Anda di halaman 1dari 594

Mushuq Testamento

El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
Quechua de Lambayeque
Inkawasi—Kañaris
Perú
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
Quechua de Lambayeque
Inkawasi—Kañaris
Perú

Primera edición, 2004


Segunda eidicón, 2008

Publicado por
© La Liga Bíblica 2008

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente la


obra bajo las condiciones siguientes:
· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la Liga
Bíblica (pero no de una manera que sugiera que tiene su
apoyo o apoyan el uso que hace de su obra).
· No comercial. No puede utilizar esta obra para ɹnes
comerciales.
· Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar o
generar una obra derivada a partir de esta obra.
Contenido

Al lector੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄੄੄5


San Mateo੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(Mt)੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄੄੄7
San Marcos੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(Mr)੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄੄81
San Lucas੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(Lc)੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄126
San Juan੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(Jn)੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄198
Hechos੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(Hch)੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄251
Romanos੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄317
1&RULQWLRV੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(1Co)੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄353
2 Corintios੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄(2Co)੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄389
Gálatas੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄409
Efesios੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄423
Filipenses੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄435
Colosenses੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄444
1 Tesalonicenses੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄452
2 Tesalonicenses੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄459
1 Timoteo੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄463
2 Timoteo੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄473
Tito੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄480
Filemón੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄485
Hebreos੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄487
Santiago੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄510
1 Pedro੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄518
2 Pedro੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄528
1 Juan੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄534
2 Juan੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄544
3 Juan੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄546
Judas੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄548
Apocalipsis੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆·੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄552
Mana intrakaypaq rimaykunapaq kaypi intrakayta puytinchik੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · ·੄589
Al lector

Para los traductores es un gozo y un privilegio haber traducido el Nuevo


Testamento para ponerlo al alcance de la población quechuahablante. Este libro se
ha traducido para los quechuahablantes del departamento de Lambayeque,
provincia de Ferreñafe, distritos de Inkawasi, Kañaris y otros distritos cercanos.
Esta traducción servirá para que toda persona, sea católica, evangélica o de otro
credo, descubra la revelación de Dios por medio de su hijo Jesucristo y encuentre el
perdón y la salvación que Él nos ofrece. Por eso, la principal preocupación ha sido
producir una traducción que sea ɹel al mensaje original. Para ello, se han tomado
en cuenta las tres características de una traducción ɹel: una traducción ɹel es
exacta, clara y natural.
1. Una traducción ɹel es exacta, es decir que comunica el signiɹcado del mensaje
original. No podemos cambiar ni agregar ni omitir nada del signiɹcado. Para
que la traducción sea exacta buscamos el signiɹcado mediante un estudio
profundo del texto original en griego.
2. Una traducción ɹel es clara y comprensible, es decir que debe poderse
entender. Lo que se entiende debe ser lo que el autor quiso expresar
originalmente.
3. Una traducción ɹel es natural, es decir que respeta las características del
idioma quechua y usa el vocabulario común de los lectores. Su lectura debe
ser fácil y agradable.
Pensando en las tres características de una traducción ɹel, no se ha seguido
ninguna versión castellana palabra por palabra, sino que según el estudio del
original en griego, se han traducido las palabras, frases y oraciones para mantener
el signiɹcado exacto del mensaje de una manera clara y natural en quechua.
Sin embargo, no siempre es posible poner en la traducción toda la información
necesaria para que el lector comprenda el signiɹcado. En esos casos, hemos puesto
notas al pie de página. Por ejemplo, hay una nota en San Mateo 9.27 que explica
que el título “Hijo de David” se reɹere al Mesías, el Cristo. Hay también notas que
reɹeren al lector a otro pasaje bíblico como en San Juan 1.21 donde hay una nota
de referencia a Deuteronomio 18.15,18 que ayuda a entender el signiɹcado del
“profeta esperado”.
Aunque se ha hecho un esfuerzo para traducir todo el signiɹcado del original,
hay palabras y conceptos desconocidos en el idioma y la cultura quechuas, como
las palabras Siñal kustumri, Faraón, Ismuyaq kwirpuyjun, Fariseo y otras. Esos
términos aparecen en un glosario al ɹnal del libro. El glosario se titula Mana
intrakaypaq rimaykunapaq kaypi intrakayta puytinchik. Recomendamos el uso
del glosario como una ayuda para la comprensión del texto.
A veces hay diferencias entre los manuscritos en griego que tenemos del Nuevo
Testamento. Aunque esas diferencias no tienen ninguna inɻuencia en la doctrina, el
traductor tiene que escoger una de las posibilidades para traducir. Por lo general, se
ha escogido lo que dicen los manuscritos griegos más antiguos, recomendados por
las Sociedades Bíblicas Unidas en la cuarta edición del Nuevo Testamento en griego.
Las palabras que en el texto quechua están entre corchetes ([…]) son las que no se
encuentran en los manuscritos griegos más antiguos, sino que se encuentran en la
versión Reina-Valera. Véase, por ejemplo, San Lucas 23.17, 34 y 38.
Esta traducción se ofrece a los lectores con el profundo deseo de que los que la
lean y escuchen puedan encontrarse con su creador Dios y experimentar una vida
cambiada que lo honre en todo aspecto, para luego experimentar el gozo de Dios
eternamente en su presencia.
San Mateo
Iskribin Jesucristo Shumaq Rimashanta
San Mateumi Amitunchik Jesucristupa apustulnin kar, puriran Jesús
\DƚKDFKLNXVKDQWDX\DNXU, chaynulla milagrukunata rurashanta rikar ima.
Mateuqami manaraq Jesucristupa apustulnin karqa, Roma pwiblupaq impwistuta
kubrakuq karan. Mateupaq masta intrakanarqa liyishunllapa San Mateo 9.9-13.
Kay librutami Mateuqa iskribiran Israel kaq runakunata intrachinanpaq
Jesucristumi washamaqninchikllapa nir. Chaynullami iskribiranpis
intrachikunanpaq Dyuspa shumaq rimayninqami tukuypaq nir
(San Mateo 28.19-20).
Chaymi kay libruta liyir intrakayta puytinchik Jesucristo nasishanpaq (1.1–2.23),
rimayninpaq (5.1–7.29; 13.1-52; 16.13–20.28), chaynulla tukuyta
munamanchikllapa nir ima (8.1–9.38). Chaynullami intrakaytapis puytinchik
imanu kruspi wanushanpaq (26.1–27.66), chaynulla wanur kawsamushanpaq
(28.1-20), kay pachaman qashan shamuyanqa nir ima (24.1–25.46).

Faresqa Esrompa taytan karan.


Kaykunami Jesucristupa Esrom-shuypaqa Arampa taytan
ayllunkunaqa karan karan.
(Lc 3.23-38) 4 Aramqa Aminadabpa taytan karan.

1
1੅Abrahampa, Davidpa Aminadabqa Naasonpa taytan karan.
ayllunmantami Dyuspa Akrashan Naasón-shuypaqa Salmonpa taytan
Cristun Jesusqa karan. Chaymi kaypi karan.
rikachimanchik tukuynin unay 5 Salmonqa Boozpa taytan karan.

rukunkunapaq, mayqankunami karan Boozpa maman-shuypaqa Rahab


nirmapis. Kaynumi kaq: karan.
2 Abrahammi Isaacpa taytan karan. Boozqa Obedpa taytan karan.
Isaac-shuypaqa Jacobupa taytan Nataq Obedpa mamanqa karan Rut.
karan. Obedqa Isaipa taytan karan.
Nataq Jacobuqa Judapa, chaynulla 6 Isaí-shuypaqa mantakuq Davidpa

ukninkunapa taytan karan. taytan karan.


3 Judaqa, Farespa chaynulla Zarapa Davidqa Salomonpa taytan karan.
taytan karan. Salomonpa mamanqami wanuq
Nataq maman-shuypaqami Tamar 8ULDVSDZDUPLQNDVKDNDUDQ‫ێ‬
karan. pis.

7
6DQ0DWHR੄1 8

7 Salomonqa Roboampa taytan karan. Davidmanta-pacha chay Israelmanta


Roboamqa Abiaspa taytan karan. kaqkunata Babiloniamanta runakuna
Nataq Abiasqa Asapa taytan karan. prisu apashankaman, qashan karan uk
8 Asaqa Josafatpa taytan karan. katursi. Chaymanta-pachami qashan
Josafatqa Jorampa taytan karan. karan uk katursi Dyuspa Akrashan
Joramqa Uziaspa taytan karan. Cristun nasishankamanqa.
9 Uziasqa Jotampa taytan karan.

Jotamqa Acazpa taytan karan. Jesucristumi nasiranna


Acazqa Ezequiaspa taytan karan. (Lc 2.1-7)
10 Ezequiasqa Manasespa taytan 18੅Kaynumi Dyuspa Akrashan Cristun

karan. Jesusqa nasiran. Maman Mariaqami


Manasesqa Amonpa taytan karan. -RVLZDQSDUODVKDQDNDUDQNDVDUDQDQ‫ێ‬
Amonqa Josiaspa taytan karan. llapapaq. Piru manaraq pulla punusha
11੅Nataq Israelmanta kaqkunata ima katinmi, Mariaqa ruriyjun rikariran
Babiloniamanta runakuna prisur apayan Santu Ispiritupa pudirninrayku. 19੅Chay
chay tyimpuqa Josiasqa Jeconiaspa, runan Josiqami kusa allinla kar, Mariata
chaynulla ukninkunapa taytan karan. ima pasashanpaq mana mayqanpis
12੅&KD\PDQWDFKD\QXFKD\%DELORQLD‫ێ‬ \DƚKDQDQOODSDWDTDPXQDUDQFKX.
PDQSULVXUDSD\DQFKD\W\LPSXSDVDWLQ‫ێ‬ Chaymi ashwan uyarala Mariamantaqa
naqa, chiqanchakayta yarpuran. 20੅Chaynu
Jeconias Salatielpa taytan karan. chiqanchakananpaq yarpusha katinmi,
Salatielqa Zorobabelpa taytan Dyuspa uk angelnin musquyninpi rikarir
karan. niran: “Davidpa ayllun José, ama
13 Zorobabelqa Abiudpa taytan karan. manchakurchu Mariawanqa kasaray.
Abiudqa Eliaquimpa taytan karan. Chaqa payqami Santu Ispiritupa
Eliaquimqa Azorpa taytan karan. pudirninrayku wamrakustuyanmapis.
14 Azorqa Sadocpa taytan karan. 21੅Piru chay wamritu nasikutinqami

Sadocqa Aquimpa taytan karan. shutichinki Jesús. Chaqa payqami


Aquimqa Eliudpa taytan karan. FKD\QXTDVKXWL\DQ'\XVSDNDTQLQ‫ێ‬
15 Eliudqa Eleazarpa taytan karan. kunata uchanmanta washananpaq
Eleazarqa Matanpa taytan karan. kashanrayku”. 22੅3LUXWXNX\ND\NXQD‫ێ‬
Matanqa Jacobupa taytan karan. qami pasaran Dyusninchik paypa
16 Jacobuqa Josipa taytan karan. rimaqninkunata intrachitin nishankuna
Josiqami Mariapa runan karan. kumplikananpaq. Chaqa kaynumi nisha
Kay Mariamantami Jesusqa nasiran. kayaq:
Jesustaqa, kanan nuqanchikkunaqa 23 “Manaraq runawan punusha

riqsinchikllapa Dyuspa Akrashan uk warmisitami ruriyjun rikarinqa.


Cristun nir. Chaymanta wamrakurqami
17੅Abrahammanta-pachami paynin wamrituntaqa shutichinqa
paynin kriyakaranllapa taytanmanta uk Emanuel”.੆a
wamran, qashan chay wamranmanta uk Emanuel nirqami intrachimayanchik:
wamran ima. Chaynumi katursi ´'\XVQLQFKLNPLQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬
rukunllapakuna karan Davidkamanqa. wan” nir.

a¬1.23¬Isaías¬7.14
9 6DQ0DWHR੄1੄2

24੅Chaymanta José punuyashanmanta takshala pwiblitu kasha karmapis,


rikƚKDNXUTD, Dyusninchikpa angelnin kananqa kusala mas riqsikashana
willashanta ruraran. Chaymi ashwan kanki
Mariawanqa kasararanna. 25੅Piru chaynu FKD\-XGHDOXJDUSLZDNLQSZLEOX‫ێ‬
kasarashana karmapismi Josiqa kunamantaqa.
Mariawan mana pullaqa punuranchu Chaqa qammantami uk mantakuq
FKD\SXQWDZDPULWXQOODSDQDVLQDQND‫ێ‬ rikarinqa.
man. &KD\PDQWDPL0DULDTDZDPUDNXV‫ێ‬ Chaymi payna kusala shumaqta
turanna. Chaymi Josiqa wamritutaqa NX\WDQTDFKD\,VUDHOSZLEOX\‫ێ‬
shutichiran Jesús. taqa’ nir.
7੅Chaynu nitinllapaqa, Herodesqa mana
<DƚKDTUXQDNXQDPL PD\TDQSLV\DƚKDWLQFKX, qayamuran chay
ƚKDUDQ-HVXVWDDGXUDT XNODZPDQWDNXVD\DƚKDTUXQDNXQDWD.

2
1੅Jesucristuqami Judea lugarpi uk &KD\PLSD\NXQDUD\NX\DƚKDUDQQDLPD
pwiblitu Belén shutiqpi nasiran. tyimpupimi chay qullar rikariran nirmapis.
Chay tyimpupiqami Herodes 8੅Chaymantami chay runakunataqa

JXE\LUQXTDNDUDQ,VUDHOSZLEOXNXQD‫ێ‬ NDƚKDUDQ%HOpQSZLEOXPDQND\QXQLU:
piqa. &KD\PDQWDPLNXVDOD\DƚKDT —Wakman rir puytishaykillapata
UXQDNXQDƚKDUDQOODSD-HUXVDOHQPDQTD tapukuyllapa chay wamritupaqqa.
rupay iqamunanlawmanta. Paykunami Chaymanta tarir-VKX\SDTDZLOODPDQNL‫ێ‬
qullarkunata rikar riqsiq runakuna llapa, nuqapis rir aduranaypaq nir.
kaqllapa. 2੅&KD\PLND\QXQLUWDSXNXUDQ‫ێ‬ 9੅Chaynu gubyirnu willatinllapami, chay

llapa: “¿Maypitaq chay Israel NXVD\DƚKDTUXQDNXQDTDULUDQOODSD. Piru


runakunapa gubyirnun nasisha chayqa? chay qullar rupay iqamunanlawpi
Chaqa chay rupay iqamunanlawpimi rikashanllapaqa, naypanllapata riq
rikasha kanillapa uk qullar paypaq ƚKXUDNDUDQ. Chaynu rirmi chay maypiƚKL
intrachimaqllapata. Chaymi shamusha wamritu karan chaylapi qasillaran.
kanillapa payta aduraq”. 10੅Chaynu qullar qasillaqta rikarmi,
3੅Chaynu nitinllapa uyaparmi chay kusalata aligriyaranllapa. 11੅Chaymantami
gubyirnu Herodes chaynulla tukuyla chay wasiman yaykur, rikaranllapa chay
Jerusalén pwiblupi taqkunapis kusalata wamrituta chaynulla maman Mariata ima.
manchakur yarpupakuranllapa. Chaynami paykunaqa qunqurikur
4੅Chaymi chay gubyirnuqa niran aduraranllapa. Chaynulla talqitanllapata
tantakamunanllapapaq tukuy chay NLƚKDU, uruta, insinsyuta, mutkiypaqla
kurakunapa mantakuqninkuna, Moisés mirrata ima quranllapa. 12੅Chaymanta
PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ punutinllapami Dyusqa musquyninllapapi
kuna ima. Chaymantaqa tapuran: willaran Herodes kayashanman ama
—¿May lugarpitaq Dyuspa Akrashan tikrakananllapapaqchu nir. Chaymi
Cristunqa nasiyanqa? nir. SD\NXQDTD'\XVQLVKDQWDNDVXUSZLEOXQ‫ێ‬
5੅Chaymi paykunaqa niranllapa: llapamanqa riran uklaw nantana.
—Judea lugarpa pwiblun Belenpi.
Egiptumanmi Josiqa Mariawan
Chaqa Dyuspa rimaqninmi kaynu niq
wamranta alsakachiran
Belén pwiblupaqqa:
6 ‘Belén pwiblu, qammi chay Judea 13੅&KD\QXFKD\NXVD\DƚKDTUXQDNXQD

lugarpiqa, rishana katinqa, Josipa musquyninpi


6DQ0DWHR੄2੄3 10

Dyuspa uk angelnin rikarir kaynu niran: José Egiptullapi katin, musquyninpi


“Sharir, wamrituta mamantinta apar payman rikarir kaynu niran: 20੅“Sharir,
utqar riy Egipto pwibluman. Chaypi wamrituta mamantinta apar, qashan
NLGDQNLOODSDQXTDZLOODVKXQD\OODSDND‫ێ‬ riyllapa Israel pwibluman. Chaqa chay
man. Chaqa Herodesmi wamrata wamrituta wanuchinaqkunaqami
maskanqa wanuchinanpaq” nir. wanushallapana” nir.
14੅Chaymi chaynu nitinqa Josiqa 21੅Chaymi Josiqa sharir wamrata

sharir, wamrituta mamantinta apar, PDPDQWLQWDDSDUULUDQ,VUDHOSZLEOX‫ێ‬


FKD\WXWDOODULTƚKXUDNDUDQOODSD man. 22੅3LUX-RVLTDPL\DƚKDUDQFKD\
Egiptuman nan riqta. 15੅Chaymi Judea lugarpiqa Herodespa lugarninqa
FKD\SLTDWDUDQOODSD+HURGHVZDQXQDQ‫ێ‬ wamran Arquelao mantakuyan nir.
kaman. Chaynuqami pasaran Dyuspa Chaymi kusalata manchakuran chay
rimaqnin unay nishan kumplikananpaq. Judea lugarllaman tikrakaytaqa. Piru
Chaqa nishami kayaq: ´(JLSWRSZLEOX‫ێ‬ Tayta Dyusmi musquyninpi Jositaqa
mantami qayamuray wamrayta” nir. intrachiran Judea lugarman ama rirchu,
ashwan Galilea lugarmanna rinanpaq
Herodesmi mantakuran nir. 23੅&KD\PLFKD\PDQULUƚKDUTD, riran
wamrakunata wanuchinanllapapaq taq Nazaret pwiblumanna. Tukuy
16੅Chaymantami Herodesqa chay kusa kayqami pasaran Dyuspa unay
\DƚKDTUXQDNXQDTDLQJDñamasha nir ULPDTQLQNXQDND\QXQLVKDQNXPSOLND‫ێ‬
kwintata qukarqa, kusalata piñakuran. nanpaq. Chaqa Jesuspaqmi nisha kayaq:
Chaymi mantakuran tukuyla ullqu “Payqami nazareno shutinqa” nir.
wamritukuna ishkay añuyjun, chaynulla
manaraq ishkay añuyjun kaqkunata ima Shutichikuq Juanmi
wanuchinanllapapaq tukuyla Belén FKXQOODTNXQDSL\DƚKDFKLNXUDQ
pwiblumanta kaqkunataqa. Chaynuqami (Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28)

3
NDƚKDNXUDQFKD\NXVD\DƚKDTUXQDNXQD 1੅Chaymanta uk tyimpu pasatinmi

ima tyimpupimi Dyuspa qullarnin Shutichikuq Juan rikariran chay


rikarisha karan nir willashanmanta -XGHDOXJDUSDFKXQOODTOODOXJDUQLQ‫ێ‬
\DƚKDU. 17੅Chaynuqami pasaran Dyuspa kunapi. 2੅3D\PL\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ
rimaqnin Jeremías iskribishannu kaynu nir: “Uchaykillapata dijar
kumplikananpaq. Chaqa niqmi: Dyusmanna tikrakayllapa. Chaqa
18 “Ramá pwiblumantami kusala llakiyta, V\LOXPDQWDNDTPDQWDNXTTDOODULQDQ‫ێ‬
kusala waqayta ima uyapakaran. paqqami shipchamunna” nir.
Chaynuqami waqayaran Raquel, 3੅Kay Juanpaqmi Dyuspa unay rimaqnin

wamrankunapaq. Isaías iskribisha kayaq kaynu nirqa:


Chaymi mana kunsulakaymatapis “Uk runami kusa jwirtita rimar
munaranchu, chunllaqpi nin:
WXNX\QLQZDQXVKDQDNDVKDQ‫ێ‬ ¶$PLWXQFKLNSDQDQQLQWDNDPDND‫ێ‬
rayku” nir. chiyllapa
uchaykillapata dijar, Dyusta
Josimi Mariawan ima kasurllapana.
Nazaretman tikrakaranllapa Chaynuqami kusa dirichula nanta
19੅Piru
Herodesqami wanuranna. NLƚKDT\XSD\QDNDQNLOODSD
Chaymi ashwan Dyuspa uk angelnin, kanqa’ nir”.
11 6DQ0DWHR੄3੄4

4੅.D\-XDQSDUDƚKSDQTDPLUXUDNDVKD llapa Dyuspa Santu Ispiritunwan, ninawan


karan kamillupa millwanmanta. Nataq ima. Chaymi nuqaqa paypaqqa mana
sinchun-shuypaqami qaramanta karan. VLUELQLFKXOODQTLQWDXUTXUDSDQD\ODSDTPD‫ێ‬
Payqami mikuq atun shurkukunata, pis. 12੅Chaqa payqami palanta charikusha
chumpakapa mishkinta ima. 5੅Piru pay shamuyan. &KD\PLWULJXQWDOLPSXVKXPDT‫ێ‬
\DƚKDFKLNXWLQX\DNXTTDDFKND FKDUƚKXUDNXQDQSLƚKXUDNXQTD. Nataq
UXQDNXQDULTOODSD-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ pajanta-shuypaqami mana maydiyapis
manta, Judea lugarmanta, chaynulla wanuq ninawan limpu rupachinqa”.
chay riyu Jordanpa shipchankunamanta
ima. 6੅&KD\PL-XDQ\DƚKDFKLNXWLQ Jesusmi shutikuran
uyakurqa uchanllapapaq kwintata (Mr 1.9-11; Lc 3.21-22)
qukar, Tayta Dyus llakipamayllapa 13੅Chaymantaqa Jesuspis Galileamanta
nitin, Shutichikuq Juanqa chay riyu ULUDQUL\X-RUGDQSL-XDQVKXWLFKLNX\D‫ێ‬
Jordanpi shutichiran. shanman paytapis shutichinanpaq.
7੅Chaymantami Juanqa, achka fariseo, 14੅Piru puntataqami Juanqa mana

saduceo runakuna, pay shutichinanpaq shutichinarchu kaynu niran:


ƚKDTWDULNDUTDQLUDQ: —Qammi shutichimanaykipaq kusala
“¡Largu kurukunapa ayllunkuna! allinqa. ¿$VKZDQFKXQXTDVKXWLFKLVKX‫ێ‬
¿Pitaq qamkunata nishushallapa: naypaq shamunki? nir.
¶6KXWLNXUODFKD\NXVDODVDTUDPDQFKD\‫ێ‬ 15੅Chaynu nitinmapis Jesusqa niran:

SDTNDVWLJX'\XVPDQWDVKLSFKDPX‫ێ‬ —Amami mana nirchu kananlla


yanna chaymanta washakayankillapa shutichimay. Chaqa chaynuqami Dyus
kanqa’ nirqa? 8੅Chaymi ashwan tukuy munashanlata ruranapaq
kriyishaykillaparayku kusala shumaqta nimashanchiktaqa kumpliyashun nir.
kawsar Dyuspi kriyinkillapa nir uk qiru Chaynu nir, -XDQWDDOOLQWD\DUSXFKL‫ێ‬
puquq yupay intrachikuyllapa. 9੅,PDQX‫ێ‬ tinmi, 16੅shutichiran Jesustaqa. Chaynu
piqakish yarpuyatkillapa, Abrahampa shutikur yakumanta yarqamuyatinlami
ayllun kar washakayanchikllapa nir. V\LOXNLƚKDNDUDQ. Chaymi Jesusqa
¡Manami chaynuchu! Chaqa allita rikaran Dyuspa Santu Ispiritun payman
nishaykillapa: Dyus munarqami, tukuy uk palumitanu ishkimuqta. 17੅&KD\‫ێ‬
kay rumikunamatapis Abrahampa mantami syilumanta-pacha, Dyus kaynu
ayllunpaq tikranarqa tikranman. niqta uyaparan.
10੅$FKDSLVPLOLVWXQDTLUXNXQDWDƚKXSDQ‫ێ‬ “Kaymi kusa munashay Wamrayqa.
manta kuchunanpaqqa. Chaqa tukuy Paywanmi kusalata aligriyani” nir.
qiru mana allita puquqtaqa kuchur
itanqa ninaman. Jesusta dyablu uchakuchinaran
11੅“Chiqaptami nishaykillapa: Dyuspi (Mr 1.12-13; Lc 4.1-13)

4
NUL\LUXFKD\NLOODSDWDGLMDVKD\NLOODSDUD\‫ێ‬ 1੅Chaymantaqami Dyuspa Santu

kuqa yakulawan nuqaqa shutichishunillapa. Ispiritunqa Jesusta aparan chunllaq


Piru nuqamanta kusala mas pudirniyjun lugarkunaman dyablu uchakuchiyta
shamuq chay-VKX\SDTDPLVKXWLFKLVKXQTD‫ێ‬ kamananpaq.੆b 2੅Jesusqami kwarinta

b¬4.1 Chaynu nirqami mana intrachimanchikchu Santu Ispirituqa Jesusta uchakuchiyta


munaran nirqa. Ashwanmi chaynuqa aparan rikar kwintata qukanallapapaq, Jesusta dyablu
michka uchakuchinatinmapis mana payqa uchakurchu shachinakuran nir.
6DQ0DWHR੄4 12

unaq, kwarinta tutata ayunaran. 10੅Jesusqa niran:


Chaymantami mallaqnaran. 3੅Chaymi —¡Ashuy, dyablu! Chaqa Dyus nitin
dyabluqa uchakuchiyta yarpur, iskribikashakunapimi ninpis:
Jesusman qimikar niran: ‘Adurar sirbiy
—Chiqapta Dyuspa Wamran karqa, Amituyki Dyuslata’ nir.
kay rumikunata willay tantakunapaq 11੅Chaynu nitinmi dyabluqa

tikrakananpaq nir. Jesusmantaqa ashuranna. Chayna chay


4੅Piru Jesusqa niran: kutilla, Dyuspa angelninkunana shamur
—Dyus nitin iskribikashakunapimi ministishanpi yanaparan.
nin:
‘Manami tantalamantachu Jesusmi Galileapi
runaqa kawsayta puytin. \DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ
Ashwanmi Dyuspa shiminmanta (Mr 1.14-15;
tukuy rimaynin lluqshiqta kasur Lc 4.14-15; 5.1-11; 6.17-19)
kawsanqa’ nir. 12੅&KD\PDQWD-HVXVTD\DƚKDUDQ
5੅Chaymantami dyabluqa Jesustaqa Juanta karsilman itashallapa nir.
DSDUDQ'\XVDNUDVKDQSZLEOX-HUXVDOHQ‫ێ‬ Chaymi riran Galilea lugarlawman.
man. Chaypiqami Dyusta adurananllapa 13੅Chaypimi Nazaret pwiblupi kayarqa,

wasipa kusa unaqninman iqachir, ashwan riran Capernaúm pwiblumanna


6੅niran: taq. &KD\TDPLNDUDQFKD\TXƚKD
—Chiqapta Dyuspa Wamran karqa, qichqankuna Zabulonpa, chaynulla
ND\PDQWDXUDPDQNDƚKDND\. Chaqa 1HIWDOLSDXQD\D\OOXQNXQDSDSDFKDQ‫ێ‬
Dyus nitin iskribikashakunapimi, nin: kuna kaq chay lugarkunapi. 14੅Tukuy
‘Dyusshi, angelninkunata kaykunaqami pasaran Dyuspa rimaqnin
NDƚKDPXQTD Isaías iskribishan kumplikananpaq.
kuytashunanpaq. Chaqa niqmi:
Chaynulla aypashuyanqashi 15 “Zabulonpa, 1HIWDOLSDOXJDUQLQ‫ێ‬

ƚKDNLNLPDSLVDPDƚKDFKLNDQDQ‫ێ‬ kunapi taqkuna,


paq ima rumikunalawanmapis’ chaynulla mar yaku manyanpi,
nir. chay riyu Jordanpa qichqanpi
7੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran: taqkuna,
—Dyus nitin iskribikashakunapimi 16 FKD\*DOLOHDOXJDUSLPDQDNUL\LVKDQ‫ێ‬

ninpis: rayku tutaparaqpi yupay taqkuna


‘Amami Amituyki Dyus nishanllata rikaranllapa imanutaq rupaymaqa
rurachir pukllaychu’ nir. kusalata llipyaran੆c chaynuta.
8੅Chaymanta-shuypaqami dyabluqa Paykunaqami tutaparaqllapi kar
aparan uk kusala unaq may atun sirkaman. wanunanpaqna katinmapis,
&KD\PDQWDPLND\SDFKDSDWXNX\SZLEOXQ‫ێ‬ imanumi Tayta Dyusqa paykunatapis
kunata iman kaqnintinta rikachir, 9੅niran: washayta munan nir rikachiran”.
—Qam qunqurir aduramatkiqami 17੅Chaymi Capernaúm pwiblupi taq

tukuy kay rikashaykikunata qushayki qallarishanmanta-pacha Jesusqa


nir. \DƚKDFKLNXTTDOODULUDQND\QXQLU:

c¬4.16 Chay rupay llipyaraqqami Jesús karan. 3D\PDQDUDTDFKNLUDFKLNXUƚKDPX\DWLQFKD\


lugarkunapi Dyusta mana kasurllapaqa llantullapi yupay taqllapa.
13 6DQ0DWHR੄4੄5

“Uchaykillapata dijar Dyusmanna 24੅Chaymi Jesuspaqqa chay Siriapa


tikrakayllapa. Chaqa syilumanta kaq WXNX\ODOXJDUQLQNXQDSL\DƚKDUDQ‫ێ‬
PDQWDNXTTDOODULQDQSDTTDPLVKLSFKD‫ێ‬ llapana. &KD\QX\DƚKDUOODSDPL, kusa
munna” nir. riqchaq nanaywan, qishayninllapawan
qischakaqkunata apamuranllapa.
Jesusmi kwatru Chaynullami apamuranllapapis
piskadukuqkunata qayaran G\DEOXSD\DUSX\QLQZDQNDUTLVFKDNDT‫ێ‬
(Mr 1.16-20; Lc 5.1-11) kunata, atakiwan kaqkunata, chaynulla
18੅-HVXVTDPL*DOLOHDDWXQTXƚKDSD chay mana kuyuyta puytiq kwirpuyjun
manyanta riyarqa, rikaran ishkay kaqkunata ima. Piru Jesusqami
SLVNDGXNXTUXQDNXQDDWXQVKLNUDQ‫ێ‬ tukuylata allicharan. 25੅Chaymi kusa
llapata yakuman itaqta. Paykunaqami achka runakuna Galileamanta, 'HFDSR‫ێ‬
karan, Simón uknin Andreswan. Kay lispa pwiblunkunamanta, -HUXVDOHQ‫ێ‬
Simonmi Pedro shutiqpis. 19੅Chaymi manta, Judeamanta, Jordanpa rupay
Jesusqa niran: iqamunanlaw lugarmanta ima, Jesusta
—6KDPX\OODSDQXTDZDQQDULQDOODSD‫ێ‬ kusata uyakuyta munar ikinpi
paq. &KDTDQXTDTDPL\DƚKDFKLVKD\NL‫ێ‬ puriqllapa.
llapa piskaduta aypaq yupayna
UXQDNXQDWDQXTDSDT\DƚKDFKLU -HVXVPLXNVLUNDSL\DƚKDFKLNXUDQ
tantanaykillapapaq nir. (Lc 6.20-23)

5
20੅Chaynu nitinqami, chay runakunaqa 1੅Chaynu achka runakunata rikarmi,
chay kutilla atun shikrankunata dijar, Jesusqa sirkaman iqar taran.
paywanna riranllapa. 21੅Piru mas &KD\PLFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDSLV
naypaqman riyarqami Jesusqa qashan payman qimikatin, 2੅ND\QXQLU\DƚKDFKL‫ێ‬
rikaran ishkay runakunata. 3D\NXQD‫ێ‬ kuq qallariran:
qami Zebedeupa wamrankuna, 3 “Kusa shumaqmi kanqa, mayqanpis

Santiago, Juan ima karan. Chaymi uchakushami kani nir masta


paykunaqa taytanwan uk yaku karrunpi Dyusninchikta maskaqkunaqa.
DWXQVKLNUDQNXQDWDNDPNDFKL\DUDQ‫ێ‬ &KDTDV\LOXPDQWDNDTPDQWDNXT‫ێ‬
llapa. Chayna Jesusqa qayamuran wannami kanqallapa.
paykunatapis. 22੅Chaymi, chay kutilla 4 Kusa shumaqmi kanqa,

paykunapis yaku karrunta, taytanta ima waqaqkunaqa.


chaypi dijar, Jesuswanna riranllapa. Chaqa Dyusmi kunsulanqa
llakishanmantaqa.
Jesusmi achka runakunata 5 Kusa shumaqmi kanqa, chay mana
\DƚKDFKLUDQ kusa kani nir yarpuqkunaqa.
(Lc 6.17-19) Chaqa paykunami Dyus arnishan
23੅Chaynumi Jesusqa Galileapa tukuy pachamatapis aypanqallapa.
OXJDUQLQNXQDSL,VUDHOUXQDNXQDWDQWDND‫ێ‬ 6 Kusa shumaqmi kanqa, imuraspis

nanllapa wasikunaman yaykur Dyuspa Dyus munashanlata mallaqnaq,


VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXU yakunaq yupay chiqap allinlata
puriran, ZDVKDNDUQDSD\SDPDQWDNX\‫ێ‬ ruranaqkunaqa.
ninpi kawsananllapapaq. Chaynullami Chaqa Dyusmi yanapanqa
UXQDNXQDWDDOOLFKDUDQWXNX\TLVKD\QLQ‫ێ‬ UXUDQDQSDT\DUSX\DVKDQOODSD‫ێ‬
manta, nanayninkunamanta ima. taqa.
6DQ0DWHR੄5 14

7 Kusa shumaqmi kanqa, chay 14੅“Chaynullami imanutaq bilamaqa

PD\TDQSLVLPDNDWLQSLVOODNLSD‫ێ‬ achkirachikun chaynu qamkunapis


kuqqa. kankillapa kay pachapiqa. Chaqa uk
Chaqa Dyusmi paytapis pwiblu unaq sirkapi katinmaqa
llakipanqa. tukuylari rikanllapa. 15੅Chaynulla uk
8 Kusa shumaqmi kanqa, chay bilata kachkarqa manami kajunpa
PD\TDQSLVNXVDDOOLQOD\DUSX\‫ێ‬ UXULQPDQFKXƚKXUDQFKLNDFKNLUDFKL‫ێ‬
niyjun kaqkunaqa. kunanpaqqa. $VKZDQPLƚKXUDQFKLN
&KDTDSD\NXQDPL'\XVWDULNDQTD‫ێ‬ unaqlapi, tukuy chay wasipi kaqkunata
llapa. achkirachinanpaq. 16੅Chayraykumi
9 Kusa shumaqmi kanqa, chay qamkunapis imanutaq uk bilamaqa
PD\TDQSLVDPDQDƚKLTQLQDNXU achkirachikun chaynu tukuylawan kusa
NDZVDQDQOODSDSDTLQWUDFKL‫ێ‬ allinla ima kayllapa. Chaynu allinlata
kuqqa. rurar kawsatkillapaqami, tukuy
Chaqa Dyusmi paykunatapis rikashuqkuna imanumi kawsanllapa nir
chiqap wamranpaqna riqsinqa. kwintata qukar, XQDTV\LOXSL7D\WD\NL‫ێ‬
10 Kusa shumaqmi kanqa, chay llapa Dyustana alabanqallapa.
PD\TDQSLV'\XVPXQDVKDQQX‫ێ‬
lla allinlata rurashanrayku -HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQ0RLVpV
qischakaqkunaqa. mantakushanta
&KDTDV\LOXPDQWDNDTPDQWDNXT‫ێ‬ 17੅“Amami qamkunaqa nuqapaq
wannami kanqallapa. yarpunkillapachu, 0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬
11੅“Kusa shumaqmi kankillapa nuqapi kunata, Dyuspa rimaqninkuna nishanta
kriyishaykillaparayku runakuna chinqachinanpaq shamusha kanqa
qaryapar, riqchaq llullakunata willar nirqa. Chaqa manami chaykunata
ima qischashutinllapaqa. 12੅&KD\UD\‫ێ‬ chinqachinaypaqchu shamusha kani.
kumi ima katinpis kusalata aligriyar Ashwanmi tukuy chaykunataqa
ima kuntintu kayllapa, unaq syilupi chiqapta kumplinaypaqna shamusha
NXVDODVKXPDTLPDWDD\SDQD\NLOODSD‫ێ‬ kani. 18੅Nishaykillapa: Syiluwan pacha
SDTQLU\DƚKDU. Chaqa imanutaq kanan kayatinllaqami, '\XVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬
TDPNXQDSDLNLNLOODSDSLSXULUTLVFKDVKX‫ێ‬ mantaqa manami uk puntituta, uk
yanllapa, chaynumi Dyuspa unay litralamatapis kitanqallapachu chay
rimaqninkunatapis ruraranllapa”. tukuy nishankuna kumplikanankaman.
19੅Chayraykumi, Dyus mantakushanta
.UL\LTNXQDTDPLNDƚKLFKD\QXOOD PD\TDQSLVPDQDNDVXUDVKZDQXNNXQD‫ێ‬
lampara yupay WDSLVDPDNDVXQDQSDTQLU\DƚKDFKLT‫ێ‬
(Mr 9.50; Lc 14.34-35) NXQDTDPLV\LOXPDQWDNDTPXVKXT‫ێ‬
13੅Jesusqami niran: manta mantakutinqa, PDQDNZLQWDFKD‫ێ‬
´,PDQXWDTNDƚKLPDTDNXVDODWDVLUELQ kashanachu kanqa. 1DWDTFKD\PD\TDQ‫ێ‬
chaynu qamkunapis kankillapa kay pis Dyus mantakushanta allita kasur,
pachapiqa. 3LUXLPDQXSLNDƚKLODPSDT‫ێ‬ ZDNLQNXQDSLVNDVXQDQSDT\DƚKDFKLT‫ێ‬
\DUTDPDQDQDPLTDVKDQVKXPDTFKD‫ێ‬ kuna-shuypaqami syilumanta kaq
kayta puytinnachu. Chaynu mana mantakutinqa kusala shumaqta
sirbitinnaqami ashwan waqtaman riqsikashana kanqa. 20੅&KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬
itakushana puriqkuna saruƚKDQOODSD. llapa: 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
15 6DQ0DWHR੄5

\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla fariseo jwisman qayachishutinqami, chay


runakunaqami Dyuspaq intrakarmapis jwisqa gwardyakunaman qukushutin
PDQDWXNX\VKXQTXQZDQNDVXQOODSD‫ێ‬ karsilmanna apashunmanllapa. 26੅Chaqa
chu. Piru kuytawkish qamkunapis chiqaptami nishayki: Chay karsilpina
paykuna yupayma tukuyatkillapa. karqami mana dasqa lluqshimunkichu,
$VKZDQPLV\LOXPDQWDNDTPDQWDNX\D‫ێ‬ tukuy imata rurashaykipaq limpu
shanman yaykunaykillapapaqqa tukuy pagrakunaykikaman nir”.
shunquykillapawan Dyus munashanlata
rurayta ministinkillapa”. -HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQDPDXNZDQ
ukwan pununanllapapaq
-HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQDPD 27੅Jesusqami niranpis:
piñakunanllapapaq ´4DPNXQDTDPLDOOLWDX\DSDVKD\NL‫ێ‬
(Lc 12.57-59) llapa Moisés unay kaynu nishantaqa:
21੅Chaynullami niranpis: ‘Runa kar, manaqa warmi karmapis
“Qamkunaqami uyapashaykillapa masayjunna karqa, amami ukwan
rukuykillapakunata Moisés unaylla ukwan pununkillapachu’ nir. 28੅Piru
kaynu nishanta: ¶$PDPLZDQXFKLNXQNL‫ێ‬ nuqa-shuypaqami nishaykillapa:
llapachu. &KDTDPD\TDQSLVZDQXFKL‫ێ‬ Mayqanpis uk warmita rikar paywan
kuqqami, NXVDODPDQFKD\SDTWDNDVWLJD‫ێ‬ kayta munarqami yarpuyninpiqa
kashana kanqa’ nir. 22੅Piru ashwan uchakushana nir.
nuqa-shuypaqa nishaykillapa: 0D\TDQ‫ێ‬ 29੅“Chayraykumi, allilaw nawiki imata

SLVXNQLQNXQDZDQSLxDNXTTDPLNDVWLJD‫ێ‬ rikachir uchakuchishutinqa urqur


kashana kanqa. Chaynulla mayqanpis itakuy karukaq qammantaqa. Chaqa
ukninta ima nir jurapaqta-shuypaqami allinmi kanqa kwirpuykipa uk partin
kusa mas karguyjun kaqkuna rikar kaqta itakunaykipaq tukuyla kwirpuyki
\DƚKDUNDVWLJDQTD. Nataq chay ukninta WXNX\W\LPSXSDTLQI\LUQXSLTLVFKDND‫ێ‬
mana allinpaq riqsir nanmantaqa. 30੅Chaynulla allilaw makiki
qaryapaqta-shuypaqami Tayta Dyusna uchakuchishutinpis, pitir itakuy
rikar infyirnupi tukuy tyimpupaqna karukaq qammantaqa. Chaqa allinmi
kastiganqa nir. kanqa kwirpuykipa uk partin kaqta
23੅“Piru imanupi ufrindaykita altarman itakunaykipaq tukuyla kwirpuyki tukuy
DSDUƚKXUD\DU, yarpunkiman mayqan W\LPSXSDTLQI\LUQXSLTLVFKDNDQDQ‫ێ‬
ukniki qamwan piñakusha nir. mantaqa.
24੅Chaynu katinqami chay ufrindaykita

chay altarpa naypanlapi dijar, rinkiraq -HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQUXQD


chay uknikiwan, shumaqchanakuq. warminta dijanaqkunapaq
&KD\PDQWDFKD\QXXNQLNLZDQVKXPDT‫ێ‬ (Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lc 16.18)
chanakusha kar-shuypaqa rinki chay 31੅“Chaynullami Moisesqa niqpis:

altarman ufrindaykita Dyusninchikpaq ‘Mayqan warmiyjun kayar, manana


ƚKXUDTTD. warminwan kanarqa karguyjunkunapi
25੅“Chaynulla imanupi mayqan ima uk kartata rurar warminta qurqashi
PDQDDOOLQWDUXUDVKD\NLQLUXFKDFKDVKX‫ێ‬ dijayta puytin’ nir. 32੅Piru kananqami
yatinqa, manaraq jwiskunaman nishaykillapa: Uk runa, warmin mana
TD\DFKLVKX\DWLQSDUODUVKXPDTFKDQD‫ێ‬ mayqanwan punusha ima katin
kuyllapa. Chaqa mana chaynu ruratki yanqallamanta dijarqami, uchakunanta
6DQ0DWHR੄5 16

munaq yupayna dijayan. Chaynulla tinqa uklawtapis rikachiy nir. 40੅&KD\QX‫ێ‬


PD\TDQSLVFKD\\DQTDOODPDQWDLWDNXND‫ێ‬ lla mayqan qayachishur kamsaykita
sha warmiwan kasaraqpismi kusala kitashunatinqa, dijay punchuykitapis
saqrata uchakuyan”. apanqa. 41੅Chaynulla mayqan ‘Apay
kargayta kaymanta wakkaman’ nir,
-HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQDPD amalas apachishunatinqa, ashwan chay
jurananllapapaq nishushanmantaqa mas larguta apay.
33੅Chaynullami Jesusqa niranpis: 42੅&KD\PLPD\TDQSLVLPDODWDPDxDVKX‫ێ‬

“Qamkunaqami uyapashaykillapa tinqa, quy. Chaynullami mayqan


Moisés unay rukuykillapakunata kaynu imalata pristanaykipaq mañashutinpis
nishanta: ¶,PDWDUXUDQD\NLSDT'\XVQLQ‫ێ‬ amami das tikrakar rinkichu.
chikpa shutinpi jurarqa kumpliyllapa’
nir. 34੅Piru kananqami nishaykillapa: ƵKLTQLPDTQLQFKLNWDPL
Amami imalapaqpis jurankillapachu nir. llakipashunllapa
Chaynulla amami syilupaq rimar imaqa (Lc 6.27-28, 32-36)
jurayllapachu. Chaqa syiluqami 43੅“Chaynullami uyapashaykillapapis
Dyusninchik tar mantakunan. 35੅&KD\QX‫ێ‬ Moisés unay kaynu nishantaqa:
lla amami pachapaq rimarmapis ‘Qamkunawan shumaq kaqkunata
jurayllapachu. Chaqa pachaqami llakipar, ƚKLTQLVKXTNXQDWD-shuypaqa
'\XVQLQFKLNSDƚKDNLQVKDQDQ. Amami ƚKLTQL\·QLU. 44੅3LUXQXTDTDQLVKD\NL‫ێ‬
Jerusalén pwiblupaq rimarmapis llapa: ƵKLTQLVKXTNXQDWDTDOODNLSDU
jurayllapachu. &KDTD-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ shumaqta rikayllapa. Chaynulla Tayta
qami mantamaqninchik Dyuspa Dyusman mañakuyllapa mana allinta
pwiblun-ari. 36੅Amami jurayllapapischu rurashunanllapapaq ikikillapapi
umaykillapapaq rimarpis. Chaqa puriqkunapaq ima nir. 45੅Chaynu
PDQDPLSX\WLQNLFKXXNDTFKD\NLOODSD‫ێ‬ rurarqami qamkunaqa unaq syilumanta
lamatapis yuraqpaq, manaqa yanapaq 7D\WD\NLOODSD'\XVSDFKLTDSZDPUDQ‫ێ‬
tikraytaqa. 37੅$VKZDQPLMXUDQD\NLOODSD‫ێ‬ kunana kankillapa. Chaqa pay nitinmi
mantaqa imapaqpis ‘Chiqap’ rupaymapis achkirachikamun allin
nitkillapaqa, chiqap kanqa. ‘Mana’ kaqkunapaq, chaynulla mana allin
nitkillapapis, mana kanqa. Chaqa kaqkunapaqmapis. Chaynulla pay
mayqanpis jurar imata arnikuqqami nitinmi tamyamapis ishkimun allinta
dyablu munashannuna rimar arnikuyan. ruraqkunapaq, PDQDDOOLQWDUXUDTNXQD‫ێ‬
paqmapis. 46੅&KDTDTDPNXQDWDOODNLSD‫ێ‬
Mayqan imata ruramashapis amami shuqkunalata llakiparqa ¿imatanari
chayllata rurashunchu Dyusmantaqa aypankillapa? Chaqa
(Lc 6.29-30) Dyusta mana kasuq, Roma pwiblupaq
38੅“Qamkunaqami uyapashaykillapapis impwistuta kubrakuqkunapismi mayqan
Moisés unay kaynu nishantaqa: paykunata llakipaqtaqa llakipanllapa.
‘Nawipaqqa kanqa uk nawi. Kirupaqpis 47੅Chaynulla chay mayqanpis qamwan

uk kiru’ nir. 39੅3LUXQXTDTDPLQLVKD\NL‫ێ‬ allin kaqlata saludarpis ¿imatataq


llapa: Mayqan ima mana allinta shumaqtaqa rurayankillapa? Chaqa
rurashutinqa, amami qampis ima mana Dyusta mana kasuq runakunapismi
allintaqa rurankichu. Ashwanmi chaynu ruranllapa. 48੅Ashwanmi
PD\TDQDOOLODZTDTOOD\NLSLWDNDVKX‫ێ‬ qamkunaqa imapipis allinla kayllapa
17 6DQ0DWHR੄5੄6

imanuƚKLXQDTV\LOXSL7D\WD\NLOODSD llapalapaq. Chaymi nishunillapa:


Dyus kusa allinla chaynu”. Paykunaqami chay runa masinkuna
alabashanlawanna kidanqallapa nir.
Limusnawan yanapakurqa amami 6੅Piru qam mañakurqami wasikiman
parlakunkillapachu yaykur, punkuykita kirpakur Taytayki

6
1੅Jesusqami niranpis: Dyus chaypi qamlawan kaqman
“Tukuy ima allin kaqtaqami mañakunki. Chaynu ruratki chay
imuraspis rurayllapa. Amami runakuna qamlawan kaq Dyusniki rikashurqami
ULNDPDQDQSDTQLUSD\NXQDSDQD\SDQOD‫ێ‬ NXVDODVKXPDTLPDWDTXU\DQDSD‫ێ‬
pichu rurankillapa. Chaynu runakunala shunqa.
alabashunanllapapaq rurayatkillapaqa 7੅“Chaynulla qamkuna Dyusninchikman

LPDQXQDULXQDTV\LOXPDQWD7D\WD\NL‫ێ‬ mañakurqa amami kutir kutir chayllata


llapamaqa chay shumaq imata rimarqa mañakuyllapachu, imanutaq
qushunanllapapaq karan chaytaqa Dyusninchikta mana riqsiq runakunamaqa
qushunqallapa. tukun chaynuqa. Chaqa paykunaqami
2੅´&KD\UD\NXPLPD\TDQPLQLVWLT‫ێ‬ \DUSXQOODSDFKD\QXNXVDODWDULPDSDNXWLQ‫ێ‬
kunata yanaparpis amami imanutaq qashi Dyusqa mas uyapayanqa nir.
Dyusta yanqa kasuq tukuqkuna kusalata 8੅Chaymi qamkunaqa ama chay runakuna

alabakar parlakunllapa chaynuqa yupayqa kayllapachu. Chaqa Taytaykillapa


puriyllapachu. Chaqa paykunaqami Dyusqami ima ministiyashaykillapatapis
chay Israel runakuna tantakananllapa \DƚKD\DQOODQDPDQDSLVPDxDNX\DWNLOODSD.
wasikunapi, waqtakunapi ima parlakur 9੅Chaymi ashwan qamkunaqa kaynu

purinllapa, runakuna paykunapaq mañakunkimanllapa:


shumaqta rimananllapalapaq. Chaymi Unaq syilupi Taytayllapa,
nishunillapa: Paykunaqami chay runa qammi kusa allinpaq riqsikanki.
PDVLQNXQDDODEDVKDQODZDQQDNLGDQTD‫ێ‬ 10 Shamuy-ari qamla kay pachapiqa

llapa nir. 3੅Chayraykumi qamkuna mantamanaykillapapaq.


mayqanta ima ministishanpi yanaparqa Qam munashaykinullami kay
amami chay kusala riqsinaykimatapis pachapi rurakanqa
parlankichu. 4੅Chaynu imata yanapakur imanuƚKLXQDTV\LOXSLUXUDQNL
mana imatapis rimatkiqami, Taytayki chaynulla.
Dyus rikashurqa kusala shumaq imatana 11 Kananllami chay ministiyashayllapa

qur yanapashunqa. mikuytaqa qumayllapa.


12 Mana allinta rurashayllapamantapis
-HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQ pirdunamayllapa,
Dyusman mañakunapaq imanuƚKLQXTDNXQDSLVPDQD
(Lc 11.2-4) DOOLQWDUXUDPDWLQOODSDSLVSLUGX‫ێ‬
5੅“Qamkuna Dyusman mañakurqa, nanillapa chaynulla.
amami Dyusta yanqa kasuq tukuq 13 Amami uchakunayllapapaqqa

runakuna yupayqa kayllapachu. Chaqa, dijamankillapachu.


paykunaqami chay tantakananllapa Ashwanmi chay riqchaq mana
wasikunapi, chay may iskinakunapi ima DOOLQNXQDPDQWDTDZDVKDPD\‫ێ‬
sharla Dyusman mañakuyta kusalata llapa.
munanllapa. Chaynuqami paykunaqa [Chaqa qammi tukuy imata
UXUDQOODSDUXQDNXQDULNDUDODEDQDQ‫ێ‬ puytinki;
6DQ0DWHR੄6 18

kusala shumaqpaq riqsikanki; PDQWDTDXQDTV\LOXPDQWDNDTLPD\NL‫ێ‬


chaynulla tukuy tyimpupaq llapapaq yarpur Dyus munashanlatana
mantakunki ima nir. rurar kawsayllapa. Chaqa syilumanta
¡Chaynumi kanqa!] kaq imaykillapaqa manami pumpir,
14੅“Chaqa qamkunata ukkuna ima muqusyar ima tukukanlamapischu.
PDQDDOOLQWDUXUDVKXWLQOODSDSLUGXQDWNL‫ێ‬ Chaynulla manami chaymanqa
llapaqami, unaq syilupi Taytaykillapa suwakuqkunalamapis yaykunchu.
Dyuspis pirdunashunqallapa. 15੅Piru 21੅Chaymi nishaykillapa: Qamkuna kay

TDPNXQDPDQDXNNXQDWDSLUGXQDWNL‫ێ‬ pachamanta kaq imaykikunalata chapar


llapaqa manami Taytaykillapa Dyuspis yarpuyatkillapaqa kay pachamanta kaq
XFKDNXVKD\NLOODSDPDQWDTDSLUGXQD‫ێ‬ imakunalapi kanqa yarpuynikillapaqa.
shunqallapachu. Nataq unaq syilumanta mana tukukaq
LPD\NLOODSDSDTFKDSDNXU\DUSX\DWNL‫ێ‬
-HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQD\XQXSDT llapa-VKX\SDTDV\LOXPDQWDNDTLPD\NL‫ێ‬
16੅“Chaynulla qamkuna ayunarqa, llapalapi kanqa yarpuynikillapaqa.
amami kusa kwashalla tikrakarchu 22੅“Allita yarpuyllapa: Nawikillapa

purinkillapa imanutaq Dyusta yanqa imanutaq bilamaqa kusala shumaq


kasuq tukuq runakuna, tukunllapa DOOLQWDDFKNLUDFKLNXQFKD\QXNZLUSX\‫ێ‬
chaynuqa. Chaqa paykunami chaynu killapapi katinqa, WXNX\ODNZLUSX\NL‫ێ‬
kwashalla tukunllapa runakuna rikar, llapaqa kusala shumaqta achkirachikuq
ayunayan ninanllapalapaq. Chaymi yupaylana kanqa. 23੅Piru nawikillapa
nishunillapa: Paykunaqami chay runa kusala mana allin kashanrayku kay
PDVLQNXQDDODEDVKDQODZDQQDNLGDQTD‫ێ‬ pachamanta kaq imakunalapaq
llapa nir. 17੅Chaymi ashwan ayunarqa, yarpuchishutin-VKX\SDTDPLNZLUSX\NL‫ێ‬
alli qaqllitaykillapata paqakur, shumaq llapapis tutaparaq intirupina kayanqa.
ñaqsakur kamakayllapa. 18੅Chaynu &KD\QXTDPLDFKNLUDFKLNXQD\NLOODSD‫ێ‬
ruratkillapaqami mana mayqanpis PDQWDTDDVKZDQWXWDSDUDFKLNX\DQNL‫ێ‬
NZLQWDWDTXNDQTDOODSDFKXD\XQD\DQNL‫ێ‬ llapana kanqa. Chaymi ashwan chaynu
llapa nirqa. Nataq Taytaykillapa Dyus NDUTDPDQDLPDODWDSLV'\XVQLQFKLNSDT‫ێ‬
qamkunalawan chaypi kaqmi, maqa intrakayankillapachu kanqa.
\DƚKD\DQTDFKD\D\XQD\DVKD\NLOODSD‫ێ‬ 24੅“Nishaykillapapis: Manami mayqan

paqqa. Chaynami ashwan kusala sirbikuqpis ishkay runata chay kutilla


shumaq imata qur yanapashunqallapa. sirbiytaqa puytinchu. Chaqa uknintami
munayanqa, nataq ukninta-shuypaqa
Syilumanta imanchikkunapaq ƚKLTQL\DQTD. Manaqa uknintaqa allinta
yarpushunllapa rikayanqa, nataq ukninta-shuypaqa
(Lc 12.32-34; 11.34-36; 16.13) musyayanqa. Chaynulla manami allinchu
19੅´$PDPLND\SDFKDSLNDTLPD\NL‫ێ‬ Dyusninchikta sirbiyar chay kutilla
llapataqa tantakunkillapachu. Chaqa qillayninchiklapaq chaynulla wakin
kay pachapi kaq imaykillapaqami imanchikkunalapaq yarpur kawsanapaqqa.
pumpir, muqusyar ima, limpu tukukan.
Dyusmi wamrankunataqa kuytan
Chaynulla suwakuqkunamapis
(Lc 12.22-31)
wasikunaman yaykur suwakunllapa
ima. 20੅Ashwanmi kay pachapi kaq 25੅“Chayraykuminishunillapa: Amami
LPD\NLOODSDSDT\DUSXQD\NLOODSD‫ێ‬ qamkunaqa yarpupakunkillapachu,
19 6DQ0DWHR੄6੄7

imataraq mikur, upyar kawsashaq nirqa. rayku ama llakiyllapachu ‘¿Imatana


&KD\QXOODDPDPL\DUSXSDNXQNLOODSDSLV‫ێ‬ mikushun? ¿Imatana upyashun?
chu imataraq mudakushaq nirmapis. ¿Imanuna mudakushun?’ nir imaqa.
32੅Chaqa tukuy chaykunapaqqami
¿&KDTDPDQDFKX\DƚKDQNLOODSDFKD\
kawsanaykillapa, FKD\QXOODNZLUSX\NL‫ێ‬ Dyuspi mana kriyiqkuna chaynuqa
llapaqa masta sirbin mikuymanta, yarpupakur kawsanllapa. Piru
UDƚKSDPDQWDTDQLU? 26੅Rikayllapa pariq TDPNXQDSDTTDPLXQDTV\LOXSL7D\WD\‫ێ‬
kuritukunata. Paykunaqa manami NLOODSD\DƚKD\DQQD, LPDWDPLPLQLVWLQNL‫ێ‬
tarpukur urqukunllapalamapischu. llapa nirmapis. 33੅Chayraykumi, tukuy
Chaynulla manami mikunanllapata LPDNXQDSDT\DUSXUOODNLQD\NLOODSD‫ێ‬
ƚKXUDNXQOODSDODPDSLVFKX. Piru, mantaqa, ashwan Taytanchikllapa Dyus
LPDQXWDTDVKZDQXQDTV\LOXSL7D\WD\‫ێ‬ tukuyta mantakushanrayku, paylata
killapa Dyusqa paykunataqa qaran ima. maskar munashannula allinta rurar
¡Allita yarpuyllapa, qamkunaqami chay kawsayllapa. Chaynu kawsatkillapaqami
kurukunamanta ashwan kusa masta 7D\WD\NLOODSD'\XVTDWXNX\PLQLVWL‫ێ‬
sirbinkillapa! 27੅&KD\UD\NXPLWDSXVKD\‫ێ‬ shaykillapapi yanapashunqallapa.
killapa: ¿&KD\QXNXVDODWD\DUSXSDNXU‫ێ‬ 34੅Nishaykillapapis: Amami

qachu, imanu kashaykillapamantaqa allaqmantaqa imaraq pasamanqa nirqa


PLG\XPLWUXOODWDTDZLQD\WDSX\WLQNL‫ێ‬ yarpupakunkillapachu. Chaqa chay
manllapa? ¡Manami!੆d DOODTPDQWDGL\DSLVPLƚKDPXQTDQDFKD\
28੅“Chaynu katinqa, imapaqtaq GL\DOODSLLPDNDTSDT\DUSXQD\NLOODSD‫ێ‬
¿
qamkunaqa kusalata yarpupakunkillapa paqqa. $OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,
mudanaykillapapaq imaqa? Allita diyakunami shamun imanuraq kashaq
kwintata qukayllapa, imanutaq nir chay diyallapi yarpunapaq.
liryukunamaqa muntipi winar, mana
WUDEDMDQFKXFKD\QXOODPDQDSXFKND‫ێ‬ Amami uknikita jwis
kunlamapischu. \XSD\ULNDU\DƚKDQNLFKX
29੅“Piru paykunaqami kusala (Lc 6.37-38, 41-42)

7
shumaqta tuktukustunmapis. Chaymi 1੅“Amami uknikikunata rikar
nishaykillapa: Mantakuq Salomonmapis \DƚKDQNLOODSDFKX, '\XVTDPNXQD‫ێ‬
NXVDODƚKDQL\MXQUDƚKSDQZDQPXGDNXU‫ێ‬ WDSLVDPDULNDU\DƚKDVKXQDQOODSDSDT.
mapis manami chay tuktitukuna 2੅&KDTDXNNXQDWDULNDU\DƚKDWNLOODSDTD,

yupayqa lusiranchu. 30੅Chaqa Dyus chaynullami qamkunatapis Dyusqa rikar


kanankuna chay tuktitukunata winachir \DƚKDVKXQTDOODSD. Chaynulla imanu
kusa shumaqta lusichitinmapis, ukkunata rikatkipis, FKD\ULNDVKD\NLQX‫ێ‬
DOODTNXQDTDUXSDULPDQDWXNXNDQTD‫ێ‬ llami Dyusqa qamkunatapis rikar
llapa. Chaynu karmi qamkunataqa \DƚKDVKXQTDOODSD. 3੅¿Chaqa imapaqtaq
ashwan kusala mas shumaqta ima uknikipa nawinpi usulsitu tayan chayta
mudachishuyanqallapa. Piru chaynu ULNDTƚKXUDNDQNL, qampa nawikipi atun
\DƚKDUTD, ¿imapaqtaq Dyusninchikpi qiru tayan chayta naypaqta mana
manaraq allita kriyinkillapa? 31੅&KD\‫ێ‬ lluqshichirqa? 4੅Chaymi qampa nawikipi

d¬6.27 Kaynupismi intrakayta puytinchik: ¿Chaynu kusalata yarpupakuyatkillapa


ZDQXQD\NLOODSDSDTXUDƚKDPXWLQTDFKXXNGL\DOODWDTDPDVNDZVD\DQNLOODSDNDQTD?
¡Manami!
6DQ0DWHR੄7 20

uk atun qiru tayatinqa, ¿imanutaq llapamaqa kusala shumaq imakunata


uknikita ninkiman: ‘Nawikipi usulsitu TXVKXQTDOODSDSD\PDQPDxDNXWNL‫ێ‬
tayan chayta lluqshichishaq’ nirqa? llapaqa!
5੅ Kusa allin tukuq runa! Puntataqa chay 12੅“Chaynullami nishaykillapapis:
¡
nawikipi atun qiru tayan chaytaraq Wakinkuna qamkunawan shumaq
lluqshichiy. Chaymantaraqmi chay kananta munarqa, qamkunapis
XNQLNLSDQDZLQSLWD\DQFKD\XVXOVLWX‫ێ‬ shumaqta rurayllapa paykunawanqa.
taqa allita rikar lluqshichimuyta Chaynu rurarqami kusala allintana
puytinki. rurayanki, Moisés mantakushannulla,
6੅“Chaynulla nishunillapapis: Amami chaynulla Dyuspa unay rimaqninkuna
Dyusninchikpa shumaq rimayninta iskribishannulla ima.
willankillapachu chay kusala marraju
allqu yupay runakunataqa. Chaqa .LƚKNLODSXQNLWXWDPL
imanupiqakish piñakurmana llakiypaqta yaykushunllapa
qischashunmanllapa. Chaynulla chay (Lc 13.24)
kuchi yupay runakunataqa amami 13੅“Allita yarpurmi, FKD\NLƚKNLODNDT
willankillapapischu. &KDTDSD\NXQD‫ێ‬ SXQNLWXWDSDVDUULQNLOODSD'\XVQLQFKLN‫ێ‬
qami mana kwintachar limpu saruƚKDU‫ێ‬ man rinarqa. &KDTDFKD\WXNX\W\LPSX‫ێ‬
mana dijanman. paqna rir qischakanapaq kaq
punkuqami kusala atun chaynulla chay
Mañakushun maskakushun nanpismi, kusala anchu ima. Chaynu
punkuta takashun ima katinmi kusala achka rinqallapa
(Lc 11.9-13; 6.31) chaylawtaqa. 14੅Piru Dyusninchikwanna
7੅´'\XVPDQPDQDVKD\NXTPDxDNX\‫ێ‬ rir tukuy tyimpupaq kawsanapaqqami
llapa; paymi qushunqallapa. Tukuy NXVDNLƚKNLODSXQNLWX, chaynulla
ministishaykillapata maskayllapa; NLƚKNLODQDQVLWXLPD. Chaynu katinmi
Dyusmi tarichishunqallapa. Chaynulla aykala chaylawtaqa yaykur rinllapa.
SXQNXPDQWDPDQDVKD\NXTTD\DNX\‫ێ‬
llapa. &KD\PLSD\TDSXQNXQWDNLƚKDU Qirukunatami puquyninmanta
yanapashunqallapa. 8੅Chaqa mayqan riqsinchik
PDxDNXTSLVPLWDULNXQPDxDNX\DVKDQ‫ێ‬ (Lc 6.43-44)
taqa. &KD\QXOODPD\TDQPDVNDNXT‫ێ‬ 15੅“Allitamikuytakankillapa chay
pismi, tarin maskayashantaqa. Punkupi llullakur Dyusninchikpaq parlakuq
PD\TDQNXVDODWDVKDFKLQDNXUTD\DNX‫ێ‬ tukuq runakunamantaqa. Chaqa
tinpismi, SXQNXQWDNLƚKDU\DQDSDQOODSD paykunaqami qamkunamanqa
ima. shamunqa imanutaq uyshitakunamaqa
9੅“ Ma nimayllapa! Wamrayki tantata kusala mansitu chaynu. Piru alli
¡ ¿
mañashutinllapaqachu rumita \DƚKD\PDQWDTDPLNXVDODPDQFKD\SDT
qunkimanllapa? 10੅¿Manaqa wamrayki atun surrukuna kanqallapa. 16੅Chaymi
piskaduta mañashutinllapaqa, largu TDPNXQDTDWXNX\LPDWDUXUD\DVKDQOD‫ێ‬
kurutachu qunkimanllapa? ¡Manami! manta das riqsiyta puytinkillapa imanu
11੅Chaqa qamkuna kusala malu nirmapis. Chaqa ubapa puquynintaqa
runakuna karmapismi, ZDPUD\NLOODSD‫ێ‬ manami kashakunamantachu
taqa allin imakunata qunkillapa. pallanchik. &KD\QXOOD,JXVSDSXTX\QLQ‫ێ‬
Chaymi ashwan ¡XQDTV\LOXSL7D\WD\NL‫ێ‬ tapis manami shankakunamantachu
21 6DQ0DWHR੄7੄8

pallanchik. 17੅3LUXWXNX\DOOLQTLUXNXQD‫ێ‬ pukakamurmapis mana ratachiranchu.


qami shumaqta puqun. Nataq chay Chaqa alliri shachisha karan rumipa
mana allin qirukuna-shuypaqami mana ananmanta. 26੅Piru nuqa nishayta
allintachu puqun. 18੅Chaqa allin uyakur mana kasuqta-shuypaqami
qiruqami mana puytinchu mana allinta kumparashaq imanutaq uk yaru
puquytaqa. Chaynulla mana allin runamaqa mana allita yarpur wasinta
qirupis manami shumaqtaqa puquyta shachiran ushya aqupa ananlamanta
puytinchu. 19੅Chaymi, tukuy qirukuna chaywan. 27੅Chaymi tamya shamutin,
mana allinta puquqtaqa kuchur riyukuna achkayamuran. Chaynulla
ninaman itar rupachinchik. 20੅&KD\UD\‫ێ‬ wayra wakmanta kaymanta chay
kumi qashan nishaykillapa: Tukuytami wasiman pukakamutinmi chay wasiqa
ima rurashankunalamanta allita rikar limpu limpu pampalla rataran”.
riqsinkillapa nir. 28੅Chaymi chaynu Jesús rimar

tukchitinnaqa, tukuyla chaypi


Dyus mantakuyashanmankish kaqkunaqa dispantakaranllapa chay
mana yaykutkillapachu LPDQX\DƚKDFKLNXVKDQUD\NX. 29੅Chaqa
(Lc 13.25-27) Jesusqami paylla kusata mantakur ima
21੅“Manami tukuyla ‘Amituy, Amituy’ \DƚKDFKLNXUDQ, manami Moisés
nimaqkunaqa, Dyus unaq syilupi PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
mantakuyashanmanqa yaykunqachu. kuna yupaychu.
Ashwanmi, unaq syilupi Taytay
PXQDVKDQODWDUXUDTNXQD\D\NXQTD‫ێ‬ Jesusmi allicharan
llapa. 22੅Chaqa chay diyapiqami uk ismuyaq runata
(Mr 1.40-45; Lc 5.12-16)
nimayanqallapa: ‘Amituy, Amituy,

8
QXTDNXQDPLTDPODSDTNXVDWDSDUODNX‫ێ‬ 1੅-HV~VFKD\VLUNDPDQWDLVKNLPXWLQ‫ێ‬

rayllapa. &KD\QXOODTDPSDVKXWLNL‫ێ‬ qami, kusala achka runakuna ikinta


wanmi runakunamanta dyablupa riranllapa. 2੅Chaymantaqami uk runa
yarpuyninta itakurayllapa. 6KXWLNL‫ێ‬ ismuyaq kwirpuyjun payman qimikar
ZDQPLDFKNDPLODJUXNXQDWDUXUDUD\‫ێ‬ naypanpi qunqurikur niran:
llapa’ nir ima. 23੅Piru nuqaqami —Taytituy, llakipamayarqa
paykunataqa nishaq: ¶0DQDPLPD\GL\D‫ێ‬ allichamay-ari kay qishayniymantaqa
pis riqsishushachu kani. ¡Ashuyllapa nir.
nuqamanta, mana allinta ruraqkuna!’ 3੅Chaynu nitinqa, Jesusqa makinwan

nir. kamar niran:


—Munanimi alliyanaykita. Kananlla
Ishkay wasipa simintun alliyay nir.
(Lc 6.46-49; Mr 1.22) Chaymi chay kutilla chay ismuyaq
24੅“Chayraykumi, chay mayqanpis kwirpuyjun runaqa, DOOL\DUDQTLVKD\QLQ‫ێ‬
nuqa nishayta uyakur kasuqtaqa mantaqa. 4੅Jesusqami niranpis:
kumparashaq uk runa kusa allinlata —Amami mayqantapis willankichu.
yarpuqmaqa wasinta shachinanpaqqa Ashwanmi rir qimikay kuraman.
allita yarpur, rumipa ananmanta Chaymi apanki ufrinditaykita Moisés
shachiran chaywan. 25੅Chaymi tamya mantakushannulla. Chayna tukuy
shamutin, riyukuna achkayar, ZD\UDPD‫ێ‬ \DƚKDQDQOODSDSDTTLVKD\QLNLPDQWDTD
pis wakmanta, kaymanta wasilaman alliyashaykina nir.
6DQ0DWHR੄8 22

13੅Chaymantami Jesusqa chay


Jesusmi allicharan suldadukunapa suldadukunapa mantaqnintaqa niran:
mantaqninpa sirbikuqninta —Riyna wasikiman. 4DPNUL\LVKD\NL‫ێ‬
(Lc 7.1-10; Jn 4.43-54) nullami wasikipiqa rurakanqa nir.
5੅Chaymanta Capernaúm pwibluman Chaynu Jesús nitinlami, chay kutilla
Jesús yaykutin, 5RPDPDQWDVXOGDGX‫ێ‬ sirbikuqninqa alliyaranna.
kunapa uk mantaqnin, qimikaran payta
rugaq. 6੅Chaymi niran: Jesusmi allicharan
—Taytituy, sirbikuqniymi wasiypi Pedrupa swigranta
qishaq. 0DQDPLNZLUSXQTDNX\X\ODPD‫ێ‬ (Mr 1.29-31; Lc 4.38-39)
tapis puytiyanchu. Ashwanmi kusala 14੅Jesusqami riran Pedrupa wasinman.

saqra nanaywan qischakayan nir. Chaypimi Pedrupa swigranta tariran,


7੅Jesusqa niran: mantanpi qishaq usuraqta. Kusala
—Rishaqmi allichaq nir. rupawanmi karan. 15੅Chaymi Jesusqa,
8੅Chaynu nitin, chay suldadukunapa chay warmisitataqa makinmanta
mantaqninqa niran: kamaran. Chayna chay rupaqa
—Taytituy, nuqa mana kwintachaypaqla dijaranna. Chaymantami ashwan chay
NDVKD\UD\NXPLPDQDDOOLQFKXZDVL\PDQ‫ێ‬ warmisitaqa sharikur paykunata
raq rir yaykunaykipaqqa. Ashwanmi qaraqna qallariran.
kayllamanta ‘Alliyanqa’ niy, FKD\VLUELNXT‫ێ‬
niyqa alliyananpaq. 9੅Chaqa nuqallatami Jesusmi achka
mantamaqniykuna mantaman. Chaynulla qishaqkunata allicharan
nuqapis wakin suldadukunata mantani. (Mr 1.32-34; Lc 4.40-41)
Chaymi mayqannintapis ‘Riy’ nitiyqa, rin. 16੅Tutapatinnaqa Jesusman achka
Ukta ‘Shamuy’ nitiypis, shamun. Chaynulla runakuna dyablupa yarpuyninwan
VLUELTQL\WDSLVLPDWDUXUDQDQSDTNDƚKDWL\SLV kaqkunata apamuranllapa. Piru
ruran. Jesusqami rimarla chay dyablupa
10੅Chaynu nitin uyaparmi Jesusqa kusa yarpuynin runakunapi kaqtaqa itakuran.
dispantakashalla aligriyaran. Chaymi Chaynullami allicharanpis tukuyla
chay wakin ikinta riqkunataqa niran: qishaq kaqkunataqa. 17੅7XNX\ND\NXQD‫ێ‬
—Chiqaptami nishaykillapa: Tukuyla qami chaynuqa pasaran Dyuspa
Israel pwiblupiqa manami mayqantapis kay ULPDTQLQ,VDtDVND\QXQLVKDQNXPSOLND‫ێ‬
runa yupay allita kriyiqtaqa tarishachu nanpaq. Chaqa kaynumi nisha kayaq:
kani. 11੅Chaymi nishaykillapapis: Achka “Paylla nanayninchikkunata urquran.
jwira runakunami shamunqallapa rupay &KD\QXOODSD\PLTLVKD\QLQFKLN‫ێ‬
iqamunanlawmanta, UXSD\LTDQDQODZ‫ێ‬ kunatapis aparan” nir.
manta ima. Chaymi paykunana tayanqa
pulla mikuq Abrahamwan, Isaacwan, Jesusmi paywan
-DFREXZDQV\LOXPDQWDNDTPDQWDNX\D‫ێ‬ rinaqkunata kaynu nin
shanpiqa. 12੅Piru Dyus mantakuyashan (Lc 9.57-62)
luryanpi kananpaq karan chaykunaqami, 18੅Ukdiyapimi Jesusqa achka
LWDNXND\DQTDZDTWDWXWDSDUDTOODLQI\LUQX‫ێ‬ runakunapa rurinpi rikariran. Chaymi
manna. Chaymi chaypina kusala mana \DƚKDNXTQLQNXQDWDTDND\QXQLUDQ:
agwantaypaqta qischakar qayƚKDNXVKDQ‫ێ‬ 3DVDVKXQOODSDFKD\TXƚKDSDFKLPSDQ‫ێ‬
rayku kirunmatapis richyachinqallapa. man nir. 19੅Chaymantaqa Moisés
23 6DQ0DWHR੄8

PDQWDNXVKDQNXQDWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ qasillaran. 27੅Chaynu rurashanraykumi


kuq runami Jesusman qimikar niran: kusa dispantakashalla paykunapura
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, mayta tapunakuyaqllapa:
ritkipismi pullayki rinayani nir. —¿Kayqa, imanu runa katintaq
20੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: wayrawan yakumapis kasunqa? nir.
—6XUUXNXQDPLPDƚKD\QL\MXQSXQXQDQ‫ێ‬
paqqa. Chaynulla pariq kurukunapis Gadaramanta dyablupa
qushayjun ima. Piru Dyusmanta Shamuq yarpuyninwan ishkay runakuna
Runapaq-shuypaqami mana kanchu (Mr 5.1-20; Lc 8.26-39)
PD\ODSLSLVXPDQWDVLQWLNXFKLQDQODSDTPD‫ێ‬ 28੅&KD\PDQWD-HVXVTDFKD\TXƚKDSD

pis nir. uklaw manyan Gadara shutiq lugarman


21੅&KD\QXQLWLQPL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ ƚKDUDQ. Chaymi chay lugarmantaqa
manta ukqa kaynu niran: dyablupa yarpuyninwan kaq ishkay
—Taytituy, dijamay rishaq taytay runakuna, pantyunmanta lluqshir, payman
wanutin pampaqraq. Chaymantanami qimikaran. Chay runakunaqami kusala
rishun nir. saqra manchaypaqta tukuqllapa. Chaymi
22੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: chay lugartaqa mana mayqanpis pasayta
—Kusa allinmi kananlla nuqawan puytiqllapachu. 29੅Piru Jesusta rikarqami,
rinaykipaq. Chaqa nuqapi mana kaynu nir qayƚKDNXTƚKXUDNDUDQOODSD:
NUL\LTNXQDTDPLLPDQXWDTZDQXVKD‫ێ‬ —¡Dyuspa Wamran Jesús, amami
kunamaqa chaynu. Chaymi dijay nuqakunamanqa yakapakamuychu!
wanushakunaqa paykunapurana ¿Chaqa qamqachu manapis jwisyu diya
pampanakunqa nir. ƚKDPX\DWLQUDTNDQDQOODVKDPXVKD\NL
qischamaqllapa? nir.
Jesusmi wayrawan yaku 30੅Piru chay kayashanllapamanta
maqchikayatin qasillachiran largukaqpimi achka kuchikuna
(Mr 4.35-41; Lc 8.22-25) shitqakuyaranllapa. 31੅Chaymi chay
23੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ dyablupa yarpuyninqa, Jesustaqa kaynu
kunawan yaku karruman iqar nir rugaranllapa:
riranllapana. 24੅Chaynu riyatinllapami —Kay runakunamanta lluqshichir
FKD\TXƚKD\DNXTDNXVDWDZDNPDQ itakumarllapaqa, dijamayllapa chay
kayman maqchikaq qallariran. Chaymi achka kuchikuna kan chayman
chay yaku karrutaqa pampanayaranna. yaykunayllapapaq nir.
3LUXFKD\NDPDQTDPL-HVXVTDSXQX\D‫ێ‬ 32੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran:

ran. 25੅&KD\PL\DƚKDNXTQLQNXQDTD —Riyllapa nir.


rikƚKDFKLTULUQLUDQOODSD: Chaynami chay dyablupa yarpuyninqa
—¡Taytituy, washamayllapari! ¡Yaku runakunamanta lluqshir kuchikunamanna
rurimanmi chinqayanchikllapana! nir. yaykuran. Chaymi kuchikunaqa chay
26੅Chaynu rikƚKDFKLWLQOODSDPL-HVXVTD kutilla kusalata kallpar, qaqata rishannu
niran: TXƚKDPDQUDWDUƚKXTDUZDQXUDQOODSD.
—¿,PDSDTWDTNXVDODWDPDQFKDNXQNL‫ێ‬ 33੅1DWDTFKD\NXFKLNXQDWDPLFKLTNXQD‫ێ‬

llapa? ¡Qamkunaqami manaraq allitaqa qami alsakar riranllapa. Chaymi


kriyimankillaparaqchu! nir. SZLEOXPDQƚKDUTDLPDQXFKD\G\DEOXSD
Chaynu nirnaqami, sharir wayrawan yarpuyninwan kaq runakuna pasashantaqa
yakutaqa willatinla limpu limpu tukuyta parlaranllapa. 34੅Chaymi chay
6DQ0DWHR੄8੄9 24

kutilla pwiblumanta kaq runakunaqa —Sharir paraykita apar, UL\ZDVLNL‫ێ‬


lluqshir riranllapa Jesús kayashanmanqa. man nir.
Chaynu Jesusta chaypi rikarllapami 7੅Chaymi chaynu nitinqa, chay mana

NXVDODWDUXJDUDQOODSDND\OXJDUQL\OODSD‫ێ‬ kuyuyta puytiq kwirpuyjun kayaq


mantaqa wakaq tukuy nir. runaqa sharir, riranna wasinman.
8੅Tukuy chaykunata rikarmi chaypi kaq
Jesusmi mana kuyuyta puytiq UXQDNXQDTDNXVDODWDGLVSDQWDNDUDQ‫ێ‬
runata allicharan llapa. Chaymi ashwan Dyusta alabaq
(Mr 2.1-12; Lc 5.17-26) ƚKXUDNDUDQOODSDLPDQXPLSD\TDXN

9
1੅Chaymantaqami Jesusqa uk yaku runata pudirninta qusha nir.
karruman iqar, TXƚKDSDXNODZ
Jesusmi Mateuta qayaran
FKLPSDQPDQSDVDUSZLEOXQOODPDQƚKDUDQ.
2੅Chaypina katinqami uk mana kuyuyta (Mr 2.13-17; Lc 5.27-32)
puytiq kwirpuyjun runata, uk parapi 9੅Chaymantami Jesusqa chay

XVXUDFKLUZLQWXVKDSD\PDQƚKDFKLUDQOODSD. kayashanmantaqa riranna. Chaynu


Chaymi Jesusqa paypi kusalata riyarmi rikaran uk runa Mateo shutiqta.
kriyiqllapata rikar, chay qishaqtaqa niran: 3D\TDPLFKD\5RPDSZLEOXSDTLPSZLV‫ێ‬
—Shachinakuy wamrituy. Chaqa tuta kubrakunanpi tayaran. Chaymi
tukuy uchakushaykikunamantami Jesusqa niran:
pirdunashushana kani nir. —Shamuy nuqawan rishun nir.
3੅Chaymi Moisés mantakushankunata Chaynu nitinqa Mateuqa sharir
\DƚKDU\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTDND\QX paywanna riran.
nir yarpuranllapa: ¿:DNTDFKX'\XVQLQ‫ێ‬ 10੅Chaymantami Jesusqa Mateupa

chiknulla tukunayan? Manami allinchu wasinpi mikuyaranna. Chaymi chay kutilla


chaynuqa. &KDTD'\XVODPLXFKDNXQD‫ێ‬ Romapaq impwistuta kubrakuqkuna, kusa
manta pirdunakuytaqa puytin nir. 4੅Piru XFKD\MXQUXQDNXQDLPDƚKDUDQOODSD.
Jesusqami kwintata qukaran imatami Chaynami ashwan paykunapis Jesuswan,
yarpuyanllapa nirmapis. Chaymi \DƚKDNXTQLQNXQDZDQLPDSXOODPLNXT
paykunataqa kaynu nir tapuran: ƚKXUDNDUDQOODSD. 11੅Chayta rikarmi chay
—¿Imapaqtaq qamkunaqa kusala mana IDULVHRUXQDNXQDTD-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
allin yarpuyniyjunqa kankillapa? 5੅¿Imataq kunataqa kaynu nir tapuran:
mas trabajusu ninaypaq, ¶8FKD\NLNXQD‫ێ‬ —¿,PDSDTWDT\DƚKDFKLNXTQLNLOODSDTD
mantami pirdunashuni’ ninaypaq, PDQDTD‫ێ‬ chay impwistuta kubrakuqkunawan
chu ‘Sharir puriy’ ninaypaq?੆e¶8FKD\NL‫ێ‬ chaynulla uchasapakunawan pullaqa
kunamanta pirdunashuni’ nitiyqa mikun? nir.
qamkunaqa mana kriyinkillapachu. 6੅Piru 12੅Chaynu nitinllapa uyaparmi,

kananllami intrachishaykillapa Dyusmanta Jesusqa niran:


Shamuq Runaqami kay pachapiqa paylla —$OOLODQNDUPDQDTLVKDTNDTNXQD‫ێ‬
SX\WLQXFKDQOODSDNXQDPDQWDSLUGXQDNX\‫ێ‬ qami mana ministinchu rimidyakuqtaqa.
taqa nir. Chaymi ashwan chay qishaq kaqkunala
Chaynu nirnaqami chay mana ministin rimidyakuqtaqa. 13੅Rir allita
kuyuyta puytiq kwirpuyjun runataqa intrakayllapa Dyus nitin unaylla
niran: iskribishanllapata. Chaqa ninmi:

e¬9.5 Chaqa mayqanpismi “Uchaykimanta pirdunashuni” niyta puytinman yanqallamapis.


25 6DQ0DWHR੄9

¶1XTDTDPDQDPLPXQDQLFKXDQLPDO‫ێ‬ ubapa mushuq yakun binutaqa mushuq


kunata wanuchir ufrindita nir TDUDNDSDFKXPDQLWD\SDTDPDQDPD\TDQ‫ێ‬
nuqaman apamunanllapataqa. ninpis imanananpaqqa”.੆f
Ashwanmi munani wakinkunata
llakipar ima Jesusmi allicharan uk warmita,
PLQLVWLVKDQSLSLV\DQDSDQDQOODSD‫ێ‬ Jairupa wamranta ima
paq’ nir. (Mr 5.21-43; Lc 8.40-56)
Chaynulla nuqaqa manami chay kusa 18੅Chaynu Jesús rimayatinllami, Israel
allinla kani niqkunata willaqchu UXQDNXQDSDXNPDQWDTQLQƚKDPXU-HVXVSD
shamusha kani. Ashwanmi shamusha naypanlapi qunqurikur kaynu niran:
kani, chay uchayjunkunata willatiy —Chayraqmi warmi wamray
kriyir washakananllapapaq. wanusha. Piru qam rir makisituykita
DQDQSLƚKXUDWNLTD, payqa qashan
Ayunupaqmi tapuranllapa kawsamuyanqa nir.
(Mr 2.18-22; Lc 5.33-39) 19੅Chaynu nitinmi Jesusqa sharir,
14੅Chaymantaqami Shutichikuq \DƚKDNXTQLQNXQDZDQLPDULUDQOODSD.
-XDQSD\DƚKDNXTQLQNXQD, Jesusman 20੅Piru chaynu riyatinmi chay lugarlawpi

qimikar kaynu nir tapuranllapa: karan uk qishaq warmi. Chay warmipa


—Nuqakuna, chaynulla chay fariseo yawarninmi dusi añupaqna kusalata
runakunapismi kusalata ayunanillapa. shamuq. Chaymi Jesuspa ikinlawta
3LUXTDPSD\DƚKDNXTQLNLNXQDTD TLPLNDUUDƚKSDQSDPDQ\DQWDNDPDUDQ.
21੅Chaqa chay warmiqami yarpuq,
¿imapaqtaq mana ayunanllapa? nir.
15੅Jesusqa niran: UDƚKSDQWDNDPDUODPLDOOL\DVKDTQLU.
—¿Uk runa kasaraq, chayllapiraq 22੅Piru chaynu ruratin Jesusqa ikiman

katinqachu, wakinkunaqa llakishala chapakur warmita rikarqa niran:


kanmanllapa? ¡Manami! Chaymi chay —Shachinakunkimi mamitay. Chaqa
kasarasha chaykuna rinanpaq ura kriyishaykiraykumi alliyashaykina.
ƚKDPXWLQ, ritinllapanami ayunanqallapa. Chaymi ashwan chaymanta-pacha
16੅“Nishaykillapapis: Manami mayqanpis allinna kidaran chay warmisitaqa.
XNPDNZDUDƚKSDWDTDPXVKXT 23੅Chaymanta Jesusqa chay Israel

UDƚKSDZDQTDULPLQGDQFKX. Chaqa chay runakunapa mantaqninpa wasinman


PXVKXTUDƚKSDPLSDTDNDUTDFKDSXND‫ێ‬ ƚKDUTD, rikaran dulsaynata waqachiq
yanqa. Chaynu chapukarmi, makwa runakunata. Chaynullami rikaranpis chaypi
UDƚKSDWDTDOOLNLQPDQ. Chaynuqami ashwan kaqkuna kusalata waqar laqyaqllapata ima.
masna llikikayanqa. 17੅Chaynulla, chay 24੅Chaymi Jesusqa niran:

XEDSD\DNXQELQXWDTDPDQDPLLWDQFKLN‫ێ‬ —Lluqshiyllapa kaymanta. Chay


chu makwa qara kapachumanqa. Chaqa warmi wamraqami mana wanushachu.
chay ubapa yakun binumi byijuyar makwa Punuyanlami nir.
qarataqa llikinman. Chaymi ashwan ubapa Chaynu nitin, chaypi kaqkunaqa kusalata
\DNXQELQXFKD\QXOODFKD\TDUDNDSDFKX‫ێ‬ asiparanllapa Jesustaqa. 25੅Piru payqami
pis yanqallana tukukanman. Chayraykumi, ruripi kaqkunata limpu lluqshichimuran.

f¬9.17-HV~VUXUDUDQND\NLPVDNXPSDUDV\XQWDXQD\UXQDNXQDSD\DƚKDFKLNXVKDQTD, paypa
PXVKXT\DƚKDFKLNXVKDQZDQTDPDQDFKD\OODFKXQLU. Chaynuqami intrachimanchik
SLƚKXQDFKLQDSDTTDPDQDDOOLQFKXQLU.
6DQ0DWHR੄9੄10 26

Chaymantami chay wasiman yaykur, chay qallariran chay runaqa. Chaymi chaypi
warmi wamrataqa makinmanta aypatin, kaqkunaqa kusa dispantakashalla
sharimuran. 26੅Chaymi tukuy chay niyaqllapa: “¡Kay Israel pwiblupiqami
OXJDUNXQDSLTD\DƚKDUDQOODSDQDLPDQX maydiyapis mana rikashanchikchu waknu
warmi wamraqa kawsamusha nirmapis. mayqanpis allichakuqtaqa!” nir.
34੅Piru chaypi kaq chay fariseo
Jesusmi allicharan runakuna-shuypaqami niyaranllapa:
ishkay syigukunata “Waktaqami dyablukunapa mantaqnin
27੅Chaymanta lluqshir ritinnaqami pudirninta qusha, chaynu dyablupa
Jesuspa ikintaqa ishkay syigu runakuna yarpuyninta itakunanpaqqa” nir.
riran kaynu nir qayakur:
—¡Davidpa ayllun੆gOODNLSDPDVWX\‫ێ‬ Kusichakunapaq kaqqami
llapari! nir. kusala achka
28੅Chaymanta Jesús wasi ruriman 35੅Piru Jesusqami tukuy pwiblukunapi,

yaykutinqa, chay syigu runakunaqa WDNVKDSZLEOLWXNXQDSLLPD\DƚKDFKLNXU


qimikatin, Jesusqa kaynu nir tapuran: puriyaran. Tukuy tantakananllapa
—¿Qamkunaqachu kriyinkillapa wasikunapimi Dyuspa shumaq rimayninta
alliyachishuyashaqllapa nirqa? \DƚKDFKLNXUSXULUDQ, washakarna paypa
Chaynu nitin, paykunaqa niranllapa: mantakuyninpi kawsananllapapaq.
—Arí taytituy nir. Chaynullami allichakuqpis tukuy
29੅Chaymantami Jesusqa, nawinkunata qishaykunamanta, nanaykunamanta ima.
kamar niran: 36੅Chaymi runakunata rikar, kusalata

—4DPNXQDLPDQXWDTNUL\LVKD\NL‫ێ‬ llakiran paykunapaq. Chaqa chay


llapanullami rurakanqa nir. UXQDNXQDTDPLNXVDWDVKD\NXUNZDVKD\D‫ێ‬
30੅&KD\PLFKD\NXWLOODULNDNXUDQ‫ێ‬ sha, chinqasha mana washakananpaq
llapana. Piru Jesusqami kaynu nir yupayna karanllapa, imanutaq uyshakuna
kusalata willaran: mana michikuqniyjunmaqa chaynu.
—$PDPLPD\TDQSLV\DƚKDQTDFKX 37੅&KD\PL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD

kaytaqa nir. niran: “Chiqaptami kusichaqa kusala


31੅Piru ashwan chay runakunaqa achka. Piru aykalami trabajaqkunaqa.
wasimanta lluqshishanmanta-pacha 38੅Chayraykumi chay kusichapa amunta

LPDQX-HV~VSD\NXQDWDDOOL\DFKLVKDQ‫ێ‬ mañayllapa, SD\NDƚKDQDQSDTWUDEDMDT‫ێ‬


paq ima tukuylata parlaranllapa. kunata, paykunana tantananllapapaq” nir.੆h

Jesusmi allicharan uk muduta Jesusmi dusi


32੅Chaymanta \DƚKDNXTQLQNXQDWDDNUDUDQ
chay syigukuna alliyashana
lluqshimuyatinqa, wakin runakunapis (Mr 3.13-19; Lc 6.12-16)

10
Jesusman aparanllapa uk mudu dyablupa 1੅-HVXVTDPLFKD\GXVL\DƚKDNXT‫ێ‬

yarpuyninwan qishaq runata. 33੅Chaymi ninkunata qayamur, pudirninta


Jesús chay dyablupa yarpuyninta chay quran, dyablupa yarpuyninkunata
mudu runamanta itakutinqa, rimaqna runakunamanta itakunanllapapaq.

g¬9.27 Davidpa ayllun nirqami Dyuspa Akrashan Cristun nir intrachimanchik.


h¬9.38 Kusichananpaq chaykunaqami, tukuy manaraq Dyuspi kriyiqkuna. Kusichapa
amunqami Tayta Dyus. Nataq chay trabajaqkunaqa, '\XVSDT\DƚKDFKLNXTNXQD.
27 6DQ0DWHR੄10

Chaynulla tukuy qishaykunamanta, dyablupa yarpuyninta runakunamanta


nanayninllapakunamanta imamapis ima. &KDTDWXNX\FKD\NXQDWDUXUDQD\‫ێ‬
allichakunanllapapaq ima. 2੅Kaykunami killapapaqqami mana imawan pagrakur
FKD\GXVL\DƚKDNXTQLQNXQDTDNDUDQ: imachu dibaldila chay pudirtaqa
Puntataqa, Simón (kay Simonmi ayparaykillapa. Chaymi imata rurar
shutiqpis Pedro), yanapakurpis ama kubrakunkillapachu.
Simonpa uknin Andrés; 9੅“Piru amami apankillapachu

Zebedeupa ishkay wamrankuna, urumanta, platamanta, kubrimanta kaq


Santiago, qillay imamatapis. 10੅Chaynulla amami
Juan ima. apankillapachu alburjata, PXGDNXQD\NL‫ێ‬
3 Chaynulla Felipe, SDTUDƚKSD\NLOODSDWD, llanqita, bastunta
Bartolomé, imamapis. Chaqa uk trabajaqtaqami
Tomás, trabajashanrayku qarayta puytinllapa.
Mateo. .D\0DWHXPL5RPDSZLEOX‫ێ‬ 11੅“Chaymi qamkuna uk pwibluman

paq impwistuta kubrakuq PDQDTDXNWDNVKDSZLEOLWXPDQƚKDUTD,


karan. uk kusa allin runata maskar, chaypa
Chaynullami karanpis Alfeupa wasinpi kidankillapa chay ima diyaƚKL
wamran Santiago, rinaykillapakaman. 12੅Piru chay
Tadeo ima. wasiman yaykurqa chaypi kaqkunata
4 Ukqami karan Simón. Payqami kusa shumaqta saludankillapa.
Cananeo partidumanta karan. 13੅Chaymi chay wasipi kaqkuna

Uk-shuypaqa karan Judas Iscariote. shumaqta samachishutinllapaqa Dyusmi


.D\PL-HVXVWDTDNXQWUDQNXQD‫ێ‬ shumaqta yanapanqa paykunataqa. Piru
PDQTXNXUDQZDQXFKLQDQOODSD‫ێ‬ mana chaynu
paqqa. samachishutinllapa-shuypaqa manami
imapis kanqachu. 14੅Chaymi uk wasipi
-HVXVPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDWD PDQDTDXNSZLEOXSL\DƚKDFKLNXWNLOODSD
NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT PDQDX\DNXQDUPDQDPXQDVKXWLQ‫ێ‬
(Mr 6.7-13; Lc 9.1-6) llapaqa, FKD\PDQWDTDƚKDNLNLOODSDSL
5੅-HVXVTDPLFKD\GXVL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ NDTSXOEXPDWDSLVƚKDVSLUULQNLOODSD.
NXQDWDTDND\QXQLUNDƚKDUDQ: 15੅Chiqaptami nishaykillapa: Chaynami

“Amami rinkillapachu chay mana PD\GL\DMZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD, chay


Israel runakunamanqa. Chaynulla pwibluqa kusala mas manchaypaqta
amami yaykunkillapapischu chay kastigakasha kanqa chay pwiblu
Samaria pwiblumanqa nir. 6੅Ashwanmi 6RGRPDZDQ*RPRUUDNDVWLJDNDVKDQ‫ێ‬
chay Israel pwiblumanta kaq runakuna manmatapis nir”.
imanutaq uysha chinqasha purin
chaynu puriqkunaman riyllapa. -HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD
7੅Chaynami paykunata willayllapa, qischakankillapa niran
V\LOXPDQWDNDTPDQWDNXTVKDPXQDQ‫ێ‬ 16੅-HVXVTDPL\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD

paqqami shipchana nir. 8੅Chaynullami niranpis:


tukuy qishaqkunata allichankillapa, “¡Kwintata qukayllapa! Nuqami
wanushakunata kawsachimunkillapa, TDPNXQDWDNDƚKDVKXUOODSDTD
ismuyaq kwirpuyjun kaqkunata uyshakunata surrukunapa rurinta
allichankillapa, itakunkillapapismi NDƚKDT\XSD\NDƚKDVKX\DQLOODSD.
6DQ0DWHR੄10 28

Chaymi qamkunaqa ima katinpis 24੅´0DQDPLPD\TDQ\DƚKDNXTSLV

imanutaq largu kurumaqa dasla tantyan PDVFKXFKD\\DƚKDFKLTQLQPDQWDTD.


chaynu kankillapa. 3LUXFKD\QXWDQW\DU‫ێ‬ Chaynulla mayqan sirbikuqpis manami
mapismi imanutaq uk palumitamaqa maschu patrunninmantaqa. 25੅Chaymi
mana ima mana allintapis ruranchu FKD\PD\TDQ\DƚKDNXTSLVFKD\
chaynu kankillapa. 17੅$OOLWDNX\WDNDQNL‫ێ‬ \DƚKDFKLTQLQQXODND\WDSX\WLQPDQD
llapa. &KDTDTDPNXQDWDTDPLNDUJX\‫ێ‬ maschu. Chaynulla chay sirbikuqpis
junkunaman qukushunqallapa. &KD\QX‫ێ‬ imanutaq patrunninmaqa chaynula
lla chay tantakananllapa wasikunapimi kayta puytin. Chaqa nuqatami
wipyashunqallapa ima. 18੅Chaynulla nimanllapa dyablupa mantaqnin
QXTDUD\NXTDPLFKD\NDUJX\MXQNXQD‫ێ‬ Beelzebú nir. Chaymi qamkuna nuqapa
man, JXE\LUQXNXQDPDQLPDDSDVKXQTD‫ێ‬ \DƚKDNXTQL\NDVKD\NLOODSDUD\NXPDTD
llapa. Piru qamkunaqa paykunapa ashwan ima nishuyanqallapa.
naypanpi chaynulla chay mana Israel
runakunapa naypanpimapis nuqallapaq Amami runakunataqa
rimankillapa. 19੅Chaynu paykunapa manchashunchu
naypanpi karnaqa, DPDPL\DUSXSDNXQ‫ێ‬ (Lc 12.2-7)
killapachu, imatami rimashaq, manaqa 26੅“Piru chaynu katinmapis amami

imanumi rimashaq nirmapis. Chaqa chay runakunataqa manchankillapachu.


rimanaykillapapaqna katkillapaqami Chaqa tukuy imapis pakaplla
'\XV\DQDSDVKXQTDOODSDLPDWDQLQD\NL‫ێ‬ kaqkunaqa manami pakapllaqa kidayta
llapapaqmapis. 20੅Chaynuqami mana puytinchu. Chaymi tukuy pakaplla
qamkunallachu rimayankillapa kanqa. NDTWDTDDOOLWD\DƚKDNDQTD. 27੅&KD\UD\‫ێ‬
Ashwanmi Taytaykillapa Dyuspa NXPLQXTDTDPNXQDWDX\DUDODZLOODVKX‫ێ‬
Ispiritunmi rimachishunqallapa. shayllapataqa, tukuylata parlayllapa.
21੅“Chaymi nishaykillapapis: 0D\TDQ‫ێ‬ &KD\QXOODFKD\SDNDTQXODZLOODVKX‫ێ‬
SLVPLXNQLQWDTXNX\DQTDZDQXFKLQDQ‫ێ‬ shayllapatapis intrachikunkillapa,
llapapaq. Nataq taytanllapa-shuypaqa tukuypa naypanpi. 28੅Chaymi chay
ZDPUDQNXQDWDTXNX\DQTDZDQXFKLQDQ‫ێ‬ mayqan wanuchishunatinllapapis ama
llapapaq. &KD\QXOODZDPUD‫ێ‬ manchankillapachu. &KDTDZDQXFKL‫ێ‬
kuna-shuypaqa taytanpa kuntran shurllapamapismi kwirpuykillapalata
tikrakar wanuchinqallapa. 22੅Chaymi wanuchinqallapa. $VKZDQPLPDQFKDQ‫ێ‬
tukuyla kay pachapiqa nuqapi killapa chay kwirpuykillapawan
NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXƚKLTQLVKXQTD‫ێ‬ almaykillapata tukuy tyimpupaq ninapi
llapa. Piru chaynu qischakar imamapis TLVFKDNDQDQSDTNDƚKDTFKD\WD.
maydiya shamunaykaman shachinakuq 29੅“Piru qamkunataqami Taytanchik

kaqkunalami washakanqallapa. 23੅&KD\‫ێ‬ Dyusqa kusalata munar kuytashunllapa.


raykumi uk pwiblupi katkillapa mana Ma willamayllapa: ¿Manachu ishkay
allinta rurashunanllapapaq ikikillapapi SDULTNXULWXNXQDWDXNTLOOD\VLWXODSDT‫ێ‬
puritinqa, uklaw pwiblukunaman mapis rantikunllapa? Chaynu paykuna
alsakayllapa. Chaqa chiqaptami yanqa mana sirbiq katinmapismi,
nishaykillapa: Manaraq chay Israel Taytaykillapa Dyus pachaman ratar
SZLEOXNXQDSL\DƚKDFKLNXUWXNFKL\DWNL‫ێ‬ wanunqa nitin, ratar wanuymatapis
llapami Dyusmanta Shamuq Runaqa puytin, manaqa mana. 30-31੅Chaynu
shamunqana nir. NXULWXNXQD\DQTDPDQDVLUELTNDWLQPD‫ێ‬
29 6DQ0DWHR੄10੄11

pis kusa allita kuytarqa, qamkuna chay allinchu. 38੅Chayraykumi mayqantapis


NXULWXNXQDPDQWDPDVVLUELTNDVKD\NL‫ێ‬ QXTDSLNUL\LVKDQUD\NXNUXVSLZDQXFKL‫ێ‬
llaparaykuqa ¿imanunari mana nar qischatinllapa manchakur mana
kuytashunqallapa? Chaqa payqami nuqallawan purinaqkunaqami manana
aqchaykillapamatapis uklapi uklapi nuqapa kananpaqqa allinchu. 39੅Chaymi
allita yupasha purichiyan. Chaynu mayqanpis bidanpaq llakir washayta
NDWLQPLDPDLPDODSDTSLVPDQFKDNXQNL‫ێ‬ kamaqkunaqa limpu chinqanqallapa.
llapachu. 3LUXFKD\PD\TDQSLVQXTDSLNUL\LVKDQ‫ێ‬
rayku wanuq chayqami washakashana
Runakunapa naypanpimapis rikarinqa.
Jesuspaq rimankillapa
(Lc 12.8-9) Dyusmanta kaq imanchikkuna
32੅“Chayraykumi (Mr 9.41)
mayqanpis tukuypa
naypanpi, nuqapaq mana pinqakur 40੅“Chayraykumi mayqanpis

faburniy rimatinqa, QXTDSLVSD\NXQD‫ێ‬ TDPNXQDWDVKXPDTWDVDPDFKLVKXU‫ێ‬


paqqa allinta rimashaq, unaq syilupi llapaqa, nuqata samachimayan. Nataq
Taytaypa naypanpiqa. 33੅Piru mayqanpis PD\TDQSLVQXTDWDVDPDFKL‫ێ‬
tukuypa naypanpi, nuqata mana maq-shuypaqa, chay mayqanƚKL
kwintachamatin-shuypaqa, nuqapis NDƚKDPDVKDFKD\WDVDPDFKL\DQ.
paykunataqa mana kwintachashaqchu 41੅Chaymi mayqanpis ukta Dyuspa

unaq syilupi Taytaypa naypanpiqa. rimaqnin kashanrayku samachiqqa,


Dyus paypa rimaqninta imataƚKL
-HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD quyanqa chayllatami aypanqa. &KD\QX‫ێ‬
kuytakananpaq willaran lla uk allin runata allin kashanrayku
(Lc 12.51-53; 14.26-27) samachiq-shuypaqa, chay allin runata
34੅“Amami yarpunkillapachu: imakunata Tayta Dyus quyan allin
Jesucristo shamushanraykumi mana kashanrayku, chayllatami aypanqa
qischakashunllapanachu nirqa. Chaqa paypis. 42੅Chaymi mayqanpis chay
QXTDVKDPXVKD\UD\NXPLPDQDVKXPDT‫ێ‬ VLUELPDTQL\NDVKDQUD\NXPDQDNZLQWD‫ێ‬
nachu kawsankillapa. Ashwanmi chaypaqla kaqkunata uk jarru qasaq
QXTDUD\NXNXVDODƚKLTQLQDNX\, PDTDQD‫ێ‬ yakituta upyachiq chayqami, kusa
kuy imana kanqa. 35੅Chaymi uk ullqu shumaq allin imakunata aypanqa
wamramaqa taytanpa kuntran Dyusmantaqa”.
tikrakanqa. &KD\QXOODXNZDUPLZDPUD‫ێ‬
pis mamanpa kuntranna tikrakanqa. Shutichikuq Juanmi
Nataq uk llunchu-shuypaqa swigranpa \DƚKDNXTQLQNXQDWDNDƚKDUDQ
kuntranna tikrakanqa. 36੅Chaynumi Jesusman
(Lc 7.18-35)
QXTDUD\NXTDPD\TDQSDSLVD\OOXQNXQD‫ێ‬
lla kuntranqa tikrakanqa. 37੅Piru
11
1੅-HV~VFKD\QXGXVL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

mayqanpis nuqamanta masta taytanta, NXQDWD\DƚKDFKLUWXNFKLUQDTD,


manaqa mamanta munaqqa, manami chay kayashanmanta lluqshir riran, chay
nuqapa kananpaqqa allinchu. Chaynulla pwiblupa uklaw lugarninkunaman Dyus
mayqanpis uk ullqu wamranta, manaqa QLVKDQNXQDWDSDUODNXU\DƚKDFKLNXT.
uk warmi wamranta masta nuqamanta 2੅Piru Shutichikuq Juan, karsilpi

munaqqa, manami nuqapa kananpaqqa karqami, \DƚKDUDQLPDWDPL&ULVWRUXUDU


6DQ0DWHR੄11 30

puriyan nir. &KD\PLFKD\QX\DƚKDUTD, ¿imata rikakuqtaq riraykillapa?


ZDNLQ\DƚKDNXTQLQNXQDWDNDƚKDUDQ ¿Dyuspa rimaq runata rikaq? &KLTDS‫ێ‬
3੅Jesusta tapunanpaq: WDPLTDPNXQDTD'\XVSDULPDTQLQNXQD‫ێ‬
—¿Qamchu Dyusmanta shamunanpaq PDQWDTDQXTDSDTNXVDPDVLQWUDFKL‫ێ‬
karan chay kanki, manaqachu uktaraq kuqta rikaq riraykillapa. 10੅Chaqa
yarayashaqllapa? nir. Shutichikuq Juanpaqmi, Dyus nitin
4੅Chaymi Jesusqa niran: iskribikashakunapiqa kaynu niq:
—Rir Juantaqa willayllapa, kay ‘Nuqami qampa naypaykita ukta
rikayashaykillapata, X\DSD\DVKD\NL‫ێ‬ NDƚKDVKDT,
llapata ima. 5੅Willankillapapismi: LPDQXWDTQDQWDNLƚKDUNDPND‫ێ‬
‘Syigukunatapis rikakuchin, NXMXNXQDWD‫ێ‬ chinllapa chaynu qampaq
pis alliyachitin purinllapa, ismuyaq \DƚKDFKLNXQDQSDT·QLU.
aychayjunkunatapis alliyachin nir. 11੅Chiqaptami nishaykillapapis: Kay

Chaynulla upakunatapis uyakuchin, pachapi runakunaqami Shutichikuq


wanushakunatapis kawsachimun, chay Juanmanta masqa mana kashachu
mana imayjun kaqkunatapis willan uklamapis. Piru chaynu katinmapis
imanu washakananllapapaq’ nir ima. syilumanta kaq mantakuqpi
6੅Chaynulla willankillapapis: ‘ Kusa kriyiqkunaqa mana kwintachaypaqla
¡
VKXPDTPLNDQTDOODSDQXTDSLNUL\LVKDQ‫ێ‬ karmapis Juanmantaqa kusala masna
rayku imakuna rikarir trumpisachinatin kanqallapa.੆i
mana maydiyapis qunqamaqkunaqa 12੅“Chaynumi Shutichikuq Juan

nin!’ nir. \DƚKDFKLNXTTDOODULVKDQPDQWDNDQDQND‫ێ‬


7੅&KD\PDQWD-XDQSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ manmi syilumanta kaq mantakuqpi
kuna ritinnaqa, Jesusqa chaypi kaq kriyiqkunapa ikinpi kusala achka
runakunata qallariran Shutichikuq marraju runakuna purinllapa limpu
Juanpaq parlaq, kaynu nir: imanachiyta yarpur. 13੅Chaynullami
“¿Imata rikakuqtaq qamkunaqa nishaykillapapis: Dyusninchikpa
riraykillapa chay chunllaq lugarmanqa? rimaqninkuna chaynulla Dyus nitin
,PDQXWDTXNUXQDPDQDXNODSL\DUSXT‫ێ‬ Moisés mantakushankuna imaqami
maqa uk yura shukchata wayra wakman V\LOXPDQWDNDTVKDPXUPDQWDNXQDQ‫ێ‬
kayman kuyuchiq yupay ¿chayta SDTTD6KXWLFKLNXT-XDQVKDPXQDQNDOD‫ێ‬
rikakuqchu riraykillapa? 8੅¿Manaqachu, man intrachimaranchikllapa. 14੅Chaymi
XNUXQDNXVDODƚKDQL\MXQPXGDQDWD, qamkuna Shutichikuq Juanpaq, Dyuspa
mudakushata rikakuq riraykillapa? rimaqnin Elías੆j shamunanpaq karan nir
4DPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSDFKD\QX kriyinarqa kriyiyllapari. 15੅Chayraykumi
mudakuqkunaqami, chay gubyirnupa tukuy rinriyjun kaqkuna, DOOLWDLQWUDND‫ێ‬
wasinkunalapi tanllapa nir. 9੅Chaqa, narqa uyakur intrakayllapa.

i¬11.11 Dyuspa tukuy rimaqninkunamantaqa Shutichikuq Juanqa, Amitunchik


Jesucristupaqqa masta intrakaran nirqami intrachimanchik Juanqa Amitunchikta rikar
paypaq parlakushanrayku nir. Piru Jesucristupi tukuy kriyiqkuna-shuypaqa Juanmantaqa
masta Jesucristupaq intrakan nir-shuypaqa intrachimanchik paykunaqami imanu
milagrukunata rurashanta, wanur kawsamushanta ima rikashanllaparayku nir.
j¬11.14 Syilumanta mantakuqpa naypanta shamuyan Elías nir mas intrakanarqa rikashun
Malaquías 4.5-6.
31 6DQ0DWHR੄11

16੅“ Imawantaq kumparayman kay paqqa nir. 23੅Qamkuna Capernaúm


¿
tyimpupi kaq runakunataqa? Kay pwiblupi taqkuna, ¿yarpunkillapachu
runakunaqami, wamritukuna plasapi tar washakar syiluman riyankillapa kanqa
kaynu qayapanakunllapa chay yupay: nir? Ashwanmi qamkunaqa chay tukuy
17੅‘Kinakunatami waqachirayllapa. Piru tyimpupaq kastigakanaykillapapaqna
qamkunaqami mana bayliraykillapachu. itakukankillapa. Chaqa chay Sodoma
&KD\QXOODOODNL\SDTWDNLNXQDWDWDNLWL\OODSD‫ێ‬ pwiblupi imanutaq kay Capernaúm
pis, mana waqaraykillapachu’ ninakun pwiblupi yupay rurar rikachisha
chaykuna yupay. 18੅Chaymi qamkunapis katiyqami, chay pwibluqa kanankaman
wamritukuna yupay, Shutichikuq Juan kayanmanraq. 24੅Piru nishaykillapa:
shamur kusata ayunatin, chaynulla mana &KD\MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD,
binuta upyatinqa niraykillapa: ‘Juanqami qamkunapaqqa kusala mas manchaypaq
dyablupa yarpuyninwan’ nir. 19੅Chaymanta kastigu kanqa chay Sodoma pwiblupi
nuqa Dyusmanta Shamuq Runa kar, kayaq chaymantaqa nir”.
mikutiy upyatiy-shuypaqa qamkunaqa
ninkillapa: ‘Kusala amryintu, upyalun’ ima Jesuslami qayamanchik
nir. Chaynulla ninkillapapis: ‘Payqa chay samachimanapaq
Romapaq impwistuta kubrakuqkunapa (Lc 10.21-22)
amigun chaynulla uchasapa runakunapa 25੅Chaymanta Jesusqa niran:

amigun’ nir ima. 3LUXQXTDSLNUL\LVKDQ‫ێ‬ “¡Taytay! Qammi kay pachapa, unaq


llaparayku Dyus munashanta rurar syilupa amun kanki. Chayraykumi
kawsaqkunami intrachikunllapa nuqaqami alabashuni. Chaqa qamqami kananqa
chiqapta Dyusmanta shamusha kani nirqa”. chay mana kwintachaypaqla kaq
runakunata intrachishayki unay chay
Wakinkunaqami Jesuspiqa mana NXVD\DƚKDT, kusa intrakaq runakunata
kriyinllapachu pakar mana intrachishaykitaqa. 26੅&KD\‫ێ‬
(Lc 10.13-15) numiri Taytituy. &KDTDTDPPXQDVKD\‫ێ‬
20੅Jesús chay pwiblukunapi achka kinumi kananpaq kasha”.
milagruta rurasha katinmapis manami 27੅Chaynullami wakinninkunatapis

kriyinaranllapachu. Chaymi chay niran:


runakunataqa anyaqnulla kaynu nir “Taytaymi tukuy imata qumasha
willayaq: rikanaypaq. Chaqa manami mayqanpis
21੅“ Ay Corazín pwiblu! Ay Betsaida allita nuqataqa riqsimanchu. Ashwan
¡ ¡
pwiblu! Kay milagrukunata qamkuna Taytaylami riqsiman. Chaynulla,
rikanaykillapapaq rurasha kani, chay manami mayqanpis allitaqa Taytaytapis
milagrukunata Tiro shutiq pwiblupi, Sidón riqsinllapachu. Nataq nuqa Wamranlami
pwiblupi rurasha katiymaqa, paykunaqa riqsini. Chaynu Wamran kashayraykumi
aykapina uchankunata dijar, saqalla mayqantapis riqsichinashaytaqa
UDƚKSDQOODSDWD\DNDNXU, XƚKSDWD riqsichiyta puytini. 28੅Piru tukuy
umanllapaman itar ima kriyishana qamkuna uchaykillaparaykuqa
kanmanllapa Dyuspiqa. imanutaq trabajarmaqa shaykunkillapa,
22੅´3LUXFKD\MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD, chaynulla imanutaq shipuykillapata
chay Tiro pwiblumanta, chaynulla chay aprikurmaqa shaykunkillapa chaynu
Sidón pwiblumantaqa kusala mas kaqkuna, shamuyllapa nuqaman.
PDQFKD\SDTNDVWLJXNDQTDTDPNXQD‫ێ‬ Nuqami samachishaykillapa. 29੅Chaqa
6DQ0DWHR੄11੄12 32

QXTDPDQWD\DƚKDNXTNXQDTDPL samarmapis mana uchakuranllapachu


nuqawan yuntakasha yupayna. Chaymi nirqa? 6੅Piru nuqaqami Dyusta
QXTD\XSD\OODND\WD\DƚKDNX\OODSD. adurananllapa wasimantaqa kusala mas
Chaqa nuqaqami ima katinpis mana das allin kani. 7੅Chaynuqami qamkunaqa
piñakur imachu, DVKZDQNXVDVKXPDT‫ێ‬ Dyus nitin iskribikashankunataqa mana
lata ima intrachikuni. Chaynu nuqawan intrakashaykillapachu. Chaqa ninmi:
NDUTDPLNXVDODVKXPDTWDWXNX\W\LPSX‫ێ‬ ‘Nuqaqa manami munanichu
paq almaykillapapi samankillapa. 30੅Piru animalkunata wanuchir
chay tukuy imata ruranaykillapapaq ufrindita nir
nishuyanillapa chayqa manami kusala nuqaman apamunanllapataqa.
llashaq imachu. Ashwanmi imanutaq uk Ashwanmi munani wakinkunata
yugumaqa kusa ankishla chaynu”. llakipar ima
PLQLVWLVKDQSLSLV\DQDSDQDQOODSD‫ێ‬
Samana diyapimi ispigakunata paq’ nir.
pitiranllapa Chaqa chayta allita intrakasha
(Mr 2.23-28; Lc 6.1-5) karllapaqa manami yanqallaqa chay

12
1੅Chaymi chay tyimpukunapiqa, ZDNLQUXQDNXQDWDTDXFKDFKDQD\NL‫ێ‬
uk samana diyapi Jesusqa trigu llapatanachu. 8੅Chaqa Dyusmanta
WDUSXNDVKDSDUXULQWDUL\DUDQ\DƚKDNXT‫ێ‬ Shamuq Runami chay samana diyapiqa
ninkunawan. Chaymantami chay, imata ruraypaq chaynulla mana
\DƚKDNXTQLQNXQDTDPDOODTQDU, trigupa ruraypaqchu niytaqa puytin.
ispiganta pitir murinta੆k mikuranllapa.
2੅Chaynu mikuyatinllapa chay fariseo Jesusmi uk runata samana
diyapi allicharan
runakuna rikarqa, Jesusta niranllapa:
(Mr 3.1-6; Lc 6.6-11)
—Rikay, \DƚKDNXTQLNLNXQDTDPLFKD\
samana diyapi mana ruraypaq 9੅Jesusqami chaymanta rirqa, chay

kaqkunata rurayanllapa nir. tantakananllapa wasiman yaykuran.


3੅Chaynu nitinllapaqa, Jesusqa niran: 10੅Chaypimi uk runa wiqru makiyjun

—¿0DQDFKXTDPNXQDTDOL\LVKD\NL‫ێ‬ karan. Chaymi chay fariseo runakunaqa


llapa, XNNXWLJXE\LUQX'DYLGZDNLQQLQ‫ێ‬ imanullapis uchachayta yarpur kaynu
kunawan mallaqnar imanu tukuran nir nir Jesustaqa tapuranllapa:
iskribikashantaqa? 4੅Chaqa Dyusta —¿Allinchu kanqa uk qishaqta
adurananllapa tuldu wasiman yaykurmi samana diyapi allichanapaqqa? nir.
'\XVSDNDTWXUWLOODQNXQDWDPLNXUDQ‫ێ‬ 11੅Chaynu taputinllapami Jesusqa

llapa. $OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, chay niran:


turtillakunaqami, mana allinchu karan —Qamkunamanta uknikillapapa
SD\'DYLGFKD\QXOODZDNLQQLQNXQDPD‫ێ‬ kanman uk uysha. Chaymanta chay
pis mikunanpaqqa. &KDTDFKD\WXUWLOOD‫ێ‬ X\VKDTDVDPDQDGL\DSLXNXƚKNX
NXQDWDTDPLFKD\NXUDNXQDODPLNXQDQ‫ێ‬ ruriman ratanman. ¿Samana diya
llapapaq kaq. 5੅Chaynulla, ¿manachu kashanraykuchu mana rinman
0RLVpVPDQWDNXVKDQWDOL\LUTDLQWUDND‫ێ‬ lluqshichimuqqa? 12੅Chaqa,
shaykillapa, Dyusta adurananllapa ¡uyshamantaqami uk runaqa kusala
wasipi kurakuna samana diyapi, mana masta sirbin! Chayraykumi samana

k¬12.1 Murin nirqami intrakaytapis puytinchik: Puquynin nir.


33 6DQ0DWHR੄12

diyapimapis shumaq kaqta rurananpaq runakunatapis shumaqlata


kusala allin. kuytanqa,
13੅Chaynu nirnaqami, chay wiqru '\XVWXNX\PXQDVKDQNXQDNXPSOL‫ێ‬
makiyjun runataqa Jesusqa niran: kanankaman.
—Chutarachiy makikita nir. 21 Chaymi tukuyla pwiblukuna,
Chaynu nitin, chutarachitinqa paylapi kusata kunfyakar
makinqa uklaw makin yupay kusa yarakunqallapa”.
allilanna kidaran. 14੅Piru, chaynu
ruratinmapis, chay fariseo runakunaqa Jesustami uchacharanllapa
waqtaman lluqshimurqa parlaranllapa dyablupa pudirninwan nir
-HVXVWDTDLPDQXOODSLVZDQXFKLQDQOODSD‫ێ‬ (Mr 3.20-30;
paq. Lc 11.14-23; 12.10; 6.43-45)
22੅Chaymantaqami ukkunapis
Isaías nishanmi kumplikaran Jesusman aparanllapa uk syigu mudu
15੅Chaynu wanuchinayanllapa nir runata. Chaqa chay runaqami dyablupa
\DƚKDUPL-HVXVTDFKD\ND\DVKDQ‫ێ‬ yarpuyninwan karan. Piru Jesusqami
mantaqa riranna. Chaynu ritinmi kusala chay runataqa rikakuchiran, chaynulla
achka runakuna ikinta riranllapa. Chaqa rimachiran ima. 23੅Chaymi chay
-HVXVTDPLSD\NXQDSDWXNX\TLVKDTQLQ‫ێ‬ rurashanta rikarllapaqa tukuy chaypi
llapata allichaq. 16੅Chaynu allicharqami, kaqkunaqa dispantakashalla kaynu nir
chay runakunataqa willaran, ama tapunakuyaqllapa: “¿Kaychu unay
mayqantapis parlananllapapaq gubyirnu Davidpa ayllunmanta shamur
mayqanmi allichamasha nirmapis. washamanallapapaq karan chay
17੅Tukuy kaykunaqami chaynuqa kanqa?” nir.
pasaran Dyuspa rimaqnin Isaías kaynu 24੅Chaynu niqta uyaparllapami chay

nishan kumplikananpaq. Chaqa niqmi: fariseo runakunaqa niranllapa: “Chay


18 “Kaypimi sirbimaqniyqa. dyablupa mantaqnin Beelzebú shutiqmi,
Paytami kusata munar akrasha wak runataqa pudirninta qusha
kani. UXQDNXQDPDQWDG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬
Paywanmi kusata aligriyani. kunata itakunanpaqqa” nir.
Chaymi paytaqa Ispirituyta qushaq, 25੅Piru Jesusqami, paykuna imatami

WXNX\SZLEOXNXQDSLLQWUDFKLNXQDQ‫ێ‬ \DUSX\DQQLU\DƚKDVKDQUD\NXND\QXQLUDQ:
paq nuqa munashaykunata rurar “Mayqan pwiblupis paykunapura
kawsananllapapaq. ƚKLTQLQDNXUTDZDNPDQND\PDQOLPSX
19 &KDTDPDQDPLLPDSDTPD\TDQ‫ێ‬ chiqanchakar tukukanllapa. Chaynulla
wanpis willanakunqachu. uk taksha pwiblitu, manaqa uk ayllupis
&KD\QXOODPDQDPLULPDSDNXQTD‫ێ‬ SD\NXQDSXUDƚKLTQLQDNXUTDPDQD
pischu nublirukuna yupayqa. shumaqta kawsaytaqa puytinllapachu.
Manami mayqanpis uyapanqachu 26੅Chaynullami dyablupis, uk dyablu

waqtakunapi alabakaqtaqa. masinta itakurqa, XNQLQWDLWDNXVKDQ‫ێ‬


20 Chaynulla kaña qiwikasha yupay kaq rayku manami allinchu. Chaynu
runakunataqami shumaqlata rurarqa, ¿LPDQXQDNXVDWDPDQWDNX\‫ێ‬
kuytanqa. taqa puytinmanllapa?
Chaynulla chay wanuqnula 27੅“Qamkunaqami ninkillapa nuqapaq,

lamparita ratakuq yupay ‘Beelzebú pudirninta qusha katin


6DQ0DWHR੄12 34

dyablupa yarpuyninta runakunamanta puquyninmanta riqsinchik allin qiru,


itakun’ nir. Chaynu katinqa, ¿TDPNXQD‫ێ‬ manaqa mana allin qiruchu nirmapis.
manta wakinnikillapaqa mayqanpa 34੅ Largu kurukunapa ayllun! ,PDQX‫ێ‬
¡ ¿
SXGLUQLQZDQWDTG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬ QDULDOOLQNDTWDTDULPD\WDSX\WLQNL‫ێ‬
taqa itakun? Chaqa paykunallami llapa? Chaqa qamkunallami kusala
intrachimanchik qamkunaqashi limpu mana allin runakuna kankillapa.
pantasha puriyankillapa nir. Chaymi ashwan shunquykillapapi
28੅“Allita kwintata qukayllapa: NXVDODPDQDDOOLQNDTOODWDVKLPLNLOODSD‫ێ‬
Nuqaqami dyablupa yarpuynintaqa pis riman.
runakunamanta itakuni Dyuspa 35੅“Chayraykumi uk allin runaqa

Ispiritunpa pudirninwan. Chaynuqami allinlata riman, allin kaqkunala


intrachimanchik, '\XVSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬ shunqunpi kashanrayku. Piru chay
TDPLTDPNXQDPDQTDƚKDPXVKDQDQLU. mana allin runaqami mana allin
29੅Chaqa allita yarpuyllapa: Uk kusala kaqkunalata riman, tukuy mana
pulsuyjun runapa wasinman mayqanpis allinkunala shunqunpi kashanrayku.
suwakuq yaykunarqami, chay wasipa 36੅Chaqa nuqaqami nishaykillapa: Chay

DPXQWDSXQWDWDTDZDWD\WDUDTPLQLVWL‫ێ‬ MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTDPLWXNX\PDQD
yan. Chaynu wataraqmi suwaytaqa allinta rimashaykillapanulla allita rikar
puytiyan, manaqa mana.੆l \DƚKDNDVKDQDNDQNLOODSDQLU. 37੅Chaymi
30੅“Chaymi nishaykillapa: Nuqapaq chay diyaqa, allinta rimashaykiraykuqa
mana allinta rimaqqami nuqapaqa allinpaqna riqsikanki. Nataq mana
kuntray. Chaynulla nuqawan mana allinta rimashaykirayku-shuypaqa
tantakuqpismi ashwan shikwakun. kastigakaqna rinkillapa”.
31੅“Chayraykumi nishaykillapa: Tukuy

runa uchakushanta chaynulla Dyuspaq Jesustami mañaranllapa qashan uk


mana allinta rimashantaqa Dyusmi milagruta rurananpaq
pirdunanqa. Piru Santu Ispiritupaq (Mr 8.11-12; Lc 11.29-32; 11.24-26)
mana allinta 38੅Chaynu nitin wakin fariseo
rimashanllapata-shuypaqami੆m mana runakuna, FKD\QXOOD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
pirdunanqachu. 32੅Chaynullami Dyusqa VKDQNXQDSDT\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
pirdunanqa paymanta Shamuq Runapaq kunaqa, Jesusta niranllapa:
mana allinta rimatinllapamapis. Piru —<DƚKDFKLNXT7D\WD, Dyusmanta
Santu Ispiritupaq mana allinta VKDPXVKD\NLQLUDOOLWD\DƚKDQD\OODSD‫ێ‬
rimaqta-VKX\SDTDPLPDQDSLUGXQDQTD‫ێ‬ SDTTDLPDPLODJUXOODWDSLVUXUDUULNDFKL‫ێ‬
chu kanan tyimpukuna chaynulla manaykillapata munanillapa nir.
maydiyapis. 39੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:
33੅“Chaqa uk qiru allin kaqqami “Kay kusala mana allin yarpuyniyjun
shumaqta puqun. Nataq chay mana allin kaq, chaynulla mana allita kriyimaq
qiru kaq-shuypaqami mana allintachu runakunaqami uk milagruta ruranaypaq
puqun. Chaynumi mayqan qirutapis mañamanllapa. Piru Dyus, unay

l¬12.29 Chaynu nirqami intrachimanchik, Jesusqa dyablupa yarpuyninta runakunamanta


itakunanpaqqa Santu Ispirituwan wataq yupay rurar itakun nir. m¬12.31 Jesusqami
chaynuqa niran, chay fariseo runakuna pay Santu Ispiriturayku imata ruratinpis mana
kwintachar, dyablupa pudirninwan rurayan nishanllaparayku.
35 6DQ0DWHR੄12੄13

rimaqnin Jonaswan milagruta 45੅Chaynu tarirqami tikrakar rin tarimuq

rurashannu nuqawan ruratinmi, syiti paymanta kusala mana allin


munarqa intrakanqallapa. 40੅Chaqa ispiritu masinkunata. Chaymantami
Jonasmaqami kimsa unaqta, kimsa WXNX\QLQSXOODFKD\UXQDSDNZLUSXQ‫ێ‬
tutata kusala atun piskadupa rurinpi manqa yaykunllapa taq. Chaynu
katin, Dyusqa milagruta rurar katinmi chay runaqa kusala llallinna
lluqshichimuran, chaynullami tikran, punta kashanmantaqa. &KD\QX‫ێ‬
Dyusmanta Shamuq Runapis kimsa llami kanan, NXVDODPDQDDOOLQ\DUSX\‫ێ‬
unaqta, kimsa tutata kay pachapa niyjun runakunatapis pasanqa”.
rurinpi kanqa. Chaymantami Dyusqa
milagruta rurar lluqshichimunqa. Jesuspa mamanwan ukninkuna
41੅“Piru maydiya chay jwisyu diya (Mr 3.31-35; Lc 8.19-21)
ƚKDPXWLQTDPLFKD\1tQLYHSZLEOX‫ێ‬ 46੅Chaynu nir ima Jesús runakunata
manta kaqkunaqa sharimunqallapa. willayatinraqmi, paypa mamanwan,
Chaymi ashwan qamkuna Dyuspi mana XNQLQNXQDƚKDUDQSD\ZDQSDUODQDU.
NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXULPDQTDNDVWLJD‫ێ‬ Piru waqtalapimi kidaranllapa.
kanaykillapapaq. Chaqa chay Nínive 47੅Chaymi mayqanƚKL-HVXVWDZLOODUDQ,

pwiblumanta runakunaqami, Jonás kaynu nir:


Dyuspaq parlakutinqa, uchanllapata —Mamaykiwan, uknikikunami chay
dijar kriyiranllapana. Piru kanan kay waqtapi. Qamwanmi parlanayanllapa
naypaykillapapi kaqqami Jonasmantaqa nir.
mas ima kar, TDPNXQDWDZLOODVKXWLQ‫ێ‬ 48੅Piru Jesusqami chay willaq

llapapis mana kriyinkillapachu. chaytaqa niran:


42੅“Chaynulla chay surlawmanta —¿Mayqantaq mamayqa? ¿0D\TDQ‫ێ‬
gubyirnapis chay jwisyu diyapiqa kunataq ukniykunaqa? nir.
sharimur, qamkuna kanan tyimpupi 49੅&KD\PDQWDPLFKD\\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

mana kriyinaqkunapaqpis rimanqa, kunaman rikachikur kaynu niran:


kastigakashana kayankillapa kanqa nir. —Kaykunami mamaywan,
Chaqa chay gubyirnaqami largu ukniykunaqa. 50੅Chaqa mayqanpis unaq
maymanta shamuran, Salomón kusala syilupi Taytay Dyus munashanlata ruraq
\DƚKD\QLQZDQ\DƚKDFKLNXTWDX\DNXT. kaqkunami, ullqu kaq, warmi kaq
Piru kay naypaykillapapi kaqqami kusa ukniykunaqa, chaynulla mamaymapis
PDV6DORPRQPDQWDNDU\DƚKDFKLVKXWLQ‫ێ‬ nir.
llapamapis, mana kasunkillapachu.
43੅“Chaynullami nishaykillapapis: Uk Jesusmi kumparasyunta ruran
runamanta dyablupa yarpuynin tarpukuqwan
lluqshirqami, chunllaq chaki (Mr 4.1-9; Lc 8.4-8)

13
pachakunapi purin, maylapipis 1੅Chaymantami chay diyaqa

samananpaq maskakur. Piru mana Jesusqa chay wasimanta


maypipis samananpaq tarirqami, OOXTVKLUULUNXVDODDWXQTXƚKDSD
kaynuta yarpun: 44੅Tikrakashaq chay manyanpi taran. 2੅Chaynu kusa achka
maymantaƚKLOOXTVKLPXVKD\ZDVL\PDQ runakuna tantakayatinmi, Jesusqa uk
nir. Chaynu tikrakamurqami, chay yaku karruman iqar taran. Nataq
runataqa uk shinalla wasi kusalata UXQDNXQDTDPLFKD\TXƚKDSDPDQ\DQ‫ێ‬
pichakar kamakashata yupay tarin. lapi kidaranllapa. 3੅Chaymantami
6DQ0DWHR੄13 36

-HVXVTDNXVDDFKNDLPDNXQDWDNXPSD‫ێ‬ kananllapapaq. Piru mana


UDV\XQNXQDZDQ\DƚKDFKLNXTTDOODULU, intrakanaqkunata-shuypaqa, chay
kaynu niran paykunataqa: ashlilata intrakashanmatapis tantar
´8NUXQDPLWDUSXNXTULUDQƚKDNUDQ‫ێ‬ qunqachinqa. 13੅Chayraykumi kay
man. 4੅Chaymantami shikwakutinqa NXPSDUDV\XQNXQDODZDQ\DƚKDFKLNXQL.
wakin simillaqa nanman rataran. Chaqa, paykunaqami chapakurpis mana
Chaymi pariq kurukuna shamur rikakunchu. Chaynulla uyakurpis mana
mikuran chay simillataqa. intrakanllapachu. 14੅Chaymi paykuna
5੅“Nataq wakin similla-shuypaqa chaynu katin ima, Dyuspa rimaqnin
rumipa ananpi yaqqa mana allpa Isaías nishanqa kumplikan. Chaqa
kaqman rataran. Piru chay simillaqami niqmi:
daskaqla winaq qallariran, mana ruri ‘Michka kusata uyakurmapis, mana
maypi pampakashanrayku. intrakanqallapachu.
6੅Chaymantami rupay iqamutinqa mana Chaynulla michka chapakurmapis,
DOOLWDƚKXSDNXVKDQUD\NX, daskaqla mana rikakunqallapachu nir.
ñutukur chakiran. 15 Chaqa kay pwiblumanta
7੅“Nataq wakin simillakunaqami kasha runakunapa yarpuyninqami
rurikunaman rataran. Chaymantami mana intrakaqpaq tikrakasha.
NDVKDNXQDZLQDUƚKDPLWDFKLUDQ. Chaymi rinrinllapamapis limpu
8੅“Piru wakin similla-shuypaqami NLUSDNDVKDDPDQDX\DNXQDQ‫ێ‬
rataran kusa shumaq pachaman. llapapaq.
Chaymi kusa shumaqta winatin, kusala Chaynulla nawinllapamapis limpu
shumaqta kusichakuranllapa. Chaqa, NLUSDNDVKDDPDQDULNDNXQDQ‫ێ‬
wakin ispigaqami syin murisituyjun llapapaqnachu.
karan. Nataq wakin ispigaqa sisinta Chaynuqami tukushallapa ama
murisituyjun. Wakin-shuypaqa, trinta nuqapi kriyinanllapapaq.
murisituyjun ima karan. 9੅Chaymi 0DQDQXTDSDTLQWUDNDUNUL\LWLQOODSD‫ێ‬
nishaykillapa: Rinriyjun kaqkunaqa qami, mana allichashaqmapischu’.
uyakur intrakayllapa nir”. 16੅“Nataq qamkuna-shuypaqa kusala

shumaqmi kankillapa. &KDTDQDZLNLOODSD‫ێ‬


Imapaqmi kumparasyunkunawan mapis allita rikakun. &KD\QXOODULQULNLOODSD‫ێ‬
\DƚKDFKLNXUDQ mapis allita uyakun ima. 17੅1LVKD\NLOODSD‫ێ‬
(Mr 4.10-12; Lc 8.9-10) pismi: Chiqaptami Dyuspa rimaqninkuna,
10੅&KD\PDQWDPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ wakin kusa allin runakunapis, kanan
kunaqa qimikar tapuran: rikayankillapa chayta, FKD\QXOODX\DSD\DQ‫ێ‬
—¿,PDSDTWDTNXPSDUDV\XQNXQDOD‫ێ‬ killapa ima chaytaqa, rikayta uyapayta ima
ZDQUXQDNXQDWDTD\DƚKDFKLQNL? nir. munaqllapa. Piru paykunaqami michka
11੅Chaymi Jesusqa niran: chaynu munarmapis mana rikaran
“Qamkunatami Dyusqa imanumi chaynulla uyaparanllapalamapischu.
PDQWDNXQQLUTDSD\OODLQWUDFKLVKX\DQ‫ێ‬
llapa, michka unay mana intrakasha 7DUSXNXTSDT\DƚKDFKLNXVKDQWD
katinllapamapis. Piru wakin intrachikuran
runakunata-shuypaqa mana. 12੅&KD\UD\‫ێ‬ (Mr 4.13-20; Lc 8.11-15)
kumi nini: Dyuspi intrakaqkunataqa 18੅“Allita
intrakayllapa, FKD\NXPSD‫ێ‬
masta intrachinqa, kusa intrakaq rasyun tarpukuqpaq rimarqa imatami
37 6DQ0DWHR੄13

intrachimanchikllapa nir: 19੅Chaymi tarpuran chay yupay. 25੅Piru tukuy


Dyusmanta shamur mantakuqpaq punuyatinllapa, SD\WDƚKLTQLTUXQD
uyapar mana intrakaqqa, chay similla shamur shikwakuran balliku simillata
nanman ishkiran chay yupay. chay trigupa rurinpiqa. &KD\QXVKLNZD‫ێ‬
Chaymantami dyablu shamurqa, chay kurqami upallala riranna.
uyakur shunqunpi tarpusha yupay 26੅“Chaymanta trigu winar ispigakutin

purichiyashantaqa ashuchin. imanaqa, chay ballikukunapis


20੅“Nataq chay similla rumikunapa rikariranna. 27੅&KD\PLFKD\WUDEDMDT‫ێ‬
ananman rataran chaykunaqami, kunaqa riran amunta willaq, kaynu nir:
intrachimanchik runakuna Dyus ‘Taytituy, qam tarpushayki simillaqami
rimashanta kusa aligrila uyakuqpaq. kusa allin karan. ¿Maymantataq chay
21੅3LUXPDQDDOOLWDƚKXSDNXVKDNDUPL, ballikuqa winamushaqa?’ nir.
mana shachinakuytaqa puytinchu. 28੅´&KD\ƚKDNUDSDDPXQTDQLUDQ:

Chayraykumi Dyuspi kriyishanrayku ¶0D\TDQƚKLTQLPDTPLFKD\WDTDUXUDVKD


imallapiqa qischakar, PDQDTDLPDQDFKL‫ێ‬ kanqa’ nir. Chaynu nitinqa chay
nanllapapaq ikinllapapi puritinqa chay trabajaqkunaqa kaynu nir tapuranllapa.
uyakushanta dijarna qunqanllapa. ‘¿Allinchu kanqa rir chay ballikuta pilar
22੅“Nataq chay simillakuna kashapa itakunayllapapaqqa?’ nir.
rurinman ishkishakuna-shuypaqa, LQWUDFKL‫ێ‬ 29੅“Piru chay amunqa niran: ‘Ama

PDQFKLN'\XVSDULPD\QLQWDX\DSDTNXQD‫ێ‬ chaytaqa rurayllapachu. Chaqa chay


paq. Piru kay pachapi imanupis kusa ballikukunata pilashaq nirqami, chay
imayjun kanar, imakunapi yarpupakur trigukunatapis pilayankillapa kanqa.
imaqa, Dyusmanta ashunllapa. &KD\UD\‫ێ‬ 30੅Ashwanmi dijayllapa pulla winanqa

kumi, chay munashankuna, \DUSXSDNX‫ێ‬ FKD\NXVLFKDNXQDW\LPSXƚKDPXQDQND‫ێ‬


shankuna ima, SD\NXQDWDƚKDPLWDFKLT man. &KD\PLFKD\GL\DTDNDƚKDNXVKDT
yupay qunqachin Dyuspa rimaynintaqa. chay ballikukunataqa akrananllapapaq.
Mana dijanchu puquq yupay kusa allin Chaynu akrarqami manuju manujula
kananpaqqa. watar dijanqallapa rupachikananpaq.
23੅“Piru chay similla kusa shumaq Nataq chay trigu kaqta-shuypaqami
pachaman ishkisha-VKX\SDTDLQWUDFKL‫ێ‬ ƚKXUDQTDOODSDFKD\ƚKXUDNXQD\SLQD·੅µ.
manchik, Dyuspa rimayninta intrakar
kasuqkunapaq. Chaykunaqami, kusa Mustasa qirupa simillanwan
achkata puqur kusichakaq yupay ima kumparasyunta ruraran
shumaqta kawsanllapa. Imanutaq wakin (Mr 4.30-32; Lc 13.18-19)
ispigakunamaqa, syin murisituyjun 31੅Jesusqami kay kumparasyuntapis

karan, wakin-shuypaqa sisinta parlakuran:


murisituyjun, wakinqami trinta “Syilumanta kaqpa mantakuyninqami uk
murisituyjun karan kada ispigitaqa”. mustasa qirupa simillanta, runakuna
tarpun chaynu. 32੅Chaqa, mustasa qirupa
Trigupa rurinpi balliku kaqpaq simillanqami kusala llampitu tukuy qirupa
kumparasyunta ruraran simillanmantaqa. Piru winarqami, kusala
24੅-HVXVTDPLND\QXQLUND\NXPSDUDV‫ێ‬ atunpaqna tikrakan, wakin mallkikuna
yunta parlakuranpis: ƚKDNUDSLNDTNXQDPDQWDTD. Chaymi
“Syilumanta kaqpa mantakuyninqami, ashwan pariq kuritukunamapis,
uk tarpukuq runa shumaq simillanta chaymanna rir qushakun”.
6DQ0DWHR੄13 38

chay-shuypaqami kay pacha. Chaymi


Libadurawan chay shumaq simillaqa intrachimanchik
kumparasyunta ruraran Dyus munashanta rurar mantakuyninpi
(Lc 13.20-21) kaq chaykunapaq. Nataq
33੅Chaynullami kay kumparasyuntapis balliku-shuypaqami intrachimanchik
parlakuran, kaynu nir: dyablu munashanlata ruraqkunapaq.
“Syilumanta kaqpa mantakuyninqami 39੅3LUXFKD\ƚKLTQLNXTNDU, ballikuta

imanutaq uk warmi tantata ruraqmaqa, tarpusha chay-shuypaqami dyablullapaq


achkalla arinaman pitila libadurata itar intrachimanchik. Nataq chay kusicha
dijatin saksachin chaynu”. tyimpu-shuypaqa intrachimanchik chay
jwisyu diyapaq. Chay kusichakuqkuna
,PDSDTPL\DƚKDFKLNXUDQ nir-shuypaqami intrachimanchik
kumparasyunkunalawan Dyuspa angelninkunapaq.
(Mr 4.33-34) 40੅“Chaymi nishaykillapa: Imanutaq
34੅Tukuy kaykunatami, Jesusqa chay ballikukunata chiqanchanchik
UXQDNXQDWDTDZLOODUDQNXPSDUDV\XQ‫ێ‬ rupachinapaq, chaynumi chay jwisyu
kunalawan. Manami imatapis mana diyapipis wakinqa chiqanchakanqa.
kumparasyunkunawanqa willaranchu. 41੅Chayraykumi Dyusmanta Shamuq
35੅Piru tukuy kaykunaqami chaynuqa 5XQDTDNDƚKDPXQTDDQJHOQLQNXQDWD,
pasaran Dyuspa rimaqnin unaylla chay mantakuyashanmanta chay
nishankuna kumplikananpaq. Chaqa ukkunata uchakuchiqkunata, chaynulla
kaynumi nisha kayaq: chay mana allinta ruraqkunata
“Tukuytami kumparasyunkunawan chiqanchananllapapaq. 42੅Chaynu
willashaq. chiqancharmi apar kusala miraq
&KD\QXOODPLZLOODVKDTSLVNXPSD‫ێ‬ ninaman itakunqallapa. Chaymi
rasyunwan, chaypiraq kusala mana agwantaypaqta
'\XVND\SDFKDWDUXUDVKDQ‫ێ‬ qischakar qayƚKDNXVKDQUD\NXNLUXQPD‫ێ‬
manta-pacha imakuna pakaplla tapis richyachinqallapa. 43੅3LUXPD\TDQ‫ێ‬
NDWLQPDQDLQWUDND\DVKDQOODSD‫ێ‬ pis Dyus munashannu
paq ima”.੆n ruraqkuna-shuypaqa, rupay yupay kusa
shumaqta llipyaranqallapa Taytanllapa
%DOOLNXSDT\DƚKDFKLNXVKDQSDT mantakuyashanpina. &KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬
intrachikuran llapa: Rinriyjun kaqkunaqami, uyakur
36੅Chaymantaqami Jesusqa chay intrakayllapa nir.
runakunata chaypi dijar rir yaykuran uk
.XVDODƚKDQL\MXQSDNDSOODNDTSDT
wasiman. &KD\SLPL\DƚKDNXTQLQNXQDTD
kumparasyunta ruraran
qimikar mañaranllapa intrachinanpaq
FKD\EDOOLNXƚKDNUDSLZLQDVKDND\DT 44 ੅´6\LOXPDQWDNDTSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬

chaypaq. 37੅Chaymi Jesusqa niran qami imanutaq uk lugarpi kusala


paykunataqa: ƚKDQL\MXQLPDSDNDSOODNDWLQPDQD
“Chay kusala shumaq simillata rikanchikchu chaynu. &KDTDQLVKD\NL‫ێ‬
tarpukuq chayqami Dyusmanta Shamuq llapa: Mayqan runapis uk pachapi
Runa. 38੅1DWDTƚKDNUDWDUSXNDVKD NXVDODƚKDQL\MXQLPDWDWDULUTDPDQD

n¬13.35¬Salmo¬78.2
39 6DQ0DWHR੄13

dijayta munanchu. Ashwanmi chayllapi


pampar dijar kusala aligrilla rin tukuy Unay chaynulla kanan
iman kaqkunata rantikur tikrakamur, \DƚKDFKLNX\NXQDSLVPL
chay pacha kusa imayjun kaqta rantin kusala shumaq
chaynu. 51੅Chaynunirqa, Jesusqa tapukuran:
—¿Qamkunaqachu intrakankillapa,
.XVDƚKDQL\MXQSLUODSDT tukuy kay nishushayllapataqa?
kumparasyunta ruraran —Intrakanillapami Taytituy— niran
45੅“Chaynulla syilumanta kaqpa paykunaqa.
mantakuyninqami, imanutaq uk 52੅Chaymantaqami Jesusqa niran:

QLJXV\DQWLPDTDNXVDƚKDQL\MXQSLUOD —0RLVpVPDQWDNXVKDQWDXN\DƚKDU
shutiq rumisituta maskar purin \DƚKDFKLNXTTDPLV\LOXPDQWDNDTSD
rantinanpaq, chay yupay. 46੅Chaynu PDQWDNX\QLQPDQWD\DƚKDNXUTD, uk
PDVNDUSXUL\DUXNNXVDƚKDQL\MXQWD wasipa amun yupay tukun. Chaymi
tarirqami, rir iman kaqkunatapis limpu FKD\NXVDƚKDQL\MXQƚKXUDNXVKDQWDTD
rantikur, imanupis chay pirla shutiq urqumun mushuq kaqkunata, unay
rumisitutaqa rantin-ari. kaqkunata ima.

Piskadukunapaq shikrawan Jesusmi Nazaret pwiblupi


kumparasyunta ruraran (Mr 6.1-6; Lc 4.16-30)
47੅´6\LOXPDQWDNDTSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬ 53੅&KD\QXQLULPDND\NXPSDUDV\XQ‫ێ‬

qami imanutaq piskadukuqkunamaqa kunata parlakurnaqami riranna chay


chay shikranta mar yakuman itakurqa kayashanmantaqa. 54੅Chaynu rirmi chay
NXVDODDFKNDXNPDQXNPDQSLVNDGX‫ێ‬ SZLEOXQOODPDQƚKDUDQ. Chaymi chay
kunata aypamun chay yupay. 48੅Chayna WDQWDNDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKLNXT
chay piskadukuna shikranpi untatinqa qallariran. &KD\QX\DƚKDFKLNXWLQPL
chay piskadukuqkunaqa waqtaman runakunaqa limpu dispantakasha kaynu
urqumunllapa. Chaymantaqa tar akraq ninakuqllapa:
qallarinllapa. Chaynami chay kusala “¿.D\TDPD\SLWDT\DƚKDNXUDQTDND\
shumaq chaykunataqa kanastanman NXVD\DƚKD\DVKDQWDTD? ¿Imanutaq chay
ƚKXUDQOODSD. Nataq chay mana shumaq milagrukunata rurayta puytin? 55੅¿0DQD‫ێ‬
kaqta-shuypaqami itakunllapa. 49੅&KD\‫ێ‬ chu kayqa, FKD\LƚKNDNXTSDZDPUDQ?
nullami pasanqapis chay jwisyu diya ¿Chaynulla manachu wakpa mamanqa
ƚKDPXWLQTD. Chaymi chay angelkunaqa María? ¿Manachu Santiagupa,੆o Josipa,
rir chay mana allin kaqkunataqa Simonpa, Judaspa uknin ima? 56੅¿Manachu
chiqanchanqa allin kaqkunamantaqa. paypa warmi ukninkunamapis kaypi
50੅Chaynu chiqancharmi chay mana allin nuqanchikkunawan tanllapa? ¿Piru chaynu
NDTNXQDWDTDNXVDODWDQLQDUDWDNXT‫ێ‬ katinqa, imanu kartaq tukuy wakkunata
manna itakunqa. Chaymi chaypiraq rurayta puytinqa?” nir.
kusala mana agwantaypaqta qischakar 57੅Chaynu nir ima piñakur mana

qayƚKDNXVKDQUD\NXNLUXQPDWDSLV kasunatinllapami, Jesusqa paykunataqa


richyachinqallapa”. niran:

o¬13.55 Santiagutami niqllapapis “Jacobo” nir. Payqami Jerusalenpi kriyiqkunapa punta


rikaqnin karan. Rikashun Hechos 12.17; Gálatas 1.19.
6DQ0DWHR੄13੄14 40

“Tukuy uklaw pachapimi kusa ZDUPLZDPUDQWDDQLPDFKLWLQ+HURGHV‫ێ‬


shumaqta rikanllapa uk runa Dyuspaq taqa kaynu niran: “Shutichikuq Juanpa
rimaqtaqa. Piru chay pwiblunllapi umanta uk platupi qumay” nir.
chaynulla wasinllapi imaqami mana 9੅&KD\QXQLUTDVKLJXE\LUQX+HURGHV‫ێ‬

kasunllapachu” nir. taqa kusalata llakichiran. Piru chaynu


58੅Piru chay pwiblunllapiqami Jesusqa llakiyarmapisshi, chaypi kaqkunapa
PDQDDFKNDPLODJUXNXQDWDTDUXUDUDQ‫ێ‬ QD\SDQSLMXUDUDUQLVKDQUD\NXNDƚKDNX‫ێ‬
chu. &KDTDFKD\PDQWDNDTUXQDNXQD‫ێ‬ ran chaynu rurananllapapaq. 10੅Chayshi
qami mana paypiqa kriyiqllapachu. NDƚKDNXUDQ6KXWLFKLNXT-XDQSDXPDQWD
chay karsilpi pitinanllapapaq. 11੅&KD\‫ێ‬
Shutichikuq Juantami mantaqashi uk platupi apar, chay warmi
wanuchiranllapana wamrataqa quranllapana. Nataq chay
(Mr 6.14-29; Lc 9.7-9) wamraqashi mamantana ashwan quran.

14
1੅&KD\PDQWDTDPLFKD\W\LPSX‫ێ‬ 12੅Chaymantanashi, Shutichikuq

kunapiqa Galilea pwiblupa -XDQSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDƚKDU,


mantaqnin, Herodesqa uyaparan Juanpa kwirpunlatana aparanllapa
Jesuspaq kusata rimaqllapata. 2੅Chaymi pampaq. Chaymanta-shuypaqa
chay sirbiqninkunataqa niran: “Chay ULUDQOODSD-HVXVWDZLOODTFKD\SDVDVKDQ‫ێ‬
Jesusqami, Shutichikuq Juanlla kanqa. paqqa.
&KDTDZDQXVKDQPDQWDNDZVDPXVKDQ‫ێ‬
Jesusmi sinku mil
raykumi milagrukunamatapis rurayta
runakunata qararan
puytiyanqa” nir.
3-4੅&KDTD6KXWLFKLNXT-XDQPLQD\SDT‫ێ‬ (Mr 6.30-44; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14)
llata Herodestaqa kaynu nisha kayaq: 13੅&KD\WD\DƚKDUPL-HVXVTDXN\DNX

“Chay ukniki Felipipa warmin karruman iqar uk chunllaq lugarman riran.


+HURGLDVWDZDUPLNLWD\XSD\SXULFKL\D‫ێ‬ 3LUXDFKNDUXQDNXQDPL\DƚKDUDQOODSD
shaykiqami mana allinchu”. Chaynu Jesusqa risha nir. Chaymi chay
nishanraykushi Herodesqa kusalata SZLEOXNXQDPDQWDOOXTVKLUƚKDNSDOD
SLxDNXUNDƚKDNXUDQD\SDUNDGLQDNXQD‫ێ‬ riranllapa Jesuspa ikintaqa. 14੅Chaymanta
wan watar karsilman itananllapapaq. Jesusqa chaynu riyar yaku manyanman
5੅Herodesqashi, Shutichikuq Juantaqa ƚKDUTD, yaku karrumanta ishkiran. Chaynu
kusalata wanuchiyta munaq. Piru ishkirmi kusala achka runakunata rikaran.
runakunata mancharshi mana Chaymi paykunata llakipar tukuy
wanuchiytaqa puytiqchu. Chaqa qishaqninkunata apashanllapataqa limpu
tukuylashi kriyiqllapa Juanqa Dyuspa allicharan. 15੅Piru limpu tardiyayatinnaqami
rimaqnin nir. 6੅Piru uk diyapishi FKD\\DƚKDNXTQLQNXQDTDTLPLNDUND\QX
Herodespa kumpliyañun karan. Chayshi niranllapa:
fyistata ruratinllapa, chay Herodiaspa —Kay lugarpiqami mana imapis kanchu.
warmi wamranqa tukuyla chaypi Chaynulla kusa tardinami. Chayraykumi
kaqkunapa naypanpi lluqshir bayliran. runakunataqa willay chay pwiblukunaman
Chaynu baylishanshi Herodestaqa rir mikunanllapata rantinanllapapaq nir.
kusalata gustaran. 7੅Chayshi ashwan 16੅Chaynu nitinllapami Jesusqa niran:

Herodesqa chay intinadantaqa jurar —Manami allinchu rinanllapapaqqa.


arniran imata mañamatkipis qushayki Ashwan qamkuna paykunataqa
nir. 8੅Chaymantaqashi maman chay qarayllapa nir.
41 6DQ0DWHR੄14

17੅Chaynu nitinqa, paykunaqa DQDQOODWDULUDQ\DƚKDNXTQLQNXQDODZ‫ێ‬


niranllapa: man. 26੅Chaynu yakupa ananta riqta
—Kaypiqami kay sinku tantitawan, ULNDUPL\DƚKDNXTQLQNXQDTDNXVDODWD
ishkay piskaditumantaqa mana masqa manchakur “¡Wakqami aya!” nir kusata
imapis kanchu, nir. qayƚKDNXUDQOODSD.
18੅Jesusqa niran: 27੅Piru Jesusqami paykunataqa kaynu

—Apamuyllapa kayman. niran:


19੅&KD\PDQWDPLFKD\DFKNDUXQDNXQD‫ێ‬ —¡6KDFKLQDNXUDPDPDQFKDNX\OODSD‫ێ‬
taqa chay qiwakunalapi tananllapapaq chu! ¡Nuqami kani! nir.
niran. Chaynu nisha karnaqami, chay 28੅Chaymantami, Pedruqa kaynu

sinku tantitawan, ishkay piskadituta niran:


aypar unaq syiluman chapakur payji nir, —Taytituy, qam karqa mantakuy
Taytan Dyusman mañakuran. nuqa yakupa ananllata qamman
Chaymantami chay tantakunata pidasu shamunaypaq nir.
SLGDVXSDNLU\DƚKDNXTQLQNXQDWDTXUDQ 29੅Chaymi Jesusqa niran:

WXNX\ODFKD\SLNDTNXQDWDD\SDFKLQDQ‫ێ‬ —Shamuy-ari nir.


llapapaq. 20੅&KD\QXPLWXNX\ODPLNXUDQ‫ێ‬ Chaynu nitinmi Pedruqa yaku
llapa tiqllananllapakaman. karrumanta ishkir yakupa ananllata riq
&KD\PDQWDPL\DƚKDNXTQLQNXQDTDFKD\ ƚKXUDNDUDQ-HV~VND\DVKDQODZPDQ.
mikuypa subrankunataqa ashwan dusi 30੅Piru kusala jwirti wayra shamur

kanasta untata tantaranllapa. 21੅Piru yakuta maqchiyashanraykumi kusalata


FKD\PLNXVKDFKD\NXQDWD\XSDWLQOODSD‫ێ‬ manchakuran. Chaymi ashwan chay
qami ullqukunala sinku mil (5,000) kutilla limpu chinqaq qallarir, kaynu nir
karanllapa. Nataq warmikunawan qayƚKDNXUDQ:
ZDPUDNXQDWDTDPLPDQD\XSDUDQOODSD‫ێ‬ —¡Yanapamay Taytituy! nir.
nachu. 31੅Chaymi chay kutilla Jesusqa

makinmanta aypamur niran:


Jesusmi yakupa ananta puriran —¡0DQDPLTDPTDDOOLWDTDNUL\LQNL‫ێ‬
(Mr 6.45-52; Jn 6.16-21) raqchu! ¿Imapaqtaq mana allita
22੅Chaymanta, -HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ kriyirayki? nir.
kunata yaku karruman iqachiran rir 32੅Chaynu nir chay yaku karruman

ƚKDVNLQDQOODSDSDTTXƚKDSDXNODZ ishkantin iqatinllapaqa, wayraqa


manyanman paymantaqa naypaqta. qasillaranna. 33੅Chaymi, chay yaku
Nataq payqa chaylapi kidaran tukuyla karrupi kaqkunaqa, Jesuspa naypalanpi
dispidikur rinanllapakaman. 23੅Chaynu qunqurikur kaynu niranllapa:
dispidikur ritinllapanaqa, Jesusqa uk —¡Chiqaptami qamqa Dyuspa
sirkaman payla iqaran, Taytanman Wamran kanki! nir.
mañakuq. &KD\PLOLPSXDPVD\DWLQQD‫ێ‬
mapis payla chaypiqa karan. 24੅Nataq Jesusmi Genesaret lugarpi,
chay yaku karru-shuypaqa kusa qishaqkunata allicharan
largutana risha karan yaku anantaqa. (Mr 6.53-56)
Piru naypanllapalawmanta kusala jwirti 34੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

wayra shamuyashanraykumi yaku NXQDZDQSXOODFKD\TXƚKDOODWDULU


karrutaqa, yaku kusalata maqchiyaran. pasar, ƚKDUDQOODSD*HQHVDUHW
25੅Limpu achkiyaqpinaqa, Jesusqa yaku lugarmanna. 35੅&KD\QXƚKDWLQOODSDPL
6DQ0DWHR੄14੄15 42

chay lugarmanta kaqkunaqa tukuyla WaknupaqƚKL'\XVSDXQD\ULPDTQLQ


Jesustaqa riqsiranllapa. Chaymi, tukuy Isaiasqa, qamkunapaq rimaran. Chaqa
chay lugarpi parlakutinllapa, \DƚKDUDQ‫ێ‬ niqmi:
llapana Jesuspaqqa. Chaynu 8 ‘Kay pwiblumanta runakunaqami

\DƚKDUOODSDPLWXNX\TLVKDTQLQOODSDWD VKLPLQOODSDODZDQNDVXPDQ‫ێ‬
aparanllapa. 36੅Chaymi kusalata llapa.
-HVXVWDTDUXJDUDQOODSDUDƚKSDQSD Piru yarpuyninllapapiqami mana
manyanlamatapis kamananllapapaq. chiqaptaqa kasumanllapachu.
&KD\QXPLFKD\UDƚKSDQSDPDQ\DQWD 9 &KD\UD\NXPL\DQTDOODDGXUDPDT‫ێ‬

tukuy kamaqkunaqa allinna kidaqllapa. llapa yupay tukunllapamapis.


&KDTDFKD\\DƚKDFKLNX\DVKDQ
Mana allin yarpuyninchikmi chaykunapis yanqa runakunapa
uchakuchimanchik \DƚKDFKLNX\QLQODLPDPL·QLU.
(Mr 7.1-23) 10੅Chaymantami Jesusqa runakunata

15
1੅Chaymantami Jesusman qayamur kaynu niran:
TLPLNDUDQOODSD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ —Allita uyakur intrakayllapa.
VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, fariseo 11੅Chaqa nishaykillapa: Mayqanpis ima

runakuna ima. 3D\NXQDTDPL-HUXVDOHQ‫ێ‬ mikuyta mikushanraykuqa manami


PDQWDƚKDPXVKDNDUDQOODSD. Chaymi uchayjun kaytaqa puytinchu. Ashwanmi
kaynu nir tapuranllapa: mayqanpis yarpuyninllapapi mana
2੅— ,PDSDTWDT\DƚKDNXTQLNLNXQDTD allinta yarpur rimar uchakuytaqa
¿
unay rukunchikkunapa kustumrinta puytin.
mana kasunllapa? ¿,PDSDTWDTPLNXQDQ‫ێ‬ 12੅&KD\PDQWDPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

llapapaq karqa, naypaqtaqa mana kunaqa qimikar kaynu nir willaranllapa:


makinllapataqa paqan? nir. —¡Taytituy! &KD\IDULVHRUXQDNXQD‫ێ‬
3੅Jesuspismi tapuran: qami qam chaynu nitki uyaparqa kusata
—¿Imapaqtaq qamkunapis chay piñakuranllapa nir.
kustumrikillapalata rurar Dyus 13੅Piru Jesusqami paykunataqa niran:

munashantaqa mana rurankillapa? —Ima qirutapis, syilumanta Taytay,


4੅Chaqa Dyusqami niran: ‘Taytaykita mana tarpusha katinqami, ƚKXSDQPDQWD
mamaykita kusa rispituwan kasuyllapa. pilar itakukanqa. 14੅&KD\QXSLxDNXWLQ‫ێ‬
Chay mayqanpis taytanta mamanta llapamapis ama kwintachayllapachu.
ƚKLTQLTNXQDTDPLZDQXFKLNDVKD Chaqa paykunaqami imanutaq uk
kanqallapa’ nir. 5੅Piru qamkunaqami syigumaqa, mana rikakuq masinta
ninkillapa, uk runaqa niyta puytin kaylata kaylata rishun nin mana
taytanta mamanta: ¶0DQDPL\DQDSD‫ێ‬ rikakurmapis, chaynu paykunapis. Allita
shuyta puytinichu. Chaqa tukuy imay \DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, uk syigu mana
kaqkunatami arnisha kani Dyusta’ nir. rikakuq masinta kaylawta ima rishun
6੅Mayqanpis chaynu niqqa, manami niyarmapis, ashwan ishkantinllapa uk
WD\WDQWDPDPDQWDTDULVSLWD\DQOODSDQD‫ێ‬ XƚKNXPDQQDUDWDQOODSD.
chu. Chaymi nishaykillapa: 4DPNXQD‫ێ‬ 15੅Chaynu nitinmi, Pedruqa Jesusta

TDPL'\XVQLVKDQWDPDQDNDVXQNLOODSD‫ێ‬ niran:
nachu, qamkunapa kustumrikillapalata —Intrachimayllapari chay mayqanpis
rurar kawsanaykillapapaq. 7੅¡Dyusta mikushanraykuqa mana uchakuyta
yanqa kasuq tukuq kuchi runakuna! puytinchu nishaykitaqa nir.
43 6DQ0DWHR੄15

16੅Chaymi Jesusqa niran: 24੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa kaynu

—¿Qamkunamapischu manaraq niran:


intrakankillapa? 17੅Allita kwintata —7D\WD\'\XVTDPLNDƚKDPDVKD
qukayllapa. 7XNX\LPDWDPLNXVKDOODSD‫ێ‬ Israel pwiblumanta kaqkuna uysha
TDPLWXNX\ODULQSDƚKDQFKLNPDQ. chinqasha yupay runakunalaman.
Chaymantami qashan kwirpunchikqa 25੅&KD\QXQLWLQPDSLVPLFKD\ZDUPLVL‫ێ‬

itakamun. 18੅Piru chay kusala mana allin taqa rir Jesuspa naypanpi qunqurikur
rimaykunata rimanllapa kaynu niran:
chay-shuypaqami yarpuyninllapamanta —¡Taytituy, ama chaynu nirchu
lluqshimun. Chaynu karmi mana yanapamay-ari! nir.
allinkunata rimar ima uchakushana 26੅Jesusqa niran:

rikarinllapa. 19੅Chaqa, uk runapa —Manami allinchu wamranchikpa


yarpuyninmantaqami mana allin PLNXQDQWDNLWDUDOOTLWXNXQDWDTDUDQD‫ێ‬
yarpuykuna lluqshimun. Chaymi paqqa.
wanuchikuyta yarpun. Ukwan ukwan 27੅Chaymi chay warmisitaqa niran:

kayta yarpun. Musu kar, manaqa —Chiqaptami chaynu Taytituy. Piru


shipash karpis pakaplla tayta yarpun. allqitukunamapismi, amun misapi
Chaynulla suwakunanpaq, OOXOODNXQDQ‫ێ‬ mikuyatin, FKD\PLNX\VLWXLVKNLVKDQOD‫ێ‬
paq, musyakunanpaq ima yarpunllapa. matapis mikun nir.
20੅Tukuy chaykunata yarpur rurarmi 28੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran:

uchakunllapa. Piru mayqanpis chay —¡Mamitay, kusalatari qamqa nuqapi


maki paqana kustumrita mana rurar kriyinki! &KD\PLLPDQXWDTNUL\LVKD\NL‫ێ‬
mikurqa ¿imanunari uchakunqallapa? nulla wamraykipiqa rurakanqa nir.
Chaynu nitinmi chay kutilla, chay
Mana Israelmanta warmimi Jesuspi warmipa warmi wamranqa alliyaranna.
kusalata kriyiran
(Mr 7.24-30) Jesusmi achka qishaqkunata
21੅Chaymantami allicharan
Jesusqa riran chay Tiro
FKD\QXOOD6LGyQSZLEOXSDOXJDUQLQNXQD‫ێ‬ 29੅Jesusqami chay kayashanmanta
man. 22੅Chay lugarkunapimi uk cananea lluqshir rirqa, ƚKDUDQ*DOLOHDVKXWLT
warmisita taq. Paymi Jesusman kaynu nir TXƚKDSDPDQ\DQPDQ. Chaymantami
kusalata qayƚKDNXUTLPLNDUDQ: unaq sirkaman iqar taran. 30੅&KD\ND‫ێ‬
—¡Taytituy, Davidpa ayllun,੆p PDQTDPLNXVDDFKNDUXQDNXQDWDQWDND‫ێ‬
llakipamastuy-ari! ¡Chaqa warmi ranllapa pay kayashanmanqa.
wamraymi dyablupa yarpuyninwan kar Kujukunata, syigukunata, mana allin
kusalata qischakayan! nir. rikrayjunkunata, mudukunata chaynulla
23੅Chaynu nitinmi, Jesusqa mana ukman qishaywan kaqkunata imami
imatapis niranchu. Ashwanmi DSDU-HVXVSDƚKDNLQODSLƚKXUDUDQOODSD.
\DƚKDNXTQLQNXQDSD\PDQTLPLNDU Piru Jesusqami tukuyninta allicharan.
kaynu nir rugaranllapa: 31੅Chaynu chay mudukuna rimatin,

—Willay wak warmitaqa rinanpaq. mana allin rikrayjunkuna alliyatin,


Chaqa nuqanchikkunapa ikinchiktami kujukuna puritin, syigukuna chapakur
qayƚKDNXUVKDPX\DQQLU. rikakutin ima rikarmi chay runakunaqa

p¬15.22 Davidpa ayllun nirqami Dyuspa Akrashan Cristun nir intrachimanchik.


6DQ0DWHR੄15੄16 44

limpu dispantakasha kidaranllapa. runakunataqa, “Rishaqna” nir, yaku


Chaymi ashwan Israel runakunapa karruman iqar riran uk lugar Magdala੆q
Dyusnintana tukuyla alabaranllapa. shutiqmanna.

Jesusmi kwatru mil Jesustami mañaranllapa qashan uk


runakunata qararan milagruta rurananpaq
(Mr 8.1-10) (Mr 8.11-13; Lc 12.54-56)

16
32੅Chaymantami, -HVXVTD\DƚKDNXT‫ێ‬ 1੅Chaymantaqami wakin
ninkunata qayamur kaynu niran: fariseukuna, chaynulla saduceo
—Kusatami llakini kay runakunapaqqa. runakuna riranllapa Jesusta rikaq.
Chaqa kimsa diyanari nuqawan kaypi. Chaymi paykunaqa mabir ima ninqashi
Mananami imata mikunanllapapaqpis nir, kaynu niranllapa:
kannachu. Chaymi mana qarasha karqa, —Chiqapta syilumanta shamushayki
PDQDNDƚKDQD\DQLFKXZDVLQOODSDPDQTD. QLU\DƚKDQD\OODSDSDTTDXNPLODJUXWD
Chaqa imanupiqami mallaqpaq riyar nanpi ruray nir.
imananmanllapa nir. 2੅Piru Jesusqami niran:
33੅Chaymi, \DƚKDNXTQLQNXQDTD —Qamkunaqami tardikuna unaq
niranllapa: syiluman chapakur, syiluta chupikallata
—Piru, ¿imanunari waknu kusala rikarqa ninkillapa: ‘Kusa shumaq tyimpumi
achka runakunapaqqa kay chunllaq kanqa’ nir. 3੅Piru allaqmantakuna unaq
mana mayqanpis tayashanllapa syiluman chapakur syiluta chupikalla
lugarpiqa mikuytaqa tarishunllapa? nir. tultyawta rikarqa ninkillapa: ‘Kananqami
34੅Chaymi Jesusqa tapuran paykunataqa: mana allin tyimpuchu kanqa’ nir. Chaynu
—¿Aykataq kan tantitaykillapaqa? nir. TDPNXQDV\LOXWDFKDSDULPDW\LPSXNXQD‫ێ‬
Paykunaqa niranllapa: SDT\DƚKDUTD, ¿LPDSDTWDTPDQDLQWUDNDQ‫ێ‬
—6\LWLWDQWLWDZDQD\NDODSLVNDGX‫ێ‬ killapa nuqa Dyusmanta shamusha kar
kunalami kan nir. \DƚKDFKLVKXWL\TD? 4੅Kay kusala mana allin
35੅Chaymantami payqa willaran yarpuyniyjun kaq, chaynulla mana allita
runakunata, pachalapimapis tananllapapaq. kriyimaq runakunaqami uk milagruta
36੅Chaymi, chay syiti tantitawan, chay ruranaypaq mañamanllapa. Piru kay mana
piskadutaqa, aypar payji nir ima Taytan kriyimaq runakunaqami Taytay Dyus
Dyusman mañakuran. Chaymantami, imanutaq Jonaswan ruraran chaynulla
WDQWDNXQDWDSDNLUTXUDQFKD\\DƚKDNXT‫ێ‬ nuqawan ruratinla, PXQDUTDLQWUDNDQTD‫ێ‬
ninkunata. &KD\PLSD\NXQDQDUXQDNXQD‫ێ‬ llapa.
taqa aypachiran. 37੅Chaynumi tukuynin Chaynu nirqa chay kutilla, riranna
tiqllanankaman mikuranllapa. Ashwanmi chay runakunamantaqa.
subrankunata tantarqa, syiti kanastatana
untachiranllapa. 38੅Piru chay mikusha Fariseukunapa, saduceupa mana
chaykunaqami kwatru milqa (4,000) DOOLQ\DƚKDFKLNX\QLQNXQD
ullqukunala karanllapa. 1DWDTZDUPLNXQD‫ێ‬ (Mr 8.14-21)
ZDQZDPUDNXQDWDTDPLPDQD\XSDUDQ‫ێ‬ 5੅-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTXƚKDSD

llapanachu. 39੅Chaymantaqami Jesusqa uklaw manyanman pasasha karqa

q¬15.39 Magdalaqami chaylla Magadanwanqa. Chay lugarllamantami karan María


Magdalenaqa.
45 6DQ0DWHR੄16

yarpuranllapa, tantakunata qunqar 14੅Chaynu nitinqa paykunaqa

rishallapa nir. 6੅Chaymantami Jesusqa niranllapa:


niran: —Wakinqami ninllapa, Shutichikuq
—Allita kwintata qukar, NX\WDNDQNL‫ێ‬ Juan nir. Nataq wakin-shuypaqa
llapa chay fariseo, chaynulla saduceo ninllapa Elías nir. Chaynulla
runakunapa libaduranllapamanta nir. wakinkunaqa ninllapa Jeremías,
7੅&KD\PLFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDTD manaqapis Dyuspa uk rimaqnin kanqa
paykunapura ninakuranllapa: “¡Mana nir.
tantata apamusha kashallapami, chaynu 15੅—Qamkunapaq-shuypaqa PD\TDQ‫ێ‬
¿
nimashanchikllapa kanqa!” nir. taq kani? —QLUWDSXUDQFKD\\DƚKDNXT‫ێ‬
8੅&KD\QX\DUSX\DQOODSDQLU\DƚKD\D‫ێ‬ ninkunataqa.
shanraykumi, Jesusqa kaynu niran: 16੅Chaymi Simón Pedruqa niran:

—¿Imapaqtaq ninkillapa, tanta mana —Qamqami Dyuspa Akrashan Cristun,


kanchu nirqa? ¡Ima manaraqchu allita tukuy tyimpupaq kawsaq Dyuspa
nuqapi kriyinkillapa! 9੅¿Manaraqchu Wamran kanki, nir.
intrakankillapa, chaynulla mananachu 17੅Chaymi Jesusqa niran:

yarpunkillapapis, chay sinku tantitamanta —Kusa shumaqmi kanki Jonaspa


sinku mil runakunata qarashaytaqa? Chaqa wamran Simón. Chaqa nuqapaq
DFKNDNDQDVWDWDUDTPLVXEUDWLQSLVWDQWDUD\‫ێ‬ \DƚKDQD\NLSDTTDXQDTV\LOXPDQWD
killapa. 10੅&KD\QXOODPDQDFKX\DUSXQNL‫ێ‬ Taytaymi intrachishusha, manami
llapa chay syiti tantitamanta kwatru mil mayqan runa imachu. 18੅Chaymi
runakunata qaratiypis, achka kanastata kananqa kusalata kriyir, jwirti rumi
subranta tantashaykillapataqa. 11੅¿Ima \XSD\NDVKD\NLUD\NX3HGURVKXWLFKL‫ێ‬
manachu kwintata qukaraykillapa, nuqaqa shayki. &KD\QXTDPLZDNLQNUL\LTNXQD‫ێ‬
manami tantapaqchu rimayaray nirqa? paqqa atun rumi yupayna kayanqa
$VKZDQPLQLVKX\DUD\OODSDNX\WDNDQD\NL‫ێ‬ kriyishaykiqa. Chaymi chay rumipa
llapapaq chay fariseo, chaynulla chay DQDQPDQƚKXUDUOOXWDNXUXNZDVLWD
saduceo runakunapa libaduranmanta. shachiq yupayna kashaq chay wakin
12੅&KD\PDQWDPLSD\NXQDTDLQWUDND‫ێ‬ nuqapi kriyiqkunawanqa. Chaynuqami
UDQOODSDQDPDQDWDQWDSDOLEDGXUDQSDT‫ێ‬ chay mana allinta rurachikuq dyabluqa
chu willamayashanchikllapa nir. mana binsiyta puytinqanachu. 19੅Piru
Ashwanmi intrakaranllapa chay fariseo, kananqami Pedro, Taytay Dyus syilupi
FKD\QXOODVDGXFHRUXQDNXQD\DƚKDFKL‫ێ‬ mantakuyashanman yaykuqkunata
kuyashanmanta kuytakananllapapaq rikanaykipaqna numrashayki. Chaymi
nir. ND\SDFKDSLPD\TDQSLVPDQDNUL\LVKDQ‫ێ‬
rayku, Dyus mantakuyashanman mana
Pedrumi Jesustaqa Dyuspa yaykunqachu nitkiqa, unaq syilupi
Akrashan Cristun kanki niran Taytaypis mana yaykuchinqachu.
(Mr 8.27-30; Lc 9.18-21) Chaynulla kay pachapi mayqanpis
13੅Jesusqauk lugar Cesarea Filipuman NUL\LVKDQUD\NX7D\WD\'\XVPDQWDNX\D‫ێ‬
ƚKDUTD, WDSXUDQFKD\\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ shanman yaykunqa nitki-shuypaqa,
taqa: 7D\WD\SLV\D\NXFKLQTDPDQWDNX\DVKDQ‫ێ‬
—Nuqa Dyusmanta Shamuq manqa.
Runapaqqa ¿PD\TDQVKLNDQLQLQOODSD‫ێ‬ 20੅Chaynu Pedruta nishana karqami

taq runakunaqa? nir. -HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDZLOODUDQ,


6DQ0DWHR੄16੄17 46

ama mayqantapis willananllapapaqchu, kamaqkunaqami tukuy tyimpupaqna


payqa Dyuspa Akrashan Cristun nirqa. qischakanqallapa. Piru mayqanpis
nuqapi kriyishanrayku qischakar
Mananami maychu wanunaypaq wanuqkunaqami tukuy tyimpupaqna
niran Jesusqa kawsanqallapa. 26੅Chaqa nishaykillapa:
(Mr 8.31–9.1; Lc 9.22-27) Mayqanpis kay pachapi kaq ima
21੅Chaymanta-pachami Jesusqa PXQDVKDQWDWDQWDNXUPDQDZDVKDND‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLULQWUDFKLT tinqa, ¿imapaqtaq sirbiyan chay
qallariran: tantakushanqa? ¿Manaqa uk runachu
“Nuqaqami Jerusalén pwiblumanna achka imata pagrakur washakayta
riyashaq. Chaymi chay pwibluman puytinman? ¡Manami! 27੅Chaqa nuqa
ƚKDWL\TD, FKD\SLUXNXNDTPDQWDNXT‫ێ‬ Dyusmanta Shamuq Runaqami
kuna, kurakunapa mantaqninkuna, shamushaq Taytay Dyuspa llipyalla
0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ pudirninwan, angelniykunawan ima.
NXTNXQDLPDD\SDUNXVDODWDTLVFKDPDQ‫ێ‬ Chaynu shamurmi tukuyta allita rikar
qallapa. &KD\QXTLVFKDPDUPLZDQXFKL‫ێ‬ \DƚKDULPDQXUXUDVKDQOODSDQXOODLPDQX
manqallapa. 3LUXFKD\QXZDQXFKLPD‫ێ‬ kananpaqmapis nishaq. 28੅Chiqaptami
tinllapamapismi kimsa diyamantaqa nishaykillapapis: Kaypi kaqmanta
kawsamushaq” nir. ZDNLQOODTDPLPDQDZDQXQNLOODSDUDT‫ێ‬
22੅Chaynu nitinmi, Pedruqa uklawman chu Dyusmanta Shamuq Runata
Jesusta paylata apar anyaqnulla kaynu mantakuqta rikanaykillapakaman nir”.
nir willaran:
—¡Dyusqami mana munanqachu Jesusmi kusa llipya intirupaq
chaynu qischakanaykipaqqa Taytituy! tikrakaran
(Mr 9.2-13; Lc 9.28-36)
¡Chaqa manami allinchu chaynu

17
pasashunanpaqqa! nir. 1੅&KD\PDQWDVD\VLGL\DSDVDWLQQD‫ێ‬
23੅&KD\QXQLWLQPL-HVXVTD3HGUXODZ‫ێ‬ qami Jesusqa, Pedruta Santiaguta
man tikrakamur niran: apar riran. Chaynullami aparanpis
—¡Ashuy naypaymantaqa dyablu!੆r Santiagupa uknin Juanta ima. Chaynumi
Chaqa qamqami Dyus munashanta paykunala rir iqaranllapa kusa unaq
mana intrakar, yanqa runakuna sirkaman. 2੅Chaypi katinllapanami, Jesusqa
yarpushannula yarpur, Dyus \DƚKDNXTQLQNXQDSDQD\SDQSLNXVDOD
munashanta mana ruranayta munar ukman shumaqpaq tikrakaran. Chaqa
disanimachimayanki nir. TDTOODQTDPLUXSD\\XSD\NXVDWDOOLS\DUD‫ێ‬
24੅Chaymanta-shuypaqami Jesusqa yaran. 1DWDTUDƚKSDQ-shuypaqami kusa
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUDQ: yuraq intiruta achkirayaran. 3੅Chaynu
´0D\TDQSLVQXTDSD\DƚKDNXTQL\ Jesusta rikakuyarllapami, chay kutilla
kanarqami amana bidanllapapaqqa rikaranllapapis Dyuspa unay rimaqninkuna
llakinqallapanachu. Ashwanmi kruspi Moiseswan, Elías ima Jesuswan parlaqta.
ZDQXFKLQDWLQOODSDPDSLVDPDPDQFKD‫ێ‬ 4੅Chaymi Pedruqa Jesusta niran:

NXUFKXQXTDODSL\DUSXUVKDFKLQDNXQTD‫ێ‬ —Taytituy ¡kaypiqami kusala allin


llapa. 25੅Chaqa mayqanpis paykuna kanchikllapa! Qam munatkiqa, rurashaq
munashannulla bidanta washayta kimsa chukllitakunata, ukta qampaq,

r¬16.23 Chaynuqami Jesusqa niran, Pedro dyablu munashanta rimashanrayku.


47 6DQ0DWHR੄17

ukta Moisespaq, ukta-shuypaqa Eliaspaq 13੅&KD\PLFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDTD

nir. kwintata qukaranllapa, Jesusqami


5੅Chaynu Pedro niyatinqami, kusa Shutichikuq Juanpaq rimayan nir.
llipya intiru puktay limpu paykunata
pampar pasayaran. Piru chay puktay Jesusmi allicharan dyablupa
rurimantami Dyus kaynu niyaran: yarpuyninwan kaq wamrata
“Kaymi kusa munashay Wamrayqa. (Mr 9.14-29; Lc 9.37-43)
Paylawanmi kusa shumaqta yarpuni. 14੅Chaymanta, unaq sirkamanta
¡Paylatami uyakur kasunkillapa!” nir. tikrakamurqa achka runakuna
6੅Chaynu niqta uyaparmi chay kimsa ND\DVKDQPDQƚKDPXUDQOODSD. Chaymi
\DƚKDNXTQLQNXQDTDNXVDODWDPDQFKD‫ێ‬ chay kutilla, Jesusman uk runa qimikar
kur piratap rataran pachaman. naypalanpi qunqurikur, kaynu niran:
7੅Chaymantami Jesusqa paykunaman 15੅—Wamraymi atakiwan kusalata

qimikar, kamar kaynu niran: qischakan. Chaynu atakiwan


—Ama manchakurchu shariyllapa nir. qischakarmi kusalata ninakunaman,
8੅Chaymi sharir chapakurqa mana yakukunaman ima ratan. ¡Imaraq
mayqantapis rikaranllapanachu. Taytituy, wamrayta llakipar
Ashwanmi Jesusqa paylana kasha alliyachiy-ari! 16੅Chaqa nuqaqami kay
karan. \DƚKDNXTQLNLNXQDPDQPDSLVDSDPXUD\
9੅Chaymanta chay unaq sirkamanta allichananpaq. Piru paykunaqami mana
ishkimuyatinllapanaqa Jesusqa puytishallapachu nir.
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUDQ: 17੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran:

—$PDPLPD\TDQWDSLVSDUODQNLOODSD‫ێ‬ —¡Ay qamkuna Dyuspi mana allita


chu chay rikashaykillapataqa, kriyiqkuna, chaynulla mana allinta
Dyusmanta Shamuq Runa wanur ruraqkuna! ¿Maydiyakamantaq allita
kawsamunankaman nir. intrachishunayllapapaq qamkunawan
10੅&KD\PL\DƚKDNXTQLQNXQDTD-HVXVWD kashaq? ¿Ima maydiyakamantaq
kaynu nir tapuranllapa: qamkunawan shachinakushaq? Ma,
—Chaynu katinqa, ¿imapaqtaq Moisés kayman apamuyllapa nir.
PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ 18੅&KD\QXFKD\ZDPUDWDDSDPXWLQ‫ێ‬

kunaqa, Eliasraqshi Dyuspa Akrashan OODSDPL-HVXVTDFKD\G\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬


Cristunmanta naypaqta shamuyanqa ninta chay wamramantaqa anyar
ninllapa? nir. itakuranna. Chaymi wamraqa chay
11੅Jesusqa paykunata niran: kutilla, allinna kidaran. 19੅Chaynu chay
—Chiqaptami Elías naypaqtaqa wamra alliyatinnaqa, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
shamuyanqa. Chaynu shamurmi tukuy kunaqa wakaqlaman rir Jesuswan
LPDWD'\XVPXQDVKDQXOODVKXPDTFKD‫ێ‬ parlar, kaynu nir tapuranllapa:
yanqa. 12੅Piru nuqaqa nishaykillapa: —¿Imaraykutaq chay dyablupa
Eliasqami nuqamanta naypaqta yarpuynintaqa mana itakuyta puytisha
shamushana karan. &KD\QXVKDPXWLQ‫ێ‬ kashaqllapaqa? nir.
mapismi, Dyuspa rimaqninpaq mana 20੅Jesusqami niran paykunataqa:

kwintacharchu paykuna munashanta —Qamkunaqa manami allita


ruraranllapa. Chaynullami kananpis Dyuspiqa kriyinkillapachu. Chaqa
'\XVPDQWD6KDPXT5XQDWDSLVTLVFKDQ‫ێ‬ chiqaptami nishaykillapa: Imanutaq
qallapa paykunaqa. chay mustasa qirupa simillitanmaqa
6DQ0DWHR੄17੄18 48

kusa llampitu chaynu pitilamatapis tutaqa kay pachapi mantakuqkunaqa?


allita Dyuspi kriyir, kay qaqata ‘Ashur ¿Chay pwiblunllapamanta kaqkunata,
kaymanta, riy uklawman’ nitkillapaqa, manaqachu jwira kaq runakunata? nir.
chay qaqaqa ashunman. Chaqa allita 26੅Pedruqami niran:

Dyuspi kriyirllapaqami tukuy imatapis —Jwiramanta kaq runakunalatami


rurayta puytiyankillapana kanqa nir. kubranllapa nir.
21੅[:DNQXULTFKDTG\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬ Chaymantami Jesusqa niran:
ninqa mana chaynulaqa runamantaqa —Chiqaptami, chay mantakuqkunaqa
lluqshinchu. Ashwan chaynu dyablupa pwiblunllamanta kaqkunataqa mana
yarpuyninta itakunarqa ayunar kusalata impwistutaqa kubranllapachu. 27੅Piru
Dyusman mañakurla itakuyta chay impwistuta kubrakuq kaqkunata
puytinchik.] mana pagrar ama piñachinallapapaqqa,
ULUFKD\DWXQTXƚKDPDQDQVZLOX\NLWD
Ishkay kutipaqnami Jesusqa itakuy. Chaymanta chay punta kaq
wanushaqna niran piskaduta aypamurqa, DTUXQWDNLƚKDU
(Mr 9.30-32; Lc 9.43-45) uk qillayta tarinki chaypiqa. Chaymi
22੅Chaymanta chay Galilea lugarpi chay qillayqa aypanqa, rir nuqapaq kaq
\DƚKDNXTQLQNXQDZDQSXOODSXUL\DUPL, impwistuyta chaynulla qampa kaqta
Jesusqa kaynu niran: pagrakutkimapis nir.
“Dyusmanta Shamuq Runatami
kuntrankunaman qukuyanqallapa. ¿Mayqantaq Dyuspaqqa
23੅&KD\QXTXNXWLQOODSDPLZDQXFKLQTD‫ێ‬ kusa mas allin kanqa?
llapa. Piru kimsa diyamantaqami, (Mr 9.33-37; Lc 9.46-48)

18
qashan kawsamunqa”. 1੅Chaymanta chay kutilla
Chaynu nir willatinmi, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ -HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTD
kunaqa kusalata llakiranllapa. SD\PDQTLPLNDUND\QXQLUWDSXUDQ‫ێ‬
llapa:
Dyusta adurananllapa wasipaqqami —Syilumanta kaq mantakuyashanpiqa
impwistuta pagrakuqllapa
¿mayqanniyllapatataq Dyusqa kusa mas
24੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ allinpaq rikamayanqallapaqa? nir.
NXQDZDQULUƚKDUDQ&DSHUQD~PSZLEOX‫ێ‬ 2੅Chaynu nitinllapami Jesusqa uk

man. wamrituta qayamur paykunapa


&KD\QXƚKDWLQOODSDPL, '\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ ƚKD\SLQSLVKDFKLU, 3੅kaynu niran:
llapa wasipaq impwistuta kubrakuqkuna —Chiqaptami nishaykillapa: ,PDQX‫ێ‬
Pedruman qimikar, kaynu nir tapuran: taq kanan kawsayankillapa, chaynulla
—¿<DƚKDFKLNXTQLNLTDFKXLPSZLVWX‫ێ‬ kawsar mana kay wamritu mana
taqa pagrakun Dyusta adurananllapa NZLQWDFKD\SDTODFKD\\XSD\NDZVDU‫ێ‬
wasipaqqa? nir. qami, V\LOXPDQWDNDTPDQWDNX\DVKDQ‫ێ‬
25੅Pedruqa niran: manqa mana yaykunkillapachu. 4੅Chaqa
—Pagrakunmi taytituy. kay wamritu yupay mana kusa kani
Chaymanta Pedro wasiman yaykur mana nirchu ashwan mana kwintachaypaqla
imatapis niyatinraqmi, Jesusqa kaynu niran kaqkunalami, V\LOXPDQWDNDTPDQWDNX‫ێ‬
Pedrutaqa: yashanpiqa kusa mas allinpaqqa
—Ima ninkitaq Simón Pedro, riqsikasha kanqa. 5੅Chaymi mayqanpis
¿PD\TDQNXQDWDWDTNXEUDQOODSDLPSZLV‫ێ‬ nuqapi kriyishanrayku kay wamritu
49 6DQ0DWHR੄18

yupay kaqta, shumaqta samachiqqami, wamritukuna yupay kaqkunataqa


ashwan nuqallatana samachimayan nir. ukmanta rikankillapachu. Chaqa
paykunata kuytaq angelmaqami waran
Kuytawkish uchakutkillapa waran maydiyapis Tayta Dyuspa
(Mr 9.42-48; Lc 17.1-2) naypalanpi kayan. 11੅[Chaqa Dyusmanta
6੅“Piru nuqapi kriyishanrayku mana Shamuq Runaqami shamusha tukuy
NZLQWDFKD\SDTODND\WDNVKDZDPULWX‫ێ‬ FKD\FKLQTDVKDNDTNXQDWDZDVKDQDQOD‫ێ‬
NXQD\XSD\NDTNXQDWDXFKDNXFKLTNXQD‫ێ‬ paq.]
taqami, kusala allin kanman kunkanpi 12੅“ Ma nimayllapa! Uk runa syin
¡
uk marayta watar, mar yakupa mas ruri uyshayjun kanman. Chaymanta chay
kaqninman itakunanllapapaq. 7੅Piru kay syin uyshankunamantaqa uksitu
pachapiqami kusala saqra mana chinqanman. Chaynu chay uksitu
allinkunala untarayan. Chaymi mana chinqashanraykuchu ¿chay wakin
imanupis shumaqta kawsayllapataqa nubintay-nwibita (99) chaylapi dijar,
puytinllapachu. Piru, chay mayqanpis mana rinman chay chinqasha chayta
uknin mana allinta rurar uchakunanpaq maskaq? nir. 13੅Chaynu rir maskakur,
animachiq-shuypaqa imananqaraq. tarirqami chay nubintay-QZLELNDTNXQD‫ێ‬
8੅“Chayraykumi uk makikillapa manaqa mantaqa masta aligriyanqa chay
XNƚKDNLNLOODSDPDQDDOOLQWDUXUDU chinqasha chayta tarishanraykuqa.
uchakushana rikarichishutinqa, pitir itakuy 14੅&KD\QXOODPLXQDTV\LOXSL7D\WD\NL‫ێ‬

wakaq qammantaqa. Chaqa mas allinmi llapapis mana munanchu uklamapis


kanqa chulla makila, manaqa chulla SD\SLNUL\LVKDQUD\NXPDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬
ƚKDNLODWXNX\W\LPSXSDTQDNDZVDQD\NL‫ێ‬ paqla wamritu yupay kaqkunapis
paq. Manami allinchu kanqa chay makiki, chinqanantaqa.
FKD\QXOODƚKDNLNLXFKDNXFKLVKXVKDQUD\NX
tukuy tyimpupaqna mana wanuq ninapi Ima katinmapismi
qischakanaykipaqqa. 9੅Chaynulla nawiki pirdunanakushunllapa
LPDPDQDDOOLQWDULNDFKLUXFKDNXFKLVKX‫ێ‬ 15੅“Imanupi uknikillapa ima mana
tinqa, urqur itakuy karu mayman allinta rurashutinllapaqa, rir, ‘Kaynumi
qammantaqa. Chaqa kusa allinmi kanqa uk mana allinta ruramashayki’ nir
QDZL\MXQODWXNX\W\LPSXSDTNDZVDQD\NL‫ێ‬ shumaqla paylawan parlayllapa.
paqqa. Manami allinchu kanqa nawiki &KD\QXSD\ODZDQSDUODUVKXPDTFKDQD‫ێ‬
uchakuchishushanrayku, tukuy kurqami, NXVDVKXPDTWDQDNDZVDQNL‫ێ‬
tyimpupaqna infyirnupi kastigakasha llapa. 16੅Piru imanupi mana
kanaykipaqqa nir.੆s kasushutin-shuypaqa, qayamuy ukta
manaqa ishkay kriyiqkunata. Chayna
Jesusmi kumparasyunta ruraran chay paykunapis rikananpaq ima mana
uysha chinqashawan allinta rurashantaqa, imanutaq Dyus
(Lc 15.3-7) nitin unay iskribishankunapimaqa, ima
10੅“Chaymi nishaykillapa: Amami katinpis ishkay manaqa kimsa
nuqapi kriyiqkuna yanqa taksha WLVWLJXNXQDULNDU\DƚKDQTDQLTFKD\QX‫ێ‬

s¬18.9 ƵKDNLQFKLN, makinchik, manaqa nawinchik uchakuchimaqninchikqa kaynu


intrachimanchik yarpuyninchikla, munayninchikla uchakuchimanashaqa ama
kwintachashunchu nir.
6DQ0DWHR੄18 50

lla.੆t 17੅Chaynu ruratkillapa paykunatapis mantakuqmaqa trabajaqninkunata iman


mana kasutinqa, wakin kriyiqkunatapis kaqkunatapis rikananpaq dijasha karan
willayllapa. Piru chay wakin chay yupay. 24੅Chaymanta imankunata
kriyiqkunata mana rikaq qallaritinllapanaqa payman
kasutinllapa-shuypaqa, uk mana ƚKDFKLUDQXNWDTDG\LVPLOWDOLQWX
kriyiqta, manaqa Roma pwiblupaq qillayta੆v dibikuqta. 25੅Chaymi chay
impwistuta kubrakuq runata yupayna trabajaqqa chay dibikuyashanpaq mana
riqsinkillapa.੆u imanupis pagrakuyta puytiranchu.
18੅“Chaymi nishaykillapapis: Kay pachapi &KD\QDPLFKD\PDQWDNXTTDNDƚKDNX‫ێ‬
kaqkunata mana allinta tukushanrayku ran rantikunanllapapaq uk sirbikuqta
chiqanchatkillapaqa, ¿imanunari syilupi yupay uklawman. Piru rantikunanpaqmi
Taytay kayashanmanmaqa yaykunqallapa? niran warmintinta, wamrantinta,
Nataq mayqanpis kriyishanrayku kusala chaynulla tukuy iman kaqnintinta ima
allinpaq ima riqsitkillapaqami, ashwan chay dibikuyashanta pagrakunanpaqqa.
V\LOXSL7D\WD\ND\DVKDQPDQSLV\D\NXQTD‫ێ‬ 26੅&KD\QXFKD\PDQWDNXTQL\DWLQPD‫ێ‬

llapa. pismi, chay trabajaqqa paypa


19੅“Chaynullami nishaykillapapis: Kay naypalanpi qunqurikur rugaran kaynu
pachapi qamkunamanta ishkay runa nir: ‘Taytituy llakipar yaramaskiy-ari.
FKD\OODWD\DUSXULPDWDPDxDNXWNLOODSD‫ێ‬ 1XTDTDPLLPDQXSLVFKD\GLELVKX\D‫ێ‬
qami, XQDTV\LOXSL7D\WD\TDTXVKX\DQ‫ێ‬ shaytaqa tukuyninta pagrashayki’ nir.
qallapa chay mañakushaykillapataqa. 27੅Chaymi chay mantakuqqa chaynu
20੅Chaqa ishkayla, manaqa kimsalamapis rugatinqa llakiparan paytaqa. Chaynulla
QXTDSLNUL\LVKDQUD\NXWDQWDNDWLQOODSD‫ێ‬ ashwan chay dibiyashanmatapis
qami, nuqaqa pullanllapa kashaq”. manana kubrananpaqnachu niran.
21੅Chaynu nitinmi Pedruqa riran Chaymi ashwan dijatinna riran.
Jesusta kaynu nir tapuq: 28੅“Piru chay mantakuq chaynu

—Taytituy ¿ukniykuna ima mana llakipatin rirqami, chay trabajaqqa


allinta ruramatinqa ayka kutitaq tariran uk trabajaq masin pitilata
pirdunayta puytiyashaq? ¿Syiti kutichu dibiyaq chayta. Chaymi ashwan mana
pirdunanaypaq allin kanqa? llakiparchu kunkanmanta aypar urkaq
22੅Chaymi Jesusqa niran: qallarir, kaynu niran: ‘¡Pagramay chay
—Nuqaqa manami syiti kutila dibimayashaykita!’ nir. 29੅Chaymi chay
pirdunanki nishaykichu. Ashwanmi trabajaq masinqa naypanpi qunqurikur
sitinta kuti syiti katinmapis michkatapis rugaran kaynu nir: ‘Llakipar
pirdunanki nir. yaramaskiy-ari taytituy. Chaymantami
tukuyninta pagrashayki’ nir. 30੅Piru chay
Jesusmi kumparasyunta ruraran uk ukninqami, mana llakipar yaraytaqa
mana pirdunakuqwan munaranchu. Chaymi ashwan
23੅“Chayraykumi syilumanta kaqpa karsilachikuran tukuy dibiyashanta
mantakuyninqa, imanutaq uk limpu pagranankaman. 31੅Chaynu

t¬18.16 Rikashun Deuteronomio 19.15. u¬18.17 Roma pwiblupaq impwistuta kubrakuq


runata yupayna riqsiyllapa nirqami intrachimanchikllapa amana paykunawan pulla
kanallapapaq nir. v¬18.24 Dyis mil talintuqa kusala achka qillay karan. Chaqa uk
trabajaqmaqami uk talintuta ganananpaqqa 15 añuta trabajayta ministiran.
51 6DQ0DWHR੄18੄19

rurashanraykumi chay wakin trabajaq Chaqa chaypiqami nin: ‘Dyusqashi


masinkunaqa kusalata llakiran. Chaymi puntamanta-pacha runata, warmita
rir chay mantakuqtaqa tukuy ima ruraran’. 5੅Chaqa chaypaqmi Dyusqa
pasashantaqa parlaranllapa. 32੅Chayta niqpis: ‘Uk runaqami warminwan
FKD\PDQWDNXT\DƚKDUPL, NDƚKDNXUDQ kasararqa, taytanta mamanta dijanqa.
qayamunanllapapaq. Chaymi Chaymi ashwan warminwanqa uk
ƚKDPXWLQTDQLUDQ: ‘¡Kusala mana allin kwirpu yupaylana kawsanqallapa’ nir.
yarpuyniyjun runa!, nuqamaqami 6੅Chaynu katinmi runaqa warminwanqa

UXJDPDVKD\NLUD\NXFKD\WXNX\GLELPD‫ێ‬ manana ishkaynachu. Ashwanmi uk


yashaykitaqa llakipashuray. 33੅Chaymi kwirpulana kayanqallapa. Chaymi
imanutaq nuqa qamta llakipashuray nishaykillapa: Uk runa warminwan uk
chaynullami qampis chay uknikitaqa NZLUSXODQDNDQDQSDT'\XVQLVKDQUD\‫ێ‬
llakipanaykita’ nir. 34੅Chaymi chay kumi mana mayqanpis, paykunaqa
PDQWDNXTTDNXVDODWDSLxDNXUNDƚKDNX‫ێ‬ dijanakunqa niyta puytinchu nir.
ran karsilman itar qischananllapapaq, 7੅Chaymanta chay fariseo runakunaqa

WXNX\GLEL\DVKDQWDOLPSXSDJUDQDQND‫ێ‬ qashan kaynu niranllapa:


man”. —Chaynu katinqa, ¿imapaqta Moisés
35੅Chaynu nirnaqami, Jesusqa mantakushanpiqa kaynu nin? Uk runa
niranpis: “Qamkuna uknikillapata mana warminta dijanarqashi, NDUJX\MXQ‫ێ‬
WXNX\VKXQTX\NLOODSDZDQSLUGXQDWNL‫ێ‬ kunapi kartata rurar warminta qurqashi
llapaqami, syilumanta Taytaypis chiqanchakayta puytin nir.
chaynulla qamkunawanpis ruranqa” nir. 8੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran:

—Qamkuna kusala kuchi mana


-HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQZDUPLZDQ intrakaq kashaykillaparaykumi
dijanakuqpaq Moisesqa chaynu dijanakunqa nirmapis
(Mr 10.1-12; Lc 16.18) mantakuran. Piru Tayta Dyusqami

19
1੅-HVXVTD\DƚKDFKLNXUWXNFKLU‫ێ‬ unaymanta-pacha runata warminwan
QDTDULUDQQD*DOLOHDSZLEOX‫ێ‬ pullacharqa mana imalapaqpis
mantaqa. Chaynu rirmi riyu Jordanpa dijanakunanpaqqa munaranchu. 9੅Piru
FKLPSDQ-XGHDOXJDUPDQƚKDUDQ. 2੅Piru nuqaqami nishaykillapa: Uk runa,
paypa ikintaqa kusala achka runakuna warmin mana mayqanwan punusha ima
riranllapa. Chaymi ashwan tukuyla katin yanqallamanta dijar, ukwan
qishaq kaqkunataqa allicharan. kasararqami kusala saqrata uchakuyan
3੅Chaymantaqami wakin fariseo nir.੆w
runakuna Jesusman qimikaranllapa. 10੅Chaynu nitinmi, FKD\\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

Chaymi mabir imanimashunllapashi nir, kunaqa kaynu niran:


kaynu tapuranllapa: —Chaynu katinqa, manami allinchu
—¿Allinchu kanqa uk runa kasarashan mayqanpis warmiyjun kanapaqqa nir.
warminta imallapaqqa dijananpaq? nir. 11੅Jesusqa paykunata niran:
4੅Chaymi Jesusqa niran: —7XNX\ODTDPDQDPLPDQDZDUPL\‫ێ‬
—¿0DQDFKXTDPNXQDTDOL\LVKD\NL‫ێ‬ jun kaytaqa puytinllapachu. Ashwanmi
llapa Dyus nitin iskribikashakunataqa? chay mayqantaƚKL7D\WD'\XVPDQD

w¬19.9 Wakin iskribikashakunapi kaynu nin: “Uk warmi, runan dijasha katin, qashan uk runa
paywan kasararqa, uchakuyan” nir.
6DQ0DWHR੄19 52

warmiyjun kananpaq nisha, FKD\NXQD‫ێ‬ Payqami Taytay Dyus. Piru tukuy


lami chaynu kaytaqa puytinllapa. tyimpupaqna kawsayta munarqami,
12੅Chaqa chiqaptami wakin runakunaqa Dyus mantakushankunata kasur kawsay
mana warmiyjunchu maydiyapis nir.
kananpaq nasinllapa. Nataq wakin 18੅Chaynu Jesús nitinmi, chay musuqa

runakunataqami ama warmikunanpaq qashan tapuran:


runa masinkuna kaparanllapa. Nataq —¿Mayqan mantakuykunatana? nir.
wakinkuna-VKX\SDTDPDQDZDUPLNXQ‫ێ‬ Chaymi Jesusqa kaynu niran:
llapachu kusala mas shumaqta Tayta —Ama wanuchikuychu; ama uk uk
Dyusta sirbiyta munar ima. Chaymi kay warmiwan kaychu; ama suwakuychu;
QLVKD\WDPD\TDQQLNLOODSDSLVLQWUDND‫ێ‬ ama uknikipaq llullakur rimaychu;
narqa imanupis intrakayllapa. 19੅taytaykita, mamaykita kasuy. &KD\QX‫ێ‬

lla ukkunata llakipay, imanutaq qampa


Jesusmi wamrakunata bindisiran kwirpuykillapaq llakinki chaynulla, nir.
(Mr 10.13-16; Lc 18.15-17) 20੅Chaynu nitinmi, chay musuqa niran:
13੅&KD\PDQWDPL-HVXVPDQTDZDPUD‫ێ‬ —Tukuy chaykunataqami
kunata apamuranllapa, pay makinta [takshaymanta-pacha] rurashana kani.
DQDQPDQƚKXUDUELQGLVLQDQSDT. Piru ¿Imataq mas kanqa ruranaypaqqa? nir.
\DƚKDNXTQLQNXQDTDPLFKD\ZDPUD‫ێ‬ 21੅Jesusqa niran:

kunata apamuqkunataqa anyaran. —Kusa mas allin kayta munarqa, rir


14੅&KD\PL-HVXVTDND\QXQLUDQSD\NXQD‫ێ‬ tukuy imayki kaqta rantikur, TLOOD\QLNL‫ێ‬
taqa: taqa mana imayjun kaqkunata quy.
“¡Ama arkarchu, dijay nuqaman Chaynuqami unaq syilupiqa mana
shamunqa wamritukunaqa! Chaqa tukukaq imaykitana tarikunki. Piru
syilumanta kaq mantakuyashanqami chay nishushayta rurarnaqami,
ND\ZDPULWXNXQD\XSD\NDTNXQDOD‫ێ‬ shamutki nuqawanna rishun nir.
paq”. 22੅Chayta uyarmi, chay musuqa
15੅Chaynu nir, makinkunata chay kusalata llakir riran. Chaqa kusala
ZDPUDNXQDSDDQDQPDQƚKXUDU imayjun-ari karan. 23੅Chaymi Jesusqa
bindisirmi, chay lugarmantaqa riranna. \DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUDQ:
—Allipla trabajusuraq kanqa chay kusala
Kusala imayjun musu runami imayjun kaqkuna, syilumanta kaq
Jesuswan parlaran mantakuyashanman yaykunanpaqqa.
(Mr 10.17-31; Lc 18.18-30) 24੅Chaymi qashan nishaykillapa: Mayqanpis
16੅Chaymantami uk musulla runa kusala imayjunkuna, '\XVPDQWDNX\DVKDQ‫ێ‬
shamur Jesusta kaynu nir tapuran: man dasla yaykunanmantaqami, ashwan
—[Kusa allinla] \DƚKDFKLNXT uk kamillu dasla pasayta puytinman uk
Taytituy, ¿ima allin kaqlatataq DZMDSDXƚKNLWXQWD, nir.
rurayman, tukuy tyimpupaqna 25੅&KD\QXQLWLQX\DSDUPL\DƚKDNXT‫ێ‬

kawsanaypaqqa? nir. ninkunaqa kusata yarpupakur kaynu


17੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: niranllapa:
—¿Imapaqtaq tapumanki allin —Chaynu katinqa ¿pitaq washakayta
kaqpaqqa?੆x Allinla kaqqami kan ukla. puytiyanqa? nir.

x¬19.17 Wakin iskribikashakunapimi kaynu nin: “¿Imaraykutaq allinla kanki nimanki?” nir.
53 6DQ0DWHR੄19੄20

26੅Chaynu nitinmi Jesusqa paykunata NDƚKDUDQƚKDNUDQSLWUDEDMDWLQOODSDXNGL\D


chapar kaynu niran: intirupaq pagrananpaq.
—Runakunapaqqami kayqa mana 3੅“Chaymanta qashan unakaqna

ruraypaqchu. Piru Dyuspaq-shuypaqami lluqshirqa rikaran plasapi ayka mana


tukuy imapis ruraypaq nir. imatapis rurar taqkunata. 4੅Chaynu
27੅Chaynu nitinqa, Pedruqa niran: rikarmi paykunataqa niran: ‘Riyllapa
—1XTDNXQDPDTDPLWXNX\LPD\OODSD‫ێ‬ TDPNXQDSLVƚKDNUD\PDQWUDEDMDT.
kunata dijashana, qamwanna Nuqami imanu trabajashaykillapanulla
purinillapa. &KD\QXNDVKD\OODSDUD\‫ێ‬ pagrashaykillapa’ nir. &KD\PLSD\NXQD‫ێ‬
kuqa, ¿imatataq aypayashaqllapaqa? pis riranllapana.
nir. 5੅´&KD\PDQWDTDVKDODQFKD\ƚKDNUDSD
28੅Jesusqa niran paykunataqa: amunqa lluqshiran a las dusi yupay,
—Chiqaptami nishaykillapa: Maydiya chaynulla tardikaqpis. Chaymi wakin
nuqa, Dyusmanta Shamuq Runa kusala runakunata tarirpis chaynullata niran
shumaq mantakuyniypi mantakuq paykunatapis.
qallaritiyqami, qamkunapis dusikillapa 6੅´4DVKDQWDUGLNDTQDFKD\SODVDOOD‫ێ‬

PDQWDNXQD\NLOODSDSLWDUSXOOD\PDQWDNXQ‫ێ‬ man lluqshirqa, qashan runakunata


killapa. Chaynami qamkunana Israelpa tariran. Chaymi chay tarishankunatapis
chay dusi kaq ayllunkunamatapis allinta niran: ‘¿Imapaqtaq qamkunaqa kaypiqa
mana allinta rurasha katinmapis allita rikar WXNX\XQDTPDQDWUDEDMDUTDWDVKD\NL‫ێ‬
\DƚKDQNLOODSD. 29੅Chayraykumi chay llapa?’ nir. 7੅Paykunaqa niranllapa:
tyimpuqa nuqarayku wasinta, ullqu ¶0DQDPLULPD\TDQSLVUXJDPDVKDOODSD‫ێ‬
ukninkunata, warmi ukninkunata, taytanta, chu trabajanayllapapaqqa’ nir. Chaymi
mamanta, manaqa [warminta,] ZDPUDQ‫ێ‬ FKD\ƚKDNUDSDDPXQTDSD\NXQDWDSLV
kunata, ƚKDNUDQNXQDWDGLMDUQXTD niran: ¶5L\OODSDTDPNXQDSLVƚKDNUD\‫ێ‬
munashayta ruraqkunaqa, FKD\GLMDVKDQ‫ێ‬ man trabajaq. [1XTDPLLPDQXWUDEDMD‫ێ‬
mantaqa syin kuti mas imanllapakunata shaykillapanulla pagrashaykillapa]’ nir.
aypanqallapa. &KD\QXOODWXNX\W\LPSXSDT‫ێ‬ 8੅“Chaymanta amsatinna-shuypaqa,

nami kawsanqallapa. 30੅Piru kanan ƚKDNUDSDDPXQTDND\QXQLUDQFKD\


tyimpukunapi achka runakuna kusana trabajachikuqnintaqa: ‘Qayamur
kaqkunaqami, chay tyimpuqa mana trabajaqninchikkunataqa pagrayna. Piru
imapaqpis sirbinqachu. Chaynulla kanan chay ikita trabajaq qallarishakunata
tyimpukuna achka mana kwintachaypaq pagraq qallarir, tukchinki chay
kaqkunaqami, ashwan chay tyimpuqa kusa naypaqta trabajaq qallarishakunawan’
nishapaqna riqsikanqallapa. nir.
9੅“Chaymi, chay tardilana trabajaq
Jesusmi kumparasyunta ruraran TDOODULVKDNXQDTDƚKDUDQOODSDQD\SDTWD
trabajaqkunawan pagrakaqqa. Piru tukuy unaq trabajasha

20 yupaymi pagrakaranllapa. 10੅Chaymantami


1੅Jesusqami niranpis:

´6\LOXPDQWDNDTSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬ chay naypaqta trabajaq qallarisha


TDPLLPDQXWDTXNƚKDNUDSDDPXQPDTD chaykunata pagrananpaq qayatinqa,
WLPSUDQXODOOXTVKLUDQULNDTWUDEDMDGXU‫ێ‬ paykunaqa yarpuranllapa: 1XTDQFKLNNXQD‫ێ‬
kunata, ƚKDNUDQPDQULUWUDEDMDQDQSDT taqami masta pagramayashunllapa nir. Piru
chay yupay. 2੅Chaymi, FKD\ƚKDNUDSD paykunatapismi chay uk diyata
amunqa trabajaqkunawan uk tratuta rurar trabajashannulla pagraranllapa. 11੅Chaynu
6DQ0DWHR੄20 54

pagrakashana karqami kusalata piñakur, Shamuq Runataqa qukunqallapa,


FKD\ƚKDNUDSDDPXQWDTDMXUDSDUDQOODSD, kurakunapa mantakuqninkunaman, Moisés
12੅kaynu nir: ¶.D\LNLWDƚKDPXTNXQDTDPL PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD‫ێ‬
uk ratulatana trabajashallapa. Nataq man ima. Chaymi ashwan paykunaqa
nuqakunamaqami tukuy unaq kusala wanuchinanllapapaq nir mantakunqallapa.
rupaypi ima shachinakur trabajasha 19੅Chaynullami mana Israel runakunaman

kanillapa. Piru qamqami nuqakunawanqa qukunqallapa. Chaymi paykunaqa kusalata


chayllata pagrashayki. Chaynuqami mana burlakar wipyar ima kruspi klabar
allinchu’ nir. wanuchinqallapa. 3LUXNLPVDGL\DPDQWD‫ێ‬
13੅“Chaynu nitinllapaqa, ashwan chay qami qashan kawsamunqa” nir.
ƚKDNUDSDDPXQTDND\QXQLUDQFKD\
rimapakuqkunapa uknintaqa: ‘¿Amiguy, Santiaguwan Juanpa maman,
ima mana allintataq qamwanqa rurasha Jesusta mañakuran
kani? ¿Manachu tukuy unaq trabajatkillapa (Mr 10.35-45)
FKD\QXWDSDJUDVKXQD\OODSDSDTSDUODUDQ‫ێ‬ 20੅Chaymantaqami Zebedeupa warmin,

chikllapa? 14੅Kaypimi trabajashaykipaq wamran Santiaguwan chaynulla Juanwan


qillaynikiqa. Ashwanmi rikuyna. Ma rir, -HVXVPDQTLPLNDUQD\SDODQSLTXQTXUL‫ێ‬
willamay, ¿ima mana allintataq rurashusha kur, wamranta llakipananpaq mañakuran.
kani, FKD\LNLWDWUDEDMDTƚKDPXVKDNXQDWD 21੅Chaymi Jesusqa kaynu nir tapuran chay

qamwan chayllata pagrarqa? 15੅Chaqa warmitaqa:


nuqapa qillayniywanqami munashayta —¿Imatataq munayanki? nir.
rurayta puytini. ¿Manaqachu kusala bwinu Payqami niran:
kashayrayku, chay wakinkunata qamwan —&KD\NXVDODVKXPDTPDQWDNX\QL‫ێ‬
chayllata pagrashayrayku inbidyakayanki?’ kipi mantakurqami, qam nitki, uk
nir”. wamrayqa allilaw qichqaykipi tanqa.
16੅Jesusqami kaynu niranpis: “Kanan Nataq uknin-shuypaqa ichuqlaw
ikilapi kaqkunaqami naypaqpina qichqaykipi tanqa nir.
kanqallapa. 1DWDTFKD\NDQDQQD\SDT‫ێ‬ 22੅Chaynu nitinmi, Jesusqa kaynu niran:

llapi kaqkuna-shuypaqa maydiyaqa —0DQDPLTDPNXQDTDLPDWDPDxDNX‫ێ‬


ikipina rikarinqallapa. [Chaynulla \DQNLOODSDQLUPDSLV\DƚKDQNLOODSDFKX.
kusala achkami qayakasha kanqallapa. Tapushaykillapa: ¿Kusala saqra ayaq
Piru aykalami akrakasha kanqa]” nir. yakuta upyaq yupaymi qischakar
wanuyashaq,੆y chaynu qischakaytachu
Qashanmi Jesusqa puytiyankillapa kanqa? nir.
wanushaqna niran Chaymi paykunaqa niran:
(Mr 10.32-34; Lc 18.31-34) —Arí Taytituy nir.
17੅JesusqamiJerusalén pwibluman 23੅Chaymi Jesusqa qashan niran:

UL\DUTD\DƚKDNXTQLQNXQDWD, uklawman —Chiqaptami qamkunapis kusalata


qayar kaynu niran paykunataqa: qischakankillapa, nuqa qischakashaynulla.
18੅“Qamkuna rikayashaykillapanumi Piru mantakunaypi tar allilawpi manaqa
kananqa riyanchikllapana Jerusalén FKD\LFKXTODZTLFKTD\SLWDFKLVKXQD\OODSD‫ێ‬
pwiblumanqa. Chaypimi Dyusmanta paqqami, PDQDQXTDTD\DƚKDQLFKX.

y¬20.22 Castellanupi “Ser bautizado con el bautismo con que yo soy bautizado” nirqami
intrachimanchik qischakaytachu puytinki nuqa qischakayashaq chay yupay nir.
55 6DQ0DWHR੄20੄21

Ashwanmi Taytay Dyus mayqantapis pay paykunaqami llallin kaynu nir qayƚKD‫ێ‬
munashannulla tachinarqa tachiyanqa nir. kuranllapa:
24੅3LUXFKD\ZDNLQG\LVNDT\DƚKDNXT‫ێ‬ —¡Taytituy, Davidpa ayllun, OODNLSD‫ێ‬
ninkunaqami chaynu nir mañakuqta mastuyllapari! nir.
uyaparqa, chay ishkaykunawanqa 32੅Chaymi Jesusqa chaypi yarar, chay

piñakuranllapa. 25੅Chaymi Jesusqa syigukunataqa qayar, kaynu nir tapuran:


paykunata qayamur niran: —¿Imatataq qamkunapaq ruranayta
´4DPNXQD\DƚKDVKD\NLOODSDQX, kay munayankillapa? nir.
pachapi mantakuqkunaqami, chay 33੅Paykunaqami niranllapa:

pwiblumanta kaq runakunataqa paykuna —Taytituy, nawiyllapa rikakunantami


munashanlata rurachin. Chaynu katinmi munanillapa nir.
ashwan chay pwiblupi kusa runa nisha 34੅Chaymi Jesusqa paykunapaq

kaqmaqa, wakinkunata mantarla ima kusalata llakir, nawinllapataqa kamar


kawsanllapa. 26੅Piru qamkunapiqami ama chay kutilla allicharan. Chaymi ashwan
chaynuqa pasanmanchu. Ashwanmi chay chay runakunaqa allinna, Jesuspa
qamkunamanta mayqannikillapa kusa runa pullan riranllapa.
nisha kaqqa, uk sirbikuq yupay kar
wakinnikillapata yanapankimanllapa. -HVXVPL-HUXVDOpQSZLEOXPDQ
27੅Chaynulla qamkunamanta uknikillapa yaykuranna
kusa mas kayta munarqa, ukkunapa (Mr 11.1-11; Lc 19.28-40;
sirbiqninna kayllapa. 28੅ImanuƚKL Jn 12.12-19)

21
Dyusmanta Shamuq Runamaqami mana 1੅-HVXVTDPL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬

payta sirbinanllapapaqchu shamusha. wan Jerusalén pwibluman riyar,


Ashwanmi pay sirbikuq shamushamapis. \DTTDƚKD\DUQDTD, Betfagé pwibluman
Chaynami ashwan payqa kusala achka ƚKDUDQOODSD. Kay Betfagé pwibluqami
UXQDNXQDWXNX\W\LPSXSDTQDZDQXQDQ‫ێ‬ chay Olivos sirkapaqa shipchanlapi
llapapaqna kaqkunata washar tukuy karan. Chaymi chaypi karnaqa Jesusqa
tyimpupaq kawsachinanpaq shamusha”. LVKND\\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DU,
2੅ND\QXQLUNDƚKDUDQ:
Jesusmi ishkay syigukunata
“Riyllapa wak naypanchikpi pwiblitu
allicharan
chayman. &KD\PDQƚKDUTDPLXNEXUUD
(Mr 10.46-52; Lc 18.35-43)
wawayjun wataraqta tarinkillapa. Chaymi
29੅Chaymantami Jesús, -HULFySZLEOX‫ێ‬ NDƚKDUDSDPXQNLOODSDLVKNDQWLQWD. 3੅Piru
PDQWD\DƚKDNXTQLQNXQDZDQOOXTVKLU mayqan imallata willashutinllapaqa
ritinmi, kusala achka runakuna ikinta ninkillapa: ‘Taytitunchikmi ministiyan,
riranllapa. 30੅Chaynu riyatinllapami nan GDVNDTODPLNDƚKDPXQTD·QLUµ.
qichqalanpi ishkay syigu runakuna 4੅Chaynuqami Dyuspa unay rimaqnin

tayasha karan. Chaymi Jesús pasaqta nisha kayaq chaynulla kumplikanqa.


uyaparqa, kaynu nir qayƚKDNXUDQOODSD: Chaqa kaynumi nisha kayaq:
—¡Taytituy, Davidpa ayllun,੆zOODNLSD‫ێ‬ 5 “Jerusalén pwiblumanta runakunata

mastuyllapari! nir. niyllapa:


31੅Chaynu nitinllapami, runakunaqa ‘Chapayllapa, chaytami shamuyan
anyaranllapa upallananllapapaq. Piru mantakuqnikillapa.

z¬20.30 Davidpa ayllun nirqami, intrachimanchik Dyuspa Akrashan Cristun nir.


6DQ0DWHR੄21 56

3D\TDPLVKDPX\DQPDQDNZLQWD‫ێ‬ uklawmanta kaq qillayta kambyaqkunapa


chaypaqla yupay, misanta, FKD\QXOODSDOXPDWDUDQWLNXT‫ێ‬
uk burrupa wawitunpa anan kunapa misanmatapis limpu tikrar
tasha’ nir”. itakuran. 13੅Chaymi chay runakunataqa
6੅Chaynu nitinqami, chay ishkay kaynu niran:
\DƚKDNXTQLQNXQDTDULU-HV~VQLVKDQQX‫ێ‬ “Dyus nitin iskribikashakunapiqami
lla ruraranllapa. 7੅Chaymi burrataqa nin: ¶:DVL\TDPLQXTDPDQPDxDNXQDQ‫ێ‬
wawantinta aparanllapa. Chaymi llapalapaq wasi shutinqa’ nir. Piru
UDƚKSDNXQDWDDQDQPDQƚKXUDWLQOODSD TDPNXQDTDPLVXZDNXTNXQDSDPDƚKD\‫ێ‬
Jesusqa taranna. 8੅Piru chaypiqami ninpaqna tikrashaykillapa” nir.
karan kusala achka runakuna. Chaymi 14੅Chaymantami Dyusta adurananllapa

Jesús riyashanlawmanqa wakinqa wasillapi Jesusmanqa qimikaranllapa


UDƚKSDQOODSDWDƚKXNLUDQOODSD. Nataq syigukuna, kujukuna ima. Piru
wakin-shuypaqami qirupa raprankunata Jesusqami paykunataqa allicharan.
NXFKXPXUƚKXNLUDQOODSD, chaypa 15੅Piru kurapa mantakuqninkuna, Moisés

ananlata Jesusqa pasananpaq. 9੅Chaymi PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬


ashwan naypaqta ikita riqkunamapis kuna ima Jesús rurashanta rikaranllapa.
kusa aligrila kaynu nir laqyayaqllapa: &KD\QXOODPLX\DSDUDQOODSDSLVZDPULWX‫ێ‬
“¡Biba biba! ¡Kusa alabakashami kuna Dyusta adurananllapa wasipi
kanqa Davidpa ayllunmanta kaynu nir laqyaqllapata “¡Biba biba
gubyirnunchik, Davidpa ayllun!” niqta.੆a Chaymi
Taytanchik Dyuspa shutinpi kusalata piñakur, 16੅Jesustaqa kaynu
shamuqqa! niranllapa:
Chaymi ashwan unaq syilupipis —¿Uyapankichu chay wamrakuna
kusa alabakashana kanqa” nir. rimayashantaqa? nir.
10੅Chaymanta Jesús, -HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ Jesusqami niran:
man yaykutinqa, WXNX\ODFKD\SZLEOX‫ێ‬ —Arí, uyapayanimi. Piru ¿manachu
PDQWDNDTUXQDNXQDNXVDODWDODT\DUDQ‫ێ‬ liyishaykillapa qamkunaqa Dyus nitin
llapa. Chaymi achka runakuna kaynu iskribikashakunapi kaykunapaq
nir tapunakuyaqllapa: nishantaqa? Chaqa kaynumi nin:
—¿Mayqantaq kayqa? nir. ‘Taksha wamritukuna,
11੅Wakinkunaqami niyaqllapa: chaynulla ñuñuq wamritukunamapis
—1D]DUHWSZLEOX*DOLOHDSDOXJDUQLQ‫ێ‬ kusa shumaqta alabamayanqallapa’
manta Dyuspaq rimaqnin Jesusmi nir. nir.
17੅Chaynu nirnaqami paykunata chaypi
Jesusmi Dyusta adurananllapa dijar, Jesusqa riranna Betania pwibluman.
wasimanta rantikuqkunata itakuran Chaymi chay tutaqa chaypi yurqaran.
(Mr 11.15-19; Lc 19.45-48;
Jn 2.13-22) Jesusmi igus qiruta
12੅Chaymantami chakinanpaqna niran
Jesusqa, Dyusta
(Mr 11.12-14, 20-26)
adurananllapa wasiman yaykur tariran
rantikuqkunata, rantiqkunata ima. Chaymi 18੅Allaqmanta allaq allaqla Jerusalén

limpu waqtaman itakuran. Chaynumi chay pwibluman qashan riyarmi Jesusqa

a¬21.15 Kaypaq masta intrakanarqa rikashun Salmo 8.2.


57 6DQ0DWHR੄21

mallaqnaran. 19੅Piru chay nan killapami, nuqapis willashaykillapa


qichqalanpimi rikaran uk igus qiruta. mayqan mantamatinmi kayta rurani
Chaymi puquyninta maskaq rirqa nirmapis.
yuranlata tariran. Chayraykumi, chay Chaynu nitinmi, paynin paynin
igus qirutaqa kaynu niran: “¡Mananami willanakur kaynu ninakuyaqllapa: “
kaymantaqa puqunkinachu!” nir. ¶'\XVPLNDƚKDPXUDQ·QL\WDTDPDQDPL
Chaynu nitinmi chay kutilla, igus puytinchikllapachu. Chaqa, chaynu
qiruqa chakiranna. 20੅Chaynu chay igus nishallapaqa ‘¿Imapaqtaq mana
qiru chakishata rikarmi, Jesuspa kriyiraykillapa?’ nimashunllapa.
\DƚKDNXTQLQNXQDTDNXVDGLVSDQWDND‫ێ‬ 26੅Chaynulla, PDQDPLSX\WLQFKLNOODSD‫ێ‬

shalla kaynu nir tapuranllapa: FKX¶5XQDNXQDODPLNDƚKDPXUDQ·


—¿Ima nitkitaq chay igus qiruqa das niytapis, UXQDNXQDWDPDQFKDVKDQFKLN‫ێ‬
chay kutillaqa chakiran? nir. llaparayku. Chaqa tukuylami kriyinllapa
21-22੅-HVXVTDPLND\QXQLUDQSD\NXQD‫ێ‬ ‘Juanqashi Dyuspa rimaqnin karan’ nir”.
taqa: 27੅Chaynu ninakuyarmi, Jesustaqa

—Chiqaptami nishaykillapa: niranllapa:


Qamkuna imata ruranaykillapapaq kar —0DQDPL\DƚKDQLOODSDFKXQLU.
Tayta Dyuspi kusalata kunfyakar ama Chaymi, Jesuspis paykunataqa niran:
XNPDQWD\DUSXUFKXPDxDNXWNLOODSD‫ێ‬ —&KD\TDQXTDSLVPDQDPLZLOODVKD\‫ێ‬
qami, tukuy imapis rurakanqa. Chaymi killapachu, mayqan mantamatinmi
ashwan chay igus qiruta imanu tukuy kaykunata rurani nirmapis.
rurashaymanmatapis masta rurayta
puytinkillapa. Chaynulla ashwan Tayta Jesusmi kumparasyunta ruraran
Dyuspi kusalata kunfyakar, kay qaqata ishkay wamrakunawan
‘Ashur, rir mar yakuman yaykuy’ 28੅Chaynullami Jesusqa chay
nitkillapapis kasushunmanllapa nir. mantakuq runakunataqa tapuranpis:
—¿Imatataq yarpunkillapa
Jesustami tapuranllapa pipa qamkunaqa kaypaqqa? Karanmi uk runa
pudirninwanshi nir ishkay wamrayjun. &KD\PLXNZDPUDQ‫ێ‬
(Mr 11.27-33; Lc 20.1-8) taqa niran: ‘Wamray, riy kananqa ubata
23੅Chaymantami Jesusqa Dyusta WDUSXVKDQFKLNƚKDNUDQFKLNPDQ
adurananllapa wasiman yaykur trabajaq’ nir. 29੅Piru wamranqami kaynu
\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ. Chaynu niran: ‘¡0DQDPLNDQDQTDWUDEDMDQD\DQL‫ێ‬
\DƚKDFKLNX\DWLQPL, kurakunapa chu!’ nir. Chaymanta, chay wamraqa
mantaqninkuna, Israel pwiblupa ruku manami allintachu tukuyani taytayta
mantakuqninkuna ima qimikar, mana kasurqa nir kwintata qukar,
Jesustaqa kaynu nir tapuranllapa: ashwan riran trabajaqqa. 30੅Chaymanta
—¿Mayqan mantashutintaq tukuy qashan taytanqa riran uknin wamranta
chaykunata rurankiqa? nir. willaq rinanpaq trabajaq. &KD\ZDPUD‫ێ‬
24-25੅Chaymi, Jesusqa paykunata niran: qami niran: ‘Arí, taytituy rishaq’ nir.
—Nuqapis tapushaykillapa: ¿0D\TDQ‫ێ‬ Piru chaynu nirmapismi mana riranchu.
WDT6KXWLFKLNXT-XDQWDTDNDƚKDPXUDQ 31੅Mabir willamayllapa: .D\LVKNDQWLQ‫ێ‬
¿
shutichikunanpaqqa? ¿Dyuschu PDQWDTDPD\TDQQLQWDTWD\WDQPXQD\D‫ێ‬
NDƚKDPXUDQPDQDTDFKXUXQDNXQDOD? shantaqa rurasha kanqa?
4DPNXQDFKD\WDSXVKXVKD\WDZLOODPDW‫ێ‬ Paykunaqa niranllapa:
6DQ0DWHR੄21 58

—Punta chaymi nir. NDƚKDVKDQPDQWDTDPDVWDQDVLUELNXT‫ێ‬


Chaymi Jesusqa niran paykunataqa: QLQNXQDWDTDNDƚKDPXUDQ. Piru chay
—Chiqaptami nishaykillapa: Chay ƚKDNUDSLNDTNXQDTDPLLPDQXWDTFKD\
5RPDSZLEOXSDTLPSZLVWXWDNXEUDNXT‫ێ‬ punta kaqkunata ruraran chaynulla
kuna, chay warmikuna uk uk runawan ruraran.
tasha kaqkunaqami, syilumanta kaq 37੅´&KD\PDQWDWXNXND‫ێ‬

PDQWDNX\DVKDQPDQTDTDPNXQD‫ێ‬ nanta-shuypaqami wamrantana


mantaqa naypaqta yaykunqallapa nir. NDƚKDPXUDQ, kaynuta yarpur:
32੅Chaqa Shutichikuq Juan shamur allin ‘Wamrayta-shuypaqami kusalata rispitar
kaqlata rurar kawsananllapapaq kasunqallapa’ nir. 38੅Chayna wamranta
\DƚKDFKLNXWLQTDPL, qamkunaqa mana NDƚKDWLQ, FKD\ƚKDNUDSLNDTNXQD
kasuraykillapachu. Piru chay Roma rikarqa, ninakuranllapa: ‘Wakmi kay
pwiblupaq impwistuta kubrakuqkuna, pachataqa irinsyanpaq aypayanqa.
chaynulla chay warmikuna uk uk ¡$VKZDQZDQXFKLVKXQOODSDQXTDQFKLN‫ێ‬
runawan tasha kaqkunaqami, intrakar NXQDQDND\SDFKDQZDQTDNLGDQDOODSD‫ێ‬
kriyiranllapa. Nataq paq!’ nir. 39੅Chaynu nirmi aypar chay
qamkuna-shuypaqami tukuy chayta ƚKDNUDPDQWDXUTXPXUZDQXFKLUDQ‫ێ‬
rikarmapis karanlla kar, mana imanupis llapa”.
kriyiraykillapachu. 40੅Chaynu nirqa kaynu tapuran

paykunataqa:
Jesusmi kumparasyunta ruraran —¿&KD\ƚKDNUDSDDPXQVKDPXUTD,
mana allin trabajaqkunawan FKD\ƚKDNUDSLNDTNXQDZDQTDLPDWDWDT
(Mr 12.1-12; Lc 20.9-19) rurayanqa nir yarpunkillapa
33੅“
¡Allita uyakuyllapa! .D\NXPSDUDV‫ێ‬ qamkunaqa?
yuntapis parlashaykillapa: Uk runami 41੅Paykunaqa niranllapa:

ƚKDNUDQSLXEDWDWDUSXU, ridurninta —&KD\NXVDODPDQDDOOLQUXQDNXQDWD‫ێ‬


limpu patyuta ruraran. Chaynullami qami mana llakiparchu limpu wanuchir
UXUDUDQSLVXNTXƚKDWDFKD\SLELQXWD tukchiyanqa. Chaynami ashwan
lluqshichinanpaq. Chaynulla uk ukkunatana arrintar dijayanqa, chay
shuytulla kusala atun wasita yupay SD\NXQDTDNXVLFKDW\LPSXƚKDPXWLQTD
ruraran, chaypa ananman iqar chay amunpaq kaqtaqa karantana
ƚKDNUDQWDFKDSDQDQSDT. Chaymantaqa qunanllapapaq nir.
D\NDUXQDNXQDWDFKD\ƚKDNUDQWD 42੅Chaymantami Jesusqa niran

arrintar riran largu mayta. paykunataqa:


34੅´&KD\PDQWDNXVLFKDW\LPSXƚKDPX‫ێ‬ —¿0DQDFKXTDPNXQDTDOL\LVKD\NL‫ێ‬
tinqa, FKD\ƚKDNUDSDDPXQTDNDƚKDPX‫ێ‬ llapa, Dyus nitin iskribikashakunataqa?
ran sirbikuqninkunata, FKD\NXVLFKDNX‫ێ‬ Chaqa chaypiqa kaynu nin:
shanmanta paypaq kaq partintaqa ‘Chay llutakuqkuna kay rumiqa mana
qunanllapapaq. 35੅Piru ashwan chay sirbinchu nir itakushanllapami,
ƚKDNUDSLNDTNXQDTDPL, FKD\VLUELNXT‫ێ‬ ashwan kusala shumaq rumipaq
ninkunataqa aypar wakinkunataqa tikrakasha.
maqaranllapa. 1DWDTXNWDTDZDQXFKL‫ێ‬ Piru tukuy chaynu kananpaqqa
ranllapa. Chaynulla uktaqa rumillawan Dyusmi chaynuqa ruraran.
sitaranllapa ima. 36੅Chaymantami chay Chaymi ashwan paylata
ƚKDNUDSDDPXQTDFKD\SXQWD alabashunllapa’ nir.
59 6DQ0DWHR੄21੄22

43੅Chayraykumi nishaykillapa: 5੅“Piru chaynu nitinllapamapismi chay

Qamkunaqami chay rumi mana sirbiqta kunachikasha kaqkunaqa mana


\XSD\QXTDWDGLVSULV\DPDVKD\NLOODSD‫ێ‬ shamunaranllapachu. Chaymi ashwan
rayku Dyus mantakuyashanmanqa SD\NXQDPDQWDXNQLQTDƚKDNUDQNXQDWD
mana yaykunkillapachu. Ashwanmi rikaq riranllapa. Nataq
chay mayqanƚKL'\XVPXQDVKDQQXOOD ukkuna-VKX\SDTDULUDQQLJXV\XQNXQD‫ێ‬
uk puquq yupay rurayan chaykunami man. 6੅Piru ukkuna-shuypaqami chay
tukuy tyimpupaq kawsaqqa rinqallapa mantakuqpa sirbikuqninkunata aypar
nir. 44੅Chaymi nini, chay rumipa qischaranllapa wanuchinanllapakaman.
ananman mayqanpis rataqqa, limpu 7੅“Chaymi chay mantakuqqa kusalata

limpu llampunqa. Nataq, runapa SLxDNXUVXOGDGXQNXQDWDNDƚKDWLQ


ananman rumi ratar-shuypaqa, limpu wanuchiranllapa chay kunachikasha
limpu pulbupaq tikranqa nir. kaq wanuchikushakunataqa. Chaynulla
45੅Chaynu nir Jesús kumparasyunta pwiblunllapata rupachinanpaq ima
parlakutin, FKD\NXUDNXQDSDPDQWDNXT‫ێ‬ NDƚKDNXUDQFKD\PDQWDNXTTD.
ninkuna, fariseo runakuna ima 8੅Chaymantami chay mantakuqqa

uyaparqa, kwintata qukaranllapa sirbikuqninkunata kaynu niran:


paykunapaq rimayan nir. 46੅Chaymi ‘Tukuymi listuna kidamyintupaqqa. Piru
-HVXVWDD\SDUZDQXFKL\WD\DUSXUOODSD‫ێ‬ chay kunachisha karay chaykunaqami
mapis, manchakuranllapa. Chaqa tukuy manana allinnachu shamunanpaqqa.
runakunami kriyiranllapa Jesusqa, 9੅Chaymi kananlla qamkunaqa riyllapa

Dyuspa uk rimaqnin nir. chay waqta kallikunaman. Chaynami


chaypi tukuy tarishaykillapata
Jesusmi kumparasyunta ruraran uk kunachiyllapa shamunanllapapaq kay
kidamyintuwan kidamyintumanqa’ nir.
(Lc 14.15-24) 10੅“Chaymi chay sirbiqninkunaqa

22
1੅-HVXVTDPLTDVKDQNXPSDUDV‫ێ‬ lluqshiranllapa kallikunaman. Chaypimi
yunkunawan willaq qallariran. tukuy allin, mana allin yarpuyniyjun
Chaymi kaynu niran: kaqkunata tarishantaqa kunachiran.
2੅“Syilumanta kaqpa mantakuyninqami, Chaynumi chay mantakuqpa
imanutaq uk mantakuqmaqa fyistata wasinmanqa kusala achka runakunata
ruraran wamranta kidachinanpaq chaynu. untachiranllapa.
3੅&KD\PLFKD\I\LVWDPDQVKDPXQDQOODSD‫ێ‬ 11੅“Chaymanta chay mantakuqqa

SDTVLUELNXTQLQNXQDWDNDƚKDNXUDQ kunachishankunata rikaq wasinman


qayamunanllapapaq chay kunachikasha yaykurqa, uk runata rikaran chay
kaqkunataqa. Piru chay kunachikasha fyistapaq mana shumaq mudakur
kaqkunaqami mana rinaranllapachu. kamakashatachu. 12੅Chaymi kaynu
4੅&KD\PDQWDTDVKDQNDƚKDUDQXNVLUELNXT‫ێ‬ niran: ‘Taytituy, waknu mana shumaq
ninkunatana chay kunachikashakunataqa kamakasha karqa ¿LPDQXWDT\D\NDPX‫ێ‬
kaynu ninanllapapaq: ‘Mikuykunatami shayki kay fyistapi kanaykipaqqa?’ nir.
kamakachishana kani. .DƚKDNXWL\PL “Piru chaynu nitinmapismi chay runaqa
kusala gurdulla animalkunata wanuchir mana imatapis niranchu. 13੅Chaymantami
kusala shumaqta kamkachishallapana. mantakuqqa chay misapi sirbikuqkunataqa
Chaynumi tukuy listuna kidamyintuman kaynu niran: ‘Wak runataqa makinta,
shamunaykillapapaqqa’ nir. ƚKDNLQWDZDWDU, waqta tutaparaqllamanna
6DQ0DWHR੄22 60

itakuyllapa. Chaymi chaypina kusala mana —Mantakuq Cesarpa nir.


agwantaypaqta qischakar qayƚKDNXVKDQ‫ێ‬ Chaymi Jesusqa niran:
rayku kirunmatapis richyachinqa’ nir. —Chaynu katinqa, gubyirnu Cesarpa
14੅“Chaynu nirqami intrachimanchikllapa, kaqnintaqa payta quyllapa. Nataq
Tayta Dyusqami kusala achkata qayamun. Dyuspa kaqninta-shuypaqa Dyusta
Piru payqami aykalata akran nir”. quyllapa nir.
22੅Chaynu nitin, uyaparllapami kusa
Jesusta tapuranllapa impwistupaq dispantakashalla kidaranllapa. Chaymi
(Mr 12.13-17; Lc 20.20-26) ashwan Jesusta chaypi dijar
15੅Chaymantami, chay fariseo riranllapana.
runakunaqa rir paykunapura kusalata
parlaranllapa, rir Jesusta tapur mana Jesusta tapuranllapa wanuqkunapaq
DOOLQWDULPDFKLUFKD\ODSDTQDXFKDFKD‫ێ‬ (Mr 12.18-27; Lc 20.27-40)
nanllapapaq. 16੅Chaymi chay fariseo 23੅Chay diyallami, wakin saduceo

runakunaqa wakinninta, chaynulla chay runakuna riranllapa Jesusta rikaq.


gubyirnu Herodespa wakinninwan Chaqa chay saduceo runakunaqami
SXOODWDNDƚKDUDQOODSD-HVXVWDND\QX niqllapa: “Manashi wanuqkunaqa
ninanllapapaq: qashanqa kawsamunllapachu” nir.
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDQLOODSDPL Chayraykumi Jesustaqa, mabir ima
qamqa Dyus munashannulla chiqapta ninqashi nir kaynu tapuranllapa:
ULPDU\DƚKDFKLNXQNLPDSLV. Chaynullami 24੅—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, Moisesmi

runakuna ima nitinpis qamqa mana kaynu nir mantakuran: ‘Mayqan


NZLQWDFKDUFKX\DƚKDFKLNXQNL. Chaqa warmiyjun kayar, manaraq wamrayjun
qamqami mana runakunawan allinpi kar wanutinqa, chay wanushapa
NDQD\NLSDTFKX\DƚKDFKLNXQNLPDSLV. ukninnashi kasarayanqa chay byuda
17੅&KD\PLTDP\DUSXVKD\NLQXOODZLOODPD\‫ێ‬ warmiwanqa. Chayna chay wanusha
llapa: ¿Allinchu kanqa impwistuta chay ukninpaqqa wamrayjun kananpaq’ nir.
Roma pwiblupi mantakuq Cesarta, 25੅“Chaynu katinmi tapushaykillapa:

pagranayllapapaq, manaqachu mana? nir. Uk kutimi syiti irmanukuna karanllapa.


18੅Chaynu nitinllapami Jesusqa Kulakanllapami, warmikur manaraq
kwintata qukaran, mana allinta paypaq wamrayjun kayar wanuran. Chaynu
yarpurllapami chaynuqa tapuyanllapa mana wamrayjun kashanraykumi chay
nir. Chaymi kaynu niran paykunataqa: ishkay kaq ukninna kasararan. 26੅&KD\‫ێ‬
—Dyusta yanqa kasuq tukuq, kuchi nullami chay ishkay kaqta, kimsa kaqta
runakuna ¿imapaqtaq mana allinta pasaran, chay syiti kaq ukninllapa
rimachir uchachamanayankillapa? kasarar wanunankaman. 27੅&KD\‫ێ‬
19੅Rikachimayllapa chay impwistuta mantami chay warmipis wanuranna.
pagrakunaykillapa qillayta nir. 28੅“Chayna chiqapta wanushakuna

Chaynu nitinmi apamuranllapa uk kawsamuyatinqa, ¿mayqanninpa


qillay dinaryu shutiqta. 20੅Chayna warmintaq kanqa chay warmiqa? Chaqa
Jesusqa paykunata tapuran: tukuynin-ari kasarasha karan chay
—¿Mayqanpa ritratuntaq kay warmillawan”.
qillaypiqa? ¿Mayqanpa shutintaq kay 29੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:

qillaypiqa iskribikasha? nir. —Qamkunaqami limpu pantasha


21੅Paykunaqa niranllapa: puriyankillapa, '\XVQLWLQLVNULELNDVKDQ‫ێ‬
61 6DQ0DWHR੄22੄23

paq, chaynulla paypa pudirninpaq mana nishaykipis: .D\LVKND\PDQWDNX\‫ێ‬


intrakashaykillaparayku. 30੅Chaqa maydiya kunata karanta rurarqami, Dyus tukuy
chay wanushakuna kawsamurqami, mantakushantaqa kumpliyanchikna nir.
manana kasaranqallapanachu, chaynulla
manana kasarachikunqallapalamapischu. Dyus Akrashan Cristuqa
Chaymi ashwan imanutaq Dyuspa ¿maymantataq shamun?
angelninkunamaqa mana kasaranllapachu (Mr 12.35-37; Lc 20.41-44)
chaynuna kawsanqallapa. 31੅Nataq chay 41੅Piru chay fariseo runakuna chaypi
wanushakuna kawsamuqpaq-shuypaqa, tantakasha katinllaparaqmi, 42੅Jesusqa
¿manachu qamkunaqa liyishaykillapa Dyus kaynu tapuran:
paylla kaynu nitin iskribikashantaqa? —¿Imatataq yarpunkillapa Dyuspa
Chaqa kaynumi niq: 32੅‘Nuqaqami Akrashan Cristunpaqqa? ¿Mayqanpa
Abrahampa, Isaacpa, Jacobupa Dyusnin ayllunmantataq kanqa? nir.
kani’ nir. Chayraykumi Tayta Dyusqa Chaymi niranllapa:
mana wanushakunapa Dyusninchu, —Davidpa ayllunmantami nir.
ashwanmi tukuy kawsaqkunapa Dyusninla. 43੅Chaymantami Jesusqa niran:

Chaynu nirqami intrachimanchik, —Chaynu katinqa, ¿imapaqtaq


paypaqqami tukuy wanusha kaqkunamapis Davidqa, ‘Amituy’ niran Cristupaqqa,
kawsayanllapa nir. Dyuspa Ispiritun yanapatinqa? Chaqa
33੅&KD\QXQLU-HV~V\DƚKDFKLWLQPL, Davidqari kaynu niran:
FKD\UXQDNXQDX\DNXUTDNXVDGLVSDQWD‫ێ‬ 44 ‘Tayta Dyusmi, Amituytaqa kaynu

kashalla kidaranllapa. niran:


Tay allilaw qichqaypi,
Dyuspa mas allin mantakushan PD\GL\DFKD\ƚKLTQLVKXTNXQDWD
(Mr 12.28-34) ƚKDNLNLSDƚKDNLQPDQƚKXUDQD\ND‫ێ‬
34੅Chaymantami chay fariseo man nir’.
runakunaqa, Jesusqashi chay saduceo 45੅Mabir willamayllapa: Davidpa

runakunata willar uyarachisha nir ayllunmanta Dyuspa Akrashan Cristun


\DƚKDUPL, tantakaranllapa. 35੅3LUXSD\NXQD‫ێ‬ katinqa, ¿imapaqtaq Davidqa ‘Amituy’
manta ukqami Moisés mantakushanta niran?
NXVDWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNDUDQ. Chaymi 46੅Chaynu nitinmi mana mayqanninpis

Jesusqa ima ninqashi nir, kaynu tapuran: imata willaytapis puytiranllapachu. Chaymi
36੅—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, Dyus chaymanta-pachaqa, manana imata
¿
nitin Moisés mantakushanmantaqa tapunanllapapaqpis yarpuranllapanachu.
mayqannintaq kusa mas allinqa? nir.
37੅Jesusqa niran: Jesusmi fariseukunata ima
—‘Taytayki Dyusta munay tukuy anyaqnulla willaran
shunquykiwan, bidaykiwan, \DUSX\QLNL‫ێ‬ (Mr 12.38-40; Lc 11.37-54; 20.45-47)
wan’ nir. 38੅Kaymi chay puntapi kaq
23
1੅Chaymanta Jesusqa chaypi kaq

kusa mas allin mantakuyqa. 39੅Piru runakunata, \DƚKDNXTQLQNXQDWD


kanmi ukpis chay punta chay yupay ima kaynu niran:
kusala mas allin mantakuyqa. Chayqami 2੅´0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU

kaynu nin: ‘Llakiy runa masikikunapaq, \DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla fariseo


imanutaq qampa kwirpuykillapaq runakunaqami kaynu yarpunllapa:
llakinki chaynulla’ nir. 40੅Chaymi ¶1XTDQFKLNNXQDTDPL0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
6DQ0DWHR੄23 62

VKDQWDNXVDDOOLWDLQWUDNDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬ &KDTDXNODPLNDQLQWUDFKLVKXTQLNL‫ێ‬
rayku, \DƚKDFKLNXUPDQWDNXQFKLNOODSD llapaqa. Payqami Dyuspa Akrashan
kumplinanllapapaq’ nir. 3੅Chayraykumi, Cristun. 11੅Chayraykumi qamkunamanta
paykuna imata nitinpis kasur rurayllapa. ZDNLQNXQDNXVDPDVWD\DƚKDTNDTTD,
3LUXDPDPLFKD\SD\NXQDUXUD\DVKDQ‫ێ‬ ashwan wakinkunatana sirbinqa.
taqa rurankillapachu. &KDTDSD\NXQD‫ێ‬ 12੅&KDTDPD\TDQSLVSD\\DUSX\QLQOOD‫ێ‬

TDPLFKD\QX\DƚKDFKLNX\DUPDSLV, manta ‘Kusana kani’ niqkunataqami


ashwan uktana rurasha rikarinllapa. Tayta Dyusqa mana kwintachanqachu.
4੅Chaynumiri ashwan paykunaqa uk Nataq mayqanpis kusa karmapis mana
kusala llashaq kargata aprichiq yupay kwintachaypaqla tikrakaqtaqami kusa
runa masinkunata imata rurananpaq nir nishapaqna Dyusqa riqsinqa”.
mantanllapa. 3LUXFKD\QL\DVKDQOODSD‫ێ‬ 13੅Jesusqami kaynu niranpis:

WDTDPDQDSLWLODPDWDSLVNXPSOLQDQ‫ێ‬ “¡$NDZ0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
paqqa yarpunllapalamapischu. \DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla fariseo
5੅“Chaymi paykunaqa imata runakuna, qamkunaqami Dyusta yanqa
UXUDUOODSDSLVUXQDNXQDULNDQDQOODSDOD‫ێ‬ kasuq tukuq kuchi runakunala
paq ruranllapa. Chaynullami allita kankillapa! Chaynu karmi wakinkuna
Dyuspi kriyin ninanllapapaqpis Dyus syilumanta kaqpaq allita intrakar
nishankunata taksha papilsitukunapi ZDVKDNDQDQOODSDWDTDPDQDPXQDQNL‫ێ‬
iskribir urkunkunapi, rikrankunapi ima llapachu. Chaynulla qamkunapismi
ƚKXUDUSXULQOODSD. Chaynullami Dyus mana munashaykillaparayku mana
mantakushankunapi kusata yarpur washakankillapachu. Chaymi ashwan
kawsanllapa ninanllapapaqpismi ZDNLQNXQDLQWUDNDULPDZDVKDNDQDQ‫ێ‬
mudananllapa manyanpipis kusala atun llapapaqmapis mana dijankillapachu.
VKXO\DNXQDWDƚKXUDNXQOODSDSLV. [14੅“¡Akaw Moisés mantakushanta
6੅Chaymi, chay tantakananllapa \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla
wasikunapi, manaqa mikunanpaq fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta
apatinllapamapis, kusa runapaq riqsir yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala
chay kusala shumaq samanakunapi kankillapa! Chaymi chay wakcha
samachinanllapata munanllapa. warmikunata kitankillapa wasinkunata
7੅Chaynullami plasakunapimapis kusala ima. 3LUXDOOLQUXQDQLVKXQDQOODSDSDT‫ێ‬
shumaqta saludar, ¶<DƚKDT\DƚKDFKLNXT· qami kusala unayta Dyusman mañakuq
ninanllapata munanllapa. yupay tukunkillapa. Chayraykumi
8੅“Piru qamkuna-shuypaqa manami NXVDODPDQFKD\SDTWDQDNDVWLJDNDQNL‫ێ‬
ZDNLQNXQD¶<DƚKDT\DƚKDFKLNXT· llapa.]
QLVKXQDQOODSDWDUDTTDPLQLVWLQNLOODSD‫ێ‬ 15੅“ Akaw Moisés mantakushanta
¡
chu. &KDTDTDPNXQDTDPLXND\OOXOD‫ێ‬ \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla
manta kaq yupay tukuynikillapa chaylla fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta
kankillapa. 1DWDTXNODPLNDQ\DƚKDT yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala
\DƚKDFKLVKXTQLNLOODSDTD. 9੅Chaynullami kankillapa! Chaynu karmi qamkunaqa
kay pachapiqa ama mayqantapis, WXNX\SDFKDWDLPDULQNLOODSDXNUXQDOOD‫ێ‬
‘Taytay’ ninkillapachu. Chaqa unaq taqa qamkuna yupay kananllapapaq
syilumanta kaq uklami Taytaykillapaqa. \DƚKDFKLQD\NLOODSDSDT. Piru mayqan
10੅Amami ‘Kusa intrachikuq tayta’ runatapis qamkuna yupay kananpaq
nishunanllapataqa munankillapachu. kriyichirqami, qamkunamanta ishkay
63 6DQ0DWHR੄23

NXWLPDVXFKD\MXQSDTQDWLNUD\DQNL‫ێ‬ mantakuyashanpaq jurayan. &KD\QX‫ێ‬


llapa. &KD\PLDVKZDQNXVDODPDQFKD\‫ێ‬ llami jurayanpis Dyusllapaq rimar.
paqta tukuy tyimpupaq kastigakashana Chaqa payqa chaypiri tan.
kanqa. 23੅“ Akaw Moisés mantakushanta
¡
16੅“ Akaw imanankillaparaq qamkuna \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla
¡
syigu mana allita intrakaq karmapis fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta
intrachikuyta munaqkunaqa! Chaqa yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala
qamkunaqami, ND\QXQLU\DƚKDFKLNXQ‫ێ‬ kankillapa! Chaynu karmi qamkunaqa
killapa: ‘Mayqan imata rurananpaq nir mintamanta, anismanta, kuminumanta
Dyusta adurananllapa wasipaq rimar ima dyis parti kaqmanta uksituta
jurar, mana rurarmapisshi mana qunkillapa Dyuspaq nir. Piru Dyus
uchayjunchu kanqa. Nataq Dyusta mantakushanpi nin: Ukninchikkunawan
adurananllapa wasipi uru kaqpaq rimar imatapis karanta ruranapaq, OODNLSD‫ێ‬
imata rurananpaq jurar mana kunapaq, paylapi kriyinapaq niyan
rurar-shuypaqashi uchakuyan’ nir. chaytaqami mana rurankillapachu.
17੅ Akaw yaru syigukuna! 7DSXVKD\NL‫ێ‬ Ashwanmi kay yarpuchishushayllapata
¡
llapa: ¿Mayqannintaq mas allinqa, rurankimanllapa naypaqtaqa, chay
Dyusta adurananllapa wasi, manaqachu rurayashaykillapatapis ama dijarchu.
chaypi kaq uru? Chaqa chay uruqami 24੅“ Akaw imanankillaparaq qamkuna
¡
'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSLNDVKDQ‫ێ‬ V\LJXNXVDODPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
rayku Dyuspaqqa kusala allin. kunaqa! Chaqa qamkunaqami Moisés
18੅“Qamkunaqami ninkillapapis: PDQWDNXVKDQWDDOOLWDNDVXU\DƚKDFKLNX‫ێ‬
‘Mayqanpis imata rurananpaq altarpaq shaq nirqa, imanutaq yakuta mayqanpis
rimar jurarpisshi mana chiqapta arnikuq upyananpaq katin, chay yakupi uk
yupaychu. Nataq chay ufrindita altarpi chuspisitu katinmaqa shuyshur upyan,
tayan chaypaq rimar jurarshi, chiqapta chaynu yupay tukunkillapa. Piru
imata rurananpaqpis arnikuyan’ nir. manami kwintata qukankillapachu,
19੅ Akaw syigu kaqkuna! Imataq mas chaynu tukurqami ashwan uk kamilluta
¡ ¿
allinqa: Chay altarpi ufrindita, PDQDTD‫ێ‬ iqachiq yupayna kusala mana allita
chu altar? ¿Manachu chay ufrinditaqa tukuyankillapa.੆b
ashwan altarpi kashanrayku kusala mas 25-26੅“ Akaw Moisés mantakushanta
¡
allinpaq tikrakan? 20੅&KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬ \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla
llapa: Mayqanpis, altarpaq jurarqa, fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta
manami altarlapaqchu jurayan. yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala
Ashwanmi tukuy imankuna chaypi kankillapa! Chaynu karmi qamkunaqa
kaqkunapaq ima jurayan. 21੅Chaynulla kusala bwinu yupay tukunkillapa. Piru
mayqanpis Dyusta adurananllapa ukkunata yanapanaykillapamantaqa
wasipaq rimar jurarqa, manami chay DVKZDQNXVDODWDPXQDSDNXUVXZDQNL‫ێ‬
wasilapaqchu jurayan. Ashwanmi llapa. ¡Ima kabal yaruƚKLULNDQNLOODSD!
Dyusllapaq rimar jurayan. Chaqa Chiqaptari wakinkunawan bwinu
payqami chaypi kawsan-ari. 22੅Chaymi kankimanllapa. Chaqa mana chaynu
syilupaq rimar juraq-shuypaqa, Dyus tar karqami, imanutaq uk kupa, manaqa uk

b¬23.24 Kay intrachimanchik imanumi kusala ruraypaq kaqkunata mana ruranllapachu nir.
Nataq chay mana yaqqa ruraypaq kaqkunata-shuypaqa ruranllapa nir.
6DQ0DWHR੄23 64

platumataqa waqtanlawlata pichashaqa, NDƚKDPXVKDT'\XVSDULPDTQLQNXQDWD,


rurinqa tiqtilla kidan, chaynu NXVD\DƚKDTLQWUDNDTNXQDWD, \DƚKDFKLNXT‫ێ‬
kankillapa qamkunapis. Piru uk kupata kunata ima. Chaymi qamkunaqa
PDQDTDXNSODWXWDUXULQWLQWDSLFKDVKD‫ێ‬ wakintaqa wanuchinkillapa, kruspi
qami, intirulana kusa chiqap shumaq klabankillapa ima. Nataq
kidan. wakinkunata-shuypaqa wipyankillapa ima
27-28੅“ Akaw Moisés mantakushanta tantakananllapa wasikunapi.
¡
\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla Wakinta-shuypaqa pwiblun pwiblun ikinpi
fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta purinkillapa qischanaykillaparayku.
yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala Chaynu karmi ¡largu kurukuna, largu
kankillapa! Chaqa chaynu karmi kurupa ayllunkuna kankillapa! ¿Imanuna
qamkunaqa kusala bwinu, karanlata washakankillapa chay tukuy tyimpu
imatapis ruraq yupay tukunkillapa. Piru kastigakanaykillapamantaqa? 35੅&KD\UD\‫ێ‬
chiqaptaqami mana chaynuchu kumi qamkunapaqqa tukuyla mana
kankillapa. Ashwanmi yanqa illaqta allinkunata rurashaykillaparaykuqa kusala
chaynu tukuqkuna, kusala mana manchaypaq kastigu shamunqa. Chay kusa
allinkuna ima kankillapa. Chayraykumi allin runa Abel shutiqta
qamkunaqa imanutaq uk bubidamataqa wanuchishaykillapamanta-pacha
waqtanlawta yuraqta pintatinllapamaqa Berequiaspa wamran Zacariaskaman.
kusala shumaq. Piru rurinpiqami Chaqa pay Zacariastaqami qamkunapa
tullukuna, kusala saqra asyaq ima kan, rukuykillapakuna wanuchiran Dyusta
chay yupaymi qamkunapis kankillapa. adurananllapa wasipa, altarninpa
29੅“ Akaw Moisés mantakushanta naypanpi. 36੅Chaymi nishaykillapa: Chaynu
¡
\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla FKD\NXVDODDOOLQUXQDNXQDZDQXVKDQUD\‫ێ‬
fariseo runakuna, qamkunaqami Dyusta kuqami, NDQDQW\LPSXNDZVDTUXQDNXQD‫ێ‬
yanqa kasuq tukuq kuchi runakunala paqna kastiguqa kanqa nir.
kankillapa! Chaqa chaynu karmi
qamkunaqa Dyuspa unay rimaqninkuna Jesusmi Jerusalenpaq waqaran
pampakashankunata kusa shumaq (Lc 13.34-35)
wasikunata yupay kamakachinkillapa, 37੅“ Akaw Jerusalén, Jerusalenmanta
¡
kusala allin kashanrayku. 30੅&KD\QX‫ێ‬ runakuna! Dyuspa rimaqninkunatami
llami ninkillapapis: ‘Nuqanchikkuna wanuchinkillapa. Chaynulla Dyus
unay rukunchikkunapa pullan kawsasha NDƚKDPXVKDQ\DƚKDFKLVKXTNXQDWDSLV
karqa, Dyuspa rimaqninkunata rumillawan sitar wanuchinkillapa.
wanuchinanllapapaqqa manami Kwichkaraq tantashuyllapata munaray,
dijanallapatachu’ nir. 31੅Piru chaynu imanutaq uk pishqumaqa wawitunta
unay rukunchikkuna nirqami, TDPNXQD‫ێ‬ tantala uqllakun chaynu. Piru manami
lla niyankillapa: ‘Dyuspa unay munashaykillapachu. 38੅Chaqa
rimaqninkunata wanuchiqkunapa rikayllapari, TDPNXQDODQDPLNLGDQNL‫ێ‬
ayllun kanchikllapa’ nir. 32੅¡Chaynu llapa. 39੅Chaymi nishaykillapa:
karqa, unay rukuykillapakuna imata Mananami rikamankillapanachu
ruraq qallarishanllapataqa rurar qamkuna kaynu nimanaykillapa tyimpu
tukchiyllapari! ƚKDPXQDQNDPDQ:
33-34੅“Chay rukuykikuna qallarishanta ‘¡Alabashunllapa Taytanchik Dyuspa
rurar tukchinaykillapapaqqami nuqaqa shutinpi shamuqtaqa!’ nir”.
65 6DQ0DWHR੄24

qallapa uklaw nasyunmanta kaqkunawan.


Jesusmi Dyusta adurananllapa Chaynulla uk gubyirnupa kaqninkunapis
wasita ratachinqallapa niran maqanakunqallapa uklaw gubyirnupa
(Mr 13.1-2; Lc 21.5-6) kaqninkunawan. Kusala qishay, mallaq

24
1੅Chaynu rimar tukchirna, tyimpu ima kanqa. Chaynulla pachamapis
Jesusqa Dyusta adurananllapa kusalata kuyunqa achka lugarkunapi. 8੅Piru
wasimanta lluqshir riranna. Chaynu chaynu pasatinqami yarpunkillapa,
riyatinmi, \DƚKDNXTQLQNXQDSD\PDQ chayraqmi qischakay tyimpuqa qallariyan
qimikar, Dyusta adurananllapa wasita nir.
kusala shumaqta ima rurashanllapapaq 9੅“Chaymi ashwan chay tyimpuqa

parlayaranllapa. 2੅Piru Jesusqami niran: qamkunataqa qukushuyanqallapa


´.DQDQND\WDULND\DQNLOODSDFKD\WD‫ێ‬ NXVDODWDTLVFKDULPDZDQXFKLVKXQDQ‫ێ‬
qami, limpu ratachinqallapa. &KLTDS‫ێ‬ llapapaq. Chaynumi tukuyla kay
tami nishaykillapa: Mananami uk SDFKDSLƚKLTQLVKXQTDOODSDQXTDSL
rumilamapis anapura llutakashaqa kriyishaykillaparayku. 10੅Nataq kusala
kidanqanachu nir”. DFKNDZDNLQQLNLNXQDTDPLFKD\W\LPSX‫ێ‬
NXQDSLTDPDQDQDNUL\LQDQTDOODSDQD‫ێ‬
Jwisyu diya shipchamuyatinqami chu. &KD\PLDVKZDQƚKLTQLQDNXULPD
kaynu pasanqa paykunapura ukninpaqmapis mana
(Mr 13.3-23; Lc 21.7-24; 17.22-24) allinta rimapanakunqallapa. 11੅&KD\QX‫ێ‬
3੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ lla Dyuspaq kusala achka rimaq
kunawan Olivos sirkaman riranllapa. tukuqkuna rikarimunqallapa. Chaynumi
Chaymi chaypi Jesús tatin, FKD\\DƚKDNXT‫ێ‬ ashwan kusala achka runakunata
ninkunaqa kaynu nir paylata tapuranllapa: ingañanqallapa. 12੅&KD\PLFKD\W\LPSX‫ێ‬
—Willamayllapa: ¿Maydiyataq chaynuqa NXQDTDNXVDODPDQDDOOLQUXUD\NXQD‫ێ‬
pasayanqa? Chaynulla ¿ima siñalta rikartaq lana kanqa. Chaynu katinmi, tukuyla
\DƚKD\DVKDTOODSDTDPWLNUDNDPX\DQNLQD mayqanpis manana ukninkunapaqqa
nir, chaynulla kay pacha tukukanan tyimpu llakinqallapa imanachu. 13੅Piru chaynu
ƚKDPXQTDQLUTD? TLVFKDNDULPDPDSLVPD\GL\DVKDPXQD\‫ێ‬
4੅Chaymi, Jesusqa niran: NDPDQNUL\LVKDQQXOODVKDFKLQDNXTNXQD‫ێ‬
—Allitami kuytakankillapa, ama lami washakanqallapa. 14੅Nataq tukuy
mayqanpis ingaxDUSDQWDFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬ intirupi Dyuspa shumaq rimayninta
paq. 5੅Chaqa kusala achkami nuqa yupay ZDVKDNDQDQOODSDSDT\DƚKDFKLNXU
tukur shamunqallapa. Chaymi, ‘Dyuspa tukchishana katinllapami, kay pacha
Akrashan Cristunmi kani’ nir, kusa achka WXNXNDQDQSDTW\LPSXTDƚKDPXQTD.
runakunata ingañanqallapa. 6੅4DPNXQD‫ێ‬ 15੅“Chayraykumi Dyuspa rimaqnin

qami chay tyimpukunaqa uyapankillapa Danielmaqa kaynu nir iskribiran: ‘Uk


wakpi kaypi guerrata rurayanllapa nir. Piru kusala mana allinta rurachikuqmi rir
FKD\QXNDWLQPDSLVDPDPLPDQFKDNXQNL‫ێ‬ yaykunqa, Dyusta adurananllapa wasipa
llapachu. Chaqa chaynumiri pasanqa. Piru Kusala Santu Lugarman’ nir. Chaymi
chaynu pasatinmapis manaraqmi pacha qamkuna chaynu pasaqta rikarqa, Daniel
tukukanan tyimpuraqchu kanqa. 7੅Chaqa LVNULELVKDQPLNXPSOLND\DQQLU\DUSXQNL‫ێ‬
XNQDV\XQPDQWDNDTNXQDPLPDTDQDNXQ‫ێ‬ llapa.੆c 16੅Chaymi chay Judea lugarpi

c¬24.15 Kaypaq masta intrakanarqa rikashun Daniel 9.27; 11.31; 12.11.


6DQ0DWHR੄24 66

kaqkunaqa sirkakunaman alsakanqallapa. mayqan ‘Rikayllapa wak chunllaq


17੅Nataq mayqanpis wasinpa ananpi karpis, lugarpi washakuqqa’ nishutinllapaqa,
amami ishkimunqachu, LPDQWDOOXTVKLFKL‫ێ‬ ama rinkillapachu rikaqqa. Manaqa
nanpaq nirqa. 18੅Chaynulla, mayqan ‘Rikayllapa kaypimi pakakusha
ƚKDNUDQSLNDUTDDPDPLZDVLQPDQ washakuqqa’ nishutinllapapis, amami
ULQTDFKXUDƚKSDQWDDSDQDQSDTQLUTD. pitilamatapis kriyinkillapachu. 27੅Chaqa
19੅ Akakaw chay diyakunapi warmikuna '\XVPDQWD6KDPXT5XQDWLNUDNDPXU‫ێ‬
¡
ruriyjun, manaqa ñuñuq wamrayjun qami, kusa shutilla shamunqa, imanuƚKL
kaqkunaqa imananqallaparaq! 20੅Chaymi rilampamaqa uklawmanta uklawkaman
ashwan qamkunaqa Taytay Dyusman intirula llipyalla achkirachikun chaynu.
alliplata mañakuyllapa, FKD\DOVDNDQD\NL‫ێ‬ 28੅Allitami nishaykillapa: MaypiƚKL

paq tyimpuqa ama qasay tyimpu, manaqa kusala achka shinkukuna tantakaqta
samana diyapichu kananpaq nir. 21੅Chaqa, rikarqami ninkillapa, ima wanusha
chay diyaqami kusala saqra manchaypaq NDQTDQLUWXNX\OD\DƚKDQNLOODSD.
qischakay kanqa. Chaynu qischakayqami Chaynumi nuqa Dyusmanta Shamuq
pacha rurakashanmanta-pacha mana 5XQDVKDPXWL\SLVWXNX\OD\DƚKDQNL‫ێ‬
kashachu. &KD\QXOODPDQDQDPLNDQTDQD‫ێ‬ llapana.
pischu chaynu qischakayqa maydiyapis.
22੅Piru Taytay Dyus chay qischakaykuna Dyusmanta Shamuq Runaqami
achka tyimputa kanqa nitinqami, mana tikrakamunqa
mayqanlapis washakanmanchu. Ashwanmi (Mr 13.24-37;
Taytay Dyusqa chay akrashan kaq Lc 21.25-36; 17.26-36; 12.40)
wamrankunapaq llakir washananrayku, 29੅´&KD\QXOLPSXTLVFKDND\W\LPSX‫ێ‬

mana kusala achka tyimputachu kanqa kuna pasatinnaqami, rupayqa limpu


niyanqa. tutaparaq intiru kidanqa. Killapismi
23੅“Piru imanupi mayqan kaynu mana achkirachikunqanachu. Chaynulla
nishunmanllapa: ‘Rikayllapa kaypimi qullarkunapismi limpu syilumantaqa
Dyuspa Akrashan Cristunqa’, manaqa UDWDPXWLQLPDWXNX\V\LOXSLNDTNXQD‫ێ‬
‘Rikayllapa chaypi’ nishutinllapaqa, mapis kusalata kuyunqallapa. 30੅&KD\‫ێ‬
amami kriyinkillapachu. 24੅Chaqa mantami unaq syilupiqa rikankillapa
Dyuspa Akrashan Cristun yupay Dyusmanta Shamuq Runapaq uk siñalta.
tukuqkuna, chaynulla Dyuspa unay Chayta rikarmi tukuyla pachapi
rimaqninkuna yupay tukuqkunami kaqkunaqa kusala ukmanta manchakur
rikarimunqallapa. Chaymi paykunaqa waqanqallapa. Chaqa chayllapimi
mana ruraypaq imakunata, PLODJUX‫ێ‬ '\XVPDQWD6KDPXT5XQDWDTDULNDQTD‫ێ‬
kunata ima kusalata ruranqallapa. llapa, puktay rurita kusa pudirninwan,
Chaynumi ashwan kusala achka llipya intiru syilumanta shamuqtana.
runakunata ingañanqallapa. &KD\QX‫ێ‬ 31੅&KD\QXVKDPXUPLSD\TDDQJHOQLQ‫ێ‬

OODPLFKD\NUL\LTNXQDPDWDSLVLPDQXOOD‫ێ‬ NXQDWDNDƚKDQTDWUXPSLWDQWDNXVDOD
pis ingañayta kamanqallapa. 25੅Piru jwirtita waqachir tukuyla pachata rir,੆d
qamkuna ama ingaxDNDQD\NLOODSDSDT‫ێ‬ SD\SDDNUDVKDQNDTNXQDWDWDQWDPXQDQ‫ێ‬
qami willashunillapana. 26੅Chayraykumi llapapaq.

d¬24.31 Tukuyla pachata rir nirqami intrachimanchik Nortilawta, Surlawta, Estilawta,


Oestilawta ima nir.
67 6DQ0DWHR੄24੄25

32੅“Allita uyakur intrakayllapa kay shamuyanqa nirmapis. 43੅Chaqa allita


igus qirupaq willar intrachishutiyllapa. yarpuyllapa: Uk wasipa amun imurasmi
&KDTDTDPNXQDTDLJXVTLUXPXVKXT‫ێ‬ XNVXZDNXTƚKDPX\DQVXZDPDTQLU
manta qawamuqta rikarqa kwintata \DƚKDUTD, imuraspis rikƚKDNXVKDODNDU,
qukankillapa, tamya tyimpuqa mana dijanmanchu mayqanpis
shipchana nir. 33੅Chaynullami chay wasinman yaykur suwananllapataqa.
nishushayllapanulla pasaqta rikarqa 44੅Chaynullami qamkunapis, imuraspis

yarpunkillapana Dyusmanta Shamuq alamirala kayllapa. Chaqa Dyusmanta


Runaqami shamunanlapina nir. Shamuq Runaqami, PDQDSLV\DUSX\DW‫ێ‬
34੅Chaymi chiqapta nishaykillapa: Chay killapa shamunqa.
tyimpupi kaq runakunaqa manaraq
ZDQX\DWLQUDTPLWXNX\ODND\QLVKXVKD\‫ێ‬ Jesusmi kumparasyunta ruraran
llapaqa pasanqa nir. 35੅Chaqa syilu allin, mana allin sirbikuqwan
chaynulla kay pachamapismi (Lc 12.41-48)
tukukanqa. Piru nuqa 45੅“Nishaykillapapis: 8NUXQDPLVLUELNXT‫ێ‬

nishaykuna-VKX\SDTDPLPDQDPD\GL\D‫ێ‬ ninta wasinpi kaq wakin sirbikuqninkunata


lapis tukukanqachu. 36੅Piru Dyusmanta imuraslapi qarananpaq nir inkarganman.
Shamuq Runa shamunanpaq diyapaq, Chaymi chay sirbikuqqa chay patrunnin
urapaq-shuypaqami, mana mayqanlapis nishannula rurar, kusa alamirala kaqta
\DƚKDQFKX. Chaynulla syilumanta tarinman. 46੅Chaynuta chay sirbikuqta
angelkuna, Dyusmanta Shamuq patrunnin taritinqami, NXVDODDOOLQVLUELNXT‫ێ‬
5XQDPDSLVPDQDPL\DƚKDQFKX. Nataq paqna riqsikasha kanqa. 47੅Chiqaptami
7D\WD\ODPL\DƚKDQ. nishaykillapa: Chay patrun chay sirbikuqta
37੅“Nishaykillapapis: ImanuƚKL1RHSD pay nishanlata ruraqta tarirqami, ashwan
tyimpunpi pasaran chaynullami pasanqa tukuy iman kaqtapis pay rikananpaqna
'\XVPDQWD6KDPXT5XQDWLNUDNDPXWLQ‫ێ‬ quyanqa nir. 48੅Piru imanupi chay sirbikuq
pis. 38੅Chaqa chay kusala manchaypaq mana allin yarpuyniyjun kar, chay
tamya manaraq ishkiyatin, chaynulla SDWUXQQLQPDQDGDVƚKDPX\DQTDFKXQLU
1RpZDPSXTZDVLPDQ\D\NXQDQND‫ێ‬ yarpur, 49੅chay sirbikuq masinkunata
manmi, runakunaqa kusalata qischar, SD\TDFKD\PDƚKDTNXQDZDQ
mikuqllapa, upyaqllapa, NLGDFKLQDNXT‫ێ‬ tantanakur upyar mikur ima tar, 50੅mana
llapa ima. 39੅3LUXPDQDSLV\DUSX\DWLQ‫ێ‬ LPXUDVLPDGL\DƚKDPX\DQTDQLU\DƚKD\D‫ێ‬
llapa alliplata tamya ishkitinmi limpu tinchu, SDWUXQQLQƚKDPXUFKD\QXUXUDTWD
tukukaranllapa. Chaynumi Dyusmanta tarirqami, 51੅kusala saqra manchakuypaqta
Shamuq Runa tikrakamutinpis pasanqa. kastigayanqa Dyusta yanqa kasuq tukuq
40੅Chaymi chay urasqa ishkay runakuna kuchi runakunata yupaylla. Chaynami
ƚKDNUDQSLNDWLQSLV, ukninta apar, payqa kusala mana agwantaypaqta
ukninta-shuypaqa dijanqa. 41੅&KD\QX‫ێ‬ qischakar qayƚKDNXVKDQUD\NXNLUXQPDWDSLV
llami ishkay warmikuna kutakuyatinpis, richyachinqa”.
ukninta apar, nataq ukninta-shuypaqa
dijanqa. Jesusmi kumparasyunta ruraran
42੅´&KD\UD\NXPLTDPNXQDTDLPXUDV‫ێ‬ dyis shipashkunawan

25
pis rikƚKDNXUDOOLWDNDPDNDVKDODQD 1੅Chaynullami Jesusqa niranpis:

kankillapa. &KDTDPDQDPLUL\DƚKDQNL‫ێ‬ ´6\LOXPDQWDPDQWDNXTVKDPXQDQ‫ێ‬


llapachu ima diyami Amituykillapa SDTTDPLLPDQXWDTXNNXWLG\LVVKLSDVK‫ێ‬
6DQ0DWHR੄25 68

kuna kidamyintuman riran chay yupay riranllapa rantiq asaytitaqa. Piru


kanqa. Piru chay dyis shipashkunaqa chaykamanqami chay kidaq runa
lamparanllapata asaytiyjunta charikur ƚKDPXWLQTD, FKD\VLQNXNXVDNDPDND‫ێ‬
riranllapa chay kidaq runata tariq. 2੅Piru shala puriq shipashkunaqa chay
chay dyis shipashkunamantami sinkuqa kidaqwan pulla ruriman yaykur
askwintalla puriqllapa. Nataq sinku kirpakamuranllapana. 11੅Chaymanta
kaqkuna-shuypaqa allita kamakashala FKD\VLQNXVKLSDVKNXQDƚKDPXUTD
puriqllapa. 3੅Chaymi chay askwintalla kaynu nir qayakuranllapa: ‘¡Taytituy,
puriqkunaqa lamparanta aparanllapa Taytituy, SXQNX\NLWDNLƚKD\!’ nir. 12੅Piru
asaytiyjunta. Piru manami mas asaytitaqa chay kidaq runaqami rurimanta kaynu
DSDUDQOODSDFKXWXNXNDWLQXQWDFKLQDQOODSD‫ێ‬ niran: ‘Chiqaptami nishaykillapa:
paqqa. 4੅Nataq chay kusa kamakashalla Manami riqsishunillapachu’ nir”.
SXULTNXQDPLDVD\WLWDFKD\QXOODODPSDUDQ‫ێ‬ 13੅Chaynu nir tukchirmi, Jesusqa

llapatapis aparanllapa. 5੅3LUXFKD\NLGDQDQ‫ێ‬ paykunataqa kaynu niran:


SDTNDTUXQDPDQDGDVƚKDPXWLQPL, “Qamkunaqami rikƚKDNXUDOOL
kusalata pununar tukuynin punuranllapa. kamakashalana kayllapa. Chaqa
6੅´&KD\PDQWDPLƚKD\SLWXWD PDQDPL\DƚKD\DQNLOODSDFKXLPDGL\D,
yupaynaqa kaynu nir qayakuqta ima urami shamuyanqa Dyusmanta
uyaparanllapa: ‘¡Kidaq runaqami Shamuq Runaqa nir”.
shamuyanna! ¡Lluqshimuyllapa
samachinaykillapapaq!’ nir. 7੅Chaynu Jesusmi kumparasyunta ruraran
niqta uyaparmi, chay shipashkunaqa sirbikuqkunawan
tukuynin sharir lamparanllapata 14੅´6\LOXPDQWDNDTSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬

NDPDNDFKLTƚKXUDNDUDQOODSD. qami, imanutaq uk runamaqa uklaw


8੅Chaymantaqa chay sinku shipashkuna pwibluman rinanpaqna karqa, VLUELTQLQ‫ێ‬
askwintalla puriqkunaqa chay sinku kunata qayamur uk tratuta rurar
shipashkuna kusa kamakashala qillayninta quran trabajachinanpaq,
puriqkunataqa kaynu niranllapa: chay yupay. 15੅3LUXFKD\VLUELTQLQNXQD‫ێ‬
¶,PDUDTSLWLODPDWDSLVDVD\WLVLWX\NL‫ێ‬ taqami quran paykuna imanu trabajayta
llapata apamushaykillapamanta puytishannulla. Chaymi chay punta
qumastuyllapa. Chaqa lamparayllapami chaytaqa sinku talintu qillayta quran.੆e
wanuyanna asaytin tukukayashanrayku’ Ukninta-shuypaqa ishkay talintu
nir. 9੅Piru chay kamakashala puriq qillayta quran. Nataq ukta-shuypaqa uk
shipashkunaqa kaynu niranllapa: ‘¡Mana talintu qillayta quran. Chaynu
puytinillapachu! Chaqa chaynu qillayninta trabajachinanpaq qurqami
qushutiyllapaqami, mana aypanqachu riranna chay runaqa.
QXTDNXQDSDTFKD\QXOODTDPNXQDSDT‫ێ‬ 16੅“Chaymantami, chay uk sirbikuq

mapis. Ashwanmi mas allin kanqa sinku talintu qillayta ayparan chayqami,
qamkunalla rir chay maypiƚKLUDQWLNXQ kusalata nigusyuta rurar trabajachir
FKD\OODPDQWDTDPNXQDSDTTDUDQWLQD\‫ێ‬ qillaytaqa ganachiran uk sinku talintu
killapapaq’ nir. 10੅Chaynu nitinllapami masta. 17੅Chaynullami, chay ishkay
chay askwintalla puriq shipashkunaqa WDOLQWXWDD\SDTSLVWUDEDMDUTDJDQDFKL‫ێ‬

e¬25.15 Talintuqa kusala achka qillay karan. Chaqa uk trabajaqmaqami uk talintuta


ganananpaqqa 15 añuta trabajayta ministiran.
69 6DQ0DWHR੄25

ran ishkay talintu masta. 18੅Nataq, chay XƚKNXNXUSDPSDUD\. Piru kaypimi


uk talintu qillayta aypaq-shuypaqa qampa kaq qillaynikiqa’ nir. 26੅0DQWDT‫ێ‬
mantaqninpa qillaynintaqa apar pachapi ninqami kaynu niran: ‘Qamqami kusala
XƚKNXNXUSDPSDUDQ. mana allin qilla sirbikuq kanki. Chaqa
19੅´&KD\PDQWDNXVDXQD\W\LPSX‫ێ‬ QXTDPDQDWDUSXNXVKD\PDQWDNXVLFKD‫ێ‬
mantami chay mantaqninllapaqa kuni, FKD\QXOODPDQDVKLNZDNXVKD\‫ێ‬
tikrakamuranna. &KD\QXƚKDPXUPL, PDQWDWDQWDNXQLQLU\DƚKDUTD, 27੅TLOOD\‫ێ‬
mabir michkatashi ganachisha QL\WDTDDSDUEDQNXNXQDPDQƚKXUDWNL
NDQTDOODSDTLOOD\QL\WDTDQLU\DƚKDQD‫ێ‬ ganaskinanta. Chayna tikrakamurqa
ranna. 20੅Chaymi puntataqa riran chay TLOOD\QL\WDTDJDQDVKDQZDQQDD\SDQD\‫ێ‬
sinku talintu qillayta aypasha karan paq’ nir. 28੅Chaymi chaypi kaq
chay. Chaymi kaynu niran: ‘Taytituy runakunataqa, kaynu niran: ‘Chay uk
qamqami sinku talintuta qumarayki. talintu qillayniyta purichiqtaqa kitar,
Kaypimi qillaynikiqa. Uk sinku talintu chay dyis talintu qillayniyjun kaqta
mastami ganachisha kani’ nir. 21੅Chaynu quyllapa. 29੅Chaqa chay mayqanƚKL
nitinmi, mantaqninqa kaynu niran: allinta rurashanrayku, imayjun
‘Allinpi. Qamqami kusa allin, imatapis kaqtaqami masta qushaq. Chaymi
karanta ruraq sirbikuq kanki. Chaynu manana imanpis faltanqanachu. Piru
chay pitila kaqpi kusa allin karanta chay mana allinta rurashanrayku mana
rurashaykiraykumi kusa achka imayjun kaqtaqami, SLWLODNDTQLQPDWD‫ێ‬
imaykunata rikanaykipaqna qushayki. pis limpula kitashaq. 30੅Piru kay mana
Chaymi ashwan yaykamur nuqawan \DUSX\WD\DƚKDT, mana allin
pulla aligriyay’ nir. sirbikuqta-shuypaqami, aypar chay
22੅´&KD\PDQWDPLƚKDPXUDQFKD\ tutaparaqlla waqtaman itakuyllapa.
ishkay talintuta aypasha karan chayna. Chaypinami payqa kusala mana
Chaymi paypis kaynu niran: ‘Taytituy agwantaypaqta qischakar qayƚKDNX‫ێ‬
qamqami qumarayki ishkay talintu shanrayku kirunmatapis richyachinqa’
qillaynikitaqa. Kaypimi ishkay talintu nir”.
masta ganachisha kani’ nir. 23੅0DQWDT‫ێ‬
ninqami kaynu niran: ‘Allinpi. Qamqami Dyusmanta Shamuq Runami
kusa allin, imatapis karanta ruraq WXNX\ODWDULNDU\DƚKDQTD
sirbikuq kanki. Chaynu chay pitila 31੅Jesusqami niranpis:
NDTSLNXVDDOOLQNDUDQWDUXUDVKD\NLUD\‫ێ‬ ´'\XVPDQWD6KDPXT5XQDDQJHOQLQ‫ێ‬
NXPLNXVDDFKNDLPD\NXQDWDULNDQD\NL‫ێ‬ kunawan, kusa llipya intiru shamurmi,
paqna qushayki. Chaymi ashwan chay llipyalla mantakunanpina tanqa.
yaykamur nuqawan pulla aligriyay’ nir. 32੅Chaymi tukuyla nasyunmanta
24੅“Piru chay uk talintuta aypasha kaqkuna, SD\SDQD\SDQPDQTLPLND‫ێ‬
NDUDQFKD\ƚKDPXU-shuypaqami, tinna, payqa wakman kayman
mantaqnintaqa kaynu niran: ‘Taytituy, chiqanchanqa, LPDQXWDTXNPLFKLNXT‫ێ‬
QXTDPL\DƚKDUD\TDPTDNXVDODPLƚKD maqa uyshankunata kabrakunamanta
kashaykirayku, PDQDWDUSXNXVKD\NL‫ێ‬ rakichin chaynu. 33੅Chaynu
kunamanta kusichakunki, PDQDVKLNZD‫ێ‬ chiqancharmi chay uyshitakuna yupay
kushaykikunamanta tantakunki nir. kusa allinla kaqkunataqa allilaw
25੅Chayraykumi, ashwan kusalata TLFKTDQPDQƚKXUDQTD. Nataq chay
manchakur qillaynikitaqa pachapi kabrakuna yupay mana allin
6DQ0DWHR੄25੄26 70

kaqkunata-VKX\SDTDLFKXTODZTLFKTDQ‫ێ‬ chaymanna nir. 42੅&KDTDQXTDPDOODTQD‫ێ‬


PDQQDƚKXUDQTD. 34੅Chaymi tiypis, TDPNXQDTDPDQDTDUDPDUD\NL‫ێ‬
mantakuqqa chay allilaw qichqanpi llapachu. <DNXQDWL\SLVPDQDXS\DFKL‫ێ‬
kaqkunataqa kaynu ninqa: ¶4DPNXQD‫ێ‬ maraykillapachu. 43੅Furastiru yupay
WDPL7D\WD\TDDNUDUVKXPDTFKDVKXVKD‫ێ‬ SXULWL\SLVPDQDVDPDFKLPDUD\NLOODSD‫ێ‬
llapana. Chaymi kayman shamuyllapa. chu. 5DƚKSD\IDOWDPDWLQSLVPDQD
Kananqami aypayllapana Taytay kay qumaraykillapachu. Qishaq katiy,
pachata rurashanmanta-pacha NDUVLOSLLPDNDWL\SLVPDQDZDWXNXPD‫ێ‬
qamkunapaq kusa shumaq mantakuyta raykillapachu’ nir.
kamkachishanta. 35੅&KDTDPDOODTQDWL\‫ێ‬ 44੅“Piru chaynu nitiyqami paykunaqa

pismi qamkunaqa qaramaraykillapa. kaynu nir tapumayanqallapa: ‘Taytituy,


Yakunatiypis upyachimaraykillapa. Uk ¿maydiyataq mallaqnaqta, yakunaqta,
IXUDVWLUX\XSD\SXULWL\SLVVDPDFKLPD‫ێ‬ furastiru yupay puriqta rikashur,
raykillapa. 36੅5DƚKSD\IDOWDPDWLQSLV UDƚKSD\NLIDOWDTWD, qishaq katki, karsilpi
qamkunami qumaraykillapa. Qishaq katki ima rikashur, PDQD\DQDSDVKXUD\‫ێ‬
katiypis watukumaraykillapa. Chaynulla llapa?’ nir. 45੅Chaynu nitinllapami
NDUVLOSLNDWL\SLVPLZDWXNXPDUD\NL‫ێ‬ mantakuqqa kaynu ninqa: ‘Chiqaptami
llapa’. nishaykillapa: .D\PDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬
37੅“Piru chaynu nitiyqami chay kusa paqla kaq runakunata mana ima
DOOLQODNDTNXQDTDND\QXQLUWDSXPD\DQ‫ێ‬ ministishanpi yanaparqami, nuqallata
qallapa: ‘Taytituy ¿PD\GL\DWDTPDOODT‫ێ‬ PDQD\DQDSDPDVKD\NLOODSDFKX·੅µ.
natki qarashurayllapa? ¿Maydiyataq 46੅Chaymi Jesusqa niranpis: ´3D\NXQD‫ێ‬

yakunatki, yakuta upyachishurayllapa? qami tukuy tyimpupaq kastigakaqna


38੅ Maydiyataq furastiru yupay puritki rinqallapa. Nataq chay kusa allinlata
¿
samachishurayllapa? ¿Chaynulla rurasha chaykuna-shuypaqami tukuy
PD\GL\DWDTUDƚKSD\NLIDOWDWLQ tyimpupaq kawsaqna rinqallapa” nir.
qushurayllapa? 39੅¿Maydiyataq qishaq
katki manaqapis karsilpi katkiqa rir Jesustami wanuchiyta
watukushurayllapa?’ nir. 40੅Piru chay yarpuranllapa
mantakuqqami kaynu ninqa: ¶&KLTDS‫ێ‬ (Mr 14.1-2; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53)

26
tami nishaykillapa: Qamkunaqami chay 1੅-HVXVTDOLPSX\DƚKDFKLNXU

ukniykuna mana kwintachaypaqla tukchirnaqa, kaynu niran


kaqkunata ima ministishanpipis \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD:
yanaparqami, QXTDOODSDTUXUDVKD\NL‫ێ‬ 2੅´4DPNXQDPLDOOLWD\DƚKDQNLOODSD,

llapa yupayna kanqa’ nir. kaymanta ishkay diyamanta Pascua


41੅“Chaymantami mantakuqqa chay fyistata ruranllapa nir. &KD\I\LVWDOOD‫ێ‬
ichuqlaw qichqanpi pimi Dyusmanta Shamuq Runataqa
kaqkunata-shuypaqa kaynu ninqa: kuntrankunaman qukukayanqallapa
‘Mana allinta ruraqkuna, wakaq tukur kruspi klabar wanuchinanllapapaq”.
riyllapa chay tukuy tyimpupaqna 3੅Chaymi ashwan chay diyakunapiqa,

kastigakanaykillapapaq kasha kurakunapa mantaqninkuna, chay Israel


kaqkunaqa. Chaynami ashwan riyllapa runakunapa ruku mantakuqninkuna
chay tukuy tyimpu ratakur mana wanuq ima, chay kurakunapa mantaqnin Caifás
nina kamakasha chay dyablu, chaynulla shutiq runapa mantakunan wasinman
angelninkuna chaypi kananpaq tantakaranllapa. 4੅&KD\QXWDQWDNDU‫ێ‬
71 6DQ0DWHR੄26

llapami yarpuranllapa, imanullapis OODSDSDTQLU\DƚKDFKLNXUTDPL, kay


llullakuypi ima Jesustaqa aypar warmisita rurashantaqa yarpur
wanuchinanllapapaq. 5੅Piru rimanqallapa. &KD\PLPDQDTXQTDQTD‫ێ‬
wakinkunaqa kaynu niranllapa: “Amami llapachu.
chay fyista diyakunapiqa chaynu
rurashunllapachu. Chaqa runakunami Judasmi Jesusta qillayrayku
SLxDNXUNXQWUDQFKLNOODSDDOVDNDPXQ‫ێ‬ arnikuran
manllapa” nir. (Mr 14.10-11; Lc 22.3-6)
14੅-HVXVSDGXVL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬
Jesuspa umanman mutkiypaqla manta ukqa shutiq, Judas Iscariote.
\DNLWXWDLƚKDUDQ Chay paymi, NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬
(Mr 14.3-9; Jn 12.1-8) kunamanna rir, 15੅kaynu niran:
6੅Jesusqami Betania pwiblupi —¿Michkatataq pagramayankillapa
\DƚKDNXTQLQNXQDZDQNDUTD, uk runa kanqa nuqa, Jesusta qushutiyllapaqa?
Simón shutiqpa wasinman riranllapa. nir.
Kay Simonmi unayqa chay ismuyaq Paykunaqami trinta suqu qillayta
qishaywan karan. 7੅Piru Jesús chay arniran pagrananllapapaq. 16੅Chaymi
Simonpa wasinpi kayatinmi, uk warmi chaymanta-pacha, Judasqa yarpuran
payman qimikaran uk alabastru maylapina, imurasna Jesustaqa
EXWLOOLWDSLNXVDƚKDQL\MXQPLVKNLOD qukushaq nir.
mutkiypaq yakituta charikur. Chaymi
ashwan Jesús misapi kanankamanqa, Pascua mikunata
chay warmiqa Jesuspa umanman chay kamakachiranllapa
PLVKNL\DNLWXWDTDLƚKDUDQ. 8੅Chayta (Mr 14.12-25; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30;
ULNDUPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTD 1Co 11.23-26)
SLxDNXUND\QXQLTƚKXUDNDUDQOODSD: 17੅Chay Pascua fyistapa punta diyanpi,

—¿,PDSDTWDTZDNNXVDƚKDQL\MXQWD tantata mana libadurayjuntachu


\DQTDOODTDLƚKDQ? 9੅Ashwanmi waknu mikuqllapa chay diyami Jesuspa
\DQTDOODLƚKDQDQPDQWDTDTXPDVKDOODSD \DƚKDNXTQLQNXQDTDSD\PDQTLPLNDU
kusa karu rantikur, chay mana imayjun kaynu nir tapuranllapa:
kaqkunata yanapanallapata nir. —Pascua mikunataqa, ¿maypitaq
10੅Chaynu nitinllapa uyaparmi Jesusqa kamakachinayllapata munayanki? nir.
kaynu niran: 18੅Payqa niran:

—¿Imapaqtaq qillakachinkillapa kay —Pwibluman rir uk runapa wasinman


warmisitataqa? Payqami kusala allinta ƚKDQNLOODSD. Chaymi chay wasipa
rurasha nuqawanqa. 11੅Chaqa chay amuntaqa kaynu ninkillapa: ¶<DƚKDFKL‫ێ‬
mana imayjun kaqkunawanqami maqniyllapami nin: Wanunaypaq
maydiyapis pulla kankillapa. Piru uraqami shipchana. Chaymi kananqa
nuqa-VKX\SDTDPLPDQDQDSXOOD\NL‫ێ‬ ZDVLNLPDQVKDPX\DQL\DƚKDNXTQL\‫ێ‬
llapanachu kashaq. 12੅Kay warmisita kunawan chay Pascua fyistata chaypi
nuqapa anayman mishki mutkiypaqla pasaq niyan nir’.
\DNLWXWDLƚKDUTDPL, kamakachimashana, 19੅&KD\QXQLWLQPL\DƚKDNXTQLQNXQDTD

kusa shumaqta pampakanaypaq. Jesús nishannulla rir ruraranllapa.


