakuna. Uknin uru surtijayjun, kunalata munarqa, Dyus mantakushanta
PXGDQDQNXQDSLVNXVDƚKDQL\MXQ. mana kasushaykillaparayku, paypa
513 6DQWLDJR2
3
1Kriyiq masiykuna, ND\\DƚKDFKLێ 9 $\LPDWDWDT\DƚKDQFKLNOODSD! Chay
¡
kuqkunatami Dyusqa masta rikar qallunchiklawan Taytanchik Dyusta
\DƚKDPDQFKLNDOOLQWDFKXVKSD\SDT shumaqta alabanchik. Chaymantaqa
\DƚKDFKLNXQFKLNQLU. Chaymi kay GDVQDUXQDPDVLQFKLNNXQDWDPXV\DQێ
QXTDQFKLNNXQDPDQWD\DƚKDFKLNXT chik. Runakunataqami Dyusninchikqa
kayta munarqa, Dyus nishanta karanta paynu rikƚKDTWDUXUDVKD. Chaynu
rurashunllapa. 2<DƚKDVKDQFKLNQX katinqa, ¿pitaq kanchik musyanapaq
tukuy-ari pantar uchakunchik. Chay Dyus rurashantaqa? 10Kriyiq masiykuna,
mana pantar allinlata rimaqqami kusa manami allinchu ashlilata chay
allin runa, kusa intrakaq ima. Chaynu shiminchiklawan Dyusta alabar,
karmi tukuy kwirpunta imapipis chaymanta musyakunapaqqa. 11Ma,
tantyakachiyta puytin. yarpuyllapa. ¿Yaku nasimuqmantachu
3<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, manachu lluqshiyta puytinman mishki yakuwan,
¿
ELVW\DSDDTUXQPDQIULQXWDƚKXUDQFKLN ayaq yaku? 12Uyamay kriyiq masiykuna,
kasumanapaq? &KD\WDNVKDIULQLWXODێ ¿uba yuraqachu puqunman iguskunata?
wan puytinchik chay atun animalta ¿Manaqachu igus yurapis puqunman
purichiyta may munashanchiktapis. asaytunakunata? ¡Manami! Chaynullami
4Kwintata qukashun chay atun NDƚKL\DNXQDVLPXTPDQWDSLV, mana
barkukunapaqpis. Kusa atun katinmapis, mishki yaku lluqshiyta puytinchu.
wayrakuna kumsar uklawta apayatinpis,
Kaynumi kawsanllapa Dyusmanta
runakunaqa uk palitalawan tikrar,
\DƚKDNXTNXQDTD
puytinllapa apayta may munashantapis.
5-6Chaynullami qallunchikpis. .ZLUSXQێ 134DPNXQDPDQWDXN\DƚKDFKLNXT
4
1 makikillapata paqar, DPDQDXFKDNX\ێ
¿,PDSDTWDTTDPNXQDSXUDDQ\DQDێ
kur, PDTDQDNXULPDNDZVDQNLێ llapachu. Uyankillapa, qamkuna tukuy
llapa? Chay mana allinkunata VKXQTX\NLZDQ'\XVWDPDQDPXQDTێ
munashaykillaparaykumi, mana kuna: $PDQDLPDXFKDWDSLVUXUD\OODSDێ
shumaqtaqa kawsankillapachu. chu. $VKZDQ'\XVQLQFKLNODWDQDPXQD\ێ
2Qamkuna imata munar, mana llapa, shunquykillapapis chuya yaku
kunsigiyta puytir, wanuchikunkillapa yupay shumaq kananpaq. 9Mana allinta
kunsiginaykillapakaman. Chaynu imata tukushaykillaparayku llakir,
munarqa, kusata inbidyanakur, PDTDQDێ waqayllapa. Kananqa asikuyta dijarna,
kunkillapa. Chaqa Dyusta mana waqayllapa. Aligriyayta dijarna,
mañarmiri, PDQDNXQVLJL\WDSX\WLQNLێ llakiyllapa. 10Chaynulla ama kusa kani
llapachu munashaykillapataqa. nirchu tukuy shunquykillapawan
3Mañakunkillapapismi gustuykillapalata Amitunchiklata kasuyllapa. Chaynuqami
6DQWLDJR45 516
1
1Kriyiq masiykuna, nuqami Pedro kawsachishunanllapapaq nir.
kani. Nuqatami Amitunchik
Jesucristupi kriyir aligriyar
Jesucristo paypa apustulnin kar
kawsashunllapa
\DƚKDFKLNXQD\SDTDNUDPDVKDNDWLQ,
3-4
kay kartata iskribimuni qamkuna, Dyus ¡Alabashun Amitunchik Jesucristupa
akrashan uk ratulapaq kay pachapi Taytan Dyusta! Chaqa kusa allin payqa.
kawsaqkunapaq. Chaqa uk furastiru Chaymi llakipamarninchikllapa Wamran
yupay tankillapa Ponto pachapi, -HVXFULVWXWDZDQXVKDQPDQWDNDZVDFKLPXێ
Galaciapi, Capadociapi, Asiapi, Bitinia ran, paylapina kriyir manana unay
pachakunapi ima. 2&KDTDTDPNXQDێ NDZVD\DVKDQFKLNQXOODQDFKXNDZVDQDOODSDێ
paqmi Taytanchik Dyusqa, paq. Chaynu paylata kasurqami
unaymanta-SDFKD\DƚKDTOODQDNDU ´0D\GL\DTD'\XVZDQV\LOXSLNDZVD\Dێ
DNUDVKXVKDOODSDSD\ODSDTQDNDQD\NLێ shun” nir kunfyakanchik. Chaymi chaypiqa
llapapaq. Chaymi Tayta Dyusqa mana ismuq, mana chakiq, chaynulla mana
uchaykillapamanta llakipashurllapa, tukukaq irinsyanchikta qumashunllapa.
Santu Ispiritunrayku kusa allinpaq 5&KDTD7D\WDQFKLN'\XVPLNXVDSXGLUQL\ێ
518
519 13HGUR1
2
manaraq kay pachata rurayarlla, 1Chayraykumi tukuy mana allin
3
llapaqami, Dyuspa naypanpiqa kusala 1-2Kriyiq masiykunamanta, warmi
4
qischakaran. Chaynullami paypa 1Kriyiq masiykuna, imanutaq
5
1Nuqa Pedrumi Jesucristupa sirbiqnin kani nirchu tukuy imata puytiq
kar, kriyiq masiykunata rikar Dyusninchik munashanlata rurankillapa.