13੅Chiqaptami nishaykillapa: Tukuy Chaynami kamakachiranllapa Pascua
PD\ODZSLSLVLPDQXNUL\LUZDVKDNDQDQ‫ێ‬ mikunataqa.
6DQ0DWHR੄26 72

20੅Chaymanta tutapatinnaqa, Jesusqa qamkunawanqa, maydiya Taytay


GXVL\DƚKDNXTQLQNXQDZDQPLVDSL mantakuyashanpi pulla mushuq ubapa
taranllapana. 21੅Chaynu tar mikuqnumi yakunta pulla upyanallapakaman” nir.
Jesusqa niran paykunataqa:
—Chiqaptami nishaykillapa: Pedrumi Jesusta arniran mana
4DPNXQDPDQWDXNQLNLOODSDPLNXQWUD\‫ێ‬ dijananpaqchu
kunaman qukumayanqa nir. (Mr 14.26-31; Lc 22.31-34;
22੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ Jn 13.36-38)
kunaqa kusalata llakiranllapa. Chaymi 30੅Chaymantami salmukunata takir
uknin uknin kaynu nir Jesusta tapuq Dyusta alabarnaqa, riranllapana Olivos
ƚKXUDNDUDQOODSD: sirkaman.
—Taytituy ¿nuqachu kashaq? nir. 31੅Chaypina karqami Jesusqa niran:
23੅Jesusqa niran: —Tukuy qamkunami, kanan tutalla
—Qamkunamanta uknikillapa manchakushaykillaparayku nuqalatana
nuqawan chay platullapi tantata dijamankillapa. Chaqa Dyus nitin
nuyuchir mikuqmi, kuntraykunamanqa iskribikashakunapimi nin:
qukumayan. 24੅Chaynuqami Dyus nitin ‘Chay michikuqta wanuchitiymi,
iskribikashannulla, Dyusmanta Shamuq WDQWDODNDVKDQPDQWDX\VKD‫ێ‬
Runawanqa pasanqa. ¡3LUXLPDQDQTD‫ێ‬ kunaqa wakta kayta limpu
raq, chay kuntraykunaman qukumaqqa! shikwakanqallapa’ nir.
Kusala allinƚKLNDQDQWDFKD\UXQDTD 32੅Piru nuqa kawsamurqami, TDPNXQD‫ێ‬

ama nasinanpaqchu. mantaqa naypaqta rishaq Galilea


25੅Chaymantami Judas, FKD\NXQWUDQ‫ێ‬ pwiblumanqa.
kunaman qukuq chayqa, kaynu nir 33੅Chaynu nitinmi, Pedruqa niran:

tapuran: —Tukuy wakinkuna manchakur


—<DƚKDFKLPDTQL\¿nuqachu kashaq? dijashutinllapapis, nuqaqa manami
nir. dijashaykichu nir.
Jesusqa niran: 34੅Chaymi Jesusqa niran:

—Qamllami ninki. —Chiqaptami nishayki: Kanan tutallami


26੅Mikuyatinllapanaqa, Jesusqa uk manaraq gallu kantayatin qamqa kimsa
tantata aypar Taytanta payji nir, pakir kuti ninki: ‘Manami paytaqa riqsinichu’ nir.
TXUDQ\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLU: 35੅Piru Pedruqa niran:

“Kaypi mikuyllapa. Kayqami nuqapa —4DPZDQSXOODWDZDQXFKLPDQD‫ێ‬


kwirpuy” nir. llapapaq katinmapismi, pullayki
27੅Chaymanta uk kupata aypar shachinakushaq nir.
Taytanta payji nir ima, quran chay &KD\QXOODWDPLZDNLQ\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDND\QXQLU: kunapis niranllapa.
“Kaypi upyayllapa tukuy qamkuna
kay kupamanta. 28੅Chaqa, kayqami Jesusmi Getsemaní wirtapi
yawarniy. .D\\DZDUQL\WDLƚKDVKD\‫ێ‬ mañakuran
wanmi Taytay Dyuswan uk tratuta (Mr 14.32-42; Lc 22.39-46)
rurani, kusa achka runakunata 36੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

uchankunamanta washanaypaq. 29੅Piru kunawan riranllapa uk lugar Getsemaní


nishaykillapa: Mananami qashanqa shutiqman. &KD\SLPL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
upyashaqnachu kay ubapa yakuntaqa kunata kaynu niran:
73 6DQ0DWHR੄26

“Wakmanmi riyani Taytayman “¿4DPNXQDTDFKXSXQXUVDPD\DQNL‫ێ‬


mañakuq. Qamkunaqami kaylapi llaparaq? Dyusmanta Shamuq Runata
taskinkillapa” nir. uchakuqkunaman qukunanllapapaq
37੅Chaynu nirmi Pedruta, Zebedeupa XUDTDPLƚKDPXVKDQD. 46੅Shariyllapa,
ishkay wamrankunata ima apar riran rishunllapana, shipchamunnami nuqata
pullanqa. Chaymantami alliplata llakir qukumaqqa” nir.
kwashala tikrakaran Jesusqa. 38੅Chaynu
kayarmi kaynu niran paykunataqa: Jesustami prisuranllapana
“Kusalataraq llakir wanuq yupayna (Mr 14.43-50; Lc 22.47-53;
yarpuni. Qamkunaqa kaylapi kidar Jn 18.2-11)
rikƚKDNXVKDODND\OODSDQXTDZDQµQLU. 47੅Chaynu nir Jesús rimayatinllami,
39੅Chaynu nirqa, chay kayashanmanta FKD\GXVL\DƚKDNXTQLQNXQDPDQWDXNQLQ
ashlila wakaq riran. &KD\SLPLTXQTXUL‫ێ‬ Judasqa, DFKNDUXQDNXQDZDQƚKDUDQ‫ێ‬
kur pachakaman pukƚKLUDUND\QXQLU llapa ispadakunawan, qirukunawan ima.
Taytantaqa mañakuran: Paykunaqami riranllapa kurakunapa
“Taytay, puytiypaq katinqa mantaqninkuna, Israel runakunapa ruku
yanapamay-ari kay kusa ayaq yaku PDQWDNXTQLQNXQDNDƚKDVKDNDWLQ.
yupay qischakaymantaqa. Piru manami 48੅Judasqami, -HVXVSDNXQWUDTQLQNXQD‫ێ‬

nuqa munashaynuchu kanqa. Ashwanmi taqa, kaynu nisha karan: “Nuqa saludar
qam munashayki rurakanqa” nir. PXFKD\DQLFKD\WDPLD\SDUSULVXQNL‫ێ‬
40੅Chaymantami chay kimsa llapa” nir. 49੅Chaymi Jesusman
\DƚKDNXTQLQNXQDND\DVKDQPDQWLNUDND‫ێ‬ qimikarqa Judasqa,
murqa, paykunataqa punuqta tariran. —¡Chaynupalachu, Taytituy!— nir
Chaymi Pedrutaqa niran: mucharan.
“¿0DQDFKXSX\WLVKD\NLOODSDXNXUDODPD‫ێ‬ 50੅Jesusqami niran:

tapis rikƚKDNXUQXTDZDQND\WDTD? —Amiguy, imata ruraqƚKLVKDPX‫ێ‬


41੅RikƚKDNXUPDxDNX\OODSD, ama uchapi shayki chaytaqami kananlla rurayna nir.
ratanaykillapapaq. Qamkunaqami Chaymi chay wakinkunaqa Jesusman
allinkunalata rurayta yarpunkillapa. Piru qimikar aypar prisuranllapana.
kwirpuykillapa litala kashanraykumi mana 51੅3LUX-HVXVSDXN\DƚKDNXTQLQPL

shachinakuyta puytinkillapachu”. ispadanta lluqshichimur kurakunapa


42੅Chaynu nir qashan ishkay kutipaqna mantaqninta sirbiq runapa rinrinta
rir, Taytantaqa kaynu nir mañakuran: ¡saq! pitiran. 52੅Chaymi Jesusqa niran:
“Taytay, chaynu qischakanaypaq —,VSDGD\NLWDTDƚKXUD\ƚKXUDNDQDQSL.
dijamasha karqa, qam munashaykinumi Chaqa ispadawan tukuy maqanakuqqami,
ruray” nir. ispadallawan wanunqa nir. 53੅¿Manachu
43੅Chaymanta tikrakamurqa, qashalan \DƚKDQNLQXTD7D\WD\PDQPDxDNXWL\TD,
FKD\\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDSXQXTWD NDQDQOODNDƚKDPXQPDQNXVDPDQFKD\SDT
tariran. Chaqa nawinllapamapis achka angelninkunata washamananpaq
kusalata qipchirayaran punuypaq. nirqa? 54੅3LUXFKD\QXSDVDQDQSDTPDxDWL\‫ێ‬
44੅Chaymi chaypi dijar qashan kimsa qami, Dyus nitin iskribikashankunapi, nuqa
kutipaqna riran mañakuq Taytantaqa, qischakar wanunaypaq niyashanqa mana
ima nirtaq mañakusha karan chaynulla. kumplikayanmannachu.
45੅&KD\PDQWDTDVKDQFKD\\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ 55੅Chaymantami Jesusqa chay

kunaman tikrakamurqa niran: runakunataqa kaynu nir tapuran:


6DQ0DWHR੄26 74

—¿,PDSDTWDTTDPNXQDTDVKDPX‫ێ‬ “Kay runaqami kaynu niran:


VKD\NLOODSDTLUXNXQDZDQLVSDGDNXQD‫ێ‬ ‘Nuqaqami Dyusta adurananllapa wasita
wan imaqa, uk suwakuqta yupay aypar ratachir, qashan kimsa diyalapaq
apamaqllapaqa? Nuqaqami imuraspis shachiyta puytini niran’ nir”.
'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKL‫ێ‬ 62੅Chaynu nitinllapami chay

kuray. Piru manamiri chaypiqa aypar kurakunapa mantaqninqa sharir


apamaraykillapa imachu. 56੅Kayqami Jesustaqa kaynu nir tapuran:
chaynuqa pasayan Dyuspa unay —¿Qam-shuypaqachu mana imatapis
ULPDTQLQNXQDLVNULELVKDQQXOODNXPSOL‫ێ‬ ninki? ¿Ima nishaq nirtaq waknu
kananpaq. qampaqqa rimayanllapaqa? nir.
Chaynu Jesús nitinqami, tukuy 63੅Chaynu nitinmapismi Jesusqa mana

\DƚKDNXTQLQNXQDTDSD\ODWDGLMDU imatapis niranchu. Chaymi chay


alsakaranllapa. kurakunapa mantaqninqa qashan niran:
—Kawsaq Dyuspa shutinpi, nishayki
Jesustami karguyjunkunaman chiqapta rimanaykipaq. Willamayllapa:
aparanllapa
¿Chiqaptachu qamqa Dyuspa Akrashan
(Mr 14.53-65; Lc 22.54-55, 63-71; Cristun, Dyuspa Wamran kanki? nir.
Jn 18.12-14, 19-24) 64੅Jesusqa niran:
57੅Chaymantami Jesusta aypasha —Qamllami chaynu ninki. Piru,
karan chaykunaqa, chay kurakunapa nuqapis nishaykillapa:
PDQWDTQLQ&DLIDVSDZDVLQPDQDSDUDQ‫ێ‬ Kananmanta-pachami rikankillapa
llapa. Chaypimi tantakasha karanllapa Dyusmanta Shamuq Runataqa kusala
0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ puytiq Dyuspa allilaw qichqanpi taqta,
kuqkuna, ruku mantakuqkuna ima. chaymanta puktaypa rurinta syilumanta
58੅Piru Pedruqami largukaqllamanta shamuqta ima nir.
chapar ikinllapata riyaran, chay 65੅Chaynu Jesús nitinmi, chay

kurakunapa mantaqninpa wasinpa kurakunapa mantaqninqa kusata


pampankaman. Chaymantami ruriman SLxDNXUUDƚKSDQPDWDSLVOOLNLUDQ,
yaykurqa, chay yaykushanlapi kidaran Jesusqa mana allintachu tukuyan nir.
'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLWDNX\WDT‫ێ‬ Chaymi niran:
kunawan, rikakunanpaq imanushi —¡Kay runa rimashanqami mana
Jesustaqa ruranqallapa nir. allinchu Dyuspaqqa! ¿Ima mas
59੅Chay kurakunapa mantaqninkuna, tistigutataq ministinchikllapa? Paypa
WXNX\FKD\NXVDPDVNDUJX\MXQNXQD‫ێ‬ VKLPLQOODPLULPDQTDPNXQDX\DSDVKD\‫ێ‬
TDPL-HVXVSDTTDNXVDODWD\DƚKD\WD killapanu. 66੅¿Imatataq yarpunkillapa?
munaranllapa imalata mana allinta Chaymi, chaypi kaq runakunaqa
rurasha katinqa, chayraykulana niranllapa:
wanuchinanllapapaq. 60੅3LUXFKD\QXPD‫ێ‬ —Kusala uchayjunmi wakqa;
pis manami tariranllapachu mana wanunanpaqmi allin nir.
allinta rurashantaqa. Kusala achka 67੅Chaymi ashwan qaqllitanpi tuqapar,

runakunami, mana kashanmanta maqaranllapa. Chaynullami wakinkunapis


uchachananpaq qimikarmapis mana qaqllanllapi maqar, 68੅kaynu niyaqllapa:
puytiranllapachu. Chaymantami ishkay —¡Qam chiqapta Dyuspa Akrashan
runakuna qimikar, 61੅tukuy chaypi Cristun karqa, WDQW\D\SLWDTPDTDVKX‫ێ‬
kaqkunapa naypanpi kaynu niran: ran! nirmapis.
75 6DQ0DWHR੄26੄27

UXNXPDQWDTQLQNXQDLPDTDSDUODUDQ‫ێ‬
Pedrumi Jesustaqa mana llapa Jesustaqa wanuchinanllapapaq.
riqsinichu niran 2੅Chaymi alli watar apar quranllapa
(Mr 14.66-72; Lc 22.55-62; Roma pwiblumanta numrakasha
Jn 18.15-18, 25-27) gubyirnu Pilatuta.
69੅Chaykamanqa Pedruqa tayaran waqta

punkulapi. Chaypi kanankamanmi uk Judasmi wanuran


sirbikuq warmi qimikar niran: (Hechos 1.18-19)
—Qampismi Galileamanta Jesuswan 3੅Chay Judas, -HVXVWDNXQWUDQNXQD‫ێ‬
puriq kanki nir. man qukusha karan chayqa, Jesusta
70੅Piru Pedruqami tukuypa naypanpi ZDQXFKLQDQOODSDSDTQLVKDQLU\DƚKDUTD
kaynu niran: kusalata llakiran. Chaqa manari
—0DQDPL\DƚKDQLFKXLPDSDTPL allintachu tukusha karan. Chaymi chay
rimayanki nirmapis nir. mana allinta tukushanpaq kwintata
71੅Chaynu nirqa, riranna punkuman. qukarqa, chay kurakunapa mantaqninta,
Chaymi, qashan uk sirbikuq warmisita Israel runakunapa ruku mantaqninta
rikar, kaynu nir wakinkunataqa willaran: imaqa qillayninta rir tikrar kaynu niran:
—:DNTDPLSXOODSXULTFKD\1D]DUHW‫ێ‬ 4੅—Uchakushami kani uk allin mana

manta Jesuswan nir. uchayjun runata qukushayrayku nir.


72੅Qashanmi Pedruqa jurar kaynu niran: Piru chay runakunaqa niranllapa:
—¡Manami riqsinichu wak runataqa! nir. —¿1XTDNXQDSDTTDLPDNZLQWD\OODSD‫ێ‬
73੅Chaymantami uk ratulamantaqa taq? ¡Chayqami qampa kwintaykina! nir.
chaypi kaqkunapis Pedruman qimikar 5੅Chaymi Judasqa chay qillaytaqa

kaynu niranllapa: Dyusta adurananllapa wasipi itakur


—Chiqaptami qampis paykunamanta riran. Chaynu rirmi mana allinta
kanki. Chaqa, rimanaykimapis tukushanpaq paylla urkakar wanuran.
paykunapa yupayllari nir. 6੅&KD\PDQWDFKD\NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬
74੅Chaymantami Pedruqa kutir kutir ninkunaqa chay qillayta aypar kaynu
jurar niran: niranllapa:
—¡Mana riqsinichu wak runataqa “Kay qillayraykumi uk runata
nishuyanillapa wakmaqa! ¡Mana chiqapta qukuran wanuchinanllapapaq. &KD\UD\‫ێ‬
rimayatiyqami Dyus kastigamanqa! nir. kumi mana allinchu Dyuspaq ufrindita
Chaynu niyatinlami galluqa kantaran. QLUƚKXUDQDOODSDSDTTDµQLU.
75੅Chaymantami Pedruqa yarpuran Jesús 7੅Chaymi paykunaqa yarpuranllapa,

kaynu nishanta: “Manaraq gallu chay qillaywanqa uk manka ruraqpa


kantayatinmi kimsa kuti nuqapaqqa pachanta rantinanllapapaq. Chayna
ninki, manami riqsinichu nir”. Chaymi chaypi tukuy uklawmanta runakuna
Pedruqa, chaymanta lluqshirqa kusalata wanutinqa pampananllapapaq.
llakir, piñakur ima waqaran. 8੅&KD\UD\NXPLFKD\SDFKDTDNDQDQND‫ێ‬

man shutin “Yawar Pacha”. 9੅Chaynumi


Jesustami Pilatuman aparanllapa kumplikaran Dyuspa unay rimaqnin
(Mr 15.1; Lc 23.1-2; Jn 18.28-32) Jeremías nishanqa. Chaqa kaynumi

27
1੅Chaymanta achkiyatinnaqa, nisha kayaq:
chay kurakunapa tukuy ´$\SDUDQOODSDWULQWDVXTXTLOOD\VL‫ێ‬
mantaqninkuna, chay Israel runakunapa tuta,
6DQ0DWHR੄27 76

chay Israel pwiblumanta Barrabasta, manaqachu Jesusta, Dyus


runakuna Akrashan Cristun ninllapa chayta?” nir.
XNSD\NXQDSDPDVLQSDƚKDQLQSDT 18੅Chaqa Pilatuqa kwintata qukasha

nisha karan chaykunata. karan, ƚKLTQLUODPL-HVXVWDTD\DQTDOOD‫ێ‬


10 Chaywanmi rantiranllapa manka manta payman apashallapa nir. 19੅Nataq
ruraqpa pachanta, Pilatuqami mantakunanpi tayatin
imanuƚKL7D\WD'\XVQLPDVKDQ‫ێ‬ ZDUPLQTDNDƚKDNXUDQNXQDFKLQDQOODSD‫ێ‬
nulla” nir. paq kaynu nir: “Amami chay kusa
allinla runawanqa willanakunkichu.
Jesusmi Pilatupa naypanpi Chaqa naqa tutami kusala manchaypaq
(Mr 15.2-5; Lc 23.3-5; Jn 18.33-38) llakiypaqta musqupakusha kani payta
11੅Chaymantami Jesustaqa gubyirnu aypashaykillaparaykuqa” nir. 20੅Piru
Pilatupa naypanman apatinllapa, kaynu chay kurakunapa mantaqninkuna, chay
nir tapuran: Israel runakunapa ruku mantaqninkuna
—¿Qamchu Israel runakunapa imaqa, tukuy runakunata animachiran
mantaqnin kanki? nir. %DUUDEDVWDNDƚKDU, Jesusta wanuchiy nir
Jesusqa niran: mañakunanllapapaq. 21੅Chaymi chay
—Qamllami ninki. gubyirnuqa qashan kaynu nir tapuran
12੅Chaykamanmi chay kurakunapa paykunataqa:
mantaqninkuna, Israel runakunapa ruku —¿0D\TDQQLQWDWDTND\LVKND\‫ێ‬
mantaqninkuna imaqa, kusalata mantaqa dijatiy rinanta munankillapa
uchachayaranllapa. Piru Jesusqami qamkunaqa? nir.
mana imatapis rimaranchu. 13੅&KD\UD\‫ێ‬ Paykunaqa niranllapa:
kumi Pilatuqa qashan kaynu nir —¡Barrabasta! nir.
tapuran: 22੅Pilatuqa qashallan paykunataqa

—¿Manachu uyapanki tukuy tapuran:


imakunata qampaq rimatinllapaqa? nir. —¿Imatataq rurayashaq kay Jesusta,
14੅Piru Jesusqami mana imalatapis Dyuspa Akrashan Cristun ninllapa
rimaranchu. Chaymi chay gubyirnuqa chaywan-shuypaqa? nir.
kusalata yarpupakuyar kidaran. Ashwanmi tukuyla kaynu niranllapa:
—¡Kruspi klabay! nir.
Jesustami wanuchinanpaqna 23੅Qashanmi Pilatuqa niran:
niranllapa —Chaqa, ¿ima mana allintataq
(Mr 15.6-20; Lc 23.13-25; rurasha?
Jn 18.38–19.16) Piru chay runakunaqami qashan
15੅Kada fyistapimi chay gubyirnu kusala jwirtita kaynu nir lanyaranllapa:
Pilatuqa uk runata lluqshichiq chay —¡Kruspi klabay! nir.
prisu kashanmanta, runakuna mayqanta 24੅Piru Pilato imata nitinpis chay

ƚKLOOXTVKLFKL\QLVKDQQXOOD. 16੅Chay runakunaqa mana kasuranllapanachu.


tyimpupimi karan uk runa mana allinta Chaymi ashwan Pilatuqa yarpuran
rurashanrayku kusala riqsikasha mana kasutiyqami piñakur nuqapa
Barrabás shutiq, prisuqa. 17੅Chaymi kuntray shamur imanachimanman nir.
tukuy runakuna tantakasha katinllapa, &KD\QXQLUPLNDƚKDNXWLQ\DNXWD
Pilatuqa tapuran kaynu nir: “¿0D\TDQ‫ێ‬ apamutinllapa, tukuypa naypanpi
tataq munankillapa lluqshichinapaq, makinta paqakuqnu kaynu niran:
77 6DQ0DWHR੄27

—Kay runata wanuchirllapaqa amami Cirene pwiblumanta karan. Chaymi


nuqataqa uchachamankillapachu. ashwan paytaqa Jesuspa krusninta
Qamkunapa kwintaykillapanami kanqa amalas rikrachir aparanllapa. 33੅Chaynu
nir. rirmi uk lugar Gólgota shutiqman
25੅Chaymi ashwan tukuyla chaypi ƚKDUDQOODSD. Kay lugartami ninllapapis
kaqkunaqa kaynu niranllapa: Calavera nir. 34੅Chaypiqami upyachiyta
—¡Nuqakuna, WXNX\ZDPUD\OODSD‫ێ‬ kamaranllapa binuwan, uk rimidyu
kunawan imami mana allinta rurayarqa, kusala ayaqta, ama nanachikunanpaq
kay runapaqqa imanashaqllapapis! nir. nir. Piru Jesusqa pitilata kamarqa mana
26੅Chaymi Pilatuqa Barrabasta prisu munaranchu upyaytaqa. 35੅&KD\‫ێ‬
kashanmanta lluqshichir, VXOGDGXQ‫ێ‬ PDQWDPL-HVXVWDTDNUXVSLNODEDUDQ‫ێ‬
NXQDWDNDƚKDUDQ-HVXVWDOOLEDFKLU, llapana. Chaymi chay suldadukunaqa
chaymanta-VKX\SDTDNUXVSLNODEDQDQ‫ێ‬ -HVXVSDUDƚKSDQNXQDWDTDVXUW\DNXU
llapapaq. ayparanllapa. [&KD\QXTDPLUXUDUDQ‫ێ‬
27੅Chaymantami chay gubyirnupa llapa Dyus nitin iskribikashannulla
suldadunkunaqa manaraq krusman klabaq kumplikananpaq. Chaqa niqmi:
apayarqa, chay gubyirnupa dispachunman 5DƚKSD\NXQDWDPLVXUW\DNXUD\SDUDQ‫ێ‬
aparanllapa Jesustaqa. Chaypimi tukuy llapa nir].੆f 36੅Chaynu surtyakur
suldadu masinkunata tantaranllapa Jesuspa imanaqami, chaylapi tayar kidaranllapa
naypanmanqa. 28੅Chaypimi ashwan Jesusta chapananllapapaq. 37੅Nataq
UDƚKSDQWDOOXTVKLFKLUXNFKXSLND umanpa ananpiqami, uk litriruta
UDƚKSDWDQD\DNDFKLUDQOODSD. 29੅Chaynullami ƚKXUDUDQOODSDLPDUD\NXVKLZDQXFKLVKD‫ێ‬
umachiranllapapis uk kuruna kashamanta llapa nir. Chaqa kaynumi niyaq: “KAY
rurakashata. Nataq allilaw JESUSMI ISRAEL RUNAKUNAPA
makinpi-VKX\SDTDXNEDUDWDFKDULFKLUDQ‫ێ‬ MANTAQNIN” nir.
llapa. Chaymantami kushipananrayku 38੅Chaynullami paypa pullanqa ishkay

Jesuspa naypanpi qunqurir, kaynu niqllapa: suwakuqkunata krusllapi klabaranllapa,


“¡Biba Israel pwiblupa gubyirnun!” nir. ukninta Jesuspa ichuqlaw qichqanpi,
30੅Chaynullami tuqaparllapa chay ukninta-shuypaqa allilaw qichqanpi.
EDUDOODZDQXPLWDQSLNXVDODWDPDTDUDQ‫ێ‬ 39੅Piru tukuy chayta pasaqkunaqami,

llapa ima. 31੅Chaymanta chaynu umanllapata kuyuchiqnulla kusalata


paymanta kusata burlakarllapa musyar kaynu niyaqllapa:
imanaqa, FKD\FKXSLNDUDƚKSDWD 40੅“ Qammi, Dyusta adurananllapa
¡
yakachishanllapataqa lluqshichir paypa wasita ratachir qashan kimsa diyalapaq
UDƚKSDQOODWD\DNDFKLUDQOODSD. Chaynu shachishaq nirayki! ¡Chaqa chiqapta
PXQDVKDQOODSDWDUXUDUQDTDPLDSDUDQ‫ێ‬ Dyuspa Wamran karqa, qamlla
llapa kruspi klabananllapapaqna. washakar krusmanta ishkimuy!” nir.
41੅&KD\QXQLUOODPLNXVDODWDEXUODND‫ێ‬
Jesustami kruspi klabaranllapana ranllapa tukuy chay kurakunapa
(Mr 15.21-32; Lc 23.26-43; mantaqninkuna, Moisés mantakushanta
Jn 19.17-27) \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDLPD, Israel
32੅Chaymanta lluqshirllapaqa, uk runa runakunapa ruku mantaqninkunawan
Simón shutiqta tariranllapa. Payqami pulla. Chaymi kaynu niyaqllapa:

f¬27.35 Kaypaq masta intrakanarqa rikayllapa Salmo 22.18.


6DQ0DWHR੄27 78

42੅“Ukkunatami washaran. Piru pachamapis kusalata kuyutin atun


payllaqami mana washakayta rumikunamapis limpu rajakaran.
puytinchu. Wakqashi Israel runakunapa 52੅&KD\QXOODPLZDQXVKDNXQDSDPSDND‫ێ‬

mantaqnin-ari. ¡Chaynu karqa chay VKDQNXQDPDSLVNLƚKDNDUDQ. Chaymi


krusmanta ishkimunqari! ¡Chaynami '\XVSLNUL\LVKDNDTNXQDZDQXVKDNXQD‫ێ‬
chaypiraq paypi kriyishunllapa! mapis kawsamuranllapana. 53੅Chaynu
43੅Chaqa payqashi Dyuspi kusalata wanushanmanta kawsamurqa chay
kunfyakan. Chaynu katinqa Dyus SDPSDNDVKDQPDQWDOOXTVKLPXUDQ‫ێ‬
kananlla washanqari. ¡Chiqapta Dyus llapana. Chaymi Jesús wanushanmanta
payta munayarqa! ¿0DQDFKXQLPDUDQ‫ێ‬ kawsamutinqa, yaykuranllapana Dyus
chikllapa payqa: ‘Dyuspa Wamran kani’ akrashan pwiblu Jerusalenmanna.
nir?” Chaypimi kusala achka runakuna
44੅Chaynullami chay suwakuq rikaranllapa paykunataqa. 54੅Chaymanta
UXQDNXQDSD\ZDQSXOODNUXVSLNDTNXQD‫ێ‬ chay Romamanta suldadukunapa
mapis ashwan kusalata musyaranllapa. mantaqnin chaypi wakinkunawan kar
rikakuranllapa pacha kuyutin, tukuy
Jesusmi wanuranna ima pasaqtapis. Chaymi kusalata
(Mr 15.33-41; Lc 23.44-49; manchakur kaynu niyaranllapa:
Jn 19.28-30) “¡Chiqaptami kay runaqa Dyuspa
45੅Chaymantami a las Wamran kasha!” nir.
dusimanta-pacha tardi a las triskaman 55੅3LUXFKD\SLTDPLDFKNDZDUPLVLWD‫ێ‬

tukuy pacha tutaparaq intiru kidaran. kuna Galilea pwiblumanta Jesuswan


46੅Piru yaqqa a las trispaqna katinqami pulla risha kaqkuna karukaqlamanta
Jesusqa kusa jwirtita kaynu nir qayƚKD‫ێ‬ rikakuyaranllapa. &KDTDFKD\ZDUPLVL‫ێ‬
kuran: “Elí, Elí, ¿lama sabactani?” nir. takunami Jesustaqa yanapasha karan
(Chaynu nirqami intrachimanchik: imata rurashanpipis. 56੅Chay
“Dyusniy, Dyusniy ¿imapaqtaq nuqalata warmikunaqami kaykuna karanllapa:
dijamashayki?” nir.) María Magdalena, Santiaguwan Josipa
47੅Chaymi wakin chaypi kaqkunaqa maman María, Zebedeupa warmin ima.
chaynu nitin uyaparqa kaynu
niranllapa: “Wakqami qayayan Dyuspa Jesustami pamparanllapana
unay rimaqnin Eliasta” nir. (Mr 15.42-47; Lc 23.50-56;
48੅Chaymi chay kutilla chaypi Jn 19.38-42)
kaqkunamanta ukninqa kallpar rir uk 57੅&KD\PDQWDOLPSXWDUGL\D\DWLQQD‫ێ‬

SXT\DODUDƚKSDWDTLUXSLZDWDU, puchqu qami Arimatea lugarmanta uk kusa


binupi nuyuchir Jesuspa shiminman imayjun runa José shutiq Pilatuman
ƚKXUDUDQXS\DQDQSDT. 49੅Piru chay ƚKDUDQ. 3D\SLVPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ
wakinkunaqami niranllapa: “Dijay, karan. 58੅Chaymi payqa Pilatuman
mabir Eliaschu shamur washanqa” nir. ƚKDUTD, Jesuspa kwirpunta mañaran.
50੅Chaymantami Jesusqa qashan &KD\QXPDxDNXWLQPL3LODWXTDNDƚKDNX‫ێ‬
kusala jwirtita qayƚKDNXUTDZDQXUDQQD. ran qunanllapapaq. 59੅Josiqami Jesuspa
51੅3LUXFKD\NXWLOODPL'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ kwirpuntaqa aypar pilluran kusa
OODSDZDVLUXULSLXNDWXQUDNWDUDƚKSD VKXPDT\XUDTUDƚKSDZDQ. 60੅&KD\‫ێ‬
ZDUNXUDTSLVOOLNLNDUDQƚKD\SLQ PDQWDTDPLXNPXVKXTXƚKNXWDTDTDSL
unaqmanta urakaman. Chaynullami pay pampakananpaq rurachikusha
79 6DQ0DWHR੄27੄28

karan, chaypi pamparan Jesustaqa. Chaqa unaq syilumantami Dyuspa angelnin


&KD\PLDVKZDQFKD\XƚKNXWDTDXN ishkimuran. &KD\PDQWDPL-HV~VSDPSDND‫ێ‬
kusa atun rumiwan kirpar riranna. VKDQXƚKNXPDQWDUXPLWDDVKXFKLUFKD\SD
61੅Piru María Magdalenawan, chay uk anan taran. 3੅Chay angelqami uk rilampa
0DULDTDPL-HV~VSDPSDNDVKDQQD\SDQ‫ێ‬ yupay kusata llipyarayaran. Nataq
lapi tar kidaranllapa. UDƚKSDQ-shuypaqa puktay yupay kusa
yuraq intiru karan. 4੅Chaynuta rikarmi
Jesús pampakashantami chay suldadu kuytakuqkunaqa kusalata
suldadukuna kuytaranllapa manchakur, wanusha yupay kidaranllapa.
62੅Samana diyapa quyapachan 5੅&KD\PDQWDPLDQJHOTDFKD\ZDUPLNXQD‫ێ‬

pasatinqa, kurakunapa mantaqninkuna, taqa kaynu niran:


fariseo runakuna ima, riranllapa “Amami manchakuyllapachu. Nuqami
Pilatuta rikaq. 63੅Chaymi kaynu \DƚKD\DQLTDPNXQDTD-HVXVWDNUXVSL
niranllapa: NODEDUDQOODSDFKD\WDPLPDVND\DQNL‫ێ‬
—Tayta gubyirnu, yarpunillapami chay llapa nir. 6੅Piru payqami manana
llullakuqqa kawsayarllaqa niranpis, kaypinachu. Ashwanmi imanutaq pay
‘Wanurqashi kimsa diyamantaqa qashan nisha kayaq, FKD\QXOODPLNDZVDPX‫ێ‬
kawsamuyanqa’ nir. 64੅&KD\UD\NXVXOGDGX‫ێ‬ shana. Maski shamur rikayllapa maypi
NXQDWDNDƚKD\FKD\SDPSDNDVKDQPDQ, ƚKXUDVKD\NLOODSDPDWDSLV. 7੅Chaymi
kimsa diya pasanankaman chaypi NDQDQOODULUFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDWD
kuytakunanllapapaq. Imanupiqakish chay willayllapa kaynu nir: ¶.DZVDPXVKD‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWXWDVKDPXUNZLUSXQWD nami, riyan ashwan Galilea pwibluman,
apar, tukuyla runakunata ‘Kawsamushana’ qamkunamantaqa naypaqta. Chaypimi
nir, kriyichitinllapa. Chaynu katinqa rikankillapa’ nir. Kaylatami nuqaqa
qashan chaynu llullakutinqa llallin mana willashunayllapapaq karan”.
DOOLQFKXNDQPDQQD\SDTOOXOODNXVKDQ‫ێ‬ 8੅Chaynu nitinqa chay warmikunaqa

mantaqa nir. NDOOSD\OODULUDQOODSD-HV~VSDPSDND‫ێ‬


65੅Chaymi Pilatuqa kaynu niran shanmantaqa, kusalata manchakur,
paykunataqa: aligriyar, LPDFKD\\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬
—Chaypimi kan suldadukuna taqa willaq. 9੅3LUXFKD\QXUL\DWLQOODSD‫ێ‬
kuytakunanpaqqa. Paykunawan rir-ari qami Jesusqa paykunaman rikarir,
FKD\SDPSDNDVKDQWDTDSX\WLVKD\NL‫ێ‬ saludaran. Chaymi chay warmikunaqa
llapakaman alli kirpayllapa. Jesusman qimikar aduraranllapa,
66੅Chaymi rir alli kirpar, chay atun ƚKDNLQNXQDWDDEUDVDULPD. 10੅Chaymi
UXPLSDDQDQSLXNVLxDWDƚKXUDUDQOODSD. Jesusqa paykunataqa kaynu niran:
Piru chaynu kirparmapismi suldadukuna “Amami manchakuyllapachu.
chaypi kuytakunanpaq dijaranllapa. Ashwanmi rir ukniykunata willayllapa
Galilea pwibluman rinanllapapaq.
Jesusmi kawsamuranna &KD\PLDVKZDQZDNSLQDULNDPDQTD‫ێ‬
(Mr 16.1-8; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) llapa” nir.

28
1੅Samana diya pasatin, simanapa
Suldadukunami llullakur
punta diyan achkiyatinnaqa María
rimaranllapa
Magdalenaqa, chay uk Mariawan riranllapa
Jesús pampakashanman chapakuq. 2੅Piru 11੅Warmikuna rinankamanqa, wakin
chay urasllami kusata pacha kuyuran. suldadu kuytakuqkunaqa pwibluman
6DQ0DWHR੄28 80

ƚKDUFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬
kunata parlaranllapa tukuy ima -HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD
pasashantaqa. 12੅Chaymi chay NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQSDT
kurakunapa mantaqninkunaqa (Mr 16.14-18; Lc 24.36-49;
riranllapa parlaq chay Israel Jn 20.19-23)
runakunapa ruku mantaqninkunata. 16੅&KD\PLUL-HVXVSDXQVL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

Chay suldadu willaqkunataqami kusa kunaqa pay willashannulla riranllapa


achka qillayta quranllapa chay Galilea pwiblupi atun sirka kaq
kurakunapa mantakuqninkunaqa kaynu chayman. 17੅Chaymi chaypi Jesusta
nir: rikarqa, kusata aduraranllapa, michka
13੅“Qamkunaqa kaynu ninkillapa: ZDNLQNXQDPDQDDOOLWDNUL\LWLQOODSDPD‫ێ‬
‘Tuta punuyatiyllapa, \DƚKDNXTQLQNXQD pis. 18੅Jesusqami paykunaman qimikar
shamur suwakur aparanllapa Jesuspa kaynu niran:
kwirpuntaqa’ nir. 14੅Piru imanupi chay “Dyusmi tukuyta mantanaypaq nisha,
PDQWDNXT\DƚKDT\XSD\NDWLQTD unaq syilupi chaynulla kay pachapi ima.
nuqakuna imanupis parlashaqllapa. 19੅Chaymi qamkunapis tukuy pachata rir

4DPNXQDSDTDPDXNPDQWD\DUSXQDQ‫ێ‬ \DƚKDFKLNX\OODSD. Paykunapis


llapapaqqa”. \DƚKDNXTQL\NXQDQDNDQDQOODSDSDT.
15੅Chaymi chay suldadukunaqa Piru paykunataqami shutichinki
qillayta ayparqa imanuƚKLFKD\ Taytaypa, Wamranpa, chaynulla Santu
NXUDNXQDSDPDQWDTQLQNXQDZLOODVKDQ‫ێ‬ Ispiritupa shutinpina. 20੅<DƚKDFKL\OODSD‫ێ‬
llapanulla rimaranllapa. Piru chay pismi intrakar kasunanllapapaq, tukuy
suldadukuna chaynu rimar qamkunata nishushayllapataqa. Chaqa
llullakushanmanta-pachami, NDQDQND‫ێ‬ nuqaqami, qamkunapaqa pullaykillapa
man chay tukuyla Israel runakunaqa kashaq maydiyapis, ND\SDFKDWXNXND‫ێ‬
chiqapta chaynu kasha kanqa nir QDQW\LPSXƚKDPXQDQNDPDQµQLU.
parlanllapa. Chaynumi kanqa.
San Marcos
Iskribin Jesucristo Shumaq Rimashanta
6DQ0DUFRVPLND\OLEUXWDLVNULELUDQ-HVXFULVWRUXUDVKDQNXQDWD\DƚKDQDOODSDSDT.
Marcosqa, apustul Pabluwan Bernabiwan puriran Jesucristupa shumaq rimayninta
\DƚKDFKLNXU. Marcospaq masta intrakanarqa liyishun Hechos 12.12; 12.25; 13.4-5;
13.13; 15.36-39; Colosenses 4.10; 2 Timoteo 4.11; 1 Pedro 5.13.
Kay librupimi Marcos intrachimanchik kusa achka runakuna Jesusta uyakuq
rishankunapaq (1.45; 2.1-2; 2.13; 2.15; 3.7-8; 4.1; 5.21; 6.32-34; 8.1; 10.1).
Chaynullami intrachimanchikpis Jesucristo kusa pudirniyjun kar, runakunapa
uchankunata pirdunan nir (2.1-12), PXVKXT\DƚKDFKLNX\QLQWDLQWUDFKLNXVKDQSDT
(2.18-22), samana diyapi imata ruranapaq nishanpaq (2.23-28), chaynulla tukuy
mikuy allin mikunanpaq nishanpaq ima (7.1-23).
Chaynullami intrachimanchik Jesucristo kusa pudirniyjun kar dyablupa
yarpuyninkunata runakunamanta itakushanpaq (1.21-28; 5.1-20; 7.24-30; 9.14-29),
achka runakunata qishayninllapamanta alliyachishanpaq (1.31; 1.32-34; 1.40-45;
2.1-12; 3.1-6; 3.7-12; 5.24-34; 6.5; 6.53-56; 10.52), wanushakunata
kawsachimushanpaq ima (5.35-43).
Chaynullami intrachimanchikpis Jesucristo kusa pudirniyjun kar wayrata yakuta
qasillachishanpaq (4.35-41), achka runakunapaq milagruta rurar mikuyta
qarashanpaq (6.34-44), yakupa ananpi purishanpaq (6.45-52), kruspi wanushanpaq
(capítulo 15), chaynulla wanushanmanta kawsamushanpaq ima (capítulo 16).

Chaymi rinqa tukuyta willaq


Shutichikuq Juan chunllaqkunapi shunqunllapapi shumaqta
\DƚKDFKLNXUDQ yarpunanllapapaq.
(Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Chaynuqami qam ritkiqa
Jn 1.19-28) VKXPDTWDQDULVLELVKXQTD‫ێ‬

1
1੅Kaynumi qallarin Dyuspa Wamran llapa.
Jesucristupaq shumaq rimashanqa. 3 Chay runami kusa jwirtita rimar
2੅Manaraq Jesucristo nasiyatinmi chunllaqpi nin:
karanna Dyusninchikpa rimaqnin ¶$PLWXQFKLNSDQDQQLQWDNDPDND‫ێ‬
Isaiasqa. Paymi Dyus nitin kaynu nir chiyllapa,
iskribiran chay washakuqpaqqa: uchaykillapata dijar Dyusta
´1D\SD\NLWDNDƚKDVKDTXNUXQDWD kasurllapana.
qampaq rimananpaq. Chaynuqami kusa dirichula nanta

81
6DQ0DUFRV੄1 82

NLƚKDT\XSD\QDNDQNLOODSDNDQTD·
nir”. Jesusta dyablu uchakuchinaran
4੅Chaynumi Isaías iskribishannu (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13)
Shutichikuq Juanqa, chunllaqkunapi 12੅Chaymantaqami Dyuspa Santu
runakunata niran: “Uchaykillapata dijar Ispiritunqa Jesusta aparan chunllaq
'\XVPDQQDWLNUDND\OODSDSLUGXQDVKX‫ێ‬ lugarman. 13੅Chaypimi Jesusqa kwarinta
nanllapapaq. &KD\PDQWDPLVKXWLFKL‫ێ‬ diyata, kusala saqra animalkunapa rurinpi
shaykillapa” nir. karan. Chaynu Jesús payla chaypi katinmi
5੅&KD\PLWXNX\-XGHDSZLEOXNXQD‫ێ‬ dyabluqa uchakuchiyta kamaran. Piru
manta, Jerusalenmanta ima, kusa achka Dyuspa angelninkunami paytaqa tukuy
runakuna riqllapa Juan kayashanman ministishanpipis yanaparan.
payta uyakuqqa. Chaynu uyakurmi
uchanllapapaq kwintata qukar Tayta Jesusmi Galileapi
Dyus llakipamay nitinllapa, Juanqa riyu \DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ
Jordanpi tukuyta shutichiran. (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15)
6੅.D\-XDQSDUDƚKSDQTDPLUXUDNDVKD 14੅Chaymanta Shutichikuq Juanta,
karan kamillupa millwanmanta. Nataq gubyirnu Herodes karsilashana katinqa,
sinchun-shuypaqami qaramanta karan. Jesusqa riran Galilea pwiblukunaman
Payqami mikuq atun shurkukunata, '\XVSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNX‫ێ‬
chumpakapa mishkinkunata ima. tin, washakarna Dyuspa mantakuyninpi
7੅<DƚKDFKLNXTQXTDPLUXQDNXQDWDTD kawsananllapapaq. 15੅Chaynullami
kaynu niyaqpis: niyaqpis:
“Nuqamantaqami uk kusala mas “Kananqami Tayta Dyuspa tyimpunqa
pudirniyjun shamuyan. Paypaqqami kumplikashana. Chaymi Dyusmanta
nuqaqa mana sirbinichu llanqinpa watunta shamuq mantakuq qallarinanpaqqa
NDƚKDQD\ODSDTPDSLV. 8੅Chaqa nuqaqami shipchamushana. &KD\UD\NXPLXFKD\NL‫ێ‬
TDPNXQDWDTD\DNXODZDQVKXWLFKLVKXVKD‫ێ‬ OODSDWDGLMDU7D\WD'\XVPDQQDWLNUDND\‫ێ‬
llapa kani. Piru nuqamanta chay uk llapa. Chaynulla chay kusala shumaqta
shamuq-shuypaqami Dyuspa Santu willashushayllapapi kriyirna kawsayllapa”.
Ispiritunwanna shutichishunqallapa”.
Jesusmi kwatru
Jesusmi shutikuran piskadukuqkunata qayaran
(Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11)
9੅Chay tyimpukunapimi prubinsya 16੅-HVXVTDPL*DOLOHDDWXQTXƚKDSD

Galileapa uk pwiblun Nazaretmanta manyanta riyarqa, rikaran Simonta


Jesusqa lluqshir rir, UL\X-RUGDQPDQƚKDWLQ uknin Andreswan chaypi kaqta.
Juanqa chaypi shutichiran. 10੅Chaynu Paykunaqami piskadukuq kashanrayku
shutikur yakumanta lluqshimuyarmi DWXQVKLNUDQOODSDWD\DNXPDQLWD\DUDQ‫ێ‬
ULNDUDQV\LOXNLƚKDNDTWD. Chaynullami llapa. 17੅Chaymi Jesusqa paykunataqa
rikaranpis Dyuspa Santu Ispiritun payman kaynu niran:
uk palumitanu ishkimuqta. 11੅Chaymantami —6KDPX\OODSDQXTDZDQQDULQDOODSD‫ێ‬
syilumanta-pacha Dyus kaynu niqta paq. &KDTDQXTDTDPL\DƚKDFKLVKD\NL‫ێ‬
uyaparan: llapa piskaduta aypaq yupayna
“Qammi kusa munashay Wamrayqa kanki. UXQDNXQDWDQXTDSDT\DƚKDFKLU
Qamwanmi kusalata aligriyani” nir. tantanaykillapapaq nir.
83 6DQ0DUFRV੄1

18੅Chaynu nitinqami, chay runakunaqa 27੅Chayta rikarmi, tukuyla runakuna

chay kutilla atun shikrankunata dijar, kusalata manchakuranllapa. Chaymi


paywanna riranllapa. XNQLQOODSDXNQLQOODSDND\QXQLQDNX\DT‫ێ‬
19੅Piru mas naypaqman riyarqa, Jesusqa llapa:
qashan rikaran Santiaguta uknin Juanwan “¿Imataq kayqa kanqa? ¡Kusata paylla
chaypi kaqta. Paykunaqami Zebedeupa mantakur imami ukman mushuq
wamrankuna karanllapa. Chaymi LPDNXQDWD\DƚKDFKLNXQ! ¡Chaynulla
paykunaqa uk yaku karrupi atun dyablupa yarpuyninmapis imata nitinpis
shikrankunata kamakachiyaranllapa. kasun!” nir.
20੅&KD\QD-HVXVTDTD\DPXUDQSD\NXQDWD‫ێ‬ 28੅Chaymanta-pachami tukuyla Galilea

pis. Chaymi chay kutilla, -XDQTD6DQWLDJX‫ێ‬ lugarkunapi Jesuspaqqa kusalata


wan ishkantin Jesuswanna riranllapa, chay \DƚKDUDQOODSDLPDQXPLSD\TDLPDWDSLV
\DNXNDUUXOODSLWD\WDQWDWUDEDMDTQLQNXQD‫ێ‬ rurayta puytin nir.
wan dijarna.
Jesusmi allicharan
Jesusmi runamanta dyablupa Simón Pedrupa swigranta
yarpuyninta itakuran (Mt 8.14-15; Lc 4.38-39)
(Lc 4.31-37) 29੅Chaymanta chay Israel runakunapa
21੅&KD\QXULUTDPL&DSHUQD~PSZLEOX‫ێ‬ tantakananllapa wasimanta lluqshirqa,
PDQQDƚKDUDQOODSD. Chaymantami Jesusqa Santiaguwan, Juanta apar riran
samana diya katin Jesusqa chay Israel Simonpa, Andrespa wasinman. 30੅&KD\‫ێ‬
runakunapa tantakananllapa wasiman pimi Simonpa swigranqa kusala
\D\NXU\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ. rupawan qishaq mantanpi usurayaran.
22੅3LUX\DƚKDFKLNXWLQTDPLWXNX\OD Chaynu chaypi qishaq nir Jesusta
FKD\SLNDTNXQDTDNXVDODWDGLVSDQWDND‫ێ‬ willatinllapami, 31੅Jesusqa rir qimikar,
ranllapa. &KDTD-HVXVTDPL\DƚKDFKLNX‫ێ‬ chay warmisitataqa makinmanta chutar
UDQSD\SD\DƚKD\QLQOODZDQ, manami sharichimuran mantanmantaqa. Chaymi
0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ chay kutilla chay rupaqa dijaranna.
kuqkuna yupaychu. 23੅&KD\WDQWDNDQDQ‫ێ‬ Chaymantami ashwan chay warmisitaqa
llapa wasi ruripiqami kayaq uk runa sharikur paykunata qaraqna qallariran.
dyablupa yarpuyninwan. Chayqami
kusala jwirtita kaynu nir qayƚKDNXUDQ: Jesusmi achka
24੅— Ay! Nazaretmanta Jesús, qishaqkunata allicharan
¡
(Mt 8.16-17; Lc 4.40-41)
¿LPDSDTWDTQXTDNXQDPDQ\DNDSD‫ێ‬
kanki? ¿Ima, chinqachimaqllapachu 32੅Rupay chinqatin limpu tutapashana

shamushayki? ¡Nuqami riqsishuni! katinqa, Jesusmanqa tukuy qishaqkunata,


¡Qamqami Dyuspa Santu Wamran dyablupa yarpuyninwan kaqkunata ima
kanki! nir. apamuranllapa. 33੅Piru chay wasipa
25੅Chaynu nitinmi, Jesusqa anyaran punkunmanqami chay pwiblumanta
dyablupa yarpuynintaqa kaynu nir: tukuyla runakuna limpu untaranllapa
—¡Upallalla yarquy kay runamantaqa! Jesusta rikakunanllapapaq. 34੅Jesusqami
nir. tukuy qishayninllapakunamanta kusala
26੅Chaynu nitinqami, chay dyablupa achka runakunata allichar, dyablupa
yarpuyninqa chay runataqa atakita qur, yarpuyninkunamatapis achkata itakuran.
kusala jwirtita qayƚKDFKLUQD\DUTXUDQ. &KD\QXLWDNXWLQPLG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬
6DQ0DUFRV੄1੄2 84

kunaqa, \DƚKDUDQOODSD´-HVXVTDPL'\XVSD WXNX\\DƚKDQDQOODSDSDTTLVKD\QLNL‫ێ‬


Wamran” nir. Piru Jesusqami mana mantaqa alliyashaykina nir.
dijaranchu paypaq rimananllapapaqqa. 45੅Piru chay runaqami chaymanta

lluqshirqa tukuylata parlaran Jesús,


-HVXVPL*DOLOHDSL\DƚKDFKLNXUDQ paypaq rurashantaqa.
(Lc 4.42-44) Chaymanta-pachami Jesusqa manana
35੅Chaymanta allaqnin achkiyayatinnaqa pwiblukunamanqa yaqqa yaykuqnachu.
amsaqla Jesusqa sharir, chay pwiblumanta Ashwanmi chay maypiƚKL\DTTDPDQD
lluqshir riran chunllaq lugarkunaman runakuna kaq chaylapina kidaq. Piru
Taytanman mañakuq. 36੅Chaymantaqami, chaynumapis tukuy lugarmantami
Simonqa wakinninkunawan Jesusta runakunaqa riqllapa payta rikaqqa.
maskaq rir, 37੅tarirqa niranllapa:
—Tukuymi maskashuyanllapa nir. Jesusmi mana kuyuyta puytiq
38੅Jesusqa niran: runata allicharan
—$VKZDQULVKXQOODSDXNODZVKLSFKD‫ێ‬ (Mt 9.1-8; Lc 5.17-26)

2
kaq pwiblukunaman, chaypipis Dyuspa 1੅Chaymanta, ayka diyamantami
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXQD\SDT. Jesusqa Capernaúm pwibluman
Chaqa chaypaqmi shamusha kani. tikrakar riran. &KD\PDQWDPL\DƚKDUDQ‫ێ‬
39੅Chaynumi Jesusqa Galilea pwiblupa llapa chay wasiman, ƚKDPXVKDQDQLU.
tukuy lugarninkunapi, Israel runakuna 2੅&KD\QX\DƚKDUOODSDPL-HV~VND\DVKDQ‫ێ‬

tantakananllapa wasikunapiqa Dyuspa man chaynulla waqta punkumanmapis


VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXU kusalata untaranllapa. Chaymi manana
chaynullami dyablupa yarpuyninkunata PD\ODZWD\D\NXQDSDTPDSLVNDUDQQD‫ێ‬
itakur ima puriran. chu. Chaynumapis Jesusqa Dyuspa
VKXPDTULPDQDQWD\DƚKDFKLNX\DUDQ.
Jesusmi allicharan uk ismuyaq 3੅Chaykamanmi kwatru runakuna,
runata mana kuyuyta puytiq kwirpuyjun uk
(Mt 8.1-4; Lc 5.12-16) UXQDWDƚKDFKLUDQOODSDFKD\PDQTD. 4੅Piru
40੅Chaymantaqami uk runa ismuyaq Jesús kayashanmanqa mana imanupis
kwirpuyjun Jesusman qimikar, ƚKDFKL\WDSX\WLUDQOODSDFKXNXVDOD
naypanpi qunqurikur kaynu niran: achka runakuna kashanrayku. Chaymi
—¡Taytituy! llakipamayarqa iqaranllapa wasipa ananman.
allichamay-ari kay qishayniymantaqa nir. Chaymantaqa chay wasipa qatananta
41੅Jesusqami llakipar makinwan kamar XƚKNXNXU, chaylata chay qishaqtaqa uk
niran: SDULWDSL-HVXVSDQD\SDQPDQTDLVKNLFKL‫ێ‬
—Munanimi alliyanaykita. Kananlla ranllapa. 5੅Chaymanta Jesusqa nuqapi
alliyay, nir. NXVDWDNUL\LQOODSDQLU\DƚKDUTD, chay
42੅Chaynu nitinlami, chay ismuyaq qishaqtaqa kaynu niran:
kwirpuyjun runaqa, alliyaranna —Wamrituy, WXNX\XFKDNXVKD\NLNXQD‫ێ‬
qishayninmantaqa. 43-44੅Chaymantami mantami pirdunashushana kani nir.
Jesusqa chay runataqa kaynu niran: 6੅Chaypimi, Moisés mantakushankunata

—¡Allita uyamay! $PDPLPD\TDQWD‫ێ‬ \DƚKDU\DƚKDFKLNXTZDNLQUXQDNXQD


pis willankichu. Ashwanmi rir qimikay tayaranllapa. &KD\PLND\QXQLU\DUSXUDQ‫ێ‬
kuraman. Chaymi apanki ufrinditaykita llapa: 7੅Kayqami yanqa runala. ¿,PDUD\NX‫ێ‬
Moisés mantakushannulla. Chayna taq waknuqa ninqa? :DNTDFKX'\XVQLQ‫ێ‬
85 6DQ0DUFRV੄2

chiknulla tukunayan. Manami allinchu uchayjun runakuna Jesuswan chaynulla


chaynuqa. Chaqa Dyuslari uchakunamanta \DƚKDNXTQLQNXQDZDQLPDPLVDSLQD
pirdunakuytaqa puytin nir. tayaranllapa. Chaqa kusalatari Jesuswan
8੅Piru Jesusqami kwintata qukaran pulla puriyta munaqllapa. 16੅Chaynu Jesús
imatami yarpuyanllapa nirmapis. tukuywan mikuqta rikarmi chay fariseo
Chaymi paykunataqa kaynu nir tapuran: runakuna chaynulla Moisés mantakushanta
—¿Imapaqtaq qamkunaqa chaynuta \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, Jesuspa
yarpunkillapa? 9੅¿4DPNXQDSD\DUSX\QLNL‫ێ‬ \DƚKDNXTQLQNXQDWDTDND\QXQLUWDSXUDQ:
llapamantaqa ima ninaypaqtaq mas —¿,PDSDTWDT\DƚKDFKLNXTQLNLOODSDTD
WUDEDMXVXNDQTDND\UXQDWDTD¶8FKD\NL‫ێ‬ chay impwistuta kubrakuqkunawan
kunamantami pirdunashuni’ ninaypaq, chaynulla uchasapakunawan pullaqa
manaqachu ‘Sharir paraykita apar riy’ mikun? nir.
ninaypaq? 10੅3LUXNDQDQOODPLLQWUDFKLVKD\‫ێ‬ 17੅Chaynu nitinllapa uyaparmi Jesusqa

killapa Dyusmanta Shamuq Runaqami kay niran:


SDFKDSLTDSD\OODSX\WLQXFKDQOODSD‫ێ‬ —Allilan kar mana qishaq kaqkunaqami
kunamanta pirdunakuytaqa nir. mana ministinchu rimidyakuqtaqa. Chaymi
Chaynu nirnaqami chay mana kuyuyta ashwan chay qishaq kaqkunala ministin
puytiq kwirpuyjun runataqa niran: rimidyakuqtaqa. Chaqa nuqaqami mana,
11੅—Qamtami nishuni: Sharir chay allinla kani niqkunapaqchu shamusha
paraykita apar, riy wasikiman nir. kani. Ashwanmi shamusha kani chay
12੅Chaynu nitinqami, chay qishaq karan XFKD\MXQNXQDWDZLOODWL\NUL\LUZDVKDND‫ێ‬
chay runaqa das sharir, paranta charikur nanllapapaq.
lluqshimuran tukuyla rikayatin. Chayta
rikarmi tukuy chaypi kaqkunaqa kusalata Ayunupaqmi tapuranllapa
dispantakaranllapa. Chaymi ashwan Dyusta (Mt 9.14-17; Lc 5.33-39)
DODEDTƚKXUDNDUDQOODSDND\QXQLU: 18੅Uk diyapimi Shutichikuq Juanpa

“¡Manami kaypiqa uk kutilamapis \DƚKDNXTQLQNXQD, chaynulla wakin


waknutaqa rikashanchikllapachu!” nir. fariseukunaqa ayunayaranllapa.
Chaymantami wakin runakuna rir,
Jesusmi Levita qayaran Jesustaqa kaynu nir tapuranllapa:
(Mt 9.9-13; Lc 5.27-32) —6KXWLFKLNXT-XDQSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
13੅Chaymantami Jesusqa qashan riran kuna, chaynulla fariseukunapa
DWXQTXƚKDSDPDQ\DQPDQ. 3LUXFKD\PDQ‫ێ‬ \DƚKDNXTQLQNXQDSLVPLD\XQDQOODSD.
pismi kusa achka runakuna tantakatin 4DPSD\DƚKDNXTQLNLNXQD-shuypaqa,
SD\TD\DƚKDFKL\DUDQ. 14੅Chaymanta ¿imapaqtaq mana ayunanllapaqa? nir.
riyarqami Alfeupa wamran Levita rikaran. 19੅Jesusqa paykunataqa niran:

Payqami chay Roma pwiblupaq —Uk runa kasaraq, FKD\OODSLUDTNDWLQTD‫ێ‬


impwistuta kubrakunanpi tayaran. Chaymi chu chay pullan kaqkunaqa ¿ayunayta
Jesusqa niran: puytinman? Manami ayunaytaqa
—Shamuy nuqawan rishun nir. puytinmanchu. 20੅Piru chay kasarasha
Chaynu nitinqami Leviqa sharir ULQDQSDTXUDPLƚKDPXQTDQD. Chaynu
paywanna riran. ritinna-shuypaqa ayunanqallapana.
15੅Chaymantami Jesusqa Levipa wasinpi 21੅“Nishaykillapapis: Manami mayqanpis

mikuyaranna. Chaymi chay kutilla XNPDNZDUDƚKSDWDTDPXVKXT


Romapaq impwistuta kubrakuqkuna, kusa UDƚKSDZDQTDULPLQGDQFKX. Chaqa chay
6DQ0DUFRV੄2੄3 86

PXVKXTUDƚKSDPLSDTDNDUTDFKDSXND‫ێ‬ aligriyananllapapaq. 28੅Chaymi Dyusmanta


yanqa. Chaynu chapukarmi, makwa Shamuq Runa kar, chay samana diyapiqa
UDƚKSDWDTDOOLNLQPDQ. Chaynuqami ashwan LPDWDUXUD\SDTFKD\QXOODPDQDUXUD\SDT‫ێ‬
masna llikikayanqa. 22੅Chaynulla, chay chu niyta puytini.
ubapa yakun mushuq binutaqa manami
itanchikchu makwa qara kapachumanqa. Jesusmi uk runata samana
Chaqa chay ubapa yakun binuqami diyapi allicharan
byijuyar makwa qarataqa llikinman. (Mt 12.9-14; Lc 6.6-11)

3
Chaynuqami ashwan ubapa yakun binu 1੅Chaymantami uk samana diyapi
chaynulla chay qara kapachupis yanqallana Jesusqa chay Israel runakuna
tukukanman. Chayraykumi, ubapa mushuq tantakananllapa wasiman qashan
\DNXQELQXWDTDPXVKXTTDUDNDSDFKX‫ێ‬ yaykuran. Chaypimi uk runa wiqru
manna itaypaq”.੆a makiyjun karan. 2੅Piru chaypiqami
riparakuqkuna, mana shaykuq kusalata
Samana diyapimi
Jesustaqa chapar, ninakuyaranllapa:
ispigakunata pitiranllapa
“¿,PDND\VDPDQDGL\DSLFKXDOOL\DFKL‫ێ‬
(Mt 12.1-8; Lc 6.1-5)
yanqa wak runataqa? &KD\WDUXUDWLQ‫ێ‬
23੅Uk samana diyapi Jesusqa trigu qami, chaylapaqna uchachashunllapa”
WDUSXNDVKDSDUXULQWDUL\DUDQ\DƚKDNXT‫ێ‬ nir. 3੅Piru Jesusqami chay wiqru
ninkunawan. 3LUX\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ makiyjun runataqa niran:
qami trigupa ispiganta pitikuqnu —Sharir, ƚKD\SLQOODSDSLVKD\.
riyaranllapa. 24੅&KD\WDULNDUPLIDULVHX‫ێ‬ 4੅Chaymantami chay runakunataqa

kunaqa Jesusta kaynu niran: kaynu nir tapuran:


—¡Ay! ¿,PDSDTWDT\DƚKDNXTQLNLNXQDTD —Samana diyapiqa, ¿allin kaqtachu
kanan samana diyapi mana ruraypaq ruranchik manaqachu mana allin kaqta?
kaqtaqa rurayan? nir. 25੅Chaynu Chaynulla ¿allinchu kanqa allichar
nitinllapami Jesusqa niran: washakunapaq manaqachu dijasha
—¿Manachu qamkunaqa liyishaykillapa, wanunanpaq?
gubyirnu David uk kuti wakinninkunawan Chaynu nir tapukutinmi, chay
PDOODTQDULPDQXWXNXUDQQLULVNULELNDVKDQ‫ێ‬ runakunaqa mana imatapis rimarchu
taqa? 26੅Chaqa chay tyimpukunapimi uyaralla kidaranllapa. 5੅Piru Jesusqami
kurakunapa mantaqninqa Abiatar karan. chay runakuna pay nishanta mana
Piru Davidmi wakinninkunawan Dyusta intrakanayashanllaparayku kusata
adurananllapa tuldu wasiman yaykur, piñakur, llakir ima chay qishaq
Dyuspa kaq turtillakunata mikuranllapa. runataqa kaynu niran:
$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, chay —Chutarachiy makikita nir.
turtillakunataqami, NXUDNXQDODPLNXQDQ‫ێ‬ Chaynu nitin, chutarachitinqami
llapapaqqa kaq. makinqa allinna kidaran. 6੅Piru chaynu
27੅Jesusqami niranpis: ruratinmapis, chay fariseo runakunaqa
—Dyusqami samana diyataqa ruraran waqtaman lluqshimurqa, Herodespa
runakuna mana qischakananpaqchu. wakinninkunawan parlaranllapa
Ashwanmi ruraran chay diyapimapis Jesustaqa wanuchinanllapapaq.

a¬2.22 -HV~VUXUDUDQND\NLPVDNXPSDUDV\XQWDXQD\IDULVHXNXQDSD\DƚKD\QLQNXQDZDQ
SD\SDPXVKXT\DƚKD\QLQTD, mana chayllachu nir.
87 6DQ0DUFRV੄3

runakunata qayaran. Chaynu qayatin


Jesusta kamarla alliyayta tantakatinllapanaqa, 14੅paykunamanta
munaranllapa dusi runakunata akraran paywanna
7੅-HV~V\DƚKDNXTQLQNXQDZDQFKD\ purinanllapapaq. Chaynulla rir
DWXQTXƚKDSDPDQ\DQPDQULWLQPLFKD\ \DƚKDFKLNXQDQOODSDSDTLPDPLNDUDQ.
Galileapa pwiblunkunamanta kusala 15੅Chaynullami paykunataqa Jesusqa

achka runakuna ikinta riranllapa. 8੅Piru pudirninta quran qishaqkunata


chaypi Jesús kusa shumaq mana allichananpaq, G\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬
ruraypaq imakunata rurayan nir NXQDWDUXQDNXQDPDQWDLWDNXQDQOODSD‫ێ‬
\DƚKDUOODSDPL-XGHDSZLEOXNXQDPDQWD, paq ima.
Jerusalenmanta, Idumeamanta, 16੅.D\NXQDPLFKD\GXVLDNUDVKDQ‫ێ‬

Tirumanta, Sidón pwiblukunamanta kunaqa karan:


ima kusala achka runakuna Jesús Ukqami Simón karan. Payllatami
kayashanman shamuranllapa. &KD\QX‫ێ‬ shutichiranpis Pedro nir.
OODPL-RUGiQUL\XSDXNODZFKLPSDQ‫ێ‬ 17੅Chaymantaqami karan Zebedeupa

manta ima shamuranllapa Jesusta ishkay wamrankuna


rikayta munar, FKD\DWXQTXƚKDPDQTD. Santiago,
9-10੅Chaynumiri kusata untamuranllapa. Juan ima. .D\SD\NXQDWDPLVKXWLFKL‫ێ‬
Chaypimi Jesusqa achka qishaqkunata ran “Boanerges”. 5LPD\QLQFKLN‫ێ‬
allicharan. Chaymi tukuy chay piqa “Kunyapa Wamrankuna”੆b nir
qishaqkuna alliyananllaparaykuqa intrachimanchik.
kumsanakuypa, saruƚKDQDNX\SD 18੅Wakinkunaqami karan:

wakmanta kaymanta untaranllapa Andrés,


Jesusta kamarla alliyananllapapaq. Felipe,
&KD\UD\NXPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ Bartolomé,
NXQDWDNDƚKDUDQXN\DNXNDUUXWD Mateo,
listatinllapa, chaymanna iqatin amana Tomás.
PDVNLƚKNLFKLQDQOODSDSDT. Chaynullami karanpis Alfeupa wamran
11੅&KD\QXOODPLFKD\G\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬ Santiago,
ninwan kaq runakunapis Jesusta Tadeo ima.
rikarqa, paypa naypanpi qunqurir, Ukqami karan Simón. Payqami
qayƚKDNXUDQOODSD: Cananeo partidumanta karan.
“¡Qamqami Dyuspa Wamran kanki!” nir. 19 Uk-shuypaqa karan Judas Iscariote.
12੅Piru Jesusqami anyaran chay .D\PL-HVXVWDTDNXQWUDQNXQD‫ێ‬
dyablupa yarpuyninkunataqa, amana PDQTXNXUDQZDQXFKLQDQOODSD‫ێ‬
chaynu paypaq rimananllapapaq. paqqa.

Jesusmi dusi Jesustami uchacharanllapa


\DƚKDNXTQLQNXQDWDDNUDUDQ dyablupa pudirninwan nir
(Mt 10.1-4; Lc 6.12-16) (Mt 12.22-32; Lc 11.14-23; 12.10)
13੅Chaymantami Jesusqa uk sirkaman 20੅&KD\PDQWDTDPL-HVXVTD\DƚKDNXT‫ێ‬

iqar, kusa allinta yarpuchishan ninkunawan yaykuran uk wasiman. Piru

b¬3.17 Kunyapa Wamran nirqami intrachimanchik kusala jwirtita rimaq, das piñakuq
runakuna kashanllaparayku nir.
6DQ0DUFRV੄3੄4 88

chaymanpismi kusa achka runakuna allinta rimashantami Dyusqa


untaranllapa. Chaymi Jesús, chaynulla pirdunanqa. Piru Santu Ispiritupaq
\DƚKDNXTQLQNXQDPDSLVPDQDPLNX\OD‫ێ‬ mana allinta rimashanllapata-shuypaqa
matapis puytiqllapachu. 21੅Chaynu mana maydiyapis pirdunanqachu”.
\DƚKDFKLNXUPDQDPLNXWLQLPDPL,
Jesuspa ayllunkunaqa riranllapa Jesuspa mamanwan ukninkuna
wasinman apananllapapaq. Chaqa (Mt 12.46-50; Lc 8.19-21)
wakinkunaqami “Jesusqa yaruyasha” 31੅&KD\PDQWDTDPL-HVXVSDPDPDQ‫ێ‬

niyaqllapa. 22੅Chaynulla Moisés wan, XNQLQNXQDƚKDUDQOODSD. Piru


PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ ZDTWDODSLNLGDUPLNDƚKDNXUDQOODSD
NXQD-HUXVDOHQPDQWDƚKDVKDNDTNXQD‫ێ‬ Jesusta qayamunanllapapaq. 32੅Chaymi
pis kaynu niyaqllapa: “Chay dyablupa Jesuspa ridurninpi taqkunaqa kaynu
mantaqnin Beelzebú shutiqmi, wak niranllapa:
UXQDWDTDSXGLUQLQWDTXVKDUXQDNXQD‫ێ‬ —Mamaykiwan, uknikikunami chay
manta dyablupa yarpuyninkunata waqtapi. Qamtami maskashuyanllapa
itakunanpaqqa” nir. nir.
23੅Chaynu niqta uyaparmi Jesusqa 33੅Jesusqa niran:

paykunata qayamuran. Chaymantami —¿Mayqantaq mamayqa? ¿0D\TDQ‫ێ‬


uk kumparasyunta rurar kaynu niran: taq ukniykunaqa?
“¿Imanuna dyabluqa uk dyablu masinta 34੅Chaymi chay ridurninpi taqkunata

itakuyta puytinqa? 24੅Chaynullami mayqan chapar niranpis:


SZLEOXSLVSD\NXQDSXUDƚKLTQLQDNXUTD —Kaykunami mamaywan,
mana maydiyapis pulla kaytaqa puytinchu. ukniykunaqa. 35੅Chaqa mayqanpis Dyus
25੅Chaynulla uk ayllupis paykunapura munashanta ruraqkunalami ullqu kaq,
ƚKLTQLQDNXUTD, mana shumaqta warmi kaq ukniykunaqa, chaynulla
kawsaytaqa puytinllapachu. 26੅Chaynullami mamaymapis nir.
dyablupis, uk dyablu masinta itakurqa
ukninta itakushanrayku manami allinchu. Jesusmi kumparasyunta
&KD\PLPDQDQDSXOODND\WDTDSX\WL\DQTD‫ێ‬ ruran uk tarpukuqwan
nachu. Ashwanmi chaynu ruranakurqa (Mt 13.1-9; Lc 8.4-8)

4
limpu tukukayanqallapana. 1੅Chaymantami Jesusqa chay kusala
27੅“Chaqa allita yarpuyllapa: Uk DWXQTXƚKDSDPDQ\DQSLTDVKDQ
kusala pulsuyjun runapa wasinman \DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ. Piru kusa achka
mayqanpis suwakuq yaykunarqami, runakuna tantakayatinmi, Jesusqa chay
FKD\ZDVLSDDPXQWDSXQWDWDTDZDWD\WD‫ێ‬ TXƚKDSL\DNXNDUUXNDUDQFKD\PDQLTDU
raq ministiyan. Chaynu wataraqmi taran. Nataq runakunaqami chay
suwaytaqa puytiyan, manaqa mana”.੆c TXƚKDSDPDQ\DQODSLNLGDUDQOODSD.
28-30੅Chaymantami Jesusqa chay 2੅Chaymi kumparasyunkunawan kusa

runakuna wakqami dyablupa pudirninwan DFKNDLPDNXQDWD\DƚKDFKLNXUDQ.


nishanllaparayku, kaynu niran: Chaymi kaynu niyaran paykunataqa:
“Chiqaptami nishaykillapa: Runa 3੅“Allita uyakuyllapa. Uk runami

tukuy uchakushanta chaynulla mana WDUSXNXTULUDQƚKDNUDQPDQ.

c¬3.27 Chaynu nirqami intrachimanchik, Jesusqa dyablupa yarpuyninta runakunamanta


itakunanpaqqa Santu Ispirituwan wataq yupay rurar itakun nir.
89 6DQ0DUFRV੄4

4੅Chaymanta shikwakutinqa wakin katinllapamapis. Piru tukuy mana


simillaqa nanman rataran. Chaymi pariq kriyishanrayku waqtapi yupay
kurukuna shamur mikuran chay kaqkunata-VKX\SDTDPLNXPSDUDV\XQ‫ێ‬
simillataqa. kunalawan willan, 12੅PLFKNDFKDSDNXU‫ێ‬
5੅“Nataq wakin similla-shuypaqa mapis mana rikananllapapaqchu.
rumipa ananpi yaqqa mana allpa Chaynulla michka uyakurmapis mana
kaqman rataran. Piru chay simillaqami intrakananllapapaqchu. Chaynu tukur
daskaqla winaq qallariran, mana ruri Dyuspi mana qashan kriyirqami,
maypi pampakashanrayku. XFKDQOODSDPDQWDTDPDQDQDSLUGXQD‫ێ‬
6੅Chaymantami, rupay iqamutinqa mana kanqallapanachu”.
DOOLWDƚKXSDNXVKDQUD\NX, daskaqla
ñutukur chakiran. Jesusmi tarpukuqpaq
7੅“Nataq wakin simillakunaqami kasha \DƚKDFKLNXVKDQWDLQWUDFKLNXUDQ
rurikunaman rataran. Chaymantami (Mt 13.18-23; Lc 8.11-15)
NDVKDNXQDZLQDUƚKDPLWDFKLWLQ, mana 13੅Jesusqami chay tapuqkunataqa

puqurannachu. niran:
8੅“Piru wakin similla-shuypaqami “¿,PDTDPNXQDSLVFKXPDQDLQWUDND‫ێ‬
rataran kusa shumaq pachaman. shaykillapa chay kumparasyuntaqa?
Chaymi kusa shumaqta winatin, kusala Chaynu kay kumparasyunta mana
shumaqta kusichakuranllapa. Chaqa, intrakarqa, ¿LPDQXQDZDNLQNXPSDUDV‫ێ‬
wakin ispigaqami trinta murisituyjun yunkunata ruratiymaqa intrakankillapa?
karan. Nataq wakin ispigaqa sisinta 14੅“Allita uyakuyllapa: Uk tarpukuq

murisituyjun. Wakin-shuypaqa, syin nirqami intrachimanchik Dyuspa


murisituyjun ima karan”. rimayninta parlakuqpaq. 15੅Wakin
9੅Chaynu nishana karmi Jesusqa simillakuna nanman ratasha nirqami
niranpis: “Rinriyjun kaqkunaqa uyakur intrachimanchik Dyus nishanta uyapar
intrakayllapa” nir. mana intrakaqpaq. Chaymi dyablu
shamurqa, FKD\\DUSX\QLQSLSXULFKL\D‫ێ‬
¿Imapaqmi Jesusqa shantaqa limpu qunqachin.
kumparasyunkunawanqa 16੅“Nataq chay similla rumikunapa
\DƚKDFKLNXUDQ? rurinman ishkiran chaykunaqami, LQWUDFKL‫ێ‬
(Mt 13.10-17; Lc 8.9-10) manchik chay runakuna Dyus rimashanta
10੅Chaymanta achka runakuna kusa aligrila uyakuqpaq. 17੅Piru mana allita
ritinnaqa Jesusqa paylana kidaran. Piru ƚKXSDNXVKDNDUPL, mana shachinakuytaqa
chaypiqami karanraq Jesuspa pullan puytinchu. &KD\UD\NXPL'\XVSLNUL\LVKDQ‫ێ‬
puriqkuna chaynulla chay dusi rayku imallapiqa qischakar, manaqa
\DƚKDNXTQLQNXQDLPD. Chaymi imanachinanllapapaq ikinllapapi puritinqa
SD\NXQDTDND\QXQLU-HVXVWDTDWDSXUDQ‫ێ‬ chay uyakushanta dijarna qunqanllapa.
llapa: 18-19੅“Nataq chay simillakuna kashapa

—Chay kumparasyunqa, ¿imatataq rurinman ratashakunaqa, intrachimanchik


intrachimanchikqa? nir. Dyus nishanta uyapaqkunapaq. Piru kay
11੅Jesusqa niran: pachapi imanupis kusa imayjun kanar
“Qamkunatami Dyusqa imanumi tukuy imata munar, imakunapi yarpupakur
PDQWDNXQQLUTDSD\OODLQWUDFKLVKX\DQ‫ێ‬ imaqa, Dyusmanta ashunllapa. &KD\UD\‫ێ‬
llapa, unay michka mana intrakasha kumi, chay munashankuna, \DUSXSDNX‫ێ‬
6DQ0DUFRV੄4 90

shankuna ima, SD\NXQDWDƚKDPLWDFKLT


yupay Dyuspa rimaynintaqa qunqachir, Jesusmi kumparasyunta ruran
manana dijanchu puqunanpaqqa. winaq simillawan
20੅“Piru wakinkunaqami Dyus nishanta 26੅Jesusqami niranpis:
allita uyakur kasur kusa shumaqtana “Dyuspa mantakuyninqami imanutaq
kawsanllapa. Chaymi paykunaqa imanutaq XNUXQDPDTDƚKDNUDQSLVLPLOODWDWDUSXU
simillamaqa kusa shumaq pachapi tarpukar dijan chay yupay. 27੅Chaqa chay
kusala achkata puqun chay yupay. Chaymi tarpukuqqami rirqa punun, rikƚKDNXQ
paykunamanta wakinqa imanutaq uk ima. Piru payqami mana kwintata
ispigamaqa trinta murisituyjun karan, qukatinchu nasimur winan chay
wakin-shuypaqa sisinta murisituyjun, simillaqa unaq katin, tuta katinmapis.
wakinqami syin murisituyjun karan kada 28੅Chaqa pachaqami paylla winachitin,

ispiga chay yupay”. puntataqa yurakunraq. Chaymantami


ispigakur puqurna untachikun.
Jesusmi kumparasyunta 29੅Chaynu puqur qarwatinmi, amunqa
ruraran uk lamparawan kusichakun. Chaynu yupaymi Dyuspa
(Lc 8.16-18) mantakuyninqa”.੆d
21੅Chaynullami Jesusqa paykunataqa

niran: Mustasa qirupa simillanwan


“Uk lamparata achkirachikunanpaq kumparasyunta ruraran
apamurqachu ¿kajunpa rurinman (Mt 13.31-32; Lc 13.18-19)
PDQDTDXNSDUDSDƚKDNLQSLƚKXUDQ‫ێ‬ 30੅Jesusqami niranpis:

chik? ¡Manami! Ashwanmi unaqlapi “¿,PDQX\XSD\WDT'\XVSDPDQWDNX\‫ێ‬


ƚKXUDQFKLNDFKNLUDFKLNXQDQSDTTD. QLQTDPDQDTDLPDZDQWDTNXPSDUD\‫ێ‬
22੅Chaynullami kanan qamkunata man Dyuspa mantakuynintaqa?
willashutiyllapa wakinkunapaq pakaplla 31੅Dyuspa mantakuyninqami uk mustasa

yupay kaqkunaqa, maydiyaqa uk qirupa simillanta pachapi tarpunllapa


ODPSDUDDFKNLUDFKLNXT\XSD\VKXWLOOD‫ێ‬ chay yupay. Chay simillaqami kusala
manna rikaritin allita intrakanqallapa. llampitu tukuy qirupa simillanmantaqa.
23੅“Chayraykumi, rinriyjun kaqkuna 32੅Piru tarputinllapa atunta winarmi,

uyakur intrakayllapa”. kusala achka rikrayjunpaqna tikrakan,


24੅Jesusqami niranpis: ZDNLQPDOONLNXQDƚKDNUDSLNDTNXQD‫ێ‬
“Allita uyakur kasumayllapa. Chaqa mantaqa. Chaymi ashwan pariq
NDQDQLPDQXXNNXQDWD\DQDSDWNLOODSD‫ێ‬ kuritukunamapis chay rikrankunapina
qami, chay yanapashaykinullana Dyusqa llantukur tanllapa ima”.੆e
qamkunatapis mastana yanapashunqallapa.
25੅&KDTDPD\TDQSLVLQWUDNDUNDVXNXTWD‫ێ‬ -HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQ
qami masta qushaq. Piru chay mayqanpis kumparasyunkunalawan
mana intrakanaqta-shuypaqami pitilata (Mt 13.34-35)
intrakashanmatapis limpula qunqachishaq” 33੅Jesusqamirunakunataqa kusala
nir. DFKNDNXPSDUDV\XQNXQDZDQ\DƚKDFKL‫ێ‬

d¬4.29 Jesucristupi kriyiqkunaqa chaynu achkayanqallapa Dyusninchik pallaq


shamunankaman. e¬4.32 Chaynumi Dyusta uyaqkunaqa achkayanqallapa chay mustasa
qirunu.
91 6DQ0DUFRV੄4੄5

ran imanu intrakananllapapaq nir. imanu runa katintaq wayrawan


34੅&KDTDPDQDPLLPDWDSLVPDQDNXPSD‫ێ‬ yakumapis kasunqa?” nir.
UDV\XQNXQDZDQTD\DƚKDFKLUDQFKX.
1DWDT\DƚKDNXTQLQNXQDWD-shuypaqa Gadaramanta dyablupa
chaymantana paykunalata intrachiq ima yarpuyninwan runa
niyanmi chay kumparasyunqa nirmapis. (Mt 8.28-34; Lc 8.26-39)

5
1੅&KD\QXULUPLFKD\TXƚKDSDXNODZ
Jesusmi wayrawan yaku
manyan Gadara੆f shutiq lugarman
maqchikayatin qasillachiran
ƚKDUDQOODSD. 2੅Chaymanta Jesús yaku
(Mt 8.23-27; Lc 8.22-25)
karrumanta ishkitinqa, dyablupa
35੅Chay diyallapi limpu amsayatinnaqa yarpuyninwan kaq uk runa qimikaran.
-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDQLUDQ: 3੅Chay runaqami pantyunkunapi taq.

´5LVKXQOODSDND\TXƚKDSDZDNODZ Chaynulla kusala jwirsayjun ima kaq.


manyanman” nir. Chaymi michka kadinakunawan
36੅Chaymi paykunaqa, runakunata watarmapis mana qasillachiytaqa
dijar, chay yaku karrullapi Jesusta apar puytiqllapachu. 4੅&KDTDTDVLOODFKLQDQ‫ێ‬
riranllapa. Wakin yaku karrukunapis llapapaq nirmi kutir kutir makinkunata,
pullan riranllapa. 37੅Chaynu ƚKDNLQNXQDWDLPDNDGLQDNXQDZDQ
riyatinllapami kusala jwirti wayra wataqllapa. 3LUXFKD\QXNDGLQDNXQD‫ێ‬
shamushanrayku yakuqa kusata wan watatinllapamapis manami
wakman kayman maqchikaq qallariran. sirbichiqchu. Ashwanmi imanupis
&KD\PLFKD\\DNXNDUUXWDTDSDPSDQD‫ێ‬ pidasu pidasu pitiq. Chaymi mayqanpis
yaranna. 38੅Piru chaykamanqami mana imanupis binsiyta puytiqllapachu.
Jesusqa ikikaqlawpi uk almadapi 5੅Chay runaqami unaqpis, tutapis,

umanta sintikuchisha punuyaran. sirkakunapi, pantyunkunapi kusalata


&KD\PLFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDTD qayƚKDNXU, rumikunawan paylla takakar
rikƚKDFKLUND\QXQLUDQ: ima puriq. 6੅Piru Jesusta
—¡Taytituy! ¿Manachu kwintata rikar-shuypaqami kusalata kallpar rir
TXNDQNL\DNXPDQPLFKLQTD\DQFKLN‫ێ‬ naypalanpi qunquriran. 7-8੅Chaymi
llapana nirqa? Jesusqa chapar niran:
39੅Chaymantami Jesusqa sharir, —Qam, dyablu mana sirbiq, lluqshiy
wayrawan yakutaqa kaynu niran: kay runamanta nir.
—¡Uyarar, qasillay! nir. Chaynu niyatinmi dyabluqa qayƚKD‫ێ‬
Chaynu nitinqami wayrawan yakuqa kur kaynu niran:
limpu limpu qasillaran. 40੅&KD\PDQWD‫ێ‬ —¡Unaq syilumanta Dyuspa Wamran
TDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD Jesús, DPDQXTDPDQTD\DNDSDNDPX\‫ێ‬
niran: chu! ¡Tayta Dyuspa shutinpimi
—¿,PDSDTWDTNXVDODWDPDQFKDNXQNL‫ێ‬ rugashayki ama qischamanaykipaqchu!
llapa? ¿Qamkunaqachu manaraq nir.
allitaqa kriyimankillapa? nir. 9੅Chaynu qayƚKDNX\DWLQPL-HVXVTD
41੅3LUXSD\NXQDTDPLNXVDODWDPDQFKD‫ێ‬ tapuran:
kushanllaparayku dispantakashalla —¿Imataq shutinki? nir.
kaynu nir tapunakuyaqllapa: “¿Kayqa, Chay runaqa niran:

f¬5.1 Wakin iskribikashakunami “Gerasa” nin.


6DQ0DUFRV੄5 92

—Nuqaqami shutini ‘Legión’.੆g Chaqa yarpuyninmanta alliyasha runaqa


kusa achkami kanillapa nir. Jesustaqa rugayaran paywan rinanpaq
10੅Chaymantami chay dyablupa nir. 19੅Piru Jesusqami mana munarchu
yarpuyninqa Jesustaqa kusalata rugaran niran:
DPDFKD\OXJDUPDQWDTDLWDNXQDQSDT‫ێ‬ —Ashwanmi riyna wasikiman.
chu. 11੅Piru chay kayashanllapamanta Chaymi aylluykikunata ima parlanki
yatanllapa sirkakunapimi kusa achka imanumi Dyusqa kusalata llakipashur
kuchikuna shitqakuyaran. 12੅Chaymi allichashusha nir.
chay dyablupa yarpuyninkunaqa, 20੅Chaymi chay runaqa rir tukuyla

Jesustaqa kaynu nir rugaranllapa: chay Decapolispa pwiblunkunaman


—Dijamayllapa chay achka kuchikuna parlakuran, imatami Jesusqa paywan
kan chayman yaykunayllapapaq nir. rurasha nir. Chayta uyaparqa tukuyla
13੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: kusata dispantakaranllapa.
—Riyllapa nir.
&KD\QDPLFKD\G\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬ Jesusmi allicharan uk warmita,
NXQDTDUXQDPDQWDOOXTVKLUNXFKLNXQD‫ێ‬ Jairupa wamranta ima
manna yaykuranllapa. Chaymi (Mt 9.18-26; Lc 8.40-56)
kuchikunaqa chay kutilla kusalata 21੅Chaymantami Jesusqa chay

kallpar, TDTDWDULVKDQQXTXƚKDPDQ TXƚKDSDXNODZQLQPDQWD\DNXNDUUXSL


UDWDUƚKXTDUZDQXUDQ. &KD\NXFKLNXQD‫ێ‬ qashan tikrakamuranna. 3LUXFKD\PDQ‫ێ‬
qami dus mil (2,000) yupay karan. SLVPLNXVDODDFKNDUXQDNXQDWDQWDND‫ێ‬
14੅1DWDTFKD\NXFKLNXQDWDPLFKLT‫ێ‬ ranllapa. Chaymi Jesusqa paykunawan
kunaqami alsakar riranllapa. Chaynu FKD\DWXQTXƚKDSDPDQ\DQSLQD
ULUPLWXNX\ODƚKDNUDQSLNDTNXQDWD kidaran. 22੅Chaykamanqami Israel
chaynulla pwiblupi kaqkunata ima runakunapa tantakananllapa wasipi uk
willaranllapa. Chaymi tukuyla runakuna PDQWDNXTQLQ-DLURVKXWLTƚKDPXUDQ.
lluqshir riranllapa rikaq. 15੅Chaymanta Payqami Jesusta rikarqa, rir naypanpi
-HV~VND\DVKDQPDQƚKDUQDTD, chay qunqurikur kaynu nir kusalata rugaran:
kusala achka dyablupa yarpuyninwan 23੅—Taytituy, wamraymi wanuyanna.

kasha runataqa, ULNDUDQOODSD\DUSX\QLQ‫ێ‬ Imaraq rir makisituykikunata ananman


pina mudakusha taqta ima. Chaqa ƚKXUDQNLPDQ, alliyarna kawsananpaq
dyablupa yarpuyninqa lluqshishana nir.
karan paymantaqa. Chaymi runakunaqa 24੅Chaymi Jesusqa riran paywan. Piru

kusalata manchakuranllapa. 16੅Nataq kusala achka runakunami pullanqa


chay runakuna imanu chay dyablupa riran. &KD\PLNXVDODNLƚKNLSLUL\DUDQ
yarpuyninwan kaq runa alliyashanta, payqa.
chaynulla imanu chay kuchikunawan 25੅Piru chay runakunapa rurintami

SDVDVKDQWDLPDZDNLQNXQDWDSDUODUDQ‫ێ‬ riyaran uk warmisita. Chay warmimi


llapa. 17੅Chaymantami tukuyla runakuna dusi añupaqna yawarnin shamutin
kusalata Jesustaqa rugaranllapa, chay qishaq karan. 26੅&KD\PLULPLG\DNXT‫ێ‬
lugarninllapamantaqa rinanpaqna. kunapi, NXVDODWDJDVWDUDQLPDQNDTQLQ‫ێ‬
18੅Chaymi Jesús yaku karrupi kunalamatapis. Piru manami mayqanpis
rinanpaqna katinqa chay dyablupa allicharanchu. Ashwanmi masna

g¬5.9 Legión nirqami intrachimanchik kusala achka suldadukuna nir.


93 6DQ0DUFRV੄5੄6

binsikayaran. 27-28੅Chaymanta Jesuspaq Pedruta, Santiaguta uknin Juanlawan


rimaqta uyaparqa yarpuran: “Jesuspa ima aparan. 38੅Jairupa wasinman
UDƚKSDQWDNDPDUODPLDOOL\DVKDTµQLU. ƚKDUTDPL, uyaparan kusata llakir
Chaymi payqa runakunapa rurinlata rir, waqaqllapata ima. 39੅Chaymi Jesusqa
LNLQPDQWD-HVXVSDUDƚKSDQWDNDPDUDQ. wasi ruriman yaykurqa niran:
29੅Chaynu kamatinlami, chay kutilla —¿Imapaqtaq kusata waqar imaqa
yawarnin shamuqqa qasillaranna. laqyayankillapa? Wamraqami mana
Chayna kwirpuntaqa alliyaqtana wanushachu. Punuyanlami nir.
syintiran. 30੅Piru Jesusqami kwintata 40੅&KD\QXQLWLQPLNXVDODWDDVLSDUDQ‫ێ‬

qukaran pudirnin yarqusha nir. Chaymi llapa. Piru payqa tukuy ruripi
ikiman tikrakar runakunata kaynu nir kaqkunata waqtaman urquran. Chayna
tapuran: wamrapa taytanta, mamanta apar, chay
—¿3LWDTUDƚKSD\WDNDPDVKD? nir. kimsa pullan riqkunalawan yaykuran
31੅<DƚKDNXTQLQNXQDTDQLUDQ: ruriman, FKD\ZDPUDXVXUD\DVKDQ‫ێ‬
—¿Manachu rikanki kusala achka manqa. 41੅Chaymanta makinmanta
UXQDNXQDZDNPDTDNLƚKNLFKLVKX\DQ? aypar wamrataqa niran:
Piru chaynumapis tapukuyanki: ‘¿Pitaq —Talita cumi.
kamamasha?’ nir. (Rimayninchikpiqa munan niyta:
32੅Piru Jesusqami kusalata chapayaran “Mamitay, qamtami nishuni:
tukuy ridurninpi kaqkunata, mayqantaq ¡Sharimuy!” nir).
UDƚKSD\WDNDPDVKDNDQTDQLU\DƚKDQDQ‫ێ‬ 42੅Chaynu nitinlami, chay dusi

paq. 33੅Chaymantami chay warmiqa añuyjun wamraqa sharir puriq


\DƚKDUDQQDQXTDSDTPLFKDSDNX\DQQLU. qallariran. Chayta rikarmi tukuy
&KD\PLNXVDODWDPDQFKDNXUFKXNFKXN‫ێ‬ runakuna kusalata dispantakaranllapa.
yaqnulla rir Jesuspa naypalanpi 43੅Piru Jesusqami paykunataqa niran:

qunqurikur, imanu kashantapis —Amami mayqantapis tukuy


karanlata willaran. 34੅Jesusqa niran: kaykunapaqqa parlankillapachu nir.
—Mamitay, kriyishaykiraykumi &KD\PDQWDPLNDƚKDNXUDQZDPUDWDTD
alliyashaykina. Chayraykumi aligrilana qarananllapapaqna.
rikuy. Chaqa tukuy qishaynikimantami
alliyashaykina. Jesusmi Nazaret pwiblupi
35੅Chaynu nir Jesús rimayatinllami, (Mt 13.53-58; Lc 4.16-30)

6
chay tantakananllapa wasipi mantakuq 1੅Chaymantaqa chay Jairupa
-DLUXSDZDVLQPDQWDXNNXQDƚKDPXU pwiblunmanta lluqshir Jesusqa
kaynu niranllapa: \DƚKDNXTQLQNXQDZDQTDVKDQWLNUDND‫ێ‬
—Wamraykiqami wanushana. Amana ran Nazaret pwiblullamanna. 2੅Chaymi
PDVTDTLOODNDFKL\QDFKXFKD\\DƚKDFKL‫ێ‬ XNVDPDQDGL\DSL-HVXVTDFKD\WDQWDND‫ێ‬
kuqtaqa nir. QDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ.
36੅Piru Jesusqami chay nishanllapata &KD\QX\DƚKDFKLNXWLQNXVDODDFKND
mana kasurchu, Jairutaqa niran: runakuna uyapar kusa dispantakashalla
—Ama manchakuychu. Nuqalapi kaynu nir tapunakuyaqllapa:
kriyiy nir. “¿.D\TDPD\SLWDT\DƚKDNXUDQTDND\
37੅Chaynu nirqa, FKD\LNLQWDULTNXQD‫ێ‬ NXVD\DƚKD\DVKDQWDTD? ¿:DN\DƚKD\‫ێ‬
taqa Jesusqa manana munaranchu ninqa maymantataq kanqaqa? &KD\QX‫ێ‬
pullan rinantaqa. Chaymi Jairuta, lla ¿imanutaq milagrukunata kusalata
6DQ0DUFRV੄6 94

ruranqa? 3੅¿Manachu kayqa Mariapa, FKD\QXOOD\DƚKDFKLNXWNLOODSDPDQD


LƚKNDNXTZDPUDQ? Chaynulla uyakushunatinllapaqa, chaymantaqa
¿manachu Santiagupa, Josipa, Judaspa, ƚKDNLNLOODSDSLNDTSXOEXPDWDSLVƚKDVSLU
Simonpa uknin kay runaqa? ¿Manachu rinkillapa. &KD\QXUXUDUTDPLLQWUDFKLQ‫ێ‬
paypa warmi ukninkunamapis kaypi killapa: ¶0DQDPLQXTDNXQDSDNZLQWD\‫ێ‬
nuqanchikkunawan tanllapa?” llapanachu. Ashwanmi qamkunapina
Chaynu nir imami, PDQDNDVXQDUDQ‫ێ‬ kanqa’ nir. [Chiqaptami nishaykillapa:
llapachu. 4੅Chaymi Jesusqa niran: -ZLV\XGL\DƚKDPXWLQTDPLFKD\
—Tukuy uklaw pachapimi kusa pwibluqa kusala manchaypaqtana
shumaqta rikanllapa uk runa Dyuspaq kastigakasha kanqa chay Sodomawan,
rimaqtaqa. Piru chay pwiblunllamanta Gomorra pwiblu kastigakashanmantaqa
kaqkuna, ayllunkuna chaynulla nir.]”
ZDVLQOODSLLPDTDPLPDQDNDVXQOODSD‫ێ‬ 12੅&KD\PL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

chu nir. NXQDTDULU\DƚKDFKLNXUDQOODSD:


5੅Chaymi payqa chay Nazaret Uchaykillapata dijarna Dyusman
pwiblunllapiqa mana ima milagrutapis tikrakayllapa nir. 13੅Chaynulla dyablupa
ruraranchu. Ashwanmi wakin yarpuyninmatapis kusala achkata
qishaqkunapa ananman makinkunata itakuranllapa. Qishaqkunatapismi
ƚKXUDUDOOLFKDUDQOD. 6੅Piru Jesusqami allicharanllapa asaytiwan salar ima.
kusalata yarpupakuran, chay runakuna
paypi mana kriyinashanrayku. Shutichikuq Juantami
wanuchiranllapana
-HVXVPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDWD (Mt 14.1-12; Lc 9.7-9)
NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT 14੅Gubyirnu Herodesmi Jesuspaq
(Mt 10.5-15; Lc 9.1-6) kusalata rimaqllapata uyaparan. Chaqa
-HVXVTDPLWXNX\VKLSFKDNDTSZLEOX‫ێ‬ chaynu rimatinllapami tukuy intirupi
NXQDSL\DƚKDFKLNXUSXULUDQ. \DƚKDUDQOODSDQD. Chaymi Herodesqa
7੅&KD\PDQWDPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ kaynu niran: “Chay Jesusqami,
taqa qayamur pudirninta quran, Shutichikuq Juanlla kanqa. Chaqa
G\DEOXSD\DUSX\QLQWDLPDLWDNXQDQ‫ێ‬ wanushanmanta kawsamushanraykumi
llapapaq. Chaynami ishkay ishkay milagrukunamatapis rurayta
NDƚKDUDQULU\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT. puytiyanqa” nir.
8੅.D\QXQLUPLNDƚKDUDQSD\NXQDWDTD: 15੅Nataq ukkunaqa Jesuspaqqa

“Nanpaqqami ama imatapis aparchu, niqllapa: “Dyuspa rimaqnin Eliasmi” nir.


bastunnikillapata charikurla rinkillapa. Wakinkuna-shuypaqa niqllapa: “Dyuspa
Chaynulla amami alburjata, jyamrita, uk rimaqninmi kanqa, imanutaq unay
qillayta imamapis apankillapachu. rimaqkuna kaq chaynulla” nir.
9੅Chaynullami llanqikillapata llanqikur, 16੅Chaynu nitinllapa uyaparmi

UDƚKSD\NLOODSDWD\DNDNXUDPD Herodesqa, kaynu niran: “Chayqami


mudanantinqa aparchu rinkillapa. Shutichikuq Juan. Nuqami umanta
10੅Chaynullami, uk kusa allin runapa pitichikutiy wanuran. Piru kananqami
ZDVLQPDQƚKDUVDPDUTD, chay kawsamusha” nir.
wasilapina kidankillapa chay ima 17-18੅&KDTD6KXWLFKLNXT-XDQNDZVD\D‫ێ‬

diyaƚKLULQD\NLOODSDNDPDQ. 11੅Piru may tinmi, Herodesqa uknin Felipipa


lugarlawpi mana samachishurllapa warmin Herodias shutiqta warmikur
95 6DQ0DUFRV੄6

mana allintachu tukusha karan. 24੅Chaynu nitinshi, chay wamraqa

Chaypaqmi Shutichikuq Juanqa lluqshir rir, maman Herodiasta tapuran:


Herodestaqa kaynu nisha kayaq: “Chay —¿Imatataq mañayman? nir.
ukniki Felipipa warmin Herodiasta Mamanqa niran:
warmikita yupay purichiyashaykiqami —Shutichikuq Juanpa umanta mañay
mana allinchu” nir. nir.
Chayta nishanraykushi, Herodesqa 25੅Chayshi wamraqa kallpaylla

NDƚKDNXUDQ-XDQWDTDD\SDU ruriman yaykur, Herodestaqa kaynu


NDGLQDNXQDZDQZDWDUNDUVLODQDQOODSD‫ێ‬ niran:
paq. 19-20੅Chaynullashi chay Herodias —Kananllami Shutichikuq Juanpa
warmipis Shutichikuq Juan, runanta umanta uk platupi qumanaykita munani
FKD\QXZLOODVKDQUD\NXƚKLTQLU, kusalata nir.
wanuchiyta munarmapis mana 26੅&KD\QXQLUTDVKLPDQWDNXT+HURGHV‫ێ‬

puytiranchu. Chaqa Herodesqashi taqa kusalata llakichiran. Piru chaynu


warmintaqa mana dijaranchu chayta llakiyarmapisshi, chaypi kaqkunapa
rurananpaqqa. &KDTDSD\TDVKL\DƚKDT QD\SDQSLMXUDUDUQLVKDQUD\NXNDƚKDNX‫ێ‬
Juanqami imatapis karanlata ruran ran chaynu rurananllapapaq. 27੅Chayshi
chaynulla mana uchayjunlamapischu XNVXOGDGXQWDNDƚKDUDQNDUVLOPDQULU
nir. Chayshi kusalata manchakuran. Juanpa umanta apamunanpaq. 28੅&KD\‫ێ‬
Chayraykushi Juan imata nitinpis shi chay suldaduqa karsilman rir,
Herodesqa kusa aligrila uyakur, mana Juanpa umanta pitir uk platupi apamur,
LPDWDQLVKDTQLUSLV\DƚKDTFKX. chay warmi wamratana quran. Nataq
21੅Piru uk diyapishi chay Herodiasqa chay wamraqashi mamantana ashwan
imanullapis Shutichikuq Juantaqa quran.
wanuchichiran. Chay diyapishi 29੅&KD\PDQWDVKL-XDQSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

Herodespa kumpliyañun karan. Chayshi NXQDTDFKD\WD\DƚKDUTDULU,


paypa mantaqninkunawan, VXOGDGX‫ێ‬ karsilmantaqa kwirpunlatana apar
kunapa mantaqninkunawan, chaynulla pamparanllapa.
chay Galileamanta kusa runa
nishakunawan ima fyistata ruraranllapa. Jesusmi sinku mil
22੅Chaypi katinllapashi Herodiaspa runakunata qararan
warmi wamranqa tukuyla chaypi (Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14)
kaqkunapa naypanpi lluqshir bayliran. 30੅Chaymantaqami Jesuspa dusi
Chayshi chay baylishanqa tukuy chaypi \DƚKDNXTQLQNXQDTD, tikrakamuranna.
kaqkunata chaynulla Herodestapis &KD\QXWLNUDNDPXUPL-HVXVWDSDUODUDQ‫ێ‬
kusalata gustaran. Chayshi Herodesqa llapa imakunata rurashanllapata, \DƚKDFKL‫ێ‬
intinadanta niran: kushanllapata ima. 31੅3LUXFKD\GL\DNXQDSL‫ێ‬
—Mamitay, ima munashaykitapis qami Jesús kayashanmanqa kusala achka
mañamay, nuqami qushayki nir. runakuna tantakaranllapa. Chaymi chay
23੅Chaymi qashan qashan jurar kaynu runakunata yanapar ima Jesusqa
niran: \DƚKDNXTQLQNXQDZDQPDQDSX\WLTOODSD‫ێ‬
—Ima munashaykitapis mañamay, chu samar mikuylamatapis. Chaymi
nuqami qushayki, michka tukuy nuqa -HVXVTDFKD\\DƚKDNXTQLQNXQDWDQLUDQ:
mantakushaymanta lamtar partin —Rishunllapa chay chunllaq
kaqmanmatapis nir. lugarkunaman, ratulaqa samaq nir.
6DQ0DUFRV੄6 96

32੅Chaymi yaku karrupi paykunalana chapakur payji nir, Taytan Dyusman


ULUDQOODSDFKD\FKXQOODTOXJDUNXQD‫ێ‬ mañakuran. Chaymantami chay
manna. 33੅Piru chaynu ritinllapami kusa tantakunata pidasu pidasu pakir
achka runakuna rikar riqsiranllapa. \DƚKDNXTQLQNXQDWDTXUDQWXNX\OD
&KD\PL\DƚKDUDQOODSDPD\PDQPL FKD\SLNDTUXQDNXQDWDD\SDFKLQDQ‫ێ‬
riyanllapa nir. Chayraykumi tukuyla llapapaq. Chaynumi chay ishkay
pwiblukunamanta runakunaqa kusalata SLVNDGLWXWDSLVWXNX\ODWDD\SDFKLUDQ‫ێ‬
kallpar rir, ashwan paykunamantaqa llapa. 42੅Chaynumi tukuyla mikuranllapa
QD\SDTWDƚKDU\DUDUDQOODSD. tiqllananllapakaman. 43੅Chaymantaqami
34੅Chaymanta Jesús yaku karrumanta chay tantapa chaynulla piskadupa
ishkirqa chay kusa achka runakunata subrantaqa dusi kanasta untataraq
rikar kusalata llakiran. Chaqa tantaranllapa. 44੅Piru chay mikusha
paytaqami yarpuchiran, uyshitakuna chaykunata yupatinllapaqami
mana michikuqniyjun kanman yupay. ullqukunala sinku mil (5,000)
Chaymi payqa kusa achka shumaq karanllapa.
LPDNXQDWD\DƚKDFKLUDQ. 35੅Piru limpu
WDUGL\D\DWLQQDTDPLFKD\\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ Jesusmi yakupa ananta puriran
kunaqa qimikar kaynu niranllapa: (Mt 14.22-27; Jn 6.15-21)
—Kay lugarpiqami mana imapis 45੅&KD\PDQWD-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

kanchu. Chaynulla kusa tardinami. kunata yaku karruman iqachiran, rir


36੅Chayraykumi runakunataqa willay ƚKDVNLQDQOODSDSDTTXƚKDSDXNODZQLQ
chay lugarkunaman, pwiblukunaman rir Betsaida pwibluman paymantaqa naypaqta.
mikunanllapata rantinanllapapaq nir. Nataq payqa chaylapi kidaran tukuyla
37੅Piru Jesusqami niran paykunataqa: dispidikur rinanllapakaman. 46੅Chaynu
—Qamkuna qarayllapa nir. dispidikur ritinllapanaqa, Jesusqa uk
Chaynu nitinqa niranllapa: sirkaman payla iqaran Taytanman
—¿Munayankichu kwichka achka mañakuq. 47੅Limpu amsayatinnaqa yaku
dusyintus dinaryu qillaywan tantata NDUUXTDFKD\TXƚKDƚKD\SLSLQDNDUDQ. Piru
rantir qaranayllapapaq? nir. Jesús payla pachapi karmi, 48੅rikaran chay
38੅Jesusqa niran: \DNXNDUUXTDPDQD\DTTDUL\WDSX\WLTWD‫ێ‬
—¡Rir, rikayllapa! ¿$\NDWDTWDQWLWD\‫ێ‬ chu. Chaqa naypanllapalawmantami kusala
killapaqa? jwirti wayra shamuyaran. /LPSXDFKNL\DT‫ێ‬
Chaymanta paykuna rir rikarqa pinaqa, Jesusqa yaku ananllata riran
niranllapa: \DƚKDNXTQLQNXQDODZPDQ. Piru chaynu
—Sinku tantitawan, LVKND\SLVNDGLWX‫ێ‬ paykunaman riyarmapis, dirichu pasar
lami kan nir. rinaq yupay tukuran. 49-50੅Chaynu yakupa
39੅Chaynami Jesusqa tukuy chay DQDQWDULTWDWXNX\\DƚKDNXTQLQNXQD
runakunataqa wakpi kaypi muntun rikarmi, kusalata manchakur “¡Wakqami
muntun tananllapapaq willaran chay aya!” nir kusata qayƚKDNXUDQOODSD.
qiwakunapina. 40੅Chaymi paykunaqa Chaymantami Jesusqa paykunataqa kaynu
kada muntunpi syin, syin; chaynulla niran:
sinkwinta, sinkwinta ima taranllapa. —¡6KDFKLQDNXUDPDPDQFKDNX\OODSD‫ێ‬
41੅Chaynu tashallapana katinqami, chu! ¡Nuqami kani! nir.
Jesusqa chay sinku tantitawan, ishkay 51੅Chaynu nirmi, payqa chay yaku

piskadituta aypar unaq syiluman karruman iqaran. Chaymi ashwan


97 6DQ0DUFRV੄6੄7

wayraqa limpu qasillaran. Chayta Chaynuqami mana ruraranllapachu


ULNDUPLSD\NXQDTDOLPSXGLVSDQWDND‫ێ‬ chay paqakuna kustumritaqa. Chaymi
ranllapa. 52੅&KDTDPDQDULLQWUDNDVKD‫ێ‬ kusala mana allinta yarpuchiran
OODSDFKXNDUDQ-HV~VFKD\WDQWLWDNXQD‫ێ‬ paykunataqa. 3੅Chaqa chay fariseukuna,
wan milagruta ruratin rikarmapis, mana FKD\QXOODWXNX\,VUDHOPDQWDNDTNXQD‫ێ‬
allita paypi kriyishanllaparayku. TDPLXQD\UXNXQOODSDNXQDSDNXVWXP‫ێ‬
rinllawan kar, FKD\SDTDNXQDNXVWXP‫ێ‬
Jesusmi Genesaretpi rita mana rurarqa mana mikuyta
qishaqkunata allicharan puytiqllapachu. 4੅Chaynulla rantiq rir,
(Mt 14.34-36) tikrakamurmaqa chay paqakuna
53੅&KD\PDQWDFKD\DWXQTXƚKDWD kustumrita rurar, kusalata paqakur
pasarqa, *HQHVDUHWOXJDUPDQƚKDUDQ‫ێ‬ mikuqllapa. &KD\QXOODFKD\NXVWXPULQ‫ێ‬
llapa. Chaymi ashwan chay yaku raykuqami kaykunata kusalata
manyapina yaku karrutaqa watar paqaqllapa: Basu upyananllapata;
dijaranllapa. 54੅Piru chaypi taqkunaqami jarrankunata, jyirru mankankunata,
yaku karrumanta ishkiqlata Jesustaqa mantankunata ima. 5੅Chayraykumi chay
riqsiranllapa. 55੅Chaymi chay fariseo runakuna chaynulla Moisés
rikaqkunaqa rir tukuyla may PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
lugarkunapi parlakuran Jesuspaqqa. kunaqa, -HVXVWDTDND\QXQLUWDSXUDQ‫ێ‬
Chayraykumi kusala achka llapa:
TLVKDTNXQDWDZLQWXULPDƚKDFKLPXUDQ‫ێ‬ —¿,PDSDTWDT\DƚKDNXTQLNLNXQDTD
llapa Jesusman. 56੅Chaymi Jesusqa unay rukunchikkunapa kustumrin
PD\ODZSLQLU\DƚKDUOODSDTD, chay may nishannulla mana rurar, makinllapata
UL\DVKDQQDQNXQDSLLPDTLVKDTQLQOODSD‫ێ‬ mana paqakur mikunllapaqa? nir.
kunataqa apar yarachiqllapa. Michka 6੅Chaynu nitinmi Jesusqa paykunataqa

pwiblukunapi, ƚKDNUDQNXQDSL, niran:


nankunapi ima katinmapis, TLVKDTQLQ‫ێ‬ —¡Dyusta yanqa kasuq tukuq kuchi
llapataqa yarachiqllapa. Chaymi runakuna! WaknupaqƚKL'\XVSDXQD\
kusalata Jesustaqa rugaranllapa rimaqnin Isaiasqa, qamkunapaq
UDƚKSDQSDPDQ\DQODPDWDSLVNDPDQDQ‫ێ‬ rimaran. Chaqa niqmi:
llapapaq. &KD\QXFKD\UDƚKSDQSD Kay pwiblumanta runakunaqami
manyanta tukuy kamaqkunaqa allinna shiminllapalawan kasumanllapa.
kidaqllapa. Piru yarpuyninllapapiqami mana
chiqaptaqa kasumanllapachu.
Mana allin yarpuyninchikmi 7 &KD\UD\NXPL\DQTDOODDGXUDPDT‫ێ‬
uchakuchimanchik llapa yupay tukunllapamapis.
(Mt 15.1-20) &KDTDFKD\\DƚKDFKLNX\DVKDQ

7
1੅&KD\PDQWDPL-HVXVPDQTLPLND‫ێ‬ chaykunapis yanqa runakunapa
ranllapa fariseo runakuna, Moisés \DƚKDFKLNX\QLQODLPDPLQLU.
PDQWDNXVKDQWDZDNLQ\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ 8੅&KDTDTDPNXQDTDPL'\XVPDQWDNX‫ێ‬

kuqkuna ima. 3D\NXQDTDPL-HUXVDOHQ‫ێ‬ shanta mana kasurchu, runakunapa


PDQWDƚKDPXVKDNDUDQOODSD. kustumrinlata rurar kawsankillapa.
2੅Chaymi paykuna rikayatin, Jesuspa [Chaynulla basu upyanaykillapata,
ZDNLQ\DƚKDNXTQLQNXQDTDPDQD jarraykillapata, uk kusa achka
makinta paqakurchu mikuranllapa. imakunata paqankillapa ima.]
6DQ0DUFRV੄7 98

9੅Jesusqami niranpis: chaymantana kwirpunqa qashan


´4DPNXQDTDPLFKD\NXVWXPULNL‫ێ‬ itakamun”.
llapata ruranaykillaparaykula, Dyus &KD\QXQLUTDPL-HVXVTDLQWUDFKLNX\D‫ێ‬
PDQWDNXVKDQWDTDPDQDNDVXQNLOODSD‫ێ‬ UDQWXNX\PLNX\TDVKLDOOLQPLNXQD‫ێ‬
chu. 10੅Chaqa Moisesqami Dyus nitin paqqa nir. 20੅Chaynullami niranpis:
kaynu nir mantakuran: ‘Taytaykita “Uk runapa yarpuyninmanta kusala
mamaykita kusa rispituwan kasuyllapa. mana allin yarpuynin lluqshimuqmi
Chay mayqanpis taytanta mamanta uchakuchin. 21੅&KDTDXNUXQDSD\DUSX\‫ێ‬
ƚKLTQLTNXQDTDPLZDQXFKLNDVKD ninmantaqami mana allin yarpuykuna
kanqallapa’ nir. 11੅Piru qamkunaqami lluqshimun. Chaymi musu kar, manaqa
ninkillapa, uk runaqa niyta puytin shipash karpis pakaplla kayta yarpun.
taytanta mamanta: ¶0DQDPL\DQDSD‫ێ‬ Chaynulla suwakuyta, wanuchikuyta
shuyta puytinichu. Chaqa tukuy imay ima yarpunllapa. 22੅Chaynullami ukwan
kaqkunatami arnisha kani Dyusta’ nir. ukwan kayta, ukpa imankunata
12੅Chaynu nirmi ninkillapa: ‘Mayqanpis munapakuyta, mana allinta rurakuyta,
chaynu niqqami manana taytanta, llullachikuyta, yanqalla imantapis
mamantaqa yanapayta puytinnachu’ nir. tukchiyta, ƚKLTQLNX\WD, ukpa washanta
13੅Chaynuqami ninkillapa, Dyus rimayta, NXVDNDQLQL\WDLPD\DUSXQ‫ێ‬
mantakushanta mana kasurnachu, llapa. Chaynullami mana yarpuyniyjun
ashwan qamkunapa kusala achka yupay purinllapa. 23੅Chaymi tukuy kay
NXVWXPULNLOODSDODWDQD\DƚKDFKLNXU riqchaq mana allin yarpuykunaqa
kawsanaykillapapaq”. runapa yarpuyninllamanta lluqshimun.
14੅Chaymantami Jesusqa runakunata Chaynu karmi, ashwan runataqa
qayamur kaynu niran: uchakuchin”.
“Allita uyakumarmi, intrakayllapa.
Chaqa nishaykillapa: 15੅Mayqanpis ima Mana Israelmanta warmimi Jesuspi
mikuyta mikushanraykuqa manami kusalata kriyiran
uchakunchu. Ashwanmi mayqantapis (Mt 15.21-28)
yarpuyninllamanta kusala mana allin 24੅Chaymantami Jesusqa riran chay
yarpuynin lluqshimuq uchakuchin. Tiro pwibluman [chaynulla Sidón
[16੅Chaymi nishunillapa: Rinriyjun pwibluman ima]. &KD\PDQƚKDUTD,
kaqkunaqa uyakur intrakayllapa nir]”. PDQDPD\TDQSLV\DƚKDQDQSDTFKXXN
17੅Chaymanta Jesusqa chay achka wasiman yaykuran. Piru chaynu mana
runakunata chaypi dijar rirnaqa, uk \DƚKDQDQOODSDWDPXQDWLQPDSLVPL
wasiman yaykuran. Chaymi chay DVKZDQWXNX\OD\DƚKDUDQOODSDQD.
\DƚKDNXTQLQNXQDTDND\QXQLUDQOODSD: 25-26੅Chaymi uk warmisita shamuran

“Allita intrachimayllapa, chay naqa payman. Paypa warmi wamranmi


\DƚKDFKLNXVKD\NLWDTDµQLU. dyablupa yarpuyninwan kaq. Chaymi
18੅Chaymi paykunataqa niran: shamur Jesuspa naypanpi qunqurikur,
“¿,PDTDPNXQDSLVFKXPDQDLQWUDNDQ‫ێ‬ kusalata rugaran wamranmanta chay
killapa? Chaqa kaynumi niray: 0D\TDQ‫ێ‬ dyablupa yarpuyninta itakunanpaq.
pis ima mikuyta mikushanraykuqa &KD\ZDUPLVLWDTDPLPDQD,VUDHOPDQWD‫ێ‬
manami uchakunchu nir. 19੅Chaqa chay chu karan. Ashwanmi Sirofenicia
mikuyqa manami yarpuyninmanchu rin lugarmanta karan.
mikutinqa. $VKZDQPLSDƚKDQPDQULQ, 27੅Piru Jesusqa niran:
99 6DQ0DUFRV੄7੄8

—Dijay wamraykunataraq puntataqa ashwan kusalata parlakuranllapa.


qarashaq. Chaqa manami allinchu 37੅&KD\PLUXQDNXQDTDNXVDGLVSDQWDND‫ێ‬

wamranchikpa mikunanta kitar shalla niyaqllapa: “Kusa allintami


allqitukunata qaranapaqqa nir. imatapis rurayan. ¡Chaqa upakunatapis
28੅Chaymi chay warmisitaqa niran: uyakuchiyan! Chaynulla mudukunatapis
—Chiqaptami chaynu Taytituy. Piru rimachiyan ima” nir.
allqitukunamapismi, PLVDSDƚKDNLQSL
NDUTDFKD\ZDPULWXNXQDLVKNLFKLVKDQ‫ێ‬ Jesusmi kwatru mil
lamatapis mikun nir. runakunata qararan
29੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: (Mt 15.32-39)

8
—¡Mamitay, chiqaptami ninki! 1੅Chaymantami qashan uk diyapi

Rikuynari. Chaqa chay dyablupa Jesusman kusa achka runakuna


yarpuyninqami wamraykimantaqa tantakaran. Piru manami imapis
lluqshishana nir. mikunanllapapaq karanchu. Chaymi
30੅Chaymi warmiqa wasinman rir -HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DPXU
ƚKDUTD, wamrantaqa mantanpi usuraqta niran:
tariran. 3LUXFKD\G\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬ 2੅—.XVDWDPLOODNLQLND\UXQDNXQD‫ێ‬

qami lluqshishana karan. paqqa. Chaqa kimsa diyanari nuqawan


kaypi. 0DQDQDPLLPDWDPLNXQDQOODSD‫ێ‬
Jesusmi upa gaguta allicharan
paqpis kannachu. 3੅Chaymi mana qarar
31੅Chaymantami Jesusqa chay Tiro ZDVLQOODSDPDQNDƚKDWL\TD, imanupiqa
pwiblumanta lluqshir rir Sidón riyar mallaqpaq imananmanllapa.
pwibluta, Decapolispa pwiblitunkunata Chaqa wakinkunaqami kusala largu
pasar imana, ƚKDUDQ*DOLOHDVKXWLT maymanta shamushallapa.
TXƚKDSDPDQ\DQPDQ. 32੅Chayman 4੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQNXQDTD

ƚKDWLQPLSD\PDQDSDPXUDQOODSDXNXSD niran:
gagu runata. Chaymi rugaranllapa —Piru, ¿imanunari waknu kusala
PDNLQWDDQDQSLƚKXUDUODDOOLFKDQDQSDT. achka runakunapaqqa kay chunllaq
33੅Chaymantami Jesusqa chay runataqa mana mayqanpis tayashanllapa
tukuy chaypi kaqkunamantaqa lugarpiqa mikuytaqa tarishunllapa? nir.
uklawman apar, rinrinkunaman didunta 5੅Jesusqa tapuran paykunataqa:

itaran. Chaynulla tuqayninwan didunta —¿Aykataq kan tantitaykillapaqa?


QX\XFKLUFKD\UXQDSDTDOOXQWDQX\XFKL‫ ێ‬nir.
ran. 34੅Chaymantami unaq syiluman Paykunaqa niranllapa:
chapakur, kusala jwirtita amayninta —Syiti tantitalami kan nir.
urqur, niran: “¡Efata!” (Rimayninpiqa 6੅Chaymantami payqa willaran

niyaran: “¡.LƚKDND\!” nir). runakunata, pachalapimapis tananllapapaq.


35੅Chaynu nitinlami chay runapa Chaymi, chay syiti tantitata aypar payji nir,
ULQULQNXQDTDNLƚKDNDUDQQD. Qallunpis Taytan Dyusman mañakuran.
alliyatin, rimayta puytiranna. Chaymantami, tantakunata pakir quran
36੅Chaymantami Jesusqa chaypi FKD\\DƚKDNXTQLQNXQDWD. Chaymi
kaqkunata willaran ama mayqantapis paykunana runakunataqa aypachiranllapa.
ZLOODQDQOODSDSDTFKXFKD\WDUXUDVKDQ‫ێ‬ 7੅Chaynullami karanpis ayka piskaditukuna.

paqqa. Piru chaynu mayqantapis mana Chaymi aypar Dyusta payji nirqa,
willananpaqchu kutir kutir nitinmapis, \DƚKDNXTQLQNXQDWDTXUDQD\SDFKLNXQDQ‫ێ‬
6DQ0DUFRV੄8 100

llapapaq. 8੅&KD\QXPLWXNX\QLQWLTOODQDQND‫ێ‬ 16੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQNXQDTD,

man mikuranllapa. Ashwanmi tanta mana kashanraykumi chaynuqa


subrankunata tantarqa, syiti kanastatana nimayashunllapa ninakuranllapa.
untachiranllapa. 9੅Piru chay mikusha 17੅&KD\QX\DUSX\DQOODSDQLU\DƚKD\D‫ێ‬

chaykunaqami kwatru mil (4,000) yupay shanraykumi, Jesusqa kaynu niran:


karanllapa. Chaymantami Jesusqa tukuyta —¿Imapaqtaq ninkillapa, tanta mana
dispidirna, 10੅\DƚKDNXTQLQNXQDZDQ\DNX kanchu? nirqa. ¿,PDPDQDUDTFKXLQWUDNDQ‫ێ‬
karruman iqar riranllapa uk lugar killapa? ¿0DQDUDTFKXNZLQWDWDTXNDQNL‫ێ‬
Dalmanuta shutiqmanna. llapa? ¿Ima kwichkachu yarpuynikillapaqa
mana intrakan? 18੅¿,PDQDZL\MXQNDUPDSLV‫ێ‬
Jesustami mañaranllapa qashan uk chu mana rikashaykillapa rurashayta? ¿Ima
milagruta rurananpaq rinrikillapa karmapischu mana uyaman?
(Mt 16.1-4; Lc 12.54-56) Chaynulla ¿mananachu yarpunkillapa chay,
11੅Chaymantami fariseo runakuna 19੅sinku tantitamanta sinku mil runakunata

ƚKDPXU-HVXVZDQZLOODQDNXTTDOODULUDQ‫ێ‬ qarashaytaqa? Chaynu qarakutiyqa, mabir


llapa. Chaymi mabir ima ninqashi nir, ¿ayka kanasta untatataq subrantaqa
kaynu niranllapa: “Chiqapta Dyusmanta tantaraykillapa?
VKDPXVKD\NLQLU\DƚKDQD\OODSDSDTTD Paykunaqa niran:
uk milagruta ruray” nir. —Dusi kanastata nir.
12੅Chaymi Jesusqa kusa jwirtita 20੅—Ma, chay syiti tantitamanta kwatru

amayninta urqur, niran: “¿Imaraykutaq kay mil runakunata qaratiyqa, ¿ayka kanasta
runakunaqa milagrukunataraq ruranaypaq untatataq subrantaqa tantaraykillapa?
mañamanqa? Chiqaptami nishaykillapa: Paykunaqa niran:
0DQDPLLPDPLODJUXODPDWDSLVTDPNXQD‫ێ‬ —Syiti kanastata nir.
paqqa rurashaqchu nir”. 21੅Piru Jesusqa paykunataqa niran:
13੅Chaynu nirnaqami, paykunalatana —¿Ima manaraqchu intrakankillapa?
chaypi dijar qashan yaku karruman iqar nir.੆h
ULUDQQDFKD\DWXQTXƚKDSDXNODZ
manyanmanna. Jesusmi uk syiguta allicharan
22੅&KD\QXUL\DUOODSDPLƚKDUDQOODSD
Fariseukunapa mana allin Betsaida pwibluman. Chaypiqami
\DƚKDFKLNX\QLQNXQD apamuranllapa uk syigu runata Jesusman
(Mt 16.5-12) kamarla allichananpaq. 23੅Chaymi Jesusqa
14੅-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDTXQTDU chay syigutaqa makinmanta aysakur,
mana imalatapis apashallapachu karan pwiblumanta waqtalawman aparan.
mikunanllapapaqqa. Piru yaku Chaymantami tuqayninwan runapa
karrupina karqa kwintata qukaranllapa, nawinkunata nuyuchir, makinta ananman
uk tantitalata apayanllapa nir. 15੅Chaymi ƚKXUDU, tapuran:
Jesusqa niran paykunataqa: —¿Imallataqachu rikayta puytinkina?
—Allita kwintata qukar, NX\WDNDQNL‫ێ‬ nir.
llapa chay fariseo runakunapa, FKD\QX‫ێ‬ 24੅Chaymi chay runaqa chapakuq

lla Herodespa libaduranllapamanta nir. qallarirna, niran:

h¬8.21 Jesusqa libadurapaq rimarqa manami tantapaqchu niyaran. Ashwanmi chay fariseo
UXQDNXQDNXVDODPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNX\DVKDQSDTULPD\DUDQ.
101 6DQ0DUFRV੄8

—Rikaninami runakunataqa Dyusmanta Shamuq Runataqami chay


qirukunata yupay. Piru puriqtami ruku kaq mantakuqkuna, kurakunapa
rikayani nir. 25੅Chaymi Jesusqa mantaqninkuna, chaynulla Moisés
makinwan chay runapa nawinta qashan PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
kamatin, kusalata chapakuyarqa, NXQDLPDƚKLTQLUNXVDODWDTLVFKDQTD‫ێ‬
allinna kidaran. Chaymi tukuy imatapis llapa. &KD\QXTLVFKDUPLZDQXFKLQTD‫ێ‬
rikayta puytiranna. 26੅Chaymantami llapa. Piru kimsa diyamantaqami
Jesusqa chay runataqa wasikiman riyna qashan kawsamunqa nir.
nirqa, kaynu niranpis: 32੅Chaynu nirmi, kusalata willar

—$PDPLFKD\SZLEOXPDQ\D\NXQNL‫ێ‬ intrachiran paykunataqa. Chaymi,


chu. [Chaynulla kay rurashaytaqa Pedruqa uklawman Jesusta paylata
amami mayqantapis willankichu] nir. apar, anyaqnulla willaran ama chaynu
rimananpaqnachu.
Pedrumi Jesustaqa Dyuspa 33੅Piru Jesusqami tikrakar wakin
Akrashan Cristun kanki niran \DƚKDNXTQLQNXQDWDFKDSDU, Pedrutaqa
(Mt 16.13-20; Lc 9.18-21) kaynu nir anyaran:
27੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ —¡Ashuy naypaymantaqa dyablu!੆i
kunawan Cesarea Filipo pwibluman Qamqami Dyus munashantaqa mana
riranllapa. Chaynu riyarmi Jesusqa intrakar, \DQTDUXQDNXQD\DUSXVKDQ‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUWDSXUDQ: nula rurachimanayanki nir.
—¿Nuqapaqqa mayqanshi kani 34੅&KD\PDQWD-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

ninllapataq runakunaqa? nir. kunata chaynulla chaypi kaqkunata


28੅Chaynu nitinqa paykunaqa qayamur kaynu niran:
niranllapa: ´0D\TDQSLVQXTDSD\DƚKDNXTQL\
—Wakinqami ninllapa, Shutichikuq Juan kanarqami amana bidanllapapaqqa
nir. Nataq wakin-shuypaqa ninllapa Elías llakinqallapanachu. Ashwanmi kruspi
nir. Chaynulla wakinkunaqa ninllapa ZDQXFKLQDWLQOODSDPDSLVDPDPDQFKD‫ێ‬
Dyuspa uk rimaqnin kanqa nir. NXUFKXQXTDODSL\DUSXUVKDFKLQDNXQTD‫ێ‬
29੅—Qamkunapaq-shuypaqa, llapa. 35੅Chaqa mayqanpis paykuna
¿mayqantaq kani? —nir tapuran munashannulla bidanta washayta
\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD. kamaqkunaqami tukuy tyimpupaqna
Chaymi Pedruqa niran: qischakanqallapa. Piru mayqanpis
—Qamqami Dyuspa Akrashan Cristun nuqapi kriyishanrayku chaynulla
kanki nir. VKXPDTULPD\QL\WD\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
30੅Chaynu nitinmi, Jesusqa paykunata rayku qischakar wanuqkunaqami tukuy
willaran ama mayqantapis paypaqqa tyimpupaqna kawsanqallapa. 36੅Chaymi
parlananllapapaqchu nir. nishaykillapa: Mayqanpis kay pachapi
kaq iman munashanta tantakur mana
Mananami maychu wanunaypaq washakatinqa, ¿imapaqtaq sirbiyan
niran Jesusqa chay tantakushanqa? 37੅¿Uk runachu
(Mt 16.21-28; Lc 9.22-27) achka imata pagrakur washakayta
31੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ puytinman? ¡Manami! 38੅Piru mayqanpis
NXQDWDND\QXQLU\DƚKDFKLTTDOODULUDQ: nuqamanta chaynulla rimayniymanta

i¬8.33 Chaynuqami Jesusqa niran, Pedro dyablu munashanta rimashanrayku.


6DQ0DUFRV੄8੄9 102

ima kay mana kriyishanrayku kusala rikaranllapanachu. Ashwanmi Jesusta


uchasapa runakunapa naypanpi paylatana rikaranllapa.
pinqakutinqami, Dyusmanta Shamuq 9੅Chaymanta chay unaq sirkamanta

Runapis Taytanpa kusa llipyalla ishkimuyatinllapanaqa Jesusqa


pudirninwan shamurqa, kusa allinla \DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUDQ:
angelkunapa naypanpimapis —$PDPLPD\TDQWDSLVSDUODQNLOODSD‫ێ‬
pinqakunqa”. chu chay rikashaykillapataqa,

9
1੅Chaynullami Jesusqa niranpis: Dyusmanta Shamuq Runa wanur
—Chiqaptami nishaykillapa: Kaypi kawsamunankaman nir.
kawsaqkunaqa wakinllaqa Dyus kusa 10੅&KD\PLSD\NXQDTDPDQDPD\TDQWD‫ێ‬

SXGLUQLQZDQPDQWDNXTWDTDULNDQTD‫ێ‬ pis parlaranllapachu, michka paykuna


llapa manaraq wanuyarchu nir. chay “Wanur kawsamushaq” nishanpaq
mana intrakasha karmapis. Chaynu
Jesusmi llipya intirupaq tikrakaran mana intrakashanllaparaykumi kusalata
(Mt 17.1-13; Lc 9.28-36) tapunakuyaqllapa.
2੅Chaymanta saysi diyakuna pasashana 11੅Chaymi Jesustaqa kaynu nir

katinqa, Jesusqa kusa unaq sirkaman riran, tapuranllapa:


Pedruta, Santiaguta, Juanta ima, SD\NXQD‫ێ‬ —Chaynu katinqa, ¿imapaqtaq Moisés
lata apar. &KD\PLFKD\NLPVD\DƚKDNXT‫ێ‬ PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
ninkunapa naypanpi Jesuspa qaqllanqa, kunaqa, Eliasraqshi Dyuspa Akrashan
kusala ukman shumaqpaq tikrakaran. Cristunmanta naypaqtaqa shamuyanqa
3੅&KD\QXOODUDƚKSDQPDSLVNXVDOD\XUDT ninllapa? nir.
llipya intirupaq tikrakaran. Chaqa manami 12੅Jesusqa paykunataqa niran:

PD\TDQSLVUDƚKSDWDNXVDODWDSDTDUPDSLV —Chiqaptami Elías naypaqtaqa


chaynu yuraqchayanqachu. 4੅Chaymi shamuyanqa. Chaynu shamurmi tukuy
\DƚKDNXTQLQNXQDTDULNDUDQOODSD-HVXVWD, LPDWD'\XVPXQDVKDQXOODVKXPDTFKD‫ێ‬
Eliaswan, Moiseswan ima parlaqta. yanqa. Chaqa, ¿imapaqtaq Dyus nitin
5-6੅Chaynu rikarqami paykunaqa kusalata iskribikashakunapiqa nin: ‘Dyusmanta
manchakuranllapa. Chaymi Pedruqa kusa 6KDPXT5XQDWDTDVKLƚKLTQLUNXVDODWD
manchakushalla mana imata nishaq nir qischayanqallapa?’ nirqa. 13੅Chaymi
\DƚKDUFKX, kaynu niran Jesustaqa: nishaykillapa: Eliasqami shamushana.
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¡kaypiqami Chaynu shamutinmi, Dyus nitin
kusala allin kanchikllapa! Rurashaqllapa iskribikashannulla mana kwintacharchu
kimsa chukllitakunata, ukta qampaq, ukta paykuna munashannulla ruraranllapa
Moisespaq, ukta-shuypaqa Eliaspaq nir. nir.੆j
7੅Chaykamanqami, puktay limpu
Jesusmi allicharan dyablupa
paykunata pampar pasayaran. Piru chay
yarpuyninwan kaq wamrata
puktay rurimantami Dyus kaynu niyaran:
(Mt 17.14-21; Lc 9.37-43)
“Kaymi kusa munashay Wamrayqa.
14੅Chaymanta
¡Paylatami kasunkillapa!” nir. Jesusqa chay kimsa
8੅Chaymi chay kutilla tukuy ladunman \DƚKDNXTQLQZDQWLNUDNDPXUTD, chay
chapakurqa, manana mayqantapis ZDNLQ\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDNXVDOD

j¬9.13 Kaypiqami Eliaspa shutinwan Shutichikuq Juanpaq rimayan. Payqari Eliasnu karan.
Rikay San Mateo 17.13.
103 6DQ0DUFRV੄9

achka runakunawan tariran. &KD\SL‫ێ‬ Jesusqa wamrapa taytantaqa kaynu nir


qami karan Moisés mantakushanta tapuran:
ZDNLQ\DƚKDU\DƚKDFKLNXTUXQDNXQD —¿Ima tyimpumanta-pachataq
ima. Chaymi paykunaqa Jesuspa wamraykiqa waknu qischakan? nir.
\DƚKDNXTQLQNXQDZDQNXVDODWDZLOODQD‫ێ‬ Taytanqa niran:
kuyashallapa karan. Chaykamanmi —Takshitunmanta-pacha. 22੅Chaymi
-HVXVTDƚKDPXUDQ. 15੅Chaynu Jesús wak dyablupa yarpuyninqa kutir kutir
ƚKDPXWLQULNDUPLWXNX\ODFKD\ ninaman, \DNXPDQLPDLWDVKDZDQXFKL‫ێ‬
runakunaqa kusa dispantakashalla nanpaq. Chayraykumi puytiq yupay
kallparanllapa Jesusta saludaq. karqa, llakipar yanapamayllapari nir.
16੅&KD\PL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWD 23੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran:

niran: —¿Imaraykutaq puytiq yupay karqa


—¿Imapaqtaq paykunawan kusalata yanapamayllapari nimanki? Chaqa
willanakuyaraykillapa? nir. tukuy kriyiqkunapaqqami imapis
17੅Chaypi kaqkunamanta ukqami ruraypaq੆k nir.
niran: 24੅Chaynu nitinmi chay wamrapa

—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, wamraytami taytanqa kusala jwirtita kaynu nir


apamusha kani qamman. Chaqa qayƚKDNXUDQ:
dyablupa yarpuyninmi limpu muduchar —Nuqaqami kriyini, Taytituy.
dijasha. 18੅Chaymi maypi katinpis Ashwan ¡yanapamay-ari masna
dyablupa yarpuyninqa wamraytaqa kriyinaypaq! nir.
atakita qur usuraqtana dijan. Chaynulla 25੅Chaymantami Jesusqa kusala achka

shiminmanta kusalata pusquta runakuna tantakamuqta rikarqa, chay


itakuchir, kirunmatapis kusalata dyablupa yarpuyninta kaynu nir
richyachir ima wanushata yupayna anyaranna:
dijan. &KD\PLFKD\\DƚKDNXTQLNLNXQDWD —Muduchakuq chaynulla upachakuq
mañakuray dyablupa yarpuynintaqa dyablupa yarpuynin, nuqami
itakunanpaq. 3LUXPDQDPLSX\WLVKD‫ێ‬ mantashuni kay wamramantaqa
llapachu nir. lluqshir, DPDQDTDVKDQTD\D\NXQNLQD‫ێ‬
19੅Jesusqa niran: chu nir.
—¡Ay qamkuna Dyuspi mana allita 26੅Chaynu nitinmi, chay dyablupa

kriyiqkuna! ¿Maydiyakamantaq allita yarpuyninqa wamrataqa qashan atakita


intrachishunayllapapaq qischakashaq? qur, pachaman ratachir wanushata
¿Ima maydiyakamantaq qamkunawan yupay dijar lluqshiranna. Chaymi
shachinakushaq? Ma, ND\PDQDSDPX\‫ێ‬ rikaqkunaqa niyaranllapa: “Ashwanmi
llapa nir. wamraqa wanunna” nir. 27੅Piru
20੅Chaymi chay wamrataqa Jesusman Jesusqami wamrataqa makinmanta
aparanllapa. Chaynu apatinllapaqa, chutar sharichimuran. Chaymi ashwan
chay dyablupa yarpuyninqa Jesusta wamraqa sharanna.
rikarqa, wamrata atakita qur pachaman 28੅Chaymantami Jesusqa uk wasiman

ratachir ribulkachiran, shiminmanta yaykuran. &KD\SLPL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬


pusquta itakuchiran ima. 21੅Chaymi kunaqa paylata kaynu nir tapuranllapa:

k¬9.23 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Kriyitkiqami imapis rurakanqa. Chaqa tukuy


kriyiqkunapaqqami imapis ruraypaq” nir.
6DQ0DUFRV੄9 104

—¿Imaraykutaq chay dyablupa —Mayqanpis kusa kayta munaqqami


yarpuynintaqa mana itakuyta puytisha mana kwintachaypaqla tikrakar, uk
kashaqllapaqa? nir. sirbikuq yupay kar wakinninllapatana
29੅Jesusqami niran paykunataqa: yanapanmanllapa.
—:DNQXULTFKDTG\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬ 36੅Chaynu nirmi, uk wamrituta

nintaqami mana chaynulaqa uk SD\NXQDSDƚKD\SLQPDQDSDU, marqakur


runamantaqa itakunchikchu. Ashwanmi kaynu niran:
[ayunar] Dyusman kusalata mañakur 37੅—Mayqanpis nuqapi kriyishanrayku

ima itakuyta puytinchik nir. kay wamritu yupay kaqta, shumaqta


samachiqqami, ashwan nuqallatana
Ishkay kutipaqnami Jesusqa samachimayan. 3LUXPDQDPLQXTDODWD‫ێ‬
wanushaqna niran chu samachimayan, ashwanmi chay
(Mt 17.22-23; Lc 9.43-45) mayqanƚKLNDƚKDPDVKDFKD\WDSLV
30-31੅Chaymanta, -HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ samachiyan nir.
kunawan rirqa pasaran Galilea pwiblupa
lugarninkunata. Piru payqami mana Mana kuntramaqninchikqami
munaranchu mayqanpis mayta risha nir ashwan faburninchik
\DƚKDQDQOODSDWDTD. &KDTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ (Lc 9.49-50; Mt 10.42)
NXQDWDPLND\QXQLU\DƚKDFKL\DUDQ: 38੅&KD\PDQWDPL\DƚKDNXTQLQ-XDQTD

“Dyusmanta Shamuq Runatami niran:


kuntrankunaman qukuyanqallapa. —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\ULNDVKDPL
&KD\QXTXNXWLQOODSDPLZDQXFKLQTD‫ێ‬ kanillapa uk runata qampa shutikiwan
llapa. Piru kimsa diyamantaqami dyablupa yarpuyninkunata runakunamanta
qashan kawsamunqa” nir. itakuqta. Chaymi paytaqa nirayllapa ama
32੅&KD\QXQLUZLOODWLQPL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ chayta ruraychu nir. Chaqa chay runaqa
kunaqa mana intrakaranllapachu. mana nuqanchikkunawanqa purinchu.
Chaynulla tapunanllapapaqmapis 39੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran:

kusalatari manchakuyaranllapa. —Ama ‘Mana’ niyllapachu. Chaqa


mayqanpis nuqapa shutiywan milagruta
¿Mayqantaq Dyuspaqqa kusa mas rurayarqa, manami chay kutilla kuntray
allin kanqa? rimayta puytiyanqachu. 40੅Ashwanmi
(Mt 18.1-5; Lc 9.46-48) nuqanchikpa mana kuntranchik karqa,
33੅&KD\PDQWDPL&DSHUQD~PSZLEOX‫ێ‬ nuqanchikpa faburninchik kanqa.
PDQƚKDUQDTD, XNZDVLPDQ\D\NXUDQ‫ێ‬ 41੅Chiqaptami nishaykillapa: Mayqanpis

llapa. &KD\PL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ TDPNXQDWDQXTDSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬


kunata kaynu nir tapuran: UD\NXXNMDUUX\DNLWXWDXS\DFKLVKXT‫ێ‬
—¿Imanirtaq qamkunaqa nanpi llapaqami, NXVDVKXPDTDOOLQLPDNXQD‫ێ‬
willanakuyaraykillapa? nir. tana aypanqallapa Dyusmantaqa nir.
34੅Piru paykunaqami pinqakur mana

imatapis nirchu uyarala kidaranllapa. Kuytawkish uchakutkillapa


Chaqa nanpiqami willanakusha (Mt 18.6-9; Lc 17.1-2)
karanllapa, mayqanninllapashi kusa 42੅Piru nuqapi kriyishanrayku mana

mas allin kanqa nir. 35੅Chaymantami NZLQWDFKD\SDTODND\WDNVKDZDPULWX\‫ێ‬


Jesusqa taran. &KD\PLGXVL\DƚKDNXT‫ێ‬ NXQD\XSD\NDTNXQDWDXFKDNXFKLTNXQD‫ێ‬
ninkunata qayar, kaynu niran: taqami, kusala allin kanman kunkanpi
105 6DQ0DUFRV੄9੄10

uk marayta watar, mar yakupa mas ruri —¿Allinchu kanqa uk runa warminta
kaqninman itakunanllapapaq. dijananpaqqa? nir.
43੅,PDQXSLPDNLNLXFKDNXFKLVKXWLQ‫ێ‬ 3੅Chaymi Jesusqa niran:

maqa, pitir itakuy. Chaqa allinmi kanqa —¿,PDQLUWDT0RLVHVTDPDQWDVKXUDQ‫ێ‬


NZLUSX\NLSDXNSDUWLQNDTWDLWDNXQD\NL‫ێ‬ llapa?
paq tukuyla kwirpuyki tukuy tyimpupaq 4੅Paykunaqa niran:

chay infyirnupi nina maydiyapis mana —Moisesmi niran, uk runa warminta


wanuqpi qischakanaykimantaqa. dijanarqashi karguyjunkunapi kartata
44-48੅&KD\QXOODƚKDNLNLXFKDNXFKLVKX‫ێ‬ UXUDUZDUPLQWDTXUTDVKLFKLTDQFKD‫ێ‬
tinqa, pitir itakuy. Chaqa allinmi kanqa kayta puytin nir.
kuju, WXNX\W\LPSXSDTQDNDZVDQD\NL‫ێ‬ 5੅Chaynu nitinllapaqa Jesusqa

paq, LVKNDQWLQƚKDNLNLZDQLQI\LUQX‫ێ‬ paykunata niran:


manna itakukanaykimantaqa. &KD\QX‫ێ‬ —Qamkuna kusala kuchi mana
llami nawiki uchakuchishutinpis, urqur intrakaq kashaykillaparaykumi
itakuy. Chaqa allinmi kanqa uk Moisesqa chaynuqa mantakuran. 6੅Piru
nawiyjunla, Dyus mantakuyashanman Dyusqami puntamanta-pacha runata,
yaykunaykipaq, ishkantin nawikiwan warmita ruraran. 7੅Chayraykumi, ‘Uk
infyirnuman itakukanaykimantaqa. runa warminwan kasararqa, taytanta
Chaqa chaypiqami ñushi chaynulla mamanta dijanqa. 8੅Chaymi ashwan
ninamapis maydiyapis mana wanunchu. warminwanqa uk kwirpu yupaylana
49੅Chaymi chaypiqa imanutaq kawsanqallapa’ nir. Chaynuqami mana
D\FKDPDWDTDNDƚKLZDQVDODQFKLN ishkaynachu, ashwan uklana. 9੅&KD\UD\‫ێ‬
FKD\QXQLQDZDQNXVDODWDTLVFKDNDQNL‫ێ‬ NXPLXNUXQDZDUPLQZDQXNNZLUSX‫ێ‬
llapa. 50੅Chayraykumi qamkunapis kay lana kananpaq Dyus nishanrayku, mana
SDFKDSLTDLPDQXWDTNDƚKLPDTD mayqanpis, paykunaqa dijanakunqa
kusalata sirbin chaynu kar uknikillapa niyta puytinchu.
uknikillapa kusa shumaqta kawsayllapa. 10੅Chaymanta Jesusqa wasipina

&KDTDXNNDƚKLODPSDT\DWLQTD, ¿LPDQX‫ێ‬ katinqa, \DƚKDNXTQLQNXQDTDFKD\


QDULTDPNXQDTDTDVKDQVKXPDTFKDQNL‫ێ‬ \DƚKDFKLNXVKDQSDTWDSXUDQOODSD.
llapa? 11੅Jesusqa niran:

“Mayqanpis warminta dijar qashan


-HV~V\DƚKDFKLNXUDQZDUPLZDQ ukwan kasararqami kusala saqratana
dijanakuqpaq uchakuyan. 12੅Chaynulla warmipis
(Mt 19.1-12; Lc 16.18) runanta dijar, ukwan kasararqa kusala

10
1੅Jesusqami chay Capernaúm saqratana uchakuyan, punta runanta
pwiblumanta lluqshir rir, Judeapa dijashanrayku” nir.
OXJDUQLQNXQDPDQƚKDUDQ. Chaymanta
Jesusmi wamrakunata bindisiran
rirmi, riyu Jordanpa chimpanmanna
(Mt 19.13-15; Lc 18.15-17)
ƚKDUDQ. Chaymi chaymanpis kusala achka
UXQDNXQDWDQWDNDPXWLQ-HVXVTD\DƚKDFKL‫ێ‬ 13੅&KD\PDQWDPL-HVXVPDQTDZDPUD‫ێ‬

UDQLPDQXWDT\DƚKDFKLNXTFKD\QXOOD. kunata apamuranllapa, bindisinanpaq.


2੅Chaymantami wakin fariseo runakuna 3LUX\DƚKDNXTQLQNXQDTDPLFKD\
Jesusman qimikaranllapa. Chaymi mabir wamrakunata apamuqkunataqa
imanimashunllapashi nir, ND\QXWDSXUDQ‫ێ‬ anyaranllapa. 14੅Chayta rikarmi, Jesusqa
llapa: SLxDNXU\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDQLUDQ:
6DQ0DUFRV੄10 106

“¡Ama arkarchu, dijay nuqaman quy. Chaynuqami unaq syilupiqa mana


shamunqa wamritukunaqa! Chaqa Dyus tukukaq imaykitana tarikunki. Piru
mantakuyashanqami kay wamritukuna chay nishushayta rurarnaqami,
yupay kaqkunalapaq. 15੅Chiqaptami shamutki nuqawanna rishun nir.੆l
nishaykillapa: Dyus mantakuyashanman 22੅Chaynu Jesús nitinmi, chay runaqa

yaykunaqkunaqami kay wamritukuna kusalata llakir riran. Chaqa kusala


yupay kanqallapa. Chaqa mana chaynu imayjun-ari karan. 23੅Chaymi Jesusqa,
karqami Dyus mantakuyashanmanqa ULGXUQLQPDQFKDSDNXU\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
mana yaykunqallapachu”. kunataqa kaynu niran:
16੅Chaynu nirnaqami wamritukunata, —Kusa trabajusuraq kanqa chay
PDUTDNXUPDNLQNXQDWDDQDQPDQƚKXUDU kusala imayjun kaqkuna, Dyus
bindisiran. mantakuyashanman yaykunanpaqqa.
24੅Chaynu nitin uyaparmi, \DƚKDNXT‫ێ‬
Kusala imayjun runami ninkunaqa kusata yarpupakuranllapa:
Jesuswan parlaran “¿Imanutaq chaynuqa kanqa?” nir.
(Mt 19.16-30; Lc 18.18-30) Chaymi Jesusqa qashan niran:
17੅Chaymanta Jesús riyatinnaqa uk —Wamrituykuna ¡kusala trabajusumi
runa kallpar shamur naypalanpi Dyus mantakuyashanman mayqanpis
qunqurikur kaynu nir tapuran: yaykunanpaqqa! 25੅Chaymi chay kusala
—.XVDDOOLQOD\DƚKDFKLNXTWD\WLWX\, imayjunkuna, Dyus mantakuyashanman
¿imatataq rurayman, WXNX\W\LPSX‫ێ‬ dasla yaykunanmantaqami, ashwan uk
paqna kawsanaypaqqa? nir. kamillu dasla pasayta puytinman uk
18੅Chaymi Jesusqa niran: DZMDSDXƚKNLWXQWDQLU.
—¿Imapaqtaq kusa allin nimanki? 26੅Chaynu nitin uyaparmi kusala

Allinla kaqqami kan ukla. Payqami masta yarpupakuranllapa. Chaymi


Taytay Dyus. 19੅Chaqa qamqami Dyus XNQLQOODSDXNQLQOODSDND\QXQLUWDSXQD‫ێ‬
PDQWDNXVKDQNXQDWDTD\DƚKDQNLQD. kuyaqllapa:
Chaypiqami nin: ‘Ama uk uk warmiwan —Chaynu katinqa ¿pitaq washakayta
kaychu; ama wanuchikuychu; ama puytiyanqa? nir.
suwakuychu; ama uknikipaq llullakur 27੅Chaynu nitinmi Jesusqa paykunata

rimaychu; ama uknikita imapipis chapar kaynu niran:


llullachiychu chaynulla taytaykita, —Runakunapaqqami kayqa mana
mamaykita kasuy’ nir. ruraypaqchu. Piru Dyuspaq-shuypaqami
20੅Chaynu nitinmi, chay runaqa niran: tukuy imapis ruraypaq nir.
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, tukuy 28੅Chaynu nitinqa, Pedruqa kaynu niq

chaykunataqami takshaymanta-pacha qallariran:


rurashana kani nir. —1XTDNXQDPDTDPLWXNX\LPD\OODSD‫ێ‬
21੅Chaymi Jesusqa chapar kusalata kunata dijashana, qamwanna
llakipar, niran: purinillapa.
—8NVLWXPLIDOWDVKX\DQUXUDQD\NL‫ێ‬ 29੅Jesusqa niran:

paqqa: Rir, tukuy imayki kaqta rantikur —Chiqaptami nishaykillapa: 0D\TDQ‫ێ‬


qillaynikitaqa mana imayjun kaqkunata pis nuqarayku, FKD\QXOODZDVKDNDQDQ‫ێ‬

l¬10.21 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Ashwanmi nuqapi kriyishaykirayku kruspi


wanuchishunatinllapamapis ama manchakurchu shamutki nuqawanna rishun” nir.
107 6DQ0DUFRV੄10

OODSDSDT\DƚKDFKLNXVKDQUD\NXZDVLQWD, mantakur, PDQD,VUDHOPDQWDUXQDNXQD‫ێ‬


ullqu ukninkunata, warmi ukninkunata, manna qukunqallapa. 34੅Chaymi
taytanta, mamanta, [warminta,] paykunaqa kusalata burlakar, tuqapar,
wamrankunata, ƚKDNUDQNXQDWDGLMDU wipyar imanaqa wanuchinqallapa. Piru
nuqa munashayta ruraqkunaqami, 30੅kay kimsa diyamantaqami qashan
pachapiqa syin kuti mas achkatana, kawsamunqa” nir.
wasikunata, ullqu ukninkunata, warmi
ukninkunata, taytanta, mamanta, Santiaguwan, Juanmi Jesusta
wamrankunata, ƚKDNUDQNXQDWDLPD mañakuranllapa
aypanqallapa michka kusalata qischakar (Mt 20.20-28)
imamapis. Nataq maydiya-shuypaqa 35੅&KD\PDQWDPL=HEHGHXSDZDPUDQ‫ێ‬

ashwan tukuy tyimpupaq kawsaytana kuna Santiaguwan Juanqa, Jesusman


aypanqallapa. 31੅3LUXNDQDQW\LPSX‫ێ‬ qimikar kaynu niranllapa:
kunapi achka runakuna kusana —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, mañashayki
kaqkunaqami, chay tyimpuqa mana uk faburta ruramanaykillapapaq.
imapaqpis sirbinqachu. Chaynulla achka 36੅Jesusqa niran:

NDQDQW\LPSXNXQDPDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬ —¿Imatataq qamkunapaq ruranayta


paq kaqkunami, ashwan chay tyimpuqa munayankillapa? nir.
kusa nishapaqna riqsikanqallapa. 37੅Paykunaqa niran:

—Imaraq taytituy, qam chay kusala


Qashanmi Jesusqa shumaq mantakuynikipi mantakurqami,
wanushaqna niran TDPQLWNLXNQL\OODSDTDDOOLODZTLFKTD\‫ێ‬
(Mt 20.17-19; Lc 18.31-34) kipi tanqa; nataq ukniyllapa-shuypaqa
32੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ ichuqlaw qichqaykipina nir.
NXQDZDQ-HUXVDOHQPDQULTTDOODULWLQ‫ێ‬ 38੅&KD\QXQLWLQPL-HVXVTDSD\NXQD‫ێ‬

llapa, SD\TD\DƚKDNXTQLQNXQDSD taqa niran:


naypanta riyaran. 3LUX\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ —0DQDPLTDPNXQDTDLPDWDPDxDNX‫ێ‬
kunaqami kusa dispantakashalla \DQNLOODSDQLUPDSLV\DƚKDQNLOODSDFKX.
riyaranllapa. Nataq chay wakinkuna Tapushaykillapa: ¿Kusala saqra ayaq
ikita riqkuna-shuypaqa kusalata \DNXWDXS\DT\XSD\TLVFKDNDUZDQX\D‫ێ‬
manchakur ima riyaranllapa. Chaymi shaq, FKD\QXTLVFKDND\WDFKXSX\WL\DQ‫ێ‬
-HVXVTDGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DU killapa kanqa? nir.੆m
uklawman apar, qashan kaynu nir 39੅Chaymi paykunaqa niran:

willayaran: —Arí Taytituy nir.


33੅“Qamkuna rikayashaykillapanumi Chaymi Jesusqa niran:
NDQDQTDUL\DQFKLNOODSDQD-HUXVDOHQ‫ێ‬ —Chiqaptami qamkunapis kusalata
man. Chaypimi Dyusmanta Shamuq qischakankillapa, QXTDTLVFKDNDVKD\QX‫ێ‬
Runataqa qukunqallapa, kurakunapa lla. 40੅Piru chay mantakunaypi tar
mantakuqninkunaman, Moisés allilawpi manaqa chay ichuqlaw
PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ qichqaypi tachishunayllapapaqqami
kunaman ima. Chaymi ashwan PDQDQXTDTD\DƚKDQLFKX. Ashwanmi
paykunaqa wanuchinanllapapaq nir chay mayqanpaqƚKLFKD\NXQDTD

m¬10.38 Castillanupi “Ser bautizado con el bautismo con que yo soy bautizado” nirqami
intrachimanchik qischakaytachu puytinki nuqa qischakayashaq chay yupay nir.
6DQ0DUFRV੄10੄11 108

kamakasha chaykunanami chaypiqa —¡Davidpa ayllun Jesús!


tayanqallapa nir. ¡Llakipamastuy-ari! nir.
41੅3LUXFKD\ZDNLQG\LVNDT\DƚKDNXT‫ێ‬ 49੅Chaymi Jesusqa chaypi shar, kaynu

ninkunaqami, chaynu nir mañakuqta niran:


uyaparqa piñakuranllapa Santiaguwan —Qayamuyllapa chay runataqa nir.
Juanwan imaqa. 42੅Chaymi Jesusqa Chaymi kaynu nir qayamuranllapa:
paykunata qayamur niran: —Aligriyakur, sharir shamuy. Jesusmi
—4DPNXQD\DƚKDVKD\NLOODSDQX, chay qayashuyan nir.
PDQD,VUDHOUXQDNXQDSDPDQWDNXTQLQ‫ێ‬ 50੅Chaynu nitinllapami, chay runaqa

kunaqami, chay pwiblunmanta kaq TDWDNXQDUDƚKSDQWDXUTXULWDNXU, piryar


runakunataqa paykuna munashanlata rir Jesusman qimikaran. 51੅Chaymi
rurachin. Chaynu katinmi ashwan chay Jesusqa tapuran:
pwiblupi kusa runa nisha kaqmaqa, —¿Imatataq qampaq ruranayta
wakinkunata mantarla ima kawsanllapa. munayanki? nir.
43੅Piru qamkunapiqami ama chaynuqa Payqa niran:
pasanmanchu. Ashwanmi chay —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, nawiy
qamkunamanta mayqannikillapa kusa rikakunantami munayani nir.
runa nisha kaqqa, uk sirbikuq yupay kar 52੅Jesusqa niran:

wakinnikillapata yanapankimanllapa. —Rikuyna. Chaqa kriyishaykiraykumi


44੅Chayraykumi qamkunamanta alliyashaykina.
uknikillapa kusa kayta munarqa, &KD\QXQLWLQPLFKD\NXWLOODULNDNX‫ێ‬
tukuypa sirbiqninna kayllapa. 45੅Chaqa ranna. Chaymi ashwan kusalata
Dyusmanta Shamuq Runamaqami aligriyar Jesuspa pullanna riran.
VLUELNXTVKDPXUDQPDQDSD\WDVLUELQDQ‫ێ‬
llapapaqchu. Chaymi ashwan kusala Jesusmi Jerusalenman yaykuranna
achka runakunata uchanmanta (Mt 21.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19)

11
washananrayku, wanunqa. 1੅-HVXVTDPL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬

wan Jerusalenman riyar, yaqqa


Jesusmi syigu Bartimeuta allicharan
ƚKD\DUQDTD, Betfagé chaynulla Betania
(Mt 20.29-34; Lc 18.35-43)
SZLEOXSDVKLSFKDQNDTPDQƚKDUDQOODSD.
46੅&KD\PDQWDPLƚKDUDQOODSD-HULFy Kay pwiblukunaqami chay Olivos
pwiblumanna. &KD\PDQWDFKD\SZLEOX‫ێ‬ sirkapaqa shipchanlapi karan. Chaymi
PDQWDOOXTVKLU\DƚKDNXTQLQNXQDZDQ chaypi karnaqa Jesusqa ishkay
chaynulla kusala achka runakunawan \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DPXU, 2੅kaynu
ima riyatinllapami nan qichqalanpi uk QLUNDƚKDUDQ:
syigu runa Bartimeo shutiq tayasha —Riyllapa wak naypanchikpi pwiblitu
karan, limusnata mañakur. Payqami chayman. &KD\PDQƚKDUTDPLXNEXUUX
Timeupa wamran karan. 47੅Chaymi wataraqta tarinkillapa. &KD\EXUUXSL‫ێ‬
Nazaretmanta Jesús pasaqta uyaparqa qami mana mayqanpis tasharaqchu.
chay syiguqa, kaynu nir qayƚKDNXUDQ: &KD\PLNDƚKDUDSDPXQNLOODSD. 3੅Piru
—¡Davidpa ayllun Jesús! mayqan imallata willashutinllapaqa
¡Llakipamastuy-ari! nir. ninkillapa: ‘Taytitunchikmi ministiyan,
48੅Chaynu nitinmi, runakunaqa GDVNDTODPLNDƚKDPXQTD·QLU.
anyaranllapa upallananpaq. Piru 4੅Chaynu nitin, rirqami kallipi punku

payqami llallin kaynu nir qayƚKDNXUDQ: \DWDQNDTSLZDWDUDTWDEXUUXWDTDWDULUDQ‫ێ‬


109 6DQ0DUFRV੄11

llapa. &KD\PLNDƚKDUDQOODSDDSDPXQDQ‫ێ‬ largukaqpimi rikaran uk igus qiru kusa


paq. 5੅Piru wakin chaypi kaqkunami raprayjunta. &KD\PLULUƚKDUDQ,
kaynu nir tapuranllapa: puquyninpismi kanqa nir yarpur. Piru
—¿,PDSDTWDTEXUUXWDNDƚKD\DQNL‫ێ‬ ashwanmi rapranlata tariran, mana
llapa? nir. puquyniyjuntachu. Chaqa manari
6੅&KD\PLSD\NXQDTD-HV~VZLOODVKDQ‫ێ‬ puqunan tyimpuraqchu karan. 14੅&KD\‫ێ‬
nulla nitinllapa, dijatinna aparanllapa. raykumi, chay igus qirutaqa੆n kaynu
7੅Chaymi burrutaqa Jesusman apar niran: “¡Kaymantaqami manana
UDƚKSDQNXQDWDDQDQPDQƚKXUDWLQOODSD PD\TDQSLVSXTX\QLNLWDTDPLNXQTD‫ێ‬
Jesusqa anan taranna. 8੅Piru chaypiqami llapanachu!” nir. Chaynu nitinmi chay
karan kusala achka runakuna. Chaymi \DƚKDNXTQLQNXQDTDX\DSDUDQOODSD.
Jesús riyashanlawmanqa wakinqa
UDƚKSDQOODSDWDƚKXNLUDQOODSD. Nataq Jesusmi Dyusta adurananllapa
wakin-shuypaqami qirupa raprankunata wasimanta rantikuqkunata
NXFKXPXUƚKXNLUDQOODSD, chaypa itakuran
ananlata Jesusqa pasananpaq. 9੅Chaymi (Mt 21.12-17; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22)
ashwan naypaqta ikita riqkunamapis 15੅Chaymantami Jerusalenman qashan
kusa aligrila kaynu nir laqyayaqllapa: ƚKDPXU, Jesusqa, Dyusta adurananllapa
“¡Biba biba! ¡Kusa alabakashami wasiman yaykur, FKD\SLUDQWLNXT‫ێ‬
kanqa kunata, rantiqkunata ima limpu
Taytanchik Dyuspa shutinpi ZDTWDPDQLWDNXTƚKXUDNDUDQ.
shamuqqa! Chaynumi chay uklawmanta kaq
10 Chaynulla kusa alabakashami kanqa qillayta kambyaqkunapa misanta,
¡
Davidpa ayllunmanta shamuq chaynulla palumata rantikuqkunapa
gubyirnunchikllapaqa! misanmatapis limpu tikrar itakuran.
16੅Chaymi payqa mana munaranchu
¡Payqami unaq syilupipis kusa
alabakashana kanqa!” nir. mayqanpis imankunata charikur ima
11੅&KD\QXULUPL-HVXVTDƚKDUDQ Dyusta adurananllapa wasiman yaykur
Jerusalenmanqa. Chaymanta rir yaykuran pasananllapataqa. 17੅Chaymi ashwan
Dyusta adurananllapa wasiman. Chaynu ND\QXQLU\DƚKDFKLTTDOODULUDQ:
yaykurmi tukuy chay ruripi kaqkunata alli “Dyus nitin iskribikashakunapiqami
rikaran. &KD\PDQWDPL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ nin: ‘Wasiyqami tukuy nasyunmanta
wan riranna Betania pwibluman. Chaqa UXQDNXQDQXTDPDQPDxDNXQDQOODSDOD‫ێ‬
kusa tardinari karan. paq wasi shutinqa’ nir. 3LUXTDPNXQD‫ێ‬
TDPLVXZDNXTNXQDSDPDƚKD\QLQSDTQD
Jesusmi igus qiruta amana tikrashaykillapa” nir.
puqunanpaqchu niran 18੅Chaynu nitin uyaparmi chay
(Mt 21.18-19)
kurakunapa mantaqninkuna, chaynulla
12੅Allaqninqami Betania pwiblumanta 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬
riyarqa Jesusqa mallaqnaran. 13੅Piru kuqkuna imaqa, yarpuranllapa imanullapis

n¬11.14 Chay igus qiruqami intrachimanchik chay Israelmanta runakunapaq. Chaqa


paykunaqami Dyusta kasuq tukur kusala raprayjun yupay karanllapa. Piru ukman mana
allinkunata rurar imaqa, chay yura igus qiru mana puquyniyjunchu yupay karanllapa. Chaymi
yanqa raprayjun yupayla paykunapis karan.
6DQ0DUFRV੄11੄12 110

Jesusta wanuchinanllapapaq. Piru mana llapa wasi ruripi puriyatin, chay


SX\WLUDQOODSDFKXUXQDNXQDWDPDQFKDVKDQ‫ێ‬ kurakunapa mantaqninkuna, Moisés
llaparayku. Chaqa tukuyla runakunari PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
\DƚKDFKLNXWLQTDNXVDGLVSDQWDNDVKDOOD kuna, ,VUDHOSZLEOXSDUXNXPDQWDTQLQ‫ێ‬
uyakuyaqllapa. kuna ima payman qimikaranllapa.
19੅Chaymanta tutapayatinnaqami 28੅Chaymi kaynu nir tapuranllapa:

-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDZDQFKD\ —¿Mayqan mantashutintaq tukuy


Jerusalenmanta lluqshir riranllapana. chaykunata rurankiqa? nir.
29-30੅Chaymi, Jesusqa niran:
Mana puquq igus qirumi chakiran —¡Ma nuqapis tapushutiyllapa
(Mt 21.19-22) willamayllapa! ¿Mayqantaq Shutichikuq
20੅Allaqmanta qashan riyarmi, chay igus -XDQWDTDNDƚKDPXUDQVKXWLFKLNXQDQ‫ێ‬
qirupa yatanlata pasayar, rikaranllapa paqqa? ¿Dyus, manaqachu runakunala?
OLPSXƚKXSDQPDQWD-pacha chakishatana. 4DPNXQDFKD\WDSXVKXVKD\WDZLOODPDW‫ێ‬
21੅Chaymi Pedruqa, Jesús chay igus qiruta killapami, nuqapis willashaykillapa
willashanpaq yarpur kaynu niran: mayqan mantamatinmi kayta rurani
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, rikay chay nirmapis.
LJXVTLUXWDDPDQDPD\GL\DSLVSXTXQDQ‫ێ‬ 31੅Chaynu nitinmi, paynin paynin

paq nishaykiqami chakishana nir. willanakur kaynu ninakuyaqllapa:


22੅Chaynu nitinmi Jesusqa paykunata ´੅¶'\XVPLNDƚKDPXUDQ·QL\WDTDPDQDPL
niran: puytinchikllapachu. Chaqa, chaynu
—Allita Dyuspi kriyiyllapa. 23੅Chiqaptami nishallapaqa ‘¿Imapaqtaq mana
nishaykillapa: Mayqanpis Tayta Dyuspi kriyiraykillapa?’ nimashunllapa.
tukuy shunqunwan kusalata kunfyakar 32੅1DWDT¶5XQDNXQDODPLNDƚKDPXUDQ·

ama ukmanta yarpurchu, kay qaqata nishallapaqa, ¿imataq pasanqa?”


‘Kaymanta ashur rir mar yakuman yaykuy’ Piru manami chaynu niytaqa
nitinllapaqa, chaynu pasayanqa nir. puytiranllapachu, UXQDNXQDWDPDQFKD‫ێ‬
24੅Chayraykumi nishaykillapa: Qamkuna shanllaparayku. Chaqa tukuylari
Tayta Dyusman mañakurqa kusalata kriyiqllapa Juanqashi Dyuspa chiqap
kunfyakar, chay imataƚKLPDxDNX\DVKD\‫ێ‬ rimaqnin karan nir. 33੅Chaymi,
taqa qumayanqa nir mañakuyllapa. 25੅Piru Jesustaqa niranllapa:
Dyusman mañakurqa, pirdunayllapa mana —0DQDPL\DƚKDQLOODSDFKXQLU.
allinkunata rurashuqkunata. Chaynuqami Jesuspis paykunataqa niran:
V\LOXPDQWD7D\WD\NLOODSD'\XVTDXFKD\NL‫ێ‬ —&KD\TDQXTDSLVPDQDPLZLOODVKD\‫ێ‬
llapamantaqa pirdunashunqallapa. [26੅Piru killapachu, mayqan mantamatinmi
TDPNXQDXNNXQDWDPDQDSLUGXQDWNL‫ێ‬ tukuy kaykunata rurani nirmapis.
llapaqa, syilumanta Taytaykillapa Dyuspis
XFKDNXVKD\NLOODSDPDQWDTDPDQDSLUGXQD‫ێ‬ Jesusmi kumparasyunta ruraran
shunqallapachu.] mana allin trabajaqkunawan
(Mt 21.33-46; Lc 20.9-19)
Jesustami tapuranllapa pipa
12
1੅&KD\PDQWDPL-HVXVTDNXPSD‫ێ‬
pudirninwanshi nir UDV\XQNXQDZDQ\DƚKDFKLNXT
(Mt 21.23-27; Lc 20.1-8) qallariran, kaynu nir:
27੅&KD\PDQWDTDPL-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ ´8NUXQDPLƚKDNUDQSLXEDWDWDUSXU,
PDQƚKDU, -HVXVTD'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ ridurninta limpu patyuta ruraran.
111 6DQ0DUFRV੄12

&KD\QXOODPLUXUDUDQSLVXNTXƚKDWD 9੅Chaynu nirqa kaynu nir tapukuran

chaypi binuta lluqshichinanpaq. paykunataqa:


Chaynulla uk shuytulla kusala atun “¿&KD\ƚKDNUDSDDPXQVKDPXUTD,
wasita yupay ruraran, chaypa ananman FKD\ƚKDNUDSLNDTNXQDZDQTDLPDWDWDT
LTDUFKD\ƚKDNUDQWDFKDSDQDQSDT. rurayanqa nir yarpunkillapa
Chaymantaqa ayka runakunata chay qamkunaqa? &KD\ƚKDNUDSLNDTNXQD‫ێ‬
ƚKDNUDQWDDUULQWDUULUDQODUJXPD\WD. taqa rir limpu wanuchir ukkunatana
2੅Chaymanta kusicha tyimpu quyanqa chay pachantaqa. 10੅¿Manachu
ƚKDPXWLQTD, FKD\ƚKDNUDSDDPXQTD qamkunaqa liyishaykillapa, Dyus nitin
NDƚKDPXUDQXNVLUELNXTQLQWD, chay iskribikashantaqa? Chaqa ninmi:
kusichakushanmanta paypaq kaq ‘Chay llutakuqkuna kay rumiqa
partintaqa qunanllapapaq. 3੅Piru chay PDQDVLUELQFKXQLULWDNXVKDQ‫ێ‬
ƚKDNUDSLNDTNXQDTDPLFKD\VLUELNXT‫ێ‬ llapami,
taqa aypar kusalata maqar ima, mana ashwan kusala shumaq rumipaq
imatapis qurchu qatiƚKDUDQOODSD. tikrakasha.
4੅&KD\PDQWDPLFKD\ƚKDNUDSDDPXQTD 11 Piru tukuy chaynu kananpaqqa

TDVKDQXNVLUELNXTQLQWDNDƚKDPXUDQ. Dyusmi chaynuqa ruraran.


Piru chayta-shuypaqami kusalata Chaymi ashwan paylata
jurapar, [rumillawan sitar] XPDQPDWD‫ێ‬ alabashunllapa’ nir”.
pis lisyaranllapa. 5੅Chaymantami qashan 12੅Chaynu nir Jesús kumparasyunta

NDƚKDPXUDQXNWD. Nataq parlakutin chaypi kaq runakuna


chayta-VKX\SDTDPLD\SDUZDQXFKLUDQ‫ێ‬ uyaparqa, kwintata qukaranllapa
llapa. &KD\PDQWDPLXNNXQDWDNDƚKDWLQ, paykunapaq rimayan nir.੆o Chaymi
ZDNLQWDTDNXVDODWDPDTDUTLVFKDUDQ‫ێ‬ Jesusta aypar prisunaranllapa. Piru
llapa. Nataq wakinta-shuypaqa mana puytiranllapachu runakunata
wanuchiranllapa. manchashanllaparayku. Chaymi ashwan
6੅“Piru tukukananta-shuypaqami dijatinllapana riran.
kusala munashan wamrantana
NDƚKDPXUDQ. Chaqa payqami kaynu Jesusta tapuranllapa impwistupaq
yarpuran: ‘Wamrayta-shuypaqami (Mt 22.15-22; Lc 20.20-26)
kusalata rispitar kasunqallapa’ nir. 13੅Chaymantami chay fariseo
7੅&KD\QDZDPUDQWDNDƚKDWLQ, chay runakunaqa wakinninta chaynulla
ƚKDNUDSLNDTNXQDULNDUTD, QLQDNXUDQ‫ێ‬ +HURGHVSDZDNLQQLQWDLPDNDƚKDUDQ‫ێ‬
llapa: ¶:DNPLND\SDFKDWDTDLULQV\DQ‫ێ‬ llapa rir, Jesusta tapur mana allinta
paq aypayanqa. ¡$VKZDQZDQXFKLVKXQ‫ێ‬ rimachir, FKD\ODSDTQDXFKDFKDQDQ‫ێ‬
llapa nuqanchikkunana kay pachapa llapapaq. 14੅Chaymi paykunaqa
amunkunaqa kanallapapaq!’ nir. Jesusman rir kaynu nir tapuranllapa:
8੅Chaynu ninakurmi aypar wanuchir, —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDQL‫ێ‬
ƚKDNUDPDQWDTDXUTXUQDLWDNXUDQOODSDµ. llapami qamqa Dyus munashannulla

o¬12.12 &KD\NXPSDUDV\XQSLND\QXWD\DƚKDFKLPDQFKLN: ƵKDNUDSDDPXQTDPL


\DƚKDFKLPDQFKLN7D\WDQFKLN'\XVSDT. &KD\ƚKDNUDSDDPXQSDZDPUDQ, chay itakusha
rumiwan, \DƚKDFKLPDQFKLN-HVXFULVWXSDT. Chay wanuchikuqkuna llutakuqkunawanqami
\DƚKDFKLPDQFKLNFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQNXQDSDT. ƵKDNUDSDDPXQSD
sirbiqninkuna-shuypaqa, \DƚKDFKLPDQFKLN'\XVSDULPDTQLQNXQDSDT.
6DQ0DUFRV੄12 112

FKLTDSWDULPDU\DƚKDFKLNXQNLPDSLV. kayar, manaraq wamrayjun kar wanutinqa,


Chaynullami runakuna ima nitinpis chay wanushapa ukninnashi kasarayanqa
TDPTDPDQDNZLQWDFKDUFKX\DƚKDFKL‫ێ‬ chay byuda warmiwanqa. Chayna chay
kunki. &KDTDTDPTDPLPDQDUXQDNXQD‫ێ‬ wanusha ukninpaqqa wamrayjun
ZDQDOOLQSLNDQD\NLSDTFKX\DƚKDFKL‫ێ‬ kananpaq’੆p nir. 20੅Chaynu katinmi
kunkimapis. Piru, ¿allinchu kanqa tapushaykillapa, uk kutimi syiti
impwistuta chay Roma pwiblupi irmanukuna karanllapa. Kulakanllapami,
mantakuq Cesarta, pagranayllapapaq, warmikur manaraq wamrayjunchu kayar
manaqachu mana? ,PDQLPDQNLOODSD‫ێ‬ wanuran. 21੅Chaymantami chay ishkay kaq
taq, ¿pagrashaqllapachu manaqachu ukninna kasararan byudawanqa. Piru
mana? nir. paypismi manaraq wamrayjunchu kayar
15੅Piru Jesusqami kaykunaqa Dyusta wanuran. Chaynullami chay ishkay
yanqa kasuq tukuq, kuchi runakunala kaqwan, kimsa kaqwan pasaran, 22੅chay
QLU\DƚKD\DVKDQUD\NX, kaynu niran: V\LWLNDTXNQLQOODSDNDVDUDUZDQXQDQND‫ێ‬
—¿Imapaqtaq mana allinta rimachir man. Piru mayqanninllapapis manami
uchachamanayankillapaqa? Ma, wamrayjunchu karan. Chaymantaqami
apamuyllapa uk qillayta rikanaypaq nir. chay warmipis wanuranna. 23੅Chayna chay
16੅Chaymi apamuranllapa uk qillayta. wanushakuna maydiya kawsamutinqa,
Chayna Jesusqa paykunata tapuran: ¿mayqanninpa warmintaq kanqa chay
—¿Mayqanpa ritratuntaq kay warmiqa? Chaqa tukuynin-ari kasarasha
qillaypiqa? ¿Mayqanpa shutintaq karan chay warmillawan.
iskribikasha? nir. 24੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:

Paykunaqa niranllapa: —Qamkunaqami limpu pantasha


—Gubyirnu Cesarpa nir. puriyankillapa, '\XVQLWLQLVNULELNDVKDQ‫ێ‬
17੅Chaymi Jesusqa niran: paq, chaynulla paypa pudirninpaq mana
—Chaynu katinqa, gubyirnu Cesarpa intrakashaykillaparayku. 25੅Chaqa maydiya
kaqnintaqa payta quyllapa. Nataq chay wanushakuna kawsamurqami,
Dyuspa kaqninta-shuypaqa Dyusta manana kasaranqallapanachu, chaynulla
quyllapa nir. manana kasarachikunqallapalamapischu.
Chaynu nitinmi kusa dispantakashalla Chaymi ashwan imanutaq Dyuspa
kidaranllapa. angelninkunamaqa mana kasaranllapachu
chaynuna kawsanqallapa. 26੅Nataq chay
Jesusta tapuranllapa wanushakuna kawsamuqpaq-shuypaqa,
wanuqkunapaq
¿manachu qamkunaqa liyishaykillapa Dyus
(Mt 22.23-33; Lc 20.27-40) nitin Moisés iskribishantaqa? Chaqa chay
18੅Chaymantami wakin saduceo sarsapi nina kusalata ratakuq rurimanta
runakuna riranllapa Jesusta rikaq. Dyusqa kaynu niq: ‘Nuqaqami Abrahampa,
Chaqa chay runakunaqami ninllapa: Isaacpa, Jacobupa Dyusnin kani’ nir.
“Manashi wanuqkunaqa qashanqa 27੅Chayraykumi Tayta Dyusqa mana

kawsamunllapachu” nir. Chayraykumi wanushakunapa Dyusninchu; ashwanmi


Jesustaqa kaynu tapuranllapa: tukuy kawsaqkunapa Dyusninla. Chaymi
19੅—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, Moisesmi nishaykillapa: Qamkunaqami limpu limpu
kaynu nir iskribiran: ‘Mayqan warmiyjun pantasha puriyankillapa nir.

p¬12.19¬Deuteronomio¬25.5
113 6DQ0DUFRV੄12

Dyuspa mas allin mantakushan Dyus Akrashan Cristuqa


(Mt 22.34-40) ¿maymantataq shamun?
28੅&KD\PDQWDPL0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ (Mt 22.41-46; Lc 20.41-44)
VKDQWDXN\DƚKDU\DƚKDFKLNXTX\DSDUDQ 35੅Chaymantami Jesusqa Dyusta

Jesús, saduceo runakunata karanta DGXUDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKLNX\DU


willar uyarachiqta. Chaymi Jesusqa ima kaynu nir tapukuran:
ninqashi nir, kaynu tapuran: “¿Imapaqtaq Moisés mantakushanta
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿tukuy \DƚKDU\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTD
mantakuykunamantaqa mayqannintaq ninllapa ‘Dyuspa Akrashan Cristunqami
kusa mas allinqa? nir. Davidpa ayllunmanta’ nirqa? 36੅Chaqa,
29੅Jesusqa niran: Davidqami paylla Dyuspa Santu
—¡UYAKUYLLAPA ISRAEL RUNAKUNA! Ispiritun yanapatin, kaynu nisha karan:
AMITUNCHIK TAYTA DYUSQAMI, PAYLA ‘Tayta Dyusmi, Amituytaqa kaynu
DYUSQA. Chaymi chay puntapi kaq niran:
kusala mas allin mantakuyqami nin: Tay allilaw qichqaypi,
30੅¶7D\WD\NL'\XVWDPXQD\WXNX\VKXQTX\‫ێ‬ PD\GL\DFKD\ƚKLTQLVKXTNXQDWD
kiwan, bidaykiwan, yarpuynikiwan, ƚKDNLNLSDƚKDNLQPDQƚKXUDQD\ND‫ێ‬
jwirsaykiwan’ nir. 31੅Nataq chay ishkay kaq man’ nir.
mantakuy-shuypaqami nin: ‘Llakiy runa 37੅Piru willamayllapa: Davidpa

masikikunapaq, LPDQXWDTTDPSDNZLUSX\‫ێ‬ ayllunmanta Dyuspa Akrashan Cristun


killapaq llakinki chaynulla’ nir. Chaymi katinqa, ¿imapaqtaq Davidqa ‘Amituy’
nishaykillapa: 7XNX\ZDNLQPDQWDNX\‫ێ‬ niran?”
kunamantaqami kay ishkaykuna, kusala &KD\QXQLU-HV~V\DƚKDFKLNXWLQPL,
mas allinqa nir. chay achka runakunaqa kusa aligrila
32੅Chaynu Jesús nitinmi, FKD\\DƚKDU uyakuqllapa.
\DƚKDFKLNXTUXQDTD, niran:
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, tukuytami -HVXVPL\DƚKDU
karanta nimashayki. &KDTD'\XVQLQFKLN‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDSDTULPDUDQ
qami payla. Manami uk masqa kanchu (Mt 23.1-36; Lc 11.37-54; 20.45-47)
paymantaqa. 33੅&KD\PLDVKZDQ'\XVQLQ‫ێ‬ 38੅-HVXVTDPL\DƚKDFKLNXTQXTDND\QX

chikta tukuy shunqunchikwan, \DUSX\QLQ‫ێ‬ niran:


chikwan, jwirsanchikwan munar chaynulla “Allita kwintata qukarmi, NX\WDNDQNL‫ێ‬
runa masinchikkunatapis imanuƚKL OODSD0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
nuqanchikpa kwirpunchikta munanchik \DƚKDFKLNXTNXQDPDQWD. Chaqa
chaynulla munashanchikmi kusala mas SD\NXQDTDPLPXQDQOODSDDWXQUDƚKSDQ‫ێ‬
allin, animalkunata chay altarman apar llapata yakakuyta, FKD\QXOODSODVDNXQD‫ێ‬
ufrindapaq nir rupachinallapamantaqa nir. SLPDSLVNXVDODVKXPDTWDVDOXGDQDQ‫ێ‬
34੅Chaynu chay runa kusala allinta llapata ima. 39੅&KD\PLFKD\WDQWDNDQDQ‫ێ‬
rimashanraykumi Jesusqa kaynu niran: llapa wasikunapi manaqa mikunanpaq
—3LWLODQDPLIDOWDVKX\DQ'\XVQLVKDQ‫ێ‬ apatinllapamapis, kusa runapaq riqsir
kunata allita intrakar paywanna chay kusala shumaq samanakunapi
kawsanaykipaqqa nir. samachinanllapata munan. 40੅&KD\QX‫ێ‬
Chaymanta-pachami mana mayqanpis llami chay wakcha warmikunata
tapunanpaqqa yarpuranlamapischu. kitanllapa wasinkunata ima. Piru allin
6DQ0DUFRV੄12੄13 114

runa ninanllapapaqqami kusala unayta


Dyusman mañakuq yupay tukunllapa. Jwisyu diya shipchamuyatinqami
Chaymi kusala manchaypaqtana kaynu pasanqa
kastigakanqallapa”. (Mt 24.3-28; Lc 21.7-24; 17.22-24)
3੅Chaymantami paykunaqa Olivos
Byudapa ufrinditan sirkaman riranllapa. Chayqami karan
(Lc 21.1-4) '\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSDQD\SDQ‫ێ‬
41੅8NGL\DSLPL-HVXVTD'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ lawpi. Chaymi chaypi Jesusqa tatin,
llapa wasipi kar, FKD\XIULQGDWDWDQWDQDQ‫ێ‬ Pedro, Santiago, Juan, Andrés imaqa
llapa kajunkunapa naypanpi taran. Chaymi paylata kaynu nir tapuranllapa:
payqa rikakutin, DFKNDUXQDNXQDXIULQGDQ‫ێ‬ 4੅—Willamayllapa: Maydiyataq
¿
kunata itaqllapa chay kajunkunamanqa. chaynuqa pasayanqa? Chaynulla ¿ima
Chaynullami achka kusa qillayniyjun VLxDOWDULNDUWDT\DƚKD\DVKDTOODSD, tukuy
runakunapis qillayninllapata itaqllapa chaykuna pasananpaq diyaqa
chaymanqa. 42੅Chaymantami uk mana shipchana? nirqa.
LPD\MXQE\XGDƚKDPXU, mana kusa achka 5੅Chaymi, Jesusqa niran:

ƚKDQL\MXQLVKND\TLOOD\VLWXWDFKD\ —Allitami kuytakankillapa, ama


kajunkunamanqa itaran. 43੅Chaymi Jesusqa mayqanpis ingaxDUSDQWDFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DPXUND\QXQLUDQ: paq. 6੅Chaqa kusala achkami nuqa yupay
—Chiqaptami nishaykillapa: Kay tukur shamunqallapa. Chaymi, ‘Dyuspa
mana imayjun byudaqami tukuy Akrashan Cristunmi kani’ nir, kusala achka
UXQDNXQDTLOOD\QLQWDƚKXUD\DVKDQ‫ێ‬ runakunata ingañanqallapa.
PDQWDTDPDVDFKNDWDLWDVKDNDMXQNXQD‫ێ‬ 7੅“Qamkunaqami chay tyimpukunaqa

manqa. 44੅Chaqa ukkunaqami qillaynin uyapankillapa wakpi kaypi guerrata


subrashanlata itanllapa. Piru kay mana rurayanllapa nir. 3LUXFKD\QXNDWLQPD‫ێ‬
imayjun byuda-shuypaqami, pis amami manchakunkillapachu. Chaqa
chaylawanna kawsananpaq kasha chaynumiri pasanqa. Piru chaynu
NDUPDSLVOLPSXODƚKXUDVKDPDSLV, nir. SDVDWLQPDSLVPDQDUDTPLSDFKDWXNXND‫ێ‬
nan tyimpuraqchu kanqa. 8੅Chaqa uk
Jesusmi Dyusta adurananllapa QDV\XQPDQWDNDTNXQDPLPDTDQDNXQTD‫ێ‬
wasita ratachinqallapa niran llapa uklaw nasyunmanta kaqkunawan.
(Mt 24.1-2; Lc 21.5-6) Chaynulla uk gubyirnupa kaqninkunapis

13
1੅&KD\PDQWD'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ maqanakunqallapa uklaw gubyirnupa
OODSDZDVLPDQWDOOXTVKLWLQ‫ێ‬ kaqninkunawan. Kusala achka
OODSDTD-HVXVSDXN\DƚKDNXTQLQTD lugarkunapimi pachamapis kusalata
kaynu niran: kuyunqa, [runakunapis kusala ukmanta
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, rikay Dyusta tukunqa]. Chaynulla kusala mallaq
adurananllapa wasitaqami kusa shumaq tyimpu, imami kanqa. Piru chaynu
rumikunawan ima kusala atunta pasatinqami yarpunkillapa, chayraqmi
rurashallapa nir. qischakay tyimpuqa qallariyan nir.
2੅Chaymi Jesusqa niran: 9੅´4DPNXQDOODPLNXVDODWDNX\WDNDQNL‫ێ‬

—.DQDQND\WDULND\DQNLOODSDFKD\WD‫ێ‬ llapa. Chaqa chay tyimpukunapiqami


qami limpu ratachinqallapa. Mananami qukushunqallapa karguyjunkunaman.
uk rumilamapis anapura llutakashaqa Chaymi kusalata qischashunqallapa
kidanqanachu nir. chay tantakananllapa wasikunapiqa.
115 6DQ0DUFRV੄13

Chaynullami apashunqallapapis paq nirqa. 17੅¡Akaw chay diyakunapi


gubirnadurkunapa, gubyirnukunapa warmikuna ruriyjun, manaqa ñuñuq
QD\SDQPDQLPDQXTDSLNUL\LVKD\NL‫ێ‬ ZDPUD\MXQNDTNXQDTDLPDQDQTDOODSD‫ێ‬
llaparayku. Chaymi qamkunaqa raq! 18੅Chaymi ashwan qamkunaqa
paykunapa naypanpimapis nuqallapaq 7D\WD\'\XVPDQDOOLSODWDPDxDNX\‫ێ‬
rimankillapa. 10੅Chaqa tukuy intirupi llapa, chay alsakanaykipaq tyimpuqa
'\XVSDVKXPDTULPD\QLQWDZDVKDND‫ێ‬ ama chay qasay tyimpuchu kananpaq
QDQOODSDSDT\DƚKDFKLNXUWXNFKLVKDQD nir. 19੅Chaqa, chay diyaqami kusala
katinllapami, kay pacha tukukananpaq saqra manchaypaq qischakay kanqa.
W\LPSXTDƚKDPXQTD. 11੅Piru chaynu Chaynu qischakayqami tukuy ima
karguyjunkunaman apashutinllapaqa, rurakashanmanta-pacha mana
amami yarpupakunkillapachu imatana kashachu. Chaynulla mananami
rimashaq nirqa. Chaymi ashwan Dyus kanqanapischu chaynu qischakayqa
LPDWDULPDQD\NLSDT\DQDSDVKXVKDQQX‫ێ‬ maydiyapis. 20੅Piru Taytay Dyus chay
lla rimankillapa. Chaqa chaypiqami qischakaykuna achka tyimputa kanqa
mana qamkunallachu rimayankillapa nitinqami, mana mayqanlapis
kanqa. Ashwanmi Dyuspa Santu washakanmanchu. Ashwanmi Taytay
Ispiritun rimachishunqallapa. '\XVTDFKD\DNUDVKDQNDTZDPUDQ‫ێ‬
12੅“Chaynullami nishaykillapapis: kunapaq llakir washananrayku, mana
Mayqanpismi ukninta qukuyanqa kusala achka tyimputachu kanqa nisha.
wanuchinanllapapaq. Nataq 21੅“Piru imanupi mayqan kaynu

taytanllapa-shuypaqa wamrankunata nishunmanllapa: ‘Rikayllapa kaypimi


qukuyanqa wanuchinanllapapaq. Dyuspa Akrashan Cristunqa’, manaqa
Chaynulla wamrakuna-shuypaqa ‘Rikayllapa chaypi’ nishutinllapaqa,
WD\WDQSDNXQWUDQWLNUDNDUZDQXFKLQTD‫ێ‬ amami kriyinkillapachu. 22੅Chaqa
llapa. 13੅Chaymi tukuyla kay pachapiqa Dyuspa Akrashan Cristun yupay
nuqapi kriyishaykillaparayku tukuqkuna, chaynulla Dyuspa unay
ƚKLTQLVKXQTDOODSD. Piru chaynu rimaqninkuna yupay tukuqkunami
qischakar imamapis maydiya rikarimunqallapa. Chaymi paykunaqa
shamunaykaman shachinakuqkunalami mana ruraypaq imakunata, PLODJUX‫ێ‬
washakanqallapa. kunata ima, kusalata ruranqallapa.
14੅´&KDTD'\XVSDULPDTQLQ'DQLHO‫ێ‬ Chaynumi ashwan kusala achka
maqa kaynu nir iskribiran: ‘Uk kusala runakunata ingañanqallapa. &KD\QX‫ێ‬
mana allinta rurachikuqmi rir OODPLFKD\NUL\LTNXQDPDWDSLVLPDQXOOD‫ێ‬
yaykunqa, Dyusta adurananllapa pis ingañayta kamanqallapa. 23੅¡Piru
wasiman’ nir. Chaymi qamkuna chaynu qamkunaqami allita kuytakankillapa!
pasaqta rikarqa, Daniel iskribishanmi Ama ingañakanaykillapapaqqami
kumplikayan nir yarpunkillapa. willashunillapana.
Chayraykumi mayqanpis Judea lugarpi
NDTNXQDTDVLUNDNXQDPDQDOVDNDQTD‫ێ‬ Dyusmanta Shamuq Runaqami
llapa. 15੅Nataq mayqanpis uk wasipa tikrakamunqa
ananpi karmapis amami ishkimunqachu, (Mt 24.29-35, 42-44; Lc 21.25-36)
imanta lluqshichinanpaq nirqa. 16੅&KD\‫ێ‬ 24੅´3LUXOLPSXFKD\TLVFKDND\W\LPSX‫ێ‬

nulla, PD\TDQƚKDNUDQSLNDUTDDPDPL kuna pasatinnaqami, rupayqa limpu


ZDVLQPDQULQTDFKXUDƚKSDQWDDSDQDQ‫ێ‬ tutaparaq intiru kidanqa. Killapismi
6DQ0DUFRV੄13੄14 116

mana achkirachikunqanachu. 25੅&KD\QX‫ێ‬ 34੅“Tukuy kayqami imanutaq uk

lla qullarkunapismi limpu syilumantaqa runamaqa largu mayta rinanpaq karqa,


ratamutin ima, WXNX\V\LOXSLNDTNXQD‫ێ‬ sirbiqninkunata wasinta kuytananpaq
mapis kusalata kuyunqallapa. 26੅&KD\‫ێ‬ dijaran chay yupay. Chaymi ukninta
mantami Dyusmanta Shamuq Runataqa ukninta imata rurananpaq nir mantar,
rikanqallapa kusa llipyalla pudirninwan XNWDTDNDƚKDUDQSXQNXSLNX\WDNXQDQ‫ێ‬
puktaypa rurinta shamuqtana. 27੅Chaynu paq ima. 35੅Chaynumi qamkunapis
shamurmi payqa angelninkunata imuraspis rikƚKDNXUDOOLWDNDPDNDVKD‫ێ‬
NDƚKDQTDWXNX\ODSDFKDPDQWD,੆q lana kankillapa. Chaqa chay wasipa
syilumanta, paypa akrashan kaqkunata amun ima amsaqpi, ƚKD\SLWXWD, gallu
tantamunanllapapaq. NDQWD\SLPDQDTDDOODTPDQWDƚKDPX\DQ
28੅“Allita uyakur intrakayllapa kay QLUPDSLVPDQD\DƚKD\DQNLOODSDFKX.
igus qirupaq willar intrachishutiyllapa. 36੅Kuytawkish, imanupi shamurqa

&KDTDTDPNXQDTDLJXVTLUXPXVKXT‫ێ‬ punuqmatana tarishutinllapa. 37੅Tukuy


manta qawamuqta rikarqa kwintata ND\QLVKXVKD\OODSDOODWDPLZDNLQNXQDWD‫ێ‬
qukankillapa, tamya tyimpuqa pis willani, rikƚKDNXUNDPDNDVKDODQD
shipchana nir. 29੅Chaynullami chay kananllapapaq”.
nishushayllapanulla pasaqta rikarqa
yarpunkillapana Dyusmanta Shamuq Jesustami wanuchiyta
Runaqami shamunanlapina nir. yarpuranllapa
30੅Chaymi chiqapta nishaykillapa: Chay (Mt 26.1-5; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53)

14
tyimpupi kaq runakunaqa manaraq 1੅Ishkay diyalanami chay Pascua

ZDQX\DWLQUDTPLWXNX\ODND\QLVKXVKD\‫ێ‬ fyistapi੆rWDQWDWDPDQDOLEDGXUD‫ێ‬
llapaqa pasanqa nir. 31੅Chaqa syilu wanchu mikuqllapa chayqa faltayaran.
chaynulla kay pachamapismi &KD\PLFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬
tukukanqa. Piru nuqa kuna, 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
nishaykuna-VKX\SDTDPLPDQDPD\GL\D‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDLPDTD\DUSXUDQOODSD
lapis tukukanqachu. imanullapis llullakuypi ima Jesustaqa
32੅“Piru Dyusmanta Shamuq Runa aypar wanuchinanllapapaq. 2੅Piru
shamunanpaq diyapaq, wakinkunaqami niranllapa:
uraspaq-shuypaqami, PDQDPD\TDQOD‫ێ‬ “Amami chay fyista diyakunapiqa
SLV\DƚKDQFKX. Chaynulla syilumanta chaynu rurashunllapachu. Chaqa
angelkuna, Dyusmanta Shamuq runakunami piñakur kuntranchikllapa
5XQDPDSLVPDQDPL\DƚKDQFKX. Nataq alsakamunmanllapa” nir.
7D\WD\ODPL\DƚKDQ. 33੅Chayraykumi
qamkunaqa imuraspis rikƚKDNXU Jesuspa umanman mutkiypaqla
[Dyusman mañakur] alli kamakashalana \DNLWXWDLƚKDUDQ
kankillapa. &KDTDPDQDPLUL\DƚKDQNL‫ێ‬ (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8)
llapachu ima diyami shamuyanqa 3੅Chaymantami Jesusqa Betania

nirmapis. SZLEOXPDQƚKDUTD, riran Simonpa

q¬13.27 Tukuyla pachamanta nirqami intrachimanchik Nortilawta, Surlawta, Estilawta,


Oestilawta ima nir. r¬14.1 Dyusninchikmi unayqa Egipto lugarmanta Israel runakunapa
agwilunkunata urqusha karan. Chay lluqshishanllapata ama qunqananpaqmi añu añu uk
fyistata ruraqllapa. Chay fyistaqami shutiq Pascua.
117 6DQ0DUFRV੄14

wasinman. Kay Simonmi unayqa chay Chay paymi, NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬


ismuyaq qishaywan karan. Piru chaynu kunaman riran willaq, Jesustaqa
misapi tayatinmi uk warmi payman qushaykillapa nir. 11੅Chaynu nitin
qimikaran uk alabastru butillitapi kusa X\DSDUPLFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬
ƚKDQL\MXQPLVKNLODPXWNL\SDT\DNLWXWD kunaqa kusalata aligriyar, Judasta
charikur. Chaymi ashwan chay warmiqa qillayta qunanpaq arniranllapa. Chaymi
chay butillitata pakir Jesuspa umanman Judasqa yarpuran, maylapina, imurasna
FKD\PLVKNL\DNLWXWDTDLƚKDUDQ. 4੅Piru Jesustaqa qukushaq nir.
chaypi wakin kaqkuna chayta rikarmi
piñakur, ukninllapa ukninllapa kaynu Pascua mikunata
ninakuranllapa: kamakachiranllapa
“¿,PDSDTWDTZDNNXVDƚKDQL\MXQWD (Mt 26.17-29; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30;
\DQTDOODTDLƚKDQ? 5੅Ashwanmi waknu 1 Co 11.23-26)
\DQTDOODLƚKDQDQPDQWDTDTXPDVKDOODSD 12੅Chay Pascua fyistapa punta diyanpi

trisyintus dinaryu੆s qillaymanmatapis tantata mana libadurayjuntachu


mas rantikur, chay mana imayjun mikuqllapa chaynulla chay uyshitata
kaqkunata yanapanallapata” nir. ufrindapaq nir wanuchiqllapa chay
Chaynu ninakurmi, chay warmitaqa GL\DPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTD
kusalata qillakachiyaranllapa. 6੅Chaynu payman qimikar kaynu nir tapuranllapa:
nitinllapa uyaparmi Jesusqa kaynu —Pascua mikunataqa, ¿maypitaq
niran: kamakachinayllapata munayanki? nir.
“Ama qillakachirchu dijayllapa. Payqami 13੅&KD\PL-HVXVTDLVKND\\DƚKDNXT‫ێ‬

kusala allinta rurasha nuqawanqa. 7੅Chaqa QLQNXQDWDND\QXQLUNDƚKDUDQ:


chay mana imayjun kaqkunawanqami —Riyllapa Jerusalén pwibluman.
maydiyapis pulla kankillapa, PXQDVKD\NL‫ێ‬ Chaypimi uk runa kantarunpi yakunta
llapa ura yanapanaykillapapaqqa. Piru apaqta tarinkillapa. Chaymi paypa ikinta
nuqa-VKX\SDTDPLPDQDQDSXOOD\NLOODSDQD‫ێ‬ rinkillapa. 14੅Chaynu rir, wasinman
chu kashaq. 8੅Kay warmisitaqami yaykutinqa ninkillapa: ¶<DƚKDFKLPDTQL\‫ێ‬
puytishanta rurasha nuqapa anayman llapami nin: ¿Maylaw kwartuykipitaq
PLVKNLPXWNL\SDTOD\DNLWXWDLƚKDUTD. \DƚKDNXTQL\NXQDZDQ3DVFXDPLNXQDWD
Chaymi ashwan kamakachimashana, kusa mikushaq? niyan’ nir. 15੅Chaynu
shumaqta pampakanaypaq. 9੅Chiqaptami nitkillapami payqa rikachishunqallapa
nishaykillapa: Tukuy maylawpipis imanu wasinpa unaqninpi uk atun kwartu kusala
NUL\LUZDVKDNDQDQOODSDSDTQLU\DƚKDFKL‫ێ‬ kamakashatana. Chaymi chaypi
kurqami, kay warmisita rurashantaqa kamkachinkillapa mikunallapapaqqa.
yarpur rimanqallapa. Chaymi mana 16੅&KD\QXQLWLQPL\DƚKDNXTQLQNXQDTD

qunqanqallapachu”. pwibluman rir Jesús nishannulla


tariranllapa. &KD\PLFKD\SLQDNDPDNDFKL‫ێ‬
Judasmi Jesusta qillayrayku ranllapa Pascua mikunataqa. 17੅Chaymanta
arnikuran tutapatinnaqa, Jesusqa chay dusi
(Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) \DƚKDNXTQLQNXQDZDQƚKDUDQQDFKD\
10੅-HVXVSDGXVL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ wasimanqa. 18੅Chaymanta misapi tasha
manta ukqa shutiq, Judas Iscariote. mikuyarnaqa, Jesusqa niran paykunataqa:

s¬14.5 Trisyintus dinaryuta uk trabajaq ganananpaqqami trisyintus diyata trabajayta ministiq.


6DQ0DUFRV੄14 118

—Chiqaptami nishaykillapa: 4DPNXQD‫ێ‬ uyshakunaqa wakta kayta limpu


manta uknikillapa pullay mikuqmi shikwakanqallapa’ nir.
kuntraykunaman qukumayanqa nir. 28੅Piru nuqa kawsamurqami, TDPNXQD‫ێ‬
19੅Chaynu nitinmi, paykunaqa kusalata mantaqa naypaqta rishaq Galilea
llakiranllapa. Chaymi uknin uknin pwiblumanqa.
ND\QXQLUWDSXTƚKXUDNDUDQOODSD: 29੅Chaynu nitinmi, Pedruqa niran:

—¿Nuqachu kashaq? nir. —Tukuy wakinkuna manchakur


20੅Chaymi Jesusqa paykunataqa niran: dijashutinllapapismi, nuqaqa mana
—Qamkunamanta uknikillapa nuqawan dijashaykichu nir.
chay platullapi tantata nuyuchir mikuqmi, 30੅Chaymi Jesusqa niran:

nir. 21੅&KD\QXTDPL'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬ —Chiqaptami nishayki: Kanan


shannulla, Dyusmanta Shamuq Runawanqa tutallami gallu ishkay kutipaqna
pasanqa. ¡Piru imananqaraq, FKD\NXQWUDQ‫ێ‬ kantananpaq katin qamqa kimsa kuti
kunaman qukuqqa! Kusala allinƚKLNDQDQWD ninki: ‘Manami paytaqa riqsinichu’ nir.
chay runaqa ama nasinanpaqchu. 31੅Piru Pedruqa qashan niran:
22੅Mikuyatinllapanaqa, Jesusqa tantata —4DPZDQSXOODWDZDQXFKLPDQD‫ێ‬
aypar Taytanta payji nir, pakir quran llapapaq katinmapismi, pullayki
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLU: shachinakushaq nir.
“Kaypi. Kayqami nuqapa kwirpuy” &KD\QXOODWDPLZDNLQNXQDSLVQL\DUDQ‫ێ‬
nir. llapa.
23੅Chaymanta kupata aypar Taytanta

payji nir, \DƚKDNXTQLQNXQDWDTXWLQ, Jesusmi Getsemaní wirtapi


tukuynin upyaranllapa. 24੅Jesusqami niran: mañakuran
“Kayqami yawarniy. Kay yawarniyta (Mt 26.36-46; Lc 22.39-46)
LƚKDVKD\ZDQPL7D\WD\'\XVZDQXNWUDWXWD 32੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

rurani, NXVDDFKNDUXQDNXQDWDOODNLSDVKD\‫ێ‬ kunawan riranllapa uk lugar Getsemaní


rayku. 25੅Chiqaptami nishaykillapa: shutiqman. &KD\SLPL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
Mananami qashanqa upyashaqnachu kay kunata kaynu niran:
ubapa yakuntaqa, PD\GL\D'\XVPDQWDNX‫ێ‬ —Riyanimi Taytayman mañakuq.
\DVKDQSLPXVKXTXEDSD\DNXQWDXS\DQD\‫ێ‬ Qamkunaqami kaylapi taskinkillapa nir.
kaman” nir. 33੅Chaynu nirmi, Pedruta, Santiaguta,

Juanta ima apar riran pullanqa.


Pedrumi Jesusta arniran mana Chaymantami kusata llakir kwashala
dijananpaqchu tikrakaran Jesusqa. 34੅Chaynu kayarmi
(Mt 26.30-35; Lc 22.31-34; kaynu niran paykunataqa:
Jn 13.36-38) —Kusalataraq llakir wanuq yupayna
26੅Chaymantami salmukunata takir yarpuni. Qamkunaqa kaylapi kidar
Dyusta alabarnaqa, riranllapana Olivos rikƚKDNXVKDODND\OODSDQLU.
sirkaman. 27੅Chaypimi Jesusqa 35੅Chaynu nirqa, chay kayashanmanta

paykunata niran: ashlila wakaq riran. &KD\SLPLTXQTXUL‫ێ‬


—Tukuy qamkunami [kanan tutalla] kur pachakaman pukƚKLUDU7D\WDQPDQ
manchakushaykillaparayku nuqalatana mañakuran puytiypaq katinmaqa chay
dijamankillapa. Chaqa, Dyus nitin kusala saqra qischakayqa mana
iskribikashakunapimi nin: ƚKDPXQPDQFKXQLU. 36੅Chaymi kaynu nir
‘Chay michikuqta wanuchitiymi, mañakuran:
119 6DQ0DUFRV੄14

“Abba, ੆t Taytay, qampaqqami tukuy Paykunaqami riranllapa kurakunapa


imapis ruraypaq. Chaymi puytiypaq mantaqninkuna, Moisés mantakushanta
katinqa yanapamay-ari kay kusa ayaq \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, Israel
yaku yupay qischakaymantaqa. Piru runakunapa ruku mantakuqninkuna
manami nuqa munashaynuchu kanqa. NDƚKDVKDNDWLQ. 44੅Judasqami, Jesuspa
Ashwanmi qam munashayki rurakanqa” kuntraqninkunataqa, kaynu nisha karan:
nir. “Nuqa saludar muchayani chaytami
37੅Chaymanta paykuna kayashanman aypar alli prisunkillapa” nir.
tikrakamurqa, punuqta tariran. Chaymi 45੅Chaymi Jesusman, Judas qimikarqa,

Pedrutaqa niran: —¡<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\!— nir


—Simón, ¿ima punuyankinachu? mucharan.
Manachu puytishayki uk uralamatapis 46੅&KD\PL-HVXVWDTDD\SDUSULVXUDQ‫ێ‬
¿
rikƚKDNXUQXTDZDQND\WDTD? llapana. 47੅Piru chaypi kaqkunamanta
38੅RikƚKDNXUPDxDNX\OODSD, ama ukmi ispadanta lluqshichimur,
uchapi ratanaykillapapaq. 4DPNXQD‫ێ‬ kurakunapa mantaqninta sirbiq runapa
TDPLDOOLQNXQDODWDUXUD\WD\DUSXQNL‫ێ‬ rinrinta ¡saq! pitiran. 48੅Nataq Jesusqami
llapa. 3LUXNZLUSX\NLOODSDOLWDODNDVKDQ‫ێ‬ chay runakunataqa kaynu nir tapuran:
UD\NXPLPDQDVKDFKLQDNX\WDSX\WLQNL‫ێ‬ —¿,PDSDTWDTTDPNXQDTDVKDPX‫ێ‬
llapachu. VKD\NLOODSDTLUXNXQDZDQLVSDGDNXQD‫ێ‬
39੅Chaynu nirmi qashan riran wan ima, uk suwakuqta yupay aypar
PDxDNXTSXQWDWDLPDQLUWDTPDxDNX‫ێ‬ apamaqllapaqa? 49੅Nuqaqami imuraspis
sha karan chaynulla. 40੅Chaymanta qamkunawan pulla kar Dyusta
tikrakamurqa, TDVKDODQFKD\\DƚKDNXT‫ێ‬ DGXUDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKLNXUD\.
ninkunataqa punuqta tariran. Chaqa Piru manamiri chaypiqa aypar
nawinllapamapis kusalata qipchirayaran apamaraykillapa imachu. Kayqami
punuypaq. Chaymi paykunaqa mana FKD\QXTDSDVD\DQ'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬
LPDWDQLVKDTQLUSLV\DƚKDUDQOODSDFKX. shannulla kumplikananpaq.
41੅Chaymanta kimsa kutipaqna shamur 50੅Chaynu Jesús nitinqami, tukuy

punuqta tarirqa niran: \DƚKDNXTQLQNXQDTDGLMDUQDDOVDNDUDQ‫ێ‬


—¿4DPNXQDTDFKXSXQXUVDPD\DQNL‫ێ‬ llapa. 51੅Nataq uk musu runami Jesuspa
llaparaq? ¡RikƚKDNXUVKDUL\OODSDQD! ikintaqa riyaran, XN\XUDTUDƚKSDODZDQ
Chaqa Dyusmanta Shamuq Runata qatakusha. Chaymi chay runakunaqa
uchakuqkunaman qukunanllapapaq ayparan apananpaq. 52੅Piru payqami
XUDTDPLƚKDPXVKDQD. 42੅Shariyllapa, FKD\TDWDNXVKDQUDƚKSDQPDWDSLVGLMDU,
rishunllapana, shipchamunnami nuqata lirila alsakar riran.
qukumaqqa nir.
Jesustami karguyjunkunaman
Jesustami prisuranllapana aparanllapa
(Mt 26.47-56; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) (Mt 26.57-68; Lc 22.54-55, 63-71;
43੅Chaynu Jn 18.12-14, 19-24)
nir Jesús rimayatinllami,
FKD\GXVL\DƚKDNXTQLQNXQDPDQWDXNQLQ 53੅ChaymantamiJesustaqa,
Judasqa, DFKNDUXQDNXQDZDQƚKDUDQ‫ێ‬ NXUDNXQDSDPDQWDTQLQPDQQDDSDUDQ‫ێ‬
llapa ispadakunawan, qirukunawan ima. llapa. Chaymanmi tantakaranllapa

t¬14.36 Abba nirqami rimayninchikpiqa munan niyta Papasituy nir.


6DQ0DUFRV੄14 120

kurakunapa mantaqninkuna, ruku Runataqa kusala puytiq Dyuspa allilaw


mantakuqkuna, Moisés mantakushanta qichqanpi taqta, chaymanta puktaypa
\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, ima. 54੅Nataq rurinta syilumanta shamuqta ima nir.
Pedruqami largukaqllamanta chapar 63੅Chaynu Jesús nitinmi chay

ikinllapata riyaran, chay kurakunapa kurakunapa mantaqninqa kusata piñakur


PDQWDTQLQSDZDVLQUXULSLSDPSDQND‫ێ‬ UDƚKSDQPDWDSLVOOLNLUDQ, Jesusqa mana
man. Chaymantami chay yaykushanlapi allintachu tukuyan nir. Chaymi niran:
kidaran Dyusta adurananllapa wasita —¿,PDPDVWLVWLJXWDWDTPLQLVWLQFKLN‫ێ‬
kuytaqkunawan pulla, ninapi llapa? 64੅Qamkuna uyapashaykillapanu,
quñukuqnu. kusala mana allintami Dyuspaq riman.
55੅Piru kurakunapa mantaqninkuna,
¿Imatataq yarpunkillapa?
WXNX\FKD\NXVDPDVNDUJX\MXQNXQD‫ێ‬ Chaymi, chaypi kaq runakunaqa
TDPL-HVXVSDTTDNXVDODWD\DƚKD\WD niranllapa:
munaranllapa imalata mana allinta —Kusala uchayjunmi wakqa;
rurasha katinqa, chayraykulana wanunanpaqmi allin nir.
wanuchinanllapapaq. Piru chaynumapis 65੅Chaymi ashwan wakinqa tuqapar,

manami tariranllapachu. 56੅Chaqa kusala nawinta bindar maqar ima kaynu


achka runakunami mana kashanmanta niranllapa:
uchachananpaq qimikaranllapa. Piru —¡Mabir tantyay!, ¿SLWDTPDTDVKX‫ێ‬
mana puytiranllapachu. &KDTDULPD\D‫ێ‬ ran? nir.
shanllapaqami mana chayllachu karan. Chaynullami Dyusta adurananllapa
57੅Chaynullami wakinkunapis yanqa wasipi kuytakuqkunapis maqaranllapa.
llullakurla kaynu niranllapa:
58੅—Nuqakunaqami kaynu niqta Pedrumi Jesustaqa mana
uyasha kanillapa: ‘Nuqaqami Dyusta riqsinichu niran
adurananllapa wasita runakuna (Mt 26.69-75; Lc 22.55-62;
rurashantaqa ratachir, qashan kimsa Jn 18.15-18, 25-27)
diyalapaqna shachishaq, mana 66੅Chaykamanqami Pedruqa tayaran
runakuna rurashannutanachu’ nir. ruri pampalapi. Chaypi kanankamanmi
59੅Piru chaynu rimarmapismi mana kurakunapa mantaqninta sirbiq warmi
chayllatachu rimayaranllapa. 60੅Chaynu ƚKDUDQ. 67੅Chaymantami Pedruta rikaran
QLWLQOODSDPLFKD\NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬ ninapa yatalanpi quñukur taqta. Chaymi
ninqa sharir tukuypa naypanpi chay warmiqa kusalata chapar kaynu
Jesustaqa kaynu nir tapuran: niran:
—¿Qam-shuypaqachu mana imatapis —Qampismi Nazaretmanta Jesuswan
ninki? ¿Ima nishaq nirtaq waknu puriq kanki nir.
qampaqqa rimayanllapaqa? nir. 68੅Piru Pedruqami kaynu niran:
61੅Chaynu nitinmapismi Jesusqa mana —Manami riqsinichu paytaqa.
imatapis niranchu. Chaymi chay &KD\QXOODPDQDPL\DƚKDQLFKXLPDSDT
kurakunapa mantaqninqa qashan niran: rimayanki nirmapis nir.
—¿Qamchu Dyuspa Akrashan Cristun, Chaynu nir, punkulawman risha
allin Dyuspa Wamran kanki? nir. katinmi kantaranna galluqa.
62੅Jesusqa niran: 69੅Chaymantami chay sirbikuq

—Nuqami kani. Chaqa qamkunami warmiqa qashan Pedruta rikar,


rikankillapa Dyusmanta Shamuq wakinkunata kaynu niran:
121 6DQ0DUFRV੄14੄15

—Kay runapismi Jesuswan puriq nir. kumi, 4੅Pilatuqa qashan kaynu nir
70੅Pirupayqami qashan niran: tapuran:
—Manami paytaqa riqsinichu nir. —:DNQXNXVDODWDXFKDFKDVKXWLQ‫ێ‬
Chaymanta uk ratulamantaqa chaypi llapaqachu, ¿qam-shuypaqa mana
kaqkunapis Pedruman qimikar kaynu imatapis ninki?
niranllapa: 5੅Piru Jesusqami mana rimaranchu.

—Chiqaptami paykunapa uknin kanki. Chaymi Pilatuqa kusalata yarpupakuyar


Chaqa qampis Galilea pwiblumanta kidaran.
kanki. [Rimanaykimapismi paykunanu].
71੅Chaymantami Pedruqa kutir kutir Jesustami wanuchinanpaqna
jurar niran: niranllapa
—¡0DQDULTVLQLFKXFKD\ULPD\DVKD\‫ێ‬ (Mt 27.15-31; Lc 23.13-25;
killapa runataqa nishuyanillapa Jn 18.38-19.16)
wakmaqa! ¡0DQDFKLTDSWDULPD\DWL\‫ێ‬ 6੅Kada Pascua fyistapimi chay

qami Dyus kastigamanqa! nir. gubyirnu Pilatuqa uk runata lluqshichiq


72੅Chaynu niyatinlami ishkay chay prisu kashanmanta, runakuna
kutipaqna gallu kantaran. Chaymantami mayqantaƚKLOOXTVKLFKL\QLVKDQQXOOD.
Pedruqa yarpuran Jesús kaynu nishanta: 7੅Chay tyimpupimi uk runa Barrabás

“Manaraq gallu ishkay kutipaqna shutiq prisu karan wakinninkunawan.


kantayatinmi kimsa kuti nuqapaqqa Chaqa paykunami gubyirnupa kuntran
ninki: ‘Manami riqsinichu’ nir” nishanta. tikrakar wanuchikusha karanllapa.
Chaymi llakir kusalata waqaran. 8੅&KD\PLUXQDNXQDTD3LODWXPDQƚKDU

mañakuranllapa, imanutaq kada fyistapi


Jesustami Pilatuman aparanllapa uk prisuta lluqshichiq chaynulla
(Mt 27.1-2, 11-14; Lc 23.1-5; rurananpaq nir. 9੅3LUX3LODWXTDSD\NXQD‫ێ‬
Jn 18.28-38)
taqa kaynu niran:

15
1੅Chaymanta achkiyatinnaqa —¿Qamkunaqachu munayankillapa,
FKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬ Israel runakunapa mantakuqninta
kuna, ruku mantakuqkuna, Moisés dijatiy rinanpaq? nir.
PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ 10੅Chaynuqami Pilatuqa niran, chay

kuna, chaynulla chay wakin kusa mas kurakunapa mantaqninkunaqa


karguyjunkunawan ima tantanakur -HVXVWDTDƚKLTQLUODSD\PDQTD
parlaranllapa. Chaymi Jesustaqa alli DSDPXVKDNDUDQQLUNZLQWDWDTXNDVKDQ‫ێ‬
watar apar Pilatutana quranllapa.੆u rayku. 11੅3LUXFKD\NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬
2੅Chaymi Pilatuqa kaynu nir tapuran: ninkunaqami tukuy runakunata
—¿Qamchu Israel runakunapa animachiran, %DUUDEDVWDNDƚKD\QLU
mantaqnin kanki? nir. mañakunanllapapaq.
Jesusqa niran: 12੅Chaymi Pilatuqa tapukuran:

—Qamllami ninki. —Chayqa ¿imatataq ruranayta


3੅3LUXFKD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬ munayankillapa Israel runakunapa
NXQDNXVDODWDXFKDFKD\DVKDQOODSDUD\‫ێ‬ mantakuqnin niyashaykillapawanqa?

u¬15.1 Chay tyimpukunapi Roma pwiblumanta kaqkuna binsisha karan Israel runakunata.
Chaymi uk romano gubyirnuna Israel runakunataqa mantaq. Chay gubyirnuqa shutiq Poncio
Pilato.
6DQ0DUFRV੄15 122

13੅Paykunaqami kusala jwirtita kaynu Alejandro chaynulla Rufo shutiq


nir lanyaranllapa: runakunapa taytan karan. Chaynu
—¡Kruspi klabay! nir. tarirmi Jesuspa krusninta amalas
14੅Qashanmi Pilatuqa niran: rikrachir aparanllapa.
—Chaqa, ¿ima mana allintataq rurasha? 22੅Chaynu rirmi uk lugar Gólgota

Piru chay runakunaqami qashan VKXWLTPDQƚKDUDQOODSD. Kay lugartami


kusala jwirtita kaynu nir lanyaranllapa: ninllapapis Calavera nir. 23੅Chaymi
—¡Kruspi klabay! nir. chaypiqa binuwan mirrata੆vSLƚKXU
15੅&KD\PL3LODWXTDWXNX\UXQDNXQD‫ێ‬ Jesustaqa upyachinaranllapa. Piru
wan allinpi kidanar, Barrabasta prisu payqami mana munaranchu. 24੅&KD\‫ێ‬
kashanmanta lluqshichir, VXOGDGXQ‫ێ‬ PDQWDPL-HVXVWDTDNUXVSLNODEDUDQ‫ێ‬
NXQDWDNDƚKDUDQ-HVXVWDOOLEDFKLU, llapana. Chaymi chay suldadukunaqa
chaymanta-VKX\SDTDNUXVSLNODEDQDQ‫ێ‬ -HVXVSDUDƚKSDQNXQDWDPD\TDQQLQ‫ێ‬
llapapaq. 16੅Chaynami suldadukunaqa OODSDSDTVKLNDQTDQLU\DƚKDQDQOODSD‫ێ‬
Jesusta aparanllapa gubyirnu Pilatupa paqqa surtyakur ayparanllapa.
dispachunpa pampanman. Chaypimi 25੅Jesustaqami alas nwibi unaqna

paykunaqa tukuy suldadu masinkunata kruspiqa klabaranllapa. 26੅Uk litrirutapismi


tantaranllapa. 17੅Chaymi ashwan uk ƚKXUDUDQOODSDLPDUD\NXVKLZDQXFKLVKD‫ێ‬
FKXSLNDPXUDGDUDƚKSDWD\DNDFKLUDQ‫ێ‬ llapa nir. Chaqa kaynumi niyaq: “KAYMI
llapa. Chaynullami umachiranllapa uk ISRAEL RUNAKUNAPA MANTAQNIN”
kuruna kashamanta rurakashata. nir. 27੅Chaynullami paypa pullanqa ishkay
18੅Chaymanta-shuypaqa kusalata suwakuqkunata krusllapi klabaranllapa,
kushikur kaynu nir qayƚKDNXUDQOODSD: ukninta Jesuspa ichuqlaw qichqanpi,
—¡Biba Israel pwiblupa gubyirnun! nir. ukninta-shuypaqa allilaw qichqanpi.
19੅Chaynu nirnaqa umitanpi uk barawan [28੅Chaynuqami ruraranllapa Dyus nitin
maqaranllapa, qaqllitanpi tuqaparanllapa iskribikashannulla kumplikananpaq. Chaqa
ima. Chaynulla paymanta burlakar niqmi: “Uchasapa runakunawan pullatami
naypanpi qunqurir, DGXUDT\XSD\WXNXUDQ‫ێ‬ mana allinpaq riqsishallapa”੆w nir.]
llapa. 20੅Chaymanta chaynu paymanta 29੅Piru tukuy chayta pasaqkunaqami,

kusata burlakarllapa imanaqa, chay umanllapata kuyuchiqnulla, kusalata


FKXSLNDPXUDGDUDƚKSDWD\DNDFKLVKDQ‫ێ‬ musyar kaynu niyaqllapa:
OODSDWDTDOOXTVKLFKLUSD\SDUDƚKSDQOODWD —¡Jajay! ¡Qammi, Dyusta adurananllapa
yakachiranllapa. Chaynu munashanllapata wasita ratachir qashan kimsa diyalapaq
rurarnaqami aparanllapana kruspi shachishaq nirayki! 30੅¡Chaymi ashwan
klabananllapapaq. qamlla washakar krusmanta ishkimuy! nir.
31੅Chaynullami chay kurakunapa
Jesustami kruspi klabaranllapana mantaqninkuna, Moisés mantakushanta
(Mt 27.32-44; Lc 23.26-43; \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDSLVNXVDODWD
Jn 19.17-27) kushipar, kaynu ninakuyaqllapa:
21੅Chaymantami Cirene pwiblumanta —Ukkunatami washaran. Piru
uk runa Simón shutiq, ƚKDNUDQPDQWD payllaqami mana washakayta puytinchu.
shamuqta tariranllapa. Payqami 32੅Wakqashi Dyuspa Akrashan Cristun,

v¬15.23 Chay mirraqami uk rimidyu karan ama manchaychu nanachikunanpaq.


w¬15.28¬Isaías¬53.12
123 6DQ0DUFRV੄15੄16

Israel runakunapa mantaqnin-ari. ¡Chaynu Magdalena, Salomé, chaynulla Josipa,


karqa chay krusmanta ishkimunqari! wamrakaq Santiagupa maman María ima.
41੅Kay warmisitakunami Jesuspaqa pullan
¡Chaynami chaypiraq paypi kriyishunllapa!
Chaynullami paywan pulla kruspi purir, yanapasha karan pay Galilea
kaqkunamapis ashwan kusa mana pwiblupi katinqa. Chaynullami chaypiqa
allinkunata ima willaranllapa. wakin warmisitakunapis achka karanllapa.
Paykunami Jesuspa pullan risha karanllapa
Jesusmi wanuranna Jerusalén pwiblumanqa.
(Mt 27.45-56; Lc 23.44-49;
Jn 19.28-30) Jesustami pamparanllapana
33੅Chaymantami a las (Mt 27.57-61; Lc 23.50-56;
dusimanta-pacha tardi a las triskaman Jn 19.38-42)
tukuy pacha tutaparaq intiru kidaran. 42੅Chaymanta chay samana diyapaq
34੅Chay urasllami Jesusqa kusa jwirtita NDPNDFKLNXQDQOODSDGL\DOLPSXWDUGL\D\D‫ێ‬
kaynu nir qayƚKDNXUDQ: tinnaqami, 43੅Arimatea lugarmanta uk kusa
“Eloi, Eloi, ¿lama sabactani?” imayjun runa José shutiq, riran mana
(Chaynu nirqami intrachimanchik: manchakurchu Pilatuta, Jesuspa kwirpunta
“Dyusniy, Dyusniy, ¿imapaqtaq mañaq. Payqami Dyus maydiyaqa shamur
nuqalata dijamashayki?” nir). qashan mantakuyanqa nir yarpurla kawsaq.
35੅Chaymi wakin chaypi kaqkuna Chaynulla payqami chay Israelmanta kusa
chaynu nitin uyaparqa kaynu mas karguyjunkunapa masin karan.
niranllapa: 44੅Chaynu Jesuspa kwirpunta mañaq

—¡Uyakuyllapa! Wakqami Dyuspa ƚKDWLQPL3LODWXTDNXVDODWDPDQFKDNXU


rimaqnin Eliasta qayayan nir. yarpupakuran. Chaymi suldadukunapa
36੅Chaymantami chaypi kaqkunamanta mantaqninta qayachimuran Jesusqachu
XNQLQOODSDNDOOSDUULUSXT\DODUDƚKSDWD ZDQXVKDQDQLU\DƚKDQDQSDT. 45੅Chaymi
qirupi watar puchqu binupi nuyuchir VXOGDGXNXQDSDPDQWDTQLQTDULU´:DQX‫ێ‬
-HVXVSDVKLPLQPDQXS\DQDQSDTƚKXUDU shanami” nir willaran. Chaynami
kaynu niran: Pilatuqa Jesuspa kwirpuntaqa Jositana
—Dijayllapa, mabir Eliaschu shamur quran apananpaq.
ishkichimunqa nir. 46੅Chaymi Josiqa kusa shumaq yuraq
37੅Piru Jesusqami kusala jwirtita qayƚKD‫ێ‬ UDƚKSDWDUDQWLU, Jesuspa kwirpuntaqa rir
kur wanuranna. 38੅Chaymi chay kutilla NUXVPDQWDLVKNLFKLPXUFKD\UDƚKSDZDQQD
Dyusta adurananllapa wasi ruripi uk atun pilluran. Chaymantami apar qaqapi uk
UDNWDUDƚKSDZDUNXUDTSLVOOLNLNDUDQ XƚKNXNDUDQ, FKD\ODSLƚKXUDU, \D\NXQDQ‫ێ‬
ƚKD\SLQXQDTPDQWDXUDNDPDQ. 39੅Jesuspa taqa kusala atun rumiwanna kirparan.
naypanpimi Romamanta suldadukunapa 47੅Chaynu kirpatinmi, 0DUtD0DJGDOHQD‫ێ‬

mantaqnin karan. Chaymi payqa rikaran wan, -RVLSDPDPDQ0DULDTDULNDNX\DUDQ‫ێ‬


imanu Jesús wanutinmapis. Chayraykumi llapa.
niran:
—Chiqaptami kay runaqa Dyuspa Jesusmi kawsamuranna
Wamran kasha nir. (Mt 28.1-10; Lc 24.1-12, Jn 20.1-10)

16
40੅Chaypiqami wakin warmisitakuna 1੅Chaymanta chay samana diya

karukaqlamanta rikakuyaranllapa. pasatinnaqa María Magdalena,


Paykunaqami kaykuna karanllapa: María Salomé chaynulla Santiagupa maman
6DQ0DUFRV੄16 124

Mariaqa kusala mishki mutkiypaq 10੅Chaymi payqa rir willaran Jesuspi


rimidyukunata rantir aparanllapa, kriyir pullan purisha kaqkunata. Chaqa
-HVXVSDNZLUSXQWDNDPNDFKLQDQOODSD‫ێ‬ SD\NXQDTDPLNXVDODWDOODNLUZDTD\DT‫ێ‬
paq. 2੅Chaymi chay simanapa punta llapa ima. 11੅3LUX-HVXVWDPLNDZVDPX‫ێ‬
diyanpiqa, allaq allaqla chayraq rupay shata nuqa rikasha kani nir willatin
LTDPX\DWLQULUDQOODSD-HV~VSDPSDND‫ێ‬ uyaparqa, mana kriyiranllapachu.
shanmanqa. 3੅.D\QXQLQDNXUPLUL\DUDQ‫ێ‬
llapa: “¿3LUDTFKD\XƚKNXWDNLUSDVKD Jesusmi ishkay
kusa atun rumita ashuchiyanqa \DƚKDNXTQLQNXQDPDQULNDULUDQ
yaykunallapapaq?” nir. (Lc 24.13-35)
4੅3LUXƚKDUTDPL, chay kusa atun 12੅Chaymantaqami Jesusqa mana

UXPLZDQXƚKNXWDNLUSDVKDQOODSDTD ULTVL\SDTODWLNUDNDULVKND\\DƚKDNXT‫ێ‬
uklawpina taqta rikaranllapa. ninkuna chunllaq nanta riyatin
5੅Chaymanta paykuna chayman rikariran. 13੅Chaymi riqsirna paykunapis
\D\NXUTDFKD\XƚKNXSDDOOLODZTLFKTDQ‫ێ‬ rir wakinninkunata willaranllapa. Piru
piqa uk musu runa, kusala atun yuraq manami kriyiranllapachu.
LQWLUXUDƚKSD\MXQWDULNDUDQOODSD.
Chaymi chay warmikunaqa kusalata -HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD
manchakuranllapa. 6੅Piru chay musu NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQSDT
runa rikashanllapaqami kaynu niran: (Mt 28.16-20; Lc 24.36-49;
“Ama manchakuyllapachu. 4DPNXQD‫ێ‬ Jn 20.19-23)
qami maskayankillapa Nazaretmanta 14੅Chaymanta mas tardikaqqami

Jesusta kruspi klabaranllapa chayta. -HVXVTDFKD\XQVL\DƚKDNXTQLQNXQD


Payqami kawsamur rishana; mananami misapi tayatinllapa, paykunaman
kaypinachu. Shamur rikayllapa rikariran. Chaymi paykunataqa anyaq
pampashanllapata. 7੅Chaymi ashwan rir DQ\DTZLOODUDQPDQDDOOLWDNUL\LVKDQ‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWD, Pedruta ima paq, mana intrakashanllaparayku ima.
willayllapa: 3D\TDVKL*DOLOHDSZLEOX‫ێ‬ Chaqa wakinkuna, Jesús kawsamushata
man riyan paykunamanta naypaqta; rikar, ZLOODWLQOODSDPLPDQDNUL\LVKD‫ێ‬
ashwanshi wakpina rikanqallapa, llapachu karan.
imanutaq willasha karan chaynulla”. 15੅Chaymi paykunataqa niran:
8੅Chaynu nitinmi chay warmikunaqa “Riyllapa tukuy pachata. Chaynami
FKD\XƚKNXPDQWDTDNXVDODWDDOVDNDU Dyuspa shumaq rimayninta tukuylata
lluqshir riranllapa. Chaqa kusalatari \DƚKDFKLQNLOODSD. 16੅Chaymi mayqanpis
manchakur chukchukyayaranllapa. Piru kriyir shutikurnaqa, washakanqallapa.
manami mayqantapis willaranllapachu Nataq chay mana
chaynu manchakushanllaparayku. kriyiqkuna-VKX\SDTDPLWXNX\W\LPSX‫ێ‬
paq kastigakananpaqna kanqa. 17੅Tukuy
Jesusmi María Magdalenaman rikariran
kriyiqkunata yanapatiymi kaynu
(Jn 20.11-18)
kanqallapa: Nuqapa shutiywanmi
9੅Jesusqami chay simanapa punta dyablupa yarpuyninta runakunamanta
diyanpi kawsamurqa, puntataqa itakunqallapa; mushuq rimaykunata
rikariran María Magdalenaman. Kay rimanqallapa ima. 18੅Largu kurukunata
Mariamantami Jesusqa, unaylla syiti ayparllapa, manaqa bininuta
dyablupa yarpuyninta itakusha karan. XS\DUOODSDPDSLVPDQDLPDQDQTDOODSD‫ێ‬
125 6DQ0DUFRV੄16

chu. Chaynulla tukuy qishaqkunapa taran. 20੅1DWDT\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬


DQDQPDQPDNLQOODSDWDƚKXUDWLQOODSD‫ێ‬ kuna-shuypaqa tukuy pachata riranllapa
pismi, alliyanqallapa ima”. imanu kriyir washakananllapapaq nir
\DƚKDFKLNXT. Piru Jesusqami kusalata
Jesusmi syiluman riranna \DQDSDWLQNXVDPDQDUXUD\SDTPLODJUX‫ێ‬
(Lc 24.50-53) kunata ima ruraranllapa. Chaymi tukuy
19੅Chaynu nir imanaqami Jesusqa rikaqkuna, uyakuqkunaqa chiqapta
syiluman apakaranna. Chaymantami chayqa chaynu kanqa niranllapa.
ashwan Dyuspa allilaw qichqanpina Chaynumi kanqa.
San Lucas
Iskribin Jesucristo Shumaq Rimashanta
San Lucasmi kay libruta iskribiran Amitunchik Jesús rurashankunata,
rimashankunata intrachimanallapapaq. Lucasqami rimidyakuq runa karan.
Jesucristuwan mana pulla purisha karmi, Jesucristo rimashanta, rurashanta imaqa,
payqa mana rikaranchu. Piru apustul Pablo Jesuspa shumaq rimayninta parlakur
puritinmi, paywan puriran.
Chaymi Lucas kay libruta iskribiran Jesucristupaq manyaqmanta shumaqta
tapukur ima, tayta Teóɹlo allita intrakananpaq. Chaynu katinmapis Lucasqami
mana Teoɹlulapaqchu iskribiran. Ashwanmi tukuy runakuna maylawmanta karpis,
Amitunchik Jesucristupaq allita intrakananllapapaq iskribiran. Chaynullami Hechos
librutapis iskribiran. Lucaspaq masta intrakanarqa liyishun Hechos 16.11-16;
20.5-16; 21.1-18; 27.1-44; 28.1-16; Colosenses 4.14; 2 Timoteo 4.11; Filemón 24.

Zacarías shutiq. Payqami, Abías


Lucasmi Teoɹluman iskribin kurakunapa ayllunmanta karan. Nataq,

1
1੅Amitunchik Jesucristo tukuy imata warmin Elisabet-shuypaqa punta kura
rurashantami kusala achka runakuna Aaronpa ayllunmanta karan. 6੅3D\NXQD‫ێ‬
manyaq iskribiyta kamaranllapa. 2੅Chaqa qami ishkantinllapa kusa allin
paykunaqami imanuƚKL$PLWXQFKLN karanllapa Dyuspaqqa. Chaynu karmi,
Jesucristuwan puntamanta-pacha pullan Dyus nishanta, mantakushanta ima
kar, tukuy imata rurashankunata rikasha kasushanrayku mana mayqanpis
kar willamaranchikllapa chaynulla uchachayta puytiqllapachu. 7੅Piru
iskribiranllapa. 3੅Chaynullami nuqapis PDQDPLZDPUD\MXQND\WDSX\WLTOODSD‫ێ‬
kusala munashay Tayta Teóɹlo tukuy chu, Elisabet mana wamrakuq katin.
chaykunapaq manyaq tapukur allita Chaynulla ishkantin rukullana
intrakashayrayku manyaq iskribishuyta karanllapapis.
yarpusha kani. 4੅Chaynuqami kusala 8੅Uk diyapimi, Zacariasqa wakin kura

DOOLWDQDLQWUDNDQNLFKD\\DƚKDFKLVKXWLQ‫ێ‬ masinkunawan Dyusta adurananllapa


llapa kriyishaykipaqqa. wasipi rurananllapata ruraranllapa.
9੅Paykunapa chaynu kustumrin katinmi,
Uk ángel rimaran Shutichikuq Zacariasta akraranllapa Dyusta
Juan nasinqa nir DGXUDQDQOODSDZDVLSD6DQWX.ZDUWXQ‫ێ‬
5੅+HURGHV-XGHDSZLEOXSLPDQWDNX\D‫ێ‬ man yaykur, LQVLQV\XWDTXQWDFKLNXQDQ‫ێ‬
shan tyimpupimi, chaypi taran uk kura paq. 10੅Chaymi, Santu Kwartupi

126
127 6DQ/XFDV੄1

insinsyuta quntachikunankamanqa, qamta parlashunaypaq kay shumaq


tukuy chay waqtapi kaqkunaqa willashushayta. 20੅Piru kananqa, nuqa
Dyusman mañakuyaranllapa. 11੅&KD\ND‫ێ‬ willashutiy mana kriyishaykirayku,
manmi Zacariasmanqa, Tayta Dyuspa mudupaqna tikrakanki. Chaymi manana
uk angelnin rikarir, chay insinsyuta rimayta puytinkichu, kay tukuy
rupachiyashan altarpa allilaw qichqanpi nishushaykunaqa allip chay nishaynulla
sharan. 12੅Chayta rikarmi Zacariasqa kanankaman.
kusalata dispantakar manchakuran. 21੅Chaykamanqami, Santu Kwartuman
13੅Piru chay angelqa niran: mana yaykusha karan chaykunaqa,
—Zacarías, ama manchakuychu. Chaqa yarayaranllapa Zacariastaqa. Chaymi
Dyusqami uyapasha mañakutkiqa. Chaymi, paykunalla tapunakuranllapa: “¿,PDNXU‫ێ‬
warmiki Elisabetqa wamrakustunqa. Chay WDTFKD\UXULPDQWDTDPDQDGDVOOXTVKL‫ێ‬
wamritutaqami shutichinki Juan. mun?” nir. 22੅Chaynu niyatinllapapismi,
14੅Qamqami allipta aligriyanki, chay lluqshimuran. Lluqshimurqa, mana
wamrituyki nasitinqa. Chaynulla kusa imatapis wakinninkunataqa willayta
achka runakunapis aligriyanqallapa. puytiranchu. Chaymi chay waqtapi
15੅Chaqa wamraykiqami, NXVD\DƚKDT kaqkunaqa yarpuranllapa, imata
puytiq kanqa Dyuspaqqa. Manami rikapakusha kanqa chay ruripiqa nir.
upyanqachu ubapa yakunta kar, wakin Chaqa makinkunalawan rikachikurla
PDƚKD\SDTLPDNDTNXQDPDWDSLV. Ashwan parlakuyaran. Chaymi, chaynuna
manaraq nasiyashanmanta-pacha, Dyuspa puriran mana rimakurnachu.
Santu Ispiritunwanmi kanqa. 16੅Payqami 23੅Chaynumapis, '\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬

VKXPDTWD\DƚKDFKLNXWLQ, Israelmanta kusa llapa wasipi rurananpaq karan


achka runakuna Dyusta kasunqallapa, chaykunataqa rurar tukchirna, riran
uchankunata dijar imana. 17੅Juanqami, wasinmanqa. 24੅Chaymantaqa, warmin
Dyuspa rimaqnin Elías yupaylla, kusa Elisabetqa ruriyjun rikariran. &KD\UD\‫ێ‬
shumaq yarpuyniyjun, pudirniyjun ima kumi, manana lluqshiranchu
kanqa. Chaymi, Amitunchikmantaqa wasinmantaqa sinku misista, kaynuta
QD\SDTWDVKDPXU\DƚKDFKLNXQTD, tukuy yarpur: 25੅´$PLWX\PLPXQDVKDZDPUD\‫ێ‬
UXQDNXQDZDPUDQNXQDZDQVKXPDTFKDND‫ێ‬ jun kanaypaq, amana runakunaqa,
nanpaq, FKD\QXOODFKD\PDQDLQWUDNDQDT‫ێ‬ mana wamrakuq warmichu nir ima
kunapis intrakananllapapaq ima. .D\NXQD‫ێ‬ pinqamananllapapaqnachu”.
tami, WXNX\UXQDNXQDWD\DƚKDFKL\DQTD
shumaq allinlana kasunanpaq, Amitunchik Uk ángel rimaran Jesús nasinqa nir
maydiya shamutinqa. 26੅Saysi misismantaqa, Tayta Dyusqa
18੅Chaymanta Zacariasqa, angeltaqa NDƚKDUDQDQJHOQLQ*DEULHOWD, Galileapa
kaynu nir tapuran: uk pwiblun Nazaret shutiqman, 27੅rir
—¿Imanutaq kriyishuyta puytiyman watukunanpaq, uk warmi María
kay nimashaykipaqqa? Chaqa nuqaqami shutiqta. Chay warmisitami manaraq
kusa rukunari kani, FKD\QXOODZDUPL\‫ێ‬ mayqan runawanpis punushachu karan.
pis nuqa yupay kusa rukuna. Piru payqami, parlashana karan
19੅Chaynu nitinqa, angelqa niran: kasarananpaq, gubyirnu Davidpa uk
—Nuqaqami Gabriel kani. Dyuspa ayllun José shutiqwan. 28੅Chayna, chay
naypanpimi kani pay nimashanta angelqa María kayashan wasiman
ruranaypaq. 3D\PLQXTDWDNDƚKDPDUDQ yaykurqa, kaynu niran:
6DQ/XFDV੄1 128

—Saludashunimi, Dyuspa munashan


warmisita, pay Taytituykiqami pullayki María, Elisabetta watukuran
kar kuytashun. 39੅Chay diyakunapimi, Mariaqa utqaylla
29੅Chaynu nitinmi, María rikarqa riran, Judeapa uk pwiblun sirkalla
kusata manchakur kaynuta yarpuyaq: lugarninman, Elisabetta watukuq.
40੅ƵKDUTDPL, Zacariaspa wasinman yaykur
¿,PDQLVKDTQLUWDTZDNQXTDZLOODPD‫ێ‬
yanqa? nir. 30੅Chaymanta angelqa niran: Elisabetta saludaran. 41੅María saludaqta
—María, ama manchakuychu. Chaqa uyapatinqa, Elisabetpa wamritunqa
qamqami Tayta Dyuspaqqa kusa munashan kuyukuran rurinpiqa. Chaymi, Elisabetqa
kanki. 31੅Chaymi, ruriyjun rikarinki. kusa shumaq Dyuspa Santu Ispiritunwanna
Chayna wamrakusturqa, chay wamritutaqa kidaran. 42੅Chayrayku, jwirtita rimar,
shutichinki Jesús. 32੅Payqami kusa runa kaynu niran:
nisha kanqa. Chaymi runakunamapis —Dyusmi masta shumaqchashusha
Unaqmanta Dyuspa Wamran ninqallapa. tukuy warmikunamanta. Chaynulla,
Chaqa Dyusqami, paytaqa ruranqa unay wamraykitapis shumaqchasha. 43੅¿Pitaq
rukunllapa gubyirnu David yupaylla kusa nuqaqa kani, Amituypa maman shamur
mantakuq kananpaq. 33੅Chayna pay watukumananpaqqa? 44੅Chaqa,
mantakunqa tukuy tyimpupaq Israel shutiq saludamaqta uyapashutiyla, chay kutilla
pwiblupiqa. Chaynulla chay wamrituyqa aligriyar kuyuran ruriypiqa.
mantakunanqa, mana tukukanqachu. 45੅Kusa shumaqnami qamqa kanki, Dyus
34੅Chaynu nitinmi, Mariaqa kaynu nir imatami rurayanqa nir willashutin
tapuran angeltaqa: kriyishaykirayku.
—¿,PDQXWDTND\DQTDFKD\ZLOODPD‫ێ‬ 46੅Chaymi, Mariaqa niran:

shaykiqa? Chaqa, nuqaqa manaraq “Tukuy shunquywanmi alabani kusa


runayjunlamapischu kani. puytiq Tayta Dyustaqa.
35੅Chaynu nir María taputinmi, 47 Yarpuyniypimapis aligriyani
angelqa niran: Washamaqniy Dyuspaqqa.
—Dyuspa Santu Ispiritunmi, qamman 48 /ODNLSD\SDTODZDUPLVLWDNDWL\PD‫ێ‬

Dyuspa pudirninwan uk puktaysitu pismi,


yupayla shamur, rurikipi samanqa. Tayta Dyusqa kusa shumaq
Chayraykumi, chay wamran nasiqqa kusa allinpaq rikaman.
allinla kar, shutinqa Dyuspa Wamran. Chaymi, kananmantaqa kusa
36੅Chaynulla, chay aylluyki Elisabetpismi, shumaq warmi nishapaqna
wamrakustunqa rukulana kayarmapis. riqsimanqallapa.
Paytami manana wamrakunqachu nisha 49 Chaqa, kusa puytiq karmi,
katinllapamapis, payqa saysi misispaqna QXTDSLTDFKD\PDQDUXUD\‫ێ‬
ruriyjun. 37੅Dyuspaqqami mana imapis, paqta kusa shumaqta rurasha.
mana ruraypaqqa kanchu. Payqa kusala shumaq allinla.
38੅Chaynu nitinmiri, Mariaqa kaynu 50 Dyusqami payta kasuqkunataqa,

niran: tukuy tyimpupaq llakipan.


—Nuqaqari Dyuspa sirbiqnin kani. 51 Dyusmi, tukuy pudirninwan

Chaymi, Tayta Dyusniyqa chay imatapis ruraran.


nimashaykinullata ruranqa nuqawanqa. Chaymi kusa kani niqkunapa
María chaynu nitinqami, angelqa yarpuyashanllapamatapis limpu
riranna. chinqachiran.
129 6DQ/XFDV੄1

52 Ashuchiranpismi kargunkunamanta, 62੅Chaymantaqa, wamrapa taytanta

FKD\NXVDSX\WLTNDUJX\MXQ‫ێ‬ siñalawan tapuranllapa, imanushi


kunata. shutichinayan nir. 63੅Chaymi, taytanqa
Ashwan, chay mana runa siñalawan mañaran uk tablitata, chaypi
nishakunatami, kusa runa iskribinanpaq wamrapa shutintaqa.
nishapaqna tikraran. Chaymi kaynuta iskribiran: ´6KXWLQ‫ێ‬
53 Chay mana imayjun kaqkunatami, qami, Juan” nir. Chayta rikarmi tukuy
tukuy imakunata quran. dispantakar kidaranllapa. 64੅&KD\PDQWD‫ێ‬
1DWDTFKD\NXVDODLPD\MXQ‫ێ‬ qami, chay kutilla qashan Zacariasqa
kunata-shuypaqa, shinalata rimaq qallarir Dyustaqa kusata
NDƚKDUDQ. alabaran. 65੅Tukuy chay wasin yatanlapi
54 Yanaparanmi Israel pwiblunmanta taqkunami, dispantakashalla karanllapa.
payta sirbiqkunata. Chaynulla, Judeapa chay sirkalla
Chaymi mana qunqarchu, lugarninkunamanta runakunapis,
shumaqta llakipar munaran. SDUODTOODSDWXNX\FKD\SDVDVKDQNXQD‫ێ‬
55 Chaynu kananpaqmi nisha karan paqqa. 66੅Chaynulla, WXNX\FKD\X\DSDT‫ێ‬
unay rukunchikkunata, kunapis paykunalla yarpupakuqllapa:
Abrahamta tukuy aylluntinta”. “¿Imanuraq kay wamraqa maydiyaqa
56੅Tukuy kaykunata nir imami, kanqa?” nir. Chaqa alliptari Tayta
Mariaqa Elisabetwanqa kimsa misista Dyusqa tukuy pudirninwan yanapaq
yupay pulla kidaran. Chaymantanami chay wamritutaqa.
tikrakaran wasinmanqa.
Zacariasmi
Shutichikuq Dyusta alabaran
Juanmi nasiranna 67੅Chay, wamrapa taytan Zacariasqa,
57੅Chaymanta, (OLVDEHWSDZDPUDNXVWX‫ێ‬ '\XVSDNXVDVKXPDT6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬
QDQW\LPSXƚKDPXWLQTD, ZDPUDNXVWX‫ێ‬ wan kar, Dyuspaq rimarmi kaynu niran:
ranna ullqituta. 58੅Chaymi, chay 68 “Kusa shumaqmi Israelmanta

yatanlapi riqsinan taqkuna, chaynulla runakunapa Dyusnin, $PLWXQ‫ێ‬


wakin ayllunkunapis, riranllapa chikqa.
watukuq, Tayta Dyusqa paywan kusala Chaqa, shamushamiri pwiblunta
EZLQXNDVKDQLU\DƚKDUOODSD. 59੅Chaymi washaq.
uchu diyayjunna wamritu katin, chay 69 Paymi, sirbikuqnin Davidpa

watukuq risha karan chaykunaqa, ayllunllamanta,


DSDUDQOODSDVLxDONXVWXPULWDUXUDQDQ‫ێ‬ XNNXVDODSX\WLTUXQDWDQXTDQ‫ێ‬
llapapaq. Chaynu rurarnaqa, ZDPULWX‫ێ‬ FKLNNXQDPDQTDNDƚKDPXVKD
taqa taytanpa shutinllawan Zacarías, washamanallapapaq.
shutichinaranllapa. 70 .D\SDTPLXQD\NXQDSD\QLVKDQQX‫ێ‬
60੅Piru mamanqa niran: llata,
—¡Mana! Wamrayqami shutinqa chay kusa allin rimaqninkuna
Juan. kaynu nisha karan:
61੅Chaymantaqa, chaypi kaqkunaqa 71 Payqashi washamashunllapa,

niran: kuntramaqninchikkunamanta,
—Manami mayqanpis aylluykipiqa, FKD\QXOODWXNX\ƚKLTQLPDTQLQ‫ێ‬
chaynu shutiyjunqa kanchu. chikkunamanmatapis.
6DQ/XFDV੄1੄2 130

72 Unay rukunchikkunatapis, OODNLSD‫ێ‬ ,VUDHOPDQWDUXQDNXQDWD\DƚKDFKLT


yanqa. qallarinankaman, chunllaq lugarkunapi
Chaynulla, PDQDVKLTXQTD\DQTD‫ێ‬ taran.
FKXFKD\WUDWXWDUXUDUDUQLNX‫ێ‬
shanmatapis. Jesucristumi nasiranna
73 Nataq, kaynumi jurar arnisha (Mt 1.18-25)

2
karan, agwilunchik 1੅Chay tyimpukunapimi, Romapa

Abrahamta-shuypaqa. punta mantakuqnin Augustuqa,


74 Washamayashunllapashi, chay NDƚKDNXVKDNDUDQXNVLQVXWDUXUDQDQ‫ێ‬
kuntranchikkunamanta, llapapaq tukuy pachapi. 2੅Kay sinsuqami
SD\WDVLUELQDOODSDSDTDPDLPDWD‫ێ‬ rurakaran Cirenio shutiq runa, Siria
pis mancharchu. pwiblupa gubyirnun katin. 3੅Tukuy
75 Chayna paypa naypanpiqa, pay runakunami uklaw pwiblukunapi
munashannullata rurarqa, tayarmapis, riqllapa pwiblunllapaman
kusala allin runana kanallapapaq, chaypina padrunakananllapapaq.
maydiyapis kawsayarllaqa. 4੅Chayraykumi, Josiqa chay Galileapa
76 Nataq qam-shuypaqa, wamrituy, pwiblun Nazaretmanta lluqshir, riran
shutinkimi unaq Dyuspa paypa pwiblun Belenman, chay Judea
shumaq rimaqnin. pwiblupa gubyirnu David nasishanman.
Chaqa, TDPTDPL$PLWX\NL‫ێ‬ Chaqa Josiqa, Davidpa ayllunmanta
mantaqa naypaqta rinki, karan. 5੅Josiqami, 0DULDZDQNDVDUDQDQ‫ێ‬
nanninta kamkachiq yupay pay paq kasha kar, rurisituyjun katinmapis,
shamunankaman allita rimar SXOODQDULUDQOODSDZDNPDQSDGUXQDND‫ێ‬
\DƚKDFKLNXULPD. nanllapapaq. 6੅Chaymi chay Belenpi
77 <DƚKDFKLQNLSLVPL, SD\SDSZLEOXQ‫ێ‬ kayatinllapaqa, 0DULDWDTDLWLNXVWXQDQ‫ێ‬
manta runakunata paq nanaynin ayparan. 7੅Chayna,
Dyusmi uchankunamanta chaylapi punta wamranqa nasikuran.
pirdunar washanqa nir. Nasikutinqami, mantillitakunawan liyar
78 Chaqa Taytanchik Dyusqami, usurachiran, animalkuna mikunanpaq
llakipamanchik kuytamanchik uk batyanula parita kaq chaylapi.
ima. Chaqa, PDQDULSD\NXQDSDTTDVDPDQDQ‫ێ‬
Chaymi unaq syilumanta-pacha llapapaq lugar karanchu, FKD\VDPDQDQ‫ێ‬
washamaqninchikqa shamunqa, llapa wasipiqa.
uk achkirachikuq yupay.
Paymi nuqanchikkunapaqqa, Angelkuna rikariran
imanutaq uk mushuq diyamaqa michikuqkunaman
kusa llipyalla, chaynu kanqa. 8੅Belenpa yatanlapimi, karanllapa
79 Chaynu shamurmi, yanapanqa chay ayka michikuqkuna. Paykunami
DFKNLUDFKLNX\QLQZDQTDWXWDSD‫ێ‬ chaypiqa tukuy tuta uknin uknin
raqpi yupay mana allinta rurar turnanakur uyshankunata kuytar
kawsaqkunata, taqllapa. 9੅&KD\PLFKD\SLNDQDQOODSDND‫ێ‬
shumaq nanninpi puriq yupay manqa, illaqmanta Dyuspa uk angelnin
tanallapapaq” nir. paykunaman rikariran. Chaynulla,
80੅Chay wamrituqamiri winayaq, Dyuspa shumaq llipyayninqa kusata
kusala yarpuyniyjun ima. Chaynulla, DFKNLUDFKLNDPXUDQSD\NXQDND\DVKDQ‫ێ‬
131 6DQ/XFDV੄2

manqa. Chaymi paykunaqa kusalata dispantakashalla kidaqllapa. 19੅Chaynu


manchakuranllapa. 10੅&KD\QXPDQFKD‫ێ‬ katinmapis, Mariaqami uyarala
kutinllapamapis, angelqa niran: uyakuran imanu rimatinllapamapis.
“Ama manchakuyllapachu. Ashwan &KD\PLLPDWDX\DSDU\DƚKDUPDSLV,
kusa shumaqta willashuyanillapa chayta mana qunqaranchu. 20੅Nataq, chay
uyarmi aligriyankillapa. Chaynulla michikuqkunaqa tikrakaranllapa
tukuymi kusata aligriyanqallapapis. Dyusninchikta alabaqnu, payji niqnu,
11੅Kananmi Davidpa pwiblunpi, uk tukuy chay rikashanllaparayku,
washakuq nasisha. Payqami Dyuspa uyapashanllaparayku ima. Chaqa, tukuy
Akrashan Cristun, Amitunchikllapa. chaykunamiri, iQJHOZLOODVKDQOODSDQX‫ێ‬
12੅Kay nishuyanillapa chayta chiqapta lla pasasha karan.
kriyinaykillapapaqqami, uk wamrituta,
DQLPDOPLNXQDQSDEDW\DQXODSDULWDQ‫ێ‬ Dyusta adurananllapa wasimanmi
lapi mantillitawan liyakasha usuraqta Jesusta aparanllapa
tarinkillapa” nir. 21੅Uchu diyamantami, chay siñal
13੅Chaynu parlayatinllaparaqqami, kustumrita rurarnaqa, FKD\ZDPULWX‫ێ‬
syilumanta achka angelkuna chay uk taqa Jesús shutichiranllapa, imanutaq
ángel kayashanman rikaritin, Dyusta María manaraq ruriyjun katin, ángel
alabaranllapa kaynu nir: nisha karan chaynulla.
14 “ Kusa shumaqmi unaq syilupi 22੅Chaymanta Moisés mantakushannu
¡
Dyusninchikqa! María itikushanmanta paqakutinnaqa,੆a
¡Kay pachapi kaqkunataqa, chay wamritutaqa aparanllapa
Tayta Dyusqa tukuyta llakipar Jerusalenman. Chayna Dyusta
yanapanqa! adurananllapa wasiman apar, kay
¡Chayna, paykunaqa shumaq wamrituyqa Dyuspaqna kanqa
allintana kawsanqallapa!” ninanllapapaq.
15੅Chaymanta chay angelkuna 23੅(Chaqa, '\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬

syiluman tikrakatinnaqa, chay kunapiqami kaynu niq: “Tukuy kulaka


michikuqkunaqa paynin paynin ullqu wamrituqashi Dyuspaqna kanqa”੆b
ninakuqllapa: “Rishunllapari Belenman nir). 24੅&KD\PLXIULQGLWDQOODSDWDƚKXUDU,
rikaq. Chaqa Dyusninchikmapis Tayta Dyusta payji ninanllapapaqqa,
DQJHOQLQNXQDWDNDƚKDPXWLQ, ZLOODPD‫ێ‬ ishkay turtulitakunataƚKLPDQDTDFKX
shanchikllapana chaypi imami pasasha palumapa ishkay wawituntaƚKLDSDU
nirmapis”. riranllapa, '\XVQLVKDQWDNXPSOLQDQ‫ێ‬
16੅Chaynu ninakur utqaylla rirmi, llapapaqqa.
tariranllapa Mariawan Jositaqa 25੅Chay tyimpukunapimi, Dyuspa

wamritunta batyanula paritapi Santu Ispiritunwan kar kusala allin


usurachisha taqllapata. 17੅Rikarnaqami, runa, Dyusta aduraq Jerusalenpi taq.
NXVDWDSDUODNXTƚKXUDNDUDQOODSDFKD\ Paymi shutiq Simeón. 3D\PL\DUDNX\D‫ێ‬
ángel wamritupaq willashanllapapaqqa. ran Dyuspa Akrashan Cristun shamur
18੅&KD\PLFKD\PLFKLNXTNXQDSDUODNX‫ێ‬ Israelmanta runakunata washananpaq.
tinllapaqa, tukuy uyapaqkunaqa, 26੅Chaqa Santu Ispiritumi paytaqa kaynu

a¬2.22 Masta intrakanarqa rikashunllapa Levítico 12.2-8; 5.11. b¬2.23 Masta intrakanarqa
rikashunllapa Éxodo 13.2,12-13.
6DQ/XFDV੄2 132

nir willasha karan: 0DQDUDTZDQX\DU‫ێ‬ kuntranqallapa paytaqa. 35੅Chaynulla


chu Dyuspa Akrashan Cristunta rikanki achka runakunapa yarpuyashan,
nir. 27੅Chayna, Santu Ispiritu willatin, rurayashankunamapis, shutiman
Simeonqa riran Dyusta adurananllapa rikarinqa. Piru tukuy chaykunapaqmi
wasiman. Chaynulla chay wamrapa qamqa kusalata llakinki. Chaqa, tukuy
taytankunapis wamritunta aparanllapa chaykunami qampaqqa, uk kuchillu
'\XVPDQWDNXVKDQQXOODNXPSOLQDQ‫ێ‬ shunquykillaman yaykuq yupay kanqa”.
llapapaq. 28੅Chaymi, Simeonqa chay 36੅Chaynullami Dyus nishankunata

wamritutaqa marqakustur, Tayta Dyusta rimaq uk ruku warmi Ana shutiqpismi


alabar kaynu niran: chaypi karan. Payqami, Aserpa
29 “Tayta Dyusniy, kanan-shuypaqa ayllunmanta uk runa Fanuelpa wamran
DUQLPDVKD\NLTDNXPSOLND‫ێ‬ kaq. Chaqa kasarasha kayaq kusa
shana. shipashlla kar. Piru runawanqami
Nuqa sirbikuqnikitaqa dijamayna kawsaran syiti añulata. 37੅Chaymi chay
shumaqta wanukunaypaq. runanmanta wakchayasha warmisitaqa
30 Chaqa rikashanamiri kani qam uchintay kwatru añuyjunna karan.
NDƚKDPXVKD\NLND\:DVKDNXT‫ێ‬ Payqami Dyusta adurananllapa
taqa. wasimantaqa mana ashurchu Dyusman
31 Qamqami tukuy chaykunataqa mañakuq tuta katin, unaq katinmapis.
ruraq qallarishayki tukuy Chaynullami ayunaq ima. 38੅Chaymi,
pwiblukunamanta runakuna paypis chay kutilla qimikamur
ULNDU\DƚKDQDQSDTTDPPL qallariran Dyusta payji niq. &KD\QX‫ێ‬
:DVKDNXTWDTDNDƚKDPXVKD\NL llami, WXNX\FKD\SL-HUXVDOpQZDVKDND‫ێ‬
nir. nanta munar yarakuqkunatapis
32 Paymi imanutaq uk achkirachikuq willaran: ´-HVXVPLFKD\\DUD\DVKDQ‫ێ‬
yanapamanchik, chay yupay llapa Washakuqqa” nir.
tukuy runakunata yanapar
qampaq intrachinqa. Josiwan María Nazaretman
&KD\QDPL\DƚKDUDODEDQTDOODSD tikrakaran
,VUDHOSZLEOXPDQWDPLVKDPX‫ێ‬ 39੅&KD\PDQWD7D\WD'\XVPDQWDNX‫ێ‬

sha Washakuqqa nir”. shanta tukuyta rurarllapanaqa, WLNUDND‫ێ‬


33੅Chaynu Simeón chay wamritupaq ranllapana Galileaman, chay paypa
nitin Josiwan, maman María uyaparmi pwiblun Nazaretman. 40੅Nataq, chay
kusalata dispantakar kidaranllapa. wamraqami winayaran. Chaymi mas
34੅Chaymantaqami Simeonqa Dyusman jwirti, PDV\DƚKDTLPDWLNUDND\DUDQ.
mañakuran, paykunata shumaqta Chaynulla Dyusqa kusa shumaqta
rikananpaq. Chaymi Jesuspa maman yanaparan.
Mariataqa niran:
“Tukuy imata, kay wamritu winar Jesustami Dyusta adurananllapa
Israel pwiblupi ruratinmi, wakinqa wasipi tariranllapa
paypi kriyir washakanqa. Nataq 41੅Jesuspa taytankunaqa añu añu
wakinkuna-shuypaqa, payta mana Jerusalenman riqllapa Pascua
kriyishanllaparayku, manana fyistaman. 42੅Chaymi Jesús dusi
Dyuspaqqa allinnachu kanqallapa. añuyjunna katinqa paykunaqa tantakar
Ashwan chaykunata ruratin imami, riranllapa fyistamanqa, chaynu riqllapa
133 6DQ/XFDV੄2੄3

kar. 43੅Chaymanta chay fyista pasashana 52੅Jesusqami winayaran. Chaynulla kusa


katin, wasinman tikrar riyatinllapanaqa, yarpuyniyjun tikrakayaran. Chaymi
wamra Jesusqa kidasha karan paytaqa kusa shumaqta rikayaran
Jerusalenllapi, taytankunaqa mana Dyusqa. &KD\QXOODZDNLQUXQDNXQDPD‫ێ‬
kwintata qukatinchu. 44੅Chaymi, pis, kusa shumaqta rikaqllapa.
paykunaqa Jesusqashi runakunapa
rurinta riyanqa nir yarpur, riranllapa Shutichikuq Juanmi
nantaqa uk diyatana. Chaymanta mana FKXQOODTNXQDSL\DƚKDFKLNXUDQ
rikaritin, riqsinankunata ayllunkunata (Mt 3.1-12; Mr 1.1-8; Jn 1.19-28)

3
tapukur ima, PDQD\DƚKDUDQOODSDFKX 1-2੅Kinsi añupaqna Tiberio César

maypi wamranqa kanqa nirmapis. mantakuq katin, Zacariaspa


45੅Chayna mana tarirmi, tikrakaranllapa wamran Juanta, Dyusqa uk chunllaq
qashan Jerusalenman, chaypi OXJDUSLSDUODUDQ\DƚKDFKLNXQDQSDT.
maskakunanllapapaq Jesuspaqqa. Chaymi chay tyimpukunallapi Poncio
46੅&KD\PDQWDPDVNDNXUSXUL\DU‫ێ‬ Pilato Judeapa gubyirnun karan. Nataq
llapaqa, kimsa diyamanta tariranllapa Herodes-shuypaqa Galileapi mantakuq.
Dyusta adurananllapa wasipi taqta. Chay uknin Felipiqa mantakuq Iturea
$VKZDQFKD\\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD‫ێ‬ pachapi, chaynulla Traconite pachapipis
wan pulla tayasha karan. Chay mantakuq paylla. Nataq Lisaniaqa
paykunaqa, Jesusta tapur uyakur ima mantakuq Abiliniapi. Anaswan
tayasha karanllapa. 47੅Chaymi tukuy Caifás-shuypaqa kurakunapa mantaqnin
uyapaqkunaqa dispantakashalla karanllapa. 3੅Chay tyimpukunapimi
kidaqllapa, NXVDWD\DƚKD\DVKDQSDT, Juanqa tukuy chay riyu Jordanpa
tapushanllapata allita willashanllapapaq OXJDUQLQNXQDSLSXULUDQ\DƚKDFKLNXU,
ima. 48੅Chaymanta taytankuna rikarqa, runakunaqa uchanllapata dijarna,
dispantakaranllapa. Chaymi mamanqa Dyusta kasur shutikunanllapapaq.
niran Jesustaqa: Chayna, Dyusqa uchanllapakunamanta
—Wamrituy, ¿imapaqtaq kaytaqa pirdunar washananpaq. 4੅Juanqamiri
ruramashaykillapa? Kusata llakirmi FKLTDSWDFKD\QX\DƚKDFKLNXUDQ,
taytaykiwan nuqaqa purisha kanillapa imanuƚKL'\XVSDULPDTQLQ,VDtDVND\QX
maskashur. niran chaynulla:
49੅Chaymantaqa Jesusqa niran: “Uk runami kusa jwirtita rimar
—¿Imapaqtaq maskamayankillapa? chunllaqpi nin:
¿0DQDFKX\DƚKDQNLOODSDQXTD7D\WD\SD ‘Amitunchik Dyuspa nanninta
wasinpi, SD\PXQDVKDQNXQDWDUXUDQD\‫ێ‬ kamakachiyllapa, XFKD\NL‫ێ‬
paq kani nirqa? OODSDWDGLMDU'\XVWDNDVXU‫ێ‬
50੅3LUXSD\NXQDTDPDQDLQWUDNDUDQ‫ێ‬ llapana.
llapachu imapaqmi chaynu niyan Chaynuqami kusa dirichula nanta
nirmapis. NLƚKDT\XSD\QDNDQNLOODSD
51੅Chaymantami Jesusqa tikrakamuran kanqa.
taytankunawan Nazaret pwibluman. 5 Tukuy pukrukuna pampalla kidanqa.

Chaypimi payqa taytankuna imata Tukuy qaqakuna, sirkakunapis


nitinpis kasur rurar ima kawsaran. shumaq pampalla kanqa.
Mamanqami tukuy chaykunata Qinqulla nankuna kaqkunapis
\DƚKDUTD, mana imalatapis qunqaqchu. dirichakanqa.
6DQ/XFDV੄3 134

1DQNXQDXƚKNXXƚKNXNDTNXQDSLV —Nuqakuna-shuypaqa, ¿imatataq


pampalla tikrakanqa. rurashaqllapa? nir.
6 Tukuy pachapi runakunami Chaymi Juanqa paykunataqa niran:
rikanqallapa —Ama mayqantapis yanqallamanta
'\XV:DVKDNXTQLQWDNDƚKDPX‫ێ‬ imanta kitayllapachu. Chaynulla ama
WLQTD·੅µ. yanqallamantaqa uchachayllapachu.
7੅Isaías nishannulla runakuna Juan Chay michkataƚKLJDQDQNLOODSD
shutichinanpaq lluqshimutinqa, payqa chaywanqa kuntintakayllapana.
niyaq: 15੅5XQDNXQDTDPLNXVDODWDULNDNX\D‫ێ‬

“¡Largu kurukunapa ayllunkuna! ranllapa tapunakurllapa, imanupiqa


¿ Chay manchaypaq kastigumanta Juan kanman Dyuspa Akrashan
ZDVKDND\DVKXQOODSDQLUFKX\DUSX\DQNL‫ێ‬ Cristunqa nir. 16੅3LUX-XDQTDSD\NXQD‫ێ‬
llapa? 8੅&KD\QX\DUSX\DUTD'\XVQLQ‫ێ‬ taqa niran:
chikpinari chiqapta kriyiyllapa, “Chiqaptami nishaykillapa: Nuqaqami
\DƚKDQDQOODSDSDTFKLTDSWDXFKD\NL‫ێ‬ shutichikuni yakulawan. Nataq uk
llapata dijar, '\XVQLQFKLNWDNDVXQNL‫ێ‬ shamur-shuypaqami shutichikunqa
llapana nir. Ama qamkunallaqa Santu Ispirituwan, ninawan ima.
alabakayllapachu ‘Abrahampa ayllun Payqami kusa mas puytiq nuqamantaqa.
kar washakayanchikllapa’ nirqa. Chaqa Nuqaqa paypa naypanpiqa mana
allita nishaykillapa: Dyus munarqami VLUELQLFKXOODQTLQSDZDWXQWDNDƚKDQD\‫ێ‬
kay rumikunamatapis, Abrahampa paqlamapis. 17੅&KD\SD\TDPLULDSDPX‫ێ‬
ayllunpaq tikranarqa, tikranman. yan urkitanta makinpi charikur triguta
9੅$FKDSLVPLOLVWXQDTLUXNXQDWDƚKXSDQ‫ێ‬ akrananpaq pajanmanta. Chaynu
manta kuchunanpaqqa. Chaqa tukuy shumaqcharqami chay trigutaqa
qiru mana allita puquqtaqa, kuchur ƚKXUDQTDƚKXUDNXQDQSL. Nataq
itakunqa ninaman”. pajanta-shuypaqa rupachinqa. Chay
10੅Chaynu Juan rimatinqa, chay QLQDTDPLUDWDNXUTDPDQDZDQXQTD‫ێ‬
runakunaqa niranllapa: chu”.
— Chaqa, ¿imatataq rurashaqllapa 18੅Chaynumiri shumaqta willar, Juanqa

ama kastigamananllapapaqqa? \DƚKDFKLNXUDQLPDQXPL:DVKDNXT


11੅Juanqa paykunata niran: shamuq chayqa kanqa nirmapis. 19੅&KD\QX‫ێ‬
— Mayqannikillapapis ishkay llami chay gubyirnu Herodesta-shuypaqa
UDƚKSD\MXQNDT, mikunayjun kaqpis, anyaran, XNQLQ)HOLSLSDZDUPLQ+HURGLDV‫ێ‬
quyllapa uk mana kaqniyjunta. wan kayashanrayku, chaynulla tukuy
12੅Chay Romapaq wakin impwistuta wakin mana allin rurayninkunapaqpis.
kubrakuqkunapismi qimikaranllapa, 20੅Piru ashwan Herodesqa, chay tukuy

shutikunanllapapaqqa. Chaymi mana allinkunata rurashanpaq anyatinqa,


Juantaqa kaynu nir tapuranllapa: ukmanta yarpur Juantaqa karsilachiran.
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿imatataq
rurashaq nuqakunaqa? Jesusmi shutikuran
13੅Chaymi Juanqa chaykunatapis niran: (Mt 3.13-17; Mr 1.9-11)
—Ama kubrakuyllapachu mastaqa, 21੅Piru manaraq karsilpi kayar Juan

chay kubrakushaykillapamantaqa. kusa achka runakunata shutichiyatinqa,


14੅Chaymantaqa chaynulla wakin Jesuspis riran shutikuq. Chaynu
suldadukunapis tapuranllapa Juantaqa: shutikur Taytanman mañakuyatinqa
135 6DQ/XFDV੄3

V\LOXTDNLƚKDNDUDQ. 22੅Chaymi Dyuspa Eliezerqa, Jorimpa wamran.


Santu Ispiritunqa Jesusman ishkimuran Jorimqa, Matatpa wamran.
kusa rikaypaqla, uk palumitanu. 30 Matatqa, Levipa wamran.

Chaymi syilumanta-pacha Dyus kaynu Leviqa, Simeonpa wamran.


niqta uyaparan: Simeonqa, Judapa wamran.
“Qammi kusa munashay Wamray kanki. Judaqa, Josipa wamran.
Qamwanmi kusalata aligriyani” nir. Josiqa, Jonanpa wamran.
Jonanqa, Eliaquimpa wamran.
Kaykunami Jesucristupa unay 31 Eliaquimqa, Meleapa wamran.
ayllunkunaqa karan Meleaqa, Mainanpa wamran.
(Mt 1.1-17) Mainanqa, Matatapa wamran.
23੅$PLWXQFKLN-HVXFULVWR\DƚKDFKLNXT Matataqa, Natanpa wamran.
qallarirqami trinta añuyjunmana kasha 32 Natán-shuypaqa, Davidpa wamran

kanqa. 1LTOODSD$PLWXQFKLN-HVXFULVWX‫ێ‬ karan.


qashi Josipa wamran nir. Davidqa, Isaipa wamran.
José-shuypaqa, Elipa wamran nir. Isaiqa, Obedpa wamran.
24 Eliqa, Matatpa wamran. Obedqa, Boozpa wamran.
Matatqa, Levipa wamran. Boozqa, Salmonpa wamran.
Leviqa, Melquipa wamran. Salmonqa, Naasonpa wamran.
Melquí-shuypaqa, Janapa wamran 33 Naasonqa, Aminadabpa wamran.

karan. Aminadabqa, Adminpa wamran.


Nataq Janaqa, Josipa wamran. Adminqa, Arnipa wamran.
25 Josiqa, Matatiaspa wamran. Arniqa, Esrompa wamran.
Matatiasqa, Amospa wamran. Esromqa, Farespa wamran.
Amosqa, Nahumpa wamran. Faresqa, Judapa wamran.
Nahumqa, Eslipa wamran. 34 Judaqa, Jacobpa wamran.

Esliqa, Nagaipa wamran. Jacobqa, Isaacpa wamran.


26 Nagaiqa, Maatpa wamran. Isaacqa, Abrahampa wamran.
Maatqa, Matatiaspa wamran. Abraham-shuypaqa, Taripa wamran
Matatiasqa, Semeipa wamran. karan.
Semeiqa, Josipa wamran. Tariqa, Nacorpa wamran.
Josiqa, Judapa wamran. 35 Nacorqa Serugpa wamran.
27 Judaqa, Joanapa wamran. Serugqa, Ragaupa wamran.
Joanaqa, Resapa wamran. Ragauqa, Pelegpa wamran.
Resaqa, Zorobabelpa wamran. Pelegqa, Heberpa wamran.
Zorobabelqa, Salatielpa wamran. Heberqa, Salapa wamran.
Salatielqa, Neripa wamran. 36 Salaqa Cainanpa wamran.
28 Neri-shuypaqa, Melquipa wamran Cainanqa, Arfaxadpa wamran.
karan. Arfaxadqa, Sempa wamran.
Melquiqa, Adipa wamran. Sem-shuypaqa, Noepa wamran
Adiqa, Cosampa wamran. karan.
Cosamqa, Elmodampa wamran. Noeqa, Lamecpa wamran.
Elmodamqa, Erpa wamran. 37 Lamecqa, Matusalenpa wamran.
29 Erqa, Josuepa wamran. Matusalenqa, Enocpa wamran.
Josueqa, Eliezerpa wamran. Enocqa, Jaredpa wamran.
6DQ/XFDV੄3੄4 136

Jaredqa, Mahalaleelpa wamran. ‘Adurar sirbiy Amituyki Dyuslata’


Mahalaleelqa, Cainanpa wamran. nir.
38 Cainán-shuypaqa, Enospa wamran 9੅Chaymantami dyabluqa Jesustaqa

karan. aparan Jerusalén pwibluman. &KD\SL‫ێ‬


Enosqa, Setpa wamran. qami Dyusta adurananllapa wasipa kusa
Setqa, Adanpa wamran. unaqninman iqachir niran:
Nataq Adanta-shuypaqa Tayta —Chiqapta Dyuspa Wamran karqa,
Dyusmi ruraran. ND\PDQWDXUDPDQNDƚKDND\. 10੅Chaqa
Dyus nitin iskribikashakunapimi, nin:
Jesusta dyablu uchakuchinaran ‘Dyusqashi angelninkunata
(Mt 4.1-11; Mr 1.12-13) NDƚKDPXQTD

4
1੅Jesusqa Santu Ispirituwan kar kuytashur washashunanpaq.
tikrakamuran riyu Jordanmantaqa. 11 Chaynulla aypashuyanqashi

Chaynu Santu Ispiritu yapatinmi, ƚKDNLNLPDSLVDPDƚKDFKLNDQDQ‫ێ‬


Jesusqa riran chunllaq lugarman. paq ima rumilawanmapis’ nir.
2੅Chaypiqami kwarinta diyata karan. 12੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran:

Chaymi chay diyakunaqa ayunar mana —Dyus nitin iskribikashakunapimi


imalatapis mikushanrayku kusalata ninpis:
mallaqnaran. Chaynu mallaqnatin, ‘Amami Amituyki Dyus nishanllata
G\DEOXTDLPDQXOODSLV-HVXVWDTDXFKDNX‫ێ‬ rurachir pukllaychu’ nir.
chinaran. 3੅Chaymi niran: 13੅Chaymanta-shuypaqami dyabluqa

—Chiqapta Dyuspa Wamran karqa, manana imanupis Jesusta uchakuchiyta


ND\UXPLWDZLOOD\WDQWDSDTWLNUDNDQDQ‫ێ‬ puytirnaqa, ashuranna paymantaqa
paq nir. ayka diyallataqa.
4੅Piru Jesusqa niran:
-HVXVPL*DOLOHDSL\DƚKDFKLNXT
—Dyus nitin iskribikashakunapimi
qallariran
nin:
(Mt 4.12-17; Mr 1.14-15)
‘Manami tantalamantachu runaqa
kawsayta puytin. 14੅Jesusqami qashan Galileaman
[$VKZDQPL'\XVSDWXNX\ULPD\‫ێ‬ tikrakaran Santu Ispiritupa pudirninwan
ninta kasur kawsanqa]’ nir. karna. Chaymi chay lugarkunapa
5੅Chaymanta-shuypaqami dyabluqa ridurninkunapiqa paypaqqa kusalata
Jesustaqa aparan kusala unaq sirkaman. \DƚKDUDQOODSDQD. 15੅Chaqa payqami
Chaymantami dasla kay pachapa tukuy tukuy chay tantakananllapa wasikunapi
pwiblunkunata rikachir niran: \DƚKDFKLNXT. Chaymi tukuyla paytaqa
6੅—Nuqaqami qushayki tukuy kay alabaqllapa.
imakuna kay pachapi kaqtaqa, qamna
mantakunaykipaq. Chaqa, nuqapami tukuy Jesusmi Nazaret pwiblupi
kaykunaqa. Chay-ari mayqantapis qushaq (Mt 13.53-58; Mr 6.1-6)
qunashaytaqa. 7੅Chayrayku, qunqurir 16੅Chaymantami Jesusqa chay
nuqata aduramatkiqami tukuy chay maypiƚKLNUL\DNDVKDNDUDQ, pwiblun
rikayashaykikunaqa qampaq kanqa nir. Nazaretllaman riran. Chaymi samana
8੅Jesusqa niran: diyapiqa chay tantakananllapa wasiman
—[¡Ashuy dyablu!] Chaqa Dyus nitin \D\NXUDQSD\SDNXVWXPULQNDVKDQ‫ێ‬
iskribikashakunapimi nin: rayku. Chaymantami shariran Dyus
137 6DQ/XFDV੄4

nitin iskribikashakunata liyinanpaq. nimayankillapapis kanqa: Capernaumpi


17੅Chaymi Dyuspa rimaqnin Isaías kwichka achka imakunata rurashayki
LVNULELVKDQWDPDN\DWLQOODSDNLƚKDUTD, QLUX\DSDVKD\OODSDWDPLND\SDFKD\NLSL‫ێ‬
kaynu niqta tarir liyiran: pis ruray kriyinayllapapaq, nir.
18 “Nuqapimiri Dyuspa Ispiritunqa. 24੅“Chiqaptami nishaykillapa: 0D\TDQ‫ێ‬

&KDTDSD\DNUDPDUPLNDƚKDPDVKD pis Dyuspa rimaqnin katinqa, manami


chay mana imayjunkunata Dyuspa pwiblunllapiqa shumaqta rikanllapachu
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKL‫ێ‬ nir. 25੅Alliptami nishaykillapapis:
naypaq. Dyuspa rimaqnin Eliaspa tyimpunpimi
[.DƚKDPDVKDSLVPLNZDVKDOOD kimsa añu-y-midyuta tamya mana
kaqkunata kunsulanaypaq]. karanchu. &KD\PLWXNX\,VUDHOSZLEOX‫ێ‬
&KD\QXOODPLNDƚKDPDVKD piqa kusala mallaq tyimpu karan.
dyablupa makinpi kaqkunata Chaynullami chaypiqa achka byuda
washanaypaq, warmikuna karanllapa. 26੅Piru chaynu
syigukunata rikakuchinaypaq, katinmapis Dyusqa Eliastaqa mana
qischakaqkunata washanaypaq Israelmanta chay byudakunamanchu
ima. NDƚKDUDQ. $VKZDQPLSD\WDTDNDƚKDUDQ
19 .DƚKDPDVKDSLVPL'\XVTD Sarepta pwiblumanta uk byuda
tukuylata yanapananpaq warmiman. Chayqami Sidón pwiblupa
W\LPSXTDƚKDPXVKDQDQLU shipchanlapi kaq. 27੅Chaynullami Israel
\DƚKDFKLNXQD\SDTµ. pwiblukunapipis karan achka qishaq
20੅Chaynu nirnaqa Jesusqa chay ismuyaq runakuna, Dyuspa rimaqnin
iskribikashataqa pillur, FKD\WDQWDND‫ێ‬ Eliseupa tyimpunpiqa. &KD\QXNDWLQPD‫ێ‬
nanllapa wasipi yanapakuqta qur payqa pis, mana mayqantapis allicharanchu.
taran. Nataq tukuy chaypi kaqkunaqami Ashwan Siria pwiblumanta Naamán
kusalata paytaqa chapayaranllapa. shutiq runalata allicharan” nir.
21੅Chaymi payqa rimaq qallariran kaynu 28੅Chaynu chaykunata uyarllapami,

nir: chay tantakananllapa wasipi kaq


—'\XVQLWLQLVNULELNDVKDQWDOL\LVKD\‫ێ‬ UXQDNXQDTDWXNX\ODNXVDWDSLxDNXUDQ‫ێ‬
TDPLNDQDQOODTDPNXQDSDQD\SD\NL‫ێ‬ llapa. 29੅Chaymi sharir Jesustaqa chay
llapapi nuqawan kumplikashana. pwiblumantaqa aparanllapa chay
22੅Chaynu nir kusa shumaqta pwiblu rurakashapa qichqalanpi pata
rimashanraykumi, chay uyakuqkunaqa karan chayman, chay patamantana
dispantakashalla Jesuspaqqa kusa itakunanllapapaq. 30੅Piru ashwan
allinta rimayaranllapa. Piru chaynu Jesusqa chaynu ruranayatinllapamapis
rimarmapis yaqqa mana kriyinar ƚKD\SLQOODSDWDSDVDUULUDQ.
SD\NXQDSXUDND\QXQLUWDSXQDNX\DT‫ێ‬
llapa: Jesusmi runamanta dyablupa
—¿Manachu kayqa Josipa wamran? yarpuyninta itakuran
nir. (Mr 1.21-28)
23੅Chaynu yarpuyatinllapamiri, 31੅Jesusqamiriran Galileapa pwiblun
Jesusqa paykunataqa niran: Capernaumman. Chaymi samana
—‘Rimidyakuq tayta, qamraq GL\DNXQDSLTDUXQDNXQDWD\DƚKDFKLT.
rimidyakay’ nishanllapanullami 32੅&KD\QX\DƚKDFKLNXWLQPLNXVD

nimayankillapa kanqa. Chaynullami dispantakashalla kidaqllapa. Chaqa


6DQ/XFDV੄4੄5 138

kusata paylla mantakur imami


\DƚKDFKLNXUDQ. Jesusmi achka qishaqkunata
33੅Chay tantakananllapa wasipiqami, allicharan
kayaq uk runa dyablupa yarpuyninwan. (Mt 8.16-17; Mr 1.32-34)
Chayqami kusa jwirtita kaynu qayƚKD‫ێ‬ 40੅Rupay chinqatinnaqa, tukuy riqchaq

kuq: qishaywan kaqninkunata Jesusman


34੅— Ay! Nazaretmanta Jesús, apamuranllapa. Chaymi makinkunata
¡
¿LPDSDTWDTQXTDNXQDPDQ\DNDSD‫ێ‬ SD\NXQDSDDQDQPDQƚKXUDUOOD
kanki? ¿Ima, chinqachimaqllapachu allicharan. 41੅Chaynullami achka
shamushayki? Nuqaqami riqsishuni. UXQDNXQDPDQWDG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬
¡Qamqami Dyuspa Santu Wamran kanki! kunapis yarquran, kaynu qayƚKDNXU:
nir. —¡Qamqami Dyuspa Wamran kanki!
35੅Chaynu nitinmi, Jesusqa anyaran nirlla.
dyablupa yarpuynintaqa kaynu nir: Chaynu nitinllapami Jesusqa anyar,
—¡Upallalla yarquy kay mana dijaranchu rimananllapapaqqa.
runamantaqa! &KDTDFKD\G\DEOXSD\DUSX\QLQNXQD‫ێ‬
Chaynu Jesús nitinqami, chay dyablupa TDPL\DƚKD\DUDQOODSDSD\TD'\XVSD
yarpuyninqa yarquranna runamantaqa. Akrashan Cristun nir.
Tukuy runakunapa naypanpimi chay
runataqa ratachir mana imanachirlapischu -HVXVPL*DOLOHDSL\DƚKDFKLNXUDQ
yarquran. 36੅Chayta rikarmi, tukuyla (Mr 1.35-39)
runakuna kusa dispantakashalla ukninllapa 42੅&KD\PDQWDDOODTQLQDFKNL\D\DWLQ‫ێ‬

ukninllapa kaynu ninakuyaqllapa: “¿Ima naqa Jesusqa sharir, chay pwiblumanta


rimaykunataq kaykunaqa? &KDTDSXGLUQLQ‫ێ‬ lluqshir riran chunllaq lugarmanna. Piru
wan kusata paylla mantakur, imami willan runakunami kusalata maskar rir,
dyablu chay runamanta yarqunanpaqqa. ƚKDUDQOODSDSD\ND\DVKDQPDQTD.
¡Chaynu willatinmi paykunaqa yarqun!” Chaymi Jesustaqa chaylapi kidananta
37੅Chaynu nir rimatinllapami tukuyla munaranllapa, ama rirnachu. 43੅Chaymi
chay lugarpa pwiblitunkunapi Jesusqa niran:
Jesuspaqqa kusalata rimaqllapa. —Ashwanmi Dyusqa imanumi
mantakun nir shumaq rimananta uklaw
Jesusmi allicharan
SZLEOXNXQDSLSLV\DƚKDFKLNXQD\SDT
Simón Pedrupa swigranta
kani. Chaqa chaypaqmi shamusha kani
(Mt 8.14-15; Mr 1.29-31)
nir.
38੅Jesusqa tantakananllapa wasimanta 44੅Chaynumi Jesusqa chay Israel

yarqurqa, rir yaykuran Simonpa runakuna tantakananllapa wasikunapi,


wasinman. Chaypimi Simonpa swigran Galilea lugarkunapi ima Dyuspa shumaq
qishaq kusa rupapi karan. Chaymi ULPDQDQWDTD\DƚKDFKLNXUSXUL\DUDQ.
Jesusta rugaranllapa alliyachinanpaq.
39੅Jesusqami payman qimikar chay Kusa achka piskaduta ayparanllapa
rupataqa wakaq tukuy niran. Chaynu (Mt 4.18-22; Mr 1.16-20)

5
nitinmi chay rupaqa dijaranna. 1੅Uk diyapimi, Jesusqa Genesaret

Chaymantami ashwan chay kutilla, TXƚKDSDPDQ\DQSLNDUDQ.


warmisitaqa sharikur paykunata Chaymanmi kusala achka runakuna,
qaraqna qallariran. '\XVQLVKDQWD\DƚKDFKLNXWLQX\DNX\WD
139 6DQ/XFDV੄5

munashanrayku tantakamur limpu manchakusha karanllapa. Paykunami


NLƚKNLFKLUDQOODSD. 2੅Chaymantami Simonpa kumpañirun karanllapa. Piru
Jesusqa rikaran ishkay yaku Jesusqa Simontaqa niran:
NDUUXNXQDWDTXƚKDSDUXULQSLNDTWD. —Ama manchakuychu. Ashwanmi
Chay yaku karrukunaqami shinala kananmantaqa piskaduta aypaq
karan, SLVNDGXNXTNXQDDWXQVKLNUDQ‫ێ‬ \XSD\QDUXQDNXQDWDQXTDSDT\DƚKDFKLU
llapata paqaq ishkishanrayku. 3੅Chaymi tantanki nir.
Jesusqa iqaran uk yaku karruman. 11੅Chaynu Jesús nitinqami, chay

Chayqami Simonpa karan. Chaymi NXWLOOD\DNXNDUUXQOODSDWDTDTXƚKDSD


Simontaqa mañaran, yaku karrunta manyanman apar, tukuy imanllapata
ashlila yakukaq sikpachinanpaq. dijar, utqaylla riranllapa Jesuswanna.
Chaypinami Jesusqa tar, tukuy chaypi
NDTNXQDWDTD\DƚKDFKLUDQ. 4੅Chaymanta Jesusmi allicharan uk
rimar tukchirnaqa Simonta niran: ismuyaq runata
—.D\\DNXNDUUX\NLWDTDTXƚKDSD (Mt 8.1-4; Mr 1.40-45)
PDVƚKD\SLQNDTPDQDSDU, chaymanta 12੅Uk diyapi Jesús uk pwiblupi katin,
chay atun shikraykillapata itakuyllapa ƚKDUDQXNNXVDTLVKDTLVPX\DT
piskaduta aypanaykillapapaqqa, nir. kwirpuyjun runa. Chaypimi Jesusta
5੅Simonqa niran: rikarqa, pachakaman pukƚKLUDUND\QX
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, tukuy tuta nir rugaran:
piskadukurmapis, manami uklamatapis —¡Taytituy! llakipamayarqa
aypashachu kanillapa. Piru qam allichamay-ari kay qishayniymantaqa
QLPDVKD\NLQXOODPLDWXQVKLNUD\OODSD‫ێ‬ nir.
kunataqa yakuman itashaq. 6੅Chaynu 13੅Chaymantami Jesusqa makinwan

Jesús nishannulla rurarqami, allipla kamar, kaynu niran:


achkata piskadutaqa ayparanllapa. —Munayanimi alliyanaykita. ¡.DQDQ‫ێ‬
Chaymi atun shikrankunamapis lla alliyay! nir.
llikikayaranna. 7੅Chaymantami chay uk Chaynu nitinlami, chay runaqa
yaku karrupi piskadukuq masinkunata alliyaran qishayninmantaqa. 14੅Chaymi
qayaran shamur yanapananllapapaq. Jesusqa niran:
Chaymi ishkantin yaku karruman —Amami mayqantapis willankichu.
untachitinllapami, ashwan ishkantin Ashwanmi rir qimikay kurakunaman.
yakumanqa chinqayaranllapana kusala Chaymi apanki ufrinditaykita Moisés
achka piskadu kashanrayku. 8੅Chaynu mantakushannulla. Chayna tukuy
milagruta rikarqami Simón Pedruqa, \DƚKDQDQOODSDSDTTLVKD\QLNLPDQWDTD
Jesuspa naypanlapi qunqurikur, kaynu alliyashaykina nir.
niran: 15੅&KD\QXXSDOODODNDQDQWDPXQDWLQ‫ێ‬

—Taytituy, ¡nuqami kusala uchasapa mapis, Jesuspaqqa kusa achka


kani! ¡&KD\PLUXJDVKD\NLULNXQD\NL‫ێ‬ UXQDNXQDQD\DƚKD\DUDQOODSD, payqa
paqna naypaymantaqa! nir. imatapis rurayta puytin nir. Chaymi
9੅Chaynuqami Simonqa niran, kusa achka runakuna Jesusmanqa
wakinninkunawan kusala achka tantakaqllapa, qishayninkunamanta
piskaduta aypashanrayku manchakusha alliyananllapapaq. 16੅Piru Jesusqa
kar. 10੅&KD\QXOODPL=HEHGHXSDZDPUDQ‫ێ‬ paykunamanta ashur chunllaq
kuna Santiaguwan Juanpis kusalata lugarkunaman riq Taytanman mañakuq.
6DQ/XFDV੄5 140

manta pirdunashuni’ nitiyqa,


Jesusmi mana kuyuyta puytiq qamkunaqa mana kriyinkillapachu.
runata allicharan 24੅Piru kananllami intrachishaykillapa
(Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) Dyusmanta Shamuq Runaqami kay
17੅8NGL\DSL-HV~V\DƚKDFKLNX\DWLQ, SDFKDSLTDSD\OODSX\WLQXFKDQOODSD‫ێ‬
chaykunapiqa tayaranllapa wakin kunamanta pirdunakuytaqa nir.
fariseo runakuna, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ Chaynu nirnaqami chay mana
VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDLPD. kuyuyta puytiq kwirpuyjun runataqa
Paykunaqa shamusha karanllapa, niran:
Galileapa, Judeapa, Jerusalenpa tukuy —Qamtami nishuni: Sharir paraykita
pwiblunkunamanta. '\XVSDSXGLUQLQWD‫ێ‬ apar, riy wasikiman nir.
qami rikayaranllapa, Jesús 25੅Chaynu Jesús nitinlami tukuypa

qishaqkunata alliyachitin ima. naypanpi das sharir, chay usurayashan


18੅&KD\PDQWDTDƚKDUDQOODSDUXQDNXQD paritanta apar riran wasinman, Dyusta
uk paritapi mana kuyuyta puytiq runata alabaqnu. 26੅Chaynu chay milagruta
apar. Wasipa rurinman yaykuchirmi, rikarmi chaypi kaqkunaqa kusa
Jesuspa naypanpi usurachinayaranllapa. dispantakashalla kidar, Dyusninchiktaqa
19੅Piru mana maytapis yaykuchiyta alabaranllapa kaynu nir: “Kananqami
puytiqllapachu, kusa unta runakuna NXVDXNPDQVKXPDTNXQDWDULNDVKDQ‫ێ‬
katinllapa. Chaymi iqaranllapa wasipa chikllapa” nir.
ananman. Chaymantaqa chay wasipa
TDWDQDQWDXƚKNXWDUXUDU, chaylata chay Jesusmi Levita qayaran
PDQDNX\X\WDSX\WLTUXQDWDTDLVKNLFKL‫ێ‬ (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17)
ranllapa Jesuspa naypanmanqa. 20੅&KD\‫ێ‬ 27੅Chaymanta Jesusqa waqtaman
mantaqa Jesusqa nuqapi kusata lluqshirqa, rikaran Romapaq impwistuta
NUL\LQOODSDQLU\DƚKDUTD, kaynu niran: kubrakuq runata. Payqami shutiq Leví.
—Taytituy, WXNX\XFKDNXVKD\NLNXQD‫ێ‬ Payqami chay impwistuta kubrakunanpi
manta pirdunashushana kani nir. tayaran. Chaymi Jesús rikarqa niran:
21੅Chaynu Jesús nitinqa, Moisés —Shamuy nuqawan rishun nir.
PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ 28੅Chaynu nitinqa Leviqa sharir, tukuy

kuna, FKD\QXOODIDULVHXNXQDTD\DUSXSD‫ێ‬ iman kaqkunata chaypi dijarna, Jesuspa


kuq qallariranllapa: ¿Imataq payqa pullan riran.
chaynu rimananpaqqa? Wakqachu 29੅Chaymantaqami Leviqa wasinpi

Dyusninchiknulla tukunayan. Manami ruraran uk fyistata, Jesusrayku. Chaymi


allinchu chaynuqa. Chaqa Dyuslari achka wakinnin Romapaq impwistuta
uchakunamanta pirdunakuytaqa puytin kubrakuqkunapis wakin runakunawan
nir. pulla misapi tayaranllapana. 30੅Piru chay
22੅3LUX-HVXVTDPL\DƚKD\DUDQ, fariseukuna, FKD\QXOOD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
imatami chay runakunaqa yarpuyan VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDTD
nirmapis. Chaymi kaynu nir tapuran: piñakur, -HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD
—¿Imapaqtaq qamkunaqa chaynuta anyaqnulla, kaynu niran:
yarpunkillapa? 23੅¿Imataq mas trabajusu —¿Imapaqtaq mikunkillapa, XS\DQNL‫ێ‬
ruranaypaq, ‘Uchaykikunamantami llapa, FKD\LPSZLVWXWDNXEUDNXTNXQD‫ێ‬
pirdunashuni’ ninaypaq, manaqachu wan chaynulla uchasapakunawan
‘Sharir puriy’, ninaypaq? ¶8FKD\NLNXQD‫ێ‬ pullaqa? nir.
141 6DQ/XFDV੄5੄6

31੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa qara kapachumanqa. Chaqa chay ubapa


paykunataqa niran: yakun binuqami byijuyar makwa qara
—$OOLODQNDUPDQDTLVKDTNDTNXQD‫ێ‬ kapachutaqa llikinman. Chaynuqami
qami mana ministinchu rimidyakuqtaqa. ashwan ubapa yakun binu chaynulla
Chaymi ashwan chay qishaq kaqkunala chay qara kapachupis yanqallana
ministin rimidyakuqtaqa. 32੅Chaqa tukukanman. 38੅Chayraykumi, ubapa
nuqaqami mana, chay allinla kani yakun mushuq binutaqa mushuq qara
niqkunapaqchu shamusha kani. kapachumanna itaypaq. 39੅1LVKD\NL‫ێ‬
Ashwanmi shamusha kani, chay llapapis: Mayqan runapis ubapa yakun
uchayjunkunata willatiy kriyir, binu byijuyashata upyayarqa,
XFKDQOODSDWDGLMDUQDZDVKDNDQDQOODSD‫ێ‬ mananami chay ubapa yakun mushuq
paq. binutaqa upyaytaqa munannachu.
Chaqa ninmi: Chay byijuyasha chaymi,
Ayunupaqmi tapuranllapa kusala mishki nir”.੆c
(Mt 9.14-17; Mr 2.18-22)
33੅Kaynumi Jesustaqa niranllapa: Samana diyapimi ispigakunata
—-XDQSD\DƚKDNXTQLQNXQD, IDULVHX‫ێ‬ pitiranllapa
NXQDSD\DƚKDNXTQLQNXQDSLVNXVDWD (Mt 12.1-8; Mr 2.23-28)

6
ayunar, Dyusman mañakunllapa. Piru 1੅Uk diyami samana diya katin,

TDPSD\DƚKDNXTQLNLNXQD-shuypaqa Jesusqa riyaran tarpukashakunapa


maydiyapis mikunllapa, upyanllapa rurinta. Chaymi, \DƚKDNXTQLQNXQD
ima. riqnuqa trigupa ispigankunata pitir
34੅Jesusqa paykunataqa niran: qaqur murintaqa mikuyaqllapa.
—Qamkunaqachu uk kasaraq runa 2੅Chaymi chaymantaqa, wakin fariseo

chayllapiraq katinqa chay pullan runakunaqa kaynu nir tapuranllapa:


kaqkunata, ¿‘Ayunay’ ninkimanllapa? —¿Imapaqtaq chay samana diyapi
35੅Piru chay kasarasha rinanpaq urami mana ruraypaqkunataqa, rurankillapa?
ƚKDPXQTDQD. Chaynu ritinna-shuypaqa nir.
ayunanqallapana. 3੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:
36੅&KD\QXOODPL-HVXVTDND\NXPSDUDV‫ێ‬ —¿0DQDFKXTDPNXQDTDOL\LVKD\NL‫ێ‬
yunkunatapis parlaran: llapa, XNNXWLJXE\LUQX'DYLGZDNLQQLQ‫ێ‬
“Manami mayqanpis uk mushuq kunawan mallaqnar imanu tukuran nir
UDƚKSDWDNXFKXU, makwa mudananta iskribikashantaqa? 4੅Chaqa Davidmi
rimindanchu. Chaqa chaynu rurarqami ZDNLQQLQNXQDZDQ'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬
\DQTDOODQDFKD\PXVKXTUDƚKSDWDTD llapa tuldu wasiman yaykur, Dyuspa
dañayan. Chaynullami chay mushuq kaq turtillankunata aypar mikuranllapa.
UDƚKSDZDQ, PDNZDUDƚKSDWDULPLQGD‫ێ‬ $OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, chay
shaqa mana shumaqnachu kidan. turtillakunataqami, kurakunala
37੅Chaynulla, chay ubapa yakun mushuq mikunanllapapaqqa kaq.
binutaqa manami itanchikchu makwa 5੅Jesusqami niranpis:

c¬5.39 Jesusmi ruraran kay kimsa kumparasyunta fariseo runakunapa unay


\DƚKD\QLQNXQDZDQSD\SDPXVKXT\DƚKD\QLQTDPDQDFKD\OODFKXQLU. Chaynulla chay
IDULVHXSDXQD\\DƚKD\QLQNXQDWD\DƚKDNXVKDNXQDTDFKD\QX\DƚKDNXVKDNDU-HVXVSDPXVKXT
\DƚKDFKLNX\QLQWDTDPDQDPXQDQOODSDFKX.
6DQ/XFDV੄6 142

—Dyusmanta Shamuq Runami, chay tuta Dyusman mañakuyar yurqaran.


samana diyapiqa imata ruraypaq chaynulla 13੅Chaymanta achkiyatinnaqa, tukuy
mana ruraypaqchu niytaqa puytin. \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DPXUGXVLODWD
akraran. Chaymi paykunataqa niran:
Jesusmi uk runata samana “Apustulniykunana kankillapa” nir.
diyapi allicharan 14੅Kaykunami karanllapa:
(Mt 12.9-14; Mr 3.1-6) Ukqami Simón karan. Payllatami
6੅Qashanmi uk samana diyapi, Jesusqa shutichiranpis Pedro nir.
WDQWDNDQDQOODSDZDVLPDQ\D\NXU\DƚKDFKL‫ێ‬ Ukqa karan Simonpa uknin Andrés.
kuq qallariran. Chaypimi karan uk runa Wakinkunaqa karanllapa:
allilaw makin wiqru. 7੅Piru chaypiqami Santiago,
0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ Juan,
kuqkuna, chay fariseo runakunaqa kusalata Felipe,
Jesustaqa chapar ninakuyaranllapa: “¿Ima Bartolomé,
kay samana diyapichu alliyachiyanqa wak 15 Mateo,

wiqru makiyjun runataqa? Chayta Tomás,


ruratinqami, FKD\ODSDTQDXFKDFKDVKXQ‫ێ‬ Alfeupa wamran Santiago,
llapa” nir. 8੅3LUX-HVXVTD\DƚKDUDQLPDWDPL Simón Zelote,
yarpuyanllapa nirmapis. Chaymi, chay 16 Santiagupa uknin Judas੆d ima.

wiqru makiyjun runataqa niran: Uk-shuypaqa karan Judas Iscariote.


—Sharir, ƚKD\SLQOODSDSLVKD\. .D\PL-HVXVWDTDNXQWUDQNXQD‫ێ‬
Chaynu nitinqa chay runaqa das sharan. PDQTXNXUDQZDQXFKLQDQOODSD‫ێ‬
9੅Chaymi Jesusqa chay runakunataqa niran: paqqa.
—Ma tapushaykillapa, samana
diyapiqa, ¿allin kaqtachu ruranchik Jesusmi achka runakunata
manaqachu mana allin kaqta? &KD\QX‫ێ‬ \DƚKDFKLUDQ
lla ¿DOOLQFKXNDQTDDOOLFKDUZDVKDNXQD‫ێ‬ (Mt 4.23-25)
paq manaqachu dijasha wanunanpaq? 17੅Chaymanta Jesusqa chay
10੅Chaynu nirnaqa, tukuy chay sirkamanta paykunawan ishkimurqa, uk
ridurninpi kaqkunata chapar, chay pampapi kidaranllapa. Chaqa chaypiri
wiqru makiyjun runataqa, niran: WXNX\\DƚKDNXTQLQNXQDFKD\QXOOD
—Makikita chutarachiy. kusala achka runakuna karanllapa.
Chaynu nitinmi, FKD\UXQDTDQLVKDQQX‫ێ‬ Paykunaqami shamusha karanllapa,
llata ruraran. Chaymi makinqa allinna Judeamanta, Jerusalenmanta, mar
kidaran. 11੅Piru chay runakunaqami manyan Tirumanta, Sidonmanta ima
ashwan kusalata piñakur ninakuranllapa: Jesusta uyakuq, FKD\QXOODTLVKD\QLQ‫ێ‬
“¿Imatataq Jesustaqa rurashunllapa?” nir. llapamanta alliyananllapapaq ima.
18੅Chaymi chay dyablupa yarpuyninwan
Jesusmi dusi kaqkunapis alliyaqllapa. 19੅Chaynumi
\DƚKDNXTQLQNXQDWDDNUDUDQ Jesustaqa tukuyla kamanayaqllapa
(Mt 10.1-4; Mr 3.13-19) alliyananllapapaq. Chaqa tukuy payta
12੅Chay diyakunapimi, Jesusqa riran kamaqkunataqari pudirninwan
uk sirkaman mañakuq. Chaymi tukuy alliyachiq.

d¬6.16 Kaynupismi intrakayta puytinchik: Santiagupa wamran Judas nir.


143 6DQ/XFDV੄6

Chaqa maydiyaqami kusalata


Dyuswan kusa shumaq kaqkuna, llakir waqankillapana.
llakiypaq kaqkuna 26 Akaw qamkuna kanan tukuypaq
(Mt 5.1-12) kusa alabakasha kaqkuna.
20੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ &KDTDFKD\QXOODPLXQD\UXNX\NL‫ێ‬
kunata chapar kaynu niran: llapakunapis, Dyuspa mana
“Kusa shumaqmi kankillapa chiqap rimaqninkunatachu
qamkuna mana imayjun alabaranllapa.
kaqkunaqa.
Chaqa qamkunapaqnami Dyuspa ƵKLTQLPDTQLQFKLNWDPL
mantakuyninqa. llakipashunllapa
21 Kusa shumaqmi kankillapa (Mt 5.38-48; 7.12)
TDPNXQDNDQDQPDOODTQDT‫ێ‬ 27੅“Piru qamkuna uyakumaqkunatami
kunaqa. nishaykillapa: ƵKLTQLVKXTNXQDWDPL
Chaqa maydiyaqami untana llakipayllapa. Chaynulla chay
mikunkillapa. qischashuqkunawanpis allinlata
Kusa shumaqmi kankillapa, kanan rurayllapa. 28੅Mayqan qamkunapaq
waqaqkunaqa. mana allinta rimatinllapapis, shumaqta
Chaqa maydiyaqami aligriyar willayllapa. Chaynulla imapaq uchachar
asikunkillapana. qischashutinllapapis Dyusman
22 Kusa shumaqmi kankillapa mañakuyllapa llakipananpaq. 29੅Mayqan
Dyusmanta Shamuq Runarayku uklaw qaqllaykipi takashutinllapaqa,
mana allinpaq riqsishutinllapa, uklawtapis rikachiyllapa. Mayqan
ƚKLTQLVKXWLQOODSD, punchuykita kitashutinmapis, dijay
PDQDPXQDUPDQDSXOODNXVKXWLQ‫ێ‬ kamsaykitapis apanqa. 30੅Mayqanpis
llapa, imalata mañakushutinpis, quy. &KD\QX‫ێ‬
musyashutinllapa imaqa. lla mayqan imaykita kitashutinpis,
23੅“Chaynu rurashutinllapamapis, DPDPLPDxDQNLOODSDFKXWLNUDVKXQDQ‫ێ‬
unaq syilupi Tayta Dyuspa pullan kusa llapapaqqa. 31੅Chaynumiri ukkuna
VKXPDTWDQDNDZVDVKDTQLU\DƚKDU, qamkunawan shumaq kananta munarqa,
kusata aligriyankillapa. Chaqa imanutaq qamkunapis chaynulla paykunawanpis
qamkunata qischashunllapa, FKD\QX‫ێ‬ kayllapa.
llami chay runakunapa rukunkunapis 32੅´&KDTDTDPNXQDWDOODNLSDVKXT‫ێ‬

Dyuspa unay rimaqninkunatapis kunalata llakiparqa ¿imanuri


qischaranllapa. Dyuspaqqa shumaq kankillapa? Chaqa
24 Piru akaw qamkuna kanan kusa Dyusta mana kasuqkunapismi, payta
imayjun kaqkuna. llakipaqkunalataqa llakipanllapa.
&KDTDNDQDQOODPLNXVDWDDOLJUL\D‫ێ‬ 33੅Chaynulla qamkunata allinta

shaykillapana. rurashuqkunalawan allinta rurarllapaqa,


25 Akaw qamkuna kanan kusa unta
¿imanuri Dyuspaqqa shumaq
mikuqkuna. kankillapa? Chaqa Dyusta mana
&KDTDPD\GL\DTDPLPDOODTQDQNL‫ێ‬ kasuqkunamapis chaynuqa ruranllapa.
llapa. 34੅Qamkuna, PD\TDQWDLPDODWDSULVWDWL\‫ێ‬

Akaw qamkuna kanan kusata qami kutichimayanqa nir yarpur


asikuqkuna. pristarqa, ¿imanuri Dyuspaqqa shumaq
6DQ/XFDV੄6 144

kankillapa? Chaqa Dyusta mana \DƚKDFKLTQLQPDQWDTD. Chaymi maydiya


kasuqkunamapismi pristanakunllapa, DOOLWD\DƚKDNXUSLV, \DƚKDFKLTQLQ
imalawan kutichinakunanllapapaqqa. yupayllana kanqa.
35੅&KD\UD\NXDVKZDQFKD\ƚKLTQLVKXT‫ێ‬ 41੅“ Imapaqtaq uknikipa nawinpi
¿
kunataqa masta llakipayllapa. &KD\QX‫ێ‬ XVXOVLWXWD\DQFKD\WDULNDTƚKXUDNDQNL,
lla allinlata paykunawanqa rurayllapa. qampa nawikipi atun qiru tayan chayta
Chaymi imata pristarpis, DPD\DUSXQNL‫ێ‬ naypaqta mana lluqshichirqa? 42੅Qampa
llapachu: Imalawan kutichimayanqa QDZLNLSLDWXQTLUXSDTPDQDNZLQWDFKD‫ێ‬
nirqa. Chaynu rurarllapaqami mana karqa, ¿imapaqtaq uknikita ninki:
tukukaq imaykillapatana tarikunkillapa. ‘Ukniy, dijamay nawikipi kaq usulta
&KD\QXOODXQDTSLNDZVDT'\XVQLQ‫ێ‬ lluqshichishaq’ nirqa? Kusa allin tukuq
chikpa wamrankunana kankillapa. runa, qampa nawikipi atun qirutaraq
Chaqa Dyusqami, PDQDSD\WD\DUSXT‫ێ‬ puntataqa lluqshichiy. Chaynuqami
kunata, FKD\QXOODPDQDDOOLQNDTNXQD‫ێ‬ allita rikarna, uknikipa nawinpi usul
matapis kusata llakipan. 36੅Chaymi kaqtaqa lluqshichinki.
qamkunapis llakipakuyllapa, imanutaq
7D\WDQFKLNOODSD'\XVSLVNXVDWDOODNLSD‫ێ‬ Qirukunatami puquyninmanta
kun chaynu. riqsinchik
(Mt 7.17-20; 12.34-35)
Amami uknikita jwis yupay rikar 43੅“Allinqiruqami mana puytinchu
\DƚKDQNLFKX mana allinta puquytaqa. Chaynulla
(Mt 7.1-5) mana allin qirupis manami allintaqa
37੅´$PDPLXNNXQDWDULNDU\DƚKDQNL‫ێ‬ puquyta puytinchu. 44੅Chaymi tukuy
llapachu, Dyus qamkunatapis ama rikar qirukunata puquyninmanta riqsinchik.
\DƚKDVKXQDQOODSDSDT. Chaynulla ama Chaqa iguspa puquynintaqami mana
ukkunata uchachayllapachu, Dyus kashakunamantachu pallanchik.
TDPNXQDWDSLVDPDXFKDFKDVKXQDQOODSD‫ێ‬ Chaynulla ubapa puquynintapis manami
paq. Ashwanmi pirdunanakuyllapa, sarsakunamantachu pallanchik. 45੅&KD\‫ێ‬
'\XVTDPNXQDWDSLVSLUGXQDVKXQDQ‫ێ‬ QXPLDOOLQUXQDNXQDSLVDOOLQNDTNXQD‫ێ‬
llapapaq. 38੅Ukkunatami quyllapa, Dyus lata riman allinkunala shunqunpi
qamkunatapis qushunanllapapaq. kashanrayku. Piru chay mana allin
3D\TDPLNXVWDOQLNLOODSDSLTXVKXQTD‫ێ‬ runaqami mana allin kaqkunalata
llapa imakunatapis allita midikashatana. riman, tukuy mana allinkunala
&KD\PLƚKDVSLUƚKDVSLUXQWDFKLPXQTD shunqunpi kashanrayku. Chaqa
kustalnikillapamanqa. Chaynu qamkuna mayqanpis shunqunpi kashanllatami,
XNNXQDWDLPDNXQDZDQ\DQDSDVKD\NL‫ێ‬ rimanllapa.
llapanullami, Dyusqa qamkunatapis
yanapashunqallapa”. Ishkay wasipa simintun
39੅Jesusmi kay kumparasyuntapis (Mt 7.24-27)
niran: 46੅“
¿Imapaqtaq qamkunaqa ‘Amituy
“¿Puytinmanchu syigu runa, uk syigu Amituy’ nimankillapa, nuqa
masinta kaylata kaylata rishun niyta? nishaykunata mana kasurqa? 47੅&KLTDS‫ێ‬
¿Manachu ishkantinllapa ima tami nishaykillapa: Mayqanpis uyamar
XƚKNXNXQDPDQUDWDQPDQOODSD? 40੅&KD\‫ێ‬ nuqa nishayta kasur ruraqkunaqami
QXPLULXN\DƚKDNXTSLVPDQDPDVFKX kaynu yupay. 48੅Uk runami wasinta
145 6DQ/XFDV੄6੄7

shachinanpaq puntataqa kusa rurita kumi mana nuqallaqa riyta puytiraychu


simintuta rajar, rumipa ananmanta rugashuqqa. Chaymi kaylamanta niy,
shachiran. Chaymanta riyu untamur, sirbikuqniyqa alliyananpaq. 8੅Chaqa
FKD\ZDVLSLZLS\DNDUSLVPDQDNX\FKL\‫ێ‬ nuqallatami mantamaqniykuna
lamatapis puytiranchu. Chaqa kusa alliri mantaman. Chaynulla nuqapis wakin
shasha karan. 49੅Piru mayqanpis uyamar suldadukunata mantani. Chaymi
chay nishaykunata mana kasuqqami, uk mayqannintapis ‘Riy’ nitiyqa, rin. Ukta
runa mana simintuta rajarchu allpa ‘Shamuy’ nitiypis, shamun. Chaynulla
analanpi wasinta shachiran. Chaymanta sirbiqniytapis, imata rurananpaq
riyu untamur chay wasipi wipyakatinqa, NDƚKDWL\SLVUXUDQµQLU.
chay wasiqa limpu limpu pampalla 9੅Chaynu nishanta uyaparmi Jesusqa

rataran chay yupay”. kusa dispantakashalla kidaran. Chaymi


chay runakuna ikinta riqkunaman
Jesusmi allicharan suldadukunapa tikrakar, niran:
mantaqninpa uk sirbikuqninta —Nishaykillapa: Tukuyla Israel
(Mt 8.5-13; Jn 4.43-54) pwiblupiqa manami mayqantapis kay

7
1੅Chaymanta chay runakunata runa yupay allita kriyiqtaqa tarishachu
willar tukchirnaqa, Jesusqa riran kani.
Capernaúm pwibluman. 2੅Chaypimi 10੅Chaymanta chay mandadu

5RPDPDQWDVXOGDGXNXQDSDXNPDQWDT‫ێ‬ rishakuna wasiman tikrakarqa, chay


nin karan. Paypa kusala munashan sirbikuqta allintana tariranllapa.
sirbiqninmi allipla qishaq karan
Byudapa wamranta Jesús
wanuypaqna. 3੅Chaymi chay runaqa
kawsachimuran
Jesuspaq rimaqllapata uyaparan.
Chaymantami, Israel runakunapa ruku 11੅Chaymantaqa Jesusqa riran uk
PDQWDNXTQLQNXQDWDUXJDUNDƚKDUDQ, pwiblu Naín shutiqman. Paywanqami
Jesusta rir willatinllapa shamur DFKND\DƚKDNXTQLQNXQD, chaynulla kusa
sirbiqninta allichananpaq. 4੅Chaymi achka runakuna ima riranllapa.
paykunaqa Jesusman rir qimikarqa, 12੅&KD\QXULUSZLEOXPDQƚKD\DUOODSD‫ێ‬

kusalata rugaranllapa kaynu nir: naqa rikaranllapa uk byudapa uklayla


—Taytituy, allinmi kanqa chay wamran wanushata chay pwiblumanta
VXOGDGXNXQDSDPDQWDTQLQWDTDOODNLSD‫ێ‬ kusala achka runakuna apaqllapata.
naykipaq. 5੅&KDTDSD\TDPLQDV\XQQLQ‫ێ‬ 13੅Chayta rikarmi Jesusqa, FKD\ZDUPLVL‫ێ‬

chikta kusalata munan. Chaynullami tapaq kusalata llakir kaynu niran:


chay tantakanayllapa wasimatapis —Ama waqaychu mamitay nir.
rurachikuran nir. 14੅Chaynu nir wanushaman qimikar
6੅Chaynu nitinmi Jesusqa riran kamatinmi, FKD\DSDTNXQDTD\DUDFKL‫ێ‬
paykunawan. 3LUXZDVLPDQVKLSFKD\D‫ێ‬ ranllapa. Chaymi Jesusqa chay
tinllapanaqa, chay suldadukunapa wanushataqa niran:
PDQWDTQLQTDDPLJXQNXQDWDNDƚKDPX‫ێ‬ —Wamra, qamtami nishuni ¡NDZVD‫ێ‬
ran kaynu nir Jesusta willananllapapaq: muy! nir.
“Taytituy, amami piñakunkichu. 15੅Chaynu nitinqami chay wanushaqa

Chaqa nuqa mana kwintachaypaqla kawsamur tar rimaqna qallariran.


kashayraykumi, mana allinchu rir Chaymantami Jesusqa chay wamrataqa
wasiyman yaykunaykipaqqa. 7੅&KD\UD\‫ێ‬ mamanwanna dijaran. 16੅Chayta rikarmi,
6DQ/XFDV੄7 146

tukuyla chaypi kaqkunaqa alliplata Chaynulla upakunatapis uyakuchin,


dispantakar Dyusta alabaranllapa, wanushakunatapis kawsachimun,
kaynu nir: “Dyusninchikpa kusa shumaq chay mana imayjun kaqkunatapis
ULPDTQLQPLULNDULVKDQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ ZLOODQLPDQXZDVKDNDQDQOODSD‫ێ‬
man”. Chaynulla “Dyusninchikmi paqpis, nir ima.
shamusha pwiblunta yanapaq” nir ima. 23੅Chaynulla willankillapapis: Kusa
¡
17੅Chaynu Jesús rurashankunataqami, VKXPDTPLNDQTDOODSDQXTDSLNUL\LVKDQ‫ێ‬
tukuy chay Judeapa lugarninpi rayku imakuna rikarir trumpisachinatin
\DƚKDUDQOODSDQD. mana maydiyapis qunqamaqkunaqa nin!
nir.
Shutichikuq Juanmi 24੅&KD\PDQWD-XDQSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWDNDƚKDUDQ kuna ritinnaqa, Jesusqa chaypi kaq
Jesusman runakunata qallariran Shutichikuq
(Mt 11.2-19) Juanpaq parlaq, kaynu nir:
18੅-XDQTDPL\DƚKDUDQWXNX\FKD\ “¿Imata rikakuqtaq qamkunaqa
pasashankunata, \DƚKDNXTQLQNXQD riraykillapa chay chunllaq lugarmanqa?
parlasha katin. Chaymi ishkay ,PDQXWDTXNUXQDPDQDXNODSL\DUSXT‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD\DU, 19੅NDƚKDUDQ maqa uk yura shukchata wayra wakman
Jesusta tapunanllapapaq: “Qamchu kayman kuyuchiq yupay, ¿chayta
Dyusmanta shamunanpaq karan chay rikakuqchu riraykillapa? 25੅¿Manaqachu
kanki, PDQDTDFKXXNWDUDT\DUD\DVKDT‫ێ‬ XNUXQDNXVDODƚKDQL\MXQPXGDQDWD,
llapa” nir. mudakushata rikakuq riraykillapa?
20੅&KD\QXNDƚKDWLQOODSDTD, chay 4DPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSDFKD\QX
mandadu rishakunaqa Jesusman PXGDNXUSD\NXQDPXQDVKDQOODSD‫ێ‬
qimikar tapuranllapa kaynu nir: kunalata rurar taqkunaqami, chay
—6KXWLFKLNXT-XDQPLNDƚKDPDVKDOODSD gubyirnupa wasinkunalapi tanllapa nir.
tapushunayllapapaq qamchu kanki 26੅Chaqa, imata rikakuqtaq
¿
Dyusmanta shamunanpaq karan chayqa, riraykillapa? ¿Dyuspaq rimaq runata
manaqachu uktaraq yarayashaqllapa nir. rikaq? Chiqaptami qamkunaqa Dyuspa
21੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa chay rimaqninkunamantaqa nuqapaq kusa
kutilla achka qishaqkunata allicharan, mas intrachikuqta rikaq riraykillapa.
chaynulla qischakayninkunamantapis. 27੅Chaqa Shutichikuq Juanpaqmi, Dyus

Chaynulla dyablupa yarpuyninwan nitin iskribikashakunapiqa kaynu niq:


kaqkunata allicharan, syigukunatapis ‘Nuqami qampa naypaykita ukta
nawinkunata allichatin rikakuranna. NDƚKDVKDT,
22੅Chaynu chaykunata rurarnaqa, LPDQXWDTQDQWDNLƚKDUNDPND‫ێ‬
Jesusqa niran chay tapuqkunataqa: chinllapa chaynu qampaq
—Rir Juantaqa willayllapa tukuy \DƚKDFKLNXQDQSDT·QLU.
rikashaykillapata, uyapashaykillapata 28-29੅Nishaykillapapis: 7XNX\UXQDNXQD‫ێ‬

ima. Willayllapa: manta manami Juan yupay kusa allinla


Syigukunatapis rikakuchin, runaqa kashachu uklamapis. Chaqa
kujukunatapis alliyachitin tukuy runakuna, wakin impwistuta
purinllapa, kubrakuqkunamapis, Juan rimatin
ismuyaq aychayjunkunatapis uyakurqa, kwintata qukaranllapa
allichan nir. SD\NXQDWD'\XVTDFKLTDSWD\DQDSD\DQ‫ێ‬
147 6DQ/XFDV੄7

qallapa nir. Chaymi paykunaqa Juan uk kusa uchayjun warmi. Paymi


shutichikutinqa, kasur shutikuranllapa. \DƚKDUDQ-HVXVTDVKLFKD\IDULVHR
Ashwan kananqa Dyusninchikpa UXQDSDZDVLQPDQPLNXTƚKDVKDQLU.
PDQWDNX\QLQSLQDPDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬ Chaymi alabastru butillitapi kusa mishki
paqla chaykunaqa, PDVWDQDLQWUDNDQ‫ێ‬ PXWNL\SDTOD\DNLWXWDFKDULNXUƚKDUDQ.
llapa Juanmantaqa. 30੅Piru chay 38੅ƵKDUTD, kusalata waqar Jesuspa

fariseukuna, FKD\QXOOD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ ƚKDNLQSD\DWDQODPDQWDU, chay


VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ ZDTD\QLQZDQ-HVXVSDƚKDNLQWDTD
kuna-shuypaqa, PDQDNUL\LQDUDQOODSD‫ێ‬ paqaq qallariran. &KD\PDQWDTDDTFKDQ‫ێ‬
FKXLPDQXPL'\XVFKLTDSWD\DQDSD‫ێ‬ ZDQFKDNLFKLUƚKDNLQWDPXFKDUVDODUDQ
yanqa nirmapis. Chaymi paykunaqa chay mishki mutkiypaqla yakituwanqa.
Juan shutichikutinpis mana kasur mana 39੅Chaymi chay fariseo, Jesusta qaraq

shutikuranllapachu”. apasha karan chayqa, kaynuta yarpuran:


31੅Chaymi Jesusqa niranpis: Chiqapta kay runa Dyuspa rimaqnin
“¿Imawantaq kumparayman kay karqa kwintata qukanman, imanu
tyimpupi runakunataqa? ¿Imakuna warmi karmi chaynu rurayan nirmapis.
yupaytaq paykunaqa? 32੅.D\UXQDNXQD‫ێ‬ <DƚKD\DQPDQPLNXVDXFKD\MXQZDUPL
qami, wamritukuna plasapi tar kaynu nir. 40੅Chaymi Jesusqa niran:
qayapanakunllapa chay yupay: ¶.LQDNXQD‫ێ‬ —Simón, kayta willashayki.
tami waqachirayllapa. Piru qamkunaqami Chaynu nitinqa, chay fariseuqa niran:
mana bayliraykillapachu. Chaynulla —:LOODPD\<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\.
llakiypaq takikunata takitiyllapapis, mana 41੅Chaynu nitinqa, Jesusqa niran:

waqaraykillapachu’ ninakun chaykuna —Ishkay runami dibiyaran uk runa


yupay. 33੅&KD\PLTDPNXQDSLVZDPULWX‫ێ‬ pristasha karan chayta. Ukqa kinyintus
kuna yupay, Shutichikuq Juan shamur dinaryuta dibiyaran. Nataq
kusata ayunatin, chaynulla mana binuta uknin-shuypaqa sinkwinta dinaryulata
upyatinqa niraykillapa: ‘Juanqami dibiyaran. 42੅Chaymi mana pagrayta
dyablupa yarpuyninwan’ nir. 34੅Chaymanta puytitinllapaqa, chay pristasha karan
nuqa Dyusmanta Shamuq Runa kar, chayqa llakipar mana kubrarannachu
mikutiy upyatiy-shuypaqa qamkunaqa ishkantinta. Ma willamay Simón: ¿Chay
ninkillapa: ‘Kusala amryintu, upyalun, ishkay runakunaqa mayqaynintaq chay
FKD\QXOOD5RPDSDTLPSZLVWXWDNXEUDNXT‫ێ‬ qillayta pristasha karan chay runataqa
kunapa, uchasapa runakunapa amigun’ nir mastaqa munayanqa?
ima. 35੅Piru nuqapi kriyishanllaparayku 43੅Chaynu Jesús taputinqa, Simonqa

Dyus munashanta rurar kawsaqkunami niran:


intrachikunllapa nuqaqami chiqapta —Nuqataqa yarpuchiman, chay masta
Dyusmanta shamusha kani nirqa”. dibiyatin llakipar mana kubraranchu
chay paymi mastaqa munayanqa nir.
Jesusmi, fariseo runa Chaynu nitinqa, Jesuspis niran:
Simonpa wasinpi —Chiqapta ninki.
36੅Chaymantaqa uk fariseo runami 44੅Chaynu Simón nitinqa, warmiman

Jesustaqa kunachiran, wasinman rir Jesusqa tikrakar Simontaqa niran:


mikunanpaq. Chaymi Jesusqa chay —¿Rikayankichu kay warmitaqa? Simón,
fariseupa wasinman yaykur misaman nuqa wasikiman yaykamutiyqa, ƚKDNL\WD
taran. 37੅Nataq chay pwiblullapimi kaq SDTDNXQD\SDTTDPDQD\DNXWDTXPDUD\NL‫ێ‬
6DQ/XFDV੄7੄8 148

chu. Piru kay warmisita-shuypaqa, ashwan karanpis Chuza shutiq runapa warmin
ƚKDNL\WDZDTD\QLQZDQSDTDUDTFKDQZDQ Juana. Kay Chuzami, Herodespa
chakichishamapis. 45੅Qamqami mana imankunata rikaq karan. Ukqami karan
saludar muchamaraykichu. Piru kay Susana; chaynullami wakin achka
warmisita-shuypaqa, warmikunapis. 3D\NXQDPLLPDQNDTODZDQ‫ێ‬
yaykushaymanta-pacha mana shaykuq mapis yanapaq Jesustaqa.
PXFKDPDVKDƚKDNL\ODSL. 46੅Chaynulla
qamqa asaytiwan mana umaylamatapis Jesusmi kumparasyunta ruran uk
salashaykichu. Piru kay warmisitaqami, tarpukuqwan
DVKZDQƚKDNL\WDVDODVKDFKD\PLVKNL (Mt 13.1-9; Mr 4.1-9)
mutkiypayla yakituwan. 47੅Chayrayku 4੅Tukuy pwiblukunamantami kusala

nishuni, kay warmisitatami kusa achka achka runakuna Jesús kayashanman


uchankunamanmatapis llakipar pirdunani. tantakaranllapa. Chaymi Jesusqa kay
Chaymi payqa kusata munaman. Piru kumparasyunta paykunataqa parlaran:
mayqantapis ashlilata pirdunashaqa, mana 5੅´8NUXQDPLWDUSXNXTULUDQƚKDNUDQ‫ێ‬

yanqa munamanchikchu. man. Chaymanta shikwakutinqa wakin


48੅Chaymantaqa chay warmita niran: simillanqa nanman rataran. Chaymi
—Uchaykikunamantaqami llakipar saruƚKDUDQOODSD, chaynulla pariq
pirdunashuni nir. kurukuna mikuran ima. 6੅Wakin
49੅Chaynu Jesús nitinqa, chay wakin simillakunaqa rataran rumipa ananman.
FKD\SLNDTNXQDTDSD\NXQDSXUDWDSXQD‫ێ‬ Chaymanta nasirnaqa, das chakiran
kuq qallariranllapa kaynu nir: “¿Imataq yakurayku. 7੅1DWDTZDNLQVLPLOODNXQD‫ێ‬
kay runaqa uchanllapakunamanmatapis qami kasha rurikunaman rataran.
pirdunakunanpaqqa?” Chaymantami kashakuna pullan winar,
50੅Chaynu ninakuyatinllapaqa, Jesusqa OLPSXƚKDPLWDFKLUDQ. 8੅Piru wakin
chay warmisitataqa niran: simillakunaqami kusala shumaq
—Mamitay, FKLTDSWDNUL\LPDVKD\NL‫ێ‬ pachaman ratar, nasimur puquran.
raykumi washakashayki. Qamnami Chaymi kada similla syinllata puqutin
rikunki nir. kusala achkata kusichakuran”.
Chaynu nirnaqami, kusa jwirtita
Kay warmikunami yanaparan Jesusta kaynu niranpis: “Rinriyjun kaqkunaqa

8
1੅Chaymantami, Jesusqa puriran achka uyakur intrakayllapa” nir.
pwiblukunata, chaynulla taksha
pwiblitukunata, \DƚKDFKLNXTQX'\XVSD ¿,PDSDTPL\DƚKDFKLNXUDQ
shumaq rimayninta washakarna paypa kumparasyunkunawan?
mantakuyninpi kawsananllapapaq. (Mt 13.10-17; Mr 4.10-12)
3XOODQTDPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDNDUDQ. 9੅-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDPLWDSXUDQ:
2੅Chaynullami pullanqa karanpis chay —¿,PDQLVKDTQL\DQWDTND\NXPSD‫ێ‬
warmikuna, dyablupa yarpuyninwan, rasyunqa? nir.
XNPDQTLVKD\ZDQNDTNXQDWDDOOLFKDVKDQ‫ێ‬ 10੅Chaymi Jesusqa niran:

kunapis. Paykunaqami kaykuna karan: —Qamkunatami unay mana intrakaypaq


María. 3D\WDPL0DUtD0DJGDOHQDQLTOODSD‫ێ‬ kasha katinmapis, kananqa Dyusqa
pis, Magdalamanta kashanrayku. Kay intrachishuyanllapa imanumi payqa
Mariamantami, V\LWLG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬ mantakun nirmapis. Piru wakin
kuna lluqshisha karan. 3੅Chaynullami runakunata-VKX\SDTDPLZLOODQLNXPSDUDV‫ێ‬
149 6DQ/XFDV੄8

yunkunalawan. &KD\QDPLFKNDFKDSDNXU‫ێ‬ paqqa. $VKZDQPLXQDTODSLƚKXUDQ


mapis ama rikakunanpaq, chaynulla WXNX\OD\D\NXTNXQDWDDFKNLUDFKLQDQ‫ێ‬
michka uyakurpis ama intrakananllapapaq. paq. 17੅Chaynullami kanan qamkunata
willashutiyllapa wakinkunapaq pakaplla
Jesusmi tarpukuqpaq yupay kaqkunaqami, maydiyaqa uk
\DƚKDFKLNXVKDQWDLQWUDFKLNXUDQ ODPSDUDDFKNLUDFKLNXT\XSD\VKXWLOOD‫ێ‬
(Mt 13.18-23; Mr 4.13-20) manna rikaritin allita intrakanqallapa.
11੅“Kaynutami munan niyta chay 18੅“Chayraykumi allita uyakuyllapa:

kumparasyunqa: Chay simillaqami, &KDTDPD\TDQSLVLQWUDNDUNDVXNXT‫ێ‬


Dyuspa rimaynin. kunataqami masta intrachishaq. Piru
12੅“Chay similla nanman ratasha chay mana intrakaqkunata-shuypaqami
nirqami intrachimanchik, Dyus intrakayanina niyashanmatapis limpula
rimashanta uyakutin chaymanta dyablu qunqachishaq”.
shamurqa yarpuyninpi purichiyashanta
das qunqachin, DPDQDNUL\LUZDVKDND‫ێ‬ Jesuspa mamanwan ukninkuna
nanllapapaq nir. (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35)
13੅“Nataq chay similla rumipa 19੅Chaymantami Jesuspa mamanwan
ananman rataran chaykunaqami, ukninkunaqa, ƚKDUDQOODSDFKD\
intrachimanchik chay runakuna Dyus maypiƚKL-HV~VND\DVKDQODZPDQ. Piru
rimashanta kusa aligrila uyakuqpaq. kusala achka runakuna kashanrayku
Chaymanta chay simillakuna mana QD\SDQPDQPDQDTLPLND\WDSX\WLUDQ‫ێ‬
DOOLWDƚKXSDNXVKD\XSD\PLXNW\LPSXOD‫ێ‬ llapachu. 20੅Chaymi mayqanƚKL
paq kriyir qischakarqa das paymanta Jesustaqa kaynu nir willaran:
ashun nir. —Mamaykiwan uknikikunami chay
14੅“Wakin simillakuna kasha ruriman waqtapi ministishuyan nir.
ratashakunaqa, intrachimanchik Dyus 21੅Jesusqa niran:

rimashanta uyapaqkunapaq. Piru chay —Mayqanpis Dyus rimashankunata


yarpupakushankuna, kusata imakunata uyakur, chay nishannullata
munapashankuna, chaynulla ruraqkunami, mamaywan ukniykunaqa
munashanta rurashankuna imaqa, nir.
DOOPDQWDDOOPDQWDTDOLPSXƚKDPLWDFKLT
yupay mana dijanchu puqunanpaqqa. Jesusmi wayrawan yaku
15੅“Piru simillakuna chay kusa shumaq maqchikayatin qasillachiran
pachaman rataran chaykunaqami (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41)
intrachimanchik, FKD\DOOLQODVKXQTX\‫ێ‬ 22੅Uk diyapi, Jesusqa uk yaku

jun kar Dyus rimashanta uyakur NDUUXPDQ\D\NXUDQ\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬


imuraslapis allita kasur, kusalata puquq wan. Chaymi paykunata niran:
yupay kawsaqkunapaq nir. —5LVKXQOODSDTXƚKDSDXNODZ
manyanman nir.
Jesusmi kumparasyunta ruraran uk Chaymi riranllapana. 23੅Chaymanta
lamparawan TXƚKDWDSDVD\DWLQOODSDTD, Jesusqa
(Mr 4.21-25) punuran. Chaykamanqami, kusalata
16੅´0DQDPLPD\TDQSLVXNODPSDUD‫ێ‬ wayra rikarimuran. Chaymi chay
taqa kachkanchu imawan pampananpaq TXƚKDPDSLVZDNPDQWDND\PDQWD
PDQDTDSDUDQSDƚKDNLQPDQƚKXUDQDQ‫ێ‬ maqchikaq qallariran. Chayna, chay
6DQ/XFDV੄8 150

yaku karrumanqa yaku untaq qallaritin, kutirmi chay dyablupa yarpuyninqa


yakuman chinqananlapaqna karanllapa. chay runataqa aypaq. Chaymi runakuna
24੅Chaynu tukuyatinqa, Jesusta michka makinkunata, ƚKDNLQNXQDWDDOOL
rikƚKDFKLUND\QXQLUDQOODSD: kadinakunawan watatinllapamapis chay
—¡<DƚKDFKLPDTQL\OODSD! ¡<DƚKDFKL‫ێ‬ runaqa pitiq. Chaynumi ashwan chay
maqniyllapa! ¡<DNXPDQPLFKLQTD\DQ‫ێ‬ dyablupa yarpuyninqa chunllaq
chikllapana! nir. lugarkunaman apaq chay runataqa.
Chaymi Jesusqa sharir, wayrawan 30੅Chaymi Jesusqa chay runataqa kaynu

yaku maqchikaqtaqa willatinla, limpu nir tapuran:


qasillaran. 25੅&KD\PDQWD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ —¿Imataq shutinki?
kunata niran: Chay runaqa niran:
—Ima, ¿PDQDUDTFKXDOOLWDNUL\LQNL‫ێ‬ —Shutinimi ‘Legión’.੆f
llapa? nir. Chaynuqami niran, G\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬
3LUXSD\NXQDTDPLNXVDWDPDQFKDNX‫ێ‬ ninkuna paypi kusa achka kashanrayku.
shanrayku dispantakashalla, WDSXQDNX‫ێ‬ 31੅Chaymi chay dyablukunaqa, Jesusta

yaqllapa: “¿Imanu runataq kayqa? UXJDUDQDPDFKD\PDQFKD\SDTXƚKNX


Chaqa wayrawan yakumatapis UXULPDQNDƚKDQDQOODSDSDTFKX. 32੅Chay
willatinla, kasun-ari” nir. sirkakunapimi achka kuchikuna
shitqakuyatin, FKD\G\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬
Gadaramanta dyablupa ninkunaqa Jesusta rugaran, chay
yarpuyninwan runa kuchikunaman yaykunanllapapaq.
(Mt 8.28-34; Mr 5.1-20) Chaymi Jesusqa yaykuyllapa niran.
26੅&KD\TXƚKDWDUL\DUTDPL, ƚKDUDQ‫ێ‬ 33੅Chay dyablupa yarpuyninkuna chay

llapa Galileapa naypanpi Gadara੆e shutiq runamanta yarqurqa, FKD\NXFKLNXQD‫ێ‬


lugarman. 27੅Chaymi, Jesús yaku man yaykuranllapa. Chaymi chay
karrumanta ishkitinqa, chay kuchikunaqa kallpaq qallariran qaqata
lugarmantaqa dyablupa yarpuyninwan uray. &KD\PDQWDTXƚKDPDQ\D\NXU
kaq uk runa yarqamur Jesusman ƚKXTDUZDQXUDQOODSD.
qimikaran. Chay runaqami unayna 34੅Chaymi chay kuchita michiqkuna,

PDQDUDƚKSD\MXQQDFKXSXULT, chaynulla tukuy chay pasashanta rikarqa, kallpar


mana wasipinachu taqpis. Ashwanmi riranllapa chay pwiblupi runakunata,
pantyunkunapina taq. 28੅Chaymanta FKD\QXOODƚKDNUDSLWDTNXQDWDSLVSDUODT.
Jesusta rikarqa, kusala jwirtita qayƚKD‫ێ‬ 35੅Parlakutinllapaqa runakunaqa

kur paypa naypanpi qunqurir kaynu OOXTVKLUDQOODSDULNDTFKD\SDVDVKDQ‫ێ‬


niran: kunataqa. &KD\PDQWD-HV~VND\DVKDQ‫ێ‬
—¡Unaq syilumanta Dyuspa Wamran PDQƚKDUTD, chay runataqa Jesuspa
Jesús, DPDQXTDPDQTD\DNDSDNDPX\‫ێ‬ naypanpi yarpuyninpina, mudakusha
chu! ¡5XJDVKD\NLPLDPDTLVFKDPDQD\‫ێ‬ taqta rikar manchakuranllapa. 36੅Piru
kipaq! nir. chay tukuy ima pasashakunata
29੅&KD\QXTDPLFKD\G\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬ rikaqkunaqa, PDQ\DTOODSDUODNXUDQ‫ێ‬
ninqa niran, runamanta lluqshinanpaq llapa imanumi alliyaran chay runaqa
Jesús anyashanrayku. Chaqa kutir nirmapis. 37੅Chaymi chay Gadara shutiq

e¬8.26 Wakin iskribikashakunapimi “Gerasa” nin. f¬8.30 Legión nirqami intrachimanchik


kusala achka suldadukuna nir.
151 6DQ/XFDV੄8

lugarmantaqa, tukuyla runakunaqa —¿Pitaq kamamasha? nir.


Jesusta rugaranllapa, chaymantaqa Chaymanta tukuy “Mana mana”
rinanpaq uklawta. Chaqa kusatari niyatinqa, Pedruqa niran:
manchakuyaranllapa. Chaymi Jesusqa —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, kusala achka
yaku karruman yaykur riran. 38੅Chay runakuna kashanraykumi, NLƚKNLSL
dyablupa yarpuyninmanta alliyasha kumsashuyan ima nir.
chay runaqa, Jesusta rugayaran paywan 46੅Piru Jesusqami niran:

rinanpaq. Piru Jesusqami chay runataqa —MayqanƚKLNDPDPDVKD. Chaqa


kidananpaq kaynu niran: nuqami kwintata qukasha kani,
39੅—Riy wasikiman. Chayna parlakuy pudirniy yarqusha nir.
Dyus imanumi llakipar yanapashusha 47੅Chaymanta chay warmiqa imanupis

nirmapis. mana niyta puytirqa, chukchukyaqnulla


Chaymi chay runaqa rir parlakuran rir Jesuspa naypanpi qunqurikuran.
tukuyta chay pwiblupiqa, imatami Jesús Chaymi tukuypa naypanpi rimaran
paypaq rurasha nirmapis. LPDQXPL-HVXVSDUDƚKSDQWDNDPDUOD
alliyaran nir ima. 48੅Chaymi Jesusqa
Jesusmi allicharan uk warmita, niran:
Jairupa wamranta ima —Mamitay, kriyishaykiraykumi
(Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) alliyashaykina. Chayraykumi aligrilana
40੅&KD\PDQWD-HV~VFKD\TXƚKDSD rikuy.
uklawninmanta tikrakar shamutinqa, 49੅Chaynu nir Jesús rimayatinllami,

chaypi kaq runakunaqa kusalata chay tantakananllapa wasipi mantakuq


aligriyaranllapa yarayashanllaparayku. -DLUXSDZDVLQPDQWDXNUXQDƚKDUND\QX
41੅Chaymi, XNUXQD-DLURVKXWLTƚKDUDQ. niran:
Chay Jairumi tantakananllapa wasipi uk —Wamraykiqami wanushana. Amana
mantakuq kaq. Paymi Jesuspa naypanpi PDVTDTLOODNDFKL\QDFKX\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
qunqurikur rugaran wasinman rinanpaq. taqa nir.
42੅Chaqa wanuypaqna karan chay 50੅Piru Jesusqa chaynu niqta uyarqa,

runapa uklayla warmi wamran kaqqa. niran:


Wamranqami dusi añuyjunna kasha —Ama manchakurchu, nuqalapi
kanqa. kriyiy. Chaymi wamraykiqa alliyanqa
Piru Jesusqami kusa achka nir.
runakunapa rurinta riyashanrayku, 51੅Chaymanta Jesús wasiman

NXVDODWDNLƚKNLFKL\DUDQOODSD. 43੅Chay ƚKDUQDTD, Pedruta, Santiaguta, Juanta,


runakunapa rurintami riyaran uk chay wamrapa taytanta, mamanta imala
warmipis. Chay warmimi dusi añupaqna rurimanqa yaykuchiran. 52੅Tukuymi
yawarnin shamutin qishaq karan. waqayaranllapa chay wanushapaq
Chaymi rimidyakuqkunapi, kusalata llakir. Piru Jesusqa niran:
gastaran iman kaqninkunalamatapis. —Ama waqayllapachu. .D\ZDPUD‫ێ‬
Piru manami mayqanpis allicharanchu. qami mana wanushachu, punuyanlami
44੅Kay warmisitami Jesuspa ikinlawta nir.
TLPLNDUUDƚKSDQSDPDQ\DQWDNDPDUDQ. 53੅Chaynu nitinmi, tukuyla asiparanllapa

Chaynu kamatinlami, chay kutilla paytaqa. &KDTD\DƚKD\DUDQOODSDULZDQXVKD


yawarnin shamuqqa qasillaranna. nir. 54੅Chaymantami Jesusqa makinmanta
45੅Chaymantaqa Jesusqa tapukuran: aypar kusala jwirtita rimar niran:
6DQ/XFDV੄8੄9 152

—¡Mamitay sharimuy! nir. uyaparanna. 3LUXPDQD\DƚKD\DUDQFKX


55੅Chaynu nitinmi kawsamur, VKDULPX‫ێ‬ imanumi kanqa nirmapis. Chaqa
ran. &KD\PDQWDPL-HVXVTDNDƚKDNXUDQ Jesuspaqqa ukkunaqa niqllapa: “Juan
qarananllapapaq. 56੅Chaymi wanushanmanta kawsamusha” nir.
taytankunaqa, kusa dispantakashalla 8੅Ukkuna-shuypaqa niqllapa: “Dyuspa

kidaranllapa. Piru Jesusqa niran, ama rimaqnin Elías shamunanpaq karan,


mayqantapis parlananllapapaqchu, chay chay shamusha” nir. Chaynulla
rurashankunapaqqa nir. wakinkunapis niqllapa: “Dyuspa unay
uk rimaqninkuna kawsamusha kanqa”
-HVXVPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDWD nir. 9੅Chaynu niyatinllapamapis,
NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT Herodesqa paylla niran: “Chaqa nuqalla
(Mt 10.5-15; Mr 6.7-13) niray, -XDQSDXPDQWDSLWLQDQOODSD‫ێ‬

9
1੅Jesusqa tantaran tukuynin dusi paqqa. Chaynu katinqa ¿mayqantaq
\DƚKDNXTQLQNXQDWD. Chaymantami NDQTDTDFKD\UXQDSDTNXVDWDULPD\DQ‫ێ‬
\DƚKD\QLQWD, pudirninta ima quran, llapa chayqa?” nir.
tukuy dyablupa yarpuyninkunata &KD\PLFKLTDSWD\DƚKDQDU+HURGHVTD
LWDNXQDQOODSDSDTFKD\QXOODTLVKD\NXQD‫ێ‬ kusalata Jesustaqa tariyta yarpuran.
manta allichakunanllapapaq ima.
2੅&KD\QXPLUL\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD Jesusmi sinku mil
runakunata qararan
NDƚKDUDQ'\XVSDPDQWDNX\QLQSDT
(Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14)
\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT, qishaqkunata
allichananllapapaq ima. 3੅Kaynu nirmi 10੅Chaymanta chay apustulninkuna

NDƚKDUDQ: tikrakamurqa Jesustaqa parlaranllapa


“Nanpaqqami ama imalatapis aparchu tukuy imakunata rurashanllapata.
rinkillapa: Bastunta, alburjata, tantata, Chaymi Jesusqa paykunalata apar riran
chaynulla qillayta, mudakunaykipaq Betsaida pwibluman. 11੅Piru
UDƚKSD\NLOODSDLPDPDWDSLV. 4੅Mayqan runakunaqa, Jesusqa Betsaidapi nir
ZDVLPDQƚKDUSLV, chaymantaqa ama \DƚKDUTDULUDQOODSD. ƵKDWLQOODSDTD
lluqshinkillapachu, chay lugarmanta Jesusqa samachiran. Samachirqa
rinaykillapakaman. 5੅Imanupi mayqan runakunataqa willaran imanumi Dyus
pwiblupi mana samachishunatinllapaqa, mantakun nir, chaynulla paykunapa
ƚKDNLNLOODSDSLNDTSXOEXPDWDSLVƚKDVSLU naypanpi qishaqkunata allicharan, ima.
lluqshir rinkillapa. Chaynu rurarqami 12੅Chaymanta limpu tardiyatinnaqa,

intrachinkillapa: ‘Manami nuqakunapa -HVXVSDGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDTD


kwintaynachu. Ashwanmi qamkunapina payman qimikar, kaynu niranllapa:
kanqa’ nir”. —Taytituy, runakunata willay rir
6੅Chaynu nitinmi, paykunaqa chay shipchakaq pwiblitukunaman,
riranllapana tukuy pwiblitukunata Dyuspa lugarkunaman ima mikunanllapata
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXTQX rantir mikur samananllapapaq. Chaqa
chaynulla qishaqkunata allichaqnu ima. kay lugarpiqami mana imapis kanchu
nir.
-HVXVSDTPL+HURGHV\DƚKDQDUDQ 13੅Chaymi Jesusqa paykunataqa, niran:
(Mt 14.1-12; Mr 6.14-29) —Qamkuna qarayllapa, nir.
7੅&KD\PDQWDPLWXNX\FKD\SDVDVKDQ‫ێ‬ Chaynu Jesús nitinqa paykunaqa
kunapaq gubyirnu Herodesqa niranllapa:
153 6DQ/XFDV੄9

—Chaqa sinku tantitawan ishkay —Qamqami Dyuspa Akrashan Cristun


piskaditula kan. ¿Maymantashi kay kanki nir.
kwichka achka runakunapaqqa
mikuymatapis rantishunllapaqa? Mananami maychu wanunaypaq
14੅Chaqa tukuyninqa chaypi niran Jesusqa
kaqkunaqa ullqukunala sinku mil (Mt 16.20-28; Mr 8.30–9.1)
(5,000) kasha kanqallapa. Piru Jesusqa 21੅Chaynu nitinllapaqami Jesusqa

\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDQLUDQ: paykunataqa niran, ama mayqantapis


—Willayllapa chay runakunaqa willananllapapaqchu, FKD\\DƚKD\D‫ێ‬
tanqallapa sinkwinta, sinkwinta nir. shanllapataqa. Chaymi kaynu niranpis
15੅Chaynu nitinqa, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD:
NXQDTDWXNX\UXQDNXQDWDTDVDPDFKL‫ێ‬ 22੅“Dyusmanta Shamuq Runataqami

ranllapa. 16੅Chaymanta Jesusqa chay ruku mantakuqkuna, kurakunapa


sinku tantitawan, ishkay piskadituta mantaqninkuna, chaynulla Moisés
aypar unaq syiluman chapakur, PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
chaykunapaq payji nir, Taytan Dyusman NXQDLPDƚKLTQLUNXVDODWDTLVFKDQTD‫ێ‬
mañakuran. &KD\PDQWDPLFKD\NXQD‫ێ‬ llapa. &KD\QXTLVFKDUPLZDQXFKLQTD‫ێ‬
WDTDSLGDVXSLGDVXSDNLU\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ llapa. Piru kimsa diyamantaqami
kunata quran tukuyla chaypi kaqkunata qashan kawsamunqa” nir.
aypachinanllapapaq. 17੅Chaynumi 23੅Chaymantaqa tukuyta Jesusqa

WXNX\ODPLNXUDQOODSDWLTOODQDQOODSDND‫ێ‬ niran:
man. Chaymantaqami chay tantapa ´0D\TDQSLVQXTDSD\DƚKDNXTQL\
chaynulla piskadupa subrantaqa dusi kanarqami amana bidanllapapaqqa
kanastata tantaranllapa. llakinqallapanachu. Ashwanmi kruspi
ZDQXFKLQDWLQOODSDPDSLVDPDPDQFKD‫ێ‬
Pedrumi Jesustaqa Dyuspa kurchu waran waran nuqalapi yarpur
Akrashan Cristun kanki niran shachinakunqallapa. 24੅&KDTDPD\TDQ‫ێ‬
(Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) pis paykuna munashannulla bidanta
18੅8NGL\DSLPL-HVXVTDSD\OD7D\WDQ‫ێ‬ washayta kamaqkunaqami tukuy
man mañakuyar, \DƚKDNXTQLQNXQD tyimpupaqna qischakanqallapa. Piru
pullan katin, paykunataqa tapuran mayqanpis nuqapi kriyishanrayku
kaynu: qischakar wanuqkunaqami tukuy
—¿Nuqapaqqa mayqanshi kani tyimpupaqna kawsanqallapa. 25੅Piru
ninllapataq runakunaqa? nir. mayqanpis kay pachapi kaq iman
19੅Chaynu nitinqa paykunaqa PXQDVKDQWDWDQWDNXUPDQDZDVKDND‫ێ‬
niranllapa: tinqa, ¿imapaqtaq sirbiyan chay
—Wakinqami ninllapa, Shutichikuq tantakushanqa? 26੅Chaymi nuqaqa nini,
Juan nir. Nataq wakin-shuypaqa nuqamanta pinqakuqkuna, chaynulla
ninllapa Elías nir. Chaynulla FKD\ULPDVKD\NXQDPDQWDSLQTDNXT‫ێ‬
wakinkunaqa ninllapa Dyuspa unay kunamantaqa, nuqapis llipyalla
rimaqnin kawsamusha kanqa nir. pudirniywan shamurqa pinqakushaq
20੅—Qamkunapaq-shuypaqa PD\TDQ‫ێ‬ paykunamantaqa. Chaqa chay diyaqa
¿
taq kani? —QLUWDSXUDQ\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ shamushaq Taytaypa kusala llipyalla
kunataqa. pudirninwan, NXVDDOOLQODDQJHONXQD‫ێ‬
Chaymi Pedruqa niran: wan ima. 27੅Chiqaptami nishaykillapa:
6DQ/XFDV੄9 154

Kaypi kawsaqkunaqa wakinllaqa Dyus ¡Paylatami kasunkillapa!” nir.


mantakuqtaqa rikanqallapa manaraq 36੅Chaynu chay rimayta uyapatinllapala
wanuyarchu”. Jesusqa payla kasha karan chaypiqa. Piru
chaynu katinmapis, chay tyimpuqa, uyasha
Jesusmi kusa llipya intirupaq chaykunaqa mana imalatapis pitapis
tikrakaran willaranllapachu, chay rikashanllapataqa.
(Mt 17.1-8; Mr 9.2-8)
28੅Chay parlashanmanta uchu Jesusmi allicharan dyablupa
diyamana pasasha katinqa Jesusqa yarpuyninwan kaq wamrata
Pedruta, Santiaguta, Juanta ima apar rir (Mt 17.14-21; Mr 9.14-29)
iqaran uk sirkaman, chaypi Dyusman 37੅Chaymanta allaqnin diya unaq

mañakunanpaq. 29੅&KD\QXPDxDNX\DWLQ‫ێ‬ sirkamanta ishkimutinllapaqa, Jesusta


qami Jesuspa qaqllanqa kusa ukman tariqqa kusala achka runakuna
shumaqpaq tikrakaran. Chaynulla riranllapa. 38੅Chaymi chay kusa achka
UDƚKSDQPDSLVNXVDOD\XUDTOOLS\D runakunapa rurinmanta uk runa, kusa
intirupaq tikrakaran. 30੅Chaykamanmi jwirtita kaynu niran:
ishkay runakuna rikarimusha Jesuswan —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, kusalatami
parlayaran. Chay ishkay runakunaqami rugashayki rikanaykipaq kay uklayla
Moiseswan Elías karanllapa. 31੅Chay wamrayta. 39੅Chaqa paytami dyablupa
paykunaqami kusa llipyaypa rurinpi yarpuynin aypar kusata qayƚKDFKLU
shasha parlayaranllapa, imanumi Jesús atakita qur, shiminmantapis pusquta
qischakar Jerusalenpi wanuyanqa nir. itakuchin. Chaynulla kusata qischarmi
32੅Pedruqa wakinninwan allipla kusa llakiypaqta dijan. 40੅Chaymi chay
punuypaq karmapis, allipta shachinakur \DƚKDNXTQLNLNXQDWDPDxDNXUD\
-HVXVSDFKD\OOLS\D\QLQWDTDULNDNXUDQ‫ێ‬ dyablupa yarpuynintaqa itakunanpaq.
llapa. Chaynulla Jesuswan ishkay runa Piru manami puytishallapachu nir.
parlaqtapis rikaranllapa. 33੅Chaymanta 41੅Chaynu nitinqa, Jesusqa niran:

chay ishkay runakuna Jesusmanta —¡Ay qamkuna Dyuspi mana allita


ashuyatinnaqa, Pedruqa Jesusman kriyiqkuna, chaynulla mana allinta
qimikar, kaynu niran: ruraqkuna! ¿Maydiyakamantaq allita
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¡kaypiqami intrachishunayllapapaq qischakashaq?
kusala allin kanchikllapa! 5XUDVKDT‫ێ‬ ¿Ima maydiyakamantaq qamkunawan
llapa kimsa chukllitakunata, ukta shachinakushaq? Ma, kayman apamuy
qampaq, ukta Moisespaq, ukta Eliaspaq wamraykitaqa nir. 42੅Chaymi chay
nir. wamrata Jesusman qimitinnaqa, chay
Piru chaynu nirmapis Pedruqa mana dyablupa yarpuyninqa wamrataqa
yarpuyninpichu chaynuqa rimayaran. pachaman ratachir atakita quran.
34੅Chaynu rimanankamanqa puktay Chaynu ruratinqa Jesusqa, chay
limpu pamparanllapa. Chaynu puktay dyablupa yarpuynintaqa anyarlla itakur,
SDPSDWLQOODSDTDDOOLSODWDPDQFKDNXUDQ‫ێ‬ chay wamrataqa allintana taytanwan
llapa. 35੅Chaymantaqa chay puktaypa dijaran. 43੅Chayta tukuyla rikaqkunami
rurinmantaqa Dyus kaynu niran: kusa dispantakashalla kidaranllapa,
“Kaymi kusa munashay Wamrayqa.੆g imanumi Dyusqa rurayta puytin nir.

g¬9.35 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Kaymi akrashay Wamrayqa” nir.


155 6DQ/XFDV੄9

—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, rikashami
Ishkay kutipaqnami Jesusqa kanillapa uk runata qampa shutikiwan
wanushaqna niran G\DEOXSD\DUSX\QLQNXQDWDUXQDNXQD‫ێ‬
(Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) manta itakuqta. Chaymi paytaqa
&KD\QX-HV~VWXNX\LPDWDUXUDVKDQ‫ێ‬ nirayllapa ama chayta ruraychu nir.
rayku runakuna kusa dispantakashalla &KDTDFKD\UXQDTDPDQDQXTDQFKLN‫ێ‬
kanankamanmi, SD\TD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ kunawanchu purin nir.
kunataqa niran: 50੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran:
44੅—Kay nishuyanillapa chayta allita —Ama ‘Mana’ niyllapachu. Chaqa
uyakur ama qunqayllapachu, PD\TDQSLVQXTDQFKLNSDPDQDNXQWUDQ‫ێ‬
'\XVPDQWD6KDPXT5XQDWDPLNXQWUDQ‫ێ‬ chik karqami, faburninchik kanqa nir.
kunaman qukuyanqallapa nir.
45੅Chaynu nitinmapis, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ Jesusmi Santiaguwan Juanta
kunaqa mana intrakaranllapachu. Chaqa anyaran
'\XVPLQLVKDNDUDQDPDUDTLQWUDNDQDQ‫ێ‬ 51੅Jesús syiluman rinanpaq tyimpu

llapapaqchu. Chaynullami manchakur ƚKDPX\DWLQQDTD, kusata animakur riran


Jesustaqa mana tapuranllapachu, Jerusalén pwiblumanqa. 52੅Chaymi
imapaqmi chaynu rimasha nirmapis. ZDNLQWDNDƚKDUDQQD\SDTWDULU, Samaria
lugarpa uk pwiblitunpi wasita tarir
¿Mayqantaq Dyuspaqqa kusa mas NDPDNDFKLWLQOODSDFKD\ODSLVDPDQDQ‫ێ‬
allin kanqa? llapapaq. 53੅Piru chay Samariamanta
(Mt 18.1-5; Mr 9.33-37) NDTNXQDTDPDQDVDPDFKLQDUDQOODSD‫ێ‬
46੅&KD\PDQWDPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ chu, Israelmanta kaqkunawan mana
kunaqa paykunapura willanakuq SLƚKXQDNXTNDVKDQUD\NX. Chaqa
qallariranllapa, mayqanninllapashi kusa SD\NXQDTDUL\DƚKDUDQOODSD,VUDHOPDQWD
mas allin kanqa nir. 47੅Chaymi Jesusqa kar Jerusalenman riyan nir. 54੅Chaymi
imatami yarpuyanllapa nir kwintata qukar, \DƚKDNXTQLQNXQD6DQWLDJXZDQ-XDQ
uk wamrituta paypa pullan shachir, chayta rikarqa, kaynu niranllapa
48੅\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDND\QXQLUDQ: Jesustaqa:
“Mayqanpis nuqapa shutiypi kay —Taytituy, ¿munayankichu [Dyuspa
wamrituta shumaqta samachiqqami, unay rimaqnin Elías rurashannulla]੆h
nuqallatana samachimayan. Chaynulla nuqakunapis syilumanta nina shamunqa
nuqata samachimaq-shuypaqa, mayqan nitiyllapa, shamur paykunata rupachir
ƚKLNDƚKDPDVKDFKD\WDVDPDFKL\DQ. tukchinanta?
Chaqa tukuy qamkunamanta mana 55੅Chaynu nitinllapami Jesusqa

kwintachaypaqla kaqmi, Dyuspaqqa paykunalawman tikrakar anyaran


kusa mas allinpaq riqsikasha kanqa”. [kaynu nir:
—4DPNXQDTDPLPDQDDOOLQ\DUSX\‫ێ‬
Mana kuntramaqninchikqami niyjun kashaykillaparayku mana
ashwan faburninchik \DƚKDQNLOODSDFKXLPDWDPLULPD\DQNL‫ێ‬
(Mr 9.38-40) llapa nirmapis. 56੅Chaqa Dyusmanta
49੅&KD\PDQWDTD\DƚKDNXTQLQ-XDQTD Shamuq Runaqami, mana runakunata
niran: chinqachinanpaqchu shamusha.

h¬9.54 Masta intrakanarqa rikashunllapa 2 Reyes 1.10.


6DQ/XFDV੄9੄10 156

Ashwanmi shamusha runakunata


washananpaq]. Jesusmi sitinta akrashankunata
&KD\PDQWDTDULUDQOODSDXNSZLEOLWX‫ێ‬ NDƚKDUDQ\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT

10
manna. 1੅Chaymantami Amitunchik
Jesusqa akraran sitinta੆i
Jesusmi paywan rinaqkunata
runakunata. Chaynu akrarmi, ishkay
kaynu nin
LVKND\NDƚKDUDQSD\SDQD\SDQWDTD,
(Mt 8.19-22)
chay tukuy pwiblukunaman, OXJDUNXQD‫ێ‬
57੅Nanta riyatinllapaqami, uk runa man rinanpaq karan chaykunaman.
kaynu niran Jesustaqa: 2੅&KD\PL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD

—Taytituy, mayta ritkipismi pullayki niran:


rinayani nir. 58੅Chaynu nitinmi Jesusqa “Chiqaptami kusichaqa kusala achka.
niran: Piru aykalami trabajaqkunaqa. &KD\UD\‫ێ‬
—6XUUXNXQDPLPDƚKD\QL\MXQSXQXQDQ‫ێ‬ kumi chay kusichapa amunta
paqqa. Chaynulla pariq kurukunapis mañayllapa, SD\NDƚKDQDQSDTWUDEDMDT‫ێ‬
qushayjun ima. Piru Dyusmanta Shamuq kunata, paykunana tantananllapapaq
Runapaq-shuypaqami mana kanchu nir.੆j 3੅Riyllapana. Piru allita kwintata
PD\ODSLSLVXPDQWDVLQWLNXFKLQDQODSDTPD‫ێ‬ qukarmi rinkillapa. Chaqa qamkunata
pis nir. NDƚKDVKXUOODSDTDXNX\VKLWDNXQDWD
59੅Chaymantaqa ukta niran: VXUUXNXQDSDUXULQWDNDƚKDT\XSD\PL
—Shamuy nuqawan rishun nir. NDƚKDVKX\DQLOODSD.
Chaynu nitinmi chay runaqa niran: 4੅“Amami apankillapachu qillayta

—Taytituy, dijamay rishaq taytay purichina talqitata, alburjata, chaynulla


wanutin pampaqraq. Chaymantanami uk llanqikunamatapis. Chaynulla
rishun nir. nankunapi mayqanta saludarqa, amami
60੅Jesusqa niran: maykaman parlar shankillapachu. 5੅Uk
—&KDTDPDQDQXTDSLNUL\LTNXQD‫ێ‬ wasiman yaykurqa, naypaqtaqa
qami imanutaq wanushakunamaqa saludakunkillapa kaynu nir: ‘Dyus
chaynu. Chaymi dijay wanushakunaqa yanapashutinllapami kusa shumaq
paykunapurana pampanakunqa. kankillapa kay wasipiqa’. 6੅Chaynu
$VKZDQTDPTDULU\DƚKDFKLNX\ nitkillapa, chaypi kaqkuna kusa
imanumi Dyus mantakun nir ima. shumaqta uyakur intrakatinllapaqa,
61੅Qashan ukqa niran: Taytanchik Dyusmi shumaqta
—Taytituy, nuqami pullayki rinayani. yanapanqa. Piru mana
Piru puntataqa dijamay rishaq wasiypi kasushutinllapa-shuypaqami mana
kaqkunata ‘Rishaqna’ ninaypaq. imapis kanqachu. 7੅Chaynu chay wasipi
62੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: NXVDVKXPDTWDX\DNXULQWUDNDWLQ‫ێ‬
—Mayqanpis aradunpi aypakusha llapaqa, chayllapi kidankillapa. Chaymi
yapukuyar, ikiman chapakuqnu chaypi mikunkillapa, upyankillapa
riqqami, Dyuspa mantakuyninpaqqa imalatapis qushutinllapaqa. Chaqa uk
mana sirbinchu nir. trabajaqqami pagrakayta puytin.

i¬10.1,17 Wakin iskribikashakunapimi “Sitintay-dus” nin. j¬10.2 Kusichananpaq


chaykunaqami, Jesuspi tukuy manaraq kriyiqkuna. Kusichapa amunqami Tayta Dyus. Nataq
chay trabajaqkunaqa, '\XVSDT\DƚKDFKLNXTNXQD.
157 6DQ/XFDV੄10

8੅“Chaynulla uk pwibluman shurllapaqa, nuqatapis disprisyamayan.


ƚKDWNLOODSDVKXPDTWDLQWUDNDUVDPDFKL‫ێ‬ Nataq nuqata disprisyamar-shuypaqa
shutinllapaqa, mikuyllapa imalatapis FKD\NDƚKDPDVKDFKD\WDGLVSULV\D\DQ‫ێ‬
qarashutinllapaqa. 9੅Chaypi qishaqkuna llapa”.
katinqa, allichar, kaynu ninkillapa:
‘Dyuspa mantakuyninmi, shipchana -HV~VVLWLQWDWDNDƚKDVKDQNXQDPL
qamkunapaqqa’ nir. 10੅3LUXXNSZLEOX‫ێ‬ tikrakamuranllapa
PDQƚKDWNLOODSDPDQDNDVXVKXWLQ‫ێ‬ 17੅Chay sitinta runakuna rishakunaqa,
llapaqa, ZDTWDNDOOLNXQDPDQ\DUTXQNL‫ێ‬ tikrakamuranllapa kusa aligrila, kaynu
llapa, kaynu nir: 11੅‘¡.D\SZLEOX\NL‫ێ‬ nir:
OODSDSDDOOSDQNXQDND\ƚKDNL\OODSDSL —¡Taytituy, tukuy dyablukunapa
D\SDNXVKDQPDWDSLVTDPNXQDSDQD\SD\‫ێ‬ yarpuyninkunata qampa shutikipi
NLOODSDSLƚKDVSLFKLNXVKDTOODSDPDQD anyatiyllapaqami kasumanllapa! nir.
kasumashaykillaparayku! Piru Dyuspa 18੅Jesusqa niran:

PDQWDNX\QLQTDPLVKLSFKDQDTDPNXQD‫ێ‬ —Chiqaptami chaynu. Chaqa nuqami


paqqa’ nir. 12੅Nishaykillapa: Chay jwisyu rikaray Dyus unaq syilumanta Satanasta
GL\DƚKDPXWLQTDPLFKD\SZLEOXSDT itakamutin, uk rilampa yupay
kastiguqa kusala mas manchaypaq ratamuqta. 19੅Chaynu dyablupa pudirnin
kanqa, 6RGRPDPDQWDUXQDNXQDPDQPD‫ێ‬ kasushunanllapapaqmi pudirta
tapis nir. qushurayllapa. Chaymi kulibrakunapa,
DODNUDQNXQDSDUXULQSLSXULWNLOODSDPD‫ێ‬
Wakinkunaqami Jesuspiqa mana pis mana imanachishunqallapachu.
kriyinllapachu 20੅3LUXDPDPLFKD\G\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬
(Mt 11.20-24)
QLQWDDQ\DWNLOODSDNDVXVKXVKDQOODSDUD\‫ێ‬
13੅“
¡Ay Corazín pwiblu! ¡Ay Betsaida kulaqa aligriyayllapachu. Ashwanmi
pwiblu! Kay milagrukunata qamkuna masta aligriyayllapa unaq syilupi
rikanaykillapapaq rurasha kani, chay shutikillapa iskribikashanrayku.
milagrukunata Tiro shutiq pwiblupi,
Sidón pwiblupi rurasha katiymaqa, Jesusmi aligriyaran
paykunaqa aykapina Dyuspi kriyir (Mt 11.25-27; 13.16-17)
uchankunata dijar, VDTDOODUDƚKSDQ‫ێ‬ 21੅Chay kutillami, Jesusqa Santu

kunata yakakur, XƚKSDSDDQDQWDVKD Ispiriturayku kusalata aligriyar niran:


kanmanllapa. “¡Taytay! Qammi kay pachapa, unaq
14੅´3LUXMZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD, syilupa amun kanki. Chayraykumi
qamkunapaq kastiguqa mas kanqa, chay alabashuni. Chaqa qamqami kananqa
Tiro pwiblumanta, 6LGyQSZLEOXPDQ‫ێ‬ chay mana kwintachaypaqla kaq
matapis. 15੅Qamkuna Capernaúm runakunata intrachishayki unay chay
pwiblupi taqkuna, ¿yarpunkillapachu NXVD\DƚKDT, kusa intrakaq runakunata
washakar syiluman riyankillapa kanqa? pakar mana intrachishaykitaqa.
nir. Ashwanmi qamkunaqa tukuy Chaynumiri Taytituy. Chaqa qammi
tyimpupaq kastigakanaykillapapaqna chaynu kananpaqqa munashayki kasha”
itakukankillapa. nir.
16੅“Chaqa mayqanpis qamkunata 22੅Chaynullami Jesusqa niranpis:

uyakushuqkunaqa, QXTDWDSLVX\DNXPD‫ێ‬ “Taytaymi tukuy imata qumasha


yan. &KD\QXOODTDPNXQDWDGLVSULV\D‫ێ‬ rikanaypaq. Piru manami mayqanpis
6DQ/XFDV੄10 158

riqsimanchu Dyuspa Wamran kani 29੅3LUXFKD\\DƚKDU\DƚKDFKLNXTTD,

nirqa. Ashwan Taytaylami riqsiman. chay tapukushanpaq kwintata qukar


&KD\QXOODPDQDPLPD\TDQSLV7D\WD\‫ێ‬ mana pinqaypi kidanar kaynu niran
taqa riqsinllapachu. Ashwan nuqa Jesustaqa:
Wamranlami riqsini. Chaynu Wamran —¿Pitaq runa masiyqa?
NDVKD\UD\NXPLPD\TDQWDSLVULTVLFKLQD‫ێ‬ 30੅Chaynu taputinmi, Jesusqa

shaytaqa riqsichiyta puytini”. Israelmanta uk runata ima pasashanta


23੅Chaynu nirqa, \DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ kaynu nir parlaran:
man tikrakar paykunalata niran: “Israelmanta uk runami nanta riyaran
“Kusa shumaqmi kanqallapa, Jerusalenmanta Jericuman.
qamkuna kay rikayashaykillapata Chaymantami suwakuqkuna rikarimur
rikaqkunaqa. 24੅Chaqa nishaykillapapis: SD\WDDUNDUOLPSXUDƚKSDQODPDWDSLV
Dyuspa achka rimaqninkuna, mantakuq kitaranllapa. Chaynu rurarmi kusata
runakuna ima, kanan rikayankillapa qischar, wanushata yupay dijar
chayta, chaynulla uyapayankillapa ima riranllapa.
chaytaqa, ULND\WDX\DSD\WDLPDPXQDT‫ێ‬ 31੅“Piru imanupiƚKLXNNXUDFKD\

llapa. Piru paykunaqami michka chaynu nanta pasayaran. &KD\QDFKD\TLVFKDND‫ێ‬


munarmapis mana rikaranllapachu sha runa usuraqta rikarqa, uklawllaman
FKD\QXOODPDQDX\DSDUDQOODSDODPDSLV‫ێ‬ chapakur mana rikaq tukur, pasar riran.
chu” nir. 32੅Chaynullami levipa ayllunmanta

'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSLVLUELNXT‫ێ‬
Samariamanta runapaqmi Jesús pis, chayta pasayaran. Piru paypis chay
kumparasyunta ruraran qischakasha usuraq runata rikarqa,
25੅Chaymanta Moisés mantakushanta uklawllaman chapakur mana rikaq
XNNXVDWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTPL, ima tukur, pasar riran.
ninqashi nir, kaynu Jesusta tapuran: 33੅“Piru Israel runakunapaq uk mana

—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿imatana kwintachaypaqla Samariamanta runami,


rurayman tukuy tyimpupaqna chay nanllata pasayarqa chay runa
kawsanaypaqqa? nir. qischakasha usuraqta rikarqa, chay
26੅Jesusqa niran: pay-shuypaqa kusata llakiparan.
—¿Imatataq nin Dyus nitin Moisés 34੅Chaymi, chay runaman qimikar,

mantakushanpiqa? ¿Imatataq liyiyanki? lisyakashankunata rimidyaran


27੅&KD\QXQLWLQPLFKD\\DƚKDU asaytiwan, ubapa yakun binuwan ima.
\DƚKDFKLNXTTDQLUDQ: &KD\PDQWDUDƚKSDNXQDZDQZDWDUDQ.
—Taytayki Dyusta munay tukuy Chaynu rimidyarmi, burritunpa anan
shunquykiwan, bidaykiwan, jwirsaykiwan, tachir samananllapa uk wasiman apar
yarpuynikiwan ima.੆k Chaynulla llakiy runa kuytaran.
masikikunapaq, LPDQXWDTTDPSDNZLUSX\‫ێ‬ 35੅“Chayna allaqninqa, FKD\6DPDULD‫ێ‬

killapaq llakinki chaynulla nir. manta runaqa ishkay qillaysituta urqur


28੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: chay wasipa amunta qur, kaynu niran:
—Allintami nishayki. Chayta ‘Kay runitutami kuytapamay. Imanupi
rurarqami, tukuy tyimpupaqna masta gastatkiqa tikrakamur
kawsanki nir. pagrashayki’ nir”.

k¬10.27 Masta intrakanarqa rikashunllapa Deuteronomio 6.5; Levítico 19.18.


159 6DQ/XFDV੄10੄11

Chaymanta Jesusqa niranpis: LPDQXWDT-XDQ\DƚKDNXTQLQNXQDWD


36੅—&KD\QXND\NLPVDNXQDTLVFKDND‫ێ‬ \DƚKDFKLUDQFKD\QXOOD.
VKDUXQDWDULNDVKDQSDTSDUODVKXVKD\‫ێ‬ 2੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran:

mantaqa, ¿mayqannintaq paypa —4DPNXQDTDND\QXQLUPDxDNX\‫ێ‬


kwirpunllata yupay runa masinta llapa:
kuytaran?
37੅Chaynu Jesús nitinmi, FKD\\DƚKDU ‘[Unaq syilupi] Taytayllapa,
\DƚKDFKLNXTTDQLUDQ: qammi kusa allinpaq riqsikanki.
—Chay kusalata llakipar yanaparan Shamuy-ari qamla kay pachapiqa
chaymi, nir. mantamanaykillapapaq.
Jesusqa niran: [Qam munashaykinullami kay
—Chaynu katinqa qampis rir pachapi rurakanqa
chayllata ruray nir. imanuƚKLXQDTV\LOXSLUXUDQNL
chaynulla].
Jesusmi Martawan Mariapa wasinpi 3 Kananllami chay ministiyashayllapa
38੅Chaymantami Jesusqa chay mikuyta qumayllapa.
maymanƚKLUL\DUDQFKD\PDQUL\DUTD, 4 Mana allinta rurashayllapamantapis

ƚKDUDQXNSZLEOLWXPDQ. Chaypimi, uk pirdunamayllapa,


warmi Marta shutiq, ZDVLQSLVDPDFKL‫ێ‬ imanuƚKLQXTDNXQDSLVPDQD
ran. 39੅Kay Martami uk irmanayjun kaq. DOOLQWDUXUDPDWLQOODSDSLVSLUGX‫ێ‬
Paymi shutiq María. Chay Mariami nanillapa chaynulla.
-HVXVSDƚKDNLODQSLWDUDQX\DNXQDQSDT Amami uchakunayllapapaqqa
Jesús nishanta. 40੅Piru Martaqa, dijamankillapachu.
imankuna rurananpaq kusa achka katin [Ashwanmi chay riqchaq mana
Jesusman qimikar kaynu niran: DOOLQNXQDPDQWDTDZDVKDPD\‫ێ‬
—Taytituy, ¿manachu qamqa yarpunki llapa]’.
irmanay pullayki katin nuqala imatapis
rurani nirqa? Willay yanapamanqa nir. 5੅Chaynullami Jesusqa niranpis:
41੅Piru Jesusqa, niran: “Imanupi amiguykillapapa wasinman
—Marta, Marta, kusatami yarpunki, ƚKD\SLWXWDULU, kaynu ninkimanllapa:
FKD\QXOODOODNLQNLWXNX\LPD\NLNXQDOD‫ێ‬ ‘Amiguy kimsa tantitata pristamay.
paq. 42੅Piru uklami allinqa; Mariaqami 6੅&KDTDXNDPLJX\FKD\UDTODƚKDPXQ

shumaq kaqninta akrasha paypaqqa. wasiyman. Chaymi mana imalapis


Chaymi mayqanpis akrashan chaytaqa kanchu qaranaypaq’ nir.
mana kitanqachu nir. 7੅“Chaynu nitkillapaqami, chay ukqa

rurimanta nishuyanqallapa: ‘Ama


-HVXVPL\DƚKDFKLNXQ'\XVPDQ qillakachimaychu, SXQNXTDPLNLUSDUD‫ێ‬
mañakunanllapapaq yanna. Chaymi nuqa, chaynulla
(Mt 6.9-15; 7.7-11) wamraykunapis mantapina kanillapa.

11
1੅Uk kutimi, Jesusqa uk lugarpi Manami sharimuyta puytinichu imata
mañakuyaran. &KD\PDQWDWXNFKL‫ێ‬ qushunaypaqpis’ nir. 8੅&KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬
WLQQDTD\DƚKDNXTQLQNXQDPDQWDXNQLQTD llapa: Amiguykillapa kar, mana das
kaynu niran: sharimur qushurllapamapis, kusata
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDFKL‫ێ‬ mañayatkillapaqa qushuyanqallapa
mayllapa Dyusman mañakuyta, tukuy ministishaykillapataqa.
6DQ/XFDV੄11 160

9੅“Chaynullami nishaykillapapis: \DƚKDQD\OODSDSDTTDXNPLODJUXWD


Dyusman mana shaykuq mañakuyllapa; ruray” nir. 17੅Piru Jesusqami, paykuna
paymi qushunqallapa. 7XNX\PLQLVWL‫ێ‬ LPDWDPL\DUSX\DQQLU\DƚKDVKDQUD\NX
shaykillapata maskayllapa; Dyusmi kaynu niran:
tarichishunqallapa. Chaynulla “Mayqan pwiblupis paykunapura
SXQNXPDQWDPDQDVKD\NXTTD\DNX\‫ێ‬ ƚKLTQLQDNXUTDZDNPDQND\PDQOLPSX
llapa; FKD\PLSD\TDSXQNXQWDNLƚKDU chiqanchakar tukukanllapa. Chaynulla
yanapashunqallapa. 10੅Chaqa mayqan XND\OOXSLVSD\NXQDSXUDƚKLTQLQDNXUTD
PDxDNXTSLVPLWDULNXQPDxDNX\DVKDQ‫ێ‬ OLPSXOLPSXZDNWDND\WDVKLNZDNDQ‫ێ‬
taqa. &KD\QXOODPD\TDQPDVNDNXT‫ێ‬ llapa. 18੅Chaynullami, FKD\G\DEOXNXQD‫ێ‬
pismi, tarin maskayashantaqa. Punkupi SLVƚKLTQLQDNXUTD¿imanuna kusata
mayqan mana shaykuq qayakutinpismi, mantakuytaqa puytinmanllapa?
SXQNXQWDNLƚKDU\DQDSDQOODSDLPD. Kaytaqami chaynu nishunillapa,
11੅“ Mayqannikillapataq, ZDPUD\NL‫ێ‬ qamkuna chay Beelzebú pudirta
¿
llapa [tantata mañashutinllapaqa rumita qumasha katinshi chay dyablupa
qunkimanllapa, manaqa] piskaduta \DUSX\QLQWDLWDNX\WDSX\WLQLQLPDVKD\‫ێ‬
mañashutinllapaqa, largu kuruta killaparayku. 19੅Piru qamkunaqami
qunkimanllapa? 12੅¿Manaqachu runtuta ninkillapa nuqapaq: ‘Beelzebú
mañashutinllapaqa, alakranta pudirninta qusha katin dyablupa
qunkimanllapa? ¡Manami! 13੅Chaqa yarpuyninta runakunamanta itakun’ nir.
qamkuna kusala malu runakuna Chaynu katinqa, ¿qamkunamanta
karmapismi, wamraykillapataqa allin ZDNLQQLNLOODSDTDPD\TDQSDSXGLUQLQ‫ێ‬
imakunata qunkillapa. Chaymi ashwan wantaq dyablupa yarpuynintaqa itakun?
¡unaq syilupi Taytaykillapamaqa, Santu Chaqa paykunallami intrachimanchik
,VSLULWXQWDPDxDWNLOODSDPDSLVTXVKXQ‫ێ‬ TDPNXQDTDVKLOLPSXSDQWDVKDSXUL\DQ‫ێ‬
qallapa!” killapa nir. 20੅Allita kwintata qukayllapa:
Nuqaqami dyablupa yarpuynintaqa
Jesustami uchacharanllapa runakunamanta itakuni Dyuspa
dyablupa pudirninwan nir pudirninwan. &KD\QXTDPLLQWUDFKLPDQ‫ێ‬
(Mt 12.22-30; Mr 3.20-27) chik, Dyuspa mantakuyninqami
14੅Uk kutimi Jesusqa, uk runata TDPNXQDPDQTDƚKDPXVKDQDQLU.
dyablupa yarpuynin mudu dijasha katin, 21੅“Chaqa uk runa kusala pulsuyjun alli

chay runamantaqa itakuyaran. kamakashala wasinta kuytatinqami,


Chaymanta chay dyablupa yarpuynin mayqanpis mana iman kaqtapis suwayta
lluqshitinqa, chay runaqa rimaq puytinllapachu. 22੅Piru paymanta uk kusa
qallariranna. Chaymi runakunaqa kusa pulsuyjun mas allita kamakasha shamurmi
dispantakasha kidaranllapa. 15੅Piru chay runataqa binsiyta puytin. Chaymi
wakinkunaqami niranllapa: “Chay FKD\DOOLWDNDPDNDVKDQSLNXQI\DND\DVKDQ‫ێ‬
dyablupa mantaqnin Beelzebú shutiqmi, matapis kitar, FKD\ZDVLQSLLPDQNDTNXQD‫ێ‬
wak runataqa pudirninta qusha matapis limpula tantakun. Chaynuqami
UXQDNXQDPDQWDG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬ ashwan payna tukuy imapa amunqa kidan.
kunata itakunanpaqqa” nir. 23੅“Chaymi nishaykillapa: Nuqapaq
16੅Chaymi ukkunaqa mabir ima mana allinta rimaqqami nuqapaqa
ninqashi nir, kaynu niranllapa: kuntray. Chaynulla nuqawan mana
“Chiqapta syilumanta shamushayki nir tantakuqpismi ashwan shikwakun nir”.
161 6DQ/XFDV੄11

“Kananmanta runakunaqami kusala


Dyuspi mana allita kriyishanrayku mana allin yarpuyniyjun. Chaynu karmi
dyablupa yarpuynin qashan mañamanllapa uk milagruta ruratiy
tikrakamun \DƚKDQDQOODSDSDTFKLTDSWDFKX
(Mt 12.43-45) Dyusmanta shamusha kani nir. Piru
24੅Jesusqami niranpis: manami milagrutaqa rurashaqchu.
“Uk runamanta dyablupa yarpuynin Ashwanmi Dyusmanta shamusha kani
lluqshirqami, chunllaq chaki nirqa Jonasta yupaylla pasamatinraq
pachakunapi purin, maylapipis munarqa intrakankillapa. 30੅Chaqa Dyus
samananpaq maskakur. Piru maypipis imanutaq Jonaswan uk milagruta
samananpaq mana tarirqami kaynuta UXUDWLQ1LQLYLPDQWDUXQDNXQDNUL\LUDQ‫ێ‬
yarpun: Tikrakashaq chay maymantaƚKL llapa, chaynullami Dyusmanta Shamuq
lluqshimushay wasiyman nir. 25੅Chaynu Runapis wanur kimsa diyamanta
tikrakamurqami, chay runataqa uk NDZVDPXWLQUDTND\W\LPSXSLUXQDNXQD‫ێ‬
VKLQDOODZDVLNXVDODWDSLFKDNDUNDPDND‫ێ‬ pis munarqa intrakanqallapa.
shata yupay tarin. 26੅Chaynu tarirqami 31੅“Chaynulla chay surlawmanta

tikrakar rin tarimuq syiti paymanta gubyirnapis chay jwisyu diyapiqa


kusala mana allin ispiritu masinkunata. sharimur, qamkuna kanan tyimpupi
Chaymantami tukuynin pulla chay mana kriyinaqkunapaqpis rimanqa
runapa kwirpunmanqa yaykunllapa taq. kastigakashana kayankillapa kanqa nir.
Chaynu katinmi chay runaqa kusala Chaqa chay gubyirnaqami largu
llallinna tikrakan, SXQWDNDVKDQ‫ێ‬ maymanta shamuran, gubyirnu
mantaqa” nir. 6DORPyQNXVDOD\DƚKD\QLQZDQ
\DƚKDFKLNXTWDX\DNXT. Piru kay
Mayqankunami kusa shumaqqa naypaykillapapi kaqqami kusa mas
kanqallapa JXE\LUQX6DORPRQPDQWDNDU\DƚKDFKL‫ێ‬
27੅Kaykunata Jesús ninankamanqa, uk kutinmapis mana kasunkillapachu.
warmi chay runakunapa rurinmanta 32੅´3LUXPD\GL\DMZLV\XGL\DƚKDPX‫ێ‬

kusa jwirtita niran: tinqami chay Nínive pwiblumanta


—¡Kusa shumaqmi kanqa chay warmi kaqkunaqa sharimunqallapa. Chaymi
qamta wamrakur winachishusha ashwan qamkuna Dyuspi mana
chayqa! NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXULPDQTDNDVWLJD‫ێ‬
28੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: kanaykillapapaq. Chaqa NíQLYHSZLEOX‫ێ‬
—¡Ashwanmi kusa shumaqqa manta runakunaqami Jonás, Dyuspaq
kanqallapa, Dyus rimashanta uyakur, parlakutinqa uchanllapata dijar
kasuqkunala! nir. kriyiranllapana. 3LUXNDQDQND\QD\SD\‫ێ‬
killapapi kaqqami Jonasmantaqa mas
Jesustami mañaranllapa qashan uk ima kar, qamkunata willashutinllapapis
milagruta rurananpaq mana kriyinkillapachu.
(Mt 12.38-42; Mr 8.12; 33੅“Chaynulla manami mayqanpis uk
Mt 5.15, 6.22-23) lamparata kachkarqa pakapaylapi,
29੅Chaykamanmi, kusa achka PDQDTDNDMXQSDUXULQSLFKXƚKXUDQ‫ێ‬
runakuna tantakayaranllapa Jesuspa llapa. $VKZDQPLXQDTODSLƚKXUDQOODSD,
ridurninmanqa. Chaymi payqa WXNX\FKD\PDQ\D\NXTNXQDDFKNLUDT‫ێ‬
qallariran rimaq kaynu nir: lapi kananllapapaq. 34੅3LUXQDZLNLOODSD‫ێ‬
6DQ/XFDV੄11 162

kuna imanutaq lamparamaqa kusala FKD\QXOODWXNX\LPDPDOONLNXQDPDQWD‫ێ‬


shumaq allinta achkirachikun chaynu pis, dyis partin kaqmanta uksituta
kwirpuykillapapi katinqa, tukuy qunkillapa Dyuspaq nir. Piru Dyus
kwirpuykillapaqa kusala shumaqta mantakushanpi nin: Ukninchikkunawan
achkirachikuq yupaylana kanqa. Nataq imatapis karanta ruranapaq, OODNLSD‫ێ‬
nawikillapakuna kusala mana allin kunapaq, paylapi kriyinapaq niyan
katinqa, NZLUSX\NLOODSDSLVWXWDSDUDT‫ێ‬ chaytaqami mana rurankillapachu.
llapi yupay kanqa. 35੅Chayraykumi allita Ashwanmi kay yarpuchishushayllapata
kuytakankillapa. &KDTDFKD\NZLUSX\NL‫ێ‬ rurankimanllapa naypaqtaqa, chay
OODSDSLDFKNLUDFKLNXTTDNLVKWXWDSDUDT‫ێ‬ rurayashaykillapatapis ama dijarchu.
paqmana tikrakatin. 36੅Chaqa tukuyla 43੅“ Akaw qamkuna fariseo runakuna!
¡
kwirpuykillapa achkila katinqami, Qamkunami chay tantakananllapa
manana tutaparaqllapi yupaynachu wasikunapiqa, munankillapa kusa
kankillapa. Chaynuqami uk lampara VKXPDTVDPDQDNXQDSLVDPDFKLVKXQDQ‫ێ‬
NXVDODVKXPDTWDWXNX\SDTDFKNLUDFKL‫ێ‬ llapata, chaynulla plasakunapimapis
kuq yupayna kankillapa”. kusala shumaqta saludashunanllapata
ima.
Jesusmi fariseukunata ima 44੅“ Akaw [Moisés mantakushanta
¡
anyaqnulla willaran \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, chaynulla]
(Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; fariseo runakuna, [qamkunaqami
Lc 20.45-47) Dyusta yanqa kasuq tukuq kuchi
37੅&KD\PDQWD-HV~VULPDUWXNFKLWLQ‫ێ‬ runakunala kankillapa]! Imanutaq uk
naqa uk fariseo runa, Jesustaqa aparan pampakashamaqa mana rikaypaqlla
wasinman mikunanllapapaq. Chaymi NDWLQUXQDNXQDTDPDQD\DƚKDUFKX
Jesusqa chay wasiman yaykur, misaman ananpi sarukur purinllapa, chay
taranna. 38੅Piru chay fariseo runaqami yupaymi kankillapa”.
kusalata yarpupakuran, Jesús manaraq 45੅Chaynu Jesús nitinqa, Moisés

mikuyar chay paqakuna kustumrita PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬


mana rurashanrayku. 39੅&KD\PL$PLWXQ‫ێ‬ kunamanta ukninqa niran:
chik Jesusqa niran: —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, chaynu
—Qamkuna fariseo runakunaqami, QLUTDPLQXTDNXQDWDSLVX\DFKLPD\DQNL‫ێ‬
imanutaq uk kupata, manaqa platuta llapa nir.
waqtanlawlata pichashamaqa rurinqa 46੅Piru Jesusqa niran:

tiqtilla kidan chaynu, kusala bwinu yupay —¡$NDZTDPNXQD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬


tukunkillapa. 3LUXXNNXQDWD\DQDSDQD\NL‫ێ‬ VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDSLV,
llapamantaqa kusalata munapakur, mana imanankillaparaq! Qamkunami kusa
allinta rurankillapa. 40੅¡Runa yarukuna! llashaq kargata aprichiq yupay runa
¿0DQDFKX\DƚKDQNLOODSD, Tayta Dyusmi masikikunata imata rurananpaq nir
waqtalawta, rurilawtapis rurasha nirqa? mantankillapa. 3LUXFKD\QL\DVKD\NL‫ێ‬
41੅Chayraykumi chay wakchakunapaq OODSDWDTDPDQDSLWLODPDWDSLVNXPSOL‫ێ‬
tukuyla shunquykillapawan llakir, QD\NLOODSDSDTTD\DUSXQNLOODSDODPDSLV‫ێ‬
yanapayllapa. Chaynuqami Dyuspaqqa chu.
intirulana kusa allin kankillapa. 47੅“ Akaw qamkuna, Dyuspa unay
¡
42੅“ Akaw fariseo runakuna! ULPDTQLQNXQDWDZDQXFKLUSDPSDVKDQ‫ێ‬
¡
Qamkunami mintamanta, rudamanta, llapapa ananpi wasikunata yupay
163 6DQ/XFDV੄11੄12

ruraqkuna! Chaqa paykunataqami qami tapuranllapa imalatapis mana


qamkunapa unay rukuykillapakuna allinta nitinqa, FKD\ODSDTXFKDFKDQDQ‫ێ‬
wanuchiranllapa. 48੅Chaynuqami llapapaq nir yarpur.
intrachimanchikllapa, qamkunapis chay
unay rukuykillapakuna rurashannulla Fariseukunapa mana allin
rurankillapa nir. Chaqa paykunami \DƚKDFKLNX\QLQNXQD
'\XVSDXQD\ULPDTQLQNXQDWDZDQXFKL‫ێ‬ (Mt 10.26-27)

12
ranllapa. Chaymi ashwan chay 1੅Chaykamanqami, allipla achka
pampakashankunapa ananpi wasikunata runakuna Jesús kashanmanqa,
yupay rurankillapamapis. kumsanakuypa, saruƚKDQDNX\SDLPD
49੅´&KD\UD\NXPL'\XVTDNXVD\DƚKD\‫ێ‬ tantakaranllapa. Chaymi, Jesusqa
ninwan kaynu niran: ¶.DƚKDPXVKDTPL \DƚKDNXTQLQNXQDODWD, kaynu niran:
nuqapaq rimaqkunata, apustulkunata “Kuytakayllapa chay fariseo
ima. &KD\PLZDNLQNXQDWDTDZDQXFKLQ‫ێ‬ runakunapa libaduranllapamanta.
qallapa. Nataq ukkunapata-shuypaqa Chaqa paykunaqami Dyuspaq yanqa
LNLQNXQDSLSXULQTDOODSDTLVFKDQDQOODSD‫ێ‬ LOODTWD\DƚKDFKLNXT\XSD\WXNXQOODSDOD.
paq’ nir. 50੅Chaymi Tayta Dyus tukuy 2੅Piru tukuy imapis pakaplla kaqkunaqa

imata rurashanmanta-pacha paypa manami pakapllaqa kidayta puytinchu.


rimaqninkunata, ukkuna wanuchisha Chaymi tukuy pakaplla kaqtaqa allita
katinllapamapis, kay tyimpupi \DƚKDNDQTD. 3੅Chayraykumi tukuy imata
runakunatana allita rikar kastiganqa. TDPNXQDSDNDNXTQXODULPDWNLOODSDPD‫ێ‬
51੅&KD\QXOODPL'\XVTDULNDU\DƚKDQTD pis, tukuyla uyapanqallapa. Chaynulla
Abelta wanuchishanmanta-pacha punkuykillapata kirpakur upallala
Zacariaskaman. Chaqa Zacariastami, rimashaykillapamatapismi, uk wasipa
Dyusta adurananllapa altarpa yatalanpi ananman iqar rimasha kankimanllapa
wanuchiranllapa. &KD\UD\NXPLQLVKXQL‫ێ‬ yupayna, WXNX\OD\DƚKDQTDOODSD.
llapa: Dyusqami kastiganqa tukuy
chaykunapaqqa, kanan tyimpupi Amami runakunataqa
runakunatana nir. manchashunchu
52੅“ Akaw, TDPNXQD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ (Mt 10.28-31)
¡
VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD! 4੅“Amiguykuna nishaykillapapis: Chay

Qamkunami Tayta Dyuspaq allita mayqan wanuchishunaqkunataqa ama


intrakar washakananllapataqa mana manchankillapachu. &KDTDNZLUSX\NL‫ێ‬
munankillapachu. &KD\QXOODTDPNXQD‫ێ‬ llapata wanuchirqami manana mas
pismi mana munashaykillaparayku LPDWDUXUDVKX\OODSDWDSLVSX\WLQTDQD‫ێ‬
mana washakankillapachu. Chaymi chu. 5੅Chaymi willashaykillapa: Mayqan
ashwan wakinkuna intrakar ima ƚKLZDQXFKLVKXVKDOODSDQDNDUTD, kusala
washakananllapapaqmapis mana SXGLUQL\MXQNDVKDQUD\NXWXNX\W\LPSX‫ێ‬
dijankillapachu”. paq infyirnupi qischakanaykillapapaq
53੅Chaymanta Jesús chaynu nitinqa, itakushuyllapata puytiqta manchayllapa
0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬ nir. Chay nishushayllapataqa, chiqapta
kuqkuna, chay fariseukuna imaqa, manchayllapa.
kusata piñakuranllapa. Chaymi 6੅“Ma willamayllapa: Manachu sinku
¿
Jesustaqa ukmanta ukmanta tapur, SDULTNXULWXNXQDWDLVKND\TLOOD\VLWXOD‫ێ‬
kusalata qillakachiranllapa. 54੅&KD\QX‫ێ‬ paqmapis rantikunllapa? Chaynu
6DQ/XFDV੄12 164

SD\NXQD\DQTDPDQDVLUELTNDWLQPD‫ێ‬ —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ukniyta


pismi Taytaykillapa Dyusqa kusalata willapamay qumananpaq nuqapa partiy
kuytan. 7੅Piru qamkuna chay achka irinsyayta nir.
NXULWXNXQDPDQWDPDVVLUELTNDVKD\NL‫ێ‬ 14੅Chaynu nitinqa, Jesusqa niran:

llaparaykuqa, ¿imanunari mana —Amiguy, ¿pitaq nuqataqa nimasha


kuytashunqallapa? Chaqa payqami TDPNXQDSDTMZLVQLNLOODSDNDULULQV\D\‫ێ‬
aqchaykillapamatapis uklapi uklapi killapata partishunayllapapaqqa? nir.
allita yupasha purichiyan. Chaynu 15੅Jesusqa niranpis:

NDWLQPLDPDLPDODSDTSLVPDQFKDNXQNL‫ێ‬ —Kuytakar, ama kusa imayjunla


llapachu. kaytaqa munayllapachu. Chaqa manami
kusa imayjun karlachu, kawsaytaqa
Runakunapa naypanpimapis puytinchik.
Jesuspaq rimankillapa 16੅Chaynu nirqa, uk kumparasyunta
(Mt 10.32-33; 12.32; 10.19-20) kaynu nir paykunataqa parlaran:
8੅“Nishaykillapa: Mayqanpis “Karanmi uk kusa imayjun runa. Paymi
runakunapa naypanpi nuqapaq mana XNNXWLTDƚKDNUDQWDUSXNDVKDNXQDDOOLSWD
pinqakur faburniy rimatinqa, nuqa winatin kusalata kusichakuran.
Dyusmanta Shamuq Runapis, SD\NXQD‫ێ‬ 17੅Chaymantami, chay kusa imayjun

paqqa faburnin rimashaq, Dyuspa runaqa kaynuta yarpuran: ¿Imatana


angelninkunapa naypanpiqa. 9੅Nataq rurashaq? Chaqa manami kanchu maypi
mayqanpis tukuypa naypanpi, nuqata PLNXQD\WDƚKXUDNXQD\SDTTD. 18੅Chaynu
mana kwintachamatinqa, nuqapis yarpuyarqa, niran: ¶<DƚKDQLQDPL,
paykunataqa mana kwintachashaqchu ƚKXUDNXQD\ZDVL\WDUDWDFKLUPXVKXTPDQWD
Dyuspa angelninkunapa naypanpiqa. qashan kusa atunta shachishaq, chaypina
10੅“Piru Dyusmanta Shamuq Runapaq ƚKXUDNXQD\SDTNXVLFKDNXVKD\WD, chaynulla
tukuy kuntran rimatinllapamapis, tukuy imaykunata ima’ nir. 19੅Chaynu
Dyusqami pirdunanqa. Piru Dyuspa nirnaqa, niranpis: ‘Chaymantaqa nuqalla
6DQWX,VSLULWXQSDTNXQWUDQULPDWLQ‫ێ‬ nikashaq: Taytituy, NXVDODDFKNDPLNXQD\‫ێ‬
llapa-shuypaqa mana pirdunanqachu. jun achka añupaq kanki. Samar mikuy,
11੅´,PDQXSLTDPNXQDWDFKD\WDQWDND‫ێ‬ upyay, kusa aligrilla kawsay nir’. Chaynu
nanllapa wasikunaman, manaqa nir ima, chay runaqa kusata yarpuyaran.
jwiskunaman, ZDNLQNDUJX\MXQNXQD‫ێ‬ 20੅“Piru Dyusqami chay runataqa

PDQDSDVKXWLQOODSDTDDPDPL\DUSXSD‫ێ‬ niran: ‘¡Runa yaru! Kanan tutallami


kunkillapachu, LPDWDQLUPLZDVKDND‫ێ‬ wanunki. Wanutkiqa, ¿pipaqtaq
shaq, manaqa imatana nishaq nirqa. kidanqa chay imaykikunaqa?’ nir.
12੅&KDTDWDSXVKXWLQOODSDULPDQD\NL‫ێ‬ 21੅“Chaynumi pasanqa chay runakuna

llapapaqqami Dyuspa Santu Ispiritun kusalata imanllapakunata payllapaq


\DƚKDFKLVKXQTDOODSDLPDWDULPDQD\NL‫ێ‬ tantakuqkunataqa. Chaqa kaypi kusa
llapapaqmapis”. imayjun kaqqami, Dyuspaqqa mana
imayjunlamapischu kanqa”.
Tantyakar, ama imanchiklapi
kunfyakashunllapachu Dyusmi wamrankunataqa kuytan
13੅Chaymantaqa, (Mt 6.25-34)
chay tantakasha
runakunamanta, uk runami Jesustaqa 22੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

niran: kunata niran:


165 6DQ/XFDV੄12

“Kayta nishaykillapa: Amami imatana '\XVQLQFKLNSLPDQDUDTDOOLWDNUL\LQNL‫ێ‬


PLNXVKDTNDZVDQD\SDTQLUTD\DUSXSD‫ێ‬ llapa?
kunkillapachu. Chaynulla amami ima 29੅´&KD\UD\NXPLDPDOODNLU\DUSXSD‫ێ‬

UDƚKSDZDQQDNZLUSX\WDPXGDFKLVKDT kuyllapachu ¿imatana mikushun?


nirqa yarpupakunkillapachu. 23੅Chaqa ¿imatana upyashun? nir imaqa. 30੅Chaqa
kawsananchikmi masta sirbin tukuy chaykunapaqqami Dyuspi mana
mikuymantaqa. &KD\QXOODNZLUSXQFKLN‫ێ‬ kriyiqkuna chaynuqa yarpupakur
SLVPDVWDVLUELQUDƚKSDPDQWDTD. kawsanllapa. Piru qamkunapaqqami
24੅“Rikayllapa pariq kurukunata. 7D\WD\NLOODSD\DƚKD\DQQD, imatami
3D\NXQDTDPDQDPLWDUSXNXUXUTXNXQ‫ێ‬ ministinkillapa nirmapis.
llapamapischu. Chaynulla manami 31੅“Chaymi qamkunaqa Taytaykillapa

PD\SLƚKXUDNXQDQOODSDODSDTPDSLV Dyus mantakuyashanlapina yarpur


kanchu. Piru, imanutaq ashwan Dyusqa kawsayllapa. Chaynuqami payqa ima
paykunataqa qaran ima. ¡$OOLWD\DUSX\‫ێ‬ PLQLVWLVKD\NLOODSDSLSLV\DQDSDVKXQTD‫ێ‬
llapa, TDPNXQDTDPLFKD\NXUXNXQD‫ێ‬ llapa.
PDQWDTDDVKZDQNXVDPDVWDVLUELQNL‫ێ‬
llapa! Syilumanta imanchikkunapaq
25੅“Chayraykumi tapushaykillapa: yarpushunllapa
Chaynu kusalata yarpupakurqachu, (Mt 6.19-21)
¿
imanu kashaykillapamantaqa midyu 32੅“Qamkunaqami nuqapa uyshitaykuna
mitrullataqa winayta puytinkimanllapa? NDVKD\NLOODSDUD\NXDPDPDQFKDNX\OODSD‫ێ‬
¡Manami!੆l 26੅Chaynu yarpupakur mana chu. &KDTDTDPNXQDD\NDODNDWNLOODSDPD‫ێ‬
mas winayta ima puytirqa, ¿imapaqtaq SLVPL7D\WD\NLOODSDTDNXVDODWDOODNLSDVKXU‫ێ‬
¶,PDQXUDTNDZVDVKDT·QLUTD\DUSXSD‫ێ‬ llapa, SD\SDPDQWDNX\QLQSLQDNDQD\NL‫ێ‬
kunkillapa? llapapaq nisha. 33੅Chaymi nishaykillapa:
27੅“Allita kwintata qukayllapa Tukuy imaykillapakunata rantikur,
imanutaq liryukunamaqa winar, mana ministiqkunata yanapayllapa. Chaynu
WUDEDMDQFKXFKD\QXOODPDQDSXFKND‫ێ‬ yanapakurqami syilupi mana tukukaq
kunlamapischu. Piru paykunaqami imaykillapatana tantakuyankillapa. Chaqa
kusala shumaqta tuktukustunmapis. syilumanqami suwakuqkunaqa mana
Chaymi nishaykillapa: Gubyirnu yaykunchu, chaynulla manami imakunapis
6DORPRQPDSLVNXVDODƚKDQL\MXQ pumpinlamapischu. 34੅Chaymi unaq
UDƚKSDQZDQPXGDNXUPDSLVPDQDPL syilumanta mana tukukaq imaykillapapaq
chay tuktitukuna yupayqa lusiranchu. chapakur yarpuyatkillapaqa syilumanta kaq
28੅Chaqa Dyus kanankuna chay imaykillapalapina kanqa yarpuynikillapaqa.
tuktitukunata winachir kusa shumaqta
lusichitinmapis, allaqkunaqa rupar Allita kamakashalanami kayllapa
imana tukukanqallapa. Chaynu karmi 35੅´/LVWXQDND\OODSDDOOLUDƚKSD\NL‫ێ‬

qamkunataqa ashwan kusala mas llapata yakakusha, lamparitaykillapata


shumaqta ima mudachishunqallapa. kachkar charikusha. 36੅Listuna kayllapa,
3LUXFKD\QX\DƚKDUTD, ¿imapaqtaq imanuƚKLVLUELNXTNXQDSDWUXQQLQ

l¬12.25 Kaynupismi intrakayta puytinchik: ¿Chaynu kusalata yarpupakuyatkillapa


ZDQXQD\NLOODSDSDTXUDƚKDPXWLQTDFKXXNGL\DOODWDTDPDVNDZVD\DQNLOODSDNDQTD?
¡Manami!
6DQ/XFDV੄12 166

kidamyintuman rir, ZDVLQPDQƚKDPXWLQ GDVƚKDPX\DQTDFKXQLU\DUSXU, chay


SXQNXWDNLƚKDQDQSDTDODPLUDOD ullqu kaq, warmi sirbikuq masinkunata
tanllapa, chaykuna yupay. 37੅Chaymi qischar, PLNXUXS\DUPDƚKDULPDWDU,
chaynu alamirala kaqkunaqa kusa 46੅PDQDLPXUDVLPDGL\DƚKDPX\DQTD

shumaqna kanqallapa. Nishaykillapami: QLU\DƚKD\DWLQFKX, SDWUXQQLQƚKDPXU


Chaynu sirbikuqkunataqa patrunnin chaynu ruraqta tarirqami, kusala saqra
ƚKDPXUTD, payna ashwan misaman manchakuypaqta kastigayanqa Dyusta
samachir mikuymatapis sirbiyanqa. mana kasuq runakunata yupaylla.
38੅Chaynulla kusa shumaqmi kanqallapa, 47੅“Chayraykumi uk sirbikuq imatami

FKD\QXSDWUXQQLQƚKD\SLWXWD, manaqa rurananta munayan patrunnin nir


DFKNL\D\SLƚKDWLQPDSLV, rikƚKDNXU \DƚKDU, mana listu kashanrayku mana
alamirala kaqkunaqa. 39੅Chaqa allita UXUDUTDPLNXVDODOODNL\SDTWDQDNDVWLJD‫ێ‬
yarpuyllapa: Uk wasipa amun imurasmi kanqa. 48੅Piru imanupi, uk sirbikuq
XNVXZDNXTƚKDPX\DQVXZDPDTQLU PDQDLPDWDSLV\DƚKDUPDQDDOOLQNXQDWD
\DƚKDUTD, imuraspis rikƚKDNXVKDODNDU, ruraqta-VKX\SDTDWDQW\DUNDTWDNDVWLJD‫ێ‬
mana dijanmanchu mayqanpis kanqa. Chaymi nini chay mayqantaƚKL
wasinman yaykur suwananllapataqa. masta quyanchik chaytaqa, masta
40੅Chaynullami qamkunapis, imuraspis mañanchikpis. &KD\QXOODFKD\PD\TDQ‫ێ‬
alamirala kayllapa. Chaqa manapis taƚKLPDVWDNXQI\DQFKLN, chaytapis
yarpuyatkillapami, Dyusmanta Shamuq masta rurachishun.
Runaqa shamunqa”.
Jesusraykumi
Jesusmi kumparasyunta ruraran chiqanchanakunqallapa
allin, mana allin sirbikuqwan (Mt 10.34-36)
(Mt 24.45-51) 49੅“Nuqaqami kay pachamanqa
41੅Chaymantami Pedruqa Jesusta shamusha kani ninata kachkaq. ¡Chaymi
tapuran: nuqaqa, nina kachkakashana kanman nir
—Taytituy, ¿ND\NXPSDUDV\XQWDTD‫ێ‬ yarpuni! 50੅Piru manaraq kaykuna
chu nuqakunalapaq rurashayki, katinqami, QD\SDTWDTDDOOLSWDTLVFKDPDQ‫ێ‬
manaqachu tukuypaq? qallapa. ¡5LNDPDVKD\NLOODSDQX\DUSX\QL\‫ێ‬
42੅Chaymi Jesusqa niran: pimi allipta qischakayani, chay saqra
“Uk runami sirbikuqninta, wasinpi TLVFKDNDQD\GL\DƚKDPXQDQNDPDQ!
kaq wakin sirbikuqninkunata uranlapi 51੅Amami qamkunaqa yarpunkillapachu:

qarananpaq nir inkarganman. Chaymi Jesucristo shamushanraykumi manana


chay sirbikuqqa patrunnin nishannula qischakashunllapanachu nirqa. Chaqa nuqa
rurar, kusa alamirala kaqta tarinman. shamushayraykumi manana pulla ima
43੅Chaynuta chay sirbikuqta patrunnin shumaqnachu kawsankillapa. 52੅Chaqa
taritinqami, chay sirbikuqqa kusala NDQDQPDQWDPLXNUXQDVLQNXD\OOX\MXQ‫ێ‬
allinpaqna riqsikasha kanqa. 44੅&KLTDS‫ێ‬ PDQWDQXTDUD\NXOLPSXFKLTDQFKDQDNXQ‫ێ‬
tami nishaykillapa: Chay patrun chay qallapa. Chaymi chay kimsa kaqkunaqa
sirbikuqta pay nishanlata ruraqta chay ishkaykuna nuqapi kriyiqkunata
tarirqami, ashwan tukuy iman kaqtapis kuntrayanqa. Manaqa chay ishkaykuna
pay rikananpaqna quyanqa nir. 45੅Piru chay kimsa kaqkuna nuqapi kriyishakunata
imanupi chay sirbikuq mana allin kuntrayanqa. 53੅Chaynullami nuqapi
yarpuyniyjun kar, chay patrunnin mana kriyishanrayku, uk runapis wamranpa
167 6DQ/XFDV੄12੄13

kuntran tikrakanqa. Nataq ullqu wamraqa Pilato mantakutin Galileamanta ayka


taytanpa kuntran tikrakanqa. Chaynulla uk runakunata wanuchishanpaq. Chaynulla
warmipis warmi wamranpa kuntran imanumi chay wanushakunapa
tikrakanqa. Nataq warmi wamranpis yawarninta, FKD\XIULQGDSDTDQLPDO‫ێ‬
mamanpa kuntranna tikrakanqa. Chaynulla kunata wanuchishanllapakunapa
uk swigrapis llunchuyninpa kuntranna \DZDUQLQZDQSLƚKXVKDQLULPD.
tikrakanqa. Nataq uk llunchu-shuypaqa 2੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran

swigranpa kuntranna tikrakanqa”. paykunataqa:


“¿Qamkunaqachu yarpunkillapa chay
7\LPSXSDT\DƚKDVKD\NLOODSDQXPL wanusha runakunaqa Galileamanta
Dyuswan shumaqchakayllapa wakin runa masinkunamantaqa mas
(Mt 16.1-4; Mr 8.11-13; Mt 5.25-26) uchayjun kashanrayku wanusha nir?
54੅Jesusqa niranpis runakunataqa: 3੅Nishaykillapa: 0DQDPLFKD\TDFKD\QX‫ێ‬

“Qamkuna rupay chinqananlawmanta chu. Qamkunapismi Dyusman mana


puktay shamuqta rikarqa, \DƚKDQNLOODSDQD tikrakarqa, FKD\QXNDVWLJDNDUZDQXQNL‫ێ‬
tamya ishkinqa, nir. Chayqamiri chiqapta llapa. 4੅¿Manaqachu chay dyisi-uchu
chaynu. 55੅Chaynulla surlawmanta wayra runakunata Siloé lugarpi atun turri ratar
shamutinqa, TDPNXQDTD\DƚKDQNLOODSDQD ZDQXFKLUDQFKD\NXQDSDTSLV\DUSXQNL‫ێ‬
kaluryanqa, nir. Chay nishaykillapanumi llapa, chay wakin Jerusalenpi taq
kaluryan chiqapta. 56੅¡Dyusta yanqa kasuq runakunamantaqa mas uchayjun kar
tukuq runakuna! Chaynu syiluta, pachata wanusha kanqallapa, nir? 5੅1LVKXVKD\‫ێ‬
LPDFKDSDUDOOLWD\DƚKDUTD, syilumanta llapanu manami chaynuchu. 4DPNXQD‫ێ‬
shamuq kay tyimpukunapi imata ruratin pismi Dyusman mana tikrakarqa,
rikarmapis, ¿LPDSDTWDTPDQDLQWUDNDQNL‫ێ‬ chaynu kastigakar wanunkillapa”.
llapa?
57੅“ ,PDSDTWDTPDQD\DƚKDQNLOODSD, Igus qiru mana puqushapaq
¿
imataq allin imataq mana allin nirqa? kumparasyunta Jesús niran
Allita rikayllapa chay allinkunata. 6੅-HVXVPLND\NXPSDUDV\XQWDSDUODNX‫ێ‬
58੅Chayna karguyjunkunaman mayqan ran:
qayachishutin rirqa, DVKZDQFKD\TD\DFKL‫ێ‬ “Uk runami, ƚKDNUDQSLLJXV
shusha chay runawanqa shumaq qirukunata tarpusha karan.
parlayllapa. Chaynu parlatkillapaqami Chaymantaqa chay runaqa riran rikaq
PDQDQDNDUJX\MXQNXQDSLTDSXULFKLVKXQTD‫ێ‬ puquyanqachu nir. Piru manami ima
nachu. Chaqa jwisman apashutinqa, jwisqa puquyninlamatapis tariranchu. 7੅Chaymi
qukushunqa gwardyakunaman. Chaymi FKD\ƚKDNUDSLNX\WDNXTUXQDWDTDQLUDQ:
SD\NXQDTDDVKZDQNDUVLOPDQLWDVKXQTD‫ێ‬ ‘Rikay, kimsa añutanami shamusha kani
llapa. 59੅Chaymantaqa tukuy dibikushaykita rikaq puqushana kanqa nir. Piru
pagrakur lluqshimunki. Manaqa mana manami maydiyapis tarishachu kani
lluqshimunkichu”. puquyniyjuntaqa. Chayrayku kuchuy.
¿Chaqa imapaqna yanqallaqa
Dyusman mana tikrakarqa ƚKDNUDSLTDNDQTD?’ 8੅Chaynu nitinmi,
kastigakanqallapa FKD\ƚKDNUDSLNX\WDNXTFKD\TDQLUDQ:

13
1੅Chay tyimpukunallapimi, ‘Taytituy, dijayraq kay añulaqa.
wakinkuna riranllapa Jesusta ƵKXSDQNDTPDQWDDOOSDWDDOODU
rikaq. Chaymi parlaranllapa imanumi ushyachir, wanuta itashaq. 9੅Chaynuqa
6DQ/XFDV੄13 168

imanupiqa puqunman. Piru chaynu


ruratiy mana puqutinnaqa, NXFKX\‫ێ‬ Mustasa qirupa simillanwan
SDTQD·੅µ. kumparasyunta ruraran
(Mt 13.31-32; Mr 4.30-32)
Jesusmi samana diyapi uk kurpala 18੅Jesusqaniranpismi:
warmita allicharan “¿,PD\XSD\WDT'\XVSDPDQWDNX\‫ێ‬
10੅Uk kutimi samana diyapi Jesusqa uk ninqa? ¿Imawantaq kumparayman?
tantakananllapa wasipi qallariran 19੅Dyuspa mantakuyninqami, uk qiru

\DƚKDFKLNXT. 11੅Chaypimi uk warmi mustasa shutiqpa llampula simillitan


karan. Chay warmimi dyisi-uchu (18) yupayla. Chay mustasa simillatami uk
añupaqna qishaq karan, dyablupa UXQDƚKDNUDQSLWDUSXQ. Chaymantami
yarpuynin limpu kurpala dijashanrayku. kusala atunta winan. Chaymi ashwan
&KD\PLPDQDLPDQXSLVGLULFKDND\ODPD‫ێ‬ pariq kurukunamapis rikrankunapina
tapis puytiyaranchu. 12੅Chaymanta Jesús qushakun”.
rikarqa, qayamur niran:
—Mamitay, qishaynikimantami Libadurapaq rimarmi Jesús
alliyashaykina nir. kumparasyunta ruraran
13੅Chaynu nirmi, chay warmisitapa (Mt 13.33)
DQDQPDQPDNLQWDƚKXUDUDQ. Chaymi 20੅Jesusqa niranpismi:

chay kutilla dirichakar, Dyusta alabaq “¿,PDZDQWDT'\XVSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬


qallariran. 14੅Piru chay tantakananllapa taqa kumparayman? 21੅Dyuspa
wasipi kuytakuqkunapa mantaqninqa mantakuyninqami imanutaq uk warmi
kusata piñakuran. Chaqa Jesusqa tantata ruraqmaqa achkalla arinaman
samana diyapi allicharan. Chaymi pitila libadurata itar dijatin saksachin
runakunataqa niran: chaynu”.
—Saysi diyami kan trabajanapaq.
Chaymi chay diyakunapi shamuyllapa .LƚKNLODSXQNLWXWDPL
alliyanaykillapapaqqa. Ama samana yaykushunllapa
diyapiqa shamuyllapachu. (Mt 7.13-14, 21-23)
15੅Chaynu nitinmi Amitunchik Jesusqa 22੅Jerusalenman riqnuqami, Jesusqa

niran: \DƚKDFKLNXTSZLEOXNXQDSL, chaynulla


—Dyusta yanqa kasuq tukuq, kuchi taksha pwiblitukunapi chaykunata
runakuna, ¿PDQDFKXPD\TDQQLNLOODSD‫ێ‬ pasaqnuqa. 23੅Chaymi ukqa tapuran
pis turuta manaqa burruta samana kaynu nir:
diyapimapis, DSDU\DNXWDXS\DFKLQNL‫ێ‬ —Taytituy, ¿D\NDNDTODFKXZDVKDNDQ‫ێ‬
llapa? 16੅Kay warmisita Abrahampa llapa? nir.
ayllunmanta katinmapis, Satanás kay Chaynu nitinmi, payqa niran:
qishaywan watasha yupay qischasha 24੅´<D\NX\WDNDPD\OODSDNLƚKNLOD

dyisi-uchu añupaqna. Chaynu katin, punkituta. Chaqa achkami yaykuyta


¿VDPDQDGL\DFKXPDQDDOOL\DFKLNXQD‫ێ‬ kamanqallapa. Piru chiqaptaqami mana
paq kasha? yaykunqallapachu. 25੅Chaymanta wasipa
17੅Chaynu Jesús nitinqa, FKD\ƚKLTQLT‫ێ‬ amun sharimur punkuta kirpatinqa,
kunaqa pinqaypi kidaranllapa. Piru wakin qamkuna waqtapi kaqkunaqa, qayakur
runakunami kusata aligriyaranllapa mana ninkillapa: ¶7D\WLWX\7D\WLWX\SXQNX\‫ێ‬
rikashanllapakunata Jesús ruratinqa. NLWDNLƚKD\-ari’ nir. Piru payqami
169 6DQ/XFDV੄13੄14

nishunqallapa: ¶0DQDPL\DƚKDQLFKX G\DEOXSD\DUSX\QLQNXQDWDUXQDNXQD‫ێ‬


maymantami qamkunaqa kankillapa manta itakuyani. Chaynulla
nirmapis’. 26੅Chaymantami qamkunaqa qishaqkunata allichashaq chaymanta
qallarinkillapa rimaq kaynu nir: allaq uk diyaqa chaykunata rurar
‘Qamwanmi mikushanchikllapa, tukchishaqna’ niyan nir. 33੅Chaynulla
upyashanchikllapa.੆m Chaynulla qammi ninkillapapis: ‘Jerusalenman nanta
NDOOL\OODSDNXQDSL\DƚKDFKLNXVKD\NL·QLU riqnumapis chay rurashaytaqa ruraqnu
ima. 27੅Piru payqami nishunqallapa: rishaq kanan, allaq, allaq uk diyakaman.
¶0DQDPL\DƚKDQLFKXPD\PDQWDPL Chaqa manari allinchu Dyuspa uk
kankillapa nirmapis. ¡Wakaq tukuyllapa rimaqninqa Jerusalenmanta uklawpi
nuqamantaqa mana allinta ruraqkuna!’ wanunanpaqqa’ niyan nir.
nir. 34੅“ Akaw Jerusalén, Jerusalenmanta
¡
28੅“Chaypiraqmi qamkunata runakuna! Dyuspa rimaqninkunatami
waqtaman itakushushanllaparayku wanuchinkillapa. Chaynulla Dyus
kusala mana agwantaypaqta qischakar, NDƚKDPXVKDQ\DƚKDFKLVKXTNXQDWDSLV
qayƚKDNXUNLUX\NLOODSDPDWDSLV rumillawan sitar wanuchinkillapa.
richyachinkillapa, Abrahamta, Isaacta, Kwichkaraq tantashuyllapata munaray,
Jacobuta chaynulla Dyuspa tukuy imanutaq uk pishqumaqa wawitunta
rimaqninkunata paypa mantakuyninpi tantala uqllakun chaynu. Piru manami
kaqta rikar. 29੅Chaqa nortilawmanta munashaykillapachu. 35੅Chaqa
runakuna shamunqa, chaynulla rikayllapari, TDPNXQDODQDPLNLGDQNL‫ێ‬
surlawmanta, UXSD\LTDPXQDQODZ‫ێ‬ llapa. Chaymi nishaykillapa: Mananami
manta, rupay chinqananlawmanta ima, rikamankillapanachu qamkuna kaynu
'\XVSDPDQWDNX\QLQSLWDUPLNXQDQ‫ێ‬ QLPDQD\NLOODSDW\LPSXƚKDPXQDQND‫ێ‬
llapapaqqa. 30੅Piru kanan tyimpukunapi man: ‘¡Alabashunllapa Taytanchik
achka runakuna kusana kaqkunaqami, Dyuspa shutinpi shamuqtaqa!’ nir”.
chay tyimpuqa mana imapaqpis
sirbinqachu. Chaynulla achka kanan Jesusmi fariseo runapa wasinpi

14
tyimpukuna mana kwintachaypaq 1੅Uk kutimi samana diyapi
kaqkunami, ashwan chay tyimpuqa Jesusqa riran mikuq, mantakuq
kusa nishapaqna riqsikanqallapa”. fariseupa wasinman. Piru wakin
IDULVHXNXQDTDPLPDQDQXODULSDUD\DT‫ێ‬
Jesusmi Jerusalenpaq waqaran
llapa paytaqa. 2੅Yapnin ashwan paypa
(Mt 23.37-39)
naypanpi uk saksawan qishaq runa
31੅Chaymantami wakin fariseukunapis karan. 3੅Chaymi Jesusqa, Moisés
ƚKDU-HVXVWDTDQLUDQ: PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
—Kaymanta lluqshir, riy uklawman. kunata, chaynulla fariseukunataqa
&KDTDJXE\LUQX+HURGHVPLZDQXFKL‫ێ‬ tapuran kaynu nir:
shunayan nir. —¿Allinchu kanqa samana diyapi uk
32੅Chaynu nitinllapami, payqa niran: qishaqta allichanapaq, manaqachu mana?
—Rir kaynu nir chay surrutaqa 4੅Chaynu nitinmi, paykunaqa uyarala

willayllapa: ‘Rikay. Kananpis, allaqpis kidaranllapa. Chaymi payqa chay

m¬13.26 Upyashanchikllapa nirqa manami intrachimanchikllapachu traguta upyaranllapa


nirchu.
6DQ/XFDV੄14 170

qishaqtaqa das kamarla allichar 12੅Chaynullami niranpis chay inbitasha

willaran rinanpaqna. 5੅Chaymanta karan chaytaqa:


fariseukunataqa niran: “Imanupi qarakunaykipaq kar, ama
—¿Mayqannikillapataq burruykillapa amiguykikunata, uknikikunata,
kar, manaqa turuykillapa kar੆n uk aylluykikunata, kusala imayjun
TXƚKDPDQUDWDWLQTD, samana diya riqsinaykikunalata imaqa, inbitaychu.
NDVKDQUD\NXPDQDGDVOOXTVKLFKLQNL‫ێ‬ Chaqa paykunapis-ari qam yupaylla
manllapa? inbitashunqallapa wasinman rinaykipaq.
6੅Chaynu taputinllapami mana Chaynuqami pagrakasha yupayna
PD\TDQQLQODSLVLPDWDSLVZLOODUDQOODSD‫ێ‬ kankillapa. 13੅Ashwan, uk fyistata
chu. rurarqa, inbitay mana imayjunkunata,
mankukunata, kujukunata, syigukunata
Amami shumaq samanakunalapi ima. 14੅Chaynuqami, kusa aligrina kanki
samayta munankillapachu kanqa. Chaqa paykunaqari mana qam
7੅Chaymanta chay inbitakashakuna yupaylla inbitashuyta puytinqallapachu.
shumaq samanakunata akrar samaqta Piru qamtaqami Dyus kusa allin
rikarqa, Jesusqa kaynu nir willaran: runapaqna riqsishunqa, Dyusta
8੅“Mayqan imanupi wasinpi kasuqkuna maydiya kawsamutinqa”.
kidamyintu katin, ULQD\NLSDTLQELWDVKX‫ێ‬
tinqa, amami chay kusa shumaq Mikunanllapapaq inbitakashakuna
VDPDQDNXQDSLUDTVDPD\WD\DUSX\OODSD‫ێ‬ (Mt 22.1-10)
chu. Chaqa imanupiqa qammanta uk 15੅Chaynu nitinmi, FKD\PLVDSLVDPDT‫ێ‬

PDVNXVDUXQDQLVKDƚKDWLQTD, 9੅chay kunamanta ukqa kaynu niran Jesustaqa:


inbitashushallapa chayqa shamur —¡Kusa shumaqmi kanqa mayqan,
nishunman: ‘Qam tayashaykimanta Dyuspa mantakuyninpi paywan pulla
ashuy, kay uk samananpaq’ nir. mikuqqa! nir.
Chiqapta chaynu rurashutinqa riyanki 16੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran:

kanqa pinqaypaqtana chay mana “Uk kutimi uk runa achka runakunata


shumaq samanapina samaq. 10੅&KD\‫ێ‬ inbitaran mikunanllapapaq. 17੅Chaymi
rayku ashwan ama chaynuchu kayllapa. PLNXQDQOODSDSDTXUDƚKDPXWLQTD, chay
Mayqan inbitashutinllapaqa, mana inbitakusha chayqa, uk sirbikuqninta
shumaq samanapi samaskiyllapa, chay NDƚKDUDQFKD\LQELWDVKDQNXQDWD
LQELWDVKXVKDFKD\VKDPXUTDQLVKXQDQ‫ێ‬ kunachinanpaq: ‘Shamuyllapa. Tukuymi
paq: ‘Amiguy uk mas kusa shumaq listuna’ nir.
samanaman samay’ nir. Chayrayku chay 18੅“Piru tukuymi ‘Diskulpamayllapa’

wakinkuna misapi taqkunaqa niran. Punta chayqami niran:


alabashunqallapa. 11੅Chaqa mayqanpis ‘Chayraqmi uk pachata rantisha kani.
pay yarpuyninllamanta ‘Kusana kani’ Chaymi riyani rikaq. Rugashayki
niqkunataqami Tayta Dyusqa mana diskulpamay-ari’ nir.
kwintachanqachu. Nataq mayqanpis 19੅“Ukqa niran: ¶6LQNX\XQWDWXUXNXQD‫ێ‬

kusa karmapis mana kwintachaypaqla tami rantisha kani. Chaymi riyani


tikrakaqtaqami kusa nishapaqna Dyusqa yuntakur rikaq. Rugashayki
riqsinqa”. diskulpamay-ari’ nir.

n¬14.5 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Wamraykillapa kar, manaqa turuykillapa kar” nir.
171 6DQ/XFDV੄14੄15

20੅“Ukqa niran: ‘Chayraqmi kasarasha 28੅“Nishushayllapanu, PD\TDQQLNL‫ێ‬

kani. Chaymi mana riyta puytinichu’ llapapis uk atun wasita ruranarqa,


nir. ¿PDQDFKXSXQWDWDTDDOOLWDQW\DQNLOODSD‫ێ‬
21੅“Chaynu nitinqa chay sirbikuq raq michkatami wasipiqa gastashaq nir?
WLNUDNDUTDSDUODUDQFKD\PDQWDTQLQ‫ێ‬ 29੅Chaynu mana tantyar, simintuta rajar

taqa, chay inbitakashakuna nishantaqa. chaymanta shachiq qallarir mana


Chaymanta chay mantaqninqa kusalata tukchitkillapaqa, WXNX\DVLSDVKXQTD‫ێ‬
piñakur niran chay sirbikuqnintaqa: llapa kushikur. 30੅Kaynumi niyanqallapa:
‘Kananlla waqta kallikunaman, FKD\QX‫ێ‬ ‘Kay runami ruraq qallariran, piru
lla chay pwiblupa plasankunaman rir, manami tukchiyta puytishachu’ nir.
apamuy kayman mana imayjunkunata, 31੅“Manaqa uk mantakuq, uk

mankukunata, syigukunata, kujukunata mantakuqwan maqanakuq rirqa,


ima’ nir. ¿manachu naypaqtaqa yarpuyanqa: Dyis
22੅“Chaymanta tardikaqnaqa chay mil suldaduykunawanqachu binsiyashaq
sirbikuqqa niran: ‘Taytituy, qam chay binti mil suldaduyjun chaytaqa,
nimashaykinullatami rurashana kani. nir? 32੅Mana binsiyta puytiq yupay
3LUXNDQUDTPLOXJDUVDPDQDQOODSD‫ێ‬ karqa, FKD\XNPDQWDNXTTDNDUXOODSL‫ێ‬
paqqa’ nir. raq katin, NDƚKDNX\DQTDUXJDNXWLQ
23੅“Chaynu nitinmi, chay mantaqninqa shumaqchakananllapapaq. 33੅&KD\QX‫ێ‬
niran: ‘Riy chay yatanchikllapa OODPLTDPNXQDPDQWDPD\TDQQLNLOODSD‫ێ‬
nankunaman. Chaymi tukuyta willay pis naypaqta imaykillapa kaqkunata
shamur yaykamunqallapa wasiy mana dijarqa, \DƚKDNXTQL\NXQD
untanankaman. 24੅Chaqa nishami kani, kaytaqa mana puytinkillapachu.
chay puntata inbitashaykunaqa manana
mikunanpaqnachu wasiypiqa’ nir”. .DƚKLPLLPDQXSLTDODPSDT\DQ
(Mt 5.13; Mr 9.50)
Michka qischakarmapis 34੅´.DƚKLTDPLNXVDODVLUELT. Piru
kriyishanchiknula imanupi lampaqyarqa, ¿imanuna
shachinakushunllapa qashanqa sirbinqa? 35੅Manami allpata
(Mt 10.37-38)
shumaqchananpaq, FKD\QXOODZDQXOD‫ێ‬
25੅Chaymantaqa achka runakunami paqmapis sirbinnachu. Ashwanmi
Jesuspa ikinpiqa puriranllapa. Chaymi chaynu mana sirbitinqa itakunchikna.
payqa tikrakar chay runakunataqa Chaymi rinriyjun kaqkunaqa uyakur
niran: intrakayllapa”.
26੅“Mayqan nuqaman shamunar piru

ashwan taytantaraq, mamantaraq, Jesusmi kumparasyunta ruraran


warmintaraq, wamrantaraq, uknintaraq, uysha chinqashawan
paypa kwirpuntaraq munarqa, mana (Mt 18.10-14)

15
\DƚKDNXTQL\NXQDND\WDTDSX\WLQOODSD‫ێ‬ 1੅Romapaq tukuy impwistuta

chu. 27੅Chaynulla mayqantapis nuqapi kubrakuqkuna, uchasapakuna


kriyishanrayku kruspi wanuchinar ima qimikaranllapa, Jesusta uyakuq.
qischatinllapa manchakur mana 2੅Kay runakunaraykumi fariseukuna,

nuqallawan purinaqkunaqami, 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬


\DƚKDNXTQL\ND\WDTDPDQDSX\WLQOODSD‫ێ‬ kuqkunaqa, jurapar kaynu rimaqllapa
chu. Jesuspaqqa: “Kayqami tukuy uchayjun
6DQ/XFDV੄15 172

runakunawan tantakar pulla


mikunllapa” nir. 3੅&KD\QXQL\DWLQ‫ێ‬ Jesusmi kumparasyunta ruraran uk
llapami Jesusqa kay kumparasyunta runa wamranta pirdunaqwan
parlaran chay rimaqkunataqa kaynu nir: 11੅Jesusqami kay kumparasyuntapis
4੅“Qamkunapa mayqannikillapapis parlakuran:
kanman syin uyshaykillapa. Chaymanta “Uk runami ishkay wamrayjun karan.
chay syin uyshaykillapamantaqa uksitu 12੅Chaymi uk kutiqa chay wamrakaq

chinqanman. Chaynu chinqatinqa, chayqa taytanta niran: ‘Taytay nuqapa


¿manachu chay wakinkunataqa chaylapi partiy kaq irinsyayta qumay’ nir.
dijar rinkimanllapa chay chinqasha Chaynu nitinqa taytanqa irinsyantaqa
FKD\SDTPDVNDNXTWDULQD\NLOODSDND‫ێ‬ ishkantinta wamrankunataqa quran.
man? 5੅Chaymi nishaykillapa: Ashwan 13੅“Chaymanta ayka diyakaqmantaqa

tarirnaqa kusa aligrina riyankillapa chay wamrakaq wamranqa, taytan


kanqa uyshitaykitaqa matanqakurna. irinsyanta qushanta limpula rantikur,
6੅:DVLPDQƚKDUQDTDWXNX\D\OOX\NL‫ێ‬ qillaywan riran uklaw nasyunta.
kunata, DPLJX\NLNXQDWDWDQWDUQL\DQNL‫ێ‬ Chaynu rirmi chaypiqa munashannulla
llapa kanqa: ‘Aligriyashunllapa tar, riqchaq imakunata rantir ima
kananqa, chay uyshayta chinqachisha tukchiran qillaynintaqa.
karay, chaytaqa tarishana kani’ nir. 14੅“Chaymanta limpu qillayninta
7੅“Chaymi nishaykillapa: Chaynumi gastar tukchishana katinqa, chay
unaq syilupi Dyusninchikpis aligriyan, nasyunpiqa allipla mallaq tyimpu karan.
XNUXQDXFKDQWDGLMDUSD\PDQWLNUDND‫ێ‬ Chaymi payqa allipla mallaqpaqna
tinqa. Chay wakin achka mana puriran. 15੅Chaynu mallaqnarmi, chay
uchayjunchu kani niqkunapaqqa mana nasyunllamanta uk runaman qimikaran
yaqqa kwintachakanchu. Chaqa trabajachinanpaq. Chaymi chay runaqa
SD\NXQDTDQLQOODSDPDQDULXFKD\MXQQD‫ێ‬ NDƚKDUDQNXFKLNXQDWDPLFKLQDQSDT.
chu kanchikllapa nir. 16੅Piru chay wamraqami kusalata

mallaqnashanrayku kuchipa mikunanta


Jesusmi kumparasyunta ruraran mikunatinmapis, mana mayqanpis
qillay chinqashawan qararanllapachu imalatapis.
8੅“Uk warmi dyis qillayniyjun kayar, 17੅“Chaynu mallaqpaq qischakarmi

imanupi ukta chinqachinman. Chaynu kaynu nir yarpuran: 7D\WD\SDZDVLQSL‫ێ‬


chinqachirqa, ¿manachu lamparanta maqami kusa achka sirbikuqkuna unta
kachkar, wasinta pichar ima manyaqla mikur ima tanllapa. ¡Nataq
maskakunman tarinankaman? 9੅Chaymi nuqa-shuypaqa kaypi mallaqpaq
chay warmiqa, qillayninta tarirnaqa wanuyanina! 18੅Dijur taytaypa
amigankunata, riqsinankunata tantar wasinman tikrakar, taytaytaqa nishaq:
ninman: ‘Aligriyashunllapa, tarishanami ‘Taytay, uchakushami kani Dyusmanta,
NDQLFKD\TLOOD\QL\WDFKLQTDFKLVKD\‫ێ‬ qammantapis. 19੅Chaymi, manana
taqa’ nir. wamraykipaq riqsimanaykipaqqa
10੅“Chaymi nishaykillapa: Imanutaq allinchu kani. $VKZDQULTVLPD\WUDEDMD‫ێ‬
kay warmisita qillayninta tarir aligriyan, durnikikunata yupay’ nir. 20੅Chaynu
FKD\QXPL'\XVQLQFKLNSDDQJHOQLQNXQD‫ێ‬ nirmi, tikrakaranna taytanmanqa.
pis kusata aligriyan, uk runa uchanta ´&KD\PDQWDZDVLQPDQƚKD\DWLQQDTD,
dijar Dyusmanna tikrakatinqa nir”. taytanqa largukaqllapi rikar, kusalata
173 6DQ/XFDV੄15੄16

llakir kallparan wamrantaqa tariq. tin-shuypaqa, ashwan paypaqqa


Tarirnaqa abrasar muchar saludaran. fyistamatapis rurayanki mas gurdulla
21੅Chaymi wamranqa niran: ‘Taytay, animalnikita wanuchir ima’.
nuqaqami uchakusha kani Dyusmanta, 31੅“Chaynu wamran nitinqa, taytanqa

qammantapis. &KD\PLPDQDQDZDPUD\‫ێ‬ niran: ‘Wamray, chaqa qamqa nuqapaqa


kipaq riqsimanaykipaqqa allinchu kani’ maydiyapis pullay kankiri. Chaymi
nir. tukuy imay kaqkunaqa qampaqna.
22੅“Chaynu nitinmapis, taytanqa 32੅Piru kay ukniki tikrakamusha

sirbikuqninkunata mantaran kaynu nir: chaypaqqami allin fyistata ruranapaq.


¶.DQDQOODPLVKXPDTUDƚKSDWDULNDU Chaqa payqa wanusha yupay chinqasha
yakachipamayllapa; didunpi surtijata karan. Piru ashwan kananqa allinta
yakachiyllapa, chaynulla llanqichiyllapa tarishanchik. &KD\UD\NXI\LVWDNX\DQ‫ێ‬
ima’ niran. 23੅Chaynullami chay runaqa chik’ nir”.
sirbikuqninkunataqa niranpis: ‘Kusa mas
gurdu animalta apamur wanuchiyllapa, Jesusmi kumparasyunta ruraran,
fyistata rurar mikunallapapaq. 24੅Chaqa uk runapa kaqninkunata rikaqwan

16
kay wamraymi wanusha yupayna karan. 1੅Jesusqami kaytapis parlaran
Nataq kanan-shuypaqa kawsamusha \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD:
yupayna. Chinqashami karan, WDULVKDQ‫ێ‬ “Karanmi uk kusala imayjun runa.
chikllapana kananqa’. Chaynu nirmi Paypami kayaq uk runa tukuy
fyistata ruraq qallariranllapana. imankunata rikaq. Chaymi ukkuna
25੅“Chaykamanmi, chay byijukaq riranllapa amunta willaq, chay
ZDPUDQTDƚKDNUDQOODSLUDTNDUDQ. kuytakuq runaqa, imaykikunata
&KD\PDQWDZDVLQPDQƚKDPX\DUQDTD, gastayan nir. 2੅Chaymi chay kusala
uyaparan takiqllapata. 26੅Chaymi chay imayjun runaqa kuytakuqnintaqa
sirbikuqkunamanta ukta qayamur, qayamur kaynu niran: ‘¿Imanutaq
imatataq chay wasinpiqa rurayanllapa, qampaq willamayanllapa chayqa?
nir tapuran. 27੅Chaynu taputinmi chay Willamay, ima imatataq rurashayki.
sirbikuqqa niran: ‘Wamrakaq ukniki &KDTDPDQDQDULLPD\NXQDWDULNDQD\NL‫ێ‬
WLNUDNDPXUNXVDDOOLQƚKDPXVKD SDTTDDOOLQFKXFKD\ZLOODPDVKDQOODSD‫ێ‬
katinmi, WD\WD\NLTDDQLPDOWDZDQXFKL‫ێ‬ QXOODFKLTDSWDLPD\NXQDWDJDVWDNX\DW‫ێ‬
chimashallapa, fyistata rurananpaq’ nir. kiqa’.
28੅“Chaynu willatinqami, chay 3੅“Chaynu nitinqa, chay kuytakuqqa

wamraqa alliplata piñakur wasi \DUSXTƚKXUDNDUDQ: ¿Imatana kananqa


rurimanqa mana yaykunaranchu. rurashaq mantamaqniy trabajuymanta
Chaymi taytan lluqshimur rugaran itakumatinqa? &KDTDPDQDULMZLUVD\ODPD‫ێ‬
ruriman yaykunanpaq. 29੅Piru chay SLVNDQFKXƚKDNUDNXQDSLWUDEDMDQD\SDTTD.
wamranqami niran: ‘Taytay, nuqamaqa &KD\QXOODNXVDWDPLSLQTDNXQLOLPXVQD‫ێ‬
michka añutataq sirbishusha kani. Piru kunata mañakunaypaqpis. 4੅Chaynu
chaynu sirbishur, qam munashaykilata yarpupakuyarmi chaymantaqa niran:
UXUDWL\PDSLVPDQDPLXNWDNVKDFKLEXOD‫ێ‬ ¶<DƚKDQLQDPLLPDWDUXUDVKDTQLUPDSLV,
matapis qumashaykichu, DPLJX\NXQD‫ێ‬ trabajuymanta itakumatin runakuna
wan fyistakunaypaqqa. 30੅Nataq kay wasinpi samachimananpaqqa’.
wamrayki qillayninmatapis yanqa 5੅“Chaynu yarpurmi patrunninta

warmikunawan tar tukchir, ƚKDPX‫ێ‬ wakin dibiq runakunata qayamuran.


6DQ/XFDV੄16 174

&KD\PDQWDTDSXQWDƚKDVKDFKD\WDTD qushunqallapa qamkunapa imaykikuna


niran: ‘¿Michkatataq patrunniytaqa kananpaq kaqtaqa?
dibiyanki?’. 6੅Chay runaqa niran: ‘Syin 13੅“Chaymi nini, manami mayqan

butija asaytitami dibiyani’. Chaynu sirbikuqpis ishkay runata chay kutilla


nitinqa, chay kuytakuqqa niran: sirbiytaqa puytinchu. Chaqa uknintami
‘Kaypimi risibuyki. 6DPDUVLQNZLQWDOD‫ێ‬ munayanqa, nataq ukninta-shuypaqa
paqna ruray risibuykitaqa’. 7੅Chaynu ƚKLTQL\DQTD. Manaqa ukninta allinta
nirnaqa chaymanta uktana tapuran rikayanqa, nataq ukninta-shuypaqa
kaynu nir: ‘Qamqa, ¿michkatataq musyayanqa. Chaynulla manami
dibiyanki?’ Kayqami niran: ‘Syin kustal allinchu Dyusninchikta sirbiyar chay
trigutami dibiyani’ nir. Chaymi kutilla qillayninchiklapaq chaynulla
chaytapis niran: ‘Kaypi risibuykiqa. wakin imanchikkunalapaq yarpur
Samar ruray uchinta kustalpaqlana kawsanapaqqa”.
risibuykitaqa’. 14੅Fariseukunami qillayta kusalata
8੅“Chaynu tukutinmi, FKD\PDQWDNXT‫ێ‬ munapakuq karan. Chaymi Jesús
QLQTD\DƚKDUDQFKD\LPDQNXQDWD chaynu rimatin uyakurllapaqa, burlakar
kuytaq runaqashi kusala bibu karan asiparanllapa. 15੅Piru Jesusqami niran:
imata rurananpaqpis nir. Chaymi “Qamkunami runakunapa naypanpiqa
nishaykillapa: Chiqapta Dyuspi mana kusa runa nishunanllapalapaq imatapis
kriyiqkunaqa, paykunapalla imankunata rurankillapa. 1DWDT'\XVTDPLULTVLVKXQ‫ێ‬
UXUDQDQSDTTDDOOLSWDUXUD\WD\DƚKDQ‫ێ‬ llapa shunquykillapapi imanu
llapari, Dyuspi kriyiqkuna imankunata kankillapa nirmapis. Chaqa runakuna
rurananllapamantaqa. kusa ima kani nitinllapaqa, Dyusqa
9੅“Piru kay pachapi, chay tukukaq mana allinpaqchu riqsin nir.
TLOOD\QLNLOODSDWD\DQTDOODJDVWDQD\NL‫ێ‬
llapamantaqa, ashwan ukkunata -HVXVPL\DƚKDFKLNXUDQ0RLVpV
yanapayllapa, SD\NXQDSLVDPLJX\NL‫ێ‬ mantakushanpaq
llapana kar Dyusta kasunanllapapaq. 16੅“Dyusninchikpa rimaqninkuna
Chayna maydiya chay qillaynikillapa FKD\QXOOD'\XVQLWLQ0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
WXNXNDWLQTD'\XVQLQFKLNQDSXOODNXVKX‫ێ‬ shankuna imaqa, Juan shamunankaman
tinllapa pay kayashanpi, tukuy tyimpu Dyuspaqqa intrachikuranllapa. Nataq
kawsanaykillapapaq. chaymanta-pachaqa imanumi Dyus
10੅“Chaynulla nishaykillapapis: mantakuyashanman yaykuyta
Mayqanpis mana imanu tukur, WDQW\DU‫ێ‬ SX\WLQFKLNQLU\DƚKDFKLNXQLOODSD.
kaqlapi allinta imatapis rikarqa, achka Chaymi Dyus mantakuyashanmanqa
kaqpimapis chaynulla kanqa. Nataq tukuyla imanullapis yaykuyta
tantyarkaqlapi imanu tukur, imatapis kamanllapa.
mana allinta rikarqa, achka kaqpipis 17੅“Piru chaynu nishutiyllapaqa amami

chaynulla kanqa. 11੅Chayrayku kay yarpunkillapachu, Dyus nitin Moisés


pachapi yanqa imankunata mana PDQWDNXVKDQNXQDTDPLPDQDQDNXPSOLND‫ێ‬
shumaq allinta rikatkillapaqa, ¿PD\TDQ‫ێ‬ yanqanachu nirqa. Ashwanmi syiluwan,
nari kunfyashunqallapa Dyuspa chiqap pacha tukukatinmapis, Dyus nitin Moisés
shumaq imankunapaqmaqa? 12੅8NNXQD‫ێ‬ mantakushanqa tukuyla kumplikanqa.
pata mana allinta imankunatapis 18੅“Chaqa nishaynumiri mayqan

rikatkillapaqa, ¿mayqanna kunfyar runapis warminta dijar ukwan


175 6DQ/XFDV੄16੄17

kasararqa, kusala saqratana uchakuyan. kayashaykillapaman pasanarmapis


Chaynulla mayqanpis chay itakukasha mana puytinllapachu. Chaynulla
warmiwan kasaraqpis kusala saqratana qamkuna kayashaykillapamanta
uchakuyan. kaymanpis mana pasamuyta
puytinllapachu’ nir.
Lazaruwan kusala imayjun runa 27੅“Chaymi chay kusa imayjunqa
19੅“Karanmi uk runa kusala imayjun. niran: ‘Chaynu katinqa rugashaykiri
3D\PLNXVDODƚKDQL\MXQUDƚKSDNXQDWD Taytay Abraham, /D]DUXWDNDƚKDQD\NL‫ێ‬
mudakuq, chaynulla waran waran paq taytaypa wasinman. 28੅Chaqa
kusala shumaq fyistakunata rurar, chaypimi kan sinku irmanuykuna.
kusalata mikuqllapa ima. 20੅Chaynullami Chayna paykunata willatin ama
karanpis uk runa mana imayjun Lázaro shamunanpaqchu kay lugarman
shutiq. Paypa kwirpunmi qiri intiru qischakaqqa’ nir.
karan. Chaymi, chay kusala imayjunpa 29੅“Abrahamqa niran: ‘Paykunaqami

punkunlapi takuq. 21੅Kay mana imayjun Moisés iskribishankunata, chaynulla


runitumi, kusalata mallaqnashanrayku, Dyuspa rimaqninkuna iskribishankunata
chay kusala imayjunpa mikunan ima liyirna intrakar kasunqallapa’.
ratashanlawanmapis untachikunayaran. 30੅“Nataq chay kusa imayjun runaqa

Chaynulla allqukunamapismi chay niran: ‘Chiqaptami ninki Taytituy


runapa qirintaqa qimikar llaqwaq. Abraham. Piru uk wanusha kawsamur,
22੅“Chaymantami chay mana imayjun paykunaman rikaritinqami paykunaqa
runituqa wanuranna. Chaymi Dyuspina kriyiyanqallapa’ nir.
angelkunaqa aparan Abrahamwan pulla 31੅“Piru Abrahamqa niran: ‘Moisés

kananpaq Dyuspa luryanpina. &KD\QX‫ێ‬ iskribishanta, chaynulla Dyuspa


llami chay kusa imayjun kaqpis rimaqninkuna iskribishanta mana
wanuranna. Chaymanta pamparanllapa. kasurqa, manami kriyinqallapachu
23੅Chayna chay kusa imayjun runa michka uk wanusha kawsamur
infyirnupi qischakayarqa, syiluman paykunaman rikaritinmapis’ nir”.
chapakur, unaq maypi rikaran Abraham
Lazaruta qichqakusha taqta. 24੅Chaymi Kuytawkish uchakutkillapa
kaynu nir qayƚKDNXUDQ: ‘¡Taytay (Mt 18.6-7, 21-22; Mr 9.42)

17
Abraham, llakipamastuy-ari! .DƚKDPX\ 1੅-HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWD

Lazaruta didunpa puntitanta yakupi niran:


nuyuchir, qalluyta nuyuchinanpaq. “Maydiyapismi chay uchakuchikuqqa
&KDTDND\QLQDSLPLNXVDWDTLVFKDND‫ێ‬ kayanqalla. Piru ¡imananqaraq, runa
yani’ nir. masinta uchakuchiqqa! 2੅Chaynu tukuq
25੅“Piru Abrahamqa niran: ‘Wamrituy runataqami kusala allin kanqa kunkanpi
yarpuy-ari qam kawsayatkillaqa mana PDUD\WDZDWDUPDU\DNXPDQLWDNXQDQ‫ێ‬
imaykipis faltashuranchu. Nataq llapapaq, chay nuqapi chayraq
Lázaro-shuypaqa qischakaq. Kananqami kriyiqkunata uchakuchinanmantaqa.
payta kaypi kunsulanllapa. Nataq 3੅&KD\UD\NXTDPNXQDPDTDNX\WDND\‫ێ‬

qamqa qischakayankina. 26੅Chaynullami llapa. Imanupi ukniki uchakutinqa,


QXTDQFKLNNXQDWDTDXNNXVDODPDQFKD\‫ێ‬ anyay. Chaynu willatki, shamur
paq raqra chiqanchamayanchikllapa. pirdunamay nishutinqa, pirdunay.
Chaynu katinmi kaymanta, qamkuna 4੅Chaymi ukniki qamta mana allinta
6DQ/XFDV੄17 176

rurashur uk diyalapi michka syiti kuti kunata. 12੅&KD\QXUL\DUTDXNSZLEOLWX‫ێ‬


uchakur, chaymanta syiti kuti shamur PDQƚKDUDQ. Chaypimi, dyis ismuyaq
qammantami uchakusha kani UXQDNXQD-HVXVWDTDWDULTVKDPXUDQ‫ێ‬
nishutinqa, pirdunay”. llapa. Piru wakaqllapi kidaranllapa
Jesusmantaqa. 13੅Chaymi kaynu nir
Apustulkunami masta kriyiyta qayƚKDNXUDQOODSD:
munaranllapa —¡<DƚKDFKLNXT7D\WD-HV~V, OODNLSD‫ێ‬
5੅-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDPL, mastuyllapari! nir.
kaynu nir mañakuranllapa: 14੅Chaynu nitinllapa, Jesús paykunata

—Taytituy, yanapamayllapa masta rikarqa, niran:


qampi kriyinayllapapaq. —5LUNXUDNXQDPDQƚKD\OODSD,
6੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran SD\NXQD\DƚKDQDQSDTDOOL\DVKD\NL‫ێ‬
paykunataqa: llapana nir.
—Imanutaq chay mustasa qirupa Chaynu Jesús nitinqa, nanta riqnula
simillitanmaqa kusa llampitu, chaynu alliyaranllapana. 15੅&KD\QXDOOL\DWLQ‫ێ‬
pitilamatapis allita Dyuspi kriyir, kaypi llapanaqa, chay paykunamanta uk
qiru shayan chayta ‘Rir mar yakupi runaqa, chay riyashanlamanta ashwan
shay’ nitkillapaqa, rinman. tikrakamuran kusa jwirtita rimar Dyusta
alabaqnuna. 16੅-HVXVPDQƚKDUTD,
Uk sirbikuqpa rurayninkuna naypanlapi qunqurikur pachaman
7੅´4DPNXQDSDNDQPDQXNVLUELNXTQL‫ێ‬ pukƚKLUDUSD\MLQLUDQ. Kay runaqami
killapa. Chaymanta chay sirbikuqqa Samariamanta karan.
rinman michikuq manaqa yapukuq. 17੅Chaymi Jesusqa niran:

&KD\PDQWDƚKDPXWLQQDTD¿PD\TDQQLNL‫ێ‬ —¿Manachu chay dyis qishaqkunaqa


llapataq ninkimanllapa: ‘Yaykamur tukuynikillapa alliyaraykillapa? ¿Chaqa
taytituy mikuy’ nirqa? 8੅¡Manami! maypitaq chay wakin nwibi
Ashwan niyankillapa kanqa: ‘Yaykamur runakunaqa? 18੅¿Kay furastiru
mikunayta rurar qaramay, upyachimay runalachu, Dyusta payji ninanpaqqa,
nuqataraq. Chaymantana qamqa intrakasha?
mikunki upyankimapis’ nir. 9੅Chaynu 19੅Chaynu nirnaqa, chay alliyasha

imata ruratinpis, sirbikuqnikillapataqa runataqa niran:


mana ‘Payji’ niyankillapalamapischu —Sharir riyna. Kriyishaykiraykumi
kanqa imapaqpis. alliyashaykina, nir.
10੅“Chaynu chay sirbikuq yupay
,PDQXPLƚKDPX\DQTD'\XVSD
qamkunapis, Dyus nishushanllapata rurar
mantakuyninqa
tukchishana karmapis, ashwan niyllapa
(Mt 24.23-28, 36-41)
Dyustaqa: ‘Nuqakunaqami, mana sirbiq
sirbikuqnikichu kanillapa. &KDTDPDVWDTD‫ێ‬ 20੅Chay fariseo runakunaqami

chu imatapis rurashama katiyllapa, chay Jesustaqa tapuran, maydiyashi Dyuspa


ruranayllapapaq karan chaymantaqa’ nir”. PDQWDNX\QLQTDƚKDPX\DQTD, nir.
Chaymi taputinllapaqa, payqa niran:
Jesusmi allicharan dyis ismuyaq —Dyuspa mantakuyninqami mana
runakunata NZLQWDWDTXND\DWNLOODSDƚKDPXQTD.
11੅Jerusalenman
riqnuqa Jesusqa 21੅Chaymi mana mayqanpis ninqachu:

pasaran Samariapa, *DOLOHDSDOXJDUQLQ‫ێ‬ ‘Kaypina mantakuqqa’, manaqa


177 6DQ/XFDV੄17੄18

‘Wakpina’ nirqa. Chaqa mana kwintata 31੅“Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis

qukayankillapachu. Ashwanmi, Dyuspa uk wasipa ananpi karmapis amami


mantakuyninqa qamkunawanna. ishkimunqachu, LPDQWDOOXTVKLFKLQDQ‫ێ‬
22੅Chaynu nirqa, \DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ paq nirqa. Chaynulla, mayqanpis
taqa, niran: ƚKDNUDQSLNDUTDDPDPLZDVLQPDQ
´4DPNXQDSDTTDPLƚKDPXQTDXN rinqachu. 32੅Chaqa yarpuyllapari, Lotpa
diya. Chaymi qamkunaqa chay warminpaq. 33੅Chaymi nini, imanupis
diyakunapiqa Dyusmanta Shamuq bidanta washanaqqa, ashwan wanunqa
Runata alliplata rikanankillapa uk tukuy tyimpupaqna. Nataq kay bidapi
kutilamapis. 3LUXPDQDPLULNDQNLOODSD‫ێ‬ Dyusrayku wanuqkuna-shuypaqa,
chu. 23੅Chaymi wakin runakunaqa ashwan tukuy tyimpu kawsananpaqna
ninqallapa: ‘Kaypimi Dyusmanta kayanqa.
Shamuq Runaqa’ nir. Ukkuna-shuypaqa 34੅“Nishaykillapapis: Uk tuta ishkay

ninqallapa: ‘Wakpimi’ nir. Piru uqllanakusha punuyatinllapamapis,


qamkunaqa chaynu nishutinllapamapis, ukninta apar, ukninta-shuypaqa dijanqa.
ama kriyinkillapachu. 24੅Chaqa 35੅Chaynullami ishkay warmikuna

'\XVPDQWD6KDPXT5XQDWLNUDNDPXU‫ێ‬ kutakuyatinpis, ukninta apar,


qami, kusa shutilla rikarimunqa, ukninta-shuypaqa dijanqa. 36੅[Ishkay
imanuƚKLULODPSDPDTDXNODZPDQWD UXQDNXQDƚKDNUDSLNDWLQSLV, ukta apar,
XNODZNDPDQLQWLUXODOOLS\DOODDFKNLUD‫ێ‬ uktaqa dijayanqa]”.
chikun, chay yupaymi kanqa. 25੅Piru 37੅Chaynu nitinqa, SD\NXQDTDWDSXUDQ‫ێ‬

QD\SDTWDTDPLDOOLSODWDTLVFKDQTDOODSD‫ێ‬ llapa Jesustaqa:


raq. &KD\QXOODNXVDƚKLTQLNDVKDLPD —¿Maypitaq Taytituy chaynuqa
kanqa. kanqa? nir.
26੅“Chaynu rurayatinllapamapis Jesusqa paykunataqa, niran:
chaymantaqa, imanuƚKL1RHSDW\LPSXQSL —MaypiƚKLZDQXVKDNDWLQ, chaypimi
pasaran, chaynumi pasanqa Dyusmanta tantakanqa shinkukuna. Chaymi
Shamuq Runa tikrakamutinqa. 27੅Chay \DƚKDQNLOODSDPD\SLPLFKD\TDNDQTD
Noepa tyimpunpiqami runakunaqa nirmapis.
mikuqllapa, upyaqllapa, kasaraqllapa
chaynulla kasarachikuqllapa ima. Piru Jesusmi kumparasyunta ruraran
chaymanta Noé wampuq wasiman mana shaykuq mañakunapaq

18
yaykutin, allipla saqra tamya shamur 1੅Jesusmi kay kumparasyuntapis
untaran tukuy pachapi. Chaymi yaku parlar intrachikuran, paykuna
untatinqa, tukuyla runakuna wanur maydiyapis ama disanimakurchu
tukukaranllapa. 28੅Chaynulla Lotpa Dyusman mañakunanllapapaq.
tyimpunpipis pasaran. Runakunaqa 2੅Niranmi:

mikuqllapa, upyaqllapa, rantiqllapa, “Uk pwiblupimi karan uk jwis. Paymi


rantikuqllapa, tarpukuqllapa, wasikunatapis Dyusta mana manchar, UXQDNXQDPDWD‫ێ‬
rurar taqllapa ima. 29੅Piru chaymanta Lot pis mana rispitaqchu. 3੅Chaynullami
chay Sodoma pwiblumanta lluqshitinqa, chay pwiblupiqa kaqpis uk byuda
XQDTV\LOXPDQWDQLQDZDQDVXIULLVKNLPX‫ێ‬ warmi. Paymi uk prublimayjun kaq.
tin, tukuy wakin runakunaqa wanur Chaymi jwisman rir mañakuran, chay
tukukaranllapa. 30੅Chaynumi Dyusmanta kuntraqninwan arriglachinanpaq. 4੅Piru
Shamuq Runa tikrakamutinpis pasanqa. chay jwisqami waran waran ritinmapis
6DQ/XFDV੄18 178

mana kasuqchu chay warmitaqa. Chaymi mana syilumanmapis


Chaymantaqami yarpur niran: Nuqa, chapakunayaqchu. Ashwanmi malay nir
Dyusta mana kasunichu. Chaynulla yarpur qasqunta takar niyaran: ‘¡Tayta
runakunatapis mana rispitanichu. 5੅Piru Dyus llakipamay-ari! ¡Nuqami chiqap
chaynu katiymapis kay warmisita uchayjun kani!’ nir.
qillakachimayan. Chayraykumi paytaqa 14੅“Chaymi nuqaqa nishaykillapa: Kay

yanapashaq amana mas shamur impwistuta kubrakuqqami, wasinmanqa


qillakachimananpaqnachu nir”. tikrakaran, Dyus uchankunamanta
6੅Chaynullami Amitunchikqa niranpis: pirdunar llakipashana katin. Nataq
“Mana allin jwis chaynuta ruratinqa, fariseo-shuypaqa mana. Chaqa mayqan
7੅ashwan Dyusninchikmaqachu mana kusa kani niqtaqa, mana kusapaqchu
¿
kasuyanqa chay paypa kaqninkunata Dyusqa riqsin. Ashwan mana kusa kani
unaqpis, WXWDSLVSD\SDTOODNLUPDxDNX‫ێ‬ niqtaqa, maydiyaqa kusa nishapaqna
tinqa? ¿Yarakuchiyanqaraqchu? riqsinqa”.
8੅Nishaykillapapis: 0DQDPL\DUDNXFKLU‫ێ‬

chu yanapar washayanqa. ¿Piru Jesusmi wamrakunata bindisiran


Dyusmanta Shamuq Runa shamurqachu, (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16)
mayqanllataqa tariyanqaraq kriyiqta? 15੅&KD\PDQWDPL-HVXVPDQTDZDPULWX‫ێ‬

nir”. kunata aparanllapa bindisinanpaq. Piru


FKD\\DƚKDNXTQLQNXQDFKD\QX
Jesusmi kumparasyunta ruraran wamritukunata apaqta rikarqa, chay
fariseuwan, impwistuta DSDTNXQDWDTDDQ\DTƚKXUDNDUDQOODSD.
kubrakuqwan 16੅Chaymi Jesusqa paykunata qayar,
9੅&KD\PDQWDPL-HVXVTDXNNXPSDUDV‫ێ‬ kaynu niran:
yunta rurar tukuy chaypi kaqkunataqa —¡Ama arkarchu, dijay nuqaman
intrachiran. &KDTDFKD\SLNDTNXQD‫ێ‬ shamunqa wamritukunaqa! Chaqa Dyus
manta wakinqami, mana uchayjun mantakuyashanqami kay wamritukuna
\XSD\WXNXUXNNXQDWDTDPDQDNZLQWD‫ێ‬ yupay mana kwintachaypaq kaqkunalapaq.
chaqchu. 10੅Chaymi niran: 17੅Chiqaptami nishaykillapa: '\XVPDQWDNX‫ێ‬

“Ishkay runami riranllapa Dyusta yashanman yaykunaqkunaqami kay


adurananllapa wasiman mañakuq. Ukqami wamritukuna yupay kanqallapa. Chaqa
karan fariseo; nataq ukqa Romapaq PDQDFKD\QXNDUTDPL'\XVPDQWDNX\D‫ێ‬
impwistuta kubrakuq. 11੅Chay fariseuqami shanmanqa mana yaykunqallapachu nir.
shasha kaynu niyaran paylla alabakar:
‘Tayta Dyus, nuqaqami payji nishuni mana Kusala imayjun runami
chay wakinkuna yupay kashayrayku. Jesuswan parlaran
Chaqa wakinkunami suwakuqkuna, (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31)
malukuna, ukwan ukwan punuqkuna ima. 18੅Uk mantakuqmi Jesusta tapuran

Chaynulla nuqaqa manami kay impwistuta kaynu nir:


kubrakuq runa yupaychu kanipis. —.XVDDOOLQOD<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\,
12੅Nuqami ayunani simanapaq ishkay kuti.
¿imatataq rurayman, WXNX\W\LPSX‫ێ‬
Chaynulla dyis parti ganashaymanta ukta paqna kawsanaypaqqa? nir. 19੅Chaymi
qushuni’ nir ima. Jesusqa niran:
13੅“Piru chay impwistuta —¿Imapaqtaq kusa allin nimanki?
kubrakuq-shuypaqa karukaqlapi sharan. Allinla kaqqami kan ukla. Payqami
179 6DQ/XFDV੄18

Taytay Dyus. 20੅&KDTDTDPTDPL\DƚKDQ‫ێ‬ warminta, ukninkunata, taytankunata,


kina, '\XVWXNX\PDQWDNXVKDQNXQD‫ێ‬ wamrankunata dijaqkunaqami, 30੅kay
taqa. Chaypiqami nin: ‘Ama uk uk SDFKDSLTDNXVDODDFKNDWDQDD\SDQTD‫ێ‬
warmiwan punuychu; DPDZDQXFKLNX\‫ێ‬ llapa chay dijashanllapamantaqa. Nataq
chu; ama suwakuychu; ama uknikipaq maydiya-shuypaqa tukuy tyimpupaq
llullakur rimaychu chaynulla taytaykita, kawsaytana aypanqallapa.
mamaykita kasuy’ nir.
21੅Chaynu nitinmi, chay runaqa niran: Qashanmi Jesusqa
—Tukuy chaykunataqami wanushaqna niran
takshaymanta-pacha rurashana kani nir. (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34)
22੅Chaynu nitin uyarmi, Jesusqa niran: 31੅-HVXVTDPLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDWD

—8NVLWXPLIDOWDVKX\DQUDTUXUDQD\NL‫ێ‬ wakaqlaman qayar kaynu niran:


paqqa: Rir, tukuy imayki kaqta rantikur ´.DQDQTDPLULVKXQOODSDQD-HUXVDOHQ‫ێ‬
qillaynikitaqa mana imayjun kaqkunata man. Chaynuqami Dyuspa unay
quy. Chaynuqami unaq syilupiqa mana rimaqninkuna, Dyusmanta Shamuq
tukukaq imaykitana tarikunki. Piru Runapaq iskribishanllapakunaqa,
chay nishushayta rurarnaqami, kumplikanqa. 32੅Chaqa paytaqami mana
shamutki nuqawanna rishun nir. ,VUDHOPDQWDUXQDNXQDPDQQDTXNXQTD‫ێ‬
23੅Piru chaynu Jesús nitin uyaparqami, llapa. Chaymi paykunaqa kusalata
kusalata llakiran. Chaqa kusala burlakanqallapa, jurapanqallapa,
imayjun-ari karan. 24੅Chaynuta rikarmi, tuqapanqallapa ima. 33੅&KD\‫ێ‬
Jesusqa niran: manta-shuypaqa wipyasha imana karqa
—¡Kusa trabajusuraq kanqa chay wanuchinqallapa. Piru kimsa
kusala imayjun kaqkuna, Dyus diyamantaqami qashan kawsamunqa”.
mantakuyashanman yaykunanpaqqa! 34੅Chaynu Jesús nitinmapis, \DƚKDNXT‫ێ‬
25੅Ashwanmi chay kusala imayjunkuna, ninkunaqa mana intrakaranllapachu.
Dyus mantakuyashanman dasla &KD\QXOODPDQDPL\DƚKDUDQOODSDSLVFKX
yaykunanmantaqa, uk kamillu dasla imapaqmi willayan nirmapis. Chaqa
pasayta puytinman uk awjapa paykunapaqqami mana intrakaypaqchu
XƚKNLWXQWDQLU. karan.
26੅Chaymi uyakuqkunaqa, tapuran

Jesustaqa: Jesusmi allicharan uk syigu runata


—Chaynu katinqa ¿pitaq washakayta (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52)
puytiyanqa? nir. 35੅Jericó pwiblupa shipchanpina Jesús
27੅Chaynu nitinmi Jesusqa niran: katinqa, uk syigu runa limusnata mañakur
—Runakunapaq mana ruraypaq nanpa yatalanpi tayaran. 36੅Chaymanta
kaqkunamapismi, Dyuspaqqa imapis kusa achka runa pasaqta syintirqa,
ruraypaq nir. tapukuran imataq pasayan nir. 37੅Chaymi
28੅Chaynu nitinmi Pedruqa niran: willaranllapa Nazaretmanta Jesús chayta
—Taytituy, nuqakunamaqami tantar pasayan nir. 38੅Chayraykumi chay syigu
imayllapakunata dijashana, qamwanna runaqa jwirtita kaynu niran:
purinillapa. —¡Davidpa ayllun Jesús,
29੅Chaynu nitinmi, payqa niran: llakipamastuy-ari! nir.
—Chiqaptami nishaykillapa: 0D\TDQ‫ێ‬ 39੅Chaynu nitinmi naypaqta riqkunaqa

pis Dyuspa mantakuyninrayku, wasinta, anyaranllapa uyarananpaq. Piru


6DQ/XFDV੄18੄19 180

payqami, ashwan mas jwirtita qayƚKD‫ێ‬ —¡Taytituy!, mana imayjunkunataqa


kuran kaynu nir: tukuy imay kaqmanta lamtarta qushaq.
—¡Davidpa ayllun, llakipamastuy-ari! Chaynulla mayqanta ingañar imanta
nir. suwasha karpis, kwatru kuti masta
40੅Chaymi Jesusqa, GDVVKDUNDƚKDNX‫ێ‬ qushaq nir.
ran payman apananllapapaq. 9੅Jesusqa niran:

ƵKDWLQQDTD, Jesusqa tapuran: —Kay runapismi Abrahampa


41੅— Imatataq qampaq ruranayta ayllunmanta kashanrayku, kay wasipi
¿
munayanki? nir. kaqkuna washakananpaq uraqa
Chay syigu runaqa niran: ƚKDPXVKDQD. 10੅Chaqa Dyusmanta
—Taytituy, rikakuytami munayani Shamuq Runaqami shamusha
nir. uchanllaparayku chinqasha kaqkunata
42੅Jesusqa niran: maskar washananpaqna.
—¡Rikakuynari! &KDTDNUL\LVKD\NL‫ێ‬
raykumi alliyashaykina nir. Jesusmi kumparasyunta ruraran
43੅Chaynu nitinmi, FKD\NXWLOODULNDNX‫ێ‬ qillaywan
ranna. Chaymi Jesuspa pullanna riran (Mt 25.14-30)
Dyusta alabaqnu. Chayta rikarmi 11੅Chaynu Jesús nitin runakuna

Dyustaqa tukuyla alabaranllapa. uyaparmi yarpuranllapa, Dyus


mantakunanpaqqami manana maychu
Jesuswan Zaqueo nir. &KD\PL-HUXVDOHQPDQVKLSFKD\DU‫ێ‬

19
1੅Jesusqami Jericó pwibluman naqa payqa uk kumparasyunta parlaran,
ƚKDUTD, ƚKD\SLQWDSDVD\DUDQQD. 12੅kaynu nir:
2੅Chaypiqami taq uk kusala imayjun “Uk kusa riqsikasha ayllumantami karan
runa Zaqueo shutiq. Paymi Romapaq uk runa. Chaymi payqa uk kutiqa kusa
LPSZLVWXWDNXEUDNXTNXQDSDTDPDQWDT‫ێ‬ karu may nasyunman riran numratinllapa
nin karan. 3੅Kay Zaqueuqami kusalata WLNUDNDPXUTDSZLEOXQSLQDPDQWDNXQDQ‫ێ‬
Jesusta riqsiyta munayaran. Piru paq. 13੅Piru manaraq riyarqami, dyis
payqami kusa takshala kar, chaynulla sirbikuqninkunata qayamur, tukuyninta
kusala achka runakuna kashanrayku achka qillayta qur, niran: ¶1XTDWLNUDNDPX‫ێ‬
mana rikaytaqa puytiyaranchu. naykamanqa kay qillayniykunawanqa
4੅Chaymi, ULNDQDQSDTTD-HV~VUL\DVKDQ‫ێ‬ nigusyuta ruraskinkillapa’ nir.
lawman kusata kallpar rir, unaq 14੅´1DWDTFKD\SZLEOXQPDQWDUXQDNXQD‫ێ‬

qiruman iqaran. 5੅Chaymanta Jesús TDPLSD\WDTDƚKLTQLTOODSD. Chaymi


TLUXSDƚKDNLQWDSDVD\DUTD, unaqman LNLQWDTDNDƚKDNXUDQOODSDQLQDQOODSDSDT:
chapakur Zaqueuta rikarqa, niran: ‘Kay runataqa mana munayanillapachu
—Zaqueo, utqar ishkimuy. Chaqa mantaqniyllapa kananpaqqa’ nir.
kananmi wasikipi samayani nir. 15੅´3LUXFKD\QXNDƚKDNXWLQOODSDPDSLV,
6੅Chaynu nitinqa, Zaqueuqa chay kutilla paytaqa numraranllapana mantakuq
ishkimur, kusa aligrila Jesustaqa wasinman kananpaq. Chaymanta pwibluman
aparan. 7੅Chayta rikarmi, Jesuspaqqa tikrakamurnaqa, NDƚKDNXUDQFKD\
NXVDWDUXQDNXQDTDULPDSDNXTTDOODULUDQ‫ێ‬ sirbikuqninkunata qayamunanllapapaq.
llapa: “Uchasapa runapa wasinman risha Chayna tapunanpaq, chay qillayninta
samaq” nir. 8੅Chaynu niyatinllapaqa, qushushayllapataqa, NDGDUXQDPLFKND‫ێ‬
Zaqueuqa sharir Jesustaqa niran: tataq ganachishaykillapa nir.
181 6DQ/XFDV੄19

16੅“Chayna punta chayta taputinqa, niran: ƚKLTQLPDTNXQDWD-shuypaqa, kayman


‘Taytituy, qillaynikiqami dyis kuti masta apamur naypaypi wanuchiyllapa’ nir”.
ganasha’ nir. 17੅Chaynu nitinqa, chay
mantakuqninqa niran: ‘Allinpi. Qamqami Jesusmi Jerusalenman yaykuranna
kusa allin sirbikuq kanki. Chaynu chay (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Jn 12.12-19)
SLWLODNDTSLNXVDDOOLQNDUDQWDUXUDVKD\NL‫ێ‬ 28੅Kaykunata nirqami, Jesusqa riranna

raykumi ashwan dyis pwiblukunata Jerusalenmanqa. 29੅Chaymanta, chay


mantanaykipaqna numrashayki’ nir. Olivos sirkapa yatan Betfagiman,
18੅“Chaymantaqa uk sirbikuqpis chaynulla Betania pwibluman yaqqa
qimikarqa kaynu niran: ‘Taytituy, TLOOD\QL‫ێ‬ ƚKDVKDQDNDUTD, NDƚKDNXUDQLVKND\
kiqami ganasha sinku kuti masta’ nir. \DƚKDNXTQLQNXQDWD, 30੅kaynu nir:
19੅Chaymi mantaqninqa paytapis niran: —Riyllapa, wak naypanchikpi
¶4DPWDSLVVLQNXSZLEOXNXQDWDPDQWDQD\NL‫ێ‬ pwiblitu kan chayman. Chayman
paqna numrashayki’ nir. ƚKDUTDPL, tarinkillapa uk burru
20੅“Piru uk qimikar-shuypaqa kaynu wataraqta. Chay burrupiqami manaraq
niran: ‘Taytituy, kaypimi qillaynikiqa. mayqanpis tasharaqchu. &KD\WDNDƚKDU
ƵKXUDUD\PLXNSDxXODSLZDWDU. 21੅Chaqa apamuyllapa. 31੅Nataq, mayqan
manchakuraymi, NXVDODPDUUDMXNDVKD\NL‫ێ‬ ‘¿,PDSDTWDTEXUUXWDNDƚKD\DQNLOODSD?’
UD\NXPDQDWDUSXNXVKD\NLPDQWDNXVLFKD‫ێ‬ nishutinllapaqa, niyllapa ‘Taytanchikmi
kunki, FKD\QXOODPDQDVKLNZDNXVKD\NL‫ێ‬ ministiyan’ nir.
kunamanta tantakunki nir, \DƚKDVKD\‫ێ‬ 32੅Chaynu nitinqa, \DƚKDNXTQLQNXQDTD

rayku’. 22੅Chaynu nitinqa, mantaqninqa riranllapa. Chaynu rirllapaqa, imanuƚKL


niran: ‘Mana allin sirbikuq, TDPULPDVKD\‫ێ‬ Jesús nisha karan chaynulla burrutaqa
NLOODZDQULNDVKXU\DƚKDQL, imanumi kanki wataraqta tariranllapa. 33੅%XUUXWDNDƚKD\D‫ێ‬
nirmapis. Chaqa chaynu nuqa marraju kani tinllapanaqa amunkunaqa rikarimur kaynu
nir, chaynulla mana tarpukushaymanta nir tapuranllapa:
kusichakuni, mana shikwakushaymanta —¿,PDSDTWDTEXUUXWDNDƚKD\DQNL‫ێ‬
WDQWDNXQLQLU\DƚKDUTD, 23੅¿Imapaqtaq llapa? nir.
bankuman mana aparayki qillayniyqa 34੅Chaynu nitinqa paykunaqa niranllapa:

ganaskinanpaq? Chaynuqami ashwan —Taytitunchikmi ministiyan nir.


tikrakamurqa ganashanwanna aypanayta’. 35੅Chaynu nirnaqami, UDƚKSDQNXQDWD
24੅“Chaynu nirqa, wakin runakuna EXUUXSDDQDQPDQƚKXUDUDSDUDQOODSD
chaypi kaqkunataqa niran: ‘Chay runataqa Jesusman. ƵKDFKLUQDTD, chay burritupa
qillayniyta kitar quyllapa, chay dyis kuti ananpina tachiranllapa. 36੅Chaymi chaynu
masta ganachisha chayta’ nir. 25੅Chaymi Jesús burrupa anan ritinqa, runakunaqa
paykunaqa niranllapa: ‘¡Piru Taytituy, QD\SDQWDULUDQOODSDUDƚKSDQNXQDWDƚKXNLU
payqa dyis kuti mas qillayniyjunna!’ ima. Chaylatami burruqa riran. 37੅Chaynu
26੅“Chaynu nitinllapami mantakuqqa riyar chay Olivos sirkapa urayninman
niran: ‘Nishaykillapa: Chay mayqanƚKL shipchayatinllapanaqa, tukuyla
allinta rurashanrayku, imayjun kriyiqkunaqa kusalata aligriyaranllapa.
kaqtaqami masta qushaq. Piru chay Chaymi kusa jwirtita rimaq qallariranllapa
mana allinta rurashanrayku mana tukuy milagrukunata rurashanpaq yarpur
imayjun kaqtaqami, SLWLODNDTQLQPDWD‫ێ‬ ima. 38੅Kaynumiri niyaqllapa:
pis limpula kitashaq. 27੅Chaynulla mana “¡Biba biba! ¡Kusa alabakashami
mantakunayta munar kanqa gubyirnunchik,
6DQ/XFDV੄19੄20 182

Taytanchik Dyuspa shutinpi “Dyus nitin iskribikashakunapiqami


shamuqqa! nin: ¶:DVL\TDPLQXTDPDQPDxDNXQDQ‫ێ‬
¡Unaq syilupipis aligriyanqallapa! llapalapaq wasi kanqa’ nir. Piru
¡Kusa shumaqtami alabanqallapa TDPNXQDTDPLVXZDNXTNXQDSDPDƚKD\‫ێ‬
Dyusninchiktaqa!” nir. ninpaqna tikrashaykillapa” nir.
39੅Chaymi wakin fariseo runakuna 47੅Jesusqami waran waran, Dyusta

chaypi uyakuqkunaqa, kaynu niranllapa DGXUDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKLNXT. Piru


Jesustaqa: chay kurakunapa mantaqninkuna,
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDNXTQL‫ێ‬ 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬
kikunata anyar uyarachiy nir. kuqkuna, chaynulla wakin karguyjun
40੅Chaynu nitinqa, Jesusqa niran: runakunapis, yarpuranllapa imanullapis
—Qamkunata willashaykillapa, kay Jesustaqa wanuchinanllapapaq. 48੅Piru
runakuna upallatinllapaqami ashwan PDQDPLLPDQXSLVZDQXFKL\WDSX\WLUDQ‫ێ‬
rumikunamapis qayƚKDNXQTDOODSDQLU. llapachu. Chaqa tukuyla runakunami
41੅Chaymanta Jerusalén yatanmanna -HV~V\DƚKDFKLNXWLQTDNXVDTDVLOODOD
ƚKDUFKD\SZLEOXWDULNDUQDTD, Jesusqa uyakuyaranllapa.
chay pwiblurayku waqaq qallariran
42੅kaynu nir: Jesustami tapuranllapa pipa
“¡Jerusalenmanta runakuna! Kusa pudirninwanshi nir
allinƚKLNDQPDQTDPNXQDND\GL\DSL (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33)

20
kwintata qukanaykipaq, nuqami 1੅Uk diyapimi, Jesusqa Dyusta
shamusha kani yanapashuq, shumaqta adurananllapa wasipi Dyuspa
kawsanaykillapapaq nir. 3LUXFKD\SDT‫ێ‬ VKXPDTULPD\QLQWDLPDQXZDVKDNDQDQ‫ێ‬
qami mana kwintata qukankillapachu. OODSDSDTQLUUXQDNXQDWDTD\DƚKDFKL\D‫ێ‬
43੅Ay, qamkunapaqqami kanqa allipla ran. Chaymantami, ƚKDUDQOODSD
saqra diyakuna. &KD\PLNXQWUD\NL‫ێ‬ kurakunapa mantaqninkuna, Moisés
kunaqa shamur, wakmanta kaymanta PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
arkar kurralashurllapa ima, limpu kuna, ruku mantakuqkuna ima.
wanuchir tukchishunqallapa. 44੅Tukuyla 2੅Chaymi kaynu nir tapuranllapa:

Jerusalén pwiblupi kaqkunaqa, —¡Willamayllapa! ¿Mayqan


tukukanqallapa. Chaypiqami, mana uk mantashutintaq tukuy chaykunata
rumi, XNUXPLSDDQDQODSLPDSLVOOXWDND‫ێ‬ rurankiqa?
shaqa kidanqachu. Chaqa qamkunaqa, 3੅Chaymi Jesusqa niran:

Dyus washashuqllapa shamutinpis, —¡Ma nuqapis tapushutiyllapa,


mana kasushaykillapachu”. willamayllapa! 4੅¿0D\TDQWDT6KXWLFKL‫ێ‬
NXT-XDQWDTDNDƚKDPXUDQVKXWLFKL‫ێ‬
Jesusmi Dyusta adurananllapa
kunanpaqqa? ¿Dyus, manaqachu
wasimanta rantikuqkunata
runakunala?
itakuran 5੅Chaynu nitinmi, paynin paynin
(Mt 21.12-17; Mr 11.15-19;
willanakur kaynu ninakuyaqllapa:
Jn 2.13-22)
´੅¶'\XVPLNDƚKDPXUDQ·QL\WDTDPDQDPL
45੅Chaymanta Jesusqa, Dyusta puytinchikllapachu. Chaqa, chaynu
adurananllapa wasiman yaykur, chay nishallapaqa ‘¿Imapaqtaq mana
ruripi rantikuqkunata, [rantiqkunata] kriyiraykillapa?’ nimashunllapa.
LWDNXTƚKXUDNDUDQ, 46੅kaynu nir: 6੅Chaynulla manami ‘Runakunala’
183 6DQ/XFDV੄20

niytapis puytinchikllapachu. Chaynu ranllapa: ‘Wakmi kay pachataqa


nishallapaqami, runakuna rumillawan irinsyanpaq aypayanqa. ¡Ashwan
sitar wanuchimachuwanllapa. Chaqa wanuchishunllapa nuqanchikkunana
chiqaptari yarpunllapa: Juanqa Dyuspa ND\ƚKDNUDZDQTDNLGDQDOODSDSDT!’ nir.
rimaqnin karan nir”. 7੅Chaymi 15੅&KD\QXQLUOODSDƚKDNUDPDQWDTD

paykunaqa niranllapa: urqur, wanuchiranllapa”.


—0DQDPL\DƚKDQLOODSDFKXPD\TDQ Chaynu kumparasyunta rurarqa
NDƚKDPXUDQQLUPDSLV. Jesusqa kaynu niran:
8੅Jesuspis paykunataqa niran: —&KD\ƚKDNUDSDDPXQVKDPXUTD,
—&KD\TDQXTDSLVPDQDPLZLOODVKD\‫ێ‬ FKD\ƚKDNUDSLNDTNXQDZDQTD,
killapachu, mayqan mantamatinmi ¿imatataq rurayanqa nir yarpunkillapa
tukuy kaykunata rurani nirmapis. qamkunaqa? 16੅&KDTDFKD\ƚKDNUDSL
kaqkunataqa rir limpu wanuchir
Jesusmi kumparasyunta ruraran ukkunatana quyanqa chay pachantaqa.
mana allin trabajaqkunawan Chaynu Jesús nitinmi niranllapa:
(Mt 21.33-44; Mr 12.1-11) —¡Manami chaynuqa kanqachu! nir.
9੅Chaymantaqa tukuy runakunata kay 17੅Chaynu nitinllapaqa, kusata

kumparasyunta parlaq qallariran: paykunataqa chapar Jesusqa niran:


´8NUXQDPLƚKDNUDQSLXEDWDWDUSXUDQ. —Mana chaynu katinqa, ¿ima nishaq
&KD\PDQWDTDD\NDUXQDNXQDWDWUDEDMD‫ێ‬ nirtaq, Dyus nitin iskribikashakunapiqa
nanpaq arrintar riran largu mayta, nin?:
mana das tikrakamuqchu. 10੅Chaymanta ‘Chay llutakuqkuna kay rumiqa
NXVLFKDW\LPSXƚKDPXWLQTD, chay PDQDVLUELQFKXQLULWDNXVKDQ‫ێ‬
ƚKDNUDSDDPXQTDNDƚKDPXUDQXN llapami,
sirbikuqninta, FKD\NXVLFKDNXVKDQ‫ێ‬ ashwan kusala shumaq rumipaq
PDQWDSD\SDTNDTSDUWLQWDTXQDQOODSD‫ێ‬ tikrakasha’ nirqa.
paq. 3LUXDVKZDQFKD\ƚKDNUDSL 18੅Chaymi, chay rumipa ananman

trabajaqkunaqami chay sirbikuqtaqa mayqanpis rataqqa, limpu limpu


aypar kusalata maqar ima mana llampunqa. Nataq, rumi runapa
imatapis qurchu qatiƚKDUDQOODSD. ananman ratar-shuypaqa, limpu limpu
11੅´&KD\PDQWDTDTDVKDQNDƚKDPXUDQ pulbupaq tikranqa nir.
uk sirbikuqninta. Piru chaytapis, chay 19੅Chaynu nitinmi, NXUDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬

ƚKDNUDSLWUDEDMDTNXQDTDPDTDU, jurapar kuna, 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU


ima mana imatapis qurchu qatiƚKDUDQ‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDX\DSDUOODSDTD, kwintata
llapa. 12੅Qashan uk sirbikuqninta qukaranllapa paykunapaq rimayan nir.
NDƚKDPXUDQ. Piru chaytapis chaynullata Chaymi chay kutilla, Jesusta aypar
UXUDUOLV\DULPDƚKDNUDPDQWDTD prisunaranllapa. 3LUXPDQDSX\WLUDQOODSD‫ێ‬
itakuranllapa. chu runakunata manchashanllaparayku.
13੅“Chaynu chay sirbikuqninkunata rurar

mana kasutinqa, FKD\ƚKDNUDSDDPXQTD Jesusta tapuranllapa impwistupaq


niran: ‘¿Imanashaqna kananqa? Kusala (Mt 22.15-22; Mr 12.13-17)
PXQDVKD\ZDPUD\WDQDNDƚKDVKDTGLMXU. 20੅Chaymantami ashwan, wakin

Ichapis rispitar kasunmanllapa’ nir. UXQDNXQDWDNDƚKDUDQOODSDPDQDQXOD


14੅´&KD\QDZDPUDQWDNDƚKDWLQ, chay Dyuspi kriyiq tukur, -HVXVWDX\DNXQDQ‫ێ‬
ƚKDNUDSLWUDEDMDTNXQDULNDUTD, QLQDNX‫ێ‬ llapapaq. Chayna imanullapis mana
6DQ/XFDV੄20 184

allinkunata rimachir, chaylapaqna ukninnashi kasarayanqa chay byuda


D\SDUDSDQDQOODSDSDT5RPDSDJXELUQD‫ێ‬ warmiwanqa. Chayna chay wanusha
durninman. 21੅Chaynuta yarpurllapami, ukninpaqqa wamrayjun kananpaq’ nir.
kaynu nir Jesustaqa tapuranllapa: 29੅Chaqa, uk kutimi syiti irmanukuna

—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDQL‫ێ‬ karanllapa. Kulakanllapaqa, warmikur


OODSDPLTDP\DƚKDFKLNX\DVKD\NL, manaraq wamrayjunchu kayar wanuran.
rimayashaykiqa chiqap nir. Chaynu 30੅Chaymi chay ishkay kaq uknin,

karmi, mana runakunata riparayta 31੅chaynulla kimsa kaq ukninpis chay

yarpunkichu imanu katinmapis. Ashwan warmillawan kasararan. Chaynumi


TDPTDPL\DƚKDFKLNXQNL'\XV syitinllapa chay warmillawan kasarar,
munashannulata. 22੅&KD\PLQLVKXQL‫ێ‬ manaraq wamrayjun kayar tukuynin
llapa: ¿Allinchu kanqa Romapa punta wanuranllapa. 32੅Chaymantami chay
gubyirnun Cesarta impwistuta warmipis wanuranna. 33੅Nataq chay
pagranayllapapaqqa? wanushakuna maydiya kawsamutinqa
23੅-HVXVTDFKD\PDQDDOOLQWD\DUSX\D‫ێ‬
¿mayqanninpa warmintaq kanqa chay
shanllapapaq kwintata qukarmi, niran: warmiqa? Chaqa tukuynin-ari kasarasha
—[¿Imapaqtaq mana allinta rimachir karan chay warmillawan.
uchachamanayankillapa?] 24੅Ma, 34੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:

rikachimayllapa uk qillayta. ¿Mayqanpa —Kananmi kay bidapiqa kasaranllapa,


ritratuntaq kay qillaypiqa? ¿Mayqanpa chaynulla kasarachikunllapa ima.
shutintaq iskribikasha? nir. 35੅Piru, Dyus munashannullata shumaqta

Chaynu taputinqa, paykunaqa rurar taqkunaqami, wanushanmanta


niranllapa: kawsamur uk bidapiqa, manana
—Gubyirnu Cesarpami nir. kasaranqallapanachu. Chaynulla
25੅Chaymantami Jesusqa niran: PDQDQDPLNDVDUDFKLNXQTDOODSDLPDPD‫ێ‬
—Chaynu katinqa, gubyirnu Cesarpa pischu. 36੅Chaqa paykunaqa manana
kaqnintaqa payta quyllapa. Nataq wanurchu angelkuna yupayna
Dyuspa kaqnintaqa Dyusta quyllapa. kanqallapa. Chaynulla, wanushanmanta
26੅Chaynu Jesús tukuy runakunapa kawsamushanllaparayku, Dyuspa
naypanpi rimatinqami, mana imanupis Wamranna kanqallapa. 37੅Chaynumi,
uchachayta puytiranllapachu. Ashwan ashwan Dyus nitin Moisés chay sarsa
dispantakar uyaralana kidaranllapa. rupayashanpaq iskribishanllapi,
intrachimanchik, wanushakunaqashi
Jesustami tapuranllapa kawsamuyanqa nir. Chaqa ninmi:
wanuqkunapaq Dyusqashi, Abrahampa, Isaacpa,
(Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) Jacobupa, Dyusnin nir. 38੅Chaymi, Tayta
27੅Chaymantaqa ayka Saduceo '\XVTDPDQDZDQXVKDNXQDSD'\XVQLQ‫ێ‬
runakuna riranllapa Jesustaqa rikaq. chu, DVKZDQSD\TDPLWXNX\NDZVDT‫ێ‬
Paykunaqami ninllapa: ´:DQXTNXQDTD‫ێ‬ kunapa Dyusninla. Chaynu katinmi,
shi manana kawsamunnachu” nir. ¡paypaqqa tukuy mayqanpis kawsayan!
Chaymi tapuranllapa Jesustaqa: nir.
28੅—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, Moisesmi 39੅&KD\PDQWDTDZDNLQ\DƚKDU

kaynu nir iskribisha karan: ‘Mayqan \DƚKDFKLNXTNXQDTDQLUDQOODSD:


warmiyjun kayar, manaraq wamrayjun —$OOLQWDPLQLVKD\NL<DƚKDFKLNXT
kar wanutinqa, chay wanushapa Taytituy.
185 6DQ/XFDV੄20੄21

40੅Chaymi chaymanta-pacha, manana

PD\TDQQLQODSLVWDSX\WD\DUSXUDQOODSD‫ێ‬ Byudapa ufrinditan


lamanapischu. (Mr 12.41-44)

21
1੅Jesusmi, Dyusta adurananllapa
Dyus Akrashan Cristuqa
wasipi, rikakuyaran kusa
¿maymantataq shamun? imayjun runakuna, ufrindanta
(Mt 22.41-46; Mr 12.35-37)
kajunkunaman itatinllapa. 2੅&KD\QX‫ێ‬
41੅Chaymantami Jesusqa paykunataqa llami rikaranpis uk mana imayjun
tapuran kaynu nir: E\XGDLVKND\TLOOD\VLWXWDNDMXQNXQD‫ێ‬
—¿Imapaqtaq Dyuspa Akrashan man itaqta. 3੅Chaymi Jesusqa niran:
Cristuntaqa Davidpa ayllunmanta —Chiqaptami nishaykillapa: Kay
ninllapa? 42੅Chaqa Davidqami paylla mana imayjun byudaqami, tukuy
Salmos librunpiqa nin: UXQDNXQDPDQWDPDVWDƚKXUDVKD
‘Tayta Dyusmi Amituytaqa kaynu ufrindantaqa. 4੅Chaqa, tukuy wakin
niran: runakunaqami qillaynin subraqlata
Tay allilaw qichqayman, ufrindakunllapa. Nataq chay mana
43 PD\GL\DFKD\ƚKLTQLVKXTNXQDWD imayjun byuda-shuypaqami, mana mas
ƚKDNLNLSDƚKDNLQPDQƚKXUDPX‫ێ‬ qillaynin mikunanpaq katinmapis,
naykaman nir’. limpula ufrindakusha nir.
44੅Chaynu Davidpa ayllunmanta Dyuspa

Akrashan Cristun katinqa, ¿imapaqtaq Jesusmi Dyusta adurananllapa


Davidqa ‘Amituy’ niran? wasita ratachinqallapa niran
(Mt 24.1-2; Mr 13.1-2)
-HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDWD 5੅Chayllapimi,wakinkunaqa kusata
willaran kuytakananllapapaq
parlayaqllapa Dyusta adurananllapa
(Mt 23.1-36; Mr 12.38-40;
wasipaq, FKD\NXVDVKXPDTUXPLNXQD‫ێ‬
Lc 11.37-54)
wan shasha karan chaykunapaq,
45੅Tukuyla runakuna uyakutinmi XIULQGLWDNXQDWDƚKXUDVKDQOODSDNXQDSDT
\DƚKDNXTQLQNXQDWD-HVXVTDND\QXQLUDQ: ima. Chaymi Jesusqa niran:
46੅“Allita kwintata qukarmi, NX\WDNDQNL‫ێ‬ 6੅´8NGL\DPLƚKDPXQTD. Chaymi chay

OODSD0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU GL\DSLTDNDQDQND\ULND\DVKD\NLOODSD‫ێ‬
\DƚKDFKLNXTNXQDPDQWD. &KDTDSD\NXQD‫ێ‬ taqa limpu ratachitinllapa, manana uk
TDPLPXQDQOODSDDWXQUDƚKSDQOODSDWD rumilamapis anapura llutakashaqa
yakakuyta, chaynulla plasakunapimapis kidanqanachu” nir.
kusala shumaqta saludananllapata ima.
Chaymi chay tantakananllapa wasikunapi Jwisyu diya shipchamuyatinnaqami
manaqa mikunanpaq apatinllapamapis, kaynu pasanqa
kusa runapaq riqsir chay kusala shumaq (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23)
samanakunapi samachinanllapata munan. 7੅Chaymantaqa Jesustaqa kaynu nir
47੅Chaynullami chay wakcha warmikunata tapuranllapa:
kitanllapa wasinkunata ima. Piru allin runa —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿maydiyataq
ninanllapapaqqami kusala unayta chaynuqa pasayanqa? ¿Ima siñalta
Dyusman mañakuq yupay tukunllapa. ULNDUWDT\DƚKD\DVKDTOODSD, tukuy
Chaymi kusala manchaypaqtana chaykuna pasananpaq diyaqa
kastigakanqallapa” nir. shipchana? nirqa.
6DQ/XFDV੄21 186

8੅Chaynu nir taputinllapaqa Jesusqa nishuyllapatapis puytinqallapachu, allita


niran: rimashaykillaparayku.
“Allitami kuytakankillapa ama 16੅“Chaynulla nishaykillapapis:

ingañakanaykillapapaq. Chaqa kusala Qamkunataqami taytaykillapa,


DFKNDPLQXTD\XSD\WXNXUVKDPXQTD‫ێ‬ uknikillapakuna, primuykillapa,
llapa. Chaymi ninqallapa: ‘Nuqami kani chaynulla amiguykikunamapis chay
Dyuspa Akrashan Cristun’. ‘Chay ƚKLTQLVKXTNXQDPDQTXNXVKXQTDOODSD.
WXNXNDQDQW\LPSXTDPLƚKDPXQTDQD· 1DWDTZDNLQQLNLOODSDOODWDTDZDQXFKL‫ێ‬
nir. Chaynu nishutinllapamapis, shunqallapa ima. 17੅Chaymi tukuyla kay
qamkunaqa ama kriyinkillapachu. pachapiqa nuqapi kriyishaykillaparayku
9੅Chayna, ZDNSLND\SLJXHUUDWDUXUD\DQ‫ێ‬ ƚKLTQLVKXQTDOODSD. 18੅3LUXTDPNXQDSD‫ێ‬
llapa nir, JXE\LUQXSDNXQWUDQWLNUDND‫ێ‬ qami, mana umaykillapamanta uk
yanllapa nir ima uyaparmapis, ama aqchaykillapalamapis chinqanqachu
manchakunkillapachu. &KDTDFKD\QX‫ێ‬ nuqapaqqa. 19੅Chayraykumi nuqalapi
miri pasanqa. Piru chaynu pasatinmapis allita kriyir shachinakurqa tukuy
manaraqmi kay pacha tukukanan tyimpupaqna kawsankillapa.
tyimpuraqchu kanqa”. 20੅“Chayna, Jerusalén pwiblupa
10੅Niranpismi: ridurninman kusa achka suldadukuna
“Uk nasyunmanta kaqkunami ƚKDTWDULNDUTD, \DƚKDQNLOODSDQD
maqanakunqallapa uklaw nasyunmanta PDQDQDPLPD\FKXFKD\SZLEOXWXNXND‫ێ‬
kaqkunawan. Chaynulla uk gubyirnupa nanpaq kanqa nir. 21੅Chaymi chay Judea
kaqninkunapis maqanakunqallapa lugarpi kaqkunaqa, sirkakunaman
uklaw gubyirnupa kaqninkunawan. alsakankillapa. Chaynulla, Jerusalenpi
11੅.XVDODDFKNDOXJDUNXQDSLPLSDFKDPD‫ێ‬ NDTNXQDSLVOOXTVKLQNLOODSDFKD\SZLEOX‫ێ‬
pis kusalata kuyunqa. Chaynulla kusala mantaqa. Nataq, FKD\ƚKDNUDSL
mallaq tyimpu imami kanqa. 4LVKD\‫ێ‬ kaqkuna-VKX\SDTDDPDOODQDWLNUDNDQNL‫ێ‬
NXQDPDSLVNXVDODVDTUDPDQDULNDVKD\‫ێ‬ llapachu chay pwiblumanqa. 22੅Chaqa
killapakuna kanqa, tukuy pachapi. chay diyakunapimi, Dyuspa librun
Syilupipis rikankillapa dispantaypaq PDQWDNXVKDQSLNDVWLJXSDTLVNULELND‫ێ‬
allipla mana rikashaykillapakunata ima. shanqa kumplikayan. 23੅¡Akakaw chay
12੅“Piru kaykuna manaraq chaynu diyakunapi warmikuna ruriyjun,
kayatinqami, TDPNXQDWDTDD\SDVKXQTD‫ێ‬ manaqa ñuñuq wamrayjun kaqkunaqa
llapa, kusata qischashunqallapa chay imananqallaparaq! Chaqa allipla
tantakananllapa wasikunapi. $SDVKXQTD‫ێ‬ manchakuypaq nanachikuykuna
llapapis karsilkunaman itashuqllapa. chaynulla kusala saqra manchaypaq
&KD\QXOODTXNXVKXQTDOODSDJXELUQDGXU‫ێ‬ kastigumi chay pwiblupiqa kanqa.
kunapa, gubyirnukunapa naypanman ima 24੅Wakinkunaqami wanunqallapa

nuqapi kriyishaykillaparayku. 13੅Chaynu kuchilluwan lisyakar, chaynulla


apashutinllapamapis ashwan qamkunaqa ZDNLQNXQDWDTDD\SDUSULVXUSXULFKLQTD‫ێ‬
nuqallapaq rimankillapa. 14੅Qamkunaqa, llapa tukuy nasyunkunapi. Nataq,
amami llakir yarpupakunkillapachu Dyuspi mana kriyiq runakunaqa,
imataraq rimar washakashunllapa nirqa. Jerusalén pwiblutaqa limpu saruƚKDQTD‫ێ‬
15੅Chaqa, QXTDPLFKD\XUDVTD\DQDSDVKD\‫ێ‬ llapa, paykunapaq Dyus imanu
killapa allipla shumaqta rimanaykillapapaq. NDQDQSDTQLVKDQW\LPSXNXPSOLNDQDQ‫ێ‬
Chaymi kuntrashuqkunaqa mana imata kaman.
187 6DQ/XFDV੄21੄22

PDƚKDQNLOODSDFKX, DPD\DUSXSDNDQNL‫ێ‬
Dyusmanta Shamuq Runaqami OODSDSLVFKXND\ELGDSLNDZVD\DVKD\NL‫ێ‬
tikrakamunqa llapapaqqa. Ama chay jwisyu diyapiqa
(Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) qamkunata, chay mana allin ruraykuna
25੅“Chaymi siñalkuna kanqa rupaypi, daskaqla ratachishunanllapapaqchu.
killapi, qullarkunapi ima. Nataq 35੅Chaqa chay shamuq diyaqami

pachapi-shuypaqa tukuy runakuna shamunqa kay pachapi tukuy runakuna


dispantakashalla kidanqallapa. &KD\QX‫ێ‬ kawsaqkunaman. 36੅Chayrayku,
lla alliplata manchakunqallapa, mar qamkunaqa rikƚKDNXVKDODNDUWXNX\
yaku kusalata maqchikar waqamutin. tyimpula Dyuspi yarpur, payman
26੅Runakunami kusata manchakur, PDxDNX\OODSDFKD\VDTUDNDVWLJXNXQD‫ێ‬
imana kay pachapiqa kanan-shuypaqa mantaqa washakarna, Dyusmanta
pasayanqa nir yarpur, OLPSXGLVPD\DQ‫ێ‬ 6KDPXT5XQDSDQD\SDQPDQƚKDQD\NL‫ێ‬
qallapa. &KDTDV\LOXSLWXNX\NDTNXQD‫ێ‬ llapapaq”.
mapis kusalata kuyunqa. 27੅&KD\‫ێ‬ 37੅Chaynumiri Jesusqa, unaqqa

mantami Dyusmanta Shamuq Runataqa \DƚKDFKLNXT'\XVWDDGXUDQDQOODSD


rikanqallapa kusa llipyalla pudirninwan wasipi. Nataq, tutaman-shuypaqa chay
puktaypa rurinta shamuqtana. 28੅4DP‫ێ‬ Olivos sirkapi kidaq. 38੅Chaymi, tukuy
kuna nuqapi kriyiqkuna, kaynu tukuq runakunaqa allaq allaqla riqllapa
qallaritinqa, DQLPXWDD\SDUXPD\NL‫ێ‬ Dyusta adurananllapa wasimanqa,
llapata unaqman alsar nuqapaq Jesusta uyakuq.
chapakunkillapa. Chaqa mananami
PD\FKXNDQTDZDVKDNDQD\NLOODSD‫ێ‬ Jesustami wanuchiyta
paqqa”. yarpuranllapana
29੅Chaynupaqmi, ND\NXPSDUDV\XQWD‫ێ‬ (Mt 26.1-5, 14-16; Mr 14.1-2, 10-11;
Jn 11.45-53)
pis ruraran: “Allita rikayllapa igus

22
qiruta, manaqa wakin qirukunatapis. 1੅Shipchamuyarannami Pascua
30੅Chaqa chay qiru mushuqmanta fyistapi mana libadurayjun
qawamuqta rikarqa, \DƚKDQNLOODSDQD tantata mikuqllapa chay diyaqa. 2੅Nataq
tamya tyimpuqa shipchana nir. 31੅&KD\‫ێ‬ chay kurakunapa mantakuqninkuna,
nulla chay nishushaykunata pasaqta 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬
rikarqa, \DƚKDQNLOODSDQD'\XVPXVKXT‫ێ‬ kuqkunaqa, yarpuranllapa imanullapis
manta mantakunanpaq tyimpuqa Jesustaqa wanuchinanllapapaq. Piru
shipchana nir. runakunata manchashanllaparaykumi
32੅“Chaymi chiqapta nishaykillapa: mana aypayta puytiranllapachu.
Chay tyimpupi kaq runakunaqa 3੅Chaynu katinmiri, Jesuspa dusi

manaraq wanuyatinraqmi tukuyla kay \DƚKDNXTQLQNXQDSDXNQLQ-XGDV


nishushayllapaqa pasanqa nir. 33੅Chaqa Iscariotimanqa Satanás yaykuran.
syilu chaynulla kay pachamapismi 4੅3D\PLULUDQNXUDNXQDSDPDQWDNXTQLQ‫ێ‬

tukukanqa. Piru nuqa kunata, Dyusta adurananllapa wasipi


nishaykuna-VKX\SDTDPLPDQDPD\GL\D‫ێ‬ kuytakuqkunapa mantakuqninkunawan
lapis tukukanqachu. 34੅Kuytakankillapa, parlaq, ´,PDQXPL-HVXVWDTDTXVKD\NL‫ێ‬
amami dijankillapachu yarpuynikillapa llapa” nir. 5੅Chaynu nitinmi, kusata
FKD\PDQDDOOLQUXUD\NXQDWDUXUDFKL‫ێ‬ aligriyar qillayta arniranllapa. 6੅Chaymi
shunanllapapaqqa. Chaynulla ama Judasqa “Arí” nir, imanulapis allita
6DQ/XFDV੄22 188

rikar maykaqlapipis runakuna mana qashanqa pullaqa mikushunllapanachu,


yaqqa kaq yupay katin, ´5LNDFKLVKXWL\‫ێ‬ Dyus qashan mushuqmanta mantakutin,
llapa aypankillapa” niran. chaypi mikunallapakaman”.
17੅Chaynu nirqa uk kupata aypar,
Pascua mikunata Dyusta payji nishana kar niran:
kamakachiranllapa “Kayta aypar, aypachinakur
(Mt 26.17-29; Mr 14.12-25; upyayllapa. 18੅Allitami willashaykillapa,
Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) mananami qashanqa kay ubapa
7੅Pascua fyistapi mana libadurayjun yakuntaqa upyashaqnachu, Dyus qashan
tantata mikuqllapa chay diyapinami PXVKXTPDQWDPDQWDNXTTDOODULQDQND‫ێ‬
karanllapa. Chaynulla chay diyapimi man”.
X\VKLWDNXQDWDXIULQGDSDTQLUZDQXFKLT‫ێ‬ 19੅Chaynu nirmi, Jesusqa uk tantata

llapapis. 8੅Chaymi Pedruwan Juantaqa, aypar Taytanta payji nir, pakir quran
-HVXVTDNDƚKDUDQND\QXQLU: \DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLU:
—Rir kamakachiyllapa Pascua fyistapi “Kaymi nuqapa kwirpuy. Qamkunata
mikunanchikllapata. washashunayllapapaq wanuyani chay.
9੅&KD\QXQLWLQTDSD\NXQDTDWDSXUDQ‫ێ‬ Kaytami ama qunqarchu rurankillapa
llapa: yarpumanaykillapapaq” nir.
—¿Maypitaq kamakachinayllapata 20੅Chaynu mikutinllapanaqami, kupata

munayanki? nir. aypar kaynu niran:


10੅Jesusqa niran: ´.D\\DZDUQL\WDLƚKDVKD\ZDQPL
—-HUXVDOpQSZLEOXPDQƚKDUQDTDPL, Taytay Dyuswan uk mushuq tratuta
uk runa kantarunpi yakuta apaqta rurani, TDPNXQDWDNXVDWDOODNLSDVKX‫ێ‬
tarinkillapa. Chaymi paypa ikinta shayllaparayku. 21੅Piru, mayqanƚKL
rinkillapa wasinman yaykunankaman. kanan kuntraykunaman qukumayan
11੅Chaymantami chay wasipa amuntaqa chayqa, kay misapi nuqawan pulla.
ninkillapa: ¶<DƚKDFKLPDTQL\OODSDPLQLQ: 22੅Chaymi Dyusmanta Shamuq

¿0D\ODZNZDUWX\NLSLWDT\DƚKDNXTQL\‫ێ‬ Runataqa, imanutaq kananpaq karan


kunawan Pascua mikunata mikushaq? chaynuta ruranqallapa kuntrankunaqa.
niyan’ nir. 12੅Chaynu nitkillapami payqa ¡Piru imananqaraq, FKD\NXQWUDQNXQD‫ێ‬
rikachishunqallapa wasinpa unaqninpi man qukuqqa!”
uk atun kwartu kusala kamakashatana. 23੅&KD\QX-HV~VQLWLQPL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

Chaymi chaypi kamkachinkillapa kunaqa, paynin paynin niqllapa:


mikunallapapaqqa. “¿0D\TDQQLQFKLNOODSDWDTNXQWUDQNXQD‫ێ‬
13੅Chaynu nitinmi paykunaqa rir, Jesús man qukuyanchikllapaqa?” nir.
nishannulla tariranllapa. Chaymi chaypina
kamakachiranllapa Pascua mikunataqa. -HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQD
14੅Chaymanta mikunanllapa uras anyanakuranllapa
ƚKDPXWLQTD, -HVXVTDDSXVWXOQLQNXQD‫ێ‬ 24੅-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDSD\NXQD‫ێ‬

wan samaranna misamanqa. 15੅Chaymi pura anyanakuranllapa, PDELUPD\TDQQLQ‫ێ‬


Jesusqa paykunataqa niran: llapashi Dyuspaqqa kusa mas allin nir.
´.DQDQPDQDUDTTLVFKDNDUZDQX\DVKD\‫ێ‬ 25੅Chaymanta Jesusqa paykunataqa niran:

llami, ¡DOOLSODWDPXQDVKDNDQLTDPNXQD‫ێ‬ “Uk nasyunkunata mantaqkunami


wan pulla tantanakur mikunallapapaq! munashannulata runa masinkunatapis
16੅Chaqa kanan mikushallapaqami manana mantakur purichinllapa. Chaynu karmapis,
189 6DQ/XFDV੄22

‘Ukkunatami kusalata yanapanillapa’ nir 34੅PiruJesusqa niran:


alabakanllapa. 26੅Piru qamkunaqami ama —Pedro, nishaykimi: Kananllami
chaynuchu kankimanllapa. Ashwan manaraq gallumapis kantayatinchu,
PD\TDQQLNLOODSDNXVDPDV\DƚKDTNDUTD, kimsa kuti nuqapaqqa ninki ‘Manami
mana kwintachaypaqla kayllapa. Chaynulla riqsinichu’ nir.
chay mantakuqpis uk sirbikuq yupay
kanqa. 27੅Mabir willamayllapa: ¿Mayqantaq Jesusta qischananllapapaq ura
kusa mas allinqa? ¿Chay misaman mikuq ƚKDPX\DUDQQD
tan chay runa, manaqachu chay mikuyta 35੅Chaynulla Jesusqa tapuranpis
aypachikamun chay? Misapi samayan chay \DƚKDNXTQLQNXQDWDTD:
runami kusa mas allinqa. Nataq nuqaqa —Nuqami mana alfurjayjunta, mana
chay sirbikuq yupay kani qamkunapaqqa. qillayta purichinaykillapapaq talqitayjunta,
28੅´&KD\PLLPDQXƚKLTQLPDTNXQD PDVOODQTL\MXQWDLPDFKXNDƚKDVKXUD\OODSD.
ruramatinllapamapis, qamkunaqa pullay &KD\QXNDƚKDVKXWL\OODSDTD, ¿LPD\NLOODSD‫ێ‬
kashaykillapa. 29੅Chayraykumi nuqaqa llaqachu faltashuranllapa?
mantakunaykillapapaq nishaykillapa Chaynu nitinqa paykunaqa niranllapa:
imanuƚKL7D\WD\'\XVQXTDWDSLV —¡Manami!
mantakunaypaq nimaran, chaynulla. 36੅Chaymanta Jesusqa niran:
30੅Chaynu karqami, maydiyaqa qamkunaqa —Kanan-shuypaqa alfurjayjun kaqqa
mantakunaypiqa mikunkillapa, XS\DQNL‫ێ‬ apayllapa. &KD\QXOODTLOOD\WDSXULFKLQD\NL‫ێ‬
llapa nuqa tashay misapi pullay. Chaynulla, llapa talqitatapis apayllapa. 1DWDTPD\TDQ‫ێ‬
mantakunaykillapa samanapi tar, Israel nikillapa mana ispadayjun karqa, SXQFKX\‫ێ‬
pwiblumanta dusi ayllukunata rikar killapamatapis rantikur rantiyllapa.
\DƚKDQNLOODSD, allin mana allin nirmapis”. 37੅Imapaqmi chaynutaqa nishuyanillapa.

&KDTDQXTDZDQPL'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬
Pedrumi Jesusta arniran mana shankunaqa kumplikanqa. Chaqa niqmi:
dijananpaqchu ‘Mana allin runakunawan pullata, mana
(Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; allinpaq riqsimanqallapa’ nir. Chaynumiri
Jn 13.36-38) '\XVQLWLQQXTDSDTWXNX\LVNULELNDVKD‫ێ‬
31੅Chaynullami niranpis Amitunchik kunaqa, kumplikayanqa chay nishannulla.
Jesusqa: 38੅Chaynu Jesús nitinqa, paykunaqa

—Simón, Simón, imanutaq wayramaqa niranllapa:


WULJXWDƚKDVSLUTXWXQ, chay yupaymi —Taytituy, ND\SLPLLVKND\LVSDGD‫ێ‬
Satanás, QXTDPDQWDFKLTDQFKDVKXQD\DQ‫ێ‬ kunaqa nir.
llapa. 32੅Piru Simón, nuqaqami qampaq Chaymi Amitunchik Jesusqa niran:
mañakusha kani, maydiyapis nuqallapi —Chaykaqllana nir.
kriyinaykipaq. Chaymi qashan nuqallawan
karqa, yanapay uknikikunata nuqalapi Jesusmi Getsemaní wirtapi
allita kriyinanllapapaq. mañakuran
33੅Chaynu Jesús nitinqa, Simonqa (Mt 26.36-46; Mr 14.32-42)
niran: 39੅Chaymantaqa Jesusqa lluqshir riran
—Taytituy, nuqaqami karsilman Olivos sirkaman, chaynu kustumrin
qamwan pulla rinaypaqmapis kashanrayku. &KD\PL\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
yarpushana kani. &KD\QXOODZDQXWNLPD‫ێ‬ kunapis ikinta riran. 40੅Chay lugarman
pis pullayki wanushaq. ƚKDUQDTD, \DƚKDNXTQLQNXQDWDTDQLUDQ:
6DQ/XFDV੄22 190

—Dyusman mañakuyllapa ama uchapi ninta sirbiq runapa allilaw rinrinta


ratanaykillapapaq. ¡saq! pitiran. 51੅Jesusqa niran:
41੅Chaynu nirqa paykunamantaqa —¡$PDQDPDVLPDWDSLVUXUD\OODSD‫ێ‬
karukaqllaman rir, chaypi qunqurikur chu! nir.
Taytanman mañakuran, kaynu nir: Chaynu nirmi chay sirbikuqpa
42੅“Taytay, puytiypaq katinqa rinrintaqa kamarla, allicharan.
yanapamay-ari kay kusa ayaq yaku 52੅Chaynu rurarnaqa chay kurakunapa

yupay qischakaymantaqa. Piru amami mantakuqninkunata, '\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬


nuqa munashaynuchu rurakanqa. llapa wasipi kuytakuqkunapa
Ashwanmi qam munashayki kanqa” nir. mantakuqninkunata, chaynulla tukuy
43੅Chaynu niyatinqami, unaq ruku mantakuqkunawan payta apaq
syilumanta uk ángel chaypi rikarir shamushakunataqa, niran:
yanaparan. 44੅Jesusqa chay kusalata —¿Imapaqtaq ispadakunawan,
qischakananpaq karan, chaypaq yarpur qirukunawan ima, uk suwakuqman
kusalata mañakuyaran Dyusmanqa. yupay shamushaykillapa nuqamanqa?
Chaynu mañakutinqami, ƚKLƚKDSQLQPD‫ێ‬ 53੅Nuqaqami imuraspis Dyusta

pis pachaman shutuyaran yawar yupay. adurananllapa wasipiqa qamkunawan


45੅Chaynu nir, Dyusman mañakurnaqa pulla katiyqa, PDQDLPDWDSLVUXUDPD‫ێ‬
VKDULUULUDQFKD\\DƚKDNXTQLQNXQD raykillapachu. 3LUXTDPNXQDWXWDSDUDT‫ێ‬
kayashanman. ƵKDUQDTDDOOLSODWDOODNLU manta kar, kanan tutapashana katinqa,
VKD\NXVKDSXQXTWDWDULUDQSD\NXQD‫ێ‬ LPDWDSLVUXUD\DVKDTQLU\DUSXQNL‫ێ‬
taqa. 46੅Chaymi kaynu niran: llapana. &KDTDXUD\NLOODSDƚKDPXVKD‫ێ‬
—¿Imapaqtaq punuyankillapa? Sharir nari nir.
Dyusman mañakuyllapa, ama uchapi
ratanaykillapapaq nir. Pedrumi Jesustaqa mana
riqsinichu niran
Jesustami prisuranllapana (Mt 26.57-58, 69-75;
(Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Mr 14.53-54, 66-72;
Jn 18.2-11) Jn 18.12-18, 25-27)
47੅Chaynu nir Jesús rimayatinllami, 54੅&KD\PDQWD-HVXVWDTDD\SDUDSDUDQ‫ێ‬

FKD\GXVL\DƚKDNXTQLQNXQDPDQWDXNQLQ llapana kurakunapa punta mantaqninpa


Judasqa, achka runakunapa naypanta wasinman. 3LUX3HGUXTDPLODUJXNDTOOD‫ێ‬
ƚKDUDQ. Chaymi qimikaran Jesustaqa manta chapar, ikinllapata riyaran.
muchar saludananpaq. 48੅Piru Jesusqa 55੅Chaymi chay wasipa pampanpa

niran: ƚKD\SLQSLQLQDWDUDWDFKLUFKD\SD
—Judas, ¿mucharlachu Dyusmanta ridurninlapi tukuy taranllapa. Pedrupis
Shamuq Runataqa kuntrankunaman chaypi paykunawan pulla tayaran.
qukunki? nir. 56੅Chaynu tayatinllapaqa, uk sirbikuq
49੅Chaymi chaypi Jesuswan warmi Pedrutaqa rikar, kusalata
kaqkunaqa, imami pasayan nir kwintata chapayaran. Chaymi kaynu niran:
qukar, niranllapa: —Kay runapismi paywanqa pulla
—Taytituy, ¿ispadakunawanchu karan nir.
washakashunllapa? nir. 57੅Piru Pedruqa niran:
50੅Chaynu nitinqa, FKD\SLNDTNXQD‫ێ‬ —Mamitay, manami riqsinichu chay
manta ukninqa, NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬ runataqa nir.
191 6DQ/XFDV੄22੄23

58੅&KD\PDQWDTDVKDQXNUDWXNDTOD‫ێ‬ ninkuna, kurakunapa mantaqninkuna,


manta ukpis Pedrutaqa rikar, kaynu FKD\QXOOD0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU
niran: \DƚKDFKLNXTNXQDLPD. Tantakarqa
—Qampis paypa uknin kanki nir. -HVXVWDTDDSDUDQNXVDPDVNDUJX\MXQ‫ێ‬
Pedruqa niran: kunapa naypanman. Chaypiqami, kaynu
—¡Manami! Mana nishuyanillapa nir tapuranllapa:
wakmaqari. 67੅—Willamayllapa: Qamchu Dyuspa
¿
59੅Chaymanta uk ura pasashana yupay Akrashan Cristun kanki? nir.
katinqa, qashan ukpis niran: Chaynu taputinllapaqa, payqa niran:
—Alliptamiri kay paypis Jesuswanqa —Nuqa, kananlla ‘Dyuspa Akrashan
pulla karan. &KD\QXOODSD\TD*DOLOHD‫ێ‬ Cristun kani’ nishutiyllapaqa, mana
manta wakmaqari. kriyimankillapachu. 68੅Chaynulla, nuqa
60੅Qashanmi Pedruqa niran: tapushutiyllapapis mana imatapis
—¡Taytituy, PDQDPL\DƚKD\DQLFKX willamayankillapachu [chaynulla mana
mayqanpaqmi rimayanki nirmapis! NDƚKDPD\DQNLOODSDODPDSLVFKX] kanqa.
Chaynu Pedro niyatinlami chay 69੅Piru kananmanta-pachami,

kutilla, gallu kantaran. 61੅Chaymantaqa Dyusmanta Shamuq Runaqa kusa puytiq


Amitunchik Jesusqa das tikrakar Dyuspa allilaw qichqanpi tayanqa.
Pedruta chaparan. Chaynu chapatinqa, 70੅Chaynu nitinqa tukuy tapuranllapa:

Pedruqa yarpuran, Amitunchik kaynu —Chaynu katinqa, ¿qamchu Dyuspa


nishanta: “Kananllami manaraq gallu Wamran kanki? nir.
kantayatin kimsa kuti nuqapaqqa ninki: Jesusqa niran:
‘Manami riqsinichu’ nir” nishanta. —Qamkunallami ninkillapa.
62੅Chaymi Pedruqa chaymanta 71੅Chaymantaqa paykunaqa

lluqshirqa kusalata llakir, piñakur ima niranllapa:


waqaran. —¿,PDWLVWLJXWDWDTPDVTDPXQDQ‫ێ‬
chikllapa? Chaqa nuqanchikkunalla
Jesustami kusata asipar ima uyapashanchikllapa paylla rimatin nir.
qischaranllapa
(Mt 26.67-68; Mr 14.65) Jesusta Pilatuman aparanllapa
63੅Chay (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5;
runakuna Jesusta chaypi
kuytar shaqkunaqa kusata asipar ima Jn 18.28-38)
maqaranllapa. 64੅Nawinkunata bindar
23
1੅Tukuy chaypi kaqkunaqa,
ima kaynu tapuqllapa: sharir aparanllapa Jesustaqa
—Mabir tantyay ¿pitaq maqashusha? gubyirnu Pilatupa naypanman. 2੅Chay
nir ima. Pilatupa naypanpiqa, yanqa illaqmanta
65੅Chaynulla, allip ukmankunata tapur llullakur Jesuspaqqa willakuq
allipla saqra pinqaypaqta willaqllapamapis. qallariranllapa kaynu nir:
—Kay runataqami tarisha kanillapa
Jesustami karguyjunkunaman pwibluyllapamanta runakunata kusa
aparanllapa XNPDQVDTUDNXQDWD\DƚKDFKLTWD. Chaqa,
(Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; paymi nin manashi impwistuta gubyirnu
Jn 18.19-24) Cesartaqa pagrashaqllapachu. Chaynulla
66੅Unaqna katinqa tantakaranllapa, ninpis payshi Dyuspa Akrashan Cristun
FKD\,VUDHOUXQDNXQDSDUXNXPDQWDNXT‫ێ‬ tukuyta mantakuqqa nir.
6DQ/XFDV੄23 192

3੅Chaymi Pilatuqa Jesustaqa kaynu nir llapa. Chaynu rurayar imaqa, +HURGHV‫ێ‬
tapuran: SLV-HVXVWDTDTDVKDQNDƚKDUDQ
—¿Qamchu chay Israel runakunapa Pilatuman.
mantaqnin kanki? nir. 12੅Chay diyaqamiri Pilatuwan

Jesusqa niran: +HURGHVTDNXVDODDPLJXQDWLNUDNDUDQ‫ێ‬


—Qamllami ninki. llapa, XQD\NXQDNXVDWDƚKLTQLQDNXT
4੅Chaynu Jesús nitinqa, Pilatuqa chay kasha karmapis.
kurakunapa mantaqninta, tukuy
runakunatapis niran: Jesustami wanuchinanpaqna
—Nuqapaqqami kay runaqa mana niranllapa
ima uchayjunchu nir. (Mt 27.15-26; Mr 15.6-15;
5੅Chaynu nitinqa, chay runakunaqa Jn 18.39–19.16)
llallin kusalata lanyar niranllapa: 13੅Chaymantami Pilatuqa kurakunapa
—&KD\NXVDXNPDQWD\DƚKDFKLNX\D‫ێ‬ mantaqninkunata, ZDNLQNDUJX\MXQ‫ێ‬
shanwanmi, chay pwibluyllapamanta kunata, chaynulla tukuyla runakunata
runakunataqa limpu pantachiyan. ima tantamuran. 14੅Chaymi kaynu niran:
&KD\QXPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTTDPL —Qamkunaqa kay runata nuqaman
qallariran Galileapi. Kanan-shuypaqa apamuraykillapa, ‘Pwibluymanta
kay Judeapina puriyan nir. runakunata limpu pantachiyan’ nir.
Nuqami qamkunapa naypaykillapapi
Jesustami Herodesman aparanllapa tapusha kani. Piru paypa uchantaqami
6੅Chaynu nitinllapa uyaparqa, Pilatuqa mana tarishachu kani qamkuna
tapukuran ¿ND\UXQDTDFKX*DOLOHD‫ێ‬ niyashaykillapanuqa. 15੅Chaynulla
manta? nir. 7੅Chaymanta runakuna, Herodespis mana paypiqa ima uchatapis
Galileamantami nitinllapaqa, NDƚKDUDQ tarishachu. Chayraykumi qashan
gubyirnu Herodesman. Chaqa, paypis QXTDPDQNDƚKDPXVKD. Chayrayku
chay diyakunapiqa Jerusalenpi karan. \DƚKD\DQNLOODSDQD, manami ima mana
8੅-HV~VFKD\PDQƚKDWLQ, Herodes allintapis kay runaqa rurashachu nir.
rikarqa kusala aligrita yarpuran. Chaqa Chaymi wanuchinapaqqa mana
kusa unaynami paypaqqa rimaqllapata allinchu. 16੅&KD\PLULQXTDTDZLS\DFKL‫ێ‬
uyapasha kar, Herodesqa riqsiyta NXUODNDƚKDVKDT. 17੅[Chaynuqami
munaran. Chaynullami milagrukunata Pilatuqa niran, kada Pascua fyistapi uk
ruratin ima rikanaran. 9੅Chaymi kusata prisuta lluqshichiq kar].
tapuran. Piru, Jesusqa mana imalatapis 18੅Chaynu Pilato nitinqami, allipta

willaranchu. chay runakunaqa tukuynin pullalla


10੅Chaypiqa karanllapapis kurakunapa lanyaranllapa kaynu nir:
mantaqninkuna, Moisés mantakushanta —¡Wanuchiy chaytaqa! ¡Ashwan
\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDLPD. Chay Barrabasta karsilmanta lluqshichir
paykunaqami chaypiqa alliplata NDƚKD\! nir.
uchachayaranllapa. 11੅Chayna, Jesús 19੅Chaqa, kay Barrabastaqami

mana imatapis rimatinqa, Herodesqa karsilmanqa itasha karanllapa, Romapa


wakin suldadukunawan kusalata gubyirnunpa kuntran kar uk runata
kushiparanllapa. Chaymi Jesusta wanuchishanpaq. 20੅Piru Pilatuqa,
asipananllaparaykuqa, gubyirnupa Jesusta mana wanuchiyta munarqa,
NXVDODƚKDQL\MXQUDƚKSDQWD\DNDFKLUDQ‫ێ‬ qashanpis chayllata chay runakunataqa
193 6DQ/XFDV੄23

niran. 21੅Ashwan paykunaqa kusala chaynulla chay warmikuna mana


jwirtita lanyaranllapa kaynu nir: wamran katin mana ñuxXFKLNXTNXQD‫ێ‬
—¡Kruspi klabay! ¡Kruspi klabay! nir. paqmapis’ nir. 30੅Chaymi, chaynu
22੅Chaynu niyatinllapamapis, qashan qischakarnaqa runakunaqa qaqakunata
kimsa kutipaqna Pilatuqa niran: ninqallapa: ‘¡Nuqakunapa anayllapaman
—Chaqa ¿ima mana allintataq kayqa ratamuyllapa!·&KD\QXOODOXPDNXQDWD‫ێ‬
rurasha? Nuqapaqqami kay runaqa pis ninqallapa: ‘Pakakuchimayllapa ima’
PDQDLPDXFKD\MXQSLVFKXZDQXFKLFKL‫ێ‬ nir. 31੅Chaqa llullu qiruwan tukuy
kunaypaqqa. &KD\PLQXTDTDNDVWLJDFKL‫ێ‬ kaykunata rurarqa, ¿imanuna kanqa
NXUODNDƚKDVKDT. qiru chakishana katinqa?”੆o
23੅Piru chay runakunaqami qashan 32੅Chaynullami Jesuswan pullataqa

kusala jwirtita kaynu nir lanyaranllapa: apaqllapapis ishkay wanuchikuq


—¡Kruspi klabay! nir. runakunata Jesuswan pullata kruspi
Chaynu allipta lanyayatinllapaqami, klabananllapapaq. 33੅Chaymanta chay
24੅Pilatuqa, SD\NXQDPXQDVKDQOODSDQX‫ێ‬ XNOXJDU&DODYHUDVKXWLTPDQƚKDFKLU‫ێ‬
llata ruraran. 25੅Chaymi chay Barrabás, llapaqa, Jesustaqa klabaranllapana
Romapa gubyirnunpa kuntran kar uk kruspiqa. Chaynulla chay ishkay
runata wanuchisha katinmapis, wanuchikuq runakunatapis kadalaw
karsilmanta lluqshichir, qichqanpi krusllapi klabaranllapa.
Jesusta-shuypaqa paykunatana quran. Ukninta allilaw qichqanpi, ukninta
ichuqlaw qichqanpi. 34੅[.ODEDWLQOODSD‫ێ‬
Jesustami kruspi klabaranllapana naqa Jesusqa niran:
(Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; “Taytay, pirdunay kay runakunataqa.
Jn 19.17-27) 3D\NXQDTDPLPDQD\DƚKDQFKXLPDWDPL
26੅-HVXVWDNUXVPDQNODEDTDSD\DU‫ێ‬ rurayanllapa nirmapis”.]
llapanaqa, Cirenemanta uk runa Simón Chaymantami chay suldadukunaqa
shutiq, ƚKDNUDQPDQWDVKDPXTWDWDULUDQ‫ێ‬ -HVXVSDUDƚKSDQNXQDWDVXUW\DNXU
llapa. Chaymi Jesuspa krusninta ayparanllapa. 35੅Runakunaqami chaypi
rikrachir, paypa ikinllata aparanllapa. rikakuyaranllapa, chay karguyjun
27੅Kusala achka runakunami Jesuspa runakunamapis alliplata kushikur
ikintaqa riranllapa. Chaynullami asiparanllapa kaynu nir:
warmikunapis kusalata llakir, waqar —Ukkunata-shuypaqa washaran.
ima riranllapa. 28੅Piru Jesusqami Mabir kananqa paylla washakanqari,
paykunata chapar kaynu niran: chiqapta Dyuspa Akrashan Cristun
“Jerusalenmanta warmisitakuna, ama karqa.
nuqapaqqa waqayllapachu. Ashwan 36੅Chaynulla chay suldadukunapis

qamkunallapaq, wamraykikunapaq ima Jesusmantaqa burlakaqllapa. Chaymi


waqayllapa. 29੅Chaqa uk kusala qimikar upyachiqllapa allipla puchqu
qischakay tyimpukunapimi ninqallapa: binuta, kaynu nir:
‘Allinmi kasha chay warmisitakuna 37੅— Chiqapta, Israelmanta
¡
mana wamrakuq chaykunapaq, chay runakunapa mantaqnin karqa, qamlla
warmi mana ruriyjunchu kaqkunapaq, washakay-ari! nir.

o¬23.31 Qirupaq rimarqami, payllapaq riman Jesusqa. Pay kaypi katin chaynuta rurarqa,
ashwan pay mana kaypi katinmaqa, imatapis ruranqallapa.
6DQ/XFDV੄23 194

38੅Chaynulla, -HVXVSDXPDQSDDQDQSL‫ێ‬ kunapa kapitannin, tukuy chaykunata


TDPLXNOLWULUXWDƚKXUDUDQOODSD[griego rikar uyapar imaqa, Dyusta alabaran,
rimaypi, latinpi, hebreo rimaypi ima] kaynu nir:
Chaqa kaynu niyaq: “KAYMI ISRAEL —Chiqaptami kay runaqa mana ima
RUNAKUNAPA MANTAQNIN” nir. uchayjunlamapischu kasha nir.
39੅Chay ishkay wanuchikuqkuna 48੅Tukuy chaypi kaqkunaqa, tukuy ima

Jesuswan pulla kruspi klabaraqkunapa pasashanta rikarqa, kusala mana


ukninqa, musyar kaynu niyaq: allitachu yarpur riranllapa, TDVTXQ‫ێ‬
—¡Chiqapta qam Dyuspa Akrashan llapata takaqnu. 49੅Piru, Jesusta tukuy
Cristun karqa, qamlla washakar, riqsiqkuna, Galileamanta-pacha pullan
nuqakunatapis washamayllapari! nir. warmisitakuna rishakunapis, FKD\OODSL‫ێ‬
40੅Chaynu nitinqami, ukninqa kaynu raq kidaranllapa. Chaymi tukuy ima
nir anyaran: pasaqkunatapis karukaqlapi shasha
—¿Manachu qamqa manchanki rikakuyaranllapa.
Taytanchik Dyustaqa, TDPZDQXQD\NL‫ێ‬
paqna qischakayarmapis? 41੅Nuqanchikqa Jesustami pamparanllapana
imanu mana allinta rurashanchikraykumi (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47;
qischakayanchikmapis, pagrakuq yupayna, Jn 19.38-42)
chay mana allinkunata tukushanchikpaq. 50-51੅Karanmi uk allip allinla runa José

Piru kay runa-shuypaqa mana imata shutiq, chay Judea lugarpa pwiblun
uchakusha karmapis, qischakayan. Arimatea shutiqmanta. Payqami
42੅Chaymantaqa niranpis chay runaqa: Israelmanta kusa mas karguyjunkunapa
—Tayta Jesús, yarpumankiri qashan masin karan. Piru chay karguyjunkuna
mushuqmanta mantakuq qallarirqa. \DUSXVKDQNXQDZDQTDPDQDFKD\OODWD‫ێ‬
43੅Chaynu nitinqa, Jesusqa niran: chu yarpuq. Ashwan, '\XVPXVKXT‫ێ‬
—Allitami nishayki: Qamqa manta mantakunanpaq nir yarpur,
kananllami nuqawan pulla kanki Taytay kawsaq-ari. 52੅Chaymi payqa Pilatuman
Dyuspa luryanpi nir. ƚKDU-HVXVSDNZLUSXQWDPDxDUDQ.
53੅Chayna, Pilatuqa apay nitinqa, payqa
Jesusmi wanuranna krusmanta shumaqla ishkichimur, uk
(Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; \XUDTUDƚKSDZDQSLOOXUDSDUƚKXUDUDQ
Jn 19.28-30) TDTDSDSDƚKDQODSLXNXƚKNXUXUDNDVKD
44੅A las dusimanta-pacha alas tris di la karan chayman. Chaypiqami manaraq
tardikaman tukuy pacha allipla mayqantapis pampashallapachu karan.
tutaparaq intiru kidaran. 45੅Rupayqami 54੅Chay pampayan diyapiqami,

manana achkirachikamurannachu. VDPDQDGL\DSDTQDNDPDNDFKLNX\DT‫ێ‬


'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSDƚKD\SLQSL llapa, chaqa qallariyaqnari. 55੅Chay
DWXQUDNWDUDƚKSDZDUNXUDTSLV warmikuna Galileamanta-pacha
ƚKD\SLPDQWDZDNPDQND\PDQOLPSX Jesuswan pulla riqkunaqa, riranllapa
llikikaran. 46੅Chay kutillami, Jesusqa ULNDTFKD\XƚKNXWDTD. Chaymi, chaypi
kusala jwirtita qayƚKDNXUDQND\QXQLU: imanu pampatinllapamapis allita
“¡Taytay, ispirituytami makikilaman rikaranllapa. 56੅&KD\PDQWDZDVLQOODSD‫ێ‬
ƚKXUDPXQL! ¡Qamna rikapamanki!” man tikrakamurllapanaqa, kusala
Chaynu nirqa Jesusqa wanukuranna. mishki mutkiypaq rimidyitukunata
47੅&KD\PDQWDFKD\URPDQRVXOGDGX‫ێ‬ kamakachiranllapa, chaykunawan
195 6DQ/XFDV੄23੄24

Jesustaqa salar kamakachinanllapapaq. pis willaranllapa. 10੅Chaynu Jesuspa


Piru chay samana diyapi-shuypaqa apustulninkunata willaqkunaqami kaykuna
imanutaq kananllapapaq karan, FKD\QX‫ێ‬ karanllapa: María Magdalena, Juana,
llata kumpliranllapa. Santiagupa maman María, wakin
warmikuna ima. 11੅Piru chay apustulkunata
Jesusmi kawsamuranna willatinllapaqa, mana kriyiranllapachu.
(Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Jn 20.1-10) Ashwan wak warmikunaqa yaruyasha

24
1੅Chaymantami simanapa punta kanqa nir yarpuranllapa.
diyanpiqa, FKD\ZDUPLVLWD‫ێ‬ 12੅Chaynu niyatinllapamapis, Pedruqa

kunaqa allaq allaqla riranllapa Jesús wasimantaqa lluqshimur riran kallpaylla


pampakashanmanqa, chay mishki Jesús pampakashanmanqa. &KD\PDQƚKDU
PXWNL\SDTODULPLG\LWXNXQDWDNDPNDFKL‫ێ‬ XƚKNXUXULPDQFKDSDNXUTD, mana imatapis
shanllapata apar. Chaynullami wakin rikaranchu. Ashwan Jesús pillukashan
warmikunapis paykunawan riranllapa. UDƚKSDODQDFKD\SLTDXVXUD\DVKDNDUDQ.
2੅&KD\PDQƚKDWLQOODSDTD, FKD\XƚKNXWD Chaynuta rikarqami kusa dispantakashalla
kirpasha kusa atun rumiqa manana qashan wasinman tikrakamuran.
tayashanpinachu kasha karan. 3੅Chaymi
Jesusmi Emausman nan riqpi
FKD\PDQ\D\NXUTDPDQDQDWDULUDQ‫ێ‬
rikariran
llapanachu Amitunchik Jesuspa
(Mr 16.12-13)
kwirpuntaqa. 4੅Chayna chayta rikarqa,
kusalata yarpupakuranllapa. &KD\ND‫ێ‬ 13੅Chay diyallapimi Jesuspa ishkay
manmi ishkay runakuna kusa llipyalla \DƚKDNXTQLQNXQDULUDQOODSD(PDXV
yuraq mudanayjun paykunapa pullan pwibluman. Chay pwibluqami,
shaqta rikaranllapa. Chaymi alliplata Jerusalenmantaqa yaqqa ishkay urasma
manchakuranllapa. 5੅&KD\QXPDQFKDNX‫ێ‬ kasha kanqa. 14੅Chay paykunaqa, tukuy
shanllaparaykumi, tukuynin qunqurikur ima pasashanta parlaqnu riyaranllapa.
pachaman pukƚKLUDUDQOODSD. Piru chay 15੅Chaynu parlar ima riyatinllapaqa,

llipyaraqlla runakunaqa niranllapa Jesusqa pay paylla paykunamanqa


paykunataqa: qimikar pullanllapa riq qallariran.
—¿Imapaqtaq kawsaq runapaqqa, 16੅Chayna, rikarmapis paykunaqa mana

maskakunkillapa wanushakunapa riqsiranllapachu, QDZLQOODSDELQGDND‫ێ‬


pampakashanpiqa? 6੅0DQDPLND\SLQD‫ێ‬ sha yupay kashanrayku. 17੅Chaymantaqa
chu. Kawsamushanami. Yarpuyllapa Jesusqa paykunataqa tapuran:
qamkunawan pulla kar Galileapi —¿Imatataq qamkunaqa kusata
willashushanllapata. 7੅¿Manachu parlaqnu riyankillapa nantaqa?
nishuranllapa: Dyusmanta Shamuq Chaynu nitinqa, SD\NXQDTDVKDUDQ‫ێ‬
Runataqashi uchasapakunapa llapa llakishala. 18੅Chaymantaqa uknin
PDNLQPDQTXNXWLQOODSDZDQXFKL\DQTD‫ێ‬ Cleofas shutiqqa niran:
llapa; chaymanta kimsa diyamantaqa —7XNX\UXQDNXQDPL\DƚKDQOODSDND\
kawsamuyanqa nir? diyakuna Jerusalenpi pasashanta.
8੅Chaymi, chaynu nitinqa, chay
¿4DPODFKXPDQD\DƚKDQNLFKD\NXQD‫ێ‬
warmikunaqa yarpuranllapa Jesús taqa, furastiru kashaykirayku?
willashanllapata. 9੅Chaymanta Jesús 19੅Chaynu taputinqa, paypis kaynu nir

pampakashanmanta tikrakarllapaqa, unsi paykunataqa tapuran:


apustulninkunata, FKD\QXOODZDNLQNXQDWD‫ێ‬ —¿Imataq pasasha?
6DQ/XFDV੄24 196

Paykunaqa niranllapa: riq yupay tukuran. 29੅Chaynu tukutinmi,


—1D]DUHWPDQWD-HVXVSDTPLSDUOD\DQL‫ێ‬ SD\NXQDTD-HVXVWDTDNXVDWDUXJDUDQ‫ێ‬
llapa. Chay runaqami Dyusninchikpaqqa llapa, kaynu nir ima:
uk puytiq rimaqnin kaq, rimayninpi, ima —Nuqakunawan kaylapi kiday. Chaqa
ruraykunapimapis. Chaynulla tukuy tardina, tutapayannami.
runakunapa naypanpimapis kusa allin kaq. Chaynu niyatinllapaqa, Jesusqa
20੅&KD\SD\WDTDPLNXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬ yaykuran ruriman, paykunawanna
kuna, nuqakunamanta karguyjun runa chaypi kidananllapapaq. 30੅Chaymanta
masiyllapa, paytaqa uchachar qukuran misapina tayatinllapaqa, Jesusqa
kruspi klabar wanuchinanllapapaq. makinpi tantata aypar Dyusta payji
21੅Nuqakunaqami alliplata paypi yarpur nirqa, ƚKD\SLQPDQWDSDNLUSD\NXQDWDTD
yarakuyarayllapa, pay washayanqa quran. 31੅Chaynu qutinqa, chay kutilla
nasyunniyllapata nir. Piru, NLPVDGL\DSDT‫ێ‬ FKD\UXQDNXQDFKLTDSWDNZLQWDFKDNDU‫ێ‬
namiri payta wanuchishanllapaqa. naqa, Jesusta riqsiranllapa. Piru Jesusta
22੅“Piru wakin warmikuna, nuqakunawan riqsitinllapaqa, payqa das chinqaran.
pulla kaqkunaqami manchachimashallapa, 32੅Chaymi paykunapura ninakuqllapa:

paykuna amsaqlla Jesús pampakashanman “¿Manachu Dyus nitin iskribikashapi


risha kar. 23੅Chayshi paykunaqa Jesuspa tukuy nishanta intrachimarninchik
NZLUSXQWDPDQDULNDUFKXWLNUDNDPXUDQ‫ێ‬ nanta shamutinqa, shunqunchikpimapis
llapa wasinmanqa. Chaymi paykunaqa allipla shumaq aligrita yarpuranchik?”
parlamashallapa, paykunamanqashi 33੅Chaynu nirllapami, chay kutilla

angelkuna rikarir, Jesusqashi kawsayan LVKNDQWLQVKDULUWLNUDNDUDQOODSD-HUXVDOHQ‫ێ‬


nisha nir. 24੅Chaynu nimatinllapa, wakin man. ƵKDUQDTDWDULUDQOODSD-HVXVSDXQVL
kriyiq masiyllapakunaqa riranllapa Jesús apustulninkunata, chaynulla wakin kriyiq
pampakashanmanqa. &KD\SDPSDNDVKDQ‫ێ‬ masinkunatapis. 34੅Chaypi tantanakusha
PDQƚKDUTDVKLFKD\ZDUPLVLWDNXQD taqta taritinllapaqa, chay wasipi taqkunaqa
nishannulla, -HVXVWDTDPDQDULNDUDQOODSD‫ێ‬ niranllapa:
chu”. —Alliptamiri Amitunchik Jesusqa
25੅Chaynu chay runakuna nitinqa, wanushanmantaqa kawsamusha.
Jesusqa niran: Simonmanmi rikarisha payqa nir.
—¡Qamkunaqa mana das intrakaq 35੅&KD\QXQLWLQOODSDPLFKD\LVKND\‫ێ‬

runachu kankillapa! Chaynu karmi Dyuspa kunapis imanu nanta riyatinllapa


tukuy rimaqninkuna nishankunataqa, pasashanta, chaynulla imanu tantata
mana dasqa kriyinkillapachu. 26੅¿Manachu ƚKD\SLQPDQWDSDNLWLQ-HVXVWDULTVLVKDQ‫ێ‬
\DƚKD\DQNLOODSD, Dyuspa Akrashan llapata ima parlaranllapa.
Cristunqa manaraq mantakuyarqa,
chaynuraqmi qischakananpaq karan nirqa? Jesusmi rikariran
27੅Chaynu nirqa kusa shumaqta intrachiq \DƚKDNXTQLQNXQDPDQ
qallariran chay runakunataqa, Dyus nitin (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18;
iskribikashakunapi paypaq nishankunata. Jn 20.19-23)
Chaynumiri Moisés iskribishanmanta 36੅Paykunaqami chayllapaq alliplata
qallarir, Dyuspa tukuy rimaqninkuna parlayaranllapa. &KD\QXSDUOD\DWLQ‫ێ‬
iskribishankunata willaran paykunataqa. llapaqa ashwan Jesusqa illaqmanta
28੅&KD\QXQLUTDFKD\SZLEOXUL\DVKDQ‫ێ‬ SD\NXQDSDƚKD\SLQOODSDPDQVKDUND\QX
OODSDPDQƚKDUTD, Jesusqa naypaqman nir saludaran:
197 6DQ/XFDV੄24

—Kusa shumaqmi kankillapa nir. 45੅Chaynu nirmi paykunataqa allita


37੅Chaynu nitinqa, paykunaqa alliplata intrachiran, chay iskribikashakunapi
manchakuranllapa, D\DWDULND\DQFKLN‫ێ‬ nishantaqa. 46੅Kaynumi niran:
llapa nir yarpur. 38੅&KD\QX\DUSX\DWLQ‫ێ‬ “Iskribikashakunapimi nin: Dyuspa
llapamapis Jesusqa niran: Akrashan Cristunqashi kusata qischakar
—¿,PDSDTWDTTDPNXQDTDPDQFKDNX‫ێ‬ wanuyanqa. Chaymanta kimsa
shaykillapa? ¿Imapaqtaq manaraq allita diyamantaqa kawsamuyanqa nir”.
nuqapiqa kriyinllapa? 39੅Rikayllapa 47੅Niranpismi:

makiykunata, ƚKDNL\NXQDWD. Nuqallami “Jerusalenmanta qallarirshi tukuy


kani. .DQDQNDPDPDUOODSD\DƚKD\OODSD: SDFKDSLSD\SDVKXWLQSL\DƚKDFKLNXQTD‫ێ‬
Uk ayaqa mana aychayjunchu, mana llapa. &KD\QX\DƚKDFKLNXWLQOODSDVKL
tulluyjunchu. 4DPNXQDULNDPDVKD\NL‫ێ‬ tukuyla kriyir uchanllapakunata dijatin
llapanumi nuqaqa aychayjun, tulluyjun Dyusqa pirdunanqa. 48੅Qamkunaqami
ima kani. tukuy kaykunapaqqa uk tistigu
40੅Chaynu nirqa chay kutilla, ƚKDNLQWD kankillapa. 49੅&KD\PLQXTDTDTDPNXQD‫ێ‬
makintapis rikachiran paykunataqa. PDQTDNDƚKDPXVKDT7D\WD\'\XV
41੅Piru paykunaqa kusala aligri karmapis arnishushanllapata. Piru qamkunaqa
PDQDNUL\LUDQOODSDFKXNXVDGLVSDQWDND‫ێ‬ kay Jerusalén pwiblupi kidaskiyllapa,
shalla kashanllaparayku. Chaymi unaq syilumanta arnishushanllapa pudir
Jesusqa niran: qamkunaman shamunankaman” nir.
—¿Mikunaykillapaqachu imalaqa kan
kaypiqa? nir. Jesusmi syiluman riranna
42੅Chaynu nitinqa paykunaqa (Mr 16.19-20)
quranllapa piskadu kankakashata, 50੅Chaynu nir imaqa, Jesusqa chay
[panalwan]. 43੅Qutinllapaqa payqa aypar Jerusalén pwiblumantaqa, paykunata
mikuran, paykunapa naypanpi. 44੅&KD\‫ێ‬ OOXTVKLFKLUDSDUDQ%HWDQLDSZLEOXND‫ێ‬
mantaqa paykunataqa niran: man. Chaypiqami makinta unaqman
“Nuqataqami kaynu pasamasha, alsar bindisiran paykunataqa. 51੅Chaynu
LPDQXWDTTDPNXQDZDQNDUZLOODVKXUD\‫ێ‬ bindisiqnumi, paykunamantaqa unaq
llapa chaynullata. 1XTDPLQLVKXUD\‫ێ‬ syiluman apakaranna.
llapa, LPDQXPL0RLVpVLVNULELVKDQ‫ێ‬ 52੅Chaymantami paykunaqa Jesusta

kunapi, Dyuspa rimaqninkuna kusata adurar imaqa, tikrakaranllapana


iskribishankunapi, Salmos librupipis Jerusalenman kusa aligrila. 53੅Chaymiri
nuqapaq nishankunaqa kumplikayanqa maydiyapis, Dyusta adurananllapa
nir. Chaymi chay nishanllapanulla wasipiqa, Dyusta alabar ima taranllapa.
pasamasha”. Chaynumi kanqa.
San Juan
Iskribin Jesucristo Shumaq Rimashanta
Apustul Juanmi kay libruta iskribiran. 3D\TDPL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNDUDQ
(1.37-39). Jesuswan purirmi rurashankunata rikaran, FKD\QXOOD\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
kunatapis uyakuran. Chaynu purirmi intrakaran, Tayta Dyusmi Amitunchik
-HVXFULVWXWDNDƚKDPXUDQZDVKDPDQDOODSDSDTQLU.
Juanqa kay libruta iskribiran, nuqanchikkunapis intrakanallapapaq Jesucristo
shamusha washamanallapapaq nir. Chaynullami iskribiran intrakanallapapaq,
Jesucristupi kriyir, tukuy tyimpupaq luryanpi aligrila kawsanallapapaq nir (20.31).

UDQ\DƚKDFKLNXQDQSDTSLPLFKD\
Juan iskribiran pimi Jesucristo nir achkirachikuqqa nir. 9੅Kay chiqap

1
1੅Manaraq imapis kayatinmi uk RIMAY achkirachikuqqami, kay pachaman
੆a karanllana. Kay RIMAYQAMI shamuran achkirachikuq yupayna,
Dyuswan kar, Dyuslla karan. 2੅Chaynu Tayta Dyuspaq tukuyta intrachinanpaq.
mana imapis katinraqmi Dyuswan pulla 10੅Tayta Dyus paywan tukuy imata

kawsaran. 3੅Tayta Dyus nitinmi, payqa rurasha katinmapis, kay pachaman


tukuy imata ruraran. Chaqa mana rurasha shamutinqa, UXQDNXQDTDPDQDULTVLUDQ‫ێ‬
katinqa, mana imapis kanmanchu. llapachu Dyus nirqa. 11੅Chaynu tukuyta
4੅Payllami tukuyta kawsachimanchikllapa. rurashanraykumi, SD\SDNDTQLQNXQD‫ێ‬
Chaynu kawsachikuq karmi, kay pachaman man shamuran. 3LUXFKD\QXVKDPXWLQ‫ێ‬
shamuran tukuyta achkirachinanpaq. mapis, wakinqa mana kasuranllapachu.
5੅Chaynu achkirachikuq karmi, tutaparaqpi 12੅Nataq tukuy shunqunllapawan kriyir

NDTNXQDWDTD'\XVSDT\DƚKDFKLQ. Piru kasuqkunata-shuypaqa, Tayta Dyuspa


chay tutaparaqpi kaqkunaqami mana chiqap wamrankunana kananllapapaq
imanachiytapis puytinchu. nisha. 13੅Chaynuqami niran mana
6-7੅Tayta Dyusmi, uk runa Juan taytanmanta, mamanmanta nasir
VKXWLTWDNDƚKDPXUDQFKD\DFKNLUDFKL‫ێ‬ paykuna munashanllaparaykuchu.
NXTSDT\DƚKDFKLNXQDQSDT. Chaymi Ashwanmi Tayta Dyus munar chaynu
\DƚKDFKLNXUDQFKD\DFKNLUDFKLNXTOD‫ێ‬ chiqap wamrankunapaqqa nisha.
pina kriyinanllapapaq. 8੅Chaqa 14੅Chay RIMAYQAMI runapaq

Juanqami mana chay achkirachikuqchu tikrakar tukuy nuqanchikkunawan


karan. 3D\WDTDPL7D\WD'\XVNDƚKDPX‫ێ‬ kawsaran. 3D\TDPLNXVDODWDPXQDPDU‫ێ‬

a¬1.1 Uk RIMAY nirqami intrachimanchik Amitunchik Jesucristupaq nir.

198
199 6DQ-XDQ੄1

ninchik, chiqap kaqlata rurar ima Juanqa niran:


kawsaran. Nuqakuna rikasha kar, —Manami paychu kani.
\DƚKDQLOODSD7D\WD'\XVSDXNOD\OD Piru qashan tapuranllapa:
Wamranqa Taytan Dyusnu kusa allinla —Chayqa, ¿qamchu uk rimaqninta
nir. 15੅Paypaqmi Juanqa achka '\XVNDƚKDPXQDQSDTNDUDQ੆b chay
runakunata willaran kaynu nir: kanki? nir.
´.D\SDTPLXQD\OODND\QXQLVKXVKD‫ێ‬ Juanqa niran:
llapa karay: ‘Nuqamanta shamuyan —Manami nir.
chayqami kusala mas puytiq ima. Chaqa 22੅Chay tapuqkunaqa niran:

payqami manapis kayatiy karanllana’ —Chayqa, ¿mayqantaq kanki?


nir”. Willamayllapari. Chaqa allita qampaq
16੅&KDTDSD\NXVDODWDOODNLSDPDUQLQ‫ێ‬ \DƚKDUUL\WDPLQLVWLQLOODSDFKD\
FKLNOODSDPLNXWLUNXWLU\DQDSDPDUDQ‫ێ‬ PDQWDPDVKDOODSDNXQDWDZLOODQD\OODSD‫ێ‬
chikllapa. 17੅Tayta Dyusmi unayqa paq.
Moisesta mantakuykunata quran, 23੅Juanqa niran:

intrachimanallapapaq. Piru —Nuqaqami chunllaq lugarkunapi


kanan-shuypaqami Jesucristurayku kusa jwirtita rimar kaynu niq chay kani:
intrachimanchikllapa imanumi ¶8NGLULFKXODQDQWDNLƚKDT\XSD\
munamanchikllapa, chaynulla imatapis bidaykillapata shumaqchar, Taytanchik
karanlata ruran nir. 18੅Tayta Dyustaqami Dyuslatana yarayllapa’ nir, imanutaq
mana mayqanlapis rikashachu. Piru Dyuspa rimaqnin Isaías nisha karan
Tayta Dyuspa uklayla Wamran chaynulla.
Jesucristo paypa pullan kashanrayku, 24੅Chaynu Juan nitinqami, chay fariseo

Dyuslla karmi riqsichimanchikllapa runakunamanta mandadu risha karan


Taytanqa imanu nirmapis. chaykunaqa, 25੅kaynu nir tapuranllapa:
—Chaqa, Dyuspa mana Akrashan
Shutichikuq Juan Jesucristupaq Cristun, mana Elías, chaynulla Dyus uk
parlakuran ULPDTQLQWDNDƚKDPXQDQSDTNDUDQFKD\
(Mt 3.11-12; Mr 1.7-8; Lc 3.15-17) mana karqa, ¿imapaqtaq runakunata
19੅,VUDHOSZLEOXSDPDQWDNXTQLQ‫ێ‬ shutichinkiqa?
kunami, Jerusalenmanta kurakunata 26੅Juanqa niran:

chaynulla Levipa ayllumanta —Nuqaqami yakulawan shutichikuni.


runakunata ima, NDƚKDUDQOODSDULU Qamkuna tapukuyashaykillapaqami
Juanta tapunanllapapaq mayqanshi pullaykillapana. 3LUXPDQDPLULTVL\DQ‫ێ‬
payqa nir. 20੅Chaynu rir taputinllapami killapachu. 27੅Paymi nuqamanta ikitaraq
payqa karanlata rimar kaynu niran: shamuyan. &KD\QXLNLWDVKDPXWLQPD‫ێ‬
—0DQDPL'\XVSD$NUDVKDQ&ULVWXQ‫ێ‬ pismi nuqaqa paypaqqa mana sirbinichu
chu kani nir. OODQTLQSDZDWXQWDNDƚKDQD\ODSDTPDSLV.
21੅Qashanmi tapuranllapa: 28੅Tukuy kaykunaqami riyu Jordanpa

—Chayqa, ¿mayqantaq kanki? chimpan Betania pwiblupi chaynuqa


¿Dyuspa rimaqnin Elías shamunanpaq karan, chay maypiƚKL6KXWLFKLNXT-XDQ
karan, chaychu kanki? nir. shutichikuyaran chaypi.

b¬1.21 '\XVXNULPDTQLQWDNDƚKDPXQDQSDTNDUDQQLUPDVLQWUDNDQDUTDULNDVKXQOODSD
Deuteronomio 18.15,18.
6DQ-XDQ੄1 200

yupay nuqanchikrayku wanunanpaq


Jesusmi Dyusmanta Shamuq shamusha chayqa.
Uyshitaqa 37੅Chaynu nitinqa, Juanpa chay ishkay
29੅Allaqnin diyami Shutichikuq \DƚKDNXTQLQNXQDTD, Jesuspa ikinta
Juanqa, Jesús payman qimikaqta chay kutilla riranllapa. 38੅Chaymanta,
rikaran. Chaymi niran: ikinta riqta rikarqa, Jesusqa tapuran:
“¡Rikayllapa kaymi Dyusmanta Shamuq —¿Imatataq maskayankillapa?
chayqa! Paymi uk musu uyshita yupay, Paykunaqa niranllapa:
tukuy nuqanchikkunarayku wanunanpaq —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿maypitaq
shamusha chayqa. Chaymi payrayku tanki?
Taytanchik Dyusqa uchanchikkunamanta 39੅Jesusqa niran:

washamanchikllapa. 30੅Paypaqmi rimaray —Shamur rikayllapa.


kaynu nirqa: ‘Nuqamanta uk ikita Chaymi rir rikaranllapa maypimi tan
shamuyan. Chayqami, nuqamantaqa mas nirmapis. Chay diyaqami, SXOODQNLGDUDQ‫ێ‬
\DƚKDT, puytiq ima. Chaqa manapis llapa, tardi alas kwatru yupayna katin.
kayatiy, payqa karanllana’ nir. 31੅1XTDPD‫ێ‬ 40੅Juan rimaqta uyar Jesuspa ikinta

SLVPDQD\DƚKDUD\FKXPD\TDQPLNDQTD riqkunamanta ukqa, karan Andrés,


nirmapis. Chaynumapis nuqaqa yakuwan Simón Pedrupa uknin. 41੅Andresqami
shutichikuray, Israelmanta runakuna Jesusta tarirqa, chay kutilla riran uknin
chiqapta payta riqsinanllapapaq”. Simonta tarir willaq kaynu nir:
32੅Juanqa niranpis: —Tarisha kanillapa Mesiasta. (5LPD\‫ێ‬
“Dyuspa Santu Ispiritunta rikaray, ninchikpiqa munan niyta Dyuspa
syilumanta uk palumitanu payman Akrashan Cristun).
ishkimur taqta. 33੅Piru nuqaqami 42੅Chaymanta chaynu nirnaqa, Andresqa

PDQDUDT\DƚKDUD\FKXSLPLNDQTD aparan Simonta, Jesús kayashanman.


payqa nirmapis. Piru Tayta Dyus Chayna Jesús, Simonta rikarqa niran:
yakuwan shutichikunaypaq —Qamqami Jonaspa wamran੆c Simón
NDƚKDPDTPL, nimaran: ‘Chay mayqanpa kanki. Piru kananmantaqami shutinki
ananmanƚKL'\XVSD6DQWX,VSLULWXQ Cefas. (Rimayninchikpiqa munan niyta
rikayatki ishkimur tayan chay paymi, Pedro).
Santu Ispirituwan shutichikunqa’ nir.
34੅Dyus nimashannumi, nuqaqa Jesusmi Felipiwan Natanaelta
rikashana kani. Chaymi chiqapta nini: qayaran
Payqa Dyuspa Wamran nir”. 43੅Qashan allaqninpismi, Jesusqa

Galilea lugarman rinanpaq yarpuran.


-HVXVSDSXQWD\DƚKDNXTQLQNXQD Chaymi, Felipita tarirqa niran:
35੅Chaymanta allaqnin diyapismi, chay —Shamuy nuqawan rishun nir.
kayashanllapallapi Shutichikuq Juanqa 44੅Felipiqa Betsaida pwiblumanta kaq,

LVKND\\DƚKDNXTQLQNXQDZDQNDUDQ. Andrespa, Pedrupa pwiblunllamanta.


36੅Chaymi Jesusta pasaqta rikarqa, 45੅Chaymantami Felipiqa riran

Juanqa niran: Natanaelta tarir, kaynu niq:


—Rikayllapa, wakmi Dyusmanta —Tarishami kanillapa Dyuspa
Shamuqqa. Paymi uk musu uyshita Akrashan Cristunta, chay mayqanpaqƚKL

c¬1.42 Wakin iskribikashakunapiqa “Juanpa wamran” nin.


201 6DQ-XDQ੄1੄2

Moisés iskribisha karan chayta. Chaqa kidamyintu. Jesuspa mamanpis chay


SD\SDTPL'\XVSDZDNLQULPDTQLQNXQD‫ێ‬ kidamyintupi karan. 2੅Chaynulla
pis iskribisha karan. 3D\TDPL1D]DUHW‫ێ‬ -HVXVSLV\DƚKDNXTQLQNXQDZDQNXQDFKL‫ێ‬
manta Josipa Wamran Jesús. kasha kar, chaypi karanllapa. 3੅Chay
46੅Chaynu nitinqa, Natanaelqa niran: kidamyintupina kayatinllapaqa, ubapa
—¿Nazaretmantachu kusa runa nisha yakun binu tukukaran. Chaymi
kayta puytin? Jesustaqa, mamanqa niran:
Felipiqa niran: —Manana ubapa yakun binu
—6KDPXUULND\\DƚKDQD\NLSDT. kannachu nir.
47੅Chaymanta Natanael qimikaqta 4੅Jesusqa niran:

rikarqa, Jesusqa niran: —Mamitay, ¿imapaqtaq kayta


—Kaytami shamun Israelmanta uk willamanki? ¡Yarayraq! Milagrukunata
chiqap Dyuspi kriyiq runa. Payqami ruranaypaq uraqami, manaraq
PDQDOOXOODNX\WD\DƚKDQFKX. ƚKDPXVKDFKXQLU.
48੅Chaymanta, Natanaelqa niran: 5੅Chaynu Jesús nitinmi, mamanqa

—¿Imanutaq riqsimanki? nir. FKD\NLGDP\LQWXSLLNLPDQWDD\SDFKL‫ێ‬


Jesusqa niran: kuqkunataqa niran:
—0DQDSLV)HOLSHQXTDPDQVKDPXQD\NL‫ێ‬ —Tukuy imata pay nishutinllapaqa,
paq willashuyatinmi, riqsishuyarayllana, rurayllapa nir.
FKD\LJXVTLUXSDƚKDNLQSLNDWNL. 6੅Chaypiqami karan, rumimanta saysi
49੅Natanaelqa niran: atunlla butijakuna. Chaykunapimi
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¡chiqaptami ,VUDHOPDQWDUXQDNXQDTD\DNXWDƚKXUDT‫ێ‬
Dyuspa Wamran kanki! ¡Qammi Israel llapa, SDTDNXQDNXVWXPULQWDUXUDQDQ‫ێ‬
pwiblupa gubyirnun kanki! nir. llapapaq. Kada butijakunami kwatru
50੅Jesusqa niran: lata yakuta aypaq. 7੅Chaymanta Jesusqa
—¿Qamqachu kriyimanki igus qirupa ikimanta aypachikuq chaykunataqa
ƚKDNLQSLULTVLVKXUD\QLVKXVKD\UD\NXOD? niran:
$VKZDQNXVDPDQDULNDVKD\NLNXQDWD‫ێ‬ —Kay atun butijakunaman yakuta
raqmi rikanki. untachiyllapa, nir.
51੅Niranpismi: Chaynu nitinqa, chay ikimanta
—Chiqaptami nishaykillapa: aypachikuqkunaqa, untachiranllapa.
Qamkunaqami rikankillapa syilu 8੅Chaymantaqa, Jesusqa niran:

NLƚKDNDVKDWD. Chaynulla rikankillapapis, —.DQDQTDSLWLODWDƚKDTDU, apar


'\XVPDQWD6KDPXT5XQDPDQDQJHOQLQ‫ێ‬ quyllapa chay naypaqpi aypachikuqqa
kuna ishkimuqta, iqaqta ima.੆d kamananpaq nir.
Chaynu nitinqa, chay ikimanta
Jesusmi punta milagruta ruraran aypachikuqkunaqa, FKD\QXUXUDUDQ‫ێ‬
uk kidamyintupi llapa. 9੅Chay naypaqpi aypachikuq

2
1੅Natanaelwan parlashanmanta chayqa yaku, binupaq tikrakashata
allaqnin uk diyaqa, Galilea lugarpa NDPDUPDQD\DƚKDUDQFKXPD\PDQWD,
pwiblun Caná shutiqpi, karan uk imanumi chay binuqa rikarisha

d¬1.51 Kayta nirmi Jesús yarpuchiran, imanutaq unay Jacobupa musquyninpi Dyuspa
angelninkuna uk iskalirata pachaman ishkimuq iqaq chayta. Nataq kananqami Jesusna chay
iskalira yupayqa. Chaymi Jesusrayku Dyusqa, runakunata kusata yanapan.
6DQ-XDQ੄2 202

nirmapis. Nataq, LNLPDQWDD\SDFKLNXT‫ێ‬ kambyaqkunapata-shuypaqa, TLOOD\QLQPD‫ێ‬


kunaqa, \DƚKD\DUDQOODSD\DNXPDQWD tapis pachaman chaqchukuran. Chaynulla
nir. &KDTDSD\NXQDOODUL\DNXWDƚKDTDU misanllapamatapis ratachiran ima.
XQWDFKLVKDNDUDQOODSDFKD\EXWLMDNXQD‫ێ‬ 16੅Palumakunata rantikuqkunata-shuypaqa

manqa. 10੅Chaymantaqa naypaqpi niran:


aypachikuq chayqa, chay kidaq runata —¡Qamkunapis, kaykunataqa
qayamur, niran: urquyllapa! ¡Chaqa Taytay Dyuspa
—Tukuy kidaqkunami puntataqa ZDVLQTDPLPDQDLPDNXQDWDUDQWLNXQDQ‫ێ‬
shumaq binutaraq upyachikunllapa. llapapaqchu!
Chaymanta tukuy kusata upyashana 17੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

katinqa, mana shumaq binutanachu kunaqa kwintata qukaranllapa uk


upyachikunllapa. Piru qam-shuypaqa iskribikashakunapi nishanpaq. Chaqa
DVKZDQPDVVKXPDTELQXWDUDTƚKXUDVKD\NL niqmi: “Wasikipi mana allinkunata
kasha upyachikunaykipaqqa nir. ruratinllapami, kusata piñakushaq”੆e nir.
11੅Chayta chay kidamyintupi rurashanmi, 18੅Chaymantaqa, ,VUDHOPDQWDNDUJX\‫ێ‬

Jesuspa punta milagrunqa karan. Chay junkunaqa, kaynu nir tapuran:


milagrutaqami ruraran Galileapa pwiblun —¿,PDPLODJUXZDQWDTLQWUDFKLPDQNL‫ێ‬
Caná shutiqpi. Chaywanmi intrachikuran llapa, Dyusmanta shamusha kar chayta
payqa Dyus kar, puytin chaykunata rurayta rurayanki nir, QXTDNXQDNUL\LVKXQD\‫ێ‬
nir. &KD\PL\DƚKDNXTQLQNXQDTDSD\SL llapapaqqa?
kriyiranllapa. 19੅Jesusqa niran:
12੅Chaymantaqa riranllapana uran —Kay wasita ratachiyllapa. Chaymanta
Capernaúm pwibluman mamanwan, kimsa diyalapaq qashan shachishaq nir.
ukninkunawan, \DƚKDNXTQLQNXQDZDQ 20੅Chaynu Jesús nitinmi, chay

ima. Chaypimi ayka diyata karanllapa. Israelmanta karguyjunkunaqa niran:


—¡Aja jay! ¡Kwarintay-saysi (46)
Jesusmi Dyusta adurananllapa añupaqmi, shachirayllapa Dyusta
wasimanta rantikuqkunata itakuran adurananllapa wasitaqa! ¡Piru qamqa
(Mt 21.12-13; Mr 11.15-18; ninki, kimsa diyalapaq shachishaq! nir.
Lc 19.45-46) 21੅Piru Jesús “Kay wasita shachishaq”
13੅Israel runakunapa Pascua fyistan nirqami, kwirpunllapaq niran. 22੅Chaymi
shipchana katinmi, Jesuspis riran Jesús wanur kawsamutinqa, \DƚKDNXT‫ێ‬
Jerusalenman. 14੅-HUXVDOHQPDQƚKDUTD, ninkunaqa yarpuranllapa, wanur qashan
Dyusta adurananllapa wasipiqa, UDQWLNXT‫ێ‬ kimsa diyamanta kawsamushaq
kunata tariran. Chaypiqami ufrindapaq nir nishanta. Chaynami kriyiranllapa,
rantikuyaranllapa turukunata, iskribikashakuna nishanpi, chaynulla
uyshakunata, palumakunata ima. &KD\QX‫ێ‬ Jesús tukuy nishanpi imamapis.
lla uklawmanta kaq qillayta kambyaq
runakuna ima karanllapa. 15੅Chaykunata Jesusmi tukuyta riqsin
tarirmi, Jesusqa waskakunata aypar uk imanu katinpis
latiguta rurar, tukuy chaypi kaqkunataqa 23੅Jesusqa Jerusalenllapi kayar Pascua
waqtaman itakuran, uyshantinta, fyistapiqa achka milagrukunata ruraran.
turuntinta ima. Nataq chay qillaykunata Chaymi kusala achka runakuna

e¬2.17¬Salmo¬69.9
203 6DQ-XDQ੄2੄3

kriyiranllapa paypiqa. 24੅Piru Jesusqa kawsanllapa. Nataq Tayta Dyuspa Santu


mana paykunapiqa kunfyakaranchu, Ispiritunmanta nasiqkuna-shuypaqami
chaynu kriyitinllapamapis. Chaqa 7D\WD'\XVPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDQ‫ێ‬
tukuytari riqsiq imanumi nirmapis. llapa. 7੅Piru ‘Tukuymi mushuqmantaraq
25੅Chaynu karmi, runa uk runa masinpaq nasiyta ministin’ nishutiyqa, amami
payta willanantaqa mana ministiqchu. kusalata chaypaqqa yarpupakunkichu.
Chaqa paylla tukuyta riqsiq, \DUSX\QLQ‫ێ‬ 8੅Chaqa imanutaq wayramaqa pay

llapapiqa imanumi nirmapis. munashannulla maymantapis shamun.


Chaynu shamutin waqaqta uyaparmapis
Jesuswan Nicodemo PDQDPL\DƚKDQNLFKXPD\PDQWD

3
1੅Jerusalenpimi taq uk fariseo runa shamun chaynulla mayman rin
Nicodemo shutiq. Payqami nirmapis. Chaynumi pasan Dyuspa
Israelmanta karguyjun runakunapa Santu Ispiritunwan yarpuyninpi
masin karan. 2੅Kay runami uk tuta, nasiqkunawanpis.
Jesusta watukuq rir, kaynu niran: 9੅Chaynu nitinqa, qashan Nicodemuqa

—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, \DƚKDQL‫ێ‬ tapuran:


OODSDPL7D\WD'\XVNDƚKDPXVKXVKD —¿Imanutaq kayqa kanqa? nir.
\DƚKDFKLPDQD\NLOODSDSDTQLU. Chaqa, 10੅Jesusqa niran:

TDPODPLFKD\PLODJUXNXQDWDUXUDVKD\‫ێ‬ —¿4DP,VUDHOUXQDNXQDSD\DƚKDFKLT‫ێ‬
kitaqa rurayta puytinki. Dyus mana nin karmapis, manachu kaytaqa
qamwan katinqa, PDQDUXUD\DQNLPDQ‫ێ‬ \DƚKDQNL? 11੅Chiqaptami nishayki:
chu chay milagrukunataqa nir. 1XTDNXQDTDPLDOOLWD\DƚKDTNDU
3੅Chaynu Nicodemo nitinmi, Jesusqa FKD\QXOODULNDVKD\OODSDWDLPDZLOODVKX‫ێ‬
niran: nillapa. 3LUXTDPNXQDTDPDQDNUL\LQNL‫ێ‬
—Piru chiqaptami nishayki: 0D\TDQ‫ێ‬ llapachu. 12੅Chaynu kay pachapi
pis mana mushuqmanta nasiqqa, Dyus rikaypaqkunapaq willashutiyllapa mana
PDQWDNXVKDQSLPDQDND\WDSX\WLQTD‫ێ‬ kriyirqa, ¿imanuna kriyinkillapa unaq
chu nir. V\LOXSLPDQDULND\SDTNXQDSDTZLOODVKX‫ێ‬
4੅Chaynu Jesús nitinmi, Nicodemuqa, tiyllapamaqa?
kaynu nir tapuran: 13੅“Chaqa manami mayqanpis unaq

—Chayqa, ¿imanutaq uk runa rukuna syilumanqa iqashachu. Ashwanmi tukuy


karqa qashan nasiyanqaqa? ¿Ima FKD\NXQDSDTTD\DƚKDQ'\XVPDQWD
mamanpa shunqunman yaykurchu, Shamuq Runala.
qashan mushuqmanta nasimuyanqa? 14੅“Unaymi chunllaq lugarpi runakunata
5੅Chaynu taputinmi, Jesusqa niran: largu kuru kanisha katin, Dyuspa rimaqnin
—Chiqaptami nishayki: Uk runa Moisés, jyirrumanta largu kuruta rurar
yakumanta੆f chaynulla Dyuspa Santu unaqman qirupi alsatin, kanikasha
Ispiritunmanta manaraq nasiyarqa, kaqkunaqa rikarla, alliyaranllapa.੆g&KD\QX‫ێ‬
Dyus mantakuyashanmanqa mana llami Dyusmanta Shamuq Runatapis qirupi
yaykuyta puytinqachu nir. 6੅Chaqa klabar alsanqallapa unaqman. 15੅Chaynami
mayqanpis taytanllapakunalamanta tukuyla paypi kriyiqkunaqa washakar
nasiqqami paykuna munashanlata rurar tukuy tyimpupaqna kawsanqallapa.

f¬3.5 Yakumanta nasin nirqami intrachimayninchiktapis puytin mamanchikmanta


nasishanchikpaq nir. g¬3.14 Kaypaq masta intrakanarqa rikashunllapa Números 21.9.
6DQ-XDQ੄3 204

tukuy riqkunaqa shutikuqllapana.