\DƚKDFKLTFKD\NDQL. Chaqa nuqaqami Chaynu ruratkillapami maydiya Tayta
rikasha kani, -HVXFULVWRLPDQXXFKDQFKLNێ Dyus shamurqa tukuypa naypanpi
llaparayku qischakar kruspi wanutinmapis. nishunqallapa: ´.XVDODDOOLQWDUXUDVKD\ێ
Chaynu karmi, kananqa qamkuna killapa” nir. 7Chayraykumi ima
NUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLNXTNXQDWDTD pasashutinllapapis ama chaykunalapaq
rugar ima yanapashunanillapa. Chaqa yarpur llakirchu, FKD\SDVDVKXVKDQێ
TDPNXQDSLVPLQXTD\XSD\VLUELNX\DQNLێ llapataqa Dyuspa makinpina dijayllapa,
llapa. Chaymi Jesucristo maydiya llipyalla ¡Taytay Dyusmi llakipamanqa! nir.
pudirninwan shamutinqa, PDQWDNX\DVKDQێ 8Piru allita tantyakar, rikƚKDNXVKDOD
a¬5.12 Silvano nirqami intrachimanchikpis Silas nir. b¬5.14 Kusala rispituwan shumaqta
saludanakunkillapa nirqami niyan, unaykuna muchanakur saludanakuq kashanrayku.
2 Pedro
Pedrupa ishkay kaq kartan
Apustul Pedrumi kay kartataqa ruku wanunanpaqna kar iskribiran. Chaqa Tayta
Dyusmi paytaqa intrachisha karan wanuyankinami kanqa nir. &KD\WD\DƚKDUPL
maylawpi taq kriyiqkunaman kay kartata iskribiran (1.3-21). Chaynulla chay mana
DOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDULNDULPXVKDNDWLQPL, iskribir ima allita intrachiran ama
ingañakananllapapaq (2.1-22). Chaynullami intrachiranpis Jesucristo kay
pachaman shamunan diya shipchamuyatinqa, imanu kanqa nir (3.1-18).
1
1Kriyiq masiykuna, nuqa Simón llapapaqqa. &KDTDFKD\DUQLPDVKDQێ
Pedrumi Jesucristupa apustulnin chikllapaqami kusala shumaq, FKD\QXێ
kani. Chaynulla payllata sirbiq karmi, lla sirbiq ima. &KD\PLFKD\QX'\XVQLQێ
kay kartata iskribir saludashunillapa. chikwan karqa, manana kay pachapi
Chaqa qamkunapismi nuqakuna yupay kusala mana allinkuna kan chaykunata
kusalata washamaqninchik Dyus rurarnachu kawsanallapapaq.
Jesucristullapi kriyishaykillapana: $VKZDQPLSD\TD\DQDSDPDVKDQFKLNێ
3D\TDPLNXVDODDOOLQNDU\DQDSDPDێ llapa pay yupay allinlatana rurar
shanchikllapa nir. 2&KD\PLPDxDNXQLێ kawsanallapapaq.
pis, Taytanchik Dyusta, chaynulla 5Chayraykumi Jesucristupi mas allita
528
529 23HGUR1
8&KD\PLWXNX\ND\QLVKXVKD\OODSDێ VKDPX\DQTDQLULPD\DƚKDFKLNXVKD\ێ
kunata allita kasurqa, $PLWXQFKLN-HVXFULVێ llapaqa, manami yanqa llulla kwintu
tupi allita kriyiqkunana kankillapa. imachu karan. Ashwanmi chay
&KD\QXTDPLPDQDQDTDPNXQDPXQDVKD\ێ \DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDNXVDODFKLTDS.
NLOODSD\DQTDOODFKD\QXQDFKXNDZVD\DQNLێ Chaqa nuqakunallami rikasha ima
llapa. 9Piru Dyus nishanta willatiy mana NDQLOODSDLPDQX$PLWXQFKLN-HVXFULVێ
kasuqkunaqami, mana allita rikakuq tuqa kusala pudirniyjun nirmapis.
syiguyasha yupayna kawsanllapa. &KD\QXێ 17-18Chaynullami rikasha kanillapapis
2
1Chaymi nishaykillapa: Allitami chu kusala manchaypaq atun tamyawan
kuytakankillapa nir. Chaqa tukchiran. Nataq Noelami washakaran
qamkunallamantami mana allinta syiti ayllunkunalawan. Chaqa payqami
\DƚKDFKLNXTNXQDULNDULQTDOODSD. Tayta Dyuspaq parlakur ima kusala
Imanutaq Israel runakunamaqa Dyus allinta kawsaran. 3LUXFKD\UXQDNXQDێ
akrashan pwiblu katinllapamapis, qami mana kasur, kusa mana
paykunallamanta Dyuspa rimaqnin allinkunata rurar ima kawsaqllapa.
yupay tukuqkuna rikariran chaynu. 6&KD\QXPL'\XVWDPDQDNDVXVKDQێ
unaymanta-SDFKDFKD\QXNDVWLJDNDQDQێ LPDQXPLSD\TDWXNX\LPDWD\DƚKDQQLU.
llapapaqna karanllapa. &KDTDSD\TDPLWXNX\SD\SLNUL\LTNXQDێ
4Chaqa yarpuyllapa: Chay unay taqa, mana allin kaqkunamanta washan.
angelkuna uchakutinllapaqami, Tayta Piru chay mana allinta
Dyusqa mana pirdunarchu ashwan chay ruraqkunata-shuypaqa, kananmanta-pacha
NXVDODPDQFKD\SDTWXWDSDUDTOODXƚKNX kastigashana. Chaymi chay kastigakasha
ruri infyirnuman itakuran. Chaymi chaykunaqa yarakuyanllapa, chay jwisyu
chaypina paykuna, kusalata qischakar GL\DSLULNDU\DƚKDQDQSDT.
ima yarakuyanllapa chay jwisyu diyapi 10Chaqa Dyusqami kastigan tukuy
3
1Kusala munashay kriyiq 8Chaynullapis kriyiq masiykuna,
1
1Kriyiqmasiykuna, kay kartatami Chaymantami kay pachaman shamuran.