Tayta Dyusmi uklayla Wamranta 24੅7XNX\ND\NXQDTDPLSDVDUDQ6KXWLFKL‫ێ‬
NDƚKDPXUDQ NXT-XDQWDPDQDUDTNDUVLOPDQLWD\DWLQ‫ێ‬
16੅“Tayta Dyusqami tukuy runakunata llapa.
kusalata munashanrayku uklayla 25੅Piru, -XDQSDZDNLQ\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

:DPUDQPDWDSLVNDƚKDPXUDQ. Chayna kunaqa, Israelmanta uk runawan, chay


tukuyla paypi kriyiqkunaqa amana \DNXZDQVKXWLNXU'\XVZDQTDVKXPDT‫ێ‬
wanurchu tukuy tyimpupaqna washakar chakanchik niyashanllapapaq kusalata
kawsananllapapaq. 17੅Chaqa Tayta willanakuranllapa. 26੅Chaymi Juanpa
Dyusqa Wamrantaqa manami mayqanta \DƚKDNXTQLQNXQDTDULUDQOODSDSD\WD
XFKDFKDUNDVWLJDQDQSDTFKXNDƚKDPX‫ێ‬ kaynu nir willaq:
ran, ashwanmi tukuyta washananpaqna. —<DƚKDFKLPDTQL\OODSD, qammi
18੅“Chaymi mayqanpis, Tayta Dyuspa parlamaraykillapa riyu Jordanpa
uklayla Wamranpi kriyiqqa, mana chimpanpi pullayki karan, chay
LPDSDTSLVXFKDFKDNDUNDVWLJDNDQTDQD‫ێ‬ runapaq. Paymi kananqa shutichikutin,
chu. Piru chay mana kriyiq-shuypaqa tukuy kriyir paymanna riyanllapa.
may tyimpu uchachakashana. Chaymi 27੅Chaynu nitinllapami, Juanqa niran:

tukuy tyimpupaqna kastigakanqa. —Manami mayqanpis pudirniyjunchu


19੅&KD\PDQDNUL\LTNXQDTDPLXFKDFKD‫ێ‬ kanman, Dyus mana pudirta qutinqa.
kashana. Chaqa mana allinkunata rurar 28੅Piru uk kuti qamkunata ‘Manami

tutaparaqlapi kayta munar, Dyuspa Dyuspa Akrashan Cristunchu kar, uk


Wamran achkirachikuq shamutinqa, paypa naypanta shamuqla kani’ nir
PDQD\DƚKD\WDPXQDUDQOODSDFKX willashutiyllapa uyakurmapischu ¿mana
paywanqa. 20੅Tukuy mana allinta intrakaraykillapa? 29੅Chaqa allita
ruraqkunaqa, chay achkirachikuqtaqa intrakayllapa: Uk kidamyintupimaqami
ƚKLTQLQ. Chaymi paypa naypanmanqa kidaq chay, nubyawan pulla kaytaqa
mana qimikayta munanllapachu, tukuy puytin, mana amigunkunachu.
saqra rurayninllapakunaqa shutiman Ashwanmi chay kidaqpa amigunkunaqa
mana rikarinanta munar. 21੅Piru chay chaynu kidaqta uyaparqa kusalata
allinta ruraqkuna-shuypaqa chay aligriyan. Chaynumi nuqapis chay
achkirachikuqpa naypanman mas kidaqpa amigun kashayrayku kusalata
qimikanllapa. &KD\QDWXNX\WDLQWUDFKL‫ێ‬ aligriyani. &KDTDSD\TDPLQXTDQFKLN‫ێ‬
nanpaq Tayta Dyus munashannulla NXQDPDQƚKDPXVKDQD. 30੅Chaymi
rurar kawsanllapa nir”. DVKZDQSD\ODWDQDNXVDWDNDVXUNDZVDQ‫ێ‬
qallapa. Nataq nuqata-shuypaqa waran
Shutichikuq Juanmi Jesuspaq ZDUDQTDPDQDNZLQWDFKDPDQTDOODSDQD‫ێ‬
qashan rimaran chu.
22੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ 31੅“Chaqa syilumanta shamuqqami,

kunawan riran Judea lugarman. WXNX\ODLPDSDTSLV\DƚKDQ. Nataq kay


Chaypimi paykunawan ayka diyallataqa pachamanta kaq-shuypaqami pachapi
karanllapa shutichikur ima. 23੅&KD\QX‫ێ‬ NDTNXQDODSDT\DƚKDUULPDQ. Piru unaq
llami Juanpis, Salim shutiq pwiblupa syilumanta shamuq-shuypaqami,
shipchanlapi Enón shutiq pwiblu karan, WXNX\WD\DƚKDTNDVKDQUD\NX, 32੅tukuy
chaypi shutichikuyaran. Chaqa chaypiri imata rikashanta, uyapashantaqa
achka yaku karan. Chaymi chayman karanlata riman. 3LUXFKD\QXULPDWLQ‫ێ‬
205 6DQ-XDQ੄3੄4

mapis, PDQDPLPD\TDQSLVNUL\LQOODSD‫ێ‬ —Mamitay, yakituta upyachimay nir.


chu. 33੅Nataq mayqanpis chay nishanta 9੅Israelmanta kaqkuna, Samariamanta
kriyiq-shuypaqami Dyusqa chiqapta NDTNXQDZDQPDQDSLƚKXQDNXTNDVKDQ‫ێ‬
riman nir parlakun. 34੅Chaqa Dyusmanta llaparaykumi, warmiqa niran:
shamusha chayqami Taytan, Santu —¿Imanutaq qam Israelmanta runa
Ispiritunta qushanrayku imatapis karqa, nuqa Samariamanta warmitaqa
karanlata riman. 35੅Taytanmi, Wamranta yakuta mañakumayankiqa? nir.
kusalata munashanrayku pudirta qusha 10੅Jesusqa niran:

tukuy imatapis payna mantananpaq. —4DPTDPDQDPL\DƚKD\DQNLFKX


36੅Chayraykumi mayqanpis chay imanumi Tayta Dyus yanapakun
Wamranpi kriyiqkunaqa, WXNX\W\LPSX‫ێ‬ FKD\QXOODPD\TDQPL\DNXWDPDxDVKX‫ێ‬
paqna washakar kawsanqallapa. Nataq yan nirmapis. &KDTDDOOLWD\DƚKDU
chay mana kriyinaqkuna-shuypaqami yakuta mañamatkimaqa tukuy tyimpu
mana washakarnachu, tukuy tyimpupaq nasimuq yakutana upyachishuyman nir.
kastigutana Dyusmanta aypanqallapa”. 11੅Chaynu Jesús nitinqa, warmiqa

niran:
Jesusmi Samariamanta warmiwan —Taytituy, yakuqami kusala ruri
parlaran maypi. ¿Manami imaykipis kanchu

4
1੅Wakinkuna rimatinllapami fariseo yakuta lluqshichimunaykipaqqa?
UXQDNXQDSLV\DƚKDUDQOODSD, ¿Maymantana tukuy tyimpu nasimuq
Jesusqashi Juanmantaqa achka yakutaqa upyachimanki? 12੅¿Qamqachu
runakunata shutichitin, paywanna rukunchikllapa Jacobumantaqa mas
riyanllapa nir. 2੅Piru chiqaptaqami mana runa nisha kanki? &KDTDND\TXƚKDWD‫ێ‬
Jesuschu shutichikuyaran. Ashwanmi qami unay rukunchikllapa Jacobo
WXNX\SD\SLNUL\LTNXQDWDTD\DƚKDNXT‫ێ‬ qumaranllapa, SD\FKD\QXOODZDPUDQ‫ێ‬
ninkuna shutichiyaranllapa. kuna, animalninkuna ima upyanan
3੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDUDQIDULVHR yakuta nir.
runakunaqa imatami paypaq yarpuyan nir. 13੅Jesusqa niran:

Chaymi Jesusqa Judeamanta lluqshir —7XNX\ND\TXƚKDPDQWD\DNXWD


Galileamanna riran. 4੅Piru Galileaman upyaqkunaqami, TDVKDQ\DNXQDQTD‫ێ‬
rinanpaqqami, Samaria lugarllata pasayta llapa. 14੅Piru nuqa qutiy yakuta
ministiran. 5੅Chaynu riyarqami, Samariapa upyaqkuna-shuypaqa, mananami
XNSZLEOXQ6LFDUVKXWLTPDQƚKDUDQ. Chay maydiyapis yakunanqanachu. Chaqa
pwibluqa Jacobo, ZDPUDQ-RVLWDLULQV\DQ‫ێ‬ nuqa mayqantapis yakuta upyachiyani
paq nir pachata qusha kayaq chaypa chayqami, yaku nasimuq yupay tukuy
yatalanpi karan. 6੅Chay pachapi Jacobupa tyimpupaqna kawsanqa.
\DNXXS\DQDQTXƚKDSLVNDUDQ. Chay 15੅Warmiqa niran:

TXƚKDSD\DWDQODSLPL, Jesusqa kusata —Taytituy, FKD\\DNLWXWDXS\DFKL‫ێ‬


shaykushanrayku samaran, alas dusi may. Chaynuqa manana qashan
yupayna. 7-8੅Chaykamanqa, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ yakunar imaqa, ND\TXƚKDPDQVKDPXU
kunaqa pwibluman risha karanllapa yakukunaypaqnachu nir.
mikuyta rantimuq. Chaypi Jesús payla 16੅Chaymi Jesusqa niran:

katinmi, Samariamanta uk warmi chay —Rir, runaykita qayamur, VKDPX\‫ێ‬


TXƚKDPDQƚKDUDQ\DNXNXT. Chaymi llapa kayman nir.
Jesusqa niran: 17੅Chaynu nitin, warmiqa niran:
6DQ-XDQ੄4 206

—Manami runayjunchu kani nir. shamuyan nir. Pay shamurmi, manyaq


Jesusqa niran: tukuyta intrachimashunllapa nir.
—&KLTDSWDPLQLQNLPDQDUXQD\MXQ‫ێ‬ 26੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran:

chu kani nirqa. 18੅Runaykimi, sinku —Chay mayqanpaqƚKLULPD\DQNL


kaytaqa kasha, piru kanan chay ukwan chayqami, nuqa kani. Payllawanmi
kanki chaypaqa shipashninla kanki, parlayanki nir.
mana chiqap kasarashan warminchu. 27੅&KD\QXFKD\SLZDUPLZDQSDUOD\D‫ێ‬

Chiqaptami nimashayki nir. tinllapami, -HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTD


19੅Chaynu nitinmi, warmiqa niran: ƚKDUDQOODSD. ƵKDUTDPLNXVDODWD
—Taytituy, ZLOODPDWNLODPL\DƚKDQLQD, dispantakaranllapa Jesús uk warmiwan
qamqa chiqapta Dyuspa uk rimaqnin parlayashanrayku. Piru manami
kanki nir. 20੅Chaqa Samariamanta unay mayqanninlapis tapuyta puytiranchu
rukuyllapakunapismi kay sirkapi imatami chay warmiqa ministiyan,
Dyustaqa aduraqllapa. Piru qamkuna imatami parlayanllapa nirmapis.
Israelmanta kaqkunaqami ninkillapa: 28੅Chaymantaqa chay warmiqa

Jerusalenlapimi Dyusta aduranapaqqa kantarunta chaylapi dijar, kallpaylla


allin nir. riran pwibluman tukuy runakunata
21੅Chaymi Jesuspis niran: willaq. ƵKDUTD, niran:
—Kriyimay mamitay, ƚKDPXQTDQDPL 29੅—Shamur rikayllapa uk runa tukuy

tyimpuqa Tayta Dyusta maylapipis LPDWDQXTDUXUDVKD\NXQDWDZLOODPD‫ێ‬


aduranaykillapapaqqa. Chaynuqami Tayta shanta. ¿Manachu payqa Dyuspa
Dyusta aduranaykillapapaqqa mana Akrashan Cristun kanqa? nir.
ministinkillapanachu kay sirkaman 30੅Chaynu nitinmi, tukuy runakuna

shamuyta, chaynulla Jerusalenman FKD\NXWLOODULUDQOODSD-HV~VND\DVKDQ‫ێ‬


riymatapis. 22੅Chaqa qamkunaqami mana manqa. 31੅Chaykamanqami, Jesustaqa
\DƚKD\DQNLOODSDFKXPD\TDQWDDGXUD\DQNL‫ێ‬ \DƚKDNXTQLQNXQDTDND\QXQLUUXJD\D‫ێ‬
llapa nirmapis. Piru nuqakuna-shuypaqami ranllapa:
DOOLWD\DƚKDQLOODSDPD\TDQWDPLDGXUD\DQL‫ێ‬ —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, imalataqa
llapa nirmapis. &KDTDWXNX\WD:DVKDNXT‫ێ‬ mikuy nir.
qami Israel runakunallamanta shamusha. 32੅Piru payqa, niran:
23੅3LUXXNW\LPSXƚKDPXQDQSDTNDUDQ —Nuqapa mikunayqami kan. &KD\SDT‫ێ‬
FKD\TDPLƚKDPXVKDQD. Chaymi kananqa TDPLPDQD\DƚKDQNLOODSDFKXQLU.
chay chiqapta aduraqkunaqa Tayta Dyuspa 33੅&KD\QXQLWLQPL\DƚKDNXTQLQNXQDTD

Santu Ispiritun munashannullana chiqapta ukninllapa, ukninllapa kaynu nir


tukuy shunqunllapawan aduranqallapana. tapunakuranllapa: “¿Mayqantaq
&KDTD7D\WD'\XVTDPLFKD\QXDGXUDQDQ‫ێ‬ mikunanta apamusha katin waknuqa
llapata ministin. 24੅Tayta Dyusqami wayra nimayanchikllapa?” nir.
yupayla. Chaynu karmi payqa Ispiritu. 34੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:

Chayraykumi payta aduraqkunaqa Santu —Taytay Dyus imata ruranaypaqƚKL


,VSLULWXPXQDVKDQQXOODQDWXNX\VKXQTXQ‫ێ‬ nimasha chaymi, mikunay yupayqa.
llapawan chiqapta aduranqallapa. Chaymi rurar tukchishaqna nir.
25੅Chaynu Jesús nitinmi, chay 35੅“Tarpukurnaqami qamkunaqa

warmiqa niran: ninkillapa: ‘Kwatru misisraqmi faltan


—1XTDTDPLFKLTDSWD\DƚKDQL, Dyus kusichakunapaqqa’ nir. Piru nuqaqami
Akrashan Cristo ninllapa chayqa, nishaykillapa: Rikayllapa, ƚKDNUDTDPL
207 6DQ-XDQ੄4

TDUZDVKDQDVLJDNXUNXVLFKDNXQD\NL‫ێ‬ kaynu niran: ´'\XVSDXNULPDTQLQWD‫ێ‬


llapapaqqa. 36੅&KDTDDOOLWD\DƚKDVKDQ‫ێ‬ qami paypa pwiblunllapiqa mana
chikllapanu uk kusichakuqqami partinta kasunllapachu” nir. 45੅Chaymanta
aypan. &KD\PLPD\TDQSLVXNNXVLFKD‫ێ‬ *DOLOHDPDQULUƚKDWLQQDTD, kusa
kuq yupay runakunata willatin kriyirqa shumaqta samachiranllapa. Chaqa chay
tukuy tyimpupaqna kawsanqa. Chaymi runakunaqami Jerusalén pwiblupi
chay tarpukuqwan, kusichakuqqa Pascua fyista katin, rir rikasha
pullana kusalata aligriyanqallapa. karanllapa, WXNX\LPDWD-HV~VUXUDWLQ‫ێ‬
37੅Chaynuqami unay nishanllapakunaqa mapis.
chiqap. Chaqa kaynumi niqllapa: ‘Ukmi 46੅Chaymantami qashan Galilea

tarpukun, FKD\PDQWDPLXNQDNXVLFKD‫ێ‬ lugarpa uk pwiblun Caná shutiqpi


kun’ nir. 38੅Nuqami qamkunataqa \DNXWDELQXSDTWLNUDVKDNDUDQFKD\OOD‫ێ‬
kusichaq yupay runakunata willar man tikrakaran. Chaypimi karan uk
WDQWDQD\NLOODSDODSDTQDNDƚKDVKXUD\‫ێ‬ mantakuqpa ikillan kaq mantakuq.
llapa. Chaqa paykunataqami mana Chay paypa wamranmi, Capernaumpi
TDPNXQDFKXSXQWDWD'\XVSDTLQWUDFKL‫ێ‬ qishaq karan. 47੅Chaymantami chay
shaykillapa karan. Nataq kanan runaqa, Jesús Judeamanta Galileaman
qamkuna paykunata Dyuspaq masta ƚKDPXVKDQLU\DƚKDUTD, riran rikaq.
intrachirqami uk tarpukushanta ƵKDUQDTDUXJDUDQZDVLQPDQULU
kusichakuq yupayna kankillapa”. wamran wanuypaqna karan chayta
39੅“Tukuy nuqa rurashayta karanta allichananpaq. 48੅Chaymi Jesusqa niran:
willamasha” nir, chay warmisita —Qamkunaqami kusa dispantakaypaq
WXNX\OD6DPDULDSZLEOXSLSDUODNXVKDQ‫ێ‬ milagrukunata mana ruratiyqa mana
raykumi kusala achka runakuna kriyinkillapachu.
kriyiranllapa Jesuspiqa. 40੅Chaymanta 49੅Chaynu nitinmi, chay mantakuqpa

chay Samariamanta runakuna Jesús ikillan kaqqa, niran:


ND\DVKDQPDQƚKDUTD, kusalata rugaran —Taytituy, utqar ripamashun,
paykunawan kidananpaq. Chaymi wamraykish wanutinmana nir.
Jesusqa, ishkay diyata paykunawanqa 50੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran:

kidaran. 41੅Chaymanta Jesús paylla —Riyna wasikiman. Wamraykiqami


\DƚKDFKLNXWLQX\DSDUTDPLPDVQDNUL\LU alliyashana nir.
achkayaranllapa. 42੅Chaymi chay Chaynu nitinmi, Jesús nishanpi kriyir
warmisitataqa niranllapa: chay runaqa riranna wasinman.
—Kanan-shuypaqami mana qam 51੅:DVLQPDQƚKD\DWLQQDTD, VLUELNXTQLQ‫ێ‬

willamashaykillaparaykulanachu kunaqa nanllapi tarir niranllapa:


kriyinillapa. Ashwanmi nuqakunalla —¡Wamraykiqami alliyashana! nir.
uyapar imana mas kriyinillapa. Chaymi 52੅Chaynu nitinllapami, payqa tapuran

DVKZDQ\DƚKDQLOODSDQD, payqami sirbikuqninkunataqa:


tukuypa chiqap Washakuqnin nir. —¿Ima urastaq wamrayqa kwirpun
NDƚKDNDTWDNDPDUDQ? nir.
Jesusmi uk wamrata allicharan Paykunaqa niranllapa:
(Mt 8.5-13; Lc 7.1-10) —Quya, a la una di la tardimi
43੅Chaymanta, ishkay diya pasashana rupamantaqa qasakaran nir.
katinqa, Jesusqa Samariamanta lluqshir 53੅Chaymi taytanqa yarpuran, Jesús

riran Galileaman. 44੅Chaqa payllami chay uras “Wamraykiqa alliyashana”


6DQ-XDQ੄4੄5 208

nisha karan chayta. Chaymi pay, tukuy Piru samana diya katinmi, 10੅,VUDHO‫ێ‬
ayllunkunamapis kriyiranllapa manta karguyjunkunaqa, chay alliyasha
Jesuspiqa. runataqa kaynu niranllapa:
54੅Judeamanta Galileaman tikrakamur —Kananqami samana diya. 0DQWDNX‫ێ‬
chay wamrata allichashanwanqami, shanllapanu, manami allinchu paraykita
Jesusqa ishkay milagrutana ruraran. apanaykipaqqa.
11੅Chaynu nitinllapaqa, chay alliyasha
Jesusmi mana kuyuyta puytiq runaqa niran:
runata allicharan —Chay allichamasha runami nimaran:

5
1੅Chaymantaqami Jesusqa qashan ‘Sharir, paraykita apar riyna’ nir.
riran Jerusalén pwibluman. Chaqa 12੅Chaynu nitinqa, FKD\NDUJX\MXQ‫ێ‬

chay diyakunapimi Israelmanta kaq kunaqa niranllapa:


runakunaqa fyistata rurayaranllapa —¿Mayqantaq chay runa ‘Sharir
Jerusalenpiqa. 2੅Jerusalenpi, Uyshapa paraykita apar riyna’ nishuran chayqa?
Punkun niqllapa chaypa yatanlapimi 13੅Chaynu nitinllapaqa, chay runaqa

NDQXNTXƚKDVLQNXNXUULGXUQL\MXQ. PDQD\DƚKDUDQFKX, mayqanmi


Hebreo rimaypiqa niqllapa Betesda. allichasha nirmapis. Chaqa Jesusqami,
3੅Chay kurridurpimi, achka qishaqkuna kusala achka runakunapa rurinta
pachalapi usurasha llantukuyaqllapa, rishana karan. 14੅Chaymantami Jesusqa
kujukuna, syigukuna, mana kuyuyta chay runataqa, Dyusta adurananllapa
puytiq kwirpuyjunkuna ima. wasipi tarir, niran:
[Paykunaqa yarakuyaranllapa yaku —Kananqami allinna kanki. Amanami
kuyutin, yaykunanllapapaq. 4੅Chaqa qashanqa uchakunkinachu. Kuytawkish
PD\TDQSLVPDQD\DƚKDWLQPL XFKDNXUPDQDFKD\TLVFKDND\DVKD\NL‫ێ‬
unaymanta unaymanta, Dyuspa mantaqa tukuy tyimpupaqmana
angelnin shamur yakuta kuyuchiq. qischakatki nir.
Chaynu ángel ruratinmi, mayqan 15੅Piru chay runaqami rir willaran

qishaqpis naypaqta yaykuqqa alliyaqna, Israelmanta karguyjunkunataqa,


ima qishayninmanmatapis.] 5੅Piru chay “Jesusmi kasha chay allichamaqqa” nir.
qishaqkunapa rurinpimi, karan uk runa 16੅&KD\QXQLWLQ\DƚKDUPLFKD\

trintay-uchu añupaqna qishaq. 6੅Chaypi Israelmanta karguyjunkunaqa, samana


chaynu usuraqta rikar, diyapi chaykunata rurarqa mana
unaymanta-SDFKDTLVKDTQLU\DƚKDUPL, allintachu tukuyan nir, Jesusta
Jesusqa tapuran: aypananllapapaqna ikinpi puriranllapa.
—¿Alliyakuytachu munayanki? nir. 17੅Chaymi Jesusqa, paykunataqa niran:
7੅Chaymi chay qishaqqa niran: —Taytaymi chay diyakunapimapis
—Taytituy, manami mayqanlapis yanapakun. Chaymi nuqapis chayllata
kanchu chay yaku kuyuq qallaritin rurani.
itamananpaq. Chaqa yaku kuyutin, 18੅Chaynu nitinmi, ashwan llallin

yaykuyta kamanaykamanmi ashwan tukur Jesustaqa wanuchinayaranllapa


ukna das naypaqta yaykun. Israelmanta karguyjunkunaqa. Chaqa
8੅Chaynu nitinmi, Jesusqa niran: Jesusqa paykunapaqqa samana diyata
—Sharir, paraykita apar riyna nir. mana rispitaq yupayshi tukuyaran.
9੅Chaynu nitinlami, chay runaqa Chaynulla Dyus yupayshi tukuyaran,
alliyarna das sharir, paranta apar riran. “Dyusqa nuqapa Taytay” nirqa.
209 6DQ-XDQ੄5

uyakur, kriyiqkunaqa wanushanmanta


Dyuspa Wamranqami Taytanwan kawsamuq yupayna tukuy tyimpupaq
mantakun kawsanqallapa. 26੅Chaqa imanuƚKL
19੅&KD\QXNDUJX\MXQNXQDZDQXFKLQD‫ێ‬ Taytanmaqa paylla kawsan chaynullami
\DQQLU\DƚKDUPL, Jesusqa niranpis: Wamrantapis nisha paylla kawsananpaq.
“Chiqaptami nishaykillapa: Dyuspa 27੅Chaynulla Dyusmanta Shamuq Runa

:DPUDQTDPLPDQDSD\PXQDVKDQQXOOD‫ێ‬ kashanraykumi, paylla nisha tukuy


tachu ruran. Ashwanmi Taytan imataƚKL UXQDNXQDWDULNDU\DƚKDQDQSDTPDSLV.
rurayashanta rikarqa, chayllata ruran. 28੅“Piru chaynu nishutiyllapaqa amami

Chayraykumi Taytan tukuy imata kusalata yarpupakunkillapachu. Chaqa


ruratinqa Wamranpis chayllata ruran. FKD\XUDƚKDPXWLQTDPL, chiqapta
20੅Chaqa Taytan Wamranta kusata wanushakunapis tukuy nishanta uyapar,
munashanraykumi, tukuy imata 29੅SDPSDNDVKDQPDQWDNDZVDPXQTD‫ێ‬

rurashantapis rikachin. Chaymi ashwan llapa. Chaymi allinkunalata rurasha


mas imakunata Wamranwan ruratin karqa, NDZVDPXQTDOODSDWXNX\W\LPSX‫ێ‬
rikarmi, TDPNXQDTDNXVDODWDGLVSDQWD‫ێ‬ paq kawsananpaqna. Nataq mana
kankillapa. 21੅Chaynulla imanuƚKL allinkunata rurasha kar-shuypaqa tukuy
Taytanqa, wanushakunata kawsachimur tyimpupaq Dyusmanta kastiguta
bidanta qun, chaynullami Wamranpis aypananllapapaqna kawsamunqallapa”.
wanushakunata kawsachimur bidanta
qun mayqantapis munashantaqa. ,PDQXPL\DƚKDQFKLN-HV~V
22੅Chaqa manami Taytanqa runakunata mantakun nirqa
SD\OODTDULNDU\DƚKDUTDNDVWLJDQFKX. 30੅Jesusqami niranpis:

Ashwanmi Wamrantana pudirta qusha “Nuqa munashayllamantaqami mana


WXNX\WDDOOLWDULNDU\DƚKDUNDVWLJDQDQ‫ێ‬ imatapis ruranichu. Ashwanmi Taytay
paqqa. 23੅Chaynuqami rurasha Taytanta Dyus nimasha katin, mayqan imanu
yupayllana Wamrantapis rispitar NDWLQSLVNDUDQODWDULNDU\DƚKDQL.
kasunanllapapaq. Chaqa mayqanpis Manami munashaynullata ruraytachu
Dyuspa Wamranta mana kasurqami, munani, ashwanmi Taytay Dyus
7D\WDQNDƚKDPXVKDFKD\WDSLVPDQD NDƚKDPDVKDFKD\SD\PXQDVKDQQXODWD
kasuyanllapachu. rurani imatapis. 31੅Chaqa nuqa
24੅“Chiqaptami nishaykillapapis: munashaylamanta imatapis rimatiyqa,
Mayqanpis nuqa nishayta kasur, chay rimashayqa mana sirbiyanmanchu.
mayqanƚKLNDƚKDPDVKDFKD\SLNUL\LTTD, 32੅Piru kanmi uk, nuqa imanu kani nir

tukuy tyimpupaqna kawsanqa. &KD\QX‫ێ‬ chiqapta rimaqqa. Chaymi allita


TDPLPDQDQDWXNX\W\LPSXSDTNDVWLJD‫ێ‬ \DƚKDQL, payqa chiqapta riman
kanqanachu. Chaqa tukuy tyimpupaq nuqapaq, TDPNXQDDOOLWDLQWUDNDQD\NL‫ێ‬
kastigakar wanunanmantaqami, nuqata llapapaq nirqa.
kasumashanrayku, tukuy tyimpupaq 33੅´4DPNXQDPLXNNXWLTDNDƚKDNXUD\NL‫ێ‬

kawsananpaq nikasha. 25੅Chiqapta llapa Juanta, nuqapaq tapunanllapapaq.


nishaykillapapis: ƵKDPXQTDQDPLXN Piru Juanta taputinllapa tukuy nishanqami
ura, Dyuspa Wamranta tukuyla chiqap karan. 34੅Nishaykillapapis:
kasunanllapapaq. Piru chay uraqami Nuqaqami Dyusmanta kani pay chaynu
ƚKDPXVKDQD. Chayraykumi mayqanpis munasha katin, PDQDUXQDNXQDPXQDVKDQ‫ێ‬
kananlla Dyuspa Wamran nishanta raykuchu. Piru chaynuqami nishunillapa:
6DQ-XDQ੄5੄6 210

-XDQULPDVKDQNXQDTDPLNUL\LUZDVKDND‫ێ‬ 45੅´4DPNXQDTDDPDPL\DUSXQNLOODSD‫ێ‬

QD\NLOODSDSDTNDUDQQLU\DƚKDQD\NLOODSD‫ێ‬ chu Taytaypa naypanpiqa nuqa


paq. 35੅&KDTD-XDQ\DƚKDFKLNXVKDQTDPLXN uchachashuyashaqllapa nirqa.
lampara ratakuq yupay karan. Chaymi, Ashwanmi Moisespi, NXVDODWDNXQI\DND‫ێ‬
TDPNXQDTDFKD\QXVKXPDTWD\DƚKDFKLNX‫ێ‬ \DQNLOODSDFKD\SD\PLXFKDFKDVKX\DQ‫ێ‬
tinqa, XNUDWXODSDTDOLJUL\DUX\DNXUD\NL‫ێ‬ qallapa. 46੅Piru chiqapta Moisespi
llapa. kriyirqa, nuqapipis kriyinkimanllapa.
36੅“Piru qamkuna chiqapta nuqapaq Chaqa Moisesqami iskribirqa nuqapaq
intrakanaykillapapaqqami, Juan intrachikuran. 47੅Chaynu Moisés
nishanmanmatapis kan uk. Chayqami iskribishankunapi mana kriyirqa,
Taytay imakunataƚKLUXUDQD\SDT ¿LPDQXQDULNUL\LQNLOODSDQXTDZLOODVKX‫ێ‬
nimashankuna. Chaymi ashwan Taytay tiyllapamaqa?” nir.
munashannulla rurashaykuna ima allita
intrachikun, nuqaqa chiqapta Dyusmanta Jesusmi sinku mil runakunata
shamusha kani nirqa. 37੅Chaynulla Taytay qararan
NDƚKDPDVKDFKD\TDQXTDSDTULPDUDQLPD. (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Lc 9.10-17)

6
Piru qamkunaqami rimatinmapis mana 1੅Chaymantami Jesusqa riran Galilea
uyapashaykillapa chaynulla nuqa yupayqa TXƚKDSDXNODZQPDQ\DQPDQ. Chay
mana rikashaykillapalamapischu. TXƚKDOODPLVKXWLTSLV, 7LEHULDVTXƚKD.
38੅Chaynulla qamkunaqami Dyus 2੅Chaynu ritinmi, kusala achka runakuna

QLVKDQNXQDPDWDSLVPDQDLQWUDNDQNLOODSD‫ێ‬ pullanqa riranllapa. Chaqa paykunaqa


chu, chay mayqanƚKLNDƚKDPXVKDNDTSD rikasha karanllapa, Jesús qishaqkunata
Wamranpi mana kriyishaykillaparayku. allichar ima achka milagrukunata
39੅“Qamkunaqami, kutir kutir Tayta Dyus rurashanta. 3੅Chaymantaqa Jesusqa
nitin iskribikashankunata liyinkillapa, \DƚKDNXTQLQNXQDZDQXNVLUNDPDQLTDU
FKD\QXTDWXNX\W\LPSXSDTQDNDZVDVKDT‫ێ‬ taranllapa. 4੅Piru chay diyamantaqa
llapa nir yarpur. 3LUXFKD\QXLVNULELNDVKD‫ێ‬ manami maychu karan Israelmanta
kuna nuqapaq rimatin liyirmapis, runakunapa Pascua fyistanpis. 5੅Chaymanta
40੅nuqapiqa mana kriyinayankillapachu, Jesusqa sirkapi tayar chapakurqa, kusala
tukuy tyimpuna kawsanaykillapapaqqa. achka runakuna paypa ikinta shamushata
41੅“Piru, manami runakunaraq nuqata rikar, \DƚKDNXTQLQ)HOLSLWDQLUDQ:
alabamanantachu ministini. 42੅Chaqa, —¿Maypitaq kay kwichka achka
TDPNXQDSDTTDPLDOOLWD\DƚKDQL, Dyusta runakunapaqqa, rantiyanchikllapa
mana munankillapachu nirmapis. mikuytaqa?
43੅1XTDWD7D\WD\'\XVNDƚKDPDWLQ 6੅Piru chaynuqami Jesusqa Felipitaqa

shamutiyqa, mana kasumar mana tapuran, mabir imaninqashi nir. Chaqa


kriyimanankillapachu. Nataq ashwan uk SD\TDPLDOOLWD\DƚKD\DUDQQDLPDQX
runa paypa yarpuyninllamanta chay runakunata qarananpaq nirmapis.
shamusha katin-shuypaqa alabar 7੅Chaynu taputinmi, Felipiqa niran:

kasuyankimanllapana. 44੅Qamkunaqa, —Michka dusyintus dinaryu


¿imanunari kriyimankillapa? Chaqa qillaywan tantata rantishamapis,
TDPNXQDTDPLXNQLNLOODSDDODEDVKXQDQ‫ێ‬ PDQDPLSLWLSLWLODPLNXQDQOODSDSDTPD‫ێ‬
llapalata munankillapa. Chaynu karmi pis aypayanqachu nir.
7D\WD\'\XVTDPNXQDWDDODEDVKXQDQ‫ێ‬ 8੅Chaymantaqa, FKD\\DƚKDNXTQLQ

llapataqa mana munankillapachu. Simón Pedrupa uknin Andresqa, niran:


211 6DQ-XDQ੄6

9੅—Kaypimi uk wamritu purichiyan VLUNDPDQWDLVKNLPXUDWXQTXƚKDPDQ


sibadamanta sinku tantitawan ishkay ƚKDPXUDQOODSD. 17੅Chaymi uk yaku
piskadituta. Piru chaysituqa, ¿LPDQX‫ێ‬ karruman iqaranllapa, chay yakullata
QDULD\SDQTDNZLFKNDDFKNDUXQDNXQD‫ێ‬ rir waklaw chimpa Capernaumman
paqqa? nir. ƚKDQDQOODSDSDT. Piru chay uras limpu
10੅Chaynu nitinmi, -HVXVTD\DƚKDNXT‫ێ‬ limpu tutapashana katinmapis,
ninkunataqa niran: manaraqmi Jesusqa unaq sirkamantaqa
—Willayllapa, tukuyla tanqallapa nir. tikrakamushachu karan. 18੅Chaynu
Chaymi chaypi kusala qiwa katin, riyatinllapami, FKD\DWXQTXƚKDTD
tukuyla chaypi samaranllapa. Chaqa DOOLSODWDZDNPDQWDND\PDQWDPDTFKL‫ێ‬
chaypi kaqkunaqami, ullqukunala sinku kaq qallariran, kusala jwirti wayra
milma (5,000) kasha kanqallapa. shamushanrayku. 19੅Chaymanta
11੅Chaymanta Jesusqa, FKD\WDQWLWD‫ێ‬ imanullapis sinkuta, manaqachu saysi
kunata aypar payji nir, Taytan Dyusman kilumitrutana risha karllapaqa, Jesusta
mañakurqa, \DƚKDNXTQLQNXQDWD rikaranllapa yakupa ananllata rir
aypachitin, paykunana tukuyla chaypi paykunaman shipchaqtana. Chaymi
taqkunataqa aypachiranllapa. &KD\QX‫ێ‬ paykunaqa kusalata manchakuranllapa.
OODPLFKD\SLVNDGLWXNXQDWDSLVD\SDFKL‫ێ‬ 20੅Jesusqami niran:

NXWLQOODSDPXQDVKDQOODSDWDPLNXUDQ‫ێ‬ —¡Nuqami kani! ¡$PDPLPDQFKDNX\‫ێ‬


llapa. 12੅&KD\QXPLNXUWLTOODWLQOODSD‫ێ‬ llapachu! nir.
naqa, -HVXVTD\DƚKDNXTQLQNXQDWD 21੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

niran: kunaqa yaku karruman kusa aligrila


—Mikuy subrashankunataqa iqachiranllapa. Chaymi ashwan daslana
WDQWD\OODSDDPD\DQTDOODTLVFKDNDQDQ‫ێ‬ FKD\UL\DVKDQOODSDSDFKDPDQTDƚKDUDQ‫ێ‬
paqchu nir. llapa.
13੅Chaymi paykuna tantarqa dusi

kanastata untachiranllapa, chay Jesustami runakuna maskaranllapa


sibadamanta sinku tantita pakikar 22੅Chaymanta allaqninqa, chay atun
subrashankunataqa. 14੅Chaynu Jesús TXƚKDSDXNODZPDQ\DQSLUXQDNXQD
milagruta ruratin rikarmi, runakunaqa kidasha kaqkunaqa kusalata Jesuspaq
niyaranllapa: chapakuranllapa. Chaqa quya-pachami
—Chiqaptami kay runaqa, Dyuspa -HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD
rimaqnin kay pachaman shamunanpaq rikayatinllapa chay uklayla yaku karru
karan chay nir. chaypi kaqpi paykunala riranllapa.
15੅Piru Jesusqami kwintata qukaran, &KD\PL\DƚKDUDQOODSD-HVXVTDPDQD
chay runakunaqashi amalas apar \DƚKDNXTQLQNXQDZDQTDULVKDFKXQLU.
mantaqninllapapaqna numranayan nir. 23੅3LUXFKD\QXFKDSDNXQDQOODSDNDPDQ‫ێ‬

&KD\WD\DƚKDUPL, qashan riran uk qami, wakin yaku karrukunapis


kusala atun sirkapa ananman, paylana ƚKDPXUDQOODSDQDFKD\SZLEOX7LEHULDV
kananpaq. shutiqpi, Jesús Taytan Dyusta payji nir,
tantitata runakunata qarasha karan,
Jesusmi yakupa ananta puriran chay lugarpa yatanman. 24੅Chaymi
(Mt 14.22-27; Mr 6.45-52) runakunaqa, Jesusta chaynulla
16੅Chaymanta limpu amsayatinnaqa, \DƚKDNXTQLQNXQDWDPDQDFKD\SL
-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDFKD\XQDT tarirqa, chay yaku karrukunaman iqar
6DQ-XDQ੄6 212

riranllapa Capernaumman, Jesusta —Chiqaptami nishaykillapa: Chay


maskaq. mikuytaqami unaq syilumanta chiqap
kawsaq tantitata qarakuq Taytay Dyus
Jesusmi tantita kawsachikuqqa qushuranllapa, mana Moiseschu.
25੅Chaynu rir, FKD\DWXQTXƚKDSD 33੅&KDTD'\XVFKD\WDQWLWDWDTDUDNX\D‫ێ‬

XNODZPDQ\DQPDQƚKDU, Jesusta tarirqa shanmi, syilumanta shamushana.


tapuranllapa: Chaymi mayqanpis chay tantitata
—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿imurastaq mikuqqa tukuy tyimpupaqna kawsanqa
ND\PDQTDƚKDPXVKD\NL? nir. nir.
26੅Jesusqa niran: 34੅Chaynu Jesús nitinmi, paykunaqa

—Chiqaptami nishaykillapa: niranllapa:


4DPNXQDTDPLFKD\WLTOODQD\NLOODSDND‫ێ‬ —Taytituy, chay tantitataqa tukuy
PDQPLNXVKD\NLOODSDUD\NXODPDVNDPD‫ێ‬ tyimpu qaramastuyllapari, nir.
yankillapa. Manami chay milagrukunata 35੅Jesusqa niran:

rurashayta intrakashaykillaparaykuchu —Nuqami, kawsachikuq tantitaqa


maskamayankillapa. 27੅Amami chay kani. Chaymi mayqanpis nuqapi kriyir
tukukaq mikuylapaq yarpurchu nuqalapina kunfyakaqqa, manana
puriyllapa. Ashwanmi chay mikuy mana PDOODTQDQTDFKD\QXOOD\DNXQDQTDODPD‫ێ‬
tukukaq, WXNX\W\LPSXNDZVDFKLNXTOD‫ێ‬ pischu. 36੅Piru nishushayllapanullami,
pina yarpuyllapa. Chaymi Dyusmanta qamkunaqa imata ruratiy rikarmapis
Shamuq Runaqa, mana tukukaq mana kriyimankillapachu. 37੅Chaqa
mikunaykillapatana qushunqallapa. Taytay Dyus akrashankunaqami
Chaqa Taytan Dyusmi chaynu nuqaman shamunllapa. Chaymi
kananpaqqa nisha. mayqanpis nuqaman shamuqtaqa mana
28੅Chaymi, Jesustaqa tapuranllapa: itakurchu pullakushaq.
—Chaynu katinqa, ¿LPDWDWDTUXUD\D‫ێ‬ 38੅“Nuqaqami syilumanta, Taytay Dyus

shaqllapa, '\XVPXQDVKDQWDUXUDQD\‫ێ‬ NDƚKDPDWLQVKDPXVKDNDQL, mana


llapapaqqa? nir. munashayllata ruranaypaqchu. Ashwan
29੅Jesusqa, niran: shamusha kani, 7D\WD\'\XVPXQDVKDQ‫ێ‬
—Dyusqami munayan chay mayqanta kunalata ruranaypaq. 39੅Chaqa Taytay
ƚKLSD\NDƚKDPXVKDFKD\SD\ODSL Dyus, pay akrar qumashankunataqa
kriyinaykillapalata nir. mana chinqachinaytachu munan.
30੅Chaynu nitinpis, TDVKDQWDSXUDQ‫ێ‬ Chaymi ashwan jwisyu diya
llapa: ƚKDPXWLQTD, wanushakunamatapis
—¿Ima milagruta ruratki rikartaq, kawsachimushaq tukuy tyimpupaqna
kriyishuymanllapa, chiqapta Dyusmanta kawsananllapapaq. 40੅Chaqa Taytay
shamushayki nirqa? ¿&KDTDLPDNXQD‫ێ‬ Dyusqami munan, mayqanpis nuqata
tataq ruranki? 31੅8QD\UXNXQFKLNOODSD‫ێ‬ ULNDPDUNUL\LTNXQDTDWXNX\W\LPSX‫ێ‬
kunamaqami chunllaq lugarpi ‘maná’ paqna kawsananllapata. Chaymi tukuy
shutiq mikuyta mikur kawsaranllapa, nuqapi kriyir wanutinmapis, maydiya
imanuƚKL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDQSL MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTDNDZVDFKLPX‫ێ‬
nishannulla. Chaqa niqmi: ‘Paymi unaq shaq tukuy tyimpupaqna” nir.
V\LOXPDQWDWDQWLWDWDTXUDQPLNXQDQ‫ێ‬ 41੅Chaynu Jesús nitinmi, chay

llapapaq’ nir. Israelmanta karguyjun runakunaqa


32੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran: piñakur rimapakuq qallariranllapa.
213 6DQ-XDQ੄6

Chaqa Jesusqa kaynu nisha karan: 52੅Chaynu Jesús nitinmi Israelmanta

“Nuqami chay chiqap tantita unaq karguyjunkunaqa paykunapura kusata


syilumanta shamusha chayqa” kani nir. willanakuq qallariranllapa:
42੅Chaymi paykunaqa niranllapa: “¿Imanutaq paypa kwirpunllataqa
—¿Manachu kay runaqa, Josipa qaramayashunllapaqa?” nir.
Wamran Jesús? Nuqanchikkunami 53੅Chaymi Jesusqa paykunata niran:

riqsinchikllapa taytanta mamanmatapis. —Chiqaptami nishaykillapa:


Piru ¿imapaqtaq, unaq syilumanta Qamkuna, Dyusmanta Shamuq Runapa
shamusha kani, niyan? kwirpunta mana mikur chaynulla
43੅Chaymi Jesusqa paykunataqa, yawarninta mana upyarqa, Dyuspaqqa
niran: wanusha yupayna kankillapa. 54੅Nataq
—$PDQD\DQTDOODSLxDNXUULPDSD‫ێ‬ nuqapi kriyir chay kwirpuyta mikuq,
kuyllapanachu. 44੅Taytay mana yawarniyta upyaqkuna-shuypaqa tukuy
akrashankunaqami, mana nuqamanqa tyimpupaqna kawsanqa. Chaymi jwisyu
imanupis shamunqallapachu. 0D\TDQ‫ێ‬ diyapiqa, kawsachishaq wanusha
pis nuqapi kriyiqkunataqami jwisyu katinmapis. 55੅Chaqa kwirpuywan
GL\DSLTDNDZVDFKLVKDTWXNX\W\LPSX‫ێ‬ yawarniymi chiqapta kawsachikun.
paqna. 45੅Chaqa Dyuspa rimaqninkuna Chayna, manana mallaqnanqallapa,
iskribishankunapimi nin: ‘Dyusmi yakunanqallapalamanapischu. 56੅Chaymi
tukuyta allita intrachinqa’ nir. &KD\UD\‫ێ‬ kwirpuyta mikuq, yawarniyta
kumi, Taytay Dyus nishankunata upyaqkunaqa, nuqapa pullay katin,
uyakur kasuqkunaqa, nuqamanna nuqapis pullan kashaq.
shamunqallapa. 57੅“Tukuy tyimpupaq kawsaq
46੅“Manami mayqanpis Taytay 7D\WD\PLNDƚKDPDVKD. Chaymi kawsani
Dyustaqa rikashachu. Nataq Dyusmanta Taytay munashanta ruranaypaq.
shamusha chaylami allita riqsin. Chaynullami mayqanpis mikumaqqa,
47੅Chiqaptami nishaykillapa: Mayqanpis nuqarayku kawsanqallapa. 58੅Kananmi
nuqapi allita kriyiqkunaqami tukuy willashuyanillapa unaq syilumanta
tyimpupaqna kawsanqallapa. 48੅Chaqa shamusha tantitapaq. Chay tantitaqami,
nuqami kawsachikuq tantitaqa kani. mana unay rukuykillapakuna chunllaq
49੅Chay unay rukuykillapakuna chunllaq lugarpi ‘maná’ VKXWLTPLNX\WDPLNXUDQ‫ێ‬
lugarpi ‘maná’ shutiq mikuyta llapa chaynuchu. Chaqa paykunaqa
mikurmapis, wanuranllapa. 50੅Piru chay ‘maná’ VKXWLTPLNX\WDPLNXUPD‫ێ‬
nuqaqami willashuyanillapa chay pis, wanuranllapa. Piru syilumanta chay
tantita syilumanta shamusha chaypaq. WDQWLWDWDPLNXTNXQDTDPLWXNX\W\LPSX‫ێ‬
Chaymi mayqanpis chayta mikuqqa paqna kawsanqallapa” nir.
manana maydiyapis wanunqanachu. 59੅Jesusqami tukuy kaykunataqa
51੅Nuqami chay kawsaq tantita Capernaumpi tantakananllapa wasipi
syilumanta shamusha chayqa kani. WDQWDNDVKDNDWLQOODSD\DƚKDFKLNXUDQ.
Chaymi mayqanpis chay tantitata
mikuqqa tukuy tyimpupaqna kawsanqa. Jesús nishankunami tukuy
3LUXFKD\WDQWLWDTDPLQXTDSDNZLUSX\‫ێ‬ tyimpupaq kawsachikun
lla. Chaymi kwirpuytaqa qukuyani 60੅-HV~VFKD\QX\DƚKDFKLNXWLQX\DSDU‫ێ‬

tukuyla runakunata washarna, tukuy llapami paypi achka kriyiqkunaqa,


tyimpu kawsachinaypaq” nir. kaynu niranllapa:
6DQ-XDQ੄6੄7 214

—Kay niyashankunataqa manakish qami chiqapta tukuy tyimpupaq


rurayashunllapachuqa. ¿Pitaq chaqa kawsachikun. 69੅Nuqakunaqami qampi
kasuyanqaqa? nir. kriyishana kanillapa. &KD\PL\DƚKDQL‫ێ‬
61੅Chaynu yarpupakuyanllapa nir llapa, qamqa Dyuspa Akrashan kusala
kwintata qukarmi, Jesusqa kaynu nir Allin Wamran kanki, nir.
tapuran: 70੅Chaynu Pedro nitinmi, Jesusqa

—¿&KD\\DƚKDFKLNXVKD\FKX, mana niran:


allinta yarpuchishuyanllapa? 62੅Piru —¿Manachu qamkunataqa
'\XVPDQWD6KDPXT5XQDULND\DWNL‫ێ‬ dusikillapata akrashurayllapa? Piru
llapa, unay kashanllaman tikrakatinqa, qamkunamanta ukqami, dyablupa
¿imaniyankillapataq kanqa? 63੅Tayta yarpuyninwan kashanrayku, dyablu.
Dyuspa Ispiritunmi tukuy tyimpupaq 71੅Chaynu nirqami, Jesusqa chay Simón

kawsachikuqqa. Chaqa mayqan Iscariotipa wamran Judaspaq, niran. Chaqa


UXQDSLVPLPDQDFKD\QXNDZVDFKLNX\‫ێ‬ FKD\SD\PLGXVL\DƚKDNXTQLQNXQDPDQWD
taqa puytinchu. Chayraykumi nuqa karmapis, Jesustaqa kuntrankunaman
nishushayllapaqa kawsachikuq kar, qukunanpaq karan.
kriyitkillapaqa tukuy tyimpupaqna
kawsachishunqallapa. 64੅Piru chaynu Jesuspa ukninkunami paypi mana
NDWLQPDSLVTDPNXQDPDQWDZDNLQQLNL‫ێ‬ kriyiranllapachu

7
llapaqami mana kriyimanllaparaqchu. 1੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDFKL‫ێ‬

Jesusqami chaynuqa niran, chaqa kur tukuy Galileapa lugarninkunapi


payqami unaymanta-pacha, PD\TDQ‫ێ‬ puriran. Chaqa, payqami mana Judeapi
kunami mana kriyinqallapachu, FKD\QX‫ێ‬ kaytaqa munaranchu, Israelmanta
lla mayqanmi kuntrankunaman karguyjunkuna wanuchinanllapapaq
TXNX\DQTDQLU\DƚKDVKDQUD\NX. 65੅-HVXV‫ێ‬ maskashanllaparayku. 2੅Piru chay Israel
qami niranpis: runakunapa uk fyistan Enramada੆h
—Chayraykumi nishurayllapapis: shutiq chay shipchamuyatinnaqa,
Mayqanta Taytay mana akrasha katinqa, 3੅Jesuspa ukninkunaqa kaynu niran:

manami nuqapi kriyiytaqa puytinchu —Ama kaypi kidarchu, riy Judeaman.


nir. Wakpi, kriyiqkunapis rikananpaq qam
66੅Chaynu Jesús nitinmi, tukuy ima rurashaykikunata. 4੅Chaqa,
chaymanta-pacha achka runakuna mayqanpis riqsikayta munaqqami
ashur, manana paywanchu puriranllapa. imatapis mana pakapllaqa ruranchu.
67੅Chaymantami, -HVXVTDGXVL\DƚKDNXT‫ێ‬ Chayraykumi kay rurashaykikunataqa
ninkunataqa tapuran: tukuypa naypanpina ruray nir.
—¿Qamkunapischu nuqamanta ashur 5੅Chaynumi paykunaqa niranllapa,

rinayankillapana? nir. XNQLQNXQDNDUPDSLVPDQDNUL\LVKDQ‫ێ‬


68੅Chaymi Simón Pedruqa niran: llaparayku. 6੅Chaymi Jesusqa niran:
—Piru Taytituy, ¿mayqanmannari —Manami tukuy imata ruranaypaq
rishaqllapa? &KDTDTDPQLVKD\NLNXQD‫ێ‬ XUDTDƚKDPXVKDUDTFKX. 3LUXTDPNXQD‫ێ‬

h¬7.2 Enramada fyistataqami chay Israelmanta kaqkuna ruraqllapa kusichankunata


tukchishana kar. Chaymi chay diyakunapiqa achka chukllitakunata qirupa yurankunawan
ruraqllapa, unay rukunllapakuna Egiptumanta lluqshimushanta yarpunanllapapaq nir. Kaypaq
masta intrakanarqa rikashunllapa Levítico 23.33-43.
215 6DQ-XDQ੄7

paq-shuypaqami, ima uraspis kusala 18੅Chaqa mayqanpismi payllamanta


allin. 7੅Kay pachamanta kaqkunaqa, rimaqqa, runakuna alabananlapaq
PDQDƚKLTQLVKX\WDSX\WLQOODSDFKX rimanllapa. Piru, FKD\NDƚKDPXUDQFKD\WD
qamkunataqa. Piru nuqata-shuypaqa alabananllapapaq rimaqqami, karanlata
ƚKLTQLPDQOODSD, kusala mana allin riman. Chaynulla, paypiqa mana ima mana
UXUDVKDQOODSDNXQDWDZLOODUULNDFKLVKD\‫ێ‬ allinkunaqa kanchu.
rayku. 8੅Riyllapa qamkunala 19੅“ Manachu Moisés, '\XVPDQWDNX‫ێ‬
¿
fyistamanqa. Nuqa-shuypaqa manaraq shanta qushuranllapa? Piru manami
rishaqchu. Chaqa manaraqmi tukuy PD\TDQQLNLOODSDODSLVNXPSOLQNLOODSD‫ێ‬
LPDWDUXUDQD\SDTXUDTDƚKDPXVKDFKX chu. &KD\UD\NXPLZDQXFKLPDQD\DQNL‫ێ‬
nir. llapa”.
9੅Chaynu nirmi, payqa Galileallapi 20੅Piru, runakunaqami niranllapa:

kidaran. —¡Qamqami dyablupa yarpuyninwan


kanki! ¿Pitaq wanuchishunayan? nir.
Jesusmi Enramada fyistapi 21੅Jesusqa niran:
10੅Chaymanta ukninkuna ritinnaqa, —Tukuyla qamkunaqami chay samana
Jesuspis riran fyistamanqa. Piru, manami diyapi uk milagruta rurashaylapaq kusalata
PD\TDQSLV\DƚKDWLQFKX, uyarala riran. yarpupakur dispantakankillapa. 22੅Piru
11੅1DWDTFKD\,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬ Moisesmi, qamkunata nishuranllapa chay
kunaqa, fyistapiqa kusata maskayaranllapa siñal kustumrita ruraskinaykillapapaq,
Jesustaqa. Chaymi niyaranllapa: PLFKNDPDQDSD\SDPDQWDNX\QLQNDWLQPD‫ێ‬
—¿Maypitaq kanqa chay runaqa? nir. pis. Chaqa chay siñal kustumriqami unay
12੅Chay runakunamanta wakinkunami rukuykillapakunamanta karan. Chaymi
kusalata rimayaqllapa Jesuspaqqa. TDPNXQDPDTDPLFKNDVDPDQDGL\DSLPD‫ێ‬
Ukkunami niyaqllapa: “Kusa allin pis chay kustumritaqa rurankillapa.
runami” nir. Nataq ukkuna-shuypaqa 23੅&KD\QXTDPNXQD0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬

niyaqllapa: “Manami, ashwan nulla kumplinaykillapapaq nir samana


runakunata llullachin” nir. diyapimapis uk ullqu wamrituwan chay
13੅Piru pakakuqnulami rimaqllapa siñal kustumrita rurarqa, ¿imapaqtaq nuqa
paypaqqa, Israelmanta karguyjunkunata uk runapa tukuy kwirpunta samana diyapi
manchashanllaparayku. allichashaypaq piñakunkillapa? 24੅&KD\UD\‫ێ‬
14੅Fyista qallarishanmanta lamtarpina NXPLPDQDUDTDOOLWD\DƚKDUTDDPDXNWDTD
katinqa, Dyusta adurananllapa wasiman kusalata uchachayllaparaqchu. Ashwanmi
Jesusqa yaykur, TDOODULUDQ\DƚKDFKLNXT. DOOLWD\DƚKDU, ima niytapis puytinkillapa nir.
15੅Chaymi, FKD\,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬

NXQDTDNXVDGLVSDQWDNDVKDOODQLQDNX\DT‫ێ‬ Jesusmi riman


llapa: “¿,PDQXWDTND\TDNXVDODWD\DƚKDQ maymantami payqa nir
mana maydiyapis istudyasha karqa?” nir. 25੅Jerusalén pwiblupi taqkunamanta
16੅Jesusqami paykunataqa niran: wakinmi kaynu nir tapukayaqllapa:
—.D\\DƚKD\DVKD\TDPLPDQDQXTDSD‫ێ‬ “¿Manachu kayta maskayanllapa
chu, ashwanmi chay mayqanƚKLNDƚKDPD‫ێ‬ wanuchinanllapapaq? 26੅Chaypi wakmaqa
sha chaypa. 17੅Chaymi mayqanpis Dyus tukuypa naypanpi rimayan. Piru manami
munashanta ruranaqqa, \DƚKD\WDSX\WLQTD mayqanpis willayanchu. :DNNDUJX\MXQ‫ێ‬
ND\\DƚKDFKLNX\DVKD\TD, Dyusmanta kunapisƚKL¿Dyuspa Akrashan Cristun wak
manaqachu nuqallamanta nirmapis. runaqa nir kriyishanllaparayku mana
6DQ-XDQ੄7 216

willanllapachu? 27੅1DWDTQXTDQFKLN‫ێ‬ NDƚKDUDQOODSD, -HVXVWDD\SDQDQOODSD‫ێ‬


kuna-VKX\SDTDPL\DƚKDQFKLNOODSD paq. 33੅Piru Jesusqa niran:
maymantami kay runaqa nirmapis. Chaqa —4DPNXQDZDQTDPLPDQDXQD\ODWD‫ێ‬
chiqap Dyuspa Akrashan Cristun nachu kashaq. &KD\PLDVKZDQWLNUDND‫ێ‬
shamutinqa, PDQDPD\TDQSLV\DƚKDQTD‫ێ‬ shaqna chay mayqanƚKLNDƚKDPDUDQ
chu maymantami shamun nirmapis”. chayman. 34੅Chaynami qamkunaqa
28੅Chaynu nitinllapa uyaparmi Jesusqa NXVDODWDPDVNDPDUSLVPDQDWDULPDQNL‫ێ‬
'\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKL‫ێ‬ llapachu. Chaqa manami chay
kuyarqa, kusa jwirtita kaynu niran: kayashaymanqa riyta puytinkillapachu
“¡ChayqaƚKLTDPNXQDTDULTVLPD\DQ‫ێ‬ nir.
killapaqa maymantami kani nirmapis! 35੅Chaynu nitinmi, Israelmanta

Piru manami nuqa munashaynullachu karguyjunkunaqa, paynin paynin kaynu


shamusha kani. $VKZDQPLXNNDƚKDPD‫ێ‬ ninakuqllapa: “¿Maymantaq kayqa
sha katin shamusha kani. Payqami kusa riyanqa, nuqanchikkuna mana
allinla, chaynulla imatapis karanta ima tarinapaqqa? ¿Manaqachu riyanqa
ruran. Chaynu katinmi qamkunaqa Israelmanta runakuna uklaw
mana riqsinkillapachu. 29੅Nataq pachakunapi shikwakasha tan
nuqa-shuypaqami allita riqsini chaykunaman, chaypina mana
paymanta shamushayrayku. Chaqa ,VUDHOPDQWDNDTNXQDWD\DƚKDFKLT?
SD\PLND\SDFKDPDQTDNDƚKDPDVKDµ 36੅ Ima nishaq nirtaq niyanqa:
¿
nir. ‘Qamkunaqami maskamarpis mana
30੅Chaynu nitinmi, D\SDUZDQXFKLQD‫ێ‬ tarimankillapachu’, ‘Chaqa nuqa
ranllapa. Piru manami mayqanlapis kayashaymanqa mana puytinkillapachu
puytiranllapachu. Chaqa manaraqmi riyta’ nirqa?”
wanunanpaq urachu karan. 31੅Nataq
NXVDODDFKNDPLZDNLQNXQDTDNUL\LUDQ‫ێ‬ Mayqan yakunaqqa, nuqaman
llapa paypiqa. &KD\PLND\QXQL\DUDQ‫ێ‬ shamur upyanqa
llapa: 37੅Chay fyista tukukanan diyami੆i
—¿'\XVSD$NUDVKDQ&ULVWXQVKDPXU‫ێ‬ kusala mas allin karan. Chaymi Jesusqa
qachu, kay runa mana ruraypaq chay diyapi sharir kusa jwirtita kaynu
imakunata, PLODJUXNXQDWDUXUD\DVKDQ‫ێ‬ niran:
mantaqa masta rurayanqa? nir. “Mayqan yakunaqqa, nuqaman
shamunqa. Chaymi kriyirqa yakuta
)DULVHXNXQDPLNDƚKDNXUDQ-HVXVWD upyaq yupayna kanqa, 38੅Dyus nitin
aypananllapapaq iskribikashanpi nishannulla. Chaqa
32੅Fariseukunami,wakin runakuna ninmi: Mayqanpis nuqapi kriyiqpa
Jesuspaq rimaqta uyaparanllapa. yarpuyninpiqami riyu yaku riq yupay
Chaymi, paykunaqa kurakunapa kanqa nir”.
mantaqninkunata, '\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ 39੅&KD\QXQLUTDPL-HVXVTD\DƚKDFKL‫ێ‬

llapa wasipi wakin kuytakuqkunata kuyaran, paypi kriyiqkunaqashi Dyuspa

i¬7.37 Chay fyista tukukay diyapi kustumrinllapa katin, NXUDNXQDOD\DNXWDDOWDUPDQLƚKDT.


Chayta ruraran yarpunanllapapaq Dyus rumimanta yakuta unay rukunkunata upyachir
kawsachisha kaq chayta. Chaymi Jesusqa niran “Mayqan yakunaqqa nuqaman shamur
upyanqa” nirqa, payna chay yaku kawsachikuq yupay kar.
217 6DQ-XDQ੄7੄8

Santu Ispiritunwanna kanqallapa nir. 47੅Chaymi, chay fariseo runakunaqa,

Piru Jesús manaraq wanur kawsamusha niranllapa:


katinmi, Tayta Dyuspa Santu Ispiritunqa —¿Qamkunapischu dijakatkillapa
manaraq kriyiqkunawanchu karan. llullachishushallapa? 48੅Manaqachu
¿paypi mayqannin mantaqninchikllapa,
Runakunami ukmanta ukmanta manaqa wakin fariseo masinchikkunapis
yarpur chiqanchanakuranllapa ¶'\XVSD$NUDVKDQ&ULVWXQ·QLUNUL\LVKD‫ێ‬
40੅Chaymantami wakin runakuna llapa? 49੅Piru, chay runakuna Dyus nitin
Jesús nishanta uyaparqa, kaynu Moisés mantakushankunata mana
niyaranllapa: intrakarmi, Jesustaqa ‘Dyuspa Akrashan
—Chiqaptami kay runaqa Dyuspa uk Cristun’ ninllapa. Chayraykumi Dyus
rimaqnin shamunanpaq karan chay, nir. paykunataqa kastiganqa.
41੅Ukkunaqa niqllapa: 50੅Chaymi fariseo runakunamanta

—Kaymi Dyuspa Akrashan Cristun Nicodemo, uk tuta Jesusta rikaq risha


nir. karan chayqa, niran:
Piru ukkunaqa niqllapa: 51੅—Nuqanchikkunapaq Dyus unay

—¡Manami! Chaqa Dyuspa Akrashan mantakushanpimi nin: Manashi mayqan


Cristunqami mana Galileamantachu kayta runatapis ima niytapis puytinchikchu,
puytin. 42੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬ puntata paypaq mana imata rurasha nir
kunapimi nin: ¶'\XVSD$NUDVKDQ&ULVWXQTD‫ێ‬ \DƚKDU, uyapasha ima karqa.
shi unay gubyirnu Davidpa ayllunmanta 52੅Chaynu nitinmi, wakinkunaqa

kanqa. Chayshi David yupaylla Belén niranllapa:


pwiblumanta kanqa’ nir. —¿Qampischu Galileamanta kanki?
43੅Chaynu nir Jesuspaq ukmanta Dyus nitin iskribikashakunatami allita
ukmanta yarpurmi tukuyla runakuna liyiy. &KD\QXPL\DƚKDQNL*DOLOHD‫ێ‬
limpu chiqanchanakuranllapa. 44੅&KD\‫ێ‬ mantaqa Dyuspa uk rimaqninqa mana
nullami Dyusta adurananllapa wasipi kayta puytinchu nir. 53੅Chaymantami
wakin kuytakuqkunaqa, D\SDUSULVXQD‫ێ‬ wasinman riranllapana.੆j
yaqllapa. Piru manami mayqanpis
chaynuqa ruraranllapachu. Jesusta uchachanaranllapa

8
1੅Nataq Jesusqami Olivos sirkaman
Karguyjunkunami Jesuspi mana riran. 2੅Allaqmanta achkiyatinnaqa
kriyiranllapachu qashan riran Dyusta adurananllapa
45੅Chaymantami Dyusta adurananllapa wasiman. Chaypimi runakuna payman
wasipi kuytakuqkunaqa, tikrakar qimikatin, FKD\ODSLWDU\DƚKDFKLNXT
riranllapa fariseo runakuna, kurakunapa qallariran.
mantaqninkuna kayashanllapaman. 3੅Chaymi chaymanqa, Moisés

Chaymi tapuranllapa: PDQWDNXVKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬


—¿,PDSDTWDTPDQDDSDPXVKD\NL‫ێ‬ kuna, fariseo runakunaqa uk warmi
llapa? nir. ukwan ukwan punuqta tarishanllapata
46੅Paykunaqa niranllapa: aparanllapa. Chaymantami chay
—Mana mayqanpis chay runa yupay ZDUPLWDTDWXNX\SDƚKD\SLQSLVKDFKLU,
kusa shumaqtaqa rimashachu nir. 4੅Jesustaqa niranllapa:

j¬7.53 Wakin iskribikashakunapimi 7.53 - 8.11 mana rikarinchu.


6DQ-XDQ੄8 218

—<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, kay 13੅Chaynu Jesús nitinmi, fariseo

warmimi runan kaqta ingañar, uk runakunaqa niran:


runawan punuqta tarisha kanillapa. —Qamqami chaynuqa qamllapaq
5੅&KDTD'\XVQLWLQ0RLVpVLVNULELVKDQ‫ێ‬ rimayanki. Chaymi chay rimashaykiqa
pimi nin: Waknu tukuq warmitaqashi mana imapaqpis sirbinchu nir.
rumillawan sitar wanuchiypaq. 14੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran:

¿Qam-shuypaqa ima ninkitaq? nir. —Nuqa rimashayqami chiqap, michka


6੅Paykunaqami chaynuqa tapuranllapa nuqallapaq rimatiymapis. Chaqa,
Jesús ima mana allinta rimatinqa, QXTDPL\DƚKDQLPD\PDQWDVKDPXVKD
chaylapaqna uchachananllapapaq. Piru kani, maymanmi riyani nirmapis. Nataq
Jesusqa piratar didunwan pachapi qamkuna-VKX\SDTDPDQD\DƚKDQNL‫ێ‬
LVNULELTƚKXUDNDUDQ. 7੅Chaymanta mas llapachu nuqapaqqa, maymantami kani,
tapuyatinllapami, Jesusqa das sharir maymanmi riyani nirmapis. 15੅4DP‫ێ‬
niran: kunami runakuna munashannulla rikar
—Qamkunamanta mayqannikillapa uchachamankillapa. Nataq
mana uchayjun kaqmi naypaqtaqa nuqa-shuypaqami mana mayqantapis
sitanqa nir. uchachanichu yanqa illaqmantaqa.
8੅Chaynu nirqami, qashan piratar iskribiq 16੅Piru mayqanta allita rikar

ƚKXUDNDUDQSDFKDSLTD. 9੅Chaynu nitin \DƚKDUTDPL, Dyus munashannulla


uyaparmi, kusa uchayjun kashanllaparayku FKLTDSWDULNDU\DƚKDVKDT. Chaqa manari
pinqakur ukninpis ukninpis chay nuqalachu chaytaqa rurashaq.
runakunaqa riq qallariranllapa. Ashwanmi Ashwanmi Taytay Dyus nuqata
chay puntata riqkunaqa mas rukukaqkuna NDƚKDPDTZDQSXOODUXQDNXQDWDTDDOOLWD
karan. Chaynumi tukuyla ritinnaqa chay ULNDU\DƚKDVKDTOODSD. 17੅Chaqa Moisés
warmiqa paylana kidasha karan. Chaymi qamkunapaq mantakushanpimi kaynu
Jesusqa, 10੅piratayashanmanta alsakamur nin: ‘Imapaqpis ishkay tistigukuna
tapuran: chayllata rimatinshi ima nishanllapapis
—Mamitay, ¿maypitaq chay runakuna sirbin’ nir. 18੅Chaynu katinmi, nuqapis
uchachashuqkunaqa? ¿Manachu nuqallapaq rimarqa, uk tistigu kani.
mayqanninpis sitashuran? nir. &KD\QXOOD7D\WD\NDƚKDPDVKDFKD\
11੅Warmisitaqa niran: paypis, nuqapaq rimarqa paypis uk
—Manami Taytituy. tistigu. &KD\PLFKD\ULPDVKD\NXQD‫ێ‬
Chaymi Jesusqa niran: paqqa, ishkay tistigukunana kanillapa
—Nuqapismi mana sitashaykichu. Taytaywanqa nir.
Ashwanmi kananqa rikuyna. Piru 19੅Chaynu nitinmi tapuranllapa:

amanami uchakunkinachu nir. —¿Maypitaq Taytaykiqa? nir.


Jesusqa niran:
Jesusmi tukuypa achkirachikuqnin —4DPNXQDTDPLPDQDULTVLPDQNL‫ێ‬
12੅Chaymantami Jesusqa qashanpis llapachu. Chaynulla Taytaytapis mana
runakunata willaq qallariran kaynu nir: riqsinkillapachu. &KDTDQXTDWDULTVLPD‫ێ‬
—Nuqami tukuypa achkirachikuqnin yarllapaqa, 7D\WD\WDSLVULTVL\DQNLPDQ‫ێ‬
kani. Chaymi mayqanpis nuqata llapa nir.
kasumaqqa, achkiraqlapina kawsanqa. 20੅Tukuy kaykunataqami Jesusqa

Chaynuqami manana maydiyapis '\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLSL\DƚKDFKL‫ێ‬


tutaparaqpinachu kawsanqallapa. kuran, FKD\XIULQGDWDƚKXUDQDQOODSD
219 6DQ-XDQ੄8

kajunkuna tanan kwartupi. Piru, nuqa willashushayllapaqa, chaylla chay


PDQDPLPD\TDQSLVSD\WDTDD\SDUDQ‫ێ‬ NDƚKDPDVKDQLVKDQZDQTDQLU.
llapachu. Chaqa manaraqmi chaynu 27੅Piru paykunaqami, PDQDLQWUDND‫ێ‬

NDQDQSDTXUDTDƚKDPXVKDUDTFKX ranllapachu Taytan Dyuspaq chaynu


karan. parlatinllapamapis. 28੅Chayraykumi
Jesusqa niran:
Nuqa rishaymanqa mana riyta —Qamkunaqa, Dyusmanta Shamuq
puytinkillapachu Runata unaqman alsaraq, riqsinkillapa
21੅Chaymantami Jesusqa qashan Dyusmanta shamusha kasha nirqa.
paykunataqa niran: &KD\QXOODPL\DƚKDQNLOODSDPDQDPL
—Nuqaqami riyanina. Chaynu ritiymi imatapis nuqallaqa ruranichu nir.
qamkunaqa maskamankillapa. Piru Ashwanmi rimani Taytay Dyus
manami tarimankillapanachu. Chaymi \DƚKDFKLPDVKDQODWD. 29੅Chaqa nuqata
chay uchaykillapallawanna tukuy NDƚKDPDT7D\WD\TDPL, nuqawan.
tyimpupaq wanunkillapa. Chaqa nuqa Chaymi, PDQDQXTDODWDTDGLMDPDVKD‫ێ‬
rishaymanqami qamkunaqa mana riyta chu. &KDTDQXTDTDPLSD\PXQDVKDQQX‫ێ‬
puytinkillapachu nir. lata rurani nir.
22੅&KD\PL,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬ 30੅Chaynu Jesús nitinmi, kusa achka

kunaqa niranllapa: runakuna kriyiranllapa paypiqa.


—¿Wakqa paylla wanuyta munarchu
LPDWDTQLPD\DQFKLNOODSDSD\UL\DVKDQ‫ێ‬ Kriyiqkunaqami manana dyablupa
manqa mana riyta puytishunllapachu, sirbiqninnachu
nirqa? nir. 31੅Jesusmi chay Israelmanta runakuna
23੅Chaymi Jesusqa niranpis: paypi kriyishakunataqa kaynu niran:
—Qamkunaqami kaymanta —Qamkuna, nuqa nishaykunapi
kankillapa. Nataq nuqaqami unaq kriyishaykillapanulla kawsarqami,
syilumanta kani. &KD\QXOODTDPNXQD‫ێ‬ FKLTDS\DƚKDNXTQL\NXQDQDNDQNLOODSD.
qami kay pachapi, Dyusta mana 32੅Chaynulla chay chiqap kaqtana

riqsiqkunamanta kankillapa. Nataq riqsinkillapa. Chaymi ashwan chay


nuqaqa mana kay pachamantachu kani. chiqap kaqqa tukuy imamanta
24੅&KD\UD\NXPLQLVKXUD\OODSDXFKD\NL‫ێ‬ washashunqallapa.
llaparayku wanunkillapa nirqa. Chaqa 33੅Chaynu Jesús nitinmi, paykunaqa

nuqata ‘Pimi kani’ nir, PDQDNUL\LPDU‫ێ‬ niranllapa:


llapaqa, XFKD\NLOODSDUD\NXZDQXQNL‫ێ‬ —Nuqakunaqami unay rukuyllapa
llapa tukuy tyimpupaqna nir. Abrahampa ayllunmanta kanillapa.
25੅Chaynu nitinmi, tapuranllapa: Chaynu karmi mana mayqanpa
—¿Pitaq qamqa kanki? nir. sirbiqninlamapischu kasha kanillapa.
Jesusqa niran: Piru, ¿imapaqtaq qamqa ninki tukuy
—Nuqaqami puntamanta-pacha imamanta washakankillapa nirqa?
willashushallapana kani. 26੅Nuqapami 34੅Jesusqa niran:

kan achka qamkunapaq rimanaypaq, —Chiqaptami nishaykillapa: Tukuy


LPDQXPLNDQNLOODSDQLUULNDU\DƚKDVKX‫ێ‬ uchakuqkunaqami chay uchapaqa
shallapana kar. 1XTDZLOODVKXVKD\OODSD‫ێ‬ sirbikuqninna. 35੅&KDTDXNVLUELNXT‫ێ‬
qami chiqap. &KDTDQXTDWDNDƚKDPDVKD PDTDXNZDVLSLTDPDQDWXNX\W\LPSX‫ێ‬
chayqami, chiqapta riman. Chaymi paqqa kidayta puytinchu. Piru chay
6DQ-XDQ੄8 220

wasimanta kaqpa wamran-shuypaqami, puytinkillapa nuqa willashutiyllapaqa?


tukuy tyimpupaqna wasinpiqa kidan. Piru qamkunaqami rimashayta mana
36੅Chaynullami Dyuspa Wamran tukuy uyakunashaykillaparayku, mana
imamanta washashutinllapaqa, FKLTDS‫ێ‬ intrakankillapachu. 44੅Qamkunapa
tana washakasha kankillapa. 37੅1XTD‫ێ‬ taytaykillapaqami dyablu. Chaymi,
TDPL\DƚKDQLTDPNXQDTD$EUDKDPSD paypa kaqninkuna kar munashanlata
ayllunmanta kankillapa nirmapis. Piru, rurankillapa. Chaqa dyabluqami
qamkunami nuqa nishushayllapata qallarishanmanta-pacha wanuchikuq
PDQDNDVXQDVKD\NLOODSDUD\NXZDQXFKL‫ێ‬ karan. Chaynulla chay chiqap kaqpi
manayankillapa. 38੅Chaqa nuqami, kayta mana puytishanrayku, mana
Taytay willamashanta, rikachimashanta imalatapis karantaqa rimanchu. Chaymi
qamkunataqa willashunillapa. Piru imata rimarpis tukuyta llullakurla
qamkuna-VKX\SDTDPLFKD\XNWD\WD\NL‫ێ‬ riman. Chaynu kashanraykumi tukuy
llapa nishanta uyar, munashanlata llulla rimaqpaqa taytan.
rurankillapa nir. 45੅“Piru nuqa karanta rimatiymapis,
39੅Chaymi, paykunaqa niranllapa: qamkunaqa mana kriyimankillapachu.
—¡Taytayllapaqami rukuyllapa 46੅Mabir mayqannikillapataq nuqata
¿
Abraham karan! qamqa uchayjun kanki nimayta
Chaynu nitinllapami Jesusqa niran: puytinkillapa? Nuqa karanlata
—Qamkuna chiqapta Abrahampa rimatiyqa, ¿LPDSDTWDTPDQDNUL\LPDQ‫ێ‬
wamrankuna karqa, SD\UXUDVKDQNXQD‫ێ‬ killapa? 47੅&KDTD'\XVPDQWDNDTNXQD‫ێ‬
llata rurayankimanllapa. 40੅Piru qami, Dyus rimashankunata uyakur
qamkunaqami manana imanutaq kasunllapa. Piru qamkunaqami mana
Abraham allinlata ruraq chaynunachu Dyusmanta kashaykillaparayku, mana
kawsankillapa. Chaymi ashwan nuqa, uyakunankillapalamapischu”.
'\XVZLOODPDVKDQWDNDUDQWDZLOODVKX‫ێ‬
WL\OODSDPDSLVTDPNXQDTDZDQXFKLPD‫ێ‬ Cristuqami Abrahammantaqa
nayankillapa. 41੅Chaynuqami naypaqllata karanna
qamkunaqa chay uk taytaykillapa 48੅Chaymantaqa chay Israelmanta
munashannullata rurayankillapa nir. karguyjunkunaqa niranllapa:
Chaynu Jesús nitinmi, paykunaqa —Qamqami chay Samariamanta runa,
niranllapa: chaynulla dyablupa yarpuyninwan
—0DQDPLPD\TDQSDMZLUDZDPUDQ‫ێ‬ kanki nirqa, manami pantarchu karanta
chu kanillapa. Nuqakunaqami uk willashuyanillapa.
Taytayjunla kanillapa. ¡Payqami 49੅Jesusqa niran:

Taytayllapa Dyus! nir. —0DQDPLLPDG\DEOXSD\DUSX\QLQZDQ‫ێ‬


42੅Chaynu nitinllapaqa, Jesusqa niran: mapischu kani. Ashwanmi tukuy imatapis
—Chiqapta Taytay Dyus, WD\WD\NL‫ێ‬ rurani Taytayta rispitar kasushayrayku.
llapa katinqa, QXTDWDPXQDPD\DQNL‫ێ‬ Nataq qamkuna-shuypaqami mana
manllapa. Chaqa nuqaqami kaypi kani kasumankillapachu. 50੅Piru nuqaqa manami
Dyusmanta shamushayrayku. Manami alabamanaykillapataqa ministinichu.
munashayllamantachu shamusha kani. Ashwan Taytaymi chaynu kanantaqa
$VKZDQPL7D\WD\'\XVNDƚKDPDVKD munan. Chaqa Paymi tukuyta allita rikar
kay pachaman shamunaypaqqa. 43੅¿,PD‫ێ‬ \DƚKDQTD. 51੅Chiqaptami nishaykillapa:
paqtaq qamkunaqa mana intrakayta Mayqanpis nuqa rimashayta chiqapta kasur
221 6DQ-XDQ੄8੄9

kawsaqkunaqami mana wanurchu tukuy Jesusta sitananllapapaq. Piru payqami


tyimpupaqna kawsanqallapa nir. runakunapa rurinta pakakuqnulla
52੅Chaynu nitinmi, Israelmanta Dyusta adurananllapa wasimantaqa
karguyjunkunaqa niranllapa: lluqshiran.
—Kanan-shuypaqami chiqaptana
\DƚKDQLOODSDTDPTDFKLTDSWDG\DEOXSD Jesusmi syigu nasisha runata
yarpuyninwan kanki nirqa. Chaqa allicharan

9
Abraham, chaynulla Dyuspa wakin 1੅&KD\PDQWDXNOXJDUWDSDVD\DU‫ێ‬

rimaqninkunapismi wanuranllapa. Nataq naqa, Jesusqa rikaran uk runa


qam-shuypaqa ninki: ‘Nuqa rimashayta nasishanmanta-pacha syigu kaqta.
kasuqkunaqami mana wanurchu tukuy 2੅&KD\PL\DƚKDNXTQLQNXQDTD-HVXVWDTD

tyimpupaqna kawsanqallapa’ nir. 53੅¿0DQD‫ێ‬ kaynu nir tapuranllapa:


qachu qamqa taytayllapa Abrahammanta —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, ¿LPDUD\NX‫ێ‬
mas kanki? Paymi wanuran. Chaynulla taq kay runaqa syigu nasisha kasha
Dyuspa rimaqninkunapismi wanuranllapa. kanqa, taytankunapa uchanraykuchu,
¿Imanu runa kaytataq qamqa munanki? manaqachu paypa uchanrayku?
nir. 3੅Chaynu taputinllapami, Jesusqa
54੅Jesusqa niran: niran:
—1XTDOODDODEDNDQD\SDTULPD\DWL\‫ێ‬ —Manami paypa uchanrayku,
qami, chay rimashayqa mana imapaqpis chaynulla taytankunapa uchanraykuchu
sirbinmanchu. Nataq chay alabamaq chaynuqa nasisha. Ashwanmi chaynuqa
chayqami Taytay, chay mayqantaƚKL nasisha karan pay alliyatin rikar, Tayta
qamkuna Dyusniy niyashaykillapalla. '\XVSDTDOOLWD\DƚKDQDQOODSDSDT.
55੅Piru qamkunaqami mana paytaqa 4੅Chayraykumi achkilla katinraq chay

riqsinkillapachu. Nataq nuqa-shuypaqa NDƚKDPDVKDNDTSDWUDEDMXQWDTD


allita riqsini. Piru imanupi paytaqa rurashunllapa. Chaqa tutapananpaq
mana riqsinichu niyar-shuypaqami, XUDPLƚKDPXQTDQD. &KD\QXWXWDSDWLQ‫ێ‬
nuqapis kusala llulla kayman qamkuna TDPLPDQDQDPD\TDQSLVWUDEDMDQTDQD‫ێ‬
yupaylla. Chaqa chaynu chiqapta riqsiq chu. 5੅Chaqa nuqa kay pachapi
karmi, pay rimashankunata intrakar karllaraqmi, tukuypa achkirachikuqnin
kasur ima kawsani. 56੅Nataq unay kani nir.
rukuykillapa Abrahamqami nuqa imanu 6੅Chaynu nirnaqami Jesusqa pachaman

shamunaypaq nir rikananpaq kar, tuqakur, tuqayninwan lluchkitata rurar,


rikashanrayku kusalata aligriyaran nir. chay syigupa nawinta 7੅salar kaynu niran:
57੅Chaynu nitinmi, Israelmanta —5LUSDTDNX\6LORpVKXWLTTXƚKDSL.
karguyjunkunaqa, Jesustaqa kaynu (Siloimi, rimayninchikpiqa munan niyta
niranllapa: ¶.DƚKDPXVKD·QLU).
—0DQDPLVLQNZLQWDDxX\MXQODPDSLV‫ێ‬ Chaymi chay syiguqa rir paqakurqa,
chu kanki. ¿Piru ninki Abrahamta rikakurna tikrakamuran. 8੅Piru
rikasha kani nir? paytaqami chay yatanpi taqkuna,
58੅Chaynu nitinllapami, Jesusqa niran: chaynulla wakinkunapis unaylla rikasha
—Chiqaptami nishaykillapa: Nuqaqami karanllapa limusnata mañakur taqta.
Abraham manaraq kayatin, karayllana nir. Chaymi chay runakunaqa kaynu
59੅Chaynu nitinqa, ,VUDHOPDQWDNDUJX\‫ێ‬ ninakuqllapa: “¿Manachu kay runaqa
junkunaqa rumikunata ayparanllapa limusnata mañakur taq chay?” nir.
6DQ-XDQ੄9 222

9੅Ukkunaqa niyaqllapa: “Chiqaptami 17੅&KD\PLTDVKDQND\QXQLUWDSXUDQ‫ێ‬

pay” nir. llapa chay unay syigu karan chay


Ukkuna-shuypaqa niyaqllapa: “Manami runataqa:
paychu. Michka kusa paynu karmapis” nir. —.DQDQULNDNXQD\NLSDTDOOLFKDVKX‫ێ‬
Piru chay alliyasha runaqami niyaq: shanraykuqa, ¿imaninkitaq paypaqqa?
“Arí, nuqami kani” nir. Payqa niran:
10੅Chaymi tapuranllapa: —Nuqami nini, Dyuspa uk rimaqnin
—¿Imanutaq kananqa rikakuyta kanqa nir.
puytinki? nir. 18੅3LUX,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQNXQD‫ێ‬
11੅Chay alliyasha chayqa, niran: qami mana kriyinaranllapachu chiqap
—Chay runa Jesús shutiqmi pachalapi syigu kasha kanqa nirqa. Chaymi,
tuqayninwan lluchkitata rurar, nawiyta taytankunata qayachimuranllapa.
salar nimaran: ¶5LUFKD\TXƚKD6LORp 19੅Chaymi kaynu nir tapuranllapa:

shutiqpi paqakuy’ nir. Chaynu nimatin —¿Kayqachu wamraykillapa? ¿Manachu


paqakurmi, rikakuyta puytirayna. qamkunaqa niraykillapa syigu nasiran nir?
12੅Chaymi qashan tapuranllapa kaynu
¿Imanutaq kananqa rikakuyta puytin? nir.
nir: 20੅Chaynu taputinllapami, WD\WDQ‫ێ‬

—¿Maypitaq chay runaqa? kunaqa niranllapa:


Payqami niran: —<DƚKDQLOODSDPLSD\TDZDPUD\OODSD
—0DQDPL\DƚKDQLFKXQLU. syigu nasisha karan chay nir. 21੅Piru
PDQDPL\DƚKDQLOODSDFKXLPDQXPL
Fariseukunami syigu alliyashata kananqa rikakuyta puytinna, chaynulla
tapuranllapa mayqanmi allichasha nirmapis. Dijur
13-14੅Jesusqami samana diyapi lluchkitata payta tapuyllapa willashunqallapa.
rurar, chay syigu runata allichashanqa Chaqa paypismi byiju runana nir.
karan. Chaymi, unay syigu kasha runataqa 22੅&KD\QXTDPLWD\WDQNXQDTDULPDUDQ‫ێ‬

aparanllapa fariseukunaman. llapa manchakushanllaparayku. Chaqa


15੅Chaymantami, paykunaqa tapuranllapa: Israelmanta karguyjunkunaqami parlasha
—¿Imanutaq kananqa rikakuyta karanllapa, mayqanpis Jesusta Dyuspa
puytinkina? nir. Akrashan Cristun nir kriyiqtaqa chay
Payqami niran: WDQWDNDQDQOODSDZDVLPDQWDLWDNXQDQOODSD‫ێ‬
—Nawiyta lluchkitawan salatin, rir paq nir. 23੅Chayraykumi, taytankunaqa
paqakushaymanta-pachami kananqa kaynu niranllapa: “Dijur payta tapuyllapa.
rikakunina. Chaqa payqami byiju runana” nirqa.
16੅Wakin fariseo runakunaqami 24੅Chaymantami chay Israelmanta

niranllapa: karguyjunkunaqa, qashan chay syigu


—Chayta rurashaqami mana Dyusmanta alliyashataqa, qayamur tapuranllapa:
Shamuq Runachu kanqa. Chaqa manari —Chiqapta Dyuspa naypanpi jurar
samana diyamatapis kwintachayanchu nir. willamayllapa. Chaqa nuqakunaqami
Piru ukkunaqami niyaqllapa: \DƚKDQLOODSDFKD\DOOLFKDVKXVKD
—¿Uk runa uchayjunqami chay mana runaqami kusala uchayjun nir.
ruraypaq milagrukunataqa mana 25੅Chaynu taputinllapami, payqa

rurayta puytinmanchu? niran:


Chaynu ukmanta ukmanta rimarmi, —1XTDTDPLPDQD\DƚKDQLFKX
mana chayllatanachu yarpuyaqllapa. uchayjun mana uchayjun nirmapis.
223 6DQ-XDQ੄9੄10

1DWDTQXTDTDPL\DƚKDQLV\LJXNDUD\, Chaynu nirmi, chay tantakananllapa


piru kananqami rikakunina nir. wasimantaqa itakuranllapana.
26੅Chaynu nitinmi, TDVKDQWDSXUDQ‫ێ‬

llapa: Mana kriyiqkunaqami syigu


—¿Imanutaq rurashuran? ¿Imatataq yarpuyninpiqa
ruraran rikakunaykipaqqa? nir. 35੅&KD\PDQWDPL-HVXVTD\DƚKDUDQ
27੅Payqa niran: chay tantakananllapa wasimanta
—Willashurayllapanami, ¿manachu itakushallapa chay syigu kayar alliyasha
intrakankillapa? ¿Imapaqtaq qashan runataqa nir. Chaymi, payta tarirqa
willashunayta munankillapa? ¿0DQDTD‫ێ‬ Jesusqa kaynu nir tapuran:
FKXTDPNXQDSLVSD\SD\DƚKDNXTQLQQD —¿Qamqachu kriyinki Dyusmanta
kanayankillapa? nir. Shamuq Runapiqa?੆k nir.
28੅Chaynu nitinmi, kusata musyar 36੅Chaymi chay runituqa niran:

niranllapa: —Taytituy, mayqantaq payqa


—4DPTDPLFKD\UXQDSD\DƚKDNXT‫ێ‬ willamay, nuqa kriyinaypaq nir.
ninna kanki. Nataq nuqakuna-shuypaqa 37੅Jesusqa niran:

0RLVHVSD\DƚKDNXTQLQNDQLOODSD. —Rikashaykinami. Nuqami kani.


29੅&KDTDDOOLWDPL\DƚKDQLOODSD, Dyusmi Nuqallawanmi parlayanki nir.
Moisestaqa willaran nir. Piru chay 38੅Chaymantami chay runaqa, Jesuspa

runapaq-VKX\SDTDPLPDQD\DƚKDQL‫ێ‬ naypanpi qunqurikur kaynu niran:


llapachu maymantami rikarimusha —Kriyinimi qampi Taytituy nir.
nirmapis. 39੅Chaymantami Jesusqa niran:
30੅Chaynu nitinllapami, chay runaqa —Nuqami kay pachaman shamusha
niran: NDQLWXNX\WDDOOLWDULNDU\DƚKDQD\SDT.
—¡Imanutaq kayqa kanqa! Qamkunaqa Chaynulla syigukunaqa rikakunanpaq.
PDQD\DƚKDQNLOODSDFKXPD\PDQWDPLFKD\ Nataq chay rikakuqkuna-shuypaqa
runaqa nirmapis. Piru nuqata-shuypaqami amana rikakunanpaqnachu nir.
syigu kashaymanta allichamashana. 40੅Chaynu Jesús nitinmi, wakin fariseo
31੅$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, uk runakuna chaypi kar, uyakuqkunaqa
XFKDVDSDWDTDPL'\XVTDPLFKNDPDxDNX‫ێ‬ niranllapa:
tinmapis mana uyapanchu. Ashwanmi —¿Nuqakunapischu syigukuna
paylata sirbir, PXQDVKDQWDUXUDTNXQDOD‫ێ‬ kanillapa? nir.
tami uyapan. 32੅Manami maydiyapis 41੅Jesusqa niran:

uyashanchikllapachu, XNUXQDQDVLVKDQ‫ێ‬ —Qamkuna syigukuna karllapaqa,


manta-pacha syigu kaqta uk runa manami uchayjunchu kankimanllapa.
allichasha nirqa. 33੅Chaqa chay runa, Piru rikakuni nishaykillaparayku,
Dyusmanta mana shamusha karqa, ashwan uchayjun kankillapa nir.
manami imatapis rurayta puytiyanmanchu
nir. Uk michikuqmi uyshankunawan

10
34੅Chaynu nitinmi, niranllapa: 1੅Jesusqami
niranpis:
—Qam kusala uchayjun nasisha “Chiqaptami nishaykillapa:
karmapischu, ¿QXTDNXQDWD\DƚKDFKLPD‫ێ‬ Mayqanpis uyshakunapa chikrunman
nayankillapa? nir. PDQDSXQNXQWD\D\NXUXNODZWD\D\NXT‫ێ‬

k¬9.35 Wakin iskribikashakunapimi nin “¿Qamqachu Dyuspa Wamranpiqa kriyinki?” nir.


6DQ-XDQ੄10 224

qami, upallala suwakuqkuna, LPDQXOOD‫ێ‬ ima. Piru nuqa-shuypaqami shamusha


pis amalas suwakuqkuna ima. 2੅Piru kani, nuqapi kriyiqkunata bidanta qutiy
chikruman chay punkunlata kusa achkata kusichakuq yupay kusa
yaykuq-shuypaqami, FKD\X\VKDNXQD‫ێ‬ DOLJULODWXNX\W\LPSXSDTQDNDZVDQDQ‫ێ‬
paqa michikuqnin kar kuytan. 3੅Chaymi, llapapaq. 11੅Nuqami uyshakunapa
SXQNXSLNX\WDNXTTDSXQNXWDNLƚKDWLQ, chiqap michiqninqa kani. Chaqa chay
chay michikuqqa uyshankunataqa chiqap michikuqqami uyshankunata
shutinllapi qayatin, rimayninlamanta washananrayku wanunmapis. 12੅Piru
riqsin. Chaynumi uyshankunataqa wakin michikuqkunaqami qillayta
chikrunmanta lluqshichinna. ganananlapaq michikunllapa. Chaynu
4੅Chaymanta tukuynin uyshankuna karmi kusala atun surru shamuqta
lluqshitinnaqa, michikuqninqa naypanta rikarqa, uyshakunamatapis dijar alsakan
rin. Nataq chay uyshankuna-shuypaqa mana washarlamapischu. Chaqa
ikinlata rin. Chaqa rimayninlamantari chiqaptaqari chay uyshakunapaqa mana
riqsin michikuqnintaqa. 5੅Piru, mayqan chiqap michikuqninchu. Chaynulla chay
mana riqsishanpa ikintaqami mana uyshakunapis mana paypachu. Chaymi
rinchu. Ashwanmi paymantaqa alsakan. chay atun surru, uyshakunata aypaq
&KDTDPDQDULULTVLQFKXULPD\QLQODPD‫ێ‬ shamutinqa, uyshakunaqa wakta kayta
tapis”. shikwakar rinllapa. 13੅Chaynumi chay
6੅&KD\QXQLU-HV~VND\NXPSDUDV\XQ‫ێ‬ michikuq qillaylapaq yarpur
wan willatinmapismi, FKD\X\DNXT‫ێ‬ michikuqqa alsakan. &KDTDTLOOD\OD‫ێ‬
kunaqa mana intrakaranllapachu ima paqri yarpur, uyshakunata-shuypaqa
nishaq nirmi chaynu niyan nirmapis. mana kwintachanchu.
14-15੅“Piru nuqa-shuypaqami
Jesusmi chiqap michikuqqa uyshakunapa chiqap michikuqnin kani.
7੅Chaymantami Jesusqa qashan kaynu Chaymi, imanutaq Taytayqa nuqata
niran: riqsiman chaynullami nuqapis paytaqa
“Chiqaptami nishaykillapa: Nuqami riqsini. Chaynulla uyshaykunatapis
chay uyshakuna chikrunman yaykunan riqsitiy, paykunapis riqsimanllapa.
punku kani. 8੅Piru tukuy nuqamanta &KD\UD\NXPLX\VKD\NXQDWDZDVKDQD\‫ێ‬
naypaqta shamuqkunaqami upallala raykuqa wanushaq ima. 16੅Uklawpipismi
suwakuqkuna, chaynulla imanullapis kan uyshaykunaqa. Piru paykunaqami
amalas suwakuqkuna ima karanllapa. mana chay chikrullamantachu. Chaymi
Chaymi, chay uyshitaykunaqa mana paykunatapis kaymanna apamushaq.
kasuranllapachu paykunataqa. 9੅1LVKX‫ێ‬ Chaynuqami paykunapis nuqatana
shayllapanu, nuqami chay chikrunpa kasumatinqa tukuyla uk chikrulamanta
punkunqa kani. Chaymi mayqanpis yupayna kanqallapa. Chaymi ashwan uk
nuqapi kriyishanrayku chay punkuta michikuqniyjunlana kanqallapa tukuyla.
yaykuqqa washakashana kanqa. 17੅“Taytaymi nuqataqa kusalata

Chaynuqami, imanutaq uk uyshamaqa munaman. Chaqa uyshaykunaraykumi


chikrunman yaykur, lluqshimur, rir wanur, chaymanta kawsamushaq. 18੅Piru
kusala shumaq qiwata tarin, chaynuna manami mayqan runa wanunaypaq
kanqa. nishanraykuchu wanuyani. Ashwanmi
10੅“Suwakuqkunaqami shamun nuqalla chaynu pasananpaqqa yarpusha
suwakuq, wanuchikuq, pantachikuq kani. Chaqa nuqaqami wanur chaymanta
225 6DQ-XDQ੄10

qashan kawsamunaypaqna kani. Chaynu qushaq. Chaynuqami manana mayqanpis


ruranaypaqmi Taytayqa nimasha” nir. kitamanqachu. 29੅Chaqa Taytay
19੅Tukuy chaykunata Jesús rimatinmi, WXNX\PDQWDNXVDODWDSX\WLTPLX\VKLWD\‫ێ‬
chay Israelmanta karguyjunkunaqa, kunataqa qumasha. Chaymi Taytay
qashan ukmanta ukmanta yarpupakur akrashantaqa mana mayqanpis kitayta
chiqanchanakuranllapa. 20੅3LUXSD\NXQD‫ێ‬ puytinqachu. 30੅Taytaywan nuqaqami, ukla
manta achkami niyaranllapa: kanillapa nir.
—¿Imapaqta waktaqa kasuyankillapa? 31੅Chaynu Jesús nitinmi, Israelmanta

Wakqami dyablupa yarpuyninwan kar karguyjunkunaqa qashan rumikunata


yaruyasha, nir. ayparanllapa sitananllapapaq. 32੅Piru
21੅Nataq ukkunaqa niyaqllapa: Jesusqa niran:
—Mayqanpis dyablupa yarpuyninwan —Taytaypa pudirninwanmi kusala
karqa, PDQDPLZDNQXTDULPD\DQPDQ‫ێ‬ achka allin imakunata naypaykillapapi
chu. ¿Manaqachu uk dyablupis rurasha kani. ¿Chay mayqayninpaqtaq
allichayta puytinman syigukunata? nir. sitamanayankillapa? nir.
33੅Chaynu Jesús nitinmi, Israelmanta
Israelmanta karguyjunkunami karguyjunkunaqa niranllapa:
Jesusta musyaranllapa —Manami allinkunata rurashaykipaqchu
22੅Jerusalén pwiblupimi unayqa, Israel sitashuyanillapa. $VKZDQPLVLWDVKX\DQL‫ێ‬
runakuna Dyusta adurananllapa wasita llapa Tayta Dyuspaq kusala mana allinta
kamkachir, qasay tyimpupi Dyusman rimashaykirayku. Chaqa runala
mañakuranllapa paypaqna kananpaq nir. karmapismi ‘Nuqaqa Dyuswanqa chaylla
Chaymi chayta yarpur añu añu chay qasay kani’ nirqa Dyusnu tukuyanki nir.
tyimpullapi fyistata ruraqllapa. 23੅Chay 34੅Jesusqa paykunata niran:

diyakunami Jesusqa Dyusta adurananllapa —Dyus nitinmi, qamkunapaq kaynu nir


wasipi, Salomonpa kurridurnin niqllapa iskribiran: ‘Nuqami nini dyuskuna
chaypi puriyatin, 24੅,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬ kankillapa’ nir. 35੅$OOLWD\DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬
kunaqa paypa ridurninman qimikar kaynu llapanu chay iskribikashakunaqami chiqap.
nir tapuranllapa: Chaqa Tayta Dyusqami paylla, paypa
—¿0D\GL\DNDPDQWDTZLOODPD\DQNL‫ێ‬ rimayninta intrakaqkunataqa, ‘dyuskuna
llapaqa mayqanmi kanki nirqa? kankillapa’ niran. 36੅Piru nuqamataqami
Chiqapta Dyuspa Akrashan Cristun Taytay Dyusqa paylla akrar kay pachaman
karqa, kananlla willamayllapana nir. NDƚKDPDUDQ. Chaynu kar nuqaqa Dyuspa
25੅Jesusqa niran: Wamran kani nishushayllapapaqqa,
—Willashurayllapami qamkunataqa. ¿imapaqtaq Dyuspaqqa mana allintachu
Piru manami kriyimaraykillapachu. Chaqa rimanki ninkillapaqa? 37੅7D\WD\UXUDVKDQ‫ێ‬
Taytay nimashannulla imatapis rurarqami, kunata mana rurayatiyqa, DPDULNUL\LPD\‫ێ‬
allitana intrachishunillapa mayqanmi kani llapachu. 38੅Piru Taytaypa ruranankunata
nirmapis. 26੅Piru qamkunaqami mana ruratiy mana nuqata kriyimarllapamapis,
kriyinkillapachu, mana uyshaykunapa chay rurashaykunalapimapis kriyiyllapa,
wakinnin kashaykillaparayku. 27੅Chaqa DOOLWD\DƚKDQD\NLOODSDSDT7D\WD\ZDQ
uyshaykunaqami rimanaylamanta riqsimar, nuqaqa chaylla kanillapa nir.
pullayna rinllapa. Chaynullami nuqapis 39੅Chaynu Jesús nitinmi, qashan

paykunata riqsini. 28੅Chaymi paykunataqa paykunaqa aypanaranllapa. Piru


mana tukukaq tukuy tyimpu kawsaytana Jesusqami alsakar riran.
6DQ-XDQ੄10੄11 226

40੅Chaymantami Jesús tikrakar rir, —<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\, manami


UL\X-RUGDQSDFKLPSDQPDQƚKDUFKD\SL PD\FKXFKD\,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬
kidaran, chay maypiƚKL6KXWLFKLNXT kuna rumikunawan sitar wanuchishuyta
Juan unay shutichikuq chaypi. 41੅Piru kamashanllapaqa. Chaynumapischu,
chaymanpismi, kusa achka runakuna ¿qashan chay lugarman rinayanki?
rikaq rirllapa, kaynu niyaqllapa: 9੅Piru Jesusqa niran:

—Shutichikuq Juan mana milagruta —¿Manachu dusi urayjun uk diyaqa?


rurar imapis, kay runapaq nishanqami, Chaynu katinqa, mayqanpis unaq
chiqap kasha nir. purirqa mana trumpisanchu, kay
42੅Chaymi chay lugarkunapiqa, achka SDFKDSLWXNX\SDDFKNLUDFKLNXTQLQFKLN‫ێ‬
kriyiranllapa Jesuspiqa. llapa kashanrayku. 10੅Nataq mayqanpis
tuta puriqkunaqa trumpisan, DFKNLUDFKL‫ێ‬
Lazarumi wanuranna kuqnin mana kashanrayku.

11
1੅Karanmi uk qishaq runa Lázaro 11੅Chaynullami niranpis:

shutiq. Payqami Mariapa, —Amigunchik Lazarumi punusha.


Martapa pwiblun Betaniamanta karan. Chaymi rishaq rikƚKDFKLTQLU.
Piru kay ishkay warmikunaqami 12੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬

Lazarupaqa ukninkuna karan. 2੅Kay kunaqa niranllapa:


Lazarupa uknin Mariami Jesuspa —Taytituy, SXQXVKDNDUTDPLLQWUDFKL‫ێ‬
ƚKDNLQPDQPLVKNLPXWNL\SDTOD\DNLWXWD manchik alliyayanqana nir.
LƚKDU, aqchanwan chakichisha karan. 13੅Piru Jesusqami, Lazaruqa punusha
3੅Kay ishkay warmikunami, uknin niyaran, wanushanrayku. Nataq
Lázaro qishaq katin, NDƚKDNXUDQOODSD \DƚKDNXTQLQNXQDTDPL\DUSXUDQOODSD
Jesusta kaynu nir willananllapapaq: Lázaro punusha katin waknuqa niyan
—Taytituy, kusala munashayki nir. 14੅Chaynu yarpuyatinllapami,
amiguykimi qishaq nir. Jesusqa allitana willar niran:
4੅Chaynu nitinllapa uyaparmi, Jesusqa —Lazaruqami wanusha. 15੅Piru nuqa
niran: mana chaypi katiy wanushanraykumi
—0DQDPLFKD\QDQD\ZDQTDZDQXQ‫ێ‬ kusalata aligriyani. Chaqa chaypiraq
qachu. Ashwanmi chayqa chaynuqa imata ruratiypis rikar allitana nuqapi
pasayan imanumi Taytay Dyus, FKD\QX‫ێ‬ kriyinkillapa. Chaymi ashwan
lla Wamranpis kusala pudirniyjun nir rishunllapa rikaq.
\DƚKDUDODEDQDQOODSDSDT. 16੅Chaymantami, Tomasta milli
5੅Piru Jesusqa, Martawan Mariata niqllapa chayqa, ZDNLQ\DƚKDNXT
chaynulla Lazaruta michka kusata masinkunataqa niran:
munaq karmapismi, mana chay diyaqa —Rishunllapa nuqanchikkunapis,
riranchu. 6੅Chaymi ashwan Lázaro paywan pulla wanunallapapaq, nir.
qishaq nitinllapamapis, ishkay diya
Jesusmi wanushamatapis
mastaraq kidaran chay maypiƚKLNDUDQ
kawsachimun
chay lugarpiqa. 7੅Chaymantami Jesusqa
\DƚKDNXTQLQNXQDWDND\QXQLUDQ: 17੅&KD\PDQWD-HV~VƚKDUTD\DƚKDUDQ

—Rishunllapa qashan Judea lugarman Lázaro pampakashanqa kwatru diyana


nir. nir. 18੅%HWDQLDSZLEOXTDPL-HUXVDOHQ‫ێ‬
8੅Chaynu nitinmi, \DƚKDNXTQLQNXQDTD manta yaqqa kimsa kilumitrupi yupay
niranllapa: kashanrayku shipchanlapi karan.
227 6DQ-XDQ੄11

19੅Chaymi Israelmanta kusa achka tarinakusha karan, chayllapiraq karan.


runakunaqa risha karanllapa Martawan 31੅Chaynu María sharir utqaylla ritinqa,
Mariata, watukur kunsulananllapapaq Israelmanta wakin runakuna kunsulaq
uknin wanushanrayku. 20੅Chaymantami ƚKDVKDNDUDQFKD\NXQDTDLNLQWD
0DUWDTD\DƚKDUDQ, Jesús shamuyan nir. riranllapa uknin pampakashanman
Chaymi lluqshir riran tariq. Nataq riyanqa chaypi waqaq nir yarpur.
María-shuypaqa wasinlapi kidaran. 32੅Chaymanta María, -HV~VND\DVKDQ‫ێ‬
21੅Marta, Jesusta tarirnaqa niran: PDQƚKDUTD, naypanpi qunqurikur
—Taytituy, qam kaypi kasha katkiqa, kaynu niran:
ukniyqa mana wanunantachu. 22੅Piru —Taytituy, qam kaypi kasha katkiqa,
\DƚKD\DQL, NDQDQPDSLVLPDWDPDxDNXW‫ێ‬ ukniyqa mana wanunantachu nir.
kiqa Dyusqa yanapashunqa nir. 33੅Chaymantami Jesusqa Mariata,
23੅Jesusqa niran: chaynulla Israelmanta runakuna
—Uknikiqami kawsamunqa nir. Mariata kunsulaq rishakunapis waqaqta
24੅Martaqa niran: rikarqa kusala ukmanta llakiran.
—Arí, PD\GL\DMZLV\XGL\DƚKDPXWLQ‫ێ‬ 34੅Chaymi kaynu nir tapuran:

qami, wanushakunawan pulla —¿Maypitaq pamparaykillapa?


NDZVDPX\DQTDQLU\DƚKD\DQL. Paykunaqa,
25੅Chaymi Jesusqa niran: —Shamur rikay Taytituy— nitinllapa,
—Nuqami tukuypa kawsachiqnin 35੅Jesusqa waqaran. 36੅Chaymi

kani. Chaymi mayqanpis nuqapi Israelmanta runakunaqa niranllapa:


kriyiqqa michka wanusha karmapis —¡Rikayllapa alliplatari munayasha!
kawsamunqa. 26੅Nataq mayqanpis 37੅Piru paykunamanta wakinqa,

kawsayarlla nuqapi niyaranllapa:


kriyiqkuna-shuypaqa, manana tukuy —Kay runa, FKD\V\LJXWDDOOLFKDVKD‫ێ‬
tyimpupaqnaqa wanunqallapanachu. qachu ¿mana imallataqa rurayta
¿Kriyinkichu chaynu nishutiyqa? nir. puytisha kanman, /i]DURDPDZDQXQDQ‫ێ‬
27੅Martaqa niran: paqqa? nir.
—Arí Taytituy. Nuqaqami kriyini
qamqa Dyuspa Akrashan Cristun kanki, Jesusmi Lazaruta kawsachimuran
Dyuspa Wamran kay pachaman 38੅Chaymantami Jesusqa qashan kusa
shamunanpaq karan chay, nir. llakishala, Lázaro pampakashanman
qimikaran. &KD\/i]DURSDPSDNDVKDQ‫ێ‬
Jesusmi Lázaro pampakashanpi TDPLXNDWXQPDƚKD\NDUDQ. Nataq
waqaran chay yaykuna punkunqami kirparayaran
28੅Chaynu nirnaqami, Martaqa riran uk paltalla rumiwan. 39੅Chaymi Jesusqa
uknin Mariata qayamuq. Chaymi niran:
uknintaqa uyarala kaynu nir willaran: —Ashuchiyllapa kay rumitaqa, nir.
—<DƚKDFKLPDTQLQFKLNPLFKD\SL Chaymi wanushapa uknin Martaqa,
qayashuyan nir. niran:
29੅Chaynu nitinmi, Mariaqa chay —Taytituy, kusatanami asyayanqa.
kutilla sharir riran Jesustaqa rikaq. Chaqa kwatru diyanari wanushanqa nir.
30੅Piru Jesusqami, manaraq chay 40੅Piru Jesusqa niran:

pwiblumanqa yaykusharaqchu karan. —¿Manachu nishuray, nuqapi


Ashwanmi chay maypiƚKL0DUWDZDQ kriyitkiqami Tayta Dyuspa pudirnin
6DQ-XDQ੄11 228

mana ruraypaqkunata ruratin rikanki? 49੅Piru paykunamanta uk runa Caifás

nir. shutiqmi, chay añukunapiqa


41੅Chaynu nitinmi, UXPLWDDVKXFKLUDQ‫ێ‬ kurakunapa punta mantaqnin karan.
llapa. Chaymi Jesusqa unaq syiluman Chaymi kaynu niran:
chapakur, kaynu niran: —4DPNXQDTDPDQDLPDWDSLV\DƚKDQ‫ێ‬
“Taytay, payji nishuni. Chaqa killapachu. 50੅Chaynulla manami
qamqami uyapamashayki. 42੅Piru kwintata qukankillapachu. Chaqa chay
QXTDTDPLDOOLWD\DƚKDQL, qamta pwiblunchikllapa tukukananmanta
mañakushutiyqa imuraspis uyapamanki FKD\QXOODWXNX\ODUXQDNXQDZDQXQDQ‫ێ‬
nir. Chaynuqami nishuni: Kay runakuna mantaqami uk runa wanunanpaqqa
X\DNXTNXQDTDDOOLWDQD\DƚKDQDQOODSD‫ێ‬ kusala allin nir.
paq, TDPPLND\SDFKDPDQTDNDƚKDPD‫ێ‬ 51੅Nataq Caifasqami mana pay

shayki nir”. munashanllamantachu chaynuqa


43੅Chaynu nirqami, kusala jwirtita rimaran. Chaqa chay añukunapi
qayakuran: kurakunapa mantaqnin katin, Dyus
—¡Lázaro, lluqshimuy! nir. rimachitin, rimaran Jesusqashi
44੅Chaynu nitinmi wanusha karan wanuyanqa tukuy Israel runakunata
chayqa lluqshimuran, ƚKDNLQ, PDNLQPD‫ێ‬ washananpaq nir. 52੅Piru manami Israel
SLVUDƚKSDZDQZDWDNDVKD. Chaynulla runakunalapaqchu wanunanpaq karan.
TDTOODQSLVUDƚKSDZDQSDPSDNDVKDLPD. Ashwanmi payqa Dyuspa tukuy wakin
Chaymi Jesusqa niran: ZDPUDQNXQDNDTNXQDSDTSLVZDQXQDQ‫ێ‬
—.DƚKDUGLMD\OODSDULQTD, nir. paq karan. Chaynuqami maymanta
karmapis uklana kananllapapaq.
Jesustami wanuchiyta 53੅Chaymi chay diyamanta-pacha,
yarpuranllapa Israelmanta karguyjunkunaqa Jesusta
(Mt 26.1-5; Mr 14.1-2; Lc 22.1-2) wanuchinanllapapaqna yarpuranllapa.
45੅Tukuy Israelmanta runakuna 54੅&KD\UD\NXPL,VUDHOPDQWDNDUJX\‫ێ‬

Mariata yapar rishakuna, Jesús Lazaruta junkunapa shutinpiqa, Jesusqa manana


kawsachimutin rikarqa, DFKNDNUL\LUDQ‫ێ‬ puriqchu. Chaynami chay Judeapa
llapa. 46੅Piru wakinkuna-shuypaqami pwiblunkunamantaqa lluqshir riran uk
riranllapa fariseo runakunata willaq, chunllaq lugarpa shipchanpi uk pwiblu
Jesús tukuy imata rurashantaqa. Efraín shutiqmanna. Chaymi chaypina
47੅Chaynu willatinllapami chay NLGDUDQOODSD\DƚKDNXTQLQNXQDZDQTD.
fariseukuna, NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬ 55੅Manami maychu karan Israelmanta

kunaqa tantakaranllapa chay kusa runakunapa Pascua fyistanqa. Chaymi


karguyjunkunaman. Chaymi kaynu chay diyakunapiqa tukuyla Israel
niranllapa: pwiblukunamanta kusala achka
—¿Imatataq rurashunllapa? Chay runakuna riyaqllapa Jerusalenman chay
runaqami ashwan mas milagrukunata shumaqchakananllapa kustumrinta
rurarna puriyan. 48੅Chaqa dijashallapaqami ruraqllapa manaraq fyista qallariyatin.
tukuylana paypi kriyinqallapa. Chaymi 56੅Chaynu Jerusalenpina karqami,

ashwan chay Roma pwiblumanta kusalata Jesusta maskayaranllapa.


karguyjunkunaqa shamur Dyusta Chaymi Dyusta adurananllapa wasipiqa
adurananchikllapa wasita, chaynulla XNQLQOODSDXNQLQOODSDND\QXQLUWDSXQD‫ێ‬
tukuyta limpu tukchimachuwanllapa nir. kuyaqllapa: “¿Imatataq yarpunkillapa?
229 6DQ-XDQ੄11੄12

¿Shamuyanqachu fyistamanqa, PDQDTD‫ێ‬ —Dijay, payqami kusa shumaqtana


chu mana?” nir. kwirpuyta kamkachisha wanur
57੅Nataq, chay fariseukuna, pampakanaypaq. 8੅Chaqa mana imayjun
kurakunapa mantaqninkuna-shuypaqa kaqkunawanqami maydiyapis pulla
mantakusha karanllapa, mayqanpis kankillapa, munashaykillapa ura
-HVXVSDTPD\SLQLU\DƚKDUTD, yanapanaykillapapaqqa. Piru
SD\NXQDWDZLOODWLQOODSDD\SDQDQOODSD‫ێ‬ nuqa-VKX\SDTDPLPDQDQDSXOOD\NL‫ێ‬
paq nir. llapanachu kashaq nir.

-HVXVSDƚKDNLQPDQPLPXWNL\SDTOD Lazaruta wanuchiyta yarpuranllapa


\DNLWXWDLƚKDUDQ 9੅Israelmanta achka runakunami
(Mt 26.6-13; Mr 14.3-9) \DƚKDUDQOODSD, Jesusqa Betaniapi nir.

12
1੅Saysidiya, Pascua fyistapaq Chaymi riranllapa wakmanqa, Jesusta
faltayatinmi, Jesusqa chay chaynulla pay kawsachimushan
kawsachimushan Lázaro tayashan Lazaruta rikaq ima. 10-11੅Chaymantami
Betaniaman riran. 2੅Chaypiqami chay kurakunapa mantaqninkunaqa
Jesusrayku mikuyta kamkachir, /D]DUXWDSLVZDQXFKLQDQSDT\DUSXUDQ‫ێ‬
kunachikuranllapa mikunanllapapaq. llapa. Chaqa Lázaro kawsamushanta
Chaymi, Martaqa mikuyta misaman rikarmi Israelmanta kusala achka
aypachikamuyaq. Nataq runakuna Jesuspina kriyiqllapa.
Lázaro-shuypaqa misapina Jesuswan
pulla mikuyaqllapa. 3੅Chaykamanqami, Jesusmi Jerusalenman yaykuranna
PLG\DEXWLOODNXVDNDUXƚKDQL\MXQ (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Lc 19.28-40)
mishki mutkiypaqla nardo shutiq 12੅Kusala achka runakunami risha
yakituta, Lazarupa uknin Mariaqa karanllapa Jerusalenman, Pascua
apamuran. Chaymi chaywanna Jesuspa fyistapaqqa. Chaymantami allaqnin
ƚKDNLQWDSDTDVWXU, DTFKDQZDQFKDNLFKL‫ێ‬ GL\DTD\DƚKDUDQOODSD-HVXVTDPL
ran. Chaymi, FKD\ZDVLND\DVKDQOODSD‫ێ‬ I\LVWDPDQƚKDPX\DQQLU. 13੅Chaymi
mapis kusala shumaq mishkita paykunaqa palmira qirukunata
asyayarna kidaran. 4੅Chaymantami, kuchumur, kusa aligrila kaynu nir
\DƚKDNXTQLQNXQDSDXNQLQ[Simonpa laqyar riranllapa Jesustaqa tariq:
wamran] Judas Iscariote, Jesusta “¡Biba biba!
kuntrankunaman qukunanpaq karan ¡Kusa alabakashami kanqa
chayqa, kaynu niran: Taytanchik Dyuspa shutinpi
5੅—:DNQX\DQTDOODLƚKDQDQPDQWDTD shamuqqa!
qumashallapa trisyintus dinaryu Chaynulla ¡kusa alabakashami
qillaypaq rantikur, mana imayjun NDQTD,VUDHOSZLEOXSDJXE\LU‫ێ‬
kaqkunata yanapanallapata nir. nunqa!” nir.
6੅Piru Judasqami chaynuqa niran, mana 14੅Chaymantaqami Jesusqa uk burruta

FKLTDSWDPDQDLPD\MXQNXQDSDTOODNLVKDQ‫ێ‬ tarir anan taran, imanuƚKL'\XVQLWLQ


raykuchu. Ashwanmi chaynuqa niran iskribikashannulla. Chaqa niqmi:
suwakuq kashanrayku. Chaqa pay chay 15 “Amami manchakuychu, Sión

ufrindata tantananllapa talqitata purichiq pwiblu.


karmi, ƚKXUDWLQOODSDTDPXQDVKDQWD Chaqa rikay, mantakuqnikimi
aypakuq. 7੅Chaymi Jesusqa niran: shamuyan
6DQ-XDQ੄12 230

uk burritupa anan tasha” nir. ZDVKD\WDNDPDTNXQDTDOLPSXFKLQTDQ‫ێ‬


16੅3LUXND\NXQDSDTTD\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ qallapa. Piru chay mayqanpis kay
kunaqa mana intrakaranllaparaqchu. bidapi nuqapi kriyishanrayku
&KD\PDQWD-HV~VZDQXUNDZVDPXWLQ‫ێ‬ wanuq-shuypaqami, tukuy tyimpupaqna
raqmi, \DƚKDNXTQLQNXQDTDLQWUDNDUDQ‫ێ‬ kawsanqa. 26੅Chayraykumi mayqanpis
llapa, pay imanu kananpaqqami, sirbimanaqqa, maypi katiypis pullay kar
unaylla iskribikasha kasha nir. sirbimanqa. &KD\QXPD\TDQSLVVLUELPD‫ێ‬
17੅Nataq runakuna, Jesús Lazaruta tinqami, Taytayqa kusa allinpaqna
pampakashanmata kawsachimushanta riqsinqa.
rikashakunaqa, tukuylata parlaranllapa.
18੅Chayraykumi runakunaqa riranllapa Mananami maychu wanunaypaq
Jesustaqa tariq. &KDTD\DƚKDUDQOODSDUL niran Jesusqa
milagrukunata rurashanpaq. 19੅Piru chay 27੅Chaymantaqami Jesusqa niran:
fariseo runakuna-VKX\SDTDSD\NXQD‫ێ‬ “¡Kananllami kusalata llakini! ¿,PDWD‫ێ‬
pura kaynu ninakuyaranllapa: nari nishaq? ¿Taytay kay qischakanay
“Rikashaykillapanu kananqami manana uramanta washamay, nir? ¡Manami!
imatapis rurayta puytinchikllapanachu. Chaqa chaypaq-ari shamusha kani.
Chaqa tukuymi paylapi kriyirna, 28੅Taytay, runakunata rikachiy, imatapis

rinllapa paywanna” nir. UXUD\WDSX\WLQNLQLUDODEDVKXQDQOODSD‫ێ‬


paq”.
Greciamanta runakunami Jesusta Chaynu Jesús nitinqami, unaq
maskaranllapa syilumanta uk rimay kaynu niyaran:
20੅Jerusalén fyistaman adurakuq “Qamwanmi rikachishana kani.
rishakunapa rurinpiqami, Greciamanta Piru qashanmi rikachikushaq,
runakuna karanllapa. 21੅Chaymi chiqapta imatapis rurayta puytini
paykunaqa, Galileapa uk pwiblun nir alabamananllapapaq”.
Betsaida shutiqmanta kaq, Felipiman 29੅&KD\PLUXQDNXQDFKD\SLX\DNXT‫ێ‬

qimikar kaynu nir rugaranllapa: kunaqa, niyaranllapa: “Kunya karan”


—Taytituy, Jesustami rikanayanillapa nir. Nataq wakin-VKX\SDTDQL\DUDQ‫ێ‬
nir. llapa: “Uk angelmi payta willasha” nir.
22੅Chaynu nitinllapami, Felipiqa rir 30੅Chaynu niyatinllapami, Jesusqa

Andresta willar, ishkantinllapa riran niran:


Jesusta parlaqqa. 23੅Chaymi Jesusqa —Manami nuqaraykuchu chay
niran: rimaytaqa uyapashaykillapa. Ashwanmi
—ƵKDPXVKDQDPLXUDTD, Dyusmanta chaytaqa uyapashaykillapa qamkuna allita
Shamuq Runa wanutin, Taytay Dyus intrakanaykillapapaq, nuqatami Taytayqa
kawsachimutin, tukuy runakuna rikar willamayaran nir. 31੅Chaymi kananqa
\DƚKDQDQOODSDSDTTD. 24੅Chiqaptami ƚKDPXVKDQDXUDTD, tukuy kay pachapi
nishaykillapa: Trigupa uk murisitun NDTNXQDWDDOOLWDULNDU\DƚKDQD\SDTTD.
pachaman ratar mana pampakarqami Chaymantami Taytay Dyusqa, kay pachapi
mana puqunqachu. $VKZDQPLPD\GL\D‫ێ‬ mantakuqtaqa itakunqa amana
pis chay uk murisitula kayanqa. Nataq mantakunanpaqchu. 32੅Piru, nuqata kruspi
pampakar-shuypaqa, ashwan winar unaqman alsamatinllapanaqa, kay pachapi
kusala achkatana puquyanqa. 25੅Chaymi kaqkunaqa nuqapi tukuyla kriyir, tukuy
nini, mayqanpis bidanpaq llakir tyimpupaqna kawsanqallapa.
231 6DQ-XDQ੄12

33੅&KD\QXQLUTDPL-HVXVTDLQWUDFKLNX‫ێ‬ 40 “Dyusmi kay runakunapa nawintaqa


yaran imanumi wanuyanqa nir. limpu kirpasha.
34੅Chaynu nitinmi, chay runakunaqa Chaynulla mana intrakaqpaq
niranllapa: tikrasha.
—Dyus nitin iskribikashankunata Chaynuqami rurasha chapakurpis
OL\LUPL\DƚKDVKDNDQLOODSD, Dyuspa amana rikakunanpaq.
Akrashan Cristunqashi tukuy tyimpupaq &KD\QXOODPDQDQDLQWUDNDQDQ‫ێ‬
kawsayanqa nir. Piru ¿imapaqta ninki, llapapaq.
Dyusmanta Shamuq Runataqa kruspi Chaynu nuqapaq mana intrakar
unaqman alsakayanqallapa nirqa? mana kriyitinllapaqami, QXTD‫ێ‬
Chaynu katinqa, ¿pitaq Dyusmanta pis mana allichashaqchu” nir.
Shamuq Runaqa? nir. 41੅Chaynu nirqami Isaiasqa iskribiran,
35੅Chaymi Jesusqa paykunata niran: Jesucristo imanu kusa pudirninwan
—Pullaykillaparaqmi kanqa chay mantakuqta rikashanrayku. 42੅Chaymi
achkirachikuqqa. 3LUXPDQDQDPLXQD\WDQD‫ێ‬ Israelmanta kusa achka runakuna,
chu pullaykillapaqa kanqa. Chayraykumi chaynulla wakin karguyjunkunamapis
kay achkirachikuq kaypi kayashanlla, ama Jesuspiqa kriyiranllapa. Piru chaynu
tutaparaqpiqa puriyllapachu. Chaqa kriyirllapamapis, manami tukuypa
mayqanpis tutaparaqpi puriqqami, mana naypanpiqa Jesuspaqqa rimaqllapachu,
\DƚKDQFKXPD\WDPLUL\DQQLUPDSLV. FKD\IDULVHRUXQDNXQDWDWDQWDNDQDQ‫ێ‬
36੅Chaymi chay achkirachikuq kaypi llapa wasimanta itakumanmanllapa nir
kashanlla kriyiyllapa paypi. Chaynuqami manchakushanllaparayku. 43੅&KD\QX‫ێ‬
qamkunapis chay achkirachikuqpaqna qami paykunaqa tukuyaranllapa
kankillapa. runakuna alabananllapalata munar.
Chaynu nirqami, Jesusqa chay Nataq Dyus kusa allinpaq
kayashanmantaqa rir pakakuranna riqsinanta-shuypaqami mana yaqqa
paykunamantaqa. kwintachaqllapachu.

Israelmanta runakunami Jesuspi Jesús rimashankunata mana


mana kriyinaranllapachu kasuqkunaqami kastigakanqallapa
37੅Jesús, Israel runakunapa naypanpi 44੅Chaymantami Jesusqa kusa jwirtita

michka mana ruraypaq shumaq rimar kaynu niran:


imakunata, chaynulla milagrukunata “Mayqanpis nuqapi kriyiqqa, manami
rurasha katinmapis, paykunaqa mana nuqalapichu kriyiyan. Ashwanmi Taytay
kriyiranllapachu. 38੅Piru chaynuqami NDƚKDPDVKDFKD\SD\SLSLVNUL\L\DQ‫ێ‬
pasaran, Dyuspa rimaqnin Isaías llapa. 45੅&KD\QXOODPD\TDQULNDPDT‫ێ‬
iskribishannulla kumplinanpaq. Chaqa kunapismi, FKD\NDƚKDPDVKDFKD\WDSLV
kaynu nirmi iskribisha kayaq: rikanqallapa. 46੅Nuqami achkirachikuq
“Taytituy, ¿SLWDTVKXPDTULPDVKDQ‫ێ‬ chay kani. Chaymi kay pachamanqa
chikpiqa kriyisha? shamusha kani, nuqapi kriyiqkunaqa
¿Pitaq intrakasha tukuy imata ama tutaparaqpi kidananllapapaqnachu.
rurayta puytinki nirqa?” 47੅“Piru mayqanpis nuqa rimashayta
39੅Chaynumi, mana imanupis kriyiyta uyakur, mana kasukuqkunataqa,
puytiqllapachu. Chaqa Isaiaspismi manami nuqachu kastigashaq. Chaqa
kaynu nir iskribisha karan: manami kay pachamanqa runakunata
6DQ-XDQ੄12੄13 232

kastiganaypaqchu shamusha kani. —Taytituy, ¿TDPFKXQXTDSDƚKDNL\WD


Ashwanmi shamusha kani, tukuyta paqanayanki?
washanaypaq. 48੅Chaymi disprisyamar, 7੅Jesusqa niran:

ULPDVKD\NXQDWDPDQDNDVXTNXQDWD‫ێ‬ —Kanan kayta ruratiyqami mana


qami, MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD7D\WD\ intrakankiraqchu. Piru chaymantaqami
Dyusqa rimashaykunawan rikar intrakankina nir.
kastiganqa. 49੅Chaqa manami nuqa 8੅Pedruqa niran:

munashayllamantachu rimani. Taytaymi —¡Taytituy, michkapis manami


NDƚKDPDVKD, imata rimanaypaq, ƚKDNL\WDTDSDTDFKLVKD\NLFKX! nir.
\DƚKDFKLNXQD\SDTQLUPDSLV. 50੅Chaymi Jesusqa niran:
QXTDTD\DƚKD\DQL, 7D\WD\PDQWDNX‫ێ‬ —0DQDƚKDNLNLWDSDTDWL\TDPL, mana
VKDQNXQDWDNDVXULPDTDWXNX\W\LPSX‫ێ‬ nuqapa kaqniychu kayanki kanqa, nir.
paqna kawsanqallapa nir. Chaynumi 9੅Chaynu nitinmi Simón Pedruqa

nuqaqa, tukuy imata Taytay Dyus niran:


QLPDVKDQODWDULPDU\DƚKDFKLNXQLµ. —¡Chaynu katinqa, Taytituy ama
ƚKDNL\ODWDFKXSDTD\! ¡Ashwanmi
-HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDSD makiywan umaytapis paqapamay! nir.
ƚKDNLQWDSDTDUDQ 10੅Piru Jesusqami niran:

13
1੅Mananami maychu karan —&KD\UDTLQWLUXNZLUSXQWDSDTDNX‫ێ‬
Pascua fyistapaqqa. Jesusqa VKDWDTDPLƚKDNLQODWDQDSDTDQFKLN.
\DƚKDVKDQDNDUDQ, wanur kawsamur Chaqa kwirpunqami kusala shumaqnari.
syiluman rir Taytanwan qashan Chaynumi qamkunapis shumaqna
WDULQDNXQDQSDTXUDTDPLƚKDPXVKDQD kankillapa. Piru chaynu shumaqqami
nir. Piru Jesusqami tukuyla paypi mana tukuynikillapachu kankillapa.
kriyiqkunataqa kusalata munaran. 11੅Chaynu, ´0DQDPLWXNX\QLNLOODSD‫ێ‬

Chaymi wanunanpaqna karmapis chu shumaq kankillapa” nirqami


ashwan masta paykunataqa munaran. niyaran, mayqanmi kuntrankunaman
2੅&KD\PDQWD3DVFXDPLNXQDWDPLNXQDQ‫ێ‬ TXNX\DQTDQLU\DƚKDVKDQUD\NX.
llapapaqna katinllapaqami, Simonpa 12੅<DƚKDNXTQLQNXQDSDƚKDNLQNXQDWD

wamran Judas Iscariotita dyabluqa SDTDUQDTDTDWDNXQDQUDƚKSDQWD


yarpuchishana karan, -HVXVWDNXQWUDQNXQD‫ێ‬ qatakurna qashan misaman tar, kaynu
man qukunanpaqqa. 3੅Piru Jesuspismi niran:
\DƚKDUDQOODQD, Taytan Dyusmanta “¿Intrakankillapachu, FKD\QXƚKDNLNL‫ێ‬
shamushanrayku qashan payllaman llapata paqashaypaqqa? 13੅Qamkunaqami
tikrayan nir. &KD\QXOODPL\DƚKDUDQSLV nimankillapa: Mantamaqniy, <DƚKDFKLNXT
7D\WDQTDPLWXNX\LPDWDSD\PDQWDQDQ‫ێ‬ Taytituy nir. Chaynu nirqami chiqapta
paqna nisha nir. 4੅&KD\QXPLNX\DWLQ‫ێ‬ niyankillapa. Chaqa chaynumiri kani.
llapami das sharir, TDWDNXQDQUDƚKSDQWD 14-15੅Nuqa mantashuqnikillapa, \DƚKDFKL‫ێ‬

lluqshichir uk twayata sinturanpi VKXTQLNLOODSDNDUPDSLVPLƚKDNLNLOODSDWD


watakuran. 5੅Chaymantami yakuta paqasha kani. Chaymi, nuqa rurashaynulla,
batyaman itar, \DƚKDNXTQLQNXQDSD qamkunapis uknikillapa uknikillapa
ƚKDNLQNXQDWDSDTDU, chay sinturanpi ƚKDNLNLOODSDWDSDTDUVLUELQDNXQNLPDQOODSD.
watakushan twayawan chakichiran. 16੅“Chiqaptami nishaykillapa: Uk
6੅1DWDT6LPyQ3HGUXSDƚKDNLQWD VLUELNXTTDPLPDQDPDVFKXSDWUXQQLQ‫ێ‬
paqananpaqna katinqa, Pedruqa niran: mantaqa. &KD\QXOODFKD\NDƚKDPXWLQ
233 6DQ-XDQ੄13

shamuqpis manami maschu chay —MayqantaƚKL, tantata pitir nuyuchir


NDƚKDPXTPDQWDTDQLU. 17੅Tukuy kay aypachiyani chay paymi nir.
nishushayllapata intrakasha kar, kasur Chaynu nirnaqami tantata pitir
kawsarllapaqami, kusa shumaqna nuyuchir, Simonpa wamran Judas
kayankillapa kanqa. Iscariotita aypachiran. 27੅Chaynu tantata
18੅“Chaynu nirqami, PDQDWXNX\QLNL‫ێ‬ Judas aypatinla, yarpuyninman
llapapaqchu rimayani. Chaqa nuqaqami Satanaspa yarpuyninqa yaykuran.
DOOLWD\DƚKD\DQLPD\TDQNXQDODWDPL Chaymi Jesusqa niran:
akrasha kani nirmapis. Piru Dyus nitin —ImataƚKLUXUDQD\NLSDT\DUSXVKD\NL
LVNULELNDVKDQTDPLNXPSOLND\WDPLQLVWL‫ێ‬ chaytaqami, utqar rurayna, nir.
yan. Chaqa niqmi: ‘Nuqawan pulla 28੅Piru chaynu Jesús nitinmapismi,

mikuqmi, kuntrayna tikrakasha’ nir. chay misapi mikuqkunaqa mana


19੅.D\WDPLZLOODVKXQLOODSD\DƚKDVNLQD\‫ێ‬ intrakaranllapachu, imapaqmi chaynu
killapapaqna, maydiya chaynu nisha nirmapis. 29੅Ashwanmi wakinqa
pasatinqa, kriyinaykillapapaq Judas qillayta tantananpaq talqitata
mayqanmi nuqaqa kani nirmapis. purichiq katin kaynuta yarpuranllapa:
20੅Chiqaptami nishaykillapapis: Nuqa 3DVFXDI\LVWDSDTLPDOODWDTDUDQWLQDQ‫ێ‬
NDƚKDVKD\WDVKXPDTWDVDPDFKLTTDPL, paq, manaqapis mana imayjunkunata
nuqata samachimayanqa. Chaynulla, imallataqa qunanpaq kanqa nir.
nuqata samachimaq-shuypaqa, chay 30੅Chaymanta Judas tantata

NDƚKDPDVKDFKD\WDVDPDFKL\DQTDµQLU. mikurnaqa, waqtaman lluqshiranna.


Chaqa chay urasqami, tutana karan.
Judasmi kuntraykunaman
qukumayanqa niran Jesusqa Jesusmi mushuq mantakuypaq
(Mt 26.20-25; Mr 14.17-21; \DƚKDFKLNXUDQ
Lc 22.21-23) 31੅Judas waqtaman lluqshishana
21੅Chaynu nir tukchirnaqa, Jesusqa katinqa, Jesusqa niran:
kusalata llakir kaynu niran: —.DQDQPLƚKDPXVKDQDXUDTD
—Chiqaptami nishaykillapa: Dyusmanta Shamuq Runa wanur
4DPNXQDPDQWDXNQLNLOODSDPLNXQWUD\‫ێ‬ kawsamutin, WXNX\ODULNDUDODEDQDQ‫ێ‬
kunaman qukumayanqa nir. llapapaq. Chaynu pasatinmi Taytay
22੅&KD\QXQLWLQPL\DƚKDNXTQLQNXQDTD Dyuspis alliplata riqsikar alabakanqa.
XNQLQXNQLQNXVDODWDFKDSDQDNX\DUDQ‫ێ‬ 32੅Chaymi, payrayku Tayta Dyus allipta

llapa, mayqanpaqmi rimayan nirmapis alabakarqa, dasna paypis riqsichikur


PDQD\DƚKDUFKX. 23੅7XNX\\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ alabachinqa, paymanta Shamuq Runaqa
kunamantaqami Jesusqa ukta kusalata chiqap paynu nir. 33੅Kusala munashay
munaq. Chaymi mikuyatinllapaqa wamrituykuna, pullaykillapaqa
Jesuspa qichqanlapi tayaran. 24੅&KD\UD\‫ێ‬ mananami unaylatanachu kashaq.
kumi chaytaqa, Simón Pedruqa Chaymi qamkunaqa maskamankillapa.
siñalawan willaran Jesusta tapunanpaq, Piru imanuƚKL,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬
pipaqshi rimayan nir. 25੅Chaymi chay kunata willaray, FKD\QXOODTDPNXQDWD‫ێ‬
\DƚKDNXTQLQTD-HVXVPDQPDVTLPLNDU pis kananqa willashaykillapa: Nuqa
kaynu nir tapuran: ULVKD\PDQTDPLPDQDUDTUL\WDSX\WLQNL‫ێ‬
—Taytituy, ¿pitaq chayqa? nir. llapachu. 34੅Chaymi ashwan kay mushuq
26੅Jesusqa niran: PDQWDNX\WDZLOODVKD\NLOODSDUXUDQD\NL‫ێ‬
6DQ-XDQ੄13੄14 234

llapapaq: Uknikillapa uknikillapami nuqaqa willashurayllapa, riyani uk


llakipanakunkillapa, imanuƚKL lugarta qamkunapaq kamakachiq nirqa.
qamkunata llakipashunillapa chaynulla. 0DQDTDPDQDLPDWDSLVZLOODVKXQD\‫ێ‬
35੅Chaynu uknikillapa uknikillapa llapatachu. 3੅Chaynu rir lugarta
llakipanakutkillapaqami, tukuy kamkachirnaqa, qashan tikrakamushaq
kwintata qukanqallapa, chiqaptami 7D\WD\SDZDVLQPDQQDDSDVKXQD\OODSD‫ێ‬
\DƚKDNXTQL\NXQDNDQNLOODSD, nir. paq. Chaynuqami chay maypiƚKLQXTD
kayashaypina qamkunapis kankillapa.
Pedrumi Jesusta arniran mana 4੅&KDTDTDPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSDQD
dijananpaqchu maymanmi riyani nir chaynulla
(Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; nantapismi riqsinkillapana”.
Lc 22.31-34) 5੅Chaynu Jesús nitinmi, Tomasqa
36੅Chaymantami Simón Pedruqa niran:
Jesustaqa kaynu nir tapuran: —Taytituy, PDQDPL\DƚKD\DQLOODSD‫ێ‬
—Taytituy, ¿maymantaq riyanki? chu, maymanmi riyanki nirqa. ¿,PDQX‫ێ‬
Jesusqa niran: nari chay nantaqa riqsishaqllapa? nir.
—ImanuƚKLQLVKXUD\OODSDFKD\QX‫ێ‬ 6੅Chaynu Tomás nitinmi, Jesusqa

llami kananllaqa manaraq nuqa niran:


rishaymanqa riyta puytinkichu. Piru —Nuqami chay nanqa kani. &KD\QX‫ێ‬
FKD\PDQWDQDPLULQNLQXTDND\DVKD\‫ێ‬ llami nuqa chay chiqap kaq, chaynulla
manqa nir. kawsachikuqpis kani. Chaymi nuqapi
37੅Chaymi Pedruqa niran: kriyishaykillaparaykula Taytaymanqa
—Taytituy, ¿imapaqtaq mana ƚKD\WDSX\WLQNLOODSD. 7੅1XTDWDULTVLPDU‫ێ‬
kananlla qamwan riyta puytini? ¡Chaqa qami, Taytaytapis riqsinkillapa. Piru
QXTDTDPLTDPUD\NXZDQXFKLPDQDWLQ‫ێ‬ kananmanta-pachami riqsinkillapana.
llapamapis wanunaypaqqa listuna kani! Chaqa rikashaykillapanari nir.
nir. 8੅Chaynu Jesús nitinmi, Felipipis
38੅Chaynu Pedro nitinmi, Jesusqa niran:
niran: —Taytituy, ULNDFKLPD\OODSD7D\WD\NL‫ێ‬
—¿1XTDUD\NXFKXZDQXQD\NLSDTPD‫ێ‬ taqa. Chaqa chaynu rikaylatanami
pis listuna kanki? Piru chiqaptami ministiyanillapa nir.
nishayki: Manaraq gallu kantayatinmi, 9੅Jesusqa niran:

qamqa kimsa kuti ninki: ‘Manami —Felipe, kwichka achka tyimpunami


paytaqa riqsinichu’ nir. pullaykillapa kani. Ima, ¿manaraqchu
riqsimanki? Chaqa mayqanpis nuqata
Jesusmi Dyusman nan rikamaqqami Taytaytapis rikayanna.
apamaqninchikqa
¿Imapaqtaq mañamanki, ‘Taytaykita

14 rikachimay’ nirqa? 10੅¿Manachu kriyinki


1੅Chaymantami Jesusqa

\DƚKDNXTQLQNXQDWDTDND\QX nuqa Taytaywan chaylla kani, Taytaypis


niran: nuqawan chaylla nirqa? Chaymi, tukuy
´4DPNXQDTDDPDPL\DUSXSDNX\‫ێ‬ willashushayllapataqa, mana nuqa
llapachu. Ashwanmi Dyuspi chaynulla munashaymantachu willashunillapa.
nuqalapi kriyir kawsayllapa. 2੅Chaqa Ashwanmi Taytay nuqawan kar,
Taytaypa wasinpiqami tanapaqqa imatapis pay rurachiman. 11੅.UL\LPD\‫ێ‬
kusala achka lugarqa kan. Chaymi llapari Taytaywanqa chaylla kani,
235 6DQ-XDQ੄14

chaynulla Taytaypis nuqawan chaylla kasuqkunaqa, chiqapta nuqata


nir. Chaynu mana kriyinarqa, chay munaman nir intrachikun. Chaynu
rurashaykunalapimapis kriyiyllapa. nuqata munamaqtaqami Taytaypis
12੅“Chiqaptami nishaykillapa: 0D\TDQ‫ێ‬ munanqa. Chaynulla nuqapis munar
SLVQXTDSLNUL\LTTDPLQXTDUXUDVKD\‫ێ‬ chiqapta intrachishaq imanumi kani
kunamatapis ruranqa. Chaynullami nirmapis”.
ashwan mas ukman shumaqkunata 22੅Jesús chaynu nitinqa Judas (mana

ruranqallapa. Chaqa nuqaqami riyanina chay Judas Iscariotichu), tapuran kaynu


Taytay kayashanman. 13੅Chaymi tukuy nir:
imatapis shutiypi mañakutkillapaqa, —Taytituy, ¿imapaqtaq nuqakunalata
rurashaq. Chaynuqami, nuqarayku rikachimarllapa, mana tukuy
Taytayqa alabakashana kanqa. 14੅1LVKX‫ێ‬ runakunata rikachinkiqa?
shayllapanumi, VKXWL\SLPDxDNXWNL‫ێ‬ 23੅Jesusqa niran:

llapaqa imatapis rurashaq nir. —Mayqanpis munamaqqami,


rimashaykunata allita intrakar kasun.
Jesusmi arnikuran Santu Ispirituta Chaymi Taytayqa munanqa paytaqa.
NDƚKDPXQDQSDT Chaynu katinmi, ishkantiyllapa shamur
15੅“Chaymi qamkuna munamayarqa, pullana kawsashaqllapa. 24੅3LUXPD\TDQ‫ێ‬
PDQWDNXVKD\NXQDWDLQWUDNDUNDVXQNL‫ێ‬ pis mana munamaqqami, mana
llapa. 16-17੅Chaynami nuqaqa Taytay kasunchu rimashaykunataqa. Piru
Dyusta mañashaq uk Yanapashuqllapata willashuyanillapa chayqami mana
NDƚKDPXQDQSDT. Chayqami Chiqap nuqamantachu. Ashwanmi Taytay
Ispiritu kar, maydiyapis pullaykillapa willashunayllapapaq nimashanta
kananpaq. Piru chaytaqami mana willashunillapa.
NUL\LTNXQDTDPDQDD\SD\WDSX\WLQTD‫ێ‬ 25੅“Tukuy kaykunatami qamkunawan

llapachu. &KDTDPDQDULULNDVKDFKD\QX‫ێ‬ karllaraq willashunillapa. 26੅Piru Taytay,


lla riqsinllapalamapischu. Nataq Santu Ispirituta nuqapa shutiypi
qamkuna-shuypaqami riqsinkillapa, \DQDSDVKXQDQOODSDSDTNDƚKDPXWLQ,
qamkunapa pullaykillapa maydiyapis payna allita intrachishunqallapa,
kashanrayku. Chaymi pullaykillapana 7D\WDQFKLN'\XVWDFKLTDSWDULTVLQD\NL‫ێ‬
kanqa. llapapaqqa. Chaynullami tukuy
18੅´0DQDPLDVNZLQWDOODTDGLMDVKD\NL‫ێ‬ ZLOODVKXVKD\OODSDWDSLV\DUSXFKLVKXQTD‫ێ‬
llapachu. Ashwanmi tikrakamushaq llapa ima.
qamkunawan pulla kanaypaq. 19੅0DQD‫ێ‬ 27੅“Nuqami kusa shumaq kawsaytana

nami maychu, chay mana kriyiqkuna, dijashunillapa, VKXPDTWDQDNDZVDQD\NL‫ێ‬


manana rikamananllapapaqqa. Nataq llapapaq. Piru manami kay pachapi
qamkuna-shuypaqami rikamankillapa. mana allinta yarpuqkuna shumaqta
Chaynulla nuqa kawsashayraykumi, tanillapa nin, chaynuchu nishunillapa.
qamkunapis kawsankillapa. 20੅Chaynu &KD\PLDVKZDQQXTDZDQNDVKD\NL‫ێ‬
Taytayman ritiynaqa, NZLQWDWDTXNDQNL‫ێ‬ llaparaykuqa ama yarpupakuyllapa
llapa, Taytaywanna kani nir. Chaynulla chaynulla manchakuyllapalamapischu.
qamkuna-shuypaqa nuqawan kankillapa 28੅Chaqa uyapamashaykillapanami,

nir, chaynulla nuqapis qamkunawan ‘Riyashaqna, SLUXTDVKDQPLWLNUDNDPX‫ێ‬


kani nir ima. 21੅Chaymi mayqanpis shaq qamkunawan kanaypaq’ nitiyqa.
mantakushaykunata intrakar Chayrayku, FKLTDSWDPXQDPD\DU‫ێ‬
6DQ-XDQ੄14੄15 236

llapaqa, aligriyashaykillapana kanqa nuqapis paykunamanta mana


7D\WD\PDQUL\DQLQLU\DƚKDUTD. Chaqa chiqanchakatiychu puquq yupayna kusa
nuqamantaqami tukuy imapi payqa shumaqta kawsanqallapa. Chaqa mana
mas. 29੅7XNX\ND\WDTDPLZLOODVKXQL‫ێ‬ nuqawan kaqkunaqami mana imatapis
llapa, maydiya nishushayllapanulla ima rurayta puytinqallapachu. 6੅Chaymi
pasatinqa, kriyinaykillapapaqna. mayqanpis mana nuqallawan kaqtaqa,
30੅´0DQDQDPLTDPNXQDZDQTDXQD\WD‫ێ‬ imanutaq qirupa rikrankunamataqa
nachu parlashaq. Chaqa kay pachapi kuchur itakusha chakitin rupachinchik,
mantakuq nuqamanta mana mas chaynu ninamanna itakukanqa.
karmapismi, imakunata ruraq 7੅´3LUXTDPNXQDWXNX\ULPDVKD\‫ێ‬

qallariyanna. 31੅Chaynu pasatinmi, kunata kasur, nuqamanta mana


WXNX\ODUXQDNXQDNZLQWDWDTXNDQTD‫ێ‬ chiqanchakar ima ministishaykillapata
llapa Taytayta chiqapta munarmi, pay PDxDNXWNLOODSDSLVPL7D\WD\TDTXVKXQ‫ێ‬
nimashanta imatapis rurani nirqa. qallapa. 8੅Chaynulla, chaynu puquq
“Shariyllapa. Rishunllapana \XSD\NXVDVKXPDTWDNDZVDWNLOODSD‫ێ‬
kaymantaqa”. qami Taytayqa kusa alabakashana
kanqa. Chaynuqami nuqapa chiqap
Jesusmi chiqap uba tarpukashaqa \DƚKDNX\QL\SDTQDULTVLNDQNLOODSD.

15
1੅Jesusqami kaynu niran: 9੅Chaqa nuqami qamkunataqa kusata

´1XTDPLFKLTDSXEDWDUSXND‫ێ‬ munashunillapa, Taytay imanutaq


shaqa kani. Nataq Taytaymi kuytaq nuqata munamashannulla. Chayraykumi
chayqa. 2੅Chaynu chiqap uba katiymi qamkunapis uknikillapa uknikillapa
tukuy nuqapi kriyiqkunaqa nuqapa munanakur kawsayllapa, nuqa
rikraykunana. Chaymi chay rikraykuna munashushayllapanulla. 10੅Chaymi
mana puquqtaqa, Taytayqa kuchur chiqapta nuqata munamarllapaqa,
itakunqa. Nataq chay mantakushaykunata intrakar kasuyllapa.
puquqkunata-VKX\SDTDPDQDVKXPDT‫ێ‬ Chaqa imanutaq nuqamaqa Taytayta
ninkunata kuchupar ima kamkachinqa, NXVDWDPXQDVKD\UD\NXWXNX\PDQWDPD‫ێ‬
mastana puqunanpaq. 3੅1DWDTTDPNXQD‫ێ‬ shanta kasur kawsani chaynulla.
qami willashushayllapata kasur 11੅“Chaynuqami nishunillapa kusa

kawsashaykillaparayku kusa shumaqna shumaqta yarpurna, nuqawan chiqapta


kankillapa Dyuspaqqa. 4੅Chaynu karmi aligriyanaykillapapaq. 12੅Chaynullami
imanutaq nuqa qamkunamanta mana mantashaykillapa: Imanutaq nuqa
chiqanchakanichu, chaynulla ama munashushallapa kani, chaynulla
nuqamantapis chiqanchakayllapachu. qamkunapis uknikillapa uknikillapa
Chaqa uk ubapa rikrankunamaqa munanakuyllapa nir.
tullunmanta pakikasha karqa, mana 13੅“Chayraykumi mayqanpis ukninta

puquyta puytinchu. Chaynullami PXQDVKDQUD\NXDPLJXQWDZDVKDQDQ‫ێ‬


qamkunapis mana nuqallawan karqa, raykuqa wanuymatapis puytin.
PDQDSXTXT\XSD\QDPDQDVKXPDTQD‫ێ‬ 14੅&KD\PLTDPNXQDSLVWXNX\PDQWDVKX‫ێ‬

chu kankillapa Dyuspaqqa. shayllapata rurarqa kusa munashay


5੅´1XTDPLFKD\FKLTDSXEDWDUSXND‫ێ‬ amiguykunana kankillapa. 15੅Chaynu
shaqa kani. Nataq qamkuna-shuypaqami katkillapami manana kananmantaqa
rikraykuna kankillapa. &KD\PLPD\TDQ‫ێ‬ sirbimaqniypaqnachu riqsir, DPLJX\‫ێ‬
pis nuqamanta mana chiqanchakatinqa, kunapaqna riqsishaykillapa. Chaqa uk
237 6DQ-XDQ੄15੄16

VLUELNXTTDPLPDQD\DƚKDQFKXLPDWD kanqalamapischu. 23੅Chaqa mayqanpis


patrunnin ruran nirmapis. Piru QXTDWDƚKLTQLPDTTDPL7D\WD\WDSLV
qamkunataqami Taytay tukuy imata ƚKLTQL\DQOODSD. 24੅Chaynulla nuqa
ZLOODPDVKDQWDSLVWDQWDUZLOODVKXVKD‫ێ‬ paykunapa naypanpi mana mayqanpis
llapana kani. 16੅Chaynulla manami rurashanllapata rurasha katiyqami
TDPNXQDFKXQXTDWDTDDNUDPDVKD\NL‫ێ‬ PDQDLPDXFKD\MXQODPDSLVFKXNDQPDQ‫ێ‬
llapa. Ashwanmi nuqa qamkunata akrar llapa. Piru tukuy imakunata paykunapa
NDƚKDVKXUD\OODSDULUNXVDWDSXTXT naypanpi rurasha katiymapis,
\XSD\QDPD\GL\DSLVNDZVDQD\NLOODSD‫ێ‬ ƚKLTQLPDQOODSD, chaynulla Taytaytapis
paq. Chaynu kar, tukuy imata ministir ƚKLTQLQOODSDLPD. 25੅Tukuy kaykunaqami
shutiypi Taytayta mañatkillapaqa chaynuqa pasayan, Dyus nitin Moisés
qushunqallapa. 17੅Chaymi qashan iskribikashankuna kumplikananpaq.
mantashaykillapa: Uknikillapa Chaqa niqmi: ‘Yanqa illaqmantami
uknikillapa munanakuyllapa nir. ƚKLTQLPDQOODSD·QLU.
26੅“Piru Taytaymanta Chiqap Ispiritu
Jesustami paypa kaqnintinta <DQDSDNXTWDNDƚKDPXWL\PLQXTDSDT
ƚKLTQLQOODSD intrachikunqa uk tistigu yupayna
18੅“Nishaykillapapis: Kay pachapi mayqanmi kani nirmapis. 27੅&KD\QX‫ێ‬
PD\TDQƚKLTQLVKXWLQOODSDTD\DƚKDQNL‫ێ‬ OODPLTDPNXQDSLVQXTDSDTTDWLVWLJX\‫ێ‬
OODSDQDQXTDWDPLSXQWDWDTDƚKLTQLPD‫ێ‬ kuna kankillapa. Chaqa qamkunaqami
yan nir. 19੅Chaqa qamkuna kay puntamanta-pacha pullay kashaykillapa.

16
pachamanta kaqkunallawan 1੅´7XNX\ND\NXQDWDPLZLOODVKX‫ێ‬

katkillapaqa, NXVDODWDPXQDVKX\DQPDQ‫ێ‬ nillapa, QXTDSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬


llapa, LPDQXWDTSD\NXQDPXQDQDNXQ‫ێ‬ manta ama chiqanchakanaykillapapaq.
llapa chaynulla. Piru qamkunata 2੅&KDTDFKD\WDQWDNDQDQOODSDZDVLNXQD‫ێ‬

SD\NXQDPDQWDDNUDVKXVKD\OODSDUD\‫ێ‬ mantami itakushunqallapa. &KD\QX‫ێ‬


NXPLƚKLTQLVKXQOODSD. Chaqa manami OODPLXNW\LPSXƚKDPXQTD. Chaymi
paykunapanachu kankillapa. 20੅Chaymi chay tyimpupiqa wanuchishurllapa,
uk kuti nishushayllapata yarpuyllapa. yarpunqallapa Dyuspaqqami kusa
Chaqa kaynumi nishurayllapa: Uk allinta rurayanchikllapa nir. 3੅&KD\QX‫ێ‬
VLUELNXTTDPLPDQDPDVFKXSDWUXQQLQ‫ێ‬ qami tukunqallapa Taytayta chaynulla
mantaqa nir. Chaymi imanutaq nuqapa nuqatapis mana riqsimashanllaparayku.
LNL\SLSXULUDQOODSDPDQDDOOLQWDUXUDPD‫ێ‬ 4੅Tukuy kaykunataqami chaynuqa

nanllapapaq, chaynullami qamkunatapis nishunillapa, chaynu pasananpaq ura


rurashunqallapa. &KDTDQXTDULPDVKD\‫ێ‬ ƚKDPXWLQTD, WXNX\FKD\ZLOODVKXVKD\‫ێ‬
kunata kasuyarllapaqa, qamkuna llapata yarpunaykillapapaq.
nishaykillapatapis kasunmanllapa. ´3LUXWXNX\ND\NXQDWDTDPLTDPNXQD‫ێ‬
21੅Chaynumi rurashunqallapa OODZDQNDVKD\UD\NXPDQDQD\SDTOOD‫ێ‬
nuqarayku. Chaqa paykunaqami mana taqa willashurayllapachu.
ULTVLQOODSDFKXNDƚKDPDVKDFKD\WDTD.
22੅“Paykunaqami nuqa mana shamur Santu Ispiritumi yanapamanchik
willasha katiyqa mana uchayjunchu 5੅“Nataqkananqami riyanina mayqan
kanmanllapa. Piru shamur willatiy ƚKLNDƚKDPDVKDNDUDQSD\ZDQSXOODQD
mana kasukushanllaparaykumi kusala kanaypaq. Piru chaynu nishutiyllapaqa
uchayjunna. &KD\PLPDQDQDSLUGXQD‫ێ‬ PDQDPLPD\TDQQLNLOODSDSLVWDSXPDQNL‫ێ‬
6DQ-XDQ੄16 238

llapachu ¿maymantaq riyanki?


nirmapis. 6੅Ashwanmi, FKD\ZLOODVKX‫ێ‬ Kanan llakiyarmapis maydiyaqa
shayllapapaq yarpur, kusa llakishalana aligriyankillapana
tikrakashaykillapa. 7੅Piru chiqaptami 16੅Jesusqami niranpis:
nishaykillapa: Chaynu rinaypaqna ´0DQDQDPLPD\FKXPDQDQDULNDPD‫ێ‬
katiymapis aligriyayllapa. Chaqa nuqa naykillapapaqqa. [Chaqa Taytaymanmi
ritiymi Yanapakuq Ispirituqa shamunqa riyanina.] Piru unaykaqmantaqami
manaqa mana. Nataq nuqa rirqami rikamankillapana” nir.
NDƚKDPXVKDT. 8੅Chaynu Yanapakuq 17੅Chaynu nitinmi, ZDNLQ\DƚKDNXT‫ێ‬

Ispiritu shamurmi, tukuy mana QLQNXQDTDSD\NXQDSXUDND\QXWDSXQD‫ێ‬


kriyiqkunata allita rikachinqa kuqllapa: “¿Ima nishaq nirtaq,
uchayjunmi kankillapa nir. Chaynulla chaynuqa nimanchikllapa? Chaqa
intrachikunqa Dyusqami mana ima nimanchikllapami, mananashi maychu
uchayjunlamapischu nir. Chaynu karmi 7D\WDQPDQULWLQPDQDQDULNDQDOODSD‫ێ‬
WXNX\WDDOOLWDULNDU\DƚKDVKXQTDOODSD paqqa. Chaymanta unaykaqmantashi
nir ima intrachikunqa. 9੅&KD\PL\DƚKDQ‫ێ‬ rikayashunllapana nir. 18੅Chaynulla,
killapa, WXNX\QXTDSLPDQDNUL\LTNXQD‫ێ‬ ¿ima nishaq nirtaq nin, ‘Mananami
qami kusala uchayjun nir. 10੅Chaynulla maychu’ nirqa? 0DQDPLLQWUDNDQFKLN‫ێ‬
\DƚKDQNLOODSDSLVQXTDTDPLPDQDLPD llapachu imata rimayan nirmapis”.
uchayjunlamapischu kani nir. Chaymi 19੅Piru Jesusqami kwintata qukaran,

ashwan riyanina Taytayman, chaynulla tapunayanllapa nir. Chaymi niran:


mananami rikamankillapanachu. —Qamkunatami nishaykillapa:
11੅&KD\QXOODPL\DƚKDQNLOODSDSLV, kay Manana maychu qamkuna manana
pachapi mantakuq dyablutaqa, Tayta rikamanaykillapapaqqa. 3LUXXQD\NDT‫ێ‬
Dyus kastigakananpaq nishantaqami, mantami rikamankillapana nir. ¿Chaynu
DOOLWDULNDU\DƚKDUWXNX\W\LPSXSDTQD nishaypaqchu tapunakuyankillapa?
kastigayanqa nir ima. 20੅Piru chiqapta nishaykillapa:
12੅´&KD\QXQLULPDZLOODVKXQD\OODSD‫ێ‬ Qamkunaqami llakir waqankillapa ima
paqmi kusa achka kan. Piru kananlla nuqa dijashutiyllapaqa. Nataq nuqapi
ZLOODVKXWL\OODSDTDPLPDQDLQWUDNDQNLOODSD‫ێ‬ mana kriyiqkuna-shuypaqami kusalata
chu. 13੅Chaymi Chiqapta intrachikuq aligriyanqallapa. Piru qamkuna chaynu
Ispiritu shamur tukuy imatapis karanlata llakishaykillapamantaqa ashwan
intrachishunqallapa. Chaqa payqa manami mastana aligriyankillapa. 21੅Imanutaq uk
munashanllamantachu willashunqallapa. warmimaqa, NXVDWDQDQDFKLNXQZDPUD‫ێ‬
Ashwanmi tukuy imata Dyusmanta kustunanpaq nanaynin aypatinqa. Piru
X\DSDVKDQWDLPDZLOODULQWUDFKLVKXQTD‫ێ‬ ZDPULWXQQDVLNXWLQQDTDPLQDQDFKLNX‫ێ‬
llapa. Chaynullami willashunqallapapis, shanmatapis qunqanna. Chaymi ashwan
imakunami maydiyaqa pasanqa nir ima. kusata aligriyan, wamrakushanrayku.
14੅Payqami nuqamanta uyashantana allita 22੅Chaynumi qamkunapis kananqa

intrachishutinllapa, alabamanqallapa. kusata llakinkillapa. 3LUXQXTDWLNUDND‫ێ‬


15੅&KDTD7D\WD\'\XV\DƚKDVKDQWDPL mur rikashutiyllapami, VKXQTX\NL‫ێ‬
QXTDSLV\DƚKDQL. &KD\UD\NXPLQLVKXUD\‫ێ‬ llapapi kusa shumaqta yarpurna
llapa: Ispirituqami nuqamanta uyashanta aligriyankillapa. &KD\PLFKD\DOLJUL\D‫ێ‬
allita qamkunataqa intrachishunqallapa shaykillapamantaqa manana mayqanpis
nirqa”. llakichishunqallapanachu.
239 6DQ-XDQ੄16੄17

23੅“Chaqa chay diyakunapiqami qamkunaqa wakta kayta shikwakar rir,


manana imatapis tapumankillapanachu. nuqalatana dijamankillapa. Piru
Piru chiqaptami nishaykillapa: Ima manami nuqalachu kashaq, Taytay
ministishaykillapatapis shutiypi, pullay kashanrayku. 33੅7XNX\ND\NXQD‫ێ‬
7D\WD\WDPDxDNXWNLOODSDSD\TDTXVKXQ‫ێ‬ tami willashunillapa, QXTDSLPD\GL\D‫ێ‬
qallapa. 24੅Kanankamanmi manaraq pis kriyirlla kusa shumaqtana
imatapis shutiypiqa Taytaymanqa kawsanaykillapapaq. Chaqa, kay
mañakushaykillapachu. Mañakuyllapa, SDFKDSLTDPLNXVDODWDTLVFKDVKXQTD‫ێ‬
SD\\DQDSDVKXWLQOODSDWXNX\VKXQTX\‫ێ‬ llapa. 3LUXNXVDWDDQLPDNXUPLVKDFKLQD‫ێ‬
killapawan aligriyanaykillapapaq. kunkillapa. Chaqa nuqami tukuy mana
allin kaqkunataqa binsishana kani.
Jesusmi tukuy mana allin
kaqkunataqa binsishana -HVXVPL\DƚKDNXTQLQNXQDSDT
25੅“Tukuy Taytanman mañakuran
kaykunatami, NXPSDUDV\XQ‫ێ‬

17
kunawan willashushallapa kani. Piru 1੅Tukuy kaykunata nirnaqami,

ƚKDPXQTDQDPLXUDTDPDQDQDNXPSD‫ێ‬ Jesusqa syiluman chapakur


UDV\XQNXQDZDQQDFKXZLOODVKXQD\OODSD‫ێ‬ kaynu nir mañakuran:
paq. Ashwanmi Taytaypaqqa imatapis “Taytay, qischakar wanunaypaq
kusa intrakaypaqtana willashaykillapa. XUDTDPLƚKDPXVKDQD. Chaymi,
26੅Chaymi chay diyapiqa, imakunatapis runakunata intrachiy, imaraykumi
shutiypina Taytaytaqa mañakunkillapa. ZDQX\DQLQLULQWUDNDUDODEDPDQDQOODSD‫ێ‬
&KD\SLTDPLPDQDQXTDQDFKXTDPNXQD‫ێ‬ paq. Chaynuqami ashwan qamtapis
paqqa Taytaymanqa mañakushaq. alabashunqallapana. 2੅Chaqa qammi
27੅&KDTD7D\WD\PLNXVDODWDPXQDVKXQ‫ێ‬ Wamraykitaqa nishayki, tukuylata
llapa, TDPNXQDQXTDWDPXQDPDVKD\NL‫ێ‬ mantar qampa kaqkunataqa washar,
llaparayku, chaynulla paymanta nuqaqa tukuy tyimpupaq kawsachinanpaq.
VKDPXVKDNDQLQLUNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ 3੅Chaymi mayqanpis qamta uklayla

rayku ima. 28੅Taytaypa naypanmantami chiqap Dyus kanki nir riqsishuqkuna,


shamuray kay pachaman. Nataq FKD\QXOOD-HVXFULVWXWDNDƚKDPXVKD\NLSL
kanan-shuypaqa kay pachata dijanina, kriyiqkunalami tukuy tyimpupaqqa
Taytay kayashanman tikrakanaypaq”. kawsanqallapa.
29੅Chaynu Jesús nitinqa, \DƚKDNXTQLQ‫ێ‬ 4੅´7XNX\LPDWDUXUDQD\SDTQLPDVKD\‫ێ‬

kunaqa niran: NLWDND\SDFKDSLUXUDUWXNFKLVKD\UD\‫ێ‬


—Kanan-VKX\SDTDPLNXVDLQWUDND\‫ێ‬ kumi, runakuna qamtaqa kusata
paqtana rimayanki, PDQDNXPSDUDV\XQ‫ێ‬ alabashunllapa. 5੅Chayraykumi Taytituy
kunawannachu. 30੅Chaymi kananqa kanan-shuypaqa kay pachamapis
\DƚKDQLOODSDQDWXNX\LPDWDSLV\DƚKDQNL manaraq kayatinchu kusa shumaq
nir. &KD\UD\NXPLPDQDQDWDSXVKXQD\‫ێ‬ pudirninchikwan mantakuqninchik,
llapamatapis ministinkinachu. Chaynu chaynulla kanaypaqna tikramay.
katkimi, kriyinillapana chiqaptami 6੅“Chaqa qampa shutikitami, chay

Dyusmanta shamushayki nir. mana kriyiqkunamanta akrar


31੅Jesusqa niran: qumashaykikunata riqsichisha kani.
—¿&KD\TDFKXNDQDQTDNUL\LPDQNL‫ێ‬ Paykunataqami, qampa kashanrayku
llapana? 32੅&KDTDXUDƚKDPXQDQSDT qumarayki. Chaymi rimanaykita
NDUDQFKD\TDPLƚKDPXVKDQD. Chaymi intrachishayrayku kasurna kawsanllapa.
6DQ-XDQ੄17 240

7੅&KD\PLNDQDQTDSD\NXQDTDLQWUDNDQ‫ێ‬ yupayna, mana chay mana kriyiqkuna


llapana, tukuy imatapis qamrayku yupaynachu. 15੅Piru chaynu nishurqa,
rurani nir. 8੅Chaqa rimanaykita manami mañashuyanichu, kay pachapi
SD\NXQDWD\DƚKDFKLQD\SDTQLPDVKD\‫ێ‬ PDQDNUL\LTNXQDPDQWDFKLTDQFKDQD\NL‫ێ‬
NLWD\DƚKDFKLWL\PL, kasushallapa. paq nirchu. Ashwan mañashuni
Chaynullami paykunaqa kriyishallapa, kuytanaykipaq tukuy mana allin
QXTDWDTDFKLTDSWDTDPNDƚKDPDWNL kaqkunamanta. 16੅Chaqa imanutaq
shamusha kani nir ima. nuqamaqa mana, kay pachapi mana
9੅“Chayraykumi tukuy chay qampa kriyiqkunapa kaqninchu kani, FKD\QX‫ێ‬
kaqkunata qumashaykipaq mañakuni. llami paykunapis. 17੅Chayraykumi
Chaqa qammi paykunataqa qumarayki. SD\NXQDWDTDFKLTDSNDTODZDQVKXPDT‫ێ‬
3LUXFKD\PDQDNUL\LTNDTNXQD‫ێ‬ chay. Chaqa rimaynikiqami kusala
paq-shuypaqa manami mañakunichu. chiqap. 18੅Paykunatami mana
10੅Tukuy nuqapa kaqkunaqami qampa. NUL\LTNXQDSDUXULQWDNDƚKD\DQL,
Chaynulla tukuy qampa kaqkunapis LPDQXWDTQXTDWDTDPNDƚKDPDUD\NL
nuqapa. Chaymi tukuy nuqapa chaynulla. 19੅1XTDPLTDPPXQDVKD\NL‫ێ‬
kaqniykunaqa, rikar imanumi kusala nulla paykunapaq wanushayrayku
SXGLUQL\MXQLPDNDQLQLUDODEDPDQ‫ێ‬ kusala shumaqpaqna riqsimanki.
llapa. Chaynullami paykunapis chiqap
11੅“Nuqami kay pachamantaqa, rimayniki nishannula rurarna, VKXPDT‫ێ‬
qammanna shamuyani Taytay. Nataq chakanqallapa.
paykunaqami kay pachallapiraq 20੅“Manami paykunalapaqchu

kidanqallapa. Chayraykumi kusa allinla mañashuni. Ashwanmi paykuna


Taytay, shutikipi mañakushayki, allita \DƚKDFKLNXWLQNUL\L\DQTDOODSDFKD\
kuytapamatki amana nuqamanta paykunapaqpis mañashuni. 21੅&KD\QX‫ێ‬
chiqanchakananllapapaq. Chaynuqami llami Taytay mañashunipis tukuy
nuqawanqa pullalana kanqallapa, QXTDSLNUL\LTNXQDTDXNODQDNDQDQOODSD‫ێ‬
imanutaq qamwan nuqamaqa pullala paq. &KDTDLPDQXWDTTDPQXTDZDQ‫ێ‬
kanchik chaynu. 12੅Chaqa nuqa kay maqa ukla kanchik chaynu, QXTDQFKLN‫ێ‬
pachallapi paykunawan karqami, qam wan tantalana kananllapapaq. Chaynu
pudirnikita qumashaykiwan kuytaray katin, mana kriyiqkuna rikarqami
ima tukuy mana allinkunamanta. Nataq allitana kriyinqallapa, qammi nuqata
iskribikashannulla kumplikananpaqmi, NDƚKDPDVKD\NLQLU. 22੅Chaqa imanuƚKL
dyablu munashannu rurar ukla NXVDSXGLUQL\MXQNDVKD\UD\NXDODEDPD‫ێ‬
chinqaran. Piru paymantaqami mana nanllapapaq nimarayki, chaynu
masqa chinqashallapanachu. kananpaqmi paykunatapis nisha kani,
13੅“Kanan-shuypaqami shamuyanina uklana kananllapapaq. Imanutaq
Taytay chay maypiƚKLND\DVKD\NLPDQ. qamwan, nuqamaqa uklana kanchik
Piru paykunataqami kay pachapi mana chaynulla. 23੅Chaynu qam nuqawan
kriyiqkunawan karlla intrachini nuqa karmi kusata yanapamanki. &KD\QX‫ێ‬
DOLJUL\DVKD\QXOODNXVDODWDDOLJUL\DQDQ‫ێ‬ llami nuqapis paykunataqa yanapashaq,
llapapaq. 14੅1XTDULPD\QLNLWD\DƚKDFKL‫ێ‬ ukninllapa ukninllapa yanapanakur,
tiy kasushanllaparaykumi, mana uklana kawsananllapapaq. Chaynu
NUL\LTNXQDTDSD\NXQDWDƚKLTQLQOODSD. katinllapami chay mana kriyiqkunaqa
Chaqa rimaynikita kasuqkunaqami nuqa kwintata qukanqallapa, qammi
241 6DQ-XDQ੄17੄18

QXTDWDTDNDƚKDPDVKD\NL, chaynulla wan, chaynulla ispadakunawan ima alli


paykunataqa kusata munanki nuqata kamakasha. 4੅Piru Jesusqami tukuy ima
yupaylla nir. SDVD\DQQLU\DƚKDVKDQUD\NX, lluqshir rir
24੅“Taytay, qammi qumarayki kaynu nir tapuran:
akrashaykikunataqa. Chaymi munani —¿Mayqantataq maskayankillapa?
paykunapis chay maypiƚKLND\DVKD\‫ێ‬ nir.
piqa pullay kananllapata. Chaynu 5-6੅Paykunaqa niran:

SXOOD\NDUPLTDPUD\NXNXVDSXGLUQL\‫ێ‬ —Nazaretmanta Jesusta nir.


MXQNDQLQLU\DƚKDUDODEDPDQTDOODSD. Jesusqa niran:
Chaqa qammi, pachamapis manaraq —Nuqami kani.
kayatinchu munamashaykillana kasha. Chaynu Jesús “Nuqami kani” nitinqa,
25੅Imatapis karanlata rikaq Taytay, ikiman tukushaq nir tukuynin
PDQDNUL\LTNXQDTDPLPDQDULTVLVKXQ‫ێ‬ pachaman rataranllapa. Judaspismi
llapachu. Piru nuqa-shuypaqami chaypi pullanllapa karan.
riqsishuni. Chaynullami tukuy 7੅Chaymantaqa qashan Jesusqa tapuran

NUL\LTNXQDSLV\DƚKDQOODSD, qam kaynu nir:


QXTDWDTDNDƚKDPDVKD\NLQLU. 26੅Chaymi —¿Mayqantataq maskayankillapa?
paykunataqa riqsichisha kani, imanu nir.
kanki nirmapis. Chaynullami masta Paykunaqa qashan niran:
qampaq intrachishaq munanakur —Nazaretmanta Jesusta nir.
kawsananllapapaq imanuƚKLQXTDWD 8੅Chaynu nitinllapaqa, qashan Jesusqa

munamanki chaynulla. Chaynu niran:


katinllapami nuqaqa paykunapina —Nuqami kani nir willashushallapana
kashaq maydiyapis”. kani. Nuqata maskamayarllapaqa,
\DƚKDNXTQL\NXQDWDTDGLMD\OODSDULQTD.
Jesustami prisuranllapana 9੅Chaynuqami Jesusqa niran “Taytay
(Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; chay qumashaykikunaqami, mana
Lc 22.47-53) XNODPDSLVQXTDPDQWDTDFKLTDQFKDND‫ێ‬

18
1੅Chaymanta chaynu nirnaqa, shachu” nishan kumplikananpaq.
-HVXVTDULUDQ\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ 10੅&KD\PDQWDTD-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ

wan Cedrón raqrapa chimpanman. Simón Pedruqa, XNLVSDGDWDOOXTVKLFKL‫ێ‬


Chaypi wirta katinmi, chayman Jesusqa mur, kurakunapa mantaqninta sirbiq
\D\NXUDQ\DƚKDNXTQLQNXQDZDQTD. runapa allilaw rinrinta ¡saq! pitiran.
2੅Chaynullami chay Judas, Jesusta Chay sirbikuqqami Malco shutiq.
kuntrankunaman qukunanpaq karan 11੅Chayta Pedro ruratin rikarmi, Jesusqa

chaypis, riqsiq chay wirtataqa. Chaqa niran:


Jesusqami achka kuti chaymanqa —,VSDGD\NLWDƚKXUD\WDQDQPDQ.
\DƚKDNXTQLQNXQDZDQULVKDND\DT. Chaqa ¿manachu chay ayaq yaku yupay
3੅Chaynu chay lugarta riqsiq karmi, qischakanaypaq Taytay nishantaqa
Judasqa achka suldadukunawan, Dyusta puytiyashaq rurayta? nir.
DGXUDQDQOODSDZDVLWDZDNLQNX\WDT‫ێ‬
Jesustami Anasman aparanllapa
kunawan ima, ƚKDUDQOODSD. 3D\NXQDWD‫ێ‬
(Mt 26.57-58; Mr 14.53-54; Lc 22.54)
qami kurakunapa mantaqninkuna,
IDULVHXNXQDLPDNDƚKDPXWLQ, ƚKDPXUDQ‫ێ‬ 12੅Chaymantaqa chay suldadukuna,
llapa lamparakunawan, DQWXUFKDNXQD‫ێ‬ mantaqninwan, chaynulla Dyusta
6DQ-XDQ੄18 242

adurananllapa wasita kuytaqkuna ima —Nuqaqa tukuypa naypanpi rimasha


Jesustaqa aypar wataranllapana. kani. Maydiyapismi tantakananllapa
13੅Chaymi puntataqa aparanllapa wasikunapi, chaynulla Dyusta
Caifaspa swigrun Anaspa wasinman. adurananllapa wasipi, chay maypiƚKL
Chay añupiqami Caifasqa kurakunapa ,VUDHOPDQWDWXNX\UXQDNXQDWDQWDNDQ‫ێ‬
punta mantaqnin karan. 14੅Kay Caifasmi OODSDFKD\NXQDSL\DƚKDFKLNXVKDNDQL.
Israelmanta runakunataqa kaynu nisha Chaynuqami mana imatapis pakapllaqa
kayaq: “Uk runalami wanunanpaq allin \DƚKDFKLNXVKDFKXNDQL. 21੅Chaynu
kanqa tukuypaq” nir. katinqa, ¿imapaqtaq tapumayanki?
Tapuy uyakumasha chaykunata.
Pedrumi Jesustaqa mana 3D\NXQDPL\DƚKDQOODSDQXTDULPDVKD\‫ێ‬
riqsinichu niran kunataqa nir.
(Mt 26.69-70; Mr 14.66-68; 22੅Chaynu Jesús nitinmi, Dyusta
Lc 22.55-57) adurananllapa wasita kuytaqkunamanta
15੅Simón Pedrumi, XN\DƚKDNXT ukqa qaqllanpi maqaran Jesustaqa,
masinwan Jesuspa ikinta riyaranllapa. kaynu nir:
3HGUXSD\DƚKDNXTPDVLQTDPL, —¿Kurakunapa mantaqnintachu
kurakunapa mantakuqninpaqa riqsinan waknu willanki? nir.
karan. Chaymi Jesuswan pulla yaykuran 23੅Chaymi Jesusqa niran:

chay wasipa pampankaman. 16੅Nataq —Mana allinta rimasha katiyqa


Pedro-shuypaqa waqta punkulapi willamay-ari imatami mana allinta
kidaran. &KD\PL-HVXVSD\DƚKDNXTQLQ rimasha kani nirmapis. Piru allinta
kurakunapa mantaqninpa riqsinan rimasha katiyqa ¿imapaqtaq
kaqqa, punkupi warmi kuytakuqtaqa maqamanki? nir.
willar Pedrutapis ruriman yaykuchiran. 24੅Chaymantami Anasqa Jesustaqa
17੅Chaymantaqa chay punkupi kuytakuq ZDWDNDVKDOODWDNDƚKDUDQ, kurakunapa
warmiqa, Pedrutaqa kaynu nir tapuran: punta mantaqnin Caifasmanna.
—¿Manachu qampis wak runapa uk
\DƚKDNXTQLQNDQNL? nir. Pedrumi qashan Jesustaqa mana
Pedruqa niran: riqsinichu niran
—Manami nir. (Mt 26.71-75; Mr 14.69-72;
18੅Piru kusata qasayatinmi, chay Lc 22.58-62)
sirbikuqkuna, Dyusta adurananllapa 25੅Chaykamanqa, Pedruqa ninapa
ZDVLWDNX\WDNXTNXQDTDQLQDWDNDFKND‫ێ‬ yatalanpi shasha quñukuyaran. Chaymi
sha quñukur shayaranllapa. Pedrupismi tapuranllapa:
paykunawan pulla chaypi quñukur —¿Manachu chiqapta wak runapa uk
shayaran. \DƚKDNXTQLQNDQNL? nir.
Pedruqa niran:
Anasmi Jesusta tapuran —Manami nir.
(Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; 26੅Chaypimi karan kurakunapa
Lc 22.66-71) mantaqninpa uk sirbikuqninpis.
19੅.XUDNXQDSDPDQWDTQLQTDTDOODUL‫ێ‬ Payqami, Pedro uk sirbikuqpa rinrinta
UDQQD-HVXVWDWDSXT\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ pitisha karan chaypaqa ayllun karan.
paq, LPDNXQDWD\DƚKDFKLNXVKDQSDT Chaymi paypis tapuran Pedrutaqa
ima. 20੅Taputinqa, Jesusqa niran: kaynu nir:
243 6DQ-XDQ੄18

—¿Manachu paywan rikashuray wak 34੅Jesusqa niran:


wirtapi? —¿Qampa yarpuynikillamantachu
27੅Chaynu nir taputinmapis, Pedruqa tapumanki, manaqachu ukkuna
qashan, “Manami riqsinichu” nitinlami willashusha katin? nir.
galluqa kantaranna. 35੅Jesús chaynu nitinqa, Pilatuqa

niran:
Jesusmi Pilatupa naypanpi —¿Nuqachu Israelmanta runa kani?
(Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Chaqa qampa nasyunnikimanta
Lc 23.1-5) runakuna, chaynulla kurakunapa
28੅Piru limpu achkiyayatinnaqami, mantaqninkunami qamtaqa nuqamanqa
Jesustaqa Caifaspa wasinmantaqa, apamushushallapa. Ma willamay,
aparanllapa Romamanta mantakuq ¿imatataq rurashayki? nir.
Pilatupa mantakuna wasinman. Piru 36੅Jesusqa niran:

Israelmanta karguyjunkunaqa mana —Nuqapa mantakunayqami mana kay


yaykuranllapachu chay wasimanqa. pachamantachu. Chaqa chaynu
Chaqa paykunaqami yarpuqllapa: katinqami, QXTDSDNDTQL\NXQDPDTDQD‫ێ‬
Chayman yaykurqashi mantakuykuna NXQPDQOODSDDPD,VUDHOPDQWDNDUJX\‫ێ‬
nishannulla manana Dyuspaqqa junkunaman qukumananllapapaq. Piru
shumaqnachu kayanqallapa nir. mantakuyniyqami mana kaymantachu
&KD\QXOODPDQDQDVKL3DVFXDPLNXQD‫ێ‬ nir.
matapis mikuyta puytiyanqallapanachu 37੅Chaymantaqa Pilatuqa tapuran:

nir. 29੅&KD\QX-HVXVWDƚKDFKLWLQOODSD‫ێ‬ —Chaynu karqa, ¿chiqaptachu qamqa


naqa, Pilatuqa waqtaman lluqshimur uk mantakuq kanki? nir.
niran: Jesusqa niran:
—¿Imamantataq kay runataqa —Qamllami nimanki, mantakuq kani
uchachayankillapa? nir. nirqa. Nuqami kay pachaman shamur
30੅Paykunaqa niranllapa: nasiray tukuy runakunata willanaypaq
—Kay runa allin katinqa, qammanqa chay chiqap kaqpaq. Chaymi chiqap
mana apamunayllapatachu nir. kaqpaq rimatiy intrakaqkunaqa,
31੅Pilatuqa niran: uyamanllapa nir.
—Chaynu katinqa, apar liynikillapa 38੅Chaynu nitinqa, Pilatuqa niran:

QLVKDQQXOODND\UXQDWDTDULNDU\DƚKD\‫ێ‬ —¿Imataq chay chiqap kaqqa? nir.


llapa nir.
Chaynu nitinmi, ,VUDHOPDQWDNDUJX\‫ێ‬ Jesustami wanuchinanpaqna
junkunaqa niran: niranllapa
—1XTDNXQDTDPLPDQDGLULFKX\MXQ‫ێ‬ (Mt 27.15-31; Mr 15.6-20;
FKXNDQLOODSDPD\TDQWDSLVZDQXFKLQD\‫ێ‬ Lc 23.13-25)
llapapaqqa nir. Chaynu Jesusta tapurnaqa, Pilatuqa
32੅Chaynumiri kumplikaran, Jesús qashan lluqshimuran, chay Israelmanta
imanumi wanushaq nir payllapaq karguyjunkunata kaynu nir willaq:
rimashanqa. 33੅Chaymantami Pilatuqa —Nuqapaqqami kay runaqa mana
qashan mantakunan wasinman yaykur, ima uchayjunlamapischu. 39੅Piru
Jesustaqa qayar kaynu nir tapuran: qamkunapa kustumrikillapami kan,
—¿Qamchu Israel runakunapa NDGD3DVFXDI\LVWDSLTDPNXQDQLVKD\NL‫ێ‬
mantaqnin kanki? nir. OODSDQXOODXNSULVXWDNDƚKDQD\SDT.
6DQ-XDQ੄18੄19 244

Chaynu katinmi, ¿munankillapachu kay —Nuqakunapaqami uk liyniyllapa


Israel runakunapa mantaqninta kan. Chaymi, chay liyniyllapa
NDƚKDQD\SDT? nir. nishannuqa, ND\UXQDTDDOOLQZDQXQDQ‫ێ‬
40੅Chaynu Pilato nitinqa, WXNX\QLQ‫ێ‬ paq. Chaqa payqa ‘Dyuspa Wamran
llapa qashan kaynu niranllapa: kani’ nisha.
—¡$PDFKD\WDTDNDƚKDUFKX, ashwan 8੅Chaynu nitinllapaqa llallin Pilatuqa

%DUUDEDVWDNDƚKD\! nir. kusata manchakuran. 9੅Chaymi qashan


Kay Barrabasqami kusala suwakuq mantakunanman yaykur, tapuran
runa karan. Jesustaqa kaynu nir:

19
1੅Chaymantaqami, Pilatuqa —¿Maymantataq qamqa kanki? nir.
NDƚKDNXUDQ, Jesusta kusata Piru Jesusqami, PDQDLPDWDSLVZLOODUDQ‫ێ‬
llibachinanllapapaq. 2੅&KD\PLVXOGDGX‫ێ‬ chu. 10੅Chaymi Pilatuqa qashan niran:
kunaqa kashamanta rurakasha kurunata —¿Manachu imatapis willamayanki?
Jesustaqa umachiranllapa. Chaynulla uk ¿0DQDFKX\DƚKDQNL, nuqa washashuyta
FKXSLNDPXUDGDUDƚKSDWD\DNDFKLUDQ‫ێ‬ puytini? nir. Manaqapis ¿mantakutiy
llapa. 3੅&KD\PDQWDPLNXVKLSDQDQOODSD‫ێ‬ kruspi klabashuyta puytinllapa nirqa?
rayku tukuynin qimikar kaynu 11੅Jesusqa niran:

niranllapa: —Tayta Dyus, mana munasha


—¡Biba Israel pwiblupa gubyirnun! katinqa, manami imatapis ruramayta
nir. puytinkimanchu. Piru mayqanƚKL
Chaynu nir imaqami, qaqllitanpi nuqata qamman qukumasha chaymi
maqaqllapa. 4੅Chaynami, Pilatuqa mas uchayjunqa qammantaqa.
qashanpis mantakunanmanta yarqamur 12੅Chaynu Jesús nitinmi, Pilatuqa chay

niran: NXWLOODNDƚKD\WD\DUSXUDQLPDQXOODSLV.
—Rikayllapa. Nuqaqami paytaqa Piru chay Israelmanta karguyjunkunaqa
yarqachimusha kani rikar kwintata kusata lanyaranllapa, kaynu nir:
qukanaykillapapaq, nuqapaqqa kay —¡&KD\UXQDWDNDƚKDUTD, Romapa
runaqa mana ima uchayjunlamapischu punta mantaqnin Cesarpaqa mana
nir. amigunchu kanki! ¡Mayqanpis
5੅&KD\PDQWDTDPL-HVXVTD\DUTDPX‫ێ‬ mantakuq paylla tikrakarqa, mantakuq
ran, kashamanta rurakasha kurunata Cesarpaqa kuntran! nir.
umakusha, FKXSLNDPXUDGDUDƚKSDWD 13੅Chaynu nitinllapa Pilato uyaparqa,

yakakusha ima. Chaymi Pilatuqa niran: Jesustaqa tukuypa naypanman


—¡Kaypimi kay runaqa! nir. lluqshichimur, payqa mantakunanpina
6੅Chaynu nitinqa, NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬ taran. Chay mantakunan lugarqami
ninkuna, Dyusta adurananllapa wasita shutiq “Rumi Llutakasha Pampa”. Nataq
kuytaqkunaqa niranllapa: hebreo rimaypi-shuypaqa “Gabata” nir.
—¡Kruspi klabay! ¡Kruspi klabay! nir. 14੅Chaypimi uk diyalana Pascua

Piru Pilatuqa paykunataqa niran: fyistapaq faltayatin, alas dusi yupayna


—Chaqa, qamkuna apar kruspiqa karan. Chaymi Pilatuqa niran:
klabayllapamapis. Nuqapaq-shuypaqa, —¡Kaypimi mantakuqnikillapaqa! nir.
ND\UXQDTDPDQDLPDXFKD\MXQODPDSLV‫ێ‬ 15੅Piru paykunaqami ashwan kusata

chu nir. laqyaranllapa kaynu nir:


7੅Chaynu Pilato nitinqa, Israelmanta —¡Wanunqa! ¡Wanunqa! ¡Kruspi
karguyjunkunaqa niranllapa: klabay! nir ima.
245 6DQ-XDQ੄19

Chaynu nitinllapa, Pilatuqa tapuran aypakuranllapa. 3LUXFKD\DWXQUDƚKSD


paykunataqa kaynu nir: qatakunantaqa mana siranayjun
—¿Mantakuqnikillapatachu nuqaqa katinmi, mana imanupis partinakuyta
kruspi klabayashaq? puytiranllapachu. &KDTDXNNZLUSX\MXQ‫ێ‬
Chaynu nitinqami, chay kurakunapa lami karan. 24੅&KD\QXNDWLQPLVXOGDGX‫ێ‬
mantaqninkunaqa niranllapa: kunaqa, kaynu niranllapa:
—¡Nuqakunapaqa, &HVDUODPDQWDNXT‫ێ‬ —Ama llikirchu surtyakushunllapa,
niyllapaqa! ¡0DQDPLFKLTDQPDQWDNXT‫ێ‬ mabir mayqanninchikllapashi
niyjunchu kanillapa! nir. aypashunllapa nir.
16੅Chaynu nitinllapami, Pilatuqa Chaynu ruratinllapami Dyus nitin
Jesustaqa paykunatana quran. Chaymi iskribikashanqa kumplikaran. Chaqa
Jesustaqa aparanllapana kruspi klabaq. niqmi: ´5DƚKSD\WDPLSD\NXQDOOD
ayparanllapa. Nataq qatakuna
Jesustami kruspi klabaranllapana UDƚKSD\WD-VKX\SDTDVXUW\DNXUD\SDUDQ‫ێ‬
(Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; llapa” nir. &KD\PLFKD\QXOODVXOGDGX‫ێ‬
Lc 23.26-43) kunaqa ruraranllapa.
17੅Jesusqa kayashanmantaqa krusninta 25੅Jesús klabakashanpa yatanpiqa

rikrakur riran, Calavera shutiq lugarmanqa. karanllapa Jesuspa maman María, Jesuspa
(Hebreo rimaypiqa chay lugartaqa ninllapa mamanpa irmanan, Cleofaspa warmin
Gólgota nir.) 18੅Chay lugarpimi Jesustaqa María, chaynulla María Magdalena ima.
klabaranllapa ishkay runawan pullata 26੅Chaymanta Jesús mamanta rikar, chay

krusllapi, ukninta Jesuspa allilaw NXVDPXQDVKDQ\DƚKDNXTQLQPDPDQSD


qichqanpi, ukninta ichuqlaw qichqanpi. pullan shaqta rikarqa, mamantaqa niran:
19੅Kruspi klabatinllapanaqa Pilatuqa —Mamitay, chaypimi wamraykiqa nir.
NDƚKDNXUDQ, uk litriru kaynu niqta 27੅Chaynu mamanta nirqa, \DƚKDNXT‫ێ‬

ƚKXUDQDQOODSDSDT: “NAZARETMANTA nintapis niran:


JESÚS, ,65$(/581$.81$3$0$17$4‫ێ‬ —Chaypimi mamayki nir.
NIN” nir. 20੅Chaymi chay litrirutaqa Jesús chaynu nishanmanta-pachami,
Israelmanta achka runakuna liyiranllapa. FKD\\DƚKDNXTQLQTD-HVXVSDPDPDQWDTD
Chaqa Jerusalén pwiblupaqa shipchanlapi payna rikaran, kuytaran imamapis.
karan. Chay litriruqami iskribikasha karan
hebreo rimaypi, latin rimaypi, griego Jesusmi wanuranna
rimaypi ima. 21੅Chaymi Israelmanta (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41;
Lc 23.44-49)
kurakunapa mantaqninkunaqa niranllapa
Pilatutaqa. 28੅Chaymantami, Jesusqa tukuy imapis

—Ama iskribiychu ‘Israel runakunapa NXPSOLNDVKDQDQLU\DƚKDVKDQUD\NX


mantaqnin’ niqtaqa. Ashwan iskribiy kaynu niran:
kaynuta: ‘Israel runakunapa mantaqnin —Yakunayani nir.
tukuq’ niqta. Chaynuqami niran, Dyus nitin
22੅Piru Pilatuqa niran: iskribikashapi nishan kumplikananpaq.
—¡Chaynu iskribirqami, iskribishana 29੅Chaynu nitinmi, SXT\DODUDƚKSLWDWD

kani! nir. isupu qirupi watar, puchqu binu uk jarrupi


23੅Chaymanta suldadukuna Jesusta tayatin nuyuchir, Jesuspa shiminmanqa
NUXVSLNODEDUOODSDQDTDUDƚKSDQWDTD qimiranllapa. 30੅Chaymi Jesusqa puchqu
kwatru partipaq pitir, uk parti kada unu binuta kamarnaqa niran:
6DQ-XDQ੄19੄20 246

—Tukuymi kumplikashana nir. kwirpunta qutin apar pampananpaq.


Chaynu nirqa, pukƚKLUDUZDQXUDQQD. Josiqami, -HVXVSD\DƚKDNXTQLQQD
karan. 3LUXFKD\,VUDHOPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬
Jesuspa kustillantami kunata manchashanraykumi, upallala
XƚKNXUDQOODSD puriq, mana imatapis rimarchu. Chaymi
31੅6DPDQDGL\DSL3DVFXDI\LVWDTDOODUL‫ێ‬ Pilato apar pampay nitinqa, Josiqa rir,
nanpaq katinqami, chay Israelmanta Jesuspa kwirpuntaqa aparanna pampaq.
NDUJX\MXQNXQDTDPDQDPXQDUDQOODSD‫ێ‬ 39੅&KD\QXOODPL1LFRGHPXSLVƚKDPXUDQ,

chu, chay kruspi klabaraqkunapa WULQWDNLOXWD\XSD\NXVDPLVKNLPXWNL\‫ێ‬


kwirpun krusllapi kanantaqa. Chaqa paqla rimidyitukuna mirrawan, aluwita
Pascua fyistaqami kusala shumaq fyista apar. Paymi unaylla uk tuta risha kayaq
karan. Chayrayku Pilatuta rugaranllapa Jesuswan parlaq. 40੅Chaynumi, Josiwan
NDƚKDNXWLQULUFKD\NUXVSLNODEDUDT‫ێ‬ Nicodemuqa Jesuspa kwirpuntaqa
NXQDSDƚKDQNDQWDSDNLWLQOODSDGDVQD aypar, UDƚKSLWDWDFKD\PLVKNLPXWNL\‫ێ‬
wanutin, kwirpunta ashuchinanllapapaq paqla rimidyitukunawan alli salar,
nir. 32੅&KD\PLNDƚKDNXWLQOODSD, VXOGDGX‫ێ‬ pilluranllapa. Chaynuqami ruraranllapa,
kunaqa rir, Jesuspa qichqanpi uk Israelmanta runakunapa chaynu
NODEDUDTSDƚKDQNDQWDTDSDNLUDQ. pampakunanllapapaq kustumrin
&KD\QXOODFKD\XNTLFKTDQSLNDTSDWD‫ێ‬ kashanrayku.
pis. 33੅3LUX-HVXVSDƚKDQNDQWDSDNLQDQ‫ێ‬ 41੅Chay lugar kruspi klabashanllapapiqa

paq qimikayatinllapa-shuypaqa, kayaq uk wirta. Chaypiqami kayaqna


wanushana karan. &KD\PLƚKDQNDQWDTD TDTDSLXNXƚKNXZDQXTNXQDSDPSDNDQDQ‫ێ‬
manana pakiranllapanachu. paq. Piru chaypiqami manaraq mayqanpis
34੅Piru ashwan chay suldadukunapa pampakashachu kayaq. 42੅Chaymi chaylapi
ukninqa rir atun puntayjun jyirruwan pamparanllapa, chay yatanlapi katin.
-HVXVSDNXVWLOODQWDXƚKNXUDQ. Chaymi Chaqa Israelmanta runakunapa samanan
chay kutilla, yawarwan yaku Jesuspa diyamapis qallariyarannari.
kwirpunmantaqa yarqamuran. 35੅.D\WD‫ێ‬
qami uk rikasha chay parlakun. Chaymi Jesusmi kawsamuranna
chiqapta riman. &KD\QXOOD\DƚKDQSLV (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Lc 24.1-12)

20
chiqapta rimayan nir. Chaynu 1੅Chaymantami simanapa punta

rimatinmi, TDPNXQDSLVNUL\LQD\NLOODSD‫ێ‬ diyanpiqa María Magdalenaqa


paq. 36੅Chaqa tukuy kaykunaqami DPVDTDPVDTODULUDQ-HV~VSDPSDND‫ێ‬
FKD\QXTDSDVDUDQ'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬ shanmanqa. &KD\QXULUƚKDUPL, chay
shankuna kumplikananpaq. Chaqa XƚKNXWDNLUSDTDWXQUXPLTDXNODZSLQD
niqmi: “Manami uk tullunlamatapis kaqta rikaran. 2੅Chaymi kallpar riran,
pakinqallapachu” nir. 37੅Chaynullami uk Simón Pedruta, chaynulla Jesuspa chay
iskribikashakunapipis niq: ´5LNDNXQTD‫ێ‬ NXVDPXQDVKDQ\DƚKDNXTQLQWDZLOODT.
OODSDPLXƚKNXVKDQOODSDPDWDSLVµQLU. ƵKDUTD, kaynu niran:
—¡$PLWXQFKLNOODSDWDTDSDPSDND‫ێ‬
Jesustami pamparanllapana shanmanta urqur apashallapa! ¡Manami
(Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; \DƚKD\DQLOODSDFKXPD\PDQPLDSDU
Lc 23.50-56) ƚKXUDVKDOODSDQLUPDSLV!
38੅Chaymantaqami Arimateamanta 3੅Chaynu nitinmi, Pedruqa chay uk

Josiqa, Pilatuta rugaran Jesuspa \DƚKDNXTPDVLQZDQTDULUDQOODSD-HV~V


247 6DQ-XDQ੄20

pampakashanmanqa. 4੅Ishkantinmi —Amituyta apasha katinllapami


kusata kallparanllapa. Piru chay uk waqayani. 0DQDPL\DƚKD\DQLFKX
\DƚKDNXTTDPLNXVDWDNDOOSDU PD\PDQDSDUPLƚKXUDVKDNDQTDOODSD
3HGUXPDQWDTDQD\SDTWDƚKDUDQ. nirmapis.
5੅ƵKDUTDPLSLUDWDUFKDSDNXUTD-HV~V 14੅Chaynu nir uklawman chapakuq

SLOOXNDVKDQUDƚKSDODWDQDULNDUDQ. Piru tikrakayarlami, Jesusta naypanpi shaqta


manami yaykuranchu rurimanqa. rikaran Mariaqa. Piru payqa mana
6੅&KD\PDQWD6LPyQ3HGURƚKDUTD, \DƚKD\DUDQFKX-HV~VNDQTDQLUPDSLV.
\D\NXUDQSDPSDNDVKDQXƚKNXPDQTD. 15੅Chaymantami Jesusqa payta tapuran

Piru paypis, -HV~VSLOOXNDVKDQUDƚKSDOD‫ێ‬ kaynu nir:


tana usuraqta rikaran. 7੅Chaynullami —Mamitay, ¿imapaqtaq waqayanki?
XPDQWDSLOOXVKDQOODSDUDƚKSDTD, ¿Pitataq maskayanki?
NZLUSXQWDSLOOXVKDQOODSDUDƚKSDZDQTD Chaynu taputinqa, 0DUtD0DJGDOH‫ێ‬
mana pullachu karan. Ashwanmi naqa, wirtata kuytaq kanqa nir yarpur,
XPDQWDSLOOXVKDQOODSDFKD\UDƚKSDTD, niran:
chiqanla pillukasha usurayaran. —Taytituy qam apasha karqa
8੅Chaymantaqa, Jesuspa chay uk willamay, ¿PD\SLWDTƚKXUDVKD\NLULU
\DƚKDNXTQLQQD\SDTWDƚKDVKDNDUDQ apanaypaq? nir.
chaypis, yaykuran. Yaykur tukuy chay 16੅Chaynu nitinqa, Jesusqa niran:

pasashanta rikarqa, chaypiraq kriyiran —¡María! nir


Jesús kawsamushana nirqa. 9੅Chaqa Mariaqa tikrakamur niran hebreo
paykunaqa manaraq intrakashachu rimaypi:
karanllapa, '\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬ —¡Raboni! nir. (Rimananchikpiqa
kunapi Jesusqa wanur kawsamuyanqa QL\DQ´<DƚKDFKLNXT7D\WLWX\µ).
nishanpaqqa. 10੅Chaymantami Jesuspa 17੅Chaynu nitinmi chaymantaqa,

\DƚKDNXTQLQNXQDTDWLNUDNDUDQOODSD Jesusqa niran:


wasinllapaman. —Ama aypamaychu mamitay. Chaqa
manaraqmi rishachu kani Taytaywan
Jesusmi María Magdalenaman pulla kanaypaqqa. Piru rir, tukuy
rikariran ukniykunata willapamay, riyaninami
(Mr 16.9-11) Taytaywan, Taytaykillapawan, '\XVQL\‫ێ‬
11੅Nataq María-VKX\SDTD-HV~VSDPSD‫ێ‬ wan, Dyusnikillapawan tarinakuq nir.
kashan punkulapi waqar kidaran. 18੅Chaymi Mariaqa rir, willaran

Chaynu waqayarqa, piratar chapakuran -HVXVSDWXNX\\DƚKDNXTQLQNXQDWDTD:


XƚKNXUXULPDQTD. 12੅Chaymi ishkay “Amitunchikllapatami rikasha kani” nir
DQJHONXQDNXVD\XUDTLQWLUXUDƚKSD\‫ێ‬ ima. Chaynullami Jesús willashantaqa
junta rikaran. Paykunaqami Jesús tukuyta parlakuran manyaqmanta.
pampakashanpi, XNQLQƚKDNLQODZ
kashanpi, ukninqa uman kashanpi Jesusmi rikariran
tayaranllapa. 13੅Chaymantaqa chay \DƚKDNXTQLQNXQDPDQ
(Mt 28.16-20; Mr 16.14-18;
angelkunaqa tapuranllapa Mariataqa
kaynu nir: Lc 24.36-49)
—Mamitay, ¿imapaqtaq waqayanki? 19੅Chay simanapa punta diyanllapi,

nir. limpu amsayatinnaqa Jesuspa


Chaynu taputinllapaqa, payqa niran: \DƚKDNXTQLQNXQDTDXNZDVLODSL
6DQ-XDQ੄20੄21 248

WDQWDNDUDOOLNLUSDNXVKDLPDWD\DUDQ‫ێ‬ tantakaranllapa chay wasillaman.


llapa, Israelmanta karguyjunkunata Tomaspismi chaypina karan. 3D\NXQD‫ێ‬
manchashanllaparayku. Chaynu qami punkuta kirpakusha tayaranllapa.
kayatinllapami, Jesusqa illaqmanta Piru Jesusqami illaqmanta yaykur
yaykur, SD\NXQDSDƚKD\SLQOODSDSLVKDU, SD\NXQDSDƚKD\SLQOODSDSLVKDUND\QX
kaynu nir saludaran: nir saludaran:
—¡Kusa shumaqmi kankillapa! nir. —¡Kusa shumaqmi kankillapa! nir.
20੅Chaynu nirnaqa, -HVXVTD\DƚKDNXT‫ێ‬ 27੅Chaynu nirqa, Tomastaqa niran:

ninkunata rikachiran makinkunata, —Diduykita kayman itay,


kustillanta ima. Chaymi paykunaqa makiykunata rikay, makikita apamur
Jesusta rikar riqsirqa, DOOLSWDDOLJUL\D‫ێ‬ kustillayman itay. Ama mana kriyiq
ranllapa. 21੅Chaymantaqa qashan runachu kar, ¡kriyiy! nir.
Jesusqa paykunataqa niran: 28੅Chaynu nitinmi, Tomasqa kusata

—¡Kusa shumaqmi kankillapa! Chaqa aligriyar kaynu niran:


imanuƚKL7D\WD\NDƚKDPDUDQFKD\QX‫ێ‬ —¡Amituymi kanki; Dyusniymi kanki!
OODPLTDPNXQDWDSLVNDƚKDVKXQLOODSD, nir.
QXTDSDT\DƚKDFKLNXWNLOODSDNUL\LUQD 29੅Chaymi Jesusqa niran:

washakananllapapaq nir. —¿.DQDQULNDPDUTDFKXNUL\LPDQ‫ێ‬


22੅Chaynu nirqa, Jesusqa paykunaman kina? ¡Kusa shumaqmi kanqa manaraq
pukakur, niran: rikamayar, kriyimaqkunaqa! nir.
—Santu Ispiritu qamkunawan kanqa.
23੅Chaymi mayqantapis uchanmanta Imapaqmi kay iskribikashaqa
pirdunatkillapaqa pirdunakashana 30੅-HVXVTDPL\DƚKDNXTQLQNXQDSD

kanqallapa. Chaynulla mayqantapis naypanpiqa mas achka milagrukunata


uchanmanta mana pirdunatkillapaqa, ruraran. Piru wakin milagrukunaqami
mana pirdunakanqachu nir. kay librupiqa mana iskribikashachu.
31੅1DWDTFKD\LVNULELNDVKD‫ێ‬
Tomasmi Jesús kuna-shuypaqami, Jesusqa Taytanchik
kawsamushata rikaran Dyuspa Wamran chaynulla Akrashan
24੅-HV~VNDZVDPXU\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ Cristun nir, TDPNXQDNUL\LQD\NLOODSD‫ێ‬
man rikaritinqa, GXVL\DƚKDNXTQLQNXQD‫ێ‬ paq iskribikasha. Chaynu kriyirnaqami
manta Tomás, chay Milli niqllapa tukuy tyimpupaqna kawsankillapa
chayqa, mana chaypichu karan. payrayku.
25੅Chaymi chaymantaraq Tomastaqa

willaranllapa: Jesusmi rikariran syiti


—Amitunchikllapatami rikasha \DƚKDNXTQLQNXQDPDQ

21
kanillapa, nir. 1੅Chaymantami, Jesusqa qashan
Piru Tomasqa niran: ULNDULUDQZDNLQ\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
—Makinkunata klabu chuqrishanta kunaman, 7LEHULDVVKXWLTTXƚKDSD
mana rikar, FKD\QXOODFKD\FKXTULND‫ێ‬ manyanpi. .D\NXQDPLNDUDQWDULQDNX‫ێ‬
shanman mana diduyta itar, mana tinllapaqa: 2੅Simón Pedruqa chay Milli
makiywan kustillanta kamar imaqa, niqllapa Tomaswan, chay Caná Galilea
mana kriyishaqchu nir. pwiblumanta kaq Natanaelwan,
26੅Chaymanta uchu diya pasatinnaqa, Zebedeupa ishkay wamrankunawan,
-HVXVSD\DƚKDNXTQLQNXQDTDTDVKDQ FKD\QXOODLVKND\PDV\DƚKDNXT
249 6DQ-XDQ੄21

masinkunawan pulla karanllapa. \DNXNDUUXQSLTDƚKDUDQOODSDQD, atun


3੅Chaypi pulla kayatinllapaqa, Simón shikrapi piskaduta untalla aysaƚKDNX‫ێ‬
Pedruqa niran: sha. 9੅Chaymanta ishkir rirqa yaku
—Riyani piskadukuq, nir. PDQ\DPDQƚKDUTDQLQDUDWDNXTWD
Chaymi chay wakinkunapis tariranllapa. Chay nina ratakuqpa
niranllapa: ananpiqa piskaduwan, tantita kasha
—Chaynu katinqa nuqakunapis karan. 10੅Chaymi Jesusqa paykunataqa
pullayki rishaqllapa nir. niran:
Chaynu ninakur chaymantaqa —$SDPX\OODSDFKD\UDTODOOXTVKLFKL‫ێ‬
riranllapanari uk yaku karruman iqar. mushaykillapa wakin piskadukunata
Piru chay tutaqa mana uklamatapis nir.
piskadutaqa ayparanllapachu. 4੅Limpu 11੅Chaynu Jesús nitinqa, Simón

achkiyayatinnami, Jesusqa chay atun Pedruqa iqar chay atun shikrataqa


TXƚKDSDPDQ\DQSLULNDULUDQ. Piru waqta pachakaman chutamuran. 153
\DƚKDNXTQLQNXQDTDPDQD\DƚKD\DUDQ‫ێ‬ piskadu kusa atunlla karan, chay atun
llapachu, Jesús kanqa nirqa. 5੅Chaynu shikrapiqa. Piru chaynumapis mana
yarpupakuyatinllapaqa, ashwan Jesusqa llikikaranchu chay shikraqa. 12੅&KD\‫ێ‬
niran paykunataqa: mantami Jesusqa, paykunataqa niran:
—Wamrituykuna, ¿manachu —Shamur mikuyllapa nir.
SLVNDGXWDD\SDVKD\NLOODSDPLNXQD‫ێ‬ &KD\QXQLWLQTDFKD\\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
llapapaq? nir. NXQDTDXNQLQODPDSLVPDQDWDSX\DT‫ێ‬
Paykunaqa niranllapa: llapachu, mayqantaq kanki nirlamapis.
—Manami nir. &KDTD\DƚKD\DUDQOODSDQDUL$PLWXQFKLN‫ێ‬
6੅Chaynu nitinllapaqa, Jesusqa qashan llapa nir. 13੅Chaymantami Jesusqa
niran paykunataqa: SD\OOD\DƚKDNXTQLQNXQDPDQTLPLNDU
—Yaku karruykillapapa allilaw tantitakunata, piskadukunata ima
qichqanman atun shikraykillapataqa aypachiran.
itakuyllapa. Chaypiqami aypankillapa 14੅Chay rikarishanwanqami

nir. kawsashanmantaqa Jesusqa kimsa


Chaynu nitinmi, paykunaqa chaynu NXWLSDTQDULNDULVKDNDUDQ\DƚKDNXTQLQ‫ێ‬
ruraranllapa. Piru chaymantaqa manana kunamanqa.
chay atun shikrataqa lluqshichimuyta
puytiranllapachu, kusala unta piskadu Jesusmi parlaran Simón Pedruwan
kashanrayku. 7੅Chaymantami Jesuspa 15੅Mikurtukchitinllapanaqa, Jesusqa
FKD\NXVDPXQDVKDQ\DƚKDNXTQLQTD, niran Simón Pedrutaqa:
Pedrutaqa niran: —Jonaspa wamran੆l Simón. ¿4DPTD‫ێ‬
—¡Wakqami Amitunchikllapa! nir. chu chiqapta kaykunamantaqa masta
Chaynu niqta uyaparlami Simón munamanki?
3HGUXTDUDƚKSDQWD\DNDNXUDQ. Chaqa Pedruqa niran:
lirila karan. 5DƚKSDQWD\DNDNXU —Arí Taytituy. 4DPTDPL\DƚKD\DQNL
yakuman yaykuran. 8੅Nataq chay nuqaqami munashuni nir.
wakinkuna-shuypaqa, syin mitrulana Chaymi Jesusqa niran:
\XSD\PDQ\DPDQƚKDQDQSDTIDOWD\DWLQ, —Uyshitaykunatami qaranki nir.

l¬21.15 Wakin iskribikashakunami “Juanpa wamran” nin.


6DQ-XDQ੄21 250

16੅Chaynu nirqa, qashan tapuran: chapakurqa, rikaran Jesuspa kusa


—Jonaspa wamran Simón, ¿FKLTDSWD‫ێ‬ PXQD\DVKDQ\DƚKDNXTQLQLNLQOODSDWD
chu munamanki? nir. riqta. .D\NXVDPXQD\DVKDQ\DƚKDNXT‫ێ‬
Pedruqa niran: QLQPL-HV~VZDQXQDQSDTQDSD\NXQD‫ێ‬
—Arí Taytituy. 4DPTDPL\DƚKD\DQNL wan mikuyatinqa, tapusha karan
nuqaqami munashuni nir. “¿0D\TDQQLQOODSDVKLNXQWUDQNXQD‫ێ‬
Chaymi qashanpis Jesusqa niran: manqa qukuyanqa?” nir. Paymi
—Uyshitaykunatami michinki nir. ikinllapataqa riyaran. 21੅Ikinllapata
17੅Chaynu nirqa qashan kimsa riqta rikarqa, Pedruqa Jesustaqa
kutipaqna kaynu nir tapuran: tapuran:
—Jonaspa wamran Simón ¿PXQDPDQ‫ێ‬ —Taytituy, kayta-shuypaqa, ¿imataq
kichu? nir. pasayanqaqa? nir.
&KD\QX-HV~VNLPVDNXWLWDSXVKDQ‫ێ‬ 22੅Jesusqa Pedrutaqa niran:

rayku, Pedruqa kusa llakishala niran: —Nuqa munar, TDVKDQVKDPXQD\ND‫ێ‬


—Taytituy, TDPTDPL\DƚKD\DQNL man kawsachitiymapis, ¿LPDNZLQWD\NL‫ێ‬
tukuyta. 4DPTDPL\DƚKD\DQNLQXTDTD taq qampaqqa? Qamqa shamuy
munashuni nir. nuqawan rishun nir.
Jesusqa qashan niran: 23 ੅Chaynu Jesús nisha katinmi,

—Uyshitaykunatami qaranki nir. tukuy paypi kriyiqkunaqa kusata


18੅Chiqaptami nishayki: Musu karqami ninakuqllapa: “Chay kusa munashan
maytapis rinashaykita riq kanki, qamlla \DƚKDNXTQLQTDPDQDQDZDQX\DQTD‫ێ‬
mudakur ima. Piru kanan-shuypaqa nachu” nir. Piru Jesusqa manami,
nishayki: Rukuna katkiqami, ukna mana chiqapta wanunanpaqchu
mudachishunqa, qamqa rikraykikunata niran. Chaqa payqa, niran: “Nuqa
chutarachitki. &KD\QXUDƚKSD\NLWD munarqa, qashan shamunaykaman
yakachishurqa, maytapis apashunqa kawsachitiymapis, ¿LPDNZLQWD\NL‫ێ‬
mana qam rinashaykimanmapis. taq qampaqa?” nirla.
19੅Jesús chaynu nirqa, Pedrutaqa 24੅Jesusqami nuqapaq rimaran

intrachinayaran imanumi wanuyanqa chaynuqa. Chaynu karmi nuqalla rimani


nir. Chaynulla intrachinayaranpis chay tukuy chaykunapaqqa. Chaynullami
wanushanrayku, runakunaqa Dyuspi tukuy kaypi iskribikashakunatapis
mastana kriyir alabanqallapa nir. nuqalla iskribisha kanimapis. Chaymi
Chaynu nirnaqa chaymantaqa niran: nishayqa chiqap.
—¡Shamuy nuqawan rishun! nir. 25੅Jesusqami achka milagrukunata

ruraran. Tukuy chay rurashankunata


Jesuspa kusa munashan manyaqmanta iskribishaqami kay
\DƚKDNXTQLQ pachamapis tukuy librukunataqa mana
20੅Chaynu ninakurqa riranllapana. aypayanmanchu.
Riyarllapa Pedruqa das ikinman Chaynumi kanqa.
Hechos
Apustulkuna Rurashankuna
Lucasmi Bibliapi ishkay librukunata iskribiran. Punta kaq librumi karan San
Lucas. Chay uk libru iskribishanqami karan Hechos. San Lucas librupimi iskribiran
Jesucristo rurashankunata, rimashankunata ima intrakanallapapaq. Hechos
librupimi iskribiran Jesucristo syiluman tikrakashana katin, apustulninkuna Santu
Ispiritupa pudirninwan rimashankunata, rurashankunata ima intrakanallapapaq.
Chaymi kay libruta liyir intrakanchik apustulkunata imanu Santu Ispiritu
yanapatin, -HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWDPD\ODZSLSLV\DƚKDFKLNXVKDQOODSDSDT.
Teoɹlupaqmi Lucasqa kay libruta iskribiran, Jesucristupa apustulninkuna
rimashanta, rurashanta ima. Piru manami Teoɹlulapaqchu iskribiran, ashwanmi
tukuy runakuna intrakananllapapaq.

—Amaraqmi maytapis rinkillapachu


Lucasmi Teoɹluman iskribiran Jerusalén pwiblumantaqa. Ashwan

1
1੅Tayta Teóɹlo, SXQWDLVNULELVKX‫ێ‬ \DUD\OODSD7D\WD\WXNX\FKD\DUQLVKX‫ێ‬
shay libruypimi nishuray Jesús shanllapata kumplishunanllapakaman.
imata rurashanpaq, \DƚKDFKLNXVKDQSDT 0DQDFKXQLVKXUD\OODSD6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬
ima, qallarishan diyamanta-pacha, wan shutichishuyanqallapa nir.
2੅syiluman rishankaman. Manaraq 5੅Chiqaptamiri Shutichikuq Juanqa

syiluman riyarqami, 6DQWX,VSLULWXQOD‫ێ‬ yakulawan shutichikuran. Nataq


ZDQ\DƚKDFKLUDQ, tukuy akrashan allaqkamanqa Santu Ispirituwanna
apustulninkunataqa, LPDWDPLUXUDQTD‫ێ‬ shutikunkillapa.
llapa nirmapis. 6੅Chaynu nitin Jesuswan pulla

kaqkunaqa kaynu nir, tapuranllapa:


Jesusmi syiluman riran —Taytituy, ¿qamchu, chay romano
3੅Chaymantaqami, wanusha karmapis runakuna mantamananllapamantaqa
kawsamurqa rikariran apustulninkunapa washar, kay Israel pwiblumanta
naypanman. Chaqa, FKD\QXPLSD\NXQD‫ێ‬ NDTNXQDWDTDNDQDQOODPDQWDPDQD\NL‫ێ‬
taqa intrachiran “Chiqapta kawsayan” nir. llapapaq kanki? nir.
Chaymi, kwarinta diyakunata pullanllapa 7੅Chaymi Jesusqa niran:

kar, \DƚKDFKL\DUDQ7D\WDQFKLN'\XVSD —0DQDPLTDPNXQDTD\DƚKDQD\NL‫ێ‬


mantakuyninpaq. 4੅Apustulninkunawan llapapaq allinchu, maydiyami, ima
pulla karllaraqmi, Jesusqa allita willaran, urasmi Tayta Dyus imata rurayanqa
kaynu nir: nirmapis. &KD\WDTDPLSD\OD\DƚKDQ,

251
+HFKRV੄1 252

tukuypa amun kar, maydiyami, ima pis), chaynulla Santiagupa uknin Judas੆a
urasmi imata rurayanqa nirmapis. ima. 14੅Paykunaqami tukuyninllapa
8੅Chaynu katinmapis, Taytanchik waran waran Jesuspa ukninkunawan,
Dyuspa Santu Ispiritunmi qamkunaman maman Mariawan, ZDNLQZDUPLNXQD‫ێ‬
shamutin, paypa pudirninwanna wan ima tantakaqllapa Dyusman pulla
kankillapa. Chaymantanami rinkillapa mañakunanllapapaq.
QXTDSDT\DƚKDFKLNXTND\-HUXVDOpQ 15੅Chay diyakunapimi syintu binti

pwiblupi, WXNX\-XGHDSDSZLEOXQ‫ێ‬ (120) \XSD\NUL\LTNXQDTDWDQWDNDUDQ‫ێ‬


kunapi, Samariapa pwiblunkunapi, llapa. &KD\PL3HGUXTDƚKD\SLQOODSDSL
chaynulla tukuy pacha intiruta ima. shar, ND\QXQLUULPDTƚKXUDNDUDQ:
9੅Chaynu nirmi, tukuy chaypi kaqkuna 16-17੅“Ukniykuna, Davidmi Santu

rikayatin, Jesusqa apakaq qallariran Ispiritu yanapatin iskribiran Judaspaq.


syiluman. Chaymantaqa unaqpina katin, &KD\PLWXNX\LVNULELVKDQTDNXPSOLND‫ێ‬
puktay rikarimur limpu pampatin, mana ranna. &KDTD-XGDVTDPLQXTDQFKLN‫ێ‬
rikaranllapanachu. 10੅Chaymanta chay kunapa ukninchikllapa kar, imata
runakuna, V\LOXPDQLTDTWDULNDNX\DWLQ‫ێ‬ rurashallapapis ruraq. Piru chaynu
llapaqa, ishkay runakuna yuraq karmapis Jesuspa kuntrankunata apatin,
mudanayjun rikariran paykunamanqa. ayparanllapa. 18੅Chaynu Jesusta
11੅Chaymi niranllapa: kuntrankunaman qukur mana allinta
—Galilea pwiblumanta runakuna, rurashanpaqqami pagraranllapa.
¿LPDSDTWDTTDPNXQDTDFKDSDNX\DQNL‫ێ‬ Chaymi chay qillaywanqa rir uk
llapa syilumanqa? Jesús, qamkunawan pachata rantiran.੆b Chaymantami umap
karan chayqami rishana syiluman. UDWDUSDƚK\DWLQ, limpu chunchulinmapis
Chaymantaqami imanutaq qamkuna qutukamutin wanuran. 19੅Chayta
rikayatkillapa riran, chaynulla qashan -HUXVDOpQSZLEOXSLWDTNXQD\DƚKDUPL,
shamunqa maydiyaqa. FKD\SDFKDWDTD¶$FpOGDPD·VKXWLFKLUDQ‫ێ‬
llapa. Rimayninllapapi-shuypaqa munan
Matiasta akraranllapa Judaspa niyta ‘Yawar Pacha’ nir. 20੅Chaqa
lugarnin apustul kananpaq Judaspaq David, Salmos librupi
12੅Olivos shutiq sirkamanta-pachami iskribishanqami chiqapta kumplikaran.
apustulkunaqa tikrakaranllapa Chaqa niqmi:
Jerusalén pwiblukaman, shipcha ‘Wasinqami chunllaq lugarpaq
kashanrayku. Chaqa samana diyapiqami tikrakanqa.
chaynulata purinanllapapaq karan. Chaymi manana mayqanpis
13੅&KD\QX-HUXVDOHQPDQƚKDUOODSDTD, chaypiqa tanqanachu’ nir.
chay samashanllapa wasipa mas unaq Chaynullami niqpis:
altuman iqaranllapa. Paykunaqami ‘Uknami paypa lugarninqa kanqa’
kaykuna karanllapa: Pedro, Juan, nir.
Santiago, Andrés, Felipe, Tomás, 21੅“Chayraykumi, allin kanqa tukuy

Bartolomé, Mateo, Alfeupa wamran kriyiqkunamanta, uk runata akrasha


Santiago, Simón (SD\PL&HORWHVKXWLUDQ‫ێ‬ yanapamanallapapaq. Chaqa kay

a¬1.13 Kaynupismi intrakayta puytinchik: Santiagupa wamran Judas nir.


b¬1.18 Chaynullami intrakaytapis puytinchik: Pachataqa Judaspaq shutinpi rantiranllapa nir.
Masta intrakanarqa rikashunllapa San Mateo 27.3-10.
253 +HFKRV੄1੄2

QXTDQFKLNNXQDSLPLNDQOODSD$PLWXQ‫ێ‬ 5੅Chay diyakunapimi Jerusalén

chik Jesucristo nuqanchikkunawan pwiblumanqa, Dyuspi kusa achka kriyiq


katin, maydiyapis pullanchikllapa kasha ,VUDHOUXQDNXQDƚKDPXVKDFKD\SLQD
kaqkunaqa. 22੅Paykunaqami Shutichikuq tayaranllapa. Paykunaqami tukuy may
Juan, Jesusta shutichishanmanta-pacha, nasyunkunamanta shamusha karanllapa.
syiluman rinankaman, pullanchikllapa 6੅Chaymi, chay wayra yupay waqaqta

kasha. Chaymi paykunamanta uknin uyaparllapaqa, WXNX\UXQDNXQDTLPLNDUDQ‫ێ‬


allin kanqa, pullanchikllapana kar llapa chay wasimanqa. Chaynumi
intrachikunanpaq, -HVXVTDPLZDQXVKDQ‫ێ‬ paykunapa rimananllapapi rimaqta
mantaqa kawsamuran nir ima”. uyaparanllapa, FKD\ZDVLSLWDQWDNDVKD‫ێ‬
23੅Chaynu nirqami ishkay runakunata kunataqa. 7੅Chaymi mana allitachu yarpur,
akraranllapa: Ukninqami shutiq José. paykunapura kaynu ninakuqllapa:
Paytami niqllapapis: Barsabás, Justo “¿Manachu kay rimaqkunaqa tukuynin,
ima nir. Nataq, uk-shuypaqa Matías Galilea pwiblulamanta? 8੅¿Imanutaq
karan. 24੅Chaymantami Dyusman kaynu nuqanchikkunapa rimayninchikllapapi
nir mañakuranllapa: rimayanllapaqa? 9੅Kaypiqami kanchikllapa
“Taytituy, qammi tukuypa yarpuyninta achka nasyunkunamanta: Partia
\DƚKDQNL. Chaymi rikachimayllapa, kay pwiblumanta, Mediamanta, Elammanta,
ishkaykunamantaqa mayqannintataq Mesopotamia pwiblumanta ima. Wakinqa
akrashayki. 25੅Chaynuqami payna chay Judea pwiblumanta, Capadociamanta,
Judas uchanrayku chinqaran chaypa Pontumanta, chaynulla prubinsya
lugarninqa apustul kananpaqqa. Chaqa Asiamanta ima. 10੅Kanchikllapapismi Frigia
Judasqami rishana maymanƚKLULQDQSDT pwiblumanta, Panɹliamanta, Egiptumanta,
karan chaymanqa” nir. chay Cirene pwiblupa qichqan Africapa
26੅Chaynu nir mañakutinllapami pwiblunkunamanta ima. Chaynulla
swirtikunaqa Matiaspaq ishkiran. wakinkuna-shuypaqa shamushanchikllapa
Chaymi chaymanta-pachaqa chay unsi Roma pwiblumanta. Ukkunaqa chiqap
apustulkuna, Matiaswan tantakarqa Israel runakuna kanchikllapa. Nataq
dusina qashan karanllapa. wakin-shuypaqa, Israel runakunapa
kustumrikunata ruraqkunana kanchikllapa.
Dyuspa Santu Ispiritunmi 11੅.DQFKLNOODSDSLVPL&UHWDSDSZLEOXQNXQD‫ێ‬
shamuranna manta, Arabiamanta ima. Chaynu tukuy

2
1੅Chaymanta Pentecostés fyista riqchaq pwiblukunamanta karmapismi,
ƚKDPXWLQTD, Jesucristupi tukuy NXVDDOOLWDLQWUDNDQFKLNOODSDULPD\QLQFKLN‫ێ‬
kriyiqkunaqa uk wasilaman tantakasha kunapi Dyusninchikpaq, tukuy shumaq
karanllapa. 2੅Chaynu chaypi katinllapami, UXUDVKDQSDTLPD\DƚKDFKLPDVKDOODSDPDSLV
illaqmanta jwirti wayra yupay kusata nir”.
waqar syilumanta shamur, \DƚKDSDFKLUDQ 12੅7XNX\SD\NXQDPLNXVDWDGLVSDQWD‫ێ‬

chay wasi kashanllapamatapis. 3੅Chaymi, karllapa, mana allita yarpuranllapachu.


paykunamanqa rikariran ninapa llipyaynin Chaymi kaynu ninakuqllapa:
yupay tukuyninpa ananman. “¿Imatataq munan niyta, tukuy
4੅Chaymantami, tukuy chaypi kaqkunaqa kayqa?” nir.
Dyuspa Santu Ispiritunwanna kidaranllapa. 13੅Nataq wakinkuna-shuypaqami

Chaymi Santu Ispiritu rimachishannulla uk burlakar, niqllapa:


rimaykunatana rimar parlaranllapa. ´:DNUXQDNXQDTDPLPDƚKDVKDµQLU.
+HFKRV੄2 254

Nataq killa-shuypaqa yawarpaq


Pedrumi achka runakunata yupay tikrakanqa.
\DƚKDFKLUDQ 21 Piru mayqanpis Amitunchikpi kriyir
14੅Chaymantami Pedruqa shariran, VKXWLQSLPDxDNXTTDPLZDVKD‫ێ‬
wakin unsi apustul masinkunawan kanqa’ nir”.
pulla. Chaymi payqa jwirtita rimaq 22੅Chaymi Pedruqa niranpis:

qallariran, kaynu nir: “Uyakuyllapa, Israel runakuna, kaynu


“Israel runa masiykuna, tukuy kay nishutiyllapa: Nazaretmanta Jesustami,
Jerusalén pwiblupi taqkuna, kayta Dyus yanapatin naypaykillapapi mana
TDPNXQDTDX\DNX\OODSDQXTDZLOODVKX‫ێ‬ ruraypaq shumaq imakunata, PLODJUX‫ێ‬
yanillapa chayta. 15੅Qamkunaqa kunata, kusa dispantakaypaqkunata ima
PDƚKDVKDQLPDQNLOODSD. Manami chay ruraran. Chaynuqami ruraran qamkuna
nishaykillapanuchu. &KD\UDTPLDOODTOOD‫ێ‬ ULNDUDOOLWD\DƚKDQD\NLOODSDSDT, Jesusqami
raq, LPDQXQDPDƚKDVKDTDNDVKDTOODSD. chiqapta Dyusmanta shamusha karan nir.
16੅Ashwan kayqami chaynu pasayan, 23੅Piru ukkuna qushutinllapami ashwan

Dyuspa unay rimaqnin Joel nisha karan chay mana allin runakunawan kruspi
chaynulla. Chaqa Joelmi kaynu niran: klabar wanuchiraykillapa, imanutaq Dyus
17 ‘Dyusninchikmi nin: Maydiya pacha unaylla chaynu kananpaqqa nishallana
tukukananpaq katinnaqami karan chaynulla. 24੅&KD\QXZDQXFKLWNL‫ێ‬
WXNX\UXQDNXQDPDQNDƚKDVKDT llapapismi, Tayta Dyusqa wanushanmanta
Santu Ispirituyta. kawsachimuran. Manari dijaranchu
Chaymi runakunapa wamrankuna, ismunanpaqqa. 25੅Chaqa Davidmi unaylla
ullqupis, ZDUPLSLVULPDQTD‫ێ‬ iskribiran, Jesús kaynu nishanta:
llapa nuqa munashayta. ‘Nuqami maydiyapis Dyusniytaqa
Musu wamrakunami riqchaq naypaypi rikani.
imakunata rikapakunqallapa. Chaynu pay allilaw qichqaypi
Nataq rukukuna-VKX\SDTDPXVTX‫ێ‬ katinqami,
panqallapa. mana mayqantapis manchayta
18 Chaynulla chay diyakunapimi puytinichu.
munashay akrashaykunamanpis 26 Chayraykumi tukuy shunquywan

NDƚKDVKDT6DQWX,VSLULWX\WDTD, kusata aligriyar takini.


paykunapis rimananllapapaq nuqa Chaymi ashwan Dyusniylapi
munashayta. kunfyakarna kawsashaq.
19 8QDTV\LOXSLPLPDQDULNDVKDQOODSD‫ێ‬ 27 Chaymi Taytay, ZDQXUSDPSDNDWL\‫ێ‬

kunata rikachishaq, rikar mapis mana dijankichu almay


dispantakananllapapaq. chaypi kidananpaqqa.
Nataq kay pachapi-shuypaqa Chaynulla kusa munashayki
yawarta, ninata, quntayta ima :DPUD\NLSDNZLUSXQLVPXQDQ‫ێ‬
rikachishaq, paqpis mana dijankichu.
UXQDNXQDULNDUGLVSDQWDNDQDQ‫ێ‬ 28 Chaqa qammi intrachimarayki,

llapapaq. munashaykita rurar tukuy


20 Chayna, Amitunchik shamunanpaq tyimpupaqna kawsanaypaq.
GL\DƚKDPX\DWLQQDTD, Chaymi naypaykipiqa, kusata
rupayqa yanalla tutaparaqpaq aligriyanimapis’ nir”.
tikrakanqa. 29੅Chaynu nirnaqami Pedruqa niranpis:
255 +HFKRV੄2

“Ukniykuna, FKLTDSWDPLQLVKD\NL‫ێ‬ shunqunwan kusalata llakiranllapa.


llapa: Unay rukunchikllapa Davidmi Chaymi Pedruta, chaynulla wakin
wanutin, pamparanllapa. Chaymi chay DSXVWXONXQDPDWDSLVND\QXQLUWDSXUDQ‫ێ‬
pampakashantaqa kanankaman llapa:
rikanchikllapa. 30੅Chaqa Davidmi —¡Ukniykuna! ¿,PDWDWDTUXUDVKDT‫ێ‬
Dyuspa rimaqnin kashanrayku Dyusqa llapa? nir.
jurar arnisha katin, \DƚKD\DUDQOODQD, 38੅Pedruqa niran:

paypa ayllunmantashi uk mantakuq —7XNX\PDQDDOOLQWDUXUDVKD\NL‫ێ‬


kayanqa nir. 31੅Chaynu katinmi Davidqa, llapata dijar, Dyusman tikrakar,
Jesús kawsamunanpaq kashanta rikasha uknikillapa uknikillapa Jesucristupa
yupayna kaynu niran: Dyus Akrashan shutinpina shutikuyllapa.੆c Chaynuqami
Cristun wanur pampakatinqashi, Dyusqa uchaykillapamanta pirdunar,
almanqa mana chaypiqa kidayanqachu, Santu Ispiritunta qushunqallapa.
chaynulla kwirpunmapis manashi 39੅Tukuy kay nishushayllapaqami

ismuyanqachu nir. 32੅Chaqa chay qamkunapaq, wamraykillapapaq,


nishannullami Dyusqa, Jesustaqa chaynulla tukuy uklawmanta kaqkunata
kawsachimuran. Chaymi tukuy $PLWXQFKLN7D\WD'\XVDNUDQDVKDQ‫ێ‬
chaykunapaqqa nuqanchikkuna allita kunapaq imami kanqa nir.
\DƚKDQFKLNOODSD. 33੅Chaymantami 40੅Chaynu nir imami, Pedruqa allita

Dyusqa, Jesucristuta syiluman apar, willar, kaynu niranpis:


allilaw qichqanpina tachiran. &KD\QX‫ێ‬ —¡Wakaq tukuyllapa chay mana allin
llami Taytanqa quran Santu Ispiritunta. tukuq runakunamanta! nir.
&KD\PLSD\SLVFKD\DUQLPDVKDQFKLN‫ێ‬ 41੅Pedro chaynu nitinmi, intrakar

OODSD6DQWX,VSLULWXWDTDQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ NUL\LTNXQDTDFKD\GL\DOODVKXWLNXUDQ‫ێ‬
PDQSLVNDƚKDPXUDQ. Tukuy chaytami llapa. Chaymi kriyiqkunaqa tris mil
qamkunaqa rikashaykillapa, X\DSDVKD\‫ێ‬ (3,000) yupayna karanllapa.
killapa ima. 34੅Mabir, ¿imapaqtaq
Davidqa syilumanqa mana riran? Chaqa Kaynumi kawsaqllapa puntata
payllamiri kaynu niran: kriyiqkunaqa
‘Tayta Dyusmi, Amituytaqa kaynu 42੅3D\NXQDTDPLDSXVWXONXQD\DƚKDFKL‫ێ‬

niran: kutinqa kusa allita kriyishanllaparayku


Tay allilaw qichqaypi, yanapanakur ima kawsaqllapa. &KD\QX‫ێ‬
35 PD\GL\DFKD\ƚKLTQLVKXTNXQDWD lla Dyusman mañakuqllapa; Santa
ƚKDNLNLSDƚKDNLQPDQƚKXUDQD\ND‫ێ‬ Mikunata mikuqllapa ima.
man nir’. 43੅Tukuy kriyiqkunaqami kusalata
36੅“Israel pwiblumanta runakuna allita dispantakaqllapa, Dyus yanapatin
uyakur intrakayllapa, Jesusta kruspi apustulkuna achka milagrukunata,
klabar wanuchishaykillapatami, Dyusqa mana ruraypaq shumaq imakunata
kananqa nisha, tukuypa Washakuqnin ruratinllapa rikarqa. 44੅Chaynumi
Amitunchikllapana kananpaq” nir. kriyiqkunaqa tantala kusa shumaqta
37੅Chaynu Pedro nitinmi, chaypi kawsaqllapa, iman kaqkunawan
tantakasha kaqkuna uyaparqa, tukuy ukninllapa ukninllapa yanapanakur ima.

c¬2.38 Amitunchik Jesuspa shutinpina shutikuyllapa nirqami intrachimanchik, paymi


uchanchikmanta washamanchik nir kriyir shutikunchik nir.
+HFKRV੄2੄3 256

45੅Chaymi imanllapata rantikurmapis NXMXSDƚKDNLQNXQD, muqunkunamapis


chay qillaywan imanu paykunamanta jwirtina tikrakaran. 8੅Chaymi, chay
PLQLVWLVKDQOODSDQXOOD\DQDSDQDNXTPD‫ێ‬ kujuqa das piryar sharir puriqna
pis. 46੅Chaynulla waran waranmi Dyusta qallariran. Chaymantaqa paykunawan
adurananllapa wasipi tantakar, Dyusta pullana, Dyusta adurananllapa wasiman
alabaqllapa. Nataq yaykuran, piryar piryar Dyusta
wasinllapapi-shuypaqa tantakaqllapa alabaqnuna.
Santa Mikunata mikunanllapapaq. 9੅Chaymi tukuy chaypi kaqkuna,

Chaynumi tukuy shunqunllapawan Dyusta alabar puriqta rikarqa,


NXVDWDDOLJUL\DULPDWDQWDODPLNXTOODSD‫ێ‬ 10੅NXVDODWDPDQFKDNXUGLVSDQWDNDUDQ‫ێ‬

mapis. 47੅Dyusta tantala alabatinllapa llapa. Chaqa payqa mananari kujunachu


rikarmi, WXNX\ODNXVDVKXPDTWD\DUSXT‫ێ‬ karan. Chaymi dispantakaranllapa, chay
llapa. Chaymi Dyus yanapatin kriyir kujitu unaymanta-pacha limusnata,
washakaqkunaqa waran waran masna Dyusta adurananllapa wasipa punkun
achkayayaranllapa. “Shumaq Punku” shutiqpi, mañakur
taqta rikashanllaparayku.
Uk kujumi alliyaran
Pedrumi qashan achka runakunata
3
1੅Uk diyami, alas tris di la tardina,
\DƚKDFKLUDQ
Pedruwan Juanqa Dyusta
adurananllapa wasiman riran. Chay 11੅Chay kuju alliyashaqami, Pedruwan
XUDVPLWDQWDNDU'\XVPDQPDxDNXT‫ێ‬ -XDQPDQWDTDPDQDFKLTDQFKDNDUDQQD‫ێ‬
llapa. 2੅Piru Dyusta adurananllapa chu. Chaymi tukuy runakuna kusata
wasipiqami, nasishanmanta-pacha uk dispantakar kallpar riranllapa, Dyusta
kuju runitu karan. Paytami waran adurananllapa wasipi, “Salomonpa
waran apar dijaqllapa chay wasipa .XUULGXUQLQµVKXWLTSLND\DVKDQOODSD‫ێ‬
punkun “Shumaq Punku” shutiqpi. man. 12੅Chaymanta, Pedruqa chayta
&KD\QDFKD\ZDVLPDQWXNX\\D\NXT‫ێ‬ rikarmi, runakunataqa kaynu niran:
kunata limusnata mañakunanpaq. “Israel pwiblumanta runakuna,
3੅Chaymanta chay kujuqa, Pedruwan
¿imaraykutaq kusata dispantakar,
Juanta Dyusta adurananllapa wasiman chapamankillapa? ¿Qamkunachu
yaykuqta rikarqa, OLPXVQDWDPDxDNX‫ێ‬ yarpunkillapa, nuqakunalla pudirniyjun
ran. kar, FKD\QXOODNXVDDOOLQNDVKD\OODSD‫ێ‬
4੅Chaymi Pedruwan Juanqa kusata rayku allichatiyllapa purisha chay
chaparan. Chaynu chaparllapami, runaqa? nir. ¡Manami chaynuchu!
Pedruqa kaynu niran chay kujitutaqa: 13੅Unay rukunchik Abrahampa, Isaacpa,

—Allita chapamayllapa nir. Jacobupa Dyusninmi, :DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬


5੅Chaymi chay runituqa kusata tuta, munashankunata qusha. Piru
chaparan, imalataqa qumayanqallapa FKD\QXNDWLQPDSLVTDPNXQDTDNDUJX\‫ێ‬
nir yarpur. 6੅Ashwanmi, Pedruqa niran: junkunaman qukuraykillapa.
—Manami qillayniyjun, XUX\MXQSLV‫ێ‬ Chaymanta chay gubyirnu Pilato
chu kani. Piru kaytami qushuyta NDƚKDVKDTQLWLQPDSLV, qamkunaqa
puytini, Nazaretmanta Jesucristupa mana munaraykillapachu. 14੅Ashwanmi
shutinpi nishuni: Sharir puriy nir. washanaykillapamantaqa, allin mana
7੅Chaynu nirqami Pedruqa allilaw uchayjun katinmapis, qamkunaqa
makinmanta chutar sharichitin, chay mañaraykillapa uk wanuchikuq runata
257 +HFKRV੄3੄4

NDƚKDQDQSDT, DOOLQOD$PLWXQ‫ێ‬ kasur rurayllapa.


chikta-shuypaqa mana. 15੅Chaynumi 23 Chaqa tukuy payta mana
qamkunaqa wanuchiraykillapa kasuqkunataqa,
bidanchikta qumanchik chaytaqa. Dyusqa kriyiqninkunamantaqa
Chaynu katinmapis, '\XVPLNDZVDFKL‫ێ‬ akrar chinqachinqa’ nir.
muran. Chaytaqami nuqakuna rikasha 24੅“Chaynumi Samuelmanta-pacha,

kar, \DƚKDQLOODSD. 16੅Chaymi, Jesuspa Dyuspa tukuy rimaqninkunaqa, Jesús


shutinpi allita kriyitiyllapa, Amitunchik shamunan tyimpullapaq rimaranllapa.
allichasha kay runitutaqa. Qamkuna kay 25੅Chaymi Dyusninchik rimaqninkunata

runituta riqsinkillapa, paypismi allita arnishanqa, qamkunapaqna kasha.


Jesuspi kriyir alliyasha. Chaytami tukuy Chaynulla, FKD\WUDWXWD'\XV$PLWXQ‫ێ‬
qamkuna rikankillapa. chikqa rukunchikkunawan ruraran,
17੅´<DƚKDQLQDPLXNQL\NXQD, qamkuna chaypis qamkunapaq kasha. Chay
mantaqnikikunawan ima Jesusta tratuta rurarmi Amitunchikqa,
wanuchiraykillapa mana allita Abrahamtaqa niran: ‘Aylluykimanta uk
\DƚKDUFKX, imatami rurayanchikllapa runawanmi tukuy kay pachapi
kaynu tukurqa nirmapis. 18੅Chayta kaqkunata shumaqchashaq’ nir. 26੅Tayta
ruratkillapaqami kumplikasha Dyus Dyusmi, Wamran Jesucristuta
unay nishanqa, imanuƚKLSD\SD wanushanmanta kawsachimurqa,
rimaqninkuna nisha kayaq, ‘Paypa QD\SDTWDTDTDPNXQDPDQUDTNDƚKDPX‫ێ‬
Cristunqashi qischakar wanuyanqa’ nir, ran bindisishunanllapapaq. Chaynuqa
chaynulla. 19੅Chayraykumi qamkunaqa Dyusmanna tikrakanaykillapapaq, tukuy
uchaykillapata dijar, Dyusman tikrakar mana allin ruranaykillapataqa dijarna”.
pay munashannu kawsayllapa. &KD\QX‫ێ‬
qami payqa, tukuy uchaykillapamanta Pedruwan Juanmi
shumaqchashunqallapana. 20੅&KD\QX‫ێ‬ karguyjunkunapa naypanpi

4
llami Tayta Dyusqa qashan Jesusta 1੅Pedruwan Juanqa runakunata

NDƚKDPXQTD, washamanallapapaq. \DƚKDFKL\DWLQOODUDT, kurakuna


Imanutaq unaymanta-pacha arnikusha ƚKDUDQ, Dyusta adurananllapa wasipa
chaynulla. 21੅Kananllaqami manaraq kuytakuqninkunawan, saduceo
shamunqachu. Syilullapiraqmi kanqa, runakunawan ima. 2੅3D\NXQDPLSLxDNX‫ێ‬
kay pachapi shumaqchakunan tyimpu sha karanllapa, Pedruwan Juan, kaynu
ƚKDPXQDQNDPDQ. Chay tyimpu UXQDNXQDWD\DƚKDFKLVKDQSDT: “Tayta
ƚKDPXWLQUDTPL, Taytanchik Dyusqa Dyus, Jesusta wanushanmanta
NDƚKDPXQTD:DPUDQWDND\SDFKDSL kawsachimushanraykumi runakunapis
tukuy imata shumaqchananpaq, wanurqa qashan kawsamuyanqa” nir.
imanuƚKLXQD\ULPDTQLQNXQDQLVKD 3੅Chaypaqmi aypar, apar karsilaranllapa

karan chaynulla. 22੅Chaqa rimaqnin allaqninkaman, chay diyaqa tardina


Moisesmi niran rukunchikkunata: katin. 4੅Chaynumapis, Pedruwan Juan
‘Dyus Amitunchikmi akranqa \DƚKDFKLNXVKDQSLTDDFKNDUXQDNXQD
qamkunamanta uyakurqa kriyishallapana karan.
uk rimaqninta nuqa yupaylla Chaymi chay kriyiqkunaqa ullqukunala
kananpaq. yaqqa sinku milna (5,000) kasha kanqa.
Chayrayku tukuy imata pay 5੅$OODTQLQGL\DTD-HUXVDOHQSLWDQWDND‫ێ‬

nishushanllapataqa, ranllapa, ,VUDHOUXQDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬


+HFKRV੄4 258

kuna, 0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKDU llapa, kay runakunaqami Jesuspa


\DƚKDFKLNXTNXQDLPD. 6੅Chaypiqami \DƚKDNXTQLQNXQDNDVKDQLU. 14੅Chay
karanpis, kurakunapa mantaqnin Anas alliyasha runapis chaypi paykunawan
shutiq runa. Chaynulla pullanqa katin, mana mayqanpis imatapis
karanpis Caifás, Juan, Alejandro ima. willayta puytiranllapachu.
Tukuylla chay kurakunapa ayllun 15੅Chaymi paykunaqa, Pedruwan Juanta

kaqkunapismi, chaypi karanllapa. waqtaman lluqshichir, ukninllapa


7੅3D\NXQDPLNDƚKDNXUDQOODSD, ukninllapa tapunakur parlaqllapa.
Pedruwan Juantaqa paykunaman 16੅Chaymi kaynu ninakuqllapa:

apananllapapaq. &KD\PLƚKD\SLQOODSDSL “¿Imatataq rurashunllapa kay


shachir tapuranllapa, kaynu nir: runakunawanqa? Tukuy kay Jerusalén
—¿Mayqan mantashutinllapataq, pipa SZLEOXSLWDTNXQDPL\DƚKD\DQOODSDND\
shutinwantaq, kaykunata rurayankillapa shumaq milagruta rurashanllapapaqqa,
qamkunaqa? nir. PDQDPLPDQDQL\WDTDSX\WLQFKLNOODSD‫ێ‬
8੅Pedruqa Santu Ispirituwan karmi, chu. 17੅Chayraykumi, Jesuspaq rimar
niran: \DƚKDFKLNXWLQOODSDNUL\LU, DPDDFKND\D‫ێ‬
—Pwiblukunapa rukunkuna, PDQWDT‫ێ‬ nanllapapaqqa, DOOLDELVDUNDƚKDVKXQ‫ێ‬
ninkuna ima. 9੅4DPNXQDWDSXPDQNL‫ێ‬ llapa amana mayqantapis Jesuspaqqa
OODSDXNTLVKDTUXQDWDDOOLFKDVKD\OODSD‫ێ‬ parlar purinanllapapaqnachu”.
lapaq, \DƚKDQD\NLOODSDSDTLPDQXPL 18੅Chaymi Pedruwan Juantaqa,

rurasha kanillapa, nir. 10੅Chaynu qayamur willaranllapa, DPDPD\TDQWD‫ێ‬


katinqa, qamkunata willashaykillapa, SLV-HVXVSDVKXWLQSLULPDUTD\DƚKDFKL‫ێ‬
WXNX\,VUDHOSZLEOXSL\DƚKDQDQOODSD‫ێ‬ nanllapapaqnachu. 19੅&KD\QXQLWLQOODSD‫ێ‬
paq. Kay runa alliyasha naypaykillapapi mapis, Pedruwan Juanqa niranllapa:
shaqqami, alliyasha Nazaretmanta —Qamkunalla yarpuyllapa. ¿Allinchu
Jesucristupi kriyishanrayku, chay kanqa Dyusta manana kasur qamkunatana
mayqantaƚKLTDPNXQDNUXVSLNODEDUD\‫ێ‬ kasushunayllapapaq? ¿Manaqachu Tayta
killapa, payrayku. &KD\QXNODEDWNL‫ێ‬ Dyustaraq naypaqtaqa kasunayllapapaq
OODSDPDSLV'\XVPLSD\WDTDNDZVDFKL‫ێ‬ allin kanqa? 20੅Manami nuqakunaqa
muran. 11੅-HVXFULVWXWDPLTDPOOXWDNXT‫ێ‬ X\DUD\WDSX\WLQLOODSDFKXULNDVKD\OODSD‫ێ‬
kuna, kay rumiqami mana sirbinchu nir manta, uyapashayllapamantaqa.
itakutkillapamapis, ashwan kusa 21੅Piru chay karguyjunkunaqami

shumaq rumipaqna tikrakasha.੆d amana chayta rurananllapapaq alli


12੅Manami ukkunapiqa washakayta abisar, dijatinllapana riran. Manami
puytinchikchu. Chaqa Tayta Dyusqa kay imanupis kastigayta puytiranllapachu.
pachapi, PD\SLSLVPDQDTXPDVKDQFKLN‫ێ‬ Chaqa tukuy runakuna alabaranllapa
FKXXNUXQDWDSD\UD\NXZDVKDNDQD‫ێ‬ Dyusta, 22੅chay kuju runa kwarinta
llapapaqqa nir. añuyjun karmapis alliyashanrayku.
13੅Chaynu nir, Pedruwan Juan mana

istudyasha karmapis, mana manchakur Kriyiqkunami mañakuran


imachu kusata rimaqta uyaparllapami shachinakunanllapapaq
NDUJX\MXQNXQDTDNXVDWDGLVSDQWDNDUDQ‫ێ‬ 23੅Pedruwan Juanqa, SULVXNDVKDQ‫ێ‬

llapa. &KD\QXOODPLNZLQWDWDTXNDUDQ‫ێ‬ manta lluqshishana karllapaqa, rir

d¬4.11¬Salmo¬118.22.
259 +HFKRV੄4੄5

tantanakuranllapana tukuy kriyiq 31੅&KD\QXQLUPDxDNXUWXNFKLWLQ‫ێ‬

masinkunawan. Chaymi chay kurapa llapaqa, chay tantakashanllapa wasiqa


mantaqninkuna, WXNX\UXNXPDQWDNXT‫ێ‬ kuyuq qallariran. Chaymi chay kutilla,
kuna, imanu willashanllapatapis, tukuyninta Santu Ispiritu balurta qur
parlaranllapa wakinninkunataqa. yanaparan. Chaymi chaymanta-pacha
24੅Chaymanta uyakurllapaqa, ashwan mana manchakur imanachu
tukuyninllapa tantala mañakuranllapa mas animakur ima rimaq qallariranllapa
Dyusman, kaynu nir: Dyus nishanlatana.
“Taytayllapa qammi rurarayki syiluta,
pachata, mar yakuta, tukuy chaykunapi Tukuy imanllapakunami
kaqkunata ima. 25-26੅Chaynu karmi tukuypaq karan
Santu Ispirituykiwan rimachirayki unay 32੅7XNX\NUL\LTNXQDPLDFKNDNDUOODSD‫ێ‬

rimaqniki Davidta, kaynu ninanpaq: mapis, chayllata yarpuqllapa. Manami


‘¿Imapaqtaq rimapakunllapa mayqanpis niqchu, chay imankunaqa
pwiblukuna? paylapaqna kanqa nirqa. 7XNX\QLQ‫ێ‬
¿Imapaqtaq parlanllapa mana llapami niq tukuy imanllapaqashi
LPDWD\DƚKDU, PDQDDOOLQUXUD\‫ێ‬ tukuypaq kanqa nir. 33੅&KD\QXNDWLQPD‫ێ‬
kunapaqqa? pis, Dyus pudirninwan yanapatin
Kay pachapiqa mantakuqkuna apustulkunaqa rimayaranllaparaq,
piñakunllapa, Amitunchik Jesucristo imanumi
chaymanta-shuypaqa pulla wanushanmanta kawsamuran nir.
ƚKLTQLQOODSD7D\WD'\XVWD. Chaymi Tayta Dyusqa tukuyninta
&KD\QXOOD'\XV$NUDVKDQ&ULVWXQWD‫ێ‬ yanapatin shumaqta kawsaranllapa.
SLVƚKLTQLQOODSD·. 34੅Manami paykunamantaqa, PD\TDQOD‫ێ‬
27੅“Tayta Dyus, chiqaptami David pis imakunata ministiqkunaqa
nishannulla kasha. Gubyirnu Herodes, karanllapachu. Chaqa achka pachayjun,
mantakuq Poncio Pilato kay pwiblupi mas wasiyjun ima kaqkunaqa, chay
tantakaranllapa, XNODZPDQWDUXQDNXQD‫ێ‬ imankunata rantikur, qillayninllapataqa,
wan, chaynulla kay Israel pwiblumanta 35੅apustulkunata quqllapa, paykunana

runakunawan ima, chay akrashayki ministiqkunataqa qutinllapa ima


NXVDDOOLQOD:DPUD\NL-HVXVWDƚKLTQLU. PLQLVWLVKDQOODSDPDWDSLVUDQWLQDQOODSD‫ێ‬
28੅Chaynu katinmi, ruraranllapa qam paq.
imanuƚKL\DƚKD\QLNLZDQSDVDQDQSDT 36੅Karanmi Chipre shutiq pwiblumanta

nisha karayki chaynulla. 29੅Kananqa uk Levita, José shutiq runa. Paytami


Taytituy rikay-DULLPDQXDELVDUGLMDVKD‫ێ‬ apustulkunaqa niqllapapis Bernabé
llapa nirmapis. Chaynu katinmapis kay (ULPD\QLQFKLNSLPXQDQQL\WD´.XQVXOD‫ێ‬
sirbishuqnikikunata yanapamayllapa kuq”) nir. 37੅Paymi pachayjun kar, chay
shachinakur qampa rimanaykita pachanta rantikur apustulkunata quran
\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDT. 30੅Qampa qillaytaqa.
pudirnikiwan yanapamatkillapa, mana
ruraypaqkunata, kusa shumaq milagruta Ananiasmi warmin
ruranayllapapaq. Chaynulla Saɹrawan uchakuran

5
qishaqkunata allichanayllapapaq ima, 1੅Piru karanmi uk runa Ananías

kusa allinla Wamrayki Jesuspa shutiq. Paymi warmin Saɹrawan


shutinwan” nir. pulla rantikuranllapa uk pachata. 2੅Kay
+HFKRV੄5 260

runami warminwan pulla parlaran 10੅Chaynu Pedro nitinmi Saɹrapis,

pachanta rantikur wakin qillayta aypar 3HGUXSDƚKDNLQPDQUDWDUZDQXUDQ.


wakinlata apustulkunataqa qur Chaymanta chay musu runakuna
ninanllapapaq: ´.D\ODPLUDQWLNXVKD\‫ێ‬ yaykurqa, wanushatana tarir, DSDUDQ‫ێ‬
llapa qillayqa” nir. &KD\SDUODVKDQOODSD‫ێ‬ llapa runan pampakashanllaman
nullami ruraranllapa. 3੅&KD\QXOOXOODNX‫ێ‬ pampaqqa. 11੅Chaymi Jesucristupi tukuy
shanpaqmi Pedruqa niran: kriyiqkuna, FKD\QXOODZDNLQUXQDNXQD‫ێ‬
—Ananías ¿imapaqtaq Satanaspa mapis, FKD\WD\DƚKDUOODSDTDNXVDODWD
yarpuyninta, shunquykipi ratakuchir manchakuranllapa.
Santu Ispirituta llullachiyta kamashayki,
chay pachapaq pagrashushanmanta Achka milagrukunata ima
wakin qillayta aypar wakinlatana ruraranllapa
‘Kaymi tukuynin’ nir qumashaykillapa? 12੅Tayta Dyusmi, apustulkunata
4੅ Chaqa manachu qampa karan chay yanapatin ruraranllapa kusa shumaq
¿
pachaqa? Chaytaqami rantikushayki. mana ruraypaqkunata chaynulla kusa
¿Manachu qampa karan chay qillayqa? achka milagrukunata runakunapa
¿Imata yarpurtaq kaytaqa rurashayki? naypanpiqa. Chaymi tukuy kriyiqkuna
Manami runakunatachu llullachishayki. tantakaqllapa Salomón rurashan
Dyustami llullachiyta kamashayki nir. kurridurpi. 13੅1DWDTPDQDNUL\LTNXQD‫ێ‬
5੅Chaynu Pedro nitin, uyaparmi qami paykunawanqa mana pulla kayta
Ananiasqa das ratar wanuran. Chaymi PXQDTOODSDFKXPDQFKDNXVKDQOODSD‫ێ‬
tukuy chaypi uyakuqkunaqa kusata rayku. Piru chaynumapis kusalata
manchakuranllapa. 6੅Chaymantaqa paykunataqa alabachiqllapa.
musu runakuna shamur, FKD\ZDQXVKD‫ێ‬ 14੅Chaymi Amitunchikpi kriyiqkunaqa

WDTDUDƚKSDZDQSLOOXUDSDUDQOODSD ullquraq, ZDUPLUDTNXVDODWDDFKND\D\D‫ێ‬


pampaqqa. ranllapa. 15੅Chaqa, achka runakuna
7੅Ananías wanushana katin, kimsa qishaqninllapakunata wasinmanta
uramanta yupayqa, FKD\ND\DVKDQOODSD‫ێ‬ XUTXTOODSDNDOOLNXQDPDQSXQXQD‫ێ‬
manqa yaykuran Ananiaspa warmin, kunapi, parakunapi ima. Chaynumi
PDQDLPDWD\DƚKDUODPDSLVFKX. 8੅Chaymi Pedro pasatinqa, qishaqkunapa ananta
Pedro tapuran kaynu nir: OODQWXQODPDSLVSDVDQPDQQLU\DUSXT‫ێ‬
—Nimay ¿chiqaptachu qamkunaqa llapa.
rantikuraykillapa chay pachataqa, 16੅Chaymi Jerusalén pwiblupa

qamkuna niyashaykillapanula? nir. shipchankunamanmatapis, runakunaqa


Payqa niran: apamuran qishaqninkunata, tukuy chay
—Arí, chaynu nishushayllapanumi G\DEOXSD\DUSX\QLQUD\NX\DUX\DVKD‫ێ‬
rantikurayllapa. kunamatapis. &KD\QXPLWXNX\VKDPXT‫ێ‬
9੅Chaynu nitinmi, Pedruqa chay NXQDTDDOOL\DTOODSDTLVKD\QLQOODSD‫ێ‬
warmita niran: mantaqa.
—¿,PDSDTWDTTDPNXQDTDSDUODVKD\‫ێ‬
killapa chayllata rimar, Amitunchikpa Apustulkunatami qischaranllapa
,VSLULWXQWDOOXOODFKL\WDNDPDQD\NLOODSD‫ێ‬ 17੅Chaymantami chay kurakunapa
paq? &KD\WDPLUXQD\NLWDSDPSDT‫ێ‬ mantaqninwan, chay saduceo
kunaqa shamuyanllapa. Kananqami runakunaqa apustulkuna Jesucristupaq
qamtana apashunqallapa pampaqqa nir. \DƚKDFKLNXWLQDFKNDUXQDNXQD
261 +HFKRV੄5

NUL\LVKDQOODSDUD\NXNXVDODWDƚKLTQLUDQ‫ێ‬ 26੅Chaymi chay kuytakuqkunapa

llapa. 18੅Chaymi paykunataqa aypar, mantaqnin wakin kuytakuqkunawan rir


karsilman itaranllapa. 19੅3LUX$PLWXQ‫ێ‬ maskar tariranllapa. Piru chaynu
chikpa uk angelnin tuta chaypi tarirmapis, manami qischaranllapachu.
rikarirmi, NDUVLOSDSXQNXQWDNLƚKDU Chaqa manchakuyaranllapari
lluqshichimuran kaynu nir: ´5XQDNXQDUXPLOODZDQVLWDPDFKXZDQ‫ێ‬
20੅“Riyllapa, Dyusta adurananllapa llapa” nir. 27੅Chaymantaqa aparanllapa
wasiman. &KD\SLPLVKDU\DƚKDFKLNX\‫ێ‬ kusa mas karguyjunkuna tantakasha
llapa tukuyta mushuq bidapaq, imatami karanllapa chayman. Chaymi chay
ruranqallapa nir”. kurakunapa mantaqninqa kaynu niran:
21੅Chaynu ángel nishannullami, 28੅—1XTDNXQDTDPLDOOLWDZLOODVKXUD\‫ێ‬

allaqmantaqa amsaq amsaqla Dyusta llapa, amana Jesuspa shutinta rimarqa


adurananllapa wasiman yaykur, \DƚKDFKLNXQD\NLOODSDSDTQDFKX. Chaynu
\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQOODSD. Piru katinqa ¿LPDWDWDTTDPNXQDTDUXUDVKD\‫ێ‬
chaykamanqami, NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬ killapa? &KDTDFKD\QX\DƚKDFKLNXWNL‫ێ‬
ninqa, paywan pulla kaqkunawan, llapami, tukuyla Jerusalén pwibluta
TD\DPXUDQOODSDNXVDPDVNDUJX\MXQ‫ێ‬ shikwakasha. Chaynullami anallan
kunata, chaynulla Israel runakunapa uchachamanayankillapa chay runa
ruku mantaqninkunata ima, tantakar wanushanpaqmapis nir.
parlananllapapaq. &KD\PLNDƚKDNXUDQ‫ێ‬ 29੅&KD\PL3HGURFKD\ZDNLQDSXVWXO‫ێ‬

llapa apustulkunataqa karsilmanta kunawanqa niranllapa:


apamunanllapapaq. 22੅3LUXNX\WDNXT‫ێ‬ —Nuqakunaqami runakunata
kuna karsilman rirqa, apustulkunataqa naypaqta kasunayllapamantaqa, '\XVWD‫ێ‬
mana tariranllapachu. &KD\PLWLNUDND‫ێ‬ raq kasunillapa. 30੅Chaqa unay
murqa kaynu niranllapa: rukunchikkunapa Dyusninmi, Jesusta
23੅—Karsilpa punkuntaqami alli TDPNXQDNUXVSLNODEDUZDQXFKLWNLOODSD‫ێ‬
kirpakashata tarinillapa. Chaynulla mapis qashan kawsachimuran.
chay kuytakuq suldadukunatapis, 31੅Chaynu kawsachimurmi syilupiqa

karsilpa punkunpi allita chapar allilaw qichqanpi tachisha. Chaymi


kuytakur shaqta tarinillapa. Piru nisha puytiq Mantakuq, Washakuq ima
SXQNXWDNLƚKDUTD, mana mayqantapis katin tukuy Israel runakuna Dyusmanna
tarinillapachu ruripiqa nir. tikrakatin, XFKDQOODSDPDQWDSLUGXQD‫ێ‬
24੅Chaynu nitinllapa, chay kurakunapa nanpaq. 32੅Chaymi nuqakuna, chaynulla
mantaqnin, Dyusta adurananllapa wasipa Santu Ispiritu ima tistigu kanillapa
kuytakuqninkunapa mantaqnin, chaynulla tukuy chaykunapaqqa. Chaqa Dyusmi
kurakunapa wakin mantaqninkuna ima payta kasuqkunataqa Santu Ispiritunta
uyaparqa, ninakuqllapa: “¿Imanutaq qusha nir.
lluqshisha kanqaqa? ¿Kanan-shuypaqa 33੅Chaynu apustulkuna niqta

imanuraq tukushunllapa?” nir. uyaparqa, karguyjunkunaqa kusalata


25੅Chaymi chay kutilla, XNTDƚKDU piñakur, apustulkunataqa wanuchiyta
niran paykunataqa: yarpuranllapa. 34੅Piru chay kusa mas
—Qamkuna runakunata karsilman karguyjunkunamantami kaq uk fariseo
itaraykillapa, chaykunaqami achka runa Gamaliel shutiq. Paymi Moisés
runakunata Dyusta adurananllapa PDQWDNXVKDQWDNXVDWD\DƚKDU\DƚKDFKL‫ێ‬
ZDVLSL\DƚKDFKL\DQQLU. kuq katin, kusalata rispitaqllapa wakin
+HFKRV੄5੄6 262

runakunaqa. Chaymi sharir, NDƚKDNXUDQ 42੅Chaymi ashwan waran waran

apustulkunata uk ratituta waqtaman Dyusta aduranllapa wasikunapi,


lluqshichinanllapapaq. 35੅Chaymantami tananllapa wasikunapi ima mana
wakin karguyjunkunataqa niran: manchakurlamapischu Dyuspa shumaq
—Israel runakuna, DOOLWDLQWUDNDQNL‫ێ‬ ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXTOODSD, Jesusmi
llapa. .X\WDNDQNLOODSDFKD\UXQDNXQD‫ێ‬ Dyus Akrashan Cristun nir ima.
mantaqa imata ruranayarllapamapis.
36੅Yarpuyllapa qamkuna. Uk tyimpupi Sirbikuqkunatami akraranllapa

6
Teudas shutiq runa kusa puytiq kayta 1੅Chay tyimpuqa Dyuspi kriyiqkuna
munatin, kwatru-syintus runakuna mastana achkayaq qallarisha
yupay paypi kriyir ikinpi puriranllapa. katinllapanaqa, chay griego rimaypi
3LUXFKD\PDQWDTDFKD\UXQDWDZDQXFKL‫ێ‬ rimaqkunaqa rimapakuqllapa chay
tinllapaqa chay ikinpi puriqkunaqa hebreo rimaypi rimaqkunapaqqa, kaynu
wakta kayta shikwakar tukukaranllapa. nir: ´&KD\JULHJRE\XGDZDUPLNXQDTD‫ێ‬
37੅Chaymanta qashan uk tyimpupi, shi, chay hebreo byuda warmikuna
sinsuta ruratinllapaqa, Galileamanta uk yupayqa mana aypaqchu kasha chay
runa Judasna rikariran. Chaymi paypi PLQLVWL\DVKDQTXNX\DVKDQOODSD‫ێ‬
kriyir puriqkunapis karanllapa. Piru mantaqa” nir.
chaytapis wanuchiranllapa. &KD\QX‫ێ‬ 2੅&KD\PLFKD\GXVLDNUDNDVKDDSXVWXO‫ێ‬

llami, chay ikinpi puriqkunaqa wakta kunaqa, tukuy kriyiqkunata tantar


kayta shikwakaranllapa. niranllapa:
38੅“Chayraykumi nishunillapa, chay —Manami allinchu nuqakuna Dyuspa
runakunataqa ama imatapis rurarchu, ULPDQDQWD\DƚKDFKLNX\DVKD\OODSDWD
dijanaykillapapaq. Chaqa chay dijar, mikuy tantashanchikllapata
UXQDNXQD\DQTDUXQDNXQDSDULPD\QLQ‫ێ‬ qukunayllapapaqqa. 3੅Chayrayku kriyiq
kunalata rimayarqa, chinqanqallapa. masiykuna, qamkunallamanta
39੅Nataq Dyuspa rimayninwan akrayllapa syiti runakuna, kusa allin
katin-shuypaqa manami imanu tukurpis yarpuyniyjun, kusa intrakaq, Dyuspa
binsiyta puytinkillapachu. ¡.X\WDNDQNL‫ێ‬ Santu Ispiritunwan kaqkunata ima.
llapami! ¡Imanupiqakish Dyuspa Paykunatana willatiyllapa, kay
kuntranmana, VKDFKLQDNXTTDOODULWNL‫ێ‬ ruraykunataqa rurananllapapaq.
llapa!” nir. 4੅Nuqakunaqami Dyusman mañakur
40੅Chaynu Gamaliel nitinmi, chay ima, SD\SDULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXVKDT‫ێ‬
karguyjunkunaqa “Allinmi chayqa” llapa maydiyapis nir.
niranllapa. Chaymantaqa apustulkunata 5੅Chaymi Jesucristupi kriyiqkunaqa

qayamur kusata llibachir ima, ZLOODUDQ‫ێ‬ WXNX\QLQ´$OOLQPLFKD\QLVKD\NL‫ێ‬


llapa, amana Jesuspa shutinpi rimar llapaqa” nir, akraranllapa Estebanta.
\DƚKDFKLNXUSXULQDQOODSDSDTQDFKX. Paymi Amitunchikpi kusata kriyiq,
Chaynu allita willar imaqa, NDƚKDUDQ‫ێ‬ chaynulla Dyusninchikpa Santu
llapana. 41੅3LUXFKD\QXUXUDWLQOODSDPD‫ێ‬ Ispiritunwan karan. Akraranllapapismi:
pis, DSXVWXONXQDTDFKD\NDUJX\MXQ‫ێ‬ Felipita, Procuruta, Nicanorta, Timonta,
kunapa naypanmantaqa kusala aligrina Parmenasta, Nicolasta ima. Pay
lluqshiranllapa. &KDTD'\XVPLSD\NXQD‫ێ‬ Nicolasmi Antioquía pwiblumanta
taqa akraran Jesucristurayku chaynu karan. 3LUX\DƚKDNXVKDPLNDUDQ,VUDHO
qischakananllapapaq. runakunapa kustumrinkunata.
263 +HFKRV੄6੄7

6੅&KD\PDQWDTDDSDUDQOODSDSD\NXQD‫ێ‬ tistigukunatapis, Estebanpa kuntran


taqa chay apustulkunapa naypanman. ULPDUOOXOODNXQDQOODSDSDTPDVNDUDQ‫ێ‬
ƵKDFKLWLQOODSDTDDSXVWXONXQDTD, chay llapa. Chaymi kaynu niranllapa:
syiti akrakashan runakunata, allitana —Kay runaqami kusa saqra mana
Dyusta sirbinanpaq nir, paykunapa rimaypaqkunata waran riman Dyuspa
DQDQPDQPDNLQNXQDWDƚKXUDU, wasinpaq, chaynulla kusa allin
Dyusman mañakuranllapa. mantakushanpaqmapis. 14੅Chaynullami
7੅Chaynulla, Dyus rimashantaqami uyapasha kanillapapis kaynu niqta:
tukuy parlakutinllapa, kriyiqkunamapis ‘Nazaretmanta Jesusshi, Dyuspa wasinta
achkana karanllapa Jerusalenpiqa. ratachiyanqa. Chaynullashi Moisés
Chaynullami, Jesucristupiqa chay kustumrinta qumashanchikllapatapis
Israelmanta kurakunamapis kusala ukmanpaqna tikrayanqa’ nir.
achkana kriyiranllapa. 15੅Chaynu nitinllapami, tukuy kusa

mas karguyjunkuna, Estebanta


Estebantami prisuranllapa chaparqa, rikaranllapa kusa angelnula
8੅Dyus yanapatinmi, Estebanqa qaqllitayjunta.
ashwan kusala pudirniyjun kar,
milagrukunata, mana ruraypaq shumaq Estebanmi allita rimaran

7
imakunata ima ruraran tukuypa 1੅Chay kurakunapa mantaqninmi
naypanpi. 9੅&KD\PDQWDPLWDQWDNDQDQ‫ێ‬ Estebantaqa kaynu nir tapuran:
llapa wasi Libertos shutiqmanta wakin —4DPSDTFKD\QXULPD\DVKDQ‫ێ‬
runakuna, chaynulla Cirene, Alejandría llapaqa, ¿chiqapchu, manaqachu mana?
pwiblumanta kaqkuna, chaynulla chay nir.
Cilicia, Asia lugarmanta kaqkuna ima 2੅Chaymi Estebanqa niran:

tantanakur, Estebanwan willanakuq “Ukniykuna, taytituykuna allita


qallariranllapa. 10੅Piru chay runakunaqa uyapamayllapa: Kusa puytiq Taytanchik
mana upallachiytaqa puytiranllapachu. Dyusmi, unay rukunchik Abraham
Chaqa Estebanqa, Dyuspa Santu Mesopotamia pwiblullapi kar, manaraq
Ispiritun yanapatin, kusa shumaqta Harán pwibluman taq riyatin, payman
rimayaran. rikariran. 3੅Abrahamtaqa niran: ‘Pachaykita,
11੅Chaymi Estebanta kuntraq aylluykikunata dijar, riy chay pachata nuqa
runakunaqa mana imanupis binsiyta rikachishuyani chayman’ nir. 4੅Chaynu
puytirqa, wakin runakunata pagraran nitinmi, Abrahamqa chay tayashan Caldea
rimananllapapaq Estebanpa kuntran pwiblumantaqa lluqshir rir, Harán
kaynu nir: “Estebantami, Moisespa, SZLEOXPDQƚKDU, chaypina taran.
chaynulla Dyusninchikpa kuntranta Chaymanta taytan wanutinqa, $EUDKDP‫ێ‬
rimaqta uyapasha kanillapa” nir. taqa Tayta Dyus apamuran, ND\WD\DVKDQ‫ێ‬
12੅Chaynu llullakutinllapami, chikllapa Israel pachamanqa. 5੅Piru
runakunaqa kriyir tukuy ruku ND\SLTDPL$EUDKDPWDTDPDQDLULQV\DQ‫ێ‬
mantakuqkunawan, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ taqa quranchu, XNƚKDNLVLWXQWDVDUXNXFKL‫ێ‬
VKDQWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDZDQ nanlapaqmapis. Piru mana kaypi qurmapis,
tantanakur kusata piñakuranllapa. arniranmi pay wanutinqa wamrankunana
Chaynu piñakurllapami Estebantaqa kay pachapiqa tananllapapaq. Chaynumiri
D\SDUDSDUDQOODSDNXVDPDVNDUJX\MXQ‫ێ‬ DUQLUDQPDQDUDTZDPUDQPDSLVND\DWLQUDT‫ێ‬
kunapa naypanman. 13੅Chaynulla chu.
+HFKRV੄7 264

6੅“Chaynullami Dyusqa niranpis: puntataqa. 13੅Qashan ishkay kutipaqna


¶$\OOX\NLNXQDTDPLND\WD\DVKDQOODSD‫ێ‬ ritinllapaqa, Josiqa ukninkunata niran,
mantaqa lluqshir rir uklaw pachakunapi payqashi ukninllapa nir. Chaynu José
kwatru-syintus (400) añuta tanqallapa ukninkunata nitinmi, Faraonqa
furastirukuna yupay, kusata sirbikur, \DƚKDUDQPD\TDQD\OOXPDQWDPL-RVLTD
qischakar ima. 7੅Piru chay nasyun nirmapis.
D\OOX\NLNXQDWDVLUELNXFKLUTLVFKDTNXQD‫ێ‬ 14੅´&KD\PL-RVLTDNDƚKDNXUDQWD\WDQ

taqami nuqa kastigashaq. Chaymantami Jacobuta, WXNX\D\OOXQWLQWDDSDQDQ‫ێ‬


paykunaqa lluqshir shamur, kay llapapaq. Tukuy ayllunkunaqami
lugarpina sirbimanqallapa’ nir. sitintay sinku (75) kasha kanqallapa.
8੅“Chaynu nirmi Dyusqa Abrahamwan 15੅Chaynu rirmi Jacobuqa Egiptupi

uk tratuta ruraran, tukuy Israelmanta tayar, chaypina wanuranmapis. &KD\QX‫ێ‬


NDTNXQDTDVLxDONXVWXPULWDUXUDQDQ‫ێ‬ llami unay rukunchikllapakunamapis
llapapaq੆e nir. Chaymi Abrahamqa chaypi wanuran. 16੅Chaymantaqa
wamran Isaac nasishanmanta uchu Jacobupa kwirpunta aparanllapa
diyayjunna katinqa siñal kustumrita Abrahampa unay tashan pwiblu
ruraran. Chaynullami Isaacpis wamran Siquempi pantyunninman pampaq.
Jacobo nasitinqa ruraran. Chaymi Chaqa chaytaqami Abraham rantisha
Jacobupis wamrankunawan chay Israel karan, uk runa Hamor shutiqpa
runakunapa dusi pwiblunkunapa wamrankunamanta.
rukunkunawanqa ruraran. 17੅“Taytanchik Dyusmi, Abrahamta
9੅“Chay dusi rukunchikllapamantami tukuy ima pasayanqa nir arnishan
uknin shutiq José. Paytami ukninkuna tyimpu shipchamuyatinnaqa, Israel
ƚKLTQLU(JLSWXPDQUDQWLNXUDQ. 10੅Piru runakunaqa kusala achkana karan
Tayta Dyusmi, Josiwan kar, TLVFKDNDWLQ‫ێ‬ Egiptupiqa. 18੅Chay tyimpumi
PDSLVNXVDWDOODNLSDUNXVD\DƚKDTSDT Egiptupiqa mantakuran uk gubyirnuna.
imana tikraran Egiptupa mantaqnin Payqami Jositaqa mana riqsishachu
Faraonpa naypanpiqa. Chaymi ashwan karan. 19੅Chaymi chay gubyirnuqa
Faraonqa, Josita numraran pay ingañar ima kusalata qischaranllapa
mantakuna wasinpi, chaynulla chay unay rukunchikkunataqa. Chaynullami
pwiblupa mantakuqninna kananpaq. mantakuranpis ullqu wamritukuna
11੅“Piru chaymantami chay Egipto chayraq nasitinqa, dijatinllapa wanur
pachapi chaynulla Canaán pachapiqa amana achkayananllapapaq.
kusala mallaq tyimpu katin, kusalata 20੅“Piru chay tyimpupimi Moisés

qischakaranllapa. Chaqa manari imapis nasiran. Paymi kusala shumaq wamritu


NDUDQFKXUXNXQFKLNOODSDNXQDPLNXQDQ‫ێ‬ karan Dyuspaqqa. &KD\PL'\XV\DQDSD‫ێ‬
llapapaqqa. 12੅Chaymantami, Jacobuqa tin taytankunaqa wasinpi pakaqnula
(JLSWXSLVKLWULJXNDQQLU\DƚKDUTD, kimsa misista purichiranllapa. 21੅&KD\‫ێ‬
NDƚKDUDQZDPUDQNXQDWD, chay manta wasinpi manana pakayta puytir
rukunchikkuna karan chaykunata. waqtalapi dijasha katin,੆f Faraonpa
Chaymi paykunaqa riranllapa warmi wamran tarir apar, kusa

e¬7.8 Kay tratupaq mas intrakanarqa rikashun Génesis 17.1-14. f¬7.21 Taytankuna mana
wanunanta munarmi, NDQDVWLWDODPDQLWDU\DNXSDƚKD\SLQNDTODSLSDNDUƚKXUDUDQDPD
wanunanpaq. Mas allintaqami intrachimanchik Exodupi 2.2-10.
265 +HFKRV੄7

shumaqta kriyakuran wamranta yupay. qimikar rikashaq niyarqa, uyaparan


22੅Chaynumi Moisesqa winaran Egipto Amitunchik kaynu niqta: 32੅‘Nuqami
UXQDNXQDSD\DƚKD\QLQNXQDWDNXVDWD unay rukuykikuna Abrahampa, Isaacpa,
\DƚKDNXU. Chaymi Moisesqa kusa puytiq Jacobupa Dyusnin kani’ nir. Piru
karan rimananpaq, chaynulla imata Moisesqa kusalata manchakur
rurananpaqmapis. chukchukyashanrayku, PDQDFKDSDQD‫ێ‬
23੅“Kwarinta añuyjunna karqa, ranlamapischu. 33੅Chaymi Amitunchikqa
Moisesqa watukuran Israel masin kaynu niran: ‘Llanqikita urquy. Chaqa
runakunata, paypa chiqap ayllunkuna kay lugar kayashaykiqami, kusa santu
katin. 24੅Chaymi Egiptumanta runa, lugar. 34੅Nuqami allita rikasha kani
paypa ayllu masinta maqaqta rikarqa, pwibluymanta runakuna imanu
washananrayku chay Egiptumanta Egiptupi qischakatinmapis. 3D\NXQD‫ێ‬
chaytaqa wanuchiran. 25੅Chaqa payqari tami uyapasha kani kusata llakir
yarpuran, Israel aylluykunaƚKLDOOLWD qayƚKDNXWLQPDSLV. Chayraykumi
kwintata qukar ninqallapa: ‘Dyusmi, LVKNLPXVKDNDQLSD\NXQDWDZDVKDQD\‫ێ‬
Moisesrayku Egipto runakunamanta paq. Chaymi shamuyna. Chaqa
washamashunllapa’ nir. Piru paykunaqa (JLSWXPDQPLNDƚKDVKX\DQL·QLU.
mana kwintata qukaranllapachu. 35੅“Unaymi paykuna, Moisesta disprisyar
26੅Chaymanta, allaqnin ishkay Israel ‘¿3LWDTNDƚKDVKXVKDPDQWDNXTMZLV\XSD\
runakunata maqanakuqta tariran. kanaykipaq?’ niranllapa. Piru Dyusmi
Chaymi payqa washanachiyta yarpur NDƚKDUDQPDQWDNXTNDUZDVKDNXQDQSDT,
niran: ‘Qamkunaqami chay ayllulla imanutaq angelnin chay sarsa rurinpi rikar
kankillapa, ¿imapaqtaq uknikillapa intrachishannulla. 36੅Chaymi Moisesqa,
XNQLNLOODSDTDPDTDQDNXULPDTLVFKDQD‫ێ‬ milagrukunata, chaynulla mana ruraypaq
kunkillapa?’ nir. shumaq imakunata rurar ima
27੅“Piru ukninta masta qischaq chayqa, (JLSWXPDQWDTDOOXTVKLFKLUXQD\UXNXQFKLN‫ێ‬
Moisesta kumsar niran: ‘¿Pitaq qamtaqa kunataqa apar pasachiran chay chupika
XNPDQWDNXTMZLVWD\XSD\TDƚKXUDPX‫ێ‬ mar yakupa rurinta. &KD\QXPLPLODJUX‫ێ‬
shusha nuqakunamanqa? 28੅¿Manaqachu kunata rurar ima, chay chunllaq
qamqa, quya imanuƚKLXN(JLSWXPDQWD lugarkunapi kwarinta añuta puriran.
runata wanuchirayki, FKD\QXOODQXTDWD‫ێ‬ 37੅Chaqa Moisesllami Israel runakunatapis

pis wanuchimanayanki?’ nir. 29੅Chaynu niran: ‘Dyus Amitunchikmi qamkunamanta


nitinmi, Moisesqa alsakar riran Madián ukta akranqa nuqa yupay rimaqnin
shutiq pachaman. Chaypimi furastiru kananpaq. &KD\QDTDPNXQDTDNDVXQD\NL‫ێ‬
yupay tayatin, ishkay wamrankuna llapapaq’ nir.
nasiran. 38੅“Israel runakuna chunllaq lugarpi
30੅“Kwarinta añuna pasasha katin tantakasha katinmi, Moisesta, angelqa
Moisés chunllaq lugar Sinaí sirkapi Sinaí sirkapi shumaq imakunata
kayatinmi, sarsapi nina ratakuq willaran. Payna rukunchikkunata imanu
rurimanta uk ángel੆g payman rikariran. kawsananllapapaq nir intrachitin,
31੅Chaymi Moisés chayta rikarqa nuqanchikkunatapis intrachimashallapa
kusalata dispantakaran. Chaymanta mas kasurna kawsanallapapaq.

g¬7.30,35 Ángel nirqami intrachimanchik Dyus angelpaq tikrakar rikariran Moisesman nir.
Masta intrakanarqa rikashun Éxodo 3.1-5.
+HFKRV੄7 266

39੅“Piru rukunchikkunaqami mana taran, Tayta Dyus arnishan pachapi.


uyakunar disprisyashanllaparayku Chay tuldu wasiqami chaypiqa karan
ashwan Egiptuman tikrakanaranllapa. Davidpa tyimpunkaman.
40੅Chaymi Aaronta niranllapa: ‘Moisés 46੅“Davidtaqami Tayta Dyusqa

Egiptumanta urqumaranllapa chayqa, shumaqta rikar, kusata yanaparan.


mana rikarinnachu. Chayraykumi Chaymi Davidqa mañakuran Dyusta
dyuskunata ruratki, yanapar Egiptuman adurananllapa wasita ruratin, chaypina
apamananllapata munanillapa’ nir. Jacobupa Dyusnin tananpaq. 47੅Chaynu
41੅Chaynu nitinllapami, Aaronqa ruraran mañakusha katinmapismi, wamran
uk dyus bisirrunuta. &KD\QDPLDQLPDO‫ێ‬ Salomón ruraran Dyusta adurananllapa
kunata wanuchir, rupachir imana wasitaqa. 48੅3LUXDOOLWD\DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬
fyistata rurar aduraranllapa chay llapanu syilumanta Taytanchikllapa
paykunalla rurashan dyustaqa. 42੅&KD\‫ێ‬ Dyusqami, mana runakuna rurashan
raykumi Dyusqa paykunamanta ashur, wasikunapichu tan. Chaypaqmi Dyuspa
dijaran syilupi tukuy ima kaqkunata rimaqninqa kaynu nisha kayaq:
adurananllapapaq. Chaqa chaypaqmi 49 ‘Unaq syilumi, tar mantakunay.

Dyus nitin, rimaqninkunaqa kaynu nir Nataq pacha-VKX\SDTDƚKDNL\


iskribisha kayaq: shanan.
‘Israel runakuna, ¿qamkunachu ¿Imanu wasitataq rurayanqallapa
chay kwarinta añukunata nuqapaqqa?
chunllaq lugarpi karqa, ¿Mayqantaq tanay wasiqa
animalkunata wanuchir, XIULQGL‫ێ‬ kanqaqa?
WDWDƚKXUDULPDDGXUDPDUD\NL‫ێ‬ 50 Nuqami tukuy imata rurasha kani’

llapa? nir”.
43 Ashwanmi qamkunaqa chay yanqa 51੅Chaynu Dyuspa rimaqnin nishanta

dyus Molocta andasninpi willarmi, Estebanqa niranpis:


purichiraykillapa. “Qamkunaqami unaymanta kusala mana
Chaynullami Refán qullarpa intrakaq, anku shunqukuna kankillapa.
ritratunta ima rurar dyus nir Chaynullami chay mana kriyiqkuna yupay
aduraraykillapa. mana kasukuq, mana shumaqta
&KD\NXQDWDDGXUDVKD\NLOODSDUD\‫ێ‬ yarpuqkuna ima kankillapa. Chaynu karmi
kumi, maydiyapis Dyuspa Santu Ispiritunpa
nuqaqa pwibluykimanta urqur, kuntranla kankillapa. Chaynuqami unay
Babilonia pwiblumanmatapis rukuykillapa yupaylla kankillapa.
PDVZDNDTPDQLWDNXVKD\NL‫ێ‬ 52੅Chaymi nimayllapa, Dyuspa mayqan
¿
llapa’ nir. rimaqnintataq mana qischaranchu chay
44੅“Unay rukunchikkunami chay unay rukuykillapaqa? Paykunami,
chunllaq lugarkunapiqa ruraran Dyusta wanuchiranllapa Dyuspa Akrashan
adurananllapa tuldu wasita, imanutaq &ULVWXQPLVKDPX\DQTDQLU\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
Dyus, Moisesta rikachir willaran kunata. Piru chaynumapis Dyuspa
chaynulla. Chaytaqami purichiqllapapis Akrashan Cristun shamutinqa, NXQWUDQ‫ێ‬
'\XVZDQWUDWXWDUXUDVKDQSDT\DUSXQDQ‫ێ‬ kunaman qukur ima wanuchiraykillapa.
llapapaq. 45੅Chay tuldu wasitaqami ayka 53੅Chaynullami Dyus mantakushanta

añukunata purichiyarqa, Josuewan apar angelkuna, Moisesta willatin, LQWUDFKLVKX‫ێ‬


rir uk pwiblumanta kaqkunata binsir tinllapapis mana kasukuraykillapachu” nir.
267 +HFKRV੄7੄8

NUL\LTNXQDSDLNLQSLSXULTTDOODULUDQ‫ێ‬
Estebantami wanuchiranllapa llapa qischananllapapaq. Chaymi tukuy
54੅Chaynu Esteban nitinmi, payta kriyiqkunaqa shikwakar, riranllapa
NXQWUDVKDQOODSDUD\NXFKD\NDUJX\MXQ‫ێ‬ Judeapa, Samariapa pwiblunkunaman.
NXQDTDNXVDWDSLxDNXUNLUXQOODSDPDWD‫ێ‬ Piru apustulkuna-shuypaqa mana
pis richyachiranllapa ima. 55੅Piru lluqshiranllapachu Jerusalenmantaqa.
Estebanqami, '\XVSD6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬ 3੅Chaykamanqami Sauluqa kusalata

wan kar, unaq syiluman chapakur, qischaq Jesucristupi kriyiqkunataqa.


Dyusninchikta kusa llipyaraqta rikaran. Chaymi wasin wasin yaykur, ullqutaraq
Chaynulla rikaranpis Jesús, Dyuspa warmitaraq aysaƚKDNXUOOXTVKLFKLPXT‫ێ‬
allilaw qichqanpi shaqta. 56੅Chaymi llapa karsilman apananllapapaq.
Estebanqa niran:
—¡Rikayllapa! ¡Syilutami rikani Samariapimi Jesucristupaq
NLƚKDNDVKDWD! Rikanipismi Dyusmanta \DƚKDFKLNXUDQOODSD
Shamuq Runata paypa allilaw qichqanpi 4੅Nataq Jerusalenmanta wakta kayta

shaqta nir. shikwakaqkunaqa, may rishankunapipis


57੅Piru chaynu nitinqa, chay '\XVSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNX‫ێ‬
runakunaqa mana uyapanar ranllapa kriyirna washakananllapapaq.
rinrinllapata kirpar, qayƚKDNXULPD, 5੅Paykunamanta uknin Felipimi, Samaria

tukuynin kallparanllapa Estebantaqa SZLEOXPDQULUƚKDUTD, Dyuspa Akrashan


aypaq. 58੅Chaymanta ayparqa, chay &ULVWXQSDT\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ.
pwiblumanta lluqshichir, rumikunawan 6੅&KD\QX\DƚKDFKLNXWLQPLWXNX\OD

sitaranllapa. Chaymi chay llullakuq tantakashakunaqa kusalata uyakuqllapa,


WLVWLJXNXQDTDUDƚKSDQOODSDWDXUTXU Felipe imata nitinpis. Chaynullami
inkargaranllapa uk musu runa Saulo rikaqllapapis Felipe, '\XVSDSXGLUQLQ‫ێ‬
shutiqta. wan milagrukunata ruratin ima. 7੅Kusa
59੅Chaynu sitayatinllaparaqmi, DFKNDUXQDNXQDG\DEOXSD\DUSX\QLQ‫ێ‬
Estebanqa mañakuran kaynu nir: wan kaqkuna alliyaqllapa. Felipita uyar,
“Amituy Jesucristo, ispirituyta dyablukunapa yarpuynin runakunata
rikapamanki”. qayƚKDFKLU, lluqshiqllapa. Chaynullami
60੅Chaynu nirqa, qunqurikur kusala DFKNDPDQDNX\X\WDSX\WLTNZLUSX\‫ێ‬
jwirtita rimar niran: “Taytituy, amami junkuna, chaynulla kujukunamapis
ND\XFKDNXVKDQOODSDWDTDNZLQWDFKDQNL‫ێ‬ alliyaranllapa. 8੅Chaynu katinmi, chay
chu” nir. SZLEOXSLTDWXNX\ODNXVDWDDOLJUL\DT‫ێ‬
Chaynu nirqami, wanuranna. llapa.
9੅Piru chaypiqami karan uk runa,
Saulumi kriyiqkunata kusata Simón shutiq. Paymi unaymanta-pacha
qischaran Samaria pwiblumanta runakunata

8
1-2੅Chayta rikarmi, Sauluqa wasqakur, kriyichisha karan: Payqashi
yarpuran: Estebanta wanuchirqami kusa puytiq runa nir. 10੅Chaymi tukuy
allinta tukuyanllapa nir. Nataq chay wamrantin, rukuntin paytaqa kusata
kusala allin llakipakuq runakunalami uyakuqllapa. Paykunami niqllapa: “Kay
Estebantaqa pamparanllapa kusata runa, Dyuspa pudirninwan. Chayrayku
paypaq waqar ima. Chaymanta chay tukuy riqchaq milagrukunata rurayta
diyallami Jerusalenpiqa, Jesucristupi puytin” nir. 11੅Chaynu nir imami,
+HFKRV੄8 268

paytaqa kusata kasuqllapa QXTDNXQDUXUDVKD\OODSDWDUXUDQD\NL‫ێ‬


unaymanta-pacha wasqakur kriyichisha paqqa. Chaqa qampa shunquykiqami
kashanrayku. Dyuspaqqa mana allinchu. 22੅Chaymi
12੅Piru Felipe, Dyuspa shumaq ashwan uchaykita dijar, Tayta Dyusman
rimayninta Jesucristupa shutinpi WLNUDNDUPDxDNX\LFKDSLVSLUGXQDVKXQ‫ێ‬
kriyirmi, Dyuspa mantakuyninpi PDQFKD\PDQDDOOLQWD\DUSXVKD\NL‫ێ‬
NDZVDQDQOODSDSDTQLU\DƚKDFKLNXWLQPL, mantaqa. 23੅&KDTD\DƚKD\DQLPL
warmipis ullqupis kriyirna tukuyla shunquykipiqa kusata inbidyakayanki
shutikuranllapa. 13੅Chaynulla chay nir. Chaymi uchaykiqa prisu yupayna
wasqakuq Simonpismi, Felipe nishanta purichishuyan nir.
kriyir, shutikuran. Chayna Felipipa 24੅Chaynu Pedro nitinmi, Simonqa

pullan puriqna qallariran. Achka niran:


milagrukunata Felipe ruratin rikar, —$PLWXQFKLNPDQPDxDNXSDPD\‫ێ‬
Simonqa kusalata dispantakaran. llapari. Chaqa manami munanichu chay
14੅&KD\PDQWD-HUXVDOHQSLDSXVWXO‫ێ‬ QLPDVKD\NLOODSDQXOODLPDSLVSDVDPD‫ێ‬
NXQDTD´6DPDULDSZLEOXSLUXQDNXQDTD‫ێ‬ nantaqa nir.
shi Dyuspa rimayninpi kriyishallapana” 25੅Chaymanta Pedruwan Juan, Dyuspa

QLU\DƚKDUTD, Pedruwan Juanta ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXUOODSDQDTD,


NDƚKDUDQOODSD. 15੅Paykunaqa Samaria tikrakaranllapana Jerusalenman,
SZLEOXPDQƚKDUTD, '\XVPDQPDxDNX‫ێ‬ Samariapa pwiblunkunapipis Dyuspa
ranllapa Santu Ispiritunwanna mushuq VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXTQXLPD.
kriyiqkunaqa kananllapapaq. 16੅Chaqa,
manaraqmi kriyiqkunamanqa Felipimi parlaran Etiopiamanta
shamushachu karan, Dyuspa Santu runawan
Ispiritunqa. 3LUXSD\NXQDTDPLVKXWLNX‫ێ‬ 26੅Chaymantaqami Dyuspa uk
VKDOODSDQDNDUDQ$PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬ angelnin Felipiman rikarir niran:
tupa shutinwanqa. 17੅Chaymi Pedruwan —Sharir riy surlawman, Jerusalenman
Juanqa, kriyiqkunapa ananman nanta rishaykinu Gaza pwiblukaman.
PDNLQNXQDWDƚKXUDWLQ, Dyuspa Santu Chay nanqami chunllaq lugarta pasan.
Ispiritunwanna paykunaqa kidaranllapa. 27੅Chaymi Felipiqa sharir, riran.
18-19੅Chaynu apustulkuna kriyiq Riyarmi, nanpiqa rikaran Etiopía
runakunapa ananman makinkunata pwiblumanta uk runata. Payqami uk
ƚKXUDWLQOODSD, Dyuspa Ispiritun kusa karguyjun eunuco karan. Chay
paykunawan kidatin rikaran, chay payllami gubyirna Candace shutiqpa
Simonqa. Chaymi apustulkunata imankunata rikaq. Chay runami risha
qillayta arnir, kaynu niran: karan Jerusalenman Tayta Dyusta
—Chay pudirta qumayllapa, nuqapis aduraq. 28੅&KD\PDQWDTDVKDQSZLEOXQ‫ێ‬
makiykunata mayqanpa ananman man tikrakar, uk karritapi tasha riyaran,
ƚKXUDWL\TD, '\XVSD6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬ Dyuspa rimaqnin Isaías iskribishan
wanna paykunaqa kananpaq nir. libruta liyiqnu. 29੅Chaymi Dyuspa
20੅Chaynu nitinmi, Pedruqa niran: Ispiritun Felipitaqa niran:
—Tayta Dyus pudirninta qumanchik —Rir qimikay wak karritaman nir.
chayta rantinashaykirayku, TLOOD\QLNL‫ێ‬ 30੅Chaymanta Felipe chay karritaman

wan pulla chinqankillapa. 21੅Qamqa qimikar chay runa, Isaiaspa librunta


mana ima dirichuyjunchu kanki liyiqta uyaparqa, kaynu nir tapuran:
269 +HFKRV੄8੄9

—¿,QWUDNDQNLFKXND\OL\L\DVKD\NL‫ێ‬ Chaymi chaypina Felipiqa shutichiran


taqa? nir. eunucutaqa. 39੅Chaymanta yakumanta
31੅Chaynu taputinqa chay runaqa lluqshitinllapaqa, Amitunchikpa
niran: Ispiritun Felipitaqa illaqmanta apatin,
—¿Imanunari intrakashaq, mana chay runaqa mana rikarannachu. Piru
mayqanpis intrachimatinqa? nir. chaynumapis ashwan kusa aligrina
Chaymi Felipitaqa rugaran kaynu nir: riran. 40੅Nataq Felipiqa Azoto pwiblupi
—Karritayman iqamur qichqaypi tay rikariran. Chaymi pwiblun pwiblun
nir. riran, Dyuspa shumaq rimayninta
32੅Nataq chay librupi liyiyashanqami \DƚKDFKLNXTQX, Cesarea pwibluman
kaynu niyaran: ƚKDQDQNDPDQ.
“Imanutaq Uyshata wanuchitin,
millwanta rututinllapamapis Saulumi Amitunchikpina kriyiran

9
uyarala, 1-2੅Chaykamanqa Saulo-shuypaqa

FKD\\XSD\PLSD\SLVPDQDLPDWD‫ێ‬ mana shaykuq, rimapakur puriran,


pis rimaranchu. Amitunchikpi kriyiqkunata wanuchiyta
33 Pinqaypaqta ruraranllapa. yarpur. &KD\PLNXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬
Chaynulla mana llakiparchu, allin kunaman rir mañakuran uk urdinta.
runa katinmapis uchacharanllapa. Chaywanna Damasco pwibluman rir,
3LUXPD\TDQSLVPDQD\DUSXUDQ‫ێ‬ tantakananllapa wasikunaman yaykur
chu ¿LPDQXPLSD\TDPD\GL‫ێ‬ Jesuspi kriyiqkunataqa tarir ullquta,
yaqa kanqa? nirqa. ZDUPLWDLPDSULVXU-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬
&KDTDZDQXFKLUQDND\SDFKD‫ێ‬ man apamunanpaq. 3-4੅Chaymanta,
manta ashuchiranllapa” nir. 'DPDVFRSZLEOXPDQULUƚKD\DWLQOODSD‫ێ‬
34੅Chaymi chay karguyjun runaqa naqa, nanpi illaqmanta kusala llipya
tapuran Felipitaqa kaynu nir: intiru, syilumanta achkirachikamuran
—Willamay-ari, ¿pipaqtaq rimayan Saulo kayashanmanqa. &KD\QXDFKNLUD‫ێ‬
kay Dyuspa rimaqninqa? ¿Payllapaqchu, chikamutinqa, pachaman ratar, uk
manaqachu ukpaq? rimayta uyaparan kaynu niqta: “¡Saulo,
35੅Chaymanta Felipiqa chay runa Saulo! ¿Imapaqtaq ikiypi puriyanki
liyiyashanpaq willar, intrachiran qischamanaykipaq?” nir.
Jesuspaq: ´,PDQXPLZDVKDPDQFKLN‫ێ‬ 5੅Chaymi Sauluqa niran: “ Mayqantaq
¿
llapa” nir. 36੅Chayna parlar riyarllapaqa, kanki, Taytituy?”
uk lugar yakuyjun kaqta pasayarqa, Chay rimaqqami niran: “Nuqami
chay karguyjun runaqa niran: Jesús kani, mayqanpa ikinpiƚKL
—Kaypi kan yaku. ¿Manachu nuqapis qischanaykipaq puriyanki chay.
shutikuyman? nir. [Chaynu purirqami qamlla mana
[37੅Felipiqa niran: allintachu rurakayanki, imanuƚKL
—Tukuy shunquykiwan kriyitkiqami, turumaqa yapukuyar, ikiman matqakur,
puytini shutichishuyta. ULMDSLƚKDFKLNDUTDSD\OODQDQDFKLNXQ
Chaymi chay runaqa niran: chay yupay”.
—Kriyinimi, Jesucristuqa Dyuspa 6੅Chaymi Sauluqa manchaysalla

Wamran nir.] chukchukyayar, kaynu nir tapuran:


38੅Chaymi karritanta yarachir, LVKNDQ‫ێ‬ “Taytituy, ¿imatataq ruranaypaq allin
tin ishkir, yaykuranllapa yakuman. kanqa?” nir
+HFKRV੄9 270

Amitunchikqa niran:] “Sharir, riy gubyirnunkunata ima. 16੅Nuqami


Damasco pwibluman. Wakpimi paytaqa intrachishaq, nuqapaq rimar
willashunqallapa imatami ruranki \DƚKDFKLNXUTDNXVDWDTLVFKDND\DQTDµ
nirmapis”. nir.
7੅Chaynulla Sauluwan riqkunapis 17੅Chaynu Amitunchik nitinqa,

uyaparan chay rimaytaqa. Piru manami Ananiasqa riran, chay maypiƚKL6DXOR


mayqantapis rikaranllapachu. Chaymi kayashanman. &KD\PDQƚKDUTD,
kusalata dispantakaranllapa. wasiman yaykur Saulupa ananpi
8੅Chaymanta, Sauluqa ratashanmanta PDNLQNXQDWDƚKXUDU, niran:
sharir, manana rikakuyta puytiranchu. —Kriyiq masiy Saulo, QDQWDVKDPX‫ێ‬
Chaymi pullan kaqkunaqa, makinmanta yatki Amitunchik Jesús qamman
aysakurna, aparanllapa Damasco ULNDULUDQFKD\SD\PLNDƚKDPDVKD
pwiblumanqa. 9੅Chaypiqami kimsa nawiki rikakutinna, Santu Ispiritu
diyatana karan mana chapakur; mana qamwanna kananpaq nir.
mikur, PDQDLPDWDSLVXS\DULPDODPD‫ێ‬ 18੅Chayta nitinmi chay kutilla, Saulupa

pischu. nawinmantaqa pispa yupaylla


10੅'DPDVFRSZLEOXSLTDPLWDT$PLWXQ‫ێ‬ wiqtikuna rataran. Chaymi qashan
chikpi kriyiq uk runa Ananías. Chaymi rikakurna sharir shutikuran. 19੅&KD\‫ێ‬
Amitunchikqa, rikapakuyninpi payman mantaqa mikur kusa jwirsayjunna
rikarir, kaynu niran: “¡Ananías!” tikrakaran. Chayna Jesucristupi
Payqa niran: “Kaypimi kani, Taytituy” kriyiqkunawanqa pullana taran
nir. Damasco pwiblupiqa, ayka diyallataqa.
11੅Chaymi, Amitunchikqa niran:

“Sharir, riy chay kalli Dirichu 6DXOXPL'DPDVFXSL\DƚKDFKLNXUDQ


shutiqman. Chaypimi Judaspa wasinpi 20੅Chaymantami Sauluqa, Damasco
tapukuy uk runa Saulo shutiqpaq. SZLEOXSLTD,VUDHOUXQDNXQDSDWDQWDNDQDQ‫ێ‬
Payqami Tarso pwiblumanta. Paymi OODSDZDVLNXQDSL\DƚKDFKLNXUDQ, ´-HVXFULV‫ێ‬
Dyusman kusata mañakuyan. 12੅Chaymi, tuqa, Tayta Dyuspa Wamranmi” nir.
rikapakuyninpi rikashusha wasiman 21੅&KD\QX\DƚKDFKLNXWLQPL, tukuy chay

ƚKDU\D\NXU, makikikunata ananpi X\DNXTNXQDTDGLVSDQWDNDVKDOODQLQDNXT‫ێ‬


ƚKXUDWNLTDVKDQULNDNX\DQµQLU. llapa: “¿Manachu kay runa Jerusalenpiqa,
13੅Chaynu Amitunchik nitinmi, Jesuspi kriyiqkunapa ikinpi puriq prisur
Ananiasqa niran: “Taytituy, kusa achka ima qischananpaq? ¿Manachu chaynu kar,
runakunami parlamashallapa paypaqqa, kaymanpis shamuran Jesuspi kriyiqkunata
tukuy mana allinkunata Jerusalenpi prisur, kurakunapa mantaqninman
qampi kriyiqkunata rurashanpaq. qukunanpaq?” nir.
14੅Kananqami chay runaqa kay Damasco Chaynu nir imami, paykunapura
pwiblumanna shamusha, kurakunapa parlaqllapa. 22੅3LUXFKD\QXQLQDNXWLQ‫ێ‬
PDQWDTQLQNXQDNDƚKDPXWLQ, qampi llapamapis, Sauluqa mana mayqantapis
kriyiqkunata apar prisunanpaq” nir. mancharchu, NXVDWDDQLPDNXU\DƚKDFKL‫ێ‬
15੅Chaynu nitinmapis, Amitunchikqa kuran: “Jesusmi, Dyus Akrashan Cristun
ND\QXQLUNDƚKDUDQ: “Riy. Chaqa chiqap washamaqninchikllapaqa” nir.
paytami akrasha kani nuqapaq rimar &KD\QXQLU\DƚKDFKLNXWLQPL, Damasco
\DƚKDFKLQDQSDTFKD\,VUDHOUXQDNXQDWD, pwiblupi taq Israel runakunaqa alliplata
chaynulla mana Israel runakunata, yarpupakuranllapa.
271 +HFKRV੄9

23੅Chaymanta, D\NDGL\DNXQDSDVDWLQ‫ێ‬ Santu Ispiritun yanapatinmi, masna


naqa, chay runakunaqa tantakar achkayaranllapapis.
SDUODUDQOODSD6DXOXWDTDZDQXFKLQDQ‫ێ‬
llapapaq. 24੅3LUX6DXOXTDPL\DƚKDUDQ, Pedrumi Eneasta allicharan
tukuy unaq, WXNX\WXWDVKLFKD\ƚKLTQLT‫ێ‬ 32੅Chay tyimpukunapimi Pedruqa,
ninkunaqa yarakuyan, FKD\SZLEOX‫ێ‬ Jesucristupi kriyiqkunata watukur
manta lluqshina punkupi, pay yarquqta puriq. Chaymi Lida shutiq pwiblupi
wanuchinanllapapaq nir. 25੅Chaymi taqkunatapis riran watukuq. 33੅Chayman
Jesucristupi kriyiqkunaqa Saulutaqa uk ƚKDUTDPL, tarinakuran uk runa Eneas
kanastaman itar, chay pwiblupa shutiqwan. Paymi mana kuyuyta puytiq
ridurninpi rumiwan llutakasha pata kaq kwirpuyjun kar, uchu añupaqna
chaypa ananman iqachir, chaylata tuta mantanlapi karan. 34੅Paytami Pedruqa
waqtalawman ishkichiranllapa. niran:
—Eneas, kananqami Jesucristo
Saulumi Jerusalenpi alliyachishunna. Chaymi sharir, PDQWD\‫ێ‬
26੅Chaymanta Saulo, -HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ kita tantay nir.
PDQƚKDUTD, -HVXFULVWXSLNUL\LTNXQD‫ێ‬ Chaynu nitinmi, Eneasqa chay kutilla
man pullachakayta munaran. Piru payta allinna shariran. 35੅Chaymi, chay Lida
kusata manchashanllaparayku mana pwiblupi, Sarón pwiblupi taqkunaqa,
kriyiranllapachu, “Jesucristupi rikaran imanumi Eneas sharitinmapis.
kriyiyanqa” nirqa. 27੅Nataq Bernabimi Chayta rikarmi, uchanllapakunata dijar,
Saulutaqa aparan apustulkunaman. Jesucristupina kriyiranllapa.
Chaymi apustulkunataqa parlaran,
imanumi Sauluqa nanpi Amitunchikta Pedrumi Dorcasta kawsachimuran
rikatin, payqa parlaran, chaynulla 36੅Lida pwiblupa shipchanpimi kaq uk
LPDQXPL\DƚKDFKLNXUDQ$PLWXQFKLN pwiblu Jope shutiq. Chaypimi karan uk
Jesuspaq Damasco pwiblupi, mana warmi, Amitunchikpi kusata kriyiq.
mayqantapis manchar imachu nir. Paymi shutiq Tabita. Nataq, griego
28੅Chaynami Sauluqa Jerusalenpi rimaypi-shuypaqa “Dorcas” nir. Chay
kidar, paykunawanna puriran. 29੅&KD\‫ێ‬ warmisitaqami kusa allinkunata rurar,
nullami mana manchakur imachu mana imayjunkunata yanapar ima
$PLWXQFKLNSDT\DƚKDFKLNXT, chay kawsaq. 37੅&KD\PDQWDPLFKD\GL\DNXQD‫ێ‬
griego rimaq Israel runakunawan parlar, piqa qishar wanuran. &KD\PLNZLUSXQ‫ێ‬
willanakur ima. 3LUXFKD\UXQDNXQD‫ێ‬ taqa paqachir ima aparanllapa wasipa
TDPL6DXOXWDTDZDQXFKL\WD\DUSXUDQ‫ێ‬ DOWXQXQDNDTQLQNZDUWXPDQFKXWDUD‫ێ‬
llapa. 30੅Chaymanta kriyiq masinkuna chiq. 38੅Chaymi chay Lida pwiblupi
FKD\WD\DƚKDUPL, Saulutaqa Cesarea Pedro katin, Dorcaspa kriyiq
pwibluman apar, paypa pwiblun PDVLQNXQDTDLVKND\UXQDWDNDƚKDUDQ‫ێ‬
7DUVXPDQQDNDƚKDUDQOODSD. llapa, Pedruta kaynu willananllapapaq:
31੅Chaynami Judeapa, Galileapa, “Dorcas wanusha katin, kananllashi
Samariapa pwiblunkunapi Jesucristupi rinki Jopiman, ama tardarchu” nir.
NUL\LTNXQDTDNXVDVKXPDTWDQDNDZVDT‫ێ‬ 39੅Chaymi Pedruqa paykunawan riran.

llapa, mana qischakarnachu. Chaymi &KD\PDQWDƚKDWLQTD, aparanllapa


ashwan Amitunchik munashannulana Dorcas chutarayashanman. Chaypimi
kawsaqllapapis. Chaynulla Dyuspa achka byuda warmikuna, Dorcaspa
+HFKRV੄9੄10 272

ridurninman tantakasha, kusata 4੅Chaymi, Corneliuqa angelta kusata

waqayaranllapa. Chaynu waqarllapami, chapar manchakur, tapuran: “¿Imatataq


Pedrutaqa uknin uknin rikachiranllapa, munanki, Taytituy?” nir.
PDQDUDTZDQX\DUUDƚKSDQWDUXUDVKDQ‫ێ‬ Angelqa niran: “Tayta Dyusmi
kunata ima. uyashusha, payman mañakutki. &KD\QX‫ێ‬
40੅Chayna Pedruqa, chay ruripi lla, mana imayjunkunata yanapatkipis,
kaqkunataqa tukuyta waqtaman urqur, shumaqta rikashusha. 5੅Kananlla Jope
payqa qunqurikur Dyusman mañakuran. SZLEOXPDQNDƚKDNX\DSDPXQDQOODSD‫ێ‬
Chaymantaqa chay wanushata chapar, paq uk runa Simón shutiqta. Paytami
niran: ninllapapis Pedro nir. 6੅Payqami tukayun
—Tabita, shariy, nir. Simón, qarata blanduchar trabajan
Chaynu nitinmi, chay warmisitaqa chaypa wasin, mar yakupa manyanlapi,
chay kutilla, QDZLQNXQDWDFKDSDNXFKL‫ێ‬ chaypi tayan. [Chaymi shamurqa imata
ran. Chayna Pedruta rikarqa, das taran. ruranaykipaqpis willashunqa]”.
41੅Chaymanta, Pedruqa makinmanta 7੅Chaynu ángel parlar ritinnaqa,

chutar sharichir, kriyiq masinkunata, Corneliuqa uk suldadunta, chaynulla


byuda warmikunata qayar, Dorcastaqa ishkay sirbikuqninta qayamuran. Chay
kawsaqtana paykunapa naypanman suldadunqami Dyuspi kusata kriyiq.
apamuran. Chaynulla pay Corneliutapis kusata
42੅Chaymi chayta Jope pwiblupi kasuq. Chaynu katinmi Corneliuqa chay
\DƚKDUOODSDTD, NXVDODDFKNDNUL\LUDQ‫ێ‬ suldadunpaq kusata yarpuq. 8੅Qayamur
llapa Amitunchikpiqa. 43੅Pedrupismi, paykunata chay rikashanta manyaqla
achka diyakunata Jope pwiblupiqa parlarqa, NDƚKDUDQ-RSHSZLEOXPDQ.
kidaran, uk runa Simón shutiqpa 9੅$OODTQLQTD\DTTDQD-RSLPDQƚKD\DWLQ‫ێ‬

wasinpi. Simonqami qarata blanduchar llapa, alas dusi yupaynaqa Pedruqa iqaran
trabajaq. wasipa ananman, '\XVPDQPDxDNXQDQ‫ێ‬
paq. 10੅Payqari kusata mallaqnar, PLNXQD‫ێ‬
Pedrumi Corneliuwan yaran. &KD\PDQWDPLNXQDQWDNDPDNDFKL‫ێ‬

10
1੅Nataq Cesarea pwiblupimi taq nanllapakamanqa, rikapakuyninpi rikaran
uk runa Cornelio shutiq. Paymi V\LOXNLƚKDNDTWD. 11੅&KD\QXV\LOXNLƚKDND‫ێ‬
uk kwartil Italiano shutiqmanta tinqa unaqmanta ishkimuyaran uk atun
suldadukunapa uk mantaqnin karan. pullu kada manyankunamanta watakasha.
2੅Payqami mana Israel runa karmapis 12੅Chay pullu watakashapa rurinpiqa karan

tukuy chay wasinpi ayllun taqkunawan tukuy riqchaq mana mikuypaq


Dyusta allipta kasur, aduraqllapa. animalkuna, NZDWUXƚKDNL\MXQDQLPDONXQD,
Chaynu karmi, TLOOD\QLQNDTNXQDPDWD‫ێ‬ largu kurukuna, pariq kurukuna ima.
pis, Israel runa ministiqkunata qur 13੅Chay rikapakuyninpi uyaparanpis

yanapaq. Chaynulla waran waran syilumanta kaynu niqta: “Pedro, sharir


Taytanchik Dyusman mañakuq. wanuchir, mikuy” nir.
3੅Chaymi uk diyaqa tardi, alas tris 14੅Piru Pedruqa niran: “Mana Taytituy.

yupayna katin, &RUQHOLXTDULNDSDNX\‫ێ‬ Chaqa chay riqchaq mana mikuypaq


ninpi Dyuspa angelninta rikaran. animalkunataqa mana mikushachu kani
&KD\PL'\XVSDDQJHOQLQTDSD\NDVKDQ‫ێ‬ maydiyapis” nir.
man yaykur, kaynu niqta uyaparan: 15੅Chaynu nitinqa, qashan chay

“¡Cornelio!” nir. rimaqqa niran: “Tayta Dyus tukuy


273 +HFKRV੄10

imatapis ‘Allin’ nishantaqa, ama ‘Mana Chaymanta allaqninqa paykunawan


allin’ niychu qamqa” nir. pullalla riranllapa. Chaynulla wakin
16੅Chaynullamiri kimsa kuti willaran. chay Jope pwiblupi, '\XVSLNUL\LTNXQD‫ێ‬
Chaymantaqa qashan tikrakaranna pis pullan yapar riran Pedrutaqa.
syiluman chay pulluqa.੆h 17੅Pedruqa 24੅Jope pwiblumanta lluqshirqa,

NXVDWD\DƚKD\WDPXQDUDQFKD\ULTFKDT allaqninraq Cesarea pwiblumanqa


rikapakushanpaq, ¿imataq kanqa ƚKDUDQOODSD. ƵKDWLQOODSDTD, Corneliuqa
chayqa? nir. &KD\SDTNXVDWD\DUSXSD‫ێ‬ ayllunkunawan amigunkunawan
kunankaman, &RUQHOLRNDƚKDVKDQ tantakasha, Pedrutaqa yarayasha
UXQDNXQDTDƚKDUDQQD6LPRQSD karanllapa. 25੅3HGURƚKDWLQTD,
wasinmanqa, Pedrupaq tapukur. 18੅Chay Corneliuqa lluqshiran tariq, naypanpi
ZDVLPDQƚKDUQDTDNXVDMZLUWLWDULPDU qunqurikur adurananpaq. 26੅Piru mana
tapukuranllapa: chayta munarchu kaynu nir sharichiran:
—¿Kaypichu Pedro ninllapa Simón —Shariy taytituy. Nuqapismi qam
shutiq runa tan? nir. yupay runala kani nir.
19੅3HGUXTDULFKD\ULTFKDTULNDSDNX\‫ێ‬ 27੅Chaynu paywan parlaqnu riyar

ninpaq yarpuyatinlla, Dyuspa Santu wasinman yaykurqa, chay wasi ruripiqa


Ispiritunqa niran: “Chapay. Kimsa achka runa tantakashata tariran.
runakuna maskashuyan. 20੅Sharir, ishkir 28੅Chaymantami Pedruqa tukuyta chaypi

paykunawan riy ama imapaqpis kaqkunataqa niran:


yarpupakurchu. Nuqami chay —4DPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSD
UXQDNXQDWDTDNDƚKDPXVKDNDQL nuqakunapa kustumriyllapata. Israel
qamman shamunanllapapaq” nir. UXQDNXQDNDWL\OODSDNXVWXPUL\OODSD‫ێ‬
21੅Chaymi Pedruqa wasipa ananmanta qami intrachimanllapa: Ama
ishkimur, &RUQHOLRNDƚKDVKDQ XNODZPDQWDUXQDNXQDZDQTDWDQWDND‫ێ‬
runakunataqa niran: nayllapapaqchu, ama wasinmanmapis
—Nuqami kani Simón Pedruqa. yaykunayllapapaq imachu. Piru Tayta
¿Imalapaqtaq shamushaykillapa? nir. '\XVPL\DƚKDFKLPDVKDDPDVKLSLWDSLV
22੅Paykunaqa niranllapa: nishaqchu: ‘Mana watukuypaqchu,
—1XTDNXQDPLVKDPXQLOODSDVXOGDGX‫ێ‬ mana allinchu ima’ nirqa. 29੅&KD\UD\‫ێ‬
NXQDSDNDSLWDQQLQ&RUQHOLRNDƚKDPD‫ێ‬ kumi qayachimatkillapaqa, utqaylla
tinllapa. Paymi allipta Dyuspi kriyin. shamusha kani, mana imapaqpis
Chaymi Israel runakunapis paytaqa ukmanta yarpur imachu. Chaymi
kusata rispitanllapa, munanllapa ima. \DƚKD\WDPXQDQLQD¿imalapaqtaq
3D\&RUQHOLXPLNDƚKDPDVKDOODSDSD\SD qayachimashaykillapa kanqa? nirmapis.
wasinman rir willatki uyakushunanpaq. 30੅Chaymi Corneliuqa niran:

Chaqa payqa nimaranllapa Dyuspa —Kananwanqa kwatru diyana, kay


angelninshi willasha, qam rir wasinpi uras yupay nuqaqa kay wasiypi ayunar,
willatki uyakushunanpaq nir. Dyusman mañakuyaray. Chaykamanmi,
23੅Chaynu nitinllapaqami, Pedruqa naypaypi uk runa allipla yuraq intiru
samachiran wasin ruriman. Chaypimi UDƚKSD\MXQULNDULUDQ. Chaymi nimaran:
pullana chay tutaqa kidaranllapa. 31੅‘Cornelio, Dyusman mañakutkimi,

h¬10.16 Dyus, Pedruta kay rikachishanpaqmi intrachinayaran, mayqan runapis Dyuspi kriyiq
kar, maylawmanta karpis, chaylla Dyuspaqqa. Mana ukman ukmanchu nir.
+HFKRV੄10 274

payqa uyapashusha. Chaynulla, mana \DƚKDQNLOODSD. 39੅Chaqa nuqakunami


imayjunkunata yanapatkipis payqa rikasha kanillapa Jesús tukuy imata
shumaqta rikashusha. 32੅.DƚKD\ Jerusalenpi, Judeapa pwiblunkunapi
runakunata Jope pwibluman Simonta, ima rurashanta, chaynulla kruspi klabar
3HGURQLQOODSDFKD\WDDSDPXQDQOODSD‫ێ‬ wanuchishanllapamatapis. Chaymi
paq. Mar yakupa manyanpimi chay nuqakunaqa tukuy chaykunapaqqa
tukayun qarata blanduchar trabajaqpa tistigu kanillapa. 40੅Piru Dyus, kimsa
wasinpi tayan’ nir. diyamanta kawsachimutinmi,
33੅“Chaynu nimatinmi, utqaylla nuqakunaman rikariran. 41੅Manami
NDƚKDNXUD\VKDPXQD\NLSDT. Qamqami tukuyla runakunamanchu rikarimuran.
mana ima mana allinkunataqa Ashwanmi Dyus nuqakunata tistigukuna
yarpurchu, ashwan utqaylla NDQD\OODSDSDTDNUDPDVKDQOODSDNXQDOD‫ێ‬
shamushayki. Kanan-shuypaqari man rikariran. Chaqa kawsamutinqami,
tukuyla, kaypi kanchikllapa, Dyuspa paywan mikurayllapa, upyarayllapa
naypanpi. Chaymi kusata uyakushuyta ima.
munanillapa, tukuy imata Amitunchik 42੅´&KD\PDQWDPLSD\TDNDƚKDPDUDQ‫ێ‬

ZLOODVKXVKDQXTDNXQDWDZLOODPDQD\NL‫ێ‬ llapa, rir tukuyta intrachinayllapapaq:


llapapaq chayta rimatki” nir. ‘Dyusmi, -HVXVWDTDNDƚKDPXVKD
wanuqkunata, kawsaqkunata allita rikar
Pedrumi Corneliupa wasinpi \DƚKDQDQSDT·QLU. 43੅Chaqa Dyuspa
rimaran tukuy rimaqninkunami Jesuspaq kaynu
34੅Chaymantami Pedruqa paykunata nisha kayaq: ¶7XNX\SD\SLNUL\LWLQOODSD‫ێ‬
niran: shi tukuy uchankunamanta payqa
—Kananqami allita intrakanina, pirdunayanqa’ nir”.
chiqaptami Dyusqa mana ukmanta
ukmantachu rikamanchik maylawmanta Mana Israel runakunamanmi Santu
kashamapis nir. 35੅Ashwanmi maylaw Ispiritu shamuran
nasyunmanta, ima ayllumanta karmapis 44੅3HGURFKD\QX\DƚKDFKLNX\DWLQPL,

payta kasusha, allinkunata rurashaqa, tukuy chay uyakuqkunamanqa Dyuspa


NXVDPXQDVKDQZDPUDQSDTQDULTVLPDQ‫ێ‬ Santu Ispiritun shamuran. 45-46੅Chaymi
chik. 36੅Nuqakuna Israel runakunatami Santu Ispiritu uyakuqkunaman shamutinqa,
willamashallapa, tukuypa Amun Israelmanta kriyiq runakuna Pedruwan
Jesusrayku, imanumi Dyuswanqa ƚKDVKDNDUDQFKD\NXQDTD, alliplata
shumaqta kawsanayllapapaq nir. dispantakaranllapa. Chaqa chay
37੅´4DPNXQDTDPLDOOLWD\DƚKDQNLOODSD uyakuqkunaqa ukman rimaykunapi Dyusta
Israel pwiblupi pasashantaqa. 1D\SDTWD‫ێ‬ alabaqta uyaparanllapa. &KD\PL\DUSXUDQ‫ێ‬
TDPL'\XVQLQFKLNTDDNUDUDQ6KXWLFKL‫ێ‬ llapa: ¿Imanutaq Dyusninchikqa mana
kuq Juanta, Amitunchik Jesuspaq allita Israel runakunatapis Santu Ispiritunta qun?
\DƚKDFKLNXQDQSDT. 38੅&KD\QXOOD\DƚKDQ‫ێ‬ nir. 47੅Chaymi Pedruqa niran:
killapapis, 7D\WDQFKLN'\XV1D]DUHW‫ێ‬ —Nuqanchikkunata yupaylla kay
manta Jesusta Santu Ispiritunta, runakunatapis Dyusninchik Santu
pudirninta qushanpaqmapis. Chaynu Ispiritunta qusha katinqa, ¿ama
karmi Jesusqa allinkunalata rurar, shutikuychu niytachu puytinchik? nir.
runakunata dyablu qischatinmapis 48੅&KD\QXQLUQDTDNDƚKDNXUDQ

washaran, Dyus pullan katin nir imami Amitunchik Jesuspa shutinpina


275 +HFKRV੄10੄11

shutikunanllapapaq.੆i Chaymanta 9੅“Chaynu nitiyqa, chay syilumanta

shutikurnaqa, 3HGUXWDNXVDWDUXJDUDQ‫ێ‬ willamaqqa qashan nimaran: ‘Tayta


llapa ayka diyallataqa paykunawan Dyus tukuy imatapis “Allin” nishantaqa,
kidananllapapaq nir. ama “Mana allin” niychu qamqa’ nir.
10੅Chaynullamiri kimsa kuti willamaran.
Pedrumi kriyiqkunata willaran Chaymantaqa chay pulluqa qashan
imata rurashanpaq tikrakaranna syiluman.

11
1੅Apustulkuna, chaynulla Judea 11੅“Chay kutillami, chay wasi

pwiblukunapi Jesuspi kriyiq ND\DVKD\PDQTDƚKDUDQNLPVDPDQD


runakunapis uyaparanllapana, “Chay Israel runakuna. Paykunataqami,
mana Israel runa kaqkunapis, '\XVQLQ‫ێ‬ &HVDUHDSZLEOXPDQWDNDƚKDVKD
FKLNSDVKXPDTULPD\QLQSLNUL\LVKD‫ێ‬ karanllapa nuqata apamananllapapaq.
llapana” nir. 2੅&KD\PL-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ 12੅Chaymi, Dyusninchikpa Santu

PDQTDVKDQ3HGURƚKDWLQQDTDZDNLQ Ispiritun nimaran paykunawan


Israelmanta kriyiqkunaqa, paywan rinaypaq, DPDXNPDQWD\DUSXUODPDSLV‫ێ‬
willanakuranllapa. Chaqa paykunaqa chu. 3XOOD\PLULUDQND\VD\VLXNQLQFKLN‫ێ‬
yarpuqllapa, mayqanpis Jesuspi kriyiq kunapis. Tukuy paykunawanmi
karmapis, paykunapa kustumrintapis yaykurayllapa chay runapa
rurananllapapaq nir. 3੅Chaymi wasinmanqa. 13੅Chaymi chay runaqa
Pedrutaqa tapuranllapa kaynu nir: parlamaranllapa imanushi uk ángel
—¿,PDSDTWDTULUD\NLFKD\NXVWXPULQ‫ێ‬ wasinman yaykur kaynu willaran nir:
chikta mana ruranllapachu chaykunapa ¶-RSHSZLEOXPDQNDƚKDNX\DSDPXQDQ‫ێ‬
wasinmanqa? Chaynulla ¿imapaqtaq paq uk runa Simón shutiqta, chay Pedro
paykunawan pulla mikushayki ima? nir. ninllapa chayta. 14੅Pay shamurmi
4੅Chaynu taputinllapami, Pedruqa willashunqa, imanumi qam, chaynulla
manyaqmanta parlaran tukuy ima WXNX\D\OOX\NLNXQDPDSLVZDVKDNDQNL‫ێ‬
pasashankunata, kaynu nir: llapa’ nir.
5੅—Nuqaqa Jope pwiblupi karay. Chaypi 15੅“Chaymi, SD\NXQDWD\DƚKDFKL\D‫ێ‬

kar Dyusman mañakuyarmi, ULNDSDNX\‫ێ‬ tiyqa, Dyuspa Santu Ispiritunqa


niypi rikaray syilumanta uk atun pullu paykunaman shamuran, imanutaq uk
kada manyankunamanta watakasha kuti shamuran nuqanchikkunaman
nuqaman ishkimuqta. 6੅Chaymi, chaypa chaynulla. 16੅Chaymi chaymantaqa
rurinman chapakurqa rikaray mana yarpuray Amitunchik nishanta. Chaqa
PLNX\SDTNZDWUXƚKDNL\MXQDQLPDONXQDWD, niqmi: ‘Chiqaptami Shutichikuq Juanqa
utiq kurukunata, largu kurukunata, pariq yakulawan shutichikuran. Piru
kurukunata ima. 7੅Chaynullami uyaparaypis '\XVTDPLTDPNXQDWDTD6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬
syilumanta kaynu nimaqta: ‘Pedro sharir wan shutichishunqallapa’ nir. 17੅Chaymi
wanuchir mikuy’ nir. paykunatapis, Amitunchik Jesucristupi
8੅“Chaynu nimatinqa nuqaqa niray: kriyishanrayku, Taytanchik Dyus
‘Mana Taytituy. Chaqa chay riqchaq nuqanchikkunata yupay, Santu
mana mikuypaq animalkunataqa mana Ispiritunta qutinqa, ¿pitaq nuqaqa kani
mikushachu kani maydiyapis’ nir. Dyusninchikta willanaypaq ‘Ama

i¬10.48 Amitunchik Jesuspa shutinpina shutikuranllapa nirqami intrachimanchik, paymi


uchanchikmanta washamanchik nir kriyir shutikunchik nir.
+HFKRV੄11੄12 276

paykunataqa Santu Ispirituykitaqa chaynulla Amitunchikpi kusalata kriyiq


quychu’ nirqa?” karmi, Dyuspa Santu Ispiritunwan
18੅Chaynu Pedro nitin, Jerusalenmanta karanpis. &KD\PL\DƚKDFKLNXWLQTD,
kriyiqkuna uyaparqa uyarala kidar, achka runakuna Amitunchikpi kriyir
ashwan Dyusninchikta alabaran kaynu masna achkayaranllapa.
nir: 25੅Chaymantami Bernabiqa riran Tarso

“Dyusninchikqami chay mana Israel shutiq pwibluman, Sauluta maskaq.


runakunatapis yanapashana, 26੅Chaymi tarirqa, aparan Antioquiaman.

XFKDQNXQDWDGLMDUSD\PDQQDWLNUDND‫ێ‬ Chaypiqami paykunaqa uk añuta,


nanllapapaq. ¡Chaynuqami paykunapis Jesucristupi kriyiqkunawan taran,
tukuy tyimpupaqna kawsanqallapa!” DFKNDUXQDNXQDWD\DƚKDFKLU. Chay
$QWLRTXLDSL\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
Antioquiapi punta kriyiqkuna manta-SDFKDPL-HVXFULVWXSLNUL\LTNXQD‫ێ‬
19੅Estebanta wanuchishallapana karqa, taqa cristianukuna nir riqsiranllapa.
wakin kriyiqkunapa ikinpi puriran 27੅Chay tyimpukunapimi Dyuspa

qischananpaq chay kuntraqninkunaqa. wakin rimaqninkuna, Jerusalenmanta


Chaymi wakin kriyiqkunaqa alsakar riran Antioquiaman. 28੅Paykunapa
riranllapa, Fenicia, &KLSUHSZLEOXNXQD‫ێ‬ ukninmi shutiran Agabo. Paymi kriyiq
man, FKD\QXOOD$QWLRTXtDSZLEOXPDQ‫ێ‬ PDVLQNXQDSDƚKD\SLQSLVKDU, Santu
pis. Chay pwiblukunapiqa Amitunchik Ispiritu rimachitin, niran: “Tukuy
-HVXVSDT\DƚKDFKLTOODSD,VUDHOUXQD intirupimi mallaq tyimpu kanqa” nir.
masinkunalata. Nataq, Chay nishanqami chiqapta karan, chay
wakinkunata-VKX\SDTDPDQD\DƚKDFKL‫ێ‬ 5RPDSDJXE\LUQXQ&ODXGLRPDQWDNX\D‫ێ‬
ranllapachu. 20੅Chaymantaqa ashwan, shan tyimpunpi.
Chiprimanta, Cirene pwiblumanta 29-30੅Chaynu mallaq tyimpu katinmi,

shamuranllapa Antioquía pwibluman. Antioquiamanta kriyiqkunaqa,


Chaypiqami paykunaqa Jesuspa shumaq puytishanllapata qillayta tantar
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLUDQWXNX\FKD\ NDƚKDUDQOODSDFKD\-XGHDSZLEOXNXQDSL
wakin mana Israel runakunatapis. kriyiqkunamanqa. &KD\WDQWDVKDQOODSD‫ێ‬
21੅Amitunchik paykunata yanapatinmi taqa Bernabiwan Saulo aparanllapa
\DƚKDFKLNXWLQOODSDTD, achka runakuna FKD\-XGHDSLNUL\LTNXQDSDULNDTQLQ‫ێ‬
unay mana allin rurayninkunata dijar, kunata qutin, chay paykunana
Amitunchikpina kriyiranllapa. qunanllapapaq chay ministiqkunataqa.
22੅Jerusalenpi kriyiqkuna “Antioquiapi

mana Israel runakuna kusata Santiaguta wanuchir Pedruta


kriyinllapa” nir uyaparqa, Bernabita karsilaranllapa

12
NDƚKDUDQOODSD, rir rikananpaq. 1੅Chay tyimpukunapi gubyirnu
23੅Chaymi, %HUQDEpƚKDUTDULNDUDQ, Herodesqa, TDOODULUDQ-HVXFULV‫ێ‬
Dyusninchik imanu bindisir paykunata tupi wakin kriyiqkunataqa kusata
yanapashanmatapis. Chaymi payqa qischaq. 2੅&KD\PLNDƚKDNXUDQ-XDQSD
alliplata aligriyaran. Chaynulla XNQLQ6DQWLDJXWDLVSDGDZDQZDQXFKL‫ێ‬
paykunataqa kusata kunsijaran, ama nanllapapaq. 3੅Chaynu Santiaguta
imatapis yarpurchu, tukuy shunqunwan wanuchishanpaqmi Israel runakunaqa
VKXPDTWD$PLWXQFKLNWDNDVXQDQOODSD‫ێ‬ kusa shumaqta yarpuranllapa. &KD\UD\‫ێ‬
paq. 24੅Chaqa payqami kusala bwinu, NXPL+HURGHVTDNDƚKDNXUDQ3HGUXWDSLV
277 +HFKRV੄12

aypar karsilananllapapaq. &KD\NXQDWD‫ێ‬ SD\WDTD\DUSXFKL\DUDQ\DQTDPXVTX\‫ێ‬


qami Herodesqa ruraran Pascua fyistapi ninlapi rikaq yupay. 10੅Chaynu
tantakunata mana libadurayjuntachu yarpuyarmapis Pedruqa angelwanqa
mikunchik chay diyakunapi. 4੅Chaqa naypaq kuytakuq suldadukunapa
payqari yarpuran, Pascua fyista pasatin, ƚKD\SLQWDSDVDUDQ. Chaynulla mas
3HGUXWDTDWXNX\UXQDNXQDSDQD\SDQ‫ێ‬ riyarqa uk suldadukunatapis pasaranna.
man apatin, ULNDU\DƚKDWLQOODSD Chaymanta mas naypaqman
wanuchinanpaq nir. Pedro karsilpi UL\DUOODSDTDDVKZDQƚKDUDQOODSDQD
katinqami kuytayaranllapa dyisi-saysi NDUVLOSDZDTWDOOXTVKLQDM\LUUXSXQNXQ‫ێ‬
(16) suldadukuna, kwatru kwatru manpis. Chaymi chay punkuqa paylla
turnanakur ima. 5੅Chaynumiri Pedrutaqa NLƚKDNDUDQ. Chaynami, lluqshir
NDUVLOSLTDVXOGDGXNXQDDOOLWDNX\WD\D‫ێ‬ ishkantin riyatinllapaqa, wakaqpina
ranllapa ama lluqshinanpaq. Piru kriyiq karqa, angelqa paylatana dijaran
PDVLQNXQDTDPLPDQDVKD\NXTPDxDNX‫ێ‬ Pedrutaqa. 11੅Chaymi Pedruqa chaypiraq
yaranllapa Dyusman, Pedrupaqqa. kwintata qukar niran: “Kanan-shuypaqa
Amituyqa chiqapta, angelninta
Pedrutami uk ángel karsilmanta NDƚKDPXVKDZDVKDPDQDQSDT+HURGHV‫ێ‬
lluqshichiran manta, chaynulla Israel runakuna tukuy
6੅Herodes, runakunapa naypanman LPDWDUXUDPDQDQSDTNDVKDQPDQPDWD‫ێ‬
apananpaq diya quyapachanqa, Pedruqa pis” nir.
punuyaran ishkay suldadukunapa 12੅Chaynu kwintata qukarnaqa,

ƚKD\SLQSL, ishkay kadinakunawan alli Pedruqa riran Juanpa maman Mariapa


watakasha. 1DWDTZDNLQVXOGDGX‫ێ‬ wasinman. Kay Juantami Marcos
kuna-shuypaqa karsilpa punkunpi niqllapapis. Chaypimi kusa achka kriyiq
kuytakuyaranllapa. 7੅Chaymantami masinkuna tantakasha, Dyusman
illaqmanta Amitunchikpa uk angelnin mañakuyaranllapa. 13੅Chay wasiman
chaypi rikaritin, kusa llipya intiru ƚKDUQDTDPL, waqta yaykuna
karsilqa tikrakaran. Chaymi angelqa punkumanta takakur qayakuran.
Pedrutaqa qichqanmanta kumsar Chaymi, uk warmi wamra Rode shutiq,
rikƚKDFKLUND\QXQLUDQ: punkumanta qayakuqta uyaparqa
—Utqar shariy, kananlla nir. kallparan rikaq. 14੅Chaymanta,
Chaynu nitinqa chay kutilla, Pedrupa rimayninmanta Pedrutaqa riqsiran.
makinmanta kadinakunaqa rataran Chaymi chay warmi wamraqa kusata
pachaman. 8੅Chaymi angelqa Pedrutaqa aligriyar, SXQNXWDPDQDNLƚKDUFKX
niran: ruriman kallparan wakinkunata willaq,
—$OOLWDZDƚKNDNXU, llanqikita Pedrumi chay punkupi qayakuyan nir.
llanqikuy nir. 15੅Chaymi paykunaqa niranllapa:

Chaynumiri Pedruqa ruraran. Chaymi —Yaruyashayki kanqa nir.


angelqa qashan niran: Chaynu nitinllapamapis, wamraqa
—Qataykita qatakur, nuqapa ikiyta niran:
shamuy nir. —Chiqaptami pay nir.
9੅Chaynu nitinqami Pedruqa angelpa Chaynu nitinmapis, paykunaqa
ikinta riran, ángel rurayashanqachu niranllapa:
chiqap kanqa, manaqachu mana —Manami Pedruchu kanqa.
nirmapis, PDQD\DƚKDUFKX. Ashwan Ashwanmi angelnin kanqa nir.
+HFKRV੄12੄13 278

16੅Chaynu ninanllapakamanqa, mudakur mantakunan samananpi tar,


qayakuyaran Pedruqa. Chaymi rir kusa shumaqta rimaran. 22੅&KD\‫ێ‬
SXQNXWDNLƚKDU, Pedruta rikarqa mantami chay uyakuqkunaqa, kusa
alliplata dispantakaranllapa. 17੅Piru, jwirtita rimar, niqllapa:
Pedruqa makinlawan willaran —¡Kay rimaqqami dyus, mana yanqa
uyarananllapapaq. Chayna paykunataqa runalachu! nir.
parlaran imanushi, Tayta Dyusqa 23੅Chayta nitinllapaqa, Herodesqa

karsilmanta urquran nirmapis. &KD\QX‫ێ‬ Dyusta mana alabarchu, ashwan payna


llami niranpis: dyusnu kusa puytiq tukuran. Chaymi
—Kay nishushayllapatami, SDUODQNL‫ێ‬ Amitunchikpa angelninqa kusa saqra
llapa Santiaguta,੆j chaynulla kriyiq QDQD\WD+HURGHVPDQNDƚKDPXWLQ,
ukninchikkunatapis nir. limpu kurur tukukar wanuran.
Chaynu nirqa, chay kayashanmanta 24੅Piru ashwan kriyiqkuna-shuypaqa

yarqur riran uklawtana. Amitunchikpaq rimatinllapa, VKLNZDND‫ێ‬


18੅Achkiyatinnaqa, FKD\VXOGDGX‫ێ‬ ran chay rimashankunaqa. Chaymi,
kuna-shuypaqa mana imanu tukushaq WXNX\XNODZSDFKDNXQDSLSLV\DƚKDUDQ‫ێ‬
QLUSLV\DƚKDUDQOODSDFKX. Chaqa llapana Amitunchikpa rimayninpaqqa.
SD\NXQDTDULPDQD\DƚKDUDQFKX 25੅Chaymanta Bernabiwan Saulo

maytataq Pedruqa risha nirmapis. Jerusalenpi qillayta apustulkunata


19੅Chaymanta, +HURGHVTDNDƚKDNXUDQ qushana karqa tikrakamuranllapana
Pedruta maskananllapapaq. Piru mana Antioquiaman. Piru Marcos ninllapa
tariyta puytitinllapanaqa, chay chay Juanta aparmi shamuranllapa.
kuytakuqkunata uchachar, Herodesqa
mantakuran wanuchinanllapapaq. Bernabiwan Saulutami
Chaymantami Herodesqa Judeamanta DNUDUDQOODSD\DƚKDFKLNXQDQSDT

13
lluqshir, riran Cesareamanna taq. 1੅Antioquía pwiblupi

kriyiqkunamantaqami karan
Herodesmi wanuranna
Dyuspa rimaqninkuna, chaynulla
20੅Chaypi katinmi Tiro, 6LGyQSZLEOX‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDLPD. Paykunaqami
kunapi taqkunaqa Herodesmanqa karan Bernabé, Simón, Lucio, Manaén,
rinanpaq yarpuranllapa: Herodesqa, Saulo ima. Chay Simontami niqllapapis,
DOOLSODWDSLxDNXVKDQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ “Yana Runa” nir. Lucio-shuypaqa
wanqa. Rir shumaqchanakushunllapa Cirene pwiblumanta karan. Nataq
paywan. Chaqa paypa pwiblunmanta Manaén-shuypaqa, Galileapa gubyirnun
mikunanchikta rantimunchik nir. Herodespa pullan kriyakasha karan.
Chaynu rinanllapapaqqa, naypaqtaqa 2੅Uk diyapimi paykunaqa ayunupi kar

amiguta ayparanllapa, Herodespa uk Dyusta adurayatinllapaqa, Dyuspa


kusa yanapaqnin Blasto shutiq runawan. Santu Ispiritun kaynu niran: ´%HUQDEL‫ێ‬
Payraykumi, +HURGHVZDQTDVKXPDT‫ێ‬ wan Sauluta, akrayllapa. Chaqa nuqami
chanakuranllapa. 21੅Chaymi, Herodesqa SD\NXQDWDTDDNUDVKDNDQL\DƚKDFKL‫ێ‬
uk diyapi paywan pulla tantakar kunanpaq” nir.
parlananllapapaq niran. Chay diya 3੅Chaymi chaypi kaqkunaqa ayunar,

ƚKDPXWLQTD, payqa kusa shumaqta Dyusman mañakushana karqa,

j¬12.17 Kay Santiagutami “Jacobo” niqllapapis.


279 +HFKRV੄13

Bernabipa, Saulupa ananman kumi Dyusqa kananqa kastigashuyan.


PDNLQOODSDWDƚKXUDU, NDƚKDUDQOODSDQD. Chaymi kananmanta-pacha syigu
kidarna, ayka diyallataqa rupay
Bernabiwan Saulumi Chipripi DFKNLUDFKLNXTODPDWDSLVPDQDULNDQNL‫ێ‬
\DƚKDFKLNXUDQOODSD nachu nir.
4੅Bernabiwan Sauluta, Dyuspa Santu Chaynu nitinlami chay brujupa
Ispiritun apatinmi, riranllapa Seleucia nawinqa tutaparaq intiruna kidaran.
pwibluman. Chaymantaqa, yaku Chaymi manana rikakuyta puytir, uk
karrupina riranllapa uk lugar yaku UXQDWDPDVND\DUDQD\VDNXUSXULFKLQDQ‫ێ‬
ƚKD\SLODSL&KLSUHVKXWLTFKD\PDQ. paq.
5੅Chay Chipre lugarllapi Salamina shutiq 12੅Tukuy chayta rikar, chaynulla Saulo

SZLEOXPDQƚKDUTD, Israel runakunapa \DƚKDFKLNXVKDQWDX\DNXUNXVDODWD


tantakananllapa wasikunapi, \DƚKDFKL‫ێ‬ GLVSDQWDNDUPLJXELUQDGXUTD$PLWXQ‫ێ‬
NXUDQOODSD'\XVSDVKXPDTULPD\QLQ‫ێ‬ chikpa shumaq rimayninpi kriyiranna.
taqa. Juanpis੆k paykunata yanapar
pullanllapa riyaran. Pabluwan Bernabimi Pisidiaman
6੅&KD\&KLSULSDWXNX\SZLEOXQNXQD‫ێ‬ riranllapa
SLPLSXULUDQOODSD\DƚKDFKLNXUTD. 13੅Pafos pwiblumantami Pabluqa,

Chaynu rirmi Pafos shutiq pwiblukaman pullan puriqkunawan riranllapa uk yaku


ƚKDUDQOODSD. &KD\SZLEOXSLPLWDULUDQ‫ێ‬ karrupi Perge pwibluman. Chay
llapa Israelmanta uk bruju Barjesús pwiblumi, Panɹlia shutiq lugarpi kaq.
shutiqta. &KD\EUXMXTDPL'\XVQLQFKLN‫ێ‬ Piru Juanqami chaypi wakinninkunata
paq rimaq tukuqla. 7੅Chay brujuqami, dijar, Jerusalenman tikrakamuran.
Sergio Paulo shutiq gubirnadurwan 14੅Nataq wakinninkuna-shuypaqa, chay

amigu karan. Chaqa chay gubirnadurmi Pergimanta lluqshir, riranllapa Pisidiapa


NXVDOD\DƚKDTUXQDNDT. Chaymantaqa yatan Antioquía pwibluman. Chaypimi
NDƚKDNXUDQ%HUQDELZDQ6DXOXWD samana diyapi Israel runakunapa
qayamunanllapapaq. Chaqa paymi tantakananllapa wasiman yaykur,
kusata uyakunaran Dyuspa shumaq samaranllapa. 15੅Chaymanta, Dyus nitin
rimaynintaqa. 8੅Piru chay bruju Moisés iskribishanta, chaynulla Dyuspa
Barjesús, griego rimaypi Elimas rimaqninkuna iskribishanta liyitinllapa
shutiqqami, apustulkunapa kuntran imaqa, FKD\ZDVLSDPDQWDNXTQLQ‫ێ‬
ƚKXUDNDUDQ, gubirnadurqa ama kunaqa kaynu niran:
NUL\LQDQSDT'\XVSDT\DƚKDFKLNXWLQ‫ێ‬ —Ukniy masiykuna, runakunata
llapaqa. 9੅Chaymi Saulo, griego rimaypi DQLPDFKLQD\NLOODSDSDTLPDWDULPDQD‫ێ‬
Pablo shutiqqa, '\XVSD6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬ yarllapaqa, kananlla rimayllapa nir.
wan kar, chay brujutaqa kusata chapar 16੅Chaynu nitinllapami, Pablo sharir

niran: makinlawan runakunataqa upallachir,


10੅— Kusa llulla, mana allinkunata kaynu niran:
¡
yarpuq runa, dyablupa wamran, tukuy —Pwibluymanta runa masiykuna,
allin kaqkunapa kuntran! ¿Imapaqtaq chaynulla uklawmanta qamkuna,
'\XV\DƚKDFKLNXVKDQWDGDxD\WD Dyusta manchar kasuqkunapis,
munanki? 11੅&KD\WDUXUDQDVKD\NLUD\‫ێ‬ uyakumayllapa kayta willashutiyllapa:

k¬13.5,13 Kay Juantami “Marcos” niqllapapis. Rikashun Hechos 12.12; 15.37,39.


+HFKRV੄13 280

17੅Dyusninchikllapami, XQD\UXNXQFKLN‫ێ‬ -XDQSDZDQXQDQW\LPSXVKLSFKDPX\D‫ێ‬


NXQDWDDNUDUDQSD\SDTQDNDQDQOODSD‫ێ‬ tinnaqa, kaynu niran: ‘Nuqaqa manami
paq. Chay rukunchikkunapaqqa kaynu Dyus arnishushanllapa runapaq
karan: Egipto pwiblupi furastiru yupay yarpuyankillapa chay paychu kani.
tayarllapamapis, DOOLSODWDDFKND\DUDQ‫ێ‬ Payqami chaymantaraq shamunqa.
llapa Dyusninchik akrashan katin. Piru Chaymi paypaqqa nuqaqa mana
chaymantami chay pwiblumantaqa sirbinichu uk sirbikuq yupay llanqinpa
lluqshichimuran paypa pudirninwan. ZDWXQWDNDƚKDQD\ODSDTPDSLV·QLUµ.
18੅Chaynu lluqshichimurmi, chunllaq 26੅Chaynullami Pabluqa niranpis:

lugarkunaman apar kwarinta añuta “Abrahampa ayllunmanta ukniykuna,


kuytaran imanu tukur tatinllapamapis. qamkuna uklaw nasyunkunamanta
19੅Chaynulla, Canaán shutiq lugarpi, Dyusta kasuqkunatapis nishunillapa:
syiti atun pwiblupi taqkunata limpu '\XVSDVKXPDTULPD\QLQZDVKDPDQD‫ێ‬
wanuchir tukchiran, chay wanushapa OODSDSDTFKD\TDPLWXNX\QXTDQFKLN‫ێ‬
pachankunataqa rukunchikkunatana kunapaq. 27੅Chaqa, Jerusalenpi taqkuna,
qunanpaq. 20੅7XNX\ND\SDVDVKDQ‫ێ‬ chay mantakuqkuna imaqa, Jesusta
kunaqa kwatru-syintus sinkwinta (450) mana riqsir, PDQDNZLQWDFKDUDQOODSD‫ێ‬
añumata kaq kasha kanqa. chu. Chaynullami Dyuspa rimaqninkuna
“Chaymantami, rukunchikkunataqa Jesuspaq iskribishanllapata, samana
TXUDQOODSDSX\WLTUXQDNXQDULNDQDQ‫ێ‬ diyakunapi liyirmapis, PDQDLQWUDNDUDQ‫ێ‬
llapapaq, Dyusninchikpa rimaqnin llapachu. Chaymi ashwan Jesustaqa
Samuelpa tyimpunkaman. 21੅Piru NXQWUDUTXNXUDQOODSDZDQXFKLQDQOODSD‫ێ‬
UXNXQFKLNNXQDTDPL'\XVWDPDxDUDQ‫ێ‬ paq. Chayta rurarmi Dyuspa rimaqnin
llapa gubyirnunllapata numrananpaq. iskribishannulla kumpliranllapa.
Chaymi Dyusqa munashanllapata rurar, 28੅Chaqa mana ima uchayjun katinmapis

numraran Saúl mantakunanpaq. wanuchinanllapapaq, 3LODWXWDPDxDUDQ‫ێ‬


Saulqami, Benjaminpa ayllunmanta, llapa. 29੅Chaynumiri Dyus nitin
Cispa wamran karan. iskribikashannulla rurarllapanaqa,
“Chaymantami kwarinta añuta yupay Jesustaqa krusmanta ishkichimur
mantakushana katinqa, 22੅Dyusqa, pamparanllapana. 30੅Piru Dyusqami
Saulta kargunmanta urqur, Davidtana Jesustaqa kawsachimuran. 31੅Chaymi
numraran, gubyirnu kananpaqqa. Jesusqa, achka diyakunata pullanllapa
Paypaqmi Dyusqa niran: Uk allipla allin karan, Galileamanta Jerusalenman
runatami tarisha kani. Paymi imata yapar pullan riranllapa chaykunawanqa.
ruray nitiypis, ruran. Payqami Isaipa Chaymi kananqa paykunaqa tukuypaq
wamran David. 23੅Chaqa Davidpa XNWLVWLJX\XSD\QDFKD\SDVDVKDQNXQD‫ێ‬
ayllunllamantami karan Jesuspis. paqqa.
3D\WDPL7D\WD'\XVTDNDƚKDPXUDQ 32-33੅“Chaymi Bernabiwan nuqaqa

washamanallapapaq, LPDQXWDTDUQLPD‫ێ‬ ZLOODVKXQLOODSD'\XVSDVKXPDTULPD\QLQ‫ێ‬


VKDQFKLNOODSDNDUDQFKD\NXPSOLNDQDQ‫ێ‬ taqa: Taytanchik Dyusmi kawsachimuran
paqqa. 24੅Chaymi manaraq Jesús Jesustaqa kusa munashan Wamran
shamuyatinqa, Shutichikuq Juanqa kashanrayku. &KD\WDUXUDUPLUXNXQFKLN‫ێ‬
tukuy Israel runakunataqa kaynu niq: kunata arnishantaqa kumpliran,
Uchaykillapata dijar, Dyusmanna nuqanchikkunawan, imanuƚKL6DOPRVSL
tikrakar shutikuyllapa nir. 25੅Chaymanta nishannulla. Chaqa niqmi:
281 +HFKRV੄13

‘Qammi Wamray kanki. llapa wasimantaqa. Chaymi chay mana


Nuqami kananqa Taytaykipaq Israel runakunaqa, paykunataqa
riqsikani’ nir. rugaranllapa qashan uk samana
34੅Dyusqami rimashallana karan, Jesús GL\DSLSLVFKD\OODSDTPDVLQWUDFKLQDQ‫ێ‬
wanushanmanta kawsamuyanqa llapapaq. 43੅Piru Pabluwan Bernabé,
kwirpun ama ismunanpaq nir. tukuymanta dispidikur, ritinllapanaqa,
Kaynutami, iskribishanpipis nin: kusa achka Israel runakuna, chaynulla
‘Qushaqmi kusa allinkunata Davidta Israel runakunapa kriyinanpi kriyiqkuna
arnishaytaqa’ nir. ima paykunawan riranllapa. Chaymi
35੅Chaymi Salmosllapi ninpis: Pabluwan Bernabiqa, FKD\WDQWDNDT‫ێ‬
‘Ama kusa munashayki Wamraykipa kunataqa kaynu nir willaran: “Ama
kwirpuntaqa dijankichu ukmanta yarpur imachu Dyuslapi allita
ismunanpaqqa’ nir. kriyiyllapa, '\XVOODNLSDUDNUDVKXVKDQ‫ێ‬
36੅“Piru Davidmi, paypa tyimpun llaparayku” nir.
runakunataqa Dyus munashannulla 44੅Chaymanta uk simanapina, samana

yanaparmapis, wanurqa rukunkunawan GL\DSLTD\DTTDWXNX\ODFKD\SZLEOX‫ێ‬


pulla pampakaran. &KD\SLPLNZLUSXQ‫ێ‬ manta runakunaqa tantakaranllapa,
pis ismur tukukaran. 37੅Nataq, Dyus '\XVSDVKXPDTULPD\QLQWDX\DNXQDQ‫ێ‬
kawsachimushan Cristupa kwirpunqa llapapaqqa. 45੅Chaymi Israelmanta kaq
mana ismuranchu. karguyjunkunaqa, achka runakuna
38-39੅“Chayraykumi ukniykuna allita tantakaqta rikarqa, NXVDWDLQELG\DND‫ێ‬
intrakayllapa, ND\QXQLUPL\DƚKDFKLNX‫ێ‬ ranllapa. Chayraykumi Pablutaqa
nillapa: -HVXVUD\NXODPLXFKDQFKLN‫ێ‬ kuntrar allipla saqrata willaranllapa.
manta pirdunakanchikllapa, mana 46੅Chaymi Pabluwan Bernabiqa mana

0RLVpVPDQWDNXVKDQWDNDVXVKDQFKLN‫ێ‬ imatapis mancharchu kaynu niranllapa:


llaparaykuchu. Chaymi ashwan Dyusqa, —Nuqakunaqami naypaqtaqa
Jesuspi kriyiqkunataqa tukuylata qamkunataraq Dyuspa shumaq
pirdunar, mana uchayjunpaqnachu ULPD\QLQNXQDWDTD\DƚKDFKLVKXQD\OODSD‫ێ‬
riqsin nir. paq karayllapa. Piru qamkunaqa chayta
40੅“Chaymi kuytakankillapa Dyuspa mana munashaykillapachu. Chaynu
rimaqninkuna iskribishankuna PDQD\DƚKDFKLVKXQD\OODSDWD
nishannulla, ama mana kriyiqkuna munarqami, mana tukuy tyimpu
yupay pasashunanllapapaq. Chaqa chay kawsayta munankillapachu. Chaymi
iskribishankunapiqa nin: kananqa mana Israel runakunatana
41 ‘ Qamkuna mana kriyinaqkuna, \DƚKDFKLTULVKDTOODSD, 47੅imanuƚKL
¡
dispantakar chinqayllapa! $PLWXQFKLNOODSDQLUNDƚKDPDUDQOODSD
&KDTDTDPNXQDSDW\LPSX\NLNXQD‫ێ‬ chaynulla:
pimi rurashaq ukman shumaq ¶1XTDPLTDPWDTDƚKXUDVKXVKDNDQL
ruraykunata. mana Israel kaq runakunapa uk
&KD\PLPD\TDQSDUODVKXWLQOODSD‫ێ‬ DFKNLUDFKLNXTQLQ\XSD\NDQD\‫ێ‬
mapis, kipaq.
mana kriyinkimanllapachu’ nir”. Chayna qamqa nuqapa shumaq
42੅Chaynu Pabluwan Bernabé ULPD\QL\WD\DƚKDFKLNXQNL
\DƚKDFKLNXUWXNFKLUQDTD, OOXTVKLPX‫ێ‬ WXNX\SDFKDSLZDVKDNDQDQ‫ێ‬
UDQQD,VUDHOUXQDNXQDSDWDQWDNDQDQ‫ێ‬ llapapaq’ nir.
+HFKRV੄13੄14 282

48੅Chayta uyaparllapami, chay mana Amitunchikqa paykunataqa yanapar,


Israel kaq runakunaqa, kusata aligriyar, pudirninta quran, milagrukunata, mana
niranllapa: “Amitunchik nishanqami UXUD\SDTVKXPDTLPDNXQDWDUXUDQDQ‫ێ‬
kusala allin” nir. Chaymi ashwan llapapaq. Chaymi yanaparan runakuna
Dyuspi kriyir tukuy tyimpupaqna rikar ninanllapapaq, chiqaptami Dyus
kawsananllapapaq kaqkunaqa, tukuyla QLVKDQWD\DƚKDFKLNX\DQQLU.
kriyiranllapa. 49੅Chaynumiri Dyuspa 4੅Piru, chay pwiblupi runakunaqa

rimaynintaqa tukuy chay lugarkunapiqa ukmanta ukmanta yarpupakuranllapa.


\DƚKDFKLNXUDQOODSD. 50੅Piru chay Chaymi wakinqa Israel runakunapa
Israelmanta kaq karguyjunkunaqa faburnin kaqllapa. Nataq
'\XVSLNUL\LQLQLTZDNLQZDUPLNXQD‫ێ‬ wakinkuna-shuypaqa Apustulkunapa
wan, tukuy puytiq runakunawan ima faburnin kaqllapa. 5੅Chaymantaqa, Israel
parlar animachiranllapa, Pabluwan runakuna, chaynulla mana Israel
Bernabitaqa aypar chay lugarmantaqa runakunapis karguyjunkunawan
lluqshichinanllapapaq. 51੅Chaynu parlaranllapa, Pabluwan Bernabitaqa
ruratinllapaqa Pabluwan Bernabiqa kusata qischar, rumikunawan sitar ima
OODQTLQOODSDWDƚKDVSLFKLNXUDQOODSD, kay wanuchinanllapapaq. 6੅Piru chaykunata
pwiblupi runakunaqa mana kriyiyta \DƚKDUPL3DEOXZDQ%HUQDELTDDOVDNDU
munanllapachu nishaq nir. Chayta riranllapa prubinsya Licaoniapa
rurarllapanaqa riranllapana Iconio pwiblunkunaman. Paykunaqa alsakar
pwiblumanna. 52੅Piru Cristupi riranllapa Listraman, Derbiman,
kriyiqkuna-shuypaqa, Dyuspa Santu FKD\QXOODFKD\VKLSFKDQSZLEOXNXQD‫ێ‬
Ispiritunwan kar, allipla aligrina manpis. 7੅Chaymi chaykunapina Dyuspa
karanllapa. VKXPDTULPD\QLQWDTD\DƚKDFKLNXUDQ‫ێ‬
llapa.
Pabluwan Bernabimi Iconio
pwiblupi Pablutami sitaranllapa Listra
pwiblupi
14
1੅Iconio pwiblupimi, Pabluwan
Bernabiqa pulla yaykuranllapa 8੅Chay Listra pwiblupimi, karan uk
Israel runakunapa tantakananllapa kuju runa. Paymi mana puriyta
wasiman. Chaymi, chaypi paykunaqa puytiqchu. &KDTDSD\TDULQDVLVKDQ‫ێ‬
\DƚKDFKLNXUDQOODSD-HVXFULVWXSDT. manta-SDFKDPDQDPD\GL\DSLVSXULVKD‫ێ‬
&KD\QX\DƚKDFKLNXWLQOODSDPLDFKND chu kaq. 9੅&KD\PL3DEOR\DƚKDFKLNXTWD
runakuna kriyiranllapa, Israel runakuna, uyakur tayaran. &KD\QX\DƚKDFKLNX‫ێ‬
mana Israel runakunamapis. 2੅Piru Israel yarmi, Pabluqa chay runataqa chapar
runakuna Jesucristupi mana yarpuran, payqami alliyanqa allita
kriyiqkunaqa ukman shumaqta rimar Dyuspi kriyishanrayku nir. 10੅&KD\‫ێ‬
ingañaranllapa chay mana Israel mantami, Pabluqa jwirtita rimar niran:
runakunataqa, Jesucristupi tukuy —¡Sharir shay! nir.
kriyiqkunapaqa kuntran kananllapapaq. Chaynu nitinqa chay runaqa das
3੅Chaynu katinmapismi, Pabluwan piryar sharir, puriq qallariranna.
%HUQDELTDPDQDPD\TDQWDSLVPDQFKDU‫ێ‬ 11੅Chaynu Pablo rurashanta rikarllapaqa,

chu, ashwan Amitunchikpi kusata runakunaqa qallariranllapa kusalata


kunfyakar, achka diyakunata chaypiqa rimaq chay Licaoniapa rimayninpi,
NLGDUDQOODSD\DƚKDFKLNXU. Chaymi kaynu nir:
283 +HFKRV੄14

—¡Runa yupay dyusninchikkunami PDQDLPDQXSLVZLOOD\WDSX\WLUDQOODSD‫ێ‬


shamusha nuqanchikkunamanqa! nir. chu turunllapakunataqa wanuchir
12-13੅&KD\/LVWUDSZLEOXSLWDTNXQDSDT‫ێ‬ paykunata aduranatinllapaqa.
qami Jupiterqa uk dyusninllapa kaq. 19੅Chaypi chaynu kayatinllapaqa,

Iglisyan-shuypaqa, SZLEOXQSD\D\NXQDQ‫ێ‬ ƚKDUDQOODSDD\ND,VUDHOUXQDNXQD.


lapi kaq. Chaynu dyusninchik nirllapami, Paykunaqa karanllapa Antioquiamanta,
Bernabita shutichiranllapa Jupiter.੆l Nataq Iconiumanta ima. Paykunami chayman
Pabluta-shuypaqa shutichiran Mercurio, ƚKDUTDFKD\UXQDNXQDWDTDXNPDQWD
pay rimaq chay katin. Chayna chay yarpuchiranllapa. Chaymi runakunaqa
Jupiterpa kuranqa apamuran turukunata, Pablutaqa sitaran rumikunawan
tuktitukunata ima, WXNX\FKD\SLUXQDNXQD‫ێ‬ wanuchinanllapapaq. &KD\QXTLVFKDU‫ێ‬
wan pullana, Pabluwan Bernabitaqa llapaqa, wanushana kanqa nir
adurananllapapaq. 14੅Piru Bernabiwan yarpurllapa pwiblu waqtalawman
Pablo, nuqanchikta aduramanayanchik nir aysaƚKDNXUXUTXULWDNXUDQOODSD.
kwintata qukarqa, OODNLUSLxDNXUUDƚKSDQ‫ێ‬ 20੅Chayna, chaypi itakur ritinllapaqa,

matapis llikiranllapa. Chaymantaqa, chay Jesucristupi kriyiqkunaqa Pablo


runakuna riyashanman kallpar rir XVXUD\DVKDQULGXUQLQPDQWDQWDNDUDQ‫ێ‬
yaykuranllapa, jwirtita kaynu nir: llapa. Chaymantami payqa allinna
15੅—Piru taytituykuna, imapaqtaq VKDULUTDVKDQWLNUDNDUDQFKD\SZLEOXOOD‫ێ‬
¿
kaytaqa ruranayankillapa? Chaqa, man. Chaymanta, DOODTQLQTD%HUQDEL‫ێ‬
nuqakunapis qamkuna yupay runakunala wan chay pwiblumanta lluqshir, riran
kanillapa. Ashwanmi chay yanqa Derbe shutiq pwiblumanna.
LPDNXQDWDDGXUDQD\NLOODSDWDGLMDQD\NL‫ێ‬ 21੅Chayna chay Derbipi, Amitunchikpa

llapapaqna shamusha kanillapa Dyuspa VKXPDTULPD\QLQNXQDWD\DƚKDFKLNXWLQ‫ێ‬


VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXTOODSD. llapaqa, achka runakuna kriyiranllapa.
Chaynuqami chiqap kawsaq Dyus, syiluta, Chaymantaqa qashan tikrakaranllapa
pachata, mar yakuta, tukuy ima kaqta Listraman, Iconiuman, prubinsya
rurasha, chay paypina kriyinaykillapapaq. Pisidiapa pwiblun Antioquiakaman ima.
16੅Unayllaqami, Dyusqa tukuy runakunata 22੅Chaymi, chay pwiblukunapiqa Jesuspi

dijamashanchik karan munashanchikllata kriyiqkunata willar animachiranllapa


rurar kawsanallapapaq. 17੅&KD\QXGLMDPDU‫ێ‬ Amitunchikta allita kasur, paypi allita
ninchikmapis, DOOLQNXQDWDUXUDUULNDFKLPD‫ێ‬ kriyir kawsananllapapaq. Chaynulla
shanchik, ‘Pimi kani’ nirmapis. Chaynulla paykunataqa niranpis: “Syiluman
kananpis, paymi nuqanchikkunaman Dyusninchikwanna kawsaq rinapaqqa,
WDP\DWDNDƚKDPXQ, WDUSXNXVKDQFKLNNXQD‫ێ‬ kay bidapiqa kusataraq qischakanchik”
manta shumaqta urqukunallapapaq. nir. 23੅Chaynulla, chay purishanllapa
Chaynulla, SD\OODFKD\PLNXQDQFKLNOODSD‫ێ‬ pwiblukunapiqa, NUL\LTNXQDSDULNDTQLQ‫ێ‬
matapis qumayanchikllapa unta mikur ima NXQDWDSD\NXQDOODPDQWDQXPUDUDQ‫ێ‬
aligri kawsanallapapaqmapis. llapa. Chaymantami Dyusman mañakur,
18੅Chaynu Pabluwan Bernabé ayunasha imana karqa, Amitunchikpi
nitinllapamapis paykunaqa mana kriyishanllaparayku, paypa makinpina
intrakanaranllapachu. Chaymi yaqqa dijaranllapa.

l¬14.12 Griego rimaypimi Jupiterpaq ninqallapa “Zeus”. Nataq Mercuriupaq-shuypaqa


ninllapa “Hermes” nir.
+HFKRV੄14੄15 284

FKD\QXOODZDNLQNUL\LTNXQDSDULNDTQLQ‫ێ‬
Pablumi Bernabiwan tikrakaran kunawanpis parlananllapapaq.
Siriapa pwiblun Antioquiaman 3੅&KD\QXNDƚKDWLQOODSDPL, paykunaqa
24੅Chayna, prubinsya Pisidiamanta riranllapa Jerusalenmanqa. Chayman
rirnaqa, ƚharanllapa Panɹlialawman. riqnuqa, Feniciapa, 6DPDULDSDSZLEOXQ‫ێ‬
25੅Chay Panɹlia lugarpi Perge pwiblupi, kunapi kriyiqkunataqa parlaranllapa
Amitunchikpa shumaq rimayninta tukuy mana Israel runakunapaq: “Unay
\DƚKDFKLNXU, chaymantaqa riranllapa kriyinanllapataqa dijar ashwan
Atalia pwibluman. 26੅Chaymantaqa, kananqa, Dyuspina kriyinllapa” nir.
yaku karrupi mar yakullata riranllapa Chaynu parlakutinmi, chaypi
$QWLRTXtDSZLEOXPDQƚKDQDQNDPDQ. kriyiqkunaqa alliplata aligriyaranllapa.
&KD\SZLEOXPDQPLNDƚKDVKD 4੅&KD\QX\DƚKDFKLNXUUL\DUTD

karanllapa, Dyusta kusata mañakur, pay Pabluwan Bernabé Jerusalenman


\DQDSDWLQULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXQDQ‫ێ‬ ƚKDUDQOODSDQD. &KD\SLTDVDPDFKLUDQ‫ێ‬
llapapaq. &KD\QX\DƚKDFKLNXVKDQD llapa Jesuspi kriyiqkuna, ZDNLQDSXVWXO‫ێ‬
karllapaqa, qashan tikrakaranllapa kuna, chaynulla kriyiqkunata rikar
Antioquiallamanna. 27੅Chayman \DƚKDFKLTNXQDLPD. Samachitinllapaqa,
ƚKDUTDPL, Jesucristupi kriyiqkunata Dyus tukuy imata paykunawan
tantar parlaran manyaqla, Dyus tukuy rurashanllapataqa parlakuranllapa.
imata paykunawan rurashanta. &KD\QX‫ێ‬ 5੅Piru Jesuspi wakin kriyiq fariseo

lla parlaranllapapis imanumi Dyus, chay runakunaqa das sharir, kaynu


PDQD,VUDHONDTUXQDNXQDWDSLV\DQDSD‫ێ‬ niranllapa: “Kriyiq mana Israel
sha paypi kriyinanllapapaq nir ima. runakunaqa, chay siñal kustumrita,
28੅Chaymantaqa Pabluwan Bernabiqa, FKD\QXOOD0RLVpVWXNX\PDQWDNXVKD‫ێ‬
FKD\$QWLRTXLDSLQD'\XVSLNUL\LTNXQD‫ێ‬ kunatapis rurananllapapaq” niqllapa.
wan kidaranllapa unaytana taq. 6੅Chaynu nitinllapaqa, apustulkuna,

-HVXVSLNUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLT‫ێ‬
Jerusalenpimi kriyiqkunaqa kuna ima tantakaranllapa chay
tantakaranllapa IDULVHXNXQDQLVKDQSDTSDUODQDQOODSD‫ێ‬

15 paqqa. 7੅Chaynu kusata uknin uknin


1੅Chay tyimpukunapimi wakin
Judeamanta runakunaqa unaytana parlayatinllapaqami, Pedruqa
Antioquiaman riran, Jesucristupi sharir paykunataqa niran:
NUL\LTNXQDWD\DƚKDFKLT. Chaymi kaynu “Kriyiq masiykuna, qamkunaqami
niranllapa: “Moisés mantakushannulla chay \DƚKD\DQNLOODSD, SXOODNDVKDOODSD'\XVQLQ‫ێ‬
siñal kustumrita mana rurarqashi, mana chikqa nuqata akramaran chay mana Israel
washakashunllapachu” nir. 2੅Chaymi, runakunata, Dyusninchikpa shumaq
3DEOXZDQ%HUQDELTDDOOLSODWDSD\NXQD‫ێ‬ ULPD\QLQNXQDWD\DƚKDFKLWL\, paykunapis
wanqa, uknin uknin willanakuranllapa: kriyirna washakananllapapaq. 8੅'\XVQLQ‫ێ‬
“Manami chaynuchu washakanapaqqa” nir chikmi tukuypa yarpuyninchikllapata
ima. Chaynu willanakuyatinllapaqa, riqsin chay paymi, PDQD,VUDHOUXQDNXQDWD‫ێ‬
Pabluta, Bernabita, D\NDZDNLQNUL\LTNXQD‫ێ‬ pis allita riqsir wamranpaqna nisha.
tapis, Antioquiamanta kriyiqkunaqa Chaymi Santu Ispirituntapis qusha,
QXPUDUDQOODSD-HUXVDOHQPDQULQDQOODSD‫ێ‬ imanuƚKLQXTDQFKLNNXQDWDTXPDUDQFKLN‫ێ‬
paq. Chayna chay parlayashanllapapaq, llapa chaynulla. 9੅Nuqanchikkunatami
Amitunchikpa apustulninkunawan, paykunawanqa mana ukmanta ukmantaqa
285 +HFKRV੄15

rikamaranchikllapachu. &KDTDSD\NXQDWD‫ێ‬ unayna mana mantakunnachu.


pis yarpuyninllapataqa shumaqchasha, Chaymi nuqa shamur qashan
paypi kriyishanllaparayku. 10੅Chaynu mushuqmanta alli shachir
katinqa kanan-shuypaqa ¿imapaqtaq kamkachishaq,
'\XVWDPDQDPXQDT\XSD\FKXWXNXQNL‫ێ‬ DPDQDTDVKDQTDUDWDQDQSDTQD‫ێ‬
llapa, kay mana Israel runakunata, Moisés chu.੆n
mantakushanta rurachirqa? Moisés 17 Chaynu ruratiymi mana Israelmanta

mantakushankunaqami kusala llashaq kaqkunata akrashaykunapis


karga yupay, mana puytiypaqchu. maskamanqallapa.
&KD\NXQDWDTDPDQDPLFKLTDSWDUXUDVKDQ‫ێ‬ 18 Kaytaqami nuqa Tayta Dyus nini.

chikllapachu nuqanchikkuna, unay Chaqa unaymanta-pacha chaynu


rukunchikkunamapis. 11੅Ashwan kananpaq nishallana karay’ nir.
QXTDQFKLNNXQDTDPL\DƚKDQFKLNOODSD 19੅“Tayta Dyus nisha katinmi nuqapis

Amitunchik Jesús llakipamarninchikllapa nini: Chay mana Israel kaq runakuna unay
XFKDQFKLNOODSDPDQWDZDVKDPDVKDQFKLN‫ێ‬ kriyinanllapakunata dijar, Dyuspina
llapa dibaldila, nir. Chaynumiri mana Israel kriyisha katinqa, ama piñachishunllapachu
runakunatapis washasha nuqanchikkunata ‘Moisés tukuy mantakushankunata ruray’
yupaylla”. nirqa. 20੅Ashwan paykunamanqa
12੅Pedro parlakutinnaqa, Pabluwan iskribishunllapa kaykunalata rurananpaq:
Bernabipis parlakuq qallariranllapa. Chay runa rurashan yanqa dyusman
Paykunaqa parlakuranllapa Tayta Dyus XIULQGDNXQDWDƚKXUDVKDQOODSDWDTDDPD
yanapatin, mana Israel kaq runakunapi mikunanllapapaq. &KD\QXOODQLVKXQOODSD‫ێ‬
tukuy milagrukunata mana ruraypaq pis runa kar, warmi karmapis ama ukwan
shumaq imakunata rurashanllapata. ukwan pununanpaqchu. Nishunllapapis,
Chaynu parlakuyatinllapami tukuy animalpa yawarninta, animal ratar manaqa
FKD\SLNDTNXQDTDX\DUDODX\DNXUDQ‫ێ‬ ƚKXTDUZDQXVKDSDD\FKDQWDTDDPD
llapa. 13੅Chaynu parlakur tukchitinnaqa, mikunanllapapaqchu. 21੅Chaqa Moisés
Santiaguqa੆m niran: mantakushanllata unaymanta-pacha tukuy
“Kriyiq masiykuna uyakumayllapa. SZLEOXNXQDSL\DƚKDFKLNXQOODSD. Chaymi
14੅Simonqami willamayanchikllapa, tukuy samana diyapi Israel runakunapa
imanutaq kananqa Tayta Dyus, mana tantakananllapa wasinkunapiqa liyir
Israel runakunatapis yanapar, paypa \DƚKDFKLNXQOODSDµ.੆o
wamrankunana kananpaq nisha nir ima.
15੅Kayqa Dyuspa rimaqnin nishannu, .DUWDWDNDƚKDUDQOODSDPDQD,VUDHO
allip chaynu kasha. Chaqa chay runakunaman
iskribikashapiqami kaynu nin: 22੅Santiago
chaynu nitinqa, Jesuspa
16 ‘Davidpa ayllunkunaqami wasi apustulninkuna, Dyuspi kriyiqkunapa
limpu ratasha yupay rikaqninkuna, tukuy kriyiqkunawan

m¬15.13 Santiagutami niqllapapis “Jacobo” nir. Payqami Jerusalenpi kriyiqkunapa punta


rikaqnin karan. Rikashun Hechos 12.17; Gálatas 1.19. n¬15.16 Rikashunllapa Amós
9.11-12. Nuqa shamur qashan mushuqmanta alli shachir kamkachishaq nirqami
intrachimanchik Jesús shamur tukuy tyimpupaqna mantakunanpaq nir. o¬15.20-21 .D\‫ێ‬
kunatami willaranllapa Israelmanta kaqkuna Moisés mantakushanlata kasuqkunawan Jesuspi
kriyiq mana Israel runakunaqa pulla kananllapapaq nir.
+HFKRV੄15 286

yarpuranllapa: Nuqanchikkunamanta Chaymi nishunillapa kaylata


DNUDUNDƚKDVKXQOODSDULQDQOODSDSDT ruranaykillapapaq: 29੅$PDPLNX\OODSD‫ێ‬
3DEOXZDQ%HUQDELZDQSXOOD$QWLRTXLD‫ێ‬ chu runakuna rurashan yanqa
man nir. Chay akrashanllapaqa karan G\XVNXQDSDTXIULQGDWDƚKXUDVKDQ‫ێ‬
Judas Barsabás ninllapa chaywan Silas. llapata. &KD\QXOODDPDPLNX\OODSDSLV‫ێ‬
Paykunaqami kusa rispitakasha chu animalpa yawarninta, animal
runakuna karanllapa kriyiqkunapaqqa. UDWDUPDQDTDƚKXTDUZDQXVKDSD
23੅Chaymi, SD\NXQDZDQNDƚKDUDQFKD\ aychantapis. Chaynulla runa kar
kartataqa, kaynu nir: manaqa warmi karpis ama ukwan
ukwanqa pununkillapachu. Chiqapta
Mana Israelmanta kriyiq masiykuna, kay nishushayllapata kasurqami, Dyus
qamkuna Antioquiapi, Siriapi, munashanta kumpliyankillapa.
Ciliciapi taqkunata saludashunillapa Chaylatanami willashunillapa.
nuqakuna apustulkuna, kriyiqkunata
ULNDU\DƚKDFKLTNXQDZDQ, chaynulla 30੅Chaymanta chay kartata qutin,

tukuy kriyiqkunawan ima. paykunaqa dispidikur riranllapana


24੅&KDTD\DƚKDVKDPLNDQLOODSD, kay Antioquiamanqa. &KD\PDQƚKDUTD
Jerusalenmanta wakin kriyiqkunashi, Jesuspi tukuy kriyiq runakunataqa
QXTDNXQDPDQDNDƚKDPXWL\OODSDFKX tantamur, chaypi quranllapa kartataqa.
shamur, Moisés mantakushanta 31੅Chaymanta chay kartata Dyuspi

XNPDQWD\DƚKDFKLVKXVKDOODSD, nir. NUL\LTNXQDOL\LUTDDOOLSWDDOLJUL\DUDQ‫ێ‬


Chayshi alliplata piñachir ukmanta llapa, chay kartapi paykunapaq uk
yarpuchishushallapa ima. 25੅&KD\UD\‫ێ‬ kunswilu kashanrayku. 32੅Chaynulla
kumi nuqakunaqa tukuyniyllapa -XGDVZDQ6LODVSLV'\XVSDULPDTQLQ‫ێ‬
yarpur parlasha kanillapa, QXTDNXQD‫ێ‬ kuna kar, paykunata kusata kunsular
PDQWDUXQDNXQDWDDNUDUNDƚKDPXWL\‫ێ‬ ima, animachiranllapa, Amitunchikta
llapa rikashunanllapapaq. Chay allita kasunanllapapaq.
NDƚKDPX\DQLOODSDFKD\NXQDTDPL 33੅Chaymanta uk diyapinaqa, Judaswan

kusa munashayllapa Bernabiwan 6LODVWDTDNDƚKDUDQQDFKD\SL, Jesuspi


Pabluwan pulla shamuyanllapa. kriyiqkunaqa “Kusa allin rinkillapa” nir.
26੅%HUQDELZDQ3DEOXTDPLZDQXFKLQD‫ێ‬ ´&KD\QXOODFKD\NDƚKDPXVKXVKDOODSD
tinllapamapis mana manchakurchu chaykunatapis shumaqta saluduta
Amitunchik Jesucristupa shumaq qupamankillapa” nir ima. [34੅Piru Silasqami
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXUSXULQOODSD. Antioquialapi kidanar, chaylapina kidaran.]
27੅&KD\LVKND\TDPNXQDPDQVKDPXT‫ێ‬ 35੅Chaynulla Pabluwan Bernabipis

qami Judaswan Silas. Paykunanami Antioquiallapi kidaranllapa. Chaypiqami


manyaqmanta parlashunqallapa kay ZDNLQNXQDZDQSXOOD\DƚKDFKLNXUDQOODSD‫ێ‬
iskribishunillapa chaypaqqa. 28੅Chaqa raq Amitunchikpa shumaq rimaynintaqa.
Dyuspa Santu Ispiritunmi mana
munanchu, 0RLVpVWXNX\PDQWDNX‫ێ‬ Pablumi Bernabimanta
VKDQWDUXUDUPDVTLVFKDNDQD\NLOODSD‫ێ‬ chiqanchakaran
taqa. Chaynulla nuqakunapis mana 36੅Chaymanta uk tyimpu pasatinnaqa,

munanillapachu kay nishuyanillapa Pabluqa niran Bernabitaqa:


FKD\PDQWDPDVTLVFKDNDQD\NLOODSD‫ێ‬ —5LVKXQTDVKDQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
taqa. kunata watukuq, FKD\PD\TDQSZLEOX‫ێ‬
287 +HFKRV੄15੄16

kunapiƚKL$PLWXQFKLNSDVKXPDT piñakunanllapapaq, chay kustumrinta


ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXVKDQFKLNNDUDQ mana rurashanrayku. Chaqa tukuy
chaykunaman, imanushi paykunaqa UXQDNXQD\DƚKD\DTOODSD7LPRWHXSD
puriyan nir. taytanqa griego runa nir.
37੅Piru Bernabiqa, Juan Marcos 4੅Tukuy pwiblukunata pasashanllapapiqa,

niqllapa chayta pullanllapaqa apanaran. kriyiqkunata intrachir riranllapa, chay


38੅Piru Pablutaqa mana allintachu apustulkuna, Jerusalenpi kriyiqkunata rikar
chayqa yarpuchiran. Chaqa Juan \DƚKDFKLTNXQDSDNDUWDQSLLVNULELVKDQWD
Marcosqa Panɹlia pwiblupi paykunala‫ێ‬ ima. 5੅Chaymi chay pwiblupi kaqkunaqa
WDQDGLMDUPDQDSXOODQOODSD\DƚKDFKL‫ێ‬ kriyishanllapapi masta animakur, kusatana
kurnachu puriran. Chaymi Pabluqa waran waranqa achkayaranllapa.
mana munaranchu pullanllapa
rinantaqa. 39੅Chaypaqmi Pabluwan Pablumi musqupakuran
%HUQDELTDDOOLSWDXNQLQXNQLQZLOODQD‫ێ‬ 6੅Pabluqami,
Silaswan Timoteuwan riyta
kuyarqa, chiqanchanakuranllapa. \DUSXUDQSUXELQV\D$VLDPDQ\DƚKDFKLNXT.
Chaymi Bernabiqa Marcosta apar riran Piru Dyuspa Santu Ispiritun “Ama
Chipriman. wakmanqa riychu” nitinmi, manana
40੅Nataq Pablo-shuypaqa Silasta Asiaman rirchu, pasaranllapa prubinsya
akraran pullan apananpaqqa. Frigiata, prubinsya Galaciata, Misia
Chaymanta Pablo rinanpaqna katinqa, SZLEOXSDOLQGLUXQPDQƚKDQDQNDPDQ.
tukuy chaypi kriyiqkunaqa Dyusman 7੅Chay pwiblumantaqa paykunaqa, riyta

PDxDNXUDQOODSDSD\NXQDWD\DQDSDQDQ‫ێ‬ yarpuranllapa Bitiniapa lugarninkunaman.


llapapaq. 41੅&KD\PLULTQXTDSDVDUDQ‫ێ‬ Piru Amitunchik Jesuspa Ispiritun “Ama
llapa Cilicia, Siria pwiblukunapi riychu” nitinmi, mana riranllapachu chay
kriyiqkunata kusata animachir ima. lugarkunamanqa. 8੅Chaymi paykunaqa
chay prubinsya Misiataqa pasashannu
Timoteumi Pabluwan riranllapa Troas pwibluman. 9੅Chaypimi
Silaswan riran Pabluqa musquyninpi, Macedoniamanta uk

16
1੅3DEOXTDPLƚKDUDQ'HUEHVKXWLT runata rikaran. Chayshi chay runaqa
pwibluman, chaynulla Listra shasha rugakuyaran kaynu nir:
pwiblumanpis. Listrapiqa tarinakuran “Shamuy-ari kay chimpa Macedonia
Jesuspi kriyiq Timoteo shutiqwan. pwibluman yanapamanaykillapapaq” nir.
Paypa mamanmi unaymanta-pacha 10੅Chaynu Pablo musqupakutinqa,

Jesuspi kriyiq. Payqami, Israel warmi chay kutilla Macedoniamanqa


kaq. Nataq taytan-shuypaqa griego runa rinayllapapaq listakarayllapa,੆p'\XVQLQ‫ێ‬
karan. 2੅Chay Listra, ,FRQLRSZLEOX‫ێ‬ chik qayamayanchikllapa, shumaq
kunapi kriyiqkunaqami Timoteupaqqa ULPD\QLQWDULPDQDOODSDSDTQLU\DƚKDU.
kusa allinta rimaqllapa. 3੅Chaymi
Pabluqa munaran Timoteuqa yapananta. Pabluwan Silasmi Filiposman
Piru naypaqtaqa siñal kustumrita riranllapa
rurachiran. Chaytaqami ruraran Israel 11 ੅Troas pwiblumantaqa yaku

runakuna chay lugarpi taqkuna ama karrupina mar yakuta pasarayllapa

p¬16.10 Macedoniaman rinayllapapaq listakarayllapa nirqami, intrachimanchik kay libruta


iskribisha Lucas chaynuqa niyan nir.
+HFKRV੄16 288

Samotracia shutiq pachakaman. Nataq, nuqapa ikiyllapata shamuq qallariran


DOODTQLQGL\DTD\DNXNDUUXSLƚKDUD\‫ێ‬ kaynu nir jwirtita rimar:
llapa Neápolis pwiblukaman. 12੅&KD\‫ێ‬ —Kay runakunaqami unaq syilumanta
mantaqa rirayllapa Filiposman. Dyuspa sirbikuqninkuna. Paykunami
Chayqami romano runakunapa pwiblun. TDPNXQDWD\DƚKDFKLVKXQOODSDLPDQX
Chay pwibluqami kusa mas mantakuq washakankillapa nir.
kaq, tukuy chay Macedonia pwiblupa 18੅Chaynu rimarlla puriran ayka

pwiblunkunamanmatapis. Chaymi, chay diyatana. Chaymi Pablutaqa kusata


pwiblupi ayka diyakunata tarayllapa. piñachitin, kaynu nir yarpuran,
13੅Uk diyapimi, samana diya katin, chay wakqami Dyuspi mana kriyiq kar yanqa
pwiblumanta lluqshir, rirayllapa uk illaqta chaynu niyan, nir. Chaymantami
riyupa yatankaqman, chaypi Israel chay shipashpi dyablupa yarpuynin
UXQDNXQD7D\WD'\XVPDQPDxDNXQDQ‫ێ‬ kaqtaqa kaynu niran:
paq lugar kanqa nir yarpur. Piru —Jesucristupa shutinwan mantashuni:
chaypiqa warmikunalata tantakashata ¡Lluqshiy kay shipashmantaqa! nir.
tarir, nuqakunaqa chaylapi tar, -HVXFULV‫ێ‬ Chaynu nitinmi, GDVG\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬
WXSDT\DƚKDFKLUD\OODSDSD\NXQDWDTD. ninqa lluqshiranna. 19੅Piru chay
14੅Chay warmikunamanta ukninmi shipashpa mantaqninkunaqa “Manana
shutiran Lidia. Payqami Tiatira shutiq qillayta tariyta puytishunnachu” nirqa,
pwiblumanta karan. Rantikuqmi Pabluwan Silastaqa aypar aparanllapa
FKXSLNDPXUDGDVHGDUDƚKSDNXQDWD. tukuy karguyjunkunapa naypanman.
Chay Lidiaqami aduraq Taytanchik 20੅.D\QXQLUPLMZLVNXQDSDQD\SDQ‫ێ‬

Dyuslata. Pay Dyusninchik intrachitin PDQTDƚKDFKLUDQ:


X\DNXULQWUDNDUDQ3DEOR\DƚKDFKLNX‫ێ‬ —.D\,VUDHOUXQDNXQDPLSZLEOXQ‫ێ‬
tinqa. 15੅Chaymi chaymantaqa chikmanta runakunata pantachiyan.
nuqakunaqa shutichirayllapa tukuy 21੅Kusa ukman saqra kustumrikunata

aylluntinta “Jesusna washamayan” nir \DƚKDFKL\DQ. Chay kustumrikunataqa


kriyitinllapa. Shutichishana nuqanchikkunaqa mana rurayta
katiyllapaqa, kaynu nir rugamaranllapa: puytinchikllapalamapischu, Roma
—Qamkuna, alliptana Dyusta kasunki pwiblumanta kashanchikllaparayku nir.
nir yarpuyatkillapaqa, rishunllapari 22੅Chaypi wakin runakuna kayaq

wasiypi samanaykillapapaq. chaykunaqa Pabluwan Silastaqa musyaq


Chaynu kutir kutir “Rishunllapa qallariranllapa. Chaymi jwiskunaqa
wasiyman” nimayatinllapaqa, rir chay NDƚKDNXUDQUDƚKSDQWDDPDODVOOXTVKL‫ێ‬
wasinpina samarayllapa. chir barakunawan wipyananllapapaq.
16੅Chaymanta qashan, Dyusman 23੅Chaynu wipyarllapanaqa, karsilman

PDxDNXQDQOODSDOXJDUPDQUL\DWL\OODSD‫ێ‬ itar, chay punkupi kuytakuqtaqa


naqa, XNVXUW\DNXTVKLSDVKWDULPDUDQ‫ێ‬ mantaran, DOOLWDNX\WDUDPDVDIDFKLQDQ‫ێ‬
llapa. &KD\PLTLOOD\WDWDULVKDDSDPX\D‫ێ‬ llapapaq nir. 24੅&KD\QXQLUZLOODWLQ‫ێ‬
ran mantaqninkunaman. Chay llapami, chay kuytakuqqa, chay karsilpa
VKLSDVKSDUXULQSLPLG\DEOXSD\DUSX\‫ێ‬ mas ruri kaqman itaran. Chaymi
nin katin, payqa chaynu surtyakuq ima FKD\SLTDXƚKNX\MXQTLUXPDQƚKDNLQWD
kaq. &KD\QXNDUPLFKD\PDQWDNXTQLQ‫ێ‬ itar apirtar dijaranllapa.
kunataqa, surtyakurla kusa achka 25੅3LUXƚKD\SLWXWD\XSD\QDTD, Pabluwan

qillayta quq. 17੅Chay shipashqa Pablupa, Silas Dyusman mañakur himnukunata


289 +HFKRV੄16੄17

takitinllapa imaqa, wakin prisu kaqkunaqa —-ZLVNXQDPLNDƚKDNDPXVKD,


uyakuyaranllapa. 26੅Chaymantami qamkunata lluqshichishunayllapapaqna.
illaqmanta kusa jwirtita pacha kuyuran. Chaymi, shumaqna rikunkillapa nir.
Chaymi wasipa patankunamapis kusata 37੅Piru Pabluqa chay suldadukunata

kuyutin, chay kutilla punkukunamapis niran:


NLƚKDNDUDQ. Chaynulla kadinakunawan —1XTDNXQDWDPLWXNX\SDQD\SDQ‫ێ‬
wakin prisu wataraqkunapis, NDƚKDNDUDQ‫ێ‬ llapapi alliplata llibachir karsilman
llapana. 27੅Chaymanta chay kuytakuq itamaranllapa romano runakuna
rikƚKDNXU, SXQNXNXQDWDNLƚKDOODWDULNDUTD, katiyllapamapis. Chaqa paykunaqa
LVSDGDQWDOOXTVKLFKLUSD\OODZDQXFKLNDQD‫ێ‬ PDQDDOOLWDWDSXNXU\DƚKDUFKX, chay
ran, prisukunaqa safashallapa kanqa nir mana allinkunataqa ruramaranllapa.
yarpur. 28੅Piru Pabluqa jwirtita kaynu 1XTDNXQDSLVPLDOOL\DƚKD\PDQWDTD
niran: romanukuna kanillapa. ¿Kananqachu
—¡Ama imatapis rurakaychu, NDƚKDPDQD\DQOODSDQDPDQDPD\TDQSLV
tukuyniyllapami kaypi kanillapa! nir. \DƚKDWLQFKX? ¡0DQDPLOOXTVKLVKDTOODSD‫ێ‬
29੅Chaymi, chay kuytakuqqa Pabluta chu kaymantaqa! Paykunalla shamur,
uyarqa, “Bilata apamuyllapa” nir, lluqshichimanqallapa nir.
NDOOSDTOOD\D\NXUDQNXVDODWDPDQFKD‫ێ‬ 38੅Chaynu nitin, chay suldadukunaqa

kur chukchukyaqnulla. Chaymi Pablupa, rir Pablo nishanllata jwiskunata


6LODVSDƚKDNLQOODSDPDQTLPLNDUSXNƚKL‫ێ‬ willatinllapaqa, NXVDWDPDQFKDNXUDQ‫ێ‬
raran. 30੅Chayna paykunataqa ruri llapa, paykunaqa romano kashallapa
karsilmanta waqtaman urqur, tapuran nir. 39੅Chaymi jwiskunaqa karsilman rir,
kaynu nir: Pabluwan Silastaqa kusata rugaranllapa:
—Taytituykuna, ¿imatataq rurashaq “Pirdunamayllapari” nir. Chayna,
washakanaypaqqa? nir. karsilmanta urqur, shumaqta willar,
31੅Paykunaqa niran: rugaranllapa chay pwiblumanta lluqshir
—Amitunchik Jesucristupi kriyiy, rinanllapapaq. 40੅Chaymi Pabluwan
ZDVKDNDQD\NLSDTWXNX\D\OOX\NLNXQD‫ێ‬ Silasqa, karsilmanta lluqshirqa, Lidiapa
wanna nir. wasinmanraq riranllapa. Chaymanta,
32੅&KD\PDQWDTDZLOODUDQOODSD$PLWXQ‫ێ‬ Jesucristupi kriyiq masinkunata
chik Jesuspa shumaq rimayninta, tukuy watukur, animachirllapa imanaqa, chay
chay wasinpi kaqkunatapis. 33੅Chaymi pwiblumantaqa riranllapana.
chay tutalla chay kuytakuqqa, Pablupa,
Silaspa chuqrikashankunata paqashana Tesalonicapimi kusa ukmanta
karqa, tukuy ayllunkunawan tantakar tukuranllapa
shutikuranllapana. 34੅Chaymantaqa
17
1੅Pabluwan Silasqa, Anfípolis
Silaswan Pabluta wasinman apar, Apolonia pwiblukunata pasar
qararan. Piru payqa tukuy aylluntin rir, ƚKDUDQOODSD7HVDOynica pwibluman.
kusala aligri karanllapa, Taytanchik Chaypiqami, ,VUDHOUXQDNXQDSDWDQWDND‫ێ‬
Dyuspi kriyishanllaparayku. nanllapa wasi kaq. 2੅Chaymi Pabluqa,
35੅Allaqmanta achkiyatinnaqa, kustumrin katin, Israel runakunapa
MZLVNXQDTDNDƚKDUDQVXOGDGXNXQDWD, chay tantakananllapa wasiman rir, kimsa
kuytakuqta willatin, Pabluwan Silasta simanata kada samana diyakunapi chay
NDƚKDUOOXTVKLFKLQDQOODSDSDT. 36੅Chaymi runakunawanqa parlaranllapa. 3੅3DEOX‫ێ‬
chay kuytakuqqa, Pabluta niran: qami, '\XVSDULPDQDQPDQWDSD\NXQD‫ێ‬
+HFKRV੄17 290

taqa kaynu parlaran: “Dyus Akrashan chay karguyjunkunaqa, Jasonta wakin


Cristunqashi qischakar wanunqa. kriyiqkunatapis pagrakuchir dijatin,
Chaymanta, qashan kawsamuyanqa” riranllapa.
nir. Chaynulla niqpis: “Jesuspaq
parlashuyanillapa chaymi, Dyuspa Pabluwan Silasmi Bereaman
Akrashan Cristunqa” nir ima. riranllapa
4੅Chaynu Pablo nitinqami Israel 10੅Chay diyalla tutanaqa, FKD\7HVDOR‫ێ‬

wakin runakunaqa kriyiranllapa. nicamanta Dyuspi wakin kriyiqkunaqa


Chaynulla Dyuspi kriyiq achka griego 3DEOXZDQ6LODVWDTDNDƚKDUDQOODSD%HUHD
runakuna, DFKND\DƚKDTZDUPLNXQDSLV pwibluman. Chaymanta paykuna
Pablo nishannu Amitunchik Jesuspiqa FKD\PDQƚKDUQDTD, riranllapa Israel
kriyir pullachanakuranllapa Pabluwan, runakunapa tantakananllapa wasiman.
Silaswanqa. 5੅3LUXFKD\QXNUL\LWLQ‫ێ‬ 11੅Chay Berea pwiblupi taq Israel

llapami, wakin mana kriyiq Israel runakunaqa, Tesalonicapi Israel


runakunaqa alliplata piñakuranllapa runakunamantaqa mas das intrakar
“Jesuspi kriyiqkunaqashi paykunapa kasukuq runakuna karanllapa. Chaynu
yarpuyninmantaqa mana allintachu karmi Pabluwan Silas, Jesuspaq
tukuyan” nir. Chaymi kallikunamanta \DƚKDFKLNXWLQTD, kusata uyakuqllapa.
PDQDDOOLQTLOODUXQDNXQDZDQWDQWDQD‫ێ‬ Chaymi Dyus nitin iskribikashakunataqa
kur, \DUSXUDQOODSD-HVXVSLNUL\LTNXQD‫ێ‬ waran waran kusata liyiqllapa, FKLTDS‫ێ‬
taqa qatiƚKDVKXQOODSDQLU. Chaymi kusa FKXNDQTDFKD\\DƚKDFKLNX\DVKDQ‫ێ‬
ukmanta tukur, laqyar ima rir, ashwan llapaqa nir. 12੅Chaynu Pabluwan Silas
-DVyQVKXWLTUXQDSDZDVLQPDQƚKDU \DƚKDFKLNXWLQOODSDTD, chaypi Israel
maskaranllapa Silaswan Pablutaqa, runakunaqa kusa achka kriyiranllapa.
chaypi tarirqa wakinninllapaman Chaynulla griego runakuna, kusa nisha
qukunanllapapaq. 6੅Piru Pabluwan warmikunamapis, kusata kriyiranllapa.
Silasta mana tarirnaqa, chay wasipa 13੅Piru chaymanta, Jesuspi mana

amun Jasonta, chaynulla wakin kriyiq Israel runakuna Tesalonicapi


kriyiqkunatapis aysaƚKDNX\SLPDSLV taqkunaqa, Pabluqa Berea pwiblupipis
aparanllapa karguyjunkunaman. \DƚKDFKLNX\DQQLUX\DSDUTD, FKD\PDQ‫ێ‬
&KD\PDQƚKDFKLUQDTDND\QXMZLUWLWD pis riranllapa. Chaymi runakunataqa
rimar qukuranllapa: kusa ukmanta willaran, amami
—¡Pabluwan Silasmi tukuy intirupi Pabluwan Silastaqa kasunkillapachu
UXQDNXQDWDNXVDXNPDQWD\DƚKDFKLVKD! nir. 14੅Piru chaynu nitinllapamapis,
&KD\QXOODPLND\PDQSLVVKDPXVKD‫ێ‬ Jesuspi kriyiqkunaqa utqaylla
OODSDQDFKD\OODWD\DƚKDFKLNXT. 7੅¡Piru Pablutaqa chay pwiblumantaqa
chaynu katinmapis, ND\-DVyQVDPDFKL‫ێ‬ NDƚKDUDQOODSDPDUODZPDQ. Nataq
sha paykunataqa! ¡Chaymi tukuy Silaswan Timoteo-shuypaqa Bereallapi
paykunaqa, mantakuqninchik César kidaranllapa. 15੅Pablupa pullan
nishantaqa mana kasuyanllapachu! riqkunaqa, Atenas pwiblukaman
$VKZDQSD\NXQDSDPDQWDTQLQOODSDTD‫ێ‬ riranllapa yaparqa. Chaymantami
shi kan uk. Payqashi shutin Jesús nir. 3DEOXTDSD\NXQDWDTDNDƚKDUDQND\QX
8੅Chayta uyaparllapami tukuy nir: “Rir willapamayllapa Silaswan
runakuna, karguyjun runakunamapis Timoteo utqar shamutin, kaypi
kusa ukmanta tukuranllapa. 9੅Chaymi tarinakunayllapapaq” nir.
291 +HFKRV੄17

“Atenasmanta runakuna, nuqapa


Pablumi Atenas pwiblupi rikayniymantaqami qamkunaqa chay
16-17੅Chaynu nir Pabluqa Atenas pwiblupi dyusnikillapapiqa kusata kriyinkillapa.
Silaswan Timoteupaq yarakur tayaran. 23੅Rikashami kani achka lugarkunapi

Chaynu yarakuyarqa riran Israel dyuskunata aduranaykillapata. Piru


runakunapa tantakananllapa wasiman. puriyarqami tarisha kani uk lugarpi
Chayman rirmi Israel runakunawan, wakin kaynu iskribikashata: ‘KAY ALTARMI
griego runakuna Dyuspi kriyiqkunawanpis 8.'<867$0$1$5$45,46,<$1‫ێ‬
kusata Jesuspaq parlaranllapa. Chaynu CHIKCHU CHAYPAQ’ niqta. 1LVKD\NL‫ێ‬
parlakur puriyarqa chay pwiblupi llapa: 1XTDPL'\XVWDPDQDULTVLQLOODSD‫ێ‬
runakuna rurashan kusa achka yanqa FKXQL\DVKD\NLOODSDSDT\DƚKDFKLVKX\D‫ێ‬
dyuskunata rikar mana allintachu nillapa.
yarpuran. Chaynuta rikarmi tukuy diya 24੅“Chay Dyusmi, kay pachata, tukuy

plasapi tantakaq runakunawanpis ima kaqkunatapis rurasha. Chaymi pay,


parlaqllapa Jesuspaqqa. unaq syilupa, kay pachapa Amun.
18੅Chaynu parlakuyarmi Pabluqa 0DQDPLUXQDNXQDZDVLWDVKDFKLVKDQSL‫ێ‬
WDULQDNXUDQZDNLQNXVD\DƚKDTUXQDNXQD‫ێ‬ chu tan. 25੅Chaynulla payqa mana
wan. Paykunaqami shutiran Epicureukuna mayqantapis ministinchu imata rurar
Estoicukuna. Chaymantaqa paykunapis yanapananllapamatapis. Chaqa pay,
Pabluwan willanakuq qallariranllapa. ashwan tukuyta kawsachimanchik,
Chaymi Pablo, “Jesús nuqanchikrayku amayninchikta qumanchik, chaynulla
wanur, piru qashan kawsamuran” nitin, tukuy imakunatapis qumanchik.
paykunamanta wakinqa niyaqllapa: 26-27੅Paymi uk runalamanta tukuy

—¿Mayqanpaqtaq rimayan, kay intirupi runakunata ruraran, tukuy


yanqa illaqta rimar alabakaqqa? nir. pachapi kawsananllapapaq. Chaynulla
Ukkuna-shuypaqa niqllapa: paymi nisha runakuna maypi tar ima
—Kay runaqa riqchaq dyuskunapaq tyimpukaman kawsananllapapaqmapis.
willamayanchik nir. Chaqa munanmi runakuna paypi
19੅Chayraykumi, 3DEOXWDTDDSDUDQ‫ێ‬ chiqapta kriyir, PXQDVKDQODWDUXUDQDQ‫ێ‬
llapa uk lugar Areópago shutiqman. llapata. 3LUXDOOL\DƚKD\PDQWDTDPL
&KD\SLTDPLDOOLSOD\DƚKDTUXQDNXQD mana kriyinashamapis, Dyusqa
tantakaqllapa. Chaymi, chayman nuqanchikkunapaqa pullanchikllapa.
ƚKDWLQQDTDND\QXQLUDQOODSD: 28੅Payraykumi kanchikllapa, NDZVDQ‫ێ‬

—Willamayllapa taytituy imatataq chikllapa, purinchikllapa, imamapis.


\DƚKDFKLNX\DQNL. 20੅Chaqa qamqa mana Kaynullatami wakin qamkunamanta
riqsishayllapakunapaq willamankillapa. XQD\\DƚKDTUXQDNXQDSLVQLTOODSD:
&KD\PLQXTDNXQDTD\DƚKD\WDPXQDQL‫ێ‬ ¶7XNX\UXQDNXQD'\XVPDQWDNDQFKLN‫ێ‬
llapa, ima niyanmi chay rimashaykiqa llapa’ nir.
nirmapis. 29੅“Chaynu Dyusmanta tukuyla karqa,
21੅Chaynuqa tapukuyaranllapa yanqa ama chay urumanta, platamanta,
illaqta, FKD\QXOODPXVKXTULPD\NXQD‫ێ‬ rumimanta yanqa rurakashakunataqa
lata uyakur parlakur ima taq karllapa. dyusniy nishunllapachu. Chaqa
22੅Chaynu nitinqa, chay Areópago FKD\NXQDWDTDPLUXQDNXQD\DUSX\QLQ‫ێ‬
lugarpiqa Pabluqa tukuy paykunapa llamanta rurasha. 30੅Piru unaynari mana
ƚKD\SLQSLVKDU, kaynu niran: \DƚKDUSDQWDVKDNDUPLFKNDWDXFKDNX‫ێ‬
+HFKRV੄17੄18 292

sha kashallapamapis Dyusninchikqa paykunata watukuq rir, 3੅chaypina


chay uchakushanchikpaqqa mana kidaran, pulla trabajananllapapaq.
kwintachakaranchu. Piru Chaqa paykunapismi Pablo yupay
kanan-shuypaqa chay mana allin tulduta siraypi trabajaqllapa. 4੅Samana
rurayninchikkunata amana rurarchu, diyakunapi-shuypaqami Pabluqa Israel
paylatana kasunallapapaq nisha. runakunapa tantakananllapa wasiman
31੅Chaqa uk diyatami jwisyu diyapaq riq. Chaypiqa tukuy Israel runakunata,
akrashana. Chay diyapiqami tukuyta mana Israel runakunamatapis, kusata
ULNDU\DƚKDPDVKXQOODSD¶$OOLQPDQD willaq intrakananllapapaq, Jesús
allin kanchikllapa’ nirmapis. Chay tukuypa Washakuqnin nir.
diyapaq rikamanallapapaqqa uk runata 5੅Chaymanta chay diyakunapi

akrashanrayku wanushanmanmatapis Silaswan Timoteo Macedoniamanta


kawsachimuran. Chayna rikar kwintata ƚKDPXUDQ. Chaymi Pabluqa chaypiraq
TXNDQDOODSDSDTFKD\SD\PLULNDPDT‫ێ‬ NXVDPDVWD\DƚKDFKLTTDOODULUDQ,VUDHO
ninchikqa nir”. runakunata “Jesusmi Dyusninchik
32੅Chaynu “Dyus chay runata Akrashan Cristunqa” nir ima. 6੅Piru
wanushanmanta kawsachimuran” nir ashwan Israel runakunaqa, Pablupaqa
Pablo parlakutinmi, wakinkunaqa NXQWUDQWLNUDNDUNXVDWDTDU\DSDUDQ‫ێ‬
kusata asiparanllapa. Piru ukkunaqa llapa. &KD\PL3DEOXTDUDƚKSDQWD
kaynu niranllapa: ƚKDVSLUND\QXQLUDQ:
—4DVKDQND\NXQDWDSDUODPDWNLOODSD‫ێ‬ —'\XVQLQFKLNSD&ULVWXQSDTZLOODVKX‫ێ‬
pis uyakushaykillapa nir. tiyllapa, mana kriyishaykillapapaqqa
33੅Chaynu nitinllapami, Pabluqa qamkunana kulpayjunqa kankillapa,
paykunata chaypi dijar riranna. 34੅&KD\‫ێ‬ mana nuqachu. Ashwanmi
mantami wakinkunaqa kriyir kananmantaqa riyani chay mana Israel
Pabluwanqa pullachanakuranllapa. UXQDNXQDWDQD-HVXVSDT\DƚKDFKLT.
Chay kriyiqkunaqami ukqa karan 7੅Chaynu nir, Israel runakunapa

Dionisio. 3D\PL$UHRSDJXSDXNPDQWDT‫ێ‬ tantakananllapa wasimanta lluqshir,


nin kaq. Chaynulla uk warmi Dámaris Pabluqa riran uk runa Justo shutiqpa
VKXWLTSLVZDNLQNXQDZDQSLVSXOODFKDQD‫ێ‬ wasinman. Payqami tantakananllapa
kuranllapa. wasipa qichqanlapi taq. Paypismi
Dyusta aduraq. 8੅Chaynulla chaypi uk
Pablumi Corinto pwiblupi runa Crispo shutiqpis, tukuy aylluntin

18
1੅Chaymantami Pabluqa chay kriyiq Amitunchik Jesuspi. Payqa Israel
Atenas pwiblumantaqa lluqshir, runakunapa chay tantakananllapa
riran Corinto pwiblumanna. 2੅Chaypiqa wasipaqa mantakuqnin kaq. Chaynulla
tarinakuran uk Israel runa Aquila Corintumanta kusa achka runakunapis
shutiqwan. Payqa Ponto lugarmanta '\XVSDVKXPDTULPD\QLQWDX\DNXU‫ێ‬
karan. Chay tyimpumi, payqa warmin llapaqa, kriyirna rir shutikuranllapa.
3ULVFLODZDQSXOODFKD\UDTƚKDPXVKD 9੅Chaymanta uk tutaqa, Amitunchik

karan Italia nasyunmanta. Paykunaqa Jesusqa Pabluta musquyninpi niran:


,WDOLDPDQWDTDƚKDPXVKDNDUDQOODSD, “Ama manchakurchu, ama upallala
chay nasyunpa mantakuqnin Claudio, kidar imachu ashwan nuqallapaq
Romamanta tukuy Israel runakuna \DƚKDFKLNXVNL\. 10੅&KDTDND\SZLEOX‫ێ‬
lluqshinqa nisha katin. Chaymi Pabluqa piqa kusa achka runakuna nuqapi
293 +HFKRV੄18

kriyinaqkunaqa. Nuqaqami qamwanqa wan, $TXLODZDQSXOODULTTDOODULUDQ‫ێ‬


pulla kani, manami mayqanpis ima llapa Siriapa uk lugarninman. Chayman
mana allinkunataqa rurashuyta riqnuqa, ashwan Cencrea pwibluman
puytinqachu” nir. 11੅Chaynu nitinmi, ƚKDUTDDTFKDQWDUXWXNDUDQ, runakuna
Pabluqa uk añu-y-midyuta chay \DƚKDQDQSDT, Dyusta arnishanta
Corintupiqa taran, Dyuspa shumaq kumpliyan nir. 19-21੅Chay Siriaman
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXU. ULTQXOODPL\DNXNDUUXSLQDULUƚKDUDQ‫ێ‬
12੅Piru uk tyimpupi, $FD\DSUXELQ‫ێ‬ llapa Éfeso pwibluman. Chaypi karnaqa,
syapa gubirnadurnin Galión katinqa, 3DEOXTDULUDQ,VUDHOUXQDNXQDWDQWDND‫ێ‬
Israel runakunaqa Pablupa kuntran nanllapa wasiman. Chaypiqami
tikrakar, aparanllapa gubirnadurman. Pabluqa, Jesuspaq parlaran Israel
13੅ƵKDFKLUTDJXELUQDGXUWDTD, kaynu runakunataqa. &KD\QX\DƚKDFKLNXWLQTD
niranllapa: kusata rugaranllapa mas diyakunata
—.D\UXQDPL'\XVWDNDVXQDQOODSD‫ێ‬ kidananpaq. Piru payqa, [“Imanupis
SDT\DƚKDFKLNXUSXUL\DQ. Piru chay Jerusalén fyistapi kanaypaq karay” nir]
\DƚKDFKLNXVKDQTDPLPDQDOL\QLQFKLN “Mana puytinichu” niran. Chaymi “Dyus
nishannullachu nir. munatinqa may diyalapis, qashan
14੅Chaynu nitinllapami Pabluqa shamushaq watukushuqllapaqa” nir
rimananlapaqna katin, Galionqa chay dispidikurmi, Priscilawan Aquilataqa
Israel runakunataqa niran: Efesupi dijar paylana riran yaku
—Ima kusa mana allinkunata rurasha karrupi.
katin, manaqa wanuchikusha ima 22੅Chaymanta Cesarea pwibluman

katinqa, QXTDTDULNDU\DƚKD\PDQ ƚKDUTDZLFKDQULUDQ-HUXVDOHQPDQ


imanu katinpis. 15੅Piru yanqa illaq tukuy kriyiqkunata saludaq. Chaypi
qamkunapa liynikillapalapaq katinqa saludakurnaqa, chaymanta riranna ura
LPDSDTQDULFKD\PDQTDQXTDTD\DNDSD‫ێ‬ Antioquía pwibluman. 23੅Chaymantami
kashaq. Chaytaqa qamkunalla imanupis uk tyimpumantaqa, XQD\SXULVKDQNXQD‫ێ‬
parlayllapa nir. man qashan lluqshiran puriq pwiblun
16੅&KD\QXQLUPLFKD\GLVSDFKXQ‫ێ‬ pwiblun, Galaciapa, )ULJLDSDSZLEOLWXQ‫ێ‬
mantaqa lluqshichiran, ,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬ kunapi Jesuspi kriyiqkunata
taqa. 17੅Chaynu lluqshichitinqa, chay animachiqnu ima.
piñakuq runakunaqa waqtapiqa ashwan
Sóstenes shutiq runatana ayparanllapa. $SRORVPL\DƚKDFKLNXUDQ
Payqami Israel runakunapaqa uk Éfeso pwiblupi
mantakuqnin karan. Ayparllapaqa 24੅Chay tyimpumi Priscilawan Aquila

chaylata kusata wipyaranllapa, chay Efesupi taqllapa. Chaymanmi,


gubirnadurpa naypanpi. 3LUXZLS\DWLQ‫ێ‬ Alejandriamanta uk Israel runa Apolos
llapamapis Galionqa, mana chaypaqqa VKXWLTƚKDUDQ. Paymi Dyus nitin
kwintachakaranchu. iskribikashakunata kusa allita intrakaq
kar, runakunatapis alliplata intrachiq.
Pablumi kimsa kutipaqna 25੅&KD\QXOODNXVDDOOLWDPL\DƚKDNXVKD
$QWLRTXLDPDQULUDQ\DƚKDFKLNXT karan Shutichikuq Juan, Amitunchik
18੅Pabluqami Corintupiqa achka -HVXVSDT\DƚKDFKLNXVKDQPDWDSLV.
diyataraq taran. Chaymantaqa Jesuspi &KD\PLUL$PLWXQFKLNSDT\DƚKDVKDQ‫ێ‬
kriyiqkunata dispidir, SD\TD3ULVFLOD‫ێ‬ taqa, NXVDDOLJULODDOOLWD\DƚKDFKLNXT.
+HFKRV੄18੄19 294

26੅Chayraykumi, Apolosqa mana 4੅Chaynu nitinqa, 3DEOXTDSD\NXQD‫ێ‬

manchakur imachu, tantakananllapa taqa niran:


ZDVLSL\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQ. Chaynu —Alliptamiri Juanqa, uchanllapata
\DƚKDFKLNXTWDX\DSDUPL, Priscilawan dijar Dyusman tikrakaqkunataqa
Aquilaqa, Apolostaqa wakaqla apar shutichiq. Piru shutichirqami niq: Kay
kusa masta intrachiranllapa Dyuspaqqa, nuqamantaqami uk runa shamuyan.
imanumi washamanchik nir ima. Chay paypimi kriyinkillapa. Chaynu
27੅Chaymanta Apolos uk lugar Acaya nirqami Jesucristupaq niyaq.
shutiqman rinatinqa, Jesuspi 5੅Chaynu Pablo nitin uyaparqa,

kriyiqkunaqa, kusata animachir uk Amitunchik Jesucristupa shutinpi


NDUWDWDUXUDUNDƚKDUDQOODSD$FD\DSL shutikuranllapana. 6੅Chaymantami
kriyiqkunaman, $SRORVƚKDWLQTD Pabluqa ananllapaman makinkunata
shumaqta samachinanllapapaq. Chaymi ƚKXUDWLQ, Dyuspa Santu Ispiritun
$SRORVƚKDUTD, Dyus akrashan paykunamanqa shamuran. Chaymi
kriyiqkunataqa, kusata yanaparan. ukman ukman rimaykunapina
28੅Chaqa tukuy Israel runakunataqa Dyusllapaq rimaranllapa. 7੅7XNX\QLQ‫ێ‬
intrachiran Jesuspaq, payqa Dyuspa qami paykunaqa dusi runakuna kasha
Akrashan Cristun nir. Chaynulla Dyus kanqallapa.
nitin iskribikashakunata liyir chaypaq 8੅Chay Éfeso pwiblupi kayarllaraqmi,

intrachikutinmi, mana mayqanpis mana kimsa misistana Pabluqa risha karan


chaynuchu niytaqa puytiranllapachu. Israel runakunapa tantakananllapa
wasiman. Chaypiqami shumaqta
Pablumi Éfeso pwiblupi \DƚKDFKLNXTPDQDPD\TDQWDSLV

19
1੅Corinto pwiblupi, Apolos mancharchu, “Dyusninchikqami
kanankamanqa, 3DEOXTD$QWLR‫ێ‬ mushuqmanta nuqanchikkunata
quía pwiblumanta lluqshir rir, chay mantamayashunllapa” nir ima. 9੅Piru
achka shallqakaq pwiblukunata chaynumapis, wakinqa kusa mana
watukurnaqa, ƚKDUDQeIHVRSZLEOXPDQ. intrakaq runa kar, PDQDNUL\LQDUDQ‫ێ‬
Chaypimi tariran ayka kriyiqkunata. llapachu. Ashwanmi Jesuspi
2੅Chaymi paykunataqa kaynu nir kriyiqkunata tukuy runakunapa
tapuran: naypanpi kusa ukmanta juraparanllapa.
—¿Kriyitkillapaqachu, Dyuspa Santu Chaymi Pabluqa kriyiqkunataqa akrar,
Ispiritunqa, qamkunaman shamuran? aparan uk runa Tiranno shutiqpa
nir. \DƚKDFKLNXQDQZDVLQPDQ. 10੅&KD\SL‫ێ‬
Paykunaqa niranllapa: QDPL3DEOXTDZDUDQZDUDQ\DƚKDFKLNX‫ێ‬
—0DQDPL6DQWX,VSLULWXNDQQLUODPD‫ێ‬ ran, ishkay añuta. Chaynumi, tukuy
pis uyapashachu kanillapa nir. Israel runakuna, PDQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬
3੅Chaynu nitinllapaqa, qashan Pabluqa mapis prubinsya Asiapi taqkunaqa,
tapuran: uyakuranllapa Amitunchik Jesuspa
—¿Chaqa, Santu Ispiritunta mana shumaq rimaynintaqa.
riqsirqa, LPDQXWDTVKXWLNXVKD\NL‫ێ‬ 11੅'\XVSXGLUQLQZDQ3DEOXWD\DQDSD‫ێ‬

llapaqa? nir. tinmi, kusa shumaq mana ruraypaq


Chayna, paykunapis qashan niranllapa: milagrukunata ruraran. 12੅Chayraykumi
—6KXWLFKLNXT-XDQ\DƚKDFKLNXVKDQWD 3DEOXSDWDTDUDƚKSDQODWD, pañu
kriyirmi, shutikurayllapa nir. ƚKXUDNXVKDQODPDWDSLVTLVKDTQLQNXQD‫ێ‬
295 +HFKRV੄19

man apaqllapa. Chaynu apatinllapami, ranllapa tukuypa naypanpi. Chay


qishaqkunaqa dasla alliyaq. Chaynulla SDSLOQLQUXSDVKDNXQDSDƚKDQLQTDPL,
dyablupa yarpuyninmapis lluqshiq karan sinkwinta mil (50,000) qillay
qishaqkunamantaqa. yupay. 20੅Chaynumiri Amitunchik
13-14੅Karanpismi Israelmanta wakin Jesuspa shumaq rimaynintaqa uyakur,
runakuna dyablupa yarpuyninkunata pudirninta rikar ima, mastana kriyir
runakunamanta lluqshichiq. Kay achkayaranllapa.
paykunamanta karanllapa kurakunapa 21੅Tukuy chaykuna pasatinnaqa,

mantaqnin Escevapa syiti wamrankuna. Pabluqa riyta yarpuran Macedoniaman,


Paykunami Pablo rurayashanta rikar, Acayaman, chaynulla Jerusalenman
Jesuspa shutinwanna uk runamanta ƚKDQDQNDPDQ. Chaymi niqpis: ´-HUXVD‫ێ‬
dyablupa yarpuyninta lluqshichinarqa OHQPDQƚKDUTD, Romamanpis rishaq”
niqllapa: ´&KD\3DEOR\DƚKDFKLNX\D‫ێ‬ nir. 22੅&KD\PLDVKZDQNDƚKDUDQ
shan Jesuspa shutinpi nishunillapa: 0DFHGRQLDPDQLVKND\\DQDSDTQLQ‫ێ‬
¡Kay runapa rurinmanta lluqshiy! nir”. kunata, Timoteuwan Erastuta. Nataq
15੅Chaynu niyatinllapami dyablupa pay-shuypaqa kidaranraq prubinsya
yarpuyninqa niran: “Nuqaqami Asiallapi uk tyimpu masta.
Jesustaqa riqsini. &KD\QXOOD\DƚKDQL
Pablupaqpis, mayqanmi payqa nirmapis. Efesupimi kusa ukmanta
Piru ¿qamkunaqa pitaq kankillapa tukuranllapa
mantamanaykillapapaqqa?” nir. 23੅Chay tyimpukunapiqami, kusala
16੅Chaynu nirqami, chay kutilla chay ukmanta tukuranllapa Jesuspi
dyablupa yarpuyninwan runaqa, kriyiqkunata kuntrashanrayku. 24੅&KD\‫ێ‬
kuntran tikrakar kusa jwirsayjun kar, taqami uk runa Demetrio shutiq ruraran
chay Escevapa syiti wamrankunataqa wakin runakunawan. Demetriuqami
binsir kusata qischaran. Chaynu platamanta ruraq, dyusnin Diana੆q
qischatinllapami, chay wasimantaqa niqllapa chaypa wasinpa ritratunkunata.
lirila limpu lisyakasha alsakar Chaynulla paywan trabajaqkunatapis
riranllapa. kusa achkata pagraq.
17੅Tukuy Éfeso pwiblupi taqkunaqa, 25੅Chaymi chay trabajaqninkunata,

Israel mana Israel runakunamapis chay wakin chaynukaqllapi trabajaqkunawan


V\LWLUXQDNXQDWDSDVDVKDQWDX\DSDU‫ێ‬ tantar, kaynu niran:
llapaqa, alliplata manchakuranllapa. “Taytituykuna, TDPNXQDTDPL\DƚKDQ‫ێ‬
Chaymi, Amitunchik Jesuspa shutinta killapa chay trabajashanchikwan
kusa allinpaq riqsirna, ashwan kusata imanchikta tarikur kusa shumaqta
alabaranllapa ima. 18੅Chaynulla tukuy kawsanchikllapa nir. 26੅Piru qamkuna
kriyiqkunaqa, unay ima mana allin rikashaykillapanu, uyapashaykillapanu,
rurashanllapapaqqa, tukuypa naypanpi chay Pablo shutiq runaqa, purin
rimaranllapa: “Mana allintachu tukusha UXQDNXQDWD\DƚKDFKLUND\UXUDVKDQFKLN‫ێ‬
karayllapa” nir. 19੅Chayrayku unay llapa dyuskunaqashi mana chiqap
wasqakuqkuna, surtyakuqkunamapis, dyuschu nir ima. Chaynu purirqami
Amitunchik Jesuspi kriyirna chay sirbiq yaqqa tukuy intirupina runakunataqa
SDSLOQLQOODSDPDWDSLVDSDPXUUXSDFKL‫ێ‬ intrachisha, mana kay Efesulapichu.

q¬19.24 Kay Dianatami “Artemisa” niqllapapis.


+HFKRV੄19 296

$VKZDQWXNX\ND\SUXELQV\D$VLDSLPD‫ێ‬ NDƚKDUDQSD\NXQDSDTULPDQDQSDT.
pis tukuykaqtana kriyichisha. Chaymi naypaqman lluqshir,
27੅Kayqami allip manchakuypaq. Chaqa Alejandruqa makinlawan siñata rurar
PDQDQDJDQD\WDSX\WLFKXZDQOODSDQD‫ێ‬ runakunata uyarachir intrachiyta
chu. Chaynulla chay mamanchik yarpuran. 34੅Piru chaynu tukutinmi,
Dianapa iglisyanmatapis manana kwintata qukaranllapa paypis Israel
shumaqtanachu riqsinmanllapa. Chaynu runa nir. Chaymi, ashwan qayƚKDNXUDQ‫ێ‬
ruratinllapaqami, chay mamanchik llapa ishkay urata yupay kaynu nir:
'LDQDWDTDPDQDQDSLSLVNUL\LQTDOODSD‫ێ‬ “¡Biba biba mamanchik Dianaqa! ¡Chay
nachu tukuy Asiamanta runakuna, paymi tukuy Efesumanta runakunapa
chaynulla tukuy may pachamanta dyusninchikqa!” nir.
runakuna kriyiq chaykunamapis”. 35੅Nataq, Éfeso pwiblupa
28੅Chaynu nitin, uyaparmi kusata sikritaryun-shuypaqa runakunata
piñakur kaynu niranllapa: “¡Biba biba upallachir niran:
mamanchik Dianaqa! ¡Chayqa paymi “Taytituykuna, tukuy pachamanta
nuqanchik Efesumanta runakunapa UXQDNXQDPL\DƚKDQOODSD, ND\SZLEOX‫ێ‬
dyusninchikqa!” nir. manta runakunaqa inkargakasha
29੅Chaynumiri chay pwiblupi syilumanta ishkimusha mamanchik
kaqkunaqa tukuyla kusa ukman Dianata kuytananllapapaq, chaynulla
dispantakaypaqta tukuranllapa. Chaymi iglisyantapis rikananllapapaq. 36੅<DƚKD‫ێ‬
NDOOSDUULUD\SDUDQOODSD0DFHGRQLD‫ێ‬ shaykillapanu, manami mayqanpis
manta ishkay runakuna, Pabluta yapar PDQDQL\WDTDSX\WLQOODSDFKXG\XVQLQ‫ێ‬
puriqkunata. Ukninqa shutiq Gayo, chikllapataqa. Chaymi ashwan ama
uknin-shuypaqa Aristarco. Chay imatapis rurayta yarpuyllapachu,
paykunataqa aysaƚKDNXUDSDUDQOODSD manaraq allita yarpurqa. 37੅Kay
chay kusa atun tantakananllapa runakunata apamushaykillapaqami,
wasiman. 30੅Chay wasi ruriman PDQDLPDWDSLVPDQDDOOLQWDTDUXUDVKD‫ێ‬
yaykuchitinllapaqa, 3DEOXTD\D\NXQD‫ێ‬ chu mamanchik Dianapa iglisyantaqa.
ran runakunawan parlaq. Piru wakin Chaynulla mamitanchiktaqa manami
kriyiq masinkuna mana yaykunantaqa jurapashalamapischu. 38੅Chay Demetrio
munaranllapachu. 31੅Chaynulla chay trabajadurninkunawan, chaynulla
prubinsyamanta karguyjunkuna PD\TDQZDQGLPDQGD\WD\DUSX\DWLQ‫ێ‬
Pablupa riqsinan karan chaykunapis, llapaqa, chaypi wakmaqa jwiskuna
niranllapa: ´:LOOD\OODSDDPD\D\NXQTD‫ێ‬ chaykunapaq parlananllapapaqqa.
chu chay kuntrankunamanqa” nir. &KD\SLTDSD\NXQDQD\DƚKDQTDOODSD
32੅&KD\NDPDQTDPLUXULSLTDWDQWDND‫ێ‬ imanu parlashaq nirmapis. 39੅Qamkuna
sha runakunaqa, wakinqa ukmanta LPDWDPDV\DƚKD\WDPXQDUTDWXNX\
niyaqllapa. Chaynulla wakinkunapis mantakuqkunawan tantanakur
ukmanta niyaqllapa. Nataq parlayllapa. 40੅Piru kay pasashanrayku
wakinkuna-VKX\SDTDPDQD\DƚKD\DUDQ‫ێ‬ karguyjunkunaqa nimachuwanllapa
OODSDFKXLPDSDTPLWDQWDNDPXVKDQFKLN‫ێ‬ mana allintachu tukushaykillapa nir.
llapa nirmapis. Piru chaynumapis Chaynu nimashallapaqa mana imanu
kusata lanyaranllapa. 33੅Piru chaypi washakayta puytishunllapachu,
Israel runa kaqkunaqami, uknin imapaqmi kaynu purichinakuyanillapa
Alejandrutaqa naypaqman kumsar nirmapis”.
297 +HFKRV੄19੄20

41੅Tukuy chaykunata willarqami, Mikunata mikunayllapapaq. Nataq


runakunataqa riyllapana nitin Pabluqa allaqnin rinanpaqna kar, mana
riranllapana. VKD\NXTFKXƚKD\SLWXWDNDPDQ
\DƚKDFKL\DUDQNUL\LTPDVLQNXQDWDTD.
Pablumi riran Macedoniaman 8੅Tukuymi uk wasipa unaq kimsa altunpi
Greciamanpis tantakasha karayllapa. Chaynulla

20
1੅Chaynu kusa ukmanta tukuyar FKD\SLTDPLDFKNDELODNXQDDFKNLUDFKL‫ێ‬
qasillatinllapanaqami, Pabluqa kuyaran. 9੅&KD\SL3DEOR\DƚKDFKLNX\D‫ێ‬
Jesuspi kriyiqkunata qayamur, kusata tinqa, uk musu wamra Eutico shutiq
animachir abrasar ima dispidirnaqa bintanalapi uyakur tayaq. Chaynu kusa
riran Macedonia lugarman. 2੅Chaymi, unaytana uyakur tayatinqa chay
chaypa lugarninkunapiqa tukuy musutaqa punuy binsiran. Chaymi
kriyiqkunata watukur animachir ZDVLSDXQDTNLPVDDOWXQPDQWDUDWDPX‫ێ‬
shumaqta willar imanaqa, riran ran pachaman. Chaynu ratamutinqa,
prubinsya Greciaman. 3੅Chaypiqami wanushatana tariranllapa. 10੅Piru
kimsa misista tayar, Siria lugarman Pabluqa pachaman ishkimur, chay
riyta yarpuran. Chaymanta, Siria wanushataqa piratar abrasar chaypi
lugarman rinanpaq yaqqana yaku kaqkunataqa niran:
karruman iqayarqa, 3DEOXTD\DƚKDUDQ, —Ama manchakuyllapachu. .DZVD‫ێ‬
Israel runakunashi wanuchinanpaq yanmi kay musuqa nir.
yarpusha nir. Chaymi payqa yarpuran 11੅Chayna, Pabluwan tukuy chaypi

TDVKDQƚKDNSDOD0DFHGRQLDOXJDUOODWD kaqkunaqa qashan chay wasipa unaq


tikrakar riyta. 4੅Chaymanta Pablo altun kayashanllapaman iqar, Santa
ritinqa, \DSDUULUDQOODSD%HUHDSZLEOX‫ێ‬ Mikunata tantakar mikutinllapanaqa,
manta Pirro shutiq runapa wamran \DƚKDFKLNXUDQDFKNL\DQDQNDPDQ.
Sópater, chaynulla Aristarcuwan Chaymantaqami riranna. 12੅Nataq chay
Segundo ima. Paykunaqami ishkantin Euticutaqa kawsaqtana aparanllapa
Tesalónica pwiblumanta kaqllapa. wasinmanqa. Chaymi chay llakiqkunaqa
&KD\QXOODULUDQOODSDSLV'HUEHSZLEOX‫ێ‬ kusalata aligriyaranllapa.
manta Gayuwan Timoteo. Wakin
Troasmanta Mileto pwibluman
riqkunaqami prubinsya Asiamanta
riranllapa
Tíquico, Tróɹmo ima kaqllapa. 5੅Tukuy
kay ukninchikkunami naypaqta rir, 13੅Riyatiyllapanaqa, nimaranllapa:
Troas pwiblupi yaramaranllapa. ´4DPNXQDTD\DNXNDUUXSLQD\SDVNL\‫ێ‬
6੅Nataq, nuqakunaqa Pascua fyista llapa Asón pwibluman. Nataq nuqami
pasatinna, Filipos pwiblumantaqa ƚKDNSDODVKDPXVKDTµQLU.
rirayllapa yaku karrupi. Chaymantami, Chaynu Pablo nimatinllapami,
VLQNXGL\DPDQWDƚKDUD\OODSD7URDV rirayllapa yaku karrupi naypaqta payta
pwibluman. Chayna, wakpiqa syiti wakpi yaraq. 14੅Yarakuyatiyllapa
diyata karayllapa. ƚKDWLQQDTD, yaku karrupina rirayllapa
Mitilene shutiq pwibluman. 15੅Chaynulla
Pablumi Troas pwiblupi chay pwiblumantapis lluqshir, DOODTQLQ‫ێ‬
kriyiqkunata watukuran UDTSDVDUD\OODSDPDU\DNXSDƚKD\SLQ‫ێ‬
7੅Piruchay simanapa punta diya ODSLXNSDFKLWDNDTFKD\SDQD\SDQ‫ێ‬
qallarinanpiqa, tantakarayllapa Santa lawta. Chay pachitaqami shutiq Quío.
+HFKRV੄20 298

1DWDTDOODTQLQUDTPLƚKDUD\OODSD6DPRV pasamayanqa nirmapis manami


pwiblumanqa. &KD\PDQWDFKD\SZLEOX‫ێ‬ \DƚKDQLFKX. 23੅3LUXND\ODWD\DƚKDQL,
manta rirna, allaqnin [7URJLOLXPDQƚKDU kada pwibluman rishaypi Dyuspa Santu
pasar] ƚKDUD\OODSD0LOHWRVKXWLT Ispiritun willamayan, karsilman itamar
pwiblumanqa. 16੅Chaqa Pabluqari mana qischamayanqallapa Jerusalenpi nir.
yaykunaranchu chay Éfeso shutiq 24੅&KD\NXQDWD\DƚKDUPDSLV, manami

pwiblumanqa, chay prubinsya Asiapi llakir manchakunichu wanunaypaqqa.


mana kidanar. &KDTDSD\TDPLGDVNDT‫ێ‬ Chaqa kay bidayqa mana imachu
OODƚKDQDUDQ-HUXVDOpQSZLEOXPDQTD, nuqapaqqa. Chaymi aligriyar, allita
ashwan chay Pentecostés fyista Amitunchik Jesús munashanta ruranani
Jerusalenpi kaq chaypi kayta munar. wanunaykaman. &KDTDSD\PLDNUDPD‫ێ‬
VKDUXQDNXQDWD\DƚKDFKLQD\SDT: ‘Dyus
Pablumi Efesumanta llakipamarninchik nuqanchikkunata
kriyiqkunawan washamayninchikta munan’ nir.
17੅Piru Miletupina karqa, Pabluqa 25੅“Kanan-shuypaqa qamkunata

NDƚKDNXUDQeIHVRSZLEOXPDQ, nishunillapa: Manami kananmantaqa


NUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLTNXQDWD ULNDPDQNLOODSDQDFKXPD\TDQQLNLOODSD‫ێ‬
willatin, SD\ND\DVKDQPDQVKDPXQDQ‫ێ‬ pis, Amitunchik mantamaqninchikpaq
llapapaq. 18-19੅Chaymi, ƚKDPXWLQOODSD‫ێ‬ \DƚKDFKLVKXUD\OODSDFKD\TDPNXQDTD.
naqa paykunataqa niran: 26-27੅Chaymi kananqa willashunillapa:

´4DPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSDLPDQX Dyusninchik tukuy munashanlata


nuqa qamkunawan karay naypaqta chay willashushallapa kani mana imalatapis
prubinsya Asiaman shamushaymanta- pakarchu. Chaymi kananqa manana
pacha nirmapis. Chaqa, tukuy tyimpumi mayqannikillapapaqpis uchayjun
qamkunawan kar, Amitunchikta sirbisha yupaynachu yarpuni. &KD\TDTDPNXQD‫ێ‬
kani. Manami kusala puytiqkuna yupayqa pinari kanqa. 28੅Chayna qamkunana
tukuraychu. Ashwanmi qamkunapaq kuytakar, Dyuspi tukuy kriyiqkunataqa
waqasha, qischakasha imamapis kani, shumaqta rikar kuytayllapa. Dyuspa
,VUDHOUXQDNXQDLPDQDFKLPD\WDPXQDWLQ‫ێ‬ Santu Ispiritunqa, uk michikuqkunata
llapamapis. 20੅Chaynu qischakarpis, \XSD\DNUDVKXVKDOODSDULNDQD\NLOODSD‫ێ‬
PDQDPLX\DUDUFKXDVKZDQ\DQDSDVKXQD\‫ێ‬ paq paypi kriyiqkunataqa. Chaqa paypi
OODSDSDTWXNX\LPDWDSLV\DƚKDFKLVKXVKD‫ێ‬ kriyiqkunaraykumi Amitunchik Jesusqa
llapa kani tukuypa naypanpi, chaynulla kruspi wanur yawarninwan rantishana.
wasikillapapi ima. 21੅Chaynulla Israel 29੅“Chaymi nini: Maydiya nuqa

runakunata, mana Israel runakunamatapis ritiynaqami rikarimunqa uk saqra


willashana kani, chay uchakushankunata \DƚKDFKLNXTNXQD. Paykunami, atun
dijarna kriyinanllapapaq Taytanchik surrukuna uyshata mikuqkuna yupay
Dyuspi, FKD\QXOOD$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSL‫ێ‬ kanqallapa. Chaymi kriyiqkunataqa
pis. XNPDQWD\DƚKDFKLWLQPDQDQD'\XVSLTD
22੅“Nataq, kananqami Jerusalén kriyinqallapanachu. 30੅Chaynulla
pwibluman riyani, Dyuspa Santu qamkunamanta wakinnikillapami
Ispiritun੆r apamatin. Chaypiqa ima Dyuspa kuntran tikrakar, ukmanta

r¬20.22 Dyuspa Santu Ispiritun apamatin riyani nirqami intrachimayninchiktapis puytin,


ispirituy kusalata animachimatin riray nir.
299 +HFKRV੄20੄21

\DƚKDFKLNXWLQ'\XVSLZDNLQ pwibluman. Chaymantami rirayllapa


kriyiqkunaqa chaypina kriyinqallapa. Pátara pwiblumanpis. 2੅Chay Patarapimi,
31੅Chaymi qamkunaqa kusata kuytakar tarirayllapa uk yaku karruta. Chayqami
alamirala kawsankillapa. Yarpunkillapa riyaran uk pwiblu Fenicia shutiqman.
kimsa añutami, tuta, unaq katinmapis, Chaymi, chayman iqar rirayllapa
waqaypi ima, PDQDVKD\NXTWXNX\QLNL‫ێ‬ wakmanqa. 3੅Chayna chay yakupa
OODSDWD\DƚKDFKLVKXUD\OODSD. ananta riqnuqa, rikarayllapa yakupa
32੅“Kanan-shuypaqa kriyiq masiykuna, ƚKD\SLQODSLXNSZLEOX&KLSUHVKXWLTWD.
Dyusninchikman mañakusha kani payna Chay pwiblumi, ichuqlawniyllapapi
qamkunata llakipashurllapa kusa karan. Chayta pasarmi rirayllapa uk
shumaqtana kuytashunanllapapaq. prubinsya Siria shutiqkaman. Piru chay
Ashwan payna kananqa qamkunata yaku karrumanta kargakunata chay Tiro
\DQDSDVKXUOODSDNXVD\DƚKDTSDTQD pwiblupi ishkichinanpaq katinmi,
tikrashunqallapa. &KD\QDFKD\DUQLVKX‫ێ‬ nuqakunapis chay yaku karrumanta
shannu washashunqallapa tukuy LVKNLUFKD\SZLEOXPDQTD\D\NXUD\‫ێ‬
kriyiqkunataqa. 33੅Manami nuqallapaqqa llaparaq. 4੅Chayman yaykurqa, Jesuspi
UDƚKSDWD, uruta, TLOOD\PDWDSLVPXQDVKD‫ێ‬ kriyiqkunata tarir chaypi paykunawan
chu kani, mayqanpatapis. 34੅Ashwan kidarayllapa syiti diyata. 3LUXSD\NXQD‫ێ‬
DOOLWDPL\DƚKDQNLOODSD, makiywan tami, Dyuspa Santu Ispiritun willasha
trabajaray, nuqapaq chaynulla wakin katin, Pablutaqa willaranllapa ama
pullay kaqkunapaqpis. 35੅&KDTD$PLWXQ‫ێ‬ rinanpaqchu Jerusalenmanqa. 5੅Chaynu
chik Jesusmi nisha: ‘Mas allinmi kanqa niyatinllapamapis, V\LWLGL\DSDVDWLQ‫ێ‬
ministiqkunata qunallapapaq, ashwan naqa Pabluwan rirayllapana. Chayna
paykuna qumanallapamantaqa’ nir. tukuy runakuna, ZDUPLNXQDZDPULWXQ‫ێ‬
Chaynu pullaykillapa karqami, nuqaqa tin ima yapamaranllapa pwiblumanta
\DƚKDFKLVKX\DTOODSDNDQL¶7UDEDMDU lluqshinayllapakaman. Chaymi, mar
ministiq runakunata yanapankillapa’ yakupa manyanlapi qunqurikur
nir”. Dyusman mañakurayllapa. 6੅Chaymanta
36੅Chaymanta chaynu nirqa Pabluqa GLVSLGLNXU\DNXNDUUXPDQLTDWL\OODSD‫ێ‬
tukuy paykunawan qunqurikur Dyusman naqa, paykunapis tikrakaranllapa
mañakuranllapa. 37੅Chaymi tukuyninllapa wasinllapamanna.
waqar Pablutaqa abrasar mucharanllapa 7੅Chaynu Tiro pwiblumanta rirmi,

ima. 38੅Chaqa paykunaqami alliplata 7ROHPDLGDSZLEOXPDQƚKDUD\OODSD.


llakisha karanllapa, Pablo “Mananami &KD\PDQƚKDUPL, Jesuspi kriyiq
rikamankillapachu” nisha karan chayrayku. masiyllapata tarir saludarayllapa.
Chaymantami Pablutaqa yapar aparanllapa &KD\QDFKD\SLNLGDUD\OODSDSD\NXQD‫ێ‬
yaku karru kayashankaman. wanqa uk diyataraq. 8੅Chaymanta
allaqnin chay pwiblumanta rirqa,
Pablumi qashan riran Jerusalenman ƚKDUD\OODSD&HVDUHDSZLEOXPDQ.

21
1੅Chaymanta
Jesuspi kriyiq &KD\PDQƚKDUQDTD, rirayllapa kriyiq
masiyllapata dijarna rirayllapa masiyllapa Felipipa wasinman samaq.
yaku karrupi uk pwiblu Cos shutiqman. 3D\PLDSXVWXONXQDSDV\LWLDNUDVKDQ‫ێ‬
Chaymanta allaqninqa, rirayllapa Rodas manta uknin kaq.੆s Paymi mana

s¬21.8 Rikayllapa Hechos 6.1-6.


+HFKRV੄21 300

kriyiqkunata intrachiq Jesuspi kriyir kusa aligrila samachimaranllapa.


washakananllapapaq. 9੅Kay Felipipami, 18੅Chaymanta allaqninqa, Pabluwan
kwatru shipash wamrankuna mana nuqakunaqa rirayllapa chay punta
runayjunchu kaq. Paykunaqami \DƚKDFKLTQLQOODSD6DQWLDJXWDZDWXNXT.
Dyuspaq rimaqninkuna karanllapa. &KD\PDQƚKDWL\OODSDTDFKD\SLNDVKD
10੅Chayna, chay paykunapa wasinpi ayka karanllapa tukuy kriyiqkunata rikar
diyatana kayatiyllapaqa, -XGHDSZLEOX‫ێ‬ \DƚKDFKLTQLQNXQDLPD. 19੅Chaymi,
manta Dyuspaq rimaqnin uk runa Agabo 3DEOXTDWXNX\QLQWDVDOXGDUPDQ\DT‫ێ‬
VKXWLTƚKDUDQ. 11੅Paymi, 3DEORZDƚKND‫ێ‬ manta parlaq qallariran, Tayta Dyus
NXVKDQZDƚKNXQWDOOXTVKLFKLUƚKDNLQWD, pudirninwan yanapatin chay jwira
makinta watakur niran: mana Israel runakunawan rurashanta
—Dyuspa Santu Ispiritunmi nin, ima. 20੅Chaynu parlatinmi, Dyusta
Jerusalenpiqa Israel runakunaqashi kay kusata alabaranllapa. Chayna,
ZDƚKNXSDDPXQWDTD, kaynu watar Pablutaqa niranllapa:
uklawmanta jwira kaq runakunata “Allitami ninki kriyiq masiy. Qam
quyanqa nir. ULNDVKD\NLQXPLWXNX\,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬
12੅Chayta uyarmi, nuqakuna, FKD\QX‫ێ‬ manta, Jesucristupi kusala achkana
lla Cesarea pwiblumanta kaqkunapis, kriyinllapa. Piru ninllapami Moisés
3DEOXWDTDUXJDUD\OODSDDPD-HUXVDOHQ‫ێ‬ mantakushanllatashi rurashaqllapa nir.
manqa rinanpaq. 13੅Piru Pabluqa 21੅Chaynulla nishapismi, qamshi Israel

nimaranllapa: runakuna uklaw pachakunapi taqtaqa


—¿Imapaqtaq waqankillapa? .XVDWD‫ێ‬ ninki: ‘Moisés mantakushantaqa ama
raq llakichimankillapa. Nuqaqami kasunkichu’ nir. Chaynullashi ninkipis:
listuna kani mana watakanaylapaqchu. ‘Chay siñal kustumrita, chay wakin
Ashwanmi Amitunchik Jesucristurayku NXVWXPULNLOODSDWDSLVDPDNDVXQNLOODSD‫ێ‬
Jerusalenpi wanuypaq karmapis, chu’ nir. 22੅¿Imanutaq tukushaqllapa?
wanushaq. &KDTDUXQDNXQDTDPL\DƚKDQTDOODSD
14੅Chayna mana imanupis kidanatinmi, qam kaypi kanki nir. 23੅Kaytami
mana imatapis willarllapanachu, ´$PLWXQ‫ێ‬ ruranaykipaq allin kanqa: Kay
chik Jesús munashanmi kanqa” nirayllapa. nuqakunamantami kan kwatru
15੅Chaymantaqa nuqakunapis alli runakuna. 3D\NXQDPLNXPSOL\DQTD‫ێ‬
kamkachikur imanaqa, rirayllapana llapa Dyusta arnishanllapataqa.
Jerusalenmanqa. 16੅Pullayllapaqami 24੅Paykunawan pulla rir, rurayllapa chay

Cesarea pwiblumanta ayka kriyiq paqakuna kustumritaqa.੆t Chaymanta,


masiyllapakuna riranllapa. Paykunami chay gastashanllapata pagray, SD\NXQD‫ێ‬
apamaranllapa Chiprimanta uk runa pis aqchanta rutunanllapapaq. &KD\QX‫ێ‬
Mnasón shutiqpa wasinman. Chaymi TDPLWXNX\\DƚKDQTDOODSDTDPSDTTD
payqa Jesuspi unaymanta-pacha kriyiq ‘Yanqalla rimapakuyashanchikllapa’ nir.
kar samachimaranllapa. Ashwan nishunqallapa ‘Payqa Moisés
mantakushantaqa chiqapta kasun’ nir.
Pablumi Santiaguta watukuq riran 25੅“Piru chay jwira mana Israel
17੅Chayna,Jerusalén pwibluman runakuna kriyiqkunatami, mana kay
ƚKDWL\OODSDTD, Jesuspi kriyiqkunaqa nuqakuna rurani chaytaraq ruray ima

t¬21.24 Masta intrakanarqa rikashunllapa Números 6.1-12.


301 +HFKRV੄21

ninillapachu. Ashwan kaykunalata 29੅Chaynuqami niyaqllapa, Tróɹmo

rurananpaq iskribir੆u willasha kanillapa shutiq runawan pulla pwiblupi puriqta


kaynu nir: ‘Ama mikuyllapachu rikashanllaparayku. Chay Troɹmuqami
runakuna rurashan yanqa dyuskunapaq Efesumanta, mana Israel runachu kaq.
XIULQGDWDƚKXUDVKDQOODSDNXQDWD. Chaymi yarpuqllapa, Pabluqa chay
Chaynulla ama mikuyllapapischu Troɹmutapis apamusha kanqa Dyusta
animalpa yawarninta, animal ratar, adurananllapa wasiman nir.
PDQDTDƚKXTDUZDQXVKDSDD\FKDQWDSLV. 30੅Chaymi chay pwiblumanta tukuyla

Chaynulla runa kar, manaqa warmi runakuna kusala ukmanta piñakur,


karpis, DPDXNZDQXNZDQTDSXQXQNL‫ێ‬ NDOOSDUULUƚKDUDQOODSD'\XVWD
llapachu’ nir”. adurananllapa wasimanqa.
Chaymantami Pablutaqa aypar aysaƚKD‫ێ‬
Dyusta adurananllapa wasipi kur urqumur, punkukunamatapis chay
Pabluta ayparanllapa kutilla kirparanllapa. 31੅Chaynumi
26੅Chaynu willatinllapami, Pabluta limpu wanuchinanllapapaqna
allaqmantaqa Pabluqa chay kwatru katinqa, Romamanta suldadukunapa
runakunawan riran, chay paqakuna mantaqninta kunachiranllapa, kay
kustumritaqa pulla rurananllapapaq. pwiblumanta runakuna kusa ukmanta
Chaymanta chay kustumrita rurar tukuq qallarishallapa nir. 32੅Chaymi
tukchinanllapapaqnaqa, Pabluqa Dyusta payqa suldadunkunata, suldadukunapa
aduranan wasiman rir yaykur, willaran mantaqninkunata ima tantar, kallpar
ima diyami chay ufrinditanllapata ULUDQOODSDFKD\UXQDNXQDND\DVKDQ‫ێ‬
ƚKXUD\DQTDOODSDQLU. manqa. Chayna paykunata rikarqa,
27੅Chayna chay willashan syiti diya 3DEOXWDTDGLMDUDQOODSDQDFKD\TLVFKD\D‫ێ‬
kumplikayatinnaqa, Asiamanta shamuq shanllapamantaqa. 33੅Chaymi chay
Israel runakunaqa, Dyusta aduranan suldadukunapa mantaqninqa qimikar,
wasipi Pablutaqa rikaranllapa. Chaymi 3DEOXWDD\SDUNDƚKDNXUDQDOOLZDWDQDQ‫ێ‬
runakunata willatin, kusa ukmanta llapapaq ishkay kadinakunawan.
piñakur, Pabluta kuntrar ayparanllapa. Chaymanta chay runakunataqa tapuran:
28੅Chaynu ayparllapami, kusa jwirtita “¿Pitaq payqa, imatataq rurasha?” nir.
kaynu niranllapa: 34੅Chaynu taputinllapami wakinqa

“Israel pwibluymanta kaq runakuna, ukmanta niyaq. Nataq ukkunaqami


¡yanapamayllapa! Kay runami, tukuy ukmanta niyaqllapa, mana chayllatachu.
SDFKDSLUXQDNXQDWD\DƚKDFKLUSXULQ. &KD\UD\NXPLPDQDLPDSDTULPD\DQ‫ێ‬
Chaynuqami nuqanchikkunata, Moisés llapa nirpis intrakaranchu. Chaymi,
mantakushanta, chaynulla Dyusta NDƚKDNXUDQNZDUWLOPDQDSDQDQOODSDSDT
adurananchikllapa wasimatapis kuntrar Pablutaqa. 35੅&KD\PDQWDFKD\NZDUWLO‫ێ‬
purin. &KD\QXNXQWUDPD\DUQLQFKLN‫ێ‬ PDQƚKDUQDTD, alsar Pablutaqa ruriman
llapamapis, ashwan kananqa Dyuspa yaykuchiq qallariranllapa, chay achka
kusa allin adurana wasimanpis, DSDPX‫ێ‬ UXQDNXQDTLOODNDFKLULNLQWDUL\DVKDQ‫ێ‬
sha yanqa jwira mana kriyiq llaparayku. 36੅&KDTDWXNX\UXQDNXQD‫ێ‬
runakunata. Chayta rurarmi mana miri ikinta riyaranllapa, kusa jwirtita
allintachu rurayan” nir. kaynu nir: “¡Wanuchiyllapa!”

u¬21.25 Rikayllapa Hechos 15.29.


+HFKRV੄21੄22 302

-HVXVSLNUL\LTNXQDSDLNLQSLZDQXFKL‫ێ‬
Pablumi tukuypa naypanpi rimaran naypaq purirqa, allinta rurayashaq nir.
washakananpaq Chaymi apar itaq kani karsilman
37੅Chaymanta, chay kwartilman ullqutaraq warmitaraq. 5੅&KD\NXQDSDT‫ێ‬
itananllapapaqna katinqa, Pabluqa TDPL\DƚKDQNXUDNXQDSDPDQWDTQLQ,
kaynu nir tapuran chay mantakuqtaqa: chaynulla ruku mantakuqkunapis.
—¿Qamwanchu uk ratituta parlayta Chaqa paykunami urdinta qumaran,
puytini? nir. chay Damascupi Israel masinchikllapata
Chaymi, chay mantakuqqa niran: qunaypaq. Wakman chay urdinwan
—¿*ULHJRULPD\WDFKX\DƚKDQNL? riray maskanaypaq Jesuspi tukuy
38੅ Manachu qamqa kayanki kanqa kriyiqkunata kay Jerusalenman apamur
¿
Egiptumanta runa uk kuti kusata tukuq qischachikunaypaq.
qallarir, chunllaq lugarman kwatru mil 6੅“Damascuman nanta riyar yaqqana

wanuchikuq runakunawan riran chay? FKD\SZLEOXPDQƚKD\DWL\OODSDQDTD, alas


nir. dusi yupayqa, unaq syilumanta kusa
39੅Chaymi, Pabluqa niran: OOLS\DLQWLUXQXTDND\DVKD\PDQDFKNLUD‫ێ‬
—Manami. Nuqaqami Israel runa chikamuran. 7੅&KD\QXDFKNLUDFKLPD‫ێ‬
kani, Ciliciapa pwiblun Tarsumanta. tinqa, rataray pachaman. Chaymi
Chay pwiblumi kusala riqsikasha syilumanta uk rimayta uyaparay, kaynu
pwiblu. Piru uk ratituta yaray, tukuy niqta: ‘Saulo, Saulo. ¿Imapaqtaq ikiypi
runakunawan parlanaypaq. puriyanki qischamanaykipaq?’ nir.
40੅Chaymi, chay suldadukunapa 8੅Chaynu niqta uyaparmi nuqaqa

mantaqninqa uk ratituta dijaran tapuray: ‘¿Mayqantaq kanki taytituy?’


rimananpaq. Chaynu dijatinqa Pabluqa nir. Chaymi chay rimaqqa nimaran:
chay iqayashanllapalapi shar, PDNLQOD‫ێ‬ ‘Nuqaqami Nazaretmanta Jesús kani,
wan runakunata willar uyarachirqa, chay mayqanpa ikinpiƚKLTLVFKDQD\NL‫ێ‬
hebreo rimaypi kaynu nir willaran chay paq puriyanki chay’ nir.
runakunataqa. 9੅“Chaymi nuqawan riyaq chaykunaqa,

22
1੅“Pwibluymanta taytituykuna chay llipyaraq chaytaqa rikaranllapa.
uyakuyllapa, ND\WDPLZLOODVKD\‫ێ‬ Nataq chay rimayta-shuypaqa mana
killapa intrakanaykillapapaq”. intrakaranllapachu. 10੅Chaymi nuqaqa
2੅Chaynu nir hebreo rimaypi rimaqta qashan tapuray: ‘¿Imatataq rurashaq,
uyaparllapa, DVKZDQPDVWDX\DNXUDQ‫ێ‬ Taytituy?’ nir. Chaymi payqa nimaran:
llapa. Chaymi, Pabluqa rimaran kaynu ‘Sharir, UL\FKD\UL\DVKD\NL'DPDVFX‫ێ‬
nir: man. &KD\PDQƚKDWNLPLZLOODVKXQTD‫ێ‬
3੅“Nuqaqami chiqap Israel runa kani. llapa imatami ruranki’ nirmapis. 11੅Piru
Ciliciapa pwiblun Tarsupimi nasisha chay achkirachikamuqpa llipyayninmi
kani. Piru kay Jerusalén pwiblupimi syigu dijamasha katin, chay pullay
kriyakasha kani. Chaynulla Gamaliel riqkunana aysakur apamaranllapa
VKXWLTUXQDPL\DƚKDFKLPDUDQ, unay Damascumanqa.
rukunchikkunapa kustumrinllawan. 12੅“Chay Damascupiqami uk runa

Nuqaqami maydiyapis allita Dyuslata Ananías shutiq shamuran rikamaq.


sirbiyani nir yarpuq kani, imanutaq Chay paymi kusa llakipakuq runa kaq.
TDPNXQD'\XVODWDVLUEL\DQLQLU\DUSXQ‫ێ‬ Chaynulla allitami kumpliq Moisés
killapa chaynulla. 4੅Yarpuqpismi kani mantakushankunataqa. Chaymi tukuy
303 +HFKRV੄22

Israel runakuna chaypi taqkunaqa raq. 3LUX´-ZLUDPDQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬


kusala allinta rimaq paypaqqa. PDQ'\XVNDƚKDPDVKDµQLWLQ-shuypaqa,
13੅&KD\QXULNDPDTƚKDPXUQDTDQLPDT: kusa jwirtita kaynu niranllapa: “Wak
‘Kriyiq masiy Saulo, qashan allitana UXQDTDPLPDQDDOOLQFKXNDZVDQDQ‫ێ‬
chapakuy’ nir. Chaynu nir willamatinqa, paqqa, ¡wanuchiy!” nir.
paytaqa chay kutilla rikarayna. 14੅&KD\‫ێ‬ 23੅&KD\QXNXVDMZLUWLWDULPDUUDƚKSDQ‫ێ‬

nulla nimaranpis: ¶8QD\UXNXQFKLN‫ێ‬ OODSDPDWDSLVƚKDVSLU, allpata unaqman


kunapa Dyusninmi akrashusha pay ima itakuyatinllapaqa, 24੅suldadukunapa
munashanta riqsinaykipaq. Chayna PDQWDTQLQTDNDƚKDNXUDQ3DEOXWD
kusala allin Amitunchikta rikar, pay kwartilman itananllapapaq. .DƚKDNX‫ێ‬
willashutin uyanaykipaq. 15੅Chaqa ranpismi wipyatin rimananpaq, LPDSDT‫ێ‬
qammi tukuy kay rikashaykipaq, shi chay runakunaqa paypaq chaynu
uyapashaykipaq uk tistigu karna, tukuy rimapakunllapa nir. 25੅3LUXZLS\DQDQ‫ێ‬
intirupi parlakunki. 16੅Chayraykumi, llapapaq watashallapana katinqa,
DPD\DUDUFKXDVKZDQFKD\XFKD\NL‫ێ‬ Pabluqa tapuran chay suldadukunapa
kunamanta shumaqna kanaykipaq, kapitanninta kaynu nir:
Amitunchik washamaqninchik nir kriyir —¿4DPNXQDWDTDFKXPDQWDVKXVKD‫ێ‬
sharir kananlla shutikuy’ nir. llapa romano runata wipyanaykipaq,
17੅´&KD\PDQWD-HUXVDOHQPDQWLNUDND‫ێ‬ PDQDLPDQXNDVKDQLUDOOLWD\DƚKDUPD‫ێ‬
ray. &KD\PLFKD\SLTD'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ pis? nir.
llapa wasiman rir mañakuyarqa, 26੅Chaynu nitin, uyaparqami chay

rikapakuray 18੅Amitunchik kaynu suldadukunapa kapitanninqa rir kaynu


nimaqta: ‘Kay Jerusalenpimi nuqapaq nir willaran chay suldadukunapa
rimar parlakutkiqa, PDQDNUL\LVKXQTD‫ێ‬ mantaqnintaqa:
llapachu. Chayrayku kaymantaqa utqar —¿Imatataq rurayanki kanqa kay
lluqshir riy’ nir. runawanqa? Chaqa payqami romano
19੅“Chaynu nimatinqa nuqaqa niray: runa nir.
‘Piru Taytituy, SD\NXQDPL\DƚKDQ 27੅Chaynu nitinqa, FKD\VXOGDGX‫ێ‬

nuqaqa tukuy tantakananllapa kunapa mantaqninqa Pabluman qimikar


ZDVLNXQDPDQƚKDU, qampi kriyiqkunata kaynu nir tapuran:
prisur qischaq kani nirmapis. 20੅&KD\QX‫ێ‬ —¿Chiqaptachu qamqa romano
lla qampaq rimaq Estebanta yawarninta kanki? nir.
LƚKDFKLUZDQXFKL\DWLQOODSDPDSLV, Pabluqa niran:
QXTDPLFKD\SLNDUDOOLQPLZDQXFKL\‫ێ‬ —Arí. Romanumi kani nir.
llapa niq kani. &KD\QXOODPLUDƚKSDQ‫ێ‬ 28੅Chaymi chay suldadukunapa

PDQWDSLVNX\WDTNDQLFKD\ZDQXFKLNXT‫ێ‬ mantaqninqa Pablutaqa niran:


kunapataqa’ nir. 21੅Piru Amitunchikqa —Nuqaqami achka qillaykunata
nimaran: ‘Utqar riyna. &KDTDNDƚKDVKX‫ێ‬ gastaray romano kanaypaqqa nir.
yanimi jwira mana Israel runakunaman Nataq Pabluqa niran:
QXTDSDT\DƚKDFKLNXQD\NLSDT·QLUµ. —Nuqaqami romano kani
taytayrayku.
Pablumi suldadukunapa 29੅Chaynu Pablo nitinmi chay wipyar
mantaqninpa naypanpi rimachinanpaq karan chaykunaqa
22੅Tukuy
chaykunata rimatinmi paymanta wakaq tukuranllapa. &KD\QX‫ێ‬
ND\NDPDQTD3DEOXWDTDX\DNXUDQOODSD‫ێ‬ OODFKD\VXOGDGXNXQDSDPDQWDTQLQPD‫ێ‬
+HFKRV੄22੄23 304

pis romano nir kwintata qukarqa, runakuna nir kwintata qukaran. Chaymi
kusata manchakuran kadinakunawan jwirtita rimar niran:
watashanpaqqa. —Ukniykuna, nuqaqami fariseo runa
kani, fariseukunapa ayllun. &KD\UD\‫ێ‬
Pablumi kusa karguyjunkunapa kumi, wanushakunaqa qashan
naypanpi kawsamun nir kriyiq katiy, allita
30੅Chaymanta allaqninqa, chay WDSXPDU\DƚKDPDQD\DQOODSD.
suldadukunapa mantaqninqa, ¿LPDSDT‫ێ‬ 7੅Chaynu Pablo nitinmi, FKD\IDULVHX‫ێ‬

taq Israel runakunaqa Pablutaqa kuna, chaynulla saduceo runakunapis,


uchachayanllapa? QLUFKLTDSWD\DƚKDQD‫ێ‬ paynin paynin willanakur, FKLTDQFKDQD‫ێ‬
ran. Chaymi kadinakunawan kuranllapa. Chaqa fariseo runakuna
ZDWDVKDQWDNDƚKDU, NDƚKDNXUDQWDQWDND‫ێ‬ yupayllami Pablupis kriyiq. 8੅Piru
munanllapapaq chay kurakunapa saduceo runakunaqa ninllapa, ZDQXT‫ێ‬
mantaqninkuna, chaynulla kusa mas kunaqashi mana kawsamunnachu nir.
karguyjunkunapis. Chaymanta Pabluta Chaynulla ninpis, angelkuna, ispiritupis,
urqur paykunapa naypanman qimiran. mana kanchu nir. Nataq fariseo

23
1੅Chaymi Pabluqa tukuy chay runakuna-shuypaqa kriyinllapa chay
WDQWDNDVKDNXVDPDVNDUJX\MXQ‫ێ‬ saduceukuna mana kriyishankunapiqa.
kunata chapar kaynu niran: 9੅Chaynu piñachinakurmi, paynin

—Ukniykuna, nuqaqami kanankaman paynin anyanakuranllapa. Chayna,


Dyuspa naypanpiqa tasha kani \DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQDIDULVHXNXQD
allinkunata yarpur, rurar ima. kar, sharir kaynu niranllapa
2੅Chaynu nitinmi, NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬ Pablupaqqa:
nin Ananiasqa willaran, FKD\\DWDQNDT‫ێ‬ —Kay runaqa mana ima mana
lapi kaq runakunata, Pabluta shiminpi allintapis rurashachu. ImanupiqaƚKLXN
maqananllapapaq. 3੅Chaymi Pabluqa ispiritu, manaqachu uk ángel willatin
niran: rimasha kanqa nir.
—¡Allin tukuq runa, Dyusmi qamtapis 10੅3LUXFKD\QXPDQDTDVLOODTDQ\DQDNX‫ێ‬

maqashunqa! Chaqa qam, OL\QLVKDQQX‫ێ‬ yatinllapaqa, FKD\VXOGDGXNXQDSDPDQWDT‫ێ‬


llata nuqawan ruranaykipaq chaypi ninqa yarpuran: Wak PablutaƚKLD\SDUSLWL
tayarqa, ¿imapaqtaq liyta mana kasurqa piti tukchinqallapa nir. Chaymi ayka
maqachimanki? nir. VXOGDGXNXQDWDNDƚKDUDQ3DEOXWDGDVOD
4੅Chaynu nitinqa, chaypi kaqkunaqa apananpaq chay kwartil kayashanllaman.
niranllapa: 11੅Chaymanta chay tuta yurqaypimi

—¿Waknuchu Dyus akrashan Amitunchikqa Pabluman rikarir niran:


kurakunapa mantaqnintaqa musyanki? “Shachinakuy Pablo. Chaqa nuqapaq
nir. kay Jerusalenpi rimashaykinumi,
5੅Pabluqa niran: Romapipis rimanki” nir.
—Ukniykuna, PDQDPLQXTDTD\DƚKDUD\‫ێ‬
Pabluta wanuchinanpaqmi
chu kurakunapa mantaqnin kanqa nirqa.
parlaranllapa
Chaqa Dyus nitin iskribikashakunapimi nin:
‘Amami pwibluykipi mantakuqtaqa mana 12੅Chaymanta achkiyatinnaqa, wakin

allinta willankichu’ nir. Israel runakunaqa parlaranllapa imanu


6੅Chaymantami Pabluqa chaypi Pabluta wanuchinanllapapaq nirmapis.
tantakashakunaqa fariseo, saduceo Chaymi juraranllapamapis, manashi
305 +HFKRV੄23

mikuyanqallapachu, chaynulla manashi Chaqa, SD\NXQDPDQWDNZDULQWDPDQWD‫ێ‬


upyayanqalamapischu Pabluta manaraq pis mas runakuna yarakuyanqallapa
wanuchisha karqa nir. 13੅Chaynu tratuta pakakusha wanuchinanpaq. Chaqa
rurasha chaykunaqami, NZDULQWDPDQWD‫ێ‬ paykunami jurashallapa manashi
pis mas runakuna karanllapa. 14੅Chaymi mikuyanqallapachu, chaynulla manashi
kurakunapa mantaqninkunaman, XS\D\DQTDOODSDSLVFKX3DEOXWDZDQXFKL‫ێ‬
chaynulla ruku mantakuqkunaman rir nankaman nir. Kananqami, paykunaqa
kaynu niran: ‘Apashaq’ ninaykilatana yarayanllapa.
—Nuqakunaqami jurasha kanillapa 22੅Chaymi, chay suldadukunapa

ama mikunayllapapaqchu, manaraq PDQWDTQLQTDFKD\ZDPUDWDNDƚKDUDQ


Pabluta wanuchiyarqa. 15੅Kananqami kaynu nir:
TDPNXQDFKD\ZDNLQNXVDPDVNDUJX\‫ێ‬ —Amami mayqantapis willankichu
MXQNXQDZDQPDxD\OODSDFKD\VXOGDGX‫ێ‬ chay parlamashaykitaqa.
kunapa mantaqninta qamkunaman
allaqmanta Pabluta apamunanllapapaq, 3DEOXWDPLNDƚKDUDQOODSD
‘Imanullapis allita tapushaqllapa’ nirla. gubirnadur Felixman
Chaypaqqami, nuqakunaqa listuna 23੅Chayna chay suldadukunapa
yarakuyashaqllapa, PDQDUDTƚKDPX\D‫ێ‬ mantaqninqa, ishkay kapitanta qayamur
tin wanuchinayllapapaq. willaran:
16੅Piru chaynu parlashanllapapaqmi, —6XOGDGXNXQDWDZLOOD\OLVWDNDQTD‫ێ‬
3DEOXSDLUPDQDQSDZDPUDQ\DƚKDUDQ. llapa kanan tuta tukuynin, a las nwibi
&KD\WD\DƚKDUTD, ULUDQFKD\VXOGDGX‫ێ‬ rinanllapapaq Cesarea pwibluman.
kunapa kwartilninman Pabluta willaq. Kaynumi listakanqallapa: Dusyintus
17੅Chaymi, Pabluqa suldadukunapa uk VXOGDGXNXQDƚKDNSDULQDQSDT, sitintaqa
kapitanninta qayar niran: bistyapi rinanpaq, nataq
—Kay wamrata apay mantaqnikiman. dusyintus-shuypaqa lansawan
Paymi imalataqa willanayan nir. rinanllapapaq. 24੅Chaynulla Pablupaqpis
18੅Chaymi, FKD\NDSLWDQTDPDQWDTQLQ‫ێ‬ listankillapa uk bistyata chaypa anan
man apar niran: ritin, DOOLODQWDƚKDFKLQD\NLOODSDSDT
—Chay prisu kaq Pablumi qayamar gubirnadur Felixpa naypanmanqa.
nimasha, ND\ZDPUDWDTDPPDQDSDPX‫ێ‬ 25੅Chay paykunawanqa uk kartata

naypaq. Chaqa payqashi imalataqa NDƚKDUDQND\QXQLTWD:


willashunayan nir.
19੅Chaymi, chay suldadukunapa 26੅Nuqa Claudio Lisiasmi,

mantaqninqa, makinmanta aysakur qam kusa mantakuq gubirnadur


wakaqla apar chay wamrataqa kaynuta Felixta saludashuni.
tapuran: 27੅Nishunimi: Israel runakunami,

—¿Imatataq willamanayanki? nir. kay runataqa aypashallapa kasha


20੅Chaynu nitinmi, chay wamraqa wanuchinanllapapaq. Chaymi “Nuqa
niran: URPDQRUXQDµQLU\DƚKDU, VXOGDGX\‫ێ‬
—Israel runakunami parlasha, qamta kunawan rir washasha kanillapa.
ZLOODVKXWLQOODSDDOODTPDQWDDSDQD\NL‫ێ‬ 28੅&KD\SDTDOOLWD\DƚKDQDUPL, aparay

SDT3DEOXWDFKD\NXVDPDVNDUJX\MXQ‫ێ‬ ,VUDHOUXQDNXQDSDNXVDPDVNDUJX\‫ێ‬
kunaman, ‘Imalataqa tapushaqllapa’ junkunaman. 29੅Chayman apatiymi,
niqnula. 21੅Piru amami kriyinkichu. paykunapa kustumrinkunaraykula
+HFKRV੄23੄24 306

ƚKLTQLVKDNDVKDNDUDQOODSD. Chaynu chay gubirnadurpa naypanpi taranllapa


katinmi, wanuchinanllapapaq, Pablupaq willananllapapaq. 2-3੅&KD\‫ێ‬
karsilman itananllapapaqmapis mana manta, Pabluta apamutinllapanaqa,
allinchu. 30੅Chaymi, Pabluta qamman washaqninllapa Tertuluqa willaq
NDƚKDPXQL,VUDHOUXQDNXQDVKL qallariran chay gubirnadur Felixtaqa
parlashallapa wanuchinanllapapaq nir kaynu nir:
\DƚKDU. Chaynulla gubirnadur Félix, —Kusa allin tayta gubirnadur Félix,
Israel runakunatapismi willasha kani qamrayku kusa shumaqta tanchikllapa.
qampa naypaykiman shamur 4DPSD\DƚKD\QLNLZDQNXVDVKXPDT‫ێ‬
SDUODVKXWLQ\DƚKDQD\NLSDT, imapaqmi NXQDWDUXUDVKDQFKLNOODSDND\QDV\XQ‫ێ‬
uchachayan nirmapis. ninchikpiqa. Tukuy chaykunapaqqami
Kaylatami willashunaray. maydiyapis, PD\SLSLV\DƚKDUWXNX\
VKXQTX\OODSDZDQSD\MLQLUDJUDGLVLVKX‫ێ‬
31੅Chay suldadukunaqami, chay nillapa. 4੅3LUXDPDPDV\DGXWDUGDFKL‫ێ‬
mantaqnin nishannulla Pablutaqa tuta shunaypaqmi, qamta rugashunillapa uk
aparanllapa. Chaynu tukuy tuta ratulataqa rimatiyllapa uyakunaykipaq.
rirllapami, ƚKDUDQOODSD$QWtpatris shutiq 5੅Kay runatami, lanƚKD\XSD\PDQD

kwartilkaman. 32੅&KD\PDQWDDFKNL\DWLQ‫ێ‬ allinta tukuqta tarisha kanillapa. Chaqa


naqa, FKD\ƚKDNSDULVKDVXOGDGXNXQDTD tukuy pachapimi, XNPDQWD\DƚKDFKLNX‫ێ‬
WLNUDNDPXUDQOODSDQDFKD\NZDUWLOQLQ‫ێ‬ WLQ,VUDHOUXQDNXQDTDPDQDQDSXOODQD‫ێ‬
llapaman. Nataq chay bistyapi risha chu kar, piñachinakur kawsanllapa.
chaykuna-shuypaqa, riranllaparaq chay Chaynulla payqa Nazaretmanta Jesús
&HVDUHDSZLEOXPDQƚKDQDQNDPDQ. ninllapa chay paypi kriyiqkunapa
33੅Chaymanta Cesarea pwibluman mantaqnin. 6੅Payqami, Dyusta
ƚKDUQDTD, FKD\NDUWDWDDSDVKDQOODSD‫ێ‬ adurananchikllapa wasipipis ukmanta
taqa gubirnadurta quranllapa. &KD\QX‫ێ‬ tukunaran. [Chayraykumi, UXQDNXQD‫ێ‬
lla Pablutapis qukuranllapa. 34੅Chay wan ayparayllapa nuqakunapa
kartata qutinllapa liyirqa, FKD\JXELUQD‫ێ‬ OL\QL\OODSDZDQULNDUNDVWLJDQD\OODSD‫ێ‬
durqa Pablutaqa tapuran: paq. 7੅Chaypi aypasha katiyllapa, chay
—¿Maymantataq kanki? nir. suldadukunapa mantaqnin Lisiasmi
Chaymanta Pabluqashi prubinsya VXOGDGXQNXQDZDQVKDPXUELQVLPDU‫ێ‬
&LOLFLDPDQWDQLU\DƚKDUTD, 35੅niran: llapa aparan. 8੅Chaynu aparnaqa ashwan
—Chay uchachashuqkuna shamutinmi NDƚKDPDUDQOODSDTDPPDQ.] Chaymi
\DƚKDVKDTQLU. NDQDQTDTDPOODWDSXNXU\DƚKDQNLWXNX\
Chaymantami, NDƚKDNXUDQDOOLWD kay uchachayashayllapapaqqa.
rikananllapapaq Pablutaqa, gubyirnu 9੅Chaynu nitinmi, wakin Israel

Herodespa mantakuna wasinpi tatin. runakunapis chaynullata nir kaynu


niqllapa: “Chiqaptami chaynu tukusha”
Pablumi Felixpa naypanpi rimaran nir. 10੅Chaymanta chay gubirnadurqa,

24
1੅Chaymanta sinku makinwan siñalta ruraran Pablo
diyamantaqa, chay kurakunapa rimananpaq. Chaymi Pabluqa niran:
mantaqnin Ananiasqa Cesareaman —Tayta gubirnadur. Nuqaqami
ƚKDUDQZDNLQUXNXUXQDNXQDZDQ, rimashaq kaynuta qampa naypaykipi
chaynulla paykunapa uk abugadun washakanaypaq. &KDTD\DƚKDQLPL
Tértulo shutiqwan. Tukuy kaykunami, qamqa kay pachapa rikaqnin kanki
307 +HFKRV੄24

unaymanta-pacha nir. &KD\PL\DƚKDQNL Chaypi chaynu kayatiy, piru Asia


imami allin, mana allin nirmapis. pwiblumantami, Israel runakuna
11੅Qamllami allita tapukuyta puytinki, shamur tarimaranllapa Dyusta
QXTDTDPL-HUXVDOHQPDQTDƚKDPXVKD adurananllapa wasipi. Chay paykunami
kani chayraq Dyusninchikta aduraqqa. ND\QD\SD\NLPDQVKDPXUZLOODVKXQ‫ێ‬
Chayraq dusi diyaraqmi kayman manllapa, imanu nuqa mana allinta
ƚKDPXVKD\TD. 12੅Piru nuqataqami, mana tukusha katiymapis. 20੅Imatataq kay
mayqanwan anyanakuqlamatapis uchachamaq runakunaqa yarayanllapa.
tarimashallapachu. Chaynulla Dyusta Willashunmannari chay kusa mas
adurananllapa wasipipis runakunataqa karguyjunkunapa naypanpi nuqapa
mana imanishalamapischu kani. Chay uchayta tarisha karqa. 21੅Manaqachu
ZDNLQWDQWDNDQDQOODSDZDVLNXQDSLPD‫ێ‬ nuqataqa uchachamayanllapa chay kusa
pis, FKD\QXOODND\SZLEOXSDOXJDUQLQ‫ێ‬ mas karguyjunkunapa naypanpi jwirtita
kunapiqa mana imatapis rurashachu rimar kaynu nisha kayaq kani chaypaq:
kani. 13੅Kay runakunaqami, mana ‘Qamkunami wanushakunaqa qashan
imanupis uchachamayta puytinllapachu, kawsamun nir kriyiq katiy, rikar
chay rimashankunaqa mana chiqap \DƚKDPDQD\DQNLOODSD·QLVKD\UD\NXµ.
kashanrayku. 22੅Chay Felixqa allita, Jesuspi
14੅´3LUXQXTDTDPLDOOLWDZLOODVKD\NL‫ێ‬ NUL\LTNXQDSDT\DƚKDTNDU, Pablo
llapa: Paykuna yupaymi tukuy unay rimatin uyakurmi chaylapi qasillaran,
rukunchikkunapa Dyusninta sirbini, “Chay suldadukunapa mantaqnin Lisias
Moisés mantakushankunata rurani, -HUXVDOHQPDQWDƚKDPXWLQPLDOOLWDTD
Dyuspaq unay rimaqninkuna \DƚKDVKDT, ND\UXQDWDXFKDFKD\DVKD\‫ێ‬
iskribishankunapi kriyini ima. &KD\QX‫ێ‬ killapapaq” nir. 23੅Chaymi Felixqa, chay
lla Amitunchik Jesuspipis kriyini. Piru kapitanta niran:
Amitunchik Jesuspi kriyiqkunaqashi, —Pablutaqa apar chay kwartil
chay uchachamaqkunapaqqa mana kayashanman itar kuytayllapa. Piru
allinchu nin. 15੅Nishushayllapanulla mayqan amigunkuna ayllunkuna ima
nuqapis, Dyus nishanta kriyiq kar, PLQLVWL\DVKDQZDQULNDTƚKDWLQPDTD,
SD\NXQD\XSD\\DUDNX\DQLZDQXT‫ێ‬ dijatkillapa lluqshir parlanqa.
kunaqa qashanpis kawsamun, allin kar, 24੅Chaymanta ayka diyamantanaqa,

PDQDDOOLQNDVKDNDUPDSLVQLU\DƚKDU. TDVKDQ)HOL[TDƚKDUDQZDUPLQ'UXVLODZDQ
16੅&KD\WD\DƚKDUPL7D\WD'\XVSD pulla. Chay warminqami Israel warmi kaq.
naypanpi, chaynulla runakunapa &KD\PDQWDPL)HOL[TDNDƚKDNXUDQ3DEOXWD
naypanpipis, kusa allinlata rurayta qayamunanllapapaq. Chaymi Amitunchik
yarpuni tukuy tyimpu mana shaykuq. Jesuspi chiqapta kriyishanpaq parlatin,
17੅“Unaytana uklaw pachakunapi payqa uyakuran. 25੅Pabluqami niran:
\DƚKDFKLNXUSXUL\DUTD, tikrakamuray “Allinkunata rurar, imakunamantapis
pwibluy Jerusalenman qillaysitukunata tantyakar ima tashunllapa. Maydiya jwisyu
tantar ima, chay mana imayjunkunata GL\DƚKDPXWLQPL7D\WD'\XVWXNX\WD
yanapanaypaq. Chaynulla riraypis ULNDPDUQLQFKLNOODSD\DƚKDPDVKXQOODSDµ.
XIULQGDNXQDWDƚKXUDT7D\WD'\XVSDTSLV. Chaynu nitin uyaparqami, NXVDWDPDQFKD‫ێ‬
18-19੅Kayllatami rurayaray, chay kur niran:
paqakuna kustumrita rurashana kar, —Riy kananqa. Qashan yanqalla
mana mayqantapis qillakachirchu. karmi qayashayki nir.
+HFKRV੄24੄25 308

26੅Piru Felixqami yarpuyaran: ukmankunata willar uchacharan. Piru


Pabluqami lluqshichinaypaqqa qillayta chay rimashanllapaqa, mana chiqapchu
qumayanqa nir. Chayraykumi kutir, karan. 8੅Chaynu nitinllapanaqa Pablupis
kutir qayayaranlla Pablutaqa, paywan washakananpaqqa, kaynu niran:
parlananpaq. 27੅Chaynuqami ishkay —Nuqaqa manami paykunapa
añuta karanllapa. Chaymanta Felixqa liyninmanta, Dyusta adurananllapa
JXELUQDGXUNDVKDQPDQWD\DUTXQDQ‫ێ‬ wasimanta, chaynulla Romapa
paqna karqa, Israel runakunawan allinpi mantakuqnin Cesarpaqpis ukman mana
kidanar, Pablutaqa prisu dijaran. allintaqa tukushachu kani nir.
Felixpa lugarninqa, uk runa Porcio 9੅Chaynu nitinmi, Festuqa Israel

Festo shutiqna kidaran. runakunawan allinpi kidanar qashan


Pablutaqa tapuran:
Pablumi Festupa naypanpi —¿Rinayankichu Jerusalenman,

25
1੅Chaymantami, Cesarea ZDNSLQXTDTDULNDU\DƚKDQD\SDT?
pwiblupi Festuqa gubirnadur 10੅Pabluqa niran:

kargunta ayparna, kimsa diyamantaqa —Nuqaqami qampa naypaykipi kani


Jerusalén pwibluman riran. 2੅Chaypimi, romano kashayrayku chay punta
kurakunapa mantaqninkuna, Israel PDQWDVKXTQLNL5RPDPDQWDQXPUDVKX‫ێ‬
runakunapa wakin karguyjunkunawan sha katin. &KD\PLTDPULNDU\DƚKDPD‫ێ‬
tantakar, 3DEOXWDNXQWUDUFKD\XFKDFKD‫ێ‬ naykipaq kanki imanu kani nirmapis.
yaqllapa chaypaq willaranllapa. 4DPTDPLDOOLWD\DƚKDQNL, nuqaqami
3੅Chaynullami kusalata mañaranllapapis PDQDLPDPDQDDOOLQNXQDWDTDWXNXVKD‫ێ‬
Pablutaqa, -HUXVDOHQPDQDSDPXQDQ‫ێ‬ chu kani, Israel runakunawanqa
llapapaq. Chaynuqami munaranllapa nirmapis. 11੅Mana allinta tukusha
nanllapi wanuchiyta yarpur. 4੅Piru katiyqa, kastigar wanuchimanqallapa.
Festuqami niran: :DQXQD\SDTTDPDQDPLPDQFKDNXQL‫ێ‬
—Pabluqami Cesarea pwiblupi prisu. chu. Piru mana imanu tukusha katiyqa,
Ayka diyamantami nuqa riyani manami mayqanpis paykunaman
wakman. 5੅4DPNXQDPDQWDND\NDUJX\‫ێ‬ qukumaytaqa puytinllapachu. Chaynu
junkuna nuqawan pulla Cesareaman SD\NXQDPDQNDƚKDPDQDWNLTD, ashwan
rinayarllapaqa riyllapa. Chayna wakpi mañashaq chay Romapa punta
chay runa ima mana allinta rurasha mantakuqnin Cesarta, payna rikar
katinqa, naypaypi willatkillapa \DƚKDPDQDQSDTQLU.
\DƚKDVKDTQLU. 12੅&KD\PL)HVWXTDZDNLQQLQNDUJX\‫ێ‬
6-7੅Chay Festuqami, uchu diya manaqa jun kaqkunawan parlar niran:
G\LVGL\DWDUDTNDVKDNDQTD-HUXVDOHQ‫ێ‬ —Qamllami mañamanki, chay
piqa. Chaymantaraqmi Cesareamanqa PDQWDNXT&pVDUULNDU\DƚKDVKXQDQSDT
tikrakaran. Allaqnin Cesareaman nir. Chaynami paymanna rinki nir.
ƚKDVKDQDNDWLQTD, FKD\,VUDHONDUJX\‫ێ‬
Pablumi gubyirnu Agripapa naypanpi
MXQNXQDƚKDWLQQDTD, Festuqa chay
PDQWDNXQDQVDPDQDQSLWDUNDƚKDNXUDQ 13੅Ayka diya pasatinnaqa, gubyirnu
Pabluta apamunanllapapaq. Chayna Agripaqa irmanan Berniciwan riranllapa
Pabluta yaykuchitinllapanaqa, Israel Cesarea pwibluman Festuta watukuq.
UXQDNXQD-HUXVDOHQPDQWDƚKDVKD 14੅&KD\PDQƚKDUD\NDGL\DWDQDNDWLQPL,

chaykunaqa qimikar, kusa mana allin Festuqa parlaran Agripata kaynu nir:
309 +HFKRV੄25੄26

—Kaypimi dijasha chay gubirnadur chaynulla chay pwiblumanta kusa runa


Félix uk prisuta. Paymi shutin Pablo. nishakunapis. &KD\PL)HVWXTDNDƚKDNX‫ێ‬
15੅Jerusalenpi katiymi, kurakunapa ran apamunanllapapaq Pablutaqa.
mantaqnin, Israel runakunapa ruku 24੅ƵKDFKLWLQOODSDQDTDQLUDQ:

mantakuqninkunawan payta uchachar —Gubyirnu Agripa, wakin kaypi


wanuchichinaypaq nimaran. 16੅Piru kaqkuna, chaypimi wak runaqa. Tukuy
nuqaqa niray: ¶5RPDPDQWDNDUJX\MXQ‫ێ‬ ,VUDHOUXQDNXQDPL-HUXVDOHQSLFKD\QX‫ێ‬
kunaqami mana wanuchikuyta lla kay Cesareapipis, nuqaman shamur
puytinchikchu, PDQDUDTFKD\XFKDFKD‫ێ‬ payta uchachar, mana uyaraq ‘¡:DQX‫ێ‬
kuq chaywan, chay uchachakaq chayta chiy, wanuchiy!’ nimaranllapa. 25੅Piru
DOOLWDWDSXU\DƚKDUTD·QLU. 17੅&KD\UD\‫ێ‬ nuqapaqqa manami imatapis mana
kumi paykunawan Jerusalenmanta kay DOOLQWDTDUXUDVKD\XSD\FKXZDQXFKLQD‫ێ‬
Cesareaman shamurayllapa. ƵKDPXU‫ێ‬ paqqa. Chaynu katinmapismi paylla
naqa, manami tardarchu allaqnin chay mañamasha, chay Romapa mantaqnin
mantakunay samanaypi tar, NDƚKDNXUD\ César ninllapa pay tapunanpaq. Chaymi
FKD\UXQDWDQD\SD\PDQDSDPXQDQ‫ێ‬ QXTDTDSD\PDQNDƚKDVKDTQLVKDNDQL.
llapapaq. 18੅Piru chay naypayman 26-27੅Piru paypaq mana imatapis allita

shamur uchachaqkuna qimikarqa, mana \DƚKDUPL, mana imatapis iskribiyta


ukman imata rurashankunapaq puytinichu chay mantaqninchik
uchachayanqa nir yarpuyashaynutachu Cesarmanqa. Chaqa manami allintachu
willaranllapa. 19੅&KD\XFKDFKDTNXQD‫ێ‬ yarpuchiman, XNSULVXWDNDƚKDQD\SDT
qami, uchachayanllapa uk runa, Jesús payman ima uchayjun nir mana
shutiq wanusha katinshi, Pabluqa chay iskribirqa. Chaymi apamuni qamkunapa
runaqa kawsayan nir kriyishanlapaq. naypaykillapaman qam gubyirnu Agripa
Chay paykunamanta ukmanta kriyiq taputki, uyakurna iskribinaypaq.
katin, FKD\ODSDTPLƚKLTQLUXFKDFKD\DQ‫ێ‬
llapa. 20੅Chayna nuqaqa mana imatapis Pablumi gubyirnu Agripapa
FKD\NXQDSDTUXUDVKDTQLU\DƚKDUQD, naypanpi rimaran

26
tapuray Pablutaqa rinayanqallachu 1੅Chaymantami Agripaqa niran
-HUXVDOHQPDQFKD\SLWDSXU\DƚKDQD\‫ێ‬ Pablutaqa:
llapapaq kaykunapaqqa nir. 21੅Piru —Kananqa rimayta puytinki
payqami mañamaran: ¶5RPDSDPDQWDT‫ێ‬ \DƚKDQD\SDTLPDQXSXULQNLQLUPDSLV.
QLQ&pVDUULNDU\DƚKDPDQDQSDT·QLU. Chaymi, Pabluqa makinta alsar kaynu
Chaymi nuqaqa prisullaraq dijasha kani, niran:
SD\PDQNDƚKDQD\NDPDQQLU. 2੅—Gubyirnu Agripa, kusala aligrimi
22੅Chaymi Agripaqa niran Festutaqa: kani, qampa naypaykipi rimanaypaq
—Nuqapismi chay runataqa uyakuyta kashayrayku. Nuqami Israel runakuna
munani nir. uchachamashanllapapaq rimashaq
Chayna Festuqa niran: \DƚKDQD\NLSDT. 3੅Qamqami chiqapta
—Allaqmantami uyakunki nir. \DƚKDQNLND\,VUDHOUXQDNXQDSDNXVWXPUL\‫ێ‬
23੅Chayna allaqmantaqa Agripawan llapataqa. &KD\QXOOD\DƚKDQNLSLVPLFKD\
%HUQLFLTDNXVDWDPXGDNXVKDƚKDU, chay willanakushayllapapaq. Chayraykumi
wasipi tantakasha karanllapa chayman mañashuni allita uyakumanaykipaq.
yaykuran. Pullanqami yaykuran 4੅´7XNX\,VUDHOUXQDNXQDPL\DƚKDQ‫ێ‬

suldadukunapa mantaqninkuna, llapa, takshaymanta-pacha chay


+HFKRV੄26 310

pachaypi, Jerusalenpimapis, imanumi UXSD\PDQPDWDSLVPDVWDDFKNLUDFKLND‫ێ‬


paykunawan tasha kani nirmapis. muqta. Chayqami tukuy nuqawan
5੅<DƚKDQOODSDSLVPL, rimayta munarqa riqkunamanpis achkiramuran. 14੅Chaynu
rimanqallapa, nuqaqa fariseo runa achkirachimatinllapami tukuyniyllapa
kasha kani nir. Chaqa chay fariseo pachaman ratarayllapa. Chaymanta uk
runakunaqami tukuy Israel runakuna hebreo rimaypi, kaynu nimaqta
kriyishanchikllapataqa kusa allita rurar uyaparay: ‘Saulo Saulo ¿imapaqtaq
kumplinllapa. 6੅Nuqaqami kriyini unay ikiypi purinki qischamanaykipaq?
rukunchikkunata, Dyus ‘Uk washakuqta Chaynu purirqami qamlla mana
NDƚKDPXVKDT·QLUDUQLVKDQSL. Chaypi allintachu rurakayanki, imanuƚKL
kriyishayraykumi uchachamarllapa turumaqa yapukuyar, ikiman matqakur,
kanan-shuypaqa kayman apamashallapa ULMDSLƚKDFKLNDUTDSD\OODQDQDFKLNXQ
tapumananllapapaq. 7੅Chaynu kay Israel chay yupay’.
dusi ayllukunamanta, Dyus chay 15੅“Chaymantaqa niray: ‘ Mayqantaq
¿
arnishanta rikayta yarpur, unaqpis kanki, Taytituy?’
tutapis Dyusta allita kasur sirbir ima “Chaynu nitiymi Amitunchikqa
kawsanllapa. Gubyirnu Agripa, nuqapis nimaran: ‘Nuqami kani Jesús, chay
chaynu paykuna yupay katiymi, yanqa mayqanpa ikinpiƚKLTLVFKDQD\NLSDT
illaqta uchachamayanllapa. 8੅¿Manachu puriyanki chay. 16੅Sharir shay. Chaqa
qamkunaqa kriyinkillapa, Tayta Dyusqa nuqaqami qamman rikarisha kani
wanushakunata qashan kawsachimun nuqatana sirbimar, ND\NDQDQULNDVKD\‫ێ‬
nirqa? NLNXQDSDTXNWLVWLJX\XSD\SDUODNXQD\‫ێ‬
9੅“Paykuna yupay nuqapis unayqa kipaq. &KD\QXOODPLND\PDQWDQD\SDT‫ێ‬
1D]DUHWPDQWD-HVXVSDVKXWLQWDƚKLTQLU, man rikachishuyani, chaykunapaqpis
kusa saqra ukmanta rurayta yarpuq qam parlakunki nuqapaqqa. 17੅Chaynu
kani. 10੅Chay yarpushaynumi ruraray parlakutki, Israel pwibluykimanta
Jerusalenpiqa, chay kurakunapa kaqkuna, chaynulla chay jwira mana
mantaqninkuna urdinta qumatinllapa. ,VUDHOUXQDNXQDƚKLTQLVKXWLQSLVQXTDPL
Chaymi Jesuspi kriyiqkunataqa prisuq washashayki. Chaqa mana Israel
kani. Chaynulla wanuchitinllapapis UXQDNXQDPDQQDPLNDQDQTDNDƚKDVKXQL.
QXTDSLVFKD\\DUSX\OODNDU¶:DQXFKL\‫ێ‬ 18੅&KD\QX\DƚKDFKLNXWNLSD\NXQDTD

llapa’ niq kani. 11੅Kutir kutirmi qischaq intrakar manana tutaparaqpi yupay
kani, ¶-HVXVSLTDPDQDQDNUL\LVKDTQD‫ێ‬ dyabluwannachu purinqallapa. Ashwan
chu’ ninankaman. Chaynullatami ruraq nuqapi kriyirna, achkiraqlapina kusa
kani tukuy tantakananllapa wasikunapi. shumaqta kawsanqallapa. Chaynuqami
Paykuna kusata piñachimatinmi, uklaw XFKDQNXQDPDQWDSLUGXQDUZDPUD\‫ێ‬
pwiblukunapi katinmapis ikinta riq paqna riqsishaq, chay wakinkuna
kani. nuqapi kriyishakunata yupayna’ nir.
12੅“Chaynu chay kriyiqkunapa 19੅“Chaymi gubyirnu Agripa,

ikinllapapi puriq karmi, riyaray syilumanta willamashanta, kasurmi


Damasco pwibluman, chay kurakunapa kriyirayna. 20੅Chayraykumi ashwan
mantaqninkuna urdinta qumasha katin. naypaqtaqa Dyus rimashankunata
13੅Piru, gubyirnu Agripa, alas dusi 'DPDVFRSZLEOXSLULPDU\DƚKDFKLNXUD\.
yupayna nanpi karqami, rikaray unaq &KD\PDQWDPL\DƚKDFKLNXUD\
syilumanta kusa llipya intiru, Jerusalenpi, FKD\QXOOD-XGHDSZLEOX‫ێ‬
311 +HFKRV੄26੄27

kunapi, mana Israel runakunata, rimaqninkuna nishantaqa? Nuqaqami


Dyuspina kriyir, paymanna tikrakar \DƚKDQL, qamqa kriyinki nir.
NXVDDOOLQNXQDWDQDUXUDUNDZVDQDQ‫ێ‬ 28੅Chaynu nitinqa, chay gubyirnu

llapapaq. 21੅Chayta rurashayraykumi Agripaqa niran:


Israel runakunaqa Dyusta adurananllapa —¿Kananllachu Jesucristupi dasla
wasipi aypamar wanuchimanaranllapa. kriyiq tikrakanayta munayanki? nir.
22੅Piru Tayta Dyus yanapamatinmi, 29੅Chaymi Pabluqa niran:

kanankaman mana manchakur imachu —Tayta Dyus munatinqami kanan,


SD\OODSDT\DƚKDFKLNXUSXULQL, tukuy manaqa maydiyapis kanman. Piru mana
runakunata – taksha kaqkunata, qamlachu, ashwanmi tukuy kaypi
chaynulla atun kaqkunamatapis. uyamaqkunaqa kriyinmanllapa.
Manami Dyuspa rimaqninkuna, FKD\QX‫ێ‬ MaydiyaqaƚKLQXTD\XSD\NDQPDQOODSD,
lla Moisés rimashanmanta ukmantachu mana prisukasha karllapa imamapis.
rimasha kani. Chaqa paykunata Dyus 30੅Chaymantaqa, chay gubyirnu sharir

rimachitin, imami pasayanqa nir kaynu chaynulla gubirnadurpis, Berniciwan


niqllapa: 23੅‘Dyus Akrashan Cristunshi pulla, wakin chaypi taqkunawanpis,
wanuyanqa. 3LUXZDQXVKDQDNDUPDSLV‫ێ‬ 31੅riranllapa wakaqla parlaq, Pablo

shi, qashan tukuymanta naypaqta nishankunapaq. Chaymi paykunapura


kawsamuyanqa. Chaynullashi pay ninakuyaqllapa: “Kay runaqa manami
wanur kawsamushanwanqa, LQWUDFKL‫ێ‬ ima mana allintapis rurashachu
manchik paypi kriyisha kar wanurmapis wanuchinallapapaqqa. Chaynulla
washakayashun, kay pwiblunchikpi manami karsilpi kananlapaqmapis
taqkuna, chaynulla uklaw pwiblukunapi allinchu”.
kaqkunamapis’ nir”. 32੅Chaymi chay gubyirnu Agripaqa,

Festuta niran:
Pablumi gubyirnu Agripata —Mana pay, chay mantakuq César
willaran Jesuspi kriyinanpaq ULNDU\DƚKDPDQTDQLPDVKD
24੅Pablo, Jesús wanur qashan kashallapaqa, ND\UXQDWDTDNDƚKDVKDQD
kawsamusha nir rimatinmi, Festuqa kachuwanllapa nir.
jwirtita rimar kaynu niran:
—¡Pablo kusa yarumi kanki! ¡Kusata Pablutami Roma pwibluman
istudyasha karmi yaruyashayki! nir. NDƚKDUDQOODSD

27
25੅Piru Pabluqa niran: 1੅Chaymanta, Italiaman
—Manami yaruyashachu kani. Kusa NDƚKDPDQDQOODSDSDTSDUODUDQ‫ێ‬
allin tayta Festo, DVKZDQND\ULPDVKD\‫ێ‬ llapa. Chaymi Pabluwan wakin
NXQDPLFKLTDSPDQDOOXOODFKXLQWUDNDT‫ێ‬ SULVXNXQDWDTDTXUDQOODSDVXOGDGX‫ێ‬
kunapaqqa. 26੅0DQDNUL\LPDWNLOODSD‫ێ‬ kunapa mantaqnin uk kapitan Julio
pismi, kay tayta gubyirnu Agripa, pay shutiqta. Payqami Romapa mantaqnin
\DƚKDQ-HVXVSDTTDWXNX\WD. Chaymi Augustupa chay wakin suldadunkunata
nuqaqa paypa naypanpimapis mana mantaq kaq. 2੅Nuqakunaqami riq
manchakurchu rimani. Chaqa nuqaqa kanillapa yaku karrupa shananman,
yarpuni payqami chiqapta intrakasha Italiaman rinayllapapaq. Chayman
kaykunapaqqa nir. &KDTDND\NXQDSDT‫ێ‬ ƚKDUTDWDULUD\OODSDXN\DNXNDUUXWD
TDPLWXNX\UXQDNXQD\DƚKDQ. 27੅¿.UL\LQ‫ێ‬ Adramitio pwiblumanta. Chayqami
kichu gubyirnu Agripa, Dyuspa unay rinanlapaqna kasha kayaq Asiapa
+HFKRV੄27 312

pwiblunkunaman. Chaymi chayman rinayllapapaq kusa manchakuypaqna


iqar rirayllapa. Pullayllapaqami riyaq kayaq. &KDTDWDP\DW\LPSXVKLSFKDQD‫ێ‬
Macedoniapa pwiblun Tesalonicamanta miri੆v karan. Chaymi Pabluqa tukuyta
Aristarco. kaynu nir willaran:
3੅&KD\PDQWDDOODTQLQGL\DTDƚKDUD\‫ێ‬ 10੅—7D\WLWX\NXQDND\UL\DVKDQFKLN‫ێ‬

llapa mar yakupa manyan uk pwiblu llapaqami kusa manchakuypaqta rikani.


Sidón shutiqman. Chaypiqami chay Kaypiqami imallaqa pasamashunllapa.
Juliuqa, Pabluwan kusa shumaqta Chaymi yaku karrumapis tukuy
yarpur Pablutaqa dijaran amigunkunata imantinchik limpu chinqanqa. Piru
rir watukutin, paykunana samachir manami yaku karrulachu chinqanqa,
qarananllapapaq ima. 4੅Chaymanta ashwanmi nuqanchikkunamapis
Sidón pwiblumanta lluqshitiyllapanaqa, chinqachuwanllapa nir.
naypayllapalawmanta kusa jwirti wayra 11੅Chaynu nitinmapis, FKD\VXOGDGX‫ێ‬

shamuq qallariran. Chaymi mana kunapa mantaqninqa, masqa chay yaku


QD\SDTPDQULQD\OODSDSDTGLMDPDWLQ‫ێ‬ karrupa amunta, chaynulla chay yaku
llapaqa, FKD\\DNXSDƚKD\SLQSL&KLSUH karruta purichiqta kasuran. Nataq
shutiq pachapa allilaw qichqanta pasar Pabluta-shuypaqa mana kasuranchu.
rirayllapa. 5੅Chaynu mar yakullata riyar, 12੅Chay pwiblumi yaqqa mana allinchu

pasarayllapa Ciliciapa, Panɹliapa kaq tamya tyimputa pasanayllapapaq.


pwiblunkunapa naypanta. Chaynu Chaqa kusatari wayra kallpaq.
UL\DUPLƚKDUD\OODSD/LFLDSDXNSZLEOXQ Chayrayku yaqqa tukuyla yarpurayllapa
Mira shutiqman. Cretapa pwiblun Fenice shutiqman
6੅&KD\PDQƚKDWL\OODSDQDTD, chay ƚKD\WD. Chaqa chaylawtaqari wayraqa
suldadukunapa kapitanninqa, uk yaku mana kallpaqchu. Chaymi chaylapi
karru Alejandría pwiblumanta Italiaman WDP\DW\LPSXWDTDSDVD\WD\DUSXUD\‫ێ‬
riqta tarir chayman iqachimaranllapa llapa.
chaypina rinayllapapaq Italiaman
ƚKDQD\OODSDNDPDQ. 7੅Chaymi ayka diyata Kusa manchaypaq wayra, yaku
wayrarayku allmanta rirayllapa. Chaynu karruta kallpachiran
rirmi uk pwiblu Gnido shutiqpa 13੅Rinayashayllapalawman wayra kusa

QD\SDQODZODPDQƚKDTNDQLOODSD. Piru shumaqta qallaritin, anklata tantar chay


wayra naypaqman mana rinayllapapaq mar yakullata riq qallarirayllapa.
dijamatinllapami, \DNXSDƚKD\SLQSL&UHWD &KD\PLFKD\&UHWDSDFKDSDTLFKTDQ‫ێ‬
shutiq pachapa ichuqlaw qichqanta pasar llata riyaq kanillapa. 14੅Chaymanta
rir, Salmona pwiblupa naypanlawta pasar wakaqpina katiyllapaqa illaqmanta
rirayllapa. 8੅Chaynu chay pachapa kusala jwirti wayra Euroclidón shutiq
QD\SDQODZWDUL\DUZD\UDUD\NXTLVFKDND‫ێ‬ VKDPXTTDOODULUDQFKD\DOOLODZTLFKTD\‫ێ‬
\DUPDSLVƚKDUD\OODSDXNSZLEOX´%XHQRV llapamanta. 15੅Chaymi chay yaku
Puertos” shutiqman. Chayqami Lasea karrutaqa kusalata awikuq qallarir,
shutiq pwiblupaqa yatalanpi kaq. chay riyashayllapamanqa wayra mana
9੅Kusa unaytanami yakullapi dijamaranllapachu rinayllapapaqqa.
karayllapa. Chaymi mar yakullata &KD\UD\NXPLGLMDWL\OODSDQDDSDPDUDQ‫ێ‬

v¬27.9 Israel runakuna ayunu fyistanta silibranan tyimpu pasatinnaqami, tamya tyimpu
qallariqna. Chaymi mar yakupi purinanllapapaqqa mana allinnachu kaq.
313 +HFKRV੄27

llapa pay riyashanman. 16੅Chaynu wayra llapachu. .D\\DNXNDUUXFKLQTDWLQPD‫ێ‬


apamatinllapa riyarqa pasayarayllapana pis, QDWDTWXNX\QXTDQFKLN‫ێ‬
\DNXSDƚKD\SLODQSLXNSDFKLWD&ODXGD kuna-shuypaqa mana uklamapis
shutiqpa ikinlawta. &KD\WDUL\DWL\OODSD‫ێ‬ wanushunllapachu. 23੅Chaqa nuqa
naqa chay pachita ashlila wayrata Dyuspa kar, payta sirbini chaymi naqa
arkashanrayku, kusata qischakar ima WXWDQXTDPDQXNDQJHOQLQWDNDƚKDPX‫ێ‬
chay ikilawpi watakasha kayaq yaku sha. 24੅Chaymi payqa nimaran: ‘Pablo,
karritutaqa iqachirayllapa. 17੅&KD\‫ێ‬ ama manchakuychu. Chaqa Roma
manta-shuypaqa waskakunawan allita pwiblupa punta mantakuqnin
watarayllapa chay atun yaku karruqa &HVDUPDQTDPLƚKDQD\NLSDT'\XVTD
ama pakikananpaq. Chaynu kusa jwirti nisha. Chaynulla qamraykumi wakin
wayra katinmi, kallpachir apar chay pullayki chay yaku karrupi kaqkunapis
achka aqu tantakasha Sirte shutiqman washakanqa’ nir. 25੅Chayraykumi nuqa
waqrachimachuwanllapa nir yarpur, nishunillapa: Animakuyllapa. Chaqa
FKD\\DNXNDUUXSDXQDTQLQSLUDƚKSD nuqaqami Dyusniypi kunfyakar kriyini.
kaq chayta ishkichimuranllapa. Chaynu Chaymi nini chay nimashanqa chaynu
UXUDWL\OODSDTDPLZD\UDTDPXQDVKDQ‫ێ‬ kanqa nir. 26੅Piru wayraqami apar yaku
nuna apamaranllapa. 18੅Nataq ƚKD\SLQODSLXNSDFKLWDFKD\PDQ
allaqninqa, chay wayraqa kusala waqrachir itakumashunllapa.
jwirtillaraq karan. Chaymi chay yaku 27੅Chay tuta riyashayllapawanqa

karru ankishyananpaqqa, kargata ishkay simanapaqna yakullata


apayashanllapatapis yakuman itakuqna rirayllapa. Chaymi karayllapa chay
qallariranllapa. 19੅Chaymanta kimsa yaku Adriático shutiqpi. Chay lugarpimi
diyamantanaqa, DVKZDQPDNLQOODSD‫ێ‬ wakman kayman wayraqa yaku rurillapi
wan੆w itakuq qallariranllapa chay yaku purichimaranllapa. &KD\PLƚKD\SL
karrupi yaqqa mana ministikaypaq tutana yupay chay yaku karruta
kaqkunataqa. 20੅Chaynulla rupayta, purichiqkunaqa tantyaran pachaman
qullarkunamatapis ayka diyata mana shipchayanchikllapana nir. 28੅Chayna
rikayta puytirayllapachu. Chaqa, chay miditinllapanaqa yaku rurimanqa karan
wayraqa kusala puktay intiru karan. binti brasa. Chaymanta ashlila
Chaymi nuqakunaqa kusalata qischakar naypakaq riyar qashan miditinllapaqa
mana imanupis washakayashunllapachu kinsi brasalana kayaq. 29੅Chay ruripi
nir yarpuyarayllapa. rumikuna katin waqrakachuwanllapa
21੅Chaynu qischakar imami, unaytana nir, FKD\\DNXNDUUXPDQWDZDVNDNXQD‫ێ‬
mana mikushachu karayllapa. Chaymi wan watar ikilawman itakuran kwatru
3DEOXTDWXNX\SDƚKD\SLQSLVKDUQLUDQ: anklakunata. Chaykamanqa paykunaqa
—Taytituykuna, allinmi kasha kanqa kusalata yarpuyaqllapa achkiyanmanna
qamkuna kasumanaykillapapaq. nir. 30੅1DWDTFKD\\DNXNDUUXWDSXULFKLT‫ێ‬
Kasumar chay Creta pachamanta mana NXQDTDDOVDNDUZDVKDND\WD\DUSXUDQ‫ێ‬
shamusha kashallapamaqa, mana tukuy llapa. Chaymi naypaqlawmanpis
ND\SDVDPD\DVKDQFKLNNXQDTDSDVDPD‫ێ‬ anklata itakuq tukuqnula chay takshala
yachuwanllapachu. 22੅&KD\QXNDWLQPD‫ێ‬ yaku karrituta yakuman ishkichiyta
pis, NDQDQTDDPDNZDVKDOODTDWLNUDND\‫ێ‬ yarpuranllapa. 31੅Piru Pabluqami, chay

w¬27.19 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Makiyllapawan itakuq qallarirayllapa” nir.


+HFKRV੄27੄28 314

PDQWDTQLQWDFKD\QXOODVXOGDGXQNXQDWD‫ێ‬ VDUSLFKDUDQOODSDFKD\ZDQQDDSDQDQ‫ێ‬
pis niran: llapapaq. Chaymantaqa chay naypaqlaw
—Kaykuna mana kay yaku karrupi SXULFKLQDQUDƚKSDNXQDWDXQDTPDQDOVDU
kidatinqa, nuqanchikkunaqa mana timplaranllapa, wayra pukatin yaku
washakashunllapachu nir. karru rinanpaq. Chaymi chay yaku
32੅Chaymi chay suldadukunaqa, chay karruqa chay aqulla pachaman
WDNVKD\DNXNDUUXWDD\NDZDVNDNXQD‫ێ‬ ƚKDQD\DTOODSDFKD\ODZPDQTLPLNDT
wan watasha karan chaytaqa pititin, qallariranna. 41੅Piru chay yaku
yakuman rataran. 33੅1DWDTDFKNL\D\DWLQ‫ێ‬ karruqami, yaku ruripiqa aqulla uk
naqa, Pabluqa tukuy mikunanllapapaq pacha karan chaypi waqrakaran.
kaynu niran: Chaymi naypaqlawunqa chay aquman
—Ishkay simananami kay yaku ruripi yaykutin, manana kuyuranlamapischu.
yarakushanchikllapa imashi pasanqa Nataq chay ikilawun chayta-shuypaqa
nir. &KD\SDT\DUSXUPDQDPLNXUDQFKLN‫ێ‬ yaku limpu pakiq qallariran.
llapachu imanuƚKLPLNXQFKLNOODSD 42੅Chaymi suldadukunaqa, chay

chaynuqa. 34੅Chaymi rugashaykillapa prisukunata wanuchiyta yarpuranllapa


imalataqa mikuyllapa nir. 0LNXQD\NL‫ێ‬ kanan nuqanchikkunamanta naypaqta
OODSDSDTPLDOOLQNDQTDNDZVDQD\NL‫ێ‬ lluqshirqa alsakanqa nir. 43੅Piru, chay
llapapaq. &KDTDPDQDPLPD\TDQQLQ‫ێ‬ suldadukunapa mantaqnin, Pabluta
chikllapapis uk aqchanchiklamapis washanar mana wanuchinanllapataqa
chinqanqachu nir. munaranchu. $VKZDQPLNDƚKDNXUDQ,
35੅Kaykunata nirmi Pabluqa tantata mayqanninpis nadayta puytiqqa
aypar tukuypa naypanpi Dyusta payji yakullata rir naypaqta chay
nir, pakir mikuq qallariran. 36੅Chaymi, SDFKDPDQTDƚKDQDQSDT. 44੅Nataq
tukuy animakur mikuq qallariranllapa. wakin-shuypaqa tablakunapi, chay yaku
37੅Chay yaku karrupiqami dusyintus karrupa pakinkunapi anan rir chay
sitintay-saysi (276) runakuna karayllapa SDFKDPDQTDƚKDQDQOODSDSDT. &KD\QX‫ێ‬
tukuyniyllapaqa. 38੅Chaymanta miri tukuyniyllapa allilan mana imapis
munashanllapata mikurnaqa, WULJXNXQD‫ێ‬ pasamatinllapachu, ƚKDUD\OODSD
taqa mar yakuman itakuranllapa, yaku pachamanqa.
karruta ankishyachinanllapapaq.
Pablumi Malta shutiq pwiblupi
Yaku karrumi marman chinqaran
28
1੅Chaymanta tukuyniyllapa
39੅Chaymanta limpu achkiyatinnaqa, washakashana karqa, \DƚKDUD\‫ێ‬
chay yaku karruta purichiqkunaqa karu llapana chay maypiƚKLNDUD\OODSDFKD\
maypi pachata rikaran. Piru mana pachaqa Malta shutin nir. 2੅Chaymi chay
\DƚKDUDQOODSDFKXPD\SLNDQFKLNOODSD pachapi taqkunaqa, tukuyniyllapata
nirmapis. Chaymi chaypi rikaranllapa kusata kuytamaranllapa. Chayna
uk kusa shumaq laduyjun aqulla kusalata tamya ishkiyatin kusata
pachata. Chaymi chaykaman yaku qasatin, ninata ratachir qayamaranllapa
karrutaqa qimiyta yarpuranllapa. qimikar quñukunayllapapaq. 3੅3DEOX‫ێ‬
40੅Chayraykumi chay anklakunataqa, pismi shapshu yamtata tantakusha kar,
pitir chaypina dijaranllapa. Chaynulla chay ninamanqa itayaran. Chaymi,
uk palalla qiru ikilawpi tikrachinanpaq kusata nina miratin chay shapshuta
sirbin chaytaqa, watashanmanta ninaman itayashanmanta uk largu kuru
315 +HFKRV੄28

lluqshimur Pabluta makinpi kanir XNOXJDU6LUDFXVDVKXWLTFKD\PDQƚKDU,


warkurakuran. 4੅Chayna, chaypi taq chaypina kidaq kanillapa kimsa diyata.
runakunaqa chay largu kuruta, Pablupa 13੅Chaymantaqa rirayllapa yakullata,

PDNLQSLZDUNXUDTWDULNDUTDSD\NXQD‫ێ‬ 5HJLRVKXWLTSZLEOXPDQƚKDQD\OODSDND‫ێ‬
pura ninakuranllapa: “Kay runaqami uk man. Nataq allaqninqami, wayra
wanuchikuq kanqa. Chaymi mar surlawmanta shamuyatin, uk diyapi
yakumanta michka washakasha WDUGLODQDƚKDTNDQLOODSDXNSZLEOX3XWHROL
karmapis, kastigakar wanuyanqa” nir. shutiqman. 14੅Chaypiqami tarirayllapa,
5੅Piru Pabluqa chay largu kurutaqa Jesuspi ayka kriyiqkunata. Chaymi
QLQDPDQƚKDVSLWLQPDQDLPDSLVSDVDUDQ‫ێ‬ SD\NXQDFKD\SLNLGDFKLPDWLQOODSDNLGDUD\‫ێ‬
chu. 6੅Chaymi tukuy chaypi kaqkuna llapa uk simanata. Chaymantaqa
chayta rikar yarpuyaranllapa: Saksarchu rirayllapana Roma pwibluman. 15੅Chaynu
wanunqa, manaqachu das wanunqa nir. ULUODUJXOODUDTƚKDQD\OODSDSDTIDOWD\DWLQTD
Chaynu nirmi kusata chapayaranllapa. 5RPDPDQWDZDNLQNUL\LTPDVL\OODSD‫ێ‬
Unaytana chapayatinllapaqa mana imapis NXQDTD\DƚKD\DTOODSDQDQXTDNXQD
pasaq yupay katinqa, ukmantana yarpur riyanillapa nir. &KD\PLVKDPXUWDULPDT‫ێ‬
ninakuqllapa: “Pabluqami uk amitu” nir. llapa uk pwiblu Foro Apio shutiqpi.
7੅&KD\ND\DVKD\OODSDPDQWD\DWD\OODSD‫ێ‬ Chaynulla wakinkuna-VKX\SDTDWDULPDUDQ‫ێ‬
NDTODSLNDUDQƚKDNUDNXQD. Chayqami chay llapa chay uk lugar “Tres Tabernas”
lugarmanta uk runa punta mantakuq niqllapa chaypi. Chaymi paykunata
Publio shutiqpa kaq. Paymi samachir rikarqa, Pabluqa kusata aligriyar Dyusta
kuytamaranllapa kimsa diyata. 8੅Chaymi payji niran. 16੅Chaymanta Roma
chay Publiupa taytan kusala qishaq SZLEOXPDQƚKDWL\OODSDQDTDPL3DEOXWDTD
mantalapi kayaq. Allipla rupapi chaynulla karsilmanqa mana itaranllapachu.
kusata waqtallata apaq. Chaymi Pabluqa $VKZDQPLNDƚKDNXUDQOODSDSD\ODQDXN
riran watukuq. &KD\PDQƚKDUQDTD, ZDVLSLWDWLQXNVXOGDGXQDULNDUNX\WDQDQ‫ێ‬
Dyusman mañakur chay qishaqpa paq.
DQDQPDQPDNLQNXQDWDƚKXUDWLQOD, 17੅3DEOXTD5RPDPDQƚKDVKDQDNDU

alliyaran. 9੅Chayta rikarllapami, ukkunapis kimsa diyamantaqa, NDƚKDNXUDQ,VUDHO


qishaqninkunata apamuqllapa. Chaymi runakunapa wakin mantaqninkunata
chaykunatapis Pabluqa allicharan tukuyta. qayamunanllapapaq. &KD\PLWDQWDND‫ێ‬
10੅Chayraykumi, ashwan kusa masta shana katinllapaqa, Pabluqa niran:
kuytamaranllapa. Chaymi rinayllapapaqqa —Ukniykuna manami ima mana
WXNX\LPDPLQLVWLVKD\OODSDWDTXPDUDQ‫ێ‬ allintapis rurashachu kani chay Israel
llapa. runakunataqa. Chaynulla chay unay
rukunchikkunapa kustumrinkunamatapis
3DEOXPL5RPDSZLEOXPDQƚKDUDQQD mana ukmantaqa rurashachu kani. Piru
11੅Pirukimsa misismantaraqmi rirayllapa, chaynu katiymapis, Jerusalenpimi,
Alejandriamanta uk yaku karru tamya 5RPDPDQWDNDUJX\MXQNXQDPDQTXNXPD‫ێ‬
tyimputa chaypi pasasha kayaq chaypi. ranllapa. 18੅3D\NXQDTDPLOLPSXWDSXPDU‫ێ‬
Chay yaku karruqami dyusninkuna llapanaqa dijamanaranllapa. Chaqa manari
Castorwan Pólux niqllapa chaykunapa LPDXFKD\WDTDWDULUDQOODSDFKXZDQXFKLPD‫ێ‬
ULWUDWXQWDQD\SDTODZXQSLƚKXUDNXVKD nanllapapaqqa. 19੅Piru Israel runakunaqa
kayaq. Chayman iqarmi rirayllapa. mana dijamayta munatinllapa, nuqalla
12੅Chaynu rirllapaqami, yakupa manyanlapi mañaray kaypi Romapa punta mantaqnin
+HFKRV੄28 316

WDSXPDUDOOLWD\DƚKDQDQSDT. Nataq chay —Santu Ispiritu Dyuspa rimaqnin


uchachamaqkunamataqa, nuqa-shuypaqa Isaiaswan kar unay rukunchikkunata
mana ima mana allinta rurayta yarpusha willashanqami chiqap kasha kaynu
imachu kani. &KDTDSD\NXQDTDSZLEOX\OOD‫ێ‬ nirqa:
mantari. 20੅Chayraykumi qamkunaman 26 ‘Rir willay kay runakunata:

TD\DFKLPXVKDNDQLVKXPDTWDSDUODQDOODSD‫ێ‬ Qamkunaqami michka kusata


paq tantakar. Chaqa tukuy nuqanchikkuna uyakurmapis, PDQDLQWUDNDQNL‫ێ‬
Israel runakunaqami kriyinchikllapa llapachu.
Dyusmanta washamaqninchikqa shamun Chaynulla michka chapakurmapis,
nir. &KD\QXNUL\LTNDU\DƚKDFKLNXU mana rikakunkillapachu.
puritiymi, nuqataqa kadinakunawan watar 27 Chaqa kay pwiblumanta

imamapis prisumashallapa. runakunapa yarpuyninqami


21੅Chaynu nitinmi paykunaqa mana intrakaqpaq tikrakasha.
niranllapa: Chaymi rinrinllapamapis limpu
—Nuqakunamanqami, -XGHDSZLEOX‫ێ‬ NLUSDNDVKDDPDQDX\DNXQDQ‫ێ‬
mantaqa mana ima kartalamatapis llapapaq.
ƚKDFKLPXVKDOODSDFKXTDPSDTTD. Chaynulla nawinllapamapis limpu
Manami chay pwiblunchikmanta runa NLUSDNDVKDDPDQDULNDNXQDQ‫ێ‬
PDVLQFKLNNXQDZDNPDQWDƚKDPXT‫ێ‬ llapapaqnachu.
kunamapis willamashallapachu Chaynuqami tukushallapa ama
qampaqqa imanu mana allinta nuqapi kriyinanllapapaq.
tukushayki nirmapis. 22੅Piru 0DQDQXTDSDTLQWUDNDUNUL\LWLQ‫ێ‬
QXTDNXQDPLTDPWDX\DNXVKXQD\DQL‫ێ‬ llapaqami, PDQDDOOLFKDVKDT‫ێ‬
OODSDLPDWDWDT\DUSXQNLFKD\NUL\LVKD\‫ێ‬ mapischu nir’.
kipaq nir. Chaqa kay mushuq 28੅ImanuƚKLXQD\UXNXQFKLNNXQD\XSD\,

kriyishanllapapaqmi, tukuy pwiblupi Dyus nishanta mana intrakasha karqa,


ukmanta rimanllapa. qamkuna Israel kaqkunaqa manana
23੅Chaymi uk diyapi parlashunllapa intrakankillapachu. Chaynu katin
nitin, chay diya paykunaqa achka kananqa Dyus washashunanllapapaq
UXQDNXQDZDQƚKDUDQOODSDFKD\ willashushayllapaqa chay jwira mana
maypiƚKL3DEORVDPDVKDNDUDQFKD\ Israel runakunapaqna kanqa. Chaqa
wasimanqa. Chaymi Pabluqa paykunaqami uyakur intrakanqallapa
allaqmanta-pacha tardikaman parlaran kay nishaytaqa.
tukuy runakunata, Dyus imanumi [29੅Chaymi kaykunata Pablo nitinqa,
mantakun nir. Chaynulla Dyuspa Israel runakunaqa riranllapana
rimaqnin Moisés, wakin rimaqninkuna paykunapura willanakur.]
iskribishankunata liyir Jesuspaq 30੅Chaymanta Pabluqa, ishkay añuta

intrachiyta kamaran. 24੅Chaymi Pablo kidaran chay pwiblullapi chay wasita


chaynu rimatinqa, wakin runakunaqa alkilashanllapi. Chaynulla chaypimi
kriyiranllapa. Nataq tukuyta samachiq payta watukuq
wakinkuna-VKX\SDTDPDQDNUL\LUDQ‫ێ‬ ƚKDTNXQDWDTD. 31੅Manami mayqantapis
llapachu. 25੅Chayna paynin paynin mana manchar, mana mayqanpis willatin
intrachinakuyta puytirqa, ULTTDOODULUDQ‫ێ‬ imachu, 3DEOXTD'\XVSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬
llapa chay runakunaqa. Chaymi Pabluqa paq, FKD\QXOOD$PLWXQFKLN-HVXFULVWX‫ێ‬
niran: SDTSLV\DƚKDFKLNXT.
Romanos
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ5RPDSLNUL\LTNXQDPDQ
Apustul Pablo Corinto pwiblupi kimsa misista karmi, ND\NDUWDWDNDƚKDUDQ
Romapi kaq kriyiq masinkunaman. .D\NDUWDWDNDƚKDVKDQTDPLNDUDQDxX57pi
yupay.
Romaqami kusala atun pwiblu karan. Chay pwiblupi mantakuqqami shutiq
Nerón. Payqami achka pwiblukunata mantaq. Piru, Pabluqa manaraqmi
5RPDPDQTDƚKDVKDUDTFKXNDT. Chaymi chay pwiblupi taq kriyiq masinkunaman
3DEOXTDND\NDUWDWDNDƚKDUDQ, Dyuspa rimayninta shumaqta intrakananllapapaq.
Kay kartapimi Pabluqa niran: Tayta Dyuspa rimananta tukuyla intrakar
washakashunllapa. Chaqa tukuylami uchayjun kanchikllapa. Piru chaynu
karmapismi, Amitunchik Jesucristupi kriyishalami, Tayta Dyusqa mana
uchayjunpaqnachu riqsimanchikllapa nir, niran (1.1–8.39).
Chaynullami Pabluqa willaranllapapis: Tayta Dyusmi Israel runakunawan tratuta
ruraranllapa nir. Piru chaynu paykunawan tratuta rurasha katinllapamapis,
Amitunchik Jesucristupi mana kriyinaranllapachu. Chayraykumi kastigakashana
karanllapa niran. Piru maydiya, Amitunchik Jesucristupi kriyirllapaqami, paywan
kanqallapa nir imami willaran paykunataqa (9.1–11.36).
Chaynullami Pabluqa willaranpis: Amitunchik Jesucristupi kriyiqkunaqami,
Tayta Dyus munashanlata rurar ima kawsanqallapa nir (12.1–15.13).
Kay kartallapimi paykunata niranpis: Kusalatami watukushuyllapata munayani
nir. Chaymi Españaman riqnu, watukushaykillapa niran (15.14-33).
Chaynullami kay kartanpiqa kusalata saludaran ima paykunataqa (16.1-27).

kuq Wamranshi kay pachaman


Pablumi saludakun shamuyanqa washamaqninchik” nir.

1
1੅Munashay ukniykuna, nuqa Chaymantaqami Dyus nishannu,
Pablutami Tayta Dyus akrar -HVXFULVWXTDQXTDQFKLNQXD\FKD\MXQ‫ێ‬
NDƚKDPDVKD$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSD paq tikrakar Davidpa ayllunkuna
sirbiqnin, chaynulla apustulnin kar, kaqmanta nasiran. 4੅&KD\PLZDQXWLQPD‫ێ‬
SD\SDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKL‫ێ‬ pis, Santu Ispirituqa pudirninwan
kunaypaq. 2੅Chaqa Tayta Dyusqami kawsachimuran. &KD\UD\NXPL\DƚKDQ‫ێ‬
XQD\W\LPSXOODSLSD\SDNDTULPDTQLQ‫ێ‬ chikllapa chiqapta Tayta Dyuspa
NXQDWDZLOODUDQFKD\VKXPDTULPD\QLQ‫ێ‬ Wamran nir, michka Davidpa
paq kaynu nir iskribinanpaq: 3੅´:DVKD‫ێ‬ ayllunmanta kasha karmapis. 5੅Chaynu

317
5RPDQRV੄1 318

karmi Amitunchik Jesucristo kusata ukninchikllapa ukninchikllapa


llakipar akramaran apustulnin animachinakunallapapaq.
kanaypaq. &KD\PLNDƚKDPDUDQWXNX\ 13੅Ukniykuna, ND\WDPL\DƚKDQD\NL‫ێ‬

QDV\XQNXQDWDULU\DƚKDFKLQD\SDTSD\SL llapata munani: .XWLUNXWLUPLTDPNXQD‫ێ‬


kriyirna kasunanllapapaq. Chaynuqami man shamuyta munasha kani nir. Piru
payqa kusa riqsikashana kanqa. kanankamanmi manaraq shamuytaqa
6੅Chaynumi qamkunatapis Tayta puytishachu kani. Chaynumapis,
Dyusqa munar akrashushallapa, Amitunchik Jesucristupaq tukuy intirupi
Amitunchik Jesucristupi kriyir paypa PDQD,VUDHOUXQDNXQDWD\DƚKDFKLWL\PL,
wamrankunana kanaykillapapaq. paypi kriyishallapa. Chaymi kananqa
7੅&KD\PLND\NDUWDWDNDƚKDPXQL qamkunamanpis shamunayani, FKD\SL‫ێ‬
qamkuna Roma pwiblupi taqkunaman. SLV\DƚKDFKLNXWL\DFKNDQDNUL\LQDQ‫ێ‬
Chaqa Taytanchik Dyusmi qamkunataqa llapapaq. 14੅&KDTDWXNX\WD\DƚKDFKLQD\‫ێ‬
kusata munar akrashushallapa, allin paqmi kani, griego mana griego
kaqninkunalana kanaykillapapaq. runakunata, FKD\\DƚKDTPDQD\DƚKDT‫ێ‬
Chaymi Taytanchik Dyusman, chaynulla kunamatapis. 15੅Chayraykumi kusata
Amitunchik Jesucristumanpis shamuyta munani qamkuna Romapi
mañakuni, OODNLSDUWXNX\LPDSL\DQDSD‫ێ‬ taqkunamanpis, Dyuspa shumaq
shunanllapapaq, VKXPDTWDNDZVDFKL‫ێ‬ ULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXQD\OODSDSDT.
shunanllapapaq ima nir.
Dyusmi Jesucristupi kriyiqkunata
Pablumi Roma pwibluman riyta washan
yarpuran 16੅Manami nuqaqa pinqakunichu
8੅Puntataqami kayta willashaykillapa: Amitunchik Jesucristupa shumaq
Uklaw pachakunaman rirmapismi ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNX\WDTD. Chaqa
uyapasha kani, qamkunaqashi allita, Dyusqami pudirninwan mayqantapis,
Amitunchik Jesucristupi kriyinkillapa shumaq rimayninpi kriyiqkunataqa
nir. Chaymi nuqaqa payrayku, Tayta washanqa, puntataqa Israelmanta
Dyusta kusata payji nini qamkunapaq. kaqkunata, chaymanta-shuypaqa mana
9੅Chaynulla Amitunchik Jesucristupaq Israelmanta kaqkunatapis. 17੅Chaqa
\DƚKDFKLNXU, tukuy shunquywan Tayta Amitunchik Jesucristupa shumaq
Dyusta sirbini. Chaqa paymi nuqapaqqa rimayninpi kriyishalami, Dyusqa
NXVDFKLTDSWD\DƚKD\DQLPDQXPL uchanchikmanta pirdunar, kusa
qamkunapaq mana shaykuq waran allinpaqna riqsimanchikllapa nir
waran mañakuyani nirmapis. 10੅&KD\‫ێ‬ intrachimanchikllapa. Chaypaqmi Dyus
numi imuraspis mañakunilla Tayta Dyus nitin iskribikashakunapiqa nin:
munatinqa, mana imapis pasatin “Mayqanpis allita kriyishanraykulami,
imachu shamur watukushunayllapapaq. kusa allinpaq riqsikar kawsanqa” nir.
11੅Chaqa kusatami rikashuyllapata

munani, TDPNXQDOODWD\DƚKDFKLVKXWL\‫ێ‬ Tukuymi uchayjun kanchik


llapa chay kriyishaykillapamantaqa mas 18੅Tukuy runakunami kusala mana
allita kriyiqkunana kanaykillapapaq. allinkunata rurar ima, wakinkunata
12੅Kaynuqami nishunillapa: 4DPNXQD‫ێ‬ SDQWDFKLQOODSD'\XVSDTPDQDLQWUDND‫ێ‬
man shamutiy, Amitunchik Jesucristupi nanllapapaq. Chaymi Taytanchik
imanutaq kriyishanchikllapanulla Dyusqa piñakur, syilumanta-pacha
319 5RPDQRV੄1

paykunataqa kastiganqa. 19-20੅Chaqa Dyuspi mana kriyinar, payta adurayta


Taytanchik Dyusllami paykunata mana munar, ashwan chay llulla
intrachiran, nuqami kusa allin, kusa kaqkunalapina kriyishallapa. Chaynu
puytiq Dyusnikillapa kani nir. &KD\QX‫ێ‬ karmi, Taytanchik Dyustaqa mana
qami intrachikuran, kay pachata, adurananllapanachu. Ashwanmi Tayta
chaynulla tukuy ima rurashankunawan. Dyus rurashankunatana adurayanllapa.
Chaymi payllata mana rikarpis, chay Piru Taytanchik Dyusqami munan, chay
tukuy ima rurashanta rikarqa, tukuy rurashankunataqa mana adurarchu,
\DƚKD\WDQDSX\WLQFKLNOODSD7D\WD ashwan pay payllatana alabanallapapaq.
Dyusqa imanu nirmapis. Piru tukuy Chaynumi kanqa.
FKD\NXQDWD\DƚKDUPDSLVPL, 26੅Chaymi chay runakuna, Tayta

wakinkunaqa mana paypi kriyiytaqa Dyusta adurayta mana munatinllapaqa,


munanllapachu. Chaymi, “Mana payqa dijashana kusa pinqaypaqkunata
\DƚKDVKDFKXNDQL'\XVSDTµQLUPDSLV, rurananllapapaq. Chaymi warmikunapis
SD\NXQDTDPDQDZDVKDND\WDSX\WLQTD‫ێ‬ runanwan punuq yupayna warmipurana
llapachu. 21੅Chaqa chay runakuna Tayta punur mana allinta ruranakunllapa.
'\XVSDT\DƚKDUOODSDSLVPL, imanuƚKL 27੅&KD\QXOODPLXOOTXNXQDPDSLVZDUPLQ‫ێ‬

payta adurananpaq kaq chaynutaqa wan punuq yupay ullqupurana punur,


adurayta, payjichikuymatapis mana PDQDDOOLQSLQTD\SDTNXQDWDUXUDQDNXQ‫ێ‬
munashallapachu. Ashwan chaykunata llapa. Chaynu tukurllapami, kusata
rurananmantaqami mana allinkunata qischakanllapa munashanllapalata
yarpur kawsashallapa. Chaymi rurashanllaparayku.
VKXQTXQSLPDQDDOOLQ\DUSX\QLQNXQD‫ێ‬ 28੅Chay uchayjunkunaqami mana

rayku, yarpuyninllapaqa tutaparaqpi LPDWDSLV\DƚKD\WDPXQDQOODSDFKX


yupayna kidasha. 22੅Chaymi paykunaqa Dyuspaqqa. Chaymi Tayta Dyusqa
´.XVD\DƚKD\QL\MXQPLNDQFKLNOODSDµ paykunamanta akrakaq yupay,
nirmapis, DVKZDQNXVDPDQDLQWUDNDT‫ێ‬ SD\NXQDODWDQDGLMDVKD\DUSX\QLQNXQD‫ێ‬
kunapaq tikrakashallapa. 23੅Chaqa piqa kusa mana allinkunalatana
Taytanchik Dyus kusa puytiq, chaynulla yarpunanpaq. &KD\PLNXVDVDTUDNXQD‫ێ‬
tukuy tyimpupaq ima katinmapis, tana yarpur, paykuna munashanllata
aduraytaqa mana munashallapachu. ruranllapa. 29੅Chaynu karmi tukuy
Ashwanmi adurayta munashallapa kay riqchaq pinqaypaq uchakunata rurar
SDFKDSLNDTWXNXNDTLPDNXQDWDDPLWX\‫ێ‬ kawsanllapa. [Chaymi ukwan ukwan
llapa nirqa. Chaymi adurashallapa pununllapa.] Runa masinkunatami
runapa, pariq kurukunapa, tukuy mana allinkunata ruranllapa. ƵKLTQL‫ێ‬
NZDWUXƚKDNL\MXQDQLPDONXQDSD, kunllapa. Iman katinpismi, PLƚKDQOODSD.
aysaƚKDNDUSXULTNXUXNXQDSDULWUDWXQ‫ێ‬ Runa masinta inbidyanllapa. :DQXFKL‫ێ‬
kunata ima. kunllapa. .XVDWDSLxDNXUPLDQ\DQDNXQ‫ێ‬
24੅Chayraykumi Tayta Dyusta mana llapa. Llullachinakunllapa. Kusa mana
kasushanllaparayku, chay runakunataqa allinkunalata rurayta yarpunllapa. Kusa
dijasha munashanllapakunatana kwintastiru ima. 30੅Runa masinta
rurananllapapaq. Chaymi paykunaqa yanqallamanta uchachanllapa. Tayta
ukwan ukwan punur, kusa millanaypaq '\XVWDPLƚKLTQLQOODSD. Kusa nubliru
imakunata rurar imana kawsanllapa. tukurmi, ukkunata disprisyanllapa.
25੅Chaynulla chay runakunaqami, chiqap Paykunalla kusata alabakanllapa.
5RPDQRV੄1੄2 320

Ukkunata mana allinpaq tikrayta payqami kusa llakipakuq kashanrayku


yarpunllapa. Taytanllapakunata mana yarashuyan, uchaykikunata dijar
kasunllapachu. 31੅Chaqa paykunaqami payman tikrakatki pirdunashunanpaq.
mana intrakanar kusala kuchi yupay. 5੅Piru qamqami, kusa kuchi kar,

Imata arnikurpismi, PDQDNXPSOLQOODSD‫ێ‬ Dyusman mana tikrakanar bidaykitaqa


chu. Paykunalapaq imanpipis yarpur, mana kambyayta munankichu. Chaymi
mana ukkunapaqqa yarpunllapachu. DVKZDQPDVXFKD\MXQSDTQDWLNUDND‫ێ‬
Mana ukkunata pirdunanllapachu. yanki. Chaymi Tayta Dyusqa jwisyu
Chaynulla mana llakipakunllapa GL\DSLWXNX\WDDOOLWDULNDU\DƚKDU, kusa
imalamapischu. 32੅Piru paykunaqami manchaypaqtana kastigashunqa. 6੅Chaqa
DOOLWD\DƚKDQOODSD7D\WD'\XVPLWXNX\ WXNX\QLQFKLNWDPLULNDU\DƚKDPD\DVKXQ‫ێ‬
chay riqchaq uchayjunkunataqa tukuy llapa, allinta mana allinta rurasha
tyimpu wanunapaq kastigamanchik nir. kashallapamapis. 7੅Piru wakin
3LUXFKD\WD\DƚKDUPDSLVPLPDQD runakunaqami mana shaykuq allinlata
allinkunata rurar kusata uchakur rurar, Dyusta sirbisha pullakumanchik
kawsanllapa. Chay runa masinkuna nir, paywan tukuy tyimpupaq luryanpi
paykuna yupay mana allinkunata rurar kayta yarpunllapa. Chaymi paykunataqa
uchakutinllapamaqami, ashwan kusata Tayta Dyusqa yanapar tukuy tyimpupaq
aligriyanllapa. kawsachinqa. 8੅Nataq chay mana
allinkunata ruraqkunataqami, Tayta
Dyusmi tukuyta allita rikar Dyusqa kusata piñakur kastiganqa.
\DƚKDPDTQLQFKLNTD Chaqa paykunaqami chay tukuy allin

2
1੅Piru qamkunamanta uknikillapa kaqmantaqa, Dyus nishantaqa mana
mana uchayjun yupay tukur, imalatapis kasuyta munanllapachu.
ukninta uchachar niyanman: “Payqami $VKZDQPLPXQDVKDQOODWDUXUDUNDZVDQ‫ێ‬
kusala uchayjun” nir. Chaynu nirqami, llapa. 9੅Chaynu kashanllaparaykumi
ashwan paylla kusa uchayjun kanqa. michka Israel runakuna, mana Israel
Chaqa ¿imatana ukninta willanqa runakuna karmapis qischakanqallapa.
paypis chaynu uchakurlla kawsarqa? Chaymi tukuy chay mana allinta
2੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, XFKDNXTNXQD‫ێ‬ ruraqkunapaqqa kusala qischakaykuna,
taqami Dyusninchik karanlata rikar yarpupakuykuna kanqa. 10੅Piru Tayta
´4DPTDXFKD\MXQNDQNLµQLPD\QLQFKLN‫ێ‬ Dyusqami chay allin ruraqkunataqa
matapis puytin, pay allinla kar tukuyta allinmi kanki nir, kusata aligriyachir
ULNDU\DƚKDPDTQLQFKLNNDVKDQUD\NX. shumaqta kawsachinqa, Israelmanta
3੅Piru qam, uknikita uchachar “Qamqa kaqkunata, chaynulla mana Israelmanta
kusa uchayjun kanki” niqqami, mana kaqkunamatapis. 11੅Chaqa Tayta Dyusqa
imanupis washakayta puytinkichu, manami ukmanta, ukmantachu
Dyusninchikpa kastigunmantaqa. rikamanchikllapa.
4੅,PDQXSLTDNLVKTDPTDPDQDPDQFKD‫ێ‬ 12੅&KD\PLPD\TDQSLV0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬

kur uchakurlla kawsarqa, Dyuspaqqa VKDQWDPDQD\DƚKDUSLV, imami allin, imami


kaynuta yarpuyatki: “Dyusninchikqami PDQDDOOLQQLU\DƚKD\DUXFKDNXVKDQUD\‫ێ‬
kusala allin kar, mana das piñakur kumi Tayta Dyusqa allita rikar kastiganqa.
imaqa kastigamanchikchu” nir. 1DWDT0RLVpVPDQWDNXVKDQWD\DƚKD\DU
¡Manami chaynuchu! Ashwanmi uchakuqkunata-VKX\SDTDFKD\PDQWDNX\‫ێ‬
uchakuqkunataqa kastigan. Piru kunallawan Tayta Dyusqa allita rikar
321 5RPDQRV੄2

\DƚKDU, kastiganqa. 13੅Chaqa Tayta ninkipis: ´&KD\PDQD\DƚKDTNXQDTDPL


Dyusqami mana chay mantakuykunata mana rikakuq yupay katinllapa,
uyakuqkunalatachu allinpaqqa riqsin. \DƚKDFKL\WDSX\WLQL, amana tutaparaqllapi
Ashwanmi uyakusha karmapis chay yupay purinanllapapaq” nir. 20੅Ninkipismi:
PDQWDNX\NXQDQLVKDQNXQDWDNDVXTNXQD‫ێ‬ ´0RLVpVPDQWDNXVKDQNXQDWDDOOLWD\DƚKDT
tami, Tayta Dyusqa allinpaqqa riqsin. karmi, Dyus munashanta allita intrakayani.
Chaymi chaynu karnaqa, Dyuswan pullana Chaymi chay wamritukuna yupay kar,
kanqallapa. 14੅3LUXPDQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬ PDQD\DƚKDTNXQDWD\DƚKDFKL\WDSX\WLQL:
mantaqami, wakinkunaqa Moisés ‘Imataq allin, imataq mana allin’ nir. Chaqa
PDQWDVKDQNXQDWDPDQD\DƚKDUSLV, allinta 0RLVpVPDQWDNXVKDQUD\NXPL\DƚKD\WD
rurar kawsanllapa. Chaqa paykunaqami puytinchik Dyus munashantaqa”. 21੅Piru
\DUSX\QLQOODSDOODPDQWD\DƚKDQOODSDLPDPL DOOLWDLQWUDNDU\DƚKDFKLNXUTD, ¿LPDUD\NX‫ێ‬
allin, imami mana allin nirmapis. 15੅Chaymi WDTFKD\\DƚKDFKLNXVKD\NLWDTDPDQD
chaynu allinta rurar kawsatinllapaqa, kasunkiqa? &KDTDTDPTDPL\DƚKDFKL‫ێ‬
\DƚKDQFKLNOODSDSD\NXQDSLVPLVKXQTXQ‫ێ‬ kunki: “Ama suwakuyllapachu” nir. Piru
llapapi Dyus munashankunata allita ¿imaraykutaq suwakunkiqa? 22੅<DƚKDFKL‫ێ‬
intrakanllapa nir. Chaqa yarpunllapami, kunkipismi: “Ukpa warminwanqa manami
allintachu rurayani manaqachu mana nir. allinchu pununapaq” nir. Piru, ¿LPDUD\NX‫ێ‬
16੅Chay nishushayllapanumi, jwisyu taq ukpa warminwan pununkiqa?
diyapiqa kanqa. Chaqa Amitunchik 5XQDNXQDUXUDVKDQDPLWXQOODSDNXQDWD‫ێ‬
-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDQX, SLVPLNXVDWDƚKLTQLQNL. Chaynu
payqa yarpuyashanchikkunata rikayanqa. FKD\NXQDWDƚKLTQLUTD, ¿imaraykutaq chay
Chaymi ukkunata washayanqa. Nataq amitunllapapa wasinkunaman yaykunki
ukkunataqa uchakushanllaparayku iman kaqkunata suwakuqqa? 23੅Kananqami
kastigayanqa. 0RLVpVPDQWDNXVKDQWDDOOLWD\DƚKDUTD,
kusata alabakanki. 3LUXFKD\PDQWDNX\‫ێ‬
,VUDHOUXQDNXQDPL0RLVpV kunata mana kasurqami, Dyusmanta
mantakushanta mana burlakayanki. 24੅Chayraykumi Dyus nitin
kasushallapachu iskribikashakunapi nin:
17੅Israelmanta kaq runa masiy, qamqami “Qamkuna Israelmanta kaqkuna
ninki: “Nuqaqami Israel runa kar, Moisés PDQDDOOLQNXQDWDUXUDVKD\NL‫ێ‬
PDQWDNXVKDQNXQDWD\DƚKDNXVKD\UD\NX llaparaykumi,
Dyusqa masta munaman” nir. Piru chay uklawmanta kaq runakunaqa,
chaynuqami ninki kusata alabakarla. Dyusninchikpaq mana allinta
18੅Chaynulla Moisés mantakushanta rimanllapachu” nir.
\DƚKDNXVKDQDNDUTDPLQLQNL, “Tayta Dyus 25੅Qammi Dyuswan kanaypaq nir chay

munashantaqami allita intrakanina” nir. siñal kustumrita ruranki. Chaynu chay


Chaymi Moisés mantakushankunata siñal kustumrita rurar, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
\DƚKDNXVKDQDNDUTD, yarpunki Tayta Dyus shanta mana chiqapta kasurqami,
munashankunalata intrakarmi, kwintata yanqallana chay siñaltaqa੆a rurashayki
qukani imataq allin nir. 19੅Chaynullami kanqa. 26੅Chay mana Israelmanta

a¬2.25 Siñal kustumriqa chay Israel pwiblumanta runakunapaqqa kaynu kaq: Uk ullqu
wamritu nasishanmanta-pacha uchu diyayjunna katinqa, uk siñalsituta ruraqllapa chay
wamritupa kwirpunpi, payqa Dyuswanna kananpaq nir.
5RPDQRV੄2੄3 322

runakunaqami chay siñal kustumritaqa 7D\WD'\XVTDLPDQX\DQDSDPDQDOODSD‫ێ‬


mana ruranllapachu. Piru allita Dyus paq, FKD\QXOODLPDQXUXUDPDQDOODSD‫ێ‬
munashanta rurarllapaqa, ¿manachu paq nir arnimashanchikllapataqa, allita
Dyuspaqqa chay siñal kustumrita tukuyta kumpliyanqa! Chaqa Dyus nitin
rurasha yupayna kanqallapa? 27੅Chay iskribikashakunapimi kaynu nin:
paykunaqami, Dyus munashanta ¡Tayta Dyus, qam rimatkimi
rurasha kar, Dyuswanna kanqallapa. WXNX\X\DVKXTNXQD\DƚKDQTD‫ێ‬
Chaymi Dyuspaqqa mas allinna kanqa llapa, chiqaptami rimanki!
qammantaqa. Chaqa qamqami, chay ¡Chaymi tukuy musyashuqkunata
siñal kustumrita rurasha karmapis, binsir, uyarachinki! nir.
Moisés mantakushantaqa chiqaptaqa 5੅3LUX7D\WD'\XVOODNLSDNXTNDVKDQ‫ێ‬

mana kasunkichu. raykumi, ukkunaqa yarpuyninllamanta


28੅Ma chaynu katinqa PD\TDQNXQD‫ێ‬ kaynu ninllapa: 8FKDNXUOODNDZVDWL\PD‫ێ‬
¿
taq Dyuspa chiqap wamrankunaqa pis Tayta Dyus llakipamaqta wakinkuna
kanqa? Manami kwirpunchikpi siñal rikarmi, ninllapa: Dyusqami kusala allin
kustumrita rurashanchikraykuchu llakipakuq nir. &KD\QXXFKDNXVKD\‫ێ‬
chiqap wamrankunaqa kanchikllapa. rayku ukkunaqa Dyusqa llakipakuq nir
29੅&KDTD0RLVpVWXNX\PDQWDNXVKDQ‫ێ‬ intrakatinqa, manami allinchu kanqa
kunata kasunasha kashamapis, manami Dyus kastigamananpaqqa michka
FKD\TDZDVKDPD\QLQFKLNWDSX\WLUDQ‫ێ‬ uchakutiymapis nir. 6੅¡Piru manami
chu. Ashwan Dyuspi allita kriyishalami, chaynuchu! Chaqa Dyus tukuy nishanta
Santu Ispiritu yarpuyninchikpi mana kumplirqa, ¿imanunari jwisyu
VLxDODPDTQLQFKLN\XSD\LQWUDFKLPDQ‫ێ‬ GL\DSLTDWXNX\WDDOOLWDULNDU\DƚKDQTD?
FKLN'\XVSDZDPUDQNXQDQDNDQFKLN‫ێ‬ 7੅Piru uk uchakusha karmapis,

llapa nir. &KD\QX'\XVSDTNDVKDOODSD‫ێ‬ washakayta munar niyanmanllaraq:


qami, UXQDNXQDTDPDQDDODEDPDVKXQ‫ێ‬ “Llullakushayraykumi Dyusta masta
llapachu, ashwan Taytanchik Dyusmi alabar ninllapa: ‘Dyusqa mana llullachu’
kusa allinna kankillapa nimashunllapa. nir. Chaymi chay llullakushaypaqqa,

3
1੅Piru chaynu nishutiyqakish qamqa mana allinchu kastigamananpaqqa” nir.
yarpuyatki, chaqa ¿imatataq 8੅Nishaykillapa: Chaynu rimarqami,

sirbiman Israel runa kar, chay siñal paylla llullachikayan. Chaqa ashwan
kustumrita rurashayqa? nir. 2੅Amami chaynu rimaqkunaqami, llullakur
chaynutaqa yarpuychu. Chaqa Tayta ukkunata ninpis: ´.XVDWDXFKDNXVKDPD‫ێ‬
Dyus munar akrashushanllaparaykumi, pismi, Dyusqa kusala llakipakuq kar,
ULPD\QLQWDTDSXQWDWDXQD\UXNX\NL‫ێ‬ mana kastigamanchikchu” nir. &KD\QX‫ێ‬
llapakunata intrachiran, wakinkunata lla ninllapapis: “Pablupis nuqakuna
intrachinanllapapaq. 3੅Piru chaynu \XSD\OOD\DƚKDFKLNXQµQLU. Chaymi
katinmapismi, wakin Israel FKD\QXOOXOODNXU\DƚKDFKLNXTNXQDWDTD,
PDVLNLNXQDTD'\XVQLQFKLNZDVKDQDQ‫ێ‬ Dyusqa kusa manchaypaqta kastiganqa.
llapapaq nir tratuta rurashantaqa mana
kwintacharanllapachu. Chaynu mana Tukuymi uchayjun kanchikllapa
kwintachatinllapamapismi, '\XVQLQ‫ێ‬ 9੅
¡Ma yarpushunllapa! ¿1XTDQFKLN‫ێ‬
chikqa chay tratuta rurashantaqa allita NXQD,VUDHOPDQWDNDVKDQFKLNOODSDUD\NX‫ێ‬
kumpliyanqa. 4੅¡Chaqa tukuy runakuna chu, wakinkunamantaqa kusa mas allin
ima nishanta mana kumplitinmapismi, kashunllapa? ¡Manami! Chaqa
323 5RPDQRV੄3

\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDQX,VUDHOPDQWD 19੅&KD\QXPL'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬

kaqkuna, chaynulla chay mana kunapiqa intrachimanchik Israelmanta


Israelmanta kaqkunamapismi tukuy kaqkunapis uchayjun kanchikllapa nir.
uchayjun kanchikllapa. 10੅Chaqa Dyus Chaqa manami mayqanpis tukuy
nitin iskribikashakunapimi kaynu nin: mantakuytaqa kumpliyta puytishachu.
“Dyuspaqqa manami uklamapis Chaymi jwisyu diyapiqa, Dyusta mana
kanchu allinta ruraqqa. LPDQLVKDTQLU\DƚKDUFKXWXNX\OD
11 Manami uklamapis kanchu Dyuspaq Israelmanta kaq, chaynulla mana
yarpuqqa. Israelmanta kaqkunamapis kastigakasha
Chaynulla Dyuspaq intrakayta kanqallapa. 20੅&KD\PL0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
munaqqa manami kanchu shankunata michka kumplishaq nisha
uklamapis. katinllapamapis, '\XVTDPDQDPD\TDQ‫ێ‬
12 Chaqa tukuymi Tayta Dyusmanta tapis ninqachu: ´0DQDQDPLXFKD\MXQQD‫ێ‬
chiqanchakar, chu kanki” nirqa. Chaqa chay
mana allinpaqna tikrakashallapa. mantakuykunaqami intrachimanalapaq
Chaymi mana uklamapis kanchu karan: “Kusa uchayjun kanchikllapa”
allinta ruraqqa. nir.
13 Chay mana allinta ruraq

runakunapa kunkanqami, Jesucristupi kriyishami Dyusqa


imanutaq uk wanur pampakashan pirdunamanchikllapa
NLƚKDOODNDUNXVDODWDDV\DQ, 21-22੅Pirukananqami Tayta Dyusqa
chay yupay. intrachimanchikllapa, mananashi chay
Chaymi das imatapis saqrata unay mantakuykunata kasurnachu
riman. washakayta puytinchik nir. Ashwanmi
Chaynullami qallunllapapis kusala Jesucristupi kriyishalana mana
llulla katin, uchayjunpaqnachu riqsir, tukuy
shiminllapapi largu kurupa Israelmanta kaqkunata chaynulla mana
bininunta pakaq yupay. Israelmanta kaqkunamatapis
14 Aqrunllapapismi kusa saqrata ayaq washamanchikllapa. Chaqa chaypaqmi
yupay katin, Dyuspa rimaqnin Moisés, chaynulla
runa masinllapakunamatapis wakin rimaqninkunapis Dyus nitin
kusalata musyanllapa ima. iskribiran. Chay iskribishankunaqami
15 ƵKDNLQOODSDNXQDSLVPLNXVDXWTD\OOD niyaq: “Uk washakuq shamurshi,
purin tukuyla paypi kriyiqkunataqa washar,
ukkunata mana allinta rurar Dyuswan pullachamayashunllapa” nir.
wanuchinanllapapaq. 23੅Chaymi nishaykillapapis: Tukuylami
16 Chaynullami mayta rirllapapis uchakusha karanchikllapa nir. Chaynu
achka runakunata qischar ima NDUPLNXVDDOOLQODOODNLSDNXT'\XVQLQ‫ێ‬
llakichinllapa. chikpa naypanmantaqa karupllapi
17 Chaqa manami mayqanwanpis karanchikllapa. 24੅Piru chaynu
VKXPDTWDNDZVD\WDTD\DƚKDQ‫ێ‬ kashallapamapismi, Jesucristo
llapachu. uchanchikllapapaq pagrakuq yupay
18 Chaymi Tayta Dyusta manchar ZDQXUDQ7D\WD'\XVZDQSXOODFKDPDQD‫ێ‬
NDVX\ODPDWDSLVPDQD\DUSXQ‫ێ‬ llapapaq. Chaymi kananqa Taytanchik
llapachu” nir. Dyusqa dibaldila mana imawan
5RPDQRV੄3੄4 324

SDJUDVKDODPDSLVFKXOODNLSDUXFKDQFKLN‫ێ‬ kashanraykumi Jesucristupi tukuy


llapamantaqa pirdunamanchikllapa. kriyiqkunataqa uchanchikmanta
25੅Chaqa Tayta Dyus munatinmi pirdunamanchik, chay siñal kustumrita
-HVXFULVWR\DZDUQLQWDLƚKDUZDQXUDQ. rurasha kasha, chaynulla mana rurasha
&KD\QXZDQXUPLFKD\XFKDQFKLNOODSD‫ێ‬ kashallapamapis. 31੅Piru chaynu
wanqa payna kidaran. Chaynuqami pirdunamashallapaqa, imanupi
Jesucristupi kriyiqkunataqa Tayta yarpuchuwanllapa Dyus nitin Moisés
'\XVTDPDQDQDNDVWLJDPDQDOODSDSDT‫ێ‬ mantakushankunaqami manana
nachu. &KD\QXTDNZLQWDWDTXNDQFKLN‫ێ‬ sirbinnachu nir. ¡Manami allinchu
llapa, Tayta Dyusqa tukuyla uchata chaynu yarpunallapapaqqa! Ashwanmi
mana chaynulaqa dijanchu nir. Chaynu Jesucristupi kriyirqa, Dyus nitin Moisés
katinmi chay unay runakuna, manaraq tukuy mantakushankunataqa kumplisha
Jesucristo shamuyatin uchakurmapis yupayna kanchikllapa.
Tayta Dyuspi kriyitinllapalami payqa
llakiparan. 26੅Chaynullami kanan Dyusmi Abrahamtaqa pirdunaran
tyimpukunapis Tayta Dyusqa kriyishanraykula

4
XFKDQFKLNNXQDPDQWDSLUGXQDPDQFKLN‫ێ‬ 1੅Ma yarpushunllapa, nuqakuna
llapa, Wamran wanushanrayku. Chaymi Israel runakunapa unay rukuyllapa
Jesucristupi tukuy kriyiqkunata Abrahamta, Dyus allinpaq riqsishanpaq.
pirdunatinqa, kwintata qukanchikllapa: 2੅Tayta Dyusqami Abrahamtaqa

Tayta Dyusqami maydiyapis kusa allinla kriyishanraykula allinpaqqa riqsiran.


kar, ULNDU\DƚKDUPDQDQDXFKD\MXQSDT‫ێ‬ Chaqa Abrahamqa trabajaq yupay,
nachu riqsimanchikllapa nir. Dyuspaq allinlata rurasha karqami
27੅Chaynu Tayta Dyus rurasha katinqa, paylla alabakayta puytinanta. Piru
¿LPDSDTWDTVLUELQDODEDNDQDOODSD‫ێ‬ PDQDDOOLQODWDUXUD\WDSX\WLVKDQUD\‫ێ‬
paqqa? ¿Alabakaytachu puytinchik kumi mana paylla alabakaytaqa
0RLVpVPDQWDNXVKDQWDNDVXVKDQFKLN‫ێ‬ puytiranchu.
rayku? ¡Manami! Chaqa Jesucristupi 3੅&KD\QXNDWLQPL'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬

kriyishallapalami, Tayta Dyusqa shakunapiqa nin: “Abrahamqami Tayta


XFKDQFKLNNXQDPDQWDSLUGXQDPDQFKLN‫ێ‬ Dyuspi allita kriyishanraykula mana
llapa. &KD\QXNDWLQPLPDQDVLUELQQD‫ێ‬ uchayjunpaqnachu riqsikaran”੆b nir.
chu imapaqpis alabakanallapapaqqa. 4-5੅Ma allita yarpushunllapa: Uk runa
¿
28੅&KD\UD\NXPL\DƚKDQFKLNOODSD mana trabajarqachu pagrakayta puytin?
Jesucristupi kriyishallapalami Tayta ¡Manami! &KD\QXOODPLQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬
'\XVTDXFKDQFKLNPDQWDSLUGXQDPDQ‫ێ‬ pis Tayta Dyuspi mana kriyirqa, mana
chikllapa, PDQD0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ niyta puytishunchu “Tayta Dyus
kunata kasushanchikraykuchu nir. washamay” nirqa. Ashwanmi Tayta
29੅Chaqa Tayta Dyusqami mana, '\XVTDPD\TDQNXVDXFKD\MXQNDWLQPD‫ێ‬
Israelmanta kaqkunapa Dyusninlachu. pis washanarqa, llakipar dibaldila
Ashwanmi Wamran Jesucristupi tukuy washan. Chaymi ashwan, Jesucristo
kriyiqkunapaqa, Israelmanta washamaqninchik nir kriyishala, Tayta
kaqkunapa, chaynulla mana Israelmanta Dyusqa mana uchayjunpaqnachu
kaqkunapamapis Dyusnin. 30੅Uk Dyusla riqsimanchikllapa. 6੅Chayraykumi

b¬4.3¬Génesis¬15.6
325 5RPDQRV੄4

runakuna uchakusha kar, NUL\LVKDQUD\‫ێ‬ pis intrachimanchikllapa, Dyuswanqami


kula Dyusqa, dibaldila llakipatin kusata allin kanchik paypi kriyirla, mana siñal
aligriyanqa nir, chay unay gubyirnu kustumrita rurarlachu nir. Chaqa
Davidpis 7੅kaynu niran: imanutaq Abrahammaqa manaraq siñal
“Kusa shumaqmi kanqa kustumrita rurayatinraqchu Tayta
mayqan uchakusha katinmapis Dyuspi kriyishanraykula, allinpaq
Tayta Dyus uchankunamanta riqsiran.
pirdunatinqa.
8 Chaynulla kusa shumaqmi kanqa Abrahammi allita kriyishanrayku
chay runaqa, Dyus arnishanta ayparan
Tayta Dyus uchankunata mana 13੅Abrahamqami kusata kriyiran.

kwintachatinqa”੆c nir. Chaymi Dyusninchikqa aylluntinta


9੅ Chaynuqachu kusa shumaqqa kanqa arniran tukuyla kay pachaqa paykunapa
¿
chay siñal kustumrita rurasha makinpina kananpaq nir.੆d Piru manami,
kaqkunala? ¡Manami! Ashwan Tayta 0RLVpVPDQWDNXVKDQNXQDWDNDVXVKDQ‫ێ‬
Dyuspi kriyirmi shumaqqa kanqallapa, raykuchu chaynuqa arniran. Ashwanmi
mana chay siñal kustumrita rurasha arniran, allita Dyuspi kriyishanraykula.
kaqkunapis. <DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Chaynu kriyitinmi, Tayta Dyusqa
Abrahamtami Tayta Dyusqa mana uchankunamanta llakipar kusa
uchayjunpaq riqsiran, SD\SLNUL\LVKDQ‫ێ‬ allinpaqna riqsiran. 14੅Chayraykumi
raykula. 10੅Chaynuqa ¿ima tyimpupitaq mayqanpis Tayta Dyuspi allita
Tayta Dyusqa chaynuta riqsiran kriyirlami, tukuy arnishankunamatapis
Abrahamtaqa? ¿Siñal kustumrita aypayta puytinllapa. Chaqa Moisés
rurashana katin, manaqachu manaraq PDQWDNXVKDQNXQDWDNDVXUZDVKDNDQDQ‫ێ‬
rurayatin? Ashwanmi manaraq chay llapapaq katinqa, NUL\LUODZDVKDNDQD‫ێ‬
siñal kustumrita rurayatinraq, llapapaq nir arnimashanchikllapaqa
allinpaqqa riqsiran. 11੅Chaymi chay siñal yanqalla kayanman. 15੅Piru Tayta Dyus,
kustumrita manaraq rurayatinmapis, Moisesta mantakuykunata qushanta
Tayta Dyusqa Abrahamta kusa allinpaq NDVXVKDTQLU\DUSXUPLPDVXFKDNX‫ێ‬
riqsir kaynu niran: “Siñal kustumrita shana rikarinllapa. Chayraykumi Tayta
ruray” nir. Chaynu nitinraqmi, Dyusqa kusalata piñakurna kastiganqa
Abrahamqa chay siñal kustumrita paykunataqa.
ruraran, ama maydiyapis qunqananpaq, 16੅Chaymi Tayta Dyusqa Abrahamta

Dyusmi allinpaq riqsimasha paypi arnir yanaparan, paypi kriyishanrayku.


kriyishayraykula nir. Chaymi Chaynullami nuqanchikkunatapis arnir
Abrahamqa intrachimanchik, Tayta dibaldila yanapamanchikllapa
Dyuspi kriyirlami Dyuspaqqa allin kriyishanchikraykula. Chaynuqami
kanchik nir. Chaynu Abrahampaq Abrahamqa tukuy kriyiqkunapaqa
yarpurqa, DOOLWD\DƚKDQFKLNOODSD7D\WD WD\WDQFKLNOODSD\XSD\QDNDULQWUDFKL‫ێ‬
Dyusmi chay siñal kustumrita mana manchikllapa, imanumi Tayta Dyuspi
rurasha kaqkunatapis allinpaq riqsin kriyishala allinpaq riqsimanchik nir.
paypi kriyitinqa nir. 12੅Abrahamqami &KDTD'\XVQLQFKLNTDPDQDPL\DQDSDQ‫ێ‬
VLxDONXVWXPULWDUXUDVKDNDTNXQDPDWD‫ێ‬ FKX0RLVpVPDQWDNXVKDQWDNDVXTNXQD‫ێ‬

c¬4.7-8¬Salmo¬32.1-2 d¬4.13 Rikaypaq Génesis 17.4-6; 22.17-18.


5RPDQRV੄4੄5 326

lataqa. Ashwanmi yanapan Abraham chaynuqa niyan. 24੅Ashwanmi chaynuqa


\XSD\'\XVSLDOOLWDWXNX\NUL\LTNXQD‫ێ‬ nin, kanan nuqanchikkuna tukuy paypi
lata. 17੅Chaqa Abrahamqami allita kriyiqkunapaqpis. &KDTDQXTDQFKLN‫ێ‬
kriyiran: Tayta Dyus rimayninlawan kunapismi, Tayta Dyus, Amitunchik
mana imapis kayashanmanta tukuy -HVXFULVWXWDZDQXVKDQPDQWDNDZVDFKL‫ێ‬
imata rurayta puytin nir. Chaynulla musha chay paypi kriyinchikllapa.
kriyiranpis: Wanushakunamatapis 25੅Chaqa Jesucristumi wanuran

kawsachimun nir. &KD\QXNUL\LVKDQ‫ێ‬ uchanchikllaparayku. Chaymantaqami


paqmi Tayta Dyusqa niran: chay wanushanmanta kawsachimuran,
“Qammantami achka ayllukuna kanqa. PDQDXFKD\MXQSDTQDULTVLPDQDOODSD‫ێ‬
Chaymi taytan yupay kanki” nir. paq.
Chaynu nitinmi Abrahamqa kriyiran.
18-19੅Chaqa Tayta Dyusqami Jesucristuraykumi mana
Abrahamta nisha karan: “Warmiki uchayjunnachu kanchik

5
Sararaykumi uk wamrayjun kanki” nir. 1੅Jesucristupi kriyishalami, Tayta

Piru Saraqami mana wamrakuq Dyusqa mana uchayjunpaqnachu


warmichu karan. Chaynu Abraham riqsimanchikllapa. Chaqa Amitunchik
mana wamrayjun karpismi, Tayta Dyus Jesucristo shumaqchamashanchikrayku,
nishanta kriyiran. Piru manami dasqa Dyuswanqa kusa shumaqna kanchikllapa.
wamrayjunchu karan. Ashwanmi kusa 2੅Chaynu kriyishallapami, Tayta Dyus kusa

achka añuta yararan, Tayta Dyus allin kar, mana imawan pagrasha imachu
nishannu kumplikananpaqqa. Chaymi dibaldila uchanchikllapamanta llakipar
ashwan Abrahamqa warmin Sarawan kusa allinpaq riqsimanchik. Chaymi
yaqqana syin añuyjun karanllapa. SD\ODSLNXQI\DNDUNXVDWDDOLJUL\DQFKLN‫ێ‬
&KD\QXNXVDUXNXQDNDUOODSDZDQXQDQ‫ێ‬ llapa, maydiyaqa kusa shumaqna
llapapaqna kar, Sara mana wamrakuq kashunllapa pay kayashanpi nir. 3੅Chaynu
katinpismi, Tayta Dyus nishanlapi mana karqami, chay qischakaykuna katinpis
shaykuq kriyiran. Chaymi rukuna aligriyashunllapa. &KDTD\DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬
katinllapamapis Tayta Dyus nishannu, llapanu, chay qischakaykunaqami
Saraqa wamrakusturanna. Chaynumi \DƚKDFKLPDQFKLNOODSDPD\GL\DSLVFKD\
achka pwiblukunapa taytanllapa kriyishanchiknulla shachinakunallapapaq
yupayna karan. 20੅Chaqa Abrahamqa nir. 4੅Chaymi chay kriyishanchiknulla
kusa allita kriyisha karan: Tayta Dyusmi waran waran shachinakushaqami, Dyusqa
chay arnimashanta chiqapta qumanqa nimashunllapa allinmi kankillapa nir.
nir. Chaymi tukuy nishanpi mana Chaynu nimashallapami nuqanchikkunaqa
shaykuq kriyir, Dyusta kusata alabaran. chiqapta kunfyakanchikllapa maydiyaqa
21੅Chaqa kusatami yarpukusha karan: kusa shumaqna paywan kashunllapa nir.
Tayta Dyusmi kusa pudirniyjun kar, 5੅Chaymi chay kunfyakayashanchikqa

tukuy chay arnimashantaqa rurayta PDQD\DQTDOODFKXNDVKDQLU\DƚKDQDSDTTD,


puytin nir. 22੅Chaynu kriyishanpaqmi 7D\WD'\XVTD6DQWX,VSLULWXQWDTXPDVKDQ‫ێ‬
Tayta Dyusqa Abrahamta kusa chik. Chaqa payqami intrachimanchik
allinpaqna riqsiran. tukuyta kusata munamanchikllapa nir.
23੅Piru Abraham, Tayta Dyuspi 6੅Unaymantami nuqanchikkunaqa mana

kriyishanrayku allinpaq riqsisha LPDQXSLVZDVKDND\WDSX\WLUDQFKLNOODSD‫ێ‬


nirqami, mana Abrahamlapaqchu chu, chay mana allinta rurashanchikrayku.
327 5RPDQRV੄5

Chaymi Tayta Dyusqa munashan tyimpupi, wanunchikllapa. 13-14੅Chaqa Adanqami


:DPUDQ-HVXFULVWXWDNDƚKDPXWLQ Dyus willashantaqa mana kasuranchu.
nuqanchikkunarayku wanuran, michka Chaymi paypa ayllunkunamapis
SD\WDPDQDNDVXUXFKDNXVKDNDVKDOODSD‫ێ‬ uchakurlla wanuranllapa manaraq
mapis. 7੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPDQDPL Moisés mantakushankuna katinmapis.
mayqan runapis, runa masinpaq wanuyta Chaynumi Adanmanta-SDFKD0RLVHVND‫ێ‬
yarpunmanlamapischu. ¿Piru imanupi uk man uchakurlla kawsaranllapa. Piru
runapa kusa allin, kusa munashan runa paykunaqa manami Adán yupay, Dyus
masin katinmaqa, nuqa qampaq wanushaq willashanta mana kasurchu uchakur
niytachu puytiyanman? 8੅Piru imanutaq wanuranllapa. &KD\QXPL$GiQXFKDNX‫ێ‬
ashwan Amitunchik Jesucristumaqa shanraykuqa uk washakuq shamuyanqa
wanuran nuqanchikkuna manaraq kriyir QLU\DƚKDQFKLNOODSD. Piru payqami
XFKD\MXQNDVKDQFKLNPDQWDZDVKDPDQD‫ێ‬ shamuyan washamanallapapaqna mana
llapapaq. Chaynuqami wanuran, Tayta uchakuqnachu.
Dyus allita intrachimanallapapaq kusata
munamanchikllapa nir. 9੅Chaqa Jesucristo Adanqami Jesucristuwanqa mana
\DZDUQLQWDLƚKDUZDQXVKDQUD\NXPL, Tayta chayllachu
Dyusqa uchanchikkunamanta pirdunar 15੅Chaqa Adán uchakushanraykumi,

mana uchayjunpaqna riqsimashanchik. tukuyla mana puytiranchikllapachu


&KD\PLFKLTDSWD\DƚKD\DQFKLN, jwisyu chay wanuymanta washakaytaqa.
diyapiqa Tayta Dyusqa manana tukuy Ashwan Tayta Dyuslami kusata
tyimpupaq kastigamashunllapanachu nir. PXQDPDUQLQFKLNOODSDZDQXQDOODSD‫ێ‬
10੅&KDTDQXTDQFKLNNXQDTDPLXFKDQFKLN‫ێ‬ mantaqa mana imawan pagrasha
llaparayku Tayta Dyuspaqa kuntran kar, LPDFKXGLEDOGLODZDVKDPDVKDQFKLN‫ێ‬
mana pullan kayta puytiyashallapamapis, llapa. &KDTD-HVXFULVWRZDQXVKDQUD\‫ێ‬
DVKZDQ:DPUDQ-HVXFULVWXWDNDƚKDPXUDQ kumi, 7D\WD'\XVOODPXQDUXFKDQFKLN‫ێ‬
wanur paywan pullachamanallapapaq. kunamanta llakipamanchikllapa tukuyla
&KD\PLFKLTDSWD\DƚKDQFKLNOODSD, SD\ZDQNXVDVKXPDTWDQDNDZVDQDOODSD‫ێ‬
-HVXFULVWRNDZVDPXVKDQUD\NXZDVKDPD‫ێ‬ paq. 16੅Adán uchakushanmanta-pachami
VKXQOODSDWXNX\W\LPSXSDTNDZVDQDOODSD‫ێ‬ WXNX\UXQDNXQDXFKDNXUOODNDZVDUDQ‫ێ‬
paq nir. 11੅&KD\UD\NXPLDPDDOLJUL\DVKXQ‫ێ‬ chikllapa. &KD\PL7D\WD'\XVTDNDVWLJD‫ێ‬
OODSDFKXWXNX\W\LPSXSDTZDVKDPDVKDQ‫ێ‬ manallapapaqna karan. Chaymantami
chikllapa chaylapaqqa. $VKZDQPLDOLJUL\D‫ێ‬ ashwan Jesucristo wanushanrayku,
shunllapa Amitunchik Jesucristo wanur Tayta Dyusqa tukuy mana allinta rurar
kananmanta-pacha Tayta Dyuswan kusa uchakushanchikmanta llakipar, mana
shumaqtana pullachamashanchikllapa nir. uchayjunpaqna riqsimashanchikllapa.
17੅Adán uchakushanraykumi tukuy
Adanraykumi wanunchik tyimpupaq wanunallapapaq karan. Piru
Jesucristuraykumi kawsanchik ashwan Jesucristo wanushanraykumi,
12੅Kusaunay tyimpupimi, Taytanchik Tayta Dyus uchanchikmanta mana
Dyus punta runata rurashan Adán imawan pagrasha imachu, dibaldila
shutiqqa, pay willashanta mana SLUGXQDPDVKDQFKLNUD\NXWXNX\W\LPSX‫ێ‬
kasurchu uchakur, rukuyarna wanuran. paq paywan pullana kawsashunllapa.
Chaymi Adán uchakushanmanta-pacha, 18੅Adán uchakushanraykumi, wanur

tukuy nuqanchikkuna uchayjunllana kar tukuy tyimpupaq kastigakanallapapaq


5RPDQRV੄5੄6 328

karan. Piru ashwan Jesucristo allinta Jesucristupi kriyir shutikuyarnaqa,


rurar wanushanraykumi, Tayta Dyusqa paywan pulla pampakaq yupayna
uchanchikmanta pirdunar, mana karanchikllapa. Shutikurna-shuypaqami,
uchayjunpaqna riqsimarninchik tukuy mushuqmanta kawsamuq yupayna
tyimpupaqna kawsanallapapaq niran. karanchikllapa. Chaqa imanutaq
19੅Chaynulla Adán, Tayta Dyusta mana Jesucristuta, Tayta Dyusqa kusa
kasushanraykumi, tukuyla uchakurlla pudirninwan kawsachimuran, FKD\QX‫ێ‬
kawsaranchikllapa. Piru Jesucristo, llami nuqanchikkunatapis uchanchikpaq
7D\WD'\XVWDDOOLWDNDVXUZDQXVKDQUD\‫ێ‬ wanusha yupay kashallapamapis
kumi, kusa allinpaq riqsimanchikllapa. yanapamashanchikllapa, mushuq
20੅Tayta Dyus, 0RLVHVWDPDQWDNX\‫ێ‬ bidapina kawsanallapapaq.
kunata qushanqami, PDQDZDVKDPDQD‫ێ‬ 5੅Jesucristuwan pulla uchanchikpaq

paqchu karan. $VKZDQPLLQWUDFKLPDQD‫ێ‬ wanusha yupayna karqa, mana uchakur


ODSDTNDUDQWXNX\PLXFKD\MXQNDQFKLN‫ێ‬ kawsanapaqnachu kanchikllapa.
llapa nir. Piru chaynu intrakarmapismi, &KD\QXSD\ZDQSXOODZDQXVKDQFKLN‫ێ‬
uchakurlla kawsaranchikllapa. Chaynu manta kawsamusha karnaqami, pay
kashallapamapismi, Tayta Dyusqa kusa yupayna kusa allinkunata rurar
allinla kar uchanchikmanta pirdunar kawsanapaqna kanchikllapa. 6੅Chaqa
kusa allinpaqna riqsimaranchikllapa. \DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPL$PLWXQFKLN
21੅&KD\QXPLWXNX\ODXFKDNXVKDQFKLN‫ێ‬ Jesucristo wanuran, XNNUXVSLNODEDWLQ‫ێ‬
UD\NXZDQXQDOODSDSDTQDNDUDQFKLN‫ێ‬ llapa. Chaymi pay wanushannu,
llapa. Piru Jesucristo wanushanraykumi, nuqanchikkunapis uchanchikpaqqa
Tayta Dyusqa kusala llakipakuq kar, wanusha yupayna kar, chay unay mana
WXNX\XFKDQFKLNNXQDPDQWDSLUGXQDPD‫ێ‬ allinkunata rurayashanchikkunataqa
ranchikllapa. Chaymi Amitunchik amana rurashunllapanachu. &KD\QX‫ێ‬
Jesucristupi allita kriyishaqa tukuy qami manana uchapa sirbiqninna kar,
tyimpupaqna paywan kawsanapaq allinkunalatana rurayta puytishunllapa.
nimaranchikllapa. 7੅&KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, uk runa

wanushana karqami manana imatapis


Jesucristupi kriyirnaqa ama rurayta puytinnachu. 8੅Chaymi
uchakushunllapachu nuqanchikkuna, uchanchikkunapaq

6
1੅Ma, Amitunchik Jesucristuwan pulla
¿allinchu kanqa kaynuta
yarpunapaq: Tayta Dyusmi kusa wanusha yupayna karqa, DOOLWD\DƚKDU
DOOLQNDUXFKDQFKLNPDQWDOODNLSDPD‫ێ‬ kunfyakanchikllapa, paywan pullanami
shanchiknulla, uchakurlla kawsashapis maydiyapis kawsashunllapa nir. 9੅Chaqa
qashan masta llakipamayashunllapa nir? \DƚKDQFKLNOODSDSLV-HVXFULVWXPL
2੅ Manami chaynuchu! Ashwan wanushanmanta kawsamuran tukuy
¡ ¡
imanutaq uk runa wanushana karqa tyimpupaqna kawsananpaq nir. Chaymi
manana uchakuyta puytinnachu, chay wanuyqa manana qashanqa
FKD\QXPLPDQDXFKDNXUNDZVDQDSDT‫ێ‬ tarinqanachu. 10੅Chaqa payqami uk
nachu kanchikllapa! kutilana uchanchikkunarayku wanuran.
3੅ 0DQDFKXTDPNXQDTD\DƚKDQNL‫ێ‬ Chaymanta wanushanmantaqa tukuy
¿
llapa, Jesucristupi kriyir shutikurqa tyimpupaqna kawsamuran Taytan
paywan pulla uchapaqqa wanusha Dyuswan pullana kawsananllapapaq.
yupayna kanchik nir? 4੅Chaynullami 11੅Chaynumiri qamkunapis uchapaqqa
329 5RPDQRV੄6੄7

wanusha yupayna yarpuyllapa. &KD\QX‫ێ‬ Tayta Dyusta kusata payji nini. 18੅Chaqa
qami, DVKZDQ$PLWXQFKLN-HVXFULVWX‫ێ‬ 7D\WD'\XV\DQDSDUWXNX\XFKDNXQD‫ێ‬
wan pullana kar, Tayta Dyuslapaqna manta chiqanchashushallapa katinmi,
kawsar allinkunalatana rurar payta manana uchakur imachu pay
sirbiyllapa. munashannu allinlatana rurar
12-13੅Chayrayku chay mana allin kawsayankillapa. 19੅Chaymi kaykunata
yarpuynikillapakunata dijar, NZLUSX\NL‫ێ‬ willashunillapa allita intrakar amana
llapata tantyakachir, amana ima mana uchakurllachu kawsanaykillapapaq.
allintaqa rurayllapanachu. Ashwan-ari &KDTDPDQDFKD\QX\DƚKDFKLVKXWL\‫ێ‬
tukuy kwirpuykillapata, \DUSX\QLNLOODSD‫ێ‬ llapaqami, mana allita intrakarchu
PDWDSLV'\XVSDPDNLQPDQƚKXUD\OODSD, uchakurlla kawsayankimanllapa. Chaqa
pay munashannula imatapis karanlata imanutaq unaymaqa kusa mana allin
rurar kawsanaykillapapaq. &KDTDXFKDSDT‫ێ‬ imakunataqa dasla ruraq kankillapa,
qami wanur kawsamusha yupayna chaynullami ashwan kananqa Tayta
kankillapa. 14੅Chaynu katkillapaqami, chay Dyuslatana kasur imatapis kusa
uchakuchishuqllapaqa, mana imanupis allinlatana rurar kawsayllapa.
uchakuchishuyllapata puytinqanachu. 20੅Chaqa unay uchakurlla kawsarqami,

&KDTD7D\WD'\XVNXVDODWDOODNLSDVKXVKDQ‫ێ‬ chay uchakunapaqa sirbiqnin kar, mana


llaparaykumi, PDQDQD0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ VKXPDTDOOLQWDNDZVD\WDTDSX\WLUD\NLOODSD‫ێ‬
shanta kasur kawsanaykillapapaqnachu chu. 21੅Piru chaynu uchakutkillapaqachu,
kankillapa. ¿imallapaqqa sirbishuranllapa? ¡Manami!
$VKZDQWXNX\W\LPSXSDTZDQXQD\NLOODSD‫ێ‬
Dyuspa sirbiqnin kashunllapa paqna karaykillapa. Chaymi kananqa chay
15੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX0RLVpV rurashaykillapata yarpur, NXVDWDSLQTDNXQ‫ێ‬
PDQWDNXVKDQNXQDTDPDQDZDVKDPD\‫ێ‬ killapa. 22੅Piru kananqa qamkunaqa
ninchikta puytiqchu. Piru kananqami manana uchapa sirbiqninnachu kar,
Amitunchikpi kriyisha, SD\TDXFKDNX‫ێ‬ DVKZDQNDQDQTD7D\WD'\XVSDVLUELTQLQ‫ێ‬
shamapis llakipamanchik. ¿Chaynu kunana tikrakashaykillapa. Chaqa
katinqachu, uchakurlla kawsashunllapa? chayqami kusala shumaq kar, \DQDSDPDQ‫ێ‬
¡Manami! 16੅&KDTDDOOLWDPL\DƚKDQFKLN‫ێ‬ chik kusa allinlana kanallapapaq. Chaymi
llapa, uk runa patrunpi trabajaqqami Tayta Dyusqa tukuy tyimpupaq
chay pay nishannulla imatapis ruran. kawsaytana qumashunllapa.
Chaynu qamkunapis Tayta Dyuslata 23੅Piru uchakurlla kawsarllapaqami

SDWUXQQLNLOODSDWD\XSD\NDVXWNLOODSD‫ێ‬ tukuy tyimpupaq wanushunllapa. Nataq


qami, SD\TDXFKD\NLOODSDPDQWDOODNLSD‫ێ‬ $PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLNUL\LVKDOODSD‫ێ‬
shunqallapa, allinlatana rurar qami, Tayta Dyusqa llakipamashunllapa
kawsanaykillapapaq. Nataq dyabluta dibaldila, SD\ZDQSXOODWXNX\W\LPSX‫ێ‬
kasur, uchakurlla kawsarqami tukuy paqna kawsanallapapaq.
tyimpupaq Dyusmanta chiqanchakar
wanunkillapa. Jesucristupi kriyiqkunaqami
17੅Piru qamkuna, FKD\\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ manana ministinnachu unay
VKDQOODSDPDQWDWXNX\VKXQTX\NLOODSD‫ێ‬ mantakuykunataqa

7
wan allita kriyirqami, manana chay 1੅Ukniykuna, qamkunaqami allita

uchakunapa sirbiqninnachu kankillapa. \DƚKDQNLOODSD0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬


Chayraykumi, qamkunapaq kananqa kunataqa wanunakalaman kasunapaq
5RPDQRV੄7 330

karan nir. Chaymi mayqanpis allin kar uchakuchimanchik nir?


wanushana karqa manana kasuyta ¡Manami! $VKZDQPLFKD\PDQWDNX\‫ێ‬
ministinnachu chaytaqa. 2੅Chay kunaqa intrachimanapaq karan kusa
mantakuykunamanta ukqami kaynu nin: uchayjunmi kanchikllapa nir. Chaqa
Uk warmi runayjun karqashi, chay chay mantakuykuna mana katinqami,
runanllawan kawsanqa maydiya QXTDPDTDPDQD\DƚKDQD\WDFKXUXQD
wanunankaman nir. Piru maydiya masiypa imankunata munapakurqami
runan wanutinqashi, chay warmiqa uchakuyani nirqa. 8੅Piru Moisés
SD\ODQDNDVKDQUD\NXXNZDQNDVDUD\WD‫ێ‬ mantakushankunamanta ukmi, kaynu
pis puytinqa. 3੅Chaqa chay warmipa nin: Amami runa masikipa imankunata
runan kawsayatinlla, uk runawan karqa munapakur uchakunkillapachu nimasha
Dyusmantaqa uchakuyan. Piru chay katinmapismi, ashwan chay
warmipa runan wanushana katin, uk mantakuyqa, chaykunata munapakuy
runawan kasararqami, Dyusmantaqa nimasha kanman yupay, ukpa
manana uchakuyannachu nir. imankunata munar ima uchakuray. Piru
4੅Ukniykuna, yarpushunllapa: Uk runa chay mantakuykuna mana katinqami,
wanushana karqami, manana kasuyta munashaynulla imata rurarmapis mana
ministinnachu Moisés mantakushantaqa. \DƚKDQD\WDFKXXFKDNX\DQLPLQLUTD.
Chaynullami nuqanchikkunapis, 9੅&KDTDXQD\PDQDUDTFKD\PDQWDNX\‫ێ‬

uchanchikpaq Jesucristuwan pulla NXQDWD\DƚKDUTDPL, uchakurmapis


wanusha yupayna karmi, washakanapaqqa yarpuq kani, ¡kusa allinmi kani! nir.
PDQDPLQLVWLQFKLNQDFKX0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ 3LUXFKD\PDQWDNX\NXQDWD\DƚKDUPD‫ێ‬
shankunataqa. Ashwanmi Jesucristo wanur pismi, mana kwintachar masta
kawsamushanrayku paypana kanchikllapa, uchakuyta munaray. Chaymi yarpuray
7D\WD'\XVPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDQD‫ێ‬ uchakushayraykumi tukuy tyimpupaqna
llapapaq. 5੅Piru manaraq Jesucristupi wanuyashaq nir. 10੅Chaqa Tayta
kriyirqami, Moisés mantakushankunata Dyusqami chay mantakuykunataqa
\DƚKDUPDSLV, mana kumpliyta puytir qumaranchik allita kasur washakar,
uchakurlla kawsaq kanchikllapa. Chaymi SD\ZDQWXNX\W\LPSXSDTNDZVDQDOODSD‫ێ‬
chaynu uchakurlla kawsarqa tukuy paq. Piru nuqaqami mana kasuyta
W\LPSXSDTZDQXQDOODSDSDTQDNDUDQFKLN‫ێ‬ puytiraychu chay mantakuykunataqa.
llapa. 6੅Nataq Jesucristupi kanan &KD\PLWXNX\W\LPSXSDTZDQXQD\‫ێ‬
kriyirqami, Moisés mantakushanpaqqa paqna karay. 11੅Piru nuqaqami puntata
wanusha yupayna kanchikllapa. Chaymi yarpuray, tukuy mantakuykunatami
chay mantakuykuna nishannuqa manana kasuyta puytini washakanaypaq nir.
rurarchu, DVKZDQ-HVXFULVWXSLNUL\LVKDQ‫ێ‬ Chaynu yarpurqami nuqalla ingaxDND‫ێ‬
chikrayku, kananqa Dyuspa Santu Ispiritun yaray. Chaqa chay mantakuykunata
yanapamanchik, mushuq kawsaypina mana allita kasuyta puytishayraykumi
kawsar Dyuslatana sirbinallapapaq. tukuy tyimpupaq wanunaypaqna karay.
12੅Chaymi nishaykillapa: Dyus nitin
0RLVpVPDQWDNXVKDQWD Moisés mantakushanqami kusa allin,
\DƚKDUPDSLVPLXFKDNXUOOD kusa shumaq ima, Tayta Dyusmanta
kawsanchik kashanrayku. Chaymi mana ima mana
7੅Chaynukatinqa, ¿imatataq nishun? allintapis rurachimayninchikta
¿Moisés mantakushankunaqami mana puytinchu. 13੅¿3LUXFKD\QXDOOLQNDVKDQ‫ێ‬
331 5RPDQRV੄7੄8

UD\NXFKXWXNX\W\LPSXSDTZDQXQD\‫ێ‬ mana allinta rurarmapis, manami


paqqa karay? ¡Manami! Ashwanmi nuqa munashaymantachu ruraq kani.
munashaynullata rurar uchakushaypaq Ashwanmi yarpuyniymanta chay mana
tukuy tyimpupaq wanunaypaqqa karay. allin munayniykuna, chaynutaqa
Piru chay allin mantakuykunaqami rurachimaq.
\DƚKDFKLPDUDQ, kusa mana allinta 21੅Chaymi allita kwintata qukaq kani,

rurarmi uchakuyani nir. Chaqa chaynu allinkunalata rurayta munarmapismi,


\DƚKDFKLPDWLQPLNZLQWDWDTXNDUD\, DVKZDQPDQDDOOLQNXQDWDUXUDUXFKDNX‫ێ‬
uchaykunaraykumi tukuy tyimpupaq shana rikariyani nir. 22੅Piru tukuy
wanuyashaq nir. Chaymi chaynuqa shunquypimi, NXVDVKXPDTWD\DUSXFKL‫ێ‬
\DƚKD\DQFKLN, kusala mana allinnachu maq Tayta Dyuspa mantakuyninkunaqa.
Tayta Dyuspaqqa kanchikllapa nir. 23੅&KD\QXNXVDVKXPDTWD\DUSXFKLPD‫ێ‬
14੅$OOLWDPL\DƚKDQFKLNOODSD, chay tinmapismi, uchayjun kashayrayku,
mantakuykunataqami, Tayta Dyus ishkay yarpuyniyjun yupay kaq kani.
qumashanchikllapa allinlatana Chaymi chay mantakuykunata mana
ruranallapapaq nir. Piru nuqa, -HVXFULV‫ێ‬ kasushayrayku, allinkunata rurayta
tupi manaraq kriyiq karmi, mana mana puytitiyqa, chay uchaqa uk
allintachu ruraq kani. Chaymi chay prisuta yupay purichimaq mana
munashay uchapaqa sirbiqnin yupay allinkunata rurachimar. 24-25੅Chaqa uk
karna, munashayllata imatapis ruraq yarpuyniyqami, 7D\WD'\XVPDQWDNX‫ێ‬
kani. 15੅3LUXQXTDTDPLPDQDLQWUDNDT‫ێ‬ shankunata kusata kasuyta munaq. Piru
chu kani, imaraykumi uchakuni uk yarpuyniy-shuypaqami uchakurlla
nirmapis. Chaqa allinkunata rurayta kawsayta munaq. Chaymi kusata llakir
munarmapismi, mana puytiraychu. yarpukuq kani: ¿Piraq yanapamanqa,
Chaynu mana uchakunarmapismi FKD\PDQDDOOLQNXQDWDUXUDUXFKDNX\D‫ێ‬
uchakuqlla kani. 16੅Chaymi manana shaytaqa dijar, amana tukuy tyimpupaq
uchakuyta munar kwintata qukaq kani, wanunaypaqnachu? nir. ¡Amituy
Tayta Dyuspa mantakuyninkunaqa Jesucristumi yanapamasha! Chaymi
kusala allin nir. Piru chaynumapis nuqaqa Tayta Dyusta kusata payji niq
imanupiqa uchakurlla kawsaq kani. NDQL:DPUDQWDNDƚKDPXWLQ\DQDSDPD‫ێ‬
17੅Chaymi chaynu uchakurlla kawsarqa shanrayku.
kwintata qukaq kani, yarpuyniypi mana
allin kaq yarpuyniymi chay mana Dyuspa Santu Ispiritun
allinkunataqa rurar uchakuchimayan munashannulla kawsanchikllapa
nir. 18੅Chaymi allinlata rurayta
8
1੅Chaymi kananqa mayqanpis,

munarmapis mana puytiqchu kani. Jesucristupi kriyiqkunataqa Tayta


&KD\UD\NXPL\DƚKDTNDQLNXVDOD '\XV\DQDSDUPDQDQDWXNX\W\LPSX‫ێ‬
uchayjunmi kani nir. 19੅Chaqa allinta paqqa kastiganqanachu.੆e 2੅Chaqa
rurayta munayani chaytaqami, mana Jesucristo uchanchikllaparayku
ruraqchu kani. Ashwanmi chay mana wanusha nir kriyishallapami, Tayta
munayashayta ruraq kani. 20੅Chaynu Dyuspa Santu Ispiritunqa yanapar

e¬8.1 Wakin iskribikashakunapimi nin: “Santu Ispiritu munashannulana rurar mana paykuna
munashannulla kawsaqkunataqami” Tayta Dyus yanapar manana tukuy tyimpupaq
kastiganqanachu nir.
5RPDQRV੄8 332

washamashanchikna, amana uchallapi chu. 8੅Chaymi mayqanpis pay


NDZVDUWXNX\W\LPSXSDTZDQXQDOODSD‫ێ‬ munashanllata ruraqqa, Tayta Dyuspaq
paq. $VKZDQPLFKD\QXTD\DQDSDPD‫ێ‬ allinta ruraytaqa mana puytinllapachu.
shanchik uk mushuq kawsaypina 9੅Piru qamkunaqami manana

kawsanallapapaq. 3੅Chaqa unayqa kusa munashaykillapata rurarnachu


uchayjun kashanchikrayku, mana kawsayankillapa. Ashwanmi Tayta
puytiranchikllapachu kumpliyta Dyus Dyuspa Ispiritun qamkunapi katinmi,
nitin Moisés mantakushankunataqa. payta kasur munashanlata rurarna
&KD\PLPDQDZDVKDND\WDTDSX\WLUDQ‫ێ‬ kawsayankillapa. Piru Jesucristupa
chikllapachu. Piru Tayta Dyusqami Ispiritun mana qamkunawan katinqami,
kusala llakipakuq kar, :DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬ mana Jesucristuwanchu kankimanllapa.
WXWDNDƚKDPXUDQZDVKDPDQDOODSD‫ێ‬ 10੅Ashwan Jesucristupa Ispiritun

paqqa. Chaymi Jesucristuqa kay qamkunawan kashanraykumi tukuy


pachamanqa shamuran uk runapaq tyimpupaq kawsankillapa, NZLUSX\NL‫ێ‬
tikrakar. 3LUXFKD\QXWXNX\XFKD\MXQ‫ێ‬ llapa uchaykillaparayku michka
kunaman shamurmapismi payqa mana wanunanpaq kasha katinmapis. Chaqa
imalapimapis uchakuranchu. Chaqa Tayta Dyusmi mana uchayjunpaqna
chaynu karmapis uchanchikllaparayku riqsishunllapa, Jesucristo qamkunapaq
uk kruspi wanuran, 7D\WD'\XVNDVWLJD‫ێ‬ wanur kawsamushanrayku. 11੅Chaqa
manallapapaq karan chaymanta Jesucristutami, 7D\WD'\XVZDQXVKDQ‫ێ‬
washamanallapapaq. 4੅Chaynuqami manta kawsachimuran. Chay paypa
Jesucristuqa wanuran, chay unay Ispiritun qamkunapi kawsashanraykumi,
mantakuy kaqkunataqa allita kumplisha chay kwirpuykillapa uchaykillaparayku
yupayna kanallapapaq Tayta wanutinmapis, maydiyaqa qashan
Dyuspaqqa. Chayna manana nuqanchik kawsachimunqa.
munashanchiknullata rurarchu, ashwan 12੅Chayraykumi ukniykuna tukuy

Santu Ispiritun yanapamashallapa FKD\NXQDWD\DƚKDUTD, Tayta Dyuspa


allinkunalata rurarna kawsanallapapaq. Ispiritun munashanllatana rurar kawsar,
5੅Chaqa uk runa munashanllapi amana munashanchikllata rurar
kawsaqqami, pay munashanlapaq uchakurnaqa kawsashunllapachu.
yarpur kawsan. Piru mayqanpis Santu 13੅&KDTDTDPNXQDPXQDVKD\NLOODSDQX‫ێ‬

,VSLULWXPXQDVKDQQXOODNDZVDTNXQD‫ێ‬ lla kawsarqami, tukuy tyimpupaqna


qami, Santu Ispiritu munashannula wanunkillapa. Piru Santu Ispiritu
yarpur kawsan. 6੅Chaqa chaynu yanapashutinllapami, tukuy chay mana
nuqanchik munashanchiklapaq allin munayashaykillapakunataqa
yarpurqami, WXNX\W\LPSXSDTZDQXQD‫ێ‬ wanuchiq yupay dijarqa, WXNX\W\LPSX‫ێ‬
paqna kayashunllapa. Piru Santu paqna kawsankillapa. 14੅Chaynulla
Ispiritu munashanlapaq yarpuqqami, '\XVSD,VSLULWXQND\QXUXUDUNDZVD\‫ێ‬
paywan pulla shumaqtana tukuy OODSDQLPDVKDQFKLNQXOODUXUDTNXQD‫ێ‬
tyimpupaq kawsashunllapa. 7੅Nataq qami, FKLTDS7D\WD'\XVSDTDZDPUDQ‫ێ‬
PD\TDQSLVPXQDVKDQODSDT\DUSXTNXQD‫ێ‬ kunana kanchikllapa.
qami, 7D\WD'\XVWDTDƚKLTQLQOODSD. 15੅Chaynu karmi manana, imanutaq uk

Chaymi mana mantakushanlamatapis VLUELNXTPDQWDTQLQSD\WDTLVFKDVKDQ‫ێ‬


kasuyta munanllapachu. Chaynulla rayku manchakun chay yupayqa Tayta
PDQDPLNXPSOL\WDSX\WLQOODSDODPDSLV‫ێ‬ '\XVPDQWDTDPDQFKDNX\WDSX\WLQFKLN‫ێ‬
333 5RPDQRV੄8

nachu. Ashwanmi Santu Ispiriturayku, itikunanpaq qischakan chaynu. 23੅Piru


Tayta Dyuspa chiqap wamrankunana chaynuqami mana paykunalachu
kar payman qimikar “Abba, ੆f Taytaymi qischakayanllapa. $VKZDQQXTDQFKLN‫ێ‬
kanki” niyta puytinchikllapa. 16੅Chaqa NXQDSLV7D\WD'\XVUXUDVKDQNXQD‫ێ‬
Santu Ispiritullami shunqunchikllapapi wanqa, pullana qischakayanchikllapa.
kar intrachimanchikllapa, Tayta Piru Tayta Dyusqami Santu Ispiritunta
'\XVSDTDZDPUDQNXQDQDPLNDQFKLN‫ێ‬ qumashanchik intrachimanallapapaq,
llapa nir. 17੅Chaynu Tayta Dyuspa WXNX\DUQLPDVKDQFKLNNXQDWDTDNXPSOL‫ێ‬
wamrankuna karnaqa, imanutaq mayashunllapa nir. Chaymi kusata
Jesucristumaqa Tayta Dyuswanna, qischakarmapis, yarakuyanchikllapa
FKD\QXOODPLPD\GL\DTDQXTDQFKLN‫ێ‬ Tayta Dyus arnimashanchikllapakunata
kunapis kashunllapa. Chayraykumi aypanallapapaq. Chaqa chay diyapimi
kananqa kriyishanchikrayku michka ZDQXVKDQFKLNPDQWDNDZVDFKLPDUQLQ‫ێ‬
TLVFKDNDULPDPDSLVVKDFKLQDNXVKXQ‫ێ‬ chikllapa, uk mushuq kwirputana
llapa, maydiyaqa paywan pullana qumashunllapa, chiqap wamrankunana
NXVDODWDDOLJUL\DVKXQOODSDQLU\DƚKDU. kar, paywan pullana tukuy tyimpupaq
kawsanallapapaq. 24੅Chaqa Tayta Dyuspi
Dyus arnimashanchiktami allita kriyishallapalami, payqa
yarayanchikllapa ZDVKDPDVKDXQDTV\LOXSLWXNX\W\LPSX‫ێ‬
18੅Kanankuna kay pachapi kusata paqna kawsanapaq kanchikllapa. Piru
qischakanchikllapa. Piru chaynu manaraqmi tukuy chaykunataqa
TLVFKDNDUPDSLVPLDPDOODNLVKXQOODSD‫ێ‬ rikayanchikraqchu. Chaqa chay tukuy
chu. &KDTDFKD\TLVFKDND\NXQDPDQWD‫ێ‬ arnimashanchikkunata aypashana
qami, NXVDODPDVVKXPDTWDD\SDVKXQ‫ێ‬ karqami, PDQD\DUSX\DFKXZDQOODSDQD‫ێ‬
OODSD7D\WD'\XVDUQLPDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬ chu Tayta Dyuswan unaq syilupi
taqa. 19-21੅Piru kay tyimpukunapiqami pullana kashaq nirqa. 25੅Chayraykumi
Tayta Dyus kay pachapi, syilupi tukuy NDQDQNDPDQPDQDVKD\NXT\DUDNX\DQ‫ێ‬
LPDWDUXUDVKDQNXQDWDULND\DVKDQFKLN‫ێ‬ chikllapa, unaq syiluman rir chay
kunaqa, QXTDQFKLNNXQDXFKDNXVKDQ‫ێ‬ manaraq rikayashanchikllapa
chikllaparayku, Tayta Dyusqa dijaran chaykunata rikanallapakaman.
kusata qischakar wanunanllapapaq ima. 26੅Piru nuqanchikkunaqami, FKLTDS‫ێ‬

Chaymi yarakuyanllapa, Tayta Dyus WDTDPDQD\DƚKDQFKLNOODSDFKX, Tayta


uchanchikllapamanta shumaqchar Dyusman imanu mañakuymatapis.
pullakumanallapakaman. Chaqa chay Chaynu katinmapismi, Santu Ispirituqa
diyaqami, WXNX\LPDSLVVKXPDTFKDND‫ێ‬ QXTDQFKLNULPDUPDxDNX\DVKDQFKLN‫ێ‬
shana kanqa. Chaymi nuqanchikkunaqa, mantaqa, kusala llakiywan mañakur
Dyus tukuy imata rurashankunawanqa, intrachin Tayta Dyustaqa. Chaynullami
SXOODQDNDUNXVDVKXPDTWDNDZVDVKXQ‫ێ‬ Santu Ispirituqa yanapamanchikpis
llapa. qischakar yarpupakushamapis. 27੅Piru
22੅Chay nishanchikllapanumi, Tayta 7D\WD'\XVTDPLWXNX\LPDWD\DUSX\D‫ێ‬
Dyus rurashankunapis tukuylla VKDQFKLNNXQDPDWDSLVDOOLWD\DƚKDQOODQD.
NDQDQNDPDQNXVDODWDTLVFKDNDU\DUDNX‫ێ‬ Chaymi Santu Ispiritu mañakutinqa
yan, imanutaq uk warmisitamaqa kusa allita intrakan. Chaqa pay

f¬8.15 Abba nirqami rimayninchikpiqa munan niyta Papasituy nir.


5RPDQRV੄8 334

munashannullami, Santu Ispirituqa pullatana? 33੅Chaynu Tayta Dyus


PDxDNXQ'\XVSDDOOLQNDTQLQNXQD‫ێ‬ akrashan wamrankunata mana
paqqa. uchayjunpaqna riqsimashallapaqa,
¿mayqantaq uchachar, qamqa uchayjun
Manami imapis Jesucristumantaqa kanki nimayninchikta puytiyanqa?
chiqanchamashunllapachu 34੅Chaqa Jesucristumi wanuran,
28੅$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Tayta XFKDQFKLNNXQDPDQWDZDVKDPDQDOODSD‫ێ‬
Dyusmi akramashanchikllapa pay paq. &KD\PDQWDPLFKD\ZDQXVKDQ‫ێ‬
munashannulla, LPDQXNDQDOODSDSDT‫ێ‬ manta kawsamur, Tayta Dyuspa allilaw
PDSLVQLU\DƚKDUOODQD. Chaymi tukuy qichqanpi tasha nuqanchikkunapaq
paypana kar, payta munaqkunataqami mañakuyan. Chaymi mana mayqanpis
imapi rikarishallapamapis allinpaqna nimayninchikta puytinchu: “Uchayjun
tikramanchikllapa. 29੅Chaqa kashaykiraykumi qamqa kastigakanki”
unaymanta-SDFKDPDQDUDTQDVL\DVKD‫ێ‬ nirqa. 35੅Chaqa Jesucristo kusata
llapami, Tayta Dyusqa riqsimarninchik munamashanchikmantaqami, mana
akramaranchikllapa imanutaq Wamran PD\TDQSLVSD\PDQWDFKLTDQFKDPD\QLQ‫ێ‬
Jesucristo allinlata rurar kawsaran chikta puytinqallapachu. ¿Kaykunachu
chaynu kanallapapaq. Chaynu chiqanchamayninchikta puytiyanqa?
kashallapami, Jesucristuqa tukuy ¿Chay qischakaykuna, llakiykuna,
QXTDQFKLNNXQDSDNXODNDXNQLQFKLN‫ێ‬ qischamaqninchikkuna, mallaq tyimpu,
llapana. 30੅&KD\QXDNUDPDUQLQFKLN‫ێ‬ mudananchik mana kar, saqra imakuna,
llapami, 7D\WD'\XVTDSD\SDZDPUDQ‫ێ‬ chaynulla wanuykuna ima? ¡Manami!
NXQDQDNDQDOODSDSDTQLPDVKDQFKLN‫ێ‬ 36੅Chaqa chaypaqmi Dyus nitin

llapa. &KD\PLXFKDQFKLNOODSD‫ێ‬ iskribikashakunapiqa nin:


kunamanta llakipar, PDQDQDXFKD\MXQ‫ێ‬ “Tayta Dyus, TDPWDNDVXVKXVKD\‫ێ‬
paqnachu riqsimashanchikllapa. Chaynu llaparaykumi,
OODNLSDUPDQDXFKD\MXQSDTQDULTVLPD‫ێ‬ FKD\ƚKLTQLPDTNXQDTDLPXUDVSLV
shanchikllaparaykumi, maydiyaqa wanuchimananllapapaq
Jesucristo mantakuyashanpina, kusa yarpunllapa.
shumaqta kawsanallapapaq nisha. Chaqa uyshata imanutaq wanuchiq
31੅&KD\QXWXNX\FKD\NXQDWD\DƚKDU‫ێ‬ apanllapa,
naqa, ¡DPDQDLPDSDTSLV\DUSXSDNX‫ێ‬ chaynumi ruramananllapa” nir.
shunllapachu! Chaqa Tayta Dyus kusa 37੅Piru tukuy chaykunamapismi, mana

pudirninwan kuytamashaqa, manami binsimashunllapachu. Ashwanmi


PD\TDQSLVSD\PDQWDFKLTDQFKDPD\QLQ‫ێ‬ -HVXFULVWRPXQDU\DQDSDPDVKDQFKLN‫ێ‬
chiktaqa puytinqallapachu. 32੅Chaqa wanmi chaykunataqa binsinchikllapa.
7D\WD'\XVTDPLNXVDWDPXQDPDUQLQ‫ێ‬ 38੅Chaymi nuqaqa kusata kunfyakar

chikllapa, Wamran Jesucristumatapis nini: Chay wanuykuna, kawsaykuna,


PDQDPLƚKDPDUQLQFKLNOODSDFKX, paylla angelkuna, dyablukuna, chaynulla
ND\SDFKDPDQNDƚKDPXUDQXFKDQFKLN‫ێ‬ kanan, PD\GL\DSLVPLPDQDFKLTDQFKD‫ێ‬
llaparayku wanunanpaq. Chaynu mayninchiktaqa puytinqallapachu Tayta
Wamran Jesucristuta nuqanchikrayku Dyus kusata munamashanchikmantaqa.
NDƚKDPXVKDNDUTD, ¿manachu Tayta Chaynulla kusa puytiq mantakuqkuna,
'\XVTDWXNX\FKD\DUQLPDVKDQFKLN‫ێ‬ 39੅unaq syilupi, kay pachapi kaqkuna,

kunataqa qumayashun Wamranwan chaynulla tukuy imakunata Tayta Dyus


335 5RPDQRV੄8੄9

rurashankunamapismi, SD\PXQDPD‫ێ‬ Dyuslla kar, tukuy imatapis rikar


VKDQFKLNPDQWDTDPDQDFKLTDQFKDPD\‫ێ‬ mantan. Chayraykumi payqa tukuy
ninchiktaqa puytinqallapachu. Chaqa tyimpupaq alabakashana kanqa.
pay kusata munamarninchikllapami, ¡Chaynumi kanqa!
$PLWXQFKLN-HVXFULVWXWDTDNDƚKDPXUDQ
washamanallapapaq. Manami Israelmanta kaqkunalachu
Dyuspa wamrankunaqa
Pablumi llakin Israel runakuna 6੅Chaymi ama yarpushunllapachu,
mana kriyishanllaparayku '\XVTDDUQLNXVKDQWDTDPDQDNXPSOLQ‫ێ‬

9
1੅Kriyiq masiykuna, Jesucristupi chu nirqa. Ashwanmi Tayta Dyusqa
kriyiq kashayraykumi, Tayta tukuy arnikushantaqa mana qunqarchu
Dyuspa Santu Ispirituwan kar, mana kumpliran. Piru chaynu Israelmanta
llullakur imachu chiqapta nishaykillapa: NDTNXQDWD7D\WD'\XVNXPSOLPDWLQOOD‫ێ‬
2੅Chay pwibluyllamanta Israel runa mapis, manami tukuyniyllapachu Tayta
masiykuna, Jesucristupi mana Dyuspa wamrankunaqa kanillapa.
kriyishanllaparaykumi shunquypi 7੅Chaynulla Abrahampa ayllunllamanta

kusalata llakichiman. 3੅&KD\PLSZLEOX\‫ێ‬ karmapismi, mana tukuyniyllapachu


llamanta katinllapa paykunata kusata Tayta Dyuspa chiqap wamrankunaqa
munashayraykuqa, puytiypaq kanillapa. Chayraykumi Tayta Dyusqa
katinmaqa Amituy Jesucristumanta Abrahamta nisha kayaq: “Wamrayki
ashur paykuna washakashana Isaacmanta kaq ayllunkunalami, chiqap
kananllapapaqqa lugarninllapa nuqa akrashay wamraykunaqa kanqa” nir.
tukuy tyimpupaq kastigakayman. 4੅¿Piru 8੅Chaynu nirmi, 7D\WD'\XVTDLQWUDFKL‫ێ‬

imapaqtaq mana kriyinayanqallapaqa? manchikllapa, michka Abrahampa


Chaqa unaymanta-pachami Israel ayllunkuna karmapismi, mana tukuychu
ayllulla kanillapa. Tayta Dyusmi paypa wamrankunaqa kanillapa nir.
akramaranllapa, paypa wamrankuna Chaqa Tayta Dyusqami Abrahamta
kanayllapapaqqa. Chaynulla unay arnisha kayaq wamran Isaacraykushi
rukuyllapakunawanpis tratukunata aylluyjun kayanqa nir. Abrahamta
ruraran. Chaymi rukuyllapakunaqa D\OOXQNXQDSDTDUQLVKDND\DTFKD\NXQD‫ێ‬
Tayta Dyus paykunawan kashanrayku ODWDPL7D\WD'\XVTDFKLTDSZDPUDQ‫ێ‬
chay kusa shumaq llipyayninmatapis kunapaqqa riqsisha.
rikaranllapa. &KD\QXOODPLPDQWDNX\‫ێ‬ 9੅Chaqa Tayta Dyusqami Abrahamta

kunamatapis Moisestaqa qur, LQWUDFKL‫ێ‬ kaynu nir arnisha kayaq: “Uk añumanta
ranpis, LPDQXPLDOOLWDSD\WDDGXUDQTD‫ێ‬ tikrakamutiyqami, warmiki Saraqa uk
llapa nir. Chaynulla niranpis, SD\NXQD‫ێ‬ wamrituyjun kanqa” nir.੆g 10੅Manami
llamantashi uk washakuq shamuyanqa kaykunalawanchu tukukaran.
nir. 5੅Chaqa chay unay rukuyllapa Ashwanmi Tayta Dyusqa qashan
Abrahampa, Isaacpa, Jacobupa ukkunatapis akraranraq. Chay akrashan
ayllunkunallami kanillapa. Chay FKD\NXQDTDPLXQD\UXNX\OODSD,VDDFOOD‫ێ‬
aylluyllapakunamantami Tayta Dyuspa manta kaq, 5HEHFDSDPLOOLZDPUDQ‫ێ‬
Wamran Jesucristupis nasiran. Payqami kuna. 11-13੅Piru kay wamritukuna

g¬9.9 .D\QXTDPL$EUDKDPTD\DƚKDUDQ'\XVDUQLVKDQTD,VDDFPDQWDNDUDQ, mana


Ismaelmantachu nir. Rikashun Génesis 18.10-14, 21.8-12.
5RPDQRV੄9 336

manaraq nasiyar manaraq uchayjun imanumi kusa pudirniyjun Dyus


katinmi Tayta Dyus, Rebecataqa niran: kani” nir.
“Chay puntata nasiq chaymi, 18੅&KD\QXPL\DƚKDQFKLNOODSD7D\WD

chay ikita nasiq chayta sirbinqa” Dyuslla munarmi runakunata llakipan,


nir. ashwan mana munarqa dijan mana
&KD\QXOOD7D\WD'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬ intrakaqkunana tikrakananllapapaq nir.
shankunapipismi kaynu nin: 19੅Piru imanupiqaƚKLXNQLNLOODSDOODTD

“Esauta yanapanaymantaqami, nimayankillapa kanqa. “Tayta Dyusmi


-DFRERNXVDVKXPDTWD\DUSXFKL‫ێ‬ tukuyta ruramashanchik, paypi
matin akrar yanaparay” nir. kriyiqkunata, chaynulla mana
Chaynu nirqami Tayta Dyusqa kriyiqkunamatapis. Chaynu katinqa
intrachimanchik, runakunata paypaq mana intrakaqkunapaq tikramashallapa
kananpaq akranarqashi, allinta mana uchakushallapaqa ¿imaraykutaq
DOOLQWDUXUDVKDQPDWDSLVPDQDNZLQWD‫ێ‬ kastigamayashunllapaqa?” nir.
charchu akrar yanapan, SD\PXQDVKDQ‫ێ‬ 20੅Chaynu nirqa, pitaq qamqa kanki
¿
latana rurananllapapaq nir. 7D\WDQFKLN'\XVWDFKD\QXQLQD\NL‫ێ‬
14੅&KD\QX7D\WD'\XVSD\PXQDVKDQ‫ێ‬ paqqa? Ma kayta yarpuyllapa, ¿uk runa,
kunalata akratinqami, DPDQLVKXQOODSD‫ێ‬ allpa mankata ruratinqachu, chay
chu: “Tayta Dyusqami mana allin kar rurashanqa niyanqa, imapaqtaq kaynuta
chaynu rurayan” nirqa. 15੅Chaqa ruramashayki? nir. ¡Manami! Chaynulla,
chaypaqmi Tayta Dyusqa, Moisesta Tayta Dyus, allpa mankata yupay
kaynu niran: rurashusha katinqachu ninkiman,
“Mayqanta llakipar yanapayta ¿imapaqtaq kaynuta ruramashayki? nir.
munarqami, ¡Manami!
llakipar yanapashaq” nir. 21੅Chaqa Taytanchik Dyus mankata
16੅Chaynu katinqa nuqanchik allinta ruraq yupay karmi, dirichuyjun
¿
rurashanchikrayku chaynulla LPDWDSLVSD\PXQDVKDQWDUXUDQDQ‫ێ‬
QXTDQFKLNOODOODNLSDND\WDPXQDVKDQ‫ێ‬ paqqa. Chaymi chay napa allpallamanta
FKLNUD\NXFKX7D\WD'\XVTDOODNLSDPDQ‫ێ‬ rurayta puytin, kusa shumaqla purichir
chik? ¡Manami! Ashwanmi Tayta fyistakunalapi yanukunanpaq kusa
'\XVTDSD\OODPXQDPDUQLQFKLNOODNLSD‫ێ‬ shumaq mankakunata. Chaynulla
manchikllapa. 17੅Chaqa Tayta Dyus nitin ruraytapis puytin, waran waran
iskribikashakunapimi, chay Egiptupi yanukunanpaq ima. Chaynullami Tayta
Faraonta niran: Dyusqa nuqanchikkunawanpis ruran.੆h
“Qamtami kusa puytiq mantakuq 22੅Chaymi payqa tukuypa rikaqnin

kanaykipaq nishuray. kashanrayku, pudirninllawan chay


3LUXFKD\QXNXVDSX\WLTNDWNLPD‫ێ‬ uchayjunkunamatapis kastigananpaq
pismi binsishuray. karan. Piru payqami intrachimanchik,
Chaynuqami ruraray kwintata imanumi kusa allin kar llakipakun nir.
qukanaykipaq, Chaynu karmi, tukuy tyimpupaq
imanumi kusa pudirniyjun kani nir. NDVWLJDNDQDQOODSDSDTNDUDQFKD\NXQD‫ێ‬
Chaymi chayta tukuy pachapi taqa llakipar, mana kastigarchu
\DƚKDUTD, riqsimanqallapa kusalata yararan. 23੅Chaynu

h¬9.21 Masta intrakanarqa rikashun Jeremías 18.4-6.