LVNULELPXQLDOOLWDLQWUDFKLVKXQD\ێ Chaymi nuqakunaqa rikasha ima kar,
llapapaq chay uk kusala shumaq uk tistigu yupay paypaq parlakunillapa,
RIMAQPAQ. Chay kusala allin 5,0$4ێ mayqanpis paypi kriyirqa washakar
QAMI Jesucristo karan. Chaqa chay tukuy tyimpupaqna kawsananllapapaq.
shumaq RIMAQQAMI kay pachamapis 3Chaymi kananqa willashunillapa
534
535 1-XDQ12
2
paypiqa mana imapis tutaparaqllapi 1Munashay wamrituykuna, tukuy
yupayqa kanchu. Ashwanmi payqa uk kaytaqami iskribimuni qamkunapis
achkirachikuq yupay kashanrayku, allita intrakar amana uchakurnachu
imuraspis achkirachikun. 6Chaynu pay kawsanaykillapapaq. Piru mayqannikillapa
katinmi, paywan karqa, amana mana imalapi uchakusha katkillapaqami, kusa
DOOLQNXQDWDUXUDUXFKDNXVKXQOODSDQDێ allinla Jesucristo qashan Tayta Dyuswan
chu. Chaqa uchakurlla kawsar nuqami shumaqchar pullachashunqallapa. 2Chaqa
kriyini nirqami, QXTDQFKLNOODOOXOODFKLێ Jesucristullami uchanchikllapamanta
NDUFKLTDSNDTWDTDPDQDUXUD\DQFKLNێ ZDVKDPDQDOODSDSDT\DZDUQLQWDLƚKDU
chu. 7Piru mayqanpis kriyishanrayku wanuran. Piru payqami wanuran, PD\TDQێ
imatapis allinlata ima rurarqami, kusa pis paypi kriyitinqa tukuylata washayta
achkila yupayna kawsayanchikllapa, yarpur. Chaymi mana nuqanchikkunalata
imanutaq Taytanchik Dyusmaqa achkila washamanallapapaqlachu wanuran,
kawsan chaynulla. Chaynuqami, michka ashwanmi tukuypaq.
achka karllapamapis uklana yupay 3Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis
3
1Kriyiq masiykuna, allita kwintata mayqanpis allinlata ruraqkunaqami, paypis
qukar yarpuyllapa: Taytanchik allinla imanutaq Jesucristumaqa allinla
Dyusqa llakipakuq kar, uchayjun chaynu. 8Piru chay mana allinta rurarlla
kashallapamapis kusalata llakipar uchakuqkunaqa dyablupa kaqninkuna.
ZDPUDQNXQDNDQDOODSDSDTULTVLPDVKDQێ &KDTD\DƚKDVKD\NLOODSDQXOODG\DEOXTDPL
chikllapa nir. Chaymi ashwan kananqa unaymanta-pacha uchakuran. Chaynu
SD\SDFKLTDSZDPUDQNXQDQDNDQFKLNێ uchakur tukuy mana allin rurashankunata
llapa. 3LUXFKD\PDQDNUL\LTUXQDNXQDێ limpu chinqachinanpaqmi, Dyuspa
qami, nuqanchikkunataqa Dyuspa mana Wamran Jesucristuqa shamuran.
wamranpaq yupaychu rikamanchikllapa 9Chaymi mayqanpis Dyuspa wamran
NUL\LTUXQDNXQDƚKLTQLVKXWLQOODSDSLV. OODNLSDULPDQDTDPLDOOLWDQD\DƚKDVKXQێ
14$VKZDQPLLPDQXNDWLQSLVXNQLQFKLNێ llapa chiqapta Dyus munashanta
llapataqa llakipashunllapa. Chaqa rurayanchikllapa nir. Chaynullami
QXTDQFKLNNXQDTDPL\DƚKDQFKLNOODSD \DƚKDVKXQOODSDSLVFKLTDSWDQD'\XVSD
Jesucristupi kriyishanchikllaparayku, wamran kanchikllapa nir. 20Piru chaynu
ukninchikta llakipanapaq kanchikllapa Tayta Dyus uchanchikkunamanta
nir. Piru chay mayqanpis ukninta mana llakipamashanchikllapana katinmapis
llakipaqqami uk wanusha yupay kanqa. shunqunchikpi yarpunchikllapa, ¿Tayta
Chaymi nuqanchikkunamaqa Dyusqachu chiqapta llakipamasha
uchanchikllaparayku tukuy tyimpupaq kanqa? nir. Chaynu nir nuqanchiklla
wanunallapapaq kasha karmapis, FKD\XFKDQFKLNOODSDSDT\DUSXVKDOODSDێ
kananqa ashwan tukuy tyimpu mapismi, WXNX\LPDWD\DƚKDT7D\WD
kawsanallapapaqna nimashanchikllapa '\XVTD\DƚKDPD\DQFKLNOODSDQD
Jesucristuqa. 15Chaymi nishaykillapa: nuqanchikkunaqa mana uchayjunnachu
Chay mayqanpis ukninta mana llakipar kar, chiqap paypa wamrankunana
ƚKLTQLTNXQDTDPLXNZDQXFKLNXT kanchikllapa nir.
yupay. &KDTDDOOLWDQD\DƚKDQNLOODSD 21Chaymi munashay kriyiq masiykuna
4
1Kusala munashay kriyiq PDQWD\DƚKDFKLNXWLQPL'\XVQLQFKLNWD
masiykuna, kay pachapiqami mana kasunaqkunaqa, kusalata uyakur
NXVDODDFKNDOOXOODNXTNXQDULNDULPXێ kasunllapa. 63LUXQXTDQFKLNێ
shallapa. Chay paykunami purinllapa kuna-VKX\SDTD'\XVPDQWDNDQFKLNێ
'\XVQLVKDQWDPL\DƚKDFKLNXQLOODSDQLU. llapa. Chaynu kashallapami Dyusmanta
Chaymi nishaykillapapis: Amami das NDTNXQDTD'\XVSDT\DƚKDFKLNXVKDێ
ingañakankillapachu. Ashwanmi allita llapaqa uyakur kasumanchikllapa. Piru
ULNDULPD\DƚKDQNLOODSD, chiqaptachu Dyusmanta mana kaqkunaqa, mana
Dyuspa Ispiritunwan, manaqachu mana kasukunllapachu. Chaymi chaynu
nir. &KDTDND\SDFKDSL\DƚKDFKLNXTێ \DƚKDFKLNXULPDGDVODULTVL\WD
kunaqami, wakinkunaqa mana puytinchik, mayqanmi Dyusmanta kaq
Dyusmantachu. 2Chaymi chaynu allita chiqap Ispirituwan, chaynulla
ULNDU\DƚKDUNZLQWDWDTXNDVKXQOODSD mayqanmi chay llullachikuq ispirituwan
mayqankunami Dyusmantaqa nirmapis. nirmapis.