337 5RPDQRV੄9੄10

unaymanta-pacha llakipakunanpaq WXNX\QLQFKLNOODSDWDWXNFKLPDQD‫ێ‬


nisha karmi, paykunata llakipar llapata,
nuqanchikkunawanpis chaynullata imanutaq chay Sodomata, chaynulla
ruraran kwintata qukanallapapaq Gomorra pwibluta
Taytanchik Dyusqami kusa llakipakuq, limpulla chinqachiran chaynulla”
kusa puytiq nir. Chaynuqami Tayta nir.
Dyusqa ruraran, PD\GL\DTDWXNX\QLQ‫ێ‬
chikllapana paywan kusala shumaq Israel runakunami wakinqa mana
luryanpina kawsanallapapaq. 24੅Chaqa kriyinaranllapachu
Tayta Dyusqami akramashanchikllapa 30੅Chaymi mana Israelmanta

wakinta Israelmanta kaqkunata, runakunaqa Moisés mantakushanta


wakinta-shuypaqa mana Israelmanta NDVXUZDVKDND\WDTDPDQD\DUSXUDQOD‫ێ‬
kaqkunata, paypa wamrankuna mapischu. Ashwanmi Jesucristupi
kanallapapaqqa. 25੅Chaypaqmi Dyus kriyitinla Dyusqa llakipar mana
nitin, Oseasqa kaynu nir iskribiran: uchayjunpaqnachu riqsiran. 31੅Nataq
“Mana munashay runakunatami, Israel runakuna-shuypaqa, Moisés
kusa munashay wamraykuna mantakushanta kumplir washakayta
kankillapa nishaq. kamarmapis mana puytiranllapachu.
26 Chay lugarllapimi qamkunata 32੅Chaqa paykunaqami Jesucristupi

nishurayllapa: NUL\LUZDVKDND\WDTDPDQD\DUSXUDQ‫ێ‬
‘Manami nuqapa wamraykunachu llapachu. $VKZDQPL0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
kankillapa’ nir. shanta tukuyta kumplirla washakayta
Piru kananqami chay lugarllapi yarpuranllapa. Chaynu Jesucristupi
qashan nishaykillapapis: mana kriyinashanllaparaykumi, paypi
‘Chiqap kawsaq Dyus kashayrayku trumpisar rataq yupayna karanllapa.
nuqapa wamraykunanami 33੅Chaymi Jesucristupaq Dyus nitin

kankillapa’ nir”. iskribikashakunapiqa, kaynu nin:


27-28੅3LUX,VUDHOSDD\OOXQNXQD‫ێ‬ “Sión pwibluypimi uk rumita
paq-shuypaqami, Isaiasqa kaynu niran: ƚKXUDVKDT.
“Tayta Dyusmi nishantaqa kumplir, Chay rumipimi trumpisanqallapa.
tukuy pachapi taqkunata allita rikar Piru paypi kriyiqkunataqami kusata
\DƚKDUTDGDVQDNDVWLJDQTD. yanapatin,
Chaymi Israelpa ayllunkuna kusala PDQDSLQTD\SLTDNLGDQTDOODSD‫ێ‬
achka mar manyapi aqu yupay chu” nir.
karmapis,
Tayta Dyus paykunata rikar Pablumi Israel masinkuna
\DƚKDWLQTD, wakinkunalami Jesucristupi kriyinanllapata munan

10
washakanqallapa” nir. 1੅Ukniykuna, nuqaqami tukuy
29੅Chaynullami Isaiasqa, unayllana Israel shunquywan kusata munani Israel
runakunapaqqa kaynu nisha karanpis: kaq masiykuna washakananta. Chaymi
“Kusa puytiq Taytanchik Dyus mañakurmapis, kusata Tayta Dyusta
mana llakipamaqninchikllapa mañani paykunata washananpaq. 2੅Chaqa
karqami, DOOLWDPL\DƚKDQL, paykunaqami kusata
mana wakinkunalamatapis Tayta Dyusta sirbiytaqa munanllapa nir.
washarchu Piru chaynu munarmapismi, mana
5RPDQRV੄10 338

intrakanllapachu Tayta Dyus munashanta kusa shumaq rimayqami pullayki,


rurananllapapaqqa. 3੅Chaynulla manami shimikipi, FKD\QXOODWXNX\VKXQTX\‫ێ‬
intrakashallapachu Tayta Dyus imanu kipi” nirqa? ¿Manachu intrakankillapa?
uchanchikkunamanta pirdunamanchikllapa Chaynuqami niyan Jesucristupaq
nirqa. Ashwanmi paykunaqa yarpushanta \DƚKDFKLVKX\DVKD\OODSDNXQDSLNUL\LUOD
karanlata rurar washakayta yarpunllapa. washakanaykillapapaq.੆i 9੅Chaymi
&KD\PL'\XVQLVKDQQX:DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬ qamkuna, VKLPLNLOODSDZDQ´-HVXFULVWX‫ێ‬
tupi kriyiytaqa mana munanllapachu. 4੅Piru qami Amituy” nir, chaynulla tukuy
Jesucristuqami, 0RLVpVPDQWDNXVKDQNXQD‫ێ‬ shunquykillapawan “Tayta Dyusmi
taqa tukuyta kumplir wanuran, XFKDQFKLN‫ێ‬ -HVXFULVWXWDZDQXVKDQPDQWDNDZVDFKL‫ێ‬
kunapaq pagrakunanpaqqa. Chaymi mushana” nir kriyirllapaqami,
PDQDQDFKD\PDQWDNX\NXQDWDTDPLQLVWLQ‫ێ‬ washakankillapa. 10੅Chaqa tukuy
chikllapanachu washakanallapapaqqa. VKXQTXQFKLNZDQDOOLWDNUL\LVKDOODSD‫ێ‬
Ashwanmi Jesucristupi allita kriyishala, qami, 7D\WD'\XVTDPDQDQDXFKD\MXQ‫ێ‬
Tayta Dyusqa mana uchayjunpaqnachu paqnachu riqsimanchikllapa. Chaynu
riqsir washamanchikllapa. kriyirmi, VKLPLQFKLNZDQSLV´-HVXFULV‫ێ‬
WXPL$PLWX\TDµQLUODPLZDVKDNDQFKLN‫ێ‬
Dyusmi tukuyta washayta munan llapa. 11੅&KD\SDTPL'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬
5੅Piru Dyus nitinmi Moisesqa kaynu shakunapiqa nin:
nir iskribiranpis: ´7XNX\FKD\PDQWDNX‫ێ‬ “Paypi kriyiqkunataqami, kusata
shaykunata kasur kawsaqkunalami kusa yanapatin
allinqa kanqallapa” nir. PDQDSLQTD\SLTDNLGDQTDOODSD‫ێ‬
6੅Piru tukuy chay mantakuykunata mana chu” nirqa.
kumpliyta puytishanllaparaykumi, Tayta 12੅Chaynuqami tukuypaq nin. Chaqa

Dyusqa kaynu niran: “Wamray Jesucristupi Tayta Dyusqami tukuypa amun kar,
kriyitinllapalami, mana uchayjunpaqnachu tukuylata chayllata rikamanchik,
riqsir washashaq” nir. Chaynu Tayta Dyus michka Israelmanta runakuna
nishanpaq willashutiyllapaqaƚKLQL\DQNL‫ێ‬ kashallapa, chaynulla mana Israelmanta
llapa kanqa: ¿Mayqantaq syiluman rir kaq runakunamatapis. &KD\PLPD\TDQ‫ێ‬
Dyuspa Akrashan Cristunta kay pachaman SLVSD\WDPDxDNXVKDTD\DQDSDPDQFKLN‫ێ‬
apamuyanqa, payta rikar kriyinallapapaq? llapa. 13੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬
nir. 7੅Chaynulla kaynutaƚKL\DUSX\DQNLOODSD kunapimi kaynu ninpis:
kanqa “¿Mayqantaq chay kusa saqra “Mayqanpis Amitunchikpi੆j kriyir
XƚKNXSLSDPSDNDVKDQPDQULU, Dyuspa shutinpi mañakuqqami, ZDVKD‫ێ‬
Akrashan Cristunta kawsachimur kanqa” nir.
nuqanchikkunaman apamuyanqa?” nir. 14-15੅Piru Tayta Dyusta manaraq riqsir,

¡Piru manami chaynuchu! Ashwanmi Tayta mana mañakutinqa, ¿imanunari


Dyusqa, :DPUDQ-HVXFULVWXWDTDZDQXVKDQ‫ێ‬ washanqa? &KDTDPDQDUDTPD\TDQWD‫ێ‬
manta kawsachimushana. SLVSD\NXQDWD\DƚKDFKLQDQOODSDSDTTD
8੅Mana chaynu kawsachimusha NDƚKDVKDFKX. &KD\QXOODFKD\\DƚKDFKL‫ێ‬
katinqa ¿LPDQLVKDTQLUWDTLVNULELNDVKD‫ێ‬ NXTNXQDPDQDUDTƚKD\DWLQTD,
kunapiqa nin: “Washakanaykipaq kaq ¿LPDQXQD\DƚKD\WDSX\WLQTDOODSD

i¬10.6-8 Rikashun Deuteronomio 30.12-14. j¬10.13 Amitunchik nirqami, niyanchik


Jesucristupaq. Rikashunpis Joel 2.32.
339 5RPDQRV੄10੄11

Jesuspaqqa? Chayna Jesuspaq mana Chaqa chay mana intrakaq


\DƚKDUOODSDTD, ¿imanunari Jesuspiqa UXQDNXQDWDPXQDWL\ULNDPDU‫ێ‬
kriyiyta puytinqallapa? Chaqa llapami, Israelmanta
manaraq-DUL\DƚKD\DQOODSDFKX kaqkunaqa piñakunqallapa”
mayqanmi Jesusqa nirpis. Chaymi mana nir.
LPDQXSLVSD\PDQPDxDNX\WDSX\WL\DQ‫ێ‬ 20੅Chaynullami Dyus nitin Isaiaspis

qallapachu washakananllapapaqqa. mana manchakurchu, kaynu nir


Tukuy chaypaqmi Tayta Dyus nitin iskribiran:
iskribikashakunapiqa kaynu nin: “Kusa “Mana maskamaq runakunami
shumaqmi kanqa, Dyuspa shumaq tarimaranllapa.
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXTƚKDPXWLQ‫ێ‬ Nuqapaq mana tapukuq
llapaqa. &KDTDFKD\QX\DƚKDFKLNXWLQ‫ێ‬ runakunatami dijasha kani
llapami, achka runakuna kusa aligrila riqsimananllapapaq” nir.
kanqallapa” nir. 16੅Piru kusa shumaq 21੅Piru Israel runakunapaq-shuypaqa, Dyus

washakananllapapaq karan chayta nitinmi Isaiasqa kaynuta iskribiran:


\DƚKDFKLNXWLQOODSDSLVPL, Israelmanta “Chay runakunata mana shaykuq
kaqkunaqa tukuyqa mana kriyishachu qayatiymapismi,
kanillapa. Chaypaqmi Isaías kaynu nir paykunaqa mana intrakaqkuna
iskribiran: “Tayta Dyus, qampaq kar, PDQDX\DPD\WDPXQDUDQ‫ێ‬
\DƚKDFKLNXWL\TD, manami tukuychu llapachu” nir.
kriyimashallapa” nir. 17੅Piru Dyuspa
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDNXWLQOODSDPL Wakin Israel runakuna Dyuspi
uyakunchikllapa. Chaynu uyakurmi kriyishallapa

11
Jesucristupiqa kriyinchikllapa. 1੅Ma tapushaykillapa: ¿Tayta
18੅Mabir tapushaykillapa: Manachu Dyusqachu Israel runakunawan
¿
,VUDHOPDQWDNDTNXQDTDWXNX\X\DNXUD\‫ێ‬ PDQDLPDWDSLV\DƚKD\WDPXQDQLQDFKX
llapa chay shumaqta washakanayllapapaq nirqa, tukuy tyimpupaqna ashusha kanqa
\DƚKDFKLNXWLQOODSDTD? 7XNX\PLX\DNXUD\‫ێ‬ paykunamantaqa? ¡Manami! Chaqa
llapa. &KD\PL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬ imanutaq nuqamaqa unay rukuy
piqa chaypaq kaynu nin: Abrahampa ayllun, %HQMDPLQSDD\OOXQOOD‫ێ‬
´7D\WD'\XVXQDTV\LOXSLUXUDVKDQ‫ێ‬ manta kar, Israel runalla katiymapis, Tayta
kunami, Dyusqa mana nuqamantaqa ashushachu.
maylawpi kaq runakunatapis uk 2੅Chaqa Tayta Dyusqami, unaymanta-pacha

rimaq yupay qampaq intrachin” Israelmanta kaq runakunataqa akrar paypa


nir. wamrankunana kananpaq niran. Chaynu
19੅Ma, qashan tapushaykillapa: Chaynu katinmi, Tayta Dyusqa paykunataqa
¿
\DƚKDFKLNXWLQOODSDPDSLVFKX, akrashana kar, mana paykunalataqa
,VUDHOPDQWDNDTNXQDNZLQWDWDTXNDQD\‫ێ‬ dijashachu. Nishaykillapapis: Uk kutimi
llapapaq karan chaykunaqa, mana Eliasqa, Israel kaqkunamanta kriyiqqa
kwintata qukarayllapa? ¡Kwintatami paylana kanqa nir yarpur, kaynu niran:
qukarayllapa! Chaypaqmi Moisespis 3 “Tayta Dyusniy, kay pwiblu

Dyus nitin iskribishanpiqa kaynu niran: masiykunami rimaqnikikunata


“Israel runakunami piñakunqa, wanuchishallapa.
mana Israelmanta kaqkunata Chaynulla altarnikikunatapismi
munar akrar washashayrayku. ratachishallapa ima.
5RPDQRV੄11 340

1XTDODWDPLNDZVDTWDTDGLMDPDVKD‫ێ‬ mana intrakaqkuna tikrakananllapapaq.


llapa. 8੅&KD\PL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬

Piru kusatami wanuchimayta piqa nin:


munanllapa” nir. “Tayta Dyusmi paykunataqa dijaran,
4੅Chaynu Elías nitinmi, Tayta Dyusqa SD\QLVKDQWDDPDLQWUDNDQDQ‫ێ‬
dibaldila llakipakuq kashanrayku, llapapaq.
kaynu niran: Chaynu dijatinmi, nawiyjun
“Manami qamlachu nuqapi kriyiqqa karmapis, syigu yupayna
kanki. kidaranllapa.
Ashwanmi akrashana kani syiti Rinriyjun karmapismi, upa
mil (7,000) Israel runakunata, yupayna kidaranllapa.
QXTDODWDQDNDVXPDQDQOODSD‫ێ‬ Chaymi chay munashanta
paq. ruraqkunaqa
Chaynulla chay akrashaykunaqami NDQDQNDPDQFKD\QXNLGDVKD‫ێ‬
PDQDTXQTXULUDGXUDVKDOODSD‫ێ‬ llapa” nir.
lamapischu, 9੅Chaymi Davidpis niran:

FKD\%DDOVKXWLTDPLWX\QL\DVKDQ‫ێ‬ “Chay munashanta rurar tantanakur


llapamatapis” nir. PLNXUNXVDODDOOLQPLNDQFKLN‫ێ‬
5੅Chaynullami Eliaspa tyimpunpi yupay OODSDQLU\DUSX\DVKDQOODSDPD‫ێ‬
kananpis Israel runa masiykunamanta pismi,
ZDNLQTD7D\WD'\XVSLNUL\LVKDQOODSD‫ێ‬ imanutaq uk runata pata ñitin
raykumi payqa dibaldila llakipar chaynu tikrar kastigay Tayta
akrashana paypa wamrankunana Dyus.
kananllapapaq. 6੅Chaynu dibaldila 10 Chaymi qamta mana kriyishur

llakipashanraykumi, NDQDQTDZDVKDND‫ێ‬ munashanta ruraqkunapaqa,


shallapana. Piru chaynuqami akrarqa nawinmapis syigu yupayna
washasha Tayta Dyusqa kusala chiqap kidanqa.
llakipakuq kashanrayku, manami Chaynulla waqtanllapamapis limpu
paykuna imakunata kusa allinta kurpalla tikrakanqa.
UXUDVKDQOODSDUD\NXFKXZDVKDNDVKD‫ێ‬ &KD\QXPLWXNX\W\LPSXTLVFKD‫ێ‬
llapa. Chaqa allinta rurashanllaparayku kanqallapa” nir.
washakashallapa katinqa, Tayta Dyus
dibaldila llakipakushanqa manana Dyusqami mana Israel
imapaqpis sirbiyanmannachu. runakunatapis washanqa
7੅7XNX\FKD\NXQDWD\DƚKDUTD, 11੅Qashan tapushaykillapa: Israel
¿
¿ imatataq intrakanchikllapa? Chaqa runakunaqachu, Dyuspi mana
pwibluymanta achka runakunami NUL\LQDUTDWXNX\W\LPSXSDTQDDVKXVKD‫ێ‬
-HVXVSLPDQDNUL\LUPDSLVZDVKDND\D‫ێ‬ llapa? ¡Manami! Chaqa paykuna
shaqllapa nir yarpuranllapa. Chaymi -HVXFULVWXSLPDQDNUL\L\WDPXQDWLQ‫ێ‬
mana washakaytaqa puytiranllapachu. llapamapis, ashwan Tayta Dyusqa
Piru wakin Israelmanta kaqkunataqami yanapasha mana Israel runakunata,
Taytanchik Dyus akramaranllapa, Jesucristupi kriyir washakananllapapaq.
Jesucristupi kriyir washakanayllapapaq. &KD\PLFKD\,VUDHOUXQDNXQDTDLQELG\D‫ێ‬
3LUXSD\NXQDPXQDVKDQWDUXUDTNXQDWD‫ێ‬ kar piñakunqallapa mana Israelmanta
qami, Tayta Dyusqa dijaran, kusa mas kaqkuna yanapakashanrayku. Chaynu
341 5RPDQRV੄11

inbidyakarmi, imanupiqa qashan <DUSXVKXQOODSDND\LVKND\NXPSDUDV‫ێ‬


animakunmanllapa, Jesucristupi kriyir yunpaq: '\XVSDTWDQWDQLVKDQNXQD‫ێ‬
washakananllapapaqqa. 12੅Chaymi, manta chay punta kaq kusa shumaq
Israel runakuna Jesucristupi mana katinqa, chay wakin tantakunapis kusa
kriyitinllapaqa, Tayta Dyusqa mana shumaq kanqa. Chaynulla uk qirupa
Israel kaqkunata kusata yanapar ƚKXSDQ, Dyuspaq kusa shumaq kasha
washasha. Piru Israel runakuna katinqami, chay rikrankunapis shumaq
Jesucristupi kriyitinllapaqami, Tayta kanqa Dyuspaqqa.
Dyusqa tukuyta ashwan masta yanapar 17੅Chay wakin Israelmanta kaq

washanqa. masiykuna tarpuy ulibu qirupa rikran


13੅Piru wakinnikikunaqami mana yupay katinmapismi, mana paypi
Israelmantachu kankillapa. &KD\UD\‫ێ‬ kriyishanrayku Tayta Dyusqa pitir
kumi nishaykillapa: Tayta Dyusqami itakuran. Chaymi ashwan qamkuna
NDƚKDPDVKDTDPNXQDPDQD mana Israelmanta kaqkuna, mana
,VUDHOPDQWDNDTNXQDSD\DƚKDFKLVKXTQL‫ێ‬ tarpuy ulibumanta kar, munti ulibu
killapa kanaypaq. Chaymi kusata TLUXNXQDSDULNUDQ\XSD\NDWNLOODSDPD‫ێ‬
aligriyar, puytishaykaman kusa allita pismi, -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬
\DƚKDFKLVKX\OODSDWDPXQD\DQL. rayku, Tayta Dyusqa chay tarpukasha
14੅&KD\QX\DƚKDFKLVKXWL\OODSDNUL\LWNL‫ێ‬ ulibupa rikranman tullmashushallapa.
llapami, chay pwiblumanta Israel kaq Chaymi qamkuna mana Israelmanta
masiykunapis rikashurllapaqa, -HVXFULV‫ێ‬ karmapis, chay tarpuy ulibu qirupa
tupi kriyir washakanmanllapa. 15੅Chaqa FKLTDSULNUDQNXQDSDTQDWLNUDNDVKD\NL‫ێ‬
Israelmanta kaq masiykunaqami llapa.
Jesucristupi mana kriyinashanrayku, 18੅Piru chaynu chay tarpuy ulibupa

Tayta Dyuswanqa mana shumaqta rikranpi tullmakashana karqami, ama


kawsaytaqa puytiranllapachu. Chaymi yarpunkillapachu kusala allinna kani
ashwan qamkuna mana Israelmanta nirqa. Chaqa qamkunaqami yanqa
NDTNXQDWD7D\WD'\XVTDOODNLSDVKXUDQ‫ێ‬ rikranpi tullmakashala kankillapa. Ma
llapa paypa wamrankunapaqna yarpushunllapa, uk qiruqami shan
riqsikanaykillapapaq. Piru kanan ƚKXSDQUD\NX, mana rikranraykuchu.
pwibluymanta Israel masiykuna, Chaymi qamkuna mana Israelmanta
Jesucristupi kriyitinllapaqami tukuypaq NDTNXQDWDTDXNTLUXSDƚKXSDQ
kusala shumaq kanman. Chaynuqami shachishutinllapa allinqa kankillapa.
,VUDHOPDQWDPDVL\NXQDTDZDQXVKDQ‫ێ‬ Manami qamkunaraykuchu paykunaqa
PDQWDNDZVDPXVKD\XSD\QDNDQPDQ‫ێ‬ shar allinqa.੆k
llapa. 16੅,VUDHOPDQWDXQD\UXNXQFKLN‫ێ‬ 19੅Chaynu nitiyqaƚKL\DUSX\DQNLOODSD

llapakuna Tayta Dyuspi kriyirqami, kanqa: “Chiqaptami chaynu. Piru Tayta


Dyuspaqa wamrankuna karanllapa. Dyusmi, Israel runakunata itakur,
Chaynulla kananpis Israelmanta kaq nuqakunata washamaranllapa” nir.
masiykuna Jesucristupi kriyirpismi, 20੅Piru Israel masiykunataqami mana

Tayta Dyuspaqa wamrankunalla. yanqallachu itakuran. Ashwanmi Tayta

k¬11.18 8NSDƚKXSDQQLVKDTQLUTDPLLQWUDFKLPDQFKLN, imanumi unaymanta-pacha Tayta


Dyusqa Abrahamta arniran paymanta kaq ayllunkunatashi, tukuy Israelmanta kaqkunataqa
washayanqa nir.
5RPDQRV੄11 342

Dyusqa itakuran Jesucristupi mana WXOOPDVKXTOODSD\XSD\ZDVKDVKXVKD‫ێ‬


kriyinashanrayku. Piru qamkunataqami llapa. Chaymi ashwan mas das
Tayta Dyusqa washashushallapa, washayta puytin Israelmanta kaq
Jesucristupi kriyishaykillaparaykula. masiykuna, -HVXFULVWXSLNUL\LWLQOODSD‫ێ‬
Chayraykumi ama yarpuyllapachu Israel maqa. Chaqa paykunaqami chay tarpuy
runakunamantaqami kusa mas allinna ulibupa chiqap rikrankuna.
kanchikllapa nirqa. Ashwanmi ama
kusa kani nirchu Tayta Dyuslata Dyusmi Israel runakunata munar
manchar, DOOLQNDTODWDUXUDUNDZVD\‫ێ‬ washanayan
llapa. 21੅Chaqa chaynu kusa allinna kani 25੅Ukniykuna, 7D\WD'\XV\DUSX\D‫ێ‬

nir alabakatkillapaqami, imanutaq shankunataqami, mana allinchu aykala


Israel runakuna tarpuy ulibupa rikran \DƚKDQDQSDTTD. Chaymi kananqa
katinmapis, Jesucristupi mana qamkuna mana Israelmanta kaqkunapis,
kriyishanrayku Tayta Dyusqa mana WXNX\FKD\NXQDWD\DƚKDQD\NLOODSDWD
llakiparchu itakuran, chaynullami munani. Piru amami ninkillapachu:
qamkunatapis mana llakiparchu “Tayta Dyus, Israel runakunata mana
itakushunmanllapa. intrakaqkuna kananpaq dijarqami,
22੅Piru allita yarpuyllapa! Tayta QXTDQFKLNNXQDWDQDPDVWDPXQDPDQ‫ێ‬
¡
Dyusqami kusa allinla tukuywan. Piru chikllapa” nirqa. Chaqa Israelmanta
chay uchakuqkunataqami allita rikar NDTNXQDTDPLFKD\QXPDQDLQWUDNDT‫ێ‬
kastigan. Chaymi imanutaq Jesucristupi kunapaqqa tikrakasha, qamkuna chay
mana kriyinaqkunataqa itakuran. mana Israelmanta kaqkuna, Jesuspi
Chaynu itakurmi, qamkunata chay kriyinaykillapakalaman. 26੅Chayna
XFKD\NLOODSDPDQWDGLEDOGLODSLUGXQD‫ێ‬ Jesucristupi kriyinaykillapapaq karan
shurllapa, chay tarpuy ulibupa chaykuna kriyitkillapanaqami, Tayta
rikranman tullmashushallapa. &KD\UD\‫ێ‬ Dyusqa tukuy Israel runakunatapis
NXPL7D\WD'\XVGLEDOGLODZDVKDVKX‫ێ‬ washanqa. Chaypaqmi Dyus nitin
shanllapapi yarpur pay munashanlata iskribikashakunapiqa kaynu nin:
rurar kawsankillapa. Mana chaynu “Sión੆l pwiblumantami uk washakuq
UXUDWNLOODSDTDPLFKD\WXOOPDVKXVKDQ‫ێ‬ shamunqa,
llapamanta itakushunqallapa. -DFREXSDD\OOXQNXQDWDXFKDQ‫ێ‬
23੅Piru Israelmanta kaq masiykuna kunamanta llakipananpaq.
Jesucristupi kriyitinllapaqami, Tayta 27 Chaynumi kumplishaq

Dyusqa qashan paykunataqa tullmanqa chay paykunata uchanllapamanta


chay pitishanllaman. Chaqa Tayta maydiyaqa washayashaq nir
Dyusqami kusala pudirniyjun chaynu uk tratuta rurashaytaqa”.
qashan tullmar wamrankunapaqna 28੅Piru kananqami Israelmanta kaq

riqsinanpaqqa. 24੅Chaynu tarpuy ulibupa masiykunaqa, Jesucristupi kriyir


rikrankuna kashanllaparayku, mas das washakaytaqa mana munanllapachu.
tullmar wamrankunapaqna riqsiyanqa. Chaymi Tayta Dyuspaqa kuntran
Chaymi qamkuna, -HVXFULVWXSLNUL\LWNL‫ێ‬ tikrakashallapa. &KD\QXWXNXWLQOODSD‫ێ‬
llapa, PXQWLXOLEXSD\XSD\NDWNLOODSD‫ێ‬ qami ashwan qamkuna mana
mapis, tarpuy ulibupa rikranman Israelmanta kaqkunapaq kusala allin

l¬11.26 Sión nirqami niyanchik Jerusalén pwiblupaq.


343 5RPDQRV੄11੄12

kasha. Chaqa Tayta Dyusqami SD\TDNXVDODWDOODNLSDUZDVKD‫ێ‬


qamkunatana llakipashurllapa mana PDQFKLNOODSDQLUDODEDVKXQ‫ێ‬
uchayjunpaq riqsishushallapa. Piru llapa.
chaynu katinmapis, Israel runakunataqa 34 Chaqa manami mayqanpis

Tayta Dyusqa munayanraq, chay unay SD\\DUSX\DVKDQWDTD\DƚKD\WD


rukuyllapakunata akrashanrayku. puytinchikllapachu.
29੅Chaqa chay unay rukuyllapakunata Chaymi mayqanpis mana
akrarmi, arniran paymanta kaq paytaqa imatapis kaynu kaynu
ayllunkunata yanapananpaq. &KD\UD\‫ێ‬ ruray nir
kumi Tayta Dyusqa, ,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬ \DƚKDFKL\WDSX\WLQFKLNOODSDFKX.
taqa mana qunqarchu tukuyta 35 &KD\QXOODPDQDPLQXTDQFKLN‫ێ‬

kumplinqa. kunaqa
30੅Piru Israelmanta kaq masiykuna SD\WDLPDODWDSLVTXVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
Tayta Dyusta mana kasutinllapami, chu,
payqa qamkuna mana Israelmanta chay qushushaymanta imallataqa
kaqkunata llakipar yanapashuyanllapa. qumay ninallapapaqqa.
Piru unay tyimpuqami qamkunapis 36 Chaqa Taytanchik Dyusraykumi

mana kasuraykillapachu Tayta imapis kan.


Dyustaqa. 31੅Chaynullami kanan, Chaymi tukuy ima kaqpis
Israelmanta kaq masiykunapis Tayta Dyusninchikllapaq.
Dyustaqa mana kasushallapachu. Nataq ¡Chaynu katinmi
Jesucristupi kriyitinllapaqami, Tayta tukuyla paylata alabashunllapa
Dyusqa llakipar yanapanqa, qamkunata tukuy tyimpupaq!
yanapashuyanllapa chaynulla. 32੅Piru Chaynumi kanqa.
tukuylami unayqa Tayta Dyusta mana
kasuranchikllapachu. Chaymi Jesucristupi kriyirnaqami Dyus
uchanchikllaparayku Tayta Dyusqa munashanlata rurashun

12
XFKDSDPDNLQSLZDWDT\XSD\GLMDPD‫ێ‬ 1੅Ukniykuna, chaynu Tayta Dyus
ranchikllapa. Chaynuqami Tayta PXQDUOODNLSDPDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
Dyusqa dijamaranchikllapa, maydiyaqa rayku, kusata rugashunillapa tukuy
WXNX\ODWDFKD\OODWDQDOODNLSDU\DQDSD‫ێ‬ shunquykillapawan paypi allita
manallapapaq nir. kriyinaykillapapaq. Chaynu karqami,
ufrindapaq lugarnin uk kusa allin
¡Dyusninchiktami alabashunllapa! kawsaq ufrindita yupayna qimikayllapa
33
¡7XNX\VKXQTXQFKLNZDQ7D\WDQ‫ێ‬ Tayta Dyusmanqa. Chaynuqami, kusa
chik Dyusta alabashunllapa! FKLTDSWDDOLJUL\DFKLUSD\ODWDDGXUD\DQ‫ێ‬
Payqa kusala allin, killapa. 2੅Chayraykumi kay pachapi
NXVDOD\DƚKD\QL\MXQ, runakuna mana allinkunata rurar
tukuy imata intrakan nir. kawsanllapa chaykunataqa, amana
Chaynulla alabashunllapapis rurarnachu kawsankillapa. Chaynu
SD\\DUSXVKDQWDTDPDQDPD\TDQ‫ێ‬ NDUQDTDPLFKD\XQD\NDT\DUSX\QLNL‫ێ‬
SLVLQWUDND\WDSX\WLQFKLNOODSD‫ێ‬ llapamatapis dijarna, PXVKXT\DUSX\‫ێ‬
chu nir, niyjunna kayllapa. Chaymi chaynu
chaynulla imanutaq kawsarllapaqa, 7D\WD'\XVPXQDVKDQOD‫ێ‬
imanula kashallapamapis WDPLUXUD\DQLQLU\DƚKDQNLOODSD. Chaqa
5RPDQRV੄12 344

payqami munan allinlata rurar payta Chaynulla chay mana allin kaqtapis
aligriyachir, NXVDODVKXPDTNDZVDQD‫ێ‬ dijar, FKD\DOOLQNDTODWDQDUXUDUNDZVD\‫ێ‬
llapata. llapa. 10੅-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬
3੅Tayta Dyusmi kusa allin kar, nuqata rayku, uk ayllula yupay uknikillapa
DNUDPDUNDƚKDPDVKD, SD\SDT\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ uknikillapa kusata llakinakuyllapa.
nayllapapaq. Chaymi tukuy qamkunata Chaynulla ama kusa kani nirchu,
nishunillapa: Amami yarpuyllapachu qammanta uknikillapataqa masta
ukkunamantaqami kusa allin kani, nirqa. rispitar, tukuylla chaynu kayllapa.
$VKZDQPLFKD\QX\DUSXQD\NLOODSD‫ێ‬ 11੅Amami qillakuna karchu, Amitunchik

PDQWDTD$PLWX\-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\UD\‫ێ‬ Jesucristupaq ima ruraykuna katinpis,


kumi imanu kanayllapapaqpis Tayta Dyus tukuy shunquykillapawan aligrila rurar
yanapamashallapa nir yarpuyllapa. 4੅Chaqa sirbiyllapa. 12੅Chaymi, Dyus syiluman
imanutaq kwirpunchikmaqa ukla karmapis rinaykipaq arnishushanpi yarpur,
kusala achka partiyjun. Piru chaynu achka aligrila kawsayllapa. Chaynu karqami
NDUPDSLVPLNZLUSXQFKLNSLTDPD\TDQQLQ‫ێ‬ michka qischakarpis, DPDGLVDQLPDNXU‫ێ‬
pis mana chayllata ruraytaqa puytinchu. chu shachinakunkillapa. Chaynulla
5੅Chaynumi nuqanchikkunapis Jesucristupi amami qunqarchu Tayta Dyusman
kriyirqa, michka achka karmapis, uk mañakunkillapa. 13੅Jesucristupi kriyiq
kwirpulana kanchikllapa. Chaynuqami, masinchikkunapa iman faltatinpis
tukuy imapipis yanapanakur, shumaqta yanapayllapa. Chaynulla mayqan
kawsanapaqna kanchikllapa. ZDVLNLPDQZDWXNXVKXTƚKDPXWLQSLV,
6੅Tayta Dyusqami pay munashannulla shumaqta samachiyllapa.
pudirninwan yanapamanchikllapa ukta 14੅0D\TDQPDQDDOOLQWDUXUDVKXQDQ‫ێ‬

ukmanta, ukta-shuypaqa ukmanta imana llapapaq ikikillapapi puritinllapamapis,


ruranallapapaq. Chaymi paypaq rimanapaq Tayta Dyusman mañakuyllapa,
nimashallapaqa, kriyishanchiknu karanlata paykunata bindisir yanapananpaq. Piru
rimashunllapa. 7੅Mayqanninchikllapata DPDPLPDxDNXQNLOODSDFKXNDVWLJDQDQ‫ێ‬
Tayta Dyus wakinkunata sirbinallapapaq paqqa. 15੅&KD\QXOODXNNXQDDOLJUL\DWLQ‫ێ‬
nimashallapaqa, aligrila sirbishunllapa. llapaqa, pullan aligriyayllapa. Ukkuna
&KD\QXOODXNNXQDWD\DƚKDFKLQDSDT llakir waqatinllapapis, paykunawan
nimashallapaqa, \DƚKDFKLNXVKXQOODSDQD. waqayllapa. 16੅Chaymi uknikillapa
8੅Ukkunata animachinapaq Tayta Dyus uknikillapa uk yarpuyla kar, kusa
nimashallapaqa, animachishunllapa. shumaqta kawsayllapa. Amami kusa
Chaynulla ukkunata ima ministishanpi kani nir imachu, chay mana imayjun,
yanapanapaq nimashallapaqa, tukuy FKD\QXOODPDQD\DƚKDTFKD\NXQDZDQ‫ێ‬
imapipis yanapashunllapa. 0D\TDQQLQFKLN‫ێ‬ mapis, chaylla yupayna kawsayllapa.
OODSDWDZDNLQNXQDWDULNDQDSDTQLPDVKD‫ێ‬ 17੅0D\TDQLPDPDQDDOOLQWDUXUDVKX‫ێ‬

llapaqa, chaylapi yarpur rikashunllapa. tinllapapis, amami paykunata mana


8NQLQFKLNNXQDWDOODNLSDQDSDTQLPDVKD‫ێ‬ allinta rurayta yarpunkillapachu.
llapaqa, kusa aligrila llakipashunllapa. Ashwanmi tukuypa naypanpi kusala
allin kaqkunalata rurayta kamayllapa.
Kriyiqkunaqami shumaqtana 18੅Chaymi imanullapis tukuywan
kawsashunllapa shumaqta kawsayllapa. 19੅Ukniykuna,
9੅Uknikillapa
uknikillapa tukuy PD\TDQLPDPDQDDOOLQWDUXUDVKXWLQ‫ێ‬
shunquykillapawan llakinakuyllapa. llapaqa, amami qamkunalla rikar
345 5RPDQRV੄12੄13

\DƚKDULPDQDFKL\WDSLV\DUSXQNLOODSD‫ێ‬ mantakuqkunaqa nuqakunatapis


chu. Ashwanmi dijayllapa Tayta Dyus kastigamanqallapa nirqa. Chaymi
SD\NXQDWDULNDU\DƚKDQTD. Chaqa Dyus mantakuqkuna kastigashunanllapata
nitin iskribikashakunapimi kaynu nin: PDQDPXQDUTDDOOLQODWDUXUDUNDZVD\‫ێ‬
“Nuqami chay mana allinta rurar llapa. Chaynuqami kusala allin runa nir
uchakuqkunataqa alabashunqallapa. 4੅Chaqa chay
DOOLWDULNDU\DƚKDUNDVWLJDVKDTµ. mantakuqkunaqami chaynu tukuyta
Chaynumi nin Amitunchikqa. DOOLWDULNDUTDTDPNXQDSDTE\LQQLNL‫ێ‬
20੅Chaynullami ninpis: llapapaq rurayan, Tayta Dyus
“Chay mana allinta rurashunaqkuna munashannulla. Chay-ari qamkuna ima
mallaqnatinpis, qaray. mana allinta rurasha karqa, chay
Chaynulla yakunatinllapapis, mantakuqkunataqa manchayllapa.
upyachiyllapa. Chaqa manami yanqallachu paykunaqa
Chaynu chay mana allinkunata 7D\WD'\XVWDVLUELT\XSD\PDQWDNX\DQ‫ێ‬
UXUDVKXTNXQDZDQUXUDWNLOODSD‫ێ‬ llapa. Chayraykumi mana allinta
qami, ruraqkunataqa, GLULFKX\MXQNDVWLJDQDQ‫ێ‬
SD\NXQDTDSLQTDNXWLQTDTOODQ‫ێ‬ paqqa. 5੅3LUXFKD\PDQWDNXTNXQDWD‫ێ‬
OODSDPDSLVNXVDFKXSLNDLQWLUX‫ێ‬ qami, ama kastigakayta mancharlachu
paq tikrakanqa” nir. kasushunllapa. Ashwanmi chaynu
21੅Piru amami dijankichu, chay mana NDVXQDSDTDOOLQQLU\DUSXUNDVXVKXQ‫ێ‬
allin kaqkuna binsishunanpaqqa. llapa.
Ashwanmi allinkunalata rurar, mana 6੅&KD\PLFKD\QXDOOLWDULNDPDVKDQ‫ێ‬

allin kaqtaqa binsinkillapa. chikllaparayku, chay impwistuta


SDJUDNXQDSDTNDTPDWDSLVSDJUDNXVKXQ‫ێ‬
Mantakuqninchikkunatami allita llapa. &KDTDSD\NXQDTDPLSZLEOXQFKLN‫ێ‬
kasushunllapa kunata allita rikar, Tayta Dyus

13 munashanta rurayanllapa. 7੅&KD\UD\‫ێ‬


1੅Kay pachapi kaq tukuy

mantakuqninchikkunata allita kumi imata paykunata pagranapaq


kasushunllapa. Chaqa Tayta Dyusmi kaqtaqa pagrashunllapa. Chaymi
WXNX\SD\NXQDWDTDƚKXUDVKDND\ impwistukunata pagrakunapaq kaqtapis
pachapi mantakunanllapapaqqa. pagrakushunllapa. Chaynulla tukuy
0DQDPLXNPDQWDNXTTDSD\OODPDQWD‫ێ‬ rispitanapaq kaqmatapis rispitar
chu mantakuyan. Ashwanmi Taytanchik kasushunllapa.
Dyus chaynu nisha katin mantakuyan.
2੅&KD\PLPD\TDQSLVFKD\PDQWDNXT‫ێ‬ Tukuywan shumaqta
kawsashunllapa
kunata mana kasur, NXQWUDQWLNUDNDU‫ێ‬
OODSDTD7D\WD'\XVWDPDQDNDVX\DQ‫ێ‬ 8੅Amami mayqanta pitilamatapis
llapachu. Chaymi chaynu tukuqqa dibinkillapachu. Ashwanmi uknikillapa
saqrata kastigakanqa. 3੅Chaqa chay uknikillapa dibinakuq yupay imuraspis
mantakuqkunataqami Tayta Dyusqa kusalata llakinakunkillapa. Chaynu
ƚKXUDVKD, mana allin ruraqkunata rurarqami, '\XVQLWLQ0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
kastigatin, manchakur ama mana VKDQNXQDWDTDWXNX\WDNXPSOL\DQNL‫ێ‬
allinkunata rurananllapapaq. Chayrayku llapana. 9੅Chaqa chaypiqami nin:
qamkuna allinlatana ruraqkunaqa, “Warmiyjun manaqa runayjun
amana manchakuyllapachu chay kaqkunaqa, ukkunawanqa ama
5RPDQRV੄13੄14 346

punuyllapachu. $PDZDQXFKLNX\OODSD‫ێ‬ FKD\WXWDSDUDTSLPDQDDOOLQUXUD\NXQD‫ێ‬


chu; ama suwakuyllapachu; ama taqa binsishunllapa. 13੅&KD\QXDFKNLUDT‫ێ‬
uknikipaq llullakur rimayllapachu. lapina kawsarqami, amana chay
Chaynulla ama ukkunapa imanta fyistakunapi sunsunulla tukunllapa
munapakuyllapachu” nir. Piru “Llakiy chaykunaman rishunllapachu. Amami
runa masikikunapaq, imanutaq qampa PDƚKDVKXQOODSDFKX. Tantyakar ama
kwirpuykillapaq llakinki chaynulla” munashanchiklata rurashunllapachu.
nishanlata rurarnaqami Dyus tukuy Amami runa kar, manaqa warmi
FKD\PDQWDNXVKDQNXQDWDTDNXPSOL\DQ‫ێ‬ NDUPDSLVXNZDQXNZDQSXQXVKXQOODSD‫ێ‬
killapana. 10੅Chaqa uk runa ukninpaq chu. Amami anyanakushunllapachu.
chiqapta llakirqami, mana ima mana &KD\QXOODDPDPLLQELG\DQDNXVKXQ‫ێ‬
allintapis ruranchu. Chaymi llapachu. 14੅&KD\PLPDQDQDNZLUSXQ‫ێ‬
ukninkunata llakipar allinta rurar chik munashannullata rurarnachu
LPDQDTD'\XVWXNX\PDQWDNXVKDQNXQD‫ێ‬ kawsashunllapa. Ashwanmi Amitunchik
taqa allitana kumplinllapa. Jesucristo imanu kanatataq munayan,
11੅Chaynu uknikillapakunapaq llakir chaynulami kawsashunllapa.
imaqa, allita kwintata qukankillapa:
-HVXFULVWRVKDPXQDQGL\DTDPLVKLSFKD‫ێ‬ Amami kriyiqpuraqa ukmanta
muyanna nir. Chaqa paypi chayraq rikanakushunllapachu

14
kriyishaqami, NXVDPDVDFKNDW\LPSX‫ێ‬ 1੅:DNLQNUL\LTPDVLQFKLNNXQD‫ێ‬

raq karan shamunanpaqqa. Piru qami Amitunchik Jesucristupaq


kananqami mana achka tyimpunachu \DƚKDFKLVKDQOODSDWDTDPDQDUDTDOOLWD
kidan. Chayraykumi ama qillakurnachu intrakanllapachu. Piru chaynu
Tayta Dyustaqa sirbiyllapa. Chaqa katinllapamapismi ama kaynu
qillakur Dyusta mana sirbirqami, punuq ninkillapachu: “Qamqa manaraqmi
yupay kayankillapa. &KD\QXNDVKD\NL‫ێ‬ allitaqa intrakankichu” nirqa.
llapamanta kananqa rikƚKDNXT\XSD\ Ashwanmi shumaqta samachir pulla
kwintata qukayllapa: Imanumi paykunawan kayllapa.
kawsayani nir. 12੅&KDTDFKD\XFKD\MXQ‫ێ‬ 2੅Chaqa wakin kriyiqkunaqami

kuna kawsayashan tyimpuqami ninllapa: Tukuy mikuykunatashi


tutaparaqlla yupay karmapis, mikuyta puytinllapa nir. Piru chay
achkillapaqna tikrakayan. Chaqa manaraq allita intrakaqkunaqami
-HVXFULVWRVKDPXQDQGL\DTDPLVKLSFKD‫ێ‬ ninllapa: Chay tarpukushankunalatashi
muyanna. Chayraykumi, tutaparaqpi mikur, mana aychakunamataqa mikuyta
\XSD\PDQDDOOLQNXQDWDUXUD\DVKDQ‫ێ‬ puytinllapachu nir.੆m 3੅Chayraykumi
chikkunataqa dijarna, ashwan achkila qamkuna tukuy mikuykunata
yupayna Tayta Dyus munashanlata mikuqkunaqa, DPDXNPDQWDULNDQNL‫ێ‬
rurar kawsashunllapa. Chaynuqami, llapachu aychata mana mikuqkunataqa.

m¬14.2 Chay tyimpukunapimi animalta wanuchir chay dyusnin nishanllapakunaman


ƚKXUDTOODSD. Piru aychataqami wakinta chay fyistapi mikuqllapa, wakinta-shuypaqa
rantikuqllapa. Chaymi Israelmanta wakin kriyiqkunaqa mana mikunaqchu. Chaqa niqllapami,
chay aychata mikurqashi uchakuyanllapa nir. Piru wakin mana Israelmanta kaq
kriyiqkunaqami, mikuranllapa. Chaqa paykunaqami kwintata qukaran, chay aychata
mikurqami, mana uchakuyanllapachu nir.
347 5RPDQRV੄14

Chaynulla qamkuna aychata mana Chayraykumi kawsayar, PDQDTDZDQXUPD‫ێ‬


mikuqkunapis, amami ukmantaqa pis, Amitunchikllapaq kanchikllapa.
rikankillapachu chay tukuy mikuyta 9੅Chayraykumi wanushakuna, NDZVDTNXQD‫ێ‬

mikuqkunataqa. Chaqa Tayta Dyusqami mapis paypalla kanallapapaqqa, $PLWXQ‫ێ‬


chayllata rikan wamrankuna nir. chik Jesucristuqa wanur kawsamuran.
4੅Chaynu Taytanchik Dyus tukuyta Chaymi tukuyla payllapaq kanchikllapa.
shumaqta rikatinqa, ¿pitaq kanki 10੅Chaynu katinqa, imapaqtaq kriyiq
¿
Dyuspa sirbiqninta mana allinta PDVLNLNXQDWDTDPDQDDOOLQWDULNDQNL‫ێ‬
rikanaykipaqqa? Chaqa Tayta Dyuslami llapa? Chaynulla ¿imaraykutaq kriyiq
ULNDU\DƚKD\WDSX\WLQ, VLUELTQLQNXQD‫ێ‬ masikikunataqa ukmanta rikankillapa?
taqa, allinta rurasha katin, chaynulla ¿0DQDTDFKXTDPNXQDOODULNDU\DƚKDQD‫ێ‬
mana allinta rurasha katinmapis. Piru, kunaykillapapaq kankillapa? ¡Manami!
chay tukuy mikuyta mikuqkunata, Ashwanmi uk diya kayanqa tukuy
chaynulla chay aychata mana QXTDQFKLNNXQD7D\WD'\XVSDQD\SDQ‫ێ‬
mikuqkunamatapismi, Tayta Dyusqa PDQTLPLNDVKDOODSDULNDU\DƚKDPDQD‫ێ‬
pudirninwan allinpaq tikrar, ZDPUDQ‫ێ‬ llapapaqqa. 11੅Chaypaqmi Dyus nitin
paqna riqsinqa. iskribikashakunapiqa kaynu nin:
5੅&KD\QXOODPLZDNLQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ “Nuqallapaq jurarmi nishunillapa:
kunapis ninllapa: 7XNX\GL\DNXQD‫ێ‬ ‘Tukuy riqsimarllapami, naypaypi
mantami uk diyala kusa mas shumaq, qunqurir
Tayta Dyusta aduranallapapaqqa nir. FKLTDS'\XVNDQNLQLUDODEDPDQ‫ێ‬
Piru ukkunaqami kriyinllapa, tukuy qallapa’ ninmi Amitunchikqa”.
diyakunashi chaylla Tayta Dyusta 12੅Chaynu Dyus nishannumi allita

aduranallapapaqqa nir. Chaymi ima \DƚKDQFKLNOODSD, uk diyami Tayta


diyapipis Dyusninchikta aduranarqa, Dyuspa naypanman qimikar imata
adurashunllapa. &KD\TDPLQXTDQFKLN‫ێ‬ rurashanchikllapatapis willashallapa,
kunapina kanqa. 6੅Chaqa tukuy ULNDU\DƚKDPDQDOODSDSDTNDQTDQLU.
diyamanta uk diyalapi, Tayta Dyusta
adurananpaq nirmapismi ruranqa. Kriyiq masinchikkunata ama
Chaynulla tukuy diyami Tayta Dyusta disanimachishunllapachu
adurananllapapaq nirmapis rurayta 13੅7XNX\FKD\NXQDWD\DƚKDUQDTD, amana

puytinqa. Chay tukuy mikuyta ukninchikllapa ukninchikllapaqa ukmanta


mikuqkunapismi mikunqa. Chaynulla rikanakurnachu kawsashunllapa.
aychata mana mikuqkunapis ama Ashwanmi allita yarpushunllapa: Chaynu
mikunqachu. Chaqa, PD\TDQQLQOODSD‫ێ‬ ukniykunawan ukmanta ukmanta
pismi Tayta Dyusta payji ninanllapapaq rikanakutiyllapaqa, imanupiqa chay
tukuy chaykunataqa rurayanllapa. kriyishanmanta disanimakur uchakunman
7੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQXNDZVDUPDSLV nir. 14੅Nuqa Pablumi, $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬
PDQDPLQXTDQFKLNNXQDPXQDVKDQFKLNQX‫ێ‬ tupi allita kriyiq kar, \DƚKDQLWXNX\
llachu kawsayanchikllapa. Chaynulla PLNX\NXQDWDPLNXUTDPLPDQDXFKDNX\DQ‫ێ‬
wanurpis, manami nuqanchikkuna chikchu nir. 3LUXZDNLQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
munashanchiknullachu wanuyanchikllapa. kunaqa mana chaynutachu yarpunllapa.
8੅Chaymi kawsayarqa Amitunchikta Ashwanmi chaynu mikurqashi, XFKDNX\DQ‫ێ‬
sirbinapaq kawsayanchikllapa. Chaynulla chik ninllapa. Chaynuta yarpuchitinqami,
wanurmapis, payllapaq wanuyanchikllapa. paykunalapaq mana allinchu kanqa.
5RPDQRV੄14੄15 348

15੅Chaymi nuqanchikkuna tukuy 22੅Chayraykumi tukuy mikuykuna allin

mikuykunata mikuq karmapis, chay wakin mikunapaq nir kriyirqa, qamla allita
mikuylata mikuqkunapa naypanpiqa, ama yarpunkiman Tayta Dyuspa naypanpiqa.
mikushunllapachu. Chaqa imanupi chaynu Chaymi mayqanpis allin kaqlata rurayani
mikushallapa, munar mikurqami, uchakur nir kriyirqa, payllapaq kusa shumaq kanqa.
-HVXFULVWXSLNUL\LVKDQPDQWDFKLTDQFKDNDQ‫ێ‬ 23੅Piru uk kriyiq masinchik manaraq allita

manllapa. $OOLWD\DUSX\OODSD-HVXFULVWX‫ێ‬ \DƚKD\DU, kay mikuytami mana mikuyta


qami, paykunatapis washananpaq puytinichu nir chaymanta mikurqa,
wanuran. Chaymi chaynu uchakuchir uchakuyan. Chaqa kriyishanta mana rurar,
imaqa, manana chiqapta munanakur chaynulla ima mana allinta rurarpis
kawsaq yupaynachu kachuwanllapa. uchakuyan.
16੅Kuytawkish qamkunapaq allin nir

\DƚKD\DU, mikushaykillaparaykula Amami munashaykilata rurarchu


ukkunata uchakuchitkillapa, wakin ukkunata yanapay

15
rikashuqkunaqa, “Imanutaq waknuqa 1੅-HVXFULVWXSLDOOLWDNUL\LTNDTNXQD‫ێ‬

kawsan” nitinllapa. 17੅Chaqa manami qami, ama nuqanchikkuna


mikushanchikrayku, upyashanchikrayku PXQDVKDQFKLNODWDUXUDUQDFKXNDZVDVKXQ‫ێ‬
imachu Tayta Dyuspa mantakuyninpiqa llapa. Ashwanmi chay manaraq allita
kawsayanchikllapa. Ashwanmi Santu kriyiqkunata shumaqta yanapashunllapa,
Ispiritu yanapamashallapa kusa aligrila, mas allita Jesucristupi kriyinanllapapaq.
imatapis allinlata rurar tukuywan 2੅Chaynu ukninchikkunata yanapar

VKXPDTWDNDZVDQDOODSDSDTQDNDQFKLN‫ێ‬ animachishallapami waran waranqa mas


llapa. 18੅Chaynu kawsarmi, Jesucristuta allitana kriyinqallapa. 3੅&KDTD-HVXFULVWX‫ێ‬
allita sirbir, Tayta Dyus munashanlatana maqami, mana pay munashanllatachu
rurayanchik. Chaynuqami, ZDNLQULNDPDT‫ێ‬ ruraran. Ashwanmi runakunapaq llakir
ninchikkunaqa ninqallapa: “Paykunaqami qischakarmapis, 7D\WDQ'\XVPXQDVKDQ‫ێ‬
kusa shumaqta kawsanllapa” nir. lata ruraran. Chaypaqmi Dyus nitin
19੅Chayraykumi imanupis kusa iskribikashakunapiqa kaynu nin: “Taytay,
VKXPDTWDXNQLQFKLNOODSDXNQLQFKLN‫ێ‬ qamta musyashuqkunaqami nuqatapis
llapa kawsashunllapa. Chaynuqami musyamanllapa” nir. 4੅Chaynuqami Tayta
animachinakushunllapa allitana Dyus nitin unay iskribishanqa iskribikaran
Jesucristupi kriyinallapapaq. 20੅<DƚKD‫ێ‬ Dyus munashanta intrakanallapapaq.
shanchikllapanu, tukuy mikuykunami Chaymi chaynu intrakarnaqa, mana
allin. Nataq chay mana allin kaqqami, shaykuq paylapina yarpukur, DOLJUL\DVKXQ‫ێ‬
chay ukninchikkuna tukuy mikuyta llapa maydiyapis paywan kanchikllapa nir
mana mikuqkunapa naypanpi mikur \DƚKDUQD.
uchakuchiyanchik chay. Chayraykumi 5੅&KD\QXDQLPDFKLPDTQLQFKLN7D\WDQ‫ێ‬

mikuyraykulaqa ama ukninchikkuna chik Dyus kusata yanapamanchikllapa,


kriyishanmanta chiqanchashunllapachu. PDQDVKD\NXTSD\SL\DUSXNXUNDZVDQD‫ێ‬
21੅Chaymi ukniypa naypanpi tukuy llapapaq. Chaymi nuqaqa mañakuni
mikuyta mikur, imata upyar, chaynulla Tayta Dyus yanapashutinllapa,
imata rurarpis, FKD\NUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ Jesucristo yupay uk yarpuyla kar,
NXQDWDXFKDNXFKL\DQFKLNQLU\DƚKDUTD, qamkunapis uknikillapa uknikillapa
tukuy chay rurayashanchikkunataqa \DQDSDQDNXUVKXPDTWDNDZVDQD\NL‫ێ‬
ama rurashunllapachu. llapapaq. 6੅Chaynuqami, tukuy uk
349 5RPDQRV੄15

yarpuylana kar, tantalana alabankillapa 12੅Dyuspa rimaqnin Isaiaspismi kaynu


Amitunchik Jesucristupa Taytan, iskribiran:
Taytanchikllapa Dyustaqa. “Imanutaq uk qiruta kuchusha
qawamun,
Kriyiqkunaqa shumaqta chaynumi Isaipa੆n ayllunmanta uk
rikanakushunllapa mantakuq rikarinqa.
7੅Imanutaq Jesucristo kusa shumaqta 3D\PLWXNX\PDQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬
rikamashanchikllapa Dyuswanna taqa shumaqta rikar mantanqa.
kanallapapaq, chaynullami tukuy &KD\PLSD\ODSLNXVDWD\DUSXQTD‫ێ‬
kriyiqkunaqa, maylawmanta karmapis llapa” nir.
ukninchikllapa ukninchikllapa kusa 13੅Tayta Dyus animachimaqninchiktami

shumaqta rikanakushunllapa. Chaymi kusata mañakuni, TDPNXQDWD\DQDSD‫ێ‬


chayta rikarqa Taytanchik Dyusta shutinllapa maydiyaqa paywan
alabanqallapa. 8੅&KDTDDOOLWDPLQLVKD\NL‫ێ‬ NDZVDVKDTQLU\DƚKDUNXVDODWDDOLJUL\D‫ێ‬
llapa: Jesucristuqami, shamuran Israel naykillapapaq. &KD\QXOODPLPDxDNXQL‫ێ‬
runakunata, chaynulla mana Israel pis tukuy kriyiqkunataqa Santu Ispiritu
runakunatapis washananpaq. Piru yanapashutinllapa, SD\SL\DUSX\DVKD\‫ێ‬
nuqakuna Israelmanta kaqkunataqami, killapata ama maydiyapis qunqarchu,
washamananllapapaqqa unayllana kusa shumaqtana kawsanaykillapapaq.
rukuyllapakunata arniran, uktashi
NDƚKDPX\DQTDZDVKDPDQDQOODSDSDTQLU. Dyusmi Pabluta akraran mana
&KD\UD\NXPLDOOLWD\DƚKDQFKLNOODSD7D\WD ,VUDHOUXQDNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDT
Dyusqami mana imalapipis llullakurchu, 14੅Ukniykuna, DOOLWDPL\DƚKDQL

tukuy arnikushantaqa kumplin nir. qamkunaqa Dyus nishantaqa allita


9੅Jesucristuqami shamuranpis, mana intrakashaykillaparayku, NXVDOODNLSD‫ێ‬
Israelmanta kaq runakunata yanapar kuq kar, TDPNXQDSXUDNXVDVKXPDT‫ێ‬
washatin, paykunapis Dyusta alabar tana kunsijanakuyta puytinkillapa nir.
ninanllapapaq: “Tayta Dyusmi kusata 15੅3LUXND\NDUWDWDPLNDƚKDPXQL, chay

llakipamashanchikllapa” nir. Chaypaqmi \DƚKDNXVKD\NLOODSDWDDPDTXQTDQD\NL‫ێ‬


Dyus nitin iskribikashakunapiqa kaynu nin: llapapaq. Chaymi mana imatapis
´1XTDPLPDQD,VUDHOUXQDNDTNXQD‫ێ‬ pakarchu, tukuy yarpushaykunata
wan adurashayki. nishunillapa. Chaqa Tayta Dyusqami
Chaynulla takir ima alabashaq kusala allin kar akramasha, 16੅mana
kusala shumaq shutikitaqa” nir. Israel runakunata Jesucristupaq
10੅Chaynullami ninpis: \DƚKDFKLQD\SDT. Chaymi nuqaqa paypa
“Qamkuna mana Israelmanta VKXPDTULPDVKDQWD\DƚKDFKLVKX\DQL‫ێ‬
kaqkuna, Dyus akrashan tukuy llapa imanu washakanaykillapapaqpis.
,VUDHOUXQDNXQDZDQDOLJUL\D\‫ێ‬ Chaynu paypi kriyitkillapaqami Santu
llapa” nir. ,VSLULWXTDTDPNXQDWDVKXPDTFKDVKXQ‫ێ‬
11੅Qashanmi ninpis: qallapa. Chaymi imanutaq kuramaqa
“Qamkuna mana Israel kaqkunapis ufrindapaq nir imalatapis qimin
tukuynikillapa Tayta Dyuslata Dyusman, chay yupaymi nuqapis
alabayllapa” nir. qamkunata qimishunillapa, uk kusala

n¬15.12 Isaiqami unay gubyirnu Davidpa taytan karan.


5RPDQRV੄15 350

allin ufrinditata yupayna Tayta Dyusqa NXQDPDQULU\DƚKDFKLNXQD\SDTNDVKDQ‫ێ‬


rikashunanllapapaq. rayku. 23੅3LUXNDQDQTDPLND\SZLEOX‫ێ‬
17੅Nuqa, Jesucristupi kriyiq katiymi, NXQDSLTDWXNFKLVKDQDNDQL\DƚKDFKL‫ێ‬
Tayta Dyus yanapamatin qamkuna kunaypaq karan chaytaqa. Chaymi
PDQD,VUDHOUXQDNXQDWD\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ kananqa kusata rikashuyllapata munar,
shayllaparayku, Dyuspa naypanpi 24੅chay España pwibluman pasaqnula,

kusala aligri kani. 18੅Chaqa manami watukushuqllapaqa shamuyta munani.


nuqa rurashayrayku alabakar imachu &KD\QXFKD\SLTDPNXQDZDQDOLJUL\D‫ێ‬
parlashuyanillapa. $VKZDQPLZLOODVKD\‫ێ‬ shallapa imanaqa, yarpunipis qamkuna
killapa, Jesucristo yanapamatinmi, yanapamatkillapa Españaman rinaypaq
allita rimar, rurar ima chay mana Israel nir. 25੅Piru manaraq qamkunaman
UXQDNXQDWDTDDOOLWD\DƚKDFKLVKDNDQL, shamuyarqami, -HUXVDOpQSZLEOXPDQ‫ێ‬
Dyusta imanu kasunanllapapaq nir. raq rishaq, FKD\SLNDTNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
19੅Chaqa Dyuspa Santu Ispiritun kuna ima ministiyashankunata apar.
pudirninwan yanapamatinmi, PLODJUX‫ێ‬ 26੅Chaqa kay Macedoniamanta, FKD\QX‫ێ‬

kunata, mana ruraypaq shumaq lla kay Acaya pwiblumanta kriyiq


imakunata ruratiy, chay rikamaqkunaqa masinchikkunami, chay Jerusalén
kwintata qukaranllapa Tayta Dyusmi SZLEOXPDQWD,VUDHONUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
NDƚKDPDVKDQLU. Chaymi Jerusalén NXQDPDQDLPD\MXQNDTNXQDWD\DQDSD‫ێ‬
pwiblumanta-pacha wak IlíULFROXJDUND‫ێ‬ nanpaq imalataqa tantashallapana.
PDQDOOLWD\DƚKDFKLNXVKDNDQL, -HVXFULV‫ێ‬ 27੅Chaynu paykunalla ukninkunata

tupa shumaq rimaynintaqa. 20੅Chaqa, yanapayta yarpurqami, kusa allinta


-HVXFULVWXSLNUL\LUZDVKDNDQDQOODSD‫ێ‬ rurashallapa. Chaqa imanutaq
SDTTDLPDQXSLV\DƚKDFKLNXVKDNDQL, Israelmanta kriyiq masinchikkunamaqa
tukuy may lugarkunapi manaraq paykuna mana Israel runakunata
uyapashanllapakunapi. Chaynu puntata \DQDSDUDQ-HVXFULVWXSLNUL\LQDQOODSD‫ێ‬
FKD\OXJDUNXQDSL\DƚKDFKLNXUTDPL, paq. Chaynulla kanan chay mana
PDQDXNNXQD\DƚKDFKLNXVKDQSD Israelmanta kaqkuna, Israelmanta kriyiq
DQDQSLFKX\DƚKDFKLNXVKDNDQL. PDVLQNXQDWDLPDPLQLVWLVKDQSL\DQDSD‫ێ‬
21੅$VKZDQPL\DƚKDFKLNXVKDNDQL, shanqami, kusala allin. 28੅Chaymi chay
imanutaq Dyus nitin iskribikashakunapi tantashanllapataqa nuqalla apashaq
kaynu nin chaynulla: FKD\PDQDLPD\MXQ,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬
“Chay mayqanpis mana uk manqa. Chaymantaraqmi España
kutilamapis paypaq uyakusha pwibluman riqnu watukushurllapa
kaqkunami uyapanqallapa. pasashaq. 29੅Chaymi allita yarpukuni,
&KD\QXOODPDQDUDTX\DTNXQD‫ێ‬ TDPNXQDPDQVKDPXU\DƚKDFKLNXWL\‫ێ‬
qami allita intrakanqallapa pismi, chaypipis Jesucristuqa kusata
paypaqqa” nishannulla. yanapamanqa nir.
30੅Ukniykuna, $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬
Pablumi Roma pwibluman riyta tupa shutinpi, chaynulla Dyuspa Santu
yarpuran Ispiritun munamaqninchikpimi
22੅Kusatami qamkunaman shamur mañashunillapa, nuqawan pulla
watukushuyllapata munasha kani. Piru mañakutkillapa Tayta Dyus nuqata
kanankamanmi manaraq shamuyta yanapamananpaq. 31੅Tayta Dyustami
puytishachu kani, ND\SLDFKNDSZLEOX‫ێ‬ mañayllapa washamananpaq chay
351 5RPDQRV੄15੄16

Judea pwiblupi kaq mana kriyiq Aquilapa wasinpi kriyiq masinchikkuna


runakunamanta. Mañakuyllapapis chay tantanakuqtapis. Chaynulla munashay
tantashanllapata apatiy, Jerusalenpi PDVL\(SHQHWXWDSLVPLLPDUDTVDOXGD\‫ێ‬
kriyiq masinchikkunaqa kusa aligrila llapa. Chaqa Asia pwiblukunapiqami
aypananllapapaq. 32੅Chaynulla Jesucristupi kriyiqqa, pay puntataqa
mañakuyllapapis, Dyus munatin aligrila karan. 6੅Saludapamankillapa ukniy
TDPNXQDPDQƚKDPXUFKD\SLVDPDWL\, Mariatapis. Chaqa payqami kusata
kusata animachinakunallapapaq. yanapashushallapa. 7੅6DOXGDSDPDQNL‫ێ‬
33੅Nuqapismi mañakuni, Taytanchik OODSDSLV,VUDHOPDQWDNDTPDVL\$QGURQL‫ێ‬
Dyusqa kusa shumaqtana qamkunata cuta, Juniastapis. Chaqa paykunaqami
kawsachishunanllapapaq. ¡Chaynumi nuqamantaqa mas puntata Jesucristupi
kanqa! kriyiq karan. Chaynullami, nuqawan
pulla karsilpipis karanllapa. Chaynu
Tukukanantami Pablo saludakun kusa allita kriyishanllaparaykumi,

16
1੅Ukniykuna, ND\WDPLQLVKD\NL‫ێ‬ ZDNLQNUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLNXQD‫ێ‬
llapa: Qamkunamanmi kriyiq mantaqa, paykunaqa kusa mas allita
masinchik mama Febe shamuyan riqsikasha kaq apustulkunapaqqa.
watukushuqllapa. Payqami, Cencrea 8੅Saludapamankillapapis munashay ukniy

pwiblupi kriyiq masinchikkunata allita Ampliastapis. 9੅Saludapamankillapapis


rikar yanapan. 2੅Chaymi Amitunchik \DƚKDFKLNXTPDVL\8UEDQXWD, chaynulla
Jesucristupa shutinpi nishunillapa: Pay munashay masiy Estaquista, 10੅chaynulla
TDPNXQDPDQƚKDPXWLQTDLPDQXWDT Apelestapis. &KDTDSD\TDPLTLVFKDNDUPD‫ێ‬
'\XVSDDOOLQNDTQLQNXQDPDTDVDPDFKL‫ێ‬ pis, Jesucristupi allita kriyishanmantaqa
nakun, chaynu samachinkillapa. mana ashunchu. Saludapamayllapapismi
Chaynulla tukuy ima ministishanpipismi Aristobuluta tukuy aylluntinta. 11੅Chaynulla
yanapankillapa. Chaqa payqami kusa saludapamayllapapismi Israelmanta kaq
achka kriyiqkunata, chaynulla nuqatapis masiy Herodionta, chaynulla Narcisupa
yanapamasha. tukuy ayllunkuna Amitunchik Jesucristupi
3੅Imaraq saludapamankillapa kriyiq kriyiqkunatapis, 12੅chaynulla ukninchik
masinchik Priscilata,੆o chaynulla runan Trifenata, Trifosatapis ima. Chaqa kay
Aquilatapis. Chaqa paykunaqami warmisitakunaqami Amitunchik Jesucristo
nuqawan pulla kar, tukuy imapi munashannulla ukninkunata kusata
yanapamashallapa, Jesucristupaq allita yanapanllapa. Saludapamayllapapismi
\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDT. 4੅Paykunaqami, munashay ukniy Persidatapis. Chaqa
chay tukuy saqra imakunamanta SD\SLVPL$PLWXQFKLN-HVXFULVWRPXQDVKDQ‫ێ‬
washamananrayku mana imatapis nullata rurar kusata yanapakusha.
mancharchu, OLVWXNDUDQOODSDZDQXQDQ‫ێ‬ 13੅Saludapamankillapapis kusa allita kriyiq

llapapaqmapis. Chaymi paykunataqa masinchik Rufutapis, mamantinta. Chaqa


kusata payji nini. 3LUXPDQDPLQXTDOD‫ێ‬ mamitanqami mamay yupay munamar,
chu payji nini. Ashwanmi tukuy chay kusata yanapamasha. 14੅6DOXGDSDPDQNL‫ێ‬
PDQD,VUDHONDTNUL\LTPDVLQFKLNNXQD‫ێ‬ llapapis Asincrituta, Flegontita, Hermasta,
pis, paykunataqa kusata payji ninllapa. Patrobasta, Hermesta. &KD\QXOODVDOXGD\‫ێ‬
5੅Saludapamankillapapis Priscilapa, OODSDSLVWXNX\NUL\LTPDVLQFKLNSD\NXQD‫ێ‬

o¬16.3,5 Wakin iskribikashakunapimi “Prisca” nin.


5RPDQRV੄16 352

wan tantakaqkunatapis. 15੅6DOXGDSDPDQNL‫ێ‬ 21੅6DOXGXWDPLNDƚKDPXQ, \DƚKDFKLNXT

llapapis Filologuta, Juliata, Nereuta masiy Timoteo, chaynulla Israelmanta kaq


irmanantinta, chay Olimpasta, SD\NXQD‫ێ‬ masiykuna Lucio, Jasón, Sosípater ima.
wan tantakaq kriyiq masinchikkunatapis. 22੅Nuqa willatiy, Tercio kay kartata
16੅Chaynumi uknikillapa uknikillapa iskribiqpismi, Amitunchik Jesucristupa
NXVDODULVSLWXZDQVKXPDTWDVDOXGDQD‫ێ‬ shutinpi saludashunllapa.
kunkillapa.੆p Chaynullami tukuy 23੅8NQLQFKLN*D\XSLVPLVDOXGDVKXQ‫ێ‬

iglisyamanta kriyiq masinchikkunapis llapa. Chaqa paypa wasinpimi, nuqa


VDOXGXWDNDƚKDPXQTDPNXQDPDQ. Pabluqa tayani. Chaynulla payqami
17 ੅Ukniykuna, NXVDODWDPLUXJDVKX‫ێ‬ kriyiq masinchikkunatapis wasinpi
nillapa kuytakanaykillapapaq, chay samachin. Chaynulla kay pwiblupa
PDQDDOOLQNXQDWD\DƚKDFKLNXTNXQD‫ێ‬ tisurirun Erasto, chaynulla ukninchik
manta. Chay paykunaqami ukman Cuartupismi saludashunllapa.
\DƚKDFKLNX\NXQDWD\DƚKDFKLU, 24੅Jesucristumi tukuy qamkunata

XNQLQFKLNNXQDZDQPDQDVKXPDTWD‫ێ‬ llakipar, yanapashunqallapa. ¡Chaynumi


nachu rikanachimayanchik. Chaqa kanqa!
chay runakunaqami, FKD\\DƚKDNX‫ێ‬
shaykillapataqa kuntrar, ukman Pablumi kay kartata tukchinanpaq
PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXQOODSD. Dyusta kusata alaban
Chayraykumi chay paykunawanqa 25੅Kananqa Taytanchik Dyusta
DPDSLƚKXQDNX\OODSDFKX. 18੅Chaqa alabashunllapa. Chaqa payqami allita
paykunaqami Amitunchik Jesucristo Jesucristupi kriyir kawsanallapapaq
munashanta mana rurarchu, yanapamanchikllapa. Payqami kusa
munashanlata rurar kawsanllapa. unaymanta-pacha Israel runakunata
Paykunaqami kusala shumaqta rimaq chaynulla mana Israel runakunatapis
tukurla, chay manaraq allita imanu washananpaq yarpuran. Piru
intrakaqkunataqa dasna ingaxDQ‫ێ‬ chaynu yarpurmapismi, DFKNDW\LPSXWD‫ێ‬
llapa. 19੅Ukniykuna, tukuylami raq mana mayqantapis intrachiranchu
\DƚKDQOODSDTDPNXQDTDPL'\XV tukuy runakunata washayanqa nirqa.
nishanta allita kasuq runakuna 26੅3LUXNDQDQTDPLLQWUDFKLPDVKDQ‫ێ‬

kankillapa nir. Chaymi kusata chikna imanu washakananpaq nirmapis.


aligriyani. Piru munanimi allin Chaymi nuqakunaqa, XQD\ULPDTQLQ‫ێ‬
kaqkunalata rurar, ama chay mana kuna iskribishannulla tukuy tyimpupaq
DOOLQNDTNXQDWDTDUXUDQD\NLOODSDSDT‫ێ‬ kawsaq Dyusninchik munashannulla
chu. 20੅&KD\QXDOOLQODWDUXUDWNLOODSD‫ێ‬ allita intrachishuyanillapa, mana Israel
qami, NXVDVKXPDTWDNDZVDFKLPDT‫ێ‬ runakunata, FKD\QXOOD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬
QLQFKLN7D\WD'\XVTDGDVQD\DQDSD‫ێ‬ matapis Jesucristupi imanu kriyir
shunqallapa, dyablupa mantaqnin washakanaykillapapaq nir. 27੅Chaymi
Satanasta binsir saruƚKDQD\NLOODSD‫ێ‬ Jesucristurayku, WXNX\LPDWD\DƚKDT
paq. Taytanchik Dyusta tukuy tyimpupaq
Amitunchik Jesucristo kusata llakipar alabashunllapa.
yanapashunqallapa. Chaynumi kanqa.

p¬16.16 Kusa rispituwan shumaqta saludanakuyllapa nirqami niyan, unaykuna muchanakur


saludanakuq kashanrayku.
1 Corintios
3DEOXPLSXQWDNDTNDUWDQWDNDƚKDQ
Corintupi kriyiqkunaman
Corinto pwibluqami Grecia nasyunpi, prubinsya Acayapi kaq. Corintuqami kusala
atun pwiblu karan. $SXVWXO3DEORPDQDUDTFKD\&RULQWRSZLEOXPDQƚKD\DWLQTDPL,
PDQDPD\TDQSLV-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWDTDFKD\SLTD\DƚKDFKLNXVKDOODSD‫ێ‬
raqchu karan. &KD\PLFKD\PDQ3DEORƚKDU\DƚKDFKLNXWLQTDDFKNDUXQDNXQD
kusalata kriyiranllapa. Chayraykumi Pabluqa uk añu-y-midyuta chaypiqa taran
NUL\LTNXQDWDPDVWD\DƚKDFKLULPD. Corintupi Pablo katin imakuna pasashanta mas
intrakanarqa, liyishun Hechos 18.1-17.
3LUXFKD\QX3DEOR\DƚKDFKLNXWLQ-HVXFULVWXSLNUL\LTNDUOODSDPDSLVPL, mana Dyus
munashannuchu kawsaranllapa. &KD\PLSD\NXQDSXUDƚKLTQLQDNXUDQOODSD(1.10-17;
3.1-4); NXVD\DƚKDT\XSD\WXNX\DUDQOODSD(3.18-23); Pabluta juraparanllapa:
“Mana allinta rurayan” nir (4.1-21); kusa saqra uchapi taq kriyiq masinllapawan
mana imatapis rimar ima kawsaranllapa (5.1-13); mana kriyiq karguyjunkunapa
naypanman dinunsyanakuqllapa (6.1-11); warmi kar, runa karpis ukwan ukwan
punuyta munaqllapa ima (7.1-7). Chaynumi chay yanqa dyus nishanllapakunaman
D\FKDWDƚKXUDVKDQOODSDWDPLNXTOODSD(8.1-13; 10.14–11.1). Chaynullami Pablo
apustul katinmapis mana kwintacharanllapachu (9.1-27). Chaynumi warmikunapis
runanta mana kasuranllapachu (11.2-16). Chaynullami uchayjun karllapamapis
Santa Mikunanta mikuqllapa ima (11.17-34). Chaynullami Santu Ispiritu
yanapatinmapis mana kwintacharanllapachu (12.1-31); manami imanu
OODNLSDQDNX\PDWDSLV\DƚKDUDQOODSDFKX(13.1-13). Chaynullami mana
LQWUDND\DVKDQOODSDULPD\NXQDSLULPDU'\XVSDTPDSLV\DƚKDFKLNXUDQOODSD
(14.1-40). Chaymi ashwan chay wanushakuna kawsamunanpaq kaqmatapis, mana
kriyiranllapachu (15.1-58).
Chaynu kawsashanllaparaykumi, DSXVWXO3DEOXTDND\NDUWDWDNDƚKDUDQ,
Amitunchik Jesucristupaq allita intrakananllapapaq. Chaynu Jesucristupa shumaq
rimayninta wakinkuna mana allita intrakanatinllapamapismi, Pabluqa intrachiran
mayqanpis allita kriyitinllapa Tayta Dyusqa washanqa tukuy uchanllapamanta nir
(1.18–2.16). Chaynullami intrachiranpis masayjun kaqkunapaq, mana masayjun
kaqkunapaq (7.8-40), FKD\QXOODXIULQGDWDƚKXUDQDQOODSDSDTLPD(16.1-4).

353
1&RULQWLRV੄1 354

Pablumi saludakun shamunankaman. 8੅Taytanchik Dyus


yanapashutinllapami, maydiyapis
1
1੅Taytanchik Dyus munasha katinmi,

Jesucristo akramasha apustulnin shachinakunkillapa tukuy mana allin


kanaypaq. Chaymi nuqa Pablo kriyiq imakunamanta, maydiya Amitunchik
masinchikllapa Sosteneswan pulla kar, Jesucristo shamunan diyakaman.
2੅kay kartata iskribimuni qamkuna Chaynuqami, mana mayqanpis
Corinto pwiblupi, Taytanchik Dyuspi uchayjun kanki nishunqallapanachu.
9੅Taytanchik Dyusmi tukuy imata
kriyiqkunaman. Chaqa qamkunata,
FKD\QXOODXNODZOXJDUNXQDSL-HVXFULV‫ێ‬ arnikushantapis kumplin. Chaqa
tupi allita kriyiqkunawan pullatami, payllami akramashanchikllapa, Wamran
Taytanchik Dyusqa akrashurllapa paypa Amitunchik Jesucristuwan pullana kusa
allin kaqninkunapaqna riqsishushallapa. shumaqta kawsanallapapaq.
Chaynuqami ruraran tukuyla pay 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQXN\DUSX\OD
PXQDVKDQODWDQDUXUDUNDZVDQD\NLOODSD‫ێ‬ kananllapapaq
paq. Chaqa tukuyla kriyiqkunapami
10੅Kriyiq masiykuna, Amitunchik
$PLWXQFKLN-HVXFULVWXTD$PLWXQFKLN‫ێ‬
llapalla. 3੅&KDTDQXTDTDPL7D\WDQFKLN‫ێ‬ Jesucristupa shutinpimi qamkunata
llapa Dyusman, chaynulla Amitunchik kusalata rugar nishunillapa: Imata rurarpis
Jesucristumanpis mañakuni llakipar DPDFKLTDQFKDQDNXULPDFKXPD\TDQQLNL‫ێ‬
tukuy imapi yanapashutinllapa llapapis chayllata yarpur, llakipanakur ima
shumaqta kawsanaykillapapaq. kawsayllapa. 11੅Kaytaqami ukniykuna
chaynu nishunillapa, ukninchik Cloepa
Pablumi Dyusta payji nin wasinmanta kaqkuna willamashallapa
4੅Taytanchik Dyustami nuqaqa waran katin. Chaqa nimashallapami, TDPNXQDTD‫ێ‬
waran mana shaykuq qamkunapaq shi mana shumaqtachu tar anyanakur ima
kusata payji nini. &KDTD-HVXFULVWXUD\‫ێ‬ kawsankillapa nir. 12੅&KD\VKLTDPNXQD‫ێ‬
kumi, NXVDWDOODNLSDU\DQDSDVKXVKD‫ێ‬ manta wakinnikikunaqa kaynu ninakur
llapa. 5੅Chaynullami Jesucristurayku, tankillapa: ´1XTDPL3DEOR\DƚKDFKLNX‫ێ‬
Tayta Dyusqa kusata yanapashushallapa shanpi kriyini” nir. Ukkuna-shuypaqashi
kusala intrakaqkuna kar, paypaq imanu ninllapa: ´1XTDPL$SRORV\DƚKDFKLNX‫ێ‬
ULPDULPD\DƚKDFKLNXQD\NLOODSDSDTTD. shanpi kriyini” nir. Chaynulla ukkunapisshi
6੅Kaykunaqami chaynuqa kasha ninllapa: ´1XTDPL3HGUR\DƚKDFKLNXVKDQSL
-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTD kriyini” nir. Qashan wakinkunapisshi
FKLTDSNDVKDQLU\DƚKDQD\NLOODSDSDT. ninllapa: ´1XTDPL&ULVWR\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
7੅Chaymi Tayta Dyusqa uknikillapata lapi kriyini” nir. 13੅¿Imapaqta chaynuqa
imata ruranaykillapapaq, chaynulla ninkillapa? $PDPLFKD\QXTDWXNX\OODSD‫ێ‬
uknikillapata-shuypaqa uktana rurar chu. Chaqa ¿Jesucristuchu ukla karmapis
\DQDSDQDNXQD\NLOODSDSDTQLVKXVKDQ‫ێ‬ wakman kayman shikwakasha? ¿0DQDTD‫ێ‬
llapanumi rurayankillapa. Chaynu chu, QXTD3DEORTDPNXQDWDZDVKDVKXQD\‫ێ‬
karmi, mana mayqannikillapapis llapapaqqa wanuray? ¿0D\TDQQLNLOODSDOOD‫ێ‬
yanqalla yupaychu kankillapa. qachu nuqapa shutiypi shutikuraykillapa?
Ashwanmi tukuynikillapa imata ¡Manami!
14੅Chaynu katinqa, imapaqtaq
ruranaykillapapaq nishushanllapanulla ¿
rurar ima, kusata yarakunkillapa wakinnikillapaqa chiqanchanakur,
maydiya Amitunchik Jesucristo nuqalapi kunfyakankillapa? Chaqa
355 1&RULQWLRV੄1

wakinnikillapata shutichirmapismi, FKD\QXOODSLVND\SDFKDSLNDTLPDNXQD‫ێ‬


PDQDQXTDSDVKXWL\SLFKXVKXWLFKLNX‫ێ‬ ODSDT\DƚKDTNXQDTD? Chaqa tukuy chay
shallapa kani. Ashwanmi Crispuwan runakunataqami, Tayta Dyusqa tikrasha
Gayulata shutichishaypaq Tayta Dyusta yanqa illaqllata rimaq runakunapaq.
kusalata payji nini. 15੅Chaymi mana 21੅'\XVPLNXVD\DƚKDTNDU, tukuy kay

PD\TDQSLVTDPSDVKXWLNLSLPLVKXWLNX‫ێ‬ pachapi kawsaqkunaqa, NXVD\DƚKDT,


ray nir, nuqalapi kunfyakaytaqa yarpuq intrakaq ima karmapis, amana
puytinqallapachu. 16੅Piru qunqashami payta riqsinanllapapaq niran. Piru
kasha kani. Allita yarputiyqami DVKZDQPL-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNX‫ێ‬
(VWHIDQDVSDD\OOXQNXQDWDSLVVKXWLFKL‫ێ‬ VKDQSLWXNX\VKXQTXQZDQNUL\LTNXQD‫ێ‬
ray. 3D\NXQDPDQWDPDVVKXWLFKLVKD\WD‫ێ‬ lami washakananpaq niran, michka
qami mana yarpunichu. 17੅Chaqa allita \DƚKDTUXQDNXQDFKD\WDPDQDNZLQWD‫ێ‬
nishaykillapa: Jesucristuqami akrarqa chatinllapamapis.
mana nimaranchu rir shutichikuy nirqa. 22੅&KDTD,VUDHOUXQDNXQDTDPLPLODJUX‫ێ‬

$VKZDQPLNDƚKDPDUDQSD\SDVKXPDT kunalata rikayta munanllapa. Nataq


ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXWL\NUL\LU mana Israel runakuna-shuypaqa, kusala
washakananllapapaq. Piru manami uk \DƚKDTNXQDND\WDPXQDQOODSD. 23੅Piru
NXVDODWD\DƚKDTUXQDULPDU\DƚKDFKL‫ێ‬ QXTDNXQDTDPL\DƚKDFKLNXQLOODSD
NXQFKD\QXFKX\DƚKDFKLVKXUD\OODSD. imanu Jesucristo kruspi wanur
&KDTDFKD\QX\DƚKDFKLNXWL\TDPL, NDZVDPXVKDQSLNUL\LUODZDVKDNDQDQ‫ێ‬
QXTDODSLNXQI\DNDUPDQDLQWUDNDQD\NL‫ێ‬ llapapaq. &KD\QX\DƚKDFKLNXWL\OODSDPL
llapatachu, Jesucristo kruspi Israel kaq runakunaqa piñakur nin,
ZDQXVKDQSLNUL\LUODPLZDVKDNDQFKLN‫ێ‬ ¿imanutaq Dyus Akrashan Cristun karqa
llapa nirqa. askwintalla wanusha kanqa? nir.
Chaynulla mana Israelmanta kaq
Jesusmi intrachimanchik Dyusmi runakunata-shuypaqami yanqa uk
SXGLUQL\MXQ\DƚKD\QL\MXQQLU \DUX\DVKD\DƚKDFKLNX\D\PDQOODSD
18੅Piru Jesucristumi kruspi wanuran yupay yarpuchin. 24੅Piru Jesucristupi
ZDVKDPDQDOODSDSDTQLU\DƚKDFKLNXVKD‫ێ‬ kriyiqkunataqami, Israel runakunata,
llapaqami, chay mana washakananpaq chaynulla mana Israel runakunamatapis
kaq runakunataqa yarpuchin yanqa washamashanchikllapa. Chaynuqami,
yaruyasha rimayachuwan yupay. Piru intrachimanchikllapa imanumi Dyusqa
tukuy nuqanchikkuna washakanapaq kusala pudirniyjun, \DƚKD\QL\MXQQLU.
kaqkunapaqqami, Tayta Dyuspa 25੅Chaynu katinmapismi wakinqa mana

pudirnin kar washamanchikllapa. intrakananllapachu imanumi Tayta


19੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬ '\XVNDƚKDPXUDQ:DPUDQWDZDVKDPD‫ێ‬
pimi, chay kusa kani niqkunapaqqa nallapapaq nirqa. 3LUXPDQDNZLQWDFKD‫ێ‬
kaynu nin: tinllapamapismi Tayta Dyusqa kusala
´&KD\NXVD\DƚKD\QL\MXQNDTNXQDWDPL pudirniyjun, FKD\QXOOD\DƚKD\QL\MXQ
\DƚKD\QLQWDNLWDVKDT. kay pachapi kaq runakunamantaqa.
Chaynulla chay paykunallamanta 26੅Kriyiq masiykuna, allita kwintata

intrakanan kaqkunatami qukayllapa imanu katkillapami Dyus


nuqaqa mana munashaqchu” nir. akrashushanllapapaq. Piru yaqqa
20੅ 0D\SLWDTFKD\NXVDOD\DƚKDT tukuynikillapami, wakin runakunapa
¿
runakuna, FKD\QXOOD\DƚKDFKLNXTNXQD, rikayninpiqa mana kwintachaypaqla,
1&RULQWLRV੄1੄2 356

PDQDNXVD\DƚKD\QL\MXQ, chaynulla \DƚKDVKD\ODWD\DƚKDFKLVKXQD\OODSDSDT


mana riqsikasha katkillapamapismi nisha karay. 3੅Piru qamkunaman
Tayta Dyusqa akrashuranllapa. VKDPXUTDƚKDPXUD\NXVDOLWDOOD\XSD\
27੅Nishaykillapapis: Tayta Dyusqami kusata manchakur ima, imanupiqaƚKL
FKD\NXVD\DƚKDT, chaynulla kusala PDQDDOOLWD\DƚKDFKLNXWL\PDQD
SX\WLTNDQLQLTNXQDWDSLQTD\SLGLMDQDQ‫ێ‬ kriyinqallapachu nir. 4੅Chayrayku
paq, ND\SDFKDSLPDQDNZLQWDFKD\D‫ێ‬ Jesucristumi washamanchik nir
shanllapata, FKD\QXOODPDQD\DƚKDT, \DƚKDFKLVKXUOODSDTD, PDQDPLQXTDOOD‫ێ‬
mana puytiqpaq riqsiyashanllapakunata PDQWDNXVDOD\DƚKD\QL\MXQNDUFKX
akrasha. 28੅Chaynullami Dyusqa, kay \DƚKDFKLVKXUD\OODSD. Ashwan Santu
SDFKDSLTDFKD\NXVD\DƚKDT, kusa Ispiritu pudirninwan yanapamatin
puytiq runakunata dijar, chay mana \DƚKDFKLNXWL\PL, kwintata qukar
kwintachashanllapa runakunata kriyiraykillapa. 5੅Chaynu kriyirqami
akrasha, paypa wamrankuna NZLQWDWDTXNDUD\NLOODSD'\XVSXGLUQLQ‫ێ‬
kananpaqqa. 29੅Chaynuqami, Tayta wan yanapamashalami washakayta
Dyuspa naypanpiqa manana mayqanpis puytinchik, PDQDUXQDNXQDSD\DƚKD\‫ێ‬
payllapaq alabakaytaqa puytinqanachu. ninpi kriyirlachu nir.
30੅Piru Tayta Dyusqami llakipakuq kar,

kusala uchayjun kashallapamapis, Santu Ispiritumi Dyuspaq


Jesucristurayku llakipamarninchik intrachimanchik
mana uchayjunpaqnachu riqsir, SXOODNX‫ێ‬ 6੅Piru chay allitana kriyiqkunataqami,
mashanchikllapa. &KD\PL-HVXFULVWX‫ێ‬ '\XVSDTTDDOOLWDQD\DƚKDFKLQLOODSD,
rayku intrakayta puytinchik imanumi Dyuspaq kusa intrakaqkunana
Taytanchik Dyusqa washamanchik kananllapapaq. &KDTDFKD\\DƚKDFKLNX‫ێ‬
nirmapis. 31੅Chaymi Tayta Dyus kusata shayllapaqa, manami yanqa runakunapa
yanapamashanchikrayku, paylata \DƚKD\QLQFKX. Chaynulla manami kay
alabashunllapa. Chayraykumi Dyus pachapi mantakuqkuna maydiyaqa
nitin iskribikashakunapiqa nin: WXNXND\DQTDFKD\NXQDSD\DƚKD\QLQ
“Taytanchik Dyusqami kusala imachu. 7੅$VKZDQPLFKD\ZDVKDNDQD\‫ێ‬
pudirniyjun nir NLOODSDSDT\DƚKDFKLNXVKD\NXQDTD,
paylata alabayllapa, ama PDQDPD\TDQSLV\DƚKDWLQ, Tayta Dyus
qamkunalla alabakarchu” nir.੆a payla yarpushankuna. Chaqa payqami
PDQDUDTND\SDFKDPDWDSLVUXUD\DUDT‫ێ‬
Jesucristumi kruspi wanuran chu yarpushana karan, maydiyaqa
uchanchikllaparayku washakar paywan pulla kayashunllapa

2
1੅Pirukriyiq masiykuna, Taytanchik nir. 8੅Dyus tukuyta washamanallapapaq
Dyus imanumi washamayninchikta yarpushankunataqami, kay pachapi
PXQDQQLU\DƚKDFKLVKXTOODSDVKDPXUTD, mantakuqkunaqa mana mayqanninpis
PDQDPLLPDQXWDTXNNXVDOD\DƚKDT intrakaranllapachu. Chaqa paykuna
UXQDULPDQFKD\QXULPDUFKX\DƚKDFKL‫ێ‬ chay washakananllapapaq chayta
shurayllapa. 2੅Ashwan qamkunawan intrakashallapa karqami, kusala shumaq
karqami Jesucristo uchanchikmanta allinla Amitunchik Jesucristutaqa mana
washamanallapapaq wanuran nir wanuchinanllapatachu kruspi klabarqa.

a¬1.31 Rikashun Jeremías 9.24.


357 1&RULQWLRV੄2੄3

9੅&KD\UD\NXPL'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬ 14੅3LUX6DQWX,VSLULWXLQWUDFKLNXQD‫ێ‬

kunapiqa nin: shantaqa, mana Santu Ispirituwan


“Tayta Dyusqami, payta munaq kaqkunaqa mana kriyinanllapachu.
wamrankunapaqqa, Chaqa paykunataqami yarpuchinllapa
kamkachishana uk kusala shumaq yanqa uk yaruyasha rimayanman yupay.
lugarta, $VKZDQPL6DQWX,VSLULWXLQWUDFKLNX‫ێ‬
ZDVKDNDTNXQDTDFKD\SLNDQDQ‫ێ‬ shantaqa, paywan kaqkunala intrakayta
llapapaq. puytin. 15੅Chaymi Santu Ispirituwan
Piru chaytaqami mana mayqanpis kaqkunaqa, imatapis allita rikar
rikashachu, X\DSDVKDOODSDODPD‫ێ‬ \DƚKD\WDSX\WLQ. Piru mana Santu
pischu. Ispirituwan kaqqa mana imatapis rikar
&KD\QXOODPDQDPLLQWUDNDVKD‫ێ‬ \DƚKDPD\QLQFKLNWDSX\WLQOODSDFKX,
llapalamapischu” nir. allinpichu kanchik manaqachu mana
10੅3LUXXQD\WXNX\FKD\PDQDLQWUDND‫ێ‬ nir. 16੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬
yashanchikkunataqami, Tayta Dyusqa, kunapiqami nin:
6DQWX,VSLULWXQZDQLQWUDFKLPDVKDQFKLN‫ێ‬ “Manami mayqanpis, '\XV\DUSX\D‫ێ‬
llapana. Chaqa Santu Ispirituqami tukuy VKDQWDTD\DƚKD\WDSX\WLQFKLN‫ێ‬
LPDWD\DƚKDQ, FKD\QXOODPL\DƚKDQSLV llapachu.
Dyus imata yarpuyashanta, UXUDQD\D‫ێ‬ Chaymi mayqanpis paytaqa mana
shanta ima tukuyta. imatapis kaynu kaynu ruray nir
11੅ Ma, tapushaykillapa! Uk runachu, \DƚKDFKL\WDTDSX\WLQFKLNOODSD‫ێ‬
¡ ¿
uk runa masin ima yarpuyashanta chu”
\DƚKD\WDSX\WLQPDQ? ¡Manami! Uk Piru ashwan nuqanchikkunaqami Santu
runaqami yarpuyashantaqa paylla Ispiriturayku, Amitunchik Jesucristo
\DƚKDQLPDWDPL\DUSX\DQQLUPDSLV. imanutaq yarpun, chaynu yarpur
&KD\QXOOD7D\WD'\XVSDSLV,VSLULWXQ‫ێ‬ intrakayta puytinchik Taytanchik
ODPL\DƚKDQLPDWDPLSD\TD\DUSXQ Dyuspaqqa.
nirmapis. 12੅Chaymi Taytanchikllapa
Dyusqa, 6DQWX,VSLULWXQWDTXPDVKDQ‫ێ‬ 3DEOXPLPDVWD\DƚKDFKLNXQXN
chikllapa, allita intrakanallapapaq yarpuyla kananllapapaq

3
imanutaq payqa kusalata llakipar 1੅Kriyiq masiykuna, Jesucristupi

tukuyta dibaldila washamanchikllapa allita kriyinaykillapapaq nuqa


nir. &KD\QX,VSLULWXQWDTXPDVKDQFKLN‫ێ‬ \DƚKDFKLVKXUOODSDTD, PDQDPL-HVXFULV‫ێ‬
raykumi, nuqanchikkunaqa manana tupi kriyiqta yupaychu willashurayllapa.
yarpuyta puytinchiknachu chay mana $VKZDQPLLPDQXWDTWDNVKDZDPULWX‫ێ‬
kriyiqkuna yarpuyan chaynuqa. mataqa kusa shumaqlata willar ima
13੅7XNX\ND\NXQDWDPL\DƚKDFKLNXQL‫ێ‬ intrachinchik, FKD\QXPL\DƚKDFKLVKX‫ێ‬
llapa, '\XVSD6DQWX,VSLULWXQ\DƚKDFKL‫ێ‬ UD\OODSD-HVXFULVWXSDTDOOLWDLQWUDNDQD\‫ێ‬
mashanllaparayku. Manami nuqakuna killapapaqqa. 2੅Chaynumi qamkunataqa
PXQDVKD\OODSDQXOOD\DƚKDNXVKD\OODSD‫ێ‬ NXVDVKXPDTODWD\DƚKDFKLVKXUD\OODSD,
WDFKX\DƚKDFKLNXQLOODSD. Ashwanmi imanutaq uk ñuñuq wamritumataqa,
Santu Ispiritu, 7D\WD'\XVSDTLQWUDFKL‫ێ‬ lichilata upyachir mana jwirti mikuyta
mashanllapata, intrachikunillapa chay qaranchikchu chaynu. &KDTDTDPNXQD‫ێ‬
allita kriyir, 6DQWX,VSLULWXZDQNDTNXQD‫ێ‬ qari, jwirti mikuyta mana mikuyta
taqa. puytiq yupay, PDQDUDTDOOLWDLQWUDND\‫ێ‬
1&RULQWLRV੄3 358

taqa puytiraykillapachu. ¡Chaynullami allinta rurasha katiyllapaqa, allintami


kananmapis manaraq puytinkillapachu! rurashaykillapa nimanqallapa. Piru
3੅ Chaqa qamkunaqa imanutaq chay mana allinta rurasha katiyllapaqami,
¡
mana kriyiq runakuna kawsan, FKD\QX‫ێ‬ mana allintachu rurashaykillapa
llaraq kawsankillapa! &KD\PLTDPNXQD‫ێ‬ nimanqallapa. 9੅Piru nuqakunaqami
pura inbidyanakur, ukmanta willanakur Dyuspaqqa chaylla sirbikuqninla
ima tarqa ¿PDQDFKXXQD\NDVKD\NL‫ێ‬ kanillapa. Chaymi qamkunapis
llapanulla kawsayankillapa? 4੅Chaymi Dyusllapaq kar, FKD\ƚKDNUDWDUSXNDVKD
kaynu ninakunkillapa: “Nuqaqami chay yupay, chaynulla chay wasi
3DEOR\DƚKDFKLNXVKDQSLNUL\LQLµQLU. llutakaq qallarisha chay yupay
Nataq uknikillapaqa nin: kankillapa.
“Nuqa-VKX\SDTD$SRORV\DƚKDFKLNX‫ێ‬ 10੅Nuqatami, Tayta Dyusqa uk kusa

shanpi kriyini” nir. Chaynu ninakur DOOLWDOOXWDNXTWD\XSD\DNUDUNDƚKDPD‫ێ‬


kawsarqami, LPDQXWDTXQD\NDZVD\D‫ێ‬ ran, -HVXFULVWXSDTSXQWDWD\DƚKDFKLVKX‫ێ‬
shaykillapanulla kawsayankillapa. nayllapapaq. Chaymi nuqaqa imanutaq
5੅Ma tapushaykillapa: Apoloswan, wasita shachinapaqqa puntataqa
¿
nuqa Pabluqa imataq kanillapa kusalata simintuta itanchik, chaynumi simintuta
XNQL\OODSDSLXNQL\OODSDSL\DUSXSD‫ێ‬ LWDT\XSD\-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKX‫ێ‬
kunaykillapapaqqa? &KDTDQXTDNXQD‫ێ‬ rayllapa. Chaymi chay simintu
qami Dyuspa sirbikuqninkunala kar, LWDVKD\SDDQDQSLQDXNNXQDTDOOXWDNX‫ێ‬
-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXQLOODSDSD\SL yan. Piru chaynu llutakurqami, allita
kriyinaykillapapaq. Chaymi Amitunchik yarpur llutakunqa, DOOLQWDFKXOOXWDNX‫ێ‬
LPDWDPLUXUDQD\OODSDSDTQLPDVKDQ‫ێ‬ yan manaqachu mana nir. 11੅Chaqa uk
llapanullami ruranillapa. 6੅Chaymi Tayta llutakuq karmapismi, llutakunanpaqqa
'\XVTDTDPNXQDPDQSXQWDWDNDƚKDPD‫ێ‬ manana kambyayta puytinnachu chay
UDQ\DƚKDFKLVKXQD\OODSDSDT. &KD\QX‫ێ‬ simintu itakashataqa. Chaqa chay
qami, uk simillitata tarpukuq yupayna simintu itakasha chayqami, Jesucristo.
karay. Nataq Apolosta-shuypaqa Tayta 12੅Chaymi kay llutakuq qallarishanpa

Dyusqa niran, FKD\\DƚKDFKLVKXVKD\‫ێ‬ ananpiqa, DOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDTD


OODSDWDPDVDOOLWD\DƚKDFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬ llutakuyta puytinqa uruwan, platawan,
paq. &KD\QXPDV\DƚKDFKLNXUTDPL kusala shumaq rumikunawan ima.
Apolosqa chay tarpushay simillitata Chaynullami chay mana allinta
parquq yupayna karan. Piru chay \DƚKDFKLNXTNXQDTDUXUD\WDSX\WLQTD
simillitata winachiq chay-shuypaqami qirulawan, shukchalawan, SDMDNXQDOD‫ێ‬
Tayta Dyus karan. 7੅Chaynu katinmi, wan ima. 13੅Piru chay tukuy imanu
tarpuq chay, chaynulla parqukuq \DƚKDFKLNXVKDQFKLNNXQDWDPL'\XV,
FKD\PDSLV\DQTDULNDULPDUXUDQD\‫ێ‬ MZLV\XGL\DSLTDULNDU\DƚKDQTD
llapalapaq kanillapa. Piru tukuyta rikar ninawan. Chaymi chay ninaqa chay
winachiq chayqami Taytanchik Dyus DOOLQWD\DƚKDFKLNXVKDFKD\WDTDPDQD
payla. 8੅Chaymi chay tarpukuq yupay imanachinqapischu. Piru chay mana
\DƚKDFKLNXTFKD\, chaynulla chay DOOLQWD\DƚKDFKLNXVKDFKD\WD-shuypaqa
SDUTXNXT\XSD\\DƚKDFKLNXTPDSLV, limpu rupachir chinqachinqa. 14੅Chaymi
chaylla kanillapa Tayta Dyuspaqqa. Piru FKD\PD\TDQNXVDDOOLQWD\DƚKDFKLNX‫ێ‬
chaynu katinmapis Tayta Dyusmi sha katin, QLQDPDSLVPDQDLPDQDFKL‫ێ‬
maydiyaqa imata rurashayllapanulla, tinqa, Tayta Dyusqa allintami
359 1&RULQWLRV੄3੄4

rurashayki ninqa. 15੅Piru mayqanpis yanqa mana kanman yupay” nir.


PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXVKDNDWLQ, chay 21੅Chayraykumi, qamkuna runapa
\DƚKDFKLNXVKDQWDOLPSXQLQD \DƚKD\QLQWD\DƚKDNXUTD, ama
rupachitin-shuypaqa, tukuy chay ninkillapachu, paywan kar kusala
\DƚKDFKLNXVKDQNXQDTDOLPSX \DƚKDTLPDNDQLQLUTD. Chaqa Tayta
tukukanqa. $VKZDQFKD\\DƚKDFKLNXT Dyus tukuy imapa amunwanna karqa,
chaylami kriyishanraykula washakanqa ¿LPDSDTWD\DQTDUXQDNXQDSL\DUSXSD‫ێ‬
nina rurimanta alsakaq yupaylana. kunkillapa? 22੅&KDTD\DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬
16੅ 0DQDFKXTDPNXQDTD\DƚKDQNL‫ێ‬ llapanu nuqa Pabluta, Apolosta, FKD\QX‫ێ‬
¿
llapa Dyuspa wasin yupay kankillapa OOD3HGUXWDSLVPL7D\WD'\XVNDƚKDPD‫ێ‬
nirqa? Chaynulla ¿PDQDFKX\DƚKDQNL‫ێ‬ UDQOODSDTDPNXQDWD\DƚKDFKLVKXQD\‫ێ‬
llapa Tayta Dyuspa Santu Ispiritun llapapaq. Chaymi sirbishuqnikillapa
qamkunapi kawsan nirqa? 17੅Dyuspa kanillapa. Chaynullami tukuy kay
wasin kaqkunaqami, kusala shumaq, pachapi kaqta, kawsayta, wanuyta,
kusala allin ima. Piru chaynu, Dyuspa kanan diyata, maydiyatapis pay
wasin yupay katkillapa, mayqan mana qumashanchikllapa. Chaymi
allita kriyiq shamur, NUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ &ULVWXZDQQDNDUTDDPDPDVLPDNXQD‫ێ‬
manta chiqanchashutinllapaqami, paq yarpupakurnachu kawsashunllapa.
chayta rurashanllaparayku Tayta 23੅Chaqa qamkunaqami Cristupana

Dyusqa kusala mana allinta rurar kankillapa. Nataq Cristo-shuypaqa


tukchinqa. Chaqa Dyuspaqqami Tayta Dyuspana.
qamkunaqa kusala shumaq allinla wasin
kankillapa. 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQ
18੅$PDPLTDPNXQDOOD\DƚKD\DVKD\‫ێ‬ apustulkunata kasunanllapapaq

4
kipi kunfyakar ingañakankillapachu. 1੅Qamkunami riqsimankimanllapa
Qamkunamanta mayqannikillapa chay -HVXFULVWXSD\DƚKDFKLNXTQLQNXQD‫ێ‬
UXQDNXQD\DƚKD\DVKDQWD\DƚKDNXVKD lapaq. Chaynulla riqsimankimanllapapis
karqa, DPDFKD\\DƚKD\DVKD\NLSL nuqakunataqami akramashallapa, Tayta
kunfyakarchu, 7D\WD'\XVODSDT\DUSXQ‫ێ‬ Dyus unaymanta-pacha imanu
kimanllapa. Chaynu karqami Tayta washamanallapapaq payla yarpushanta
'\XV\DQDSDVKXWLQOODSDFKLTDS\DƚKDT‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNDQLOODSD, nir. 2੅Piru
paqna tikrakankillapa. 19੅&KDTDPD\TDQ‫ێ‬ nishaykillapa: 0D\TDQWDSLVXNPDQWDT‫ێ‬
SLVUXQD\DƚKD\DVKDQWD\DƚKDNXVKD nin imata rurananpaq nir akratinqa,
kaqqami Dyuspaqqa mana kanman chay akrakasha chayqa imatapis
yupay. Chayraykumi Dyus nitin karanlata ruran. 3੅Chaymi nuqamataqa,
iskribikashakunapiqa nin: Tayta Dyus mantamaqniy kar, DNUDPD‫ێ‬
´.XVDWD\DƚKDTNDU, PDVLPDNXQDWD‫ێ‬ UDQSD\SDT\DƚKDFKLNXQD\SDT. Chaymi
SLVUXUD\WDSX\WLQLQLTNXQD‫ێ‬ nuqaqa karanlata rurasha katiy,
tami, qamkuna, FKD\QXOODFKD\PDQWDNXT‫ێ‬
Dyusqa mana chay yarpuyashannu NXQDPDSLVPDQDQLPD\WDSX\WLQTD‫ێ‬
rurananpaqqa dijanchu”. llapachu mana allinta rurashayki nirqa.
20੅Chaynullami ninpis: Chaynulla manami nuqallamapis
´$PLWXQFKLNPL\DƚKDQ, chay kusa allintami rurayani, manaqa mana
\DƚKDTNDQLQLTNXQDSD\DUSX\‫ێ‬ allintachu rurayani nikayta puytinichu
ninqa 4੅3LUX\DUSX\QL\SLTDPLPDQDXFKD\MXQ‫ێ‬
1&RULQWLRV੄4 360

chu kani. Chaynu nirqami, mana shallapa, XFKD\OODSDUD\NXZDQXQD\‫ێ‬


nishunayanillapachu Dyuspaqqa kusala llapapaq yupay. Chaynullami kusata
allin kar mana uchayjunnachu kani qischakar imaqa tukuylapaq, DQJHONXQD‫ێ‬
nirqa. Chaqa imanu katiymapismi, paq, chaynulla runakunapaq imaqa,
$PLWXQFKLN-HVXFULVWRULNDU\DƚKDPDT‫ێ‬ kusala rikakuypaq yupay katiyllapa
niyqa. 5੅Chayraykumi, chay tukuy rikakumanllapa. 10੅Nuqakunaqami,
imamanta rikamaqninchik manaraq &ULVWXSDT\DƚKDFKLNXWL\OODSDTD, \DUX\D‫ێ‬
ƚKDPX\DWLQTD, DPDUDTQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ shapaq yupay rikamanllapa. Nataq
OODULNDU\DƚKDQDNXVKXQOODSDFKX. qamkuna-shuypaqa, &ULVWXSDT\DƚKDNX‫ێ‬
Ashwanmi yaraskishunllapa Amitunchik shaykillaparaykuqa, NXVDODLQWUDNDT‫ێ‬
Jesucristo shamur, chay tutaparaqllapi kunapaq riqsikankillapa. Chaynulla
kar pakaplla tukuy rurashanchikkunata, nuqakunaqa kusala litalla kaymanllapa
yarpuyashanchikkunamatapis shutiman yupay riqsikanillapa. Nataq
rikarichinankaman. Chaymi chaypiraq qamkuna-shuypaqa kusala jwirti
7D\WD'\XVTDLPDQXLPDQXNDQDOODSD‫ێ‬ kayankillapa kanman yupay kankillapa.
paq nir, SD\PXQDVKDQODWDUXUDVKDNXQD‫ێ‬ Nuqakunaqami kusala disprisyadu
taqa kusata alabamashunllapa. kanillapa, qamkunata-shuypaqa
6੅Kriyiq masiykuna, WXNX\ND\NXQDWD‫ێ‬ kusalata rispitar munashunllapa ima.
qami byinnikillapapaq willashunillapa 11੅.DQDQNDPDQPLQXTDNXQDTDPDOODT‫ێ‬

Apolospaq, nuqallapaq willashurllapaqa. paq, yakupaq, chaynulla mudanayllapa


Chaynu nuqakunallapaq willashurllapaqa PDQDNDWLQLPDNXVDODWDTLVFKDNDQL‫ێ‬
intrachishunayanillapa imanutaq nuqakuna llapa. 5XQDNXQDPDSLVPLTLVFKDPDQ‫ێ‬
Dyus nitin iskribikashanta allitana intrakar llapa, FKD\QXOODPDQDPLQXTDNXQD‫ێ‬
kawsanillapa chaynu kanaykillapapaq. llapaq wasiyjun imachu kanillapa.
Chaynu karqami, allitana intrakar, manana 12੅Kusalata trabajarmi imanulapis

ukpaq allinta rimar, ukpaq-shuypaqa mana kawsanillapa. Runakuna kusalata


allintaqa rimayankillapanachu kanqa. 7੅¡Ma jurapamatinllapamapismi, paykunataqa
nimayllapa! ¿Mayqanllaqachu yanapar kusala allinta rikanillapa. Chaynullami
ZDNLQNXQDPDQWDNXVDPDV\DƚKD\QL\MXQ‫ێ‬ mana allinta ruramananllapapaq
paq tikrashuyanqallapa? ¿Manachu tukuy ikiyllapapi puritinllapapis allinlata rurar
\DƚKD\QLNLOODSDWDTD'\XVPDQWDD\SDVKD\‫ێ‬ shachinakunillapa. 13੅Kusala mana
killapa? ¡Dyusmantami aypashaykillapa! allinta willamatinllapamapismi
Chaynu katin-ari ama qamkunalla nuqakunaqa allinlata paykunataqa
\DƚKD\QLNLOODSDWDWDULVKD\XSD\\DUSXQNL‫ێ‬ willanillapa. Chaynulla kanankamanmi
llapanachu. imanutaq uk runamaqa wasinta pichar,
8੅Chaynullami manana nuqakunata chay pichakushanta itakun, chay picha
ministimarllapanachu, qamkunalla itakukashata yupaymi rikamanllapa.
NXVDOD\DƚKDT, kusala mantakuqkuna 14੅Kriyiq masiykuna, WXNX\ND\NXQDWD‫ێ‬

yupayna tukunkillapa. Piru manami TDPLLVNULELPXQLTDPNXQDWDLQWUDFKLVKX‫ێ‬


chaynuchu kankillapa. Chiqapmata nayllapapaq. Manami kusa mana allinta
chaynu mantakuqkuna kankimanllapa, UXUD\DVKD\NLOODSDUD\NXSLQTDVKXQD\SDT‫ێ‬
QXTDNXQDSLVSXOOD\NLOODSDPDQWDNXQD\‫ێ‬ chu willashunillapa. Chaqa kusalatari
llapapaq. 9੅&KDTDQXTDNXQDDSXVWXO‫ێ‬ munashunillapa chiqap wamraykunata
kunataqami yarpuchimanllapa, Tayta yupay. 15੅Chaymi nishaykillapa: Michka
'\XVTDWXNX\ODPDQWDLNLNDTSLGLMDPD‫ێ‬ dyis mil (10,000) \DƚKDFKLNXTNXQD
361 1&RULQWLRV੄4੄5

&ULVWXSDT\DƚKDFKLVKXWLQOODSDSLV, manami sha. Chaqa chay mana kriyiqkunamapis,


kusa achka taytayjun yupayqa kayta PDQDPLFKD\WDTDUXUDQOODSDODPDSLV‫ێ‬
puytinkillapachu. &KDTDQXTDPLWD\WD\NL‫ێ‬ chu. 2੅¡3LUXXNQLNLOODSDFKD\QXXFKDNX‫ێ‬
llapa yupay kani, Jesucristupa shumaq sha katinmapismi, mana imapis pasasha
ULPD\QLQWDSXQWDWDZLOODU\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ kanman yupay, qamkunaqa kusana kani
shayllaparayku. 16੅Chaymi kusalata ima nir tankillapa! Ashwanmi chay runa
rugashunillapa, imanutaq nuqa kani XFKDNXVKDQSDT\DUSXUNXVDWDNZDVKD‫ێ‬
chaynula kanaykillapapaq. 17੅Chayraykumi yar ima, chay mayqanƚKLXFKDNXVKD
Amitunchik Jesucristupi allita kriyiq masiy, chaytaqa qamkunamanta itakushana
NXVDODPXQDVKD\7LPRWHXWDNDƚKDPXQL. kankimanllapa.
Chaqa paytami Jesucristupaq willatiy 3੅Chaymi nishaykillapa: Nuqa

puntata kriyishanrayku, wamray. Paymi qamkunawan mana pulla karmapis,


intrachishunqallapa Jesucristupi imanu yarpuyniypiqa qamkunawan pulla kani,
kriyiq kar, PD\WDNUL\LTNXQDPDQ\DƚKDFKL‫ێ‬ michka mana nuqa nuqalla chaypi
kuq rirpis, \DƚKDFKLNXQLQLU. karmapis. Chayraykumi, FKD\TDPNXQD‫ێ‬
18੅Qamkunamanta wakinnikikunaqami, manta uknikillapa uchakusha
nuqaqa mana shamuyashaqnachu chaypaqqa, Amitunchik Jesucristupa
rikashuqllapa nirqa, kusalata alabakar shutinpi nishana kani kastigakashana
ninkillapa: ´3DEOXPDQWDTDPLQXTDQFKLN‫ێ‬ kananpaq. 4੅&KD\PLFKD\UXQDXFKDNX‫ێ‬
NXQDTDNXVDPDV\DƚKDTLPDQDNDQFKLN‫ێ‬ VKDQSDTSDUODQD\NLOODSDSDTWDQWDNDWNL‫ێ‬
llapa” nir. 19੅Piru Amitunchik munatinqami, llapaqami, nuqa mana chaypi karmapis
mana tardarchu shamushaq rikashuqllapa. yarpuyniypiqa pullaykillapa kashaq.
Chaymi chaypiraq rikashaq chay Chaynullami Amitunchik Jesucristo
nuqamanta kusa mas nir yarpuqkunataqa, pudirninwan yanapashunqallapa
mabir chiqaptachush Dyus munashannu shumaqta parlanaykillapapaq. 5੅Chaynu
rurayan, manaqachu rimayanla kusa kani allita parlarllapa, chay runataqa
nirqa. 20੅Chaqa mayqanpis Dyus qamkunamanta itakur, Satanaspa
munashanta ruranarqa, WXNX\VKXQTXQ‫ێ‬ makinpina dijankillapa. Chaynuqami,
chikwan allita kriyisha kar, rurayta kusata qischakar imaqa, kwintata
puytinchik. Manami yanqa rimarlachu qukanqa. Chaymi imapaqraq chaynu
Dyus munashantaqa rurayta puytinchik. uchakuray nir, chay uchakushanta
21੅ Imanutataq munankillapa: 5LNDVKXT‫ێ‬ dijatinqami, maydiya Amitunchik
¿
llapa shamurqa qiruwan maqaq yupay Jesucristo shamutinqa, chay runaqa
anyashuqnulla willashunayllapata, washakashana kanqa.
manaqachu munashurllapa kusala 6੅Chayraykumi nishaykillapa: Manami

shumaqta willar intrachishunayllapata allinchu wakinninchikkuna uchakutin,


ima? chay uchakushanta mana kwintachar,
kusami kanillapa ima ninallapapaqqa.
Kriyiq masinchik uchakurlla &KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, imanutaq
kawsatinqa ama pullaqa tantata ruranapaqmaqa pitila libadurata
kashunllapachu itashamaqa, chay tantapaq chaytaqa

5 limpula saksachin. 7੅Chaynu katinmi,


1੅<DƚKDVKDPLNDQLOODSD, TDPNXQD‫ێ‬

manta ukqashi, maman tukuqta chay libadura byijuyasha yupay,


warmikusha nir. Chaynuqami kusala uchakuchishunaqllapa chaytaqa
SLQTD\SDTPDQDDOOLQWDUXUDUXFKDNX‫ێ‬ qamkunamanta itakur, ashwan chay
1&RULQWLRV੄5੄6 362

mana libadurawan rurakasha turtilla shana kanki niyta puytinichu.


yupayna kidayllapa. &KDTDFKLTDSWD‫ێ‬ Ashwanmi tukuy paykunataqa Tayta
qami Dyuspaqqa chaynu kankillapa. '\XVODULNDU\DƚKDQTDLPDWDUXUDVKDQ‫ێ‬
Chaynu karmi, imanutaq Pascua fyistapi tapis. Piru qamkunaqami kriyiqkuna
mikunchik mana libadurayjun turtilla kashaykillaparayku qamkunapura allita
yupayna kayllapa. Chaqa Jesucristumi ULNDQDNXU\DƚKD\WDSX\WLQNLOODSD.
uchanchikllaparayku wanushana, Chaymi chay uchakuqlla chaytaqa
Pascua fyistapi uk uyshitata wanuchir LWDNX\WDSX\WLQNLOODSDTDPNXQD‫ێ‬
mikunchik chay yupay. 8੅Chayraykumi, mantaqa.
Pascua fyistapi mana libadurayjun
turtillata mikuqllapa, chay yupayna Kriyiqpuraqa ama
kashunllapa. Chaynu karmi imatapis dinunsyanakushunllapachu

6
allinta, chiqap kaqlata rurashunllapa, 1੅Qamkunamanta, uknikillapa kriyiq
mana chay libadura byijuyasha yupay masinwan piñachinakutin imaqa,
mana allinkunata imachu. ¿imapaqtaq rinkillapa chay mana kriyiq
9੅Ukniykuna, nuqaqami chay uk jwiskunata willaq, paykuna rikar
kartaypi iskribishurllapaqa, QLVKXUD\‫ێ‬ \DƚKDQDQSDTTD? Chay mana kriyiq
llapa, amami chay ukwan ukwan punur, jwiskunaman rinaykillapamantaqa,
PDQDDOOLQWDUXUDTNXQDZDQTDWDQWDQD‫ێ‬ ¿manachu qamkuna kriyiqpuralla, ima
kunkillapachu nir. 10੅Chaynu NDWLQSLVSDUODUVKXPDTFKD\WDSX\WLQNL‫ێ‬
nishurllapaqa, PDQDPLQLVKXQDUD\OODSD‫ێ‬ llapa? 2੅¿&KDTDPDQDFKX\DƚKDQNLOODSD
chu, chay mana kriyiqkunamanta tukuy Dyuspi kriyiqkunaqami maydiyaqa,
tyimpupaq chiqanchakankillapa nirqa. WXNX\WDULNDU\DƚKD\DQTDLPDQX
Chaqa paykunaqami, ukwan ukwan katinllapapis nirqa? Chaynu tukuyta
pununllapa, NXVDODWDLPDNXQDWDPXQDQ‫ێ‬ ULNDU\DƚKDQD\NLOODSDSDTNDUTD, ¿ima
llapa, suwakunllapa, chay yanqa dyus manachu puytinkillapa, chay
nishanllapakunata aduranllapa ima. qamkunapi ima pasashanta parlar
Chaqa kawsayarllaqami, mana tukuy shumaqchaytaqa? 3੅¿0DQDFKX\DƚKDQNL‫ێ‬
W\LPSXSDTFKLTDQFKDND\WDSX\WLQFKLN‫ێ‬ OODSDQXTDQFKLNNXQDTDPLDQJHONXQD‫ێ‬
chu chay mana kriyiqkunamantaqa. PDWDSLVULNDU\DƚKD\DVKXQOODSDLPDQX
11੅Ashwanmi chaynuqa willashurayllapa, katinllapapis nirqa? ¡Chaynu katinmi,
chay kriyiq masinchikllapa yupay tukur, ashwan kay nuqanchikkunapi ima
chaymanta ukwan ukwan punur, pasatinmaqa dasla rikar shumaqchayta
kusalata imakunata munayan, yanqa puytinchikllapa! 4੅Chayraykumi
dyus nishanllapakunata adurayan, qamkunallapi ima pasasha katinmapis,
kusala kwintastiru, PDƚKDOXQ, VXZDNXT‫ێ‬ ¿imapaqna chay mana kriyiq, mana
kuna ima, FKD\NXQDZDQDPDSLƚKXQD‫ێ‬ DOOLWDULNDU\DƚKDTMZLVNXQDPDQTD
kunaykillapapaqchu. &KD\QXUXQDNXQD‫ێ‬ rinkillapa? 5੅Kaytaqami kaynuqa
wanqami, DPDLPDWDUXUDQD\NLOODSD‫ێ‬ willashunillapa pinqakur amana
paqmapis parlankillapa, chaynulla chaynuta ruranaykillapapaq. ¿Chaqa
DPDPLSXOODTDPLNXQNLOODSDODPDSLV‫ێ‬ manachu uklamapis qamkunamanta
chu. kan, uk kriyiq masin imanu katinpis
12-13੅Chaqa manami nuqaqa chay shumaq parlar shumaqchananpaqqa?
PDQDNUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDU, mana 6੅Piru kriyiqpuralla piñachinakurqa,

DOOLQWDUXUDVKD\NLUD\NXPLNDVWLJDND‫ێ‬ ¿imaraykutaq chay mana kriyiq


363 1&RULQWLRV੄6

MZLVNXQDUDTULNDU\DƚKDQDQWDPXQDQNL‫ێ‬ llapa: ¿&KD\WXNX\PXQDVKD\NLOODSDQX‫ێ‬


llapa? lla rurashaykillapaqachu imallapiqa
7੅ Nishaykillapa! qamkunamanta yanapashunllapa? ¡Manami! Chaqa
¡
kriyiqpuralla imalapaq piñachinakur manami allinchu chay mana allin
mana kriyiq jwiskunaman qayachinakur kaqkunaqa, pay munashannullata rurar
imaqa, NXVDODSLQTD\SDTWDNDZVDQNL‫ێ‬ uchakuchimanapaqqa. 13੅Chaynulla
llapa. $VKZDQXNQLNLOODSDSLxDFKLVKX‫ێ‬ ninllapapis: 0LNX\TDPLSDƚKD\WD
tinllapa, manaqa ingaxDVKXWLQOODSDPD‫ێ‬ untachinanpaq. Chaynulla
pis, kriyiq kashaykillaparayku, uyarala SDƚKD\-VKX\SDTDPLNX\ZDQXQWDQDQOD‫ێ‬
kankimanllapa. 8੅Piru ashwan qamkuna paq nir. ¡Chiqaptami chaynu! Piru
uyarala kanaykillapamantaqa, nishaykillapa maydiyaqami Dyusqa
XNQLNLOODSDWDPDQDDOOLQWDUXUD\DQNL‫ێ‬ ishkantinta chinqachinqa. Chaynullami
llapa, chaynulla ingañayankillapa ima. ninllapapis, kwirpunchikpis yanqalla
9-10੅ 0DQDFKX\DƚKDQNLOODSDFKD\ kashanrayku, allin ukwan ukwan ima
¿
mana allinta ruraqkunaqa, Dyus pununapaq nir. 3LUXPDQDPLFKD\QX‫ێ‬
mantakuyashanmanqa mana yaykuyta chu, DVKZDQPLNZLUSXQFKLNTD$PLWXQ‫ێ‬
puytinqallapachu nirqa? Chaqa chay chik Jesucristulata sirbisha ima, paypis
ukwan ukwan punuqkuna, yanqa dyus kwirpunchikpi kawsananpaq. 14੅Chaynu
nishanllapakunata aduraqkuna, warmi, $PLWXQFKLNNZLUSXQFKLNSLNDZVDVKDQ‫ێ‬
manaqa runa karmapis kasarashana kar, raykumi, imanutaq Tayta Dyus, $PLWXQ‫ێ‬
chaymanta ukwan punuqkuna, uk runa chik Jesucristuta wanushanmanta
warmi yupay tukuqkuna, runapuralla kawsachimuran, chaynullami
punuqkuna, suwakuqkuna, imakunata nuqanchikkunatapis wanushallapamapis
munapakuqkuna, PDƚKDTNXQD, FKD\QX‫ێ‬ pudirninwan kawsachimashunllapa.
lla chay kwintastirukuna, llullakurla 15੅ 0DQDFKX\DƚKDQNLOODSDNZLUSXQ‫ێ‬
¿
imanta tarikuqkuna imaqa, Tayta Dyus chikllapaqa Cristupa kwirpun nirqa?
mantakuyashanmanqa mana yaykuyta ¿Chaynu Cristupa kwirpun katinqachu,
puytinqachu. Chayraykumi ama allin kanqa chay kwirpunchikllawan rir
ingañakankillapachu maydiyaqa Tayta XNZDUPLZD\QDVDSDZDQSXQXQD‫ێ‬
Dyuswan pulla kashaq nirqa. 11੅4DP‫ێ‬ paqqa? ¡Manami! 16੅Chaypaqmi Dyus
kunamanta wakinqami, unayqa chaynu nitin iskribikashakunapiqa nin:
kaq kankillapa. Piru kananqami, “Runawan warmi pullachakarqami,
Amitunchik Jesucristo uchaykillapapaq ishkantinqa uk kwirpulana yupay
wanushanrayku Tayta Dyusqa llakipar, kidanllapa” nir. Chaymi qamkunamanta
PDQDXFKD\MXQSDTQDFKXULTVLVKXVKD‫ێ‬ mayqanpis uk warmi waynasapawan
llapa. Chaymi kananqa Santu Ispiritu punurqa, FKD\QXPDQDDOOLQWDUXUDUPD‫ێ‬
yanapashutinllapa allinkunalata rurar, pis, uklapaqna tikrakayanllapa. 17੅Nataq
7D\WD'\XVZDQSXOODQDND\WDSX\WLQNL‫ێ‬ nuqanchikkuna-shuypaqa, Amitunchik
llapa. Jesucristupi kriyishanchikrayku,
SD\ZDQTDXN\DUSX\ODSDTQDWLNUDNDQ‫ێ‬
Imatapis Dyuslapaq rurashunllapa chikllapa.
12੅Imanupiqami wakinqa ninllapa: 18੅Chaynu katinqa, chay ukwan ukwan

1XTDTDPL-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\OODSD‫ێ‬ SXQXUNXVDVDTUDWDXFKDNXQD\NLOODSD‫ێ‬
rayku tukuy imatapis ruranayllapapaq manta chiqanchakayllapa. Chaqa
kani nir. &KD\QXNDWLQTDWDSXVKD\NL‫ێ‬ chaynu uchakuymi kwirpunchikpaqqa
1&RULQWLRV੄6੄7 364

kusala mana allinchu, ZDNLQXFKDNXQD‫ێ‬ mantaqa, allita parlar ayka diyallataqa


mantaqa. Chayrayku mayqan ukwan mana pulla punur gwardakar ima
ukwan punur uchakuqqami, paypa Dyusman mañakunayarqa, rurayta
NZLUSXQOODSDTNXVDODVDTUDWDXFKDNX‫ێ‬ puytinqallapa. Chaymantami qashan
yan. 19੅¿0DQDFKXTDPNXQDTD\DƚKDQNL‫ێ‬ pullachanakunqallapa. Imanupiqakish
llapa kwirpuykillapaqa, Dyus Santu Dyusman mañakunaykillapapaq
Ispiritunta qushushanllapapa wasin gwardakasha kanillapa niyar, mana
nirqa? ¿Chaynulla manachu kwintata NZLUSX\NLWDWDQW\DNDFKL\WDSX\WLWNL‫ێ‬
qukankillapa Dyuspa Santu Ispiritunqa llapa, Satanasqa dasla imakunapi ukwan
qamkunapi kawsan nir? Chaqa uchakuchishunmanllapa.
qamkunaqa, PDQDPLNZLUSX\NLOODSD‫ێ‬ 6੅Tukuy kaykunata willashurllapaqa,

paqa amunchu kankillapa. 20੅Ashwanmi PDQDPLPDQWDVKXTOODSD\XSD\QLVKX\D‫ێ‬


Dyuspana kankillapa, :DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬ nillapachu warmikunkillapa ima nirqa.
tuwan rantishushanllaparayku. Chaynu $VKZDQPLWXNX\ND\NXQDTDTDPNXQD‫ێ‬
paypana karqa, WXNX\NZLUSX\NLOODSD‫ێ‬ pina kanqa. 7੅&KDTDQXTDSD\DUSX\QL\‫ێ‬
ZDQDOOLQODWDUXUDU'\XVODWDQDDOLJUL\D‫ێ‬ mantaqami, kusala allin kanman nuqa
chiyllapa. yupay mana warmiyjun kar, kusala
allinta kawsanaykillapapaq. Piru Tayta
3DEOXPL\DƚKDFKLNXQPDVD\MXQ Dyusmi tukuyta yanapamashanchikllapa
mana masayjun kaqkunapaq wakinqa warmiyjun kanapaq, nataq

7
1੅Qamkunami uk kartata iskribimar wakinta-shuypaqa mana warmiyjunchu
tapumaraykillapa. ¿Allinchu kanqa kanallapapaq.
uk runa warmikunanpaqqa? nir. 8੅Chaymi chay musukuna manaraq

Chaypaqmi kananqa willashaykillapa. warmiyjun kaqkunata, chay warmi


Allinmi kanman uk runa ama shipashkuna manaraq runayjun
warmikunanpaqqa. 2੅Piru ama ukwan kaqkunata, chaynulla chay byuda
ukwan punur uchakunanllapapaqqami kaqkunataqa nini, ama masayjunnachu
warmipis, ullqupis masayjun kananpaq kar, nuqa yupay kananllapapaq. 9੅Piru
allin. &KD\QXNDUPLUXQDTDZDUPLQOD‫ێ‬ imanupi masayjun kanayarllapaqa,
wanna kawsanqa, chaynulla warmipis kasarayllapa. Chaqa manami allinchu
runanlawanna kawsanqallapa. 3੅Chaynu mayqanpis masayjun kanayar, mana
karmi, warmi chay, ullqu chaypis masakur uchakunanpaq yarpurla
masayjun kashanta yarpur, ama kawsananpaqqa.
NZLUSXQWDPLƚKDQDNXUFKXSXOOD 10੅Piru tukuy chay warmiyjun,

shumaqta kawsanqallapa. 4੅Chaqa uk UXQD\MXQNDTNXQDWDPLND\QXQLVKD\NL‫ێ‬


warmi masayjunna karqa, manami llapa: Mayqan warmipis masayjunna
payqa kwirpunpa amunnachu, ashwan karqa, runanlawanna kawsar amana
kwirpunqa runanpaqna. Chaynullami dijanqanachu. Kaytaqami kaynu
runapis masayjunna karqa, manana QLVKXQLOODSDPDQDQXTDSD\DUSX\QL\‫ێ‬
kwirpunpa amunnachu, ashwanmi mantachu. Ashwanmi willashunillapa
kwirpunqa warminpaqna. 5੅Chaynu Amitunchik Jesucristo chaynu nir
katinmi, chay warmi chay, chaynulla mantakushankunamanta. 11੅Chayrayku,
FKD\XOOTXFKD\PDSLVPDQDPLƚKDQD‫ێ‬ imanupi uk warmi runanta dijarqa,
kuyta puytinqachu pununanllapapaqqa. PDQDQDPLXNWDUXQDNX\WDSX\WLQTDQD‫ێ‬
3LUXLPDQXSLTDSXOODSXQX\DVKDQOODSD‫ێ‬ chu. Piru imanupi runayjun kayta
365 1&RULQWLRV੄7

munarqa, UXQDQOODZDQVKXPDTFKDQD‫ێ‬ imanachu. 16੅Chaqa qam kriyiq masiy,


kur, purinqallapa. Chaynullami runapis runayki dijashur rinatin, mana
warmintaqa ama dijanqanachu. dijanarqa ¿LPDQXWDT\DƚKDQNL
12੅Kananqa willashuyllapata munani qamrayku runayki washakayanqa nirqa?
nuqa intrakashaymanta, Amitunchik Chaynulla kriyiq masiy, warmiki
Jesucristo kay pachapi kar mana chaynu dijashur rinatin mana dijanarqa,
\DƚKDFKLNXVKDNDWLQPDSLV. Chaymi ¿LPDQXWDT\DƚKDQNLTDPUD\NXZDUPLNL
nishaykillapa: Uk runa warmiyjun washakayanqa nirqa? Chayraykumi
kanman, chaymanta chay runaqa, rinatinqa dijayllapa rinqa.
Jesucristupi kriyiq tikrakatin, chay 17੅Chaymi kananqa nishaykillapa:

warminqa mana kriyinanmanchu. Piru 0D\TDQQLNLOODSDSLVPLLPDQXNDQD\NL‫ێ‬


chay warminqa mana kriyinarmapis llapapaq Amitunchik Jesucristo
UXQDQWDPXQDULPDPDQDGLMDQDWLQ‫ێ‬ DNUDVKXVKDOODSDFKD\QXOODPLNDZVDQNL‫ێ‬
qami, chay kriyiq runanqa mana llapa. Chaynulla imanutaq Tayta Dyus
dijarchu payllawan kanqa. 13੅&KD\QX‫ێ‬ chayraq paypaq akrashutinllapa
llami uk warmipis runayjun kanman, karaykillapa, FKD\QXOODNDUNXQWLQWD‫ێ‬
chaymanta chay warmiqa, Jesucristupi kayllapa. Kaynu nir tukuy maylawpi
kriyinman. Piru chay runan-shuypaqa kaq kriyiqkunatapis willani. 18੅Chaymi
mana kriyiyta munarmapis, warminta mayqan Israelmanta kar, chay siñal
munar mana dijanatinqa, chay kustumrita rurashana katin, Tayta Dyus
warminqa ama dijarchu payllawan qayasha katinqa, chaynullana kanqa.
kawsanqa. 14੅Chaynuqami chay runa Chaynulla mayqan mana Israelmanta
mana kriyiqtapis Tayta Dyusqa llakipar kar, manaraq chay siñal kustumrita
yanapanqa, ZDUPLQNUL\LTWLNUDNDVKDQ‫ێ‬ rurasha katin Tayta Dyus qayasha
rayku. Chaynullami uk warmi mana katinqa, chaynullana kar amana
kriyiqtapis Tayta Dyusqa llakipar ruranqanachu. 19੅Chaqa manami chay
yanapanqa runan, kriyiq kashanrayku. siñal kustumrita rurasha kar, manaqa
Chaynu shumaqta mana dijanakur ima mana chay siñal kustumrita rurasha
kawsatinllapaqami, Tayta Dyusqa karlachu Tayta Dyuspaqqa allinqa
ZDPUDQOODSDNXQDWDSLVOODNLSDUVKXPDT‫ێ‬ kanchik. $VKZDQPLLPDQXNDVKDQFKLN‫ێ‬
chanqa. 3LUXGLMDQDNXULPDNDZVDWLQ‫ێ‬ nulla Tayta Dyustaqa chiqapta kasur,
llapa-shuypaqa wamranllapamapis munashannullaqa kawsayta puytinchik.
mana shumaqchakashachu kanqa 20੅Chaymi mayqanpis, imanula katinpis

Dyusmantaqa. Tayta Dyus qayar imanu kananpaq


15੅Piru imanupi chay kriyiqkunamanta, niran, FKD\QXOODQDNDUNXQWLQWDNDQPDQ‫ێ‬
warmi mana kriyiq kar runanta llapa.
dijanayanman, chaynullapis imanupi 21੅Imanupi qam uk runapa sirbikuqnin

ullqu chay mana kriyiq kar, warminta katki, Jesucristo qayashutinqa, amami
dijanayanman. Chaynuta ruranarqami yarpupakunkichu sirbikuqmi kani nirqa.
mayqanninpis ruranqa. Chaynuqami, Ashwanmi chayllapi kidanaykipaq
chay kriyiqqa warmi kar, manaqa ullqu karqa, kidanki. Piru imanupi chay
chaymapis paylana kidar shumaqtana sirbikuyashaykimanta lluqshinaykipaq
kawsanqa. Chaqa Tayta Dyusqami yupay katinqa, ama tardarchu
qayashushallapa, shumaqlana lluqshinki, amana sirbikuq kanaykipaq.
kawsanaykillapapaq, amana maqanakur 22੅Chaymi mayqanpis uk runata sirbiq
1&RULQWLRV੄7 366

katin, Amitunchik Jesucristo paypi 29੅Kriyiq masiykuna, nuqa chaynuta

kriyinanpaq qayasha katinqa, manana willashurllapaqami, ND\QXLQWUDNDQD\‫ێ‬


runapa sirbiqnin yupaynachu kar, killapata munani: -HVXFULVWRVKDPXQDQ‫ێ‬
ashwan Cristupa sirbiqninlana kanqa. paqqami, manana achka tyimpunachu
Chaynullami uk runa mana mayqantapis kidan nir. Chayraykumi warmiyjun
sirbiyatin, Jesucristo qayatinqa, chay kaqkuna, FKD\QXOODUXQD\MXQNDTNXQD‫ێ‬
runaqa kananqa Amitunchik Jesucristo mapis, manana masayjun yupaynachu
munashanlatana ruranqa, uk sirbiq kar, $PLWXQFKLNODSDTQD\DUSXUNDZVDQ‫ێ‬
yupayna. 23੅Chaqa Tayta Dyusmi manllapa. 30-31੅Chaymi mayqan llakirpis
qamkunataqa, Wamran Jesucristo ama chaylapaqqa yarpunmanllapachu;
wanushanwan rantishushallapana. kusa aligrila kaqkunapis ama
&KD\UD\NXPLPDQDQDXNUXQD\DUSX\D‫ێ‬ chaylapaqqa yarpunmanchu; chaynulla
shankunata kasurnachu, ashwan kay pachapi kaqkunata rantir, kusala
Jesucristupa sirbiqninlana kankillapa. imayjun ima tikrakasha kaqkuna
24੅Chaynuqami kriyiq masiykuna, imamapis amami tukuy chaykunalapaq
qamkunaqa imanutaq karaykillapa yarpurchu; ashwan Amitunchiklapaq
chayraq Tayta Dyus qayashutinllapa yarpur kawsanmanllapa. Chaqa chay
chaynullana kar kuntintakar, 7D\WDQ‫ێ‬ kusalata llakishanllapakuna, DOLJUL\D‫ێ‬
chik Dyustaqa, paylatana sirbinkillapa. shanllapakuna, chaynulla tukuy iman
tarishankunaqami, maydiyaqa limpu
3DEOXPL\DƚKDFKLNXQPDQDUDT tukukanqa.
masayjun kaqkunapaq 32੅Piru chaynu nishutiyllapaqakish
25੅Kananqa willashaykillapa, chay FKDTDLPDQXWDTPD\GL\DTDND\DVKDT‫ێ‬
¿
shipash manaraq runayjun kaqkunapaq. llapaqa nir, yarpupakuyatkillapa?
Piru kayqami mana Amitunchik Jesucristo Amami chaykunapaq yarpupakurchu,
mantakushanmantachu, ashwanmi nuqa ashwan Amitunchiklapi yarpukur
yarpushayllamanta. Chaynu karmapis allin, kawsayllapa. Chaqa imanutaq uk
Amitunchik Jesucristupi kriyiq katiy pay manaraq warmiyjun runamaqa, $PLWXQ‫ێ‬
llakipar yanapamatin rimashayrayku. chiklapaqna yarpur, ashwan imanupis
26੅Chaymi allin kanqa, runa karpis ama mas shumaqta ima paywan kayta
warmikur, chaynulla warmi karpis mana munan, chaynu kayllapa. 33੅Piru nataq
UXQDNXUFKXSD\ODNDVKDQQXOODQDNLGDQDQ‫ێ‬ runa warmiyjun karqami, kay pachapi
llapapaq. Chaqa kusala qischakay kaq imakunapaq, ZDUPLQWDDOLJUL\DFKL‫ێ‬
tyimpupinami kanchikllapa. 27੅Chaymi, nanpaq ima yarpur, Amitunchiklapaqqa
qamkuna warmiyjun karnaqa, ama manana yarpunnachu. 34੅Chaynullami
warmikitaqa dijaynachu. Chaynulla chay runayjun warmiwan, mana runayjun
manaraq warmiyjun kaqkunapis, ama warmikunaqa mana chayllatanachu
warmikuyllapanachu. 28੅&KDTDQLVKD\NL‫ێ‬ yarpunllapa. Chaqa imanutaq chay
llapa: Qamkuna kasararqami mana byuda mana runayjun kaqkuna, FKD\QX‫ێ‬
uchakuyankillapachu Dyusmantaqa. lla chay shipash manaraq runayjun
Chaynullami uk shipash kasararpis, mana kaqkunamaqa, Amitunchiklapaq
uchakuyanchu. Piru chay qischakay yarpukunllapa. Paykunaqami Dyuswan
tyimpukunapi kasarashakuna mana kusala mas shumaq kayta munanllapa
qischakananllapata munarmi, nini: Ama kwirpunpi, FKD\QXOOD\DUSX\QLQSLPD‫ێ‬
kasaranmanllapachu nirqa. pis. Nataq runayjun
367 1&RULQWLRV੄7੄8

warmikuna-shuypaqa kay pachapi Santu Ispiritun yanapamatin, chiqapta


imakunapaq, chaynulla runanta ULPD\DQLQLU\DƚKDUPLND\QXQLQL:
aligriyachinanpaq ima yarpunllapa. Kusala shumaqmi kanman, chay
35੅Tukuy kaykunata willashurllapaqa, warmiqa amana runakunanpaqchu nir.
manami nishunayanillapachu warmiqa
amana runakunqanachu, chaynulla runa Amami uchakuchishunchu
karmapis amana warmikunkillapachu ukninchiktaqa

8
nirqa. Ashwanmi willashuyanillapa 1੅Kananqami willashaykillapa chay
byinnikillapapaq, allita intrakar kusala yanqa dyus nishanllapakunaman
shumaqta Amitunchiklapi yarpukurna PLNX\WDƚKXUDVKDQOODSDSDT. Wakinqami
kawsanaykillapapaq. ninllapa: Chay mikuykunataqami,
36੅Chayraykumi mayqan runapa, uk mikunapaq kusala allin ima nir. Chaynu
warmi wamran kasarananpaq allinna \DƚKDUTDPL, imanupiqa kusana kani
katinqa, allita yarpunman taytanqa: ima ninkillapa. Ashwanmi chaynu
Allinchu kasarananpaq, manaqachu yarpunaykillapamantaqa, chay
mana nir. Chaymanta allita yarpur: ukninchikkunata llakipar masta
Allinmi kasarananpaq nirqa, NDVDUDQDQ‫ێ‬ kriyinanpaq yanapanchik chay, kusala
paq dijanqa. Chaqa chaynu wamranta shumaqqa. 2੅Piru imanupi ukqa kusalata
kasarachirqami, mana uchakuyanchu. alabakananrayku ninman: Kusala
37੅Piru uk runa payllamanta allita \DƚKD\QL\MXQPLNDQLQLU. Chaynu
yarpur, warmi wamranpaq ninman: payllamanta alabakarqami, Dyus
Manami allinchu kasarananpaqqa nir. PXQDVKDQNXQDWDTDPDQDUDTULTVL\DQ‫ێ‬
Chaynu rurarqami kusala allinta chu. 3੅Piru mayqanpis chiqapta Dyusta
rurayan chay runaqa. 38੅Chaynu nirqami munatinqami, '\XVTDSD\WDSLVZDPUDQ‫ێ‬
nishunayanillapa: Mayqanpis warmi paqna riqsinqa.
wamranta qukunar, qukurqa allita 4੅3LUXFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSD‫ێ‬

rurayan. Piru mayqan, wamranta mana NXQDSDTPLNX\NXQDWDƚKXUDVKDQOODSDWD


qukurqami, kusala mas allinta rurayan mikushamapismi, PDQDLPDQDFKLPD\‫ێ‬
nir.੆b ninchikllapata puytinchu. Chaqa allita
39੅Nishaykillapa: Uk warmi kasarasha \DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, chay dyus
karqami, chay runanllawan kawsanqa nishanllapakunaqa, manami chiqap
maydiya runan wanunankaman. Nataq Dyuschu nir. Piru chiqap Dyusqami
maydiya runan wanutin-shuypaqa, chay ukla, paymi Taytanchik Dyus. 5੅Chaqa
warmiqa paylana kashanrayku, $PLWXQ‫ێ‬ wakinkunaqami ninllapa, unaq syilupi,
chikpi kriyiq, mayqan runawanpis chaynulla kay pachapishi kan achka
kasarayta puytinqa. 40੅Piru Dyuspa dyuskuna, chaynulla kusala achka

b¬7.36-38 Kaynupismi intrakayta puytinchik: Piru uk runa uk shipashwan parlashana kanman


kasarananpaq. Piru chay runaqa paywan kayta kusalata munatin, chay shipash allinna
warmin kananpaq katinqa, kasaranqa. Chaqa chayta rurarqami mana uchakuyanchu.
37 Chaynulla uk runa warmikunanpaq kayar, chaymanta paylla allita yarpur, mana

warmikushaqchu, Dyusta mas allinta sirbinaypaq ninman. Chaynu rurarqami chay warmin
kananpaq karan chay shipashtaqa paylana kananpaq dijar, kusala allintana rurayanqa.
38 Chaymi nini, uk runa uk shipashwan kasarananpaq parlashanwan kasararqa allinta rurayan.

Chaynulla uk runa chay parlashan shipashwan mana kasararqami, ashwan kusala allinta
rurayan.
1&RULQWLRV੄8੄9 368

paykunata mantar rikaqkunapis nir. kriyiq masiki, chaykunataqa mana


6੅Piru nuqanchikkunapaqmi kan uk ruranaypaq allinchu niyarmapis qamta
Dyusla. Paymi tukuypa Taytanchikllapa. rikashushanrayku uchakuyan. Chaymi
Payraykumi imapis kan. Chaynu qamrayku uchakushanrayku, -HVXFULV‫ێ‬
katinmi nuqanchikkunapis payrayku tupa naypanpiqa qamqa kusala
kawsanchikllapa. Chaynulla uklami uchayjunna kayanki kanqa. 13੅Chaymi
Amitunchik Jesucristupis. Payraykumi nishaykillapa: Chay manaraq allita
tukuy imapis rurakaran. Chaynulla kriyiq masiy, mana mikuyashan
SD\UD\NXPLQXTDQFKLNNXQDSLVNDZVDQ‫ێ‬ PLNX\WDQD\SDQSLPLNXUXFKDNXFKL\D\‫ێ‬
chikllapa. man. Chaynu mikur uchakuchiyani nir
7੅Piru tukuyqami manaraq kaytaqa \DƚKDUTDPL, mananari allinchu kanqa
DOOLWD\DƚKDQOODSDUDTFKX. Chaymi wakin TDVKDQQD\SDQSLD\FKDWDPLNXUXFKDNX‫ێ‬
kriyiq masinchikkuna manaraq allita chinaypaqqa.
intrakaqkuna katin, kriyishanqa litalla
yupay. Chaynu kashanraykumi, chay 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQ-HVXFULVWXSD
yanqa dyus nishanllapakunaman chay chiqap apustulnin kani nir

9
PLNX\NXQDWDƚKXUDVKDQOODSDWDPLNXUTD 1੅
¡Ma tapushaykillapa! ¿Nuqa,
uchakusha yupay yarpunllapa. 8੅Piru Jesucristupa apustulnin karqa,
PDQDPL7D\WDQFKLN'\XVTDPLNXVKDQ‫ێ‬ manachu tukuy allin kaqtaqa rurayta
chikraykuchu, VKXPDTSDTTDULNDPD‫ێ‬ puytiyashaq? &KDTDQXTDTDPL$PLWXQ‫ێ‬
shun. Chaymi chay yanqa dyus chik Jesucristuta pay payllata rikasha
nishanllapakunapaq mikuykunata kar, paypaq chiqap apustulnin, FKD\QX‫ێ‬
mikur, chaynulla mana mikurmapismi, lla sirbiqnin ima kani. Chaymi paypa
paypaqqa chaylla kanchikllapa. apustulnin kar, \DƚKDFKLVKXWL\OODSD
9੅Nishushayllapanu: Qamkuna allita qamkuna kriyishaykillapa Amitunchik
NUL\LTNXQDPL\DƚKDQNLOODSDWXNX\ Jesucristupiqa. 2੅ImanupiqaƚKL
mikuyta mikunapaq allin nir. Piru wakinkunaqa mana riqsimananllapachu
FKD\QX\DƚKDUPDSLVPLNX\WDNDQNLOODSD nuqa apustul kani nirqa. Piru
chay wakin litalla yupay mana allita qamkunami riqsimankillapa nuqaqa
kriyiq ukninchikkunamanta. Chaqa chiqap apustul kani nir, Amitunchik
paykunaqami kriyinllapa chay yanqa -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXVKD\OODSD‫ێ‬
dyus nishanllapakunaman mikuyta rayku.
ƚKXUDVKDQOODSDWDTDVKLPDQDPLNXQDSDT 3-4੅Piru chaynu chiqap apustul

allinchu nir. 10੅Chaqa qam tukuy mikuy karmapis, manami maydiyapis


DOOLQQLU\DƚKDU, chay yanqa dyus PDxDVKXVKDOODSDFKXNDQLLPDPLQLVWL‫ێ‬
nishanllapakunaman mikuyta shaypi yanapamanaykillapapaqqa.
ƚKXUDVKDQOODSDWDVXQVXQXOODSD\NXQDSD Ashwanmi mana kubrarchu dibaldila
naypanpi mikuyatki rikashurllapaqa, \DƚKDFKLVKXVKDNDQLOODSD, ama
SD\NXQDSLVPXQDUPLNXUTDXFKDNXQ‫ێ‬ yarpunaykillapapaq Pabluqami
manllapa. 11੅&KD\QXTDPLTDPXFKDNX‫ێ‬ \DƚKDFKLPDQFKLNOODSDJDQDQDQODSDT
chiyanki chay kriyiq masikitaqa chay nirqa. Piru chay nuqapaq mana allinta
kriyishanmanta chiqanchakananpaq. rimaqkunataqa kaynu nini: Jesucristupa
¡Amami uchakuchinkichu! Chaqa chiqap apustulnin karmi, \DƚKDFKLVKX‫ێ‬
Jesucristuqami paytapis washananpaq shayllaparaykuqa dirichuyjun kanillapa
wanuran. 12੅Chaymi chay manaraq allita qaramanaykillapapaq, \DNLWXWDXS\DFKL‫ێ‬
369 1&RULQWLRV੄9

manaykillapapaq nir nishuymanllapa \DƚKDFKLNXTNXQDTDPNXQDPDQWDFKD\


nuqapis. 5੅Chaynullami nuqa munarqa ministishanllapata aypatinqami,
puytiyman, uk kriyiq warmisitata nuqakunamaqa ashwan kusa mas
ZDUPLNXUSXOOD\DSDUULU\DƚKDFKL‫ێ‬ dirichuyjun kanillapa qamkunamanta
kunaypaq. Imanutaq Pedro, wakin LPDPLQLVWLVKD\OODSDWDD\SDQD\OODSD‫ێ‬
apustulkuna, chaynulla Jesucristupa paqqa. 3LUXPDQDPLLPDWDPLQLVWLVKD\‫ێ‬
ukninkuna ruran chaynulla. 6੅¿0DQDTD‫ێ‬ llapalapaq yarpurchu, Jesucristupa
chu nuqa Bernabiwan ishkantiyllapaqa, VKXPDTULPD\QLQWDTD\DƚKDFKLNXUD\‫ێ‬
tukuy ministishayllapataqa nuqakunalla llapa. Imanupi chaylapaq yarpur
trabajar tarinayllapapaq kanillapa? \DƚKDFKLNXWL\OODSDTD, wakinkuna rikar
7੅ Mayqan suldadutaq sirbikuyarqa, ima nimananllapata: Wakkunaqami
¿
ministishantaqa paypa qillayninllata JDQDQDQODSDT\DƚKDFKLNXQOODSDQLU.
gastar rantinman? ¿Mayqan runataq 13੅4DPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSD

achka ubata tarpurqa, FKD\WDUSXVKDQ‫ێ‬ -HUXVDOpQSZLEOXSL'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬


mantaqa uk murinlamatapis mana llapa wasipi mayqanpis trabajaqqami,
mikuyanqa? Chaynulla ¿mayqantaq chayman apashanllapakunawan
animalkunata purichiyar mana chay kawsayta puytin nir. Chaymi altarman
lichinta upyanman? ufrindapaq nir animalkunata apar
8੅Kuytawkish chaynu nishutiyllapaqa, wanuchitinllapamapis, mayqanƚKL
yarpuyashayta willashuyashaqllapa nir altarpi kar bindisiqmi, chay animalpa
yarputkillapa. Chaqa chaypaqqami Dyus aychanmatapis mikuyta puytin. 14੅&KD\‫ێ‬
nitin, Moisespis mantakuyninpi nullami Amitunchikqa nishapis:
iskribiran. 9੅Moisés mantakur ´0D\TDQSLVQXTDSLNUL\LUZDVKDNDQDQ‫ێ‬
iskribishanqami kaynu niyaq: OODSDSDT\DƚKDFKLNXTTDPL, chay
“Trillakunaykillapapaq karqami, ama \DƚKDFKLNXVKDQSDTLPDPLQLVWLVKDQSL‫ێ‬
FKD\DQLPDOSDVKLPLQWDTDVKDZDQNL‫ێ‬ pis yanapatinllapa kawsanqa” nir.
llapachu, ama mikunanpaq” nirqa. 15੅3LUXQXTDFKD\\DƚKDFKLVKXVKD\OODSD‫ێ‬

Tukuy kaykunataqami, Dyusqa mana rayku, TDPNXQDPDQWDLPDPLQLVWL‫ێ‬


animalkunalapaq yarpurchu niran. shayta aypanaypaq kasha karmapis,
10੅$VKZDQPLFKD\QXTDQLUDQQXTDQFKLN‫ێ‬ PDQDPLLPDODWDSLVPDxDVKXVKDOODSD‫ێ‬
NXQDSDTSLVNXVDODWDOODNLULPDLQWUDFKL‫ێ‬ chu kani. Chaynullami kanan kay
manallapapaq. Chaqa Moisés mantakur kartata iskribishurllapamapis, manami
iskribishankunaqami niyaq: Mayqanpis qamkuna imalataqa qumanaykillapapaq
uk pachata yapur, chaynulla chay nirchu iskribishuyanillapa. ¡Ashwanmi
trillakuqpismi mana yanqallachu qamkunamanta ima ministiyashayta
chaytaqa ruran. Ashwanmi chay aypanaypaq chaymantaqa, mas allinqa
yapukushanmanta, chaynulla chay \DƚKDFKLNX\DUOODZDQXQD\SDTNDUPDSLV
trillakushanmantapismi imalataqa wanuyman!
tarikur kawsananpaq ruranllapa. 16੅Piru chaynu, Jesucristupa shumaq
11੅Chaynu katinmi, nuqakunamaqa ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXUPDQDLPDWDSLV
TDPNXQDWD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXU‫ێ‬ NXEUDNXULPD\DƚKDFKLNXUTD, manami
llapaqa, uk simillata tarpukuq yupayna NXVDODPDVDOOLQNDQLZDNLQNXQD‫ێ‬
kashayllaparayku, WXNX\PLQLVWLVKD\‫ێ‬ mantaqa niyta puytinichu. Chaqa
OODSDWDTDTDPNXQDPDQWDD\SDQD\OODSD‫ێ‬ FKD\QX\DƚKDFKLNXQD\SDTPL, -HVXFULV‫ێ‬
paq kanillapa. 12੅Nishaykillapa: Uk tuqa akramasha. ¡Piru imanupi nuqa
1&RULQWLRV੄9 370

PDQDFKD\QX\DƚKDFKLNXWL\-shuypaqa, kar, manaraq allita Amitunchikpaq


imaraq pasamanman! 17੅Chayraykumi, intrakaqkunawan karmapis nuqaqa,
nuqalla yarpur munashayllamanta paykuna yupay tikrakani. Nuqaqami
\DƚKDFKLNXTTDOODULVKDNDUTD, \DƚKDFKL‫ێ‬ chaynuqa ruraray, paykunatapis
NXVKD\SDTTDWXNX\LPDPLQLVWLVKD\WD‫ێ‬ \DƚKDFKLWL\, allita kriyiqkunana
pis qumanaykillapapaq kankillapa kananllapapaq. Chaynumi tukuy imanu
nishuyaymanllapa. Piru ashwanmi katinllapapis, paykuna yupay tukuray,
7D\WD'\XVFKD\QX\DƚKDFKLNXQD\SDT LPDQXOODSLV-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLWL\
nir akramashallana karan. Chaymi kriyirna washakananllapapaq. 23੅Tukuy
FKD\QX\DƚKDFKLNXUTDSD\QLPDVKDQWD kaykunataqami rurani, imanullapis
rurar mana imalapaqpis yarpuyta Jesucristupa shumaq rimayninta
puytinichu. 18੅&KD\QXDSXVWXONDVKD\‫ێ‬ \DƚKDFKLWL\, SD\NXQDSLVNUL\LUZDVKDND‫ێ‬
raykumi Jesucristupa shumaq tinllapa, Dyuspaqqa paykunawan
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXULPDPLQLVWL‫ێ‬ pullana kanayllapapaq.
shayta qumanaykillapamantaqami, 24੅4DPNXQDPLDOOLWD\DƚKDQNLOODSD,

PDQDNZLQWDFKDUFKX\DQTDOD\DƚKDFKL‫ێ‬ achka kallpaqkunamantami ganakur


kur imaqa ashwan kusalata aligriyani. imalata aypananpaqqa tukuynin
19੅Piru nuqa, michka mana mayqanpa kallpanllapa. 3LUXWXNX\NDOOSDTNXQD‫ێ‬
sirbiqnin karmapismi, ashwan kananqa mantaqami ukla ganakun. Chaynumi
tukuyta sirbiq yupayna tikrakasha kani. TDPNXQDSLV-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NL‫ێ‬
Chaynuqami tukusha kani, imanupis llaparayku, chay kallpaqkuna yupay
DFKNDUXQDNXQDWD\DƚKDFKLWL\-HVXFULV‫ێ‬ naypaqman riyllapa, Tayta Dyus
tupina kriyinanllapapaq. 20੅Chaynullami arnishushanllapata aypanaykillapapaq.
nuqa Israel runakuna, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ 25੅ 0DQDFKX\DƚKDQNLOODSD, mayqanpis
¿
shankunata kasur kawsanllapa pukllananpaq kamakarqa, tukuy
chaykunawan karqa, nuqapis paykuna arkaqkunataqa dijar pukllaq qallarin?
yupay kar, chay mantakuykunata kasuq nir. Chaymi pukllarqa ganakur,
yupayna tikrakani. Piru chiqaptaqami imalataqa aypan ganakushanrayku.
mana chay mantakuykunawanchu kani. Chay ganakur aypashanqami, lawril
Nuqaqami chay mantakuykunata kasuq rapramanta uk kuruna kusala shumaq
yupayqa karay, chay achka runakuna rurakasha, dasla ñutukuq. Piru
FKD\PDQWDNX\NXQDWDNDVXUNDZVDT‫ێ‬ nuqanchikkuna aypanallapapaq
NXQDWD\DƚKDFKLWL\-HVXFULVWXSLQD chayqami, mana tukukaqchu. 26੅Chaymi
kriyinanllapapaq. 21੅Nishaykillapapis: nuqaqa, PDQDxXWXNXTLPDWDD\SDQD\‫ێ‬
Mana Israelmanta kaqkuna, Moisés SDTQLU\DƚKDUTD, mana yanqalla
PDQWDNXVKDQNXQDWDPDQDNDVXTNXQD‫ێ‬ kallpaq yupay, chaynulla yanqalla
wan kar, paykunapa kustumrinllapawan maqanakuq yupaychu, Dyusta kasur
katinllapamapismi, nuqaqa paykuna \DƚKDFKLNXQL. 27੅Ashwanmi kusalata
yupaylla karay. Chaynuqami ruraray qischakarmapis shachinakur, Dyus
SD\NXQDWDSLV\DƚKDFKLWL\, -HVXFULVWX‫ێ‬ munashanlata rurani. Chaymi kwirpuy
pina kriyinanllapapaq. 3LUXFKLTDSWD‫ێ‬ TLVFKDNDUPXQDVKDQOODWDUXUDFKLPDQD‫ێ‬
qami nuqaqa, Jesucristo nimashanta tinmapis, mana kwintachar tantyachini.
kasur, Dyus munashankunalata rurar Chaqa manami munanichu ukkunata
kawsani. 22੅Chaynullapismi, nuqa chay \DƚKDFKL\DU, chaymanta nuqa mana
kriyiq masinchikkuna litallaraq yupay allinta rurashayrayku, Tayta Dyusqa
371 1&RULQWLRV੄9੄10

PDQDPLDOOLQWDFKXUXUDVKD\NLQLPDQDQ‫ێ‬ imanutaq unay rukunchikllapakuna


taqa. DGXUDUDQFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSD‫ێ‬
kunata chaynuqa. Chaqa chaypaqmi
Yanqa dyus nishanllapakunata ama Dyus nitin iskribikashakunapiqa kaynu
adurashunllapachu nin:

10
1੅Kriyiq masiykuna, manami ´5XQDNXQDPLWDUDQOODSDPLNXQDQ‫ێ‬
nuqaqa munanichu, chay unay paq, upyananpaq ima.
rukunchikllapakuna imanu, puktaypa Chaymanta mikushana, upyashana
UXULQSLNDVKDQOODSDWDTXQTDQD\NLOODSD‫ێ‬ ima karqa,
taqa. &KD\QXOODDPDPLTXQTDQNLOODSD‫ێ‬ FKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSD‫ێ‬
chu imanumi rukunchikllapakuna chay kunata adurashanllaparayku,
FKXSLNDPDU\DNXSDƚKD\SLQWDSDVDUDQ, kusata aligriyar shariranllapa
chaki pachata yupay nir. 2੅Chaynu NXVDPDQDDOOLQNXQDWDUXUDQDQ‫ێ‬
puktaypa rurinta, chaynulla chay llapapaq” nir.
FKXSLNDPDU\DNXSDUXULQWDSDVDVKDQ‫ێ‬ 8੅Chaynulla amami ukwan ukwan

qami, intrachimanchikllapa paykunaqa punushunllapachu, imanutaq unay


shutikusha yupayna karanllapa nir. rukunchikllapakunamanta wakin
Chaynuqami paykunaqa Moiseswan ruraran chaynuqa. Chaqa chaynuta
karanllapa. 3੅Chaynullami chay unay rurashanllaparaykumi, uk diyalapi
rukunchikllapakunaqa, Tayta Dyus binti-tris mil (23,000) ZDQXUDQOODSDPD‫ێ‬
V\LOXPDQWDPLNX\WDNDƚKDPXVKDQWDTD pis. 9੅Amami Amitunchiktaqa
tukuyla mikuranllapa. 4੅Chaynulla Tayta nuqanchikkuna munashanchikllata
'\XV\DNXWDNDƚKDPXVKDQWDPL, rurachinar pukllashunllapachu,
upyaranllapapis. Chaqa Dyus, chay imanutaq chay paykuna ruraranllapa
qaqamanta yakuta lluqshichimutinmi chaynuqa. Chaqa chaynuta, Dyusta
upyaqllapa. Chay qaqaqami Jesucristo rurachinashanllaparaykumi, largu kuru
kar, mayta ritinllapapis pullanllapa kanitin wanuranllapamapis. 10੅&KD\QX‫ێ‬
karan. 5੅3LUXFKD\QXUXNXQFKLNOODSD‫ێ‬ lla imanula karpis kuntintakayllapa.
NXQDWD7D\WD'\XVNXVDODWD\DQDSDWLQ‫ێ‬ 4DPNXQDTDNLVK'\XV\DQDSDVKXVKDQ‫ێ‬
mapismi, yaqqa tukuynin mana allinta llapawan mana kuntintakar, Dyuspaq
rurar, Dyustaqa mana allintachu mana allinta rimatkillapa. Chaqa unay
yarpuchiran. Chaymi Tayta Dyus nitin rukunchikllapakunamaqami, Dyus
chay runakuna wanutinllapa, NZLUSXQ‫ێ‬ imanu yanapatinmapis, PDQDNXQWLQWD‫ێ‬
kunamapis chay chunllaq lugarpi kar paypaq mana allinta rimashanrayku,
chutarar kidaran. ZDQXFKLNXTDQJHOQLQWDNDƚKDPXWLQ
6੅Tukuy kaykunaqami pasaran paykunataqa wanuchir tukchiran.
nuqanchikkunata intrachimanallapapaq. 11੅Intrakashunllapa: Tukuy chay mana

Chaynu intrakarna, chay tukuy mana allinkuna unay rukunchikkunata


DOOLQNXQDWDTDDPDQDPXQDUUXUDQDQ‫ێ‬ pasashanqami, iskribikasha karan allita
llapapaq, imanutaq chay unay kwintata qukanallapapaq. Chaynuqa,
rukunchikllapakunamaqa mana allinlatana rurar kawsanallapapaq
allinkunata munapakur ruraranllapa -HVXFULVWRVKDPX\DQQDQLU\DƚKDU.
chaynuqa. 7੅Chayraykumi, ama 12੅Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis

qamkunaqa adurankillapachu chay Jesucristupi kriyiqkuna kuytakankillapa,


yanqa dyuskuna nishanllapakunata, imanupiqakish allita kriyini niyarmapis
1&RULQWLRV੄10 372

uchakushamana rikaritkillapa. 13੅Chaqa shanllapaqami, mana chiqap dyuschu


\DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPL, tukuyla kar, chay aychata paykunaman
kawsayashanchikpi imanullapis chay ƚKXUDWLQOODSDPDSLV, PDQDLPDQDFKLQ‫ێ‬
PDQDDOOLQWDUXUDFKLNXTTDXFKDNXFKL‫ێ‬ chu mana mikuyta puytinapaqqa. 20੅Piru
manayanchikllapa nir. Piru Tayta nishaykillapa: Chay mana kriyiq
Dyusmi nimaranchikllapa, payqashi runakuna animalkunata chay yanqa
tukuy imamanta kuytamayashunllapa G\XVNXQDPDQƚKXUDUTDPL, dyablupaq
nir. &KD\PLFKD\QLVKDQSLDOOLWDNXQI\D‫ێ‬ ƚKXUD\DQ, mana Dyuspaqchu. Chaymi
kashallapaqa, pay yanapamashun, nuqaqa mana munanichu qamkunaqa
tukuy mana allin kaqkunapimapis FKD\G\DEOXSDTƚKXUDVKDQOODSDWDPLNXU
shachinakunallapapaq. ima, paykunawanpis pulla kar, ukla
14੅Chayraykumi munashay kriyiq yupayna kanaykillapataqa. 21੅Chaqa
masiykuna, chay yanqa dyus manami puytinkillapachu, Amitunchikta
nishanllapakunataqa ama imapaqpis payji nir Santa Mikunata mikur,
adurayllapachu. 15੅Chaymi kananqa chaynulla ubapa yakitunta upyayarqa,
willashaykillapa kusala intrakaq chaymanta qashan chay dyablupaq
runakunata yupay. Chaymi kay ƚKXUDVKDQOODSDNXQDWDPLNXQD\NLOODSD‫ێ‬
willashuyashayllapata allita intrakar, paq, upyanaykillapapaqmapis. 22੅¿0DQD‫ێ‬
kwintata qukankillapa allinmi nir. FKX\DƚKDQNLOODSD, Amitunchikqa mana
16੅Nishaykillapa: Dyuspaq Santa paylata kasushaqa kusalata piñakun?
Mikunata mikunanchikpaqqami, nir. ¿Chaymi mana paylata kasur
tantakar Dyusta payji nir chay ubapa piñachisha, imanachimaqninchik
yakituntaqa upyanchik. Chaymi chay TDOODULWLQTDFKXSD\ZDQTDVKDFKLQD‫ێ‬
ubapa yakitunta upyarqa yarpunchik: kuyta puytiyashunllapa? ¡Manami!
$PLWXQFKLN-HVXFULVWXPLZDVKDPDQD‫ێ‬
SDTTD\DZDUQLQWDLƚKDUZDQXUDQQLU. Imatapis Dyusninchikta
Chaymi Amitunchikwanqa uklana aligriyachinapaq rurashunllapa
kanchikllapa. Chaynullami chay 23੅Piru wakinqami ninchikllapa:
turtillitata mikurpis Jesucristuwanqa uk Amituypi kriyishayraykumi nuqata
kwirpula yupay kar, SXOODQDNDQFKLN‫ێ‬ imapis allinta yarpuchimashantaqa
llapa. 17੅Chaynumi chay uk turtillalata rurayta puytini nir. Chiqaptami chaynu.
tukuyninchikllapa mikusha karmi, Piru chay wakin imakuna allinta
michka achka karmapis, uk kwirpulana yarpuchimasha rurashanchikqami,
kanchikllapa. mana yanapanchu ukninchikkunataqa
18੅$OOLWD\DUSX\OODSD,VUDHOSZLEOX\‫ێ‬ mas allita Amitunchikpi kriyinanpaqqa.
manta chiqap Dyuspi kriyiqkunapaq. 24੅Chaymi nishaykillapa: 8NQLQFKLN‫ێ‬

Paykunaqami Taytanchik Dyuspaq NXQDWDOODNLSDUVKXPDTWD\DQDSDVKXQ‫ێ‬


ufrindita nir uk animalta wanuchir llapa allita Amitunchikpi kriyinanpaq.
mikurllapaqa, FKD\WDQWDNDUPLNXVKDQ‫ێ‬ Chaynu katinqa, amami nuqanchiklapi
llaparayku ukla yupayna kidanllapa, yarpur tukuy munashanchiklata rurar
Taytanchik Dyuspa naypanpiqa. 19੅Piru imachu kawsashunllapa.
ND\QXQLVKXUOODTDPDQDPLQLVKX\DQL‫ێ‬ 25੅Qamkuna mikunaykillapapaq

llapachu, chay uklawkunapi chay yanqa aychata rantiq rirqa, rantir mikuyllapa.
dyuskunata adurayanllapa chayqa Amami yarpunkillapachu, tapur
chiqap dyus nirqa. &KDTDFKD\DGXUD\D‫ێ‬ mikushaq imanupiqa yanqa dyus
373 1&RULQWLRV੄10੄11

nishanllapakunapaq katinmaqa mikur lla imata ruratkillapaqa, Israelmanta


uchakuyman nirqa. 26੅Chaqa, kaqkuna, chaynulla mana Israelmanta
“Tukuy kay pachapi imapis kaqkunapis Dyuspi kriyinayashanmanta
kaqkunaqami, disanimakutinllapa. Chaynulla Dyuspi
Amitunchikpaqqa paylapaq kar NUL\LTPDVLQFKLNNXQDPDSLVGLVDQLPD‫ێ‬
shumaq”. NXU'\XVSLPDQDQDNUL\LQDWLQOODSDQD‫ێ‬
27੅Imanupi uk mana kriyiq kar, chu. 33੅Chaymi imanutaq nuqamaqa
ZDVL\PDQULVKXQPLNXTQLVKXWLQ‫ێ‬ imatapis allinlata rurar, imanupis
llapaqa, qamkuna rinarqa riyllapa. tukuylata aligriyachiyta kamani. Chaqa
Chaymi imalatapis qarashutinllapaqa manami nuqalapaq imapipis yarpurchu
tantar mikunkillapa. Piru amami chay rurani, ashwan chay wakinkunata
yanqa dyuskunapaqmakish kay \DQDSDQLSD\NXQDSLVNUL\LUZDVKDND‫ێ‬
PLNX\TDNDVKDNDWLQQLUWDSXNXUODPD‫ێ‬ nanllapapaq.
pischu mikunkillapa. 28੅3LUXPLNXQD\NL‫ێ‬
11
1੅Chaymi nishaykillapa:

llapapaq katin, ukqa nishunmanllapa: Qamkunaqami nuqa yupay


&KD\D\FKDWDTDPLFKD\\DQTDG\XVQLQ‫ێ‬ kawsayllapa, imanutaq nuqamaqa
llapapaq nir kamkachishallapa nir. Cristo kawsashannu maydiyapis
Chaynu nishutinllapaqami, ama kawsayta munani chaynu.
mikunkillapachu, FKD\XNZLOODVKXVKDQ‫ێ‬
llaparayku. &KDTDFKD\QXZLOODVKXWLQ‫ێ‬ Imanu kashunllapa Dyusta
llapa mikutkillapaqami, FKD\ZLOODVKXT‫ێ‬ aduraypiqa
llapa runaqa yarpunman payqami 2੅Kriyiq masiykuna, qamkunami

chaynu mikushanrayku uchakuyan nir. kusalata aligriyachimankillapa nuqata


29੅Piru chay uk willashushanrayku ama mana qunqamar, chaynulla chay
mikunkichu nirqami, PDQDQLVKX\DQL‫ێ‬ \DƚKDFKLVKXVKD\OODSDWDPDQDTXQTDU
chu, qam yarpur uchakuyanki nirqa. ima chayllapi yarpur, rurar ima
Ashwanmi chaynuqa nishuni, chay kawsashaykillaparayku. Chaymi
ZLOODVKXTFKD\XFKDNX\DQQLU\DUSX\D‫ێ‬ TDPNXQDNXVDDOOLQWDUXUDVKD\NLOODSD‫ێ‬
shanpaq. Piru qamkuna allita rayku kusalata payji nishunillapa. 3੅Piru
NUL\LTNXQDTDPLND\QXWDSXPDQD\DQNL‫ێ‬ PXQDQLSLVPLND\WDDOOLWD\DƚKDQD\NL‫ێ‬
llapa kanqa: ¿Imapaqtaq nuqa tukuy llapata. Uk warmi runayjun karnaqa,
allin nir kriyishaypaq, chay manaraq chay runan imata rurananpaq nitinpis
allita kriyiq kar, PDQDUXUDQD\DVKDQ‫ێ‬ ruran, chaynullami mayqanpis kriyiq
paqqa willamanqa? nir. 30੅Chaynullami karqa, Jesucristo nishannullata rurar
niyankillapapis kanqa: Nuqami kawsan. Chaynullami Jesucristupis
mikunaypaqmapis Dyusta payji nir Taytan Dyus munashanlata imatapis
mikuni. Chaynu katinqa, ¿imapaqtaq ruran.
wakinqa mana allinta rimayanqa 4੅Chaymi nishaykillapa: Uk runa

nuqapaqqa? nir. umanta pampakur, '\XVPDQPDxDNX‫ێ‬


31੅Chayraykumi nishaykillapa: Michka yani, PDQDTD'\XVSDT\DƚKDFKLNX\DQL
mikur, upyar, imata rurarpis, tukuyta niyanman. Chaynu umanta limpu
rurayllapa Dyusta payji nir. Chayna pampakur mañakur, chaynulla
Dyusqa aligriyananpaq. 32੅Kuytawkish \DƚKDFKLNXUTDPL, NDVX\DVKDQ-HVXFULV‫ێ‬
TDPNXQDXNQLNLOODSDWDPDQDNZLQWD‫ێ‬ tupaqqa mana allintanachu rurayan.
char tukuy imata mikutkillapa, FKD\QX‫ێ‬ 5੅Nataq warmikuna, Dyusman
1&RULQWLRV੄11 374

mañakunanpaq, manaqa Dyus allita kriyiqqami, warminta yanapan


QLVKDQNXQDWD\DƚKDFKLNXQDQSDTNDU, mas allita kriyinanpaq. 12੅Chaqa
PDQDXPDQWDSDPSDNXU\DƚKDFKLNXU‫ێ‬ \DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, puntataqami
qami, chay mantaqnin kaq runanpaq Tayta Dyusqa uk warmita runamanta
mana allintachu rurayan. Chaqa chaynu ruraran. 3LUXFKD\QXNDVKDNDWLQPD‫ێ‬
mana umanta pampar, Dyuspaq pismi, kananqa ashwan tukuyla
rurarqami, chay warmikunaqa limpu warmimanta nasinchikllapa. Nataq
lirilla aqchanta rutusha kanman chaynu karmapis, tukuylami Tayta
yupayllapana. 6੅Chaqa uk warmi umanta Dyuspa rurashankuna kanchikllapa.
mana pampar, Dyuspaq ruranatinqa, 13੅Kay nishushayllapamantami

mas allinmi kanman chay warmiqa qamkunalla kwintata qukankillapa:


limpu lirilla aqchanta rutunanpaq. Piru Manami allinchu uk warmi umanta
lirilla rutukasha, warmi masinkunapaq mana pampar, '\XVPDQPDxDNXQDQ‫ێ‬
pinqaypaq katinqa, ama ruturchu paqqa nir. 14੅Chaqa nuqanchikkunaqami
aqchayjunlla kar, Dyuspaq allinta DOOLWD\DƚKDQFKLNOODSDXNUXQD, warmi
ruranqa. yupay aqchanta winachiqqami, mana
7੅Piru uk runa-shuypaqami mana allin kar kusala pinqaypaq nir. 15੅Nataq
allinchu imalawanpis umanta uk warmi-shuypaqa aqchanta atunta
pampananpaqqa. Chaqa Dyus, runata winachirqami, kusala shumaq. Chaqa
rurarqami kusa paynu rikƚKDTWD Dyus-ari warmitaqa atun aqchanta
ruraran. &KD\PLFKD\UXQDTDLQWUDFKL‫ێ‬ qusha, umanta pampananpaq. 16੅Piru
manchik Dyusqa imanumi kusa kaynu nishutiyllapaqami, wakinqa
mantakuq nir. Piru uk nimayankillapa kanqa, PDQDPLFKD\QX‫ێ‬
warmi-shuypaqami intrachimanchik, chu nir. Chaymi nishaykillapa: -HVXFULV‫ێ‬
imanumi runaqa mantakuyta puytin nir. tupi kriyiqkunaqami, tukuyla kay
8੅Chaqa Tayta Dyusqa manami nishushayllapalata ruranillapa nir.
warmimantachu ruraran runataqa.
Ashwanmi warmita ruraran runapa 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQ6DQWD
tullunllamanta. 9੅Chaynullami Dyusqa, Mikunapaq
warmitaqa runa payla kashanrayku 17੅Kanan kayta nishurllapaqa, manami

ruraran. Chay runaqa warmiwanna kusala allintami rurayankillapa


kawsananpaq. Manami warmi payla nishuyllapata puytinichu. Chaqa
kashanraykuchu Dyusqa ruraran willamashallapami qamkunaqashi
runataqa. 10੅Chayraykumi, chay Dyusta aduranaykillapapaq tantakarqa,
warmiqa umanta pampananpaq allin, allinta ruranaykillapamantaqa, ashwan
angelkuna chaynu umanta pampashata kusa mana allinkunata rurayankillapa
rikarqa, \DƚKDQDQSDTFKD\ZDUPLTD nir. 18੅Puntataqami nimaranllapa:
allita runanta kasuyan nir. Qamkuna, Dyusta aduranaykillapapaq
11੅Piru Jesucristupi tukuy tantakarllapaqashi, qamkunapura
kriyiqkunaqa Tayta Dyuspa naypanpiqa anyanakur chiqanchanakunkillapa nir.
warmi kar, chaynulla runa karmapis Chaymi chay nimashanllapataqa,
chaylla kanchikllapa. Chaqa mayqan wakinllataqa kriyini, chiqapta chaynu
warmipis, Jesucristupi allita kriyiqqami, tukuyankillapa kanqa nir. 19੅¡Piru chay
runanta yanapan allita kriyinanpaq. chiqanchanakuyqami, imanupiqa wakin
Chaynulla mayqan runapis, Jesucristupi kriyiqkunapiqa pasayan, wakin
375 1&RULQWLRV੄11

ULNDVKXTNXQDNZLQWDWDTXNDQDQOODSD‫ێ‬ Chaymi maydiyapis kay


paq mayqankunami, Dyuspi chiqap kupamanta upyarqa nuqata
kriyiqkunaqa! nir. 20੅Chaymi qamkuna, yarpumar upyankillapa” nir.
Dyusta payji nir Santa Mikunata 26੅Chaymi Santa Mikuna tantitata mikur,

mikunaykillapapaq tantakarmapis, chaynulla ubapa yakitunta upyar imaqa,


PDQDQD$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSDTQD‫ێ‬ Jesucristo shamunan diyakaman
chu rurayankillapa. Ashwanmi chaynu FKD\QXOODUXUDUTDPLLQWUDFKLQDNX\DQNL‫ێ‬
chiqanchanakusha kar, mana llapa: Kaynumi Amitunchik Jesucristuqa
allinkunata rurayankillapa. 21੅Chaqa washamanallapapaq wanuran nir.
Santa Mikunata mikunaykillapapaq
karqashi, XNQLNLOODSDQD\SDTWDPLNXQNL‫ێ‬ Allita yarpur Santa Mikunata
llapa. Nataq wakinkunaqashi mallaqlla mikushunllapa
kidanllapa, FKD\QXOODZDNLQQLNLNXQDTD‫ێ‬ 27੅Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis
VKLPDƚKDQNLOODSDLPD. 22੅Chaynu uchakuyarlla, Amitunchik Jesucristupa
sunsunulla mikunaykillapapaq, kwirpun yupay Santa Mikunata mikur,
upyanaykillapapaqqa, ¿manachu chaynulla paypa yawarnin yupay ubapa
wasikillapa kan, FKD\SLPLNXQD\NLOODSD‫ێ‬ yakitunta upyarqami, uchanllaparayku
paq, upyanaykillapapaqqa? ¿Imapaqtaq Amitunchik Jesucristo wanushantaqa
Dyuspa wamrankuna mana imayjun mana kwintachayanllapanachu. 28੅&KD\‫ێ‬
kaqkunata disprisyar ima pinqaypi raykumi mayqanpis Santa Mikuna
dijankillapa? Chayraykumi nishunillapa: tantitata mikunanpaq, chaynulla ubapa
¡Manami allintachu rurayankillapa! nir. yakitunta upyananpaqqa, DOOLWD\DUSXQ‫ێ‬
man, imapaqmi kayta rurayani nir.
Kaynumi Santa Mikunata 29੅Chaqa mayqanpis, Amitunchikpa
mikushunllapa kwirpunta mana kwintachar, Santa
(Mt 26.26-29; Mr 14.22-25; Mikunata mikur, chaynulla ubapa
Lc 22.14-20) yakitunta upyarqami, SD\NDVWLJDNDQDQ‫ێ‬
23੅Chaqa nuqa, Amitunchik Jesucristo paq mikuyanqa, upyayanqamapis.
intrachimashanmantami, kaynu nir 30੅Chayrayku qamkuna sunsunulla tukuy

\DƚKDFKLVKXUD\OODSD: Amitunchik chaykunata rurashaykillaparaykumi,


Jesucristuta kuntrankunaman qukuyan, wakinqa qishaqla, wakin-shuypaqa
chay tutami payqa tantata ayparan. mana jwirsayjun imachu kankillapa.
24੅Chaymi Dyusta payji nirnaqa, &KD\QXOODTDPNXQDPDQWDZDNLQNXQD‫ێ‬
ƚKD\SLQPDQWDSDNLUDSXVWXOQLQNXQDWD TDPLFKD\QXPDQDDOOLQWDUXUDVKDQ‫ێ‬
kaynu niran: llaparayku wanushallapana ima.
“Kaymi nuqapa kwirpuy. 31੅3LUX6DQWD0LNXQDWDPLNXQDSDT‫ێ‬

Qamkunata washashunayllapapaq qami allita yarpushunllapa allintachu


wanuyani chay. kawsayani manaqachu mana nir.
.D\WDPLDPDTXQTDUFKXUXUDQNL‫ێ‬ Chaynu allita yarpur, allinpimi kani
llapa yarpumanaykillapapaq” nir. mikunaypaqqa nir mikushallapami,
25੅Mikutinllapanaqami, uk kupata aypar $PLWXQFKLNTDPDQDNDVWLJDPDVKXQ‫ێ‬
kaynu niran: llapanachu. 32੅Piru imanupi mana allita
“Kay ubapa yakitunwanmi uk yarpur munashanchiknulla Santa
PXVKXTWUDWXWDUXUDQL\DZDU‫ێ‬ Mikunata mikushallapa Amitunchik
QL\WDLƚKDU. kastigarqami, kastigamanchikllapa
1&RULQWLRV੄11੄12 376

intrakar pay munashanlatana shallapami, '\XVOODWDVLUELUNDZVDQFKLN‫ێ‬


ruranallapapaq. &KD\QXTDPL$PLWXQ‫ێ‬ llapa. 5੅Chaymi ukta ukmanta, nataq
chikqa manana kastigamashunnachu ukta-shuypaqa ukkunata ruranapaq
chay mana kriyiqkunawan pullataqa. yanapamashanchikllapa katinmi
33੅Chayraykumi kriyiq masiykuna, chaynullata rurar, $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬
Santa Mikunata mikunaykillapapaq tullata sirbiyanchikllapa. 6੅Chaynullami
tantakarqa, uknikillapa uknikillapa Dyusqa yanapamanchik ukman ukman
yaranakuyllapa. Pullala tukuynikillapa allin imakunata rurayta puytinapaq.
mikunaykillapapaq, upyanaykillapapaq Piru chay tukuy imakunataqami,
ima. 34੅Piru mayqanpis mallaqnarqa 7D\WDQFKLN'\XVTDSD\SD\OODWXNX\QLQ‫ێ‬
wasikillapi mikuyllapa. Chayna Dyusqa FKLNOODSDWD\DQDSDUUXUDFKLPD\DQFKLN‫ێ‬
ama kastigashunanpaq, FKD\WDQWDND‫ێ‬ llapa. 7੅Piru chaynu Santu Ispiritu
shana kar, mallaqnar naypaqta das WXNX\QLQFKLNOODSDWD\DQDSDPDUQLQFKLN‫ێ‬
mikushaykillaparaykuqa. Piru mas llapaqami, intrachimanchikllapa
LPDNXQDSDTSDUODQD\DQLFKD\NXQDSDT‫ێ‬ LPDQXPLFKD\ZDNLQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
qami, shamutiyna parlashunllapa. kunata yanapanallapapaq nir. 8੅Chaymi
Santu Ispiritullawan Dyusqa ukkunataqa
Santu Ispiritu yanapasha, imami allin, imami mana
yanapamashanchiknulla Dyusta allin nir intrachikunanllapapaq.
sirbishunllapa &KD\QXOODXNNXQDWDSLV6DQWX,VSLULWXOOD‫ێ‬

12
1੅Kriyiq masiykuna, nuqami ZDQ\DQDSDVKDNXVDOD\DƚKD\ZDQ
DOOLWDLQWUDNDQD\NLOODSDWDPXQD‫ێ‬ \DƚKDFKLNXQDQOODSDSDTSD\SDTTD.
yani, imanumi Dyuspa Santu Ispiritunqa 9੅Ukkunaqami, Santu Ispiritu yanapatin

yanapamanchik uktaqa ukmanta, Dyuspi kusalata kriyinllapa, payqami


ukta-shuypaqa ukmanta rurar, payllata imatapis rurayta puytin nir. Chaynulla
sirbir kawsanallapapaq nir. ukkuna-shuypaqa, Santu Ispiritu
2੅4DPNXQDTDPLDOOLWD\DƚKDQNLOODSD, yanapatin qishaqkunata alliyachinllapa
'\XVSLPDQDUDTNUL\LTNXQDNDUOODSDUDT‫ێ‬ ima. 10੅Ukkunaqami, Santu Ispiritu
qami, mana rimaq yanqa dyus yanapashanrayku milagrukunata
nishanllapakunata aduraq kankillapa ruranllapa, ukkunaqa Dyuspaq
nir. Chaynuqami, syiguyasha yupay rimaqninkuna kar, SD\SDT\DƚKDFKLNXQ‫ێ‬
mana intrakaq karaykillapa. 3੅Chaymi llapa. Ukkunataqami, Santu Ispiritu
kananqa nishaykillapa: Mayqanpis, yanapatin, riqsinllapa chay mana allin
Dyuspa Santu Ispiritun yanapatin ispirituwan kaqkunata, chaynulla allin
rimaqqami, mana niyta puytinchu, Ispirituwan kaqkunamatapis. 8NNXQDWD‫ێ‬
¡Jesusqa kusala mana allinchu! nirqa. qami, Santu Ispiritulla yanapatin
&KD\QXOODPD\TDQSLV'\XVSD,VSLULWXQ‫ێ‬ LOODTPDQWDXNPDQPDQDULPD\DVKDQ‫ێ‬
wan mana karqami, mana niyta NXQDSLULPDU\DƚKDFKLNXQOODSD. Ashwan
puytinqachu, ¡Jesusqami kusala shumaq ukkunataqami, Santu Ispiritu yanapan
Amitunchik! nirqa. chay ukman rimaykunapi rimar
4੅Piru Dyuspa Santu Ispiritunmi tukuy \DƚKDFKLNXVKDQOODSDWDLQWUDFKLNXQDQ‫ێ‬
kriyiqkunata ukta ukmanta, paq. 11੅Piru tukuy kaykunataqami, Santu
ukta-shuypaqa ukkunata ruranapaq, Ispiritulla yanapar rurachimayanchik,
yanapamanchikllapa. Chaynu ukta ukta pay imanutataq ruranata munayan
UXUDQDSDT6DQWX,VSLULWXOOD\DQDSDPD‫ێ‬ chaynulla.
377 1&RULQWLRV੄12

achka partiyjun katinmapis Dyus nisha


Kriyishanchikraykumi uk ukla kananpaq.
kwirpulana kanchikllapa 21੅Chaqa nawinchikqami, mana kaynu
12੅Nishaykillapa: .D\NZLUSXQFKLN‫ێ‬ niyta puytinchu makinchiktaqa:
llapa ukla karmapismi, kusala achka Manami ministishunichu nirqa. &KD\QX‫ێ‬
partiyjun. &KD\QXOODPLQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ llami umanchikpis, mana kaynu niyta
pis kusala achka karllapamapis, SX\WLQFKXƚKDNLQFKLNWDTD: Manami
Jesucristupi kriyishanchikllaparaykuqa, ministishunichu nirqa. 22੅¡Manami
paywanqa uklana kanchikllapa. chaynuchu! $VKZDQPLND\NZLUSXQ‫ێ‬
13੅Chaynullami, tukuy Israelmanta FKLNSDSDUWLQNXQDPDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬
kaqkuna, chaynulla mana Israelmanta paqla chaykunaqa, ashwan kusa mas
kaqkuna, sirbikuqkuna, PDQDVLUELNXT‫ێ‬ ministikaypaq. 23੅Imanupiqami chay
kunamapismi, -HVXFULVWXSLNUL\LUOODSD‫ێ‬ kwirpunchikpa uk partinpaq, “Kayqami
QDTDXNNZLUSXODSDTQDWLNUDNDVKDQ‫ێ‬ PDQDLPDWDUXUDQD\SDTSLV\DQDSDPD‫ێ‬
chikllapa. Chaqa Dyusmi Santu yanchu” niyarmapis, ashwan kusala
,VSLULWXQWDTXPDUQLQFKLNOODSD\DUSX\‫ێ‬ shumaqta kuytar, mana shutilapimapis
ninchikllapapi shutichimarninchikllapa, purichinchikchu. 24੅Ashwanmi chay
WXNX\WDXNODSDTQDWLNUDPDVKDQFKLN‫ێ‬ kwirpunchikpa partinkuna shutillapi
llapa. Chaynuqami tukuyla, Santu kaqkunata kusa shumaqta kuytachuwan.
Ispiritullawanna kawsanallapapaq.੆c Piru Tayta Dyusqami, kwirpunchikta
14੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, XNNZLUSXQ‫ێ‬ rurarqa niran, FKD\\DTTDPDQDNZLQWD‫ێ‬
chikqa manami uk partiyjunlachu, chaypaqla chayta kusata kuytanapaq.
ashwanmi kusala achka partiyjun. 25੅&KD\PLFKD\QXUXUDVKDTDNZLUSXQ‫ێ‬
15੅Chaymi nishaykillapa: Imanupiqa chikpi kaq partinkunaqa ama
ƚKDNLQFKLNND\QXQLQPDQ: Nuqaqami chiqanchakanqachu. Ashwanmi kada
PDQDPDNLNDVKD\UD\NXPDQDNZLUSX‫ێ‬ partikuna wakin parti kaqkunawan
mantachu kani nir. Piru chaynu yanapanakunanllapapaq. 26੅Chaqa
nirmapismi kwirpullamanta. 16੅,PDQX‫ێ‬ NZLUSXQFKLNSLNDTXNSDUWLQQDQDWLQ‫ێ‬
piqa rinrinchikpis niyanman: Nuqaqami qami, wakin partikunapis nanachikun.
mana nawi kashayrayku, PDQDNZLUSX‫ێ‬ Chaynulla kwirpunchikpa uk partinpaq
mantachu kani nir. Piru chaynu kusala shumaq nitinllapaqa, tukuy
nirmapismi, kwirpullamanta. 17੅Chaqa kwirpunchik kusalata aligriyan.
tukuy kwirpunchik nawilla katinqa, 27੅Chaynullami nuqanchikkunapis

PDQDX\DNX\WDSX\WL\DFKXZDQOODSD‫ێ‬ Jesucristupi kriyishanchikllaparaykuqa,


chu. Chaynulla kwirpunchik, rinrilla paypa kwirpunna kanchikllapa. Chaynu
katinqa, PDQDQDPXWNLNX\WDSX\WL\D‫ێ‬ karmi tukuy kriyiqkunaqa Jesucristupa
chuwanllapachu. 18੅Piru Taytanchik kwirpunpa partinkunana kanchikllapa.
Dyusqami, pay munashannulla rurar 28੅Chaymi chay kriyiqkunamanta

ƚKXUDVKDWXNX\SDUWLQNXQDWDNZLUSXQ‫ێ‬ wakinkunataqa Dyusqa kaynu


chikllapapiqa. 19੅Chaqa tukuy rinrilla, kananllapapaq niran:
manaqa nawilla katinqa, mana 3XQWDWDTDDSXVWXONXQDNDQDQOODSD‫ێ‬
kwirpuyjunchu kachuwanllapa. paq,
20੅Chiqaptaqami, kwirpunchikqa kusala paypaq rimaqninkuna,

c¬12.13 Rikashun San Juan 7.37-39.


1&RULQWLRV੄12੄13 378

\DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD, qaqamatapis willatiyla ashunanpaq nir.


milagrukunata ruraqkuna, Piru michka chaykunata ruranaypaq
qishaqkunata alliyachiqkuna, karmapis, PDQDXNQL\NXQDWDOODNLSDU‫ێ‬
yanapakuqkuna, qami, Dyuspaqqa yanqalla yupay kar
kriyiqkunapa rikaqninkuna, mana sirbiyanichu. 3੅Chaynulla mana
illaqmanta ukman rimaykunata imayjun kaqkunata mana chiqapta
ULPDUSD\SDT\DƚKDFKLNXTNXQD llakipar, yanqa alabamananllapalapaq
ima kanqa niran. nir imaykunata qukuyman, chaynulla
29੅Chaqa allita yarpuyllapa. Manami wakqa ukninkunata llakipan nir
tukuychu apustulkunaqa. Manami alabamananllapalapaq nirla rupachir
tukuychu Dyuspa rimaqninkunaqa. wanuchimananllapapaq dijakayman.
&KD\QXOODPDQDPLWXNX\FKX\DƚKDU Piru tukuy kaykunata rurar mana
\DƚKDFKLNXTNXQDTD. Chaynulla manami chiqap ukniykunata llakiparqami, mana
tukuychu milagrukunata ruraqkunapis. imapaqpis sirbiyanichu.
30੅Manami tukuyqa pudirniyjunchu 4੅Ukninchikkunata llakiparqami, ima

qishaqkunata alliyachinanpaqqa. katinpis mana das piñakunchikchu.


Chaynulla manami tukuychu ukman Ashwanmi shumaq imakunata rurar,
ULPD\NXQDSLULPDU\DƚKDFKLNXTNXQDSLV. mana inbidyanakunchikchu. Manami
Manami tukuyqa, chay ukman kusa kani ima nir alabakanchikchu.
ULPD\NXQDSLULPDU\DƚKDFKLNXWLQOODSD‫ێ‬ 5੅Chaynulla ukninchikta llakiparqa,

pis intrachikunllapachu. 31੅Piru PDQDPLVXQVXQXOODLPDWDSLVULPDQFKLN‫ێ‬


nishaykillapa: Dyusman mañakuyllapa, chu, mana imatapis nuqanchiklapaq
XNQLNLNXQDWDNXVDPDVWD\DQDSDT‫ێ‬ ruranchikchu, FKD\QXOODPDQDSLxDNXQ‫ێ‬
kunana kanaykillapapaq. chikchu, imanupi ukninchikwan
1DWDTNDQDQTDPLFKD\\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ SLxDFKLQDNXUSLVGDVODVKXPDTFKDQD‫ێ‬
shayllapamantaqa kusala shumaq kunchik ima. 6੅Chaynulla ukninchikta
kaqpaq willashunayanillapa, llakiparqami, pay mana allinta tukusha
uknikillapawan llakipanakur imana katinmapis, manami aligriyanchikchu.
kawsanaykillapapaq. Ashwanmi imatapis allin kaqkunalata
rurasha katinllapa aligriyaymatapis
Llakipakushanchikmi kusala mas puytinchik. 7੅Chaymi ukninchik mana
allinqa allinta ruramanashamapis, payta

13
1੅Nishaykillapa:Nuqa llakipashanchikrayku shachinakunchik.
illaqmanta uklawmanta Chaynulla ukninchikkuna imata nitinpis
runakunapa rimayninta, chaynulla mana diskunfyakarchu kriyinchik.
angelkunapa rimayninta kusalata Imata ukninchik ruratinpis, UXUD\DVKDQ‫ێ‬
rimayayman. Piru chaynu kusata rimar qami allinla kanqa nir yarpunchik.
\DƚKDFKLNXUPDSLV, mana chiqapta Chaynulla ima katinpis, ukninchikta
ukniykunata llakiparqami, yanqa uk OODNLSDVKDQFKLNUD\NXPDQDGLVDQLPD‫ێ‬
kampana waqar qillakachikuq yupayla kurchu shachinakunchik ima.
kayashaq. 2੅Chaynulla Dyuspa rimaqnin 8੅Chaymi nishaykillapa: &KD\OODNLQD‫ێ‬

NDUSD\SDT\DƚKDFKLNXTND\PDQ, kuyqami, PDQDPD\GL\DSLVWXNXNDQTD‫ێ‬


LQWUDND\PDQSLVLPDQXSD\OD\DUSX\D‫ێ‬ chu. Piru uk diyapimi Dyuspa rimaqnin
shanta. Chaynulla tukuy imata intrakaq, NDU\DƚKDFKLNXTNXQDPDSLV, mana
chaynulla kusalata kriyiymanpis uk \DƚKDFKLNXQTDOODSDQDFKX. Chaynulla
379 1&RULQWLRV੄13੄14

FKD\XNPDQULPD\SLULPDU\DƚKDFKL‫ێ‬ kur imaqami, Dyusta kusalata


NXTNXQDPDSLVPDQDQDPL\DƚKDFKLNXQ‫ێ‬ PDxD\OODSD6DQWX,VSLULWX\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬
qallapanachu. Chaynulla chay kusala llapa uknikillapaqa ukmanta,
\DƚKDTNDTPDSLVPLPDQDQDPLQLVWLNDQ‫ێ‬ uknikillapa-shuypaqa ukmanta rurar
qanachu. 9੅&KD\NDQDQ\DƚKDFKLNX\D‫ێ‬ Dyuslata sirbir kawsanaykillapapaq.
shanllapaqami, kusala amsaqlla $VKZDQPLPDxD\OODSD\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬
yupayraq. Chaynu katinmi, -HVXFULVWX‫ێ‬ llapa paypaq rimaqninkunalana kar,
paqmapis, PDQDUDTDOOLWDTDLQWUDNDQ‫ێ‬ paypaq chay rimaynikillapallapi rimar
chikllaparaqchu. 10੅Piru Jesucristo \DƚKDFKLNXULPDNDZVDQD\NLOODSDSDT.
shamutinqami, NXVDDOOLWDQD\DƚKDVKXQ‫ێ‬ 2੅Mayqanpis illaqmanta ukman

llapa Dyuspaqqa imanu nirpis. Chaymi rimaykunapi rimaqqami, Dyuslawan


FKD\W\LPSXTDPDQDQDPLQLVWLVKXQ‫ێ‬ parlaq yupay. Chaqa chaynu ukman
llapachu mayqantapis Dyuspaq rimaypi rimatinllapami, PDQDPD\TDQ‫ێ‬
\DƚKDFKLPDQDOODSDSDTTD. pis intrakayanllapachu. Chaynuqami,
11੅Chaqa nuqa wamra karllaraqqami, 6DQWX,VSLULWXULPDFKLWLQPDQDPD\TDQ‫ێ‬
rimar yarpurmapis, uk taksha wamritu pis intrakatinchu rimayan. 3੅Piru Dyuspa
yarpushannu yarpur rimaq ima kani. rimaqninkuna-VKX\SDTDFKD\X\DNXT‫ێ‬
Piru byijullana karqami, tukuy chay NXQDSDULPD\QLQOODSDOODSL\DƚKDFKLNXU‫ێ‬
wamra kar yarpur rimayashaytaqa, qami, wakinkunataqa yanapayan,
dijashana kani. 12੅Chaynumi, kananpis Dyuspi masta kriyinanllapapaq. Chaymi
taksha wamra yupay, Dyusninchikpaqqa animachir kunsulayanllapa ima. 4੅Piru
PDQDUDTDOOLWDTD\DƚKDQFKLNOODSDUDT‫ێ‬ mayqanpis ukman rimaykuna mana
chu. ¿Manachu uk ispiju dañakasha kar intrakashanllapapi rimaqqami, paylla
suqulla katinmaqa, qaqllanchikta allita Dyuspi kriyinanpaq rurayan.
chaparmapis mana allita rikanchik? Nataq Dyuspa rimaqninkuna-shuypaqa
Chaynumi kananpis, Jesucristutaqa chay uyakuqkunapa rimayninllapallapi
manaraq allitaqa riqsinchikllapachu. \DƚKDFKLNXUTDPL, chay kriyiqkunata
Piru maydiya shamutinqami, pay yanapayan, PDVDOOLWD'\XVSLNUL\LQDQ‫ێ‬
paywanna kar, tukuyninchikllapa rikar llapapaq.
allitana riqsishunllapa, imanutaq pay 5੅Kusa allinmi kanman tukuynikillapa

riqsimayanchikllapa chaynulla. chay ukman rimaykunapi rimarqa,


13੅Chaymi Dyus yanapamashanchik ZDVLNLOODSDODSL'\XVODZDQSDUODQD\NL‫ێ‬
mana tukukanchu chayqami, ukqa llapapaq. Piru nuqaqami munani chay
Amitunchikpi kriyinapaq, ukqa XNPDQULPD\NXQDSLULPD\DVKD\NLOODSD‫ێ‬
maydiyaqa paywan kashunllapa nir mantaqa, DVKZDQFKD\LQWUDND\DVKD\NL‫ێ‬
yarpunapaq, chaynulla uk-shuypaqa llapa rimayninllapallapi Dyus
ukninchikta llakipanapaq ima. Piru kay QLVKDQNXQDWDDOOLWD\DƚKDFKLNXQD\NL‫ێ‬
kimsakunamantaqami, kusala mas llapapaq. &KDTDFKD\QX\DƚKDFKLNX\‫ێ‬
allinqa ukninchikta llakipanchik chay. qami kusala shumaq kar, NUL\LTNXQD‫ێ‬
taqa yanapayanqa masta Amitunchikpi
Intrakayashanllapa rimaypi rimar kriyinanllapapaq. Piru tantakashallapa
\DƚKDFKLNXVKXQOODSD kar chay ukman rimaykunapi rimar

14
1੅Willashushayllapanu, allita \DƚKDFKLNXUTDPL, kusa allin kanman
XNQLNLOODSDWDOODNLSD\WDNDPD\‫ێ‬ chay rimashaykillapata ima niraymi nir
llapa. &KD\QXXNQLNLOODSDZDQOODNLSDQD‫ێ‬ intrachikunaykillapapaq. 6੅$OOLWD\DUSX\‫ێ‬
1&RULQWLRV੄14 380

llapa kriyiq masiykuna. 1XTDTDPNXQD‫ێ‬ PDVLNLNXQDWD\DQDSDWNLOODSD$PLWXQ‫ێ‬


man shamuyman. &KD\PDQWD\DƚKDFKL‫ێ‬ chikpi masta kriyinanllapapaq.
shuqllapa qallariyman chay mana 13੅Nishaykillapa: Mayqanpis chay

intrakayashaykillapa ukman XNPDQPDQD\DƚKD\DVKDQULPD\NXQDWD


rimaykunapi. Chaynu rurar mana rimaqqa, Dyusta mañakuyllapa pay
LQWUDFKLVKXUOODSDTDPLPDQDLPDODSLPD‫ێ‬ yanapashutinllapa, chay rimashaykitaqa
pis yanapashuyanillapachu. Piru nuqa uyakushuqkunapa rimayninpina rimar
qamkunaman shamur, Dyus intrachikunaykillapapaq. 14੅Chaqa
munashannu, chay chiqap kaqlata mayqanpis ukman rimaykunapi
qamkunapa rimaynikillapallapi Dyusman mañakurqa, chiqaptami tukuy
willashurllapaqami, \DQDSDVKX\DVKDT‫ێ‬ shunqunwan mañakuyan. Piru chaynu
llapa ashwan masta kriyinaykillapapaq. Dyusman chiqapta mañakurmapismi,
7੅Chaymi nishaykillapapis: Mayqanpis mana intrakayanchu ima nir mañakusha
uk kinata, manaqa uk arpata waqachir, kani nirmapis. 15੅Chaynu katinqa,
mana shumaqta waqachitinqami, mana ¿imatana rurayman? Chay-ari Santu
intrakayashunchu, imatami waqachiyan Ispiritu yanapamasha ukman
nirmapis. 8੅Chaynullami guerrapipis, rimaykunapi rimar mana intrakarmapis,
FKD\PDTDQDNXTULQDQOODSDSDTWUXPSL‫ێ‬ mañakur, chaynulla kantarmapis
tata waqachiq chay, mana kusala Dyusllata alabayani. Piru wakinkunapa
klaruta waqachitinqa, manami wakin naypanpi mañakur, chaynulla
suldadukunaqa listakayanmanchu kantarqami, DOOLWDLQWUDNDUQDUXUDVKXQ‫ێ‬
maqanakuq rinanllapapaqqa. llapa, X\DNXTNXQDSLVLQWUDNDQDQOODSD‫ێ‬
9੅Chaynumi qamkuna uk rimaykunapi paq. 16੅Chaqa qam ukman rimaykunapi
rimaqkunawanpis pasan. Chaqa rimatki rimar Dyusta alabar, payji niyankiman.
mana intrakarqa, ¿LPDQXQDULLQWUDNDQ‫ێ‬ Piru uk runa mana chay rimayashaykita
qallapa niyashaykitaqa? Chaynu mana intrakarqa, mana pullayki Dyusta
intrakatinllapaqami, uk rimaqqa wayra alabar, payji niyta puytiyanqachu.
apananpaq yupayla rimayan. 10੅&KLTDS‫ێ‬ Chaqa manari intrakayanchu imatami
tami kay pachapiqa, kan achka ukman nir alabayanki, FKD\QXOODSD\MLFKLNX‫ێ‬
rimaykuna. Piru chay rimaykunaqami, yanki nirmapis. 17੅Chiqaptaqami Dyusta
chay intrakaqkunapaqqa kusala shumaq. payji niyashayki chayqa kusala allin
11੅Piru mayqanpis rimatin, chay ima kayanqa. Piru kriyiqkuna mana
rimashanta mana intrakarqami, intrakashanllaparaykumi, mana
uklawmanta runa yupay kashaq chay paykunataqa yanapayanchu, Dyuspi
willamaqpaqqa. Chaynulla nuqapaqpis masta kriyinanllapapaqqa.
chay willamaqqa uklawmanta runa 18੅Nuqaqami, Tayta Dyusta payji nini.

yupay kanqa. 12੅Chaynumi chay uk Chaqa chay ukman rimaykunata


rimaykunapi rimatinllapaqa, TDPNXQD‫ێ‬ rimankillapa chaymatapismi illaqmanta
wanpis pasan. Chayraykumi qamkuna masta rimani qamkunamantaqa. 19੅Piru
NXVDODWD6DQWX,VSLULWX\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬ chaynu ukman rimayta puytirmapismi,
llapa uknikillapa ukmanta, DVKZDQFKD\NUL\LTNXQDWDQWDNDVKD‫ێ‬
uknikillapa-shuypaqa ukmanta rurar, kunawan karqa, paykuna intrakayashan
Dyusta sirbiyta munankillapa. Piru ULPD\SLULPDU\DƚKDFKLNXQL. Chaymi
DVKZDQPL'\XVWDNXVDODWDPDxDQNL‫ێ‬ chay ukman rimaykunapi kusa unayta
manllapa yanapashutinllapa, kriyiq willashurllapapis mana imanupis
381 1&RULQWLRV੄14

intrachishuyllapata puytinichu. Piru FKD\QX\DƚKDFKLNXVKD\NLOODSDUD\NX


DVKZDQFKD\TDPNXQDSDULPD\QLNL‫ێ‬ allita intrakarqa, paylla kwintata qukar
OODSDSLTDPLD\NDNDTODWDZLOODVKXWL\‫ێ‬ niyanqa: Kusala uchayjunmi kani nir.
llapa dasla intrakayankillapa kanqa. 25੅Chaynuqami chay uyakuqkunaqa
20੅Kriyiq masiykuna, amami chay kwintata qukanqa ima mana allinkunata
wamritukuna mana das intrakanllapa WXNX\VKXQTXQZDQ\DUSXVKDQNXQDPD‫ێ‬
chaykuna yupaychu kayllapa. tapis. Chaymi kusala uchayjunmi kani
Ashwanmi byijulla runakunana kar, nir, Dyuspa naypanpi qunqurir
FKD\\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDWDTDDOOLWD paylatana aduranqa. Chaynuqami
intrakayllapa. &KD\QXTDPL\DƚKD\QLNL‫ێ‬ kwintata qukanqa chiqaptami Dyusqa
OODSDTDDOOLQNXQDODWDUXUDQD\NLOODSD‫ێ‬ qamkunawan kasha nir.
paqlana kanqa. 21੅Chaqa Dyus nitin
iskribikashakunapiqami, kaynu nin: Tantanakurqami imatapis karanlata
´.D\SZLEOXWDULPD\QL\WDZLOODQDQ‫ێ‬ rurar adurayllapa Dyustaqa
paqmi, 26੅Kriyiq masiykuna, FKD\ZLOODVKX‫ێ‬

XNODZPDQWDUXQDNXQDWDNDƚKD‫ێ‬ shayllapapaqqami kaynu nishaykillapa:


shaq ukman rimaykunapi Tantakasha katkillapaqami,
willananpaq. wakinkunaqa salmukunata takinqallapa.
Piru chaynu ukman rimaykunapi 1DWDTZDNLQNXQDTD\DƚKDFKLNXQTD‫ێ‬
willatinllapamapismi llapa, manaqa wakinkunaqa Dyus
mana kasumanqallapachu” nir. willashanta ukkunata willanqallapa.
22੅Chaynu katinmi, kriyiqkunata Tayta Ukkunaqa ukman rimaykunapi rimar
Dyusqa yanapar ukman rimaykunapi LPD\DƚKDFKLNXQTD. Chaynulla uk
ima rimachir, FKD\PDQDNUL\LTNXQD‫ێ‬ ULPD\SL\DƚKDFKLNXVKDQOODSDWDLQWUDFKL‫ێ‬
taqa rikachin kriyinanllapapaq. Piru NXQTDOODSDLPDQLUPL\DƚKDFKLNXUDQQLU
chaynu rikachitinllapamapismi, mana ima. 3LUXWXNX\FKD\UXUDVKD\NLOODSD‫ێ‬
kriyinanllapachu. Nataq ashwan TDPL$PLWXQFKLNSLPDVWDNUL\LQD\NL‫ێ‬
mayqanpis chay kriyiqkunata llapapaq kanqa, ama yanqallachu.
paykunapa rimayninllapi rimar ima 27੅Piru ukman rimaykunapi rimanarqa,

'\XVPXQDVKDQQXOOD\DƚKDFKLUTDPL, ishkay, manaqa kimsala rimanqallapa.


\DQDSDQOODSDPDVDOOLWDNUL\LQDQOODSD‫ێ‬ Piru amami ishkantinllapa, manaqa
paq. 23੅Chaqa yarpuyllapa: Qamkuna NLPVDOODSDTDVXQVXQXOODTDULPDQTD‫ێ‬
tukuy kriyiqkuna tantakasha kar, llapachu. Ashwanmi uknin uk ratu,
tukuyla ukman rimaykunapi mana FKD\QXOODXNQLQXNUDWXLPDULPDQTD‫ێ‬
intrakaypaqta rimayankimanllapa. llapa. Chaynu rimatinllapaqami,
Chaymantaqa chaynu rimayatkillapa, mayqantapis Santu Ispiritu yanapatin
uk mana kriyiq yanqa uyakushuqllapala allita intrakaq chayqa, intrachikunqa
ƚKDU, rimayashaykillapata mana LPDQLUPL\DƚKDFKLNXVKDQLU. 28੅Piru
intrakarqa niyanqa: :DNNXQDTD\DUX\D‫ێ‬ mana mayqanpis, FKD\NUL\LTNXQD‫ێ‬
sha waknuqa rimapakuyan nir. 24੅Piru manta intrachikunanpaq katinqa,
tukuynikillapa chay rimaynikillapapi amami chay ukman rimaykunapi
ULPDU'\XVPXQDVKDQQXOODWD\DƚKDFKL‫ێ‬ ULPDUTD\DƚKDFKLNXQTDOODSDFKX.
kuyankimanllapa. Chaymanta uk mana Ashwanmi mayqanpis chay ukman
kriyiq uyakuq yaykur, FKD\\DƚKDFKLNX‫ێ‬ rimaykunallapi rimanarqa, Dyusllawan
yashaykillapata intrakanqa. Chaymi parlanqallapa uyarala.
1&RULQWLRV੄14੄15 382

29੅Nishaykillapa: Mayqantapis Dyus kutinllapa mana allita uk warmi


yanapanman imata rimananpaq. intrakasha karqa, runanta tapunqa
Chaynu yanapatinqami, Dyus wasinpi karna. Chaqa manami allinchu
PXQDVKDQQXOODWDUXUDU\DƚKDFKLNXQTD. XNZDUPLFKD\OODSL\DƚKDFKLNX\DWLQ‫ێ‬
3LUXFKD\QXULPDU\DƚKDFKLNXQDUOODSD‫ێ‬ llapa tapukur laqyananllapapaqqa.
qami, ishkayla manaqa kimsala chay 36੅Allitami intrakankillapa, Dyuspaq

ULPD\QLNLOODSDOODSL\DƚKDFKLVKXQTD‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTTDOODULUOODSDTD, manami


llapa. Nataq wakin kriyiqkunaqami qamkunamantachu qallariranllapa.
uyarala uyakur kwintata qukanqallapa, Chaynulla manami qamkunalachu
Dyus rimashantachu willamayanchik '\XVSDULPDQDQWDTD\DƚKDNXVKD\NL‫ێ‬
manaqachu mana nir. 30੅Piru chaynu llapapis. 37੅Mayqanpis Santu Ispiritu
\DƚKDFKLNX\DWNLOODSD, Dyus imanupi uk yanapatin Dyuspa rimaqnin kar,
runata chaypi tayatin imata rimananpaq manaqa imata ruranarqa, allita
intrachitinqa, FKD\\DƚKDFKLNXTFKD\TD kwintata qukanqa, ND\LVNULELUZLOODVKX‫ێ‬
qasillanqa. Chayna chay uk rimananpaq. yashayllapaqami mana nuqamantachu,
31੅Chaynu uknikillapa uk ratu uk ratu, ashwanmi Dyus mantakushankuna nir.
Dyus yanapar intrachishushanllapata 38੅3LUXPD\TDQND\ZLOODVKX\DVKD\OODSD‫ێ‬

\DƚKDFKLQDNXUTDPL, kusa shumaqta paq mana chaynuchu nitinqa, ama


intrachinakuyankillapa. Chaymi paytaqa kasunkillapachu.
chaynuqa ashwan tukuy kusa allita 39੅Chayrayku kriyiq masiykuna, kusata

LQWUDNDUPDVWD$PLWXQFKLNSLNUL\LQD\NL‫ێ‬ DQLPDNXUPXQD\OODSD'\XV\DQDSDVKX‫ێ‬
llapapaq animachinakunkillapa. WLQOODSDQLVKDQNXQDWD\DƚKDFKLNXQD\NL‫ێ‬
32੅Chaymi Santu Ispiritu, Dyuspaq llapapaq. Chaynulla ukman
\DƚKDFKLNXQDSDT\DQDSDPDVKDOODSDTD rimaykunapi rimatinllapapis, dijayllapa
\DƚKDFKLNXVKXQOODSD. Piru shumaqta ULPDU\DƚKDFKLNXQTDOODSD. 40੅Piru tukuy
\DƚKDFKLNXQDOODSDSDTTDPL, imata imata rurarmapismi kusa shumaqta
\DƚKDFKLNXQDSDTNDUPDSLV, tantyakar imatapis rurar, ama sunsunullaqa
\DUD\SDTUDTXN\DƚKDFKLNX\DWLQTD. rurankillapachu.
33੅Chaqa Tayta Dyusqami kusa

shumaqta imatapis ruranata munan, 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQ-HVXFULVWR


manami imatapis sunsunulla ruranataqa wanur kawsamushanpaq

15
munanchu. 1੅Kriyiq masiykuna, kananqami
34੅Chaymi nishaykillapa: Imanutaq QXTDTDPXQDQL\DUSXQD\NL‫ێ‬
tukuy kriyiqkunapi warmisitakunaqa llapapaq imanu washakanaykillapapaq
uyarala uyakunllapa, chaynullami QLU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDSDT. Chaqa
qamkunapis Dyusta aduranaykillapapaq Jesucristupi kriyir washakankillapa nir
tantakasha katkillapaqa, warmikunaqa \DƚKDFKLVKXWL\OODSDPL, qamkunaqa
X\DUDODFKD\\DƚKDFKLNXTNXQDWD kusala allita kriyiraykillapa. &KD\QX‫ێ‬
uyakunqallapa. Chaqa manami allinchu llami kanankaman allita kriyinkillapa.
ZDUPLNXQDFKD\WDQWDNDVKD\NLOODSD‫ێ‬ 2੅&KD\SXQWDWD\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDSL

kunapi laqyananllapapaqqa. Chaymi kriyiraykillapa, chaynulla kanankaman


Dyus nitin mantakushankunapipis nin, allita kriyirllapami washakankillapa.
warmikunaqashi chay tantakasha 3LUXFKD\\DƚKDFKLVKXVKD\OODWDGLMDU
katinllapaqa, uyarala kanqa runanta mana kriyir, ukkunapi kriyirqami mana
kasushanrayku nir. 35੅&KD\PL\DƚKDFKL‫ێ‬ washakankillapachu. Chaynu katinmi
383 1&RULQWLRV੄15

chay kriyishaykiqa yanqalla kasha nuqa, PDQDTDFKXFKD\ZDNLQDSXVWXO‫ێ‬


kanqa. NXQDPDVWD\DƚKDFKLNXVKDQLUTD.
3੅1XTD\DƚKDNXVKD\WDPLSXQWDWDTD Ashwanmi kusala mas allinqa chay
\DƚKDFKLVKXUD\OODSD. &KD\PL\DƚKDFKL‫ێ‬ LPDQXZDVKDNDQD\NLOODSDSDT\DƚKDFKL‫ێ‬
VKXUD\OODSD-HVXFULVWXPLXFKDQFKLN‫ێ‬ shutiyllapa kriyishaykillapa chay.
manta washamanapaq wanuran nir,
imanutaq Dyus nitin iskribikashakuna 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQ
nin chaynulla. 4੅Chaqa Dyus nitin wanushakunami kawsamunqa nir
iskribikashakunapiqami nin, ZDQXFKL‫ێ‬ 12੅3LUXQXTDNXQDTDPL\DƚKDFKLNXQL‫ێ‬

tinllapashi pamparanllapa. &KD\PDQWD‫ێ‬ llapa, Jesucristumi wanushanmantaqa


shi kimsa diyamanta kawsamuran nir. kawsamuran nir. &KD\QX\DƚKDFKLNXWL\‫ێ‬
5੅Chaymi puntataqa Pedruman rikariran. llapaqa, ¿imapaqtaq qamkunamanta
Chaymantaraqmi rikariran chay dusi wakinkunaqa, wanushakunaqa mana
apustulninkunamanqa. 6੅Chaymantaqa kawsamunnachu ninllapa? 13੅Chaqa
rikariranpis kinyintusmanmatapis (500) wanushakuna manana kawsamuyatinqa,
mas kriyiq masinchikkunaman. -HVXFULV‫ێ‬ Jesucristupis mana kawsamushachu
tuta rikashakunaqami, wakinkunaqa kanman. 14੅Chaynu Jesucristo
wanushallapana. Piru yaqqa tukuyninmi wanushanmanta mana kawsamusha
kawsayanllaparaq. 7੅Chaymantaraqmi katinqa, imanu washakanaykillapapaq
rikariran Santiaguman, chaynulla tukuy QLU\DƚKDFKLVKX\DVKD\OODSDSLVPDQD
apustulkunamanpis. imalapaqpis sirbiyanqachu. Chaynu
8੅Tukuy chay wakinkunaman katinqa chay kriyishaykillapamapis
rikarir-raqmi, chaymantaraq yanqalla kar, mana sirbiyanqachu.
nuqamanqa rikariran. Chaynu katinmi 15੅Kay chaynu katinqa, nuqakunaqami

nuqaqa wakinkunamantaqa, uk wamra '\XVSDTTDPDQDFKLTDSULPDTQLQNXQD‫ێ‬


manaraq tyimpunpichu nasisha yupay chu kayashaqllapa. &KDTDQXTDNXQD‫ێ‬
kani. 9੅Chaynu kasha karmi nuqaqa TDPL\DƚKDFKLNXQLOODSD, Dyusmi
wakin apustulkunamantaqa mana Jesucristutaqa wanushanmanta
kwintachaypaqla kani. Chaynulla kawsachimuran nir. Chaynu chiqapta
PDQDPLDSXVWXOSDTULTVLPDQDQOODSDOD‫ێ‬ mana wanuqkuna kawsamuyatinqa,
paqmapis allinchu. Chaqa nuqaqami Cristupis dijurqa mana kawsamushachu
Dyuspaq mana allinta yarpur, kanqa. 16੅Chaqa wanuqkuna mana
kriyiqkunapa ikinpi puriq kani kawsamuyatinqa, Jesucristupis manami
qischanaypaq. 10੅&KD\QXNDVKDNDWL\PD‫ێ‬ kawsamushachu kanqa. 17੅Chaynu
pismi, Tayta Dyusqa kusalata munamar Jesucristo mana kawsamusha katinqa,
DNUDPDUDQSD\SDULPDQDQWD\DƚKDFKL‫ێ‬ Jesucristumi washamayanchikllapa nir
kunaypaq. &KD\PLFKD\OODNLSDPD‫ێ‬ kriyishaykillapapis, yanqalla kar mana
shanqa manami yanqallachu kasha. sirbiyanqachu. Chaymi ashwan
$VKZDQPLQXTDTDWXNX\ZDNLQNXQD‫ێ‬ TDPNXQDTDXFKD\MXQOODUDTNDZVD\DQNL‫ێ‬
PDQWDTDNXVDPDVWD\DƚKDFKLNXU llapa kanqa. 18੅Chaynulla, Jesucristupi
trabajasha kani. 3LUXPDQDPLQXTDOD‫ێ‬ NUL\LUZDVKDNDVKDTQLUZDQXVKDNXQD‫ێ‬
FKXFKD\QXTD\DƚKDFKLNXVKDNDQL, mapis, mana washakashachu kar
DVKZDQPL7D\WD'\XVPXQDU\DQDSD‫ێ‬ ashwan limpu chinqasha kanqallapa.
masha katin chaykunataqa rurasha kani. 19੅Chaynulla nuqanchikkunapis, kay
11੅Chaymi ama yarpushunllapachu, kawsayashanchiklapi Jesucristupi
1&RULQWLRV੄15 384

kriyirlami washakayanchik nir kriyisha, saruƚKDQDQSDTQLUTD, manami niyanchu


mana washamashaqa nuqanchikkunaqa Dyustapis Wamran Jesucristuqa
kusala pinqaypaq kashunllapa. saruƚKD\DQTDQLUTD. Chaqa ashwan
20੅Piru chiqaptami Jesucristuqa pay-ari chaynu tukuy imata Wamranqa
kawsamusha. Chaymi payqa saruƚKDQDQSDTTDQLVKD. 28੅Chaymanta
tukuymanta puntata wanushanmanta Jesucristo tukuy mana allin kaqkunata
kawsamushanrayku, uk mallkipa punta binsishana karqami, ashwan paylla
puquynin yupay intrachimanchikllapa. Dyuspa Wamran karmapis
21੅&KDTDLPDQXWDTXNUXQDXFKDNXVKDQ‫ێ‬ chaymanta-pacha, Dyus nishankunata
UD\NXWXNX\ODND\SDFKDSLTDZDQXQD‫ێ‬ UXUDTƚKXUDNDQTD. Chaynami Dyusqa
llapapaq karan. Chaynullami Jesucristo tukuy imatapis payna rikar mantanqa.
allinta rurar uchanchikpaq wanur 29੅<DƚKDQFKLNOODSDPLZDQXVKDNXQDTD

kawsamushanraykulami, michka maydiyaqa kawsamuyanqa nir. Chaqa


wanusha karmapis, paypi kriyiqkunaqa mana wanushakuna kawsamuyatinqa,
maydiyaqa tukuyla kay pachapiqa ¿imapaqtaq yanqallaqa wanushakunapa
kawsamunallapapaq nisha. 22੅1LVKD\NL‫ێ‬ shutinpi shutikunllapaqa? 30੅Chaynulla
llapa: ,PDQXWDT$GiQXFKDNXVKDUD\NX‫ێ‬ Jesucristo wanushanmanta mana
lami tukuyla wanunallapapaq karan. kawsamusha katinqa ¿imapaqtaq
Chaynullami Jesucristo wanur nuqakunaqa imuraspis paypaq
kawsamushanraykula, qashan \DƚKDFKLNXULPDTLVFKDNDQLOODSDTD?
maydiyaqa tukuyla kawsamushunllapa. 31੅Kriyiq masiyllapakuna, nuqataqami
23੅3LUX'\XVPLND\QXNDZVDPXQD‫ێ‬ FKD\ƚKLTQLPDTUXQDNXQDLPXUDVSLV
llapapaq niran: Puntataqami Jesucristo wanuchimananllapapaq yarpunllapa.
kawsamunanpaq niran. &KD\PDQWDUDT‫ێ‬ Piru chaynu katinmapismi nuqaqa
shi maydiya Jesucristo shamur, paypi kusalata aligriyani, qamkuna imanumi
NUL\LTNXQDSDNZLUSXQWDTDNDZVDFKLPX‫ێ‬ $PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NL‫ێ‬
yanqa nir. 24੅Chaymantami Jesucristuqa OODSDQXOODNDQNLOODSDQLU\DƚKDVKD\‫ێ‬
tukuy chay rikaypaq, chaynulla chay rayku. 32੅Nuqami Éfeso pwiblupiqa
mana rikaypaq mantakuq dyablukunata, NXVDODVDTUDPDQDDOOLQNXQDWDUXUDPD‫ێ‬
karguyjunkunata, chaynulla chay kusala natinllapamapis kusalata shachinakusha
puytiq kani niqkunata binsitinraqmi, kani. Piru chiqapta mana wanuqkuna
kay pachaqa tukukanqa. Chaymanta kawsamuyatinqa, ¿imatataq ganasha
chay tukuy imata binsisha karnami, kani chaynu shachinakurqa? Ashwan
Jesucristuqa Taytanchik Dyustaqa nishanllapanuqa dijarma ninayta: Unta
TXQTDWXNX\LPDWDULNDUPDQWDQDQ‫ێ‬ mikushaq, upyashaq, chaqa
paqqa. 25੅Chaqa Jesucristuqami allaqmantami wanuyani nir. Piru
PDQWDNXQTDWXNX\FKD\ƚKLTQLTQLQ‫ێ‬ ZDQXTNXQDTDPLFKLTDSWDNDZVDPX\DQ‫ێ‬
kunata binsir limpu saruƚKDQDQNDOD‫ێ‬ llapa.
man. 26੅Chaynu tukuy imata binsishana 33੅Chay-ari amami ingaxDNDQNLOODSD‫ێ‬

karqami, tukukanantaqa binsir FKXFKD\PDQDDOOLQWDULPDTNXQD‫ێ‬


saruƚKDQTDFKD\ZDQX\WD, amana mantaqa. Chaqa chay llullakur mana
maydiyapis wanunallapapaq. 27੅Chaqa DOOLQWDULPDTNXQDZDQSXOODNDVKDOODSD‫ێ‬
Dyusmi Wamran Jesucristutaqa pudirta TDPLGDVOOXOODFKLULPDSDQWDFKLPDQ‫ێ‬
qur nisha tukuy mana allin kaqkunataqa chikllapa. 34੅Chayraykumi chay
saruƚKDQDQSDTTD. Piru tukuy imata llullakuqkuna ama ingaxDVKXQDQOODSD‫ێ‬
385 1&RULQWLRV੄15

paqqa rikƚKDNXT\XSD\QDDOOLQODWD llipyayninwanqa. Chaynulla wakin


rurar, ama uchakunkillapanachu. Chaqa qullarkunapa llipyayninqami, michka
qamkunamanta wakinqami, Dyusta chaylla katinpis, mana chayllachu
mana riqsishanrayku, paykunawan kar, llipyayninqa wakin qullarkunawanqa.
kusala pinqaypaqta ingañakar ima 42੅Chaynullami nuqanchikkunawanpis

kawsanllapa. pasan. Chaymi kay kwirpunchik


wanutin pampashaqa, limpu ismur
Wanur kawsamuqkunaqami kaynu allpapaq tikrakan. Piru kay kwirpunchik
kwirpuyjun kanqallapa PD\GL\DZDQXVKDQPDQWDNDZVDPXU‫ێ‬
35੅ImanupiqaƚKLZDNLQNXQDTDND\QX qami, tukuy tyimpupaqna kanqa.
nir tapukunmanllapa: ¿Imanutaq 43੅Chaynumi chay kwirpunchik wanurqa

wanushakunaqa kawsamuyanqa? mana sirbiq katin, askwintalla kidan.


¿Imanu kwirpuyjuntaq kawsamuyanqa? Piru maydiya kawsamurqami, kusala
nir. 36੅¡.DEDO\DUXWDUDTWDSXNXQNL‫ێ‬ shumaq allin imana kanqa. Chay wanur
llapaqa! ¿0DQDFKX\DƚKDQNLOODSD, pampakaq kwirpunchikqami, kusa litala
imanutaq simillata tarpurmaqa ima kasha. 3LUXPD\GL\DNDZVDPXU‫ێ‬
wanunanpaq yupay pampanchik? nir. qami, kusala jwirtina kanqa. 44੅Kay
Chaynu pampashami chaymanta kwirpunchikllapaqami, yanqa aychala
mushuqmanta ukmanna nasimun chay NDVKDQUD\NXZDQXULPDSDPSDNDQDQ‫ێ‬
tarpukushanchikqa. 37੅Chaynumi triguta paq kasha. 3LUXPD\GL\DNDZVDPXU‫ێ‬
manaqa uk simillata tarpurpis, manami qami, PDQDQDPD\GL\DSLVZDQXQTDQD‫ێ‬
chay mallkipa tulluntachu tarpunchik. chu. Chaqa imanutaq kay pachapi
Ashwanmi uk simillitata tarpunchik kawsananchik kasha, chaynullami tukuy
winananpaqqa. 38੅Chaymantanami tyimpupaqna Dyuswan, NDZVDQDQFKLN‫ێ‬
'\XVTDSD\PXQDVKDQQXPD\TDQQLQWD‫ێ‬ pis kanqa.
pis winachin. Chaynu winachirmi, 45੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKDQNXQD‫ێ‬

yurayjunpaqna tikran. Piru chaynu pimi kaynu nin: “Chay punta runa
yurayjunpaq tikrarmapismi chay $GDQWDTDPLDOOSDPDQWDUXUDUNDZVDFKL‫ێ‬
VLPLOODQNDUDQFKD\QXOODWDSXTXFKLQDQ‫ێ‬ ran”. 3LUXNDQDQ$GiQ\XSD\-HVXFULVWX‫ێ‬
paq winachin. 39੅0DQDPLNZLUSXQFKLN‫ێ‬ qami, Dyusmanta kashanrayku ashwan
OODSDTDWXNX\LPDNXQDSDNZLUSXQ‫ێ‬ WXNX\W\LPSXSDTNDZVD\WDTXPDQFKLN‫ێ‬
wanqa chayllachu. &KDTDUXQDNXQD‫ێ‬ llapa. 46੅Piru, SXQWDWDTDPLND\NZLUSXQ‫ێ‬
qami ukman kwirpuyjun kanchikllapa. chikraq kan. Chaymantaraqmi Dyusqa
Animalkunapismi ukman kwirpuyjun. qumanchik uk mushuq kwirputa tukuy
Chaynulla pariq kurukunapis ukman tyimpu kawsanapaqqa. 47੅Chaymi
kwirpuyjun. Piskadukunapismi ukman imanutaq chay punta runamaqa
kwirpuyjun ima. 40੅Chaynullami syilupi allpamanta rurasha kar, kay pachapi
kaqkunapa kwirpunwan, kay pachapi kawsananpaq karan. 3LUX-HVXFULVWX‫ێ‬
kawsaqkunapa kwirpunchikllapapis qami unaq syilumanta shamuran.
mana chayllachu. Chaqa syilupi 48੅Tukuyla kay pachapi kaqkunaqami,

kaqkunapa kwirpunqami kusala ukman chay punta runa allpamanta rurakasha


shumaq, chaynulla kay pachapi kaq chay yupay. Piru mayqanpis
kaqkunapa kwirpunchikllapapismi Jesucristupi kriyiqkunaqami, maydiyaqa
shumaq ima. 41੅Chaynullami rupaypa syilumanta shamusha runa yupay
llipyayninqa, mana chayllachu killapa kwirpuyjun kanqallapa. 49੅Chaynu
1&RULQWLRV੄15੄16 386

katin-ari, kanan nuqanchikkunaqa chay 56੅Chaqa Moisés mantakushanta mana


punta runa allpamanta rurakasha yupay kasurmi uchakuranchikllapa. Chaymi
kanchikllapa. Piru maydiyaqami, unaq chaynu uchakurlla wanunallapapaq
syilumanta shamusha Jesucristo yupay karan. 57੅¡3LUX$PLWXQFKLN-HVXFULVWX‫ێ‬
kwirpuyjunna kashunllapa. UD\NXPL7D\WD'\XVXFKDQFKLNNXQD‫ێ‬
50੅.UL\LTPDVL\NXQDND\WDPLZLOODVKXQD‫ێ‬ manta llakipamarninchikllapa tukuy
yanillapa: Tukuyla aychayjun, tulluyjunqa tyimpupaq kawsanallapapaq nisha!
manami Dyus mantakuyashanmanqa ¡Chaymi Dyusninchikta kusalata payji
yaykuyta puytinchikchu. &KDTDNZLUSXQ‫ێ‬ nishunllapa, WXNX\W\LPSXSDTZDQXQD‫ێ‬
chik dasla tukukaqqa, ¿imanunari chay OODSDPDQWDZDVKDPDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
tukuy tyimpu kawsaqpiqa kayta puytinqa? rayku!
51੅3LUXQXTDPLFKD\PDQD\DƚKD\DVKD\NL‫ێ‬ 58੅Chayrayku, munashay kriyiq

llapata munani intrakanaykillapata. masiykuna, chay kriyishaykillapanullami


Chaymi nishaykillapa: Kriyiqkunaqa maydiyapis shachinakunkillapa, amana
manami tukuyqa wanushunllapachu. Piru disanimakurchu. $VKZDQPL$PLWXQFKLN‫ێ‬
tukuylami kusa ukman kwirpuyjunpaq SDTNXVDWD\DƚKDFKLNXUWUDEDMDQNLOODSD.
tikrakashunllapa. 52੅Dasla nawinchikta &KDTDTDPNXQDTDPL\DƚKDQNLOODSD
qipchirachir, manapis chapakuchiyasha SD\OODSDT\DƚKDFKLNXUTD, manami
yupaymi, chay tukukananta trumpitata \DQTDOODFKX\DƚKDFKLNX\DQNLOODSDQLU.
waqachitinllapalami kriyiqkunaqa tukuyla
ukman kwirpuyjunpaq tikrakashunllapa. Pablumi willan kriyiq masinkunapaq
Chaqa trumpita waqatinqami, tukuy ufrindata tantananllapapaq

16
NUL\LTNXQDZDQXVKDNXQDPDSLVNDZVDPXQ‫ێ‬ 1੅1DWDTFKD\LPDPLQLVWLVKDQOODSD‫ێ‬

qallapa, TDVKDQTDDPDQDZDQXQDQSDTQD‫ێ‬ kunata kriyiq masinchikkunapaq


chu. 1DWDTQXTDQFKLNNXQDNDZVDTNXQD‫ێ‬ tantarqa, kriyiq masiykuna imanutaq
qami, uk kwirpuyjunpaq tikrakashunllapa. prubinsya Galaciapi kriyiqkunata willasha
53੅Chaqa chaynuqami kay kwirpunchik karay, chaynullami tantankillapa. 2੅Chaymi
mana allinta ruraq karmapis, manana imanutaq ganashaykillapanulla, chay
chaynunachu kanqa. &KD\QXOODNZLUSXQ‫ێ‬ dumingukunapiqa aykalamatapis
chik wanunanpaq kaqmapis, manami siparayllapa. &KD\PDQWDTDWDQWDU\DUDFKLV‫ێ‬
wanunanpaqnachu tikrakanqa. 54੅Chaynu kinkillapa, nuqa rikashuqllapa shamutiyqa,
kusala uchayjun kar, manana uchayjunpaq XIULQGDWDPDQDQDWDQWDQD\NLOODSDSDTQD‫ێ‬
tikrakasha, chaynulla kwirpunchikmapis chu. 3੅1XTDƚKDPXWL\TDPL, qamkuna
wanunanpaq kasha kar, PDQDZDQXQDQ‫ێ‬ ukninchikkunata rinanpaq akratkillapa
paq katinnaqami, kumplikanqa Dyus nitin -HUXVDOHQPDQNDƚKDVKDT. Chaynumi
iskribikashanpi kaynu nishanqa: NDƚKDVKDTNDUWDWD, chaynulla chay
“Dyusninchikmi binsinqa chay qamkuna tantashaykillapata ima chay
wanuyta, DPDQDZDQXQDOODSD‫ێ‬ kriyiq masinchikllapakunamanqa. 4੅Chaymi
paq” nir. rinaypaq allin yupay katinqa, nuqapis
55੅Chaynulla ninpis: paykunawan rishaq.
¡5XQDNXQDTDPLPDQDQDZDQXQTD‫ێ‬
nachu! Pablumi riyta yarpun Corinto
pwibluman
¡Chaynulla runakunaqami
ZDQXQDQSDTTDPDQDPDQFKD‫ێ‬ 5੅Nuqawatukushuqllapa shamurqami
kunqanachu! nir. puntataqa rishaq Macedonia lugarpi
387 1&RULQWLRV੄16

kriyiqkunataraq watukuq. &KD\PDQWD‫ێ‬ kriyishaykillapanulla mana shaykuq


nami qamkuna kayashaykillapa Corinto payllapi yarpur kawsayllapa. Amami
SZLEOXPDQTDƚKDPXVKDT. 6੅Chaynu imatapis manchar imachu, ashwan
ƚKDPXUTDPL, imanupiqa qamkunawan tukuy shunquykiwan Amitunchik
NLGD\PDQWXNX\ODFKD\WDP\DW\LPSX‫ێ‬ Jesucristuta sirbiyllapa. 14੅Chaynulla
taqa. Piru chaymantaqami qamkuna imata rurarllapapismi, DPDNZDVKDOOD‫ێ‬
yanapamatkillapa rishaq, maymanmi rir chu, ashwan kusalata llakipanakur ima
\DƚKDFKLNXQD\SDTNDUDQFKD\PDQ rurankillapa.
rinaypaqqa. 7੅Manami das pasaqnulaqa 15੅Kriyiq masiykuna, qamkuna

rikashunayanillapachu. Ashwanmi \DƚKDVKD\NLOODSDQXPL(VWpfanas


unayta qamkunawanqa kanayani. Piru ayllunkunawanmi Acaya lugarpiqa
Amitunchik munatinmi chaynuqa puntata Amitunchikpiqa kriyiran. Chay
kanqa. 8੅Piru manaraq qamkunaman paykunami chaypi wakin kriyiq
shamuyarqami, kay Éfeso pwiblupi masinkunata kusalata yanapayanllapa.
NLGDVKDT3HQWHFRVWpVI\LVWDSDVDQDQND‫ێ‬ 16੅Chaymi kriyiq masiykuna, nuqaqa

man. 9੅Chaqa kay pwiblupimi, $PLWXQ‫ێ‬ munani chay kusata yanapakuq


FKLNSDTNXVDODDFKND\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬ Estefanaswan ayllunkunata, chaynulla
paq kan. &KD\PLND\SL\DƚKDFKLNX‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDWDNDVXU, paykunawan
tiyqa, -HVXFULVWXSLTDDFKNDNUL\LQTD‫ێ‬ SXOOD-HVXFULVWXOODSDT\DƚKDFKLNXQD\NL‫ێ‬
llapa, michka kay pwiblupi kusala llapapaq.
DFKNDUXQDNXQDƚKLTQLPD\DWLQOODSDPD‫ێ‬ 17੅Nuqaqami kusala aligri kani, kriyiq

pis. masinchikkuna Estéfanas, Fortunato,


10੅Ukninchik Timoteo qamkunaman $FDLFRZDWXNXPDTƚKDPXVKDQOODSD‫ێ‬
ƚKDPXWLQTD, DPDPLLPDSDTOODNLFKLU‫ێ‬ rayku. &KDTDTDPNXQDPDQDZDWXNX‫ێ‬
chu, ashwan kusata aligriyachinkillapa. maq shamutkillapamapismi, ashwan
&KDTDSD\SLVPLQXTD\XSD\OOD$PLWXQ‫ێ‬ qamkunapa lugarnikillapaqa, paykuna
FKLNOODSDTNXVDWD\DƚKDFKLNXQ. 11੅&KD\‫ێ‬ shamusha watukumaqqa. 18੅Chaqa
rayku amami mayqannikillapapis SD\NXQDPLQXTDWDNXVDODWDDQLPDFKL‫ێ‬
paytaqa disprisyankillapachu. masha Amitunchikpi masta kriyinaypaq,
Ashwanmi yanapankillapa kusa imanutaq qamkunata kusalata
shumaqla tukuy shamuyashanpi animachishunllapa kriyinaykillapapaq
kananpaq. &KD\PLSD\VKDPXUULNDPD‫ێ‬ chaynulla. Kay runakunataqami, allita
nanpaq. Chaqa nuqaqari wakin kriyiq kasunaykillapapaq kusala allin.
masinchikkunawan kaypi yarayanillapa. 19੅Kay Asia lugarpi, NUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
12੅Nataq kriyiq masinchik kunami qamkunaman kusalata saluduta
Apolosta-shuypaqa, rugaray kriyiq NDƚKDPXQOODSD. Chaynulla Aquilawan,
masinchikkunawan qamkunaman shamur Priscilapis kusalata saludashunllapa.
watukushunanllapapaq. 3LUXNDQDQNXQD‫ێ‬ Chay paykunapa wasinpi tantakaq
qami, mana shamuyta puytisharaqchu. kriyiq masinchikkunapismi, Amitunchik
Maydiya shamunanpaq tyimpun katinmi, Jesucristupa shutinpi kusalata
shamunqa watukushuqllapaqa. saludashunllapa. 20੅Chaynulla tukuy
ND\PDQWDNDTZDNLQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
Pablumi tukukananta saludakun kunapis saludashunllapa. Chaymi
13੅Kriyiqmasiykuna, rikƚKDNXVKD qamkunapis uknikillapa uknikillapa
yupayla allita kuytakarmi, Jesucristupi kusala rispituwan saludanakunkillapa.
1&RULQWLRV੄16 388

21੅1XTD3DEOXPLNXVDODWDVDOXGDVKXU‫ێ‬ 23੅Amitunchik Jesucristumi kusa

llapa, kay saludukunata nuqalla shumaqta llakipar yanapashunqallapa.


iskribimuni. 22੅Mayqanpis Amitunchik 24੅Tukuy qamkunatami nishaykillapa:

Jesucristuta mana munarqa, kusala -HVXFULVWXSLNUL\LTNDVKD\NLOODSDUD\‫ێ‬


mana allinchu kanqa Dyuspaqqa. kumi kusata munashunillapa. Chaynu
Chaymi nuqaqa nini: ¡Kusala munashay NXVDODWDPXQDVKXUOODSDLPDVDOXGDVKX‫ێ‬
Amituy Jesucristo shamukuy-ari kay nillapa.
nuqakunaman! nir. Chaynumi kanqa.
2 Corintios
3DEOXPLLVKND\NDTNDUWDQWDNDƚKDQ
Corintupi kriyiqkunaman
Corinto pwibluqami Grecia nasyunpi, Acaya prubinsyapi kaq. Corintuqami kusala
atun pwiblu karan. $SXVWXO3DEORPDQDUDTFKD\&RULQWRSZLEOXPDQƚKD\DWLQTDPL,
PDQDPD\TDQSLV-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWDTDFKD\SLTD\DƚKDFKLNXVKDOODSD‫ێ‬
raqchu karan. &KD\PLFKD\PDQƚKDU3DEOR\DƚKDFKLNXWLQTDDFKNDUXQDNXQDTD
kusalata kriyiranllapa. &KD\PL3DEOXTDFKD\SLNLGDU\DƚKDFKLNXUDQXN
añu-y-midyuta, Amitunchik Jesucristupa shumaq rimaynintaqa. Chaypaq masta
intrakanarqa liyishun Hechos 18.1-17.
&RULQWRSZLEOXSL\DƚKDFKLNXVKDQDNDU, uklaw pwiblukunapina Pablo
\DƚKDFKLNX\DWLQPL, ZDNLQ\DƚKDFKLNXTNXQDSLVƚKDUDQOODSD&RULQWRSZLEOXPDQTD.
&KD\PLFKD\ZDNLQ\DƚKDFKLNXTNXQDTDND\QXQLU\DƚKDFKLNXTTDOODULUDQOODSD:
Pabluqa manami Jesucristupa apustulninchu kar, ashwan runakunata ingañar
puriyan nir.
&KD\QXQLU\DƚKDFKLNX\DQOODSDQLU\DƚKDUPLDSXVWXO3DEOXTDND\NDUWDWD
NDƚKDUDQ, FKD\QXQLU\DƚKDFKLNXTNXQDWDDPDNDVXQDQOODSDSDTFKX. Kay kartata
NDƚKDVKDQZDQTDPLLVKND\NXWLSDTQDNDƚKDUDQ&RULQWXSLNUL\LTPDVLQNXQDPDQTD.
Chaynumi ashwan Moisés mantakushankunamantaqa Jesucristupa shumaq
rimayninqa kusala mas allin nir intrachiran (3.7-18). Chaynulla intrachiranpis
maydiya mushuq kwirpuyjunna kayashunllapa (5.1-10), imanu qischakarpis pay
nishanta kasur kawsashunllapa (6.3-13), uk ufrinda yupayna kashunllapa nir
(8.1–9.15). Chaynullami intrachiranpis Tayta Dyusmi paytapis imanu qishaq
katinmapis kusalata yanapasha nir (12.7-10).

Jesucristumanpis mañakuni, llakipar


Pablumi saludakun tukuy imapi yanapashutinllapa

1
1੅Nuqa Pablumi, Tayta Dyus shumaqta kawsanaykillapapaq.
munasha katin, Jesucristupa
Qischakashamapis Dyusmi
apustulnin kani. Chaymi Corinto
kunsulamanchikllapa
pwiblupi Dyuspi kriyiqkunaman,
chaynulla Acaya lugarpi kriyiqkunaman, 3੅Amitunchik
Jesucristupa Taytan,
nuqa ukninchik Timoteuwan pulla kar, Taytanchikllapa Dyusmi, alabakasha
kay kartata iskribimuni. 2੅Chaynullami kanqa. Chaqa paymi kusata llakipar,
Taytanchik Dyusman, Amitunchik kunsular ima yanapamanchikllapa.

389
2&RULQWLRV੄1 390

4੅Paymi kunsular yanapamanchikllapa NDQLOODSDQLU\DƚKDVKD\OODSDUD\NX. Piru


ima riqchaq qischakaykunamanmatapis. ashwan qamkunawanmaqami kusa mas
Chaynu katinmi, nuqanchikkunapis shumaqta kawsasha kanillapa. Manami
ukkuna qischakaqtaqa kunsular munayniyllapamantachu chaynuqa
yanapaypaq, imanuƚKLSD\QXTDQFKLN‫ێ‬ kawsasha kanillapa. Ashwanmi Tayta
kunata kunsulamanchikllapa chaynulla. Dyus llakipar yanapamashanllaparayku,
5੅Chaqa Jesucristo kusata qischakasha chaynuqa kawsarayllapa. 13੅.DUWD\NXQD‫ێ‬
katinmi, QXTDQFKLNNXQDSLVTLVFKDND‫ێ‬ SLPLTDPNXQDOL\LULQWUDNDQD\NLOODSD‫ێ‬
shunllapa payrayku. &KD\QXTLVFKDND‫ێ‬ paq iskribishurayllapa, mana ukmanta
shaqami, SD\TDPDVWDNXQVXODU\DQDSD‫ێ‬ imachu. Chaymi kunfyakanillapa chay
mashunllapa. 6੅Nishaykillapapis, nishushayllapakunapaq, nuqakunapaq
TLVFKDNDU\DƚKDFKLVKXWL\OODSDNUL\LWNL‫ێ‬ LPDFKLTDSWDLQWUDNDQNLOODSDQLU\DƚKDU.
llapaqa, '\XVTDNXQVXODUZDVKDVKXQTD‫ێ‬ 14੅Piru qamkuna wakinllataqa intrakasha

llapa. &KDTDSD\QXTDNXQDWDNXQVXOD‫ێ‬ karllapamapis, kusalata aligriyar


matinllapaqa, TDPNXQDSLVPLNXQVXOD‫ێ‬ shumaqta yarpuyllapa nuqakunapaqqa.
kankillapa. Chaymi shachinakunkillapa Chaymi nuqakunapis kusalata aligriyar
ima qischakaykunamanmatapis VKXPDTWD\DUSXVKDTOODSDTDPNXQDSDT‫ێ‬
nuqakuna yupaylla. 7੅Qamkunapaqqami, pis, PD\GL\D$PLWXQFKLN-HV~VWLNUDND‫ێ‬
kusata kunfyakanillapa qischakarmapis mutinqa.
VKDFKLQDNXQNLOODSDQLU\DƚKDU. Chaqa 15੅Allinta nuqapaq yarpuyankillapa

imanuƚKLQXTDNXQD\XSD\TLVFKDND\DQ‫ێ‬ kanqa nir kunfyakarmi, yarpusha karay


killapa, chaynullami Tayta Dyusqa SXQWDWDTDTDPNXQDWDUDTZDWXNXVKX\‫ێ‬
TDPNXQDWDSLVNXQVXODU\DQDSDVKXQTD‫ێ‬ llapata, chaywanqa ishkay kutipaqna
llapa. rikashunayllapapaq. 16੅Puntataqa
8-9੅Kriyiq masiyllapakuna, Asia lugarpi watukushuyllapata yarpuray, 0DFHGR‫ێ‬
TLVFKDNDVKD\OODSDSDTFKLTDSWD\DƚKDQD\NL‫ێ‬ nia pwibluman riqnu. Chaymanta
llapapaq willashunillapa. Kusatami WLNUDNDPXUSLVTDVKDQZDWXNXVKX\‫ێ‬
qischakarayllapa mana agwantaypaqta. llapata yarpuray. Chayna qamkunapis
&KD\PL\DUSXUD\OODSDFKD\SLQDZDQX\D‫ێ‬ yanapamatkillapa rinaypaq Judea
shaqllapa nir. 3LUXFKD\TLVFKDND\NXQD‫ێ‬ pwibluman. 17੅Ma ¿watukushuqllapa
qami sirbimaranllapa ama nuqakunalapi mana shamurqachu, naypaqtaqa mana
kunfyakarchu, ashwan wanushakunata allita yarpusha kashaq? ¿Qamkunachu
kawsachiq Dyuslapi kunfyakanayllapapaq. yarpunkillapa nuqaqa munashayta rurar
10-11੅Dyusmi chay qischakaykunamantaqa shamunaypaq arnishurllapaqa, mana
washamaranllapa paylapi kunfyakatiyllapa. allinta yarpurchu mana shamushachu
Chaynulla qamkuna, Dyusman mañakur kashaq nir? 18੅'\XVPL\DƚKDQLPDWDSLV
yanapamatkillapaqa, FKD\VDTUDZDQXQD\‫ێ‬ pay yupaylla arnikushayllapataqa
kunamanmatapis washamayanqallapa. kumplinillapa nir. Chaymi mana chay
Chaymi wakinkunapis Dyusta payji kutillaqa “Arí, chaynu kanqa”, “Mana,
ninqallapa pay yanapamashanllaparayku. mana chaynuchu kanqa” niytaqa
puytinillapachu. 19੅Chaqa nuqami,
Imapaqmi Pabluqa mana riranchu Silvanuwan, Timoteuwan, '\XVQLQ‫ێ‬
Corintuman FKLNSD:DPUDQ-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKL‫ێ‬
12੅Kusatami
aligriyanillapa, tukuywan kunillapa. Paymi Dyus arnikushan kar,
kusa shumaq allinlata kawsasha tukuy ima nishantapis kumplin. 20੅&KD\‫ێ‬
391 2&RULQWLRV੄1੄2

nami Jesucristupi kumplikan Tayta Chaynu katinmapis, PDQDPLOODNLFKL‫ێ‬


Dyus tukuy arnikushankunaqa. Chaymi shunayllapapaqchu iskribishurayllapa,
Jesucristurayku, Tayta Dyusta alabarqa ashwanmi alliplata munashunillapa nir
ninchikllapa, “Chaynumi kanqa” nir. \DƚKDQD\NLOODSDSDT.
21੅Tayta Dyusmi nuqakunata, chaynulla

qamkunatapis Jesucristuwan pullachar Pablumi chay uchakusha runataqa


shumaqchamashanchikllapa. &KD\QX‫ێ‬ pirdunayllapa nin
llami akramashanchikllapa paypaqna 5੅Chay runa mana allinta rurar
kanallapapaq. 22੅Chayna paypa kaqnin llakichimasha nishurayllapa chayqami,
kanallapapaqqami siñalamaqninchik mana nuqalatachu llakichimasha.
yupay, 6DQWX,VSLULWXQWDTXPDVKDQFKLN‫ێ‬ $VKZDQWXNX\TDPNXQDWDSLVOODNLFKL‫ێ‬
llapa. Chaymi Ispiritunwanna karqa, shushallapa. Chaynu katinmapis ama
\DƚKDQFKLNOODSDWXNX\W\LPSXSDTQD chaykunataqa kwintachashunllapachu.
paypa kanchikllapa nir. 6੅Qamkunamanta achka runakuna nanaq
23੅Chiqaptami nishaykillapa: Corinto nanaq chay runata karanta imatapis
pwiblupi kaqkunaman watukushuqllapa willasha katinnaqa, DPDQDZLOOD\OODSD‫ێ‬
shamunaypaq karmapis, manaraqmi nachu. Chayllanami kanqa. 7੅Ashwan
shamushachu kani, qamkuna llakishalla kananqa pirdunar yanapayllapana.
katkillapa mas llakichishuymanllapa nir Kuytawkish kusata llakichitkillapa
yarpur. Tukuy chaykunapaqmi, 7D\WDQ‫ێ‬ imakunata yarpur, PDQDGDVTDPNXQD‫ێ‬
FKLN'\XVOD\DƚKDQ. 24੅Manami wan shunqukatinchu. 8੅Chaymi
nuqakunaqa qamkunata kusata qamkunata rugashunillapa, qashan
willashunayanillapachu, Dyuspi kaynu ULNDFKLQD\NLOODSDSDTLPDQXPLOODNLSD‫ێ‬
kriyiyllapa nirqa. Chaqa qamkunaqari yankillapa nir. 9੅Naypaqllatanami
chiqaptana kriyinkillapa. Ashwanmi kaykunapaqqa iskribishushallapa kani,
\DQDSDVKXQD\DQLOODSDNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ FKLTDSWDFKXQXTDZLOODVKXVKD\OODSD‫ێ‬
nulla aligrilana kawsanaykillapapaq. taqa kasuyankillapa kanqa nir

2
1੅Chayraykumi nuqaqa nisha kani, \DƚKDQD\SDT. 10੅1XTDTDPL\DƚKD\DQL
PDQDUDTTDVKDQTDZDWXNXVKD\NL‫ێ‬ qamkunaqa pirdunayankillapa kanqa
llapachu, DPDDQ\DVKXUOODNLFKLVKXQD\‫ێ‬ nir. Chayna nuqapis paypaq manana
llapapaq. 2੅&KDTDTDVKDQQXTDOODNLFKL‫ێ‬ ima mana allintapis yarpurchu,
shutiyllapaqa, ¿mayqanna nuqataqa ƚKDPXUTDSLUGXQDVKXVKDQDPLNDUD\
aligriyachimanqallapa, mana qamkuna ninaypaq. Tukuy chaykunapaqqami
katkillapaqa? 3੅&KD\PLDVKZDQOODNLFKL‫ێ‬ $PLWXQFKLN-HVXFULVWR\DƚKDQ, shumaq
mankimanllapa nir yarpur manaraq pullana kanaykillapapaq. 11੅&KD\QX‫ێ‬
shamurchu, naypaqtaqa kartata qami, 6DWDQDVTDPDQDQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬
LVNULELVKXUD\OODSDVKXPDTFKDQDNXQD\‫ێ‬ wanqa imatapis rurayta puytinqanachu.
killapapaq. Chaqa nuqaqami munani Chaqa pay imanu rurachikun nirpismi
DPDOODNLFKLPDUFKXDOLJULFKLPDQD\NL‫ێ‬ \DƚKDQFKLNOODSDQD.
llapata. Chayna kunfyakaray tukuy
TDPNXQDTDFKD\NDUWDWDOL\LUVKXPDT‫ێ‬ Pablumi llakiran Troas pwiblupi
FKDQDNXUQXTDZDQSXOODDOLJUL\D\DQNL‫ێ‬ karmapis
llapa kanqa nir. 4੅Piru chay kartata 12੅Jesucristupa shumaq rimayninta, Troas

iskribishurllapaqa, tukuy shunquywan SZLEOXPDQ\DƚKDFKLNXTƚKDWL\TD, kusalata


kusata yarpur, llakir ima waqaray. uyakunaranllapa. Chaymi Amitunchikpaq
2&RULQWLRV੄2੄3 392

\DƚKDFKLNXQD\SDTTD, achka karan


chaypiqa. 13੅Piru chaynu katinmapis, Pablumi intrachikun mushuq
NXVDODWD\DUSXSDNXUD\NUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ tratupaq

3
llapa Tituta chaypi mana tarir. Chaqa 1੅Kaykunata nirqachu, ¿\DUSXFKLVKXQL‫ێ‬
paymi qamkuna Corintupi kaqkunapaqqa llapa, TDVKDQQXTDNXQDOODDODEDND\D‫ێ‬
willamananpaq karan. Chayraykumi nillapa nir? ¿Manaqachu wakinkuna yupay
nuqaqa paykunamanta dispidikurna, riray QXTDNXQDSLVNDUWD\OODSDWDUDTULNDFKLVKD\‫ێ‬
Macedonia lugarman, chaypi Tituta killapa, maymantami shamunillapa nir
tariyman nir yarpur. \DƚKDQD\NLOODSDSDTTD? ¡Manami! Chaqa
qamkuna, chaynulla wakinkunaqami
Pablumi Dyusta payji nin
\DƚKDQNLOODSDQXTDNXQDTD, Dyusmanta
14੅Payjinishunllapa Dyusninchikllapata. shamunillapa nir. 2੅Qamkunallami
Paymi nuqakunataqa kusa allinlata kartayllapa yupayqa kankillapa. Chaymi
purichimanllapa, -HVXFULVWRSXOODNXPDVKD‫ێ‬ mayqanpis qamkunata, '\XVPXQDVKDQ‫ێ‬
llapa katin. Chaymi nuqakunata akrar kunata ruraqta rikashurllapaqa, \DƚKDQTD‫ێ‬
NDƚKDPDVKDOODSD, paypa shumaq llapa allinkunalata qamkunapiqa rurasha
ULPD\QLQWDWXNX\SDFKDSL\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬ kanillapa nir. 3੅Allipla shutillami
llapapaq. Chay rimashan rurashan qamkunaqa Jesucristupa kartan yupay
imakunami, \DƚKDFKLNXVKDTDVKLNZDNDQ kankillapa. Chaqa qamkunaqa Jesucristupi
tuktitukunapa mishki asyaynin yupay. NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXSD\\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬
15੅&KDTDQXTDNXQD\DƚKDFKLNXUTDPL, llapa munashanta rurankillapa. Chaymi
Jesucristo Taytanchik Dyusta insinsyuwan chay rurashaykillaparayku intrakanllapa
quntachin chaypa mishkila asyaynin yupay Jesucristuwanna kankillapa nir.
kanillapa. Chay insinsyupa asyayninqami 4DPNXQDTDPDQDPLODSLVLUXZDQLVNULELND‫ێ‬
shikwakan, chay washakaq runakunaman, sha kartachu kankillapa. Chaynulla
FKD\QXOODFKD\PDQDZDVKDNDTUXQDNXQD‫ێ‬ manami rumipi iskribikasha yupaychu
man ima. 16੅&KD\PDQDZDVKDNDTNXQDSDT‫ێ‬ kankillapa. Ashwanmi, qamkunawanna
qami, kay insinsyupa asyayninqa, chiqap kawsaq Dyuspa Santu Ispiritun
wanuyllapaq asyan. Piru chay katin, Dyus munashankunata rurankillapa.
washakaqkunapaq-shuypaqa, insinsyupa Chaynami ninqallapa, \DƚKDFKLVKXVKD\‫ێ‬
asyayninqa allipla mishki mutkiypaqla kar, llaparayku unay kashaykillapamantaqa
tukuy tyimpupaq kawsachin. Manami ukmanna kankillapa nir.
mayqanpis munayninllamanta Dyus 4੅Jesucristo pullakumashanchikrayku,

QLVKDQNXQDWD\DƚKDFKLNX\WDSX\WLQFKX. Dyuspi kunfyakanillapa chaykunapaqqa.


17੅Chaynu katinmi, mana ukkuna yupay 5੅0DQDPLQXTDNXQDOODNXVD\DƚKDT

PXQD\QL\OODSDODPDQWDSDJUDNDQD\OODSD‫ێ‬ kashayllaparaykuchu chaykunataqa


UD\NXFKX'\XVQLQFKLNSDTTD\DƚKDFKLNXQL‫ێ‬ ninillapa. Ashwan tukuy imata rurayta
llapa. Ashwanmi Dyuspa naypanpiqa puytishayllapaqami, Dyusmanta shamun.
chiqapta rimanillapa mana llullakurchu, 6੅&KDTDSD\PDQD\DƚKDFKLPDVKDOODSD

SD\NDƚKDPDVKDQOODSDUD\NX, chaynulla katinqa, PDQDPD\TDQWDSLVZLOOD\D\‫ێ‬


Jesucristo pullakumashallapa katin. manllapachu chay mushuq tratupaqqa.੆a

a¬3.3,6 Chay rumipi unay iskribikasha mantakuykunapaq mas intrakanarqa rikashun


Éxodo 24.12. Chaynulla Santu Ispiritu mushuq tratuta rurayashanpaq mas intrakanarqa
rikashun Jeremías 31.31-34.
393 2&RULQWLRV੄3੄4

&KD\PXVKXTWUDWXTDPLPDQDLVNULELND‫ێ‬ \DƚKDFKLNXVKD\OODSDTDWXNX\W\LPSXSDT
shachu. $VKZDQ6DQWX,VSLULWXVKXQTXQ‫ێ‬ mana chinqanchu nir. 13੅Manami Moisés
FKLNSLUDWDNXVKDNDWLQPL\DƚKDQFKLN, \XSD\FKX\DƚKDFKLNXQLOODSD. Moisesqami
'\XVZDQNDUPXVKXTWUDWXWDUXUDVKDQ‫ێ‬ TDTOODQWDSDxXZDQSDPSDTQXOD\DƚKDFKL‫ێ‬
chikna nir. Nishaykillapa: Mayqanpis kuq, ,VUDHOUXQDNXQDDPDNZLQWDFKDNDQDQ‫ێ‬
'\XVPDQWDNXVKDQNXQDWDPXQD\QLQOD‫ێ‬ paq qaqllan llipyarayashanqa limpuna
manta kumplishaq nirqa, ashwan tukuy allmanta allmantaqa chinqayan nir. 14੅Piru
W\LPSXSDT'\XVPDQWDTDFKLTDQFKDNDQ‫ێ‬ 0RLVpV\DƚKDFKLNXWLQTDFKLTDSWD
qallapa. &KDTD'\XVSD6DQWX,VSLULWXQ‫ێ‬ runakunaqa mana intrakaranllapachu.
lamiri kawsachikun tukuy tyimpupaqqa. Kanankaman chay unay tratuta liyirqa,
7੅Rumipi iskribir Moisesta, Dyus mana intrakanllapachu Jesús, Dyuspa
qushanqa, mana mayqantapis washayta Cristun nirqa, yarpuyninqa pañuwan
puytiranchu, runakuna mana tukuyta pampakasha yupay katin. Chaynulla chay
kumpliyta puytishanllaparayku. Chaynu pampakashan yupay chayqa manaraq
katinmapis, tukuy chaykunata Moisés ashuchikashachu. Ashwanmi chay
Dyusmanta aypatinqa, Dyusqa Moisespa pampakashan yupay chayqa, DVKXFKLND‫ێ‬
qaqllantaqa kusala llipya intirupaq tikraran. yanqa Jesús, Dyuspa Cristun nir chiqapta
Chaymi Israel runakunamapis mana kriyitinllapana. 15੅Kanankaman Moisespa
rikayta puytiranchu qaqllantaqa. Piru librunkunata liyirmapis, wakin Israel
allmanta allmantaqa, FKD\OOLS\DUD\D‫ێ‬ runakunaqa mana intrakanllapachu,
shanqa chinqaran. 8੅¡Ashwan kananqa yarpuyninllapa uk pañuwan pampakasha
'\XVSD6DQWX,VSLULWXQ\DQDSDPDTQLQFKLN‫ێ‬ yupay katin. 16੅Piru uk runa, Amitunchik
llapa chayqa, kusala mas shumaq Jesuspina kriyitinqa, chay pañu pampaq
washamanallapapaqqa! 9੅&KD\PDQWDNX\‫ێ‬ yupay chayqa ashuchikaq yupayna kidan.
kuna kusa llipyalla karmapis payllaqa 17੅Chaymi Amitunchik Jesuspi kriyishaqa,

mana washamayninchikta puytiranchu. payqa Santu Ispiritunta qumanchik. Chaqa


Piru kanan-shuypaqa Dyusninchikpi Amitunchikqami paylla Santu Ispiritupis.
kriyishanchikrayku Santu Ispiritunwan Chaymi chay maypiƚKL$PLWXQFKLNSD
yanapamarninchik washamanchik. Chaynu Ispiritun katinqa, chaypiqa washakayta
katin ashwan chayqa kusala mas shumaq puytinchik. 18੅&KD\UD\NXWXNX\QXTDQFKLN‫ێ‬
kanqa Moisés mantakushanmantaqa. kunaqa, chay pañu qaqllanchikta pampaq
10੅Chaqa Moisespa qaqllan llipyaratin kusa yupay kaq chay manana katinqa, ispiju
shumaqta mantakusha katinmapis, manami yupay kasha, UXQDNXQDTDULNDPDUQLQFKLN‫ێ‬
shumaqnachu, Santu Ispiritunwan Dyus OODSD\DƚKDQNXVDSX\WLTPL$PLWXQFKLNTD
NXVDODVKXPDTWD\DQDSDPDVKDQFKLN‫ێ‬ nir. Chaymi maydiyapis Amitunchik
mantaqa. 11੅Chaynu Moisespa qaqllan -HVXVTDPDVDOOLQSDTQDWLNUDPD\DVKXQ‫ێ‬
llipyaratinmapis, \DƚKDFKLNXVKDQNXQDTD llapa, pay yupay kusala shumaqna
mana tukuy tyimpupaqchu kawsachikuran. kanapaq Ispiritunrayku.
Ashwan Dyuspa Santu Ispiritunmi kanan
yanapamashanchik chaymi, llipyaraq 3DEOXPLNDUDQODWD\DƚKDFKLNXQ

4
yupay kusala mas shumaq kar, NDZVDFKL‫ێ‬ 1੅&KD\UD\NXPLPDQDGLVDQLPDNXQL‫ێ‬

kun tukuy tyimpupaq. llapachu. Chaqa Tayta Dyusmi


12੅.D\NXQDSDT\DƚKDUPL NXVDWDOODNLSDPDUOODSDLQNDUJDPDVKD‫ێ‬
nuqakuna-shuypaqa, mana imatapis OODSDSD\SDT\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDT.
PDQFKDUFKX\DƚKDFKLNXQLOODSD, chay 2੅Tukuy ima pinqaypaqkunataqa,
2&RULQWLRV੄4 394

manana rurayta munashanachu 8੅Chaynu, kusalata qischakar allpa


kanillapa. &KD\PLPDQDNXVD\DƚKDT manka yupay daskaqla pakikanapaq
tukur ima ingaxDNX\WDTDPXQDQLOODSD‫ێ‬ karmapis, manami tukuy tyimpuqa
chu. Chayraykumi Dyusninchikpa qischakashaqllapachu. Chaymi yarpur
rimaynintaqa mana llullakurchu, llakirmapis, PDQDNZLQWDFKDNDQLOODSD‫ێ‬
karanta rimanillapa. Chaynu, Dyuspa chu. 9੅,NL\OODSDNXQDSLTLVFKDPDQDQ‫ێ‬
naypanpi rimashayllaparaykumi, llapapaq purinllapa. Piru manami
intrakaqkunaqa ninllapa, QXTDNXQDTD‫ێ‬ QXTDNXQDODWDTD'\XVTDGLMDPDQOODSD‫ێ‬
shi Dyuspaqqa mana llullakurchu chu. &KD\QXOODDOVDULPDLWDNXPDUOODSD‫ێ‬
rimanillapa nir. 3੅3LUXZDNLQNXQD‫ێ‬ mapis, manami allpa mankata yupayqa
paq-shuypaqa pakaplla yupay kanqa llampuchamanqallapachu. 10੅Mayta
FKD\\DƚKDFKLNXVKD\OODSDTD. Chaymi ULUPDSLVPL-HVXVSDT\DƚKDFKLNXU
mana intrakanashanllaparayku, tukuy purinillapa. &KD\QXSXULUPL\DƚKDQL‫ێ‬
W\LPSXSDT'\XVPDQWDTDDVKXFKLNDQTD‫ێ‬ llapa wanuchimanayanllapa nir,
llapa. 4੅&KDTDPDQDLQWUDNDQDVKDQOODSD‫ێ‬ imanuƚKL-HVXVWDZDQXFKLUDQOODSD
raykumi, ND\SDFKDSLVDTUDWDUXUDFKL‫ێ‬ chaynulla. Piru chaynu Jesuspaq
kuq dyabluqa, yarpuyninpi syiguyasha \DƚKDFKLNXVKD\OODSDUD\NXZDQXFKLPD‫ێ‬
yupay kananllapapaq nisha. Chayna natinllapapismi, kaypi kanillapa.
Jesucristo pay paylla kawsaq Dyuswan Chaymi Jesús yanapamashanllaparayku,
katin, shumaq rimayninkuna llipyaraq \DƚKDQTDOODSDSD\TDNDZVDQQLU.
yupay katinmapis, DPDNUL\LQDQOODSD‫ێ‬ 11੅Chaqa nuqakuna kawsayarlla

paq. 5੅Manami nuqakunallapaqchu -HVXVSDT\DƚKDFKLNXWL\OODSDZDQXFKL‫ێ‬


\DƚKDFKLNXQLOODSD. Jesucristupaqmi manatinllapapismi, kaypi kanillapa.
\DƚKDFKLNXQLOODSD, pay Amitunchikllapa Chaynu katiyllapami, XNNXQDTD\DƚKDQ‫ێ‬
nir. Nuqakunaqami qamkunata yanqa qallapa Jesús washamanllapa nir.
sirbishuqnikillapala kanillapa, Jesusta 12੅&KD\QX\DƚKDFKLNXVKD\OODSDUD\NXPL

munashayllaparayku. 6੅Dyusmi tukuy mana intrakanaqkunaqa, ZDQXFKLPD‫ێ‬


imakunata ruraran. Piru tutaparaq nanllapa ima. Piru qamkuna-shuypaqa
intiru katinmi, “Kanqa achkirachikuq” ashwan washakashaykillapana,
niran. Chayna achkilla tikrakaran. TLVFKDNDU\DƚKDFKLVKXWL\OODSD
Chaynullami Jesucristupi kriyisha kriyishaykillaparayku.
yarpuyninchikllapatapis achkiraqlla 13੅Dyus nitin iskribikashakunapimi

yupay kananpaq tikrasha. Chayna kaynu nin: “Nuqa kriyiq karmi, NXQI\D‫ێ‬
-HVXFULVWXUD\NX\DƚKDQDOODSDSDT, kar rimaray” nir. Chaynullami
Dyusninchikqa kusala allin, shumaq nir. nuqakunapis qischakarqa, kunfyakar
rimanillapa kriyishayllapapaqqa, mana
Chiqapta kriyirmi kawsanchik manchakur imachu. 14੅&KDTD\DƚKDQL‫ێ‬
7੅Michkaallpa manka yupay karmapis, llapa Dyus, Amitunchik Jesusta
nuqakunaqa Dyuspa kusala shumaq wanushanmanta kawsachimuqqami
rimaynintaqa pullayllapa purichinillapa nuqakunata, chaynulla qamkunatapis
\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDTTD. Chayna kawsachimarninchikllapa, pullata
UXQDNXQDULNDUTD\DƚKDQDQOODSDSDT DSDPDVKXQOODSDSD\ZDQQDNDQDOODSD‫ێ‬
FKD\\DƚKDFKLNXVKD\OODSDTDPDQD paq nir. 15੅Nuqakunami qamkunarayku
nuqakunallamantachu, ashwan Dyuspa qischakasha ima kanillapa, Dyusta riqsir
SXGLUQLQZDQPL\DƚKDFKLNXQLOODSDQLU. washakanaykillapapaq. Chayraykumi
395 2&RULQWLRV੄4੄5

runakunaqa kusa achkana kriyir, Dyusta rir, shumaqta mudakusha yupayna


alabar ninqallapa: Dyusmi kusalata tukuy tyimpupaq kawsanapaq.
yanapamarninchik washamanchik nir. 5੅Chaypaq unaq syilupi imanu mushuq
16੅&KD\QX\DƚKDFKLNXUNXVDWD kwirpuyjunna kawsayashunllapa nir
kwirpuyllapapi qischakarllapamapis, FKLTDSWD\DƚKDQDOODSDSDTTDPL7D\WD
manami disanimakunillapachu. Dyus, 6DQWX,VSLULWXQWDTXPDVKDQFKLN‫ێ‬
Ashwanmi yarpuyniyllapapiqa, llapa. Chaqa paymi chaynu kanapaq
Dyuspaqqa mas allinna kanillapa. 17੅Kay nimashanchikllapa.
bidapi qischakayanillapa chaykunaqami 6੅Santu Ispiritu nuqanchikkunawan

dasla pasan. Piru ashwan Dyus paywan katinmi, \DƚKDQFKLNOODSDXQDTV\LOXSL


kanayllapapaq nishanqami, kusala mas -HVXVZDQSXOODWXNX\W\LPSXNDZVD\D‫ێ‬
shumaq chay qischakaykunamantaqa. shunllapa nir. Piru kay pachapiraq
Chaymi tukuy tyimpupaqna kawsarqami, Amitunchikmantaqa
chaykunaqa. 18੅Chayraykumi kay bidapi wakaqllapi yupay kanchikllapa,
qischakashayllapakunapaqqa mana PDQDUDTSD\SDSXOODQNDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
yarpupakunillapachu. Chaqa chay rayku. 7੅Paypi kriyiq karmi chaypaqqa
qischakaykunaqami uk ratulapaq. \DƚKDQFKLNOODSD, mana nawinchikwan
Ashwanmi Taytanchik Dyus paywan rikashanchikllaparayku imachu.
NDQD\OODSDSDTQLVKDQODSLNXQI\DNDQL‫ێ‬ 8੅&KD\PLNXVDWDNXQI\DNDU\DUSXQFKLN‫ێ‬

llapa. &KDTD7D\WDQFKLN'\XVDUQLPD‫ێ‬ OODSDND\SDFKDSLNDZVD\DVKDQFKLN‫ێ‬


shanllapakunaqa tukuy tyimpupaq. llapamantaqa rir, Amitunchikwanna
kanallapapaq. 9੅Chayraykumi Dyus
Imanumi syilupiqa kayashunllapa PXQDVKDQODWDUXUDUNDZVD\WDPXQDQ‫ێ‬

5
1੅1XTDQFKLNNXQDSDNDQDQNZLUSXQ‫ێ‬ chikllapa kay pachapimapis, payta
chikkunaqami, runakuna rurashan aligriyachinallapapaq. Chayna unaq
chukllakuna yupay uk ratulapaq kay syilupi paywan pulla karmapis chayllata
bidapiqa kanqa. 3LUX\DƚKDQFKLN‫ێ‬ rurar tanallapapaq. 10੅<DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬
llapami, ND\ELGDSLNDZVD\DVKDQFKLN‫ێ‬ llapanu tukuymi, -HVXFULVWXSDQD\SDQ‫ێ‬
PDQWDTDXNELGDSLTDWXNX\W\LPSX‫ێ‬ man riyashunllapa, payna
SDTQDPXVKXTNZLUSX\MXQNDZVDVKXQ‫ێ‬ PDQWDNXQDQSLWDUULNDU\DƚKDPDQD‫ێ‬
llapa nir. Chaymi tukuy tyimpupaq, llapapaq imanu kashapis. Chaymi
Dyus rurashan mana tukukaq wasi WXNX\WDULNDU\DƚKDPDUQLQFKLNOODSDTD,
yupayna kashunllapa. 2੅Chayraykumi payna imatapis ruramashunllapa, kay
kanan kawsarqa, rishamana kayman pachapi kawsayarlla, allinta mana
unaq syilumanqa nir yarpunchikllapa. allinta rurasha kashamapis.
3੅Chaqa chay wasiqami, PXGDQDQFKLN‫ێ‬
Jesucristumi Dyuswan
llapa yupay pampamanchikllapa, ama
shumaqchamanchikllapaqa
lirila yupay kanallapapaq. 4੅Imanutaq
mana yanqa mudakusha kashamaqa, 11੅Chaynu Jesús runakunata rikar

chay yakakushanchik mana imapaqpis \DƚKD\DQTDQLU\DƚKDUPL, pay


sirbitinchu, lirila yupay kanchikllapa. munashankunata rurar alliplata
&KD\QXOODPLND\ELGDSLNDZVD\DVKDQ‫ێ‬ chaykunapaq runakunata intrachiyta
chikllapa kwirpunchikqa, mana tukuy yarpunillapa. '\XVTDPLDOOLWDULTVLPDQ‫ێ‬
tyimpupaq katin maydiyaqa wanunchik. llapa pay munashankunata ruranillapa
Chaymi munanchikllapa unaq syiluman nir, chaynulla qamkunapis icharaq allita
2&RULQWLRV੄5੄6 396

FKD\NXQDSDTTDLQWUDNDUULTVLPDQNL‫ێ‬ &KD\QXOODQXTDQFKLNNXQDWDQDLQNDUJD‫ێ‬
manllapa. 12੅0DQDPLTDVKDQDODEDND‫ێ‬ mashanchikllapa wakinkunatapis
narchu chaynuqa willashuyanillapa. willashallapa, paywanqa shumaqna
$VKZDQPLFKD\NXQDWDTDZLOODVKX\DQL‫ێ‬ kananllapapaq. 19੅Chaqa, Tayta Dyusmi
llapa intrakanaykillapapaq, chay wakin runakunata pullakunanpaq niran,
\DƚKDFKLNXUSD\NXQDOODDODEDNDU Jesucristurayku uchanllapamatapis
purinllapa chaykunapaq. Chaymi manana kwintacharchu. &KD\ND\NXQD‫ێ‬
intrakarnaqa, QXTDNXQDSDTULPDQNL‫ێ‬ SDT\DƚKDFKLNXQD\OODSDSDTPL
llapa, \DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDFKLTDS nuqakunatapis nimaranllapa. 20੅Chaynu
nir. -HVXFULVWRQXTDNXQDWDNDƚKDPDVKDOODSD
13੅,PDQXSL\DUX\XSD\\DƚKDFKLNXQNL katinmi, '\XV\XSD\OOD\DƚKDFKLNXQL‫ێ‬
nimatkillapamapis, '\XVPL\DƚKDQFKD\ llapa paywan shumaq kananllapapaq.
\DƚKDFKLVKX\DVKD\OODSDSDTTD. Nataq Chaymi Jesucristurayku willashunillapa:
qamkunamanta nuqakunapaq, mana 7D\WDQFKLN'\XVWDDPDƚKLTQLUFKX,
\DUX\DVKDFKXDOOLQWDPL\DƚKDFKLNX\DQ DVKZDQSD\ZDQVKXPDTWDNDZVDVKXQ‫ێ‬
niqkunaqa, allinta yarpuyankillapa. llapa nir. 21੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,
14੅Imata rurarpismi mana nuqakunapa -HVXFULVWXPLPDQDLPDXFKD\MXQPDSLV‫ێ‬
munayniyllamantachu ruranillapa. chu karan. Piru Dyusqami, payta
Jesucristo kusalata munamanchik nir NDƚKDPXUDQQXTDQFKLNNXQDSD
\DƚKDUPL, pay munashanlata ruranapaq uchanchikllaparayku wanunanpaq.
kanchik. Chaymi nuqanchikrayku, Chaymi, -HVXFULVWXUD\NXQXTDQFKLN‫ێ‬
Jesucristuqa wanusha nir kriyirqa, kunaqa shumaqchakasha mana
\DƚKDQFKLNOODSDQD'\XVSDTTD uchayjunnachu kanchikllapa
uchanchikkunapaq pagrakusha yupayna Dyuspaqqa.
kanchik nir. 15੅Jesucristuqami tukuypaq
6
1੅Kananqami, Dyus nishankunata

wanuran, amana munashanchiknullata \DƚKDFKLNXTNDU, rugashunillapa


rurarnachu kawsanallapapaq. '\XV\DQDSDVKXVKDQOODSDSDT\DƚKDFKL‫ێ‬
Ashwanmi wanurmapis kawsamuran, shutinllapaqa, DOOLWDLQWUDNDUNDVXQD\NL‫ێ‬
SD\PXQDVKDQWDQDUXUDUNDZVDQDOODSD‫ێ‬ llapapaq. 2੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬
paq. shakunapimi nin:
16੅Chayraykumi kananqa nuqakunaqa “Kusa allin tyimpupi mañakutki
PDQDQDPD\TDQUXQDSLSLV\DUSXQLOODSD‫ێ‬ uyapashuray.
chu, imanutaq kay pachapi mana Chaymi washakanaykillapapaq
kriyiqkuna yarpunllapa chaynuqa. tyimpupi yanapashuray” nir.
Chaqa nuqakunapismi paykuna yupay, Chaynulla qamkunapaqqa kananllami
Jesucristupaqqa mana allintachu yarpuq kusa allin tyimpuqa. ¡Chaymi kananqa
kanillapa. Piru kananqami manana Dyus washashur yanapashunqallapa!
chaynutachu yarpunillapa. 17੅Ashwan
mayqanpis Jesucristuwan kaqqa, uk 3DEOXPL-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXU
mushuq runana. 8QD\LPDNDTNXQD‫ێ‬ qischakashanpaq intrachikun
qami pasashana; kanan kaqqami 3੅Nuqakunaqami mana, mana
mushuqna. allinkunataqa ruranillapachu. Chaqa
18੅Tukuy kaykunatami pay rurasha. manami munanillapachu chay mana
&KD\PLSD\OOD'\XVQLQFKLNTDVKXPDT‫ێ‬ allin rurayniyllaparayku, Dyus mana
tana rikamanchikllapa, Jesucristurayku. washashunanllapataqa. 4੅Ashwanmi
397 2&RULQWLRV੄6

michka qischakar, imata ministirmapis, 11੅Corinto pwiblupi kriyiq masiykuna,

VKDFKLQDNXULPDWDSLV'\XVPXQDVKDQ‫ێ‬ kusa allitami willashushallapa kar,


lata ruranillapa. Chayrayku runakuna tukuy shunquywan munashunillapa.
\DƚKDQDQOODSDSDT, nuqakunaqa 12੅7XNX\WDPLLPDWDSLVPDQ\DTZLOODVKX‫ێ‬

chiqapta Dyusta sirbinillapa nir. VKDNDUOODSDNXVDODWDPXQDVKXQLOODSD‫ێ‬


5੅Chaynulla wipyakar, prisukar, raq. Ashwan qamkunami nuqakunataqa
qaryapamatinllapa, kusata trabajar, mana chiqapta munamaq yupaychu
michka mana punur, mallaqnarmapis, kankillapa. 13੅&KD\UD\NXPLTDPNXQD‫ێ‬
alliplata shachinakusha kanillapa, Dyus taqa rugashunillapa, imanutaq uk runa
munashanlata rurar. 6੅Chaynumi Dyus wamranta willan chaynu, qamkunaqa
munashanlataqa ruranillapa: Kusa chiqapta munamanaykillapapaq,
allinlata kawsaq kar, Dyuspa rimayninta LPDQXWDTTDPNXQDWDWXNX\VKXQTX\‫ێ‬
\DƚKDTNDU, tantyakar mana imatapis wan munashunillapa chaynulla.
das ruraq kar, Dyuspa Santu Ispiritun
nuqakunapi katin chiqapta mayqantapis Dyuspa wasin yupaymi kanchikllapa
munaq kar, 7੅FKLTDSWD\DƚKDFKLNXTNDU, 14੅Kriyiqmasiykuna, chay mana
Tayta Dyuspa pudirnin nuqakunapi NUL\LTNXQDZDQTDDPDPLNDVDUDQD\NLOODSD‫ێ‬
katin ima. &KD\QXPLDOOLQUXUD\NXQD‫ێ‬ paq imalamapis tratuta rurankillapachu.
lata rurar kawsanillapa. Chaymi Chaynuqami manana paykunawan
musyamaqkuna, PDQDPXV\DPDTNXQD‫ێ‬ yuntakaq yupaynaqa kayankillapachu
pis nuqakunapaq ninqallapa, Dyus kanqa.੆b Chaqa manari allinchu, allinta
PXQDVKDQODWDUXUDU\DƚKDFKLNXQOODSD ruraqkunawan, chay mana allinta
nir. 8੅Imanupiqa kasumanllapa. UXUDTNXQDTDSLƚKXQDNXUFKD\OODWD
Imanupi-shuypaqa mana. Imanullapiqa yarpunanllapapaqqa. Chaynulla manami
NXVDVKXPDTWDULPDQOODSDQXTDNXQD‫ێ‬ DFKNLUDFKLNXTZDQWXWDSDUDTSLVSLƚKXQD‫ێ‬
paqqa. Imanupi-VKX\SDTDPXV\DPDU‫ێ‬ kuyta puytinllapachu. 15੅Chaynumi
llapa mana allintachu rimanllapa. Jesucristuwan, dyablupis mana chayllata
Llullakuqkunata yupaymi ruramanllapa, yarpuyta puytinchu. Dyuspi kriyiqpis,
michka mana llullakur, chiqapta mana chayllata yarpuyta puytinchu, uk
rimasha katiyllapamapis. 9੅Dyuspaq mana kriyiqwanqa. 16੅Manami allinchu
PDQD\DƚKDFKLNXTQLQWD\XSD\PL kawsaq Dyuspa lugarnin, uk runa
ruramanllapa, kusata riqsimaqllapa rurashanta amituy nir aduranapaqqa.
karmapis. Yaqqa wanusha yupaymi Chaqa kawsaq Dyusqami maypi kashapis,
kanillapa, piru kawsayanillaparaq. nuqanchik kriyishanchikrayku pullanchik.
Kusatami qischamanllapa, piru manami &KD\UD\NXPLSD\SDZDVLQ\XSD\NDQFKLN‫ێ‬
wanuchimanllapachu. 10੅Llakisha yupay llapa. Paymi tukuy kaykunapaqpis
kanillapa, piru aligrilami kanillapa. iskribishankunapiqa kaynu niran:
Pubri yupay kanillapa, piru ukkunatami “Nuqaqa paykunapi kawsar
Dyuspaqqa imayjun kaqpaq yupayna purishaq paykunawan pulla.
tikranillapa. Chaynumi pubri yupay Nuqami paykunapa Dyusnin
kanillapa, piru Dyuspaqqa kusa imayjun kashaq.
kanillapa. Imanu katinpismi, Tayta Paykuna-shuypaqa wamraykuna
Dyus munashanlata ruranillapa. kar,

b¬6.14 Masta intrakanarqa rikashunllapa Deuteronomio 22.10.


2&RULQWLRV੄6੄7 398

nuqalata kasumar munashayta rayku. Chayna imanu qischakarmapis,


ruranqa. allipta animakuni, aligriyani ima.
17 Chay mana allinta tukuqkunamanta 5੅Macedonia pwibluman

lluqshir wakaq tukuyllapa, ƚKDVKD\PDQWD-pacha, PDQDPLVDPDVKD‫ێ‬


ama mana allin rurayninllapata chu kanillapa. Ashwanmi maypipis
ruranaykillapapaq. kusalata qischakasha kanillapa.
Chaymi shumaqta rikashurllapa, Maypipismi qaryapamaqllapa. Chaymi
18 7D\WD\NLOODSDNDVKDTTDPNXQD‫ێ‬ nuqakuna-shuypaqa kusalata llakir
paqqa. yarpupakurayllapa mana imatapis
Nataq qamkunaqa ullqu wamray, TDPNXQDSDT\DƚKDUFKX. 6੅3LUXOODNLVKD‫ێ‬
warmi wamray kankillapa. NXQDWDDOLJUL\DFKLT'\XVPLQXTDNXQD‫ێ‬
Chaynu nirmi arnishunillapa taqa aligriyachimashallapa, Tito
WXNX\LPDWDSX\WLT'\XVQLNL‫ێ‬ ƚKDPXVKDQUD\NX. 7੅&KDTDƚKDPXUTD
llapaqa” nir. allip shumaqta parlamashallapa, kusala

7
1੅&KD\QXND\NXQDWDDUQLNDVKDQ‫ێ‬ shumaqta samachishaykillapa nir.
chikllaparaykumi, kriyiq Tituqami nimashallapapis, alliplatashi
masiykuna, kwirpunchikpi, \DUSX\QLQ‫ێ‬ TDPNXQDQXTDNXQDWDULNDPDQD\DQNL‫ێ‬
chikpi ama mana allinkunataqa rurayta llapa, chaynulla qamkunaqashi alliplata
yarpurlamapischu kawsashunllapa. llakiyankillapa nuqapaq yarpur nir.
Ashwan Taytanchik Dyusta kasur, Chaynu willamatinmi ashwan masta
manchar pay munashankunalata rurar aligriyaray.
kawsashunllapa. 8੅&KD\NDUWDWDNDƚKDPXVKD\WDOL\LUƚKL

intrakar llakishaykillapa. Piru


Corinto runakuna qashan Dyusman kananqami nuqaqa kusala aligrina kani.
tikrakaranllapa &KDTDFKD\NDUWDSLLVNULELVKXVKD\OODSD‫ێ‬
2੅Nuqami munani, QXTDNXQDSLNXQI\D‫ێ‬ qami uk ratulapaq llakichishushallapa.
kar kusata munamanaykillapata. Chaqa 9੅Piru kananqa ashwan qamkuna llakir

manami mayqanwanpis mana allintaqa kriyir, QXTDWDPDQDDOOLQWDUXUDPDVKD\‫ێ‬


rurashachu kanillapa. 0DQDPLPD\TDQ‫ێ‬ killapapaq, '\XVWDOODNLSDPD\QLVKD\NL‫ێ‬
tapis uchakuchishachu kanillapa. llaparayku, alliplata aligriyani. Chaqa
&KD\QXOODPDQDPD\TDQWDSLVOOXOODFKL‫ێ‬ qamkunaqami intrakaraykillapa
sha imachu kanillapa imapaqpis. Dyuspaqqa allipla mana allintachu
3੅Qamkunamanta wakinnikillapallataqa kawsayaraykillapa nir. Chaymi chay
ƚKLPDQDDOOLQWDWXNXVKDNDWNLOODSD, mana allinta rurashaykillapapaq llakir,
chay mana allinta tukushaykillaparayku manana mas tukurchu, Dyusmanna
ZDVKD\NLOODSDWDULPDT\XSD\ZLOODVKX‫ێ‬ tikrakashaykillapa. ,QWUDNDVKD\NL‫ێ‬
nillapa. 3LUXPDQDPLZDVKD\NLOODSDWD‫ێ‬ llapanu mana llakichishunarllapachu
chu rimayani, chaqa nishurayllapana kartataqa iskribishurayllapa. 10੅Chaqa
kusalata munashunillapa nir. &KD\QX‫ێ‬ mana allinkunata rurashanchikkunapaq
llami kawsayar, manaqa wanunaypaqna llakirmapis, Tayta Dyusman tikrakar
karmapis, kusalata munashaykillapa. washakanchik. Chaymi manana
4੅$OOLSODWDPL\DƚKDQLFKD\QXNDWLQPD‫ێ‬ llakinchikchu. Piru yanqa kay pachapi
pis, TDPNXQDTDNDVXPDUPXQDPDQNL‫ێ‬ kaqlapaq llakir, Dyuspaq mana allin
llapa nir. &KD\PLTDPNXQDWDZLOODVKXU‫ێ‬ kaqkunata rurarqami, tukuy tyimpupaq
OODSDTDDOOLSODWDDOLJUL\DQLTDPNXQD‫ێ‬ wanunchik. 11੅Qamkunaqami kusata
399 2&RULQWLRV੄7੄8

llakirmapis, Dyus munashannulla allinta rurananrayku qischakasha


agwantaraykillapa. ¡Kananqa rikayllapa karmapis, ashwan kusa aligrina. Yaqqa
imanutaq kankillapa! &KD\LVNULELVKX‫ێ‬ mana imayjun karmapis, ministiqkunata
VKD\OODSDTDPDQ\DTWD\DUSXFKLVKXUDQ‫ێ‬ imalawanpis kusata yanapasha, mana
llapa nuqapi kriyinaykillapapaqqa. imankunapaq llakirlamapischu.
Chaynulla piñachishuranllapa, PDQFKD‫ێ‬ 3੅Nuqami chaykunataqa rikasha kani.

chishuranllapa ima. Chaymantaqa 3D\NXQDTDPLPDQDNZDVKD\DUODPDSLV‫ێ‬


ashwan kusata rikamanayaraykillapa. FKXLPDQNDTPDQWDTDSX\WLVKDQOODSD‫ێ‬
Chayna chay uchakusha chaykunataqa wan yanapakusha. Ashwan chay
kastigaq yupay mana imatapis pakarchu puytishanllapamanmatapis masta
karanta willashaykillapa. 12੅Chaynumiri, ƚKXUDVKDOODSD. 4੅3D\NXQDSDPXQD\QLQ‫ێ‬
qamkunaman chay kartataqa mana llamantami kusata yanapakuyta yarpur
uchachakuqpaq yarpurchu, chaynulla nuqakunata qumashallapa, PLQLVWLT‫ێ‬
mana chay uchachakashapaq yarpur kunata apar makyanayllapapaq.
imachu iskribimuray. Ashwanmi chay 5੅3D\NXQDTDPLQXTDNXQD\DUSX\DVKD\‫ێ‬

kartataqa iskribimuray, '\XV\DƚKDQDQ‫ێ‬ llapamantaqa masta ruraranllapapis.


SDTTDPNXQDTDQXTDNXQDSDTOODNLQNL‫ێ‬ Naypaqta Amitunchikpi kriyir payta
llapa nir. 13੅Kaykunami nuqakuna kasur, FKD\PDQWDQXTDNXQDWDX\DPDU‫ێ‬
kunsulakanayllapapaq kasha. llapa yanapakurqa, Dyus munashanta
Piru kay kunswilumanmatapis, masta rurashallapa. 6੅Chaymi nuqakunaqa,
aligriyasha kanillapa Tituta kusa aligrita Tituta rugasha kanillapa tantananpaq
rikar. &KDTDWXNX\TDPNXQDPLPXVKXT‫ێ‬ FKD\PLQLVWLTNXQDWD\DQDSDQD\NLOODSD‫ێ‬
manta animachishaykillapa. 14੅Nuqami paq qamkuna qukuyankillapa chaytaqa,
Titutaqa willarayllana qamkunapaqqa, pay naypaqta tantaq qallaritin qamkuna
chiqapta paykunaqa kasushunqallapa mana tukuyta kumplishaykillaparayku.
nir. Chay nishayqami chaynu kasha. 7੅Chaqa qamkunaqa tukuy imapaqpis

Chaymi aligriyani. Chaqa imanutaq naypaqllapi kankillapa. Chaymiri kusata


qamkunata imatapis karanllata kriyirllapa, LPDQXULPD\WDSLV\DƚKDU‫ێ‬
willashurayllapa, chaynullami Tituta llapa, NXVDOD\DƚKD\QL\MXQLPD
willashayllapapis chiqap kasha. kankillapa. Chaynulla yanapakuyta
15੅Chaymi ashwan payqa kusa masta munankillapa, nuqakunamanta
munashunllapa, qamkuna kusata \DƚKDNXVKD\NLOODSDWDLQWUDNDQNLOODSD
ULVSLWDUVKXPDTWDVDPDFKLUNDVXUD\NL‫ێ‬ ima. Chaynu kashaykillaparayku
llapa, munaraykillapa nir yarpur. kananqa kusalata yanapakunkimanllapa
16੅ Nuqami tukuy kaykunapaq kusata dijurqari.
¡
aligriyani, TDPNXQDSLNXVDWDNXQI\D‫ێ‬ 8੅Manami kaykunata rurayllapa nir

kar! mantashuyanillapachu. Kaykunataqami


ZLOODVKXQLOODSD\DƚKDQD\NLOODSDSDT
Mana imayjunkunata imanumi Macedoniapi wakinkunaqa
yanapashunllapa yanapakunllapa nirla. Chayraykumi

8
1੅Kananqakriyiq masiykuna, qamkunapis, SD\NXQD\XSD\\DQDSDNXQNL‫ێ‬
parlashunayanillapa imanumi Tayta manllapa. 9੅&KDTD\DƚKDQNLOODSDQD,
Dyusqa, Macedonia pwiblupi Amitunchik Jesucristumi alliplata
kriyiqkunata kusata munar yanapasha munamarninchik kusala imayjun karmapis
nir. 2੅Paykunami alliplata Dyuspaq mana imayjun yupay tikrakaran
2&RULQWLRV੄8 400

TDPNXQDWDLPD\MXQSDT\XSD\WLNUDVKXQDQ‫ێ‬ yarpushunanllapapaq, imanuƚKLQXTD


llapapaq. 10੅4DPNXQDSDE\LQQLNLOODSD‫ێ‬ qillaysituta tantar ministiqkunata
paqmi nuqaqa kaykunataqa nishunillapa. yanapayta yarpuni chaynulla. 17੅Chaqa
Wakinkunamanta naypaq añullamanta, nuqa payta shamunanpaq rugatiymi
ministiqkunapaq puntata tantaq “Arí” nimasha. Chaymi kananqa
qallarishaykillapataqa, rurar tukchiyllapa. qamkunapaq llakiq kar, paylla
&KDTDTDPNXQDTDPDQD\DQTDULPDUD\NL‫ێ‬ shamuyan qamkunata watukushuqllapa.
llapalachu. $VKZDQFKD\ULPDVKD\NLOODSD‫ێ‬ 18੅7LWXZDQSXOODPLNDƚKDPXQLXN

numi yanapakuq qallarishaykillapa. kriyiq masinchikta. Paypaqmi, kusa


11੅Kananqami qamkunaqa tukchiyllapa shumaqta rimanllapa tukuy kriyiqkuna,
ruraq qallarishaykillapataqa, imanutaq Jesucristupa shumaq rimayninta imanu
puntamanta-pacha puytishaykillapawan \DƚKDFKLNXUSXULVKDQUD\NX. 19੅&KD\QX‫ێ‬
shumaqta yanapakuq qallariraykillapa llami wakin kriyiq masinchikkunaqa,
chaynulla. 12੅Chaqa, Taytanchik Dyusqami payta akrashallapa nuqakunawan
mayqantapis, michka kusa pitilawanmapis purinanpaq. Chayna qillayta tantar
ukkunata munar puytishanchikwan ukkunata yanapanayllapapaq. Chayta
yanapakushaqa, ashwan kusa shumaqta rurarqami, 7D\WDQFKLN'\XVWDDOLJUL\D‫ێ‬
rikamanchik. '\XVTDPLPDQDPDxDPDQ‫ێ‬ chinillapa. &KD\QDPL\DƚKDQTDOODSD
chikchu imanchik mana kaqtaqa. imanumi kusata ukkunata munar,
13੅0DQDPLND\NXQDWDTDZLOODVKX\DQL‫ێ‬ yanapakunillapa nir. 20੅<DQDSDNXQD\‫ێ‬
llapachu yanapakushaykillaparayku llapapaq achka qillayta tantarqami
imaykillapa faltashunqa nir yarpurchu. karanta yanapakunillapa. Chayrayku
$VKZDQPLZLOODVKX\DQLOODSD\DQDSDQD‫ێ‬ runakunaqa mana rimayta puytinqachu,
kur tukuy mikunallapapaq. 14੅&KD\UD\‫ێ‬ paykunaqa qillayta aypakunllapa nir
kumi kananqa paykunata yanapayllapa, imaqa. 21੅&KD\UD\NXPL'\XVTD\DƚKDQ,
PD\GL\DTDTDPNXQDWDQD\DQDSDVKX‫ێ‬ mana ima mana allinkunata rurarchu,
nanllapapaq. .DQDQPLSD\NXQDPLQLVWL‫ێ‬ shumaq allinkunalata ruranillapa nir.
yashanqa, qamkunapa kan. Chaynulla &KD\QDUXQDNXQDSLV\DƚKDQTDOODSD,
imanupi maydiyaqa qamkunapa mana imatapis karanta ruranillapa nir.
katinqa, paykunapana kanqa. Chaynu 22੅3D\NXQDZDQTDPLNDƚKDPXQLSLVXN

\DQDSDQDNXVKDOODSDTDPDQDPD\TDQ‫ێ‬ kriyiq masinchikta. 3D\PLULNDFKLPD‫ێ‬


QLQFKLNSDLPDQFKLNSLVIDOWDPDVKXQ‫ێ‬ shallapa imakunatapis shumaqta rurar,
llapachu. 15੅Kaypaqmi Dyus nitin kusalata yanapakur ima. Nataq kananqa
iskribikashakunapiqa nin: ashwan masta yanapakun qamkunapi
“Chay kusa achkata tantakusha kusalata kunfyakar.
yanapakutinmapis, 23੅Titupaq-shuypaqami nishaykillapa:

ministiyashanqa kidaran. Kriyiq masinchikllapa kar, QXTDNXQD‫ێ‬


Chaymi chay pitilata tantakusha wan pulla yanapakuq kar, kusalata
chaytaqa, qamkunata yanapashunayanllapa.
ministiyashanqa mana faltaranchu Nataq Tituwan shamuyan chay kriyiq
nir”. masinchikkunata-shuypaqa, wakin
kriyiq masinchikkuna akrashallapa,
Tito wakinninkunawan Jesucristuta kasur, Dyus munashanlata
16੅Tayta Dyusta payji nini. Chaqa ruraq katinllapa. 24੅Chayrayku
pay-ari, Titutaqa nisha chiqapta munar qamkunaqa, shumaqta samachir
401 2&RULQWLRV੄8੄9

rikachinkillapa imanumi paykunata qillaykunata tukuy shunquykillapawan


munankillapa nir. Chayna qillayta shumaqta yarpur, PDQDPLƚKDUFKX
tantaqta rikashurllapaqa, tukuy wakin qukuyankillapa nir.
NUL\LTNXQDTDULNDU\DƚKDQDQOODSDSDT, 6੅Kayta yarpuyllapa: Tantyarkaqta

LPDQXPLXNNXQDWDFKLTDSWDPXQDQNL‫ێ‬ tarpukuqqami, tantyarkaqta kusichakun.


llapa nir. &KD\QXOOD\DƚKDQTDOODSDSLV, Nataq achkata tarpukuqqami, achkata
qamkunapaq kusa yanapakuq nishayqa kusichakun. 7੅Chaymi mayqanpis tukuy
chiqap kasha nir. shunqunwan yarpushannulla
puytishanta qukunmanllapa ukkunata
Pablumi kriyiqkunata willan yanapananllapapaqqa. &KD\QX\DQDSD‫ێ‬
qillayta tantananpaq kurqa, ama kwashalla, ama rugay tukur

9
1੅:DNLQPLQLVWLTNXQDWD\DQDSDQD\‫ێ‬ imachu qukunmanllapa. Chaqa Dyus
killapapaqqa, manami qashan NXVDDOLJULODLPDWDTXNXU\DQDSDNXT‫ێ‬
qashanqa willashunayllapataqa taqa, kusata munan. 8੅Dyusqami tukuy
ministinkillapanachu. 2੅&KDTD\DƚKDQL‫ێ‬ imata puytiq kar, allin kaqkunataqa
nami, qamkunaqa kusata ukkunata kusa achkata qushunqallapa. Chayna
yanapayta munankillapa nir. Chaymi mana imayllapapis faltashutinllapachu,
Macedoniamanta kaqkunataqa willasha DOOLQODWDUXUDUPLQLVWLTNXQDWDTD\DQDSD‫ێ‬
kani, qamkuna Acayamanta kaqkunaqa naykillapapaq. 9੅Chaqa, Dyus nitin
naypaq añumanta-SDFKD\DQDSDNXQD‫ێ‬ iskribikashakunapimi nin:
yankillapa nir. Chaymi yaqqa tukuykaq ´0LQLVWLTNXQDWDPLNXVDWD\DQDSD‫ێ‬
Macedoniamanta kaqkunapis, qamkuna sha, shumaqta yarpur.
\XSD\OODDQLPDNXVKDOODSD\DQDSD‫ێ‬ Tukuy tyimpumi payqa
kunanllapapaq. 3੅3LUXFKD\QXNDWLQPD‫ێ‬ runakunata yanapanqa
pis, qamkunamanmi kay kriyiq shumaqta rikar” nir.
PDVLQFKLNNXQDWDNDƚKDPXQL, chay 10੅Tayta Dyusmi, tukuy tarpukuq

kusala shumaqta qamkunapaq runakunataqa simillata qun. Chaynulla


rimashayqa ama llullachu kanqa nir mikunanllapata kusichananpaqpis qun.
yarpur. Chaynami paykuna shamurqa, Tayta Dyus runakunata simillata quqmi,
QXTDVKDPXQD\NDPDQPDVWDDQLPDFKL‫ێ‬ TDPNXQDWDSLVNXVDWD\DQDSDVKXQTD‫ێ‬
shutinllapa, PXQDVKD\QXOODWDUXUDQD\NL‫ێ‬ OODSDPDQDLPD\MXQUXQDNXQDWD\DQDSD‫ێ‬
llapapaq. 4੅Kuytawkish Macedoniamanta naykillapapaq. Chay runakunata
wakin nuqawan pulla shamurqa, chay yanapatkillapaqami, masna Dyuspiqa
NXVDVKXPDTWDTDPNXQDSDTULPDVKD\‫ێ‬ kriyinqallapa. 11੅Chaynuqami,
nuta, mana taritinllapaqa, QXTDQFKLN‫ێ‬ TDPNXQDTDWXNX\LPDPXQDVKD\NL‫ێ‬
kunapaqqa kusa pinqaypaq kanman. llapatapis tarikunkillapa. Chaymanta
Chaqa nuqakunaqa ashwan qamkunata aligrilla qukunaykillapapaq. Nataq chay
alabachishunillapa, mana nuqakunata WDQWDVKD\NLOODSDTLOOD\WDPLQLVWLTNXQD‫ێ‬
pinqaypi dijamanaykillapapaqchu. PDQQXTDNXQDZDQNDƚKDWNLOODSDTD,
5੅Chayrayku yarpusha kanillapa chay nuqanchikkunarayku chay runakunaqa,
NUL\LTPDVLQFKLNNXQDVKDPXUZDWXNX‫ێ‬ Dyusta payji ninqallapa.
shunanllapapaq. Chayna paykuna 12੅Chaqa kriyiq masinchikkunata

yanapashunqallapa, qillayta arnikusha chaynu yanaparqa, PDQDPLIDOWDTQLQOD‫ێ‬


karaykillapa chayta tantaytaqa. Chaymi tachu apanchik. Ashwanmi yanaparqa,
WXNX\\DƚKDQTDOODSDTDPNXQDTDFKD\ kusata yarpuchinchikllapa Taytanchik
2&RULQWLRV੄9੄10 402

Dyustapis alabananllapapaq. 13੅Chaymi Piru manami kay pachapi mana kriyiq


paykunaqa alabanqallapa Dyusta. UXQDNXQDƚKLTQLQDNXQOODSDFKD\NXQD
Chaqa chaynu yanapatkillapaqa yupaychu kanillapa. 4੅&KD\DUPDQFKLN‫ێ‬
paykunaqa intrakanqallapa, chiqapta kunata washakanapaq purichinchik
qamkunaqa Jesucristupa shumaq chayqami, mana kay pachapi runakuna
rimayninta kasunkillapa nir. &KD\QX‫ێ‬ armanwan lisyakur wanuchikunllapa
llami paykunaqa Dyusta payji chaywanqa chayllachu. 1XTDQFKLN‫ێ‬
QLQTDOODSDTDPNXQD\DQDSDVKD\NLOODSD‫ێ‬ kunapa armanchikllapaqami, Dyuspa
paq, paykunapaq, ukkunapaqpis. pudirnin. Chay pudirwanmi chay mana
14੅Paykunaqami, Dyusman kusata allin kaqkunatapis nuqanchikmanta
mañakunqallapapis qamkunata chiqanchayta puytinchik. 5੅Chaywanmi
munashurllapa, qamkunarayku Dyus FKD\\DQTDLOODTWDULPDUOOXOODNXTNXQD‫ێ‬
paykunatapis yanapashanllaparayku. tapis tukchichuwan. Chaynulla chay
15੅ Payji niypaq Taytanchik Dyusta, paylla, Dyusta mana riqsinata munar
¡
-HVXFULVWXWDNDƚKDPXUNXVDODVKXPDTWD alabakaqkunamatapis, tukchichuwan.
yanapamashanchikpaq! ¡Chaypaqqami Tukuy runakunapa yarpuynintami,
PDQDLPDQXSLVNXWLFKL\WDSX\WLQFKLN‫ێ‬ -HVXFULVWXWDTXQFKLNSD\SLQDNUL\LQDQ‫ێ‬
chu! llapapaq. 6੅Chaynumi qamkuna chiqapta
kasukutkillapanaqa, kastigaypaq chay
Pablumi apustul kashanrayku kusata kriyiyar, chaymanta mana
riman kasukuqkunataqa.

10
1੅Kriyiq masiykuna, imanutaq 7੅Qamkunaqa kwintata qukayllapa

Jesucristumaqa kusa allin imami qamkunapiqa pasayan nir. Chaqa


kashanrayku mana piñakun imachu, qamkunamanta wakinmi, ukmanta
chaynullami nuqapis qamkunata yarpunllapa nuqapaqqa. Chaymi nini,
rugashunillapa ama nuqapaq ukmanta mayqanpis chiqapta Jesucristupaq
yarpunaykillapapaqchu. Chaqa \DƚKDFKLNXTNDUTD, QXTDSDTNUL\LQPDQ‫ێ‬
qamkunamanta wakinkunaqami OODSDSD\SDT\DƚKDFKLNXQLQLU. 8੅Dyusmi
ninllapa: Nuqa qamkunawan karqashi QXTDWDSD\SDT\DƚKDFKLNXQD\SDT
NXVDODWDPDQFKDVKXUOODSDNXVDVKXPDT‫ێ‬ nimasha. Chaymi, payqa alabakananpaq
ODWD\DƚKDFKLNXQL. Nataq wakaqpi \DƚKDFKLNXQQLPDWLQOODSDPDSLV, mana
NDUTDVKLNXVDODPDUUDMXWXNXUDQ\DTQX‫ێ‬ pinqakunichu. Chaqa Dyusninchikmi
lla iskribishunillapa nir. 2੅Chaynu QLPDVKDSD\SDTDOOLWD\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬
yarpumaq runakunaqa rimanllapa, paq. Chayna runakunaqa, Dyusmanta
Jesucristupi mana kriyiq runa yupayshi ama akrakarchu, ashwan paywanna
munayniyllamanta imatapis rurani nir. kananllapapaq. Chaqa payqa mana
Manaraq qamkunaman shamuyar, TDPNXQDWDTDPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLVKX‫ێ‬
paykunata willani ama washayta nayllapapaqchu nimasha. 9੅Amami
rimananllapapaq. Manami munanichu yarpunkillapachu chay kartaypi nanaq
chay kriyiq masinchikkunata anyar QDQDTLVNULELUTDPDQFKDFKLVKXQD\DQL‫ێ‬
willaytaqa. Nuqa rir-raqmi chay llapa nirqa. 10੅Chaqa wakinkunami
washayta rimaqkunataqa, imapaqpis ninllapa: Jesucristupi kriyiq tukurshi,
karanta willar qamkunamantaqa NDUWD\NXQDSLTDQDQDTQDQDT\DƚKDFKL‫ێ‬
chiqanchashaq. 3੅Chiqaptari kuni nir. Chaynulla ninllapapis, \DWD\NL‫ێ‬
chaymantaqa kawsaq runa kanchik. llapapi karqashi, manchakur mana
403 2&RULQWLRV੄10੄11

PD\TDQWDSLVQDQDTQDQDTTD\DƚKDFKL‫ێ‬ Ashwanmi Tayta Dyus alabatin, kusa


nichu nir. 11੅Piru mayqan kaykunapaq allinpaq riqsikashaqa kanqa.
rimaqqa, ND\WD\DƚKDQPDQ: Nuqa
VKDPXUTDPLFKD\NDUWD\SLZLOODVKX‫ێ‬ Pablumi mana chiqap
shayllapataqa, karanta rimashaq mana apustulkunapaq riman

11
manchakurchu. 1੅<DUX\XSD\QXTDZLOODVKXWL\‫ێ‬
12੅Chaymi chay mana allinta rurar llapamapis, LFKDUDTX\DNXPDQNL‫ێ‬
alabakaqkunawan chaylla kaytaqa mana manllapa. Imanu katiypis uyakumayllapari.
munanichu. Chaqa paykunaqa yarukuna 2੅Dyusqami mana munanchu qamkuna

kar, alabakar imaqa, munayninllamanta chay llullakuqkunata kasunaykillapapaqqa.


LPDWDSLV\DƚKDFKLNXU, kusala mana Chaynumi nuqapis mana munanichu chay
allintachu tukunllapa. 13੅Nataq llullakuqkunata kasunaykillapataqa. Chaqa
nuqakunata-shuypaqa, '\XVPLDNUDPD‫ێ‬ nuqami, Dyuswan uk tratuta rurashana
VKDOODSDLPDWDSLVNDVKDQWD\DƚKDFKL‫ێ‬ kani qamkunapaq, imanuƚKLXNUXQDPDTD
shunayllapapaq. Chaymi mana imatapis ZDUPLZDPUDQWDPD\TDQZDQNDVDUDFKL‫ێ‬
PDQFKDUFKX\DƚKDFKLVKXQLOODSD. Chaqa nanpaq tratuta rurashana katinqa, manana
Dyusmi nimashallapapis qamkuna ukwan kayta puytinnachu, chaynu
&RULQWXSLNDTNXQDPDQVKDPXQD\OODSD‫ێ‬ Jesucristulawanna kanaykillapapaq. 3੅Piru
paqqa. 14੅Chayraykumi nuqakuna imata manchakunimi, imanutaq dyablumaqa
ruranayllapamantaqa, mana imatapis kusala bibu kar largu kurupaq tikrakar,
ukmankunataqa ruranillapachu. Chayta Evamataqa llullachir ingañaran, chaynulla
ruranaypaqqa, PDQDOODQDVKDPXQD\WD‫ێ‬ qamkunatapis imanupiqa ingaxDVKXQPDQ‫ێ‬
chu puntata shamusha karay chaynuqa. llapa nir. Chaynu katinqa, Jesucristupi
Nuqakunami puntataqa shamurayllapa kusata kriyinaykillapamantaqa, ashwanmi
Jesucristupa shumaq rimayninta manana munarnachu purinkimanllapa.
\DƚKDFKLVKXTOODSDTD. 15੅Chaymi, 4੅Qamkunami, FKLTDSWD-HVXVSDT\DƚKDFKL‫ێ‬

nuqakunaqa mana alabakanillapachu shushayllapamanta, ukkuna ukmanta


ukkuna rurashanpaqqa, nuqakuna -HVXVSDT\DƚKDFKLVKXWLQOODSDSLV, kriyiyta
rurayashayllapamanta ukmankunata puytiyankillapa kanqa. Chaynulla ukman
rurarqa. Ashwanmi nuqakunaqa ispiritu kaqwanpis kayta puytinkillapa chay
qamkunawan imatapis masta rurayta shumaq Ispirituwan kashaykillapamatapis
munanillapa. &KD\QXPDVWD\DƚKDFKL‫ێ‬ dijarna. &KD\QXOODPLXNPDQ\DƚKDFKLVKX‫ێ‬
shutiyllapaqa, PDVWDQDNUL\LQD\NLOODSD‫ێ‬ shanllapakunapi kriyiyta puytinkillapa
paq Jesucristupiqa. 16੅Chaynulla kanqa nuqakuna willashushayllapataqa
munanillapa, TDPNXQDND\DVKD\NLOODSD‫ێ‬ qunqarna. 5੅Chaynu katinmapis Dyuspa
PDQWDXNODZNXQDWDULU\DƚKDFKLNX\WD. apustulnin tukuqkunamantaqa nuqaqa
3LUXPDQDPLXNNXQD\DƚKDFKLNX\D‫ێ‬ PDVWD\DƚKDQL. 6੅RimanaypaqƚKLLPDQXSLTD
VKDQNXQDPDQTD\DNDSDNDQD\DQLOODSD‫ێ‬ mana shumaqtachu rimayta puytini. Piru
chu, ama alabamananllapapaq chay \DƚKD\WDTDPL\DƚKDQL. Nuqakunami
XNNXQD\DƚKDFKLNXVKDQSDTTD. rikachishusha kanillapa imakunatapis rurar
17੅Mayqanpis kusa runa nisha kayta ima, \DƚKDQD\NLOODSDSDTFKLTDSWD\DƚKDQL
munarqa, Tayta Dyus kusa runa nir.
nishapaq tikratin chaynuqa kanqa. 7੅Imanutaq yarpunkillapa. Manachu
¿
18੅Chaqa mayqan kusa allin runaqa, DOOLQWDWXNXVKDNDVKDT\DƚKDFKLVKXU‫ێ‬
manami payllaqa alabakananchu. llapa, QXTDOODWUDEDMDUPLQLVWLVKD\‫ێ‬
2&RULQWLRV੄11 404

kunata tarikur, mana imalatapis


mañakushurllapaqa? 1XTDPL\DƚKDFKL‫ێ‬ Pablumi apustul kar qischakaran
shushallapa kani, Jesucristupi chiqapta 16੅Qashan willashaykillapa, ama

kriyir kawsanaykillapapaq nir. Icharaq mayqanpis nuqapaqqa yarpunqachu


kwintata qukankimanllapa mana kubrar yaruyasha nirqa. ImanuƚKLDSXVWXONXQD
LPDFKX\DQTDOD\DƚKDFKLVKXVKD\‫ێ‬ \XSD\WXNXUDODEDNDU\DƚKDFKLVKXWLQ‫ێ‬
llapaqa kusa allin qamkunapaqqa nir. llapa uyakunkillapa, FKD\QXOODQXTDWD‫ێ‬
8੅NuqaƚKLZDNLQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ SLVX\DNXPD\OODSD\DƚKDFKLVKXUOODSD
kunapa qillayninta kitasha yupay kani, nuqa alabakar willashutiyllapamapis.
\DƚKDFKLVKXWL\OODSDTLOOD\WDTXPDWLQ‫ێ‬ 17੅Nuqalla alabakarqami yaru kayman.

llapa ayparqa. 9੅Qamkunawan kar imay Chaqa Amitunchikqa manami nuqalla


faltamatin ministirmapis, manami alabakanaypaqchu nimasha. 18੅Chaynu
TDPNXQDWDTDLPDWDSLVPDxDNXVKXUD\‫ێ‬ katinmapis, imanuƚKLZDNLQUXQDNXQD
llapachu. Ashwanmi Macedoniamanta alabakar purinllapa, chaynulla nuqapis
ZDNLQNUL\LTPDVLQFKLNNXQDƚKDPXU alabakashaq. 19੅Qamkunami kusata
yanapamaran ministishaykunapiqa. \DƚKDQNLOODSD. Piru, kusa shumaqta
0DQDPLTDPNXQDWDPDxDNXVKX\OODSD‫ێ‬ uyakunkillapa chay yaruyasha yupay
taqa munaraychu. Chaynullami FKD\NXQD\DƚKDFKLVKXWLQOODSDTD.
maydiyapis kashaq. 10੅Chiqaptami 20੅Paykunami sirbikuchishunllapa,

nishaykillapa: Jesucristupaq tukuy imaykillapata aypanllapa, ingaxDVKXQ‫ێ‬


\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDPL, chiqap nir. llapa, chaynulla imata yupay
Chaymi kusa aligrila Acaya lugarpi, musyashunllapamapis. 21੅Nataq nuqa,
PDQDLPDWDSLVPDxDNXUFKX\DƚKDFKLNX‫ێ‬ TDPNXQDZDQPDQDFKD\QXNDVKD\‫ێ‬
tiyqa, PDQDLPDQLPD\WDSLVSX\WLQTD‫ێ‬ rayku, “Wakqa kusalata manchakun”
llapachu. 11੅QamkunaƚKLFKD\QX nimatinllapamapis, kusala aligri kani
rimatiyqa nuqapaqqa ninkillapa: Mana chay nishayrayku, mana paykuna yupay
munamarninchikchu chaynuqa tukuyan llullakusha ima karchu.
nir. ¡3LUX'\XVPL\DƚKDQFKLTDSWD Piru ukkuna alabakanatinqa, nuqapis
munashuyanillapa nirqa! alabakaq qallarishaq, yaruyasha
12੅Nuqaqami maydiyapis mana nimatkillapamapis. 22੅¿Paykunachu
TDPNXQDPDQWDLPDNXQDWDSLVD\SDVKDT‫ێ‬ hebreo runakuna? Nuqapismi hebreo
chu. Chayna, '\XVSDT\DƚKDFKLNXQL‫ێ‬ runa kani. ¿Paykunachu Israel
llapa nir alabakar puriqkunataqa runakuna? Nuqapismi Israel runa kani.
riqsinanllapapaq, llullakurla purinllapa ¿Paykunachu Abrahampa ayllunmanta?
nir. 13੅Chay paykunaqami, Jesucristupa Nuqapismi Abrampa ayllunmanta kani.
apustulninkuna yupay tikrakar 23੅ 3D\NXQDFKX-HVXFULVWXSDVLUELNXT‫ێ‬
¿
ingañakur purinllapa. 14੅<DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬ ninkuna? 1XTDTDPLDVKZDQSD\NXQD‫ێ‬
llapanu, paykunaqami chaynuna PDQWDTD-HVXFULVWXSDTDPDVVLUELNXT‫ێ‬
purinllapa. Chaqa Satanasmaqa, Dyuspa nin kani. Kaynu nitiyƚKLQLPDQNLOODSD,
kusa shumaq angelnin yupay tikrakar “Wakqa yaruyasha” nir. Chaynumapis,
purin-ari. 15੅Chaynu katin-ari, chay nuqaqami paykunamantaqa masta
paypa kaqninkunamaqa llallinllana kusa \DƚKDFKLNXUWUDEDMDVKDNDQL. Nuqatami
allin runakuna yupay tukur purinllapa. prisumashallapa paykunamantaqa
3LUXSD\NXQDTDFKD\UXUDVKDQOODSD‫ێ‬ masta. Paykunamantaqami masta
rayku, ¡imanu tukukaq kanqallapa! maqamashallapa. Chaynulla yaqqami
405 2&RULQWLRV੄11੄12

wanuchimashallapamapis. 24੅Sinku paykuna chiqap allinla kar tukuy


NXWLPL,VUDHOUXQDNXQDPDQWDNDUJX\‫ێ‬ tyimpu alabakan chay paykunami
junkunaqa, trintay-nwibi (39) kuti \DƚKDQLPDWDSLVFKLTDSWDULPDQLQLU.
wipyarlla kastigamashallapa. 25੅Kimsa 32੅Damasco pwiblupi nuqa katiymi,

kutimi qirullawan maqamashallapa. Uk gubyirnu Aretaspa ikillan kaq chayqa,


kutiqami rumillawan sitamashallapa. NDƚKDNXUDQJZDUG\DNXQDNX\WDNXQDQ‫ێ‬
Kimsa kutimi nuqa riyatiyqa yaku llapapaq chay pwiblumanta lluqshina
karrupis mar yakuman chinqaran. punkukunapi. Chayna yarqushaq
&KD\PLƚKXTDQD\PDQWDZDVKDNDU, uk nitiyqa aypar prisumananllapapaq.
unaqta uk tutata yurqaray mar yakupa 33੅Piru, ukkunami nuqata kanastapa

ƚKD\SLQSL, tarimananllapakaman. rurinlapi, SZLEOXSDDWXQSDWDQOOXWDND‫ێ‬


26੅Kusatami purisha kani. Chaymi shanpa bintanalata waqtalawman
riyukunamapis yaqqa apamaran, yarquchimatin, paykunamantaqa
suwakuqkunamapis yaqqa suwamaran. washakaray.
Chaynulla pwiblu masiykuna,
uklawmanta runakunamapis yaqqa Pablumi rikapakushanpaq
imanachimaranllapa. Pwiblupimapismi parlakuran

12
yaqqa imapis pasamaran. Chunllaq 1੅0DQDPLLPDWDSLVJDQDQFKLN‫ێ‬

lugarkunapi, mar yakukunapi, FKD\QX‫ێ‬ chu nuqanchiklla alabakarqa.


lla chay mana chiqapta kriyiqkunapa &KD\QXNDWLQPDSLVDODEDNDT\XSD\PD‫ێ‬
rurinpi katiypis, yaqqa ima mana pis willashaykillapa, FKD\ULNDVKD\NXQD‫ێ‬
allinkunapis pasamaran. 27੅Kusatami paq Dyus intrachimashanta.
trabajasha kani. Chaynulla riqchaq 2੅Katursi añunami apakaray Dyus

LPDNXQDWDSDVDVKDNDQLPDQD\DƚKD\‫ێ‬ tayashan syiluman.੆c0DQDPL\DƚKDQL‫ێ‬


paqkunata. Kusa achka kutimi mana chu kwirpuntiychu apakaray, PDQDTD‫ێ‬
punushachu kani, mana mikushachu chu Ispirituylapi. &KD\WDTDPL\DƚKDQ
kani, chaynulla yakunarmapis alliplata Tayta Dyusla. 3੅3LUX\DƚKDQLPL, Tayta
qischakasha kani. 0DQDUDƚKSD\ Dyuspa pullan karay nir. Manami
katinmapis, qasaykunapi kusalata \DƚKDQLFKXNZLUSXQWL\FKXDSDNDUD\,
qischakasha kani. 28੅.D\ZLOODVKXVKD\‫ێ‬ manaqachu Ispirituylapi. Chaytaqami
llapanu qischakasha karmapis, \DƚKDQ7D\WD'\XVOD. 4੅Chaypiqami
ashwanmi masta nuqaqa yarpukuni mana uyapashanchik rimaykunata
wakin kriyiq masinchikkunapaq. uyaparay. Chay uyapashaykunataqami
29੅Mayqan uchapi ishkitinqa, nuqaqa mana mayqantapis parlanaypaqchu
OODNLUPDxDNXQLXFKDQPDQWDZDVKDND‫ێ‬ nimasha Tayta Dyusqa. 5੅Nuqami
nanpaq. Mayqan uk kriyiq masinchikta kusalata aligriyani Tayta Dyus
uchakuchitinqa, nuqaqa kusalata kawsashan syiluta rikachimashanrayku.
piñakuni, chay uchakuchikuqpaqqa. Chay rikashaykunarayku alabakaypaq
30੅Nuqami chay qischakashaykunapaq yupay kani. Piru ashwan mana kusa
alabakani, mana chay llullakur runa nishapaq riqsimashanllaparayku,
ULPDTNXQDQXEOLUXWXNXUODDODEDNDQ‫ێ‬ qischakashayrayku imami kusata
llapa chaykuna yupaychu. 31੅Tayta Dyus, alabakani, WXNX\UXQDNXQD\DƚKDQDQ‫ێ‬
chaynulla Amitunchik Jesuspis, llapapaq, Tayta Dyus kusata yanapaman

c¬12.2 Tayta Dyus tayashan syilu nirqami intrachimanchik kimsa anap kaq syiluman nir.
2&RULQWLRV੄12 406

nir. 6੅Imanupi nuqalla alabakanar chay 12੅&KDTDQXTDSDTTDPL\DƚKDQTDOODSD

rikashaykunapaq rimarmapis, FKLTDS‫ێ‬ Jesucristupa chiqap apustulnin kani


taqa mana yaru yupaychu kashaq. nirqa, milagrukunata, mana ruraypaq
Chaqa chiqaptari rimayani. Chaynu shumaq imakunata, NXVDGLVSDQWDND\‫ێ‬
katinmapis mana rimanichu, runakuna paqkunata, mana shaykuq ruratiy
ama yarpunanllapapaq nuqa kusata rikashaykillaparayku. 13੅Chayraykumi
alabakanar chaynu rimani nir. 7੅Chaymi tapushaykillapa: ¿Imatataq kananqa
nuqata, 7D\WD'\XVV\LOXSLULNDFKLPD‫ێ‬ yarpunkillapa? Qamkunawan karmi
shankunata rimatiy, ama wakqa kusa mana imatapis mañakushurayllapachu,
runa nisha nimananllapapaqmi, ukkuna imanutaq mañakushuranllapa
-HVXFULVWXTDPDQDXFKDNXVKDNDWL\PD‫ێ‬ chaynuqa. ¿4DPNXQDWDPDQDPDxDVKX‫ێ‬
pis dijamasha qischakanaypaq. Chay shayllaparaykuchu rimapakunkillapa?
qischakaymi Satanasmanta kar uk kasha Chaynu qamkunapaq mana allin yupay
kwirpuyllaman yaykuq yupay. katinqa, ¡pirdunamayllapari!
8੅Chayraykumi, NLPVDNXWLQD$PLWXQ‫ێ‬

FKLNWDPDxDVKDNDQLFKD\TLVFKDND\‫ێ‬ Pablumi Corintupi kriyiqkunata


kunata nuqamanta ashuchinanpaq. qashan watukunanpaq yarpuran
9੅Piru Amitunchik Jesucristumi chay 14੅Nuqaqami listuna kani qashan

qischakaykunata mana ashuchirchu, NLPVDNXWLSDTQDVKDPXUZDWXNXVKXQD\‫ێ‬


ashwan kaynu nimaran: “Nuqami tukuy llapapaqqa. Chaynulla kanan shamurpis
ministishaykikunapi yanapashayki. mana qillaytaqa mañakushaykillapachu.
Chaqa nuqapa pudirniytaqami Manami nuqaqa imaykillapa kaqtaqa
riqsinllapa, chay mana kwintachaypaqla munanichu. Ashwanmi qamkunata
runakunapi” nir. Chayraykumi nuqaqa munashunillapa. <DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,
DOLJULODDODEDNDQLFKD\PDQDNZLQWD‫ێ‬ XNUXQDPLTLOOD\WDWDQWDNXQZDPUDQ‫ێ‬
chakaypaqla kashayrayku, chayna kunapaqqa. Manami taytanpaqqa
Jesucristuqa imapipis yanapamananpaq. wamrankunachu tantanllapa qillaytaqa.
10੅Tukuy kaykunaraykumi aligriyani, 15੅Chaymi nuqamaqa Taytaykillapa

-HVXFULVWXWDVLUELVKD\UD\NXTLVFKDND‫ێ‬ yupay kar, NXVDDOLJULOD\DQDSDVKD\NL‫ێ‬


shaykunapaq, mana kwintachakaypaqla llapa tukuy imay kaqniykunawanpis.
kashayrayku, LPDNXQDWDPLQLVWLVKD\‫ێ‬ &KD\QXOODQXTDNXVDWDPXQDVKXWL\‫ێ‬
rayku, ƚKLTQLPDVKDQOODSDUD\NX, llapa, TDPNXQDPDQD\DTTDPXQDPDW‫ێ‬
llakishayrayku ima. Tukuy kaykunatami killapamapis, LPDQXSLV\DQDSDVKD\NL‫ێ‬
pasaray, Jesucristurayku. Chaqa mana llapa byinnikillapapaq.
kwintachakaypaqla karmapis, ashwan 16੅1XTDTDPLPDQDLPDWDSLVPDxDNX‫ێ‬

\DƚKDQLPL7D\WD'\XVPDVWD\DQDSD‫ێ‬ shurayllapachu. Chaynu katinmatapis


man nir. wakinkunaqa ninllapa, nuqaqashi
11੅4DPNXQDFKLTDSWDLQWUDNDQD\NL‫ێ‬ kusala bibu imanulapis qillaykunata
llapata munarƚKL, QXTDOODSDTULPDVKD\‫ێ‬ mañashurllapa aypakusha kani nir.
rayku, nimashaykillapanu yaru yupay 17੅Piru willamayllapa: 1XTDNDƚKDPX‫ێ‬
¿
karay. Chaynu katinmapis, chay ukkuna shay runakunachu mayqanninllaqa
DSXVWXONXQD\XSD\WXNXU\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ llullachishurllapa imaykillapata
tinllapa alabanaykillapamantaqa, nuqaman aparan? 18੅Titutami nuqaqa
nuqata yanqa imanula katiymapis NDƚKDPXUD\ZDWXNXVKXQDQOODSDSDT.
alabamanaykillapapaqqa kasha. Chaynulla paywanqa uk kriyiq
407 2&RULQWLRV੄12੄13

PDVLQFKLNOODSDWDNDƚKDPXUD\. tistigu “Arí” nitin chiqapqa kanqa,


Nimayllapa: ¿Tituchu ingaxDVKXUDQ‫ێ‬ manaqa mana. Chaymi chiqap katinqa
llapa? ¡Manami mana! Nuqaqami chay mana allinta tukusha chayqa
Tituwanqa chay yarpuylla kar, imatapis kastigakayanqa. Chayraykumi kanan
chayllata ruranillapa. qashan watukushuqllapa shamurqa,
19੅ManaqaƚKLTDPNXQDTD\DUSXQNL‫ێ‬ kimsa kutipaqna willashaykillapa
llapa, chay rimashaykunarayku DPDQDPDQDDOOLQNXQDWDUXUDQD\NL‫ێ‬
diskulpamanaykillapata munar llapapaq. 2੅Naypaqta ishkay kutipaqna
chaynuqa rimayani, nir. Manami watukushuqllapa shamurmi, chay
chaynuqa kanqachu. Chaqa, nuqami uchakur puriqkunataqa willarayna
Dyuspa naypanpi rimani Jesucristupi DPDQDFKD\NXQDWDUXUDUQDFKXSXULQDQ‫ێ‬
kriyiq kar. Tukuy kaykunami munashay llapapaq. Chaymi kanan kimsa
kriyiq masiykuna, qamkuna masta kutipaqna watukuq shamurqa, nuqalla
Dyusninchikta kasur, SD\SLNUL\LQD\NL‫ێ‬ kimsa tistigu rikaq yupay karanta willar
llapapaq. 20੅Chaqa nuqaqami yarpukuni, chiqanchashaqllapa. 3੅&KDTDTDPNXQD‫ێ‬
rikashuqllapa shamurqa mana qari mana kriyimayankillapachu.
PXQDVKD\QXOODWDTWDFKXWDULVKX\PDQ‫ێ‬ 0XQD\DVKD\NLOODSDWDTDPLULNDFKLVKD\‫ێ‬
llapa nir. Chaynulla yarpunipis, killapa, FKD\SLUDTNUL\LPDQD\NLOODSD‫ێ‬
qamkunaqa mana piñakushallataqa paq, nuqaqa Jesucristo willamashanta
rikamanayankillapachu kanqa nir. willashunillapa nir. Jesucristuqami
&KDTDTDPNXQDPDQDDOOLQWDWXNXVKD\‫ێ‬ PDQD\DQTDUXQDOD\XSD\FKXWUDWDVKXQ‫ێ‬
killaparaykumi, shamurqa imatapis llapa. Ashwanmi Jesucristuqa imapaqpis
karanta willashuymanllapa. <DUSXQL‫ێ‬ nanaq nanaq willashunllapa. 4੅&KLTDS‫ێ‬
pismi, imanupiqa willanakur, LQELG\D‫ێ‬ tami mana kwintachakaypaqla yupay
nakur, piñachinakur, munashaykillapata karmapis, kruspi klabatinllapa wanuran.
rurar ukmanta tukuyankimanllapa, Piru ashwan kananqa kawsayan Dyuspa
ZDVKD\NLOODSDWDULPDQDNX\DQNLPDQ‫ێ‬ kusa pudirninwan. Chaynulla
llapa nir ima. Chaynulla imanupiqa, QXTDNXQDSLVSD\\XSD\PDQDNZLQWD‫ێ‬
XNPDQWDZLOODQDNXUSLxDFKLQDNX\DQNL‫ێ‬ chaypaqla kanillapa. Piru paywan pulla
manllapa, TDPNXQDOODDODEDND\DQNL‫ێ‬ kar Dyuspa pudirninwan kawsarmi,
manllapa, mana allinta tayankimanllapa willashunillapa qamkunapis Dyuswanqa
nir ima. 21੅Manchakunipismi, qashan pullana kanaykillapapaq.
ZDWXNXVKXTOODSDVKDPXWL\'\XVQLQ‫ێ‬ 5੅Qamkunalla riparakayllapa imanu

chikpa naypanpi qamkunarayku nuqa kashaykillapapaqpis. &KD\QD\DƚKDQD\NL‫ێ‬


pinqakuyman nir. Chaynuqa kusalata OODSDSDTFKLTDSWDFKX-HVXFULVWXSLNUL\LQNL‫ێ‬
waqayman wakinnikikunarayku. Chaqa llapa nir. ¿0DQDFKXNZLQWDWDTXNDQNL‫ێ‬
paykunaqami unaymanta-SDFKDXFKDNX‫ێ‬ OODSD-HVXFULVWXTDTDPNXQDSDSXOOD\NL‫ێ‬
shallapa. Manami chay mana allin llapa nir? Imanupi riparakar Dyus
rurayashanllapataqa dijashallapachu. munashannullata mana rurashallapa
Chaynumiri ukwan ukwan pununllapa, karqari, \DƚKDQNLOODSDQDPDQD-HVXFULVWX‫ێ‬
imatapis munashanllapalata rurar ima wanchu kankillapa nir. 6੅Nuqaqami
tanllapa mana tantyakarchu. kunfyakani chiqapta kriyinkillapa nir.

13
1੅Kaywanqami kimsa kutipaqna Chaymi ninkillapa, Jesucristupa apustulnin
nuqaqa watukushuyanillapa. NDU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDFKLTDSNDVKD
Tukuy imapaqpis ishkay manaqa kimsa nir. 7੅Chaymi Tayta Dyusman mañakuni,
2&RULQWLRV੄13 408

qamkuna ama ima mana allinkunata Manami munanchu qamkuna disanimakur


ruranaykillapapaqnachu. Nuqaqami mana paymanta chiqanchakanaykillapataqa.
qamkuna nuqapaq chiqapta rimayasha
ninaykillapapaqchu mañakuni. Nuqaqami Pablumi tukukananta saludakuran
mañakuni rurashayllapakunaqa mana 11੅Kriyiq masiykuna, kay kartayta
sirbinchu nitinllapamapis, ashwan LVNULELUWXNFKLQD\SDTTDPLQLVKD\NL‫ێ‬
TDPNXQDTDDOOLQNXQDODWDQDUXUDQD\NL‫ێ‬ llapa: Kusa shumaqta kawsar, waran
llapapaq. 8੅Chaqa manami chiqap waran mas shumaqta kawsaytana
kaqkunamanta ima mana allinta rurayta yarpuyllapa. Chaynulla animachinakur
puytinchikchu. Ashwanmi chiqap ima tukuynikillapa uk yarpuylana
kaqkunalata ruranapaq allin. 9੅Chayrayku shumaqta kawsayllapa. Chayna Dyus
DOLJUL\DQLZDNLQNXQDPDQDNZLQWDFKDPD‫ێ‬ munamaqninchik, VKXPDTFKDPDTQLQ‫ێ‬
tinllapamapis. Chaqa qamkunami Dyusta chikqa qamkunawan kanqa.
mas allita kasur paylapi kriyinkillapa. 12੅8NQLNLOODSDXNQLNLOODSDNXVDULVSLWX‫ێ‬

Chaymi maydiyapis mañakuyashaq, wan shumaqta saludanakuyllapa.੆d


qamkunaqa allinlana kanaykillapapaq. 13੅Tukuy kriyiq masinchikkunami
10੅Kay kartatami puntataqa iskribimuni saludashunllapa.
qamkunaman manaraq watukushuqllapa 14੅Amitunchik Jesucristumi llakipar

shamuyar. Chayna shamurqa, ama nanaq yanapashunqallapa. Tayta Dyuspismi


nanaq willashunayllapapaqchu imanu munashunqallapa. Chaynulla Santu
kashaykillapapaqpis. Ashwanmi Tayta Ispiritu-shuypaqa pullaykillapa kanqa
'\XVTDQLPDVKDTDPNXQDWDLQWUDFKLVKX‫ێ‬ shumaqta tanaykillapapaq.
tiyllapa paypi masta kriyinaykillapapaq. Chaynumi kanqa.

d¬13.12 Kusa rispituwan shumaqta saludanakuyllapa nirqami niyan, unaykuna muchanakur


saludanakuq kashanrayku.
Gálatas
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ*DODFLDSLNUL\LTNXQDPDQ
Prubinsya Galaciapi kaq pwiblukunapimi apustul Pabluqa Amitunchik
-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXWLQ, kusalata kriyiranllapa. Chaymantami uklawmanna
ULUDQ3DEOXTD\DƚKDFKLNXTTD. Chaykamanqami Israel pwiblumanta mana allinta
\DƚKDFKLNXTNXQD*DODFLDPDQƚKDPXU, kriyiqkunataqa Pablupaq kaynu nir
willaran: “Pabluqa manami apustulchu, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXQDQSDTTDµQLU.
Chaynullami niranpis: “Pabluqami mana Jerusalenmanta apustulkuna yupaychu
\DƚKDFKLNXQµQLU. &KD\PLFKD\QXFKD\UXQDNXQDPDQDDOOLQWDULPD\DVKDQOODSD‫ێ‬
paq, 3DEOXTDND\NDUWDWDNDƚKDUDQDOOLWDLQWUDNDQDQOODSDSDT(1.11–2.21).
&KD\QXOODSLVPLFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDTDND\QXQLU
\DƚKDFKLNX\DUDQOODSD: “Jesucristupi kriyirmapis, washakanaykillapapaqqa Moisés
mantakushanta kumpliyta ministinkillapa”. &KD\QXQLU\DƚKDFKLNX\DQOODSDQLU
\DƚKDUPL3DEOXTDND\NDUWDWDNDƚKDUDQLQWUDNDQDQOODSDSDT, chay
mantakuykunaqami Jesucristo shamunankalaman kasunallapapaq karan nir.
Chaynullami intrachiranpis Jesucristupi kriyirqami, Moisés mantakushankunata
mana kumplirmapis washakayta puytinchik nir (3.1–5.12).
Chaymi Galaciamanta kaqkuna Moisés mantakushanta mana kumpliyta puytir,
uchakurlla kawsanantaqa Pabluqa mana munaranchu. Chayraykumi kay kartata
NDƚKDULQWUDFKLUDQ, Santu Ispiritu munashannullana kawsananllapapaq nir
(5.13–6.10).

paqqa. Manami runakuna imachu


Pablumi saludakun QXTDWDTDDNUDUNDƚKDPDVKDOODSD.

1
1-2੅Kriyiq
masiykuna, nuqa Pablumi 3੅Chaymi Taytanchik Dyusta, FKD\QX‫ێ‬

WXNX\ND\SLNDTNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ lla Amitunchik Jesucristutapis kusalata


kunawan kay kartata iskribishunillapa PDxDNXQLOODNLSDUWXNX\LPDSL\DQDSD‫ێ‬
qamkuna chay prubinsya Galaciapa shunanllapapaq, chaynulla kusala
pwiblunkunapi taqkunaman. Chaqa shumaqta kawsachishunanllapapaq ima
\DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPL, Tayta Dyusqa nir. 4੅Chaqa allita yarpuyllapa: 7D\WDQ‫ێ‬
Wamran Jesucristuta wanushanmanta chikllapa Dyus munashannulla rurarmi,
kawsachimuran. Chaymi ashwan -HVXFULVWXTDSD\OODZDQXUDQXFKDQFKLN‫ێ‬
Jesucristuqa paylla Taytan Dyuswan llaparayku. Chaynullami wanuranpis
DNUDUNDƚKDPDUDQDSXVWXOQLQNDU, yanapamashallapa kanankuna kusala
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬ saqra mana allinkuna kan, FKD\NXQD‫ێ‬

409
*iODWDV੄1 410

WDTDDPDQDUXUDUQDFKXNDZVDQDOODSD‫ێ‬ 10੅Piru nuqaqa manami munanichu

paq ima. 5੅¡Chaynami ashwan, 7D\WDQ‫ێ‬ runa masiykuna wakqami kusala allinta
chik Dyuslatana tukuy tyimpupaq \DƚKDFKLNX\DQQLUDODEDPDQDQWDTD.
alabashunllapa! ¡Chaynumi kanqa! Ashwanmi ima rurayashaypipis, Tayta
Dyus allintami rurayanki nimananta
Jesucristupi kriyirlami munani. Chaqa runa masiykunala ima
washakanchikllapa rurayashaypipis alabamananlapaq
6੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Jesucristumi rurayarqa, manami Jesucristupa
kusalata llakipamashanchikllaparayku sirbiqninchu kayman.
wanuran, 7D\WD'\XVZDQVKXPDTFKD‫ێ‬
manallapapaq. Piru chaynu katinmapis, Pablumi Jesucristo akrashanpaq
kananqa qamkunaqa chaymatapis mana intrachikun
kwintacharchu, ashwan chay ukman 11੅Kriyiq masiykuna, DOOLWDLQWUDND\‫ێ‬
PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDPDQQD llapa: ,PDQXNUL\LUZDVKDNDQD\NLOODSD‫ێ‬
tikrakashaykillapa, chaypi kriyir SDTQLU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTD,
washakashunllapa nir yarpur. &KD\UD\‫ێ‬ manami runakuna yarpushan imachu.
NXPLNDQDQTDNXVDODWDOODNLFKLPDVKD\‫ێ‬ Ashwanmi Dyusmanta kar kusala
killapa. Chaymi mana imanu tukushaq chiqap. 12੅&KDTDFKD\\DƚKDFKLVKX\D‫ێ‬
QLUPDSLV\DƚKDQLFKX. 7੅3LUXFKLTDSWD‫ێ‬ VKD\OODSDWDTDPDQDPL\DQTDUXQDNXQD‫ێ‬
qami ukniykuna, Jesucristumantaqa PDQWDFKX\DƚKDNXVKDNDQL. Ashwanmi
mana masqa mayqanpis kanchu Jesucristo paylla allita intrachimasha
washamanallapapaqqa. Ashwanmi chay tukuy chaykunapaqqa.
XNPDQWD\DƚKDFKLVKXTOODSDTD-HVXFULV‫ێ‬ 13੅Piru qamkunami nuqapaqqa

WXSLNUL\LVKD\NLOODSDPDQWDSDQWDFKLVKX‫ێ‬ uyapashaykillapa kasha kanqa, imanumi


QDQOODSDSDTFKD\QXTD\DƚKDFKLVKXVKD‫ێ‬ XQD\TD,VUDHOUXQDPDVL\NXQD-HVXFULV‫ێ‬
llapa. 8੅Chaymi nishaykillapa: -HVXFULV‫ێ‬ tupi kriyiqkunapa ikinpi qischanaypaq
WXSDTNXVDODVKXPDT\DƚKDFKLVKXVKD\‫ێ‬ puriq kani nir. &KD\PLFKD\NUL\LTNXQD‫ێ‬
llapamanta, mayqan shamur ukmanta taqa limpu tukchiyta yarpuq kani.
\DƚKDFKLVKXTOODSDTDPL, Dyusmanta 14੅Chaqa unayqami nuqaqa, Israel

kusala manchaypaqta kastigakasha UXNX\OODSDNXQD\DƚKDFKLNXVKDQNXQDWD


kanqa tukuy tyimpupaq. Chaynu wakinniykunamantaqa masta kasur ima
nirqami mana wakinlapaqchu chaynuqa NXVDWD\DƚKDNXVKDNDUD\. 15੅Piru Tayta
niyani. Chaymi nuqalla kar, manaqa Dyusqami kusala llakipakuq kar,
syilumanta angelkuna shamur chaynu XQD\OODPDQDUDTQDVL\DWL\DNUDPDVKD‫ێ‬
XNPDQWD\DƚKDFKLNXUOODSDTDPL, mana llana karan, SD\SDT\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬
washakarchu Dyusmantaqa kusala paqqa. 16੅Chaymi chay munashan
PDQFKD\SDTWDNDVWLJDNDVKDQDNDVKDT‫ێ‬ W\LPSXSL:DPUDQ-HVXFULVWXWDULTVLFKL‫ێ‬
llapa. 9੅Chaymi qashan chayllata maran, rir shumaq rimayninta mana
nishaykillapapis: Mayqanpis chay ,VUDHOUXQDNXQDWD\DƚKDFKLQD\SDT.
washakanaykillapapaq kusala shumaq &KD\QX\DƚKDFKLNXTNDƚKDPDWLQTD
kaqta intrakashana katkillapa ukmanta manami mayqantapis tapuq rirayraqchu
\DƚKDFKLVKXUOODSDSDQWDFKLVKXTOODSD‫ێ‬ Jesucristupaqqa. Ashwanmi Taytanchik
qami, '\XVPDQWDTDNXVDODPDQFKD\‫ێ‬ '\XVOODDOOLWDLQWUDFKLPDUDQ-HVXFULVWX‫ێ‬
SDTWDNDVWLJDNDVKDNDQTDWXNX\W\LPSX‫ێ‬ paqqa. 17੅Chaynulla manami Jerusalén
paq nir. pwiblumanmapis riraychu, chay punta
411 *iODWDV੄1੄2

DSXVWXONDTNXQD-HVXFULVWXSDTLQWUDFKL‫ێ‬ chaypi kriyiqkunapa rikaqninkunalawan


mananpaqqa. Ashwanmi mana tantanakurayllapa. Paykunataqami
tardarchu riray Arabia lugarman. kaynu intrachiray: “Nuqaqami mana
Chaymantami qashan tikrakamuray ,VUDHOUXQDNXQDWD\DƚKDFKL\DQL
Damasco pwiblullaman. -HVXFULVWXSLNUL\LUZDVKDNDQDQOODSD‫ێ‬
18੅Chaymantami kimsa añumantaraq੆a paq” nir. Chaqa manami munaraychu
Jerusalén pwibluman riray Pedruta nuqapaq ukmanta yarputinllapa chay
riqsiq. Chaymi chaypi tarir, paywan \DƚKDFKLNX\DVKD\TD\DQTDOOD\XSD\
kinsi diyalata kidaray. kanantaqa. 3੅Piru chaypiqami kriyiq
19੅Piru chaypi karqami, ZDNLQDSXVWXO‫ێ‬ masiykunawanqa kusala shumaqta
kunataqa mana rikaraychu. Ashwan yarpuchinakurayllapa. Chaynu karmi
Amitunchik Jesucristupa uknin pullay risha kaq kriyiq masinchik
Santiagulawan੆b tarinakurayllapa. Titutapis michka Grecia pwiblumanta
20੅Chaymi nishaykillapa: Kay iskribir kar, mana Israel runa katinmapis
willashuyanillapa chayqami chiqap. manami niranllapachu: “Qamqa chay
Chaqa tukuy kay nishuyanillapa siñal kustumrita ruray” nirllapamapis.
chaypaqqami, 7D\WD'\XV\DƚKDQ 4੅1DWDTFKD\QXWDQWDNDVKDNDWL\OODSD‫ێ‬

kusala chiqap nirqa. qami, FKD\PDQTDPDQDQXODƚKDVKD


21੅Chaymantanami Siria, chaynulla karanllapapis Jesucristupi kriyiq
Cilicia pwiblumanna riray. tukuqkuna. Paykunaqami Moisés
22੅Piru Judea pwiblupi, Jesucristupi mantakushankunallawanraq kar, kay
kriyiq masinchikkunaqa manaraq PDQWDNX\NXQDWDNDVXUPLZDVKDNDQ‫ێ‬
riqsimaranllapachu chay tyimpuqa. chikllapa nir uk sirbikuqta yupay
23੅Piru mana riqsimarllapapismi, ukkuna amalas rurachimanaranllapa, michka
parlatin uyapashana karanllapa kaynu nuqakunaqa Jesucristupi kriyirlami
niqta nuqapaqqa: “Jesucristupi ZDVKDNDQFKLNOODSDQLU\DƚKDWL\OODSDPD‫ێ‬
kriyiqkunatami tukchiyta munar, unay pis. 5੅3LUXFKD\QX\DƚKDFKLNXWLQOODSD‫ێ‬
uk runa kusalata qischamaqninchikllapa pismi, nuqakunaqa mana paykunataqa
chayqami, kananqa Jesucristupa kasurayllapachu. Chaqa nuqakunaqami
VKXPDTULPD\QLQWDQD\DƚKDFKLNX\DQµ munarayllapa, chiqap Jesucristupaq
nir. 24੅&KD\QXQXTDSDT\DƚKDUOODSDPL, \DƚKDNXVKD\NLOODSDSLDOOLWDNUL\LUODSD\
Tayta Dyustaqa kusalata alabaranllapa. PXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDQD\NLOODSD‫ێ‬
paq.
Apustulkunami Pablutaqa 6੅Nataq chay kriyiqkunapa rikaqnin
apustulpaqna riqsiranllapa kriyiq masinchikkunaqa, manami chay

2
1੅&KD\PDQWDPLNDWXUVLDxXSDVDWLQ‫ێ‬ \DƚKDFKLNX\DVKD\NLPDQWDTDND\QX
UDTTDVKDQULUD\-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ XNPDQWD\DƚKDFKLNX\QLUODPDSLV
manqa, kriyiqkunapa rikaqninkunata willamaranllapachu. Piru nuqaqa chay
watukuq. Chaypiqami Bernabiwan riray, NUL\LTPDVLQFKLNNXQDLPDQX\DƚKDFKL‫ێ‬
Tituta apar. 2੅Chaynuqami riray, Tayta kunaypaq nimasha katinmapis, manami
Dyus chaynu rinaypaq nimasha katin. chaylawanqa Tayta Dyuspaqqa allinna
Chaymi Jerusalén pwiblupi karnaqa kani niytaqa puytinaytachu. Chaqa

a¬1.18 Kay kimsa añumantaraq nirqami niyanchik kriyishanmanta kimsa añu pasashana katin
nir. b¬1.19 Chay Santiagullami shutiqpis “Jacobo”.
*iODWDV੄2 412

Tayta Dyusqa manami runa masinchik allinta rurayaran. Chaymantami


DOOLQWDPLUXUD\DQNLQLPDVKDQFKLNUD\NX‫ێ‬ Jerusalén pwiblumanta wakin kriyiq
chu, allinpaqqa rikamanchikllapa. PDVLQFKLNNXQDƚKDPXUDQOODSD6DQWLDJR
7੅Chaymi chay kriyiqkunata rikaqkunaqa NDƚKDPXVKDQUD\NX. Chay paykunaqami
ND\QXND\QX\DƚKDFKLNX\QLPDQDQ‫ێ‬ NXVDODWD\DUSXTOODSDFKD\VLxDONXVWXP‫ێ‬
mantaqami, ashwan allita kwintata ripaq. Chaymi Pedruqa, mana siñal
qukaranllapa: Waktaqami Tayta Dyus kustumriyjun runakunawan mikuyan
akrasha apustulnin kananpaq. Chayna nimanmanllapa nir manchakur, manana
rir, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLQDQSDTPDQD mana Israel runakunawan mikur kusala
Israel runakunata, LPDQXWDT3HGUXPD‫ێ‬ mana allinta tukuyatinmi, pay payllata
taqa Tayta Dyusqa akrasha kay Israel anyaray. 13੅Chaymi chaynu Pedro, mana
UXQDNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDTQLU. 8੅Chaqa Israelmanta kaq runakunawan pulla
allita yarpuyllapa: 3HGUXWDPL'\XVQLQ‫ێ‬ mana mikunatinqa, wakin Israel kriyiq
FKLNTDSD\SD\OODDNUDUNDƚKDUDQULU masinchikkuna, FKD\QXOODXNQLQFKLN‫ێ‬
,VUDHOUXQDNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDT. Piru llapa Bernabimapis chaynulla mana
nuqata-shuypaqami Tayta Dyusqa akrar allinta tukuran Pedruwan pulla.
NDƚKDPDVKDULUPDQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬ 14੅Chaymi chaynu tukurqa manana

WDQD\DƚKDFKLQD\SDT. FKLTDS-HVXFULVWXSDT\DƚKDNXVKDQQXQD‫ێ‬
9੅Chaynu Tayta Dyus paypaq chu rurayatinllapa rikarqa, Pedrutaqa
\DƚKDFKLNXQD\SDTDNUDPDVKDQLUFKD\ tukuypa naypanpi anyaray kaynu nir:
kriyiqkunapi kusala rispitakasha kaq “Qamqami Israel runa karmapis,
kriyiq masinchikkuna Santiago, Pedro, mana Israel runakunawan pulla
-XDQLPD\DƚKDUDQOODSD. Chaymi kawsarqa kusala allinta rurarayki. Piru
ashwan paykunaqa nuqata chaynulla kananqa, ¿imapaqnataq paykunamanta
Bernabita ima makinllapata qur ima chiqanchakarqa, LPDQXWDTQXTDQFKLN‫ێ‬
paykuna yupay apustulkunallapaqna NXQD,VUDHOUXQDNXQDUXUDUNDZVDQFKLN‫ێ‬
riqsimaranllapa. Chaynami paykunaqa OODSDFKD\QXWDDPDODVUXUDFKLQD\DQ‫ێ‬
nimaranllapa: kiqa?” nir.
“Qamkunaqa riyllapa tukuyla mana
,VUDHOPDQWDNDTUXQDNXQDWD\DƚKDFKLT. Jesucristupi kriyirlami maymanta
Nataq nuqakuna-VKX\SDTD\DƚKDFKL‫ێ‬ karmapis washakanchikllapa
shaqllapa kay Israelmanta kaq 15੅&KD\PLNUL\LTPDVL\NXQDQLVKD\NL‫ێ‬

masinchikkunata” nir. llapa: Pedruwan nuqaqami Israel


10੅Chaynu nir imami ashwan kusalata runakuna kanillapa chay pwiblupi
yarpuchimaranllapa chay mana imayjun nasishayllaparayku. Chaynu karmi
kaqkunata yanapanayllapapaq. Chaymi Israel pwiblu masiykunapaqqa mana
ashwan kusa aligrila ima, nuqaqa chay uchayjunchu kanillapa, mana Israel
mana imayjun kaqkunataqa imanullapis runakuna yupayqa. 16੅Piru nuqakuna,
yanapayanina. Israel pwiblumanta karmapismi, allitana
intrakasha kanillapa: Maylawmanta
Pablumi Antioquiapi karmapis, -HVXFULVWXSLNUL\LVKDOODSD‫ێ‬
Pedruta anyaran lami, 7D\WD'\XVXFKDNXVKDQFKLNNXQD‫ێ‬
11-12੅Ukninchikllapa Pedruqami PDQWDTDSLUGXQDUPDQDXFKD\MXQSDT‫ێ‬
Antioquía pwiblupi kar, mana Israel nachu riqsimanchikllapa nir. Manami
runakunawan pulla mikur imaqa kusala 0RLVpVPDQWDNXVKDQNXQDWDNDVXVKD‫ێ‬
413 *iODWDV੄2੄3

llapachu, 7D\WD'\XVTDSLUGXQDPDQ‫ێ‬ washamananpaqmapis paylla wanuran.


chikllapa. Chayraykumi nuqakunapis 21੅&KD\PL7D\WD'\XVTDNXVDWDOODNLSD‫ێ‬

Jesucristulapi kriyisha kanillapa, Tayta PDU:DPUDQPDWDSLVNDƚKDPXU


'\XVXFKD\OODSDNXQDPDQWDSLUGXQDPD‫ێ‬ washamashanrayku paypaqqa mana
nanllapapaq. Chaqa manami mayqanpis ukmanta yarpuyta puytinichu. Piru
ZDVKDNDQTDFKX0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ wakinkunaqami ninllapa, Moisés
kunata kasushanraykuqa. PDQWDNXVKDQNXQDWDNDVXUVKLZDVKDNDQ‫ێ‬
17੅Nataq nuqakuna, Jesucristupi chik nir. Chaqa chiqapta chaynu
kriyishallapalami Tayta Dyusqa mana katinqa, Jesucristuqa yanqalla
uchayjunpaqnachu riqsimanchikllapa washamanapaq nirqa wanusha kanman.
nir kriyishayllaparaykumi,
wakinkunaqa nuqakunapaq kaynu Kriyishanchikraykumi Dyusqa
ninllapa: “Paykunaqami Moisespa Santu Ispiritunta qumanchikllapa

3
mantakuyninkunata manana 1੅
¡Ay, Galaciamanta kaq yarukuna!
kasunllapanachu. Chaymi kusa ¿Pitaq yaruchashushallapa,
uchayjunna” nir. Ma, tapushaykillapa: -HVXFULVWXSLPDQDQDDOOLWDNUL\LQD\NL‫ێ‬
¿&KD\QX-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\OODSDUD\‫ێ‬ llapapaqqa? ¿Manachu qamkunawan
kuchu, pay uchakuchimayanqallapa? kar, NXVDLQWUDND\SDTWD\DƚKDFKLVKXUD\‫ێ‬
¡Manami! 18੅Chaqa allita yarpuyllapa: llapa: “Jesucristumi kruspi wanuran
Nuqapismi unayqa, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ washamanallapapaq” nir? 2੅Piru
shankunata kasur washakanchikllapa qamkunaqami kananqa Moisés
QLU\DƚKDFKLNXTNDQL. Piru kananqa mantakushankunapina yarpuyankillapa
allita intrakasha kani, PDQDPLFKD\QX‫ێ‬ washakanaykillapapaqqa. ¡Ma,
chu kasha nir. Ashwan Jesucristupi nimayllapa! ¿0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬
kriyirlami washakayta puytinchikllapa. kunata kasushaykillaparaykuchu,
&KD\PLFKD\QX\DƚKDFKLNX\DU, qashan Dyuspa Santu Ispiritunqa qamkunaman
Moisés mantakushankunata kasur shamuran? ¡Manami! Ashwan Dyuspa
ZDVKDNDQFKLNQLU\DƚKDFKLNXUTDPL, 6DQWX,VSLULWXQTDVKDPXUDQTDPNXQD‫ێ‬
ashwan kusala uchayjunna kayman manqa, Jesucristupaq uyakur, paypi
Dyuspa naypanpiqa. 19੅&KDTDQXTDPD‫ێ‬ kriyishaykillaparayku. 3੅¿Ima, kabal
TDPL0RLVpVPDQWDNXVKDQWDNDVXQD\‫ێ‬ yaruchu imataq kankillapaqa? ¿Chaynu
mantaqa wanusha yupayna kani. '\XVSD6DQWX,VSLULWXQ\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬
Ashwanmi Tayta Dyus munashanlata llapamapis, mana kwintachanarchu
ruranaypaqna kani. ashwan yarpuyankillapa, QXTDQFKLN‫ێ‬
20੅Chaymi ashwan Jesucristulapina kunala Moisés mantakushanta kasur
kriyirqa paywan kruspi pulla wanur allinta kawsarlami washakayta
kawsamusha yupayna kani. Chaynami puytinchikllapa? nir. 4੅Piru allita
kanan kay kawsayashaypiqa manana yarpuyllapa: -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NL‫ێ‬
nuqalanachu kawsani. Ashwanmi llaparaykumi kusata qischakaraykillapa.
Jesucristo nuqapi kawsar, payna Chaynu qischakarmapis, ¿manachu
yanapaman, allinkunalata rurar LPDWDSLV\DƚKDNXVKD\NLOODSD? ¡Icharaq
kawsanaypaq. Chayraykumi kananqa LPDODWDTD\DƚKDNXVKD\NLOODSDNDQPDQ,
Dyuspa Wamranpi kriyirlana amana yanqalla qischakashaykillapaqa
kawsakuni. Chaqa payqami kusata kananpaq! 5੅Chaqa Jesucristupaq
llakipamashanrayku uchaymanta uyakur, paypi kriyitkillapami, Tayta
*iODWDV੄3 414

Dyusqa Santu Ispiritunta qushurllapa, Dyus nitin iskribikashakunapimi nin:


qamkunapi achka milagrukunata ima “Mayqanpis allita kriyishanraykulami,
rurasha. 3LUXPDQDPL0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ kusa allinpaq riqsikar kawsanqa” nir.
VKDQNXQDWDDOOLWDNDVXVKD\NLOODSDUD\NX‫ێ‬ 12੅Piru Moisés mantakushankunapiqa,

chu chaykunataqa rurasha. Ashwanmi manami kriyishanchikraykuchu


ruraran, -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ washakanapaq niyan. Ashwanmi nin:
rayku. “Moisés mantakushankunata tukuyta
kumplirlami washakayta puytinchik”
Abrahammi intrachimanchik nir.
kriyirla washakanchik nir 13੅Allita yarpuyllapa: 0DQDPLPD\TDQ‫ێ‬
6੅Chaqa allita yarpuyllapa: Imanutaq pis, Moisés mantakushankunataqa
Abrahammaqa Dyuspi kriyishanraykula, kumpliyta puytinchikchu. Chaymi
Dyusqa uchankunamanta llakipar, ashwan tukuy tyimpupaq wanur
kusala allinpaq riqsiran nir. 7੅&KD\UD\‫ێ‬ FKLQTDQDOODSDSDT\XSD\QDNDUDQFKLN‫ێ‬
NXPLTDPNXQDTDDOOLWD\DƚKDQNLPDQ‫ێ‬ llapa. &KDTD0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬
llapa: Dyuspi allita kriyiqkunalami NXQDWDPDQDNXPSOL\WDSX\WLVKDQFKLN‫ێ‬
Abrahampa ayllunkuna yupayqa kanqa llaparaykumi, -HVXFULVWXTDOXJDUQLQ‫ێ‬
nir. 8੅Chaqa unaymanta-pachami chikllapa kastigakar qirupi waychirar
Dyusninchikqa nishallana karan: “Mana wanuran, amana tukuy tyimpupaq
,VUDHONDTUXQDNXQDSLVQXTDSLNUL\LWLQ‫ێ‬ kastigakanallapapaq. Piru Dyus nitin,
qami, SD\NXQDWDSLVPDQDXFKD\MXQ‫ێ‬ Moisés iskribishankunapimi nin:
paqna riqsishaq” nir. Chaymi Tayta “Mayqanpis qirupi waychirar
Dyuspi kriyirla washakanchik nir wanuqqami, kusala mana allinchu
intrachimanallapapaq Abrahamta niran: kanqa” nir. Nataq Jesucristuqami
“Abraham, qamraykumi pachapi FKD\QXZD\FKLUDUZDQXUDQZDVKDPDQD‫ێ‬
tukuyla kawsaqkunataqa yanapar llapapaq, mana yanqallachu. 14੅&KD\‫ێ‬
shumaqchashaq” nir. 9੅Chaynumi numi Jesucristuqa wanuranpis, mana
'\XVQLQFKLNTDSD\SLWXNX\NUL\LTNXQD‫ێ‬ Israel runakunatapis washananpaq
taqa yanapar shumaqchanqa, imanutaq Abrahamta, Dyus unaylla arnishannu.
Abrahammataqa kriyishanrayku Chaymi Jesucristupi kriyishaqa, Tayta
yanaparan chaynu. Dyusqa Santu Ispiritunta qumanchik
10੅Piru Moisés mantakushankunapi imanutaq arnimashanchikllapanulla.
kunfyakaqkunaqami, kusala mana
allinchu kanqallapa. Chaymi chay Abrahamtami Dyus
mantakuykunata mana kumpliyta arnishallana karan
puytishanrayku, kusala uchayjun 15੅Kriyiqmasiykuna, XNNXPSDUDV\XQ‫ێ‬
kanqallapa. &KDTD'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬ wanmi kaynu nishaykillapa: “Mayqan
shakunapimi nin: “Mayqanpis Moisés runa uk tratuta rurar ɹrmatinqa,
tukuy mantakushankunata kumpliyta manami mayqanpis chay tratuta
munar, mana puytirqami Tayta Dyuspa rurashantaqa mas ukmanta, chaynulla
QD\SDQSLTDWXNX\W\LPSXSDTNDVWLJDND‫ێ‬ chinqachiymatapis puytinllapachu” nir.
sha kanqa” nir. 11੅Chayraykumi allita 16੅Chaymi allita kwintata qukashunllapa,

\DƚKDQFKLNOODSD, manami Moisés chaynu Dyusninchik uk tratuta rurar


mantakushankunata kasurchu FKD\XQD\UXNXQFKLNOODSD$EUDKDP‫ێ‬
washakayta puytinchikllapa nir. Chaqa tami, kaynu arniran: “Qampa uk
415 *iODWDV੄3

aylluykiwanmi tukuyla runakunata paq karan runakunapa uchanllaparayku.


yanapashaq” nir. Chaynu nirqa manami 20੅Piru Taytanchik Dyusmaqami payla
niranchu: ´$\OOX\NLNXQDZDQPL\DQDSD‫ێ‬ kashanrayku, Abrahamta yanapar
kushaq” nirqa. Ashwanmi uklapaq arninanpaqqa mana ministiranchu
rimaran, ´8ND\OOX\NLZDQPL\DQDSDNX‫ێ‬ DQJHOQLQNXQDULU$EUDKDPWDZLOODQDQ‫ێ‬
shaq” nir. Chaynu uklapaq rimarqami, paqqa. Ashwanmi pay paylla niran:
Tayta Dyusqa Wamran Jesucristupaq “Nuqapi kriyitkimi, washashayki” nirqa.
rimayaran. 17੅Chaynuqami nishunillapa, 21੅Piru imanupiqaƚKLTDPNXQDTD

qamkuna allita intrakanaykillapapaq. kaynu yarpuyankillapa: Dyusninchik,


Chaqa Tayta Dyusqami, Abrahamwan Abrahamta dibaldila washananpaq
punta tratuta rurar, kusa allita arniran arnirqa, ¿LPD\UD\NXWDTPDQWDNX\‫ێ‬
kumplinanpaq. Chaymantaraqmi, kunata Moisestaqa quran? nir. ¿Chay
kwatru-syintus trinta (430) añukuna mantakuykunata Moisesta qurchu,
pasatinraq Moisesqa, Dyusmanta dibaldila washamanallapapaq
ayparan chay mantakuykunataqa. Piru arnikushantaqa chinqachiyta
chay mantakuykunaqa manami puytinman? ¡Manami! Chaqa chay
chinqachiyta puytinchu, Tayta Dyus mantakuykuna uchanchikmanta
chay punta tratuta Abrahamwan washamanallapapaq katinqa, chay
rurashantaqa. 18੅Chaqa Tayta Dyusqa mantakuykunallawanna kanallapata.
manami chay mantakuykunata 22੅Piru Dyus nitin iskribikashakunapimi

NDVXVKDQFKLNUD\NXFKXZDVKDPDQFKLN‫ێ‬ nimanchik: “Tukuylashi uchakuylata


llapa. Ashwanmi Abrahamta chay munanchikllapa” nir. &KD\QXXFKDNX\‫ێ‬
arnishanta kumplir, mana imawan lata munashanchikllaparaykushi, uk
SDJUDVKDLPDFKXGLEDOGLODZDVKDPDQ‫ێ‬ prisu yupay karanchikllapa chay
chik, -HVXFULVWXSLNUL\LVKDQFKLNOODSDUD\‫ێ‬ uchakuchikuqpaqqa. Nataq Jesucristupi
kula. kriyishallapaqami, 7D\WDQ'\XVXFKDNX‫ێ‬
VKDQFKLNNXQDPDQWDZDVKDPDQFKLN‫ێ‬
Jesucristo shamunankalamanmi llapa, imanutaq arnimaranchikllapa
0RLVpVPDQWDNXVKDQNXQDTDNDUDQ chaynulla.
19੅Dyusninchik chaynu Abrahamta 23੅Chaqa Jesucristupi manaraq

mana imawan pagratin ima dibaldila kriyishallapaqami, 0RLVHVSDPDQWDNX\‫ێ‬


washamananpaq arnirqa, ¿imaraykutaq QLQNXQDTDXNSULVXWD\XSD\PDQWDPDT‫ێ‬
0RLVHVWDTDTXUDQFKD\PDQWDNX\NXQD‫ێ‬ ninchikllapa. Piru Jesucristo
taqa? Chay mantakuykunataqami quran, shamushanmantaqami Tayta Dyus
tukuyla kwintata qukanallapapaq: intrachimanchikllapa, paylapi kriyir
Uchayjunmi kanchikllapa nir. Chaymi washakanallapapaq, nir. 24੅Chaymi
FKD\PDQWDNX\NXQDWDTDTXPDUDQFKLN‫ێ‬ Jesucristo shamushankalaman chay
llapa, Abrahampa ayllunta Dyus mantakuykunaqa uk mantamaqninchik
DUQLNXVKDQ-HVXFULVWRVKDPXUZDQXQDQ‫ێ‬ \XSD\TDNDUDQNZLQWDWDTXNDQDOODSD‫ێ‬
kalaman. Chaymi Taytanchik Dyusqa, paq, manami chay mantakuykunata
angelninkunata willaran, chay kumpliyta puytinchikchu nir. &KD\UD\‫ێ‬
PDQWDNX\NXQDWD0RLVHVWDTXQDQOODSD‫ێ‬ NXPLFKD\PDQWDNX\TDLQWUDFKLPDUDQ‫ێ‬
paq. Chaymantaqami Moisesqa, chikllapa Jesucristupi kriyishalashi,
angelkunamanta chay mantakuykunata Tayta Dyusqa uchanchikkunamanta
aypashanrayku, '\XVPDQPDxDNXQDQ‫ێ‬ llakipar, manana uchayjunpaqnachu
*iODWDV੄3੄4 416

riqsimashunllapa nir. 25੅Chaynami kasur, uk sirbikuq yupayla kawsaq


Jesucristupi kanan kriyishallapaqa, chay kanchikllapa. 4੅Piru chaymantaqami
PDQWDNX\NXQDTDPDQDQDPDQWDPD\‫ێ‬ Dyusninchik munashan tyimpu
ninchikllapataqa puytinnachu. ƚKDPXWLQTD, Wamran Jesucristuta
26੅&KDTD-HVXFULVWXSLNUL\LVKDQFKLN‫ێ‬ NDƚKDPXUDQ. Chaymi payqa uk Israel
llaparaykumi tukuyninchikllapa, Tayta warmisitamanta nasir, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬
'\XVSDFKLTDSZDPUDQNXQDQDNDQFKLN‫ێ‬ shankunataqa tukuyta kasur kawsaran.
llapa. 27੅Chaynulla Jesucristupi 5੅Chaynuqami shamuran Moisés

NUL\LVKDPLZDVKDPDQFKLNQLUVKXWLNX‫ێ‬ mantakushankuna watasha yupay


VKDQFKLNOODSDUD\NXNDQDQTD-HVXFULVWX‫ێ‬ SXULFKLPD\DVKDQFKLNPDQWDZDVKDPD‫ێ‬
wanqa pullala kar, pay yupaylana shallapa, 7D\WD'\XVTDZDPUDQNXQD‫ێ‬
kawsanchikllapa. 28੅Chaynu Jesucristupi paqna riqsimanallapapaq.
kriyishanchikllaparaykumi tukuyla 6੅&KD\PLFKLTDSWD'\XVSDZDPUDQ‫ێ‬

kriyiqkunaqa uk ayllulana kanchikllapa. NXQDNDQFKLNOODSDQLU\DƚKDQDOODSD‫ێ‬


Chaymi michka Israel runa kar, mana paqqa, Wamran Jesucristupa Santu
Israel runa kar, sirbikuq, mana sirbikuq, ,VSLULWXQWDNDƚKDPXUDQ, VKXQTXQFKLN‫ێ‬
chaynulla runa, warmi karmapis llapaman. Chaymi Santu Ispirituqa
Jesucristupi kriyishanchikllaparayku yanapamanchik Dyusninchikta ninapaq
tukuyninchik uklana kanchikllapa. “Abba ੆c Taytaymi kanki” nir. 7੅&KD\UD\‫ێ‬
29੅Chayraykumi nishaykillapa: Tukuyla kumi kananqa manana runakunapa
Jesucristupa kaqninkunana karqami, kustumrinkunata, mantakushankunata
Abrahampa ayllunkuna yupayna kasur, XNVLUELNXT\XSD\NDVXQDSDTQD‫ێ‬
kanchikllapa. Chaymi Abrahamta chu kanchikllapa. Ashwanmi Dyuspa
'\XVQLQFKLNDUQLVKDQWDTDQXTDQFKLN‫ێ‬ chiqap wamrankunana kanchikllapa.
kunapis tukuyla aypashunllapana. Chaynu kashanchikllaparaykumi, Dyus
WXNX\WDDUQLPDVKDQFKLNOODSDWDD\SDQD‫ێ‬
Kriyishanchikllaparaykumi Dyuspa llapapaqna kanchikllapa.
chiqap wamrankunana
kanchikllapa Pablumi Galaciapi kriyiqkunapaq
llakir yarpupakun
4
1-2੅$OOLWDLQWUDND\OODSDND\NXPSD‫ێ‬

rasyunta parlashutiyllapa. Uk 8੅Alliptami nishaykillapa: 4DPNXQD‫ێ‬

wamra taytanmanta maydiya irinsyanta qami unayqa, Tayta Dyuspi manaraq


aypananpaq karmapismi, taksharaq kriyirllapaqa, runakuna rurashan yanqa
karqa manaraq puytinchu irinsyanta dyus nishanllapakunata adurar, uk
aypaytaqa. Chaymi ashwan uk sirbikuq sirbikuq yupayna kawsaq kankillapa.
yupayraq, chay wasinpi rikaqninkunata 9੅3LUXNDQDQTDPLFKLTDSWDQD'\XVQLQ‫ێ‬

kasur ima kawsan, maydiya taytan chikta riqsinkillapa. Chaynulla paypismi


irinsyanta qunanpaq yarpushan tyimpu TDPNXQDWDZDPUDQNXQDSDTQDULTVLVKX‫ێ‬
ƚKDPXQDQNDPDQ. 3੅Chaynullami shallapa. Piru chaynu Tayta Dyus
nuqanchikkunapis unayqa Jesucristupi riqsishutinllapaqa, ¿imapaqnataq
manaraq kriyirqa, chay wamritu yupay runakuna yarpuyashan mana sirbiq
karanchikllapa. Chaymi runakunapa LPDNXQDWDNDVXQD\NLOODSDSDTWLNUDND‫ێ‬
kustumrinkunata, mantakushankunata nayankillapaqa? Chaynuqami ashwan

c¬4.6 Abba nirqami rimayninchikpiqa munan niyta Papasituy nir.


417 *iODWDV੄4

uk sirbikuq yupayna kayankillapa. \DƚKDFKLNXTNXQDTDPL, paykunalawan


10੅Chaqa kananqami qamkunaqa Israel kanaykillapata kusata munan. Piru
runakuna llullachishutinllapa, paykuna chaynuqami, mana allinchu. Chaqa
yupay “Fyistakunata kumplir, Tayta nuqakunamanta chiqanchakar,
Dyusta aligriyachiyta puytinchik” nir, paykunalatana kasunaykillapata munan.
gwardayankillapa wakin diyakunata, 18੅Allita yarpushaqami, kusala allin

misiskunata, añukunata, ima. 11੅Chaynu XNQLQFKLNNXQDSDTOODNLULPDNDZVDQD‫ێ‬


rurayashaykillaparaykumi kusata llapapaqqa. Piru allin kaqkunalata
llakini, chay kusata qischakar ima \DƚKDFKLQDSDT. Chaymi chaynu llakir,
\DƚKDFKLNXVKDNDQL-HVXFULVWXSDT LPDWD\DƚKDFKLQDULPDPDSLVWXNX\
chayqaƚKL\DQTDOODPDQDNDWLQQLU tyimpu chaynullata ruranmanllapa,
yarpur. nuqakuna mana qamkunawan
12੅Kriyiq masiykuna, kusalatami katiyllapalachu. Chaynuqami mana
rugashunillapa, QXTD\XSD\-HVXFULVWX‫ێ‬ allinchu.
lapi kriyir washakanaykillapapaq. 19੅Kusala munashay kriyiq masiykuna,

Chaqa nuqamaqa michka Israel runa qashanmi kusalata qischakaq qallarini,


karmapismi, qamkuna yupay tukusha -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXQD\OODSDSDT.
kani, imanullapis Jesucristupaq Chaqa qamkunaqami Jesucristo mana
\DƚKDFKLVKXWL\OODSDNUL\LUZDVKDNDQD\‫ێ‬ munashannuchu kawsayankillapa.
llapapaq. &KD\QX\DƚKDFKLVKXWL\OODSD Chaymi qamkunapaq kusalata yarpurqa,
imamapismi, qamkunaqa mana ima LPDQXWDTXNZDUPLVLWDPDWDTDZDPUD‫ێ‬
mana allintapis ruramashaykillapachu. kustunanpaq nanaynin aypatin
13-14੅Ashwanmi qishaq katiypis, qischakan, chaynu yupay nuqapis
shumaqta samachimaraykillapa, qischakani qamkunarayku. Chaqa
Dyusmanta uk angelta yupay, chaynulla chaynuƚKLTLVFKDND\DVKDT-HVXFULVWXSL
Jesucristuta yupaylla ima, mana allita kriyinaykillapakaman. 20੅Chaqa
mayqanpis disprisyamar imamapischu. kusala allinƚKLNDQPDQNDQDQNDQDQOOD
$OOLWDPL\DƚKDQNLOODSD: Chay puntata chaypi qamkunawan pulla kanaypaq.
watukushuqllapa rirqami, kusala qishaq Chaynu pullaykillapa karqaƚKL,
karmapis, \DƚKDFKLVKXUD\OODSD-HVXFULV‫ێ‬ ukmanta ima willar Jesucristupaqqa
tupa shumaq rimayninta, paypi kriyir allita intrachishuymanllapa. Piru
washakanaykillapapaq, nir. 15੅Chaymi PDQDPL\DƚKDQLFKX, ¿imanu kartaq
chaynu qishaq katiymapis kusata chaynuqa tukuyankillapa kanqa? nirqa.
munamar, aligriyachir, tukuy imapi
yanapamaq kankillapa. Chaynu karmi Agarwan Sarapaq
ashwan nawikillapata urqur qumay kumparasyunta ruraran
nishutiyllapamapis, qumayashaykillapa 21੅Kriyiq masiykuna, qamkuna Moisés
kanqa. Piru kananqa, ¿imataq pasasha? mantakushankunata qashan kasunaq
¿,PDSDTQDWDTQXTDZDQPDQDDOLJUL\DQ‫ێ‬ qallarinaqkuna allita intrakayllapa,
killapa? 16੅¿Manaqachu qamkuna mana chayta rurayashaykillapaqami mana
allinta tukuyashaykillaparayku, chiqap allinchu nir. ¿Manachu qamkunaqa,
kaqpaq willashurllapaqa kuntraykillapa '\XVQLWLQ0RLVpVLVNULELVKDQQL\DVKDQ‫ێ‬
tikrakasha kani? ¡Manami! taqa uyapashaykillapa? 22੅Chaqa Moisés
17੅&KD\PLNUL\LTPDVL\NXQDQLVKD\NL‫ێ‬ iskribishanpiqami nin: Abrahampami
llapa: Chay llullakur mana allinta karan ishkay wamrankuna. 8NZDPUDQ‫ێ‬
*iODWDV੄4 418

qami sirbikuqnin Agar, VKLSDVKQLQ‫ێ‬ chu kanchikllapa. Ashwanmi unaq


manta karan. Nataq ukqami karan syilupi uk mushuq Jerusalén pwiblu kan
chiqap warmin Saramanta. Kay chayman rir, Tayta Dyuswan pulla
Saraqami Abrahampa punta warmin kawsanallapapaqna kanchikllapa.
kar, mana sirbikuqnin imalamapischu 27੅&KD\PL'\XVQLWLQLVNULELNDVKDQNXQD‫ێ‬

karan. 23੅Chaqa allita yarpuyllapa: Chay piqa, chay mushuq Jerusalén pwiblupaq
sirbikuq warmi Agarpa wamranqami nin:
nasiran, imanutaq wakinkunapis “Qam mana wamrakuq kar,
nasishanchikllapa chaynulla. Nataq chay wamrakunaykipaq nanayta
Sarapa wamranqami nasiran, imanutaq mana riqsiq warmisita,
Tayta Dyus unaylla arnisha karan, kusalata aligriyay.
UXNXODQDND\DWNLOODSDXNZDPULWX\NL‫ێ‬ &KDTDFKD\ZDUPLVLWDPDQDZDPUD‫ێ‬
llapa kanqa nir. &KD\PLFKD\NXPSOLND‫ێ‬ kunanpaq kaqqami,
nanpaqqa Sarapa wamranqa nasiran. kusala achka wamrayjun kanqa,
24੅3LUX'\XVTDPLND\LVKND\ZDUPL‫ێ‬ FKD\ZDPUDNXTZDUPLVLWD‫ێ‬
kunawan intrachimanchikllapa ishkay mantaqa” nir.
tratukunapaq. Uk tratutaqami Tayta 28੅.UL\LTPDVL\NXQDDOOLWDLQWUDND\‫ێ‬

Dyus, Israel runakunawan chay Sinaí llapa, imanutaq Abrahammataqa Tayta


sirkapi rurar, Moisesta mantakuykunata Dyuspi kriyitinla, pay arniran kusa
qushan. Chay tratuta rurashanllapatami achka aylluyjun kananpaq. Chaymi chay
ninchikllapa: ´'\XVSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬ wamran Isaac nasiranna. Chaynumi
kuna” nir. 3LUXWXNX\FKD\PDQWDNX\‫ێ‬ Tayta Dyusqa tukuy paypi kriyiqkunata
kunataqa, PDQDPLPD\TDQSLVZDVKDND‫ێ‬ arnisha washamanallapapaq. Chaymi
nanpaqqa kumpliyta puytishachu. nuqanchikkunaqa paypi kriyirqa,
Chaymi Sinaí sirkapi rurashan tratuqa qashan mushuqmanta nasisha yupayna
intrachimanchikllapa chay sirbikuq kanchikllapa. 29੅Chaqa Dyuspa Santu
Agarpaq. Chaymi allita intrakayllapa. Ispiritun yanapatinmi, Saraqa wamran
Chaqa Moisés mantakushankunawan Isaacta wamrakuran. Chaymantaqami
mana washakayta puytirqami, Agarpa wamran Ismaelqa Sarapa
nuqanchikkunapis uk sirbikuq yupaylla wamran Isaacta qischaran. Chaynullami
kanchikllapa, imanutaq Agarmaqa NDQDQNXQDSLV0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬
karan chaynu. 25੅Chaymi Agarpaq NXQDWDNDVX\WDPXQDTNXQDTD-HVXFULV‫ێ‬
LQWUDNDUTD\DƚKDQFKLNOODSDFKD\QDV\XQ WXSLNUL\LTNXQDWDTDƚKLTQLUTLVFKDPDQ‫ێ‬
Arabiapi kaq Sinaí sirkapaq. Chaynulla chikllapa. 30੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬
6LQDtVLUNDSDTLQWUDNDUTDPL\DƚKDQFKLN‫ێ‬ shankunapimi Agarpaqqa kaynu niran:
llapa kay pachapi Jerusalén pwiblupaq. ´,WDNX\FKD\VLUELNXTQLNLWDZDPUDQ‫ێ‬
&KDTD-HUXVDOpQSZLEOXSLNDZVDTNXQD‫ێ‬ tinta. Chaqa chay imayki kaqqami chay
qami Moisés mantakushankunata wamrayki Isaaclapaq. Chaymi chay
kumpliyta munarmapis, PDQDSX\WLVKD‫ێ‬ VLUELNXTQLNLSDZDPUDQTDPDQDSDUWLQD‫ێ‬
llapachu. Chaymi chaynu mana tukuyla kuytaqa puytinchu chay wamrayki
kumpliyta puytishanllaparayku Isaacwanqa” nir. 31੅Kriyiq masiykuna,
maydiyapis uk sirbikuq yupaylla chaynu Tayta Dyus nishanraykumi
kawsanllapa. 26੅Piru nuqanchikkuna \DƚKDQFKLNOODSD-HVXFULVWXODSLNUL\LUPL,
Jesucristupi kriyirllapaqami, manana Sarapa wamran yupay kanchikllapa nir.
FKD\PDQWDNX\NXQDSDVLUELNXTQLQQD‫ێ‬ Chaynuqami manana chay sirbikuq
419 *iODWDV੄4੄5

$JDUSDZDPUDQ\XSD\QDFKXNDQFKLN‫ێ‬ ukninchikkunata llakipar ima


llapa. kawsayanchik, chay kusala allinqa.
7੅Kriyiq masiykuna, qamkunaqami
Jesucristupi kriyirqami mana ukpa kusalata Jesucristupiqa kriyiq
sirbiqninnachu kanchikllapa kankillapa. Piru kanan-shuypaqa, ¿pitaq

5
1੅Kriyiq masiykuna, Jesucristupi PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLVKXUOODSD, chiqap
kriyishanchikllaparaykumi payqa kaqta mana kasunaykillapapaq
washar, manana uk sirbikuq yupayna nishushallapa? 8੅Chaqa chay mana
kawsanallapapaq nimashanchikllapa. DOOLQWD\DƚKDFKLVKXTOODSDTDPL, mana
Chaymi chaynu katinqa, FKD\NUL\LVKDQ‫ێ‬ FKD\DNUDVKXVKDOODSDNDUDQ'\XVPDQWD‫ێ‬
chikllapanullana kar, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ chu. 9੅Piru qamkunaqami ashlilamatapis
shankunapiqa amana yarpurnachu FKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDWD
kawsashunllapa. kasurqa, PDQDQDDOOLQWDFKXWXNXVKD\NL‫ێ‬
2੅Chayraykumi allita intrakayllapa. llapa. &KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,
Qashanmi nuqa Pablo nishaykillapa: imanutaq tantata ruranapaqmaqa pitila
Amana chay siñal kustumrita libadurata itasha, chay tantapaq
rurayllapanachu nir. Chaqa qamkuna chaytaqa limpula saksachin. &KD\QX‫ێ‬
FKD\VLxDONXVWXPULWDUXUD\DWNLOODSD‫ێ‬ OODPLFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLVKXT‫ێ‬
qami, PDQDLPDSDTSLVVLUELVKXVKDOODSD‫ێ‬ kunaqa qamkunatapis limpuna
chu, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKXWL\OODSD pantachishushallapa. 10੅Piru nuqaqami
kriyishaykillapaqa. 3੅Chaymi qashan kusalata kunfyakani, Tayta Dyus
nishaykillapa: Mayqanpis chay siñal yanapashutinllapaqami, qashan
kustumrita ruraqkunaqami, ZDVKDND‫ێ‬ FKLTDSWDQD-HVXFULVWXOODSLNUL\L\DQNL‫ێ‬
nanpaqqa Moisés mantakushankunataqa llapa kanqa, nir. Nataq chay mana
tukuylata kumpliyta ministiyan nir. Piru DOOLQWD\DƚKDFKLVKXUOODSDSDQWDFKLVKXT‫ێ‬
FKD\WDPDQDNXPSOL\WDSX\WLVKDQUD\‫ێ‬ llapataqami, Tayta Dyusqa kusala
kumi mana washakanqallapachu. manchaypaqta kastiganqa, mayqan
4੅Chaymi qamkuna, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ katinpis.
shankunata kumplirlami washakanchik 11੅Kriyiq masiykuna, chay mana allinta

nir yarpuqkuna, Tayta Dyus llakipar \DƚKDFKLNXTNXQDTDPLQXTDSDTTD


ZDVKDVKXQDQOODSDSDT:DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬ nishunllapa: ´3DEOXSLVPL\DƚKDFKLNXQ,
WXWDNDƚKDPXVKDQPDQWDFKLTDQFKDND‫ێ‬ siñal kustumrita rurashunllapa
shaykillapa. 5੅Piru Jesucristupi tukuy washakanallapapaqqa” nir. Piru
kriyir washakashana kaqkunaqami, chayqami mana chiqapchu. Chaynu
'\XVSD6DQWX,VSLULWXQ\DQDSDPDVKD‫ێ‬ \DƚKDFKLNXWL\TDPL, ,VUDHOSZLEOX\‫ێ‬
llapa, DOOLWD\DƚKDQFKLNOODSD: -HVXFULV‫ێ‬ manta kaqkunaqa, qischamananpaqqa
tupi kriyishanchikllaparayku, mana yarpuyanmanllapachu. Nataq
maydiyaqa Tayta Dyusqa kusa QXTDTDPL\DƚKDFKLNXQL: “Jesucristo
allinlapaqna rikamashunllapa nir. kruspi wanushanpi kriyirlami,
6੅&KDTDWXNX\VKXQTXQFKLNZDQ-HVXFULV‫ێ‬ washakayta puytinchikllapa” nir.
tupi kriyiq kashallapaqa, VLxDONXVWXP‫ێ‬ &KD\QX\DƚKDFKLNXWL\PLNXVDPDQD
rita michka rurasha kar, chaynulla allinta yarpunllapa, chay mana allinta
mana rurasha karmapis, Dyuspaqqa \DƚKDFKLNXTNXQDTD. 12੅Piru chay mana
chaylla kanchikllapa. Ashwanmi DOOLQWD\DƚKDFKLVKXUOODSDSDQWDFKLVKXT‫ێ‬
Jesucristupi kriyishanchikrayku, llapakunapaqqami kaynu nishunillapa:
*iODWDV੄5 420

Qamkunata siñal kustumrita amalas nulla Dyuspa Santu Ispiritun


rurachishunanllapamantaqami, ashwan munashanta rurarqami, Tayta
PDVDOOLQNDQPDQSD\NXQDSXUDNDSDUD‫ێ‬ Dyuslatana kasur kawsankillapa.
nakunanllapapaq nir. Chaymi Moisés mantakushankunataqa
13੅Kriyiq masiykuna, Tayta Dyusqami imanupis kumplir washakayashunllapa
XFKDQFKLNNXQDPDQWDZDVKDPDVKDQ‫ێ‬ nirqa amana yarpunkillapanachu.
chikllapana, ama chay mantakuykunata 19੅Chaymi nishaykillapa: Chay

kasur, XNVLUELNXT\XSD\NDZVDQDOODSD‫ێ‬ kwirpunllapa munashanta rurar


paqnachu. &KD\PLFKD\QXZDVKDND‫ێ‬ kawsaqkunataqami dasla riqsiyta
shana karqa, amami kwirpuykillapa puytinchikllapa nir. Chaqa chay
munashannunachu kawsayllapa. runakunaqami kaynu kawsanllapa:
Ashwanmi uknikillapa uknikillapa Runa kar, manaqa warmi masayjunna
llakipanakur ima kusa shumaqta karmapis ukwan ukwan pununllapa,
kawsayllapa. 14੅Chaqa Dyus nitin, chaynulla mayqanpis manaraq
Moisés mantakushanqami nin: “Llakiy masayjun karpis dasna mayqanwanpis
runa masikikunapaq, imanutaq qampa punusha rikarinllapa, manaqa mana
kwirpuykillapaq llakinki chaynulla” nir. tantyakar munashanllapalata rurar
Chaymi chay nishannulla rurarqa tukuy NXVDODVDTUDPLOODQD\SDTWDQDXFKDNXQ‫ێ‬
mantakuykunata kumplishaykillapana. llapa. 20੅Chaynulla runa rurashan yanqa
15੅Chaymi nishaykillapa: 0DQDOODNLSD‫ێ‬ dyus nishanllapakunata aduranllapa.
nakur, qamkunapura anyanakur, mana Wasqapanakunllapa. ƵKLTQLQDNXU
allinta rikanakur imaqakish limpumana anyanakunllapa. Dasna ukwan
qamkunapura chinqachanakutkillapa silanakunllapa. Chaynulla das piñakuyta
nir. \DƚKDQOODSD. Chaynu piñakur imami
chiqanchanakunllapa. Tukuyta binsiyta
Ama munashanchiknulla munanllapa. Paykunalapaqmi tukuy
rurarnachu Santu Ispiritu imata munanllapa. Yarpunllapami,
munashalatana rurashunllapa QXTDTDPLWXNX\PDQWDPDV\DƚKD\QL\‫ێ‬
16੅Chayraykumi nishaykillapa: Dyuspa jun kani, nir. 21੅Runa masinkunata
6DQWX,VSLULWXQ\DQDSDVKXVKDQOODSDQX‫ێ‬ kusata inbidyanllapa. :DQXFKLQDNXQ‫ێ‬
lla kawsayllapa. $PDPLULNZLUSX\NL‫ێ‬ llapa. .XVDWDPDƚKDQOODSD. )\LVWDNXQD‫ێ‬
llapa munashannulla rurarnachu pimapis mana tiqllaq mikunllapa,
kawsayllapa nir. 17੅Chaqa kwirpunchik upyanllapa ima. Chaymi ashwan mas
munashankunata rurarqa, manami ukman imakunata rurar uchakunllapa.
Santu Ispiritu munashannunachu Chaymi imanutaq willashushallapana
rurayanchikllapa. Piru Dyuspa Santu karay chaynulla kananpis nishaykillapa:
Ispiritunwan karqami, kwirpunchik Chaynu uchakur kawsaqkunaqami, Dyus
munashantaqa manana rurayta PDQWDNX\DVKDQPDQTDPDQD\D\NXQTD‫ێ‬
puytinchikllapanachu. Chaqa manami llapachu nir.
chay kutilla kwirpuykillapa 22੅Piru Dyuspa Santu Ispiritunwan

munashanta, chaynulla Santu Ispiritu kaqkunaqami kaynu kawsanchikllapa:


munashantaqa rurayta puytinkillapachu. Ukninchikkunata llakipanchik, imatapis
Chaymi ashwan Santu Ispirituwanna aligrila ruranchik, chaynulla ima
karqa, amana kwirpuykillapa katinpis das shumaqchanchik, ukkuna
munashantaqa rurayllapanachu. 18੅&KD\‫ێ‬ mana das imata ruratinpis yaranchik,
421 *iODWDV੄5੄6

tukuywan allinla kanchik, ukninchikpis 4੅Chayraykumi nuqanchiklla allita


allinpi kananpaq yanapanchik, imata yarpur kawsashunllapa: Allintachu
nishanchiktapis karanlata ruranchik rurayani, manaqachu mana nir. Chaymi
ima. 23੅Chaynulla wakinninchikkunata mayqanpis allinlata rurarqa, payllapaq
mana ukmanta rikanchikchu, NZLUSXQ‫ێ‬ allintaqa ruranqa. 3LUXDPDPL\DUSXQ‫ێ‬
chiktapis nuqanchiklla tantyakachinchik qachu, FKD\NUL\LTPDVL\NXQDPDQWD‫ێ‬
ima. &KD\QXDOOLQODWDUXUDUNDZVDVKD‫ێ‬ qami kusa mas allin kani nirqa. 5੅Chaqa
llapaqami, PDQDPD\TDQSLVQLPD\QLQ‫ێ‬ PDQDPLXNNXQDDOOLQNDQNLQLPDVKDQ‫ێ‬
chikta puytinqallapachu: “Kay chikraykuchu allinqa kanchikllapa.
PDQWDNX\NXQDWDPDQDNDVXVKD\NLOODSD‫ێ‬ Ashwanmi imata rurasha kashapis,
chu” nirqa. 24੅Chaymi tukuyla Tayta Dyusman tukuyla qimikashallapa
kriyiqkunaqa, kwirpun munashan mana SD\QDULNDU\DƚKDPDVKXQOODSD.
allin kaqtaqa, Jesucristupa krusninpi 6੅Nishaykillapapis: Chay mayqanƚKL

OLPSXZDQXFKLVKD\XSD\QDNDZVDQ‫ێ‬ '\XVSDULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXTQLNL‫ێ‬
llapa. 25੅Ashwanmi Dyuspa Santu llapataqami, ima ministishanpipis
Ispiritunwanna karqa, SD\PXQDVKDQQX‫ێ‬ yanapankillapa ama qunqarchu.
lana rurar kawsashunllapa. 7੅Piru amami qamkunallaqa ingaxD‫ێ‬
26੅Chayraykumi ama kusa kani nir, kankillapachu. Chaqa Dyusmantaqami
FKD\QXOODXNQLQFKLNNXQDZDQSLxDFKL‫ێ‬ mana mayqanpis burlakayta puytinchu.
nakur, inbidyanakur imachu $OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, ima
kawsashunllapa. simillata tarpukurmapismi, chayllata
kusichakunchik. 8੅Chaynumi mayqanpis
Uknikillapa uknikillapa NZLUSXQPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDT‫ێ‬
yanapanakuyllapa kunaqa, chaynu mana allinta rurar

6
1੅Kriyiq
masiykuna, uknikillapa kawsashanrayku, uk kusichakuq yupay
XFKDNXVKDQLU\DƚKDUTD, Jesucristo tukuy tyimpupaq wanunanpaqna
PXQDVKDQQXOODTDPNXQDNDZVDT‫ێ‬ kayanqa. Nataq mayqanpis Santu
kunaqa, amana mas uchakunanpaq ,VSLULWXPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDT‫ێ‬
yanapayllapa. Piru qamkunaqa amami kunaqami, FKD\QXDOOLQWDNDZVDVKDQ‫ێ‬
kusa kani nir imachu, kusa shumaqlata rayku, uk kusichakuq yupay tukuy
willar ima yanapankillapa. ,PDQXSLTD‫ێ‬ tyimpu kawsaytana aypanqallapa.
NLVKTDPNXQDSLVXNQLNLOODSDXFKDNX‫ێ‬ 9੅Chaymi mana shaykuq allinkunalata

VKDQUD\NXEXUODNDT\XSD\ZLOOD\DU‫ێ‬ rurar kawsashunllapa. Chaqa chaynu


maqa, maydiyaqa uchakushamana kawsarllapaqami, maydiyaqa kusala
rikaritkillapa. 2੅Chayraykumi allinta kusichakaq yupay kashunllapa.
uknikillapa uchakusha kar, llashaq 10੅Chayraykumi tukuylawan kusa

shipunta aprikusha yupay chaytaqa allinlata rurar kawsayta kamashunllapa.


yanapayllapa. Chaymi chaynu &KD\PLDVKZDQNUL\LTPDVLQFKLNNXQD‫ێ‬
uknikillapa uknikillapa yanapanakurqa, mataqa, kusa mas allinlata rurar kawsar
Jesucristo nishannullana rurayankillapa. animachishunllapa.
3੅Piru mayqanpis mana ukninta
Kusata willarmi Pablo kartanta
yanapayta munar, kusa kani ima
iskribir tukchinanta saludakun
niqkunaqami, paylla ingañakayan.
Chaqa Dyuspa naypanpiqami mana 11੅
¡Kriyiq masiykuna, rikayllapa!
mayqanpis kusa kaytaqa puytinchu. ¡Nuqaqami kayta makiyllawan
*iODWDV੄6 422

qamkunaman iskribimuni kusa atun rurachimaq chaymatapis wanuchisha


litrakunawan! 12੅&KD\PLDOOLWDLQWUDND\‫ێ‬ yupayna kani, amana mana allinta rurar
llapa: Runakuna siñal kustumrita kawsanaypaq. 15੅3LUXFKD\VLxDONXVWXP‫ێ‬
UXUDQDQOODSDSDTQLU\DƚKDFKLNXTNXQD‫ێ‬ rita rurasha kasha, chaynulla mana
qami, chay runa masinkunawan allinpi rurasha kashamapismi, chayqa mana
NDQDQODSDTFKD\QXTD\DƚKDFKLNXQOODSD. imapaqpis sirbinchu. Ashwanmi
Piru paykunapis, Jesucristupi kriyirmi Jesucristupi kriyir, manana ima mana
ZDVKDNDQFKLNQLU\DƚKDFKLNXWLQOODSD‫ێ‬ allintapis rurar, uk mushuq nasisha
qami, nuqakunata yupaylla mana allinta yupayna kawsayanchik chay kusala
UXUDQDQOODSDSDTLNLQOODSDSLSXULQPDQ‫ێ‬ allinqa. 16੅Chaymi Taytanchik Dyusman
llapa, ,VUDHOPDQWDNDTUXQDPDVL\OODSD‫ێ‬ mañakuni qamkuna paypa akrashan
kunaqa. 13੅Nataq chay siñal kustumrita kaqkunata, chaynulla munashannu
rurasha kaqkunapismi, Moisés tukuy kawsaqkunataqa, NXVDODWDOODNLSDVKXU‫ێ‬
mantakushantaqa mana kumpliyta OODSDLPDVKXPDTWDNDZVDFKLVKXQDQ‫ێ‬
puytinllapachu. Piru paykunaqami llapapaq.
qamkunataqa imanullapis chay siñal 17੅Piru kananmanta-pachaqami mana

kustumrita rurachishunllapa. Chayna munaninachu, chay wakin mana allinta


paykunaqa ninanllapapaq: 3D\NXQDUD\‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDTLOODNDFKLPDQDQWDTD.
NXVKLTDPNXQDTDVLxDOQL\MXQNZLUSX\‫ێ‬ Chaqa Jesucristupi kriyishayraykumi
killapapi kankillapa nir. qischamar lisyamashanllapa imami
14੅Nataq nuqa-shuypaqa, Amitunchik NZLUSX\SLTDXNVLxDO\XSD\LQWUDFKL‫ێ‬
Jesucristumi kruspi wanuran kun, nuqaqa Amituy Jesucristupa
nishurllapaqa, manami ukkunapaq chiqap sirbiqnin kani nirqa.
alabakaytaqa puytinichu. Chaqa 18੅Kriyiq masiykuna, qamkunapaqmi

$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\UD\‫ێ‬ kusalata Amitunchik Jesucristuman


kumi, kay pachapi ima mana allinta mañakuni, kusalata llakipar tukuy imapi
ruranaymantaqa wanusha yupayna yanapashunanllapapaq.
kani. Chaynulla chay mana allinta Chaynumi kanqa.
Efesios
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ(IHVXSLNUL\LTNXQDPDQ
Éfeso pwibluqami, Asia prubinsyapa kapitalnin karan. Chaymi chay mar yakupa
manyanpi atun pwiblu katin, yaku karrupi maymantapis chayman shamuqllapa
rantinanllapapaq, chaynulla imanllapatapis apamuqllapa rantikunanllapapaq ima.
&KD\eIHVRSZLEOXPDQDSXVWXO3DEORƚKDUTD, \DƚKDFKLNXUDQ-HVXFULVWXSDVKXPDT
rimayninta. &KD\QX\DƚKDFKLNXWLQNUL\LWLQOODSDPL, Pabluqa chay Efesupi ishkay
DxXWDNLGDU\DƚKDFKLUDQNUL\LTNXQDWDTD. Chaypaq mas intrakanarqa liyishunllapa
Hechos 19.1-41.
Kay kartanpimi apustul Pabluqa chay Éfeso pwiblupi taq kriyiq masinkunataqa
intrachiran, Tayta Dyusqa imanumi kusalata munamanchik, chaynulla
washamanchik nir (1.1–3.21). Chaynullami niranpis Tayta Dyus munashannulla
kawsananllapapaq nir (4.1–6.24).

ashwan, Amitunchik Jesucristupa


Pablumi saludakun 7D\WDQ'\XVWDTDNXVDODWDDODEDVKXQ‫ێ‬

1 llapa. 4੅Chaqa Taytanchikllapa


1੅Nuqa Pablumi, Tayta Dyus
munashannulla Jesucristupa Dyusqami manaraq kay pachamapis
apustulnin kani. Chaymi tukuyla Éfeso kayatinraqchu, akramaranchikllapana
pwiblupi Dyus akratin Jesucristulapi maydiyapis Jesucristuwanna pulla
chiqap kriyiq kaqkunaman, kay kartata kanallapapaq. Chaymi ashwan chaynu
iskribimuni. 2੅Chaymi Taytanchik tukuy uchanchikkunamanta, chaynulla
Dyusta, FKD\QXOOD$PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬ mana allin kaqkunamanta llakipar
tutapis kusalata mañakuni llakipar akramashanchikllaparayku, paypa
tukuy imapi yanapashunanllapapaq, QD\SDQPDQTDTLPLND\WDSX\WLQFKLN‫ێ‬
FKD\QXOODNXVDODVKXPDTWDNDZVDFKL‫ێ‬ llapana. 5੅Chaqa Jesucristuraykumi
shunanllapapaq ima nir. payqa llakipar akramaranchikllapa
SD\SDFKLTDSZDPUDQNXQDQDNDQDOODSD‫ێ‬
Jesucristuraykumi paq, imanutaq payqa unaymanta-pacha
shumaqchakanchikllapa FKD\QXNDQDWDPXQDVKDND\DTFKD\QX‫ێ‬
3੅Kriyiq masiykuna, Jesucristupi kriyir lla.
pulla kashanchikllaparaykumi, Tayta 6੅&KD\PLFKD\QXPXQDPDUQLQFKLN‫ێ‬

Dyusqa unaq syilumanta-pacha kusata OODSDPXQDVKDQ:DPUDQWDNDƚKDPXU


yanapamashanchikllapa masta paypi NXVDODWD\DQDSDPDVKDQFKLNOODSDUD\‫ێ‬
kriyirlla ima kawsanallapapaq. Chaymi kumi, Tayta Dyustaqa maydiyapis

423
(IHVLRV੄1 424

alabanallapapaqna karan. 7੅Chaqa ƚKDPXWLQDUQLPDVKDQFKLNOODSDWDTD


kusalata munamashanchikraykumi, D\SDQDOODSDSDTQLUFKLTDSWDLQWUDFKL‫ێ‬
:DPUDQ-HVXFULVWXPDWDSLVNDƚKDPXUDQ manchikllapa. &KD\PLFKD\DUQLPD‫ێ‬
\DZDUQLQWDLƚKDUZDQXWLQ, 7D\WDQFKLN‫ێ‬ shanchikllapata limpu kumplir Tayta
llapa Dyusqa pirdunar, manana '\XVSD\SDNDTQLQNXQDWDZDVKDPDVKD‫ێ‬
uchayjunpaqnachu riqsimanallapapaq. llapaqa, WXNX\ODNXVDWDDODED\DVKXQ‫ێ‬
8੅Chaymi ashwan Taytanchikllapa llapa.
'\XVTDNXVDODWDPXQDULPD\DQDSDPD‫ێ‬
shanchikllapa, NXVDOD\DƚKDT, kusala Pablumi Dyusman mañakun
intrakaq ima kanallapapaq. 9੅&KD\QX‫ێ‬ kriyiqkunaqa kusala intrakaq
llami Taytanchik Dyusqa, kananllapapaq
unaymanta-SDFKDNXVDODWDPXQDUQLQ‫ێ‬ 15੅Kriyiqmasiykuna, nuqami
chikllapa payla yarpusha kayaq, TDPNXQDSDT\DƚKDVKDNDQLLPDQXPL
Wamran Jesucristuwan tukuyla imata $PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NL‫ێ‬
UXUDQDQSDTFKD\PDWDSLVLQWUDFKLPD‫ێ‬ llaparayku, uknikillapa uknikillapa
shanchikllapana. 10੅Piru chay ima kusalata llakipanakur kawsankillapa nir.
tyimpuƚKL-HVXFULVWXQDXQDTV\LOXSL 16੅&KD\PL$PLWXQFKLNPDQTDPNXQD‫ێ‬

kaqkunata, chaynulla kay pachapi paqqa mana shaykuq kusalata payji nir
kaqkunatapis, mantakunanpaq tyimpu mañakuni. 17੅Chaynullami Amitunchik
ƚKDPXWLQTD, pay mantakunanpaqna Jesucristupa Taytan, kusala allin
Tayta Dyusqa qunqa. '\XVQLQFKLNOODSDWDTDNXVDODWDPDxDQL‫ێ‬
11੅$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPL SLV6DQWX,VSLULWXQZDQ\DQDSDVKXQDQ‫ێ‬
Tayta Dyusqa imatapis ruran pay llapapaq. Chaynami Santu Ispiriturayku
munashannullaqa. Chaymi Wamran Tayta Dyuspaq allita intrakar, FKLTDS‫ێ‬
Jesucristuwan pullacharqa, paypaqna tana payta riqsinaykillapapaq. 18੅Tayta
kanallapapaq nimashanchikllapallana '\XVWDTDPLPDxDQLSLVLQWUDFKLVKXQDQ‫ێ‬
karan. 12੅Chaynuqami Tayta Dyusqa llapapaq, payqami akrashushallapa
rurasha, nuqakuna Israelmanta kaqkuna FKLTDSSD\SDNDTQLQNXQDQDNDQD\NL‫ێ‬
Jesucristupi puntata kriyiqkunaqa, llapapaq nir. &KD\QXOODPLLQWUDFKLVKXQ‫ێ‬
Dyuslata kasur kawsatiyllapa, wakin TDOODSDSLVNXVDODVKXPDTPL'\XVQLQ‫ێ‬
rikamaqllapakunamapis paylatana chik arnir tukuyla paypa kaqninkunata
alabananllapapaq. 13੅Chaynullami qumayashanchikllapaqa nir.
qamkuna mana Israelmanta kaqkunapis, 19੅Chaymi mañanipis qamkuna

Dyus chiqap nishankunata uyaparqa, -HVXFULVWXSLNUL\LTNXQDTDDOOLWDLQWUDND‫ێ‬


LQWUDNDUD\NLOODSDLPDQXPLZDVKDND\DQ‫ێ‬ naykillapapaq Taytanchikllapa
killapa kanqa nir. Chaymi Jesucristupi Dyusqami kusala ukman shumaq
kriyir paywan pullachakarnaqa, 7D\WDQ‫ێ‬ pudirniyjun kar tukuyla kriyiqkunata
chikllapa Dyuspana karaykillapa. yanapamanchikllapa nir. 20੅Chaqa
Chaynu pullachakatkillapaqami, Tayta LPDQXWDTFKD\SXGLUQLQTD-HVXFULVWX‫ێ‬
Dyusqa siñalashuqllapa yupay Santu WDTDZDQXVKDQPDQPDWDSLVNDZVDFKL‫ێ‬
Ispiritunta qushuranllapa. Chayna muran. Chaymantami unaq syiluman
\DƚKDQD\NLOODSDSDT6DQWX,VSLULWXWD apar, Tayta Dyuspa allilaw qichqanpina
DUQLVKXVKDQOODSDWDTDNXPSOLVKXVKD‫ێ‬ tachisha. 21੅Chaynumi Tayta Dyusqa
llapa nir. 14੅Pay Santu Ispirituqami, Jesucristutaqa wakin pudirniyjun
Dyus imanu munashan tyimpu kaqkunamanta, rikaypaq mana rikaypaq
425 (IHVLRV੄1੄2

mantakuqkunamanta, SD\OODPD\GL\D‫ێ‬ kar, LPDQXNDVKDOODSDPDSLVOODNLSDPD‫ێ‬


pis mantakuqkunamanta, chaynulla shanchikllapa. 5੅&KDTDXFKDQFKLNOODSD‫ێ‬
tukuyla kay pachapi kaqkunamanta, UD\NXPLWXNX\W\LPSXSDTZDQXQDOODSD‫ێ‬
NDQDQPD\GL\DSLVSD\OODPDQWDNXQDQ‫ێ‬ paqna karanchikllapa. Piru Taytanchik
paq numrasha Tayta Dyusqa. 22੅Tayta Dyusqami kusala llakipakuq kar,
Dyusqami tukuyla imakunatapis, :DPUDQ-HVXFULVWXZDQNDZVDFKLPDUDQ‫ێ‬
-HVXFULVWXSDƚKDNLQSDƚKDNLQPDQ chikllapa wanunallapamantaqa. Chaymi
ƚKXUDUDQ, payna rikar mantananpaq. TDPNXQDWDSLV'\XVQLQFKLNTDOODNLSD‫ێ‬
Chaynullami Jesustaqa tukuyla shurllapa mana imawan pagratkillapa
kriyiqkunapaqqa uman yupay kar LPDSLVFKXGLEDOGLODZDVKDVKXVKD‫ێ‬
mantananpaq niran Tayta Dyusqa. llapana. 6੅Chayraykumi Tayta Dyusqa
23੅Chaynumi Amitunchikllapaqa, tukuy Wamran Jesucristuwan pullata
kriyiqkunapaqa umanchikllapa katin, kawsachimarninchikllapaqa, kananlla
nuqanchikkuna-shuypaqa paypa unaq syilupi yupayna Amitunchikwan
kwirpun yupayna kanchikllapa. Chaynu kawsanapaq nimashanchikllapa. 7੅Tukuy
karmi payqa mantamanchikllapa. Chaqa kaykunataqami Tayta Dyusqa rurasha
payqami tukuy lugarpi kashanrayku WXNX\W\LPSXSDTDOOLWDLQWUDFKLPDQD‫ێ‬
imanu kashallapa imamapis yanapar llapapaq, ¡payqami kusata munar,
kawsayninchikta qumanchikllapa. Wamran Jesucristuwan tukuy imapi
NXVDODWDOODNLSDPDUQLQFKLN\DQDSDPD‫ێ‬
Dyusmi dibaldila llakipar shanchikllapa! nir. 8੅&KDTDTDPNXQD‫ێ‬
washamanchikllapa SLVPL7D\WD'\XVPXQDVKXVKDQOODSD‫ێ‬

2
1੅Kriyiq masiykuna, unayqami rayku, -HVXFULVWXSLNUL\LUODZDVKDND‫ێ‬
qamkunaqa wanusha yupay kawsaq shaykillapa. Manami qamkuna imata
kankillapa, chay mana allinta rurar allinta rurashaykillaparaykuchu
uchakushaykillaparayku. 2੅Chaqa washakashaykillapa. Ashwanmi Tayta
qamkunaqami kay pachapi kusalata Dyus chaynu llakipashurllapa, mana
uchakurlla kawsaq chaykunata kasur imawan pagratkillapa imapischu
kawsaq kankillapa. Chaynuqami chay dibaldila washashushallapa. 9੅&KD\UD\‫ێ‬
dyablu munashanlatana ruraq kumi mayqanpis mana alabakayta
kankillapa. Chaqa chay dyabluqami puytinchu, allinta rurarlami washakasha
unaq wayrapi chaynulla kay pachapi kani nirqa. 10੅Chaqa allita yarpuyllapa:
chay mana allinta ruraqkunata mantan. Chay ruramashanchikllapa Tayta
Chaymi ashwan, Dyusta mana Dyusmi akrar pullachamaranchikllapa
kasuqkunataqa kusalata animachin, Wamran Jesucristuwan. Chaynuqami
mana allinlata rurananllapapaq. 3੅Piru LPDWDSLVDOOLQNXQDODWDQDUXUDUNDZVDQD‫ێ‬
nuqanchikkunapismi unayqa chaynu llapapaq unaymanta-pacha, nishallana
kawsaq kanchikllapa. Chaymi imatapis karan.
yarpushanchikllapanulla mana
Jesucristuraykumi uk ayllulana
DOOLQNXQDODWDUXUDUNDZVDTNDQFKLN‫ێ‬
kanchikllapa
llapa. Chayraykumi wakin mana
kriyiqkunata yupaylla, Tayta Dyusqa 11੅Éfeso pwiblumanta kriyiq masiykuna,

NXVDODPDQFKD\SDTWDNDVWLJDPDQDOODSD‫ێ‬ allita yarpuyllapa: Israel pwiblumanta


paqna karan. 4੅Nataq Taytanchik runakuna kwirpunllapapi siñalniyjun
Dyusqami, kusala ukmanta llakipakuq kaqkunaqami, nishuqllapa: “Qamkunaqashi
(IHVLRV੄2੄3 426

mana kwirpuykillapapi siñalniyjun tana kawsanallapapaq, chay qamkuna


kashaykillaparayku, Dyuswan kaytaqa Dyusmanta karupllapi kaqkuna, chaynulla
mana puytinkillapachu” nir. 12੅Allita paywan pulla kasha kaqkunamapis.
yarpuyllapa: Unayqami qamkunaqa, 18੅&KD\PL-HVXFULVWXUD\NXQXTDQFKLN‫ێ‬

Jesucristupi mana kriyiq imachu kunaqa ukninchikllapa ukninchikllapa


kankillapa. Chaynulla manami Dyus Santu Ispiritullawan kar, Taytanchikllapa
DNUDVKDQ,VUDHOSZLEOXPDQWDFKXNDUD\NL‫ێ‬ Dyusmanqa qimikayta puytinchikllapa.
llapa. Chaynu karmi Tayta Dyus 19੅Chayraykumi qamkunaqa manana

DUQLNXVKDQPDWDSLVPDQDD\SDQD\NLOODSD‫ێ‬ furastiru yupaynachu kar, ashwan uk


paqnachu karaykillapa. Chaymi kay ayllulana kawsankillapa. Chaymi kananqa
pachapiqa mana Dyusninchikwan qamkunapis, imanutaq Dyus akrashankuna
imalamapischu kawsaq kankillapa. kaq, chaynuna kankillapa. Chaynuqami
$VKZDQPLWXNX\W\LPSXSDTFKLQTDQD\NL‫ێ‬ WXNX\QLNLOODSD7D\WD'\XVSDZDPUDQ‫ێ‬
llapapaqlana kawsaq kankillapa. 13੅Piru kunana kankillapa. 20੅Chaynu karmi
kanan-VKX\SDTDPL-HVXFULVWXTDZDVKDPD‫ێ‬ qamkunaqa imanutaq uk wasimataqa
QDOODSDSDT\DZDUQLQWDLƚKDUZDQXVKDQLU simintuta rajar alli shachinllapa, chay
kriyishaykillaparayku, paywan pullana yupay kankillapa. Chaymi simintu
kawsayankillapa, michka unay paymanta rajakasha chaykunaqa, apustulkuna,
karupllapi kasha karmapis. 14੅Chaqa Dyuspaq rimaqninkuna ima. Piru chay
-HVXFULVWXPLVKXPDTFKDPDTQLQFKLN‫ێ‬ VLPLQWXWDUDMDUUXPLWDƚKXUDVKDOODSD
llapaqa. Chaynu karmi payqa mana Israel chay-shuypaqami, Jesucristo. 21੅Chaymi
pwiblumanta kaqkunata, chaynulla Israel nuqanchikkuna Amitunchik Jesucristupi
pwiblullamanta kaqkunawanmapis, uk kriyiqkunaqa, FKD\VLPLQWXUXPLƚKXUDND‫ێ‬
ayllulapaq yupayna tikramashanchikllapa. VKDFKD\SDDQDQPDQƚKXUDNDUOOXWDNDT
Chaynu uklapaqqami Tayta Dyusqa yupay kanchikllapa. Chaymi imanutaq uk
tikramashanchikllapa, chay uk kusa atun wasimataqa shachinllapa chaynu
pata yupay arkamaqninchikllapata ratachir. nuqanchikkunapis winashunllapa, Tayta
Chaqa chay pata arkamashallapami, mana Dyuslapaq kar, paypa kusa allinla wasin
pulla kayta puytir, ƚKLTQLQDNXULPDNDZVDT yupayna kanallapapaq. 22੅Chaynumi
kanchikllapa. Piru chaytaqami Jesucristuqa qamkunapis Jesucristuwan pulla
kwirpullawan ratachiq yupayqa karan. karllapaqa, nuqakunawan tantakarqa
15੅Chaymi Jesucristuqa, 0RLVpVPDQWDNX‫ێ‬ uklana kankillapa. Chaymi ashwan
shankunamatapis mana kasunapaqnachu tukuyninchikllapapi Santu Ispiritulana
nir, DVKZDQLVKND\SZLEOXFKLTDQFKDQDNX‫ێ‬ kawsayan. Chayraykumi Tayta Dyus
sha kaqmatapis uklapaqna tikraran, kawsanan wasi yupayna kanchikllapa.
paylatana sirbir ima kawsananllapapaq.
&KD\QXUXUDULPDPLWXNX\ODWDVKXPDTFKD‫ێ‬ Pablumi Dyus akrashanpaq
maranchikllapa. 16੅Chaqa payllami uk intrachikun

3
kruspi wanushanrayku, chay ishkay pwiblu 1੅Kriyiq masiykuna, nuqa Pablumi

chiqanchanakusha maqanakuq yupay qamkuna mana Israelmanta


kaqkunamatapis uklapaqna tikrar, kaqkuna washakanaykillapapaq
Dyuswan shumaqchamaranchikllapa. -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXVKD\OODSD‫ێ‬
17੅Kriyiq masiykuna, Jesucristuqami, rayku prisu kani. 2੅Chaqa qamkunaqami
VKDPXUDQVKXPDTULPD\QLQWDLQWUDFKLPD‫ێ‬ DOOLWD\DƚKDQNLOODSDQD, nuqatami Tayta
nallapapaq. &KD\QDSD\ODWDNDVXUVKXPDT‫ێ‬ '\XVTDDNUDUNDƚKDPDUDQ, qamkuna
427 (IHVLRV੄3

PDQD,VUDHOPDQWDNDTNXQDWD-HVXFULVWX‫ێ‬ NXQD\SDTNDƚKDPDUPLQLPDVKD
SDT\DƚKDFKLVKXWL\OODSDZDVKDNDQD\NL‫ێ‬ intrachikunaypaq, tukuy imata rurasha
llapapaq nir. 3੅Chaymi Taytanchikllapa Taytanchik Dyusqa unaymanta-pacha
Dyusqa kusalata munamar, imanu imanumi washamanallapapaq payla
:DPUDQ-HVXFULVWXZDQZDVKDPDQD‫ێ‬ yarpushanta nir. 10੅Chaynuqami karan,
llapapaq nir payla yarpuyashanmatapis unaq syilupi tukuy angelkuna, FKD\QX‫ێ‬
intrachimaran. Chaynu intrakarmi lla wakin mana rikaypaq kusala
puntata iskribishurllapaqa ashlilata pudirniyjun mantakuqkunamapis,
intrachishurayllapa. 4੅Piru kanan qashan tukuyla kriyiqkunata uklana yupay
iskribishuyanillapa chayta allita NDZVDTWDULNDUTDNZLQWDWDTXNDQDQ‫ێ‬
liyirqami allitana intrakankillapa, llapapaq, imanumi Tayta Dyusqa kusala
nuqaqami Taytanchik Dyus, Wamran \DƚKDTFKD\QXOODSXGLUQL\MXQLPDQLU.
Jesucristuwan washamanallapapaq nir 11੅Piru tukuy imata kriyiqkunawan

payla yarpushantaqa allitana intrakani rurarmapis Tayta Dyusqa imanutaq


nir. 5੅&KDTD7D\WD'\XVSD\OD\DUSX\D‫ێ‬ unaymanta-pacha chaynu rurananpaq
shantaqami, unay tyimpukunaqa karanllana Amitunchik Jesucristuwan
mayqanlatapis mana intrachiranchu. chaynulla ruraran. 12੅Chaymi kananqa
Piru kananqami, Tayta Dyusqa Santu Jesucristupi kriyir, paywan pulla
,VSLULWXQZDQFKD\DNUDVKDQDSXVWXOQLQ‫ێ‬ karnaqami, Taytanchik Dyusmanqa
kunata, FKD\QXOODSD\SDTULPDTQLQ‫ێ‬ mana imapaq manchakur imapischu
kunata ima allita intrachimashallapana. qimikayta puytinchikllapana. 13੅&KD\‫ێ‬
6੅Chay payla yarpushanqami kaynu raykumi nishaykillapa: Jesucristupaq
karan: -HVXFULVWXSLNUL\LUZDVKDNDQDQ‫ێ‬ QXTD\DƚKDFKLVKXUOODSDTLVFKDNDWL\TD,
OODSDSDTQLU\DƚKDFKLNXWL\OODSD amami disanimakunkillapachu. Chaqa
kriyiqkunaqami, michka mana FKD\QXTLVFKDNDULPD\DƚKDFKLVKXWL\‫ێ‬
Israelmanta karmapis, ,VUDHOSZLEOXOOD‫ێ‬ llapami, -HVXFULVWXSLNUL\LUZDVKDND‫ێ‬
manta yupayna kananllapapaq. Chaynu shaykillapana.
karmi tukuyninchikllapaqa, XNNZLUSX‫ێ‬
lana kanchikllapa. Chaynullami Jesucristumi kusala ukmanta
tukuyninchikllapana Tayta Dyus llakipamanchik
DUQLPDVKDQFKLNOODSDWDTDD\SDVKXQ‫ێ‬ 14੅Chayraykumi kananqa qunqurikur

llapa. Taytanchik Dyusman kusalata


7੅Piru Tayta Dyusqami kusalata mañakuni qamkunapaq. 15੅Chaqa
llakipar, DNUDUNDƚKDPDUSXGLUQLQZDQ payqami unaq syilupi chaynulla kay
yanapamaran Jesucristupaq rir SDFKDSLNDZVDTNXQDSDTD7D\WDQFKLN‫ێ‬
\DƚKDFKLNXQD\SDT. 8੅&KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬ llapari, WXNX\ODWDUXUDPDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
llapa: Nuqaqami Jesucristupi kriyiq rayku. 16੅Chaymi Tayta Dyustaqa
NDTNXQDSDTTD\DTTDPDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬ mañani Santu Ispiritunwan kusala
paqla yupay kani. Piru michka chaynu shumaq kaqkunalapi yanapashutinllapa,
katiymapis, Tayta Dyusqami kusalata yarpuynikillapapi pudirniyjun, FKD\QX‫ێ‬
llakipamashanrayku yanapamar OODNXVDODMZLUVD\MXQLPDNDQD\NLOODSD‫ێ‬
NDƚKDPDVKDPDQD,VUDHOUXQDNXQDWD paq. 17੅&KD\QXTDPLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬
intrachinaypaq, Jesucristupaq kusala rayku, Jesucristuqa shunquykillapapina
mana yaqqa intrakaypaq yupay kusala maydiyapis kawsanqa. Chaymi ashwan
shumaq rimashanta. 9੅&KD\QX\DƚKDFKL‫ێ‬ Jesucristulapaqna kusalata yarpur,
(IHVLRV੄3੄4 428

uknikillapa uknikillapapis kusalata yanapashutinllapaqa, kawsayarllaqa


llakipanakunkillapa. Chaymi chaynu ukla yupayna maydiyapis llakipanakur
kawsarqa, imanutaq uk qirumaqa allita ima shumaqta kawsayta kamayllapa.
ƚKXSDNXUTDLPDNDWLQSLVNXVDODWD 4੅Chaqa allita intrakayllapa: Jesucristupi

shachinakun, chaynullami kusalata NUL\LTNXQDTDPLXNNZLUSXODQDNDQFKLN‫ێ‬


llakipanakur ima kawsarqa maydiyapis llapa. Chaynulla Santu Ispiritupismi
chaynu llakipanakunaykillapapaq ukla. &KD\PL7D\WD'\XV\DQDSDPD‫ێ‬
yarpurlana kawsayankillapa kanqa. shanchikllapa uklayla washamaqninchik
18੅&KD\QXOODPLPDxDNXQLSLV-HVXFULV‫ێ‬ Jesucristupi kriyirqa, washakashana
WXTDWXNX\NUL\LTNXQDWDLQWUDFKLVKXQDQ‫ێ‬ NDQFKLNOODSDQLUNXVDODWDNXQI\DNDQD‫ێ‬
llapapaq, imanumi payqa kusala llapapaq. 5੅&KD\QXOOD$PLWXQFKLNOODSD‫ێ‬
ukmanta munamanchikllapa nir. qami ukla. &KD\QXNDWLQPLNUL\LQDOODSD‫ێ‬
19੅Chaynullami mañakunipis ukman paq, shutikunallapapaqmapis uklari.
imakunata intrakanaykillapamantaqa, 6੅Chaqa kanmi uk Dyusla. Paymi

ashwan Jesucristuqa kusala ukmanta tukuypa Taytanchikllapa. Chaymi paylla


llakipamanchikllapa nir allitana tukuyta rikan. Chaynu karmi pay
intrakar kawsanaykillapapaq. Chaynu munashantaqa, mayqanwanpis
kawsarqami, Dyus munashanlatana ruranarqa ruran. Chaqa payqami
maydiyapis rurar kawsayankillapa maypipis pullanchikllapa.
kanqa. 7੅Piru tukuy nuqanchikkunaqa
20੅Taytanchik Dyusqami kusalata PDQDPLWXNX\ODFKD\OODWDUXUDQDSDT‫ێ‬
yanapamanchikllapa, masta chay chu kanchikllapa. $VKZDQPL-HVXFULV‫ێ‬
mañashanchikllapamantaqa, chaynulla tuqa pay munashannulla ukninchikllapa
yarpushanchikllapamanmatapis. Chaqa ukmanta, ukninchikllapa ukmanta rurar,
payqami kusala pudirniyjun kar, tukuy SD\ODWDVLUELQDOODSDSDTQLPDVKDQFKLN‫ێ‬
imata rurayta puytin. 21੅Chayraykumi llapa. 8੅&KD\SDTPL'\XVQLWLQLVNULELND‫ێ‬
Jesucristupi tukuy kriyiqkunaqa tukuy shakunapiqa nin:
tyimpu paylatana alabashunllapa. ´-HVXFULVWXPLWXNX\NXQWUDTQLQ‫ێ‬
¡Chaynumi kanqa! kunata binsir,
riran unaq syiluman.
Santu Ispirituwan kaqkunaqami Chaymi unaq syilumanta-pacha
uklana yupay kawsashunllapa NDƚKDPXUDQ6DQWX,VSLULWXQWD

4
1੅Chaymi Amitunchik Jesucristo tukuyla kriyiqkunata yanapatin
munashanta rurashayrayku prisu uknin ukmanta uknin ukmanta
karmapis, kusalata rugashunillapa, rurar
imanutaq Dyus akratinllapamaqa paylata sirbinanllapapaq” nir.
kawsanllapa, chaynu qamkunapis 9੅Piru ima nishaq nirtaq, “Iqaran
¿
kawsanaykillapapaq. Chaqa Tayta unaq syiluman” niyan? Chaynu nirqami
Dyusmi akrashushallapari. 2੅Chaynu intrachimanayanchikllapa puntataqa
karqa, amami kusa kani nir alabakar kay pachaman shamusha karan nir.
imachu, VKXPDTODWDXNQLQFKLNOODSD‫ێ‬ 10੅Chaymi kay pachaman ishkimusha

wanqa kawsankillapa. Chaynulla ima karan Jesucristullami, kusala unaq may


katinpis amami piñakur imachu ashwan syilumanqa iqaran. Chaynuqami ruraran
OODNLSDQDNXULPDQDVKXPDTWDSDUODQNL‫ێ‬ tukuy imata, FKD\QXOODQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬
llapa. 3੅Chaymi chaynu Santu Ispiritu tapis payna rikamanallapapaq.
429 (IHVLRV੄4

11੅Payllami tukuy kriyiqkunataqa yarpuylana ima kar, tukuyninchikllapa


yanapar ukmanta ukmanta rurar yanapanakushunllapa, Dyus
payllata sirbinanpaq akraran. Chaymi munashannu kawsanallapapaqqa. Chaqa
ukkunataqa apustulkuna kananpaq allita yarpuyllapa: ,PDQXWDTNZLUSXQ‫ێ‬
nisha. Nataq ukkunata-shuypaqa, chikllapapa partinkunamaqa tukuy
paypaq rimaqninkuna kananpaq. imapi yanapanakunllapa. Chaynu
Ukkunataqami nisha mana kriyiqkunata \DQDSDQDNXULPDVKXPDTWDNDZVDU‫ێ‬
intrachitin, kriyir washakananllapapaq. qami, mas allita waran waranna
Ukkunataqami kriyiqkunata rikananpaq Jesucristupiqa kriyishunllapa.
akraran. Chaynulla akraranpis
NUL\LTNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDTLPD. Jesucristupi kriyirqami
12੅Chaynuqami Jesucristuqa akraran mushuqmanta nasisha yupayna
chaynu ukmanta ukmanta, Dyuspa kawsashunllapa
NDTQLQNXQDWD\DƚKDFKLQDQOODSDSDT. 17੅Kriyiq masiykuna, Amitunchik

Chayna Dyuspa kaqninkunaqa waran -HVXFULVWXSDVKXWLQSLNXVDODWDUXJDVKD\‫ێ‬


waran chay kriyishanpiqa masna killapa: Amanami Dyusninchikta mana
jwirtiyar, paykunana wakinkunata riqsir, kusala ukman mana allinkunata
\DƚKDFKLQDQSDTLPD. 13੅Chaymi chaynu rurar kawsanllapa, chaynunachu
Jesucristupi mas kriyinallapapaq kawsankillapa. Chaqa paykunaqami
animachimashallapaqa, maydiyaqa munashanlata yarpur rurar, kusala
tukuy chay yarpuylana kar, allitana mana allintachu kawsanllapa. 18੅Chaynu
Amitunchiktaqa riqsinallapapaq. karmi paykunaqa mana imalatapis
&KD\QXTDPL'\XVSD:DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬ intrakayta puytinllapachu chay allin
tupi, allita kriyiqkunana kar, kusa kaqmantaqa. Chaymi maydiyapis mana
allinlatana kawsashunllapa imanutaq \DƚKDQOODSDFKXVKXPDTWDNDZVD\WDTD;
Amitunchikmaqa allinla chaynu. ashwanmi kusala saqrata kawsanllapa.
14੅Chaynu allitana intrakarqa, Chaqa chaynuqami kawsanllapa
mananami imanutaq uk wamramaqa shunqunllapata kusalata ankuchasha
ukmanta ukmantana yarpupakun, kar, Amitunchik nishankunata mana
chaynunachu kashunllapa. Chaynullami intrakanashanrayku. 19੅Chaynu kawsaq
manana imata yupay wayra wakman runakunaqami, limpu kuchiyasha kar
kayman purichin chaykuna yupaychu mana intrakanllapanachu. Chaymi
kashunllapapis. Chaqa chaynu wakman maydiyalapis kwirpun munashanlata
kayman puriqkunaqami, kusa allinlata rurar kawsanllapa. Chaynu karmi mana
\XSD\WXNXU\DƚKDFKLNXTNXQDPDQWD tantyakarchu, FKD\PDQDDOOLQNDTNXQD‫ێ‬
dasna ingañakanqallapa. 15੅Piru taqa mayqannintapis masta rurananpaq
nuqanchikkuna kriyiqkunaqami, yarpurla kawsanllapa. 20੅Piru
kusalata llakipanakur ima tukuy qamkuna-shuypaqami mana chaynu
LPDWDSLVFKLTDSNDTODWD\DƚKDFKLQDNXQ‫ێ‬ NDZVDQD\NLOODSDSDTQDFKX-HVXFULVWX‫ێ‬
chikllapa. Chaymi chaynuqa waran SDTX\DNXUTD\DƚKDNXVKD\NLOODSD.
waranna, Amitunchik munashanta 21੅Chaymi chiqapta paypaq uyakur

rurar, pay yupayna kawsashunllapa. \DƚKDNXVKDQDNDUTD, \DƚKD\DQNLOODSDQD


Chaqa payqami tukuy kriyiqkunapaqa payqa imanumi kawsanallapata munan
umanchikllapa yupay-ari. 16੅Chaymi nir. 22੅Chayraykumi unay imanu kawsaq
Jesucristupi kriyishanchikllaparayku uk kankillapa chayta-shuypaqa qunqar
(IHVLRV੄4੄5 430

dijayllapana. Chaqa chay mana kunaqa shumaqtana yarpur mas allitana


allinkunaraykumi, kusala saqra mana Jesucristupi kriyinanllapapaq. 30੅Tayta
allinta rurarlla, maydiyapis mana '\XVSD6DQWX,VSLULWXQVLxDODVKXVKD‫ێ‬
shumaqta kawsayta puytiqchu llapa yupayna qamkunapi kawsayan
kankillapa. 23੅&KD\PLNDQDQTD\DUSX\‫ێ‬ chaytaqami, ama llakichinkillapanachu.
nikillapapiqa allin kaqlatana rurayta &KDTDSD\UD\NXPLDOOLWD\DƚKD\DQNL‫ێ‬
yarpur, mushuqmanta nasisha yupayna llapana, maydiyaqa washakanapaq diya
kawsayllapa. 24੅Chaynuqami imanutaq ƚKDPXWLQTDZDVKDNDVKDQDNDVKDT
Tayta Dyus, SD\WD\XSD\PXVKXT‫ێ‬ nirqa.
mantana rurashushanllaparayku 31੅Chayraykumi shunquykillapapi

allinlatana rurar kawsayllapa. Chaymi piñakuykunata, chay sunsunulla


unay kawsayashaykillapamantaqa piñakuykunata, chay anyanakuykunata,
ukmanta kawsayllapa, chay chiqap chay jurapakuykunata, chaynulla chay
kaqlapi yarpur, kusa shumaqlata rurar tukuy mana allin ruraykunataqa itakuq
imana. \XSD\DVKXFKL\OODSDQDTDPNXQD‫ێ‬
25੅Chayraykumi, amana masqa mantaqa.
llullakur imaqa rimankillapanachu. 32੅Chaymi ashwan mayqanwanpis

$VKZDQPLLPDWDSLVNDUDQODWDZLOODQNL‫ێ‬ llakipanakur shumaqta kawsayllapa.


llapa uknikillapataqa. Chaqa michka &KD\QXOODXNQLNLOODSDLPDWDUXUDVKXWLQ‫ێ‬
achka karmapismi, tukuy-DULXNNZLUSX‫ێ‬ llapapis llakipar pirdunayllapa. Chaqa
lana kanchikllapa Jesucristupi imanutaq Taytanchikllapa Dyusmaqa,
kriyishanchikllaparaykuqa. Wamran Jesucristurayku llakipar
26੅Chaymi imanupi uknikillapawan pirdunamaranchikllapa chaynulla.
piñakurmaqa, GDVODVKXPDTFKDQDNXQNL‫ێ‬
llapa, ama uchakunaykillapapaq. Dyus yupaylana kawsashunllapa

5
$PDPLXNQLNLOODSDZDQSLxDFKLQDNXVKD‫ێ‬ 1੅Kriyiqmasiykuna, qamkuna
llaqa, tukuy unaq, manaqa tukuy tutaqa '\XVQLQFKLNSDDNUDVKDQZDPUDQ‫ێ‬
pasankillapachu. 27੅Chaqa mana das kuna kaqkunaqami, imanutaq paymaqa
shumaqchanakurqami, ashwan chay kusala shumaqta kawsan, chaynu
dyablu munashanta rurananpaqna kawsankimanllapa.
dijayankillapa. 2੅Chaymi imata rurarpis uknikillapa
28੅Chaymi mayqanpis suwakuyasha uknikillapa llakipanakur ima rurayllapa.
ima karqa, amanami qashanqa Chaqa imanutaq Jesucristumaqa
suwakunkillapanachu. Ashwanmi kusalata llakipamarninchikllapa
PDNLNLOODSDZDQWUDEDMDULPD\NLOODSDOD‫ێ‬ XFKDQFKLNOODSDUD\NXSD\OODZDQXUDQ‫ێ‬
taqa tarikurna, DVKZDQZDNLQPLQLVWLT‫ێ‬ mapis. Chaynu wanurmi, imanutaq uk
kunata yanapayllapa. ufrinditata rupachishamaqa kusala
29੅&KD\QXOODDPDPLPDQDDOOLQNXQD‫ێ‬ shumaq mishkita asyakun,੆a chaynumi
taqa rimankillapanachu. Ashwanmi Tayta Dyuspa naypanmanqa qimikaran.
imatapis shumaqlata rimankillapa. 3੅Chaymi qamkuna, Dyus akrashan

&KD\QXTDPLZDNLQQLNLNXQDWD\DQDSD‫ێ‬ kusala shumaq kaqninkunana karqa,


yankillapana. &KD\QDFKD\X\DSDVKXT‫ێ‬ DPDPLXNZDQXNZDQSXQXQD\NLOODSD‫ێ‬

a¬5.2 Dyuspaq ufrindita kusala mishkita asyakun nir mas intrakanarqa, rikashunllapa:
Génesis 8.20-21; Éxodo 29.18,25,41; Levítico 1.9,13,17.
431 (IHVLRV੄5

paq, chaynulla ukman pinqaypaq kriyishaykillaparayku, SD\ZDQSXOODFKDND‫ێ‬


LPDNXQDWDUXUDQD\NLOODSDSDTULPDQNL‫ێ‬ shana kankillapa. Chaymi ashwan uk
llapalamapischu. Chaynulla amami achkirachikuq yupaylana, allinkunalata
imaykillapata qamkunalapaq rurar kawsayllapa. 9੅&KDTDFKD\DFKNLUDFKL‫ێ‬
WDQWDNXQD\NLOODSDSDTPDSLVULPDQNL‫ێ‬ kuq yupay Jesucristuwan kaqkunaqami,
llapachu. 4੅Amami kusala saqrata, imatapis allinkunalata, chiqap kaqkunalata
FKD\QXOODVXQVXQXOODTDULPDQNLOODSD‫ێ‬ rurar, ukninkunamatapis llakipar ima
chu. &KD\QXOODDPDPLNXVDSLQTD\SDT‫ێ‬ kawsanllapa. 10੅Chaymi allita intrakayllapa
NXQDWDULPDULPDTDJUDV\DNXQNLOODSDOD‫ێ‬ Amitunchik Jesucristuqa imanumi
mapischu. Ashwanmi chay mana kawsanata munan nir. &KD\QXLQWUDNDU‫ێ‬
allinkunata rimanaykillapamantaqa, qami, pay munashannula maydiyapis
Taytanchik Dyuslata payji nir ima kawsankillapa. 11੅Chaynulla chay
alabayllapa. 5੅Chaqa qamkunaqami tutaparaqpi kaqkuna mana allinkunata
allita intrakankillapana, mayqanpis yanqalla ruranllapa chaykuna yupayqa
masayjun kar ukwan ukwan punuqkuna, amami rurankillapachu. Ashwanmi
chaynulla mana masayjun kaqkuna allinlata rurar kawsar, intrachinkillapa
pakaplla punuqkuna, chay kusala FKD\QXSDNDSOODPDQDDOOLQWDUXUD\DVKDQ‫ێ‬
pinqaypaq imakunata ruraqkuna, llapaqami, mana allinchu nir. 12੅Chaqa
chaynulla mayqanpis payllapaq chay mana allinkunata pakaplla
LPDQNXQDWDNXVDODWDWDQWDNX\WDPXQDT‫ێ‬ rurayashanllapapaq rimanapaqqami kusala
kunaqami, Jesucristupa Taytan Dyus pinqaypaq. 13੅Piru Taytanchik Dyusmi,
mantakuyashanmanqa, mana yaykuyta FKD\QXPDQDDOOLQNXQDWDUXUD\DWLQOODSD‫ێ‬
puytinqallapachu nir. Chaqa chaynu mapis, shutiman rikarichin chay
imankunalapi yarpuqkunaqami, rurayashanllapataqa. 14੅Chaqa chay
Dyusninchikta mana adurarchu, ashwan achkirachikuq chayqami ima mana allinta
chay iman kaqkunata aduraq yupayna. rurayashamapis, tukuylata shutillamanna
6੅&KD\QXOODDPDPLPD\TDQSLVXFKDNX‫ێ‬ rikarichin. &KD\UD\NXPLLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬
FKLVKXQDQOODSDSDTOOXOODFKLU\DƚKDFKL‫ێ‬ piqa nin:
shunqallapachu. Chaqa chaynu “RikƚKDNX\TDPSXQXTTD.
\DƚKDFKLNXWLQOODSDPL, Tayta Dyusta Chay wanushakunapa rurinmanta
mana kasurnachu, ashwan paykuna sharimuy,
munashannullana kawsanllapa. Chaymi Jesucristumi achkirachishunqana”
Tayta Dyusqa tukuy chaykunawanqa nir.
piñakur, NXVDODPDQFKD\SDTNDVWLJX‫ێ‬ 15੅Chayraykumi, allita kwintata

WDQDNDƚKDPXQSD\NXQDPDQTD. qukayllapa, ¿imanutaq Dyuspa naypanpiqa


7੅Chayraykumi chay munashanlata rurar kawsayani? nir. Chaymi chaynu kwintata
NDZVDTNXQDZDQTDDPDSLƚKXQDNXQNL‫ێ‬ qukarqa, DPDQDPLVXQVXQXOOD\DUSXSDNXU‫ێ‬
llapalamapischu. nachu, ashwan tukuy allin kaqkunalapaq
kusata intrakarna kawsankillapa. 16੅Chaymi
Dyus yupay achkiraqlapina kay tyimpukunapiqa imuraspis allinlata
kawsashunllapa rurar kawsayllapa. Chaqa kay tyimpu
8੅Qamkunaqami, Jesucristuta unay mana kawsayashanchikllapapiqami, mayqanpis
riqsirqa, tutaparaqpi yupay kar mana mana allinkunalata rurarna kawsayanllapa.
allinkunata rurar kawsaq kankillapa. Piru 17੅Chaymi qamkuna kriyiqkunaqa amami

kanan-shuypaqami Amitunchikpi sunsunullaqa imatapis rurankillapachu.


(IHVLRV੄5੄6 432

Ashwan allita intrakar, Tayta Dyus pis chaynulla. 26੅Chaynuqami ruraran,


munashannulla rurankillapa. 18੅Chaynulla tukuy paypa kaqninkunaqa chay
DPDPLPDƚKDQNLOODSDLPDSLVFKX. Chaqa shutikushanllaparayku, chaynulla chay
FKD\QXPDƚKDULPDTDPL, mana tantyakar paypa rimayninwan kusala shumaq
imachu, munashanlata ruranllapa. chuyala yupayna kananllapapaq. 27੅Chaynu
Ashwanmi tukuy kawsaynikillapataqa, karllapanaqami paypa kaqninkunana kar,
Santu Ispiritupa makinlapina dijayllapa pay shumaqchakashana kanqallapa. Chaymi
PXQDVKDQQXOODQDUXUDFKLUNDZVDFKLVKX‫ێ‬ manana ima lisyakar alliyasha yupay,
nanllapapaq. 19੅Chaymi ashwan uknikillapa granuyjun imalamapischu kanqallapa.
uknikillapa salmukunata, himnukunata, $VKZDQPLWXNX\ODNXVDVKXPDTFKDND‫ێ‬
Amitunchikpa takinkunata ima takir shana kanqallapa. 28੅Chaymi imanutaq uk
kusalata animachinakunkillapa. &KD\QX‫ێ‬ runamaqa paypa kwirpunpaq kusata llakin,
TDPLWXNX\VKXQTX\NLOODSDZDQ$PLWXQ‫ێ‬ chaynumi llakinman warminpaqpis. Chaqa
chikta alabar imana kusala shumaqta mayqanpis warminpaq llakiqqami, paypa
kawsankillapa. 20੅Chaymi imuraspis kwirpunpaqpis kusalata llakiyan. 29੅Chaqa
Amitunchik Jesucristupa shutinlapi, tukuy manami mayqanpis paypa kwirpuntaqa
imapi yanapamashanchikpaq tukuy tyimpu ƚKLTQLQFKX. Ashwanmi imanullapis qaran,
Taytanchik Dyustaqa payji nir ima kuytan ima, imanutaq Jesucristumaqa
alabashunllapa. paypa kaqninkunataqa kusata kuytan
chaynulla. 30੅Chaqa tukuy kriyiqkunaqa
Masayjunkunaqa kasunakur imana michka achka karllapamapis paypa
kawsashunllapa kwirpun-ari kanchikllapa. 31੅Chayraykumi,
21੅Kriyiq masiykuna, qamkunaqami UXQDTDWD\WDQWDPDPDQWDGLMDUZDUPLQOD‫ێ‬
Jesucristupi kriyishaykillaparayku, wanna kawsanqallapa. Chaynami
uknikillapa uknikillapa rispitanakur, LVKNDQWLQTDXNNZLUSXODQD\XSD\NDZVDQ‫ێ‬
kasunakur ima shumaqta kawsankillapa. qallapa. 32੅Chaqa imanutaq uk runa
22੅Qamkuna kriyiq warmikuna, UXQD\NL‫ێ‬ warminwan pullachanakurmaqa
llapata allita kasunkillapa, imanutaq ishkantinqa ukla yupayna, chaynumi
Amitunchik Jesucristuta kasunkillapa mayqanpis Jesucristupi kriyirqa uklana
chaynulla. 23੅Chaqa runaqami, ZDUPLQ‫ێ‬ paywanqa. Piru Tayta Dyus chaynu
paqa uman yupay. ,PDQXWDT-HVXFULVWX‫ێ‬ yarpushan unay mana intrakaypaq kasha
maqa paypi kriyiqkunapaqqa uman karmapis, kusala shumaq kasha, allita
yupay chaynu. &KD\QXOOD-HVXFULVWX‫ێ‬ intrakashaqa. 33੅&KD\UD\NXPLTDPNXQD‫ێ‬
qami washamaqninchikllapa. Chaqa manta runa kaqkunamaqa, ama qunqarchu
tukuy kriyiqkunaqa paypa kwirpun-ari warmikillapapaq llakiyllapa, imanutaq
kanchikllapa. 24੅Chaymi imanutaq, kwirpuykillapapaq llakinkillapa chaynulla.
tukuy kriyiqkunamaqa Jesucristuta &KD\QXOODZDUPLNDTNXQDSLVUXQD\NL‫ێ‬
kusalata rispitar ima kawsanllapa, llapata rispitar, kasur ima kawsayllapa.
FKD\QXPLTDPNXQDNUL\LTZDUPLNXQD‫ێ‬
pis runaykillapataqa tukuy imapipis Wamrakuna taytaykillapata
kusa rispitullawan kasunkillapa. kasunkillapa

6
25੅&KD\QXOODTDPNXQDNUL\LTUXQDNXQD‫ێ‬ 1੅Kanan-shuypaqa wamra kaqkunata

pis, warmikillapata kusata llakipayllapa, nishaykillapa: Taytaykillapata,


imanutaq Jesucristumaqa, chay tukuyla mamaykillapata kusa rispituwan
kriyiqkunapaq llakishanrayku, ZDQXUDQPD‫ێ‬ kasuyllapa, Amitunchik Jesucristupana
433 (IHVLRV੄6

kashaykillaparayku nir. Chaqa chaynu chay sirbikuqnikikunawan imatapis


taytanchikta, PDPDQFKLNWDNDVXVKDQ‫ێ‬ karanlata rurayllapa. Amami imapaq
chikllapaqami kusala allin, shumaq ima. jurapar, LPDPDQDDOOLQWDUXUDQD\NLSDTPD‫ێ‬
2੅Chaqa Tayta Dyus mantakushanmanta pis yarpunkillapachu. Chaqa allita
ukqa kaynu nin: “Taytaykita, PDPD\‫ێ‬ yarpuyllapa qamkuna mantakuqkunaqa:
kita kusa rispituwan kasuyllapa” nir. Chay sirbiqniki chay, chaynulla qampismi
Chaymi chay mantakuy nishanta XQDTV\LOXSL$PLWXQFKLNOODWDVLUEL\DQNL‫ێ‬
rurarqashi, 3੅kay pachapiqa kusala llapa. Chaqa payqami, mana mayqantapis
unayta, chaynulla kusala shumaqtanashi ukmanta ukmantachu rikamanchikllapa.
kawsashunllapa nir arnimaranchikllapa. Ashwanmi tukuyla paypaqqa chaylla
4੅Nataq qamkuna tayta kanchikllapa.
kaqkuna-shuypaqa, DPDPLZDPUD\NL‫ێ‬
llapata imapaq sunsunulla willar imaqa Amitunchikpi kriyir
piñachinkillapachu. $VKZDQPLVKXPDT‫ێ‬ kamakashanchikwanmi
lata willar ima, allita Amitunchik washakashunllapa
-HVXFULVWXODSLQDNUL\LUNDZVDQDQOODSD‫ێ‬ 10੅Kriyiqmasiykuna, \DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬
paq intrachinkillapa. llapanumi Amitunchik Jesucristuqa
mana tukukaq pudirniyjun. Chaymi
Sirbikuqkuna patrunnikillapawan qamkunaqa chay pudirninpi imuraspis
rispitanakunkillapa aypakusha yupaylana shachinakuyllapa.
5੅Chaynulla qamkuna sirbikuq kaqkuna, 11੅Chaynuqami imanutaq suldadumaqa

kay pachapi kaq mantaqnikillapata allita guerraman rir maqanakunanpaq


kasunkillapa. Chaymi ima trabajuta kusalata kamakan, FKD\QXPLTDPNXQD‫ێ‬
rurarpis kusa rispituwan, manchakuqnula, SLV'\XVQLQFKLNLPDQXLPDQXZDVKDND‫ێ‬
karanlata, shunquykillapapi aligriyar ima naykillapaq chay tukuy saqra mana
rurankillapa, Jesucristuta sirbiq yupaylla. DOOLQNXQDPDQWDQLUZLOODVKXVKDQOODSD‫ێ‬
6੅4DPNXQDTDNLVKPDQWDTQLNLOODSDSXOOD\NL‫ێ‬ nulla kamakayllapa. Chaynu katkillapa,
llapa katinmala paykunawan allinpi yarpuynikillapapi chay dyablu ukmanta
NDQD\NLOODSDSDTQLUPDLPDWDSLVUXUD\DWNL‫ێ‬ ukmanta yarpuchishutinllapaqa, mana
llapa. Ashwanmi Jesucristupa sirbiqnin kwintacharnachu imata saruƚKDT
kashaykillaparayku, imata rurarpis tukuy yupayna itakunaykillapapaq. 12੅Chaqa
shunquykillapawan, Dyus munashannula allita yarpuyllapa: Nuqanchikkuna
rurankillapa. 7੅Chaymi ima trabajuta kriyishanchikllaparaykuqa, manami
rurarpis, amami kwashalla imachu nuqanchik yupay aychayjun, tulluyjun
rurankillapa. Ashwanmi imata rurarpis runakunawanchu maqanakuq yupayqa
Amitunchikllapaqna rurankillapa, mana kanchikllapa. Ashwanmi unaq
runakunapaq yupaychu. 8੅Chaqa V\LOXPDQWDFKD\PDQDDOOLQWDUXUDFKL‫ێ‬
\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, mayqanpis sirbikuq kuqkunawan maqanakuq yupayqa
kar, mana sirbikuq karmapis, allinlata kanchikllapa. &KDTDFKD\WXWDSDUDTOOD‫ێ‬
rurasha kashallapaqa, $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬ manta kar, PDQDDOOLQWDUXUDFKLNXT‫ێ‬
tuqami pagramaqninchikllapa yupayna, kunaqami, kusata mantakun, imatapis
kusa allinlata yanapamashunllapa. SD\NXQDSD\DUSX\QLQOODPDQWDUXUDFKL‫ێ‬
9੅Nataq qamkuna mantakuq kaqkunapis, kunllapa ima. 13੅Chaynami imanutaq
imanutaq sirbiqnikikuna kasushurllapa suldadumaqa guerraman rinanpaq
karanlata ima ruranllapa, chaynullami kusalata kamakar rin, FKD\QXTDPNXQD‫ێ‬
(IHVLRV੄6 434

SLV'\XVQLQFKLNLPDQXZDVKDNDQD\NL‫ێ‬ ,VSLULWX\DQDSDVKXWLQOODSDPDxDNXQNL‫ێ‬
llapapaq nir willashushanllapawan alli llapa. Chaynu karqami, maydiyapis
kamakashalana kayllapa. Chaymi chay alamirala kar, mana disanimakur
kusala mana allin saqra diyakuna imachu, ashwan Dyus tukuylata
ƚKDPXWLQPDSLV, kriyishaykillapanulla DNUDVKDQNDTNXQDSDTSLVPDxDNXQNL‫ێ‬
shachinakunaykillapapaq. llapa. 19੅Chaynullami nuqapaqpis
14੅Chayraykumi imanutaq suldadumaqa Taytanchik Dyusman mañakunkillapa,
DOOLWDZDƚKNDNXUNDPDNDQPDTDQDNXT pay yanapamatin allinkunalata
rinanpaqqa, chaynumi qamkunapis chay rimanaypaq. &KD\QXOODSD\\DQDSDPD‫ێ‬
FKLTDSNDTODZDQDOOLWDZDƚKNDNXVKD tin, rir ama manchakur imachu
yupayna kamakayllapa. Chaynullami \DƚKDFKLNXQD\SDTLPDQX7D\WDQFKLN‫ێ‬
imanutaq chay suldadumaqa qasqunta OODSD'\XVTDSD\OD\DUSXVKDZDVKDPD‫ێ‬
washananpaqpis jyirrumanta rurakasha nallapapaq nir. 20੅Chaqa Dyusmi
kamsanta yupay yakakun, chaynumi QXTDWDTDNDƚKDPDVKDXNNXQDFKLNXTWD
TDPNXQDSLVLPDWDSLVDOOLQNDTODWDUXUDQD\‫ێ‬ yupay, rir parlakunaypaq chay shumaq
killapapaq yakakuq yupay kamakashana rimayninpaqqa. Chaymi chaynu
kayllapa. 15੅Chaynulla imanutaq uk \DƚKDFKLNXVKD\SDTNDQDQTDSULVXNDQL.
suldadumaqa imuraslapis sapatunta alli Chayraykumi qashan nishunillapa:
yakakushala purin, chaynu yupaymi Mañakunkillapa nuqapaq mana
TDPNXQDSLVLPXUDVODSLVNXVDNDPDNDVKD‫ێ‬ manchakur imachu, chay shumaq
lana kayllapa. Chaynu karqa imanumi rimayninpaq parlakunaypaq nir.
Jesucristuqa shumaqchamanayanchikllapa
QLU\DƚKDFKLNXQD\NLOODSDSDTTDLPXUDVODSLV Pablumi tukukananta saludakun
listuna kayankillapa kanqa. 16੅Chaynuqami 21੅Chay kriyiq masinchikllapa Tíquico
imanutaq suldadumaqa jyirrumanta shamurmi, allita parlashunqallapa
rurakasha iskudunwan washakan, nuqapaq imatami rurayani nirmapis.
chaynumi qamkunatapis chay kriyirlla Chaqa pay ukninchikllapami, $PLWXQ‫ێ‬
kawsashaykillapaqa washashunqallapa, FKLNPXQDVKDQQXOODNXVDODWD\DQDSD‫ێ‬
tukuyla chay mana allinkuna nina ratakuq PDQ$PLWXQFKLNSDT\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬
ɻicha yupay chaykunamantaqa. 17੅&KD\QX‫ێ‬ llapapaqqa. 22੅Chayraykumi payta
llami imanutaq uk suldadumaqa umanta TDPNXQDPDQNDƚKDPXQL, imatami
washananpaqqa kaskunta umakur mana UXUD\DQLOODSDQLULPDDQLPDFKLVKXQDQ‫ێ‬
dijanchu imuraslapis, FKD\QXPLTDPNXQD‫ێ‬ llapapaq.
pis Amitunchikmi washamayanchikllapa 23੅Kriyiq masiykuna, mañakunillapa

nir kunfyakashaykillapataqa ama Taytanchik Dyusman, chaynulla


TXQTDUFKX\DUSX\QLNLOODSDODSLSXULFKLQNL‫ێ‬ Amitunchik Jesucristumanpis, tukuy
llapa. Chaynullapismi Santu Ispiritu kriyiqkunataqa yanapar ima shumaqta
Dyuspa rimayninta uk ispada yupay kar kawsachishunanllapapaq. Chaynuqami
washashunanllapapaq qushushanllapataqa ashwan mas allitana kriyinkillapamapis.
waran waran ama qunqarchu allitana 24੅Chaynulla Amitunchik Jesucristuta

intrakankillapa. tukuyla munar mana shaykuq


18੅Chayraykumi qamkunaqa allinpi kriyiqkunatami, Amitunchikqa kusalata
PDQDDOOLQSLNDUPDSLVDPDPLGLMDQNL‫ێ‬ llakipar ima yanapashurllapa shumaqta
llapachu Amitunchikman mañakuytaqa. kawsachishunqallapa.
Chaymi imuraspis mañakurqa, Santu Chaynumi kanqa.
Filipenses
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ)LOLSRVSLNUL\LTNXQDPDQ
Grecia nasyunpi, chaynulla prubinsya Macedoniapimi, Filipos pwibluqa karan.
.D\SZLEOXPDQPLDSXVWXO3DEOXTDƚKDUDQ-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWD
\DƚKDFKLNXQDQSDT(Hechos 16.11-40). &KD\QX\DƚKDFKLNXUQDTDPL3DEOXTDULUDQ
XNODZSZLEOXNXQDPDQSLV-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWDTD\DƚKDFKLNXT.
&KD\PDQWDPLFKD\SL\DƚKDFKLNXUQDTDULUDQSUXELQV\D0DFHGRQLDPDQ, chaypipis
TDVKDQ\DƚKDFKLNXQDQSDT. &KD\QX\DƚKDFKLNXUULVKDQQXPLULU, ƚKDUDQ-HUXVDOpQ
pwibluman. Chaymi chaypiqa karguyjunkuna aypar prisuranllapa. Chaymantami
NDƚKDUDQOODSD&HVDUHDPDQ, chaymanta Romaman chaypi prisu dijananllapapaq.
Pablo karsilpi katin, Filiposmanta kaq kriyiq masinkuna yarpurmi, Epafrodituta
NDƚKDUDQOODSD3DEOXWDZDWXNXQDQSDT. Chaymi Epafrodito rirqa, Pablo
ministishanta tantasha karanllapa chayta apar, riran. Chayraykumi chay Epafrodito
apashanta ayparmi, Pabluqa Filipospi kriyiq masinkunata kusalata payji nir ima,
kay kartapi iskribiran (1.5; 4.10-19). Chaynullami kay kartapiqa willaranpis
Epafrodito qishaq karpis, imanumi alliyashana nir (2.25-30).
Kay kartata liyirmi intrakayta puytinchik imanu qischakarpis
shachinakunallapapaq nir (3.1; 4.4; 4.7; 4.12). Chaynullami intrakayta
puytinchikpis imanumi Taytanchik Dyuslapi kunfyakar kawsanallapapaq nir.

kriyiqkunata sirbiqkunatapis੆aWXNX\QLNL‫ێ‬
Pablumi saludakun llapata saludashunillapa. 2੅Chaymi

1
1੅1XTD3DEOXPLXNQLQFKLN7LPRWHX‫ێ‬ Taytanchik Dyusta, chaynulla Amitunchik
wan, Amitunchik Jesucristupa Jesucristutapis kusalata mañakuni llakipar
sirbiqnin kanillapa. Chaymi ukninchik tukuy imapi yanapashunanllapapaq,
Timoteuwan pulla kar, kay kartata FKD\QXOODNXVDODVKXPDTWDNDZVDFKLVKX‫ێ‬
iskribimuni qamkuna Filipos pwiblupi nanllapapaq ima nir.
kriyiqkunaman. Chaqa qamkunatami
Pablumi Dyusman mañakun
Taytanchik Dyus akrashushallapana katin,
kriyiqkunapaq
Amitunchik Jesucristupi kriyir paywan
pullachanakushaykillapa. Chaymi chaypi 3੅Kriyiq masiykuna, imanumi

kaqkunataqa, chay kriyiqkunata rikar TDPNXQDTDNUL\LQNLOODSDQLU\DƚKDUPL,


\DƚKDFKLTNXQDWD, chaynulla chay imuraspis kusalata payji nini Taytanchik

a¬1.1 Kriyiqkunata sirbiqkuna nirqami intrachimayanchik dyakunukunapaq. Mas


intrakanarqa rikashunllapa Hechos 6.1-4, 1 Timoteo 3.8-10.

435
)LOLSHQVHV੄1 436

Dyustaqa. 4੅&KD\QXPDxDNXTTDOODULWL\‫ێ‬ Chaynami Taytanchik Dyusmaqa


qami, shunquymapis kusa allinta ashwan kusa alabakashana kanqa.
yarpuchimatin, kusa aligrila ima
Taytanchik Dyusmanqa mañakuni tukuy Pablumi wanunanpaq kar
qamkunapaqqa. 5੅Chaqa qamkunawan kawsananpaq karmapis
pullamiri, Jesucristupi imanu kriyir Amitunchiklapaq yarpun
ZDVKDNDQDQOODSDSDTQLUTD\DƚKDFKLNX‫ێ‬ 12੅Kriyiq masiykuna, kaytami

shanchikllapa, puntamanta-pacha \DƚKDQD\NLOODSDWDPXQDQL: Chay


kanankaman. 6੅&KD\PLQXTDTD7D\WDQ‫ێ‬ runakuna mana allinkunata rurar,
chik Dyuspi kusalata kunfyakani prisumashanllapa imaqami mana
imanutaq puntamanta-pacha imata yanqallachu kasha. Ashwanmi chaynu
ruranaykillapapaq yanapashuranllapa, pasaqta rikar imami Jesucristupiqa
FKD\QXOODPLZDUDQZDUDQ\DQDSDVKX‫ێ‬ kusala achka kriyishallapa, nuqa
yanqallapa, Jesucristo maydiya \DƚKDFKLNXVKD\UD\NX. 13੅Chaqa tukuyla
VKDPXQDQGL\DƚKDPXQDQNDPDQQLU. runakuna, chaynulla Roma pwiblupa
7੅Nuqapaqqami, kusala allin chaynu PDQWDTQLQ&HVDUWDNX\WDTJZDUG\D‫ێ‬
waran waran animachishurllapa kunamapis, NDUVLOSLNX\WDPD\DVKDQ‫ێ‬
yanapashunayllapapaqqa. Chaqa UD\NX\DƚKD\DQQXTDTDPL-HVXFULVWXSL
qamkunamaqami, nuqa prisu katiy, NUL\LU\DƚKDFKLNXVKD\UD\NXODSULVXTD
chaynulla mana prisu katiymapis kani nir. 14੅3LUXFKD\QXSULVXNDWL\PD‫ێ‬
kusalata yanapamaraykillapa, -HVXFULV‫ێ‬ pismi, wakin kriyiq masinchikkunaqa,
WXSDT\DƚKDFKLNX\SLTD. Chaymi ashwan PDVWDDQLPDNXUPDQDLPDSDTPDQFKD‫ێ‬
kusala allin tukuy shunquywan kur imalamapischu ashwan mas
qamkunata yanapashunayllapapaqqa. \DƚKDFKLNXTTDOODULVKDOODSD, imanumi
8੅&KDTD7D\WDQFKLN'\XVPL\DƚKDQ, Amitunchik Jesucristupi kriyirlami
imanumi nuqaqa Jesucristurayku washakayanqallapa nir.
qamkunapaq llakir ima kusalata 15੅Chaqa chiqaptaqami Jesucristupaq

rikashuyllapata munani nir. \DƚKDFKLNXTNXQDTDDFKNDNDQOODSD.


9੅&KD\PLDVKZDQPDxDNXQL7D\WDQ‫ێ‬ 3LUXZDNLQNXQDTDPLQXTD\DƚKDFKLNX‫ێ‬
chik Dyus yanapashutinllapa, waran \DVKD\SDTNXVDWDƚKLTQLPDU, chaynulla
waranna uknikillapa uknikillapa nuqamanta mas kayta munar imala
llakipanakunaykillapapaq. Chaynuqami \DƚKDFKLNXQOODSD. Nataq
-HVXFULVWXSDWXNX\\DƚKD\QLQSDTTD wakinkuna-shuypaqami mana imapaq
NXVD\DƚKDT, mas intrakaqkuna imana yarpur imachu Jesucristulapaq chiqapta
kankillapa. 10੅Chaymi maydiya, FKD\QX‫ێ‬ \DƚKDFKLNXQOODSD. 16-17੅Chaymi
lla imuraspis, DOOLQODWDUXUDQD\NLOODSDOD‫ێ‬ paykunaqa Jesucristupaq kusalata llakir
paqna yarpunkillapa. Chaynuqami ima, SD\SDT\DƚKDFKLNXQOODSDLPDQX
NXVDODVKXPDTDOOLQODWDQDNDZVDQNL‫ێ‬ kriyir washakananllapapaq nir. Chaqa
llapamapis. Chayna maydiya Jesucristo SD\NXQDTDPL\DƚKDQOODSD, nuqataqami
shamurmapis, DOOLQODWDQDULNDUSXOODNX‫ێ‬ '\XVNDƚKDPDVKD, Jesucristulapaq
shunqallapa. 11੅Chaqa chay tyimpuqami PD\GL\DSLV\DƚKDFKLNXQD\SDTQLU. Piru
qamkunaqa rikachikunkillapa, tukuyla QXTD\DƚKDFKLNX\DVKD\SDTƚKLTQLPDU,
allin kaqkunata rurashaykillapakunata. chaynulla nuqamanta mas kayta
3LUXFKD\QXDOOLQODWDUXUDQD\NLOODSD‫ێ‬ PXQDUOD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXT‫ێ‬
paqmi, Jesucristo yanapashushallapa. kunaqami, imapipis paykunalapaq
437 )LOLSHQVHV੄1

yarpunllapa. Chaymi kanan nuqa prisu paq; FKD\QXTDPLPDVDOOLWDQD-HVXFULV‫ێ‬


katiymaqa, imanu tukusha nir ima tupaqqa intrachishunayllapapaq.
uchachamanayanllapa. 18੅Chaymi 25੅&KDTDDOOLWD\DUSXUPL\DƚKDVKDQD

nishaykillapa: 1XTD\XSD\-HVXFULVWX‫ێ‬ kani, manaraq wanuyashaqchu nir.


ODSL\DUSXU\DƚKDFKLNX\DU, manaqa Chaymi nuqaqa mana dijashurllapachu
paykuna kusa kani ninanlapaq qamkunawanraq kashaq. Chaynuqami
\DƚKDFKLNX\DUPDSLVPL, nuqataqa mana ZDUDQZDUDQ\DQDSDUPDVWDDQLPDFKL‫ێ‬
imalapaqpis llakichimanllapachu. Chaqa shaykillapa. Chayna ashwan qamkunaqa
chaynumapismi Jesucristullapaq Jesucristupi masna kriyir, kusa
\DƚKDFKLNX\DQOODSD. Chaymi ashwan aligrilana ima kawsanaykillapapaq.
kusa aligri kanaymantaqa, mastaraq 26੅Chaynuqami watukushuqllapa

aligriyanimapis. shamutiyqa, NXVDDOLJULODNDU-HVXFULV‫ێ‬


19੅&KDTD\DƚKDVKDQDPLNDQL, -HVXFULV‫ێ‬ tuta kusalata alabankillapamapis.
tupa Santu Ispiritun yanapamashan,
chaynulla qamkuna Taytanchikllapa Jesucristupi kunfyakarlami
Dyusman mañakushaykillapaqami, kawsashunllapa
mana yanqallachu kar, DVKZDQE\LQQL\‫ێ‬ 27੅Piru allita intrakarmi kaynu
paq kasha nir. 20੅Chaymi nuqaqa Tayta kawsankillapa: Imata rurarpismi
Dyuspi kusalata kunfyakani mana karanlata rurankillapa Jesucristo
pinqaypi kar imachu imatapis karanta munashannula. Chaymi imanupi
rurashaq, ULPDVKDTPDQDPDQFKDNXU‫ێ‬ rikashuqllapa shamur, chaynulla mana
mapischu nir. Chaynami Jesucristo shamurpismi uyapanaypaq, TDPNXQDTD‫ێ‬
imanu yanapamashantaqa, kanan shi kusalata shachinakunkillapa,
kawsanaypaqlla katiy, chaynulla chaynulla tukuynikillapashi uk yarpuyla
wanunaypaqna katiymapis, tukuyla kar, Jesucristupi kriyishaykillapanulla
rikanqallapa. 21੅Chaymi kanan shachinakur kawsankillapa nir. 28੅&KD\‫ێ‬
kawsanaypaqlla katinqa tukuy imatapis QXOODLPDWDUXUDUSLVPLFKD\ƚKLTQLVKXT‫ێ‬
Jesucristo munashanlata rurarlla nikillapamantaqa ama manchakur
kawsanani. Nataq wanunaypaqna imachu rurankillapa. &KDTDFKD\QX‫ێ‬
kar-shuypaqa kusala shumaqta qami rurayankillapa maydiyaqa chay
kawsaqna riyani. 22੅3LUXDOOLWD\DUSXWL\‫ێ‬ ƚKLTQLVKXTQLNLOODSDTDOLPSXFKLQTDQTD
qami, kawsanaypaqraq allinqa kanman. QLU\DƚKDU. Piru qamkuna-shuypaqami
Chaqa kawsayarllaqami, -HVXFULVWX‫ێ‬ Tayta Dyus yanapashutinllapa,
OODSDT\DƚKDFKLNXWL\PDVNUL\LU washakashana kanaykillapapaq
achkayayanqallapa. Chaynu katinmi, chaynuqa rurayankillapa. 29੅Chaqa
PDQD\DƚKDQLFKXZDQXQD\SDTFKXDOOLQ, \DƚKDVKDQFKLNOODSDQXTDPNXQDTD
manaqachu kawsanaypaqraq nir. Jesucristupiqa, PDQDPLSD\SLNUL\LQD\‫ێ‬
23੅1DWDTPDQDPL\DƚKDQLFKXPD\TDQ‫ێ‬ killapapaqlachu kankillapa. Ashwanmi
ninmi kusa allin kanqa nirqa. Chaqa SD\SLNUL\LVKD\NLOODSDUD\NXTLVFKDND‫ێ‬
imanupiqami yarpuchiman allin naykillapapaq imana kankillapa. 30੅Piru
kanman wanur rir Jesucristuwan chaynu qischakarmapis manami
pullana kanaypaq. Chaynuqami qamkunalachu qischakayankillapa.
nuqapaqqa kusala mas allin kanman. $VKZDQPLQXTDSLVFKD\QXOODTLVFKDND‫ێ‬
24੅Piru kriyiq masiykuna, imanupiqami yani. &KDTDDOOLWD\DƚKDVKD\NLOODSDQX
\DUSXFKLPDQTDPNXQDUD\NXNDZVDQD\‫ێ‬ unaymanta-pacha imanumi qischakaq
)LOLSHQVHV੄1੄2 438

kani nir, chaynullami kananpis PDQDNZLQWDFKD\SDTODQDWLNUDND‫ێ‬


qischakayani. ran.
Chaymi ashwan payqa uk runapaq
Jesucristo yupaylami kashunllapa tikrakarna,

2
1੅Kriyiq masiykuna, qamkunaqami WXNX\ODWDVLUELQDQSDTQDVLUDQPD‫ێ‬
Jesucristupi kriyir paywan pulla pis.
kawsashaykillaparayku, pudirninta 8 &KDTDSD\OODPDQDNZLQWDFKD\‫ێ‬

TXVKXVKDOODSDZDNLQNXQDWDDQLPDFKL‫ێ‬ paqla tikrakar,


naykillapapaq. &KD\QXOODPLOODNLSDVKXU‫ێ‬ '\XVPXQDVKDQQXOODZDQXUDQPD‫ێ‬
llapa ima yanapashushallapa pis.
wakinkunata kunsulanaykillapapaq ima. Chaymi uk sirbikuq kanman
&KD\QXTDPLSD\SD6DQWX,VSLULWXQOD‫ێ‬ yupay kusala pinqaypaqta
wanna tukuynikillapa karqa, tukuy qischakar ima kruspimapis
shunquykillapawan llakipanakur imana wanuran.
kawsayankillapa kanqa. 2੅Chaynu 9 Chayraykumi Tayta Dyusqa, payqa

karqami, kusa aligrila uknikillapa kusala shumaq ima kananpaq,


uknikillapa llakipanakur kawsar chaynulla paypa shutinqami
WXNX\QLNLOODSDNXVDODVKXPDTWDNDZVD\‫ێ‬ tukuy shutikunamanmatapis
llapa. Chaynulla, tukuynikillapa kusala shumaq ima kananpaq
chayllata yarpur kawsarqami nuqatapis nisha.
kusalata aligriyachimayankillapa kanqa. 10 Chaynami Jesucristupa naypanpiqa
3੅Chaymi nishaykillapa: Imata rurarpis tukuyla qunqurinanllapapaq
amami uknikikunamanta mas kani nisha.
ninaykipaqchu rurankillapa. Chaynulla, Chaymi tukuy kay pachapi
amami kusana kani ukniykunamantaqa kaqkuna, unaq syilupi kaqkuna,
ninkillapachu. $VKZDQPLDPDLPDSDT‫ێ‬ chaynulla pacha ruripi
pis alabakar imachu, NUL\LTPDVLNLNXQD‫ێ‬ kaqkunamapis,
taqa kusa runa nishapaq riqsiyllapa WXNX\ODSD\SDQD\SDQSLTDTXQTX‫ێ‬
qamkunamantaqa. 4੅&KD\QXOODPD\TDQ‫ێ‬ rir adurananllapapaq nisha.
nikillapa imata rurarpis amami 11 Chaynulla nishapismi:

qamkunalapaq yarpurchu rurankillapa. Tukuylashi allita kwintata qukar,


Ashwanmi uknikikunapaqpis allita -HVXFULVWXTDPL$PLWXQFKLN‫ێ‬
yarpur ima rurankillapa. llapa ninanllapapaq nir.
5੅Chaymi nishaykillapa: Imanutaq &KD\QXTDPLDVKZDQ7D\WDQFKLN‫ێ‬
Jesucristumaqa payllapaq kusalata OODSD'\XVTDNXVDDODEDND‫ێ‬
yarpunanmantaqa wakinkunapaq shana kanqa.
yarpuq, chaynu qamkunapis
Kriyiqkunaqami achkirachiqnin
uknikikunapaq masta yarpuyllapa nir.
6੅Chaqa allita yarpuyllapa: yupay wakinkunapaqqa
Jesucristumaqami unaq syilumanta 12੅Chayraykumi munashay kriyiq
shamusha Dyuslla karmapis, masiykuna, imanutaq qamkunawan
manami Dyuswan chaylla katiymaqa kusalata kasumaraykillapa,
kayashanlapaqqa yarpuranchu. chaynullami kananpis kasumayllapa
7 Ashwanmi chaynu kusa kani ima michka mana pullaykillapa kar, largupi
ninanmantaqa, katiymapis. Chaymi ashwan tukuy
439 )LOLSHQVHV੄2

shunquykillapawan waran waran


Amitunchiklata sirbir, manchar Pablumi Timoteuwan Epafrodituta
ZDVKDNDQD\NLOODSDSDT\DUSXUODNDZVD\‫ێ‬ NDƚKD\WD\DUSXQ
llapa. 13੅Chaqa Taytanchikllapa 19੅Kriyiq masiykuna, Amitunchik
'\XVTDPLDQLPDFKLVKXU\DQDSDVKXQTD‫ێ‬ Jesucristo munatinmi mana tardarchu
llapa allinlatana ruranaykillapapaq, pay XNQLQFKLNOODSD7LPRWHXWDNDƚKDPXVKDT
munashannulana. qamkunata watukushunanllapapaq.
14੅Chaymi imata rurarpis allinlata Chayna shamur watukushurllapa,
yarpur, ama uknikillapapaq mana qashan kayman tikrakamur imanumi
allinta rimar, chaynulla anyanakur TDPNXQDNDZVD\DQNLOODSDQLUZLOODPD‫ێ‬
imachu imatapis rurankillapa. 15੅Chaynu tin nuqaqa kusalata aligriyanaypaq.
shumaqta kawsatkillapaqami, mana 20੅Chaqa chiqaptaqami, nuqapaqqa

mayqanpis wakkunaqami mana mana mayqanpis kanllapachu, chay


DOOLQNXQDWDUXUDQOODSDQLVKX\OODSDPDWD‫ێ‬ ukninchikllapa Timoteo yupay
pis puytinqallapachu. Chaymi ashwan qamkunapaq kusalata yarpuqqa. Chaqa
qamkunaqa, Dyuspa wamrankuna payqami imanutaq nuqa qamkunapaq
kashaykillaparayku, kusa shumaqlata kusalata yarpukuni, chaynulla
chaynulla mana ima uchayjunmapischu yarpukun. 21੅Ashwanmi wakinkunaqa
kawsankillapa, chay mana intrakar, paykunalla iman ministiyashanta
kusala uchayjun runakunapa rurinpiqa. tarikunanlapaq yarpunllapa. Chaymi
Chaynullami paykunapa rurinpiqa DVKZDQPDQDFKLTDSWDTD-HVXFULVWXSDT‫ێ‬
imanutaq uk qullarsitumaqa tutaparaqpi lanachu yarpunllapa.
achkirachikun, chay yupay kankillapa. 22੅Piru qamkunaqami chiqaptana
16੅Chaqa qamkunaqami Jesucristo \DƚKDQNLOODSD, imanumi ukninchikllapa
munashannula rurar, chaynulla paypaq Timoteuqa kusa allinlata kawsan
parlakurla ima kawsankillapa. Chaymi nirmapis. &KD\QXOOD\DƚKDQNLOODSDSLV,
maydiyapis chaynulla katkillapa, imanumi payqa maydiyapis pullay kar,
Jesucristo shamutinmapis, nuqaqa uk wamray yupay yanapamasha
ashwan qamkunarayku, kusalata Jesucristupa shumaq rimayninta
aligriyayashaq. &KDTDTDPNXQDUD\‫ێ‬ \DƚKDFKLNXQD\OODSDSDTQLU. 23੅Chaymi
kumi, \DƚKD\DVKDTQD, manami nuqaqa payta, TDPNXQDWDZDWXNXVKX‫ێ‬
\DQTDOODFKX-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKL‫ێ‬ QDQOODSDSDTTDNDƚKDPX\WD\DUSXVKD
kurqa purisha kani nirqa. kani. 3LUXSXQWDWDTDPLDOOLWD\DƚKDQD‫ێ‬
17੅Qamkuna nuqarayku Dyuspi kusalata yani kay karsilpi kayashaypaq, mabir
kunfyakar payta sirbirqami, Tayta maydiyakamanshi kaypi kayashaq nir.
Dyuspaqqa uk kusa shumaq ufrindita &KD\PLFKD\QX\DƚKDUTD, mana
yupayna kankillapa. Chaymi imanupi WDUGDUFKXNDƚKDPXWL\VKDPXUZDWXNX‫ێ‬
nuqata wanuchimatinllapaqa, nuqapis uk shunqallapa. 24੅Piru michka nuqa kay
kusala shumaq ufrindita yupayna Tayta karsilpi karmapismi, Amitunchikpi
Dyusmanqa qimikayashaq. Chaynu kusalata kunfyakani, manami mas
pasatinqami kusala shumaqna kayman tardarchu nuqapis kay diyakuna
Tayta Dyuspaqqa. Chaymi ashwan pullana watukushuyashaqllapa nir.
kusalata aligriyachuwanllapa. 18੅&KD\UD\‫ێ‬ 25੅Chaynullami allita yarputiyqa,

kumi imanutaq nuqa aligriyani, chaynulla allinta yarpuchimasha ukninchikllapa


qamkunapis kusalata aligriyayllapa. (SDIURGLWXWDSLVNDƚKDPXWL\ZDWXNXVKX‫ێ‬
)LOLSHQVHV੄2੄3 440

nanllapapaq. Chaqa paypismi, nuqa qamkunaqa mas allita Jesucristupi


yupaylla qischakarmapis shachinakur kriyir, mana ingañakar imanachu
\DƚKDFKLNXVKD-HVXFULVWXSDVKXPDT kawsankillapa. 2੅Piru nishaykillapa:
rimaynintaqa. Chay paytami qamkuna Allitami kuytakankillapa chay kusala
NDƚKDPXUD\NLOODSDLPDPLQLVWLVKD\SLSLV millanaypaq mana allin runakuna
yanapamananpaq. 26੅Chaqa payqami SD\NXQDOODPXQDVKDQWDUXUDTNXQD‫ێ‬
WXNX\ODTDPNXQDWDNXVDODWDULNDVKXQD‫ێ‬ manta. Chaqa chay runakunaqami
yanllapa. Chaynulla kusalatami Jesucristupi kriyiq tukur, ZDVKDNDQDQ‫ێ‬
yarpupakuyan, qamkuna pay qishaq llapapaqqashi chay siñal kustumrita
NDVKDQSDT\DƚKDVKD\NLOODSDUD\NX. kwirpunchikllapapi rurashunllapa nir
27੅Chiqaptami payqa qishaq karan. \DƚKDFKLNXQOODSD. 3੅Piru ashwan
Chaqa yaqqa wanunanpi yupay nuqanchikkunaqami Tayta Dyuspa
katinmapismi, Taytanchik Dyus llakipar 6DQWX,VSLULWXQZDQNDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
alliyachishana. Piru manami paylatachu rayku siñal kustumrita chiqapta rurasha
llakipasha. $VKZDQPLQXTDWDSLVOODNLSD‫ێ‬ yupayna kar, Dyuspa kaqninkunana
masha, amana kay llakiyashaymantaqa kanchikllapa. &KD\PLDVKZDQ-HVXFULV‫ێ‬
masqa llakinaypaqnachu. 28੅&KD\UD\‫ێ‬ tupana kashanchikllaparayku kusa
kumi ukninchikllapataqa daskaqla aligrilana Taytanchik Dyusta sirbir
NDƚKDPXQLZDWXNXVKXQDQOODSDSDTTD. alabanallapapaqna kanchikllapa.
Chayna qamkuna payta qashan rikar &KD\QDPLPDQDQD\DUSXQFKLNOODSDQD‫ێ‬
aligri ima katkillapaqa, nuqapis ama chu chay kwirpunllapapi siñalta
kusala kwashalla ima kanaypaqnachu. ruranllapa chaypiqa. 4੅Chaqa chay siñal
29੅Chaymi chay ukninchikllapa NXVWXPULWDUXUDUFKLTDSWDZDVKDNDQD‫ێ‬
TDPNXQDPDQƚKDPXWLQTD, paypaq kusa paq katinqa, nuqamaqa may tyimpu
allinlata yarpur aligrila ima shumaqta washakashana kar, wakinkunamantaqa
samachinkillapa, Amitunchikpi kriyiq kusana kani ima niyayman. Chaqa
kashaykillaparayku. Chaynullami unayqami nuqapis mana intrakarqa,
mayqantapis pay yupay kriyiqtaqa Israel runa masiykunamantaqa, masta
shumaqta samachinkillapa ima. 30੅Chaqa yarpuq kani chay siñal kustumripiqa.
payqari Jesucristuta sirbinanrayku, 5੅Chaqa nuqa Israel ayllumanta katiymi,

nuqata yanapamaq shamusha karmi chay siñal kustumrita ruramaranllapa,


yaqqala wanushamapis. Nataq nasishaymanta uchu diyayjunla katiy.
TDPNXQDPDTDPLPDQDSXOOD\NDVKD\NL‫ێ‬ Chaynullami Benjaminpa ayllunmanta
llaparaykuƚKLULPDQDSX\WLUD\NLOODSD‫ێ‬ kani. Nuqaqami kanankuna hebreo
chu, pay yupay yanapamaytaqa. runakuna kani niqkunamantaqa, kusala
chiqap hebreo runa kani. &KD\QXOOD‫ێ‬
Imakunamantaqami Jesucristulapi SLVPLLPDQXWDTFKD\IDULVHRUXQDNXQD‫ێ‬
kunfyakashunllapa maqa, Moisés mantakushanta

3
1੅Kriyiq masiykuna, FKD\QLVKXVKD\‫ێ‬ WXNX\QLQWDNXPSOLQLOODSDQLU\DUSXT‫ێ‬
llapamantaqami, TDVKDQQLVKD\NL‫ێ‬ llapa, chaynu kaq kani nuqapis.
llapa: $PLWXQFKLN-HVXFULVWXODSLNXQI\D‫ێ‬ 6੅Chaymi chay mantakuykuna

kar aligrilana kawsayllapa nir. Chaqa nishanllapakunata allita kasuyta yarpur,


QXTDSDTTDFKD\LVNULELUZLOODVKXVKD\‫ێ‬ kusala saqrata tukur Jesucristupi
OODSDWDTDTDVKDQTDVKDQPDSLVZLOODVKX‫ێ‬ kriyiqkunapa ikinpi puriq kani aypar
nayllapapaqqa kusala allin. Chaynuqami qischanaypaq. &KD\PLFKD\PDQWDNX\‫ێ‬
441 )LOLSHQVHV੄3

kunata kusalata kumpliyta yarputiymi chik arnimashantaqa aypayaniraqchu.


PDQDPD\TDQSLVQLPD\WDSX\WLTOODSD‫ێ‬ Chaymi ashwan waran waran Jesucristo
chu, wakqami chay mantakuykunata munashannu nuqaqa mas rurar
mana kumplishanrayku uchayjun nirqa. kawsanani. &KDTDFKD\QXNDZVDQD\‫ێ‬
7੅Chaynu tukuy chay mantakuykunata SDTPLSD\TDQXTDWDTDSXQWDWDDNUDPD‫ێ‬
kasuyta yarputiyqami, kusalata ran. 13੅Chaymi nuqaqa mana
sirbimaq yupay yarpuchimaq. Piru nishuyllapata puytinichu, '\XVDUQLPD‫ێ‬
kanan-shuypaqami Jesucristupi shantaqa tukuyta aypashana kani nirqa.
kriyishayraykuqa, manana imalapaqpis Chaynu Dyusninchik arnimashanmanta
sirbimannachu tukuy chaykunaqa. mana imalatapis aypasharaq karmi,
8੅Chayraykumi kanan kriyishayqa kusala chay tukuy mana allin kaqta ikipina
mas allin, chay unay kusala mana sirbiq dijashaytaqa mana yarpurnachu,
imakunata rurayashaymantaqa. Chaqa DVKZDQLPDQXSLVVKDFKLQDNXUQD\SDT‫ێ‬
ashwan Amitunchik Jesucristuwanna manna riyta yarpukuni Jesucristuwan.
kanaypaqqa, WXNX\FKD\PDQDLPDSDT‫ێ‬ 14੅Chaqa Taytanchikllapa Dyusmi

pis sirbimaq chaytaqa limpu dijashana arnimashanchikllapa Jesucristupi


kani. 9੅Ashwanmi kananqa maydiyapis kriyishallapashi, payqa washar unaq
Jesucristuwan pullala kawsakuni. syiluman apamayashunllapa nir.
Chaymi Moisés mantakushankunata Chaymi ashwan nuqaqa waran waran
mana kasurchu washakaytaqa yarpuni. Jesucristupi kunfyakani, SD\\DQDSDPD‫ێ‬
Ashwanmi Jesucristupi kriyishayrayku, tinmi, tukuy chaykunataqa aypashaq
Tayta Dyusqa mana uchayjunpaqnachu nir.
riqsimanqa. 10੅Chayraykumi ashwan 15੅Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis

Jesucristutaqa kusa masta riqsinani. allitana Jesucristupi kriyiqqami


Chaynulla payta riqsinashayraykumi imanutaq nuqa intrakayashaynu
imanutaq paymaqa allinlata rurar intrakanmanllapa. Piru mayqanpis
qischakaran, wanuran ima nir masta ukmanta intrakayatinqami, Taytanchik
intrakanayani. 3LUXFKD\QXZDQXWLQPD‫ێ‬ Dyus pay munashannulla allitana
pis Tayta Dyusqa pudirninwan intrachinqa. 16੅Piru qamkunaqakish
kawsachimuran. Chaymi chayta FKD\QXQLVKXWL\OODSDTDPDQDLQWUDND‫ێ‬
\DƚKDUTDSD\\XSD\TLVFKDNDQD\SDT VKDQFKLNOODSDFKXQLUTDDVNZLQWDOOD‫ێ‬
wanunaypaqmapis listuna kani Taytay mana kawsatkillapa. Ashwanmi imanu
'\XVPL\DQDSDPD\DQQLU\DƚKDU. kawsanallapatataq Jesucristo munayan
11੅Chaymi ashwan kusalata kunfyakani, chaynu kawsashunllapa.
maydiya wanurmapismi chay kriyir 17੅Kriyiq masiykuna, imanutaq

wanushakunawan pulla kawsamushaq Jesucristo kawsashannu nuqa kawsani


nir. chaynullami qamkunapis kawsayllapa.
Chaqa imanutaq wakinkunamaqa nuqa
Jesucristuwan kanallapapaqqami kawsashaynu kawsanllapa chaynulla.
ima katinpis shachinakushunllapa 18੅Piru wakinkunaqami, Jesucristo
12੅Chaynu willashutiyllapaqakish ZDVKDPDQDOODSDSDTNUXVSLZDQXVKDQ‫ێ‬
yarpuyatkillapa, Dyus tukuy imata taqa mana kwintacharchu kusala
arnishantaqa aypashana kar, mana llakiypaqta kawsanllapa. Chaymi
imalapimapis wakqa uchakuyanqanachu chaynu kawsashanllaparayku kusata
nir. 3LUXPDQDPLWXNX\LPDWD'\XVQLQ‫ێ‬ llakichimatin waqani ima. Nataq
)LOLSHQVHV੄3੄4 442

qamkunata-shuypaqami amana paykuna Siziguta-shuypaqami kusalata


yupay kawsanaykillapapaq kutir kutir rugashayki yanapanaykipaq chay kriyiq
kusalata willashurayllapa. 19੅Chaymi warmisitakunata. Chaqa paykunaqami,
paykunaqa chaynu mana allinta tukuy wakin yanapaqniykunawan,
rurashanrayku maydiyaqa kusala FKD\QXOODFKD\XNQLQFKLNOODSD&OHPHQ‫ێ‬
llakiypaqta tukukaq kanqallapa. Chaqa tiwan ima pullay kar Jesucristupaq
paykunaqami Dyusninchikta mana \DƚKDFKLNXWL\TD, NXVDODWD\DQDSDPD‫ێ‬
kasushanrayku, kwirpunllapa ran. Chaymi paykunapa shutintaqa
munashanlata rurar, kusala pinqaypaqta Tayta Dyusqa aykapina librunpi
kawsanllapa. &KD\QXOODWXNX\SD\NXQD‫ێ‬ iskribisha, tukuy tyimpupaqna
qami kay pachapi kaq tukukaq kawsananllapapaq.
imakunalapaq yarpunllapa. 20੅Piru 4੅Chaymi qamkunaqa maydiyapis

nuqanchikkuna-shuypaqami unaq kusalata aligriyayllapa Amitunchiklapi


syilumanta kaqpa akrashankunana yarpukur. &KD\QXOODTDVKDQQLVKD\NL‫ێ‬
kanchikllapa. &KD\PLDVKZDQ\DUDNX‫ێ‬ llapa: ¡Aligriyayllapa! nir. 5੅Chaqa
\DQFKLNOODSDV\LOXPDQWDZDVKDPDTQLQ‫ێ‬ qamkunaqami Amitunchik Jesucristo
chikllapa Amitunchik Jesucristo shamunan diyaqami shipchana nir
shamunanpaq. 21੅Chaymi shamurqa, kay \DƚKDQNLOODSD. Chaymi ashwan kusala
kwirpunchikllapa pinqaypaqlla kaqtaqa shumaqta kawsatkillapa, tukuyla
paypa kusala shumaq kwirpun, chaynu rikashurllapaqa kusa shumaq llakipakuq
shumaqpaqna tikranqa. Chaynuqami runakunapaqna riqsishunqallapa.
XNPDQNZLUSX\MXQSDTTDWLNUDPDVKXQ‫ێ‬ 6੅Chaynullami ima pasashutinllapapis

llapa chay tukuy imata rurayta puytiq DPDPLLPDSDTSLV\DUSXSDNXQNLOODSD‫ێ‬


pudirninwan. chu. Ashwanmi ima katinpis Taytanchik
Dyusman waran waran mañakunkillapa.
Kriyishaykillaparaykumi &KD\QXPDxDNXWNLOODSD\DQDSDVKXVKDQ‫ێ‬
maydiyapis aligriyankillapa llaparaykumi, ashwan payji ima nir

4 alabankillapa. 7੅&KD\QXNDZVDWNLOODSD‫ێ‬
1੅Chayraykumi kriyiq masiykuna,
qamkunapaq alliplata llakiq karmi qami Tayta Dyusqa, Jesucristupi
kusalata rikashuyllapata munani. Chaqa kriyishaykillaparayku kusala shumaqta
munashay kriyiq masiykuna imanutaq yarpuchir alliplata aligriyachishunllapa,
tukuy imanchik katinmaqa kusalata amana maydiyapis llakinaykillapapaq.
aligriyanchik, chaynumi qamkunapis Chaqa chay aligriyachimanchikllapa
kusalata aligriyachimankillapa. chayqami kusala ukman shumaq-ari.
Chaynami kusalata munani maydiyapis
Imata yarpurpis allin kaqlapaq
Amitunchikpi kriyishaykillapanulla
yarpushunllapa
shachinakur kawsanaykillapata.
2੅&KD\PLNDQDQTDZDUPLXNQLVLWX\‫ێ‬ 8੅Chaymi kananqa kriyiq masiykuna

kuna Evodia chaynulla Síntique, WXNFKLQD\SDTQDTDND\QXODWDPD\GL\D‫ێ‬


kusalata rugashaykillapa amana pis yarpunaykillapata munani: Tukuy
uknikillapa uknikillapa anyanakur chiqap kaqkunalapi, FKD\NXVDULVSLWD\‫ێ‬
imanachu, ashwan kusala shumaqtana paq kaqkunalapi, allinla kaqkunalapi,
Amitunchik munashushanllapanulla chaynulla tukuy karanla kaqkunapi,
kawsayllapa. 3੅Nataq qam tukuy shumaq kaqkunalapi, chay imapis kusa
\DƚKDFKLNX\SL\DQDSDPDTQL\ alabaypaq kaqkunalapi ima. 9੅Chaynulla
443 )LOLSHQVHV੄4

LPDWDSLVFKD\\DƚKDFKLVKXVKD\OODSD‫ێ‬ llapa. 16੅Chaqa Tesalónica pwiblupi


kunataqa rurankillapa. Chaymi katiymapis, ashwan ayka kutimi
ZLOODVKXWL\OODSDLPDQXX\DNXVKD\NL‫ێ‬ qamkunaqa ima ministiyashaytaqa
llapanulla, chaynulla imata ruraqta NDƚKDPXUD\NLOODSD. 17੅Piru chaynu
ULNDPDVKD\NLOODSDQXOODUXUDUNDZVDQNL‫ێ‬ yanapamatkillapaqa, manami nuqaqa
llapa. &KD\QXTDPLVKXPDTWDNDZVDFKL‫ێ‬ yarpunichu maydiyapis chaynulla
maqninchik Dyusninchikllapaqa yanapamayankillapa kanqa nirqa.
maydiyapis mana dijashurllapachu, $VKZDQPLPXQDQLFKD\\DQDSDPDVKD\‫ێ‬
pullaykillapa kanqa. killaparayku kusa mas imayjun yupayna
NDQD\NLOODSDSDT$PLWXQFKLNSDQD\SDQ‫ێ‬
Pablumi Filipospi kriyiqkuna piqa. 18੅Chaqa chay ukninchikllapa
yanapashanpaq payji nin (SDIURGLWXZDQNDƚKDPXVKD\NLOODSDWDPL
10੅Kriyiq masiykuna, nuqaqami tukuyta aypashana kani. Chaymi
Amitunchikta kusalata payji nini qashan FKD\QXNDƚKDPXUNXVDODWD\DQDSDPDW‫ێ‬
yanapamaq qallarishaykillaparayku. killapami, PDQDLPDSLVIDOWDPDVKDQD‫ێ‬
Chaqa kusalatami kunfyakayaray, mana chu. &KDTDWXNX\FKD\NDƚKDPXVKD\NL‫ێ‬
qunqamayankillaparaqchu kanqa nir. llapaqami, imanutaq uk insinsyumaqa
Ashwanmi kusalata yanapamanarmapis, kusala mishkita asyakun, chaynu kusala
mana mayqanpis apamunanpaq katin, shumaq Dyusninchikpaqqa. 19੅Chaymi
PDQDNDƚKDPX\WDSX\WLUD\NLOODSDFKX. kusala imayjun Taytanchik Dyusqa,
11੅Piru chaynu nishurllapaqa manami -HVXFULVWXUD\NXLPDWDPLQLVWLVKD\NL‫ێ‬
nishuyanillapachu, kusalata imaykuna llapapipis kusalata yanapashunqallapa.
faltamatinmi kawsayaray nirqa. Chaqa 20੅Chayraykumi, Taytanchik Dyuslatana
¡
QXTDTDPL\DƚKDVKDQDNDQLLPD\ tukuy tyimpu alabashunllapa!
kaqkunalawan kawsarmapis. 12੅Chaymi ¡Chaynumi kanqa!
kusala imayjun kar, chaynulla mana
LPD\NDWLQPDSLVQXTDTDPDQDNZDVKD‫ێ‬ Pablumi tukukananta saludakun
\D\WD\DƚKDQLFKX. Chaqa unta mikur, 21੅Jesucristupitukuyla kriyishanrayku
chaynulla mana mikurmapismi kusa Dyusninchikpana kaqninkunatami
DOLJULODNDZVD\WD\DƚKDNXVKDNDQL. saludapamankillapa. Chaynullami kay
Chayraykumi imanu katinpis mana pullaypi kaq kriyiq masinchikkunapis,
imalapaqpis llakinichu. 13੅Chaymi tukuy TDPNXQDSDTVDOXGXWDNDƚKDPXQOODSD.
ima pasamatinpis, -HVXFULVWRSXGLUQLQ‫ێ‬ 22੅Chaynumi ashwan Dyuspa tukuyla

wan yanapamashanrayku, VKDFKLQD‫ێ‬ wakin kaqninkunapis qamkunata


kuyta puytini. 14੅Piru qamkuna, LPD\NL‫ێ‬ saludashunllapa. Piru ashwanmi
OODSDNDTNXQDODZDQ\DQDSDPDUOODSD‫ێ‬ Romapa gubyirnun Cesarpa wasinpi
qami, kusala allinta rurashaykillapa. VLUELNXTNXQDSLVPDVVDOXGXWDTDPNXQD‫ێ‬
15੅Chaqa Macedonia pwiblumanta SDTTDNDƚKDPXQOODSD. 23੅Kriyiq
lluqshir, Jesucristupi imanu kriyir masiykuna, qamkunapaqmi kusalata
ZDVKDNDQDQOODSDSDTQLUXNODZSZLEOX‫ێ‬ Amitunchik Jesucristuman mañakuni,
NXQDSL\DƚKDFKLNXTTDOODULWL\TDPL, pay llakipashurllapa kusalata yanapar
qamkuna Filipos pwiblupi kriyiqkunala, ima kawsachishunanllapapaq.
LPDPLQLVWLVKD\SLSLV\DQDSDPDUD\NL‫ێ‬ Chaynumi kanqa.
Colosenses
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ&RORVDVSLNUL\LTNXQDPDQ
Colosas pwibluqami, prubinsya Asiapi kaq. Colosasmanqami Amitunchik
-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWDTDƚKDFKLUDQ(SDIUDV, mana Pabluchu (1.7-8).
&KD\QX\DƚKDFKLNXWLQPLDFKNDNUL\LUDQOODSD$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLTD.
Apustul Pablo karsilpi kar qischakayarmi yarpuran, Colosas pwibluman chay
PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDƚKDVKDQWD(2.8). Chay mana allinta
\DƚKDFKLNXTNXQDTDPLND\QXQL\DUDQOODSD: Moisés mantakushannulla fyistakunata
ruraypaq, chaynulla chay samana diyatapis mas kasuypaq nir (2.16-17).
Chaynullami niyaranllapapis: Wakin mikuykunalata mikuypaq (2.21), chaynulla
angelkunata aduraypaq, OXU\DPDQƚKDQDOODSDSDTQLU(2.18).
Chaynumi apustul Pabluqa kay kartanpiqa intrachikuran imanumi Amitunchik
Jesucristuqa kusalata munamanchik (1.15-20), chaynulla imanu kruspi wanur
washamashanchikta ima (1.21-22; 2.14-15). Chaynullami intrachikuranpis
Jesucristo munashannulla kawsanallapapaq nir (3.1–4.18).

kriyirllapa, kriyiq masinchikkunata


Pablumi saludakun llakipar yanapankillapa nir. &KD\UD\‫ێ‬

1
1-2੅Nuqa Pablumi, Tayta Dyus kumi Amitunchik Jesucristupa Taytan
munashannulla Jesucristupa Dyustaqa, waran waran qamkunapaq
apustulnin kani. Chaymi tukuyla mañakur, kusata payji ninillapa. 5੅Chaqa
Colosas pwiblupi, Dyus akrashan chiqap Jesucristupi kriyir yanapanakur imaqa,
kriyiq kaqkunaman, kriyiq masiy maydiyaqa Taytanchik Dyuswan
Timoteuwan pulla kar iskribimuni. luryanpi pullana kayankillapa kanqa nir
Chaymi Taytanchik Dyusta, chaynulla \DƚKDU, chaytaqa rurayankillapa.
Amitunchik Jesucristutapis kusalata Chaynulla Amitunchikpa chiqap
PDxDNXQLOODNLSDUWXNX\LPDSL\DQDSD‫ێ‬ QLVKDQNXQDWD\DƚKDFKLVKXVKDOODSD
shunanllapapaq, chaynulla kusala katinmi, \DƚKDQNLOODSDLPDQXZDVKDND‫ێ‬
shumaqta kawsachishunanllapapaq ima naykillapapaqqa. 6੅Qamkunatami
nir. 7D\WDQFKLN'\XVOODNLSDPDVKDQFKLN‫ێ‬
OODSDQLU(SDIUDV\DƚKDFKLVKXWLQOODSD
Pablumi Dyusta payji nin kusata kriyir, masta achkayaraykillapa.
kriyiqkunapaq &KD\QXOODPLXNNXQDSLV\DƚKDFKLNXWLQ‫ێ‬
3-4੅Willamasha katinllapami, \DƚKDQL‫ێ‬ llapa, mastana achkayashallapa Dyuspi
llapa qamkunaqashi Jesucristupi allita kriyiqkunaqa. 7੅Nishushayllapanu, chay

444
445 &RORVHQVHV੄1

kusa munashanchikllapa Epafrasmi, pagrakuq yupay, kruspi [yawarninta


Jesucristuta sirbiq kar tukuy LƚKDU] wanuran uchanchikkunamanta
FKD\NXQDWD\DƚKDFKLVKXVKDOODSDNDWLQ, pirdunamanallapapaq.
TDPNXQDTDDOOLWD\DƚKDQNLOODSD. Chaqa
payqami Jesucristupi kriyishanrayku, Jesucristumi tukuypa amun
nuqakuna yupaylla kar, mana chaypi karmapis Dyuswan
NDWL\OODSDPDSLV\DƚKDFKLVKXUDQOODSD. shumaqchamanapaq wanuran
8੅Chaymi willamashapis qamkunapaq, 15੅Jesucristumi paylla Dyus kar,
Dyuspa Ispiritunwanna kar, shumaqta rikachimanchik Tayta Dyus imanu
munanakunkillapa nir ima. nirpis, Dyusta michka mana rikasha
9੅Chayraykumi, nuqakunaqa kashamapis. Chaqa payqami tukuy
\DƚKDVKD\OODSDPDQWD-pacha mana LPDWDUXUDVKDQNXQDPDQWDTDQD\SDT‫ێ‬
qunqarchu, kanankaman Taytanchik llata karanllana. 16੅Chaymi payrayku,
'\XVPDQTDTDPNXQDSDTPDxDNXQL‫ێ‬ tukuy imapis rurakaran, unaq syilupi,
llapa. Mañakunillapami, tukuy pay ND\SDFKDSLULND\SDTPDQDULND\SDT‫ێ‬
PXQDVKDQNXQDWDDOOLWDLQWUDFKLVKXWLQ‫ێ‬ kunamapis, chaynulla mana rikaypaq
llapa, tukuy imatapis allita intrakaqna mantakuqkunamapis. Chaymi tukuyla
kanaykillapapaq. 10੅Chaynu karqami, chay rurakashakunaqa payllapaq kanqa.
qamkunaqa Dyuspa kaqninkunana kar 17੅Jesucristumi, WXNX\FKD\UXUDNDVKD‫ێ‬

imatapis karanlatana rurankillapa. kunamantaqa naypaqllata karanllana.


Chaynullami rurankillapapis imanutaq Chaymi, tukuy chaykunapa amun katin,
payta kusa allinta yarpuchishannullata. payrayku imapis kayanllapa. 18੅&KD\QX‫ێ‬
Tukuy chaynu pay munashannulla lla, payllami tukuy kriyiqkunapa
kawsarqami, Dyuspaqqa mastana \DƚKDFKLNXTQLQ, mantakuqnin ima,
intrakar, manana wakaqllapinachu imanutaq uk runamataqa, uman
kankillapa kanqa. 11੅0DxDNXQLOODSD‫ێ‬ kawsachin chaynulla. Chayraykumi,
pismi Taytanchik Dyusqa kusala wanurpis tukuy wanushakunamanta
VKXPDTSXGLUQLQZDQ\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬ qashan kawsamuran, tukuy imapimapis
llapa, LPDSDVDVKXWLQOODSDSLVVKDFKLQD‫ێ‬ naypaqllapi kananpaq. 19੅Chaqa, Dyusqa
kur, amana ima mana allinkunapiqa Jesucristuwanqa chaylla imapipis
yarpurchu, SD\ODSLQDDOOLWD\DUSXQD\NL‫ێ‬ kananpaq niran, WXNX\\DƚKD\QLQSL,
llapapaq. 12੅Chayna ashwan kusa yarpuyninpi, pudirninpi imamapis.
aligrila, Tayta Dyustaqa payji 20੅Chaymi runakuna mana allinkunata

ninkillapa. Chaqa payqami, VKXPDTFKD‫ێ‬ rurashanllaparayku kruspi yawarninta


VKXVKDOODSDWXNX\ZDNLQNUL\LTNXQD‫ێ‬ LƚKDUZDQXUDQ, tukuy kay pachapi, unaq
wanmapis pullalla, chay kusala shumaq syilupi, allin mana allin kaqkunamapis,
DFKNLODPDQWDNX\QLQSLNDQD\NLOODSD‫ێ‬ Tayta Dyuswan shumaqchakashana
paq. kananpaq.
13੅Dyusmi washamashanchikllapa chay 21੅Unayqami qamkunaqa mana

tutaparaqpi mana allinta rurachikuq allinkunata yarpur rurar ima, Dyuspa


dyablupa makinmanta. Chaynu kuntran kar paymantaqa karupllapi
washamarninchikqami Wamran yupay karaykillapa. 22੅Nataq
-HVXFULVWRNXVDODVKXPDTWDPDQWDNX\D‫ێ‬ kanan-shuypaqa, Akrashan Jesucristo
VKDQSLQDƚKXUDPDVKDQFKLN. 14੅Chaqa uchanchikllapapaq wanushanrayku,
Jesucristumi uchakushanchikllaparayku Dyusqa qamkunawan shunqukashana.
&RORVHQVHV੄1੄2 446

Chaytaqami Dyusninchik ruraran, tukuy kusa allinlana qimikananllapapaq.


nuqanchikkunaqa mana uchayjun kar 29੅&KD\UD\NXPL-HVXFULVWRNXVD\DƚKD\‫ێ‬

kusa allinlana, kusa shumaqchakashana ninwan, pudirninwan yanapamatin,


kasha, payqa pullakumanapaq. 23੅Piru PDQDVKD\NXUFKX\DƚKDFKLNXU
FKD\QXSD\ZDQSXOODNDQD\NLOODSDSDT‫ێ‬ trabajani.

2
qami, imanu washakanaykillapapaq 1੅1XTDPL\DƚKDQD\NLOODSDWD

\DƚKDFKLVKXVKDQOODSDWDDPDGLMDUFKX, munani, imanumi qamkunapaq


chayllapi allita kriyiyllapa. Chaqa chay mana shaykurchu waran waran
\DƚKDFKLVKXVKDQOODSDOODWDPLWXNX\ mañakuni nir. Chaynulla Laodicea
SDFKDPD\ODZSLSLV\DƚKDFKLNXVKDOODSD. pwiblupi kriyiqkunapaq, chaynulla
Chaynulla nuqa Pablupis chayllatami ZDNLQNUL\LTNXQDPDQDULTVLPDVKD‫ێ‬
\DƚKDFKLNXQL. kunapaqpis mañakuni. 2੅Imanullapismi
yanapashunayllapapaq yarpuni.
Tayta Dyus Pabluta akraran Qamkuna animuta aypar shumaqta
24੅Kriyiqmasiykuna, kananqami kuytanakur kawsayllapa, allita
qamkunaqa Jesucristupa kwirpunna \DƚKDQD\NLOODSDSDT'\XVSD
kankillapa. Chaqa qamkunaraykumi nishankunataqa. Munanipismi qamkuna
kusalata Jesucristuqa qischakaran. \DƚKDQD\NLOODSDWD, Tayta Dyus
&KD\PLQXTDSLVNUL\LUZDVKDNDQDQ‫ێ‬ unaymanta-SDFKD:DPUDQ-HVXFULVWX‫ێ‬
OODSDSDT\DƚKDFKLNXUTLVFKDNDUPDSLV wan imata rurananpaq payla
kusalata aligriyani. 25੅Chaqa chaynu yarpushanta. 3੅Chaqa Jesucristupi
kriyiqkunata sirbinaypaqmi Tayta kriyirqami, intrakanchik Tayta Dyuspa
Dyusqa akramasha. Chaynullami \DƚKD\QLQSDT, munayninpaq imamapis.
nimaran, paypa shumaq rimayninta 4੅Kaykunatami, TDPNXQDWDZLOODVKXQL‫ێ‬

WDQWDU\DƚKDFKLNXWL\NUL\LUZDVKDNDQDQ‫ێ‬ llapa, ama mayqanpis kusa ukman


llapapaq nir. 26੅3LUXND\LPDQXZDVKDND‫ێ‬ VKXPDT\XSD\LPDNXQDSDTZLOODVKXU‫ێ‬
nanllapapaq nir, Tayta Dyus kusa llapa imaqa llullachishunanllapapaqchu.
unaymanta-SDFKDSD\OD\DUSXVKDQWD‫ێ‬ 5੅Chaqa qamkunapa mana pullaykillapa

qami, PDQDPD\TDQWDSLVLQWUDFKLUDQ‫ێ‬ karmapismi, \DUSX\QL\SLTDTDPNXQD‫ێ‬


chu. Nataq kanan-shuypaqami paypa wan kani. &KD\PLDOLJUL\DQLTDPNXQD‫ێ‬
WXNX\DOOLQNDTQLQNXQDWDTDLQWUDFKLPD‫ێ‬ qashi kusa shumaqta kawsankillapa
shanchikllapana. 27੅Chaymi chay kusala Jesucristupi allita kriyirllapa nir
VKXPDTWDSD\OD\DUSXVKDQWDLQWUDFKL‫ێ‬ \DƚKDVKDNDU.
marninchikllapaqa, tukuy mana
Israelmanta kaqkunatapis washayanqa Mushuq kawsaytami tarinchik
nir intrachimaranchikllapa. &KD\UD\‫ێ‬ Jesucristupi kriyir
NXPL:DPUDQ-HVXFULVWXWDNDƚKDPXUDQ, 6੅Chayrayku qamkuna, imanuƚKL
SD\SLWXNX\NUL\LVKDQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ $PLWXQFKLN-HVXFULVWRZDVKDPDTQLQ‫ێ‬
wanna katin, '\XVQLQFKLNPDQWDNX\D‫ێ‬ chik nir allita kriyiraykillapa, chaynulla
shan luryanpina kawsanallapapaq. SD\PXQDVKDQWDUXUDULPDNDZVDQNL‫ێ‬
28੅Nuqakunami Jesucristupaq kusalata llapa. 7੅Chaynulla, paylapi allita kriyir
ZLOODULPDWXNX\WD\DƚKDFKLQLOODSD ƚKXSDNXVKD\XSD\, paylapi kunfyakar
imanu washakananllapapaq nir. shumaqta kawsayllapa, imanutaq
&KD\QXOODNXVDWDLQWUDNDULPD\DƚKDFKL‫ێ‬ paypaq willashuranllapa chaynulla,
kunillapa Jesucristupa naypanmanqa Tayta Dyusta kusata payji nir ima.
447 &RORVHQVHV੄2

8੅Amami dijakarchu kuytakankillapa, pulla kayta puytiraykillapachu. Piru


PD\TDQSLVDPDOOXOODFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬ NDQDQTDPL7D\WD'\XVTDXFKDQFKLN‫ێ‬
paq. Kuytawkish chay mana sirbiq manta pirdunamarninchik, PXVKXT‫ێ‬
\DQTDLPDNXQDWD\DƚKDFKLNXTNXQD mantana kawsachimashanchik, -HVXFULV‫ێ‬
ingañashutinllapa paykunamatana tuwan pullana kanallapapaq. 14੅Dyusmi
kasutkillapa. Chaqa paykunaqami yanqa unay mantakushankunata mana
kriyinanlata, kay pachapi mana allinta kasushallapaqa, kastigamanallapapaq
UXUDFKLNXTNXQDODSDT\DƚKDFKLNXU, karan. 3LUXFKD\QXPDQDNDVWLJDPDQDU‫ێ‬
-HVXFULVWXSDTTDPDQD\DƚKDFKLNXQ‫ێ‬ ninchikmi, OLPSXDVKXFKLUDQ\DUSX\QLQ‫ێ‬
llapachu. 9੅Chaqa Tayta Dyuspa tukuy manmatapis chay mana allinta rurar
\DƚKD\QLQ, yarpuynin, pudirninmapis, uchakushanchiktaqa, Jesucristo kruspi
\DƚKD\DQFKLN-HVXFULVWXSLQLU, michka wanushanrayku. 15੅&KDTD-HVXFULVWXUD\‫ێ‬
ND\SDFKDPDQVKDPXUUXQDSDTWLNUDND‫ێ‬ kumi, chay mana rikaypaq mana allinta
sha katinmapis. 10੅Chaynu katinmi, rurachikuq mantakuqkunata binsiran,
TDPNXQDTD-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NL‫ێ‬ Tayta Dyusqa. Chaynu chay mana
llaparayku imapipis pullaykillapa rikaypaq kaqkunata binsirmi, tukuypa
kanqa. Chaqa Jesucristuqami naypanpi pinqaypaqta dijaran, prisuta
tukuymanta mas pudirniyjun, chay yupay.
rikaypaq, PDQDULND\SDTPDQWDNXT‫ێ‬ 16੅Chayrayku mayqanpis kaykunalata

kunamanmatapis. mikur, upyar, fyistata añu añu, mis mis


11੅Chaynulla, Jesucristupi kriyir rurar, simanapaq uk diyalapi Dyus
paywan pullana katkillapa, payqa tukuy munashanta rurar ima Dyuspaqqa allin
uchaykillapamanta washashuranllapa. kanchik nir ima willashutinllapapis,
Chaynu washashurllapami, mana chay DPDWXNX\FKD\NXQDWDTDNDVXQNLOODSD‫ێ‬
siñal kustumriraykuchu,੆a ashwan chu. 17੅Kaykunaqami, Wamran
yarpuynikita shumaqchar imami Jesucristo shamunankaman yanqa
akrashushallapa Dyuswanqa pullana intrachimanalapaq karan. Piru
kanaykillapapaq. 12੅4DPNXQDVKXWLNXU‫ێ‬ kananqami tukuy chaykunapaqqa
llapaqami, Jesuswan pulla pampakaq \DƚKDQFKLN, Jesucristo
\XSD\NDUD\NLOODSDDPDQDXFKDNXQD\NL‫ێ‬ shamushanmanta-pacha, paypi kriyir
llapaq. Chaymanta qashan paywan allin kanchik nir. 18੅Chaynulla amami
pulla mushuqmanta kawsamuq yupay dijakankillapachu, Dyusta kusa allita
karaykillapa, DOOLQODWDQDUXUDQD\NLOODSD‫ێ‬ kasuq tukuqkunamantaqa. Chaqa
paq. &KDTDNUL\LUD\NLOODSDUL-HVXFULV‫ێ‬ paykunami angelkunata adurani nir,
tuta kawsachimusha kusa puytiq shumaqkunata musqupaq yupay rikani
Dyusninchikllapapi. nir, kusala shumaq Dyuswanqa nir
13੅Qamkunami unayqa wanusha yanqa alabakanla pay yarpushannulla.
\XSD\OODNDUD\NLOODSD\DUSX\QLNLOODSD‫ێ‬ 19੅Chaynu nirmapis, paykunaqa mana

piqa, chay uchakushaykillaparayku. pullachu Jesucristuwanqa. Chaqa


Chaynulla, chay siñal kustumrita mana -HVXFULVWXPLWXNX\SD\SLNUL\LTNXQD‫ێ‬
rurashaykillaparaykumi, Dyuswan mana paqa umanllapa yupay. Chaqa

a¬2.11,13 Siñal kustumriqa Israel pwiblumanta runakunapaqqa kaynu kaq: Uk ullqu wamritu
nasishanmanta uchu diyayjunna katinqa, uk siñalsituta ruraqllapa chay wamritupa kwirpunpi,
payqa Dyuswan pullana kananpaq nir.
&RORVHQVHV੄2੄3 448

umanchik katinmi kwirpunchikpi kaq paq wanur, kawsamusha yupayna


partinkunaqa trabajayta puytin. kankillapa. Chaymi ashwan Tayta
Chayrayku Jesucristo umanchik katin, '\XVTDPXVKXTNDZVD\WDQDTXVKXU‫ێ‬
tukuywan shumaqta kuytanakur ima llapa, -HVXFULVWXZDQQDNDZVDQD\NL‫ێ‬
kawsayta puytinchik Tayta Dyus llapapaq nisha. Piru wakinkunaqami,
munashannulla. WXNX\FKD\NXQDSDTTDPDQDLQWUDNDQ‫ێ‬
20੅Qashanmi nishunillapa: 4DPNXQD‫ێ‬ llapachu. 4੅&KDTD-HVXFULVWXPLNDZVD\‫ێ‬
qami, Jesucristo uchaykunamanta nikillapaqa. Chaymi maydiya pay kusa
washamananpaq wanusha nir llipyalla pudirninwan rikarimutinqa,
kriyirllapanaqa, qamkunapis chay qamkunapis paywan pullana kusa
uchaykillapataqa wanuchisha yupayna shumaq allinna rikarinkillapa.
kankillapa. Chaymi, Dyusta mana kasuq 5੅Chayraykumi kay pachapi kaq mana

runakuna washakanallapapaq nir allin ruraykunataqa wanuchisha


mantakuyashankunataqa, amana yupayna dijayllapa. Chaymi runa kar,
kwintachaypaqnachu. Chaynu katinqa, manaqa warmi masayjunna karmapis
¿imapaqtaq qamkunaqa chaykunataqa amami ukwan ukwan pununkillapa.
kwintachanayankillapa? 21੅Chaqa Chaynulla mayqanpis manaraq
paykunaqa ninllapa: Kaykunalata masayjun karpis amami mayqanwanpis
willashun, kaykunalata mikushun, pununkillapachu. $PDPLNXVDODSLQTD\‫ێ‬
kaykunalata makinchikwan aypashun paq imakunata rurankillapachu.
ima nir. 22੅Tukuy kaykunami, chay Chaynulla amami kwirpuykillapa
imakuna tukukaqlapaq, yanqa PXQDVKDQPDQDDOOLQNDTWDTDUXUDQNL‫ێ‬
runakunapa mantakuyninla, \DƚKDFKL‫ێ‬ llapanachu. Amami imaykillapatapis
kuyninla, ima. 23੅Piru chiqaptami tantakuyta munankillapachu. Chaqa
chaykunaqa kusa allinta ruraq yupay chaynu imankunalapi yarpuqkunaqami,
tukur, NZLUSXQWDWXNX\LPDSLWDQW\DND‫ێ‬ Dyusninchikta mana adurarchu, ashwan
chiq yupay tukur imaqa, NXVDVKXPDT‫ێ‬ chay iman kaqkunalata aduraq
paq yupay yarpuchimanchik. Chaynu yupayna.
katinmapis, tukuy chaykunaqa mana 6੅Chaynu tukuy mana allinkunata

sirbinchu yarpuyninllapapi Dyuswan ruraqkunamanqami, Tayta Dyusqa


kusa shumaq kananllapapaqqa. piñakur, NXVDODPDQFKD\SDTNDVWLJX‫ێ‬
WDQDNDƚKDPXQTD. 7੅Piru qamkunapismi
Unay kawsananchik kanan unayqa chaynu kusa mana allin
kawsananchik imakunata rurar kawsaq kankillapa.

3
1੅Nishunillapapismi: Jesucristo 8੅Nataq kanan-shuypaqami tukuy

kawsamushanrayku qamkunapis chaykunataqa dijashaykillapana.


mushuqmanta kawsamuq yupayna, &KD\PLDPDQDVXQVXQXOODSLxDNX\‫ێ‬
'\XVPXQDVKDQNXQDWDUXUD\WD\DUSX\‫ێ‬ llapachu. $PDPLWXNX\PDQDDOOLQNXQD‫ێ‬
llapa. Chaqa syilupimi Jesucristuqa taqa rurankillapachu. Chaynulla amami
Dyuspa allilaw qichqanpi tayan. jurapakunkillapachu. $PDPLVXQVXQX‫ێ‬
2੅Chaynullami Dyus munashanlapi llaqa rimankillapa imachu. 9੅Chaynulla
yarpur, kay pachapi mana allin DPDPLXNQLQFKLNOODSDXNQLQFKLNOODSD‫ێ‬
kaqkunataqa, DPDUXUD\WD\DUSXVKXQ‫ێ‬ pis llullachinakunkillapachu. Chaqa
llapalamapischu. 3੅Chaqa qamkunaqami XQD\LPDQXNDUUXUD\DVKD\NLOODSD‫ێ‬
NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXTDXFKD\NLOODSD‫ێ‬ kunataqami dijashaykillapana.
449 &RORVHQVHV੄3

10੅Chaynu karmi, imanutaq Tayta Dyus \DƚKDFKLQDNXUDQLPDFKLQDNXQNLOODSD.


SD\WD\XSD\PXVKXTPDQWDQDUXUDVKX‫ێ‬ Chaynulla tukuy shunquykillapawan
shanllaparayku, allinlatana rurar Tayta Dyusta payji nir, salmukunata,
kawsayllapa. &KD\PLXQD\NDZVD\D‫ێ‬ himnukunata, Amitunchikpa kusa
shaykillapamantaqa shumaqtana VKXPDTWDNLNXQDWDWDNLUDOLJUL\DFKL\‫ێ‬
kawsar, waran waranqa allitana llapa. 17੅Chaymi tukuy imata rurar,
riqsinkillapa paytaqa. 11੅Chaynuqami imata rimarpis, $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬
Jesucristupi tukuy kriyiqkunaqa tupa shutinpi payji niyllapa Taytanchik
paypalla kanchikllapa, michka Israel, Dyustaqa.
mana Israel runakuna kar, chay siñal
kustumrita rurasha kar, mana rurasha 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQLPDQXPL
karmapis. Chaynulla uklawmanta kar, kriyiqkuna kanqa nir
\DƚKDT, PDQD\DƚKDT, sirbikuq, mana 18੅Qamkuna kriyiq warmikuna,
sirbikuq karmapis, chaylla paypaqqa $PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLNUL\LTNDVKD\‫ێ‬
kanchikllapa. Chaqa payqami tukuypa killaparaykumi, allita runaykillapata
mantaqnin kar, PD\SLSLVSXOODQFKLN‫ێ‬ kasuyllapa.
llapa. 19੅Chaynulla kriyiq runakuna, ZDUPL‫ێ‬
12੅Chayraykumi Tayta Dyusqa kusalata killapatami kusalata llakipar, ama
munashurllapa, akrashushallapa, VXQVXQXOODZLOODULPDTDOODNLFKLQNL‫ێ‬
Dyuspa kusa allinla kaqninkunawan llapachu.
pullana kanaykillapapaq. Chaynami 20੅Wamrakuna, taytaykillapata kusa

kusata llakipanakur, yanapanakur, ama rispituwan tukuy imapi kasuyllapa.


kusa kani nir alabakarchu, ima katinpis Chaqa chaynuqami, Amitunchikta
uknikillapata shumaqta rikar, aligriyachiyankillapana. 21੅Chaynulla
uknikillapa imata mana das ruratinpis qamkuna, tayta kaqkunapis amami
yarar ima kawsayllapa. 13੅Chaynulla ima wamraykillapata imapaq sunsunulla
mana allinta uknikillapa rurasha willar imaqa piñachinkillapachu.
katinpis uknikillapa uknikillapa &KD\QDDPDLPDSLSLVGLVDQLPDNXQDQ‫ێ‬
pirdunanakuyllapa, LPDQXWDT$PLWXQ‫ێ‬ llapapaqchu.
chik Jesucristo pirdunashuranllapa 22੅Qamkuna sirbikuq kaqkunapis, kay

chaynulla. 14੅3LUXWXNX\ND\NXQDPDQWD‫ێ‬ pachapi kaq mantaqnikillapata tukuy


TDPLXNQLNLOODSDZDQNXVDODWDOODNLSDQD‫ێ‬ imapi allita kasunkillapa. Amami
kur kawsayllapa. Chaqa chaynuqami uk paykuna pullaykillapa katin, paywan
yarpuylana kar, NXVDVKXPDTWDNDZVDQ‫ێ‬ allinpi kanaypaq nir yarpurlachu
killapa. 15੅Tayta Dyusqami, uk kwirpula imatapis rurankillapa. Ashwanmi
NDQDOODSDSDT-HVXFULVWXUD\NXDNUDPD‫ێ‬ Amitunchik Jesucristuta manchar sirbiq
shanchikllapa. Chayrayku, tukuy kashaykillaparayku, imata rurarpis
shunqunchikwan aligriyar Tayta Dyusta tukuy shunquykillapawan yarpur
payji nir ima, ukninchikkunawan kusa rurankillapa. 23੅Chaymi imata rurarpis,
shumaq allintana kawsaypaqllapa. amami kwashalla imachu rurankillapa.
16੅Jesucristupa shumaq rimayninta Ashwanmi imatapis ama runakunapaq
\DƚKDNXVKD\NLOODSDWDPLDOOLWD\DUSXU, ruraq yupaychu, Amitunchiklapaq
shunquykillapapi purichinkillapa. yarpur rurankillapa. 24੅Chaynuqami
&KD\QDPLDOOLWDLQWUDNDVKD\NLOODSD‫ێ‬ \DƚKDQNLOODSDQDLPDQXPL$PLWXQ‫ێ‬
manta, uknikillapa uknikillapa chikqa pagrashuqllapa yupay, DUQLVKX‫ێ‬
&RORVHQVHV੄3੄4 450

shanllapataqa qushunqallapa nir. Chaqa imanumi kaypi kanillapa nir willar,


chiqap Amitunchik Jesucristutami masta animachishunanllapapaq.
sirbiyankillapa. 25੅Piru chay mana 9੅7LTXLFXZDQSXOODTDPLNDƚKDPXQLSLV,

allinta ruraqkunataqami, Dyus kusala munashanchikllapa chiqap kriyiq


kastiganqa. Chaqa payqami tukuyta masinchikllapa Onesimuta. Chaqa
DOOLWDULNDU\DƚKDPDQFKLNOODSD. payqami qamkunamanta uknikillapa.

4
1੅Qamkuna mantakuqkuna, imatapis Chaymi paykunana willashunqallapa
karanlata rurar sirbiqnikikunata imata rurayashayllapapaqmapis.
llakipayllapa. Chaqa allita yarpuyllapa, 10੅1XTDZDQSXOODNDUVLOSLNDT$ULVWDU‫ێ‬

unaq syilumanta Amitunchikmi cumi, saludashunllapa. Chaynulla


qamkunatapis mantashuyanllapa nir. Bernabipa primun੆b Marcospis
2੅Maydiyapis ama shaykurchu saludashunllapa. 4DPNXQDPL0DUFRV‫ێ‬
Dyusman mañakuyllapa. Chaynulla SDT\DƚKDQNLOODSDQD, ZDWXNXVKXWLQ‫ێ‬
imapaqpis alamirala kayllapa Dyusta llapaqa allita samachinaykillapapaq
payji nir ima. 3੅Mañakunkillapapismi nirmapis. 11੅&KD\QXOODPLVDOXGDVKXQ‫ێ‬
nuqakunapaq. Chaqa nuqami Tayta llapapis ukninchikllapa Jesuspis. Chaqa
Dyus unay payla yarpushan, shumaq payllatami Justo ninllapapis. .D\NXQD‫ێ‬
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXVKD\UD\NXSULVX lami Israelmanta kriyiqkuna nuqata,
kani. Chayraykumi mañakunkillapa, '\XVPDQWDNX\DVKDQSDT\DƚKDFKLNXU
7D\WD'\XV\DQDSDPDWLQOODSD-HVXFULV‫ێ‬ ima yanapamar, NXVDODWDNXQVXODPDUDQ‫ێ‬
WXSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKL‫ێ‬ mapis. 12੅6DOXGDVKXQOODSDSLVPL-HVXFULV‫ێ‬
kunayllapapaq. 4੅&KD\QXOODPLPDxDNX\‫ێ‬ tupa sirbiqnin Epafras. 3D\PLTDPNXQD‫ێ‬
llapapis, LPDQXWDT\DƚKDFKLNXQD\SDT manta uknikillapa. &KD\PLTDPNXQD‫ێ‬
kani chaynulla, kusa intrakaypaqta SDT'\XVPDQPDQDVKD\NXTPDxDNX‫ێ‬
\DƚKDFKLNXQD\SDT. yan, mas allita kriyir, NXVDODWDVKDFKLQD‫ێ‬
5੅Nishaykillapapismi: Kay tyimpu kur, Dyus munashannulana rurar
kashanllaqami imuraspis allita kawsanaykillapapaq. 13੅Nuqami uk
tantyakar mana kriyiqkunawanmapis WLVWLJX\XSD\DOOLWD\DƚKDQLLPDQXPL
allinlata rurar kawsayllapa. 6੅Chaymi qamkunapaq Epafras yarpun Laodicea
paykunawan parlarllapamapis shumaqta pwiblupi, Hierápolis pwiblupi
parlayllapa. &KD\QDPLFKD\SDUODVKD\‫ێ‬ katkillapamapis nir. 14੅6DOXGDVKXQOODSD‫ێ‬
killapaqa, XNPLNX\NDƚKLZDQNDPDND‫ێ‬ SLVPLULPLG\DNXTNXVDODPXQDVKDQFKLN‫ێ‬
chikasha yupay, kusa shumaq kananpaq. llapa ukninchik Lucas, chaynulla
Chaynulla imata tapushutinllapamapis Demaspis.
karanlata willankillapa. 15੅Laodicea pwiblupi ukninchikkunatami

saludapamankillapa. Chaynullami Ninfata,


Pablumi tukukananta saludakun chay wasinpi tantakaq kriyiqkunatapis
7੅Nuqapaq kusala munashay kriyiq saludapamankillapa. 16੅Chaymanta, kay
masinchikllapa Tiquicumi, tukuy imata kartata tukuypa naypanpi liyitkillapanaqa,
willashunqallapa. Chaqa paymi, nuqa Laodiceapi kriyiqkunapa naypanllapapipis
yupaylla Amitunchikta sirbiq kar, liyinqallapa. Chaynulla Laodiceapi
kusata yanapamasha. 8੅Chayraykumi NUL\LTNXQDSDTNDUWDWDNDƚKDVKDNDUD\
SD\WDTDPNXQDPDQNDƚKDPXQL chaytapismi, liyinkillapa. 17੅Nataq, kriyiq

b¬4.10 Wakin iskribikashakunapimi “Bernabipa subrinun” nin.


451 &RORVHQVHV੄4

masinchik Arquiputa-shuypaqa willayllapa, qunqarchu Dyusman mañakunkillapa.


Amitunchik imata rurananpaq nishantaqa, Chaqa prisullaraqmi kani. Chaymi
NDUDQODWD\DƚKDFKLNXQDQSDT. Taytanchikllapa Dyusman mañakuni
18੅Nuqa Pablumi kusalata saludashurllapa kusalata llakipar yanapashunanllapapaq.
ima, nuqalla iskribimuni. Amami Chaynumi kanqa.
1 Tesalonicenses
3DEOXPLSXQWDNDTNDUWDQWDNDƚKDQ
Tesalonicapi kriyiqkunaman
Tesalónica pwibluqa Macedonia prubinsyapimi karan. Macedonia prubinsyaqami
Grecia nasyunpi karan. TesalóQLFDSZLEOXPDQDSXVWXO3DEORƚKDU\DƚKDFKLNXWLQPL,
wakin runakuna kusa aligrila Amitunchik Jesucristupi kriyiran. Piru ashwan
wakinkunami, 3DEOR\DƚKDFKLNXVKDQSDTNXVDXNPDQWD\DUSXU, kuntranna
tikrakaran. Chaymi wanuchiyta munatin, Pabluqa riran Berea pwibluman.
Ritinnaqa, Jesucristupi kriyiqkunatana qischaranllapa. Masta intrakanarqa, liyishun
Hechos 17.1-15.
Atenas pwiblupi karmi, Pablo kusalata llakiran Tesalonicapi kriyiqkunapaq.
&KD\PLLPDQXQLU\DƚKD\WDPXQDU, NDƚKDUDQ7LPRWHXWD, paykunata watukunanpaq
(2.17–3.5). Pablumi riran Corinto pwibluman. Chaypi katinmi, Pablo kayashanman
Timoteo tikrakaran willaq: “Michka qischakarpis, Tesalonicapi kaq kriyiqkunaqa
kriyishannulla shachinakuyan” nir (3.6-13). Chaynu willatinmi, kusa aligrila Pablo
kay kartata iskribiran paykunaman (1.1–2.16). Kay kartanpimi, kriyiqkunataqa
yarpuchiran, Tayta Dyus munashannu kawsananpaq (4.1-12), chaynulla Jesucristo
tikrakamuyan nir (4.13–5.11).

Pablumi saludakun Tesalonicamanta kriyiqkunami


ukkunata animachin
1
1 ੅NuqaPablumi, ukninchikkuna
Silvanuwan,੆a Timoteuwan pulla, 2੅Kriyiq masiykuna, imuraspismi

kay kartata iskribimuni qamkuna qamkunapaq yarpur Taytanchik


Tesalónica pwiblupi kriyiqkunaman. Dyusman kusalata payji nir ima,
Chaqa qamkunatami Taytanchik mañakunillapa yanapashunanllapapaq.
Dyus chaynulla Amitunchik 3੅Chaynullami imuraspis Taytanchik

Jesucristo pullakushushallapa. '\XVSDQD\SDQSLPDQDTXQTDQLOODSD‫ێ‬


Chaymi Taytanchik Dyusman chu, imanumi qamkunaqa Jesucristupi
mañakuni, llakipar tukuy imapi allita kriyir, payta kusalata munar
yanapashunanllapapaq, chaynulla \DƚKDFKLNXQNLOODSDQLU. <DƚKDQLOODSD‫ێ‬
NXVDODVKXPDTWDNDZVDFKLVKXQDQ‫ێ‬ pismi Amitunchik Jesucristupi
llapapaq ima nir. kriyishaykillaparayku qischakarmapis,

a¬1.1 Silvano nirqami intrachimanchikpis Silas nir.

452
453 17HVDORQLFHQVHV੄1੄2

kusalata shachinakunkillapa, 10੅Ninllapapismi,


qamkunaqashi Dyus,
maydiyaqa paywanna kawsashaq nir :DPUDQ-HVXFULVWXWDNDZVDFKLPX‫ێ‬
yarpur. shanta yarayankillapa syilumanta
4੅Kriyiq masiykuna, \DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬ tikrakamuyan nir ima. Chiqaptami
llapanu qamkunataqami Taytanchik chayqa. Chaqa Jesucristumi chay kusala
Dyus kusalata munar akrashushallapa VDTUDPDQFKD\SDTVKDPXTNDVWLJX‫ێ‬
SD\SDNDTQLQNXQDQDNDQD\NLOODSD‫ێ‬ mantaqa washamashunllapa.
paqqa. 5੅Chaqa qamkunata Jesucristupa
VKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXU‫ێ‬ Pablumi Tesalonicapi
llapaqa, PDQDPLQXTDNXQDPXQDVKD\‫ێ‬ \DƚKDFKLNXVKDQWD\DUSXFKLNXQ

2
QXOODFKX\DƚKDFKLVKXUD\OODSD. 1੅Kriyiq masiykuna, qamkunallami

Ashwanmi Dyuspa Santu Ispiritun \DƚKDQNLOODSDZDWXNXVKXVKD\‫ێ‬


pudirninwan yanapamatinllapa, allita llapaqa mana yanqallachu karan
LQWUDNDU\DƚKDFKLVKXUD\OODSD. Chaymi nirmapis. 2੅&KD\QXOODPL\DƚKDQNLOODSD‫ێ‬
DOOLWD\DƚKDQNLOODSD, imanumi pis, imanumi Filipos pwiblupiqa unayqa
qamkunapa byinnikillapapaq kusalata kusalata musyar ima qischamaranllapa
PXQDULPD\DƚKDFKLVKXUD\OODSDQLU. nirmapis. Chaymanta qamkunaman
6੅Qamkunaqami imanutaq Amitunchik shamutiypis, wakinnikillapaqa kusalata
Jesucristo kawsashannulla nuqakunapis ƚKLTQLUTLVFKDPDUDQOODSD. 3LUXFKD\QX‫ێ‬
kawsaqta rikamashaykillaparayku, PDSLVPL7D\WD'\XVNXVDODWD\DQDSD‫ێ‬
Amitunchikpa shumaq rimaynintaqa maranllapa qamkunata paypa shumaq
kusata aligriyar ima uyakuraykillapa, ULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXQD\OODSDSDT.
Santu Ispiritu yanapashutinllapa 3੅Chaqa manami pantar imachu karanta

kusalata qischakar imamapis. 7੅Chaynu \DƚKDFKLVKXUD\OODSD. Chaynulla


kriyirllapami Macedonia, Acaya lugarpi manami ima mana allinta yarpur,
tukuy kriyiqkunataqa kusalata ingañashuyllapata yarpur imachu
animachishaykillapa, Jesucristupi \DƚKDFKLVKXUD\OODSD. 4੅Ashwanmi Dyus
masna kriyinanllapapaq. 8੅Piru kananqa nuqakunataqa shumaqta rikar akrar
manami Macedonia, Acaya lugarlapichu NDƚKDPDUDQOODSD, shumaq rimayninta
Amitunchikpa shumaq rimaynintaqa \DƚKDFKLNXQD\OODSDSDTTD. Chaymi
\DƚKDQOODSD. Ashwanmi qamkunamanta imatapis karanlata rimar ima, manami
qallarirqa tukuy intiruta shikwakasha. runakuna alabamananllapata munar
Chaymi maylawta ritiyllapapis LPDFKX\DƚKDFKLNXQLOODSD. Ashwanmi
willamanllapa imanumi Dyuspi kusalata tukuy ima yarpuyashanchikmatapis
kriyinkillapa nir. Chayraykumi DOOLWD\DƚKDT'\XVQLQFKLNDODEDNDVKD
qamkunapaqqa paykunaqa manana NDQDQSDT\DƚKDFKLNXQLOODSD. 5੅Chaqa
PLQLVWLQOODSDQDFKXLPDQXPLNUL\LQNL‫ێ‬ TDPNXQDPLDOOLWD\DƚKDQNLOODSD,
llapa nir willanayllapapaqqa. manami kusala shumaq imakunata
9੅Ashwanmi paykunalla rimanllapa willar alabashurayllapa imachu,
qamkunata watukushutiyllapa imanumi imanullapis qillayta qumanaykillapapaq
shumaqta samachimaraykillapa, nirqa. Ashwanmi imatapis karanta
LPDQXPLFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSD‫ێ‬ \DƚKDFKLVKXVKD\OODSDSDTTD, Dyus uk
kunata adurayashaykillapata dijasha, WLVWLJX\XSD\DOOLWD\DƚKD\DQ. 6੅&KD\QX‫ێ‬
kusata aligriyar chiqap kawsaq lla manami munashachu kanillapa
Dyustana sirbiyankillapa nir ima. mayqanpis kusa runapaq riqsir
17HVDORQLFHQVHV੄2 454

alabamananllapataqa qamkuna kar, manami ukmanta yarpur, kayqa


manaqa ukkuna karmapis. 3LUX-HVXFULV‫ێ‬ UXQDNXQDSDULPD\QLQNDQTDQLUD\NL‫ێ‬
tupa apustulnin kashayllaparayku, llapachu. Ashwanmi Dyuspa rimaynin
munarqa nishunayllapata kusa runapaq nir, NXVDVKXPDTWD\DUSXUNUL\LUD\NL‫ێ‬
ULTVLULPDPLQLVWLVKD\OODSDSLSLV\DQDSD‫ێ‬ llapa. Chaqa chiqapta Dyuspa shumaq
manaykillapapaq nir. 7੅&KD\WDUXUDFKL‫ێ‬ rimaynin kar, yanapashutinllapa
shunayllapamantaqami ashwan kusalata NDQDQTDNXVDVKXPDTWDQDNDZVDQNL‫ێ‬
OODNLSDULPD\DƚKDFKLVKXUD\OODSD, llapa. Chayraykumi nuqakunaqa
imanutaq uk warmimaqa wamritunta imuraspis mana shaykuq, Taytanchik
kusalata munar kuytan ima chaynu. Dyusman payji nir ima mañakunillapa.
8੅&KD\QXNXVDODWDPXQDVKXVKD\OODSD‫ێ‬ 14੅Kriyiq masiykuna, imanutaq

rayku, manami Dyuspa shumaq qamkunata pwibluykillamanta kaqkuna


ULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXQD\OODSDODSDT‫ێ‬ kusalata qischashuranllapa, chaynulla
chu karayllapa, DVKZDQPLTDPNXQD‫ێ‬ Judea pwiblukunapi, Jesucristupi kriyir,
rayku wanunayllapapaqmapis listu Dyuspa kaqninkunatapis pasaran. Chaqa
karayllapa. ¡Chiqaptami, qamkunataqa paykunatapismi chay pwiblunmanta
kusalata munashunillapa! 9੅Kriyiq kaqkunalla kusalata qischaranllapa.
masiyllapakuna, qamkunami allita 15੅3D\NXQDOODPL$PLWXQFKLN-HVXFULVWX‫ێ‬

\DƚKDQNLOODSD'\XVSDVKXPDT tapis wanuchiranllapa, imanuƚKLXQD\


ULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXUOODSDTD, rukunkunapis Dyuspa rimaqninkunata
imanumi tuta, unaqmapis kusalata wanuchiranllapa chaynulla. Chaymi
VKDFKLQDNXUWUDEDMDULPDPLQLVWLVKD\‫ێ‬ paykunalla nuqakunatapis mana munar
llapatapis tarir kawsarayllapa nir. kusalata qischar qatiƚKDPDUDQOODSD.
Chaynuqami rurarayllapa ama Chaynu karmi, Dyuswan kayta mana
qamkunata ima ministishayllapapaq munar, WXNX\ODWDƚKLTQLQOODSDLPD.
qillakachishunayllapapaqchu. 16੅&KDTDPDQD,VUDHONDTNXQDZDVKDND‫ێ‬
10੅Qamkuna, FKD\QXOOD'\XVQLQFKLN‫ێ‬ nanllapaq parlanayllapapaqpis, mana
SLVPLXNWLVWLJX\XSD\DOOLWD\DƚKDQ, dijamanllapachu. Chaynumi waran
imanu qamkuna kriyiqkunawan karqa, ZDUDQDVKZDQNXVDODWDQDXFKDNXVKD‫ێ‬
Dyus munashannula imatapis karanlata llapa. Piru paykunataqami Dyusqa
ruraray nir. Chaymi ima mana allinta kusala saqra manchaypaqta kastigar
rurashayki nimaymatapis mana tukchinanpaqna nisha.
puytinkillapachu. 11੅Chaynullami
\DƚKDQNLOODSDSLV, imanumi kusalata Pablumi Tesalonicapi kriyiqkunata
kunsular, DQLPDFKLULPDLQWUDFKLVKXUD\‫ێ‬ qashan watukuyta yarpun
llapa, imanuƚKLXNUXQDZDPUDQNXQDWD 17੅Kriyiq masiykuna, uk tyimputa
intrachin chaynu. 12੅&KD\PLZLOODVKX‫ێ‬ mana pullaykillapa kasha karmapismi,
rayllapa imuraspis kusa shumaqta VKXQTX\OODSDSLTDPDQDTXQTDVKXUD\‫ێ‬
kawsanaykillapapaq, imanutaq Dyuspa llapachu. &KD\PLVKDPXUZDWXNXVKX\‫ێ‬
kaqninkuna kawsan chaynu. Chaqa llapata kusalata munarayllapa.
'\XVPLNXVDODWDOODNLSDUDNUDVKXVKD‫ێ‬ 18੅Ashwanmi nuqa Pablumaqa kutir

llapa, kusa llipyalla mantakuyninpina NXWLUVKDPXUNXVDODWDZDWXNXVKX\‫ێ‬


kawsanaykillapapaq. llapata yarpuray. Piru Satanasmi
13੅Qamkunata Dyuspa shumaq imanullapis arkamaranllapa. 19੅Chaqa
ULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXWL\OODSDTD, $PLWXQFKLN-HVXFULVWRWLNUDNDPXWLQ‫ێ‬
455 17HVDORQLFHQVHV੄2੄3

qami, qamkunarayku kusa shumaq llapanulla, kusalata llakipanakur ima


allinpaq riqsikar aligriyashaqllapa kawsankillapa nir. Chaynullami
paypa naypanpiqa nir kunfyakanillapa. willamashallapapis, qamkunaqashi
Chayraykumi imanupis kusalata QXTDNXQDWDNXVDODWDPXQDU\DUSXPDQ‫ێ‬
watukushuyllapata munanillapa. killapa nir. &KD\QXOODVKLNXVDWDULNDPD‫ێ‬
20੅Chiqaptamiri, qamkunarayku kusa nayankillapa, imanutaq nuqakuna,
shumaq allinpaq riqsikar, DOLJUL\DVKDT‫ێ‬ TDPNXQDWDULNDVKXQD\DQLOODSDFKD\QX‫ێ‬
llapamapis. lla nir ima. 7੅Chayraykumi kriyiq

3
1੅&KD\QXNXVDODWDZDWXNXVKX\‫ێ‬ masiykuna, kusalata qischakayar
llapata munar, mana imanupis LPDPDSLVDOOLSODWDDOLJUL\DUNXQVXODND‫ێ‬
shamuyta puytirqa, yarpurayllapa sha kanillapa, imanumi qamkunaqa
Atenas pwiblupi kidayta. 2੅Chaymantami NXVDODWDNUL\LVKD\NLOODSDQXOODNDZVDQ‫ێ‬
NDƚKDPXUD\NUL\LTPDVLQFKLN NLOODSDQLU\DƚKDVKD\OODSDUD\NX.
Timoteuta. Chaqa paypismi nuqa 8੅Chaynu Amitunchik Jesucristupi

yupaylla, Taytanchik Dyusta sirbir, kusata kriyirlla kawsankillapa nir


Jesucristupa shumaq rimayninta \DƚKDUPL, nuqakunapis kusalata
\DƚKDFKLNXQ. &KD\PLNDƚKDPXUD\ animakunillapa mana shaykuq masta
TDPNXQDWDZDWXNXVKXUOODSDDQLPDFKL‫ێ‬ kriyinayllapapaq. 9੅Kay alliplata
shutinllapa, PDVDOOLWDQDNUL\LQD\NL‫ێ‬ aligriyachimashaykillapapaqqa, ¿ima
llapapaq. 3੅&KD\QXTDPLFKD\TLVFKDND‫ێ‬ nirtaq Dyusninchiktaqa mas payji
yashaykillapapi imamapis shachinakur niymanllapa? &KDTDDOOLSODWDULDOLJUL\D‫ێ‬
amana disanimakunaykillapapaqnachu. chimashaykillapa. 10੅Chaymi unaqpis,
&KDTDTDPNXQDPL\DƚKDQNLOODSD tutapis Tayta Dyusman kusalata
kriyishanchikllaparaykuqami kusalata mañakunillapa, pay yanapamatinllapa
qischakayashunllapa nir. 4੅1LVKD\NL‫ێ‬ VKDPXUTDPNXQDOODWDULNDVKXQD\OODSD‫ێ‬
llapapismi: 4DPNXQDZDQNDUOODUDT‫ێ‬ paq. &KD\QXVKDPXUPLPDVWDLQWUDFKL‫ێ‬
qami, DOOLWDZLOODVKXUD\OODSDNUL\LVKDQ‫ێ‬ VKXWL\OODSDNXVDPDVWDQDNUL\LQD\NL‫ێ‬
FKLNOODSDUD\NXPLNXVDODWDTLVFKDND\D‫ێ‬ llapapaq.
shunllapa nir. &KD\TDPL\DƚKDVKD\NL‫ێ‬ 11੅Nuqakunami munanillapa Taytanchik

llapanu, chiqap chaynu kasha. Dyus, chaynulla Amitunchik Jesucristo


5੅Chayraykumi chaypaq kusalata \DQDSDPDWLQOODSDVKDPXUZDWXNXVKXQD\‫ێ‬
yarpupakur mana mas agwantayta llapapaqqa. 12੅&KD\PL$PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬
puytir, 7LPRWHXWDNDƚKDPXUD\ tuman mañakunillapa, yanapashutinllapa
kriyishaykillapapi imanushi kankillapa uknikillapa uknikillapa tukuywan kusa
nir, tapukunanpaq. Chaqa nuqami masta llakipanakur kawsanaykillapapaq,
manchakuray, imanupiqa dyablu imanutaq qamkunata llakipashunillapa
qamkunata ima mana allinta rurachir, chaynu. 13੅Chaynullami mañakunillapapis,
NUL\LVKD\NLOODSDPDQWDTDFKLTDQFKDVKX‫ێ‬ Amitunchik yanapashutinllapa allita
shallapa katinmaqa, FKD\\DƚKDFKLNX‫ێ‬ Taytanchik Dyuslapi kunfyakar, kusa
shayllapaqa yanqalla kanman nir allinla yarpuyniyjun, mana ima mana
yarpur. allinta rurar imachu kawsanaykillapapaq.
6੅Piru kananqami, 7LPRWHRWLNUDNDPX‫ێ‬ Chaynu kayatkillapa Amitunchik
sha Tesalónica pwibluykillapamanta. Jesucristo, Dyus akrashan allin
&KD\PLNXVDVKXPDTWDZLOODPDVKD‫ێ‬ kaqninkunawan tikrakamurqa, imalapaqpis
llapa, LPDQXPLTDPNXQDTDNUL\LVKD\NL‫ێ‬ mana uchachashunanllapapaq.
17HVDORQLFHQVHV੄4 456

iskribishunayllapata-shuypaqa mana
Kusala shumaqta kawsanatami ministinkillapachu. Chaqa chaytaqami
Dyusqa munan 7D\WDQFKLNOODSD'\XVLQWUDFKLVKXVKD‫ێ‬

4
1੅Kananqami kriyiq masiykuna, OODSDQDXNQLNLOODSDXNQLNLOODSDOODNLSD‫ێ‬
NXVDODWDUXJDU$PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬ nakur kawsanaykillapapaqqa. 10੅Chaqa
tupa shutinpi nishaykillapa: Imanu chaynu llakipanakurmi kawsankillapa,
NDZVDQD\NLOODSDSDTQLU\DƚKDFKLVKX‫ێ‬ Macedonia lugarpi taq tukuy kriyiq
rayllapa chaynullami waran waran kusa masinchikllapakunawanqa. Piru
shumaqta kawsayllapa, imanutaq kanan rugashaykillapami kriyiq masiykuna,
NXVDVKXPDTWDWXNX\ZDQNDZVD\DQNL‫ێ‬ masta llakipanakur kawsanaykillapapaq.
llapa chaynulla. &KD\QXTDPL7D\WDQ‫ێ‬ 11੅$PDPLLPDPDQDDOOLQWDUXUDQDNXU‫ێ‬

chik Dyusqa kusalata aligriyanqa. chu shumaqta kawsayllapa. Ashwanmi


2੅4DPNXQDPL\DƚKD\DQNLOODSDQD, chay ima ruranaykillapakunapi yarpur,
Amitunchik Jesucristo munashannulla makikillapawan rurayllapa, imanu
LPDQXNDZVDQD\NLOODSDSDTQLUZLOODVKX‫ێ‬ ruranaykillapapaq nishushayllapanulla.
shayllapataqa. 3੅Chaqa Taytanchik 12੅Chaynu kawsatkillapaqami, mana

Dyusqami munan kusala shumaqta pay NUL\LTNXQDPDSLVNXVDODWDULVSLWDVKXQTD‫ێ‬


munashannula kawsanaykillapata, llapa. Chaynulla manami imaykillapapis
chaynulla masayjunna karqa, ama faltashunqallapachu.
ukwan ukwan pununaykillapata,
Amitunchikmi shamunqana
manaqa manaraq masayjun kaqkunapis,
ama pakaplla pununaykillapata, 13੅Kriyiq masiykuna, NDQDQTDLQWUDND‫ێ‬
4੅runapis kwirpunta tantyachir, ZDUPLQ‫ێ‬ naykillapata munani, imanumi chay
lawan kusalata rispitanakur ima, wanuqkunawanqa maydiyaqa
allinlata kawsananllapata. 5੅&KD\UD\‫ێ‬ pasayanqa nir. &KDTDPDQDPLPXQDQL‫ێ‬
kumi kwirpuykillapata tantyachir, OODSDFKXNXVDOODNLVKDODNLGDQD\NL‫ێ‬
amana chay mana kriyiqkuna yupayqa llapata, FKD\PDQDZDVKDND\DVKXQ‫ێ‬
kawsayllapachu. 6੅Amami mayqanpis llapachu nin, chaykuna yupayqa.
runa masinpa warminwan punur imaqa 14੅Chaymi nishaykillapa: Imanutaq

ingañanqachu. Chaqa imanutaq kutir Jesucristumaqa wanur, kawsamuran nir


NXWLUZLOODVKXVKD\OODSDQXPL$PLWXQ‫ێ‬ kriyinchik, chaynullami Taytanchik
chikqa chaynu tukur mana allinta Dyusqa kawsachimunqa paypi kriyiyar
ruraqkunataqa kusala manchaypaqtana wanushakunataqa, Jesucristuwanna
kastiganqa. 7੅Chaqa Taytanchik kananllapapaq.
Dyusqami akramashanchikllapa ama 15੅Chayraykumi Amitunchik Jesucristo

uchakurnachu, pay munashannu intrachimashanta nishaykillapa:


allinkunalata rurar kawsanallapapaq. Maydiya Amitunchik nuqanchikkuna
8੅&KD\UD\NXPLPD\TDQSLVND\\DƚKDFKL‫ێ‬ kawsayashalla tikrakamutinqa, manami
shushayllapata mana kasurqa, manami nuqanchikkunataraqchu naypaqtaqa
mayqan runatachu disprisyayan. pullakumashunllapa. Ashwanmi chay
Ashwanmi Taytanchik Dyus, Santu wanusha kaqkunataraq kawsachimur
Ispiritunta qumashanchikllapa, payta pullakunqa. 16੅Chaqa, kusa mantakuq
disprisyayan. '\XVSDDQJHOQLQULPDTWDPLX\DSDVKXQ‫ێ‬
9੅Piru imanu uknikillapa uknikillapa llapa. Chaynullami trumpita
llakipanakur kawsanaykillapapaq nir syilumanta-SDFKDZDTDTWDX\DSDVKXQ‫ێ‬
457 17HVDORQLFHQVHV੄4੄5

llapa. Chaymantami Amitunchik wakinkuna yupayqa. $VKZDQPLLPXUDV‫ێ‬


Jesucristuqa kusala pudirninwan pis rikƚKDNXVKDOD\XSD\WDQW\DNDU,
ishkimunqa. Chaynami paypi kriyiyar LPDWDSLVDOOLQNDTODWDUXUDUNDZVDVKXQ‫ێ‬
ZDQXVKDNXQDUDTSXQWDWDTDNDZVDPXQ‫ێ‬ llapa. 7੅Chaqa chay mana allinta
qallapa. 17੅&KD\PDQWDUDTPLQXTDQFKLN‫ێ‬ ruraqkuna, PDƚKDTNXQDLPDTDPL
kuna kawsaq chaykunaqa illaqmanta tutaparaqpi punuq yupay mana
apakashunllapa, chay kawsamusha kwintata qukar, XFKDNXUOODNDZVDQ‫ێ‬
chaykunawan pulla. Chaynumi unaq llapa. 8੅Piru nuqanchikkuna-shuypaqami
puktaypa rurilanta rir, Amitunchik kriyishanchikllaparayku achkiraqmanta
Jesucristuwan tarinakunallapapaq. kanchikllapa. Chaymi tukuy imapipis
Chaypinami Amitunchikwanqa tukuy tantyakar allinlata rurashunllapa.
tyimpupaqna kawsashunllapa. 18੅&KD\‫ێ‬ Chaynulla imanutaq suldadumaqa
UD\NXPLND\QLVKXVKD\OODSDWDLQWUDFKL‫ێ‬ qasqunta washananpaqqa jyirrumanta
nakur ima uknikillapa uknikillapa rurakasha kamsanta yupay yakakun,
kusalata animachinakur kawsayllapa. FKD\QXPLQXTDQFKLNNXQDSLVNUL\LVKDQ‫ێ‬

5
1੅Piru ima diyami, ima tyimpumi chikllapata, llakipanakushanchikta ima
tukuy chaykuna pasayanqa, nir yakakuq yupay kamakashunllapa.
iskribishunayllapataqami mana Chaynullami imanutaq uk suldadumaqa
ministinkillapachu. 2੅Chaqa qamkunami umanta washananpaqqa kaskunta
DOOLWD\DƚKDQNLOODSD, Amitunchik umakur mana dijanchu imuraslapis,
-HVXFULVWXTDPLLPDQXWDTXNVXZDNXT‫ێ‬ FKD\QXPLQXTDQFKLNNXQDSLV-HVXFULV‫ێ‬
PDTDPDQD\DƚKD\DVKDWXWDVKDPXU tumi washamayanchikllapa nir ama
suwakun, chaynumi rikarimunqa. qunqarchu yarpuyninchikllapalapi
3੅Chaymi chay tyimpupi runakunaqa purichishunllapa. 9੅Chaqa Taytanchik
kaynu niyanqallapa: “Mana imapis '\XVTDPLDPDNDVWLJDNDQDOODSDSDTQD‫ێ‬
pasamashallapami, kusala shumaq chu nimashanchikllapa. Ashwanmi
kanchikllapa” nir. &KD\QXQL\DWLQ‫ێ‬ $PLWXQFKLN-HVXFULVWXUD\NXZDVKDNDQD‫ێ‬
llapami illaqmanta paykunamanqa kusa llapapaqna nimashanchikllapa.
llakiypaq kastigu shamunqa, imanutaq 10੅Chaymi Jesucristo wanuran

uk warmita itikunanpaq nanaynin nuqanchikkunarayku, michka wanusha


illaqmanta aypatin kusalata qischakan kar, manaqa kawsayarmapis maydiyaqa
chaynu. Chaynami mana mayqanpis SD\ZDQQDWXNX\W\LPSXSDTNDZVDQD‫ێ‬
washakayta puytinqallapachu chay llapapaq. 11੅&KD\UD\NXPLNUL\LVKD\NL‫ێ‬
kastigumantaqa. 4੅Piru qamkunaqami llapanulla intrachinakur ima uknikillapa
kriyiq masiykuna, kriyishaykillaparayku uknikillapa masta animachinakuyllapa,
mana tutaparaqpinachu kankillapa. imanutaq kanan rurayankillapana
Chaymi Jesucristo uk suwakuq yupay chaynulla.
illaqmanta shamutinmapis mana
manchakunkillapachu. 5੅Chaqa tukuy Pablumi kriyiq masinkunata
TDPNXQDTDPLLPXUDVSLVDFKNLUDTOOD‫ێ‬ animachin
pina kankillapa. Chaynulla imuraspis 12੅Kriyiq masiykuna, kusalatami
achkillapi kashanchikllaparaykumi, UXJDVKXQLOODSDFKD\\DƚKDFKLVKXTQLNL‫ێ‬
mana tutaparaqmantachu kanchikllapa. llapata allita rispitar kasunaykillapapaq.
6੅Chayraykumi alli kamakashala kar, Chaqa paykunaqami trabajaq yupay
ama qunqar punushunllapachu kusalata kunsijar ima intrachishunllapa.
17HVDORQLFHQVHV੄5 458

13੅Chaymi paykunataqa kusa shumaqlata nirmapis. Chaymi chaynu uyakurqa,


rikar ima llakipankillapa, WXNX\WUDEDMD‫ێ‬ FKD\DOOLQWD\DƚKDFKLNXVKDQWDTD
yashanpiqa. Chaynulla uknikillapa \DƚKDNXQNLOODSD. 22੅Chaynumi ashwan
XNQLNLOODSDPLNXVDVKXPDTWDNDZVDQNL‫ێ‬ tukuy mana allin kaqmantaqa wakaq
llapa. tukuyllapa.
14੅&KD\QXOODPLXNQL\NXQDQLVKD\NL‫ێ‬ 23 ੅&KD\QDPLVKXPDTFKDNXT7D\WDQ‫ێ‬

llapapis: &KD\PDQDWUDEDMDQDTNXQD‫ێ‬ chik Dyusman mañakuni, kusa allin


taqa imatapis karanta willatkillapa kaqninkunapaq tikrashunanllapapaq.
trabajananllapapaq. Chaynulla chay &KD\QXOODPDxDNXQLSLV\DQDSDVKX‫ێ‬
disanimakusha chaykunata, chay ukta tinllapa yarpuynikillapapi, ELGD\NL‫ێ‬
ukta yarpuqkunata ima tukuyta yanapar llapapi, kwirpuykillapapi ama ima
animachiyllapa masna kriyinanllapapaq. PDQDDOOLQWDUXUDUXFKDNXQD\NLOODSD‫ێ‬
15੅0D\TDQPDQDDOOLQWDUXUDVKXWLQ‫ێ‬ paqchu Amitunchik Jesucristo
llapaqa, amami qamkunapis mana shamunankaman. 24੅&KDTD7D\WDQ‫ێ‬
allintaqa rurankillapachu. Ashwanmi chik Dyus akrashushallapa chayqami,
tukuy tyimpu llakipanakur ima imatapis karanlata ruran. Chaymi
allinkunalata rurar kawsayllapa tukuy kay mañashaytaqa tantar
qamkunalla kar, FKD\QXOODPD\TDQ‫ێ‬ kumplinqa.
kunawan karmapis.
16੅Imuraspismi kusa aligrila Pablumi tukukananta saludakun
kankillapa. 17੅Chaynulla Taytanchik 25੅Kriyiqmasiykuna, QXTDNXQDSDT‫ێ‬
Dyusman imuraslapis mañakuyllapa. SLVPL7D\WDQFKLN'\XVPDQPDxDNXQNL‫ێ‬
18੅Chaymi ima katinpis Taytanchik llapa.
Dyusta “Payji” niyllapa. Chaqa paymi 26੅Chaynullami tukuy kriyiq

chaynu kanaykillapata munan, -HVXFULV‫ێ‬ masinchikkunata kusala rispituwan


tupi kriyiq kashaykillaparayku. shumaqta saludapamankillapa.੆b
19੅Chaynulla Tayta Dyuspa Santu 27੅Amitunchik Jesucristupa shutinpimi

Ispiritun qamkunapi kaqtaqami, ama nishunillapa: Kay kartataqa tukuy kriyiq


imalapaqpis llakichinkillapachu. masinchikkunawan pullami liyinkillapa
20੅Chaymi mayqanpis Dyuspa rimaqnin nir.
NDQLQLU\DƚKDFKLVKXWLQOODSDTD, amami 28੅Chaymi Amitunchik Jesucristuman

disprisyankillapachu. 21੅Ashwanmi allita mañakuni, OODNLSDUWXNX\LPDSL\DQDSD‫ێ‬


X\DNXU\DƚKDQNLOODSD, allintachu shunanllapapaq.
\DƚKDFKLNX\DQPDQDTDFKXPDQD Chaynumi kanqa.

b¬5.26 Kusala rispituwan shumaqta saludapamankillapa nirqami niyan, unaykuna


muchanakur saludanakuq kashanrayku.
2 Tesalonicenses
3DEOXPLLVKND\NDTNDUWDQWDNDƚKDQ
Tesalonicapi kriyiqkunaman
Tesalónica pwibluqami, Macedonia prubinsyapi karan. Nataq prubinsya
Macedonia-shuypaqami Greciapi karan. Tesalónica pwibluman punta kaq kartanta
PDQDUDTDSXVWXO3DEORNDƚKD\DUTDPL\DUSXUDQ, chay Tesalonicamanta kaqkuna
NUL\LTNXQDƚKLTQL\DVKDQWD.
&KD\PDQWDPL\DUSXUDQSLVFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQD
\DƚKDFKLNX\DVKDQSDT. Chaqa paykunaqami Jesucristo shamunan tyimpuqami
ƚKDPX\DQODQD, SD\ODWD\DUDUDPDWUDEDMDVKXQFKXQLU\DƚKDFKLNXUSXUL\DUDQOODSD.
&KD\QXQLU\DƚKDFKLNXWLQOODSDPLZDNLQNUL\LTNXQDTDPDQDQDLPDWDSLVUXUD\WD
munaqllapa imanapischu. Chaymi ashwan uknin uknin runakunapa washanta
parlakur imana puriyaranllapa.
&KD\QXSXUL\DQOODSDQLU\DƚKDUPLDSXVWXO3DEOXTDND\NDUWDQWDNDƚKDUDQ
Tesalónica pwiblupi kaq kriyiq masinkunamanqa. Chaymi kay kartanpiqa
intrachiran manaraq Amitunchik Jesucristo shamuyatin naypaqtaqami
dyablumanta kaq uchakuchikuq shamuyanqa nir (2.1-12), chaynulla chay chaynu
\DƚKDFKLNXTTDLPDQXPLWXNXND\DQTDQLU(3.6-12).

Pablumi saludakun Pablumi Tesalonicapi


kriyiqkunapaq mañakun
1
1੅Nuqa Pablumi, Silvanuwan,੆a
Timoteuwan pulla, kay kartata 3੅Kriyiq masiykuna, qamkunaqami

iskribimuni qamkuna Tesalónica ZDUDQZDUDQNXVDPDVWDQD-HVXFULVWX‫ێ‬


pwiblupi kriyiqkunaman. Chaqa piqa kriyiyankillapa. Chaymi ashwan
qamkunatami Taytanchik Dyus, FKD\QX‫ێ‬ NXVDODWDXNQLNLOODSDXNQLNLOODSDOODNLSD‫ێ‬
OOD$PLWXQFKLN-HVXFULVWRSXOODNXVKX‫ێ‬ nakur imana kawsayankillapamapis.
shallapa. 2੅Chaymi Taytanchik Dyusta, Chayraykumi nuqakunaqa mana
chaynulla Amitunchik Jesucristutapis qunqarchu imuraspis Taytanchik Dyusta
kusalata mañakuni llakipar tukuy imapi payji nishaqllapa. 4੅&KDTDQXTDNXQD‫ێ‬
yanapashunanllapapaq, chaynulla qami mayta rirpis kusalata aligriyar,
NXVDODVKXPDTWDNDZVDFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬ WXNX\NUL\LTPDVLQFKLNNXQDWDSDUODQL‫ێ‬
paq ima nir. OODSDLPDQXPLPDQDDOOLQWDUXUDVKXQDQ‫ێ‬

a¬1.1 Silvano nirqami intrachimanchikpis Silas nir.

459
27HVDORQLFHQVHV੄1੄2 460

llapapaq ikikillapapi puritinllapa, 12੅Chaynuqami Amitunchik Jesucristupa


kusalata qischashutinllapa imamapis, shutinqa qamkunarayku kusa shumaqta
NUL\LVKD\NLOODSDQXOODVKDFKLQDNXQNL‫ێ‬ alabakashana kanqa. &KD\QDPL$PLWXQ‫ێ‬
llapa nir. 5-6੅&KD\QDPLSD\WDNDVXVKD\‫ێ‬ chik Jesucristo, chaynulla Taytanchik
killaparayku michka qischakatkillapa Dyuspis qamkunata kusa shumaqpaqna
imamapis, PD\GL\DTDPDQWDNX\DVKDQ‫ێ‬ ULTVLVKXQTDOODSDOODNLSDVKXVKDQOODSD‫ێ‬
pina pullakushunqallapa. Chaynuqami rayku.
intrachimanchik imanumi payqa
nishantaqa karanlata ruran nir. Piru 3DEOXPL\DƚKDFKLNXQNXVD
FKD\TLVFKDVKXTOODSDNXQDWD'\XVQLQ‫ێ‬ uchayjun runapaq

2
FKLNNXVDODPDQFKD\SDTWDNDVWLJDQDQ‫ێ‬ 1੅Kriyiq masiykuna, Amitunchik

paqqami kusala allin. 7੅Chaqa maydiya Jesucristo maydiya shamutinqami


Amitunchik Jesucristo syilumanta paywanna kashunllapa. 3LUXQLVKD\NL‫ێ‬
kusala pudirniyjun angelninkunawan llapa: 2-3੅Mayqankuna Amitunchik
shamutinqa, Taytanchik Dyusqa Jesucristo shamunanpaq diya
TDPNXQDNDQDQW\LPSXTLVFKDNDTNXQD‫ێ‬ ƚKDPXVKDQDQLVKXQDWLQOODSDTD, amami
taqa, NXVDODWDDOLJUL\DFKLUSXOODNXVKXQ‫ێ‬ kriyir ingañakankillapachu. Chaynulla
qallapa, nuqakunata yupayllana. 6DQWX,VSLULWXULNDSDNX\QL\SLULNDFKL‫ێ‬
8੅Chaymi chaynu shamurqa, Dyusta masha nir, manaqa Dyus willamasha nir
mana kwintachaqkunata, chaynulla willashutinllapapis, DPDPLNUL\LQNL‫ێ‬
Amitunchik Jesucristupa shumaq llapachu. Imanupiqa nishuyanqallapa:
rimayninpi mana kriyiqkunataqa kusala ´੅¶-HVXFULVWXTDND\SLQD·QLUNDUWDSL
manchaypaq nina ratakuqwan Pablo iskribimashallapa, chaymi chay
kastiganqa. 9੅Chaynuqami paykunataqa QLVKDQTDNXPSOLND\DQQDµQLVKXWLQOODSD‫ێ‬
tukuy tyimpupaqna kastigar pis ama kriyinkillapachu. Chaqa
chinqachinqa. Chaymi Amitunchik Jesucristo shamunan diyaqami
Jesucristuqa naypanmanta kusala ƚKDPX\DQTDND\NXQDSDVDWLQUDT:
karumaymanna itakunqa. Chayraykumi Puntataqami achka runakuna, Dyuspi
kusala shumaq mantakunanmanqa PDQDNUL\LUDVKZDQƚKLTQLQTDOODSD.
manana yaykuyta puytinqallapanachu. Chaymantami shamuyanqa chay
10੅Chaynu Jesucristo shamutinmi tukuy dyablumanta kaq runa, NXVDWDXFKDNX‫ێ‬
kriyir, paypa kaqninkunaqa, kusala chikuq kashanrayku tukuy tyimpupaqna
allinmi kanki nir ima alabanqallapa. kastigakaqqa. 4੅Kay runaqami, Tayta
&KD\QXOODPLTDPNXQDSLVSD\SDNDTQLQ‫ێ‬ Dyuspaqa kuntran. Chaymi runakuna
kunana kankillapa shumaq rimayninta riqchaq imakunata dyusniy nir kriyir
\DƚKDFKLVKXWL\OODSDNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ adurashanllapakunapapis kuntran.
rayku. Chaymi paylatana adurananllapata
11੅Chayraykumi Taytanchik Dyusman munanqa. Chaynullami ashwanpis
qamkunapaq imuraspis mañakunillapa. Dyusta adurananllapa wasipimapis
Chaynullami mañakunillapapis pay chaypi pay kanqa chiqap Dyusnu tukur.
akrashushanllaparayku, maydiyapis 5੅ Manachu yarpunkillapa qamkunapa
¿
kusala shumaqta rikashunanllapapaq. pullaykillapa kar chaykunapaq
Chayna qamkunaqa, pudirninwan willashushayllapataqa? 6੅Chaymi
yanapashutinllapa pay munashannullata NDQDQTDTDPNXQDTD\DƚKDQNLOODSDQD
allinkunalatana ruranaykillapapaq. LPDPLSD\WDDUND\DQDPDGDVULNDULPX‫ێ‬
461 27HVDORQLFHQVHV੄2੄3

nanpaq nirmapis. 7੅Piru chay kusata killaparayku. 14੅&KD\QXZDVKDNDQD\NL‫ێ‬


XFKDNXFKLNXTUXQDPDQDUDTVKDPX\D‫ێ‬ llapapaqmi nuqakuna Dyuspa shumaq
tinmapis, dyablu munashan mana ULPD\QLQWDTD\DƚKDFKLVKXUD\OODSD.
DOOLQNXQDWDPLUXQDNXQDTDUXUD\DQ‫ێ‬ Chayna Amitunchik Jesucristuwan kusa
llapana. Chay kusata uchakuchikuq shumaq luryanpina tukuy tyimpu
runa manaraq shamuyta puytinraqchu, kawsanaykillapapaq.
arkaq chay arkayatin. 8੅Arkaq chay 15੅Chayraykumi kriyiq masiykuna,

ashutinnaqami, chay uchakuchikuq pullaykillapa kar, chaynulla kartaypi


runaqa rikarimunqana. Piru chaynu iskribir willashushayllapataqa, ama
katinmapis Amitunchik Jesucristo qunqarchu kriyirlla kawsayllapa.
llipyalla pudirninwan shamurqa, 16੅Amitunchik Jesucristumi paylla,

rimayninlawan limpu binsir, tukuy chaynulla Taytanchik Dyuspis llakipar


tyimpu qischakananpaqna itakunqa. tukuy tyimpupaq kunsulamanchikllapa,
9੅Piru manaraq Jesucristo chaynu PD\GL\DTDNXVDVKXPDTWDQDNDZVDQD‫ێ‬
ruratinmi, QD\SDTWDTDFKD\XFKDNXFKL‫ێ‬ llapapaq. 17੅&KD\PLWXNX\VKXQTX\NL‫ێ‬
kuqtaqa Satanás yanapatin, kusala llapapi animachir yanapashutinllapa,
pudirniyjun shamunqa. Chaymi allinlatana rurankillapa, ULPDQNLOODSD‫ێ‬
UXQDNXQDPDQDUXUD\WDSX\WLVKDQ‫ێ‬ mapis.
kunata, riqchaq milagrukunata rurar
ingañakunqa. 10੅Chaynullami kusala Nuqakunapaq mañakuyllapa

3
riqchaq mana allinkunata rurar 1੅Kriyiq masiykuna, kananqami
ingañanqa, chiqap kaqlapi mana rugashaykillapa nuqakunapaq
kriyishanrayku tukuy tyimpupaqna mañakunaykillapapaq, imanutaq
kastigakananpaq kaqkunataqa. Chaqa TDPNXQDWD\DƚKDFKLVKXWL\OODSDNXVDOD
paykunaqari Dyus imanu washananpaq shumaqta intrakaraykillapa, chaynulla
QLVKDQWDPDQDLQWUDND\WDPXQDVKD‫ێ‬ Amitunchik Jesucristupa shumaq
llapachu. 11੅Chayraykumi Taytanchik ULPD\QLQTD\DƚKDFKLNXWL\OODSDWXNX\
Dyusqa paykunataqa dijasha ingañakar intirunta shikwakananpaq. 2੅&KD\QX‫ێ‬
FKD\OOXOODNDTNXQDODSLQDNUL\LQDQOODSD‫ێ‬ llami mañakuyllapapis chay mana
paq. 12੅Chaymi paykunaqa tukuy allinta ruraq saqra runakunamanta
tyimpupaqna kastigakanqallapa. Chaqa washakanayllapapaq. Chaqa manamiri
Dyus nishankunapi mana kriyinar, tukuychu kriyinllapa Jesucristupiqa.
chaynulla allinkunata mana ruranarmi, 3੅Piru qamkunata-shuypaqami

ukman mana allinkunata rurar nishanlata ruraq, Amitunchik Jesucristo


kawsashallapa. \DQDSDVKXQTDOODSDNUL\LVKD\NLOODSDQX‫ێ‬
lla kawsanaykillapapaq. Chaynullami
Washakananpaq kaqkunaqami
tukuy mana allinkunamantapis
akrakashallapana
washashunqallapa. 4੅&KD\PL$PLWXQ‫ێ‬
13੅Piru qamkunata-VKX\SDTD7D\WDQ‫ێ‬ FKLN-HVXFULVWXSLNXVDODWDNXQI\DNDQL‫ێ‬
chik Dyus munar akrashushallapa katin, llapa, FKD\\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDQXOOD
maydiyapis payta payji ninillapa. Chaqa kawsayankillapa, chaynulla maydiyapis
Tayta Dyusmi Santu Ispiritunrayku kawsayankillapa kanqa nir. 5੅$PLWXQ‫ێ‬
unaymanta-SDFKDDNUDUVKXPDTFKDVKX‫ێ‬ chik Jesucristumi yanapashunqallapa,
shallapana washakanaykillapapaq, ukkunata llakipanaykillapapaq,
FKLTDSWD'\XVQLVKDQNXQDSLNUL\LVKD\‫ێ‬ imanutaq Tayta Dyus llakipashuranllapa
27HVDORQLFHQVHV੄3 462

chaynulla. &KD\QXOODPL\DQDSDVKXQTD‫ێ‬ kawsanllapa nir. 12੅Chaymi chay mana


llapapis imanutaq Jesucristo qischakar trabajanaqkunataqa Amitunchik
shachinakushannulla qamkunapis -HVXFULVWXSDVKXWLQSLZLOODUDQLPDFKLQL‫ێ‬
shachinakunaykillapapaq. llapa, DPDQDXNNXQDWDTLOODNDFKLUQD‫ێ‬
chu, trabajar imalantaqa tarikur kusa
Kaynumi trabajashunllapa shumaqta kawsananllapapaq nir.
6੅Kriyiq masiykuna, Amitunchik 13੅Piru qamkuna-shuypaqa kriyiq

Jesucristupa shutinpimi nishaykillapa: masiykuna, mana shaykuq allinkunalata


Mayqan kriyiq masikillapa mana rurar kawsayllapa. 14੅Nataq mayqanpis
imatapis ruranar, chaynulla nuqakuna kay kartapi nishushayllapata mana
\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDWDPDQD kasutinqa, qamkunamanta chiqanchar,
kasutinqa, SD\NXQDPDQWDTDFKLTDQFKD‫ێ‬ DPDQDSD\NXQDZDQTDWDQWDND\OODSDQD‫ێ‬
kayllapa. 7੅Chaymi qamkunapis chu. Chaynami paykunaqa mana allinta
QXTDNXQD\XSD\OODUXUDUNDZVDQNLPDQ‫ێ‬ rurashanpaq yarpur, SLQTDNXUOODNLQDQ‫ێ‬
llapa. &KDTDTDPNXQDPL\DƚKDQNLOODSD llapapaq. 15੅3LUXDPDPLƚKLTQLQNLOODSD‫ێ‬
imanumi nuqakunaqa mana qilla chu. Ashwanmi kriyiq masikillapa
karchu, ashwan kusalata trabajarayllapa kashanrayku allita willar intrachiyllapa.
nir. 8੅Chaynulla, manami mayqanpa
mikunantapis yanqallaqa mikushachu Pablumi tukukananta saludakun
kanillapa. Ashwanmi, unaq katin, tuta 16੅Kusala shumaqta kawsachikuq
katinmapis kusalata trabajarayllapa, Amitunchikmi ima katinpis waran
DPDPD\TDQQLNLOODSDWDSLVLPDPLQLVWL‫ێ‬ ZDUDQNXVDVKXPDTWDNDZVDFKLVKXQTD‫ێ‬
VKD\OODSDSDTTLOODNDFKLVKXQD\OODSDSDT‫ێ‬ llapa. Chaymi Amitunchikqa imuraspis
chu. 9੅Piru chiqaptaqami nuqakunaqa qamkunallawanna kanqa.
dirichuyjun karayllapa, mañashutiyllapa 17 ੅Nuqa Pablo, XNWDZLOODWL\LVNULEL‫ێ‬

yanapamanaykillapapaqqa. Ashwanmi sha katinmapis, qamkuna allita


kusalata trabajar rikachishurayllapa, intrakanaykillapapaqqa kay karta
qamkunapis nuqakuna yupaylla tukukanantaqa nuqalla iskribimuni.
kawsanaykillapapaq. 10੅Chaymi Chaynumi allinla kankillapa nir
TDPNXQDZDQNDUTDND\QXQLVKXUD\‫ێ‬ yarpur, tukuy kartaykunata iskribir,
llapa: “Mayqan mana trabajanaqqa, ɹrmar ima kaƚhamuni. 18੅Chaymi
ama mikunqapischu” nir. 11੅Piru Amitunchik Jesucristuman
\DƚKDVKDPLNDQLOODSDTDPNXQDPDQWD mañakuni, llakipar tukuy imapi
wakinnikillapaqashi mana trabajarchu, yanapashunanllapapaq.
ashwan maymanpis yakapakarla ima Chaynumi kanqa.
1 Timoteo
3DEOXPLSXQWDNDTNDUWDQWDNDƚKDQ7LPRWHXPDQ
Timoteuqa musu kashanmanta-pachami apustul Pabluwan puriran Amitunchik
-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXU. Chaymantami Pabluqa Éfeso
pwiblupi Timoteuta dijaran, NUL\LTPDVLQNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDT. Chaynu imanu
SD\NXQDWD\DƚKDFKLQDQSDTQLU\DƚKDQDQSDT, Pabluqa kay kartata payman
NDƚKDUDQ. Chaymi kananpis kay kartata liyir intrakanchikllapa imanumi Tayta Dyus
munashannulla kawsanallapapaq nirmapis. Timoteupaq masta intrakanarqa
liyishun Hechos 16.1-3; 17.14-15; 18.5; 19.22; 20.4; Filipenses 2.19-22;
2 Timoteo 1.5; 3.15; Hebreos 13.23.

rugashuni chayllapi kidar, chay wakin


Pablumi saludakun UXQDNXQDPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXT‫ێ‬

1
1-2੅Kusala munashay Timoteo, nuqa kunata nanaq nanaq willatki, amana
Pablo Amitunchik Jesucristupa FKD\QX\DƚKDFKLNXQDQOODSDSDT.
apustulninmi kay kartata iskribishuni. 4੅Chaynullami willankipis amana

Chaqa chaynu apustul kanaypaqqami yanqalla mana sirbiq kwintukunata


washamaqninchik Tayta Dyus Wamran \DƚKDFKLNXU, chaynulla chay unay
Jesucristuwan akramaran. Chaqa rukunchikllapakunaqa ima
:DPUDQSLPLNXVDODWDNXQI\DNDQFKLN‫ێ‬ D\OOXPDQWDPLNDUDQQLU\DƚKDFKLNXU
llapa washamaqninchikllapa nir. kawsananllapapaqqa. Chaqa chaynu
&KD\PLDVKZDQ-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKL‫ێ‬ \DƚKDFKLNX\DVKDQOODSDTDLPDQXPL
kutiy kriyishaykirayku, qamqa chiqap Taytanchik Dyusqa munamanchik nir
wamray kanki. &KD\UD\NXPL7D\WDQ‫ێ‬ intrakar, allita kriyinapaqqa mana
chik Dyusta, chaynulla Amitunchik yanapamanchikllapachu. Ashwanmi
Jesucristutapis, mañakuni kusata FKD\TDVLUELQXNQLQFKLNZDQXNQLQFKLN‫ێ‬
llakipar tukuy imapi yanapashutin wan willanachimanallapalapaq.
kusala shumaqta kawsanaykipaq nir. 5੅&KD\QXTDPLQLVKXQL\DƚKDFKLNXQD\‫ێ‬

kipaq allita Dyusninchikpi kriyir, mana


Pablumi riman mana allinta ima mana allinta rurar imachu kusa
\DƚKDFKLNXTNXQDSDT DOOLQOD\DUSX\QL\MXQLPDNDUXNQLQFKLN‫ێ‬
3੅Kriyiq masiy Timoteo, unaymi nuqa llapa ukninchikllapa llakipanakurna
Macedonia lugarman rinaypaqna karqa, kawsanallapapaq. 6੅Piru wakinkunaqami
Éfeso pwiblupi kidanaykipaq rugashutiy FKD\QXXNQLQOODSDXNQLQOODSDOODNLSDQD‫ێ‬
kidarayki. Chaynulla kananpis qashan kur ima kawsananmantaqa limpu

463
17LPRWHR੄1 464

pantar chiqanchakashallapa. Chaymi payqami, nuqaqashi allita kriyini nir


DVKZDQ\DQTDOODPDQDVLUELTLPDNXQD‫ێ‬ \DƚKDUNXVDODWDMZLUVD\WDTXULPD
lapaqna paynin paynin willanakur ima yanapamasha imuraspis paylapaqna
kawsanllapa. 7੅Chaqa paykunaqami \DƚKDFKLNXQD\SDT. 13੅Piru allita
Moisés mantakushankunapaq kusata yarpushunllapa, imanutaq Tayta Dyusqa
intrakaq, NXVDWD\DƚKDU\DƚKDFKLNXT kusala llakipakuq nir. Chaqa imanutaq
yupay tukunllapa. Chaynullami kusala nuqamaqa unayqa Jesucristupa kuntran
chiqapta rimaq yupay tukunllapa, kusala mana allinta rimar, paypi
michka paykunalla chay rimayashanpaq kriyiqkunata mana allinta ruranaypaq
imatami niyani nir mana intrakaq ikinpi purir kusalata jurapaq ima kani.
karmapis. Chaqa chay tyimpuqami Jesucristupi
8੅$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX'\XV mana kriyiq kashayrayku mana
nitin, Moisés mantakushankunaqami \DƚKDUD\FKXLPDWDPLUXUD\DQL
pay nishannulla allita kumplishaqa nirmapis. 14੅Piru chaynu pantar ima
kusala allin. 9੅&KD\PLDOOLWD\DUSXVKXQ‫ێ‬ NXVDODPDQDDOOLQWDUXUDVKDNDWL\PD‫ێ‬
llapa: Mantakuykunaqa manami pismi, Amitunchik Jesucristo kusala
allinkunalata rurar kawsaqkunata ukmanta llakipamaran. Chaynami
kastigananpaqchu. Ashwanmi tukuyla FKD\QXOODNLSDPDUTDNXVDODWD\DQDSD‫ێ‬
FKD\PDQDDOOLQWDUXUDTNXQDWDNDVWLJD‫ێ‬ maran allita paylapina kriyir, paypaq,
nanpaq. Chaymi mayqanpis llallin mana chaynulla ukniykunapaq llakir ima
allinta ruraqta, mana kasukuqkunata, maydiyapis kawsanaypaq.
uchakuqkunata, Dyusta mana 15੅Chaymi allita intrakar kriyiyllapa.

kasuqkunata ima kastigananpaq. Chaqa kay nishuyanillapa chayqami


Chaynullami kastiganpis taytanta, chiqap, manami llulla imachu. Chaymi
mamanta wanuchiqkunata, chaynulla nishaykillapa: Jesucristumi kay
tukuyla wanuchikuqkunata ima. SDFKDPDQVKDPXUDQXFKDQFKLNOODSD‫ێ‬
10-11੅Chaynullapis chay mantakuykunaqa rayku tukuy tyimpu wanunallapapaqna
kastigan chay masayjunkuna ukwan ND\DVKDQFKLNPDQWDWXNX\WDZDVKDPD‫ێ‬
ukwan punuqkunata, mana masayjun nallapapaq. Piru wakinkunamantaqami,
kaqkunapis pakaplla punuqkunata, QXTDNXVDODXFKD\MXQTDNDUD\'\XVQLQ‫ێ‬
ullqupura punuqkunata, mayqanpis chikpa naypanpiqa. 16੅Nataq Taytanchik
warmita, UXQDWDVXZDNXUUDQWLNXT‫ێ‬ Dyusqami kusala ukman llakipakuq kar,
kunata, llullakuqkunata, allinlatana mana qunqamar imachu llakipar
ULPDQDQSDTMXUDUTDVKDQOOXOODNXT‫ێ‬ washamasha. &KD\QXOODNLSDPDVKDQ‫ێ‬
kunata ima. Chaymi ashwan allita wanqami allita intrachimanchikllapa
intrakashaqa, NXVDODVKXPDT7D\WDQ‫ێ‬ LPDQXWDTNXVDODXFKD\MXQNDVKDOODSD‫ێ‬
chik Dyus, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKL‫ێ‬ mapis llakipamanchikllapa nir. Chaymi
kunaypaq nimashanmanta, ukman DVKZDQWXNX\ODDOOLWDLQWUDNDU-HVXFULV‫ێ‬
PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDWDLPDPL tulapina kriyir, pay munashannulana
chay mantakuykunaqa kastiganqa. kawsashunllapa, SD\ZDQWXNX\W\LPSX‫ێ‬
paqna kawsanallapapaq. 17੅&KD\UD\‫ێ‬
Pablumi Jesucristuta payji nin kumi, Taytanchik Dyustaqa tukuy
yanapashanpaq tyimpulana alabashunllapa: “Payqami
12੅Chaymi kananqa Amitunchik kusala allin, kusala puytiq” nir. Chaqa
Jesucristuta kusalata payji nini. Chaqa payqami tukuy tyimpupaq mantakun,
465 17LPRWHR੄1੄2

mana wanunlamapischu, chaynulla kur imachu. 3੅Chaynu tukuypaq Tayta


PDQDPLPD\TDQODSLVSD\WDTDULNDVKDOD‫ێ‬ Dyusman mañakushanchikqami kusala
mapischu. &KDTDSD\ODPL'\XVQLQFKLN‫ێ‬ shumaq kar, DOLJUL\DFKLQZDVKDPDTQLQ‫ێ‬
llapaqa. ¡Chaynumi kanqa! chik Tayta Dyustaqa. 4੅Payqami kusalata
18੅Kusala munashay wamray Timoteo, munayan tukuyla washakar, chiqap
tukuy imata ruranaykipaq kanan kaqpaq allita intrakananllapata. 5੅Chaqa,
willashuyani chaytaqami allita uklami kan Dyusninchikllapaqa.
kriyishaykinulla, kusa allinlata yarpur Chaynulla uklami kan Dyusninchikwan
ima karanlata ruranki. &KDTD'\XVQLQ‫ێ‬ pullachamaqninchikllapa runapis.
chikmi unaylla paypa kaqninkunata Paymi Amitunchik Jesucristo. 6੅Payllami
intrachitin qampaq kaynu niq: ´4DPTD‫ێ‬ tukuylata washamanallapapaqqa
shi Dyusninchiklata sirbiyanki kanqa” wanuranmapis. Chaynu wanutinmi
nir. Chaymi kananqa Amitunchik 7D\WD'\XVTDDOOLWDLQWUDFKLPDUDQFKLN‫ێ‬
nishannu rurar shachinakurqami, kusala llapa imanumi payqa kusalata munar
allin suldadunna kayanki kanqa. tukuylata washamanayanchikllapa nir.
19-20੅Chaynu Dyusninchikpa kusa allinla 7੅Chaymi nuqamataqa Tayta Dyusqa

suldadun kashaykiraykumi mana DNUDUNDƚKDPDUDQ-HVXFULVWXSDDSXVWXO‫ێ‬


mayqanpis qampaqqa mana allinta nin kar, rir mana Israel runakunata
rimanqallapamapischu. Chaqa \DƚKDFKLWL\NUL\LUFKD\FKLTDSNDTWD
wakinkunamaqami Dyusninchik riqsinanllapapaq. Chaymi tukuy kay
nishanta mana kwintacharnachu, willashushayllapaqa chiqap, manami
ashwan chiqanchakashallapa llulla imachu.
paymantaqa. Chaynullami chay 8੅Chaymi kusalata munani amana

ukninchikkuna Himeneuwan, mayqanpis imapaq paynin paynin


Alejandrupis tukushallapa. Chaymi willanakur, piñachinakur imanachu,
paykunataqa kriyiqkunamanta ashwan maylawpipis kusala shumaq
chiqanchar, Satanaspa makinpina makinllapata unaqman alsar, 7D\WDQ‫ێ‬
dijasha kani, kusalata qischakar ima chik Dyusman mañakunanllapata.
kwintata qukar, amana Dyusninchikpa 9੅Chaynullami munani warmikunapis

kuntranta rimananllapapaqnachu. allita tantyakar mudakunanllapata.


Chaqa manami munanichu
Dyusninchikmanqami kaynu warmikunaqa kusalata lusinanpaq
mañakuypaq sunsunu mudakunanta, kusala ukmanta

2
1੅Piru kanan-shuypaqami kusalata ñaqsakunanta, chaynulla kusala
UXJDVKD\NLOODSDWXNX\VKXQTXQ‫ێ‬ ƚKDQL\MXQXUXPDQWD, platamanta
chikwan ima ministishanchikpaq, rurakashakunata, chaynulla kusala
ukninchikkunapaq ima payji nir Tayta ƚKDQL\MXQUDƚKSDWD\DNDNXQDQOODSDPD‫ێ‬
Dyusman tukuypaq mañakunallapapaq. tapis. 10੅Ashwan chaynu kusalata
2੅&KD\QXOODPLPDxDNX\SDTSLVJXE\LUQX‫ێ‬ mudakur ima lusinanmantaqa, Tayta
kunapaq, tukuyla chay karguyjun Dyuspi kriyishanrayku kusala shumaqta
kaqkunapaqpis, VKXPDTWDPDQWDNXQDQ‫ێ‬ ima kawsar wakinkunata rikachinman.
llapapaq. &KD\QXTDPLQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ Chaynuqami wakinkunapa naypanpiqa
pis kusala shumaqta Dyusninchikta kusa llipyala mudakusha yupayna
kasur pay munashannulana ima kayanqa. 11੅&KD\QXOODPL'\XVQLQFKLN‫ێ‬
kawsanallapapaq, DPDLPDSDT\DUSXSD‫ێ‬ SDTPD\TDQSLV\DƚKDFKLNXWLQTD,
17LPRWHR੄2੄3 466

warmikunaqa ama parlar imachu, PDWDSLV\DƚKDFKLQTDNXVDODNDVXNXT,


uyarala ima uyakunmanllapa. 12੅Chaqa rispitakuq ima kananpaq. 5੅Chaqa uk
nuqapaqqami mana allinchu warmikuna runa wasinpi kaq ayllunkunata mana
UXQDNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDT, chaynulla VKXPDTWDULND\WD\DƚKDTTD, ¿imanunari
mantananpaqmapis. Chaymi ashwan '\XVSLNUL\LTNXQDPDWDTD\DƚKDFKLQTD
LPDNDWLQSLVX\DUDODNDUX\DNXQPDQ‫ێ‬ shumaqta kawsananpaqqa? 6੅&KD\UD\‫ێ‬
llapa. 13੅&KDTDDOOLWD\DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬ kumi kriyiqkunapa rikaqninqa, amami
llapanu Dyusqami puntataqa Adanta Dyuspi chayraq kriyiq runachu kanqa.
ruraran. Chaymantaraqmi Evataqa Chaqa, imanupiqa Dyuspi chayraq
ruraran. 14੅Chaynulla chay dyabluqa kriyiqta numratinllapamaqa ashwan
manami Adantachu ingañaran. kusana kani ima nir kusala mana
Ashwanmi warmita ingañatin, XFKDNX‫ێ‬ allinpimana rikarinman, imanutaq
ranmapis. 15੅Chayraykumi mayqan unaymaqa dyabluqa, Dyusninchikpa
warmipis, Jesucristupi maydiyapis QD\SDQSLNXVDQDND\WDPXQDUXFKDNX‫ێ‬
kriyirlla kawsar, ukkunata llakipar, ran chaynu. 7੅Chaqa kriyiqkunapa
allinlata rurar, tukuy imapi tantyakar rikaqnin runaqami, PDQDNUL\LTNXQD‫ێ‬
kawsarmi washakanqallapa, kusalata paqpis kusala rispitakasha kanqa.
qischakar wamrakunanpaq Tayta Dyus &KD\QXNDUTDPLWXNX\SDQD\SDQSLPD‫ێ‬
nisha katinmapis. pis mana pinqaypaqtaqa tukunqanachu.
Chaynulla manami imalapipis dyablu
Kriyiqkunapi karguyjunkunaqami munashannuqa rurayanqalamanapischu.
Dyuspi allita kriyiqkuna kanqa
Imanumi kanqa kriyiqkunata
3
1੅Chiqaptami nishaykillapa:
yanapar sirbiqkunaqa
Mayqanpis kriyiqkunapa rikaqnin
kayta munaqqami, kusala allinta 8੅Chaynullami chay kriyiqkunata
rurayta yarpuyan. 2੅Chaymi chay yanapar sirbiqkunapis kaynu kanqa:
kriyiqkunapa rikaqninkunaqa tukuywan Kusala rispitakasha runa, LPDQLVKDQWD‫ێ‬
kusala allin runa kanqa. Chaynu pis ruraq, PDQDPDƚKDTLPDFKX.
katinmi mana mayqanpis paypaqqa ima Chaynulla amami kusalata qillayta
mana allintapis rimayanqallapachu. imanullapis ganayta yarpuqchu
Chayraykumi payqa uk warmipa kanqallapa. 9੅Ashwanmi, kusa allinla
runanla, tukuy imata munananmantapis yarpuyniyjun kashanrayku, Jesucristupi
tantyakaq, imata rurananpaqpis uk kuti, kriyirlla ima Taytanchik Dyus
manaqa ishkay kuti yarpuq kanqa. munashanlata ruraqkuna imana kanqa.
Chaynullami kanqapis ama sunsunulla 10੅Piru chaynu kriyiqkunata yanapar

puriq runa, mayqantapis wasinpi sirbinanpaq kaqkunataqami, puntataqa


samachiq, OLVWX\DƚKDFKLNXQDQSDTLPD. allita rikankillapa, DOOLQFKXVLUELNXQDQ‫ێ‬
3੅$PDPLPDƚKDT, FKD\QXOODPDTDQD‫ێ‬ paq, manaqachu mana nir. Chaymanta
kunanpaq willanakuq imalamapischu chaynu rikatkillapa kusala allin katinqa
kanqa. Ashwanmi kusala llakipakuq, chayraqmi akrankillapa sirbikuq
ima katinpis mana das piñakuq ima kananpaqqa.
kanqa. 3LUXDPDPLTLOOD\WDJDQDQDQOD‫ێ‬ 11੅Chaynullami kriyiqkunata yanapar

paqchu yarpunqa. 4੅Chaynullami sirbiq warmi kaqkunapis, kusala


tukuyla wasinpi kaq aylluntapis allita rispitakasha, mana ukpa washanta
ULND\WD\DƚKDQTD. &KD\PLZDPUDQNXQD‫ێ‬ rimaq, tukuy imata munananmantapis
467 17LPRWHR੄3੄4

tantyakaq, imatapis karanta ruraq ima &KD\QXOODZDQXVKDQPDQWDNDZVD‫ێ‬


kanqa. murmi
12੅Piru chay kriyiqkunata yanapar riran syiluman Taytanwanna
sirbiqkunaqami uk warmipa runanla kananpaq.
kanqa. Chaynulla wamrankunata,
wasinpi tukuyla kaqkunatapis allita 0DQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDPL
ULND\WD\DƚKDTLPD. 13੅Chaqa rikarimunqallapa

4
kriyiqkunata yanapar sirbiqkuna kusa 1੅Piru Dyuspa Santu Ispiritunmi allipla
allinlata rurarqami kusala rispitakasha intrakaypaqta nimanchikllapa: Jwisyu
imana kanqa. Chaynu karmi mana GL\DƚKDPXQDQSDTVKLSFKDQDNDWLQTDVKL,
imapaq yarpur imamapischu kusala wakinkunaqa manana kwintachanqanachu
masta animakur ima parlakunqa Jesucristupi kriyishantaqa. Chayshi ashwan
Jesucristupi kriyishanpaqqa. chay dyablumanta kaq mana allin
\DƚKDNX\NXQDWDQD\DƚKDNX\WDPXQDQTD‫ێ‬
Kananqami chiqap kaqpaq allita
llapa. 2੅&KD\QXOODFKD\NXVDODWD\DƚKDT
intrakanchikna
WXNXUOOXOODNXU\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDWDPL
14੅Kriyiq masiy, kay diyakunami kasunqallapa. Piru chay mana allinta
watukushuyta yarpusha kani. Piru kay \DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTDPLLPXUDVODSLV
kartatami iskribishuni, 15੅imanupi tardar FKD\QXOODWD\DƚKDFKLNXQPDQDSLQTDNXU
PDQDGDVƚKDPXWL\TD, intrakanaykipaq imamapischu. Chaqa chay runakunapa
imanumi Dyuspi kriyiqkunaqa yarpuyninqami kusala mana allinta
shumaqta kawsanchikllapa nir. Chaqa UXUDQDQSDTƚKXSDNXVKD\XSD\-ari.
tukuyla kriyiqkunaqami chiqap kawsaq 3੅&KD\QXOODPLFKD\UXQDNXQDTD\DƚKDFKL‫ێ‬

Dyusninchikpa kaqninkuna kar, uk kunllapapis ama mayqanpis masayjun


simintu allita shasha yupay paypaq kananllapapaq. Chaynulla Tayta Dyus
chay chiqap kaqlata maydiyapis rurashan wakin mikuykunata ama
intrachikunapaqna kanchikllapa. mikunanllapapaq ima. Piru, QXTDQFKLN‫ێ‬
16੅Chaqa chiqaptaqami unayqa Tayta kuna allita kriyir chay chiqap kaqta
'\XVZDVKDPDQDOODSDSDTDUQLPDVKDQ‫ێ‬ riqsiqkunaqa, Tayta Dyusta payji nir imaqa
FKLNOODSDWDTDPDQDLQWUDNDUDQFKLNOODSD‫ێ‬ tukuyta mikuyta puytinchikllapa. 4੅Chaqa
chu. 3LUXNDQDQTDPLNUL\LVKDQFKLNOODSD‫ێ‬ 7D\WDQFKLN'\XVWXNX\LPDWDUXUDVKDQ‫ێ‬
UD\NXULNDVKD\XSD\QDDOOLWDLQWUDNDQ‫ێ‬ qami, kusala allin. Chaynu katinmi tukuy
chikllapa. imata rurashantaqa, manami niyta
Chaqa Jesucristumi kay pachaman puytinchikchu kayqami mana allinchu
shamur uk runa kwirpuyjunpaq nirqa. Ashwanmi tukuy mikuypaq kaqtaqa,
tikrakaran. Taytanchik Dyusta payji nir ima mikuypaq.
Wanuchitinllapapis Dyuspa Santu 5੅Chaqa Tayta Dyus mikunapaq allin

Ispiritun yanapatin qashan nishannulla, mañakur ima mikushamaqa,


kawsamur intrachikuran, kusa shumaqchakashana kanqa.
payqa kusala puytiq nir.
Tukuyla angelkunami imakunata -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXTTDPL
ruratinpis rikaran. kaynu kanqa
Kriyiqkuna tukuy intirupi parlakutin, 6੅Kriyiq masiy Timoteo, nuqa

kusa achka runakuna paypi \DƚKDFKLVKXVKD\QXNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬


kriyiranllapa. NXQDWDDOOLWD\DƚKDFKLUTDPLNXVDDOOLQOD
17LPRWHR੄4੄5 468

Jesucristupa sirbiqninna kayanki kanqa. intrachinki paykunapis qam yupayllana


Chaymi ashwan qamqa Jesucristupaq kananllapapaq. 13੅Chaynulla, nuqa
PDV\DƚKDNXU, PD\GL\DSLVNUL\LVKD\NL‫ێ‬ PDQDUDTZDWXNXVKXTOODSDƚKDPX\DWL\‫ێ‬
nulla kawsarqa, imanutaq allita qami, tukuypa naypanpi Dyusninchik
mikurmaqa imatapis rurayta puytinchik nishankunata liyir, NUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
FKD\QXQD\DƚKDFKLNX\DQNLNDQTD. NXQDWD\DƚKDFKLULPDDQLPDFKLVNLQNL.
7੅Piru amami kasunkichu chay mana 14੅Chaymi ashwan kriyiqkunapa

DOOLQNZLQWXNXQDWD\DƚKDFKLNX\DVKDQ‫ێ‬ rikaqninkuna makinta umaykiman


llapataqa. Ashwanmi imanutaq uk ƚKXUDUPDxDNXVKDQSL\DUSXUPL
pukllaqmaqa chay pukllayashanlapaq karanlata ruranki. Chaqa paykuna
kusalata yarpur shachinakun, chaynumi chaynu mañakuyatinmi ukninllapata
qampis Jesucristulapaq yarpur Tayta Dyus intrachitin qampaq kaynu
shachinakunki. 8੅&KDTDDOOLWD\DUSXVKD‫ێ‬ niran: “Qamqashi Amitunchikpaq
qami chay pukllayanchik ima chayqami NDUDQODWD\DƚKDFKLNX\DQNLNDQTDµQLU.
NZLUSXQFKLNSLTDDVKOLODWD\DQDSDPDQ‫ێ‬ 15੅Chayraykumi, tukuyla kay

chik. Piru Jesucristupi kriyirlla pay nishushaytaqa karanlata ruray ama


munashannu kawsashanchikmi kusala qunqar imachu. Chaynu ruratkiqami,
mas allinqa. Chaqa paymi arnimanchik ZDUDQZDUDQTDNXVDODPDVWD'\XVQLQ‫ێ‬
kay tyimpukuna, chaynulla maydiyapis chikpi intrakaqtana rikashunqallapa.
NXVDODVKXPDTWDQDSD\ZDQNDZVDQD‫ێ‬ 16੅Chaynulla qampaq allita yarpur

llapapaq nir. 9੅&KD\PLDOOLWDLQWUDND\‫ێ‬ amami pantar imachu kusa karanlata


llapa. Chaqa kay nishushayqami kusala \DƚKDFKLNXQNL. &KD\QXPDQDGLVDQLPD‫ێ‬
chiqap. &KD\PLDVKZDQWXNX\ODNUL\LQD‫ێ‬ NXULPDDOOLWDLQWUDNDU\DƚKDFKLNXU‫ێ‬
llapapaq kusala allin. 10੅Chayraykumi qami, PDQDTDPZDVKDNDQD\NLODSDT‫ێ‬
nuqakunamaqa imanutaq mayqanpis chu chaynuqa rurayanki. Ashwanmi
trabajarmaqa kusalata qischakan, tukuyla chay uyakushuqkunapis
chaynumi nuqakunapis Taytanchik Dyus washakanqallapa.
PXQDVKDQQXODUXUDUNXVDODWDVKDFKLQD‫ێ‬
kunillapa. Chaqa payqami chiqap Imanumi intrachishun kriyiq
kawsaq Dyus kar, tukuyla paypi masinchikkunataqa

5
kriyiqkunataqa washamashunllapa. 1-2੅Kriyiqmasinchikkuna, runa manaqa
11੅Tukuy kay nishushaytami kusa warmi ruku kaqkuna ima mana allinta
VKXPDTODWD\DƚKDFKLNXQNL, allita WXNXVKDNDWLQSLVDPDPLVXQVXQXDQ\DTQX‫ێ‬
intrakananllapapaq. 12੅$PDPLGLMDNDQNL‫ێ‬ llaqa willankichu. Ashwanmi taytaykita,
chu, qam musullaraq kashaykirayku mamaykita yupaylla kusa shumaqlata
PDQDNZLQWDFKDUGLVSULV\DVKXQDQOODSD‫ێ‬ willar intrachinki. Chaynullami chay kriyiq
taqa. $VKZDQPLFKD\NUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ masinchikkuna musu kaqta, shipash
kunataqa tukuy imakunapi allita kaqkunatapis taytaykimanta, PDPD\NL‫ێ‬
intrachinki, imanumi uk kriyiqqa manta uknikita yupaylla kusalata rispitar
kawsanchik nir. Chaynami ashwan chay ima shumaqlata willar intrachinki.
rimashaykiwan, VKXPDTWDNDZVDVKD\NL‫ێ‬
wan, ukkunata llakipashaykiwan, Byuda warmikunatami
[shumaqta yarpushaykiwan], imanu yanapashunllapa
kriyirlla kawsashaykiwan, chaynulla 3੅&KD\QXOODFKD\E\XGDZDUPLVLWD‫ێ‬

tukuy allinlata kawsashaykiwan ima kunata mana pininpis yanapananpaq


469 17LPRWHR੄5

katinqa, yanapay. 4੅Piru chay byuda ministishanpi yanapasha, chaynulla


warmisitapa wamrankuna, manaqa tukuy qischakaqkunata yanapasha ima.
willkankuna ima kar-shuypaqami Chaymi chaynu tukuy allin kaqlata
paykunana rikar kuytanqa Dyus rurasha kaq warmisitakunaqa kusala
munashannulla. Chaqa, imanutaq chay allin yanapakananpaqqa.
wamrakuna taksha katinmaqa 11੅Piru nishaykipis: Chay warmikuna

taytanllapa yanapar winachiran. shipashlla kayar byudana kidatinqa,


Chaymi ashwan kananqa paykunana DPDPLDSXQWDQNLFKXFKD\\DQDSDND‫ێ‬
mamitanllapataqa yanapanqa. Chaynu nanpaq kaq warmisitakunawanqa nir.
rurarqami ayllunta yanapananpaq kaqta Chaqa kwirpun munashannulla rurar
kumplir, kusala shumaq allinta rurayan qashan runakunarqami, manana
Dyusninchikpa naypanpiqa. 5੅Chaqa uk Jesucristulapinachu yarpunman.
byuda warmisita payla kashanrayku, 12੅Chaynu runawan kayta munar

mana pininpis yanapananpaq runakurqami, Jesucristuta qamlata


katinqami, 7D\WDQFKLN'\XVODSLNXQI\D‫ێ‬ VLUELVKD\NLQLUDUQLVKDQWDPDQDNXPSOL‫ێ‬
kakur unaq kar, tuta karmapis payman yannachu. Chaynu rurarqami kusa
kusalata mañakun mana shaykukuq. uchayjunna kayanqa Dyusninchikpa
6੅Piru uk byuda warmi kwirpun naypanpiqa. 13੅Chaymi ashwan chay
munashanlata rurar kawsaqqami, warmikunaqa kusala qilla ima tikrakar,
Dyusninchikpi mana kunfyakar wasin wasin ima puriq qallarinllapa.
kawsashanrayku yanqa wanusha Piru manami qillalapaqchu tikrakan,
yupayllana kawsanmapis. 7੅Chaymi ashwanmi kusala kwintastira imana
nishayki: 7XNX\ODNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬ tikrakanllapa. Chaymi kusala mana allin
kunatami kay nishushaykunata allita kaqkunaman yakapakar, mana
intrachitki rurar kawsanqallapa. Amana rimaypaq kaq imakunata rimar ima
XNNXQDXNPDQPDQDDOOLQWDULPDQDQ‫ێ‬ purinllapa. 14੅Chayraykumi nuqataqa
llapapaq. 8੅Chaqa mayqan kriyiqpis kusala allinta yarpuchiman chay
ayllunpaq, FKD\QXOODFKD\ZDVLQOOD‫ێ‬ shipashlla kaq, byuda warmikunaqa
manta kaq ayllunpaq mana yarpuqqami, qashan runakunanpaq. Chaynuqami
Jesucristupi kriyiyashanmatapis mana wamrayjun ima kar, wamrankunata
kwintachayannachu. Chaymi ashwan wasinllapi kusala shumaqta kriyakutin
chay mana kriyiqkunamanmatapis imaqa, chay kuntramaqninchikkunaqa
kusala mana allintana tukuyan. PDQDQDLPDPDQDDOOLQWDSLVQXTDQFKLN‫ێ‬
9੅Chaynulla nishaykipis: .UL\LTNXQD‫ێ‬ kunapaq rimananllapapaqchu. 15੅Chaqa
TDPL\DQDSD\DQTDFKD\E\XGDZDUPLVL‫ێ‬ kanan rikashanchikllapanumi wakin
takuna sisintamanta mas añuyjun kaq, shipashlla kayar byuda kidaqkunaqa,
apuntakashalata. Chaynulla runanlawan Jesucristumanta chiqanchakasha chay
kawsasha kaqta ima. 10੅Chaynullami Satanás munashantana rurayanllapa.
chay yanapakananpaq byuda 16੅Chaymi nishaykipis: Uk kriyiq

ZDUPLNXQDWDTDNXVDODDOOLQWDUXUDVKDQ‫ێ‬ masinchikpa ayllun byuda kidatinqa,


rayku riqsiyta puytinchik. Chaymi chay kriyiqqa paylla yanapanqa ima
ashwan paykunaqa kaynu kanqallapa: ministishanpipis. Chaynuqami,
.XVDODDOOLQWDZDPUDQNXQDWDNUL\DNX‫ێ‬ kriyiqkunaqa yanapanapaq nir imaqa
sha, PD\TDQZDVLQPDQƚKDWLQSLVNXVDOD manana yarpuyanqachu, chay byuda
allinta samachikusha, kriyiqkunata ima warmisita yanapaqniyjun kashanrayku.
17LPRWHR੄5੄6 470

Chaymi ashwan, NUL\LTNXQDTD\DQDSD‫ێ‬ kaqkunamantaqa chiqanchakarna


\DQTDFKD\PDQDSLQLQSLV\DQDSDQDQ‫ێ‬ allinlata rurar kawsanki.
paq kaq chaykunalatana. 23੅Nishaykipismi: 6KXQTX\NLPD\GL\D‫ێ‬

lapis nanaq kashanraykumi ama yakuta


Kriyiqkunaqami rikar paylataqa upyankichu. Ashwanmi
\DƚKDFKLTQLQWDNDVXQTDOODSD binupa yakitunta pitilamataqa upyay,
17੅Nishaykipis: Chay mayqanƚKL amana nanachikunaykipaq nir.
kriyiqkunata rikar allita Jesucristupaq 24੅$OOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX,

LQWUDFKLU\DƚKDFKLNXTNXQDWDTDPL, wakinkuna uchakushanllapataqami das


NXVDODWDULVSLWDULPDPDVWD\DQDSDQD‫ێ‬ rikayta puytinchikllapa. Piru wakinpa
paq kusala allin. 18੅Chaqa, Dyus nitin uchanta-shuypaqami mana das rikayta
iskribikashakunapimi nin: ´7ULOODNXQD\‫ێ‬ puytinchikllapachu, PD\GL\D'\XVQLQ‫ێ‬
killapapaq karqami, chay animalpa chik rikarichinankaman. 25੅Chaynullami,
shimintaqa ama shawankillapachu, ama chay allin ruraykunatapis wakintaqa
mikunanpaq” nirqa. Chaynullami kananlla rikanchik. Nataq
ninpis: “Uk trabajaqqami pagrakayta wakinkunata-VKX\SDTDPDQDULNDQFKLN‫ێ‬
puytin” nir. raqchu. Piru, chay mana rikaypaq
19੅Nishaykipis: Uk kriyiqkunata rikar chaykunaqa, manami tukuy tyimpupaq
\DƚKDFKLTSDTLPDPDQDDOOLQWDWXNXVKD pakapllaqa kidanqachu.
nir mayqan willashutinllapaqa, PDxD\‫ێ‬
llapa ishkay, manaqa kimsa tistiguta. Imanumi uk sirbikuqqa
Chaynu ruratkillapa mana chaynu patrunninwan kanman

6
katinqa ama kasuyllapachu chay 1੅Mayqan kriyiq masinchikkuna

rimapakuqtaqa. 20੅Piru mayqan chaynu sirbikuq kaqkunaqa, SDWUXQQLQOODSD‫ێ‬


NUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLTPDQD taqa allita rispitar kasunqallapa. &KD\QX‫ێ‬
allinta rurar uchakuyatinlla-shuypaqa, qami mayqanpis Dyusninchikpaq,
qayachimur anyaqnulla willayllapa FKD\QXOOD$PLWXQFKLNSDT\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
tukuy kriyiqkunapa naypanpi. &KD\QX‫ێ‬ chikpaqpis mana ima mana allintapis
qami wakinkunaqa manchakur amana rimayanqallapachu. 2੅Piru imanupi uk
chaynulla uchakunanpaqnachu. sirbikuqpa patrunnin, Jesucristupi kriyiq
21੅Piru kanan-shuypaqami Tayta katinmaqa kusa masta rispitar imapipis
Dyuspa, Jesucristupa, chaynulla Dyus kasunman kriyiq kashanrayku. Chaymi
tukuy akrashan kaq angelkunapa tukuy imata rurayashanmanmatapis kusala
naypalanpi nishayki: Karanta tukuy mas shumaqta ruranman. Chaqa tukuy
NUL\LTNXQDWD\DƚKDFKLQD\NLSDT. imata rurarpismi rurayan Dyusninchikpi
Kuytawkish qamqa wakinkunata mana kunfyakar, ukninpaq llakir ima.
allinta rikar, riqsinaykilamatana allinta Chayraykumi kriyiq masinchikkunata
rikatki nir. 22੅Chaynullami nishaykipis: FKD\QX\DƚKDFKLUDQLPDFKL\SD\NXQD‫ێ‬
8NUXQDWD'\XVQLQFKLNSDT\DƚKDFKL‫ێ‬ pis chaynullata rurananllapapaq.
kunaykipaq nir manaraq allita
riqsiyarqa amami makikita ananman ¿Maypimi chiqap
ƚKXUDUTDPDxDNXQNLFKX. Chaynuqami imanchikkunataqa tariyta
nishuni imanupi uchayjun katinmaqa puytinchik?
DPDTDPSLVXFKD\MXQSDTULTVLNDQD\NL‫ێ‬ 3੅3LUXPD\TDQSLVXNPDQWD\DƚKDFKL‫ێ‬

paq. Chaymi ashwan tukuy mana allin NXU$PLWXQFKLN-HVXFULVWR\DƚKDFKLNX‫ێ‬


471 17LPRWHR੄6

shanpaq chaynulla nuqanchikkunapis allinkunapina rikarir tukukanchikllapa.