Piru qamkunaqami das kwintata
Dyusninchik llakipamashanchiknu
qukayta puytinkillapa. &KD\PLPD\TDQێ
llakipanakushunllapa
pis, Jesucristuqami Dyusmanta kay
pachaman shamur, nuqanchikkuna 7Kusala munashay kriyiq masiykuna,
5
niqkunaqa Dyuswan kawsayan, FKD\QXێ 1Kriyiq masiykuna, mayqanpis
lla Dyuspis paykunawan kawsayan. Jesucristuta payqami Dyuspa
16Chaynami nuqanchikkunaqa Wamran kar washamanchik nir
\DƚKDQFKLNOODSD7D\WD'\XVTDNXVDOD kriyiqkunaqa, FKLTDS'\XVSDZDPUDQێ
llakipakuq nir. Chaqa payqami kusala kuna. &KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX
llakipakuq-ari. &KD\PL\DƚKDQFKLNSLV mayqanpis Taytanchik Dyuspaq
1-XDQ5 542
544
545 2 Juan
546
547 3 Juan
&KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX7D\WDQێ
Judasmi saludakun FKLN'\XVPLQLPDUDQFKLNOODSD-HVXFULVێ
1Nuqa Judas Santiagupa ukninmi, WXSLWXNX\ODNUL\LTNXQDODVKLZDVKDNDێ
Jesucristupa sirbiqnin kani. Chaymi, shana kashunllapa nir. 47XNX\ND\NXQDێ
kay kartata iskribimuni qamkunata taqami nishuyanillapa, chay llullakur
7D\WDQFKLN'\XVOODNLSDUDNUDVKXVKDێ \DƚKDFKLNXTNXQDNXVDODDFKND
llapa kaqkunaman. Chaqa maydiyapis rikarimushanllaparayku. Piru chay
Jesucristullami yanapashuyanllapa, runakunapaqqami, '\XVQLWLQLVNULELTێ
paylapi kriyirlana kawsanaykillapapaq. kunaqa unay may tyimpumanta-pacha
2Chaymi Jesucristuta kusalata nishallana kayaq, paykunaqashi kusala
mañakuni llakipar yanapashurllapa, manchaypaqta kastigakasha kanqa nir.
NXVDODVKXPDTWDLPDNDZVDFKLVKXQDQێ Chaymi chay kusala mana allinta rurar
llapapaq. kawsaq runakunaqa Dyusninchikpi
kriyiq tukur, “Kriyishanchikraykumi,
Judasmi mana allinta imatapis munashanchiknulla rurayta
\DƚKDFKLNXTNXQDSDTLQWUDFKLNXQ SX\WLQFKLNµQLUOOXOODNXU\DƚKDFKLNXQێ
3Kusala munashay kriyiq masiykuna, llapa. Piru chaynu niqkunaqami, tukuy
nuqami kusalata yarpusha kani iskribir LPDSDDPXQNDT$PLWXQFKLN-HVXFULVWXێ
masta intrachishunayllapapaq imanumi taqa, mana riqsishallapalamapischu.
nuqata, chaynulla qamkunatapis
0DQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDTDPL
Jesucristuqa washamashanchikllapana
kastigakanqa
nir. Piru kananqami kusalata rugar
willashaykillapa, FKD\NUL\LVKDQFKLNێ 5Kriyiq
masiykuna, qamkuna
OODSDQXOODPD\GL\DSLVVKDFKLQDNXQDێ \DƚKD\DWNLOODSDPDSLV, kaytami
llapapaq ama chiqanchakarnachu nir. yarpunaykillapata munani: $PLWXQێ
548
549 Judas
FKLNPL,VUDHOUXQDNXQDWD(JLSWRSZLEOXێ FKD\PDQDDOOLQNDTDQJHONXQDSDTPDێ
PDQWDZDVKDUWXNX\ODWDOOXTVKLFKLPXێ pis, kusala mana allinkunata ima
ran. Piru Israel runakunaqami, mana rimarlla kawsanllapa. 9Chaqa allita
tukuyninqa kriyiqkunachu karan. yarpunmanllapa, Tayta Dyuspa
Chaymi chaynu lluqshichimushana DQJHOQLQNXQDPDTDPDQDPLPD\TDQێ
karqa, chay mana kriyiqkunataqa limpu paqpis kusala mana allinkunata
wanuchir tukchiran. 6Chaynullami rimanllapachu. Imanutaq kusala
wakin angelkunamapis Dyuswan pudirniyjun Tayta Dyuspa punta
kayashanmanta chiqanchakar, imata angelnin Miguelmaqami, Moisespa
rurananpaq nishanta mana kasurchu, kwirpunta kitanakunanpaq dyabluwan
kuntranna tikrakaranllapa. Chaymi maqanakuyarmapis chay dyablutaqa
ashwan paykuna munashannulla manami niranchu: “Kusala saqra dyablu,
rurashanrayku, '\XVTDNXVDODPDQFKD\ێ kanan-shuypaqami kastigakashana
SDTWXWDSDUDTOODXƚKNXUXULPD\PDQ kanki” nirqa. Ashwanmi kaynu niran:
itakuran kadinakunawan watar. Chaymi ´$PLWXQFKLNPLULNDU\DƚKDULPDWD
chaypina yarakuskinanllapapaq chay rurashaykinulla kastigashunqa” nir.
kusala manchaypaq jwisyu diya 103LUXFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXT
punta runa kaq. Chaymantami paypaqa masiykuna, chay kusala shumaq imapi
willkankuna karan. &KD\ZLOONDQNXQDێ kriyishaykillapanulla shachinakuyllapa,
pismi willkayjun karan. Chaymi kay chaynulla imapaq Tayta Dyusman
willkankunapis wamrakuranllapa. Chay PDxDNXQDUPDSLV6DQWX,VSLULWX\DQDSDێ
wamrankunamantami nasiran Enocqa. shutinllapa mañakuyllapa. 21Chaynulla
Kay Enocmi Dyuspa rimaqnin kaq. Tayta Dyus llakipashushanllapanulla
Chaymi Dyus rimachitin, chay mana ama disanimakurchu yarayllapa
DOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDSDTTDND\QX maydiya Amitunchik Jesucristo
nir rimaran: shamunankaman. Chaqa payqami
“Rikaraymi Amitunchik kusala kusata llakipamashanchikllaparayku
manchaypaq achka angelkunawan apamashunllapa tukuy tyimpupaq
shamuqta. 15Paymi shamuyaran tukuyla paywanna kawsanallapapaq.
UXQDNXQDWDULNDU\DƚKDT. Chaymi chay 22Chayraykumi chay manaraq allita
1
1Taytanchikllapa Dyusqami jwisyu
Juanmi syiti pwiblupi kriyiqkuna
GL\DƚKDPXQDQSDTQDNDWLQTD
tantakayashanllapaman iskribin
LPDNXQDPLSDVD\DQTDQLUTD-HVXFULVWXێ
taraq intrachiran. Chayna Jesucristuqa 4NuqaJuanmi, prubinsya Asiapi syiti
sirbiqninkunata intrachinanpaq. Piru pwiblupi kriyiqkuna kankillapa chayman
Amitunchikqami, uk angelninta iskribimuni. Chaymi kusalata Taytanchik
NDƚKDPXWLQVLUELTQLQ-XDQWDTDDOOLWD Dyusman mañakuni pay yanapar kusala
intrachiran. 2Chaymi Tayta Dyus, shumaqta ima kawsachishunanllapapaq.
Jesucristuta intrachishantaqa Juanqa Chaqa paymi unaymanta karanllana.
intrakashanrayku tukuy rikashanta, Chaynulla kananpis kanlla. Chaymi
uyapashantaqa karanta rimayan. maydiyapis shamunqa. Chaynullami
3Chaymi mayqanpis Dyusmanta kaq mañakunipis Tayta Dyus tar mantakunan
kay rimayta liyir manaqa uyakur tukuy naypanpi syiti Ispiritukunaa kaqpis kusa
shunqunwan kasuqkunaqa kusa VKXPDTWD\DQDSDUNDZVDFKLVKXQDQOODSDێ
a¬1.4 Tayta Dyuspa naypanpi syiti Ispiritukuna nirqami intrachimanchikpis Tayta Dyuspa
Santu Ispiritunqa syiti pudirniyjun nir. Masta intrakanarqa rikashunllapa Zacarías 4.2-10;
Isaías 11.2.
552
553 $SRFDOLSVLV1
2
1“Chay Éfeso pwiblupi kriyiqkunata FKD\ELOLUXNDTNXQDPDWDSLVDVKXFKLێ
rikaq angelmanmi kayta iskribiy: shaq qamkunamantaqa. 6Piru chay
Nicolaíta runakunac mana allinta
Chay syiti qullarkunata allilaw \DƚKDFKLNX\DVKDQWDQXTD\XSD\OOD
makinpi charikusha chay, chaynulla ƚKLTQL\DVKD\NLOODSDPLNXVDDOOLQWD
FKD\V\LWLELOLUXNXQDSDƚKD\SLQSL yarpuchiman.
puriq chayqami kaynu nin: 7 Chaymi rinriyjun kaqkunaqa
¡
2Nuqami, qamkuna Efesupi uyakunqallapa, Santu Ispiritu tukuy
NUL\LTNXQDSDTTD\DƚKDQLWXNX\LPDWD kriyiqkunata willashantaqa! Chaymi
e¬2.23 &KD\ZDUPL\DƚKDFKLNXVKDQWDNDVXTNXQDWDSLVPLQXTDOLV\DWL\ZDQXQTDOODSDQLUTD
intrachimayninchikta puytin, wamrankunamapis wanunqa mana allinta rurashanrayku nir.
557 $SRFDOLSVLV23
3
1“Chay Sardis pwiblupi kriyiqkunata '\XVSDQD\SDQSLFKD\QXOODDQJHOQLQێ
rikaq angelmanmi kayta iskribiy: kunapa naypanpimapis kusala
allinpaqna riqsishaq paykunataqa.
Dyuspa syiti Ispiritunkunataf 6Chaymi nishaykillapa: Rinriyjun
¡
purichiq kaq, chaynulla chay syiti kaqkunaqa uyakunqallapa, Santu Ispiritu
qullarta purichiq kaqqami kaynu nin: tukuy kriyiqkunata willashantaqa! nir.
Nuqami, qamkuna chay Sardispi
Filadelɹa pwiblupi
kriyiqkuna imata rurashaykillapatapis
kriyiqkunaman iskribin
\DƚKDQL. &KD\QXOODPL\DƚKDQLSLV
LPDQXPLUXQDNXQDNXVDODWDDODEDVKXQێ 7“Chay Filadelɹa pwiblupi
llapa Jesucristupi kusalata kriyinkillapa kriyiqkunata rikaq angelmanmi kayta
nir. Piru nuqapaqqami wanusha yupayna iskribiy:
f¬3.1 Dyuspa syiti Ispiritunkuna nirqami intrachimanchik Tayta Dyuspa Santu Ispiritunqa syiti
pudirniyjun nir.
$SRFDOLSVLV3 558
Mana uchayjun kar, tukuyta chiqap kumi imata rurarpis karanlata nuqa
kaqlata rimaq, chaynulla unay munashaynula ruraskinkillapa.
gubyirnu Davidpa ayllunmanta kar Chaynuqami chay kurunataqa
Dyuspa mantakuyninpa llabinta karantana aypankillapa, mana
purichir, mayqanmi yaykunqa mayqanpis kitashutinllapanachu.
chaynulla mana yaykunqachu 12Chaqa mayqanpis chay mana allin
4
kwintata qukankillapa qamkunaqa 1Chaymantaqami nuqaqa unaq
g¬4.5 Dyuspa syiti Ispiritunkuna nirqami intrachimanchik Dyuspa Ispiritun syiti pudirniyjun
nir.
$SRFDOLSVLV45 560
5
chay-shuypaqa uk turu yupay karan. 11XTD-XDQPLFKD\ULNDSDNXFKLPDێ
6
tukuyla pachakunapi mantakuq 1Chaymanta qashan chapakurqa
7
1Tukuychaykunata rikashana Paykunaqami uklaw nasyunkunamanta,
karqami, rikapakuyniypiqa qashan ukman ayllukunamanta, ukman rimaypi
rikaray, kwatru angelkuna, nortilawpi, rimaqkunamanta, WXNX\SZLEOXNXQDێ
surlawpi, estilawpi, oestilawpi shaqta. manta ima karanllapa. Paykunaqami
Paykunaqami wayrata arkayaranllapa shayaranllapa chay mantakuna
pachaman, mar yakuman, chaynulla samanapa naypanpi, chay Uyshitapa
qirukunamanpis ama pukakamunanpaq. naypanpi ima. Tukuyninmi yuraq intiru
2Chaynullami rikaraypis uk ángel rupay UDƚKSD\MXQ, chaynulla chay ramus
iqamunanlawmanta shamuqta. Chay shutiq qirupa rapranta charikushalla
angelqami chiqap kawsaq Dyuspa karanllapa. 10Chaymi kusala jwirtita
siyunta charikusha karan. Nataq chay kaynu niyaranllapa:
kwatru angelkuna-shuypaqami pudirta “¡Taytanchikllapa Dyus
ayparanllapa pachata, mar yakuta ima mantakunan samananpi taq,
mana allinkunata rurananllapapaq. chaynulla chay Uyshitami
Chaymi chay ángel siyuta charikusha washamashanchikllapana!” nir.
shamuqqa, kusala jwirtita qayakur chay 11Piru chay angelkunaqami tukuynin
8
ukqa tapumaran: “¿Mayqankunataq kay 1Chaymanta chay Uyshita chay syiti
\XUDTLQWLUXUDƚKSD\MXQNXQDTD? NDTQDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTD, midya
¿Maymantataq shamushallapa kanqa?” urata yupay syilupiqa tukuy uyarala
nir. kidaranllapa. 2Chaymantaqami, rikaray
14´4DPPL\DƚKD\DQNL7D\WLWX\µ syiti angelkuna Dyuspa naypanpi shaqta.
niray. Payqami nimaran: &KD\PLFKD\DQJHONXQDWDTDV\LWLWUXPSLWDێ
“Kaykunaqami kay pachapi michka kunata quranllapa. 3Chaymantami qashan
kusala manchaypaq qischakaykuna uk ángel, urumanta rurakasha insinsyu
katinmapis kriyishannulla shachinakur quntachikunanta charikusha shamur,
pasaran chaykuna. Paykunaqami altarpa naypanpi sharan. Chaymi achka
UDƚKSDQOODSDWDTD, 8\VKLWDSD\DZDUQLQێ insinsyuta quranllapa, chay urumanta
wan paqar yuraqchashallapa. 15&KD\ێ UXUDNDVKDDOWDUSDQD\SDQSLTXQWDFKLNXQDQێ
raykumi, paq. Chay altarqami, Dyus tar mantakunan
7D\WD'\XVWDUPDQWDNXQDQQD\SDQێ naypanpi karan. Chaymi Dyuspa tukuyla
piqa shayanllapa. allin kaqninkuna mañakutin ima, pullan
Chaqa paykunaqami unaqpis, quntachikuranllapa chay insinsyutaqa.
tutapis 4Chaynu ruratinllapaqami, insinsyupa
9
tukchiran. 1Chaymanta chay sinku kaq ángel
8Chaymanta chay ishkay kaq ángel trumpitanta waqachitin, FKDSDNXUێ
trumpitanta waqachitin-shuypaqa mar qami rikaray uk qullar syilumanta
yakuman ratamuran, uk atun sirkapi pachaman ratamushata. Chaymi chay
nina ratakuq yupay. Chaymi chay TXOODUWDTDPDQFKD\SDTXƚKNXUXULSD
marpa kimsa kaq partinmanta ukqa llabinta quranllapa. 2Chaymantami
limpu yawar intirupaq tikrakaran. FKD\TXOODUTDNLƚKDUDQFKD\PDQFKD\ێ
9&KD\QXPLPDU\DNXSLWXNX\NDZVDTێ SDTXƚKNXSDSXQNXQWD. Chaymi chay
kunamanta kimsa kaq partinmanta XƚKNXPDQWDTDTXQWD\OOXTVKLPXUDQXN
ukqa, limpu wanuran. Chaynulla tukuy urnumanta yupay. Chaynu
barkukunamanta kimsa kaq lluqshimurmi, rupayta chaynulla tukuy
partinmanta ukqa, limpu pakikar ima intiruta limpu llantu intirupaq tikraran.
tukukaran. 3Chaynulla chay quntaymantaqami,
10Chaymantami chay kimsa kaq atun tintikuna yarqur tukuy pachata
angelpis trumpitanta waqachiranna. shikwakaran. Piru chay tintikunaqami,
Chaymi kusala atun qullar, nina ratakuq imanutaq alakranmaqa kanimanchik
yupay syilumanta ratamuran, tukuy chaynu kanikunanpaq niran. 4Chaymi
riyukunapa, FKD\QXOOD\DNXQDVLPXQDQێ chaykunataqa kay pachapi tukuy
kunaman kimsa kaq partinmanta qiwakunata, chiqyaraqkunata,
ukman. 11Chay ratamuq qullarqami TLUXNXQDWDLPDTDDPDLPDQDFKLQDQODێ
shutiq “Ayaq”. Chaymi chaynu paqmapischu niranllapa. Ashwanmi
yakuman ratamushanrayku tukuy yaku Dyuspa siyunwan urkunpi mana
kaqkunapa kimsa kaq partinmanta VL\DNDVKDFKD\NXQDWDLPDQDFKLQDQSDTێ
ukqa, ayaq intirupaq tikrakaran. mapis niranllapa. 5Piru chaynu
Chaymi, NXVDDFKNDUXQDNXQDZDQXUDQێ runakunata kanirmapis, manami
llapa. wanuchinanpaqchu niran. Ashwanmi
12Chaymanta chay kwatru kaq chaynu kanishanrayku sinku misista
angelpismi trumpitanta waqachiranna. nanaywan kusalata qischakananpaq
Chaymi rupaypa kimsa kaq partinmanta niran. &KDTDFKD\WLQWLNXQDNDQLPDVKDێ
ukqa limpu dañakaran. Chaynulla qashi kusalata nanananpaq karan,
killapa kimsa kaq partinmanta uk, imanutaq alakran kanimashamaqa
qullarkunapa kimsa kaq partinmanta kusalata nanan chaynu.
aduranllapa. Chaynulla chay yanqa syiluta, pachata, mar yakuta, tukuy ima
dyus nishanllapakuna, urumanta, kaqkunatapis ruraran. Chaymi kaynu
platamanta, brunsimanta, rumimanta, niran: “Dyus imata rurananpaq
qirumanta rurakasha kar, mana puriq FKD\TDPLPDQDQDPD\FKXVKDPXQDQێ
kaqta, mana uyakuqta, mana rikakuqta paqqa. 7&KDTDFKD\W\LPSXƚKDPXWLQ
ima aduranllapa. 21Chaymi paykunaqa chay syiti kaq ángel trumpitanta
mana imalapimapis kambyakarchu waqachitinqami, kumplikashana kanqa
suwakurlla, wanuchikurlla, wasqakurlla, Dyus imataƚKLSD\ODUXUDQDQSDT
chaynulla warmi, runamapis masayjun yarpusha karan chayqa. 3LUXFKD\SDTێ
mana masayjun karmapis ukwan ukwan TDPL7D\WD'\XVTDXQD\OODQDLQWUDFKLێ
punurlla ima kawsanllapa. VKDNDUDQFKD\SD\SDNDTVLUELTQLQێ
kunata, rimaqninkunata imaqa”.
Uk angelmi libru pillukashawan 8Piru chay unaq syilumanta rimayta
10
1Chaymantami rikaraypis uk uyapasha karay, chayqami qashan
ángel kusala pudirniyjunta. kaynu nimaran: “Chay ángel uk
Chay angelqami unaq syilumanta ƚKDNLQWDPDU\DNXSLFKD\QXOODXN
ishkimuyaran puktaypa rurinlata. Chay ƚKDNLQWDSDFKDSLVKDFKLVKDFKD\,
angelpa umanpiqami uk inap karan. SLOOXNDTWDNVKDOLEULWXNLƚKDNDVKD
Nataq qaqllan-shuypaqa llipyarayaran chayta charikushanta, rir aypay” nir.
rupay yupay. ƵKDQNDQNXQD-shuypaqa, 9Chaymi rir mañaray chay angeltaqa
11
ƚKDNLQWDPDU\DNXPDQFKD\QXOODXN 1Chaymantaqami uk largu bara
ƚKDNLQWDSDFKDSLVKDFKLVKDFKD\TD, kañata yupay midikunaypaq
allilaw makinta unaq syiluman alsaran. qumaran. Chaymi kaynu nimaranllapa:
6Chaymi, tukuy tyimpu kawsaq Dyuspa “Rir, Dyusta adurananllapa wasita,
shutinta rimar juraran. Chaqa chay altarnintinta, midiy. Chaymantami,
tukuy tyimpupaq kawsaq chay-ari \XSDQNLSLVPLFKNDVKLFKD\SLDGXUDTێ
$SRFDOLSVLV11 568
12
mantakuna samananpi taqkunaqa 1Chaymantaqami unaq
13
1Chaymantaqami rikaray uk wasipaqmapis kusala mana allinkunata
manchaypaq munstru, mar rimaran. Chaynumi ashwan chay unaq
yakumanta iqamuqta. Piru chayqami syilupi kaqkunapaqpis, kusala saqrata
syiti umayjun, dyis kachuyjun karan. rimaran. 7Chaynullami dijaranpis chay
Chaynulla kada kachunpi uk kurunata munstrutaqa, Dyuspa kusa allinla
ƚKXUDNXVKDOODNDUDQ. Nataq chay kada DNUDVKDQNDTNXQDZDQPDTDQDNXQDQێ
umankunapiqa, kusala mana allinkuna paq wanuchinankaman ima.p3XGLUWDێ
iskribikasha rimayaq Dyuspa kuntranta. pismi quran ukman ayllukunata,
2Chay manchaypaq munstrutaqa, nuqa tukuyla pwiblukunata, ukman rimaypi
rikaray chayqami, uk mishi puma yupay rimaqkunata, uklaw nasyunkunata ima
karan. &KDTDƚKDNLQNXQDPDTDXVXSD mantananpaq. 8Chaymi kay pachapi
ƚKDNLQ\XSD\NDUDQ. Nataq kawsaqkunaqa yaqqa tukuyla chay
aqrun-shuypaqa liyunpa aqrun yupay PDQFKD\SDTPXQVWUXWDTDDGXUDQTDێ
karan. Piru chay manchaypaq llapa. Ashwan wakinkunalami chay
o¬12.18 Wakin iskribikashakunami kay 12.18paqqa 13.1pi nin: “Chaymantaqami nuqaqa rir
mar yakupa manyanpi shar, rikaray uk manchaypaq munstru, mar yakumanta iqamuqta” nir.
p¬13.7 Mas intrakanarqa rikashunllapa Daniel 7.21.
$SRFDOLSVLV1314 572
14
alliyasha karan chayqa, kusala 1Chaymantaqami rikaray chay
puytiqpaq tikraran. Chayraykumi kay Uyshitata Sión sirkapa ananpi
munstruqa tukuyla kay pachapi shaqta. Paywan pullaqami, 144,000
kaqkunata imanullapis animachiran runakuna karanllapa. &KD\UXQDNXQDێ
FKD\SXQWDNDTPXQVWUXWDDGXUDQDQێ qami urkunllapapi, chay Uyshitapa
llapapaq. 13Chaynullami kay munstruqa FKD\QXOOD7D\WDQSDVKXWLQWDLVNULELVKDێ
kusala dispantaypaq milagrukunata lla karanllapa. 2Chaymanta-shuypaqa
rurayaq. Chaqa tukuyla rikatinmi uyaparay unaq syilumanta imaƚKL
syilumanmatapis ninakunata pachaman lanyar waqaqta. Chaqa yaku kusala
ratachimuyaq ima. 14Chaynulla kay llashaq shamuq yupay chaynulla
munstruqami chay punta munstrupa kunyaq yupaymi lanyayaran. &KD\QXێ
naypanpi kusala mana ruraypaq llami kusala achka arpata waqachiq
imakunata rurar tukuylata ingañaran. yupaymi lanyayaranmapis. 3Chaqa Dyus
Chaymi ashwan mantakuran chay punta mantakuna samananpa naypanpi, chay
munstru wanunanpaqna yupay kwatru kawsaqkuna, chaynulla chay 24
ispadawan lisyakasha karmapis rukukunapa naypanpimi, mushuq takita
573 $SRFDOLSVLV14
paylata alabayllapa. Chaqa pay tukuyta rimayta uyaparay. Chay rimaymi kaynu
rikar, \DƚKDQDQSDTXUDTDPL nimayaran: “Kayta iskribiy:
ƚKDPXVKDQD. Chayraykumi syiluta, Kaymanta-pacha, Amitunchiklapi kriyir
pachata, mar yakuta, \DNXQDVLPXQDQێ wanuqkunaqami, kusala shumaqna
NXQDWDUXUDVKDFKD\SD\ODWDDGXUD\ێ kanqallapa” nir.
llapa” nir. “Chaynumi kanqa” nin Santu Ispirituqa.
8Chaymantami chay punta kaq ´&KDTDWUDEDMD\DVKDQNXQDPDQWDVDPDQTDێ
angelpa ikinllata uk ángel riyaran kaynu llapa. Chaqa chay rurashankunami,
nir: “¡Kananqami chay kusala mana paykunapaqa pullanllapa kanqa” nir.
allinta rurachikuq pwiblu Babiloniaqa
limpu chinqashana! &KDTDFKD\SZLEOXێ Pachapimi kusichakuna karan
manta kaqkunaqami, uk warmi ukwan 14Chaymanta qashan chapakurqami
ukwan punuq yupay kusala saqra mana rikaray kusala yuraq intiru puktayta.
allinkunata rurar kawsaranllapa. Piru chay puktaypa ananpiqami imaƚKL
$SRFDOLSVLV1415 574
15
wasimanta qashan uk ángel yarqamuran. 1Qashanmi syilupiqa uk kusala
q¬15.3 :DNLQLVNULELNDVKDNXQDTDPLƚKXUDQ'\XVSDNDTQLQNXQDQLU.
575 $SRFDOLSVLV1516
16
1Chaymantaqami uk kusala 7Chaymantami uyaparaypis Dyusta
17
rikƚKDNXVKD\XSD\OODNDUNDVXPDU, 1Chaymanta chay syiti
r¬17.2 Ukwan ukwan punuq warmi yupay nirqami intrachimanchik Tayta Dyuspi
NUL\LQDQOODSDWDPDQDPXQDUDVKZDQFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSDNXQDSDT\DƚKDFKLNXQOODSD,
chaynulla millanaypaq imakunata ruranllapa ima.
$SRFDOLSVLV1718 578
18
mantakuyarmapismi, chay saqra 1Chaymantaqami, qashan
laqyaqkunamatapis. niranllapa:
Michka chaypi rantikuqkuna tukuy “¡Kusala alabakashami kanqa
SDFKDNXQDPDQWDNXVDULTVLNDێ Amitunchikqa!
sha katin, Chaymi chay pwiblu rupashapa
qam wasqakur ima tukuyla quntayninqa, tukuy tyimpupaq
nasyunkunata llullachisha quntayanqalla” nir.
katkimapis, 4Nataq chay binti-kwatru (24)
19
1Chaymantaqami unaq sirbir kawsaqkuna,
syilumanta kusala achka taksha kaqkuna chaynulla atun
runakuna yupay laqyaqta uyaparay. kaqkunamapis!” nir.
Chay rimay laqyaqqami kaynu niyaq:
Uyshita kasarananpaq fyistata
“¡Kusala alabakashami kanqa
ruranllapa
Amitunchikqa!
Chaqa Taytanchik Dyusqami kusala 6Chaymantaqami qashan uyaraypis
20
1Chaymantami rikaray uk ángel nachu. Chaqa paykunaqami Dyuspa,
syilumanta ishkimuqta. chaynulla Jesucristupa uk kura
3D\TDPLFKD\PDQFKD\SDTXƚKNX \DƚKDFKLNXTQLQQDNDQTD. Chaymi
ruripa llabinta charikusha karan. ashwan paykunaqa Jesucristuwan pulla
Chaynullami charikushapis karan uk mantakunqallapa, mil añuta.
kusala largu kadinata. 2Chaymi chay
Dyablumi limpu binsikaran
angelqa, chay dragon, kusala unay largu
kuru, dyablu, Satanastaqa aypar mil 7Piruchaynu mil añu pasashana
añupaqna kadinawan wataran. katinqa, FKD\6DWDQDVWDTDNDƚKDQTDێ
3Chaymantaqami chay manchaypaq llapa chay watarayashanmantaqa.
XƚKNXUXULPDQQDLWDNXUNLUSDUDQ. 8Chaymi tukuyla intiruta rinqa tukuyla
21
chaypiqami unaqpis tutapis mana 1Chaymantaqami rikaray
s¬20.12 Atun kaqkuna chaynulla taksha kaqkuna nirqami intrachimanchik kusa riqsikasha
chaynulla mana riqsikasha nir.
585 $SRFDOLSVLV21
&KDTDLPDQXWDTNDQDQNXQDPLGLNXQێ PDSLVFKD\SZLEOXPDQWDDFKNLUDFKLێ
llapa, chaynumi angelpis midiran. kuqwanna purinqallapa. Chaymi
18Piru chay pwiblupa atun patanqami ashwan tukuyla pachamanta kaq
chay llipyala jaspi rumillawan PDQWDNXTNXQDPDSLVNXVDODƚKDQL\MXQ
rurakasha karan. Nataq chay LPDQOODSDNXQDWDDSDPXUQDDGXUDQTDێ
pwiblu-shuypaqami, rurakasha karan llapa Tayta Dyustaqa. 25Chaqa chay
kusala mas shumaq urukunallawan. pwiblupa punkunkunaqami, unaq kar
Chaymi kusala chuyitata llipyarayaran tuta karmapis, mana kirpakanqachu.
uk kristal yupay. 19Chay patapa &KD\PLFKD\SLTDPDQD\DƚKDQTDOODSDێ
simintunpiqami, kusala shumaq chu imanumi tutapan nirllapamapis.
UXPLVLWXNXQDƚKXUDNDVKDNDUDQ. 26&KD\PLDVKZDQWXNX\ODQDV\XQNXQDێ
chikun. Chaymi ashwan chay lampara manana ima mana allin kaqkunaqa
yupay achkirachikuqmaqa, chay kanqanachu. Chaymi ashwan Dyuspa,
Uyshitaqa paylla karan. 24Chaynu chaynulla chay Uyshitapa mantakuna
katinmi, WXNX\ODQDV\XQPDQWDNDTNXQDێ samanan lugarqa, chay pwiblupina
587 $SRFDOLSVLV22
589
Glosario 590