SD\SLNUL\LU\DƚKDFKLNX\DVKDQFKLNOODSD‫ێ‬ Chaqa kananllami rikayanchikllapana
paq manami chaynuchu niqkunaqami, wakinkunaqa kusala imayjun ima kayta
4੅NXVDODPDQD\DƚKDT\DQTDDODEDNDT munar, Jesucristupi kriyishanmantaqa
runakunala. Chaynu karmi yanqa chiqanchakar kusala manchaypaq
imakunalapaq kusalata willanakurlla qischakaykunapina rikarishallapa.
kawsayta munanllapa. Chaymi ashwan
chaynu willanakurqa, piñachinakur, Pablumi willan Timoteuta
musyanakur, anyanakur, inbidyanakur, kriyishannulla kawsananpaq
PDQDLPDODSLPDSLVNXQI\DQDNXUODPD‫ێ‬ 11੅Piru qam-shuypaqami ukniy

pischu kawsanllapa. 5੅Chaynullami Timoteo Dyusninchikpa chiqap


maydiyapis paykunapura kusalata sirbiqnin kanki. Chayraykumi tukuy
jurapanakur ima kawsanllapa. Chaynu mana allin kaqmantaqa wakaq tukur,
tukuq runakunaqami chay allin imuraslapis allinlata rurar, '\XVQLQFKLN‫ێ‬
NDTPDQWDTDPDQDLQWUDNDTUXQDNXQD‫ێ‬ lata kasur, SD\ODSLNUL\LULPDZDNLQQLNL‫ێ‬
chu. Ashwanmi imuraspis chay kusa kunamatapis llakipay ima. Chaymi ima
PDQDDOOLQNDTODWDUXUDQDQSDT\DUSXQ‫ێ‬ katinpis ama das piñakur imachu
llapa. Chaymi ashwan Jesucristupaq shachinakunki. 12੅Chaynulla chay
\DƚKDFKLNXUPDSLVTLOOD\WDJDQDQDQOD‫ێ‬ kriyishaykinulla kusalata shachinakurmi
SDT\DƚKDFKLNXQDQOODSDPDSLV. tukuy tyimpupaq kawsanaykipaqna
[Chayraykumi paykunamantaqa yarpunki. Chaqa chaynu tukuy tyimpu
chiqanchakanki]. kawsachishunanpaqmi Tayta Dyusqa
6੅Piru imanchik kaqkunalapaq arnishusha. Chaynulla kusala achka
yarpunamantaqami ashwan Jesucristuta runakunapa naypanpimi qamqa nirayki,
NDVXUSD\PXQDVKDQQXODUXUDUNXQWLQWD‫ێ‬ Tayta Dyuslapi kusalata maydiyapis
kashallapaqami, Taytanchik Dyusqa kunfyakayanki kanqa nir. 13੅Chaymi
NXVDODWD\DQDSDUDOLJUL\DFKLPDQFKLN‫ێ‬ kananqa, Dyus tukuyta kawsachiqpa,
llapa. 7੅&KDTDDOOLWD\DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬ chaynulla Jesucristo, Poncio Pilatupa
llapanu, manami kusa imayjunchu naypanpi payqashi Dyusninchikpa
nasiranchikllapa. Chaynulla maydiya Wamran nir rimashapa naypanpi ima
ZDQXUSLVPDQDPLLPDWDSLVDSDVKXQ‫ێ‬ nishayki: 14੅7XNX\ND\ZLOODVKXVKD\‫ێ‬
llapachu. 8੅&KD\PLDVKZDQLPDQFKLNOD‫ێ‬ kunata intrakar, ama ukmanta yarpur
pis mikunapaq, FKD\QXOODPXGDNXQD‫ێ‬ imachu, karanlata ruray. Chayna, mana
SDTNDWLQTDNXVDODNXQWLQWXNDVKXQ‫ێ‬ mayqanpis qampaqqa ima mana
llapa. 9੅Piru chay kusala imayjun kayta allintapis rimananllapapaqchu. Chaymi
munaqkunaqami yanqa imapi liyakasha chay nishushaytaqa maydiya kusala
kanman yupay waran waran kusala mas VKXPDT$PLWXQFKLN-HVXFULVWRWLNUDND‫ێ‬
imayjun kayta munanllapa. Chaynu munankaman ruranki. 15੅&KDTD-HVXFULV‫ێ‬
karmi imanullapis kusala mana allinta tuqami shamuyanqa, kusala shumaq
tukur, saqra imakunata rurar imami 7D\WDQFKLN'\XVLPDW\LPSXVKDPXQDQ‫ێ‬
imankunata tarikunanllapa. Piru chaynu paq nishan tyimpuraq. &KDTD7D\WDQ‫ێ‬
tukuyarmi limpu limpu imanarna chik Dyusmi payla tukuy imakunata
tukukanllapa. 10੅&KDTDDOOLWD\DƚKDVKDQ‫ێ‬ mantaq chayqa. Chaynulla paymi tukuy
chikllapanu kusala qillayniyjun ima PDQWDNXTNXQDPDQWDNXVDODSXGLUQL\‫ێ‬
kanarqami kusala riqchaq mana jun ima chayqa. 16੅Chaqa payqami
17LPRWHR੄6 472

tukuy tyimpupaq kawsar mana yanapananllapapaq nir. 19੅Chaynu


wanunlamapischu. Chaynulla payqami rurarllapaqami Dyusninchikmanta
kusala llipya intirupi kawsan. Chaymi WXNX\W\LPSXSDTFKLTDSNDTLPDQOODSD‫ێ‬
mana mayqanlapis qimikayta tana tarikunqallapa. Chaymi ashwan
puytinchu. Chaynu katinmi mana chiqaptana Dyusninchikwan maydiyapis
mayqanlapis rikashachu. Chaynulla kawsanqallapa.
manami rikaymatapis puytinllapachu.
Pablumi tukukananta
¡Chayraykumi payqa tukuy tyimpupaq
kusa alabakashana kanqa kusala Timoteuta willan
pudirniyjun ima kashanrayku! 20੅Ukniy Timoteo, Taytanchik Dyus

¡Chaynumi kanqa! LPDNXQDWDUXUDQD\NLSDTQLVKXVKDQWD‫ێ‬


17੅Chaynullami nishayki: Chay kusala qami kusa allita ruranki. Chaymi chay
imayjun ima kaqkunata willay ama mana kriyiqkuna mana sirbiq yanqa
kusana kani ima nir chay imankunalapi LPDNXQDWD\DƚKDFKLNXQFKD\NXQDWDTD
kunfyakananllapapaqnachu. Chaqa ama kasunkichu. Chaqa paykunaqami
WXNX\ND\SDFKDSLNDTLPDQFKLNNXQD‫ێ‬ Jesucristuta kuntrar kusala mana allinta
qami daskaqla tukukan. Chayraykumi ima rimanllapa. Piru chaynu nirmapismi
ashwan Taytanchik Dyuslapi allita Jesucristupaq kusalata intrakaq yupay
kunfyakashunllapa. Chaqa paymi tukuy WXNXU\DƚKDFKLNXQOODSD. 21੅Chaymi
ima ministishanchikkunapiqa kusalata ashwan wakin runakunaqa paykunatana
yanapar aligriyachimashunllapa. kasur, Dyusninchikpiqa manana
18੅Chaynami paykunataqa willaypis: kriyinllapanachu.
Kusala allin kaq imakunata rurarna Chaymi Amitunchik Jesucristuman
NXVDODLPD\MXQ\XSD\QDWLNUDNDQDQ‫ێ‬ PDxDNXQLNXVDODWDOODNLSDU\DQDSDVKX‫ێ‬
llapapaq. Chaynullami yarpuchinkipis nanllapapaq.
tukuy iman kaqkunawanpis ukkunata Chaynumi kanqa.
2 Timoteo
3DEOXPLLVKND\NDTNDUWDQWDNDƚKDQ7LPRWHXPDQ
Apustul Pablo Roma pwiblupi prisu karmi, kay kartata Timoteuman iskribiran.
7LPRWHXTDeIHVRSZLEOXSLPLNDTNUL\LTPDVLQNXQDWD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLUDQ.
Pablutaqa, -HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXUSXULVKDQUD\NXPL,
karguyjunkunaqa wanuchinanpaqna karanllapa. Manaraq wanuyarmi, kay kartata
7LPRWHXPDQNDƚKDUDQ, tukuy imapi Tayta Dyus munashannulla kawsananpaq.

mañakuni Dyusninchikmanqa. 4੅Chaqa


Pablumi saludakun kusalatami yarpuni imanumi qamlata

1
1-2੅Kusala munashay wamray dijashutiyqa llakir waqaq kanki nir.
Timoteo, Taytanchik Dyusmi Chaymi ashwan kananqa imanupis
arnimanchikllapa tukuy tyimpupaq rikashuyta munani, qamwan kusalata
kawsayta. Chaymi kananqa pay aligriyanaypaq. 5੅Chaqa imanutaq
munashannulla akramasha Jesucristupa unaymaqa agwilayki Loida, chaynulla
apustulnin kar, ULUFKD\ZDVKDPDQD‫ێ‬ mamayki Eunicemaqa kusala chiqapta
OODSDSDTQLPDVKDQFKLNOODSDWD\DƚKDFKL‫ێ‬ Amitunchiklapi kriyiqllapa, chaynullami
kunaypaq. Chaymi kay kartata TDPSLVFKLTDSWDNUL\LQNLQLU\DƚKDQL.
iskribishuni. Chaqa Taytanchik Dyusta, 6੅Chaymi kusalata rugashuni imanutaq

chaynulla Amitunchik Jesucristutapis, QXTDPDNL\WDDQD\NLPDQƚKXUDU,


mañakuni kusata llakipar tukuy imapi Taytanchik Dyusman mañakutiy, payqa
yanapashutin kusala shumaqta imata ruranaykipaq nishuran
kawsanaykipaq nir. chaylapina yarpur, ama imamanta
PDQFKDNXULPDFKXPDVWDQDUXUDQD\NL‫ێ‬
Jesucristupaqqa amami paq. 7੅Chaqa Taytanchik Dyusqami
SLQTDNXUFKX\DƚKDFKLNXVKXQOODSD yanapamashanchikllapa mana
3੅Allita yarpuy, imanumi unay LPDPDQWDPDQFKDNXULPDFKXNDZVDQD‫ێ‬
rukuykunamapis Taytanchik Dyuslata llapapaq. Ashwanmi payqa pudirninwan
sirbiqllapa nir. Chaynullami nuqapis yanapamashanchikllapa kaynu
paylata sirbini. Chaymi ashwan paypa kawsanallapapaq: Llakipanakur,
naypanpiqa mana ima mana allintapis imatapis tantyakar rurar, tukuy mana
rurasha yupaychu yarpuni. Chaynu DOOLQNDTNXQDSLPDSLVVKDFKLQDNXQD‫ێ‬
karmi payman mañakurqa mana llapapaq ima.
qunqashurchu tuta, unaq karmapis payji 8੅Chaymi nishaykipis: Amami

nir ima qampaqqa mana shaykuq SLQTDNXQNLLPDFKXNXVDDOOLQOD$PLWXQ‫ێ‬

473
27LPRWHR੄1੄2 474

chik Jesucristupaq rimanaykipaqqa. 13੅Chaynullami nishaykipis: Imanutaq

Chaynulla amami pinqakunki imapischu QXTD\DƚKDFKLVKXUD\, chaynullami


Jesucristurayku nuqa prisu katiymapis. qampis Jesucristupi kriyiq kashaykinu
$VKZDQPL$PLWXQFKLNSDT\DƚKDFKLNX‫ێ‬ DOOLWD\DƚKDFKLNXQNL. Chaynami ashwan
shaykirayku qischashutinllapamapis, maydiyapis Jesucristupaq llakir imana
7D\WDQFKLN'\XVSXGLUQLQZDQ\DQDSD‫ێ‬ kawsanki. 14੅Chaynullapismi Santu
shuyashanwan shachinakunki, tukuy ,VSLULWXQXTDQFKLNSLNDZVDU\DQDSDPD‫ێ‬
chay qischakaykunapiqa. 9੅Chaqa allita shanchiknulla, allita kwintata qukar
yarpuy, manami nuqanchik allinta NDUDQODWD\DƚKDFKLNXQNL, imanutaq
rurashanchikraykuchu Dyusqa \DƚKDFKLNXQD\NLSDTQLVKXVKD\QXOOD.
washamashanchik. Ashwanmi pay 15੅&KDTDDOOLWD\DƚKDVKD\NLQXPL,

PXQDPDUQLQFKLNPDQDXFKD\MXQSDTQD‫ێ‬ tukuyla Asia pwiblumanta kriyiq


chu riqsir washamashanchikllapa, pay masinchikkunaqa nuqalatana dijamar,
munashannulana kawsanallapapaq. Piru manana kwintachamaranllapanachu.
chaynu washamanallapapaqqa manami Chaynullami ukninchik Figeluwan,
chayraqchu payqa yarpusha. Ashwanmi Hermogenesmapis dijamaranllapa.
Jesucristurayku washamanallapapaqqa 16੅3LUX$PLWXQFKLN-HVXFULVWXPL2QHVLIR‫ێ‬

yarpushallana karan, kay pachamapis rupa ayllunta llakipanqa. Chaqa paymi


manaraq kayatin imachu. 10੅Chaymi ayka kuti nuqataqa kusalata animachir
Amitunchik Jesucristo kanan tukuy aligriyachimaran. Chaynulla nuqa prisu
nuqanchikkunapaq rurashanwan katiymapis, manami payqa
allitana intrachimanchikllapa imanumi nuqamantaqa pinqakuranchu.
payqa chiqapta munamanchikllapa nir. 17੅Ashwanmi Roma pwibluman

Chaqa payqami chaynu wanur imaqa ƚKDVKDQQX, mana shaykuq maskamaran.


chay tukuy tyimpupaq wanunapaq Chaymantami tarimaran. 18੅Chaynullami
karan chaytaqa limpuna binsiran. TDPTDDOOLWD\DƚKDQNLSLVLPDQXPL
Chaymi ashwan kananqa paypi NXVDWDSD\TDeIHVRSZLEOXSL\DQDSDPD‫ێ‬
NUL\LVKDTDWXNX\W\LPSXSDTNDZVD\‫ێ‬ ranchikllapa nirmapis. Chaymi ashwan
tana qumanchikllapa. FKD\MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD$PLWXQ‫ێ‬
11੅Chaqa Tayta Dyusmi nuqataqa chik Jesucristuqa kusalata llakipar
tukuy kaykunata [mana Israel washanqa.
runakunata] parlanaypaq nimasha.
Chaynullami paypa apustulnin, \DƚKDU Jesucristupa allinla suldadunna
\DƚKDFKLNXTQLQ, paypa rimaqnin ima kayllapa
kanaypaq nimasha. 12੅Chayraykumi
2
1੅Nataq qam wamray Timoteo,

FKD\QX\DƚKDFKLNXULPDTDNXVDODWD Jesucristumi kusala allin kar tukuy


qischakayanimapis. Piru chaynu imapi yanapashuyan. Chaymi ashwan
qischakarmapis manami chayraykuqa qamqa kusalata shachinakur imatapis
pinqakunichu. Chaqa nuqaqami allita payllapaq ruray. 2੅Chaqa qam pullay
\DƚKDQLPD\TDQSLPLNUL\LUNXQI\DNDQL NDVKD\NLUD\NXPL\DƚKDQNL, imanumi
nirmapis. Chaynulla kunfyakanimi pay achka runakunata Jesucristupaq
imanupis pudirninwan imamantapis \DƚKDFKLUD\QLUPDSLV. Chaymi
washamar shumaqlata purichimayanqa paykunaqa nuqapaqqa tistigukuna
PD\GL\DFKD\MZLV\XGL\DƚKDPXQDQND‫ێ‬ yupayna, FKLTDSWDPL\DƚKDFKLNXUD\QLU.
man nir. Chay-ari qampis, FKD\\DƚKDFKLVKXVKD\‫ێ‬
475 27LPRWHR੄2

WDTDND\QXNDTUXQDNXQDWD\DƚKDFKL\: 11੅Chaymi allita intrakayllapa kay

Karanlata ruraqkunata, \DƚKDFKLNX\WD chiqap kaqpaq nishanllapakunata.


puytiqkunata ima. &KD\QDPLSD\NXQD‫ێ‬ Chaqa ninmi:
SLVXNNXQDWDQD\DƚKDFKLQDQOODSDSDT. Jesucristurayku wanurqashi,
3੅Chaynullami nishaykipis: -HVXFULV‫ێ‬ payllapaq kawsamuyashunllapa.
WXSLNUL\LVKD\NLUD\NXTLVFKDVKXWLQ‫ێ‬ 12 &KD\QXOODTLVFKDNDUVKDFKLQDNXUTD‫ێ‬

llapaqa shachinakuy uk kusala allin shi,


suldadu yupay, ama kwashayar imachu. maydiyaqa Amitunchikwanna
4੅&KDTD\DƚKDVKDQFKLNQX, uk suldadu mantakuyashunllapa.
sirbikuqqami, chay mantaqnin Piru nuqanchikkuna, payta mana
nishanlata ruran, manami yanqa wakin riqsinichu nishaqa,
PDQDVLUELNXTUXQDNXQDPXQDVKDQWD‫ێ‬ paypis mana riqsishunichu
chu ruran. 5੅Chaynullami pasan uk nimashun.
pukllaqwanpis. Chaqa uk pukllaqqami 13 Chaynulla nuqanchikkuna payta

imanu imanu pukllananpaq kaqkunata sirbiyar, LPDQXSLGLVDQLPDNX‫ێ‬


allita kasur pukllayta ministin. Nataq shamapis,
mana kasur sunsunulla pukllarqami, payqa mana dijamayninchikta
mana imatapis ganayta puytinchu. puytinchu.
6੅Chaynullami uk tarpukuqpis puntataqa &KDTDSD\NXVDODWDPXQDPDQ‫ێ‬
kusalata trabajaytaraq ministin. FKLNOODSDQLUDUQLPDVKDQFKLN‫ێ‬
&KD\PDQWDUDTPLNXVDDOLJULODNXVLFKD‫ێ‬ llapana karqa,
kuytaqa puytin. 7੅&KD\PLND\NXPSDUDV‫ێ‬ manami qashan niyta puytinchu
yunkunapaq imanutaq kanqa nir mananami munashunillapachu
yarpupakur intrakanatkiqa, Amitunchik niytaqa.
Jesucristumi allita intrachishunqa tukuy
kaykunapaqqa. Dyuspa allinla
8੅Allita yarpuyllapa: Imanutaq nuqa trabajadurninkunana kashunllapa
\DƚKDFKLNXVKD\QX-HVXFULVWRZDQXU 14੅Kriyiq masiy Timoteo, wakin kriyiq
kawsamusha chayqami, unay gubyirnu masinchikkunapaq yarpur, Tayta
Davidpa ayllunmanta karan. 9੅Chaymi Dyuspa shutinlapi kutir kutir willay
FKD\QXQLULPD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKL‫ێ‬ amana paykunapura willanakur
kushayrayku, NXVDODWDTLVFKDPDWLQ‫ێ‬ imanachu kawsananllapapaq. Chaqa
llapamapis shachinakuni. Chaynulla uk chaynu willanakur ima kawsayqami
wanuchikuqta yupay kadinakunawan mana allinchu. Ashwanmi chaynu
ima watar qischamanllapa. 3LUXFKD\QX‫ێ‬ saqrata willanakur imaqa chay
mapismi, Taytanchik Dyuspa X\DNXPDTQLQFKLNNXQDWDDQLPDFKLQD‫ێ‬
rimayninta-shuypaqa mana imanu mantaqa limpu pantachinchikllapa.
wataymatapis puytinllapachu. 10੅&KD\‫ێ‬ 15੅&KD\PLDVKZDQLPDQXOODSLV'\XVQLQ‫ێ‬

UD\NXPLQXTDTDNXVDODWDTLVFKDNDUPD‫ێ‬ chik munashannula chiqap nishanlata


pis shachinakuni, Taytanchik Dyus \DƚKDFKLNX\. &KD\QXTDPL'\XVQLQ‫ێ‬
akrashankunata animachinaypaq. chikpa naypanmanqa qimikanki kusa
Chaynuqami Jesucristupi masta kriyir, allinla trabajadur yupayna, mana
ZDVKDNDUQDULUSD\ZDQWXNX\W\LPSX‫ێ‬ imapaq pinqakur imanachu. Chaymi
paqna kawsananllapapaq chay kusa ashwan Dyusninchikqa nishunqa: “Kusa
shumaq mantakuyninlapina. allintami rurashayki” nir. 16੅Chaynulla
27LPRWHR੄2 476

amami kay pachapi yanqalla mana PDQDQDPDQDDOOLQNXQDWDUXUDTNXQD‫ێ‬


allinkunata rimanllapa chaykunataqa qami, uk kusala shumaq kupa urumanta
rimankichu. Chaqa chaynuta rurakasha yupayna kanqa nir. Chaynu
rimaqkunaqami waran waranqa, kusa karqami, Amitunchikpaqqa kusala
mana allin kaqkunata ruraqna sirbiqnin karna, tukuy imatapis
ƚKXUDNDQOODSD. 17੅Chaymi chay rimar allinkunalata ruraqkunana kanqallapa.
\DƚKDFKLNXVKDQNXQDTDZDNWDND\WD 22੅Kriyiq masiy Timoteo, \DƚKDVKDQ‫ێ‬

shikwakan imanutaq uk qiri chiknumi musu karllaraqqa das


qishaymaqa wakta, kayta inkunar ismur LPDNXQDWD\DUSXUUXUDUGDVXFKDNX‫ێ‬
rin chay yupay. Chaymi ashwan chay shana rikarinchik. Chaymi qamtapis
Himeneuwan, Filetutapis chaynulla PXVXNDVKD\NLUD\NXFKD\QXSDVDVKX‫ێ‬
pasasha. 18੅Chaqa paykunaqami yanman nir yarpur nishuni, amana
Dyusninchik nishanmanta kusala ukman chaynu tukunaykipaq nir. Ashwanmi
PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXUQLQOODSD: kriyishaykirayku, imatapis karanlata
“Michka wakinkuna kawsamusha rurar, llakipanakur ima shumaqlata
katinmapis, kananqa manana kawsayllapa tukuy shunqunwan
kawsamunqallapanachu” nir. Chaynu Amitunchikpi allita kriyir paylata
QLU\DƚKDFKLNXUPLZDNLQQLQFKLNNXQD‫ێ‬ aduraqkunawan pulla. 23੅Chayraykumi
taqa, NUL\LVKDQPDQWDTDOLPSXSDQWDFKL‫ێ‬ FKD\LOODTPDQWDLPDODSDTZLOODQDNXT‫ێ‬
shallapa. 19੅Piru chaynu katinmapis kunamanqa, DPDLPDODSDTSLV\DNDSD‫ێ‬
QXTDQFKLNNXQDTDNUL\LVKDQFKLNOODSDQX‫ێ‬ kankilamapischu. Chaqa allita
lla shachinakushunllapa. Chaqa \DƚKDVKD\NLQX, mayqanpis chaynu
payqami chay kriyishanchikllapapiqa uk willanakuyarqami, piñachinakur
VLPLQWXDOOLWDƚKXUDNDVKD\XSD\. maqanakunllapana. 24੅&KDTD$PLWXQ‫ێ‬
&KD\PLFKD\VLPLQWXOODSLLVNULELND‫ێ‬ chik Jesucristupa sirbiqninkunaqami,
shaqa nin: “Amitunchikqami tukuyla mana imapaq willanakur ima
paypa kaqninkunataqa allita riqsin” kawsananpaqnachu. Ashwanmi
Chaynullami ninpis: “Tukuy paylapi mayqanwan willanakunamantaqa kaynu
kriyir aduraqkunaqashi, chay mana kanqallapa: Tukuywan kusala allin,
DOOLQNDTNXQDPDQWDTDFKLTDQFKDND‫ێ‬ OLVWXQDZDNLQNXQDWD\DƚKDFKLQDQSDT,
shunllapa” nir. chaynulla amami das piñakuq imachu
20੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, chay kusa kanqallapapis. 25੅3LUXFKD\QX\DƚKDFKL‫ێ‬
imayjun runakunapa wasinpiqa kurqami chay mana intrakaqkunataqa
matinkunamapis manami urulamanta, \DƚKDFKLVKXQOODNLSDULPD, ama kusa
platalamantachu kan. Ashwanmi kani ima nirchu. Chaynuqami rurashun
qirumanta, napa allpamanta rurakasha Dyus munatinqa tukuy uchankunata
ima kan. Piru tukuy kaykunaqa manami GLMDUFKD\FKLTDSNDTODWDNDVXUNDZVDQ‫ێ‬
chay kutillaqa sirbiyta puytinchu. man nir yarpur. 26੅Chaynuqami
$VKZDQPLFKD\NXVDƚKDQL\MXQ paykunapis kwintata qukanqallapa:
chaykunaqa, wasinllapaman kusa runa Dyablupa makinpi kar munashanta
QLVKDNXQDƚKDWLQVLUELUTDUDQDQODSDT rurayasha kanillapa nir. Chaynami
sirbin. Nataq chay mana yaqqa imanullapis alsakar chay dyablu prisu
ƚKDQL\MXQNDTNXQD-shuypaqami mana. purichir imuraspis pay munashanta
21੅Chaymi nishayki: Mayqanpis chay UXUDFKL\DVKDQPDQWDTDZDVKDNDQTD‫ێ‬
kriyishannulla maydiyapis shachinakur, llapa.
477 27LPRWHR੄3

Chaqa chay warmikunaqami mana


Jwisyu diya shipchamutinqami uklapi kriyiq kar, imata nitinllapapis
kusala ukmanta tukunqallapa X\DNXUPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDQTD‫ێ‬

3 llapa. 7੅Chaymi chay warmikunaqa


1੅Chaynulla
kriyiq masiy,
kaytapismi allita intrakanaykita LPDWDQLWLQOODSDSLVNXVDODWD\DƚKDNX\WD
munani. &KDTDMZLV\XGL\DƚKDPXQDQ‫ێ‬ kamanqallapa. Piru chaynu karmapismi
paq shipchana katinqami, kay chay chiqap allinla kaqpaqqa mana
SDFKDSLTDPDQD\DƚKDNX\SDTQDFKX intrakayta puytinqallapachu. 8੅Chaqa
kanqa nir. 2੅Chaymi chay tyimpuqa imanutaq unaymaqa chay ishkay
runakunaqa pay munashanlata rurar, brujukuna Janeswan Jambresmaqa,
ashwan kusala qillayniyjun ima kaylata 0RLVHVWDNXVDODWDƚKLTQLUDQOODSD,
munanqallapa. Chaynulla kusa kani ima chaynumi chay runakunapis, chiqap
nir alabakar, Taytanchik Dyuspaqmapis DOOLQODNDTWDTDNXVDODWDƚKLTQLQTDOODSD.
kusala mana allinta rimaq kanqallapa. Chaqa chay runakunaqami mana allin
Chaymi ashwan taytanllapata imamapis yarpuyniyjunnachu kanqallapa. Chaynu
mana kasunqallapanachu. Chaynulla karmi Tayta Dyuspi kriyinanpaq
chay kriyishanllapamatapis mana chaymatapis manana kwintacharnachu
kwintachar imachu, ashwan kusalata kawsanqallapa. 9੅3LUXFKD\QXUXUDUOODSD‫ێ‬
imatapis musyarlla kawsanqallapa. mapismi, mana masqa imatapis rurayta
3੅Chaynulla chay runakunaqami, puytinqallapanachu. Chaqa tukuylami
mayqantapis mana llakipar imachu kwintata qukanqallapa, wakkunaqa
tukuylawan kusalata piñakur ima mana yaru runakuna, imanutaq chay ishkay
VKXQTXND\ODPDWDSLV\DƚKDQTDOODSDFKX. runakuna Moisespa kuntran tikrakaran
Chaymi ashwan mana kashanmanta chaykuna yupaylla nir.
ukkunata uchachar, mana tantyakar,
Pablumi Timoteuta willan imanu
NXVDODVDTUDPDQDDOOLQNXQDWDWXNXQTD‫ێ‬
kananpaq nir
llapa. Chaynu karmi tukuy allin kaqtaqa
NXVDODWDƚKLTQLQTDOODSD. 4੅Chaymi 10੅Piru ukniy Timoteo, qamqami allita
paykunaqa ukninkunapaq imalatapis \DƚKDQNLQXTDLPDQX\DƚKDFKLNXQL, imanu
dasna ukkunata parlanqallapa. &KD\QX‫ێ‬ kawsani nirmapis. &KD\QXOODPL\DƚKDQNL‫ێ‬
lla kusala marraju imami chay pis imanu allin kaqlata ruranaypaq
runakunaqa kanqa. Chaynu karmi, kusa yarpuni, imanu allita Amitunchikpi kriyini
kani nir munashanlata rurar, '\XVQLQ‫ێ‬ nir. Chaqa qamqami allita rikashayki ima
FKLNWDTDPDQDNZLQWDFKDQTDOODSDQD‫ێ‬ katinpis mana das piñakushayta,
chu. 5੅Paykunaqami Amitunchikpi wakinkunata llakipashayta, chaynulla ima
chiqapta kriyiq yupay tukunqallapa. katinpis kusalata shachinakuni ima nir.
Piru chaynu kusala mana allinta rurar 11੅&KD\QXOODPL\DƚKDQNLLPDQXPL

NDZVD\DVKDQZDQPLLQWUDFKLPDVKXQ‫ێ‬ PD\ODZSLSXULVKD\SLSLVNXVDODWDTLVFKDND‫ێ‬
llapa mana chiqap kriyiqkunachu nir. ray nir. &KD\QXOODPLDVKZDQ\DƚKDQNLSLV
Chaymi nishaykillapa: Amami chaynu Antioquía, Iconio, Listra pwiblukunapi ima
UXQDNXQDZDQTDLPDODSDTSLVSLƚKXQD‫ێ‬ imanachimananllapapaq ikiypi puriranllapa
kunkillapalamapischu nir. 6੅Chaqa chay nir. &KD\SLTD\DƚKDVKD\NLQXNXVDODWD
runakunaqami chay kusala uchayjun qischakaray. Piru Amitunchikmi tukuy
warmikuna ukta ukta yarpuqkunapa chaykunamantaqa washamaran. 12੅Chaqa
wasinman yaykur ingañanqallapa. chiqaptami Jesucristupi tukuyla kriyir, pay
27LPRWHR੄3੄4 478

munashannu kawsaqkunaqa, kusalata Chaynuqami runakuna mana allinpi


qischakanapaq ima kanchikllapa. 13੅Piru katinmapis nanaq nanaq willay, intrachiy,
chay mana allinta ruraqkuna, chay animachiy ima, kusa shumaqlata willar.
llullakuqkunaqami, waran waranqa limpu 3੅&KDTDƚKDPXQTDPLXNW\LPSX, chay

imananqallapa. &KDTDXNNXQDWDOOXOODFKL‫ێ‬ tyimpupiqami mana mayqanpis uyakuyta


shannu, paykunatapis ukkuna llullachir munanqachu Dyusninchikpa shumaq
limpu imanachinqallapa. rimayninkunataqa. Ashwanmi chay
14੅Piru qam-shuypaqami kriyiq masiy tyimpupiqa runakunaqa ukman ukman
Timoteo, chay kriyishaykinulla maydiyapis LPDNXQDWD\DƚKDNX\WDPXQDQTDOODSD.
shachinakuy. Chaqa qamqami chay chiqap Chaymi maskanqallapa achka ukman
kaqpi kriyishaykipiqa kusalata \DƚKDFKLNXTUXQDNXQDWD. Chayna yanqa
kunfyakanki. &KD\QXOOD\DƚKDQNLSLV mana sirbiq uyakunayashanllapakunata
mayqanmi chay chiqap kaqpaqqa \DƚKDFKLWLQ, paykuna munashannullana
\DƚKDFKLVKXUDQQLUPDSLV. 15੅Chaqa allita uyakur kawsanllapa. 4੅Chaymi ashwan
yarpuy, qamqami takshaykimanta-pacha chay runakunaqa chiqap kaqta mana
'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQDWDTD\DƚKDNX‫ێ‬ kwintacharnachu, chay yanqa
shayki nir. &KD\PLFKD\\DƚKDNXVKD\NLTD, NZLQWXNXQDODWDQDX\DNXUNDVXUQDNDZVDQ‫ێ‬
allita yanapashur shumaqlata purichishur qallapa. 5੅Piru qam-shuypaqami ukniy
ima, LQWUDFKLVKX\DQ-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\‫ێ‬ Timoteo, kriyishaykirayku qischakay ima
kiraykulami washakayanki kanqa nir. NDWLQSLVDOOLQNDTODSL\DUSXUVKDFKLQD‫ێ‬
16੅&KDTD'\XVQLWLQWXNX\LVNULELNDVKDQ‫ێ‬ kunki. Chaymi ashwan Amitunchikpaq
NXQDWDTDPL'\XVTDSD\OODQLWLQLVNULELUDQ‫ێ‬ \DƚKDFKLNXWNLNUL\LUZDVKDNDQDQOODSDSDT
llapa. Chaynu karmi kusala shumaqta QLUZLOODVKXVKDQODWD\DƚKDFKLNXQNL.
\DƚKDFKLPDQFKLN, mana shumaq kawsasha Chaynulla tukuy imata ruranaykipaq
byinninchikpaq willamanchik, mana allinta Amitunchik nishushantaqami karanlata
rurayasha kaynu ruray nimanchik. &KD\QX‫ێ‬ ruranki.
lla imatapis karanlata ruranapaq ima 6੅Chaymi nishayki: Nuqapaqqami

\DƚKDFKLPDQFKLN. 17੅Chaymi mayqanpis PDQDPD\FKXZDQXUULU$PLWXQFKLN‫ێ‬


Dyusninchikpa kaqninkunaqa pay nitin wanna kanaypaqqa. Chaymi ashwan
iskribikashakunata allita intrakashanrayku wanurqa, Dyusninchikpaqqa uk
LPXUDVSLVDOOLQWDUXUDQDQODSDTQDND\DQTD‫ێ‬ ufrindita yupayna paypa naypanmanqa
llapa. qimikayashaq. 7੅Chaqa nuqaqami uk
PDTDQDNXT\XSD\NXVDODWDVKDFKLQDNX‫ێ‬
Dyusninchiklapaqmi parlakunki VKDNDQLDOOLQODWD\DƚKDFKLNXUTD.

4
1੅Allitami
intrakay, Jesucristumi &KD\PLDVKZDQWXNX\ODLPDWDUXUDQD\‫ێ‬
maydiyaqa mantakuq shamur tukuyla paq kaqtaqa kananqa tukchishana kani,
kawsaqkunata, chaynulla wanusha Amitunchik munashannula rurar ima.
NDTNXQDPDWDSLVDOOLWDULNDU\DƚKDQTD. 8੅Chaymi kananqa ashwan yarakuyani,

Chaymi kananqa Taytanchik Dyuspa, LPDWDSLVNDUDQODWDULNDU\DƚKDTMZLV


chaynulla Amitunchik Jesucristupa Amitunchik kurunayta qumananpaq
naypanpi kusalata rugar nishayki: 2੅Rir, GL\DƚKDPXQDQODWDQD. Piru manami
Dyusninchikpa rimayninta imuraslapis QXTDODWDFKXTXPD\DQTDFKD\NXUXQD‫ێ‬
\DƚKDFKLNXQD\NLSDT. Chaymi ima katin, taqa, ashwanmi wakinpis allita kriyir
mana ima katinmapis imanullapis kusalata llakir ima pay shamunanpaq
\DƚKDFKLNX\WDNDPD\LQWUDNDQDQOODSDSDT. yaraqkunatapis quyanqa.
479 27LPRWHR੄4

ritiyqami, mana mayqan ukninchikkunapis


Pablumi Timoteuta rugan pullayqa riranchu yanapamaqqa. Chaymi
watukunanpaq ashwan nuqala riray. Chaypaqqami Tayta
9੅Kananqami kriyiq masiy Timoteo, Dyusta mañani ama chay ukninchikkunata
yaqqa nuqalana kashayrayku kusalata mana allinta rurananpaq nir. 17੅Piru chaynu
rugashuni ama tardakurchu imanupis XNQLQFKLNNXQDQXTDODWDGLMDPDWLQOODSDPD‫ێ‬
shamur watukumanaykipaq. 10੅Chaqa pismi, Amitunchikqa nuqawan kar,
kriyiq masinchik Crescentimi risha Galacia kusalata jwirsayta qur yanapamaran.
lugarman. Chaynulla kriyiq masinchik Chaynami ashwan nuqaqa imanu kriyirmi
Tito-shuypaqa risha Dalmacia lugarman. washakayanqallapa nir ima kusalata
Chaymi paykunaqa mana pullaynachu. \DƚKDFKLNXUD\. &KD\QX\DƚKDFKLNXWL\PL
Piru Demas-shuypaqami kriyishanmantaqa chaypi kaq mana kriyiq runakunaqa
kay pachamanta kaq imankunalapaq masta tukuyla uyakumaranllapa. Chaymi chaynu
llakiq kar, mana pullay kayta munar karguyjunkunapa naypanpi karqami, uk
dijamar risha Tesalónica pwibluman. liyunpa shiminpi yupayna karay. Piru
11੅Nataq ukninchikllapa Lucaslami kaypi Amitunchik Jesucristumi washamaran.
nuqawan kidasha. Chaymi rugashayki chay 18੅Chaynullami maydiyapis tukuy mana

ukninchik Marcosta imanupis maskar allin kaqkunamanta washamanqa. Chaymi


apapamanaykipaq. Chaqa payqami DVKZDQNXVDODVKXPDTPDQWDNX\DVKDQ‫ێ‬
\DƚKDFKLNXWL\TDNXVDODWD\DQDSDPD\DQTD manna apar pullakumanqa. Chayraykumi
pullay karqa. 12੅Chaqa Tiquicupismi mana ¡paylata tukuy tyimpupaq alabashunllapa!
SXOOD\QDFKXeIHVRSZLEOXPDQNDƚKDVKD\‫ێ‬ ¡Chaynumi kanqa!
rayku. 13੅Chaymi qam shamurqa, Troas
pwiblupi ukninchik Carpupa wasinpi rakta Pablumi tukukananta saludan
DWXQUDƚKSD\WDGLMDVKDNDQL, chayta 19੅Chaymi saludapamanki ukninchik
apamunki. Chaynullami apamunkipis Priscata, Aquilata, chaynulla ukninchik
papilmanta pillukaq libruykunata. Piru Onesiforutapis tukuy aylluntinta.
mastaqami ministini chay qaramanta 20੅Erastuqami, Corinto pwiblupi kidasha.

OLEUX\NXQDWD\DƚKDFKLNXQD\SDTTD. Chaymi Nataq Troɹmuta-shuypaqami, qishaqta


chaytapis apapamanki. 14੅Chaymi nishayki: Mileto pwiblupi dijaray.
Chay runa Alejandro shutiq, chay 21 ੅Chaymi nishayki: Imanullapismi

jyirrukunata rupachir imakunata ruraqmi, PDQDSLVFKD\TDVD\W\LPSXNDVKDQ‫ێ‬


nuqawan kusala mana allinta tukusha. llami shamuyta kamanki. Saludutami
Chaymi nini: Amitunchikmi paytaqa allita NDƚKDPXQTDPSDTFKD\XNQLQFKLN‫ێ‬
ULNDU\DƚKDQTDLPDWDUXUDVKDQQXOODQLU. kuna Eubulo, Pudente, Lino, Claudia,
15੅Chayraykumi qampis chay chaynulla tukuyla kaypi wakin kriyiq
runitumantaqa kusalata kuytakanki. Chaqa masinchikkunapis. 22੅Chaynulla
payqami nuqanchikkuna Amitunchikpaq Amitunchik Jesucristumi qamwan
\DƚKDFKLNX\DQFKLNOODSDFKD\SDTTD imuraslapis kanqa. Chaymi mañakuni
kuntran tikrakasha kar, kusala mana Taytanchik Dyus tukuyla qamkunata
allinkunata rimar ima purin. 16੅Chaymi OODNLSDUWXNX\LPDSL\DQDSDVKXQDQ‫ێ‬
nishayki: Nuqa puntata Roma pwiblupi llapapaq nir.
kar, karguyjunkuna qayachimatin Chaynumi kanqa.
Tito
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ7LWXPDQ
$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSDVKXPDTULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXUPL7LWXTDDSXVWXO
Pabluwan naypaqmanta-pacha puriran. Titumi Creta pachapi kaqkunata
$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLUDQ. Chay Creta pachaqa, PDUƚKD\SLODSLNDUDQ.
Chaynu chaypi Tito kayatinmi, 3DEORƚKDUTDNDƚKDUDQXNODZSZLEOXNXQDPDQULU,
kriyiqkunapa rikaqninta numrananpaq. &KD\PLFKD\\DƚKDFKLNXTNXQDWDDOOLWD
rikar Tito numrananpaq, ND\NDUWDWDTD3DEOXTDNDƚKDUDQ(1.5-9).
&KD\PDQWDPL&UHWDSDFKDPDQFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDƚKDPXWLQPL,
Pabluqa Jesucristupi kriyiqkunata allita willar intrachiran ama kasunanllapapaq
(1.10-16). Chaynullami willaranpis imanu kriyiqkunaqa kawsananpaq nir (2.1-10),
chaynulla Tayta Dyus imanumi kusalata munar washamayanchikllapa nir
\DƚKDFKLQDQSDT(2.11-14; 3.3-7).
Titupaq mas intrakanarqa liyishunllapa 2 Corintios 2.13; 7.6; 7.13-14; 8.16-17;
8.23; 12.17-18; Gálatas 2.1; 2.3; 2 Timoteo 4.10.

katin, QXTD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXWL\TD
Pablumi saludakun allitana intrakashallapa. Chaqa chaynu

1
1੅Kriyiq masiy Tito, nuqa Pablumi \DƚKDFKLNXULQWUDFKLNXQD\SDTPL
Taytanchik Dyuspa sirbiqnin, FKD\QX‫ێ‬ washamaqninchik Tayta Dyusqa nuqata
lla Jesucristupa apustulnin kani. Chaynu akramaran. 4੅Chayraykumi kriyiq masiy
NDWL\PL7D\WD'\XVTDNDƚKDPDUDQULU Tito nishayki: Qamqami nuqapaqa chiqap
WXNX\SD\SDDNUDVKDQNDTNXQDWD\DƚKDFKL‫ێ‬ wamray kanki, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLVKX‫ێ‬
tiy allita paylapina kriyir, chay chiqap tiy kriyishaykirayku. Chaymi kananqa
kaqpaq intrakar, pay munashannulana nuqa yupaylla qampis kriyinki. Chaynu
kawsananllapapaq. 2੅Chaynu allita chay kashaykiraykumi kananqa Taytanchik
FKLTDSNDTSLLQWUDNDUFKD\QXOOD$PLWXQ‫ێ‬ Dyusman, chaynulla washamaqninchik
FKLNSLDOOLWDNUL\LUTDPLDOOLWDQDLQWUDNDQTD‫ێ‬ Jesucristuman kusalata mañakuni, kusata
llapa, WXNX\W\LPSXSDTQDVKLNDZVD\DQTD‫ێ‬ llakipar tukuy imapi yanapashutin, kusa
llapa nir. Chaqa mana imalapimapis shumaqta kawsanaykipaq nir.
llullakuq Taytanchik Dyusmi, paylla
Pablumi Tituta willan kriyiqkunata
arnimaranchikllapa kusala
rikananpaq
unaymanta-pacha tukuy tyimpupaq
washamanallapapaq nir. 3੅Chaymi kanan 5੅Kriyiq masiy Tito, nuqami dijashuray

SD\SDPXQDVKDQW\LPSXƚKDPXVKDQD Creta pwiblupi. Chaypiqami kidarayki

480
481 7LWR੄1

Amitunchikpi manaraq allita 10੅Chaqa kusala achka runakunami

kriyiqkunata allitana kriyinanpaq rikarimushallapa chay chiqap kaqpaq


animachinaykipaq. Chaynullami mana allinta rimaqkunaqa. Piru allita
chaypiqa kidaraykipis chay maylawpi yarpuyllapa: Chay chiqap kaqpaqqami
ƚKLNUL\LTNXQDNDQFKD\SLTDULNDU masqa mana allinta rimanllapa Israel
\DƚKDFKLNXTNXQDWDQXPUDQD\NLSDT runakunapa siñal kustumrinkunalapi
imanutaq nuqa nishushaynulla. 6੅Chaqa yarpur kawsaqkuna. Chaymi ashwan
FKD\NUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLTNXQD‫ێ‬ yanqa mana intrakaypaq imakunalapaq
qami, tukuywan kusa allinkunalata rimar wakinkunataqa ingañanllapa.
ruraqkuna, chaynulla uk warmipa 11੅Chayraykumi tukuy chaykunataqa

runanla ima kanqa. Chaynullami FKD\FKLTDSNDTNXQDODWD\DƚKDFKLNXU


wamrankunamapis Jesucristupi kriyiq, uyarachiypaqllapa. Chaqa chay
chaynulla taytanta kusata rispitaq ima runakunaqami paykunalapaq imantapis
kanqallapa. Chaynuqami manana WDQWDNX\WD\DUSXUPDQD\DƚKDFKLNX\‫ێ‬
mayqanpis imapaq uchachar, chaynulla SDTNDTWD\DƚKDFKLNXU, XNZDVLNXQD‫ێ‬
NXVDODPDQDDOOLQWDWXNXQQLUULPD\DQ‫ێ‬ manta kaqta tantar ima limpu
TDOODSDODPDQDSLVFKXFKD\ZDPUDQ‫ێ‬ ingañashallapa.
kunapaqqa. 7੅Chaqa chay mayqanpis 12੅Chaypaqmi chay Creta pwiblumanta

kriyiqkunapa rikaqnin kaqqami, Tayta XNNXVDOD\DƚKDTUXQDXQD\OODFKD\


Dyuspa kaqninkunata rikananpaq wakinninkunapaq kaynu nisha kayaq:
akrakayan. Chaymi Dyusta sirbinanpaq ´.D\&UHWDSZLEOXPDQWDUXQDNXQD‫ێ‬
akrakaq chayqa, tukuywan kusa qami,
allinlata kawsaq runa kanqa. &KD\UD\‫ێ‬ maydiyapis kusalata llullakuq,
kumi chay runaqa mana imapaqpis utiq bistya yupay kusala malu,
alabakaq, ama imalapaqpis das piñakuq mana tiqllaq mikuq, chaynulla
imachu kanqa. Chaynulla amami kusala qilla ima kanqallapa”
PDƚKDQTD, PDTDQDNXQDQSDTZLOODQD‫ێ‬ nir.
kunqalamapischu. Chaymi imata 13੅Chaynu nirqami, chiqapta rimaran.

rurarpis amami paypaq imanta Chayraykumi anyaqnulla willayllapa


tantakunanlapaq yarpurchu ruranqa. paykunapis Amitunchikpi allitana kriyir
8੅Ashwanmi chay runakunaqa mayqan kawsananllapapaq. 14੅Chaynuqami,
ZDVLQPDQƚKDWLQPDSLVOLVWXQDNDQTD paykunaqa chay yanqa illaqmanta
samachinanpaq. Chaynulla chay yarpushan kwintukunata Israel
runakunaqa kusa allinlata yarpuq, UXQDNXQD\DƚKDFKLWLQOODSDSLVPDQD
karanlata ruraq, chaynulla Dyus kasuyanqallapanachu. Chaynuqapismi
munashannulla imatapis ruranqa. chay chiqap kaqmanta chiqanchakasha
Chaynullami imatapis allita tantyakar kaqkuna imata rurananpaq nitinpis
ruraqkuna ima kanqallapa. 9੅Chaymi manana ingañakanqallapanachu.
ashwan chiqap kaq Amitunchikpa 15੅Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis

ULPD\QLQWD\DƚKDNXVKDQODSL\DUSXU NXVDVKXPDTDOOLQNXQDODWD$PLWXQFKLN‫ێ‬
kawsanqallapa. Chaynuqami kriyiq wan kawsaqkunapaqqami, tukuy imapis
masinchikkunata chay chiqap kaqwan kusa allinla. Piru chay kusala mana
animachir ima, $PLWXQFKLNWDƚKLTQLT‫ێ‬ allinkunata rurar kawsaq, chaynulla
kunamatapis imanupis intrachiyanqa Amitunchikpi mana kriyiqkunapaqqami
DPDQDƚKLTQLQDQOODSDSDTSD\WDTD. mana imapis allinkunaqa kanchu.
7LWR੄1੄2 482

Chaymi ashwan yarpuyninmapis kusala allita rikaq, kusala llakipakuq, runanta


mana allin katin, kusala mana kasuq ima kananllapapaq. Chaynu
allinkunalata rurar kawsanllapa. intrachitinllapa, kusa allinlata rurar
16੅Chaynu kawsarmapismi paykunaqa kawsatinllapaqami, FKD\NUL\LVKDQFKLN‫ێ‬
Dyusta kasuni ninllapa. Piru kusa paqqa mayqanpis manana kusa mana
millanaypaqta rurar uchakushanwan, allinkunataqa rimayanqallapachu.
kusala mana intrakaq ima kashanwanmi 6੅Chaynullami nishaykipis: Chay musu

intrachimanchikllapa Dyustaqa mana kaqkunatapis kusalata animachiy,


chiqapta kasunllapachu nir. Chaynu tantyakar imatapis allinlatana rurar
NDUPLSD\NXQDTDPDQD\DƚKDQOODSDFKX kawsananllapapaq. 7੅Chaymi ashwan
allinta ruraytaqa. paykunataqa qam imanutaq allinlata
rurar kawsayanki, chaynulla rikachiy
Allin kaqlatami paykunapis qam yupaylla allinlatana
\DƚKDFKLNXVKXQOODSD rurananllapapaq. Piru chaynu

2
1੅Kriyiq masiy Tito, tukuy imata \DƚKDFKLUTDPL, imapipis chay chiqap
\DƚKDFKLNXUTDPL, imanutaq kaqlapi yarpur ima karanlata rimar
Jesucristo kusala shumaq allinlata intrachinki paykunataqa. 8੅Chaynu kusa
\DƚKDFKLNXQD\NLSDTQLVKDQQXOOD VKXPDTODWDLPDULPDU\DƚKDFKLWNLTD,
\DƚKDFKLNXQNL. 2੅Chaymi chay kriyiq PDQDPLPD\TDQSLVXNPDQWDTD\DUSXQ‫ێ‬
runa ruku kaqkunata willay paykunaqa qachu. $VKZDQPLFKD\ZDNLQNXQWUDQ‫ێ‬
imatapis chiqap kaqlata ruraq, kusala chik kaqkunamaqa, NXVDODWDSLQTDNXQ‫ێ‬
rispitakasha, imapipis allin kaqlapi qallapa. Chaymi ashwan manana ima
yarpuq kananllapapaq. Chaynullami mana allinmatapis rimanqallapanachu
willankipis kusa llakipakuq kar imata nuqanchikkunapaqqa.
rurar qischakar imamapis kusalata 9੅Chaynullami chay sirbikuqkunatapis

VKDFKLQDNX\WD\DƚKDTNXQD, chaynulla kusa allita willar animachinki, chay


chay chiqap kaqpi allita kriyiqkuna ima mantakuqninkuna imata rurananpaq
kananllapapaq. 3੅Chaynullami chay ruku nitinpis kasur rurananpaq. Chaynullami
kaq warmikunapis, Dyusta kasur kusa willankipis mantaqnin imata nitinpis
allinlata imatapis ruraqkunami uyarala kar ama imatapis ninanpaqchu.
kanqallapa. Chaynu karnami, manana &KD\QXTDPLDVKZDQFKD\PDQWDTQLQ‫ێ‬
XNQLQNXQDSDZDVKDQWDULPDUXFKDFKD‫ێ‬ taqa kusalata aligriyachiyanqa. 10੅&KD\‫ێ‬
kuq, FKD\QXOODPDƚKDTLPDODPDSLVFKX QXOODPLFKD\VLUELNXTTDDPDLPDODSL‫ێ‬
kanqallapa. Ashwanmi kusa allinlata mapis ingaxDULPDVXZDQTDFKXPDQWDT‫ێ‬
kawsar, ukninkunatapis chaynu nintaqa. Ashwanmi imatapis kusa
shumaqta kawsananllapapaq intrachiq karanlata ruraq ima kanqa. Chayna
ima kanqallapa. 4੅Chaymi ashwan chay tukuy rikaqkunaqa washamaqninchik
shipash kaq warmikunamataqa, Tayta Dyuspi kriyiqkunaqami imatapis
\DƚKDFKL\DQTDOODSDUXQDQSDT, FKD\QX‫ێ‬ karanlata ruran nir, paykunapis
lla wamrankunapaqmapis kusata llakiq shunqunllapapi Dyusninchikpi kriyiyta
ima kananllapapaq. 5੅Chaynullami yarpunanllapapaq.
intrachiyanqallapapis tantyakar, 11੅Chaqa Taytanchik Dyusqami

imatapis allinlata rurar, ama kusalata llakipamarninchikllapa


uchakunanllapapaq ima. Chaynulla tukuylata washamanallapapaq niran.
intrachiyanqapis wasinpi kaqkunata &KD\PLDVKZDQ-HVXFULVWXWDNDƚKDPX‫ێ‬
483 7LWR੄2੄3

ran washamanallapapaqqa. 12੅Piru pay kani ima nirchu, shumaqlata tukuyta


llakipamashanchiknu kawsanapaqqami rikanqallapa.
tukuyla mana allin kaqkunata, FKD\QX‫ێ‬ 3੅Chaqa unayqami nuqanchikkunapis

lla tukuy imata munapakuykunataqami kusala mana allin, mana intrakaq ima
manana rurashaqnachu nir, itakuytana kaq kanchikllapa. Chaynu karmi
ministinchikllapa. Chaymi ashwan munashanchikllapata rurar ima,
kanan kawsayarllaqa imatapis tantyakar '\XVPDWDSLVPDQDNDVXTFKXNDQFKLN‫ێ‬
rurar, chaynulla shumaqlata kawsar llapa. Chaymi ashwan Dyusmanta
Amitunchikpi kriyirlla kawsaypaq. wakaqllapi kashanchikllaparayku, tukuy
13੅Chaynu kusa shumaq allinlata kawsar ima mana allin kaqkunata sirbirna
yarakuyashallapami, kusa llipyala kawsaq kanchikllapa. Chaynulla
SXGLUQL\MXQZDVKDPDTQLQFKLN$PLWXQ‫ێ‬ ukkunata kusa mana allinta rurar,
chik Jesucristo Dyusllami, shamur apar inbidyar, ukninchikllapa ukninchikllapa
pullakumashunllapa, LPDQXWDTDUQLPD‫ێ‬ NXVDODWDƚKLTQLQDNXULPDNDZVDT
shanchikllapa karan chaynulla. 14੅Chaqa kanchikllapa. 4੅3LUXFKD\QXNDZVD\DVKD‫ێ‬
Jesucristuqami nuqanchikkunapaq llapamapismi, washamaqninchikllapa
paylla wanur pagrakur tukuy mana allin Tayta Dyusqa, tukuyta kusalata
kaqkunamanta chiqanchar Dyuswan PXQDPDQFKLNOODSDQLUZDVKDPDUDQ‫ێ‬
pullachamaranchikllapa. Chaynuqami, chikllapa. 5੅Chaynami ashwan allita
ruraran paypa allinla kaqninkunana kar, intrakayta puytinchik, pay kusalata
PD\GL\DSLVDOOLQODWDUXUDUQDNDZVDQD‫ێ‬ OODNLSDPDUQLQFKLNODPLZDVKDPDVKDQ‫ێ‬
llapapaq. chikllapa, mana nuqanchikkuna imata
15੅7XNX\LPDQX\DƚKDFKLNXQD\NLSDT allinta rurashanchikraykuchu nir.
QLVKXVKD\QXOODPL\DƚKDFKLNXQNL. &KD\QXTDPLWXNX\PDQDDOOLQNDTNXQD‫ێ‬
Chaymi kusalata animachinki mas manta paqar, mushuqmanta nasishapaq
kriyinanllapapaq. Piru mayqan mana imana tikramaranchikllapa Santu
kasushuqkunataqami, Jesucristupa Ispiritunta qumarninchikllapaqa.
shutinlapi anyaqnulla willar intrachinki. 6੅Chaqa Taytanchik Dyusqami

Chaqa chaynu paypa pudirninwan washamaqninchik Jesucristurayku,


\DƚKDFKLNXWNLPLPDQDPD\TDQSLV 6DQWX,VSLULWXQWDTXUNXVDODWD\DQDSD‫ێ‬
disprisyashuyta puytinqallapachu. maranchikllapa. 7੅Chaynu dibaldila
yanapamarninchikllapami mana
Kriyiqkunaqami kaynu XFKD\MXQZDPUDQSDTQDULTVLPDUDQFKLN‫ێ‬
kawsanqallapa llapa. Chaymi ashwan kananqa kusalata

3
1੅Chaynullami, wakin kriyiq kunfyakar yarakuyanchikllapana,
masinchikkunataqa yarpuchinki Jesucristo arnimashanchikllapata aypar
gubyirnunllapata, FKD\QXOODSZLEOXQ‫ێ‬ tukuy tyimpupaqna kawsanallapapaq.
OODSDSLNDUJX\MXQNXQDPDWDSLVNDVXQDQ‫ێ‬ 8੅Chaymi nishaykipis: Tukuy kay

llapapaq. Chaymi yarpuchinkipis imata nishushayllapakunaqami kusala chiqap,


rurarpis allinlata rurananlapaqna mana yanqa llulla imachu. Chayraykumi
kananllapapaq. 2੅Amami mayqanpaqpis kananqa kusalata qamta rugashuni, mana
ima mana allintaqa rimanqalamapischu. VKD\NXTFKD\ZDNLQNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
$PDPLGDVXNNXQDZDQZLOODQDNXQTD‫ێ‬ NXQDWDFKD\OODSDT\DƚKDFKLQD\NLSDT.
llapa imachu. Ukkunapaqmi llakinqa. Chaynami chay uyakuqkunaqa Tayta
Chaynullami mayqantapis amami kusa '\XVSLNUL\LUQDPD\GL\DSLVNXVDVKXPDTOD‫ێ‬
7LWR੄3 484

tana rurar kawsananllapapaq. Chaqa tukuy Artemasta, manaqa Tiquicuta qamman


kay nishushaykunaqami, tukuylapaq kusala NDƚKDPXWL\TD, imanullapis qamqa rinki
shumaq, allin ima kar yanapamanchikllapa. chay Nicópolis pwibluman. Chayna
9੅Piru amami yanqalla ima mana sirbiq chaypi nuqata rikamanaykipaq. Chaqa
\DƚKDFKLNX\NXQDSDTTDZLOODQDNXQNLOODSD‫ێ‬ nuqaqami chay qasay tyimputaqa
chu. Chaynulla amami wakinkuna yupay chaypi pasayta yarpusha kani.
unay rukuyllapakunaqa ima ayllumantami 13੅Chaymi kusalata rugashaykipis, kriyiq

karan nir, FKD\QXOOD0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ masinchik abugadu Zenasta, chaynulla


NXQDODSDT\DUSXULPDTDZLOODQDNXQNLOODSD‫ێ‬ chay ukninchik Apolosta tukuy ima
chu. Chaqa chaykunalapaq yarpur ministishanpipis yanapanaykipaq.
ZLOODQDNXTNXQDTDSLxDFKLNXUODNDZVDQ‫ێ‬ Chaynuqami paykunaqa tukuy mayta
llapa. Chaymi tukuy chaykunaqa riyashanllapapipis mana imanpis
nuqanchikkunataqa mana imapipis IDOWDWLQFKXULUƚKDQDQOODSDSDTFKD\
yanapamanchikllapachu. may riyashanmanqa.
10੅&KD\PLPD\TDQSLVFKD\NUL\LTNXQDOOD‫ێ‬ 14 ੅Chaynullami chay wakin kriyiq

manta chaynu ukmanta ukmanta yarpur PDVLQFKLNNXQDSLVDOOLQNDTNXQDOD‫ێ‬


\DƚKDFKLNXUFKLTDQFKDVKXQDWLQOODSDTD WDQDUXUD\WD\DƚKDNXU, XNQLQOODSD‫ێ‬
qayachimur uk kuti, manaqa ishkay kuti kuna imata ministitinllapapis
willankillapa amana chaynu tukunanpaq. yanapar imana kawsayta
3LUXFKD\QXZLOODWNLOODSDPDQDNDVXVKXWLQ‫ێ‬ \DƚKDNXQDQOODSDSDT. Chaynuqami
llapaqa, chay pullaykillapamantaqa kusa ministikasha runakunana
chiqanchankillapana. 11੅Chaqa allita kanqallapa.
\DƚKDVKD\NLOODSDQX, chaynu ruraq
runakunaqami uchakusha kar kusa kuchi Pablumi tukukananta saludakun
WLNUDNDVKDQUD\NXFKD\QXTDFKLTDQFKDQD‫ێ‬ 15੅.D\SLSXOOD\NDTNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬

kuymatapis munayan. Chaymi ashwan kunami qamkunapaq saluduta


SD\NXQDOODWXNX\W\LPSXSDTNDVWLJDND‫ێ‬ NDƚKDPXQ. Chayraykumi chaypi kaq
shana kanqallapa. kriyiq masinchikkuna nuqakunapaq
kusalata llakiqkunata saludapamanki.
Pablumi Tito imata rurananpaq Chaymi Taytanchik Dyusman mañakuni
willaran NXVDODWDOODNLSDU\DQDSDVKXQDQOODSD‫ێ‬
12੅Chaymi kananqa kriyiq masiy Tito paq.
rugashayki: Chay ukninchikkuna Chaynumi kanqa.
Filemón
3DEOXPLNDUWDQWDNDƚKDQ)LOHPRQPDQ
Apustul Pablumi kay kartata iskribiran kriyiq masin Filemonpaq. Filemonqa
Colosas pwiblupi taran. Chay tyimpumi kusa imayjun runakuna rantiyaq
sirbikuqkunata, tukuy tyimpu sirbinanpaq. Chaynullami Filemonpis Onesimuta
rantisha karan, sirbiqnin kananpaq. Chaymantami patrunnin Filemonmanta
alsakasha karan. Chaymantaqami karsilpi apustul Pabluwan tarinakuran. Chaypimi
apustul Pabluqa, Jesucristupaq intrachitin, Onesimuqa kriyiran. Chaymi shumaqta
willar ima, Pablo Onesimuta kaynu niran: “Alsakasha katkimapis, patrunniki
Filemón shumaqta qashan rikashunanpaq, ND\NDUWDWDDSDUULUƚKD\SD\PDQµQLU.
Chaynu nitinmi Onesimuqa tikrakaran Filemonman.

ima Taytanchik Dyusman mañakuni.


Pablumi saludakun 5੅&KDTD\DƚKDVKDPLNDQL, qamqashi
1੅Nuqa Pablumi, -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\‫ێ‬ Amitunchik Jesucristupi kusalata
rayku kananqa prisu kani. Chaymi kusala NUL\LVKD\NLUD\NXWXNX\ODNUL\LTNXQD‫ێ‬
munashay kriyiq masiy Filemón, kay taqa kusalata llakipanki ima nir.
kartata iskribishuni. 8NQLQFKLN7LPRWHX‫ێ‬ 6੅Chayraykumi ashwan Taytanchik

pismi saludashun. Chaqa qampismi Dyusman kusalata mañakuni imanutaq


nuqakuna yupaylla Jesucristullapaq qam allita kriyishaykinulla wakinkunata
\DƚKDFKLNXQNL. 2੅Chaynullami \DƚKDFKLWNLDOOLWDQDNUL\LQDQOODSDSDT.
kaymanta-SDFKDVDOXGXWDNDƚKDPXQLFKD\ &KD\QXTDPLNXVDODPDVWDQDLQWUDND‫ێ‬
tukuyla kriyiq masinchikkuna wasikipi yanki kanqa imanutaq Jesucristuqa
tantakaq kaqkunapaqpis. Chaynulla kusalata yanapamanchikllapa nir. 7੅Piru
saludanipismi ukninchik warmisita Apiata, NDQDQTDPLNXVDODWDDQLPDFKLUDOLJUL\D‫ێ‬
chaynulla Arquiputa ima. Chaqa chay chimashayki. &KDTD\DƚKDVKDPLNDQL
ukninchik Arquipumi nuqanchik yupaylla kriyiq masinchikkunata kusalata
kusalata qischakar ima Jesucristupaqqa llakipar ima aligriyachishayki nir.
\DƚKDFKLNXUDQ. 3੅Chaymi Taytanchik
Pablumi Filemonta rugan
Dyusta, FKD\QXOOD$PLWXQFKLN-HVXFULVWXWD‫ێ‬
Onesimuta shumaqta rikananpaq
pis kusalata mañakuni llakipar tukuy imapi
yanapashunanllapapaq, chaynulla kusala 8੅3LUXFKD\QXNXVDODDOOLQWDUXUD\DWNL‫ێ‬

shumaqta kawsachishunanllapapaq ima mapismi, -HVXFULVWXSDVLUELTQLQNDVKD\‫ێ‬


nir. raykuqa, mantashuyta puytiyman
imatami ruranaykipaq nirmapis. 9੅Piru
Pablumi payji nir ima Filemonpaq mañakun -HVXFULVWXSLNUL\LTNDUOODNLQDNXVKDQ‫ێ‬
4੅Kriyiq masiy Filemón, imuraspis chikraykumi, imata ruranaykipaqpis
qampaq yarpurqami kusalata payji nir NXVDODDOOLQWD\DUSXFKLPDQUXJDVKXQD\‫ێ‬

485
Filemón 486

paq. Chaqa nuqa Pablumi rukuna kani. 17੅Chayraykumi nishaykipis: Nuqata

Chaynu karmapis, Jesucristupaq kusala kriyiq masikipaq riqsimayarqa,


\DƚKDFKLNXVKD\UD\NXNDQDQTDSULVX paytapis nuqata yupaylla kusala
karmapis Onesimupaq rugashuni. shumaqta rikapamanki nir. 18੅Chaynulla
10੅Chaqa chay sirbiqniki Onesimutami nishaykipis: Chay ukninchik ima mana
ND\SLSULVXNDU-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKL‫ێ‬ DOOLQWDUXUDVKDQUD\NXLPDOODSLGLELVKX‫ێ‬
tiy kriyiran. Chaymi payqa kananqa yatinqa nuqata kubramay. 19੅Chaynu nir
nuqapaqa wamray yupayna. imami nuqalla iskribir kay kartaypi
11੅&KDTDFKD\VLUELVKXTQLNL2QHVLPX‫ێ‬ willashuni, paypaqqa nuqa pagrashayki
qami ima mana allinta rurashanrayku nir. Piru allita yarpushaqami nuqarayku
XQD\OODTDNXVDODPDQDDOOLQWD\DUSXFKL‫ێ‬ -HVXFULVWXSLNUL\LUZDVKDNDVKD\NLUD\‫ێ‬
shuran. Piru kananqami Jesucristupi kuqa, chay ukninchik Onesimupaq
kriyishanrayku kusala allintana pagrashunaymantaqa ashwan qam
yarpuchimashun qamta chaynulla masta dibimayanki. 20੅Chaynumi kriyiq
nuqamatapis. 12੅Chaqa paypaqqami masiy, ashwanmi chay kriyiq masinchik
nuqapa kwirpuyllapaq yupay kusalata Onesimuta shumaqta rikar ima kusalata
llakini. Piru chaynu katinmapismi aligriyachimay, Amitunchik Jesucristupi
TDVKDQTDPPDQNDƚKDPXQL. Chaymi kriyiq kashaykirayku.
SD\ƚKDPXWLQTDQXTDWDVDPDFKLPDT 21੅Chaynu nir imami iskribishuni

yupaylla samachipamanki. 13੅<DƚKDVKD\‫ێ‬ kriyiq masiy Filemón. Chaqa nuqaqami


kinu, Jesucristuraykumi kaypi prisu kusalata kunfyakani, FKD\UXJDVKXVKD\‫ێ‬
kani. Chaymi kusala allinƚKLNDQDQWD manmatapis masta rurayanki kanqa nir.
SD\TDND\SLNLGDUOXJDUQLNLLPDPLQLVWL‫ێ‬ 22੅Chaymi ashwan rugashunipis uk

yashaypipis yanapamananpaq. 14੅Piru kwartuta rikapamanaykipaq maydiya


manaraq qamwan parlasha karmi, mana shamur samanaypaq. Chaqa nuqaqami
munaraychu pay kaypi kidanantaqa. yarakuyani, qamkuna, Taytanchik
Chaqa qammaqami mana nuqa Dyusta mañatkillapaqa, kay prisu
PXQDVKD\UD\NXFKXNXVDODWD\DQDSD‫ێ‬ NDVKD\PDQWDSD\\DQDSDUOOXTVKLFKL‫ێ‬
manki. $VKZDQPLTDPPXQDVKD\NLQX‫ێ‬ matin, shamur watukushunayllapapaq
lla yanapamankimapis. 15੅Chaymi allita nir.
yarpuy. Chay ukninchik OnesimuqaƚKL
qammantaqa uk tyimpuqa alsakar riran, Pablumi tukukananta saludakun
ashwan kanan-VKX\SDTDWXNX\W\LPSX‫ێ‬ 23੅Kriyiq masiykuna, saludutami
paqna qamwan kar yanapashunanpaq NDƚKDPXQNUL\LTPDVLQFKLN(SDIUDV.
ima. 16੅Piru kananqami manana unay Chaqa paypismi nuqawan pulla kaypi
yupay yanqa sirbikuqniki yupaynachu prisu, -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
kayanqa. Ashwanmi kusala munashayki rayku. 24੅Chaynullapismi saluduta
ukniki imana kar yanapashuyanqa. NDƚKDPXQSXOOD\NDU-HVXFULVWXSDT
Chaymi nishayki: Paypaqqami \DƚKDFKLNXTPDVL\NXQD, Marcos,
nuqamaqa kusalata llakikuni. Chaymi Aristarco, Demas, chaynulla ukninchik
ashwan qammaqa unay yanqa Lucaspis.
sirbishuqniki kasha katinmapis kananqa 25੅Chaymi Amitunchik Jesucristuman

$PLWXQFKLN-HVXFULVWXSLNUL\LVKDQUD\‫ێ‬ mañakuni, kusalata llakipar tukuy imapi


kuna nuqamantaqa kusala masta yanapashunanllapapaq.
llakipankiman. Chaynumi kanqa.
Hebreos
Jesucristupi kriyiq Hebreo runakunaman karta
0DQDPL\DƚKDQFKLNFKXPD\TDQPLND\OLEUXWDTDLVNULELUDQQLUPDSLV. Chaqa kay
librupiqa manari rimanchu. Piru chaynu katinmapis wakinkunaqa Bernabimi
iskribisha kanqa nir yarpunllapa (Hechos 4.36; 13.1-5). Nataq wakinkunaqa
yarpunllapa Apolos iskribisha kanqa nir. (Hechos 18.24-25; 1 Corintios 1.12; 3.4-8;
3.22-23). Wakinkunaqami yarpunllapa uk runa iskribisha kanqa nir. Piru mayqan
karmapismi kay librutaqa iskribiran uk Israel runa, Jesucristupi kriyiq Israel
masinkunapaq (Hebreo rimaq masinkunapaq).
Kay librupimi intrachimanchik imanumi Jesucristuqa kusala mas pudirniyjun
angelninkunamanta, (1.4–2.18), Moisesmanta (3.1–4.13), chaynulla
kurakunamantapis (4.14–5.10; 7.1-28). Chaynullami intrachimanchikpis payqa
kusala mas mantakuq nir. Chaynumi kay libruqa intrachimanchik imanumi Tayta
Dyusqa mushuq tratuta ruraran runakunata washananpaq nir (8.1-13).
Chaynullami intrachimanchikpis uchanchikpaq animalkunata apar altarpi
rupachinamantaqa, ashwan Jesucristupi kriyisha uchanchikkunamanta
pirdunamanchik nir. (9.1–10.18).
Intrachimanchikpismi Jesucristupi kriyirllana imuraspis kawsanallapapaq
(5.11–6.20; 10.19-39). Chaynumi kay librupiqa intrachimanchikllapa imanu
qischakarmapis kriyishanchiknulla shachinakunallapapaq nir. (11.1–12.29).
Chaynullami kusa mas shumaq imakunata intrachimanchikpis (13.1-25).

Chaynullami tukuy imatapis payna


Dyusmi kananqa Wamran rikananpaq Dyusqa qusha. 3੅Chaymi
Jesucristuwan intrachimashanchik paylla Dyus kar, intrachimanchikllapa

1
1੅Unay tyimpukunaqami, Tayta Taytan Dyus kusa allin kar shumaqta
Dyusqa rukunchikkunata kusa llipyarayashanpaqmapis, Dyusta michka
achka shumaq imakunawan kutir kutir mana rikasha kashallapamapis. &KD\QX‫ێ‬
intrachiran. Chaynuqami paypa lla kusa puytiq rimayninwanmi tukuy
rimaqninkuna intrachikuranllapa. imatapis rikar kuytan. Chaymi
2੅Ashwan kanan tyimpukunaqami, uchanchikkunamantapis pirdunar
'\XVQLQFKLNTDLPDWDSLVLQWUDFKLPDQ‫ێ‬ shumaqchamaranchikllapa.
chikllapa Wamran Jesucristuwanna. Chaymantami syilupi Dyusninchik tar
Chaqa Dyus nitinmi payqa tukuy ima mantakuyashanpiqa, DOOLODZTLFKTDQ‫ێ‬
rikayashanchikkunatapis ruraran. pina tasha.

487
+HEUHRV੄1੄2 488

“Qammi Amituy, pachata ima


Dyuspa Wamran Jesucristuqami kaqnintinta rurarayki.
angelkunamantaqa tukuy Qamllami makikiwan syilutapis
imapi mas rurarayki.
4੅Jesucristuqami Dyuspa Wamran kar, 11 Chay rurashaykikunami maydiyaqa

kusa mas mantakuq, PDV\DƚKDTNDUDQ tukukanqa. Piru qamqami tukuy


syilumanta kaq angelkunamantaqa. tyimpu, mana chinqankichu.
5੅Chaqa Dyusqami, mana mayqan 7XNX\FKD\NXQDTDPLUDƚKSD
angeltapis kaynu niranchu: makwayar llikikan chaynu
“Qammi Wamray kanki. tukukanqa.
Nuqami kananqa Taytaykipaq 12 Qammi dublanki, imanutaq

riqsikani” nirqa. UDƚKSDWDGXEODQOODSDFKD\QX.


Chaynulla manami mayqan angelpaqpis Chaynulla kambyankipismi
kaynu niranchu: LPDQXWDTUDƚKSDZDQPXGDNXQ‫ێ‬
“Nuqami paypaqa taytan kashaq. llapa chaynu.
Nataq payqa nuqapa wamray Piru qamqami, qamlla kanki.
kanqa” nirqa. Manami bidaykiqa maydiyapis
6੅Piru qashan uk iskribikashapiqa, tukukanqachu” nir.
uklayla Wamranta kay pachaman 13੅Dyusmi mana mayqannin angeltapis

NDƚKDPXVKDQSDT, kaynu nin: kaynuqa niranchu:


“Dyuspa tukuy angelnin kaqkunaqa, “Tay allilaw qichqaypi,
payta aduranqallapa” nir. QXTDFKD\ƚKLTQLVKXTNXQDWD
7੅Nataq angelkunapaq-shuypaqa, kaynu ƚKDNLNLSDƚKDNLQPDQƚKXUDPXWL\
nin: binsinaykikaman” nirqa.
“Angelkunaqami wayra yupayla, 14੅Chaqa tukuyla angelkunaqami

nina ratakuq yupayla karmapis, wayra yupayla karmapis, Dyusta


sirbimaqniykuna kanqallapa” nir.੆a sirbinllapa. Chaymi sirbiqninllapa katin,
8੅Wamranpaq-shuypaqa, kaynu nin: '\XVTDNDƚKDPXQZDVKDNDQDTNXQDWDTD
“Dyuslla katkimi, tukuy tyimpupaq mayqantapis yanapananpaq.
mantakunaykiqa kanqa.
Chaqa qamqa imatapis karanta Washamaqninchiktami
rikarmi mantakunki”. allita kasuypaq

2
9 “Qammi allin ruraykunata munanki. 1੅&KD\UD\NXPLWXNX\ZLOODPDVKDQ‫ێ‬

1DWDTFKD\PDQDDOOLQUXUD\‫ێ‬ FKLNOODSDWDDOOLWDX\DNXUNDVX\SDT‫ێ‬
NXQDWDTDPLƚKLTQLQNL. llapa, Dyusninchikpa nanninmanta
Chayraykumi nuqa Dyusniki kar amana wakaq tukunallapapaq.
akrashur, 2੅Unay tyimpumi Dyusqa angelninkunata

kusa masta aligriyachishusha kani ZLOODUDQ\DƚKDFKLNXWLQOODSD, SD\PDQWDNX‫ێ‬


tukuy wakinnikikunamantaqa” shannullata kasur, NDUDQODWDUXUDQDQOODSD‫ێ‬
nir. paq. &KD\PLFKD\\DƚKDFKLNXVKDQOODSD‫ێ‬
10੅Kaynumi ninpis Jesucristupaqqa: kunata mana kasur uchakuqkunataqa,

a¬1.7 Angelkuna wayra yupayla nirqami niyanchik dasla maytapis puriq kashanpaq.
Chaynulla nina ratakuq yupayla nirqami niyanchik, ninamaqa takshala karmapis dasla
rupachikuyta puytin chaynu kashanpaq.
489 +HEUHRV੄2

chay mantakuy੆bQLVKDQQXOODNDVWLJDTOODSD‫ێ‬ tapis chaynulaqa dijaranchu. Piru


pis. 3੅Nataq kanan tyimpukuna chaynu chaynu katinmapismi, runataqa
katinqa, ¿imanunari washakashunllapa, manaraq rikayanchikchu tukuy imata
chay kusala shumaq washamaqninchik rikaqtaqa. 9੅&KDTD\DƚKDVKDQFKLNQXPL,
Jesucristuta mana kasurmaqa? Chaqa uk tyimpuqa Jesusqa runakuna yupay
Amitunchik Jesucristuri puntata tikrakatin, Dyusqa uk ratulapaq
ZDNLQNXQDWDLQWUDFKLUDQND\ZDVKDND\DQ‫ێ‬ angelkunapa ikillan kaqninta yupay
chik chaypaqqa. Chaymantaraqmi chay rikaran. &KDTD'\XVPXQDPDUQLQ‫ێ‬
uyakuqkuna nuqanchikkunata willar chikmi paytaqa dijatin, chay uraqa
intrachimaranchikllapa. 4੅Chaynulla chay kusata qischakar tukuypaq wanuran.
uyakuqkunataqa, Dyus munashannulla Chaynu karmi kusata alabakar, kusa
6DQWX,VSLULWX\DQDSDWLQNXVDGLVSDQWDND\‫ێ‬ shumaqtana kurunakusha.
paqkunata, mana ruraypaq shumaq 10੅Tukuy imakunami kan Dyuspaqqa.

imakunata, milagrukunata ima ruraran. Chaqa payraykumi tukuy imapis kan.


Chayna chay rurashanllapakunapaq, Tayta Chaymi payqa, tukuy wamrankuna chay
Dyusmi rurachisha nir kriyirqa, kusa shumaq mantakunan Luryanpi
\DƚKDQFKLNOODSD-HVXFULVWXSLVFKLTDSWD kananta munaran. Chayraykumi
washamanchikllapa nir. Wamran Jesucristuta kay pachaman
NDƚKDPXUDQ, tukuy runakunapa
Jesucristumi pachaman shamur uchanllapapaq wanunanpaq. Chaymi
runakuna yupay tikrakaran Jesucristuqa, Dyus munashannullata
5੅Dyusqami maydiya shamuq mushuq rurar kusata qischakar kumpliran, tukuy
pachapaq parlayanchik chaykunataqa, washakasha kananllapapaq. 11੅Chaqa
PDQDPLDQJHONXQDWDFKXTXVKDULNDQDQ‫ێ‬ tukuylari uk taytalamanta kanchikllapa,
llapapaqqa. 6੅Ashwanmi Dyus nitin washakuq chay, chaynulla paypa
iskribikashakunapiqa kaynu nin: kaqkunapis. Chaynu kashallapami
“¿,PDWDTUXQDTDSD\SDT\DUSXQD\‫ێ‬ Dyuspa Wamran Jesusqa, mana
kipaqqa? pinqakunchu kriyiq masiykuna
¿,PDWDTNDZVDTUXQDTDOODNLSD‫ێ‬ kankillapa nimayninchikllapataqa.
naykipaqqa? 12੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬
7 Ashwan rurarmaqami, DQJHONXQD‫ێ‬ piqa Jesucristo kaynu nin:
manta uk ratulapaq ikikaqnin “Qampaqmi parlashaq kriyiq
yupay kananpaq rurarayki. masiykunata.
Piru chaynu katinmapis, kusala Chaynulla tantakashakunapa
shumaq imana kananpaq ƚKD\SLQOODSDSLSLVDODEDU
tikrarayki. takichishayki ” nir.
8 Chaymi tukuy imatapis, payna 13੅Chaynullami ninpis:

ƚKDNLQSLƚKXUDNXT\XSD\ “Paypimi nuqaqa kunfyakashaq” nir.


rikananpaq qurayki” nir. Qashan uk pachapiqa kaynu nin:
&KD\QXNDWLQTDWXNX\LPDWDƚKDNLQSL “Kaypimi nuqaqa kani,
ƚKXUDT\XSD\WXNX\LPDWDULNDQDQSDT '\XVZDPUD\NXQDWDTXPDVKDQ‫ێ‬
nirqami, '\XVTDPDQDWXNX\LPDNXQD‫ێ‬ kunawan” nir.

b¬2.2 Chay mantakuy nirqami, rimayanchik unay Moisés mantakushankunalapaq. Rikashun


Hechos 7.53, Gálatas 3.19.
+HEUHRV੄2੄3 490

14੅<DƚKDVKDQFKLNQXXND\OOXPDQWD Israelmanta kriyiqkunawanqa. 3੅Piru


NDTNXQDSDZDPUDQNXQDTDXND\FKDOD‫ێ‬ Jesucristutaqami masta Moisesmantaqa
manta, uk yawarllamanta. Chaynumi kasunapaq allin. Chaqa imanutaq uk
Jesucristupis nuqanchikkuna yupay wasi ruraqmataqa wasi rurashanmanta
aychayjun, yawarniyjun karan. Chaynu masta rispitanchik, FKD\QXPL-HVXFULV‫ێ‬
karmi pay wanurqa, binsiran chay tutapis masta kasuypaq Moisesmantaqa.
wanuchikunanpaq pudirniyjun kaq 4੅Tukuy wasikunatami mayqan ruratin

dyablutaqa. 15੅Chaynumi washaran rurakan. Piru Tayta Dyusmi tukuy


tukuyta, nasishanmanta-SDFKDZDQXQDQ‫ێ‬ imatapis rurasha. 5੅&KD\QXOODPL0RLVHV‫ێ‬
llapapaq manchakur kawsaqkunataqa. pis Dyusta sirbiq kar, Israelmanta
16੅Chaqa chiqaptami Jesucristuqa mana kriyiqkunawanqa tukuy imatapis
angelkunata washaqchu shamuran. karanlata ruraran. Chaymi uk tistigu
Ashwanmi Abrahampa ayllunmanta yupay intrachimanchik maydiyaqami
kaqkunata washaq shamuran. 17੅Chaynu Jesucristo shamuyanqa nir. 6੅Piru
NDUPL-HVXFULVWXTDWXNX\LPDSLQXTDQFKLN‫ێ‬ Jesucristuqami Dyuspa Wamran kar,
kunanu karan. Piru Tayta Dyusta kusa NXVDDOOLQODNDUDQ'\XVSLNUL\LTNXQD‫ێ‬
allita kasuq karmi, nuqanchikkunata wanqa. Chayna nuqanchikkuna paypi
munamarninchik Dyuspa naypanman kriyishanchikrayku, paypa wasin yupay
qimikaran kurakunapa mantaqnin yupay. kanchikllapa. Chaymi paymanta mana
Chayna kruspi wanushanrayku Tayta FKLTDQFKDNDUFKXDOLJULODNXQI\DNDVKXQ‫ێ‬
'\XVTDXFKDQFKLNNXQDWDSLUGXQDPDUDQ‫ێ‬ llapa Amitunchik shamur pullakur
chikllapa. 18੅Chaynulla, LPDQXWDT-HVXFULV‫ێ‬ apamanallapakaman.
tuta kusala saqra imakunapi dyablu
rikarichinatinmapis payqa shachinakuran. Imanumi Dyuspi kriyiqkunaqa
Chaymi mayqanpis kanan, pay samanqallapa
munashanta rurar qischakar imakunapi 7੅Chayraykumi Dyuspa Santu

rikariqkunamatapis, yanapayta puytin. Ispiritunqa kaynu nin:


“Kanan diya qamkuna, '\XVQLVKDQ‫ێ‬
Jesucristumi Moisesmantapis mas kunata uyakurqa,
mantakuqqa 8 kriyinaykillapamanta ama anku

3
1੅Kusa allinla kriyiq masiykuna, shunquqa tikrakankillapachu,
7D\WD'\XVPLTDPNXQDWDDNUDVKX‫ێ‬ imanutaq wakinkuna Dyuspa
VKDOODSDSD\SDZDPUDQNXQDNDQD\NL‫ێ‬ kuntran tikrakar,
llapapaq. Chaymi nuqanchikkunaqa ukman mana allinkunata chunllaq
rimanchikllapa Tayta Dyus, Jesucristuta lugarpi ruraranllapa chaykuna
NDƚKDPXUDQSD\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ yupayqa.
kananpaq nir. Chayrayku ashwan 9 Chaypimi michka kwarinta añuta

Jesucristulapina yarpukushunllapa. paykunawan kar kusa allin


2੅Chaqa Tayta Dyus munashankunalata imakunata rurasha katiymapis,
kay pachapi rurananpaq Jesucristuta XQD\UXNX\NLOODSDNXQDTDPXQD‫ێ‬
NDƚKDPXWLQTD, payqa karanlata ruraran. shankunata ruraranllapa.੆c
Chaynullami Moisespis imatapis 10 Chayraykumi chay tyimpu
karanlata kusa shumaqta ruraran runakunawanqa piñakuray.

c¬3.9¬Rikay¬Salmo¬95.7-11; Números¬14.1-12¬20-23.
491 +HEUHRV੄3੄4

Chaymanta kaynu niray: ¶6KXQ‫ێ‬ uchakushanllapapaqmi Dyusninchikqa


qunllapapiqami chinqasha piñakuran. 18੅Chaymi payqa jurar niranpis,
yupayna purinllapa. mana kasukushanllaparaykushi paykunaqa,
Chaynulla chay nishaykunata samachinanpaq arnishan pachamanqa
\DƚKDFKLWL\PDSLV, mana mana yaykuyanqallapachu nir. 19੅&KLTDSWD‫ێ‬
kasumaranllapachu’. qami paykunaqa, Amitunchikwan mana
11 Chaymi, piñakurqa kaynu nir pulla shumaq kaytaqa puytiranllapachu.
juraray: Chaqa manari kasukushachu karanllapa.

4
‘Manami yaykunqallapachu 1੅Dyusmi nuqanchikkunatapis pay

samananllapapaq arnishay kayashanman yaykur pullan


pachamanqa’ nir”. samanapaq arnimanchikllaparaq.
12੅Kriyiq masiykuna, kuytakarllapami, Chayrayku kusata kuytakaypaqllapa.
DPDVKXQTX\NLOODSDWDDQNXFKDQNLOODSD‫ێ‬ Kuytawkish imanupi qamkunamanta
chu. Chayna chiqap kawsaq ukllaqa mana pullanqa katkillapachu.
'\XVPDQWDTDDPDFKLTDQFKDNDQD\NL‫ێ‬ 2੅Chaqa nuqanchikkunamatapismi

llapapaqchu. 13੅Ashwanmi uknikillapa willamashanchikllapa imanumi


XNQLNLOODSDZDUDQZDUDQDQLPDFKLQD‫ێ‬ washakayashunllapa nir, imanutaq
kunkillapa. Chay iskribikashakunapi paykunata willaranllapa chaynulla. Piru
NDQDQQL\DQFKD\NXQDWDDOOLWDLQWUDNDU‫ێ‬ paykunataqa michka uyakusha
llapaqami, qamkunaqa mana dasqa katinllapamapis, PDQDPLVLUELUDQOODSD‫ێ‬
ingañakankillapachu. ImanupiqaƚKL chu. Chaqa manari kriyiranllapachu
ingañakar shunquykillapata ankuchar, FKD\ZDVKDNDQDQOODSDSDTZLOODVKDQ‫ێ‬
Dyuspaqqa mana allinta rurayankillapa llapapiqa. 3੅Piru nuqanchikkunaqami,
kanqa. 14੅&KDTD-HVXFULVWRSXOODNXPDQD‫ێ‬ NUL\LVKDQFKLNOODSDUD\NX'\XVVDPDFKL‫ێ‬
paqqami, imanutaq chayraq kriyiq manallapapaq arnimashanchikllapa
qallarir allita paypi kriyiranchik karan, chaymanqa yaykunchikllapa.
chaynulla, maydiya tukukanan tyimpu Nataq Dyusqami chay unay mana
ƚKDPXQDQNDPDQSLVDOOLWDNUL\L\SDT. kasukuqkunapaqqa kaynu niran:
15੅&KDTDFKD\QXSDTPLLVNULELNDVKD‫ێ‬ “Piñakurqa kaynu nir juraray:
kunapi kaynu nin: Manami yaykunqallapachu
“Kanan diya qamkuna, '\XVQLVKDQ‫ێ‬ samananllapapaq arnishay
kunata uyakurqa, pachamanqa” nir.
kriyinaykillapamanta ama anku Piru Dyusqami samashana karan, tukuy
shunquqa tikrakankillapachu, imakunata rurar tukchishana kar.
imanutaq chay mana allinkunata 4੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQDSL‫ێ‬

ruraranllapa chaykuna qami, uk pachapiqa chay syiti diya


yupayqa” nir. kaqpaqqa kaynu nin:
16੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQXPL, Moisés “Dyusmi tukuy imata rurashana
Egiptumanta runakunata lluqshichimuran. karqa, chay syiti diya kaqpiqa
Chaymi chay lluqshichimushanllapa samaran” nir.
chaykunaqa, Amitunchik nishankunata 5੅Qashanmi chay iskribikashakunapiqa

uyakusha karmapis mana kasuranllapachu. uk pachapi kaynu nin:


17੅Chaynulla chay chunllaq lugarkunapimi, “Manami yaykunqallapachu
kwarinta añuta mana kasukur imami samananllapapaq arnishay
uchakur tayarmapis wanuranllapa. Chaynu pachamanqa” nir.
+HEUHRV੄4੄5 492

6੅Piru faltanllaparaqmi wakinkunaqa Chaymi tukuy imapis paymantaqa mana


chay samananllapapaq pachaman pakapllaqa kanqachu. Chaqa tukuymi
yaykunanpaqqa. Chaqa chay mana naypanpi kashallapa, ULNDU\DƚKDPDQ‫ێ‬
kasukushanllaparaykumi, mana chikllapa.
\D\NXUDQOODSDFKXFKD\ZDVKDNDQDQ‫ێ‬
llapapaq puntata uyakusha chaykunaqa. Jesucristumi qischakashanrayku
7੅Chayraykumi Dyusqa qashan akrasha Dyusman mañakur imapipis
uk diyata. Chayqami “Kanan diya”. yanapamanchik
Chaytaqami willamashanchikllapa unay 14੅Jesucristumi Dyuspa Wamranqa.
may tyimpumantaraq. Piru Davidqami Paymi kurakunapa mantaqnin karna,
unay iskribikashakuna nishannulla '\XVPDQLPDSLSLVPDxDNXU\DQDSDPD‫ێ‬
kaynu niran: nallapapaq syilumanqa risha.
“Kanan diya qamkuna, Dyus &KD\UD\NXSD\WXNX\QLPDVKDQFKLN‫ێ‬
nishanta uyakurqa, NXQDSLDOOLWDNUL\LVKDQFKLNNXQD‫ێ‬
kriyinaykillapamanta ama anku mantaqa, DPDFKLTDQFKDNDVKXQOODSD‫ێ‬
shunquqa tikrakankillapachu” chu. 15੅Chaqa Dyuspaq kusa shumaqta
nir. \DƚKDFKLPDUQLQFKLNSD\PDQPDxDNXT
8੅Nishaykillapa: Josué, Israel runakunata kuraqami, LPDQXODNDVKDPDSLVOODNLSD‫ێ‬
chay samana pachaman yaykuchir mayninchikta puytin. Chaynulla
samachishana katinqa, Dyusqami QXTDQFKLNNXQDWD\XSD\XFKDNXFKLQD‫ێ‬
manana rimanantachu uk samana ranllapa ima. Piru payqami mana
diyapaqqa. 9੅Chaynu katinqa, kanraq-ari imalapipis uchakuranchu. 16੅Chaymi pay
uk samanapaq diyaqa, Dyuspa wamran kurakunapa mantakuqnin kar
kaqkunapaqqa. 10੅Chaqa mayqanpis nuqanchikkunapaq mañakutinqa,
Dyus samachinanpaq chay arnishan kusalata kunfyakar llakipakuq Tayta
pachaman yaykuqqa, XQD\UXUD\DVKDQ‫ێ‬ Dyusman qimikar mañakushunllapa.
kunata dijaq yupayna saman, imanutaq Chayna nuqanchikkunata munar
Dyus tukuy imata rurarqa samaran llakipamarninchik, WXNX\PLQLVWLVKDQ‫ێ‬
chaynulla. 11੅Chayraykumi shachinakur chikkunapipis yanapamanallapapaq.

5
chay shumaq samana pachaman 1੅7XNX\NXUDNXQDSDPDQWDTQLQ‫ێ‬

yaykunapaq yarpushunllapa. Chayna kunataqami, runakunamanta


ama mayqanpis chay mana kasukuq akranllapa. Chayna Dyusman pay
yupayqa kanallapapaq. qimikar runakunapaq mañakunanpaq,
12੅Chaqa Dyuspa rimayninqami FKD\QXOODXIULQGDQWDƚKXUDQDQSDT,
chiqapta kawsaq kar riman. Chaymi runakuna uchanpaq nir animalkunata
imanutaq uk ispadamaqa kada apashanta wanuchinanpaq ima. 2੅Chaqa
ladunman ɹluyjun kar das kuchukun, kurakunataqami, XFKD\MXQUXQDNXQD‫ێ‬
chaynumi Dyuspa rimayninpis das allita manta akranllapa. Chaymi mayqantapis
intrachikun. Chayna runakunapa PDQD\DƚKDTNDTNXQDWD, mana allinta
yarpuyninman, shunqunman, rurashanrayku chinqasha yupay
tullunman, ñutqunkunaman imapis kaqmatapis, llakipayta puytin.
dasla ratakun. Chaynu karmi runakuna 3੅Chaynami paypis chaynu kar, Dyuswan

yarpuyashanta, ruranayashanmatapis shumaqna kananpaqqa, paypa


WDQWDU\DƚKDQ. 13੅7XNX\LPDUXUDNDVKD‫ێ‬ uchanpaq, chaynulla ukkunapa
kunaqami, Dyuspaqqa shutillapi kanqa. uchanpaqmapis, DQLPDONXQDWDZDQXFKL‫ێ‬
493 +HEUHRV੄5੄6

yanqa. 4੅Manami mayqanpis chaykunata NDWNLOODSDPLPDQDLPDQXSLVZLOODVKX\‫ێ‬


rurananpaqqa payllaqa akrakanchu. llapata puytinichu. 12੅Qamkuna
Ashwan Dyusmi chaynu kananpaqqa kriyishaykillapaqami unayna. Chaymi
akran, imanutaq kura Aaronmataqa TDPNXQDQDDVKZDQ\DƚKDFKLNXTNXQDTD
chaynu kananpaq akraran chaynulla. kankimanllapa. Piru Amitunchikpa
5੅Chaynullami, Jesucristupis mana shumaq rimaynintaqami, qashan
payllachu kurakunapa mantaqnin PDQ\DTZLOODVKXQDQOODSDWDPLQLVWLQNL‫ێ‬
kananpaqqa akrakaran. Ashwan Dyusmi llapa. Chaqa qamkunaqami mana yaqqa
chaynu kananpaqqa akraran. Chaqa das intrakaqkunapaq tikrakashaykillapa.
paymi kaynu niran: Nishaykillapa: Byiju runakunami
“Qammi Wamray kanki. tukuyla mikuykunata puytin mikuyta,
Nuqami kananqa Taytaykipaq chaynulla imakunatapis riqsiyta puytin
riqsikani” nir. ima. Piru uk taksha wamrituqami,
6੅Qashanmi iskribikashakunapi uk lichilata upyan, chaynulla manaraq
pachapipis, kaynu niran: imalatapis riqsinchu. Chaynumi ashwan
“Qammi tukuy tyimpupaq kura qamkunaqa, chay byiju runakuna yupay
kanki, kanaykillapamantaqa, chay lichita
imanutaq Melquisedec kaq upyaq wamritukuna yupay kankillapa.
chaynulla” nir. 13੅Chay nishushayllapanu, mayqanpis
7੅3LUX-HVXFULVWRND\SDFKDSLNDUOODUDT‫ێ‬ lichilata upyaqkunaqami, uk ñuñuq
qami, kusa jwirtita rimar, llakir waqar ima wamritu yupay. Chaynumi qamkunapis
Dyusman mañakuran, wanunanpaq chay wamritukuna mana imatapis
chaymanta washayta puytin nir. Chaymi \DƚKDQOODSDFKXFKD\NXQD\XSD\
payqa Dyus nishanlata ruraq katin, Dyusqa karllapa, PDQD\DƚKDQNLOODSDFKXLPDPL
uyar yanaparan. 8੅Jesucristo, Tayta Dyuspa allin, mana allin ruranaykillapapaq
Wamran kar, mana qischakaq karmapis nirmapis. 14੅1DWDTWXNX\PLNX\NXQD‫ێ‬
kay pachaman shamur qischakaran. qami, byiju kaq runakunapaq. Chaqa
Chaynu qischakar imami intrakaran paykunaqari ukkunata rikar willan
imanumi uk runa, Dyusta kasushanrayku imanu tukusha nirmapis. Chaynulla
qischakan nir. 9੅Chaynu qischakarmapis \DƚKDQOODSDLPDPLDOOLQ, mana allin
Dyus munashankunata tantar rurashana nirmapis.

6
karqami, wanuran nuqanchikkunata 1੅Chayraykumi ashwan byiju

washamanallapapaq. Chayna payrayku runakunana yupay kanallapapaq


Dyus nishanta kasuqkunapis, tukuy yarpushunllapa. <DƚKDVKDQFKLNOODSDQD
tyimpupaqna kawsananllapapaq. 10੅Chaymi FKD\SXQWDNDVKDQFKLNQXWXNX\W\LPSX‫ێ‬
imanutaq unay Melquisedecmaqa Dyuspa paq wanunapaq chaykunataqa manana
kusa shumaq kuran kaq, chaynulla ruranapaqchu nir. &KD\QXOOD-HVXFULVWX‫ێ‬
kananpaqmi Dyusqa Jesucristutapis SDTPL\DƚKDNXVKDQFKLNOODSDQDLPDQX
akraran. imanu paywan kashunllapa nirmapis.
Piru chaynu katinmapismi, ama
Kriyishaykillapamantakish chaykunalatachu rurashunllapa.
chiqanchakatkillapa $VKZDQPL'\XVPDVWDLQWUDFKLPDQD‫ێ‬
11੅&KD\ZLOODVKX\DVKD\OODSDFKD\SDT‫ێ‬ yanchik chaykunatapis, intrakarna
qami, kusa achkaraq kan parlanapaqqa. kawsashunllapa. 2੅8QD\TDPL\DƚKDNX‫ێ‬
Piru qamkuna mana das intrakaq shanchikllapapis imanumi shutikushun,
+HEUHRV੄6 494

imanumi kriyiq masinchikkunapa kankillapa kanqa nir. Chaymi manana


DQDQPDQPDNLQFKLNWDƚKXUDVKXQ, chaynu karqa, tukuy tyimpupaqna
imanumi kawsamuyashunllapa, washakankillapa. 10੅Chaqa Dyusqami
imanumi maydiyaqa Amitunchik kusa allinla kar, paypi kriyir ukkunata
WXNX\WDULNDU\DƚKDPD\DVKXQOODSDQLU munar imanu yanapashaykillapata,
ima. Piru amami chaykunalapaqqa LPDQXNDQDQNDPDQUXUD\DVKD\NLOODSD‫ێ‬
yarpushunllapachu. 3੅Ashwanmi unay tapis, manami qunqanqachu. Chaymi
\DƚKDNXVKDQFKLNNXQDPDQWDSLV, Dyus chaykunata rurarqa, NXVDDOOLQNDTNXQD‫ێ‬
PDVWD\DƚKDFKLPD\DQFKLNOODSD lata rurankillapa. 11੅Piru qamkunaqami
FKD\NXQDWDSLVSD\QLWLQ\DƚKDNX\SDT. uknikillapa uknikillapa chayllata
4੅Nishaykillapa: :DNLQTDPLWXWDSDUDT‫ێ‬ imatapis ruranaykillapata munani.
llapi yupay karanllapa. Chaymi Dyusqa Chayna chayta rurarllapanaqa
intrachiran yarpuyninllapapiqa kusa \DƚKD\DQNLOODSDQDNDQTD, maydiyaqa
shumaq achkillapi yupay kananllapapaq. imata aypayankillapa kanqa chay,
Chaynulla Dyusmi shumaqta yanapar chaynulla imanu washakayankillapa
Santu Ispirituntapis quran. 5੅Dyus kanqa chayqa, chiqapta kumplikayanqa
nishankunata rurarmi, shumaqta nir. 12੅Manami munanillapachu qilla
taranllapapis. &KD\QXOOD'\XVSDSXGLUQLQ‫ێ‬ kanaykillapataqa. $VKZDQPLPXQDQL‫ێ‬
wanmi, maydiyaqa shumaqtana uk llapa, qamkunapis chay wakin
pachapiqa kawsananllapapaq karanllapa. kriyiqkuna kanankaman Dyuspi kriyir,
6੅Chaynu kananllapapaqqami kusala SD\UD\NXVKDFKLQDNXUPDSLVDUQLVKDQ‫ێ‬
shumaq kasha. Piru chaynu kananpaq kunata shumaqta aypar kawsanllapa,
kayarllapamapis, ashwan Jesucristumanta chaynu kanaykillapata.
chiqanchakaranllapa. Chaymi chaynu 13੅Unaymi Dyus, Abrahamwan uk

tukurllapaqa, Dyuspi manana kriyinar, tratuta rurarqa, payllapaq juraran.


paymanqa manana qashan tikrakaytaqa Chaqa manari ima ukpis paymanta kusa
puytiranllapanachu. Chayrayku, amami mas puytiqqa karanchu. Chaymi mana
QXTDQFKLNNXQDTDFKD\QXTDNDVKXQOODSD‫ێ‬ ukpaqqa juraranchu. 14੅Kaynu nirmi
chu. Chaqa paykuna chaynu mana juraran: “Nuqami kusata bindisishayki.
allinkunata rurar imaqa, '\XVSD:DPUDQ‫ێ‬ Chaynulla nuqami qammanta kaq
mantaqa burlakar qashan kruspi klabaq aylluykita kusata achkachashaq” nir.
yupayna karanllapa. 7੅Tukuymi imanutaq 15੅Chaynu Tayta Dyus, Abrahamta

pachamaqa, tamya ishkimutin shuqur arnitinqami, payqa mana ukmanta


chakichin, chay yupay. &KD\QDWUDEDMDT‫ێ‬ yarpupakur imachu yarakuran.
kunapaq kusa shumaqta puqutinqami, &KD\PDQWDUDTPL7D\WD'\XVDUQLVKDQ‫ێ‬
Dyusqa shumaqta rikar bindisin. 8੅Piru taqa, Abrahamqa rikaran. 16੅1LVKD\NL‫ێ‬
imanupi chay pachapi ayaq qirukuna llapa: 5XQDNXQDLPDWDSLVUXUDQDQSDT‫ێ‬
puqutin, manaqa kasha ima winatinqa, qami juranllapa uk paymanta kusa mas
chay pachaqa mana sirbiyanqachu. Chaymi puytiqpa shutinpi. Piru chaynu
Dyusqa mana allinpaqchu rikayanqa. jurarqami, manana qashan qashanqa
&KD\QXOODFKD\NXQDWDTDPLUXSDFKLND‫ێ‬ juranmannapischu. 17੅Chaynu katinqa,
yanqa. '\XVTDPLDOOLWDLQWUDFKLPDQD\DUDQFKLN‫ێ‬
9੅Piru chaynu rimarmapis kriyiq llapa, mayqankunami chay tratuta
masiykuna, QXTDNXQDTDNXQI\DNDQL‫ێ‬ rurashantaqa aypayanqa nir. Chaqa
llapa qamkunaqa mana chaynuchu SD\TDPLDUQLPDUQLQFKLNWUDWXUXUDVKDQ‫ێ‬
495 +HEUHRV੄6੄7

mantaqa, PDQDSLWLODPDWDSLVNDPE\DU‫ێ‬ partin kaqmanta ukta quran, chay


chu qumashun. Chayraykumi payqa kuntraqninkunata ganar imankunata
payllapaq jurar arnikuran, karanlata aypashanmantaqa. Nishaykillapapis:
imatapis qumanallapapaq. 18੅Chaynumi Chay shuti Melquisedecqami, ULPD\QLQ‫ێ‬
Dyus chay arnimashanchikmanta, chikpiqa munan niyta “Kusa allita
chaynulla jurashanmantaqa, mana mantakuq” nir. Nataq Salem-shuypaqa
imapis kambyakayta puytinchu. Chaqa rimayninchikpiqa munan niyta
Dyusqami mana llullakuyta puytinchu. “Shumaqchakuq” nir. Chaymi paypa
Chaymi paymantaqa imatapis karanta pwiblun Salem kashanrayku, payqa
aypayta puytinchik, tukuy paywan kar “Shumaq mantakuq” kaqpis. 3੅Piru
washakaqkunaqa. Chaynulla paypimi PDQDPL\DƚKDQFKLNFKX0HOTXLVHGHF‫ێ‬
kunfyakanchik washamaqninchikllapa paqa mayqanmi karan taytan,
nir. mayqanmi maman karan nirmapis.
19੅&KD\PL-HVXFULVWXSLNUL\LVKDQFKLN‫ێ‬ &KD\QXOODPDQD\DƚKDQFKLNFKXLPD
OODSDUD\NXTDNXVDODWDNXQI\DNDQFKLN‫ێ‬ ayllumantami karan, imanumi nasiran,
llapa imanutaq anklamaqa੆d barkuta imanumi wanuran nirmapis. &KD\QXPD‫ێ‬
PDQDGLMDQFKXPD\ODZWDULQDQSDTPD‫ێ‬ pismi payqa, Dyuspa Wamran yupay
pis chaynumi pay yanapamashallapa tukuy tyimpupaq kurana.
mana chiqanchakashunllapachu nir. 4੅.DQDQTDULND\OODSDLPDQXPL0HOTXL‫ێ‬

Chaynuqami Dyusta adurananllapa sedecqa karan nirmapis. Paytami unay


wasipi, Santu kwartuman yaykunapa rukunchik Abrahammapis dyis parti
SXQNXQSLUDNWDUDƚKSDZDUNXUDT kaqmanta ukta quran, maqanakuypi
chaytaqa, pasayta puytinchikna paywan wakin mantakuqkunata ganar
tarinakunapaqqa. 20੅Chaynullami imankunata kitashanmanmatapis. 5੅Dyus
Jesucristuqa Santu kwartuman nitinmi Moisesqa kaynu nir mantakusha
yaykuran nuqanchikkunapaq Dyusman karan. Chaymi chay mantakuyqa niq:
mañakunanpaq. Chaqa payqami tukuy 5XQDNXQDTDVKLWXNX\LPDQNDTNXQD‫ێ‬
tyimpupaq mantakuq kuranchikllapana mantaqa, dyis partimanta ukta
kar, Melquisedec yupayllana karan. qukuyanqallapa nir. Chaynulla niqpis:
Levipa ayllunmanta kura kaqkunala
Melquisedecqami mas mantakuq aypanqallapa nir. Chaynutaqami, tukuy
kura karan runakunamanta Abrahampa

7
1੅KayMelquisedecqami, unayqa ayllunmanta katinllapamapis
Salem pachapa mantakuqnin kaq. aypaqllapa. 6੅Piru Melquisedec mana
Chaynulla payqami unaq syilupi Levipa ayllunmanta kasha katinmapis,
Dyusninchikpa kuran kaq. Paymi, Abrahamqami iman kaqmantaqa dyis
$EUDKDPFKD\PDQWDNXTNXQWUDTQLQ‫ێ‬ partimanta ukta quran, Dyus michka
NXQDZDQPDTDQDNXUELQVLVKDWLNUDND‫ێ‬ payta imakunata arnisha katinmapis.
muyatin, ULUWDULUELQGLVLUDQ$EUDKDP‫ێ‬ Chaymantami Melquisedecpis,
taqa. 2੅Chaymanta Abrahamqa dyis Abrahamta bindisiran. 7੅<DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬

d¬6.19 Anklaqami kusala llashaq jyirru manaqa kusala llashaq rumi. Chaymi sirbin yaku
ruriman asintar allila aypakutin, barkuta ama wayra wakman kayman sunsunulla
purichinanpaq. Chaynumi nuqanchikkunapis Jesucristupi kriyishallapaqa, payqa uk ankla
yupay purichimanchik munashanlatana rurar kawsanallapapaq.
+HEUHRV੄7 496

llapanu, chay bindisiq chayqami, mas rikariran, kurakuna michka mana chay
bindisikaq chaymantaqa. 8੅.D\SDFKDSL‫ێ‬ ayllumanta kasha katinmapis. 14੅Chaqa
qami Levipa ayllunmanta kura \DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Amitunchik
kaqkunala, chay dyis parti kaqmanta Jesucristuqami Judá shutiqpa
ukta aypanllapa. Piru maydiyaqami ayllunmanta karan. 3LUXWXNX\FKD\SDT‫ێ‬
wanuyanqallapa. Nataq Dyus nitin qami, Moisesqa mana imalatapis chay
iskribikashakunapiqami, 0HOTXLVHGHF‫ێ‬ ayllupaqqa rimaranchu, chay
paqqa riman, payqa kawsayanraq nir. paymantami uk mushuq kura ima
9-10੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, Abrahammi rikariyanqa nirmapis.
Melquisedecman qimikatin bindisiran. 15੅&KD\UD\NXPL\DƚKDQFKLNOODSD

Chaymi bindisishanrayku chay dyis -HVXFULVWRFKD\PXVKXTNXUDULNDULPX‫ێ‬


parti iman kaqmanta ukta quran sha chayqami, Melquisedec yupaylla nir.
Melquisedectaqa. Chaynu qukutinqami 16੅Chaynulla chay mushuq rikariq

chay paymanta ayllunkuna kananpaq chayqami, mana mantakuykuna


kaq Levikunapis qukusha yupay kayaq, nishannulla Levipa ayllunmantachu
michka manaraq nasisha kayarmapis. karan. Chaqa payqami tukuy tyimpupaq
manana wanunanpaq kar, ashwan
Jesucristumi Melquisedec kurana kananpaq numrakasha. 17੅&KD\‫ێ‬
yupaylla kuraqa raykumi paypaq Dyusqa kaynu nin:
11੅/HYLSDD\OOXQPDQWDNDTNXUDNXQD‫ێ‬ “Qammi tukuy tyimpupaq kura
qami, Israel runakunata Dyus nitin, kanki,
0RLVpVPDQWDNXVKDQNXQDWD\DƚKDFKL‫ێ‬ imanutaq Melquisedec kaq
ranllapa. &KD\QX\DƚKDFKLWLQOODSDPD‫ێ‬ chaynulla” nir.
pis, manami uchanllapakunamanta 18੅Chaynu katinqami, chay unay

washakayta puytiranllapachu mantakuykunaqa litala yupay kar, mana


runakunala kashanllaparayku. &KD\UD\‫ێ‬ mayqantapis uchankunamanta kusa
kumi Jesucristo tukuyta llakipar allinpaq tikrayta puytiranchu. 19੅Chaqa
washamanallapapaq, kura Melquisedec Moisespa mantakuyninqami mana
yupaylla rikarimuran. Manami Aaronpa LPDPDQWDSLVVKXPDTFKDPDTQLQFKLN‫ێ‬
ayllunmanta kura yupaychu karan. chu. Ashwan chay mantakuypa
Chaqa Levipa ayllunmanta kaq lugarninqami kan uk washakanapaqqa.
kurakuna washamanapaq kasha Chaymi payrayku Dyusman qimikayta
katinqami, Jesucristuqa mana mushuq puytinchik.
kura kananpaq shamunantachu 20੅Kaypaqqami, '\XVTDMXUDUDUQLPD‫ێ‬

washamanallapapaqqa. 12੅Jesucristumi ranchikllapa. 1DWDTZDNLQNXUDNXQD‫ێ‬


shamurqa mushuq kuranchikllapa TDPLPDQDMXUDULPDFKXQXPUDNDUDQ‫ێ‬
karna, '\XVQLWLQ0RLVpVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ llapa. 21੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬
NXQDWD\DƚKDFKLPDUDQFKLNOODSD. kunapimi kaynu nin:
Chaymi chay mantakuykunamantaqa, “Amitunchik jurarqami,
-HVXFULVWR\DƚKDFKLPDVKDQFKLNWDQD pay nishantaqa mana kambyayta
kusa mas allita kasuypaqllapa. 13੅&KD\‫ێ‬ puytinchu.
QXOOD$PLWXQFKLNSDFKD\LVNULELVKDQ‫ێ‬ Chaqa ninmi: ‘Qammi tukuy
kunapi nishannulla, Jesucristuqami tyimpupaq kuraqa kanki,
mana Levipa ayllunmantachu karan. [imanutaq Melquisedec kaq
Ashwanmi payqa uk ayllumanta chaynulla]’ nir”.
497 +HEUHRV੄7੄8

22੅Chaynu kananpaqmi Tayta Dyus rimaqnin kurakunapa mantaqnin


juraran. Chaynami nuqanchikkunawan kananpaqqa. Chaqa payqari tukuy
mushuq tratuta rurasha kar, Moisés tyimpupaq kusa allinla kar mana
mantakushanmanmatapis Jesucristo uchayjun imalamapischu.
kura kashanrayku puytin kusa
shumaqta yanapamayninchikta. Jesucristumi mushuq
23੅Nataq wakin kurakunaqami kusa tratuta ruraq chayqa

8
achka karllapamapis wanutinqa, 1੅&KLTDSWDTDPLFKD\SDUOD\DVKDQ‫ێ‬

paykunapa lugarninqa ukkunana chikllapa chaypaqqa, \DƚKDQFKLN


kaqllapa. 24੅Piru Jesucristo mana wanuq chiqapta kan uk kusa allita Dyuspaq
katinmi, pay kura kashanmantaqa, willamaqninchik kura nir. Payqami,
PDQDQDTDVKDQXNPDQNXUDTDNDQTDQD‫ێ‬ Dyus syilupi mantakuyashan allilaw
chu. 25੅Chayraykumi tukuy tyimpupaq qichqanpi tasha. 2੅Chaymi chay
Jesucristuna washayta puytin, PD\TDQ‫ێ‬ maypiƚKL'\XVNDVKDQSL, payqa kusa
kuna Dyusman qimikaqkunataqa. Chaqa allin rimaqnin kurakunapa mantaqnin
payqari tukuy tyimpupaq kawsan. kar sirbikun. Chaqa chay chiqap tanan
Chayna Dyusman pay mañakunanpaq lugartaqari paylla Amitunchikqa
qimikaqkunapaqqa. rurasha, mana runakunachu.
26੅&KD\UD\NXPLPLQLVWL\DVKDQFKLN‫ێ‬ 3੅'\XVSDTWXNX\NXUDNXQDSDPDQWDT‫ێ‬

kunapiqa Jesucristo yanapamanchik. nintaqami, numranllapa ufrindakunata


Chaqa Jesucristu-ari kurakunapa chiqap ƚKXUDUDQLPDONXQDWDZDQXFKLQDQOODSD‫ێ‬
mantaqninqa. Manami ima mana lapaq. Chayraykumi Jesucristo
allintapis ruraranchu. Chaynu karmi kurakunapa mantaqninna karmapis,
uchayjun runakunawan kawsarmapis, ufrindapaq imalataqa wanuchiq yupay,
payqa mana uchakuranchu. Chaymanta Tayta Dyusta qunanpaq karan wanurqa.
unaq syilupi Taytan kayashanmanpis 4੅Pay kay pachapi karqami, mana Levipa

ƚKDU, NXVDPDVULTVLNDVKDSDTWLNUDND‫ێ‬ ayllunmanta kaq kurachu kanman.


ran. 27੅Manami chay wakin kurakunapa Chaqa kay pachapiqari imanutaq
mantaqninkuna yupaychu. Chaqa Moisespa mantakuynin niran chaynulla,
ZDNLQNXQDTDPLZDUDQZDUDQXFKDNX‫ێ‬ kurakunaqa kan ufrindakunata
shanllapapaq animalta ufrinda nir ƚKXUDQDQOODSDODSDT. 5੅1DWDT-HVXFULVWX‫ێ‬
wanuchinllapa. Puntataqami paykunapa qami, XQDTV\LOXSL'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬
uchankunapaqraq chaytaqa ruran. llapa wasipi tasha sirbikuyan. Chaynu
Nataq chaymantaraqmi wakin runakuna katinqami, kay pachapi kurakuna
uchakushanllapapaqqa chayta sirbikur adurananllapa wasiqa, LQWUDFKL‫ێ‬
ruranllapa. Piru Jesucristuqami, chay manalapaq imanumi unaq syilupipis
DQLPDONXQDWDXIULQGDSDTZDQXFKLQ‫ێ‬ Dyusta adurananllapa wasipiqa
llapa chaynu, paylla uk kutila wanuran sirbikun, nir. Chaqa Dyusqami, 0RLVHV‫ێ‬
XFKDQFKLNOODSDPDQWDZDVKDPDQDOODSD‫ێ‬ taqa willaran payta adurananllapa tuldu
paqqa. 28੅1DWDT0RLVHVSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬ wasitaqa rurananpaq kaynu nir:
kunaqami, Dyusman mañakunanpaq “Allitami intrakanki: Imanutaq chay
NXUDNXQDSDPDQWDTQLQWDTDQXPUDUDQ‫ێ‬ sirkamanta willar rikachishuray,
llapa uchayjun runakunamanta. Chay chaynullatami chay tuldu wasitaqa
mantakuykunamanta ikitaraq, Dyusqa ruranki” nir. 6੅Nataq Dyuspaq kusa allin
jurar Wamrantaqa numraran paypa kuranchik Jesucristuqami, chay
+HEUHRV੄8੄9 498

kurakuna rurananmantaqa kusa mas Chaqa tukuymiri riqsimanqallapa


shumaqta imatapis ruran. Chaqa kusala mana kwintachaypaqla kaqkuna,
shumaq tratuta rurarmi, Dyuswan chaynulla chay kusa runa
runakunataqa pullachasha. Chaynulla nishakunamapis.
NXVDODVKXPDTLPDNXQDWDULDUQLNXVKD‫ێ‬ 12 Nuqami chay mana allinta rurar

mapis. XFKDNXVKDQPDQWDTDSLUGXQD‫ێ‬
7੅Piru Israel runakunawan tratuta shaq.
rurashanllapakuna, kusa allin tratu Chaynami, PDQDQDPDVTD\DUSX‫ێ‬
kasha katinqa, manami allinchu VKDTQDFKXXFKDQOODSD‫ێ‬
NDQDQWDTDVKDQXNWUDWXWDUXUDQDQOODSD‫ێ‬ kunapaqqa”.
paqqa. 8੅Piru chay runakuna mana Chaynumi niran Dyusqa. 13੅1LVKD\NL‫ێ‬
allinkunata ruraqta rikarqa, Tayta llapa: Dyus chay mushuq tratupaq
Dyusqa kaynu niran: rimarqa, chay punta tratu chaytaqa
“Uk diyami kanqa, ,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬ ikipina dijasha. Chaynulla chay ikipi
wan, Judá runakunawanpis kasha chaytaqa, PDQDQDUXUD\SDTQD‫ێ‬
uk mushuq tratuta ruranaypaq. chu. Chaqa chayqami manana maychu
9 Kay mushuq tratuta rurayani chinqananpaqqa.
chayqami, mana chayllachu
kanqa, Jesucristumi mas shumaqta
chay unay rukunkunawan tratuta pullachamanchik Dyuswanqa

9
rurashaywanqa. 1੅Kananqa nishaykillapa: Chay
Piru nuqa michka makinmanta punta tratuta ruratinllapaqami, kaq
aysakuq yupay PDQWDNX\NXQD'\XVWDLPDQXVLUELQDQ‫ێ‬
FKD\(JLSWRSDFKDPDQWDOOXTVKL‫ێ‬ llapapaqmapis. Tukuy chaykunataqami
chimusha katiymapis, ruraqllapa kay pachapi, Dyusta
chay tratu rurashaykunata mana adurananllapa wasipi. 2੅Dyusta
kasutinmi adurananllapa tuldu wasipiqami kaynu
paykunalata dijaray. karan: Chay punta yaykuna Santu
10 Piru Israel runakunawan kay kwartupiqami kayaq bilakunata
mushuq tratuta rurayani shachinanllapapaq biliru, chaynulla uk
chaymanta unaykaqmantaqa, misa. Chaypa ananpimi Dyuspa kaq
kaynumi kanqa nini: turtillankuna karan. 3੅&KD\NZDUWXOOD‫ێ‬
Nuqami mantakuyniykunata SLPLXNNXVDODUDNWDUDƚKSDZDUNXUDT.
\DUSX\QLQSLƚKXUDVKDT, Chaypa ikinpiqa karan Kusala Santu
FKD\QXOODLVNULELVKDTVKXQTXQ‫ێ‬ Lugar ninllapa chay. 4੅Chaypimi
kunapi, insinsyuta quntachikunanllapapaq
nuqata kasumar kawsananllapapaq. urumanta rurakasha altar karan.
Chayna nuqami Dyusnin kashaq. Chaynulla chaypiqa karan chay tratuta
&KD\QXOODSD\NXQDTDPLZDPUD\‫ێ‬ rurashanllapa, ƚKXUDNXQDQOODSDNDMXQ
kunana kanqa. kufri shutiq. Chayqami tukuy ladunta
11 Chaymi manana mayqanpis uruwan rurakasha karan. Chay tratuta
ayllunllapakunata, rurashanllapa kufripiqami Aaronpa
runa masinllapakunamatapis bastunnin qawasha karan chay karan.
ninqallapanachu: ¶$PLWXQ‫ێ‬ Chaynullami urumanta rurakasha uk
chikta riqsiyllapa’ nirqa. jarrapi “maná” shutiq mikuy karan.
499 +HEUHRV੄9

Chaypiqapismi Israel runakunawan kustumrila ima. Tukuy chaykunaqami,


tratuta rurashan ishkay tablalla Dyus tukuy imata kambyanankaman
rumikuna karan. Chaqa chay tablalla mantakuykunalari karan.
rumikunapimi, LPDNXQDWDUXUDQDQOODSD‫ێ‬ 11੅Piru Jesucristuqami shamushana.

paq tratuta rurar, FKD\G\LVPDQWDNX\‫ێ‬ Kananqami payna Dyuspa kusa allin


kunata Dyus iskribishan karan. 5੅Chay kurakunapa mantaqnin kuraqa, kay
WUDWXWDUXUDVKDQOODSDNXIULSDDQDQSL‫ێ‬ W\LPSXSLWXNX\LPDPDQWDVKXPDTFKD‫ێ‬
qami, ishkay ángel kirubin shutiq maqninchikqa. Chay kurapa mantaqnin
alayjun kaq chaypa ritratun karan. Chay unaq syilupi Dyus kayashan Santu
angelkunaqami intrachimanchik Dyus lugarman yaykushanqami, kusa mas
chaypi nir. Chaynulla chaykunaqami shumaq mas allin ima. Chaynulla
alanwanqa pampayaran, chay chaytaqami mana runakunachu rurasha.
uchanllapamanta pirdunaqllapa kufripa 12੅Jesucristumi mana chibupa, bisirrupa

kirpananta. Piru kananqami tukuy \DZDUQLQWDLƚKDUFKX, yaykuran Dyus


chaykunapaqqa mana manyaqqa kayashan Kusala Santu Lugarmanqa.
rimaypaqnachu. Ashwan payllami kruspi wanur
6੅&KD\QXWXNX\LPDNXQDNDPDND‫ێ‬ \DZDUQLQWDLƚKDUDQ. Chaynulla uk
shana katinqa, kurakunaqa waran kutilami tukuy tyimpupaq Kusala Santu
ZDUDQ\D\NXTOODSD'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ Lugarmanqa yaykuran. Chayna
llapa wasimanqa. 3LUXFKD\QX\D\NXU‫ێ‬ nuqanchikkunata tukuy tyimpupaq
llapapismi chay punta kwartulaman washamanallapapaq. 13੅Chiqaptaqami
Dyuspaq ima rurananllapakunata chay turukunapa, chibukunapa
rurananllapapaqqa yaykuqllapa. 7੅Chay yawarnin, chaynulla chay bisirrukunata
kwartupa ikinlawnpi Kusala Santu DOWDUSLUXSDFKLVKDQSDXƚKSDQWD
Lugar kaq, chaymanqa kurakunapa UXQDNXQDSDDQDQPDQLƚKDQOODSD
mantaqninla yaykuq, añupaqqa uk chayqa, VLUELQUXQDNXQDWDVKXPDTFKD‫ێ‬
kutila. Piru yaykunanpaqqami, nanpaq waqtanlawlata.
animalpa yawarninta apaq uchaymanta 14੅Piru kay chaynu katinqa, kusa mas
¡
pirdunamay ninanpaq. Chaynulla pudirniyjun kanqa Jesucristupa
chayllapimi wakin runakuna mana yawarninqa! Chaqa payqa michka mana
kwintata qukar uchakushanpaqpis uchayjun karmapis, Santu Ispiritu
chayllata ruraq. 8੅7XNX\FKD\NXQDZDQ‫ێ‬ yanapatinmi Tayta Dyuspa naypanpi
qami Santu Ispirituqa intrachimanchik, wanuran. Chaynu wanurmi, chay tukuy
chay punta tratullawan karllaraqqashi, tyimpupaq ucha kaqkunapaqqa
.XVDOD6DQWX/XJDU'\XVWD\DVKDQ‫ێ‬ pagrakuran. Chaynulla, FKD\\DZDUQLQ‫ێ‬
manqa mana tukuyqa yaykuyta nami shumaqchamanchik chay mana
puytinqallaparaqchu nir. 9੅Tukuy DOOLQNXQDWD\DUSXUUXUDUZDQXQD‫ێ‬
kaykunaqami intrachimanchikllapa, mantaqa. Chaynu karnaqa, tukuy
XIULQGDWDƚKXUDUDQLPDONXQDWD W\LPSXSDTQDNDZVDT'\XVWDVLUELQD‫ێ‬
wanuchir, Dyusta adurashallapamapis paq.
FKD\TDPDQD\DUSX\QLQFKLNOODSDSLPD‫ێ‬ 15੅&KD\UD\NXPL-HVXFULVWXTDZDQXUDQ‫ێ‬

SLVPDVDOOLQSDTTDWLNUDPD\DVKXQOODSD‫ێ‬ mapis, nuqanchikkunata Dyuswan


chu nir. 10੅Chaqa tukuy chaykunaqa pullachamanallapapaq. Chayna mushuq
mikuyla, upyananpaq ima chaykunala. tratuta ruraran, chay punta tratuta
Chaynulla limpyu kashaq ninapaq rurashanpi uchakusha kashamapis,
+HEUHRV੄9੄10 500

XFKDQFKLNNXQDPDQWDSLUGXQDPDQD‫ێ‬ unaq syilupi kaqkunaqa, animalkunata


llapapaq. Chaynami Dyus tukuyta wanuchinamantaqa kusa mas shumaqta
akrashankunaqa, pay tukuy tyimpupaq munayan. 24੅Chaqa Jesucristuqami mana
imata arnishantaqa aypananllapapaq. yaykuranchu chay runakuna rurashan
16੅&KD\QDFKD\WUDWXWDUXUDVKDQNXPSOL‫ێ‬ Santu kwartumanqa. Chaynulla Santu
kananpaq, WXNX\FKD\NXQDSDT\DƚKDQD‫ێ‬ kwartu rurashanllapaqa, unaq syilupi
paqqami, puntataqa wanuyanqa tratuta Santu kwartu yupaylla karan. Chaynu
rurasha chay. 17੅Chaqa uk tratu katinmi Jesucristuqa ashwan syiluman
rurakashaqami mana sirbinchu, tratuta yaykusha. Chayna kananqa Dyuspa
rurasha chay kawsayatinraqqa. Piru naypanpi nuqanchikkunarayku
chayqami sirbin tratuta rurasha chay mañakunanpaq. 25੅Manami ayka kuti
wanushana katin. 18੅Chayraykumi chay LPDFKXZDQXU\D\NXUDQQXTDQFKLN‫ێ‬
punta tratuta rurashanpaqpis, animalpa kunata washamanapaqqa, imanutaq
\DZDUQLQNXQDWDLƚKDTOODSD. 19੅Moisesmi kurakunapa mantaqnin chay Kusala
tukuy mantakuykunata willar quran, Santu Lugarman añu añu uk kutila
tukuyla runakunata. Chaymanta yaykuq chaynuqa. 3LUXFKD\QX\D\NXU‫ێ‬
chupika millwata, isupu shutiq yurata PDSLVXNSD\DZDUQLQWDULLƚKDT.
aypar, bisirrupa, chibupa yawarninwan 26੅Chaynu kananpaq kasha katinqa,

\DNXWDSLƚKXU, chay iskribikashakunapa Jesucristuqa ayka kuti dijur wanunanta,


DQDQPDQLƚKDT. &KD\QXOODLƚKDTSLV tukuy ima rurakashanmanta-pachaqa.
tukuyla runakunaman. 20੅Chaynu Piru kananqami chay tukukanan tyimpu
LƚKDTQXPLND\QXQLUDQ: “Kaymi chay shipchamutinqa, -HVXFULVWXTDULNDULPX‫ێ‬
yawar, Dyus tratuta qamkunawan sha uk kutila paylla wanur tukuy
rurashanqa” nir. 21੅Moisesmi chay tyimpupaqna uchanchikkunamanta
yawarkunawan salaran Dyusta pirdunamanallapapaq. 27੅Mayqanpismi
adurananllapa tuldu wasitapis. &KD\QX‫ێ‬ uk kutila wanun. Chaymantaraqmi
lla Dyusta payji ninanllapapaq ima LPDQXNDVKDQSDTSLVULNDU\DƚKDQDQ‫ێ‬
kaqkunatapis yawarwan salaran. llapapaq tyimpuqa kanqa. 28੅Chaynumi
22੅Mantakuykuna nishannuqami, uk Jesucristupis uk kutila wanusha achka
\DZDUQLQWDLƚKDUZDQXTXFKDQOODSD‫ێ‬ UXQDNXQDXFKDQNXQDPDQWDZDVKDND‫ێ‬
kunamanta shumaqchakananpaqqa. nanllapapaq. Chaymantaraqmi qashan
Chayna yaqqa tukuy imatapis ishkay kutipaq shamuyanqa, manana
yawarwan shumaqchaqllapa. Chaymi TDVKDQZDQXUWXNX\WDXFKDQOODSD‫ێ‬
\DZDUPDQDLƚKDNDWLQTD, mana kunamanta washananpaqnachu.
PD\TDQWDSLV'\XVTDXFKDQNXQDPDQPD‫ێ‬ Ashwanmi shamunqa payta kasur yaraq
tapis pirdunar washaqchu. chaykunata pullakunanpaqna.

10
1੅&KDTD0RLVHVSDPDQWDNX\QLQ‫ێ‬
Jesucristumi uk kutila wanuran kunaqami, intrachimanalapaq
uchanchikkunata ashuchinanpaq karan chay mushuq tratu kananpaq
23੅&KLTDSWDTDPLWXNX\FKD\DQLPDO‫ێ‬ karan chaypaq. Manami chiqap chay
kunata wanuchir imaqa, Dyusta kusa shumaq imachu karan. Chaymi
adurananllapa wasipi kaqkunata Moisés mantakushanqa, PDQDPD\TDQ‫ێ‬
shumaqchananllapapaq rurarmapis, WDSLVFKLTDSWDVKXPDTFKD\WDSX\WLUDQ‫ێ‬
unaq syilupi kaqkunamantaqa, yaqqa chu, PLFKNDNDGDDxX'\XVPDQTLPLND‫ێ‬
chaynuta yupayla rurayanllapa. Piru tinllapamapis. 2੅3LUXFKD\PDQWDNX\‫ێ‬
501 +HEUHRV੄10

kuna chiqapta uchanllapamanta ayka kuti ima chayllata ruran, chay


shumaqchakuq kasha katinqa, manami XQD\UXUD\DVKDQOODSDQXOODDQLPDO‫ێ‬
mayqanpis uchanpaq yarpur, XIULQGD‫ێ‬ kunata wanuchir ima, '\XVXFKDQOODSD‫ێ‬
SDTƚKXUDUDQLPDONXQDWDZDQXFKLQDQ‫ێ‬ kunamanta washananllapapaq nir. Piru
llapatanachu. 3੅3LUXDVKZDQND\NXQD‫ێ‬ WXNX\FKD\NXQDTDPLPDQDXFKDNXQD‫ێ‬
taqa kada añu ruraranllapa, kusa manta pirdunakuyta puytinchu. 12੅Piru
uchayjun kani nir yarpunanllapalapaq. Jesucristuqami paylla uk kutila
4੅Chaqa turukunapa, chibukunapa wanuran, WXNX\W\LPSXSDTXFKDQFKLN‫ێ‬
yawarninqa, manami uchakunamanta llapamanta pirdunamanallapapaq.
shumaqchakuyta puytiranchu. Chaymantami Dyuspa allilaw qichqanpi
5੅Chayraykumi Jesucristuqa, kay taran. 13੅Chaypimi payqa yarakuyan,
pachaman shamur Dyustaqa kaynu '\XVQLQFKLNƚKLTQLTQLQNXQDWDƚKDNLQSD
niran: ƚKDNLQPDQƚKXUDWLQELQVLQDQNDPDQ.
“Manami imata wanuchinayta, ima 14੅Chaqa uk kutila wanurmi, tukuy

ufrindamatapis munankichu. tyimpupaq shumaqcharan chay mayqan


$VKZDQPLXNNZLUSXWDTXPD‫ێ‬ ƚKL'\XVSDTVKXPDTFKDNDQDQSDTNDUDQ
shayki. chaykunataqa. 15੅Chaykunapaqmi Santu
6 Manami imata rupachir, ima Ispirituqa kaynu nirqa nimanchik:
ufrindamatapis munankichu 16 “Chay tratuta paykunawan

XFKDQOODSDPDQWDSLUGXQDQD\NL‫ێ‬ rurayashaq
paqqa. chaymanta unaykaqmantaqa,
7 Chaymi niray: ND\QXPLNDQTDQLQ$PLWX\NL‫ێ‬
‘Kaypimi kani, LPDQXWDTLVNULEL‫ێ‬ llapaqa:
kashakunapi nin nuqapaq Mantakuyniykunatami shunqunpi
chaynulla. ƚKXUDVKDT.
Qam munashaykita ruranaypaq &KD\QXOOD\DUSX\QLQSLLVNULEL‫ێ‬
'\XVQL\·੅µ. shaq,
8੅Puntataqami nin: “Manami imata nuqata kasumar kawsananllapapaq.
rupachir, ima ufrindamatapis munankichu 17 Chaynami,

uchanllapamanta pirdunanaykipaqqa” nir. PDQDQD\DUSXVKDTFKXXFKDQ‫ێ‬


Piru chaykunata rurayarqami, chay kunapaq,
PDQWDNX\NXQDQLVKDQQXOODUDTUXUD\DQNL‫ێ‬ FKD\PDQDDOOLQWDUXUDVKDQNXQD‫ێ‬
llapa. 9੅Chaymantaqami ninpis: “Kaypimi paqpis” nir.
kani munashaykita ruranaypaq” nir. 18੅&KD\QXPL-HVXFULVWRXFKDQFKLNNXQD‫ێ‬

Chaynu nirqami niyan, chay unay manta pirdunamanallapapaq uk kutila


UXUD\DVKDQOODSDFKD\NXQDWDTDDVKXFKLQDQ‫ێ‬ wanushana katinqa, mananami allinchu
paq. Chaynu ashuchirnaqami, uk mushuqta TDVKDQXFKDQFKLNNXQDPDQWDSLUGXQD‫ێ‬
FKD\SDOXJDUQLQTDƚKXUDQDQSDT. 10੅Dyusmi PDQDSDTXIULQGDWDƚKXUDQDOODSDSDTTD.
uchanchikmanta shumaqchamashanchik,
Jesucristo, Dyus munashannullata rurasha Kriyishanchiknulla shachinakur
katin. &KDTD'\XVPXQDVKDQQXUL-HVXFULV‫ێ‬ ama chiqanchakashunllapachu
tuqa uk kutila paylla wanuran tukuy 19੅Chayraykumi kriyiq masiykuna,

tyimpupaq. kananqa nuqanchikkunaqa kusa allin


11੅Tukuymi Israelmanta kaq Dyus tayashan Kusala Santu
kurakunaqa, waran waran, chaynulla Lugarmanqa yaykuyta puytinchikllapa,
+HEUHRV੄10 502

mana imamantapis manchakurchu. manchaypaqtana kastigar, kusala


&KDTD-HVXFULVWXPLQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ ratakuq ninamanna itakumashunllapa.
UD\NX\DZDUQLQPDWDSLVLƚKDVKD. &KDTDFKD\QXPL'\XVTDSD\WDƚKLTQLT‫ێ‬
20੅Chayna chay mushuq nan bidanchikta kunataqa tukchinqa. 28੅Mayqanpis
qumanchik chaytaqami, Amitunchik Moisespa mantakuyninmanta
NLƚKDVKDFKD\ZDUNXUDTUDNWDUDƚKSDWD chiqanchakasha katin, ishkay manaqa
llikir. Chaynu nirqami Amitunchikpa kimsa tistigukuna paypa kuntran
kwirpunllapaq niyanchik. 21੅-HVXFULV‫ێ‬ rimatinqa, FKD\UXQDWDTDPDQDOODNLSDU‫ێ‬
tumi Dyuswan pullachamaqninchik kar, nachu wanuchiqllapa. 29੅Chaynu
Dyuspi tukuy kriyiqkunapaqa mas katinqa, ¿PDQDFKXTDPNXQDTDNUL\LQNL‫ێ‬
mantaqnin kurana payqa. 22੅&KD\UD\‫ێ‬ llapa, chay mayqanpis Dyuspa
kumi tukuy shunqunchikwan allita Wamranta mana kasuqkunataqa mana
yarpukur Dyusmanqa qimikashunllapa, kastigayanqachu Dyusqa nir? ¿&KD\QX‫ێ‬
allita paylapi kriyir ima. Chayna lla manachu yarpunkillapa Dyuspa
shunqunchikpimapis allinkunata yarpur, :DPUDQSD\DZDUQLQLƚKDNDVKDWDPDQD
amana ima mana allinkunata yarpur kasuqkunata, Dyuspa llakipakuq
imachu, kwirpunchikta kusa chuyala ,VSLULWXQWDPXV\DUPDQDPXQDTNXQD‫ێ‬
yakituwan paqasha yupayna kar taqa masta kastigayanqa nir? Chaqa
qimikashunllapa. 23੅Maydiyapismi chay yawarwanmi mushuq tratuta
Dyuslapi allita kunfyakar, NUL\LVKDQ‫ێ‬ rurasha. Chaynulla chay yawarwanmi
chikmantaqa ama chiqanchakashunchu. '\XVTDSD\SDTQDNDQDSDTWLNUDPDVKDQ‫ێ‬
Chaqa Dyusmi maydiyapis pullanchik chik ima. 30੅Chaqa Amitunchikqami
kar arnimashanchiktaqa kumplimashun. kaynu niran:
24੅,PDQXSLVPLXNQLQFKLNOODSDXNQLQFKLN‫ێ‬ “Nuqami chay mana allinta rurar
llapa animachinakur yanapanakuyta uchakuqkunataqa
kamashunllapa. Chaynulla ama ima DOOLWDULNDU\DƚKDUNDVWLJDVKDTµ.
mana allintapis rurarchu llakipanakur Chaynullami niranpis:
ima kawsashunllapa. 25੅$PDPL$PLWXQ‫ێ‬ ´$PLWXQFKLNPLSD\SDNDTQLQNXQD‫ێ‬
chikman tantakar mañakunllapa tapis
chaykunamanqa faltashunllapachu, DOOLWDULNDU\DƚKDQTDµQLU.
imanutaq wakinkuna chaynu ruranllapa 31੅ Kusa manchaypaq-ari kanqa
¡
chaykuna yupayqa. Ashwanmi kawsaq Dyuspa naypanpi ima mana
ukninchikllapa ukninchikllapa allinkunata rurashanchikpaq rikar
animachinakushunllapa. &KDTD$PLWXQ‫ێ‬ \DƚKDPDVKDTD!
chik shamunanpaq diyaqami 32੅Piru qamkuna yarpuyllapa,

ƚKDPX\DQQD. imanumi unay puntata Amitunchikpi


26੅Jesucristo uchanchikkunamanta chayraq kriyirqa qischakar ima
ZDVKDPDQDSDTZDQXVKDQLU\DƚKD\DU, shachinakuq ima kankillapa. 33੅4DP‫ێ‬
munashanchiklatana rurar uchakushaqa, kunamanta wakintami musyashuqllapa.
¿mayqanna uchanchikkunamantaqa Wakinkunataqami tukuypa naypanpi
shumaqchamashun? Chaqa Jesucristuqa kusata qischashuqllapa. Nataq
manana qashanqa wanuyanqachu wakin-VKX\SDTDFKD\QXTLVFKDNDT‫ێ‬
washamanapaqqa. 27੅Ashwanmi chayta kunapa pullanmi qischakaraykillapa.
rurashaqa, maydiya imanu kanchik nir 34੅Qamkunami chay karsilkunapi

\DƚKDPDUQLQFKLNTD'\XVTDDOOLSOD kaqkunapaq llakiraykillapa. Chaynulla


503 +HEUHRV੄10੄11

imaykillapata kitashutinllapamapis, ruraran nir. &KD\PLNDQDQULND\DVKDQ‫ێ‬


aligriyaraykillapa. &KD\QXTDPLNDUD\NL‫ێ‬ chikkunaqa, rurakaran mana rikayta
OODSDV\LOXSLLPDNDTNXQDWDD\SD\DQNL‫ێ‬ puytiyashanchikkunamanta.
OODSDQLU\DƚKDU. Chaqa tukuy 4੅Kriyishanraykumi Abelqa, Dyusta

chaykunaqami mana tukukanayjunchu. payji ninanpaqqa, kusa shumaq


35੅&KD\UD\NXFKD\NXQI\DND\DVKD\NL‫ێ‬ uyshitanta wanuchir payjichikuran,
llapataqa amami chinqachinkillapachu. NXVDPDVVKXPDTWDXNQLQ&DtQSD\MLFKL‫ێ‬
&KDTDPD\GL\DTDPLLPDUXUDVKD\NL‫ێ‬ kushanmantaqa. Chaymi Dyusqa kusa
llapapaqqa, LPDWDSLVNDUDQWDD\SDQNL‫ێ‬ allin runapaq riqsir, FKD\XIULQGDNXQD‫ێ‬
llapa. 36੅Qamkunami ama imapaq paqqa shumaqta yarpuran. Chaymi
yarpupakur imachu shachinakur, Dyus Abelqa wanusha katinmapis, \DƚKDQ‫ێ‬
munashankunalata rurankillapa. chik imanumi kusata kriyiran nir.
Chayna pay arnishushanllapataqa 5੅.UL\LVKDQUD\NXPL(QRFWDTDNDZVDT‫ێ‬

aypanaykillapapaq. 37੅&KDTDLVNULELND‫ێ‬ llata Dyusqa aparan. Chaymi mana


shakunapimi kaynu nin: wanusha katinmapis, PDQDQDWDULUDQ‫ێ‬
“Kusa shipcha shipchanami chay llapachu. Chaqa Dyusmi apasha karan.
VKDPXQDQSDTNDTVKDPXQDQ‫ێ‬ Chaynulla Enocpaqqa kaynu niqllapa:
paqqa. Dyus manaraq apayatinqashi, Enocqa
Manami tardanqanachu. Dyustaqa kusa shumaqta yarpuchiran
38 0D\TDQSLVDOOLWDNUL\LVKDQUD\NX‫ێ‬ nir. 6੅Piru manami allinchu Dyuspi mana
lami, kriyir, PDQDVKXPDTWD\DUSXFKLQD‫ێ‬
kusa allinpaq riqsikar kawsanqa. paqqa. Chaqa Dyuswan pullachakasha
3LUXFKD\XQD\NDVKDQQXOODWLNUDND‫ێ‬ kanapaqqa, kriyiypaq Dyusqa kan nir.
tinqa, Chaynulla payta maskaqkunataqa, kusa
manami paywanqa aligrichu shumaq imakunatami quyanqa nir
kashaq” nir. kriyiypaq.
39੅Nuqanchikkunaqami, mana chay 7੅Kriyishanraykumi Noeta, Dyusqa

wakinkuna yupay unay kashanman willaran imami pasayanqa nirmapis.


tikrakar, paykunalla kastigakaran Chaymi payqa kriyir kasur, uk wampuq
chaykuna yupaychu kanchikllapa. Piru wasita ruraran ayllunwan pulla
QXTDQFKLNNXQDNUL\LUODSD\SLNXQI\D‫ێ‬ washakananpaq. Chaynulla Noeqa
kaqkunaqa, washakashunllapa. kriyiq karmi, tukuy runakunata dijatin
wanuranllapa. Nataq pay-shuypaqa
Kriyishanchik Dyuspi kriyishanrayku, shumaqpaq

11
1੅Dyus arnimashanchikta michka riqsikar washakaran.
mana rikasha karmapis, allita 8੅Kriyishanraykumi Abrahamta, Dyus

kriyishanchikrayku, FKLTDSWDD\SD\D‫ێ‬ qayatinqa, payqa kasur lluqshir riran


shun nir kunfyakanchik. 2੅Chaynulla mayqan pachataƚKL'\XVLULQV\DQSDT
NUL\LUNXQI\DNDVKDQSDT\DƚKDUPL, arnisha karan chayman. Payqami
Dyusqa unay rukunchikkunataqa kusa tayashanmantaqa riran, mana mayman
shumaqta rikaran. UL\DQLQLU\DƚKDUPDSLVFKX. 9੅Paymi
3੅.UL\LVKDQFKLNOODSDQX\DƚKDQFKLN‫ێ‬ kriyishanrayku furastiru yupay
llapa, Dyusmi imatapis rurayta puytiq kawsaran Dyus arnishan pachapiqa.
kar, rimayninlawan syiluta, pachata, Piru chaypiqami tuldumanta rurakasha
chaynulla tukuy ima kaqkunatapis wasipi taran. &KDTD'\XVDUQLVKDQNXQD‫ێ‬
+HEUHRV੄11 504

piri allita kriyiran. Chaynullami 17-18੅Chaymantami Tayta Dyusqa,

wamran Isaacwan, willkan Jacobpis Abrahamqachu allita payta kasuyanqa


taranllapa. 10੅Chaynumi Abrahamqa QLU\DƚKDQDU, willaran wamran Isaacta
taran. Chaqa payqami kriyir Dyuspaqqa ufrindapaq nir wanuchinanpaq. &KD\QX‫ێ‬
yarpukuran pay kayashanman apayanqa lla Dyus, Isaacrayku kusa achka
nir. Chaqa Dyus kayashan kusa shumaq aylluyjun kanki nisha katinmapis,
lugartaqami, mana mayqan runa Abrahamqami mana kwashayaranchu
llutakuqpischu rurasha. Ashwan XNOD\ODZDPUDQWDZDQXFKLQDQSDTPD‫ێ‬
chaytaqami pay paylla Dyusqa rurasha. pis. 19੅Chaqa Abrahamqami kriyiq,
11੅Kriyishanraykumi Abraham michka wanushakunamatapis Dyusqa qashan
rukulana kar, warmin Sara mana kawsachimun nir. Chaymi wamranta
wamrakuq katinmapis, Dyus nitin payqa wanuchinanpaqna katinqa, NUL\LVKDQ‫ێ‬
wamrayjunna tikrakaran. Chaqa rayku Dyusqa mana chayta rurananta
payqami kriyiran Dyus arnishantaqa munaranchu. &KD\QXTDPLLQWUDFKLPDQ‫ێ‬
kumpliyanqa nir. 12੅Chaymi Abrahamqa chik, Isaacqa wanushana yupay
michka wanunanpaqna kayarmapis, karmapis kawsamushana nir.
unaq syilupi qullarkuna yupay kusala 20੅Kriyishanraykumi Isaacqa,

achka aylluyjunpaq tikrakaran. &KD\QX‫ێ‬ Jacobwan Esauta bindisiran maydiyaqa


lla ayllunqami imanutaq mar manyapi imanu kananllapapaq nirmapis.
aqu kaqmataqa mana yupayta 21੅Kriyishanraykumi Jacobqa

puytinchikchu, chaynu karan. wanunanpaqna karqa, -RVLSDZDPUDQ‫ێ‬


13੅7XNX\ND\UXQDNXQDPLZDQXUDQ‫ێ‬ kunata ukninta ukninta bindisiran.
llapa, Dyus arnishankunataqa mana Chaynulla bastunsitunwan pachalaman
ayparlamapischu. Piru Dyuspi sintikurmi Dyusta aduraran.
NUL\LVKDQOODSDUD\NXPLDUQLPDVKDQOODSD‫ێ‬ 22੅Kriyishanraykumi José manaraq

kunaqa maydiyapis kumplikayanqa nir, wanuyarqa, Israelmanta runakunaqashi


kusa aligrita yarpuranllapa. Chaymi maydiyaqa Egipto pachamanta yarqur,
paykunalla kwintata qukaranllapa, Dyus arnishan pachaman riyanqallapa
nuqanchikkunaqa kay pachapiqa QLU\DƚKDUDQOODQD. Chaymi wakin
furastirukuna yupay kanchikllapa nir. ayllunkunataqa willaran, rirllapaqa
14੅Piru chaynuta rimarqami, LQWUDFKL‫ێ‬ SD\SDWXOOXQNXQDPDWDSLVDSDQDQOODSD‫ێ‬
manchikllapa paykunaqa uk pachata paq.
maskayaranllaparaq tukuy tyimpupaq 23੅Kriyishanraykumi Moisespa

kawsar tananllapapaq nir. 15੅Nataq chay taytankunaqa, Moisés nasitinqa kimsa


pachanllapamanta yarqushan chaypaq misista pakarla kawsachiran. Chaqa
yarpuyarllapaqa, FKD\SDFKDQOODSDOOD‫ێ‬ kusala shumaq nasquy wamrituri karan.
man qashan tikrakananllapata. 16੅Piru Chaynulla chay pachapi mantakuq
paykunaqami uk kusala shumaq WXNX\XOOTXZDPULWXNXQDWDZDQXFKL‫ێ‬
pachata maskayaranllapa, unaq syilupi nanllapapaq mantakutinmapis, manami
tananllapapaq chayta. Chayraykumi manchakuranllapachu.
Dyusqa mana pinqakunchu paykunapa 24੅Chaynulla kriyishanraykumi Moisés

Dyusnin kani niytaqa. &KDTD'\XVTD‫ێ‬ byiju runana karqa, mantakuq Faraonpa


miri tanan pachapiqa, kusala shumaq warmi wamranpa wamran nikaytaqa
ZDVLNXQDWDLPDNDPNDFKLVKDSD\NXQD‫ێ‬ mana munaranchu. 25੅Ashwanmi payqa,
paqqa. Dyus akrashan runakunawan pulla
505 +HEUHRV੄11

qischakayta munaran. Chaynulla uk 32੅ Imatana masqa nishaq? Tyimpumi


¿
ratulapaq aligriyar ama uchayjun ima faltamayanqa rimanaypaq Gedeonpaq,
kananpaqqami, PDQDLPDWDSLVPXQD\‫ێ‬ Baracpaq, Sansonpaq, Jeftipaq,
ninllamantaqa ruraranchu. 26੅Piru Davidpaq, Samuelpaq, Dyuspa wakin
SD\TDPLDVKZDQ\DƚKDUDQ, maydiyaqa rimaqninkunapaq imamapis. 33੅Tukuy
Dyusqa chay runakunamanta uk paykunapismi kriyishanllaparayku,
ZDVKDNXTWDNDƚKDPX\DQTDQLU. Chaymi ƚKLTQLTQLQOODSDSDWD\DVKDQSZLEOXQ‫ێ‬
chay Egiptupa iman kaqkunamatapis kunaman yaykuranllapa. Ukkunata
dijarna, ashwan qischakaymatapis rikaranllapa jwiskuna yupay, Dyus
munaran. Chaqa payqari allita yarpuran arnishanmatapis ayparanllapa,
maydiyaqa Dyus arnishanqa chiqapta liyunkuna mikunanllapamantapismi
kumplikayanqa nir. washakaranllapa ima. 34੅Kusala nina
27੅Kriyishanraykumi Moisesqa ratakuqpimapis mana ruparanllapachu.
imatapis karanlata rurar Egipto :DNLQTDLVSDGDNXQDOODZDQZDQXQDQ‫ێ‬
pachamanta yarquran, chay mantakuq paq karmapis washakaranllapa.
piñakuyashanmanmatapis mana Wakinqami mana jwirsayjun karmapis
manchakurchu. Chaqa Dyusta mana kusa jwirsayjun tikrakaranllapa. Kusala
rikarmapis, paypi kriyiran yanapayan jwirsayjun karmi, guerrapimapis
nir. 28੅Kriyishanraykumi Moisesqa, XNODZPDQWDNXQWUDTQLQVXOGDGXNXQD‫ێ‬
Pascua fyistata ruraran. Chaymanta matapis binsiranllapa. 35੅Wakin
NDƚKDNXUDQSXQNXQOODSDWD\DZDUZDQ warmikunapa ayllunllapa wanusha
salananllapapaq. Chayna Tayta Dyuspa katinmapis, Dyus kawsachimutin
angelnin shamurqa, Israel runakunapa kawsaqtana pullakuranllapa.
kulaka ullqu wamranllapataqa ama Wakinkunatami qischatinllapa llakir
wanuchinanpaqchu. mana washakayta munar ima, ZDQXUDQ‫ێ‬
29੅Kriyishanraykumi Israel llapa maydiyaqa kusa shumaqtana
runakunaqa, chay chupika marpa kawsamurqa tayanqallapa nir.
ƚKD\SLQWDSDVDUDQFKDNLSDFKDWD\XSD\. 36੅Ukkunami burlatinllapa, ZLS\DWLQ‫ێ‬

Chaymanta Egiptumanta kaqkunapis llapa, kadinakunawan watatinllapa,


chayllata pasashaq nir, ƚKXTDU prisutinllapa ima qischakaranllapa.
wanuranllapa. 37੅Wakinkunami rumillawan sitatinllapa
30੅Kriyishanraykumi Jericó pwiblupa wanuran. Wakinkunatami sirruchuwan
ridurninpi adubiwan llutakasha pata ƚKD\SLQPDQWDSLWLWLQOODSDLPDZDQXUDQ‫ێ‬
kaq chaykunaqa limpu rataranllapa. llapa. Ukkunaqami ispadallawan
Chayqami Israelmanta kaqkuna wanuranllapa. Ukkunaqami
ridurninllapapi syiti diyata marchar ima uklawmanta uklawman puriranllapa,
purishallapa katinna rataran. 31੅&KD\QX‫ێ‬ uyshitapa, FKLEXSDTDUDQWD\DNDNX‫ێ‬
lla kriyishanraykumi, chay ukwan shala, mana imayjunkuna yupay.
ukwan punuq warmi Rahab shutiqqa, Chaynumi llakir ima qischakaranllapa.
mana pullanllapachu wanuran Jericó 38੅Chaynu chay mana kriyiqkuna

SZLEOXQOODPDQWDPDQDNDVXNXTNXQD‫ێ‬ ruratinllapa, michka kay pachapi mana


wanqa. Chaqa payqari Israel runakuna tananllapapaq karmapis, chunllaq
uklaw pachapi riparakur puriq lugarkunapi, qaqakunapi, PDƚKD\‫ێ‬
chaykunataqa, shumaqta samachisha kunapi, SDFKDXƚKNXNXQDSLLPD
karan. taranllapa.
+HEUHRV੄11੄12 506

39੅Chaynu katinllapami, paykunataqa manaraqmi wanushaykillapachu,


Dyusqa nuqapi allita kriyishaykillapa michka chay uchakunawan maqanakuq
niran. Piru chaynu nisha katinmapis kay yupay karmapis. 5੅Ashwan amami
pachapi karllaraqqa, PDQDPLPD\TDQ‫ێ‬ qunqankillapachu wamranna katkillapa
ninllapapis tukuytaqa Dyus arnishan Dyus willashutinllapaqa. Chaqa
chaytaqa ayparanllapachu. 40੅Piru Dyus iskribikashakunapimi kaynu nin:
LPDQXNUL\LQOODSDQLU\DƚKDUPDSLVPL, “Wamrituy, $PLWXQFKLNNDVWLJDVKX‫ێ‬
nuqanchikkunapaqpis kusala shumaq tinllapaqa kuytawkish mana
kanqa niran. Chaynu nisha katinmi kasutki.
maydiyaqa tukuylana paypi Chaynulla anyashutinpis, amami
NUL\LTNXQDTDWXNX\FKD\DUQLPDVKDQ‫ێ‬ disanimakunkichu.
chikllapataqa aypayashunllapa. 6 &KDTD$PLWXQFKLNTDPLPD\TDQWD‫ێ‬

pis munayashantaqa kastigan.


Jesucristulapi kunfyakashunllapa Chaynullami wamranna kashaqa,

12
1੅Tukuy unay runakunami llibachimanchik ima” nir.
'\XVSLNUL\LVKDQUD\NXTLVFKD‫ێ‬ 7੅4DPNXQDWDPDQDDOOLQNXQDSDVDVKX‫ێ‬

karmapis shachinakuranllapa, tinllapamapis shachinakuyllapa. Chaqa


maydiyaqa Dyus arnimashanchiktaqa chayta rurashurllapaqami, Tayta
kumplimayashunllapa nir. Chayqami Dyusqa wamrankuna katkillapa
nuqanchikta sirbimanchikllapa, chay munashur chaynuqa rurashuyanllapa.
SD\NXQD\XSD\NDUFKD\DUNDPDTQLQ‫ێ‬ Willamayllapa: ¿Manachu mayqanpis
chikta, FKD\QXOODFKD\OL\DPDTQLQFKLN‫ێ‬ wamranta munar llibachin allinkunata
llapa chaykunataqa dijarna, ashwan ruray nir? 8੅Piru Dyus qamkunata mana
'\XVODSLNXQI\DNDUVKDFKLQDNXQD‫ێ‬ ZDNLQZDPUDQNXQDWD\XSD\NDVWLJDVKX‫ێ‬
llapapaq. Chaynu karnaqa, ashwan tinllapaqami, qamkuna mana chiqap
naypaqman kallpaq yupay, Dyus wamrankuna kar, jwira wamrankuna
PXQDVKDQNXQDODWDUXUD\WD\DUSXVKXQ‫ێ‬ yupayna kankillapa kanqa. 9੅Chaynulla
llapa. 2੅Nishaykillapapis, Jesucristulata wamra kashallapamaqa, kay pachapi
chapar paypi allita kunfyakashunllapa. taytanchikkunaqa allinkunata ruray nir
Chaqa shumaqchamanallapapaqqa llibachimasha rispitaq kanchikllapa.
kusata qischakarmapis shachinakuran. Chaynu katinqa, ashwan ¿imapaqna
Chaynumi pay yupay qischakarmapis mana kasushun Taytanchik Dyustaqa?
shachinakushunllapa. Chaqa payqami Chaqa paymiri kawsanapaq bidanchikta
chaynu kruspi wanunanpaq karmapis qumanchik. 10੅Piru taytanchikkunaqami
mana pinqakuranchu. Ashwanmi ND\SDFKDSLTDXNUDWXODSDTNDVKDPD‫ێ‬
\DƚKDUDQFKD\QXTLVFKDND\DUPDSLV, pis, SD\\DUSXVKDQQXOODOOLEDFKLPDTQLQ‫ێ‬
maydiyaqa kusata aligriyanqa nir. chik allinkunata ruranapaq. Ashwan
Chaynulla Dyus mantakuyashanpiqa, Dyusninchikqami llibachimanchik
allilaw qichqanpina taran. nuqanchikpa byinninchikpaq,
3੅Chayrayku, imanutaq Jesucristo maydiyaqa imanutaq paymaqa kusala
kashanpaq yarpuyllapa. Paytami shumaq chaynu kanapaq. 11੅&KLTDSWD‫ێ‬
NXVDODWDTLVFKDUDQOODSDFKD\XFKDNXT‫ێ‬ qami ima kastigupis mana allinchu chay
kuna. Chayrayku amami shaykur ratullaqa. Ashwanmi kusalata nanar
disanimakunkillapachu. 4੅Chaqa llakichimanchik. Piru chaypaq allita
qamkunaqa chaynu qischakarmapis intrakarqami, maydiyaqa kusa
507 +HEUHRV੄12

shumaqta, DOOLQODWDUXUDUQDNDZVDVKXQ‫ێ‬ may” nitinqa, taytanqa “Manana


llapa. imanupis shumaqchashuyta puytinichu”
niran. Chayna kusalata waqatinmapis,
Kuytawkish Dyus nishanta mana chay pasashanpaqqa manana imatapis
kwintachashallapa rurayta puytiranllapanachu.
12੅Chayraykumi animakur shaykusha 18੅Qamkunami unay punta tratupi

makikillapata, qashan jwirsayjunpaq Israel runakuna yupayqa, Dyusman


tikrayllapa. &KD\QXOODFKD\TXQTXULNL‫ێ‬ mana qimikashaykillapachu. 3D\NXQD‫ێ‬
llapa litalla kaqtapis jwirtichayllapa. qami qimikaran sirkaman. Chaypimi
13੅Chaynulla kusa shumaqta kawsar, karan nina ratakuq, tutaparaq, puktay,
dirichula nanta puriq yupayna kayllapa. kusa jwirti wayra ima. 19੅Manami
Chaynuqami chay mana allita kriyitin, uyaraykillapapischu trumpitakunata,
ƚKDNLQOODSDNXMX\XSD\NDTNXQDTD, Dyuspa rimayninkunatapis. Piru chay
allita kriyirna alliyaq yupay shumaqta uyaqkunaqami, rugakuranllapa amana
kawsananllapapaq. masqa willananllapapaqchu. 20੅Chaqa
14੅Ukkunawanmi shumaqta kawsayta manari agwantayta puytiranllapachu
kamayllapa. &KD\QXOOD'\XVPXQDVKDQ‫ێ‬ kay mantakuykunawanqa. Chaqa
nulla kawsayllapa. Chaqa Dyus kaynumi niq: “Mayqan chay sirkapi
munashanta mana rurar kawsaqqami, ƚKDNLQWDVDUXNXFKLTWDTD, rumillawan,
$PLWXQFKLNWDTDPDQDULND\WDSX\WLQTD‫ێ‬ manaqa lansawan, wanuchikanqa
chu. 15੅Chayrayku uknikillapa michka uk animal katinmapis” nir.
uknikillapa kuytanakuyllapa. Chaqa 21੅.XVDPDQD\DƚKDNX\SDTPLNDUDQ

mana chaynu karqami, imanupiqa chay rikashankunamapis. Chaqa pay


mayqannikillapallaqa Amitunchik Moisesllari kaynu niq: “Manchakurmi
OODNLSDVKXVKDQOODSDPDQWDFKLTDQFKD‫ێ‬ chukchukyayani” nir.
kankimanllapa. Chaynulla, kuytawkish 22੅Ashwan qamkunaqami, mushuq

TDPNXQDPDQWDXNTLUXSDD\DTƚKXSDQ tratuwanna kar, chay qaqa Sión


winaq yupay mayqanpis katin. Chaqa shutiqmanmapis qimikashaykillapa.
chaynu karqami, imanutaq chay Chaqa chaypimi kawsaq Dyuspa
ƚKXSDPDTDD\DTNDUPDQDVKXPDTFKX, pwiblunmapis. Chay pwibluqami syilupi
chay yupay ukkunata mana allinkunata Jerusalén. Chaypiqami chiqapla achka
rurachitin. angelkuna Dyusta alabananllapapaq
16੅$PDPLTDPNXQDPDQWDPD\TDQQLNL‫ێ‬ tantakasha. 23੅&KD\QXOODƚKDUD\NLOODSD‫ێ‬
OODSDSLVXNZDQXNZDQSXQXQTDOODSD‫ێ‬ pis Dyuspa munashan wamrankuna
chu, manaqa dasna mayqanwanpis syilupi tantakashanman. Chaypimi
punusha rikarinqachu. Chaynulla Dyuspa wamran kaqkunapa shutinqa
Amitunchik munashan kusa shumaq iskribikasha. 4DPNXQDPLTLPLNDVKD\NL‫ێ‬
ima kaqkunatapis ama disprisyanqachu, llapa Dyusman, FKD\WXNX\SDMZLVQLQ‫ێ‬
imanutaq Esaumaqa੆e tukuran chaynuqa. man, chaynulla tukuy chay kusa allin
Paymi uk mati mikuylapaq kulaka runakuna shumaqchakashakuna kayan
ZDPUDNDVKDQUD\NXLULQV\DQNDTPDWD‫ێ‬ chayman. 24੅Jesucristumanpismi
pis qukuran. 17੅4DPNXQDPL\DƚKDQNL‫ێ‬ ƚKDVKD\NLOODSD, chay mushuq tratuta
llapa, ´&KD\PDQWDWD\WD\VKXPDTFKD‫ێ‬ rurashanrayku. Chay yawarninwanmi

e¬12.16 Rikashun Génesis 25.29-34.


+HEUHRV੄12੄13 508

uchanchikmanta paqamashanchikllapa. pismi chay qischakaqkunapaq,


Chay yawarninmi, $EHOSD\DZDUQLQ‫ێ‬ TDPNXQDSLVSD\NXQDZDQTLVFKDND\DQ‫ێ‬
manmatapis kusa mas shumaq karan. kimanllapa yupay.
25੅Chayraykumi kuytakankillapa. 4੅Tukuy runa kar, warmi kar, PDVD\‫ێ‬

Imanupiqakish chay willamaqninchikta junna karqa, kusalata rispitanakur


mana kasuq yupay tukutkillapa. Chaqa masanllapalawan kawsanqallapa. Chaqa
Dyus, mana kasukuqkunata qayar kay Dyusmi, chay runa kar, manaqa warmi
pachapi willatinllapami mana kasurqa, masayjunna karmapis ukwan ukwan
PDQDPD\PDQDOVDND\WDSLVSX\WLUDQ‫ێ‬ punuqkunata, chaynulla mayqan
llapachu. &KD\QXNDWLQTDQXTDQFKLN‫ێ‬ manaraq masayjun karpis pakaplla
kunamaqa syilumanta-SDFKDZLOODPD‫ێ‬ punuqkunatapis rikar kastiganqa.
shallapa mana kasurqa, maymannari 5੅$PDPLTLOOD\ODWDTDPXQDQNLOODSD‫ێ‬

alsakashunllapa. 26੅Chay tyimpuqami, chu. ,PD\NLNDTZDQTDPLNXQWLQWDND\‫ێ‬


Dyusqa rimatinla pachamapis kusata llapana. Chaqa Dyusqami kaynu niran:
kuyuran. Piru kananqami nin: ´0DQDPLTDPODWDGLMDUTXQTDVKD\‫ێ‬
“Qashanmi nuqaqa kuyuchishaq mana kichu” nir.
pachalatachu. Ashwanmi syilumatapis 6੅Chaymi Tayta Dyus imakunawanpis

kuyuchishaq” nir. 27੅Chaynu “Qashan” yanapamanchik nir kunfyakar, kaynu


nirqami, intrachimanchik chay tukuy niyta puytinchik:
kuyuq chaykunataqa, OLPSXFKLQTDFKL‫ێ‬ “Amituy yanapamatinmi, mana
yanqa nir. Piru chay mana kuyuq mayqantapis manchanichu.
chayqami, mana chinqanqachu. 28੅Dyus ¿Imatana runa masiyqa
chay mantakuyashan pachaman ruramanqa?” nir.
apamayanchik chayqami, mana 7੅Yarpuyllapa chay runakuna yanapar

kuyunqachu. Chaymi chaypaq payji '\XVSDULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXTNXQDSL.


niypaq Dyusta. Paytami adurashunllapa Chaynulla yarpuyllapa paykunaqa
kusala rispituwan, imanutaq payta imanumi kawsayarllapaqa karan nirpis.
shumaqta yarpuchishannulla. 29੅Chaqa Chayna imanutaq paykuna kriyiqllapa,
Dyusninchikqami, imanutaq ninamaqa chaynulla qamkunapis kayllapa.
tukuyta limpu rupachin chay yupay. 8੅Jesucristumi paylla, quya, kanan,

chaynulla tukuy tyimpupaq. 9੅Amami


Imanumi Dyusta shumaqta qamkunaqa dijakankillapachu riqchaq
yarpuchishunllapa \DƚKDFKLNX\NXQDWD, FKD\QXOODLPDNXQD‫ێ‬

13
1੅Qamkunaqami kriyiq lata mikur washakashunllapa nir
masiykuna, maydiyapis waran \DƚKDFKLVKXQDQOODSDSDTTD. Ashwan
ZDUDQXNQLNLOODSDXNQLNLOODSDOODNLSD‫ێ‬ allinqami tukuy shunqunchikwan
nakur kawsankillapa. 2੅Chaynulla amami Dyusninchik munamashanchiklapi
qunqarchu, PD\TDQWDSLVZDVLNLOODSD‫ێ‬ kriyinallapapaq, chay mikuylapaq
PDQƚKDWLQTD, VKXPDTWDVDPDFKLQNL‫ێ‬ \DƚKDFKLNXVKDQOODSDNXQDPDQWDTD.
llapa ima. Chaqa chaynumiri Chaqa manami yaqqa sirbishachu chay
ZDNLQNXQDPDTDPDQD\DƚKDU, PLNX\ODSDT\DƚKDFKLNXVKDQOODSD‫ێ‬
angelkunata ashwan samachiranllapa. kunaqa.
3੅Yarpunkillapami prisukunata, 10੅Jesucristo kruspi wanushanrayku,

qamkunapis paykunawan prisu 7D\WD'\XVOODNLSDUSLUGXQDPDQFKLN‫ێ‬


kankimanllapa yupay. <DUSXQNLOODSD‫ێ‬ llapa. Jesucristo wanusha katin
509 +HEUHRV੄13

nuqanchikkuna manana animalkunata ruratkillapaqami, NZDVKDOODQDNDZVDQ‫ێ‬


wanuchirnachu, Tayta Dyusta qallapa.
sirbinchikllapa. Chayrayku chay naypaq 18੅1XTDNXQDSDT'\XVPDQPDxDNXQNL‫ێ‬

kurakuna manana puytinllapanachu llapa. &KDTDQXTDNXQDTDPLTDPNXQD‫ێ‬


animalkunata wanuchir Tayta Dyusta paq kusa allinlata yarpur kawsanillapa.
shumaqta yarpuchiyta. 11੅Chaqa chay Chaymi imapipis allinkaqla kayta
kurakunapa mantaqninqami animalpa yarpunillapa. 19੅&KD\QXOODPDxDNXQNL‫ێ‬
\DZDUQLQWDDSDQNXVDOD6DQWXNZDUWX‫ێ‬ llapapismi, mana tardarchu shamur
manqa, uk ufrinda yupayna katin watukushunayllapapaq.
XFKDQOODSDNXQDPDQWDZDVKDNDQDQ‫ێ‬
llapapaq. Piru chay animalkunapa Tukukanantami saludakun
kwirpuntaqami, chay pwiblumantaqa 20-21੅6KXPDTWDNDZVDFKLNXT'\XVQLQ‫ێ‬

waqtapi rupachinllapa. 12੅Chaynullami chikmi, TDPNXQDWDSLVVKXPDTFKDVKXQ‫ێ‬


Jesustapis qischar ima, pwiblumanta qallapa imapipis. Chayna pay
waqtapi wanuchiranllapa. Chayna munashanta ruranaykillapapaq. Chaqa
yawarninwan runakunata shumaq Amitunchik Jesucristo wanutinmi,
allinpaqna tikrananpaq. 13੅Chayrayku, yawarninwanna mushuq tratuta
imanutaq paymataqa mana kwintachar ruraran, WXNX\W\LPSXQDSXOODFKDPDQD‫ێ‬
uklawman itakuranllapa, chaynulla llapapaq. &KD\PDQWDTDVKDQNDZVDFKL‫ێ‬
QXTDQFKLNNXQDWDSLVPDQDNZLQWDFKD‫ێ‬ muran. Chayraykumi kananqa
mashallapaqa, paywanna kayta nuqanchikkuna uyshitankuna yupay
yarpushunllapa. 14੅&KDTDND\SDFKDSL‫ێ‬ kashana, kusa shumaqta michiq
qami, nuqanchikkunapaqqa mana tukuy yupayna kuytamanchik. Chaynami
tyimpupaq uk pwibluqa kanchu. Jesucristutaqa, tukuy tyimpupaqna
Chaymi chay tukuy tyimpupaq shumaq alabashunllapa. ¡Chaynumi kanqa!
SZLEOXNDTPDQƚKDQDSDT\DUSXVKXQ‫ێ‬ 22੅Kriyiq masiykuna, imanupiqaƚKL

llapa. 15੅&KD\QDPL-HVXVUD\NXPD\GL\D‫ێ‬ qamkunata anyaq yupay kaykunata


pis Dyusta alabashunllapa. .D\DODED\D‫ێ‬ willashunillapa. 3LUXDQLPDFKLVKXQD\OODSD‫ێ‬
shanchikqami, imalataqa ufrinda nir paqmi kayta iskribimuni qamkunamanqa.
wanuchiyanchik chay yupay kanqa. 23੅4DPNXQD\DƚKDQD\NLOODSDSDTPL

¡Alabaypaqllapari shiminchikllapawan! nishunillapapis, kriyiq masinchik Timoteo


16੅$PDPLTXQTDQNLOODSDFKXDOOLQNXQD‫ێ‬ prisu kashanmanta yarqushana nir. Chayna
lata ruraytaqa, chaynulla imayki GDVNDTOODƚKDPXWLQTDPL, QXTDZDWXNX‫ێ‬
kaqlawan ukkunata yanapaytaqa. Chaqa shuqllapa shamurqa, pullay apamushaq.
tukuy kaykunami, ufrinditakuna Dyusta 24੅Dyuspa tukuy allin kaqninkunata,

kusa shumaqta yarpuchir aligriyachiqqa FKD\QXOODSD\SDULPD\QLQWD\DƚKDFKL‫ێ‬


kanqa. shuqllapakunatami, willankillapa
17੅'\XVSDULPD\QLQWD\DƚKDFKLVKXT‫ێ‬ VDOXGXWDNDƚKDPXQLOODSDQLU. Chaynulla
llapa runakunatami kasunkillapa. Chaqa FKD\,WDOLDPDQWDNDTNUL\LTPDVLQFKLN‫ێ‬
paykunaqami rikar kuytashuyanllapa, llapakunapismi, qamkunapaq saluduta
maydiyaqa imata rurashaypaqpis Dyus NDƚKDPXQOODSD.
ULNDU\DƚKDPD\DQTDOODSDQLU. &KD\UD\‫ێ‬ 25੅Chaymi Taytanchikllapa Dyusman

NXPLSD\NXQDWDDOLJUL\DFKLQD\NLOODSD‫ێ‬ PDxDNXQLNXVDODWDOODNLSDU\DQDSDVKX‫ێ‬
paqqa, imatapis allin kaqkunalata nanllapapaq.
rurayllapa. Piru pinqaypaq imakunata Chaynumi kanqa.
Santiago
Santiagupa kartan
Kay kartataqami Santiago iskribiran, Jesucristupi kriyiq masinkunaman. Paymi
Jerusalén pwiblupi kriyiqkunapa rikaqnin karan. Manami Jesucristupa dusi
apustulninkunamantachu karan. Ashwanmi, Jesucristupa uknin karan
(San Marcos 6.3; Gálatas 1.19). Piru Jesucristo kawsayatinraqqami, mana
kriyiranchu Dyuspa Akrashan Cristun nirqa (San Juan 7.5). Wanur
kawsayatinraqmi payqa kriyiran. Chaymantaraqmi Santiago apustul Pedruwan,
apustul Juanwan Israel masinkunataqa Jesucristupa shumaq rimaynintaqa
\DƚKDFKLUDQOODSD(Gálatas 2.9).
Chaynuqami Santiaguqa intrachikuran michka qischakarpis Dyusllapi yarpur
kusa aligrila kawsanallapapaq (1.2-18); chaynulla michka kusa imayjun, mana
imayjun kaqkunamapis ama ukmanta rikanakurchu kawsanallapapaq (2.1-13).
Ashwanmi chiqapta Dyuspi kriyir, ukninchikkunata yanapar Dyus munashannu
kawsashunllapa (2.14-26). Chaynulla intrachikuran llulla imatapis ama parlanapaq
(3.1-12), chaynulla Tayta Dyuspi allita kriyir mañakunallapapaq ima (5.13-18).

paylapi yarpur shachinakunchik.


Santiagumi saludakun 4੅Chayrayku qischashutinllapamapis

1
1੅Nuqa Santiagumi Taytanchik mana shaykuq, Taytanchik Dyuspi
Dyusta, chaynulla Amitunchik kriyirlla shachinakuyllapa. Chaynuqami
Jesucristuta sirbini. Chaymi tukuy kusa allinlata yarpuq, UXUDTZDPUDQ‫ێ‬
qamkuna Israel pwiblupa dusi kunana kayankillapa kanqa.
ayllunkuna karmapis, wakpi kaypi 5੅Mayqannikillapapis, Dyus

uklaw pwiblukunapi taqkunata PXQDVKDQWDUXUDUPDQD\DƚKDUTD,


saludashunillapa. mañakuy payman. Paymi, mana
pinqashurchu, PDQDDQ\DVKXUODPDSLV‫ێ‬
Dyuslaman mañakushun chu, ashwan aligriyar, NXVDWDLQWUDFKL‫ێ‬
\DƚKD\QL\MXQNDQDSDT shunqallapa tukuy imata. 6੅Chaymi
2੅Kriyiq masiykuna, Jesucristupi kriyir payman mañakurqa, WXNX\VKXQTX\NL‫ێ‬
munashanta rurashaykillaparayku wan allita kriyiy: Uyapamanqami nir.
qischashutinllapaqa, aligriyayllapa. Ama yarpuychu: ManaƚKLX\DSDPDQTD‫ێ‬
3੅<DƚKDQFKLNOODSDPLSD\UD\NX chu nirqa. Chay mana uyapamanqachu
qischakarqa, mana yanqallachu nir yarpuqqami, imanutaq marpa
qischakanchik nir. Ashwanmi masta yakunmaqa wayra shamutin wakman

510
511 6DQWLDJR੄1

kayman kusalata maqchikan, chay rurachinchu uchakunanpaqqa. 14੅Nataq


yupay. 7-8੅Chaynulla, Dyus mana uk runataqami paypa yarpuynin mana
uyapamanqachu nir yarpuqqami allin kashanrayku, animachin mana
yarpunllapa: Kananmantaqa Dyustana allinkunata rurar uchakunanpaqqa.
sirbishaq nir. &KD\PDQWDTDDOODTND‫ێ‬ 15੅&KD\PLFKD\PDQDDOOLQ\DUSX\QLQ‫ێ‬

manqa, Dyusta qunqar, qashan yarpun kuna shunqunpi ratakur, uchakuchin.


chay imankunalapina. &KD\QXVKLPLQOD‫ێ‬ &KD\QDPLPDQDWDQW\DNDUFKXXFKDNXU‫ێ‬
wan rimar kriyiq karqa, DPDQD\DUSXQ‫ێ‬ llana, wanun.
qachu: Dyusmi yanapamanqa nirqa. 16੅Munashay kriyiq masiykuna, amami

Chaqa manari imapipis yanapanqachu imamantapis ingañakankillapachu.


Dyusqa. 17੅Chaqa Dyusninchikmi unaq

syilumanta-pacha tukuy chiqap allin


Imanumi imayjunkuna, mana kaqkunata qumanchik. Paymi rurasha
imayjunkunamapis kanqa WXNX\ULTFKDTV\LOXPDQWDDFKNLUDFKL‫ێ‬
9੅Dyusninchikmi mana imayjun kriyiq maqninchikkunata. Chaynulla kusa allin
masinchikkunataqa, kusa runa nishapaq kashannullami maydiyapis kar, mana
riqsin. Chayrayku aligriyanqallapa. 10੅Uk kambyakanqachu llantu pasaq yupayqa.
kusa imayjun kriyiq-shuypaqa, tukuy 18੅Paymi imakunatapis kusa allinlata

imankunata tukchir chinqachirpis, ama riman. Chaymi chay rimashankunapi


llakinqachu. Ashwan aligriyanqa. Chaqa kriyishanaqa, ZDVKDUPXVKXTNDZVD\‫ێ‬
chay mana kriyiq imayjunkunaqa, tana qumanchikllapa. Chayraykumi
qiritukunapa tuktun yupay, das payqa tukuy rurashankunamanta
chinqayanqa. 11੅5XSD\NXVDWDUXSD\D‫ێ‬ akramanchik, punta wamrankunana
tinqa, ¿manachu qiritukuna ñutkutin, kanallapapaq.
tuktunkunaqa shumaq kashanmantaqa
ñutkur das chakin? Chaynumi chay Dyus rimashanta kasushun
tuktukuna yupay, chay mana kriyiq 19੅Munashay kriyiq masiykuna, allita
kusa imayjunkunaqa, chay imankunata uyakuyllapa ukkuna rimatinqa. Ama
tantakushankunawanqa, pulla dasqa rimayllapachu. Naypaqtaqa
chinqanqa. yarayllaparaq, FKD\PDQWDULPDQD\NL‫ێ‬
llapapaqqa. $PDGDVSLxDNXU\DNDSD‫ێ‬
Imakunapi rikarirmapis kayllapachu. 20੅Chaqa piñakuq
shachinakushunllapa runaqami, Dyus munashantaqa mana
12੅Kusa shumaq runami kanqa, riqchaq ruranchu. 21੅Piru qamkunaqa, Dyus
imakunapi rikarir shachinakuqqa. munashanlata rurarna tukuy mana
Chaymi wanutinmapis, Dyusqa allinkunata, chaynulla kusala saqra
kurunata qurna tukuy tyimpupaq millanaypaq uchakunata imaqa
kawsachinqa. Chaqa payta tukuy dijayllapana. Ashwanmi Dyuspa
munaqkunataqami chayllata arnisha. rimayninta shumaqta intrakar
13੅Uk runa imapi rikarir uchakunarqa, kasuyllapa. Chaqa paypa rimayninmi
Dyusta ama uchachanqachu: Paymi kay kusa pudirniyjun kar, VKXQTX\NLOODSD‫ێ‬
imata rurachimanayan nirqa. '\XVQLQ‫ێ‬ SLTDUDWDNXVKDQDZDVKDNDQD\NLOODSD‫ێ‬
FKLNTDPLPDQDLPDULTFKDTXFKDNXQD‫ێ‬ paq.
taqa ruranchu. Chaynulla payqa mana 22੅Chayraykumi Dyuspa rimayninta,

mayqantapis ima mana allinkunataqa ama uyakurlachu allita intrakar


6DQWLDJR੄1੄2 512

rurayllapa. Piru “Nuqami allin runa kar, Uknin-shuypaqa mana imayjun, lliki
rimayninta uyani” nir mana kasurqami, ishkiyaq mudananmapis. 3੅Chaymanta
ingañakayankillapa. 23੅&KD\PLPD\TDQ‫ێ‬ FKD\NXVDLPD\MXQFKD\WDQLQNLPDQ‫ێ‬
pis Dyuspa rimayninta uyakur mana llapa: Kay shumaq samanapi samay nir.
kasurqa, uk runa ispijupi qaqllanta Chaymanta chay mana
rikaq yupayla. 24੅Chaqa chay ispijupi imayjunta-shuypaqa ninkimanllapa:
kaqqa chaypi karqa, qaqllanta rikayan Chayllapi qamqa shay, manaqa chay
“Kaynu kani” nirmapis. Chaymanta pachapi tay nir.
ashurqa, dasna qunqar, PDQD\DƚKDQQD‫ێ‬ 4੅Chaynu tukurqami, jwis yupay

chu imanumi qaqllan karan nir. tukuyankillapa, PDQDDOOLQ\DUSX\QLNL‫ێ‬


&KD\QXOODPLFKD\PDQDNDVXNXTNXQD‫ێ‬ llapawanqa. Chaqa ukninta shumaqta
pis, Dyuspa rimayninta uk ratulapaq rikayankillapa, ukninta-shuypaqa mana.
uyan. &KD\PDQWDTDPDQDQDX\DNXVKDQ‫ێ‬ 5੅Munashay kriyiq masiykuna,

taqa kasunllapanachu. 25੅Ashwan ¿DOOLQFKXNDQTDFKD\PDQDLPD\MXQ‫ێ‬


washakananpaq, '\XVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ kunata pinqar chaynu ruranapaq?
kunata kasur, chaylata rikar mana Uyakuyllapa nuqa kay nishayta: Dyusmi
qunqar, chay rimashanlata ruratinqa, ND\SDFKDSLUXQDNXQDPDQDLPD\MXQ‫ێ‬
Dyusqa kusa shumaqpaq riqsir tukuy kunataqa, ashwan akrasha paypina
imapi yanapanqa. kriyinanllapapaq. Chaymi chay
26੅Uk runa, “Nuqa allin Dyusniypi kriyishankunana paykunapaqqa
kriyiq kani” nir yarpuqqa, ama mana imankuna yupayqa kanqa. Chayna chay
allinkunata rimananpaqnachu mana imayjunkunana Dyuspa pullan
tantyachinqa qallunta. Mana qallunta tanqa, shumaq mantakuyashanpina.
tantyachiqqami: “Allin Dyusniypi Chayllatami arnisha Tayta Dyusqa
kriyini” nirqa, paylla ingañakayan. tukuy payta munaqkunataqa. 6੅Nataq
Chaynu tukurqami mana chiqaptaqa qamkuna-shuypaqami chay mana
Dyuspi kriyinchu. 27੅Ashwan imayjunkunata pinqar, NXVDODLPD\MXQ‫ێ‬
kaynuraqmi Taytanchik Dyuspa kusa kunalata shumaqta rikankillapa. ¿Piru
DOOLQVKXPDT\DƚKDFKLNX\QLQTD: manachu kwintata qukankillapa chay
Watukur yanapanapaq chay qischakaq kusa imayjunkunaqa kusata qischar
wakchitakunata, byudakunata, ima. ingaxDVKXUOODSDNXVDLPD\MXQWLNUDND‫ێ‬
Ama rurashunpischu runakunapa mana sha, chaynulla aysaƚKDNXULPD
allin rurayninkunataqa, ama riqchaq awturidadkunaman apashunllapa nirqa?
uchayjunna kanallapapaq. 7੅Chaynullami paykunaqa Amitunchik

-HVXFULVWXWDSLVƚKLTQLU, mana
Imayjun mana imayjuntapis allinkunata rimanllapa.
chayllata rikaypaq 8੅Dyus nitin mantakushankunapimi

2
1੅Qamkuna kriyiq masiykuna, kusa nin: “Llakiy runa masikikunapaq,
SXGLUQL\MXQ$PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬ imanutaq qampa kwirpuykillapaq
tupi kriyiqkuna karqa, WXNX\WDPXQD\‫ێ‬ llakinki chaynulla” nir. Chaymi chay
llapa, ama wakinlatachu. 2੅<DUSXVKXQ‫ێ‬ nishannulla rurarqa, Dyuspaqqa kusa
llapa kayta: Kriyiq masiykuna, WDQWDND‫ێ‬ allinta rurayankillapa. 9੅Piru mana
sha katkillapa, ƚKDPXQPDQLVKND\ imayjunkunata pinqar, NXVDLPD\MXQ‫ێ‬
runakuna. Uknin uru surtijayjun, kunalata munarqa, Dyus mantakushanta
PXGDQDQNXQDSLVNXVDƚKDQL\MXQ. mana kasushaykillaparayku, paypa
513 6DQWLDJR੄2

naypanpiqa uchayjunna kankillapa. kriyinkillapa. Manami alliptaqa tukuy


10-11੅Chaqa Dyus mantakushanqami shunquykiwanqa kriyinkichu. Chaqa
ninpis: “Runa kar, warmi karpis, ama chaynu karqa, Jesucristo nishantaqa
ukwan ukwan punuyllapachu. Ama manari rurayankillapachu.
wanuchikuyllapachu” nir. Chaymi uk 18੅Mayqanllaqa niyanqa:

runa, Dyusta kasunanrayku mana —Qamqami Jesucristulapi kriyinki,


ukwan punuyarpis, piru wanuchikurqa piru mana yanapakunkichu.
uchayjunna. &KDTD'\XVPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ Nuqa-shuypaqa runa masiyta imapipis
taqa manari chiqaptaqa kasuyanchu. yanapani, allinta tukur.
&KD\PL'\XVQLQFKLNPDQWDNXVKDQ‫ێ‬ ¿Imanutaq rikachimayta puytinki
kunata kasuyar, ashlilata mana Jesucristupi kriyini nir, pay mana nishanta
kasushaqa, SD\TDWXNX\PDQWDNXVKDQ‫ێ‬ rurarqa? Piru nuqaqami, Jesucristo
paqna kastigamanchik, PDQDNDVXVKD\‫ێ‬ nishanta rurar, puytini rikachishuyta,
kichu nir. 12੅$OOLWD\DƚKDVKD\NLOODSDQX, alliplata paypi kriyini nir. 19੅Qamqami
Dyusmi rikamanchik, allintachush Dyusqa ukla nir kriyini ninki. Mana
Wamran Jesucristupi kriyinchikllapa kasushaykirayku dyablukuna yupay
manaqachu mana nir. Chayrayku imata rurayanki. Chaqa dyablupismi kriyin, Dyus
rurarpis, imata rimarpis Washakuq kan nir. Chaymi chaynu kriyir manchakur
Jesucristupaq yarpur kawsaypaq. chukchukyarllapamapis, mana kasunchu.
Chayna pay yanapamasha ama ima 20੅ Ay, runa yaru! Imanutaq puytiyman
¡ ¿
mana allinkunata ruranapaq. 13੅Allita intrachishuyta? Kriyirla, mana allin
\DƚKD\OODSD, Dyusninchikmi chay mana kaqkunata rurarqa, mana washakankichu.
llakipakuqkunataqa, PDQDOODNLSDQTD‫ێ‬ Chaqa yanqallari kriyinki. 21੅Kwintata
chu. Piru chay qukayllapa. Unay rukunchik Abrahamtami,
llakipakuqkunata-shuypaqa, llakipanqa. Dyusqa niran: “Munamayarqa wamraykita
nuqarayku wanuchiy” nir. Chaymi
Jesucristupi kriyirqa, rurashun pay wamranta wanuchinanpaqna katin, Dyusqa
nishanta “Kayqami allita kriyiman” nir, mana
14੅Kriyiq masiykuna ¿allinchu kanqa wanuchichiranchu. Ashwanmi paytaqa
XNUXQDVKLPLQODZDQ´1XTDTD-HVXFULV‫ێ‬ uchankunamanta pirdunar, mana uchayjun
tupi kriyini” ninanpaq? Jesucristupi runapaqna riqsiran. 22੅Abrahammi kriyir,
allipta kriyirqa, pay nishanta ruranman. kasuran Dyusta. Chaymi Dyusninchik
Yanqalla kriyini nir, mana kasurqa, yanaparan, mas allita paypi kriyinanpaq.
mana washakayta puytinchu. 15੅Ma 23੅Chaynumi Dyus nitin iskribikashakunaqa

yarpushun, uk kriyiq masinchik bidanta kumplikaran: “Abrahammi allita Dyuspi


pasananpaq mana mudanayjun, mana kriyiran. Chaymi Dyusninchikqa riqsiran
mikunayjunchu kanman. 16੅&KD\‫ێ‬ mana uchayjun runapaqnachu”. Chaymi
mantaqa mayqannikillapa chay kriyiq paypaqqa niqllapa: “Dyuspa amigunna”
masinchikta mana imata qur, mana nir. 24੅Chaynu allita kasushami, '\XVQLQ‫ێ‬
imawanpis yanapar, ninkimanllapa: chikqa wamrankunapaqna riqsimanchik.
Dyus yanapashunqa. Rir, mishkita Piru yanqa rimarla kriyishaqa, mana.
mikur, imawanpis quñukuy nir. 25੅Yarpuyllapa chay warmi Rahab

Chaynu nirqa, ¿Jesucristupi imanu shutiqpipis. Payqami kusa waynasapa


kriyiqtaq kankillapa? 17੅Mana karan. Chaymantaqa Dyuspi kriyir,
yanaparqa, yanqa shimikilawan paylatana kasuran. Chay warmisitami
6DQWLDJR੄2੄3 514

Israel runakunapa riparakuqninkunata, LPDULTFKDTPDQDDOOLQNXQDWDULPDFKL‫ێ‬


ZDVLQSLSDNDUXNODZQDQWDQDNDƚKDUDQ, manchik. Infyirnumanta dyablupa
kuntraqninkuna ama tarinanpaq. yarpuyninkunami qallunchikta mana
Chayraykumi, Dyusninchikqa chay allinkunata rimachir, bidanchikta
warmitaqa, tukuy uchankunamanta dañan, kusa uchayjunna kanapaq.
pirdunar, manana uchayjunpaqnachu 7੅Runaqami mansuchayta puytin tukuy

riqsiran. 26੅&KD\PL\DƚKDQFKLN, kusa riqchaq utiq animalkunata, pariq


allinmi Dyusta kasunapaq nirmapis. kurukunata, yakupi taq kurukunata,
Chaqa ¿manachu kwirpunchikpa largu kurukunamatapis. Tukuy
amaynin tukukatinqa wanunchikna? chaykunatami mansuchayta puytin.
Chaynullami rimarla kriyini nir mana 8੅Piru mayqanpis manami qalluntaqa

allinkunata rurayarqa wanusha yupayna tantyachiyta puytinllapachu. 4DOOXQ‫ێ‬


kanchikllapa. chikqami uk bininu wanuchikuq yupay.
Chaymi dasla mana allinkunata
Qallunchikta tantyakachishun rimachir uchakuchimanchikllapa.

3
1੅Kriyiq masiykuna, ND\\DƚKDFKL‫ێ‬ 9੅ $\LPDWDWDT\DƚKDQFKLNOODSD! Chay
¡
kuqkunatami Dyusqa masta rikar qallunchiklawan Taytanchik Dyusta
\DƚKDPDQFKLNDOOLQWDFKXVKSD\SDT shumaqta alabanchik. Chaymantaqa
\DƚKDFKLNXQFKLNQLU. Chaymi kay GDVQDUXQDPDVLQFKLNNXQDWDPXV\DQ‫ێ‬
QXTDQFKLNNXQDPDQWD\DƚKDFKLNXT chik. Runakunataqami Dyusninchikqa
kayta munarqa, Dyus nishanta karanta paynu rikƚKDTWDUXUDVKD. Chaynu
rurashunllapa. 2੅<DƚKDVKDQFKLNQX katinqa, ¿pitaq kanchik musyanapaq
tukuy-ari pantar uchakunchik. Chay Dyus rurashantaqa? 10੅Kriyiq masiykuna,
mana pantar allinlata rimaqqami kusa manami allinchu ashlilata chay
allin runa, kusa intrakaq ima. Chaynu shiminchiklawan Dyusta alabar,
karmi tukuy kwirpunta imapipis chaymanta musyakunapaqqa. 11੅Ma,
tantyakachiyta puytin. yarpuyllapa. ¿Yaku nasimuqmantachu
3੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX, manachu lluqshiyta puytinman mishki yakuwan,
¿
ELVW\DSDDTUXQPDQIULQXWDƚKXUDQFKLN ayaq yaku? 12੅Uyamay kriyiq masiykuna,
kasumanapaq? &KD\WDNVKDIULQLWXOD‫ێ‬ ¿uba yuraqachu puqunman iguskunata?
wan puytinchik chay atun animalta ¿Manaqachu igus yurapis puqunman
purichiyta may munashanchiktapis. asaytunakunata? ¡Manami! Chaynullami
4੅Kwintata qukashun chay atun NDƚKL\DNXQDVLPXTPDQWDSLV, mana
barkukunapaqpis. Kusa atun katinmapis, mishki yaku lluqshiyta puytinchu.
wayrakuna kumsar uklawta apayatinpis,
Kaynumi kawsanllapa Dyusmanta
runakunaqa uk palitalawan tikrar,
\DƚKDNXTNXQDTD
puytinllapa apayta may munashantapis.
5-6੅Chaynullami qallunchikpis. .ZLUSXQ‫ێ‬ 13੅4DPNXQDPDQWDXN\DƚKDFKLNXT

chikmanta mas uchkulala karmapis, NXVDWD\DƚKDULQWUDNDTNDUTD, ULNDFKL‫ێ‬


kusata alabakan, “Tukuy imatami kunqari chay imanu kashantaqa.
puytini rurayta” nir. ¡Ayayay! ¡4DOOXQ‫ێ‬ Chayna wakinkunapis rikar chayllata
chikqami ninapa chispitannu! ¿0DQD‫ێ‬ rurananpaq. Qamkunamanta uk kusa
chu ninapa chispitan mirar rupachin \DƚKDTNDUTDUL, ama kusa kani nir
kusa achka muntikunata? Chaynullami alabakarchu shumaqta kawsanqa. 14੅Piru
qallunchikpis, kwirpunchikpi kar, tukuy PD\TDQQLNLOODSDNXVD\DƚKDTNDQL
515 6DQWLDJR੄3੄4

nirmapis, inbidyusu kar tukuy imayjun ruranaykillapapaq. Chaymiri Dyusqa


kayta munarqa, ama “Kusa runa kani” PDxDNXVKD\NLOODSDWDTDPDQDTXVKXQ‫ێ‬
ninqallapachu. Chaqa chaynu llapachu.
tukurqami chiqap kaqmanta mana 4੅ Ay, qamkuna Dyuspi mana allita
¡
allintachu tukuyanllapa. 15੅Chaymi chay kriyir, ukpi ukpina yarpuqkuna! ¿0DQD‫ێ‬
\DƚKD\QLQOODSDTD, mana Dyusmantachu FKX\DƚKDQNLOODSDND\SDFKDPDQWDNDT
kanqa. $VKZDQPLUXQDNXQDSD\DƚKD\‫ێ‬ tukuy imakunata munaqkunaqa Dyuspa
nin, FKD\QXOODG\DEOXSD\DƚKD\QLQ kuntranna kanchikllapa nir? Chaymi
imana kayanqa. 16੅&KDTDFKD\LQELG\X‫ێ‬ mayqanpis kay pachamanta kaq tukuy
sukuna, tukuy imata munaqkunaqa, imakunata munaqkunaqa, Dyuspaqa
imanupis mana shumaqta kawsaytaqa kuntranna tikrakayan. 5੅Chaqa allita
puytinllapachu. Ashwan mana yarpuyllapa, '\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬
allinkunata tukurmi kawsanllapa. kunapimi nin: “Dyuspa Ispiritunmi
17੅3LUX'\XVSD\DƚKD\QLQZDQ qamkunapi kawsan. Payqa, PXQDVKXU‫ێ‬
kaqkunaqami manana chaynuchu llapa kusa silusu. &KD\PLPDQDPXQDQ‫ێ‬
kawsanllapa. Paykunaqami kusa FKXSD\PDQWDFKLTDQFKDNDQDOODSD‫ێ‬
shumaqta kawsanllapa, manana paqqa” nir. 6੅Piru Dyusmi kusa allin kar
uchakurchu. 0DQDQDSLxDNXQOODSDSLV‫ێ‬ kusata yanapamanchikllapa. Chaqa
chu. Manami wakinkunalatachu chay iskribikashakunapimi nin:
uyakunllapa. $VKZDQNXVDOODNLSDNXT‫ێ‬ ´'\XVTDPLNXVDNDQLQLTNXQD‫ێ‬
kuna karmi, allinkunalata ruranllapa. mantaqa chiqanchakan.
Mana imatapis pakarchu, allita Piru chay mana kusa kani ima
rimanllapa. <DƚKDFKLNXVKDQQXOODPL niqkunata-shuypaqa kusalata
kawsanllapa. 18੅Chay shumaq yanapan” nir.
WDQDQOODSDSDT\DƚKDFKLNXTNXQDTDPL, 7੅Chay-DUL'\XVODWDWXNX\VKXQTX\NL‫ێ‬

imallataqa tarpuq yupay, shumaqna llapawan kasur, G\DEOXWDTDDPDNZLQWD‫ێ‬


kawsanllapa. Chaymi maydiyaqa charchu shachinakuyllapa. Chaynuqami
PDQDQDƚKLTQLQDNXULPDFKXUXUD\DQTD qamkunamantaqa ashunqana. 8੅Chayna
pullana Dyus munashantaqa. Dyusman tukuy shunquykillapawan
qimikayllapa. Chayta ruratkillapa,
Ama kay pachapa imankunata Dyuspis qamkunaman shamuyanqa.
munapakuyllapachu Uyankillapa uchayjunkuna: Uchayjun

4
1੅ makikillapata paqar, DPDQDXFKDNX\‫ێ‬
¿,PDSDTWDTTDPNXQDSXUDDQ\DQD‫ێ‬
kur, PDTDQDNXULPDNDZVDQNL‫ێ‬ llapachu. Uyankillapa, qamkuna tukuy
llapa? Chay mana allinkunata VKXQTX\NLZDQ'\XVWDPDQDPXQDT‫ێ‬
munashaykillaparaykumi, mana kuna: $PDQDLPDXFKDWDSLVUXUD\OODSD‫ێ‬
shumaqtaqa kawsankillapachu. chu. $VKZDQ'\XVQLQFKLNODWDQDPXQD\‫ێ‬
2੅Qamkuna imata munar, mana llapa, shunquykillapapis chuya yaku
kunsigiyta puytir, wanuchikunkillapa yupay shumaq kananpaq. 9੅Mana allinta
kunsiginaykillapakaman. Chaynu imata tukushaykillaparayku llakir,
munarqa, kusata inbidyanakur, PDTDQD‫ێ‬ waqayllapa. Kananqa asikuyta dijarna,
kunkillapa. Chaqa Dyusta mana waqayllapa. Aligriyayta dijarna,
mañarmiri, PDQDNXQVLJL\WDSX\WLQNL‫ێ‬ llakiyllapa. 10੅Chaynulla ama kusa kani
llapachu munashaykillapataqa. nirchu tukuy shunquykillapawan
3੅Mañakunkillapapismi gustuykillapalata Amitunchiklata kasuyllapa. Chaynuqami
6DQWLDJR੄4੄5 516

kusa puytiqpaqna tikrar, DOLJUL\DFKL‫ێ‬ waqar, qayƚKDNX\OODSD. 2੅Tukuy chay


shunqallapa. ƚKDQL\MXQLPD\NLOODSDTDPLLVPXQTD,
kusa shumaq mudanaykillapapis kurur
$PDPLULNDU\DƚKDQDNXVKXQOODSDFKX tukukanqa. 3੅Chaynulla uruykillapa,
11੅Kriyiqmasiykuna, DPDPLZDVKD\NL‫ێ‬ qillaynikillapapismi muqusyanqa.
llapata rimapanakunkillapachu. Chaqa Chaynu muqusyarmi uk tistigu yupay
kriyiq masikipa washanta rimar, jwisnu kuntraykillapa tikrakanqa: “Mana
WXNXUULNDU\DƚKDUTD´'\XVPDQWDNX‫ێ‬ LPD\MXQNXQDWDPDQD\DQDSDFKLPDVKD\‫ێ‬
shanmanta mas puytiq kani” niq kichu” nir. $FKNDTLOOD\WDPXQDVKD\NL‫ێ‬
yupayna kankillapa. Chaynu kusa mas llaparayku, FKD\PDQDDOOLQ\DUSX\QLNL‫ێ‬
puytiq kani nirqa, Dyus mantakushanta llaparayku ninapi rupaq yupay chinqar
kuntrar manana kasuyankillapachu. tukukankillapa. -ZLV\XGL\DƚKDPX\D‫ێ‬
12੅'\XVODPLPDQWDNXVKDQWDTXPDVKDQ‫ێ‬ tinqami, PDQDLPD\MXQNXQDWDPLƚKDU,
chik. Paylami jwisninchikpis. Chaymi imaykillapata tantakunkillapa. 4੅Mallki
SD\ODSX\WLQUXQDNXQDWDULNDU\DƚKDU WDQWDTUXQDNXQDWDPDQDSDJUDVKD\NL‫ێ‬
washayta, manaqa chinqachiymatapis. chu. Chaymi pagunkunaqa rimaq yupay,
Piru qamqa, ¿pitaq kanki rikar Dyusman mañakusha. Qamkunapa
\DƚKDQD\NLSDTUXQDPDVLNLWDTD? kuntraykillapa shasha, ingaxDVKD\NL‫ێ‬
llaparayku. Kusa puytiq Dyusninchikmi
0DQDPL\DƚKDQFKLNFKXDOODT uyasha chay trabajaqkunata,
imami pasamashun nirpis pagunkunapaq mañakuqta. 5੅Kay
13੅Uyamayllapa qamkuna, tukuy imata pachapimi qamkunaqa kusa shumaq
munaqkuna. Ninkillapami: “Kananmi, bidata pasar, kwirpuyki munashanlata
manaqa allaqmi rishun chay may rurar, DQLPDONXQD\XSD\JXUGX\DVKD\‫ێ‬
pwibluman. Chaymi uk añuta nigusyuta killapa. Listunami kankillapa jwisyu
rurar, qillayta ganashun” nir. 14੅Piru GL\DSLZDQXFKLNDVKDQDNDQD\NLOODSD‫ێ‬
PDQDPL\DƚKDQNLOODSDFKXLPDPLDOODTTD paq. 6੅Chaqa qamkunaqari kusa allin
pasashuyanqallapa nirmapis. ¿5DQWLNDVKD‫ێ‬ runakunata, mana allinta tukusha
churi bidaykillapaqa? ¿Manachu kanman yupay, wanuchiraykillapa. Piru
puktaymaqa uk pachapi rikarir, qashan das chaynu ruratkillapamapis paykunaqa
chinqan? Chaynullami bidaykillapawanpis mana imalatapis rimaranllapachu.
pasan. 15੅$VKZDQFKD\\DUSX\DVKD\NL‫ێ‬
Kriyir ama shaykurchu Dyusman
llapata ruranarqa, niyllapa: “Amitunchik
mañakuyllapa
munatinmi, kawsar imatapis rurashun,
manaqa mana” nir. 16੅Piru qamkunaqa, 7੅Kriyiq masiykuna, allita kriyiyllapa

mana chayta yarpurchu, kusana kani Amitunchikpi. Payrayku qischakarpis,


niyankillapa. Manami chayqa allinchu. ama disanimakuyllapachu. Chaynulla
17੅Uk runa, '\XVQLVKDQWD\DƚKDU, kaymi ama yarpuyllapapischu: ¿Ima tyimpuraq
allin ruranaypaq nir mana rurarqa, shamunqa? Kusatami tardan nirqa.
uchayjunna. Yarpuyllapa uk tarpukuqpi. Payqami
tarpukurqa, yarakun, tamya ishkir
Uyakuyllapa kusa imayjunkuna simillanta winachitin, allin kusichayjun

5 kananpaq. 8੅Chaymi, imanutaq tarpukuq


1੅
¡8\DNX\OODSDND\WDNXVDLPD\MXQ‫ێ‬
kuna! 'L\DNXQDPLƚKDPXQTD yarakun, chay yupay qamkunapis allita
kusata qischakanaykillapapaq. Chaypaq kriyir, DPDGLVDQLPDNXUFKX\DUDNX\‫ێ‬
517 6DQWLDJR੄5

llapa Amitunchik shamunankaman. Mayqannikillapa aligri karqa takir ima


Chaqa pay shamunanqami shipchana. Dyusta alabayllapa. 14੅Mayqannikillapa
9੅Uyankillapa kriyiq masiykuna. 5LNDPD‫ێ‬ qishaq karqa, willayllapa kriyiqkunata
napaq jwisninchikqami shipchamunna. ULNDU\DƚKDFKLNXTQLQNXQDWD, paykuna
Paymi punkitunchikpina. Chaymi shamur, Dyusman mañakunanllapapaq.
willashunillapa, DPDPD\TDQQLNLOODSD‫ێ‬ Chayna Amitunchikpa shutinpi mañakur
patapis kuntranta rimanaykillapapaq. kwirpunta asaytiwan salanqallapa.
Chayna jwisninchikpa rikayninpiqa 15੅Tukuy shunqunwan kriyir, PDxDNXWLQ‫ێ‬

DPDQDNDVWLJDNDVKDQDFKXNDQD\NLOODSD‫ێ‬ llapaqami, Amitunchik chay qishaqtaqa


paq. alliyachinqa. Mana allinta tukur
10੅Kriyiq masiykuna, '\XVSDULPDTQLQ‫ێ‬ uchakusha katinmapis, XFKDQNXQD‫ێ‬
kunami kusata qischakashallapa. manta pirdunanqa. 16੅Chayrayku mana
Chaynu qischakarpis, PDVWDNUL\LUDQ‫ێ‬ allinta tukurmapis, ama pakayllapachu.
llapa Dyuspi. Mana disanimakurchu, Ashwan kriyiq masinchikkunata
NXVDDOOLWD\DƚKDFKLNXUDQOODSDSD\SDT. niyllapa: “Kay ima mana allintami
Paykunami rikachimanchik, chaynu tukusha kani” nir. &KD\QDXNQLNLOODSD‫ێ‬
qischakarpis, ama chiqanchakanapaq SDTXNQLNLOODSDSDT'\XVPDQPDxDNX\‫ێ‬
Dyusninchikmanta. 11੅Uk kriyiq llapa, uchaykillapata pirdunar,
masinchik qischakar, DOOLWD'\XVQLQ‫ێ‬ alliyachishunanllapapaq. Uk kusa allin
chikpi kriyirqa, kusa shumaqmi kanqa runa tukuy shunqunwan mañakutinqa,
nuqanchikkunapaqqa. Qamkunaqami Dyusqa uyar, tukuy mañakushanta
uyapashaykillapa, Jobmi kusata ruran. 17੅Yarpushun Dyuspa rimaqnin
qischakarmapis shachinakur allita Eliaspi. Payqami nuqanchik yupay
sirbiran Dyusninchikta nir. runala karan. Piru tukuy shunqunwan
Chaymantaqa Dyusninchik llakipar, Dyusman mañakutin, kimsa
kusata yanaparan. Kwintata qukayllapa: añu-y-midyuta tamya mana ishkiranchu.
'\XVQLQFKLNTDNXVDDOOLWD\DƚKDQ 18੅Chaymanta qashan tamya ishkinanpaq

llakipakuyta. Chaymi uchayjun mañakutinqa, allipta ishkimuranna.


kashamapis, kastigamananchikmantaqa Chaymi tarpukashakuna allipta winatin,
ashwan pirdunamanchik. shumaq kusichakuna karan pachapiqa.
12੅Piru kriyiq masiykuna, tukuy 19੅Kriyiq masiykuna, qamkunamanta

nishushaymanta masta willashunillapa ama uk kriyiq masikillapa uchakur,


juranaykillapapaq. Amami syilupaq, kay Dyusmanta ashusha katin, PD\TDQQLNL‫ێ‬
pachapaq rimarmapis jurayllapachu. llapa Dyusman qashan tikramurqa, kusa
Chaymi imapaqpis “Chiqap” nitkillapaqa, allinta rurasha kanqa. 20੅Chaynuqami
chiqap kanqa. “Mana” nitkillapapis, mana chay uchayjunpa bidanta washayan
kanqa. Rimashaykillapataqa rurayllapa, wanunanmanta. &KD\QXOODPL$PLWXQ‫ێ‬
Dyusninchik ama kastigashunanllapapaq. chikpis pirdunanqa kusa achka
13੅Mayqannikillapa qischakar uchankunamanmatapis.
llakiyarqa, Dyusman mañakuyllapa. Chaynumi kanqa.
1 Pedro
Pedrupa punta kaq kartan
Kay kartataqami apustul Pedro iskribiran. Payqami Amitunchik Jesucristuwan
purir, \DƚKDFKLNXWLQX\DNXUDQ, chaynulla milagrukunata ruratinpis rikaran ima.
Chaymi Amitunchik Jesucristuqa Pedruta akraran apustulnin kar, tukuy
uyapashanta, rikashanta ima parlakur intrachikunanpaq. Chayraykumi Pedrupaq
mas intrakanarqa liyishun San Mateo 14.22-33; San Marcos 8.27-33; 9.2-8;
14.66-72; San Lucas 5.1-11; San Juan 1.40-44; 21.15-19; Hechos 2.1–5.42; 8.14-25;
10.1–11.18; 12.1-19; 1 Corintios 9.5; Gálatas 2.6-16.
Pedruqami kay kartataqa iskribiran Roma pwiblupi kayar, maylapipis kriyiq
masinkunapaq. Chaymi payqa iskribir intrachiran Jesucristupi kriyishanrayku
qischakarmapis shachinakunanllapapaq nir.

Taytanchik Dyusman mañakuni tukuy


Pedrumi saludakun imapi yanapar, kusa shumaqta

1
1੅Kriyiq masiykuna, nuqami Pedro kawsachishunanllapapaq nir.
kani. Nuqatami Amitunchik
Jesucristupi kriyir aligriyar
Jesucristo paypa apustulnin kar
kawsashunllapa
\DƚKDFKLNXQD\SDTDNUDPDVKDNDWLQ,
3-4੅
kay kartata iskribimuni qamkuna, Dyus ¡Alabashun Amitunchik Jesucristupa
akrashan uk ratulapaq kay pachapi Taytan Dyusta! Chaqa kusa allin payqa.
kawsaqkunapaq. Chaqa uk furastiru Chaymi llakipamarninchikllapa Wamran
yupay tankillapa Ponto pachapi, -HVXFULVWXWDZDQXVKDQPDQWDNDZVDFKLPX‫ێ‬
Galaciapi, Capadociapi, Asiapi, Bitinia ran, paylapina kriyir manana unay
pachakunapi ima. 2੅&KDTDTDPNXQD‫ێ‬ NDZVD\DVKDQFKLNQXOODQDFKXNDZVDQDOODSD‫ێ‬
paqmi Taytanchik Dyusqa, paq. Chaynu paylata kasurqami
unaymanta-SDFKD\DƚKDTOODQDNDU ´0D\GL\DTD'\XVZDQV\LOXSLNDZVD\D‫ێ‬
DNUDVKXVKDOODSDSD\ODSDTQDNDQD\NL‫ێ‬ shun” nir kunfyakanchik. Chaymi chaypiqa
llapapaq. Chaymi Tayta Dyusqa mana ismuq, mana chakiq, chaynulla mana
uchaykillapamanta llakipashurllapa, tukukaq irinsyanchikta qumashunllapa.
Santu Ispiritunrayku kusa allinpaq 5੅&KDTD7D\WDQFKLN'\XVPLNXVDSXGLUQL\‫ێ‬

tikrashuranllapa Jesucristulatana kasur MXQNDVKDQUD\NXSD\SLNUL\LVKDNX\WDPDQ‫ێ‬


kawsanaykillapapaq. Chayna pay chik. &KD\PLWXNX\QLVKDQNXQDNXPSOLND‫ێ‬
\DZDUQLQWDLƚKDVKDQUD\NXVKXPDTFKD‫ێ‬ tinnaqa, -HVXFULVWRVKDPXUZDVKDPDVKXQ‫ێ‬
kashana kanaykillapapaq. Chaymi llapa.

518
519 13HGUR੄1

6੅Chayraykumi qamkunaqa kusata 12੅&KD\QXQLUNXVDODWD\DUSXSDNXWLQ‫ێ‬

aligriyankillapa, PLFKNDND\W\LPSX‫ێ‬ llapami, Tayta Dyusqa paykunataqa


kunapi ratulapaq riqchaq imakunapi intrachiran chay washakayqashi mana
qischakarmapis. 7੅3LUXFKD\TLVFKDND\‫ێ‬ paykunapa tyimpunpichu kar, ashwan
kunaqami sirbimanchik intrakanapaq kanan tyimpukunaraq kananpaq nir.
Tayta Dyusqa allinpaq riqsimanchik nir. Chaypaqmi kanankunaqa Jesucristupaq
Chaqa imanutaq urumataqa ninapi WXNX\OD\DƚKDFKLNXTNXQDWDTD, Tayta
chulluchir tukuy chay mana allin Dyusqa syilumanta Santu Ispiritunta
kaqkunamanta akranllapa. Chaynumi NDƚKDPXU\DQDSDWLQ, \DƚKDFKLNXWLQ‫ێ‬
qamkunapis qischakar imaqa allinlata llapa kriyirna washakanllapa. Chaynu
ruraqkunana tikrakankillapa. Piru katinmi chay washakaypaqqa
\DƚKDVKDQFKLNOODSDQXXUXTDPL DQJHONXQDPDSLVPDQDLQWUDNDVKDQOODSD‫ێ‬
tukukan, ashwan qamkuna chay rayku, kusalata intrakayta munanllapa:
kriyishaykillapaqami mana maydiyapis ¿Imanu kartaq Tayta Dyusqa, kusala
tukukanayjunchu. Chaynu allita uchayjun runakunataqa washayanqa?
kriyitkillapaqami, Jesucristo shamur nir.
kusata aligriyar, alabar, “Chiqaptami
munamashaykillapa” nishunqallapa. Dyusqami munan allinlata rurar
8-9੅Qamkunaqami Jesucristuta mana kawsanallapapaq
pay payllata rikasha karmapis kusata 13੅Chayraykumi kusa allita yarpur,
munankillapa, chaynulla kusata paypaq WDQW\DNDULPDNXVDDOOLQODWDNDZVD\‫ێ‬
yarpukunkillapa ima. Chaymi chaynu llapa. &KD\QXTDPLNXVDDOOLWDNDPDND‫ێ‬
kriyir washakayanchikllapa nir sha yupay kayankillapa kanqa
\DƚKDUTD, kusala shumaq ukmanta “Dyusninchikmi kusa allin kar,
mana shaykuq aligriyankillapa, Jesucristo qashan shamutin, tukuy
¡Amitunchikllapaqamiri kusala chiqap imapi yanapamashunllapa” nir.
llakipakuq kar, OODNLSDUZDVKDPDVKDQ‫ێ‬ 14੅&KD\PL'\XVSDFKLTDSZDPUDQ‫ێ‬

chikllapa! nir. kunana karqa, amami imanutaq unay


10੅8QD\W\LPSXSLPL'\XVTDULPDTQLQ‫ێ‬ manaraq Dyusta riqsiyarmaqa kawsaq
kunata kaynu rimachiran: ´0D\GL\DTD‫ێ‬ kankillapa, FKD\QXTDNDZVDQNLOODSDQD‫ێ‬
shi runakunata llakipar washayanqa” chu. 15੅Ashwanmi chaykunataqa dijar,
nir. Chaynu Dyus rimachishanpaqmi, WXNX\LPDSLNXVDDOOLQODWDQDNDZVD\‫ێ‬
FKD\ULPDTQLQNXQDTDFKD\ODSL\DUSXT‫ێ‬ llapa, imanutaq akrashushallapa
llapa: Imanutaq chay washakayqa Dyusninchikmaqa allinla chaynu.
kanqa nir. 11੅Nataq Jesucristupa 16੅&KD\SDTPL'\XVQLWLQLVNULELNDVKD‫ێ‬

Ispiritun Dyuspa rimaqninkunata kunapiqa nin: ´.XVDDOOLQODWDNDZVD\‫ێ‬


\DƚKDFKLUDQND\QX: “Dyuspa Akrashan llapa, imanutaq nuqamaqa kusa allinla
Cristunmi kusata qischakar wanunqa. kani chaynu” nir.
Wanushanmanta qashan kawsamur, 17੅Chaqa allita yarpuyllapa: 7D\WDQ‫ێ‬

tukuy kuntraqninkunata binsirnaqami chikllapa Dyusqami mayqantapis mana


rinqa syiluman allita tukuy imata rikaq” ukmanta ukmantachu rikamanchikllapa.
nir. Chaymi Dyuspa rimaqninkunaqa $VKZDQPLWXNX\ODWDLPDWDSLVUXUDVKDQ‫ێ‬
NXVDWD\DƚKD\WDPXQDUDQOODSD,VSLULWX FKLNQXOODNDUDQODWDULNDU\DƚKDPDQFKLN‫ێ‬
nishanta: “¿Piraq chay qischakaq llapa nir. &KD\PLTDPNXQD'\XVQLQ‫ێ‬
runaqa? ¿Ima tyimpuraq kanqa?” nir. chikta “Taytay Dyus” niqkunaqami, kay
13HGUR੄1੄2 520

SDFKDSLXNUDWXODSDTNDZVD\DVKD\NL‫ێ‬ manta nasishaykillapa yupayqa.


llapapiqa, SD\WDPDQFKDUODNDZVDQNL‫ێ‬ 24੅&KDTD'\XVQLWLQLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬

llapa. 18੅Chaqa qamkunaqami, unay pimi nin:


rukuykillapakuna yupaylla manana “Tukuy runakunami qiwa yupay uk
washakanaykillapapaq katkillapamapis, ratulapaq.
Tayta Dyusqa washashushallapa. Piru &KD\QXNDWLQPL\DƚKD\DVKDQ,
chay washashunanllapapaqqami, Tayta puytiyashanmapis,
Dyus pagrakusha. &KD\QXSDJUDNXUPD‫ێ‬ qiwapa tuktun yupay mana tukuy
pis, manami chay tukukanayjun tyimpupaqchu.
urukuna, platakunawanchu pagrakusha. Chaqa qiwa chakitin, tuktunmapis
19੅$VKZDQPL7D\WD'\XVZDQSXOODFKD‫ێ‬ daskaqla ratan.
manallapapaqqa, Jesucristo kusala 25 Piru Amitunchikpa rimayninqami

VKXPDT\DZDUQLQZDQUDQWLPDUDQFKLN‫ێ‬ tukuy tyimpupaq” nir.


llapa. &KDTDSD\TDPLQXTDQFKLNNXQD‫ێ‬ &KD\PLFKD\NXVDODVKXPDTULPD\QLQ‫ێ‬
paq wanuran uk kusala allin uyshita OODWDTDPNXQDWDSLV\DƚKDFKLVKXVKDOODSD
yupay. 20੅Chaypaqmi Tayta Dyusqa washakanaykillapapaqqa.

2
manaraq kay pachata rurayarlla, 1੅Chayraykumi tukuy mana allin

nishallana karan: “Wamraymi wanunqa NDTNXQDWDTDDPDQDUXUD\OODSDQD‫ێ‬


runakunata washananpaq” nir. &KD\UD\‫ێ‬ chu. Ama ingañanakunkillapachu. Ama
kumi, kanankunaqa Jesucristuqa shimikillapalawan Dyusta kasuq yupay
VKDPXVKDOODNLSDULPDZDVKDPDQD‫ێ‬ tukunkillapachu. $PDLQELG\DQDNX\‫ێ‬
llapapaq. 21੅Chaqa Jesucristuraykumi, llapachu. Chaynulla dijayllapa tukuy
TDPNXQDTD\DƚKDQNLOODSDLPDQXPL washanchikta rimapanakuymatapis.
Tayta Dyusqa payta wanushanmanta 2-3੅Chaymi chaynu karnaqa, imanutaq

kawsachimur pullakuran nir. Chaymi uk wamritumaqa chiqap lichi kaqlata


qamkunapis tukuy chaykunata kusalata munan, chaynu qamkunapis
\DƚKDUTD, allita Tayta Dyuslapi kriyir Dyus nishanta kusala masta intrakayta
\DUDNX\DQNLOODSDPD\GL\DSXOODNXVKX‫ێ‬ munar kawsayllapa. Chaymi chaynuqa
nanllapakaman. ZDVKDNDVKD\NLOODSDUD\NX$PLWXQFKLN‫ێ‬
22੅3LUX6DQWX,VSLULWX\DQDSDVKXWLQ‫ێ‬ man masta qimikankillapa, “Kusala
OODSDPLFKLTDS'\XVQLVKDQWDLQWUDND‫ێ‬ DOOLQµQLU\DƚKDUQD.
shaykillaparayku, allitana kwintata
qukashaykillapa, shumaqta kawsar Jesucristumi mana tukukaq
XNQLNLOODSDWDOODNLSDQD\NLOODSDSDTPD‫ێ‬ shumaq rumi yupay
pis. Chaymi kananqa uknikillapa 4੅Nishaykillapa: $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬

XNQLNLOODSDNXVDDOOLQODWXNX\VKXQTX\‫ێ‬ tutami chay mana paypi kriyiqkunaqa,


killapawan, tukuy jwirsaykillapawan XNPDQDVLUELTUXPLWD\XSD\LWDNXUDQ‫ێ‬
ima llakipanakunkillapa. 23੅Chaqa chay llapa. Piru Tayta Dyuspaqqami,
kriyishaykillaparaykumi, mushuqmanta Jesucristuqa uk kusala shumaq, kusala
nasisha yupay kankillapa. Piru manami sirbiq rumi karan. Chayraykumi ashwan
taytaykillapa, mamaykillapa kay waran waranqa masta, Jesucristuman
SDFKDSLXNUDWXODSDTFKD\SD\NXQD‫ێ‬ qimikayllapa. 5੅Chaynuqami Tayta
mantachu nasishaykillapa. Ashwanmi Dyusqa qamkunatapis uk kusala shumaq
Tayta Dyuspa rimanan tukuy tyimpupaq rumipaq yupay tikrashunqallapa.
chaypi kriyishaykillaparayku, PXVKXT‫ێ‬ Chaymi qamkuna chaynu kusa shumaq
521 13HGUR੄2

rumi katkillapaqa, chay rumillawan lluqshishana kar, kusala shumaq


Tayta Dyusqa uk wasita ruranqa. achkillapina kankillapa Dyus kusala
Chaynullapismi uk kusa shumaq DOOLQUXUDVKDQNXQDWDQDSDUODNXQD\NL‫ێ‬
kurapaqna akrashunqallapa paytana llapapaq. 10੅Chaqa qamkunaqami,
sirbinaykillapapaq. Chaynuqami, Dyus unayqa Dyuspa mana kaqninkunachu
munashanlatana ima rurar, uk kusala kaq kankillapa. Piru ashwan kananqami
shumaq ufrindita yupayna paymanqa paypa kaqninkunana kankillapa.
TLPLNDQNLOODSDDOLJUL\DFKLQD\NLOODSD‫ێ‬ &KD\QXOODXQD\TD'\XVTDPDQDOODNLSD‫ێ‬
paqqa. 6੅Chaymi Jesucristullapaq Dyus shuqllapalamapischu. Piru kananqa
nitin iskribikashakunapi kaynu nin: kusalata llakipashuyanllapa.
´6LyQSZLEOXSLPLƚKXUDVKDT
uk kusa shumaq, uk kusa sirbiq Dyusta sirbinaykipaq kawsayllapa
rumita. 11੅Munashay ukniykuna, TDPNXQD‫ێ‬
Chaymi chay paypi kriyiqkunataqa qami kay pachapiqa furastiru yupay,
kusata yanapatin mana tukuy tyimpupaqchu kankillapa.
PDQDSLQTD\SLTDNLGDQTDOODSD‫ێ‬ Chaymi rugashunillapa, DPDTDPNXQD‫ێ‬
chu” nir. OODPXQDVKD\NLOODSDWDUXUDUNDZVDQD\‫ێ‬
7੅Chaymi qamkuna chay kusala killapapaq. &KDTDPDQDDOOLQ\DUSX\‫ێ‬
shumaq rumipi kriyiqkunapaqqa, chay kunami, imanupis mana allinta rurachir,
rumiqa kusala sirbiq. Piru chay mana Dyusmanta chiqanchamananchikllapa.
kriyiqkunapaqqami, Dyus nitin 12੅Chay-DULDOOLQNXQDWDUXUDUNDZVD\‫ێ‬

iskribikashannu kaynu nin: llapa, chay mana kriyiqkunawanqa.


“Chay llutakuqkuna kay rumiqa Chaynuqami michka qamkunapaq kusa
PDQDVLUELQFKXQLULWDNXVKDQ‫ێ‬ mana allinta rimayarmapis, kwintata
llapami, qukar ninqallapa: “Alliptami wak
ashwan kusala shumaq rumipaq runakunaqa Dyus munashanta
tikrakasha” nir. ruranllapa” nir. Chaymi ashwan Dyuspi
8੅Chaynullami ninpis: kriyirna, MZLV\XGL\DƚKDPXWLQTD
“Chay rumipimi trumpisanqallapa” Dyusta alabanqallapa.
nir. 13੅Amitunchikpi kriyishaykillaparaykumi,

Chaqa paykunaqami, Dyuspa kay pachapi kaq gubyirnuykillapata


rimayninpi mana kriyinashanllaparayku kasuyllapa. Chaqa payqami kay pachapiqa
trumpisanqallapa. Chaynu mantakuq-ari. 14੅Chaynulla kasuyllapapis
unaymanta-SDFKDPDQDNUL\LQDVKDQ‫ێ‬ chay gubyirnuykillapamanta kaq wakin
llaparaykumi trumpisananllapapaqna mantakuqkunatapis. Chaqa paykunaqami,
karanllapa. kay pachapi mana allin ruraqkunata rikar
9੅Piru qamkuna kriyiqkunaqami kastigananpaq numrakasha. Piru chay
Dyuspa kaqninkuna kusala allin allinta ruraqkunata-VKX\SDTD\DQDSDQDQ‫ێ‬
kanaykillapapaq akrakashaykillapa. paq. 15੅Chaqa Taytanchik Dyusmi munan,
Chaynu karmi Dyuspaqqa kusala chiqap kriyiqkunaqa tukuywan kusa shumaqta
kurankunana kankillapa, Dyus kawsanaykillapata. Chaynami, chay
munashanlatana ruranaykillapapaq. sunsunulla kawsaqkuna, chaynulla
Chaynulla paypa kaqninkunalana '\XVQLQFKLNSDTPDQDDOOLQWDULPDTNXQD‫ێ‬
kanaykillapapaq. Chaymi kananqa mapis, manana imatapis mana allintaqa
tukuy chay tutaparaqmanta rimananpaqnachu.
13HGUR੄2੄3 522

16੅Ukniykuna, puytinkillapami tukuy ima ima mana allintapis willaranchu.


munashaykillapata rurayta, piru allin Chaymi qischatinllapamapis, payqa
kaqlata. Kuytawkish “Tukuy imatami manami niranchu, PD\GL\DTDTDPNXQD‫ێ‬
rurayta puytini” nir rurayarqa, XFKDNXVKD‫ێ‬ tapis chaynu qischashaykillapa nirqa.
mana rikaritkillapa. Ashwanmi tukuy Ashwan tukuy chay mana allinta
imata rurarpis Dyus munashannulla ruraqkunata, Tayta Dyus tukuyta rikar
UXUDQNLOODSDSD\SLDOOLWDNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ \DƚKDTSDPDNLQPDQƚKXUDUDQSD\QD
rayku. 17੅Chaymi tukuylata rispitar ULNDU\DƚKDQDQSDTQLU. 24੅Jesucristumi
kawsayllapa. .UL\LTPDVLNLNXQDWDOODNLSD\‫ێ‬ NXVDODWDTLVFKDNDUDQXFKDQFKLNOODSD‫ێ‬
llapa. Dyusta manchar shumaqlata manta washamanallapapaq. Payllami
sirbiyllapa. &KD\QXOODJXE\LUQX\NLOODSDWD‫ێ‬ chuqri chuqri kruspi qischakar wanuran
pis kusala rispituwan kasuyllapa ima. XFKDQFKLNNXQDPDQWDDOOLFKDUVKXPDT‫ێ‬
chamanallapapaq. Chaynuqami ruraran
Qischakarpis shachinakushunllapa uchanchikkunapaqqa wanusha yupayna
Jesucristo yupaylla kar, amana uchakurchu shumaqtana
18੅Dyuspi kriyiq masiykuna, \DƚKDVKDQ‫ێ‬ kawsanallapapaq. 25੅Chaqa unayqami
chikllapanu tukuy patrunkunaqami mana Dyusta mana kasuraykillapachu.
chayllachu. Wakin patrunkunaqami kusala Chaymi uyshita chinqasha yupay
bwinu, mana das piñakunchu ima. Piru puriraykillapa. 3LUXNDQDQTDPL-HVXFULV‫ێ‬
wakinkunaqami, kusala malo, dasla tumanna tikrakashaykillapa. Chaymi
piñakun ima. Chaynu katinllapamapis SD\TDXNPLFKLNXT\XSD\NX\WDVKX\DQ‫ێ‬
tukuy paykunatami kasunkillapa. llapa, tukuy saqra imakunamanta
Qamkunaqakish yarputkillapa chay allin washashuyanllapa ima.
kaqkunalata kasunallapapaq allin nir.
19-20੅Chaymi nishunillapa: .UL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ Masayjunkunaqa kaynu
UD\NXODTLVFKDVKXWLQOODSDVKDFKLQDNXWNL‫ێ‬ kawsanqallapa

3
llapaqami, Dyuspa naypanpiqa kusala 1-2੅Kriyiq masiykunamanta, warmi

shumaq kanqa nir. Piru mana allinta kaqkunata nishaykillapa: 4XVD\NL‫ێ‬


UXUDWNLOODSDFKD\SDTTLVFKDVKXWLQOODSD‫ێ‬ OODSDWDDOOLWDNDVXUVKXPDTWDNDZVD\‫ێ‬
qami, mana shumaqchu kanqa Dyuspaqqa. llapa. Chaynu shumaqta kawsatkillapa,
21੅Chaqa Tayta Dyusqami, chaynu chay qusayki mana kriyiq karmapis
qischakar imamapis payta sirbinallapapaq kwintata qukar ninqa: ´.UL\LVKDQUD\‫ێ‬
akramashanchikllapa. <DUSX\OODSD-HVXFULV‫ێ‬ kumi waknuqa kawsan” nir. Chaymi
tupi, payqami uchaykillapamanta paypis Jesucristupi kriyinqa, kusa
ZDVKDVKXQDQOODSDSDTFKD\QXTLVFKDNDU‫ێ‬ shumaq rispituwan kawsashaykillapata
mapis shachinakuran. &KD\QXTLVFKDND‫ێ‬ rikarla, mana imata willar ima
shanqami intrachimanchik, nuqanchikkuna \DƚKDFKLVKD\NLOODSDUD\NXFKX. 3੅Kriyiq
qischakarmapis, SD\\XSD\VKDFKLQDNXQD‫ێ‬ masiykuna, manami anaykillapalapi
llapapaq nir. 22੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX kusala ukmanta ñaqsakur, kusala
Jesucristuqami, ƚKDQL\MXQXUXPDQWDUXUDNDVKDLPDWD
mana imalapimapis uchakuranchu. \DNDNXUFKD\QXOODNXVDODƚKDQL\MXQ
&KD\QXOODPDQDPLOOXOODNXUODPD‫ێ‬ UDƚKSDWD\DNDNXULPDFKX, kusa
pischu rimaran. shumaqqa kankillapa. 4੅Chaynu
23੅Chaynullami chay kuntrankuna mana DQD\NLOODSDODSLPXGDNXQD\NLOODSD‫ێ‬
allinta willatinllapapis, payqa manami mantaqami, tukuy imapi allinla kaqpaq
523 13HGUR੄3

yarpushaykillapa, FKD\QXOODTXVD\NL‫ێ‬ Dyusman mañakuyllapa bindisir


llapata kasushaykillapa kusala allinqa. yanapananpaq. Chaqa Dyusqami
Chaynu karmi, 7D\WD'\XVSDQD\SDQ‫ێ‬ shumaq bindisikasha kanaykillapapaq
piqa kusala shumaq allin kayankillapa akrashushallapa. 10-12੅Chaypaqmi Dyus
kanqa. 5੅Chaynumi karan unay tyimpupi nitin iskribikashankunapiqa nin:
warmikunapis. Paykunaqami Dyuslapi “Mayqanpis shumaqta kawsayta
kusalata kunfyakar, qusanllapamatapis munaqqa,
kusalata kasur ima kawsaqllapa. DPDLPDPDQDDOOLQWDULPDQTD‫ێ‬
6੅Yarpushunllapa rukunchikllapa chu.
Sarapaq. Paymaqami runan Abrahamta &KD\QXOODDPDPLOOXOODNXQTDOD‫ێ‬
kusalata kasur, uk mantakuqpaqna mapischu.
riqsiran. Chaynumi qamkunapis Chaqa Amitunchikqami allin
rurayllapa qusaykillapawanqa. Chaqa kaqkunata kuytan.
chaynu Tayta Dyusta allita kasur, Chaynulla mañakutinpis uyapan.
chaynulla qusaykillapata kasur 1DWDTFKD\PDQDDOOLQWDUXUDTNXQD‫ێ‬
imaqami, imanutaq chay warmisita mantaqami
6DUDPDTDPDQDLPDPDQWDSLVPDQFKD‫ێ‬ payqa chiqanchakan.
kur imachu kawsaq, FKD\QXND\DQNL‫ێ‬ Chayraykumi qamkunaqa, ama ima
llapa kanqa. Chaynuqami Sarapaqa ULTFKDTPDQDDOOLQWDTDUXUDU‫ێ‬
wamran yupayna kayankillapa. chu,
7੅Qamkunapis ullqu kaqkuna, DVKZDQDOOLQODWDUXUDUVKXPDT‫ێ‬
VKXPDTWDNDZVD\OODSDZDUPLNLOODSD‫ێ‬ chanakur ima kawsayllapa”.
wan. Yarpuyllapa: Warmikipismi kusata 13੅Allita yarpuyllapa: Maydiyapis

sirbin nir. Chaqa warmikillapaqari allinlata rurar kawsatkillapaqa, mana


mana qamkuna yupay jwirsayjun mayqanpis qischashunanllapapaqqa
karmapis, Dyuspa wamran kar, paywan allin yupaychu. 14੅Piru allinlata rurar
maydiya kayanqa, qamkuna yupaylla. NDZVDVKD\NLUD\NXTLVFKDVKXWLQOODSDPD‫ێ‬
Chaymi warmikita rispitar shumaqta pis, Dyuspaqqa kusala shumaqna
kawsayllapa. Chaynuqami Dyusqa kankillapa. &KD\PLFKD\WD\DƚKDUTD,
X\DSDQTDSD\PDQPDxDNXWNLOODSDPD‫ێ‬ LPDSDVDVKXWLQOODSDSLVDPDPLPDQFKD‫ێ‬
pis. kunkillapa imalapischu, chay mana
allinta rurashuqkunamantaqa.
Allin runakunami qischakan 15੅Ashwanmi tukuy shunquykillapawan
8੅Nishaykillapapis: 6KXPDTWDWXNX\QL‫ێ‬ Amitunchiklapi yarpukunkillapa.
killapa kawsayllapa, uk yarpuylana kar Chaymi ninkillapa: “Kusala puytiq
llakipanakur ima taytaykillapamanta Amituy Jesucristulatami manchar
mamaykillapamanta uknikillapawan sirbishaq” nir. Chaynu karnaqa
yupay. Amami kusa kani nir imachu, TLVFKDNDUPDSLVNXVDODWDDOLJUL\DWNL‫ێ‬
llakipakur ima mana imayjun yupay llapa, PD\TDQSLVND\QXWDSXVKXQPDQ‫ێ‬
kawsayllapa. 9੅Chaynulla mayqan ima llapa: ¿Imaraykutaq aligriyankillapa
mana allinta rurashutinllapapis, amami qischakarmapis? nir. &KD\QXWDSXVKX‫ێ‬
TDPNXQDTDPDQDDOOLQWDTDUXUDQNL‫ێ‬ tinllapaqami, ama manchakurchu
llapachu. Mayqan jurapashutinllapapis, aligrila das willankillapa. Piru amami
amami qamkunaqa jurapankillapachu. kusa kani nir imachu, shumaqlata
Chaymi imanu rurashutinllapapis willankillapa kriyishaykillaparayku.
13HGUR੄3੄4 524

16੅Chaynulla amami mana allinta yarpur uchanchikta wanuchiq yupayna kar,


LPDFKXNDQNLOODSDWDSXVKXTOODSD‫ێ‬ Dyuspa naypanpiqa kusa allinla
kunawanqa. &KD\QXVKXPDTSD\NXQD‫ێ‬ shunquyjun imana kanallapapaq.
wan kar, -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ &KD\PLFKD\QXVKXWLNXUTDLQWUDND\DQ‫ێ‬
paq shumaqta willatkillapa imaqami chik Jesucristo wanur, qashan
paykunaqa pinqakunqallapa shumaqta kawsamushanrayku, washakayta
rimashaykillaparayku. 17੅Chaymi mana puytinchikllapa nir. 22੅Kananqami payqa
DOOLQWDUXUDVKDQFKLNUD\NXTLVFKDNDQD‫ێ‬ syiluman risha, Dyuspa allilaw
mantaqa, DVKZDQDOOLQWDUXUDVKDQFKLN‫ێ‬ qichqanpi tayan, tukuylata rikar ima
rayku qischakanapaqqa allin, '\XVQLQ‫ێ‬ mantamarninchikllapa. Chaymi Dyuspa
chik chaynu qischakanapaq nisha angelninkuna, chaynulla tukuyla
katinqa. ULND\SDTPDQDULND\SDTPDQWDNXT‫ێ‬
18੅Nishaykillapa, LPDQXWDT-HVXFULVWX‫ێ‬ kunamapis Jesucristuta manchar
maqa, paylla qischakaran uk kutila kawsanllapa.
tukuy tyimpupaq, uchanchikllapamanta
washamanallapapaq. Payqami kusala Imanu kanapaqtaq Dyus
DOOLQNDUPDSLV'\XVZDQSXOODFKDPDQD‫ێ‬ yanapamashanchik chaynula kar
llapapaq tukuy mana allin kaqkunapaq sirbishunllapa

4
qischakaran. Chaynullami paypa 1੅Kriyiq masiykuna, imanutaq

kwirpunqa wanuran, piru Ispiritunqami Jesucristumaqa uchanchikmanta


mana wanuranchu. 19-20੅<DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬ washamanallapapaqqa kusalata
llapanumi Noepa tyimpunpi qischakaran, chaypaq yarpurlami paypi
runakunaqa Dyusta mana kasurchu kriyishaykillaparaykuqa qischakarmapis
wanuran. Chaynu wanurllapami shachinakunkillapa. Chaqa mayqanpis
prisukasha yupayna kidaranllapa. qischakar ima shachinakuqqami, chay
Chaymi ashwan Jesucristuta wanuchir mana allinta rurachikuqtaqa limpu
pampatinllapaqa Ispiritunqa rir, chay binsinqa. 2੅Chaynuqami manana pay
wanusha prisu yupay kaqkunata munashanta rurarnachu, ashwan Dyus
willaran. Chaqa chay tyimpuqami Tayta munashanlatana rurar kawsanqa tukuy
Dyus yarpuran, imanupiqaƚKL1RpFKD\ kawsayashanpiqa. 3੅Piru kusala achka
ZDPSXTZDVLWDUXUDUWXNFKLQDQND‫ێ‬ tyimputami qamkunaqa Jesucristupi
manqa kasumanmanllapa nir. Piru mana kriyirqa, chay wakin mana
mana kasushanllaparaykumi, ZDQXUDQ‫ێ‬ NUL\LTNXQD\XSD\XFKDNXUNDZVDVKD\NL‫ێ‬
llapa. Nataq Noemi ayllunkunawanqa llapa. &KDTDTDPNXQDTDPLNZLUSX\NL‫ێ‬
uchu karanllapa. Chaymi Dyuspi llapa munashanlata rurar, ukwan
kriyishanllaparayku aykala karmapis ukwan punuyta munar, kusalata
washakaranllapa yakumantaqa. 21੅&KD\‫ێ‬ XS\DSDNXUPDƚKDU, kusala mana allin
nullami kanan nuqanchikkunapis fyistakunaman rir, kusalata mikupakur,
Jesucristupi kriyishanchikraykuqa FKD\QXOODFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSD‫ێ‬
shutikunchikllapa ima. 3LUXNUL\LVKDQ‫ێ‬ kunata adurar, ima kawsaq kankillapa.
chikraykulami washakanchikllapa. 4੅Unay chaynu kasha karmapis kananqa

Chaqa yakupi shutikur imaqa manami PDQDQDFKD\QXOODWDUXUDUNDZVDWNL‫ێ‬


kwirpunchik tiqti kashanraykuchu llapami, chay mana kriyiq runakunaqa
yakumanqa yaykunchik. Ashwanmi kusalata qamkunapaq yarpupakunllapa.
chaynuqa rurayanchik yarpunapaq &KD\PLPDQDSD\NXQDZDQNDVKD\NL‫ێ‬
525 13HGUR੄4

llaparayku kusala mana allinkunata Chaqa tukuy imapis Taytanchik


rimar ima jurapashunllapa. 5੅Piru Dyusllapaqmi. Chaynulla pudirninmapis
chaynu rimarmapismi, maydiyaqa Tayta tukuy tyimpupaq. ¡Chaynumi kanqa!
Dyuspa naypanman qimikanqa, pay
ULNDU\DƚKDQDQSDT. Chaqa Tayta Kriyishanchikrayku qischakarpis
'\XVPLULNDU\DƚKDQZDQXVKDNXQDWD, shachinakushunllapa
kawsaqkunamatapis. 6੅Chaymi imanutaq 12੅Kriyiq masiykuna, qamkuna

unay runakuna allita Dyuspa shumaq Jesucristupi kriyishaykillaparayku


ULPD\QLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDPDTD, qischakarpis amami ninkillapachu:
XQD\UXNXQFKLNNXQDWD\DƚKDFKLUDQ‫ێ‬ “¿Imapaqtaq kaynu qischakani?” nirqa.
llapa. Chaymi paykunaqa kriyiranllapa. Chaqa chaynu qischakar imamapis
Chaynu kriyishanllaparaykumi, kusalata shachinakutkillapami Tayta Dyusqa
qischakar ima wanuranllapa. Piru \DƚKDQD\DQQDFKLTDSWDPLTDPNXQDTD
FKD\QXNZLUSXQOODSDZDQXVKDNDWLQPD‫ێ‬ paypi kriyinkillapa nir. 13੅Ashwanmi
pis, paykunaqa Dyuswan pullana. chaynu qischakarmapis aligriyayllapa,
7੅Nishaykillapa ukniykuna: Jwisyu LPDQXWDT-HVXFULVWXPDTDTLVFKDNDUPD‫ێ‬
diyami shipchamunna, kay pachapi pis shachinakuq nir. Chaqa kanan
tukuyla ima kaqkunapis tukukananpaq. chaynu qischakar shachinakurllaqami,
Chayraykumi qamkuna kriyiq maydiyaqa llipyalla pudirninwan
masiykuna allita yarpur, tantyakar ima, shamutinqa paywanna kusalata
waran waran Tayta Dyusman aligriyankillapa. 14੅Nishaykillapapis:
mañakurla kawsayllapa. 8੅Piru kusala Kusala shumaqmi kanqa Jesucristupi
mas allinmi kanman qamkunapura kriyishaykillaparayku jurapashutinllapa
kusalata llakipanakunaykillapapaq. shachinakuqkunaqa. Chaqa Tayta
Chaynu uknikita llakiparqami, mayqan Dyuspa llipyalla Santu Ispiritunmi
kusa mana allinta rurashutinllapapis imuraspis kusalata yanapashuyanllapa
pirdunayankillapa kanqa. 9੅Chaynulla shachinakunaykillapapaqqa. [Piru chay
uknikillapa uknikillapa wasikillapapi ƚKLTQLVKXTNXQDTDPL'\XVSD6DQWX
samachinakuyllapa, uknikipaq ama Ispiritunpaq mana allinta rimanllapa.
ukmanta yarpur, kwashayar imachu. Nataq qamkuna-shuypaqami shumaqta
10੅Chaymi imanutaq Taytanchikllapa kawsashaykillaparayku, kusalata
Dyus uknikillapata ukmanta chaynulla alabanqallapa.] 15੅Qischakarmapismi
XNQLNLOODSDWDSLVXNPDQWDLPDUXUDQD\‫ێ‬ Jesucristupi kriyishaykillaparayku
killapapaq yanapashushallapa. Chaynu qischakankillapa. $PDPLTLVFKDNDQNL‫ێ‬
katinqa chay yanapashushanllapanula llapachu wanuchikushaykillapapaq,
uknikikunata yanapayllapa. 11੅0D\TDQ‫ێ‬ suwakushaykillapapaq, mana allinta
QLNLOODSD\DƚKDFKLNXUSLVVKXPDTWD rurashaykillapapaq, ukpa imankunaman
\DƚKDFKLNX\OODSD. Chaymi chay rimar yakapakashaykillaparayku imachu.
\DƚKDFKLNXVKD\NLOODSDSLTD'\XV 16੅3LUX-HVXFULVWXSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬

rimasha yupay kananpaq. Chaynulla rayku qischakarqami, DPDSLQTDNXQNL‫ێ‬


mayqanta yanaparpis, yanapayllapa llapachu. Ashwanmi Taytanchik Dyusta
Dyus imanutaq munashannulla. Chaymi DODEDQNLOODSDFKD\TLVFKDNDVKD\NLOODSD‫ێ‬
Jesucristupi kriyishaykillaparaykuqa raykuqa. 17੅Chaqa kananqami Dyusqa
tukuy imatapis allinlata rurankillapa, qallariyanna wamrankuna kaqkunata
Taytanchik Dyusta alabananllapapaqqa. ULNDU\DƚKDT, allitachush nuqapi kriyin
13HGUR੄4੄5 526

manaqachu mana nir. &KD\QXZDPUDQ‫ێ‬ uknikillapata rikarqa, kuytawkish


kunallata rikayatinqa, paypa shumaq qamkunaqa paykunapa mantaqnin
rimayninta mana kasuqkunata rikar yupaymana tukutkillapa. Ashwanmi kusala
\DƚKDWLQTD, imananqallaparaq shumaqta Dyus munashannula kawsar
paykunaqa. paykunataqa rikachinkillapa. 4੅Chaynu allin
18 &KD\QXDOOLQUXQDNXQDZDVKDND‫ێ‬ kaqlata rurar ima kawsayatkillapa,
nanpaq trabajusu katinqa, PD\GL\DFKD\PLFKLNXTNXQDSDTPDQWDT‫ێ‬
¿imananqallaparaq-ari Dyusta nin chiqap michikuq Jesucristo
mana kasur uchakuqkunaqa? shamutinqa, kusala shumaq llipyalla mana
Imanupis mana washakayta tukukaq kurunatana aypanaykillapapaq.
puytinqallapachu. 5੅Chaynullami qamkuna musu kaqkuna,
19੅Chay-ari, Dyus munashanta rurar ULNDU\DƚKDFKLVKXTQLNLOODSDWDNXVDOD
qischakaqkunaqa, ashwan Dyus rispituwan kasuyllapa. Chaynullapis
munashanllata rurar kawsanmanllapa. uknikillapa uknikillapa ama kusa kani
Chaynulla bidanllapata Dyuspa makinpi nirchu, kasunakur kawsayllapa. Chaqa
dijanmanllapa. &KDTDUXUDPDVKDQFKLN‫ێ‬ ´'\XVTDPLNXVDNDQLQLTNXQD‫ێ‬
llapa Tayta Dyusqami imuraspis mantaqa
pullanchikllapa kananpaq kar, mana chiqanchakan.
dijamanchikllapachu. Piru chay mana kusa kani ima
niqkunata-shuypaqa
Kriyiqkunata rikaqkunaqami kusalata yanapan”.
kaynu kanqa 6੅Chayraykumi imata rurarpis, ama kusa

5
1੅Nuqa Pedrumi Jesucristupa sirbiqnin kani nirchu tukuy imata puytiq
kar, kriyiq masiykunata rikar Dyusninchik munashanlata rurankillapa.
\DƚKDFKLTFKD\NDQL. Chaqa nuqaqami Chaynu ruratkillapami maydiya Tayta
rikasha kani, -HVXFULVWRLPDQXXFKDQFKLN‫ێ‬ Dyus shamurqa tukuypa naypanpi
llaparayku qischakar kruspi wanutinmapis. nishunqallapa: ´.XVDODDOOLQWDUXUDVKD\‫ێ‬
Chaynu karmi, kananqa qamkuna killapa” nir. 7੅Chayraykumi ima
NUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLNXTNXQDWDTD pasashutinllapapis ama chaykunalapaq
rugar ima yanapashunanillapa. Chaqa yarpur llakirchu, FKD\SDVDVKXVKDQ‫ێ‬
TDPNXQDSLVPLQXTD\XSD\VLUELNX\DQNL‫ێ‬ llapataqa Dyuspa makinpina dijayllapa,
llapa. Chaymi Jesucristo maydiya llipyalla ¡Taytay Dyusmi llakipamanqa! nir.
pudirninwan shamutinqa, PDQWDNX\DVKDQ‫ێ‬ 8੅Piru allita tantyakar, rikƚKDNXVKDOD

pina kayashunllapa. 2੅Chaynu tantalana yupay kar kuytakankillapa. Chaqa chay


washakasha kananllapapaqqa, qamkuna ƚKLTQLPDTQLQFKLNG\DEOXTDPL,
FKD\NUL\LTNXQDWDULNDU\DƚKDFKLU imanutaq liyunmaqa mallaqnarqa
michikuq yupay kaqkunaqa, allita qayƚKDNXUSXULQLPDWDSLVPLNXQDU,
kuytankillapa Dyus akrashan uyshita yupay chaynumi nuqanchikkunatapis Tayta
kaq wamrankunata. Chaymi imatapis ama '\XVPDQWDFKLTDQFKDPDQD\DQFKLN‫ێ‬
amalaschu rurar, ashwan Dyus llapa. 9੅Chaynu katinmapis manami
munashannu aligrila rurankillapa. Amami TDPNXQDODFKXFKD\QXTDTLVFKDND\DQNL‫ێ‬
FKD\UXUDVKD\NLUD\NXSDJUDNDQD\NLOODSD‫ێ‬ llapa, ashwanmi maylawpipis
paq yarpur imachu rurankillapa. kriyiqkunaqa qamkuna yupaylla
Ashwanmi imatapis rurankillapa kusa qischakayanllapa. Chaymi chayta
aligrila, ama kwashallachu. 3੅Piru chaynu \DƚKDULPDTD, FKD\PDQDDOOLQUXUDFKL‫ێ‬
527 13HGUR੄5

kuqta mana kwintacharnachu, ashwan iskribimuni kusalata animakur masta


PDVWDDQLPDNXULPDFKD\NUL\LVKD\NL‫ێ‬ kriyir kawsanaykillapapaq. Chaqa
llapanulla shachinakunkillapa. 7D\WDQFKLN'\XVNXVDWDPXQDPDVKDQ‫ێ‬
10੅Chaqa nishaykillapapis: Kay pachapi chikrayku kusata yanapamanchik.
kriyishaykillaparayku uk ratulapaq &KD\UD\NXPLFKD\PXQDVKXVKDQOODSD‫ێ‬
qischakayatkillapamapismi, Taytanchik rayku, shachinakur ima kawsankillapa.
Dyusqa kusalata llakipashurllapa 13੅Babiloniapi taq kriyiq masinchikkuna,

yanapar kusala allinpaq, allita FKD\QXOOD-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLWL\


kriyiqpaq, kusala jwirtipaq, chaynulla kriyishanrayku wamray Marcospismi
chiqapta washakasha kanaykillapapaq NDƚKDPXQVDOXGXWDTDPNXQDSDT.
ima tikrashunqallapa. Chaynuqami Chaqa kay Babiloniapi kriyiqkunatapis
WXNX\W\LPSXSDT7D\WD'\XVPDQWDNX‫ێ‬ qamkunata yupay, Tayta Dyusqa
yashan luryanpina kayankillapa kanqa akrasha paypa kaqninkunana
Jesucristuwan pullana. 11੅¡Chaymi kananllapapaq.
FKD\WD\DƚKDUTDSD\ODWDDODEDVKXQ‫ێ‬ 14੅Chaymi nishaykillapa: Uknikillapa

llapa! ¡Chaqa payqami tukuy tyimpupaq uknikillapa kusala rispituwan shumaqta


mantakun! ¡Chaynumi kanqa! saludanakunkillapa.੆b Chaynulla
Jesucristupi kriyishaykillaparayku,
Pedrumi tukukananta saludakun kusala shumaqta kawsanaykillapapaqmi
12੅Kriyiq
masiykuna, chiqapta kriyiq Taytanchik Dyusqa yanapashunqallapa.
masinchik Silvanuwanmi੆a kay kartata Chaynumi kanqa.

a¬5.12 Silvano nirqami intrachimanchikpis Silas nir. b¬5.14 Kusala rispituwan shumaqta
saludanakunkillapa nirqami niyan, unaykuna muchanakur saludanakuq kashanrayku.
2 Pedro
Pedrupa ishkay kaq kartan
Apustul Pedrumi kay kartataqa ruku wanunanpaqna kar iskribiran. Chaqa Tayta
Dyusmi paytaqa intrachisha karan wanuyankinami kanqa nir. &KD\WD\DƚKDUPL
maylawpi taq kriyiqkunaman kay kartata iskribiran (1.3-21). Chaynulla chay mana
DOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDULNDULPXVKDNDWLQPL, iskribir ima allita intrachiran ama
ingañakananllapapaq (2.1-22). Chaynullami intrachiranpis Jesucristo kay
pachaman shamunan diya shipchamuyatinqa, imanu kanqa nir (3.1-18).

allin ima kar unaymanta-SDFKDDUQLPD‫ێ‬


Pedrumi saludakun VKDQFKLNOODSDOODQDNDUDQ\DQDSDPDQD‫ێ‬

1
1੅Kriyiq masiykuna, nuqa Simón llapapaqqa. &KDTDFKD\DUQLPDVKDQ‫ێ‬
Pedrumi Jesucristupa apustulnin chikllapaqami kusala shumaq, FKD\QX‫ێ‬
kani. Chaynulla payllata sirbiq karmi, lla sirbiq ima. &KD\PLFKD\QX'\XVQLQ‫ێ‬
kay kartata iskribir saludashunillapa. chikwan karqa, manana kay pachapi
Chaqa qamkunapismi nuqakuna yupay kusala mana allinkuna kan chaykunata
kusalata washamaqninchik Dyus rurarnachu kawsanallapapaq.
Jesucristullapi kriyishaykillapana: $VKZDQPLSD\TD\DQDSDPDVKDQFKLN‫ێ‬
3D\TDPLNXVDODDOOLQNDU\DQDSDPD‫ێ‬ llapa pay yupay allinlatana rurar
shanchikllapa nir. 2੅&KD\PLPDxDNXQL‫ێ‬ kawsanallapapaq.
pis, Taytanchik Dyusta, chaynulla 5੅Chayraykumi Jesucristupi mas allita

$PLWXQFKLN-HVXFULVWXWDDOOLWDULTVLWNL‫ێ‬ kriyir, allinlata rurar kawsashunllapa.


llapa, pay kusalata yanapashutinllapa Chaynu kawsarqami, Dyusninchikmanta
ima shumaqta kawsanaykillapapaq. allita intrakarna, kusa intrakaqkunana
kashunllapa. 6੅Chaynu Dyusninchik
Dyuspi kriyiqkunaqami kaynu yanapamasha intrakaqkuna karqami, chay
kanqallapa PDQDDOOLQUXUD\NXQDPDQWDTDWDQW\DND‫ێ‬
3੅Chaqa kusala pudirniyjun Taytanchik shunllapa. &KD\QXOODLPDSDVDPDVKDOODSD‫ێ‬
Dyusqami, NXVDODDOOLQNDUQXTDQFKLN‫ێ‬ PDSLVVKDFKLQDNXULPDWXNX\VKXQTXQFKLN‫ێ‬
kunataqa qayamashanchikllapa payta llapawan maydiyapis paylata kasur
allita riqsir kasurna kawsanallapapaq. kawsashunllapa. 7੅Chaynu karqami kriyiq
3D\TDPLWXNX\LPDSL\DQDSDPDVKDQ‫ێ‬ masinchikkunawan llakipanakur ima
chikllapa, imuraspis paylatana sirbir yanapanakushunllapa. Chaynullami
ima kawsanallapapaq. 4੅&KD\PL7D\WDQ‫ێ‬ ashwan masta llakipanakushunllapa ima
chik Dyusqa kusala pudirniyjun, kusala kriyiq masinchikkunawanqa.

528
529 23HGUR੄1

8੅&KD\PLWXNX\ND\QLVKXVKD\OODSD‫ێ‬ VKDPX\DQTDQLULPD\DƚKDFKLNXVKD\‫ێ‬
kunata allita kasurqa, $PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬ llapaqa, manami yanqa llulla kwintu
tupi allita kriyiqkunana kankillapa. imachu karan. Ashwanmi chay
&KD\QXTDPLPDQDQDTDPNXQDPXQDVKD\‫ێ‬ \DƚKDFKLVKXVKD\OODSDTDNXVDODFKLTDS.
NLOODSD\DQTDOODFKD\QXQDFKXNDZVD\DQNL‫ێ‬ Chaqa nuqakunallami rikasha ima
llapa. 9੅Piru Dyus nishanta willatiy mana NDQLOODSDLPDQX$PLWXQFKLN-HVXFULV‫ێ‬
kasuqkunaqami, mana allita rikakuq tuqa kusala pudirniyjun nirmapis.
syiguyasha yupayna kawsanllapa. &KD\QX‫ێ‬ 17-18੅Chaynullami rikasha kanillapapis

lla Jesucristo uchanmanta washananpaq 7D\WD'\XVTDLPDQX:DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬


ZDQXVKDQPDWDSLVPDQDQD\DUSXUOODSDQD‫ێ‬ tutaqa kusala allinpaq riqsiran ima
chu kawsanllapa. 10੅Chay-ari kriyiq nirmapis. Chaqa nuqakunaqami chay
masiykuna nishaykillapa: Qamkunatami kusala shumaq sirkapi paywan
Dyusninchikqa wamranna kanaykillapapaq karayllapa. Chaymi uyaparayllapapis
akrashushallapa. Chaymi chaynu karqa syilumanta-pacha Dyusqa kaynu niqta:
tukuy kay nishushayllapata allita kasur “Kaymi kusa munashay Wamrayqa.
kawsayllapa. Chaynu karqami, Jesucristupi Paywanmi kusalata aligriyani” nir.
kriyishaykillapamantaqa mana maydiyapis 19੅Chaynulla nishaykillapapis: '\XVQLQ‫ێ‬

chiqanchakankillapachu. 11੅Chaymi chikpa unay rimaqninkuna Jesucristupaq


maydiyapis payllawan katkillapaqa, iskribishanqami kusala chiqap kasha nir.
washamaqninchik Amitunchik Jesucristuqa &KDTDQXTDNXQDSLVFKD\ULNDVKD\OODSD‫ێ‬
NXVDDOLJULODVKDPXQTDSD\SDPDQWDNX\‫ێ‬ wan, uyapashayllapawan imaqa allita
ninmanna apashuqllapa. Chaypiqami tukuy \DƚKDQLOODSD'\XVSDULPDTQLQNXQDTD
tyimpupaqna kawsankillapa paywan FKLTDSWD-HVXFULVWXSDTTD\DƚKDFKLNXT
pullana. kasha nir. Chayraykumi qamkunapis
12੅Kriyiq masiykuna, WXNX\ND\\DƚKDFKL‫ێ‬ Dyuspa unay rimaqninkuna iskribishanta
shushayllapataqami, DOOLWDLQWUDNDVKD\NL‫ێ‬ kasur imaqa, pay munashannullana
llapana. Piru chaynu allita intrakasha rurayankillapa. &KDTD'\XVSDULPDTQLQ‫ێ‬
katkillapamapismi waran waran kuna iskribishankunaqami imanutaq uk
willayashaykillapa, DPDTXQTDU-HVXFULV‫ێ‬ bilamaqa tutaparaqpi achkirachikun,
tuta kasurla kawsanaykillapapaq. 13-14੅Piru chaynu intrachimanchikllapa. Chaymi
nishaykillapa: Amitunchik Jesucristumi Dyus nishantaqa intrakayta puytinchikllapa
intrachimasha, nuqaqashi wanuyashaqna maydiya Jesucristo shamunankaman. Dyus
nir. &KD\UD\NXPLNDQDQNXQDNDZVD\DU‫ێ‬ nishanqami, imanutaq achkiyaypimaqa
llaqa, -HVXFULVWXSLLPDQXNUL\LUOODVKDFKLQD‫ێ‬ atun qullarsitu achkirachimanchik chay
NXQD\NLOODSDSDTQLUZDUDQZDUDQZLOODVKX‫ێ‬ \XSD\\DUSX\QLQFKLNSLTDLQWUDFKLPDQFKLN‫ێ‬
yashaqllapa. 15੅Chayraykumi kawsayarllaqa llapa. 20-21੅Chaymi allita kwintata
WXNX\SX\WLVKD\WD\DƚKDFKLVKX\OODSDWD qukayllapa: Dyuspa unay rimaqninkunaqa,
kamashaq. &KD\QXTDPLPD\GL\DZDQXWL\‫ێ‬ manami paykuna munashantachu
SLVFKD\ZLOODU\DƚKDFKLVKXVKD\OODSDSDT \DƚKDFKLNXUDQOODSDQLU. Chaqa manami
yarpur ima, chayllapi kawsanaykillapapaq. mayqanpis pay munashanllamantaqa Dyus
nishantaqa intrachikuyta puytinchu.
Pedrumi riman kusala pudirniyjun Chaymi chay rimaqninkunamaqa Dyus
Jesucristuta rikashanpaq PXQDVKDQQXOOD\DƚKDFKLNXUDQ, iskribiran
16੅Amitunchik
Jesucristo kusala ima Santu Ispiritu chaynu ruray nir
pudirniyjunqami, maydiyaqa qashan yanapatin.
23HGUR੄2 530

5੅Chaynullami unay Noepa tyimpunpi


/OXOODFKLNXU\DƚKDFKLNXTNXQDPL runakuna uchakur Tayta Dyusta mana
rikarimunqa kasutinllapaqa, SD\TDPDQDSLUGXQDU‫ێ‬

2
1੅Chaymi nishaykillapa: Allitami chu kusala manchaypaq atun tamyawan
kuytakankillapa nir. Chaqa tukchiran. Nataq Noelami washakaran
qamkunallamantami mana allinta syiti ayllunkunalawan. Chaqa payqami
\DƚKDFKLNXTNXQDULNDULQTDOODSD. Tayta Dyuspaq parlakur ima kusala
Imanutaq Israel runakunamaqa Dyus allinta kawsaran. 3LUXFKD\UXQDNXQD‫ێ‬
akrashan pwiblu katinllapamapis, qami mana kasur, kusa mana
paykunallamanta Dyuspa rimaqnin allinkunata rurar ima kawsaqllapa.
yupay tukuqkuna rikariran chaynu. 6੅&KD\QXPL'\XVWDPDQDNDVXVKDQ‫ێ‬

&KDTDFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ llaparayku, Sodoma pwibluta, chaynulla


kunaqami, kriyiq tukur mananula chay Gomorra pwibluta chinqachinanpaq
SD\\DƚKD\DVKDQWD\DƚKDFKLNXU, niran Tayta Dyusqa. Chaymi chay
kriyiqkunataqa pantachin. Paykunaqami pwiblukunamanqa Dyusqa
Amitunchik Jesucristo uchanmanta syilumanta-SDFKDNDƚKDPXUDQQLQDWD.
washananpaq wanusha chaymatapis Chaynuqami tukuyla chay pwiblupi
manana kwintachanllapanachu. Chaymi NDTNXQDTDOLPSXUXSDUXƚKSDLQWLUXSDT
FKD\QXTDSD\NXQDTDGDVQDNDVWLJDND‫ێ‬ tikrakar tukukaranllapa. Piru chay
sha rikarinqallapa tukuy tyimpupaqna. pwiblukunawan Tayta Dyus chaynu
2੅Piru achka wakinkunaqami chay rurashanqami intrachimanallapapaq
\DƚKDFKLNXVKDQOODSDWDNDVXQTDOODSD. karan kanan tyimpupi kawsaqkunaqa
Chaymi chaynu kasushanllaparayku Dyuslatana kasur amana uchakurnachu
kusa mana allinkunata ima rurar kawsanallapapaq. 7-8੅Piru chaynu chay
kawsatinllapa, wakin rikaqkunaqa runakunata tukchirmapismi, Lotta
washamaqninchik Jesucristupaqmapis washaran. Chaqa payqami kusala allin
mana allinta ima rimanqallapa. 3੅Chaqa runa karan Dyuspa naypanpiqa. Chay
FKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQD‫ێ‬ Lot shutiq runaqami kusalata llakir ima
qami, LPDWDSLVNXVDODWDPXQDSDNXVKDQ‫ێ‬ kawsaq chay wakinkuna kusala mana
OODSDUD\NXFKD\SD\NXQD\DƚKD\DVKDQ‫ێ‬ allinkunata ruraqta rikar, chaynulla
llapawan kusalata ingañashurllapa mana allinta rurashallapa nir uyaparqa.
imaykillapatapis tantakunqallapa. Piru Chaymi wakinninkunapaq tukuy
chaynu rurashanllaparaykumi, mana shunqunwan llakir mana imanupis
imanupis washakayta puytinqallapachu. aligrila kawsaytaqa puytiqchu.
Chaqa chaynu rurashanllaparaykumi 9੅Chaynuqami Dyusqa intrachimanchik

unaymanta-SDFKDFKD\QXNDVWLJDNDQDQ‫ێ‬ LPDQXPLSD\TDWXNX\LPDWD\DƚKDQQLU.
llapapaqna karanllapa. &KDTDSD\TDPLWXNX\SD\SLNUL\LTNXQD‫ێ‬
4੅Chaqa yarpuyllapa: Chay unay taqa, mana allin kaqkunamanta washan.
angelkuna uchakutinllapaqami, Tayta Piru chay mana allinta
Dyusqa mana pirdunarchu ashwan chay ruraqkunata-shuypaqa, kananmanta-pacha
NXVDODPDQFKD\SDTWXWDSDUDTOODXƚKNX kastigashana. Chaymi chay kastigakasha
ruri infyirnuman itakuran. Chaymi chaykunaqa yarakuyanllapa, chay jwisyu
chaypina paykuna, kusalata qischakar GL\DSLULNDU\DƚKDQDQSDT.
ima yarakuyanllapa chay jwisyu diyapi 10੅Chaqa Dyusqami kastigan tukuy

7D\WD'\XVTDULNDU\DƚKDQDQSDT. uchayjunkunataqa. Piru chay mana


531 23HGUR੄2

DOOLQWD\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTDPL, rikarmaqa kusalata munan. Chaynulla


paykuna munashannulla millanaypaq chay manaraq allita kriyir, litalla yupay
imakunata rurar kawsanllapa. Chaymi kaqkunatami kusalata disanimachin.
'\XVPDWDSLVPDQDNDVX\WDPXQDQOODSD‫ێ‬ Paykunalapaqmi imatapis tantakuyta
chu. Chaqa paykunaqami yanqa munanllapa ima. 15੅Chaqa paykunaqami
runakunala karmapis kusa marraju chay kusala shumaq nanmanta
kashanrayku, chay rikaypaq chaynulla chiqanchakashanmanta, chinqasha
PDQDULND\SDTNXVDPDQWDNXTNXQDSDT‫ێ‬ yupay purinllapa. Chaymi imanutaq
mapis੆a kusala mana allinkunata unaymaqa chay Beorpa wamran
rimanllapa. 11੅Piru angelkuna-shuypaqa Balaamqami੆b kusala mana allinkunata
Amitunchikmanta kar, mas pudirniyjun rurar ima qillayniyjun kanaran, chaynu
runakunamanta karmapis, manami chay paykunapis kawsanllapa. Chaqa Dyuspa
kusa mantakuqkunapaqqa mana rimaqnin Balaamqami, chaynuqa
allinkunataqa rimanllapachu. WXNXUDQ'\XVPDQWDFKLTDQFKDNDVKDQ‫ێ‬
12੅&KD\PLFKD\OOXOODNXU\DƚKDFKLNXT rayku. 16੅&KD\PLFKD\QX'\XVQLQFKLN‫ێ‬
runakunaqa, imanutaq animalkunamaqa manta chiqanchakashanrayku mana
PDQDLQWUDNDQOODSDFKXFKD\QXNDZVDQ‫ێ‬ allinta rurayatinqa, '\XVQLWLQEXUUXQ‫ێ‬
llapa. Chaqa animalkunamaqami nasir mapis rimaran. Chaymi ashwan chay
winanllapa, piru mana imalamatapis burrituqa amun kusala mana allinta
intrakarchu. Chaymantami imanutaq ruranayashanpaq willaran, amana
animalmataqa aypar wanuchinllapa, munashanllata rurananpaq.
chaynumi chay runakunapis wanunllapa 17੅Chaymi nishaykillapa: Chay

mana intrakashanllapapaq rimar OOXOODNXU\DƚKDFKLNXTNXQDTDPL,


uchanllaparayku. 13੅Chaynuqami LPDQXWDTXNTXƚKDPDTDPDQD\DNX
XNNXQDWDOOXOODFKLU\DƚKDFKLUTLVFKDND‫ێ‬ katin yanqalla tan, chaynu. &KD\QXOOD‫ێ‬
nanpaq dijashanrayku, paykunapis pis imanutaq puktaymataqa jwirti
qischakar ima wanunqallapa. Chaqa wayra tikrar apan chaynu. Chaymi
paykunaqami mana pinqakurchu FKD\QXPDQDDOOLQWDUXUDVKDQOODSD‫ێ‬
unaqmapis kwirpunllapa munashanlata rayku, '\XVTDSD\NXQDWDTDNDƚKDQTD
rurar kawsanllapa. Chaymi qamkuna FKD\NXVDODWXWDSDUDTOODXƚKNXUXULPDQ,
kriyiqkuna tantakar fyistakunkillapa FKD\SLQDWXNX\W\LPSXTLVFKDNDQDQ‫ێ‬
chaypimapis, chay mana allinta llapapaq. 18੅Chaqa paykunaqami
ruraqkunaqa pullaykillapa kar, kusala kusalata alabakar kriyiq yupay tukur,
pinqaypaqta tukutin, ZDNLQULNDVKXT‫ێ‬ chay manaraq allita kriyiqkunataqa
kunaqa qamkunapaq mana allinkunata ingañanllapa paykuna yupay kwirpun
rimanllapa. munashanlatana rurananllapapaq.
14੅Dyusta mana kasuqkunaqami kusala Chaymi chay kriyiqkunaqa imanulapis
mana allin runakuna kar, uchakurlla uchanllapamanta washakananpaq
kawsayta munanllapa. Chaymi warmita kayatinllapamapis, chay mana allinta

a¬2.10 Mantakuq nirqami intrachimanchikllapa kay pachapi awturidadninchikkunapaq. Piru


kusa mana rikaypaq mantakuq nirqami intrachimanchikllapa Dyuspa angelninkunapaq,
chaynulla Dyusmanta chiqanchakasha mana allin angelkunapaq ima. Mas intrakanarqa,
rikashunllapa Judas 8,10. b¬2.15 Balaampaq mas intrakanarqa rikashunllapa
Números 22.4-20; 31.16.
23HGUR੄2੄3 532

rurachikuqkunaqa qashan chayllaman washamaqninchik Amitunchikpa


tikrayanllapa. 19੅Chaymi chay apustulninkuna pay nishankunata,
runakunaqa wakinkunataqa ninllapa: \DƚKDFKLVKXVKDQOODSDSLLPD.
“Washakashana karqami imatapis 3੅Chaymi kaynu nishaykillapa: Allita

munashaykillapata rurar kawsayta kuytakar kawsankillapa. Chaqa chay


puytinkillapa” nir. Chaynu nir ima jwisyu diya shipchamuyatinnaqami,
ingañakunllapa, michka paykunaqa achka runakuna shamunqa paykuna
chay mana allinta rurachikuq dyablupa PXQDVKDQOODSDWD\DƚKDFKLNXT. Chaymi
sirbiqnin yupay karllapamapis. Chaqa tukuy kriyiqkunamanta burlakar ima
FKD\PDQDDOOLQWDUXUDFKLNXTG\DEOX‫ێ‬ nishunqallapa kaynu nir: 4੅4DPNXQD‫ێ‬
qami, chay runakunataqa limpu qami Jesucristo shamunqana nirqa
saruƚKDVKD\XSD\QDSXULFKL\DQ. yanqalla qischakayankillapa. Chaqa
20੅.D\SD\NXQDTDPLZDVKDPDTQLQ‫ێ‬ manachu kwintata qukankillapa:
chik Amitunchik Jesucristuta riqsirqa, Unaymanta rukunchikllapakunamapis
ND\SDFKDSLNXVDODPDQDDOOLQNDTNXQD‫ێ‬ Jesucristumi shamuyanna nir kriyir,
mantaqa akrakashana karanllapa. Piru mana shamutinchu wanushallapana
chaynu akrakashallapana kasha ima. Piru mana imapis pasashachu,
karmapis, chay mana allin kaqkunallata tukuy imapismi unay rurakashannulla
rurayarqami, unay kayashanmantaqa nir. 5੅Chaynu nir imami chay paykuna
kusala mana allinnachu kanqallapa. munashanllata ruraq runakunaqa, mana
21੅Chaynu Jesucristuta riqsiyar qashan NZLQWDFKDQOODSDFKX'\XVPLULPD\QLQ‫ێ‬
FKD\XQD\ND\DVKDQOODSDPDQWLNUDND‫ێ‬ lawan syiluta rurashanta, chaynulla
nanpaqqa, mas allinmi kasha kanman Dyus nitinmi yakumapis ashutin chaki
Jesucristuta mana riqsirchu, unay pachana kidaran nirqa. 6੅Chaynulla
kashannulla kananpaq. 22੅3LUX-HVXFULV‫ێ‬ manami kwintachanllapalamapischu
WXWDULTVL\DUTDVKDQLNLPDQWLNUDNDT‫ێ‬ imanutaq unay chay mana allin
kunawanqami kumplikasha chay kaynu ruraqkunataqa Tayta Dyusqa kusala
nishanllapakunaqa: “Allqumi gumitarqa atun tamyawan tukchiran nirmapis.
qashan chay gumitashanllata mikun”. 7੅Chaqa intrakayllapa: Imanutaq Tayta

Chaynulla “Kuchipis allita paqakusha Dyusqa unay nisha karan, chaynullami


kar, qashan lluchkaman yaykur kananpis chay tukuy mana allin
tiqtiyan” nir. ruraqkunata, chaynulla syiluta, kay
pachamapisshi limpu chay ninallawan
Amitunchik Jesucristo rupachir tukchiyanqa jwisyu diyapiqa
shamunanqami shipchana nir.

3
1੅Kusala munashay kriyiq 8੅Chaynullapis kriyiq masiykuna,

masiykuna, ND\LVKND\NDTNDUWD\‫ێ‬ DPDPLTXQTDQNLOODSDFKX$PLWXQFKLN‫ێ‬


pimi nishaykillapa, allita chay punta paqqami uk diyaqa mil añu yupay,
ZLOODVKXVKD\OODSDSL\DUSXUDPDTXQTDU‫ێ‬ chaynulla mil añu-shuypaqa uk diya
chu kawsanaykillapapaq. Chaqa chay yupay nir. 9੅&KD\QXQLUTDPLLQWUDFKL‫ێ‬
punta kartaypipismi Amitunchik manchikllapa payqami maydiya
-HVXFULVWXOODSL\DUSXUNDZVDQD\NLOODSD‫ێ‬ shamunanpaq arnimashanchikllapanulla
paq nishurayllapa. 2੅Chaynullami kumpliyanqa nir. Nataq wakinkunaqami
yarpuyllapapis Dyuspa unay kusala allin ninllapa: Llullakusha karmi mana
rimaqninkuna nishankunata, chaynulla rikarimunnachu nir. Piru manami
533 23HGUR੄3

chaynuchu. Ashwanmi payqa manaraq QXPLNXVDPXQDVKDQFKLNXNQLQFKLN‫ێ‬


shamurchu yarakuyan, wakinkunapis llapa Pablupis iskribishushallapa, imanu
kriyir washakar amana kastigakasha -HVXFULVWR\DƚKDFKLNXVKDQQX. 16੅Chaqa
kananllapapaq nir. 10੅3LUX$PLWXQFKLN‫ێ‬ ukninchik Pabluqami Dyus nitin chay
qami, imanutaq uk suwakuqmaqa mana NDUWDQNXQDSLLVNULELUTDND\ZLOODVKX\D‫ێ‬
\DƚKD\DVKD[tuta] shamur suwakun, shayllapanu iskribiran. Piru chay
chaynumi rikarimunqa. Chaymi iskribishanllapaqami wakinkunaqa
chaypiqa syilumapis tukuy chaypi mana das intrakaypaqchu. Chaymi chay
kaqnintin limpu tukukanqa. Chaynulla mana allita kriyir paykuna munashanta
kay pachata tukuy iman kaqnintinta \DƚKDFKLNXTNXQDPDTDPDQDLQWUDNDQ‫ێ‬
Dyusqa limpu rupachir tukchinqa. llapachu. Chayraykumi ashwan
11੅Chaymi tukuy imanu tukukayanqa XNPDQWDQD\DƚKDFKLNXQOODSD, imanutaq
QLU\DƚKDUTD, qamkunamaqa Dyus Dyus nitin unay iskribikashakunata
munashannula kusa allinkunalata rurar mana allita intrakar ukmantana
ima kawsankimanllapa. 12੅Chaynu \DƚKDFKLNXQOODSDFKD\QX. Chaymi
Jesucristo shamuyanqa nir yarpur FKD\QXPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
'\XVQLQFKLNPXQDVKDQODWDQDUXUDVKXQ‫ێ‬ UD\NXNXVDODPDQFKD\SDTWDNDVWLJDND‫ێ‬
llapa. Chaqa chaynu allinlatana shana kanqallapa.
rurayashallapaqa imanupiqa daslamana 17੅Chayraykumi munashay kriyiq

shamunman Amitunchikqa. Chaqa chay masiykuna, tukuy kaykunata


tyimpuqami syilumapis tukuy imantin \DƚKDUOODSDQDTDDOOLWDNX\WDNDQNLOODSD.
ninawan limpu chullur tukukanqa. Chaynuqami chay tukuy mana allinta
13੅Piru nuqanchikkunaqami Tayta Dyus \DƚKDFKLNXTNXQDTDDPDQDLQJDxDVKX‫ێ‬
arnimashanchikllapa chay mushuq nanllapapaq. Chaynulla amana allita
syiluta, chaynulla mushuq pachata NUL\LVKD\NLOODSDPDQWDFKLTDQFKDNDQD\‫ێ‬
yarayanchikllapa. Chaqa chaypiqami killapapaq. 18੅Ashwanmi llakir ima mas
tukuy allin kaqkunalana kanqallapa. allita washamaqninchik Amitunchik
14੅Chayraykumi kriyiq masiykuna, Jesucristuman qimikayta kamayllapa.
Amitunchik shamunankaman tukuy Chaynuqa kusata yanapashunqallapa
imatapis allinlata rurar kawsayllapa. masta riqsinaykillapapaq paytaqa.
Chaynuqami Jesucristo shamurqa &KD\PLSD\PXQDVKDQOODWDLPDUXUDQNL‫ێ‬
kusala allinta, shumaq kawsaqta, mana llapa. &KD\QXTDPLND\QXQLUDODEDQNL‫ێ‬
LPDXFKD\MXQODPDWDSLVFKXWDULVKXQDQ‫ێ‬ llapa Jesucristutaqa: “Kusala allinmi
llapapaq. 15੅Chaqa yarpuyllapa, $PLWXQ‫ێ‬ WXNX\W\LPSXSDTPDQWDNXT$PLWXQ‫ێ‬
chik mana das shamurqami, LQWUDFKLPD‫ێ‬ chikqa” nir. Chaqa payqami tukuy
yanchikllapa payqa tukuylata washayta tyimpupaq mantakun.
munayan nir. .D\QXTDQLVKXVKD\OODSD‫ێ‬ Chaynumi kanqa.
1 Juan
Juanpa punta kaq kartan
Apustul Juanmi kay kartata iskribiran. Paytami Jesucristo akraran apustulnin
kananpaq. Manami kay kartalatachu Juan iskribiran, ashwanmi ishkay kaq
chaynulla kimsa kaq kartakunatapis iskribiran. Iskribiranpis San Juanta chaynulla
Apocalipsistapis.
Kay kartapi Juanqa kriyiqkunata intrachin, PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDWDDPD
uyakunanpaqqa. &KD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDTD\DƚKDFKLNXUDQOODSDND\QX
nir: “Jesucristuqa manami Dyuschu kar, ashwan runala” nir. Mana allinta
\DƚKDFKLNXTNXQDFKD\QX\DƚKDFKLWLQPL, apustul Juan kay kartapi intrachiran:
“Jesucristuqami runa karpis, Dyuslla” nir. Chaynullami kriyiqkunata intrachiran
Dyus munashannu kawsar, kriyiq masinkunawan llakinakunanllapapaq.

willar intrachishuyanillapa. Allita


Jesucristumi intrakayllapa, Jesucristuqami Tayta
kawsachimaqninchikqa Dyuswan unaq syilupi karan.

1
1੅Kriyiqmasiykuna, kay kartatami Chaymantami kay pachaman shamuran.
LVNULELPXQLDOOLWDLQWUDFKLVKXQD\‫ێ‬ Chaymi nuqakunaqa rikasha ima kar,
llapapaq chay uk kusala shumaq uk tistigu yupay paypaq parlakunillapa,
RIMAQPAQ. Chay kusala allin 5,0$4‫ێ‬ mayqanpis paypi kriyirqa washakar
QAMI Jesucristo karan. Chaqa chay tukuy tyimpupaqna kawsananllapapaq.
shumaq RIMAQQAMI kay pachamapis 3੅Chaymi kananqa willashunillapa

manaraq kayatinchu payqa karanllana. nuqakuna uyapashayllapata, chaynulla


&KD\PDQWDPLQXTDNXQDPDQULNDULPX‫ێ‬ rikashayllapata ima. Chaynuqami chay
ran. Chaymi pay payllata rimaqta willashushayllapapi kriyitkillapa
uyapasha, chaynulla makiyllapawan tantalana kawsanallapapaq. Chaqa
kamasha, rikasha ima kanillapa. Chaymi imanutaq nuqakunamaqa Jesucristupi
DVKZDQNDQDQPDSLVSD\\DQDSDPDQ‫ێ‬ kriyishayllaparaykuqa, Taytanchik
FKLNOODSDWXNX\W\LPSXSDTQD'\XVQLQ‫ێ‬ Dyuswan, FKD\QXOOD:DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬
chikwan tantalana kawsanallapapaq. tuwanqa uklana yupay kawsanillapa,
2੅Chaymi willashuyanillapa, -HVXFULVWX‫ێ‬ chaynu qamkunapis kanaykillapapaq.
TDPL'\XVPDQWDVKDPXUDQQXTDNXQD‫ێ‬ 4੅&KD\PLFKD\QXQLULPDLVNULELVKXQL‫ێ‬

man. Chaymi paytaqa rikarayllapa. llapa, FKD\ZLOODVKXVKD\OODSDSLNUL\LWNL‫ێ‬


Chaynu rikasha ima karmi, tukuy pay llapaqa tukuyninchikllapa kusalata
imata rurashanta ima qamkunataqa aligriyanallapapaq.

534
535 1-XDQ੄1੄2

kayar, niyachuwan: Manami ima


Dyusninchikmi achkirachikuqqa uchayjunlamapischu kani nir. Chaynu
5੅Kriyiq masiykuna, DOOLWDLQWUDND\‫ێ‬ nirqami Dyustapis llullapaq yupayna
OODSD-HVXFULVWRND\QXLQWUDFKLPDVKDQ‫ێ‬ rikayanchik. &KDTDPDQDULULPD\QLQPD‫ێ‬
OODSDWDPLTDPNXQDWDSLVZLOODVKX\DQL‫ێ‬ tapis kwintachashanchikchu.
llapa. Chaqa payqami nimaqllapa:
“Taytanchik Dyusqami mana ima mana Jesucristumi Dyuswan
allintapis rurashachu” nir. Chaymi pullachamaqninchikqa

2
paypiqa mana imapis tutaparaqllapi 1੅Munashay wamrituykuna, tukuy
yupayqa kanchu. Ashwanmi payqa uk kaytaqami iskribimuni qamkunapis
achkirachikuq yupay kashanrayku, allita intrakar amana uchakurnachu
imuraspis achkirachikun. 6੅Chaynu pay kawsanaykillapapaq. Piru mayqannikillapa
katinmi, paywan karqa, amana mana imalapi uchakusha katkillapaqami, kusa
DOOLQNXQDWDUXUDUXFKDNXVKXQOODSDQD‫ێ‬ allinla Jesucristo qashan Tayta Dyuswan
chu. Chaqa uchakurlla kawsar nuqami shumaqchar pullachashunqallapa. 2੅Chaqa
kriyini nirqami, QXTDQFKLNOODOOXOODFKL‫ێ‬ Jesucristullami uchanchikllapamanta
NDUFKLTDSNDTWDTDPDQDUXUD\DQFKLN‫ێ‬ ZDVKDPDQDOODSDSDT\DZDUQLQWDLƚKDU
chu. 7੅Piru mayqanpis kriyishanrayku wanuran. Piru payqami wanuran, PD\TDQ‫ێ‬
imatapis allinlata ima rurarqami, kusa pis paypi kriyitinqa tukuylata washayta
achkila yupayna kawsayanchikllapa, yarpur. Chaymi mana nuqanchikkunalata
imanutaq Taytanchik Dyusmaqa achkila washamanallapapaqlachu wanuran,
kawsan chaynulla. Chaynuqami, michka ashwanmi tukuypaq.
achka karllapamapis uklana yupay 3੅Chaymi nishaykillapa: Mayqanpis

kawsayanchikllapa. Chaymi ashwan Dyuspi kriyir, mantakushankunata allita


Tayta Dyuspa Wamran, Jesucristo kasurqa, FKLTDSWDQD\DƚKDQFKLNOODSD
\DZDUQLQWDLƚKDVKDQTD, tukuy paywan shumaqchakashana kanchikllapa
XFKDQFKLNNXQDPDQWDSDTDPDVKDQFKLN‫ێ‬ nir. 4੅Piru mayqanpis niyanman: Nuqaqami
llapana, '\XVQLQFKLNTDPDQDXFKD\MXQ‫ێ‬ Dyusta riqsishana kani nir. Piru chaynu nir,
paqnachu riqsimanallapapaq. Dyus mantakushankunata mana kasurqami,
8੅Chaymi nishaykillapapis: Uchakurlla mana chiqapta Dyuswan pullachu. Chaqa
kawsar niyachuwan: Manami ima llullakurlari rimayan Dyuswan kani nirqa.
uchayjunlamapischu kani nir. Chaynu 5੅Nataq mayqanpis Dyuspa rimayninta

nirqami Dyuspa naypanpi mana chiqapta kasuqkunaqami, waran waranqa


chiqapta rimashanchikrayku, tukuy shunqunwan Dyuslapi yarpurna
nuqanchiklla llullachikayanchik. 9੅Piru kawsanllapa. Chaynuqami, \DƚKD\DQ‫ێ‬
nuqanchiklla allita kwintata qukar FKLNQD$PLWXQFKLNODZDQQDNDZVDQFKLN‫ێ‬
nichuwan: Kusala uchayjunmi kani nir. llapa nir. 6੅Chayraykumi nishaykillapa:
Chaynu rurashaqami, kusala allin Mayqanpis Dyuspi kriyini niqkunaqami,
7D\WDQFKLN'\XVTDSLUGXQDPDVKXQ‫ێ‬ imanutaq Jesucristumaqa kay pachapi
llapa. Chaqa payqami tukuy imata allita karmapis kusa allinlata kawsaran, chaynu
ULNDU\DƚKDTNDU, tukuy mana allin kawsanmanllapa nir.
UXUD\DVKDQFKLNNXQDPDQWDZDVKDPD‫ێ‬
shunllapa. 10੅Piru Tayta Dyusqami Chiqaptami llakipanakushunllapa
nimanchikllapa tukuylashi uchayjun 7੅Kriyiq
masiykuna, LPDQXOODNLSDQD‫ێ‬
kanchikllapa nir. Chaynu uchayjun kur kawsanaykillapapaq nir kanan
1-XDQ੄2 536

iskribir willashuyanillapa chayqa qamkunaqami kay pachamapis


manami uk mushuq mantakuy imachu. manaraq kayatinchu Jesucristuqa
Chaqa allita yarpuyllapa: Chayraq karanllana, FKD\SD\WDPLULTVLVKD\NL‫ێ‬
Jesucristupi kriyiq qallaritkillapaqami, llapana.
imanu imanu rurar kawsanaykillapapaq Chaynulla qamkuna unaykaqna
nir willashuranllapa Tayta Dyusqa. NUL\LVKD\NLOODSDUD\NXPXVXNDTNXQD‫ێ‬
Chaymi chay nishushanllapallata tapis iskribishunillapa. Chaqa
kananpis willashuyanillapa. 8੅Piru qamkunaqami, -HVXFULVWRQLVKDQ‫ێ‬
kananqami, ND\WDZLOODULVNULELVKX\DQL‫ێ‬ NXQDWDDOOLWDNDVXUOODNDZVDVKD\NL‫ێ‬
llapa chayqa mushuq yupay katin, mas llaparayku kusalata shachinakuq kar,
das intrakankillapa. Chaqa imanutaq FKD\PDQDDOOLQWDUXUDFKLNXTG\DEOX‫ێ‬
-HVXFULVWXPDTDOODNLSDPDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬ matapis binsishaykillapana.
rayku wanuran nuqanchikkunapaq.
&KD\QXLQWUDNDUTDLPDQXWDT-HVXFULVWX‫ێ‬ Amami kay pachapi
maqa kawsaq chaynu kar, XNQLNLOODSD‫ێ‬ imakunalapaqqa
matapis llakipayankillapana kanqa. yarpushunllapachu
Chaynuqami qamkunaqa waran 15੅Chaymi nishaykillapa: Amami kay
waranqa chay tutaparaqmanta pachapi kaq mana allin kaqkunapaq,
lluqshirna, ashwan achkillapina chaynulla imakuna kaqkunalapaqqa
kawsayankillapa kanqa. yarpushunllapachu. Chaqa mayqanpis
9੅Chaymi allita intrakankillapa: kay pachapi kaq chay mana allin
Mayqanpis Dyuspi kriyir, achkillapina kaqkunalapaq, chaynulla chay iman
kani niyanman. Piru chaynu niyar mana kaqkunalapaq yarpuqkunaqami, Tayta
XNQLQWDOODNLSDUƚKLTQLUTDPL, WXWDSDUDT‫ێ‬ Dyuswan kayta mana puytinchu.
llapiraq kawsayan. 10੅Piru mayqanpis $VKZDQPLFKD\PDQDDOOLQNDTNXQD‫ێ‬
XNQLQNXQDWDOODNLSDTNXQDTDPLDFKNLOOD‫ێ‬ paq, FKD\QXOODFKD\LPDQNDTNXQDOD‫ێ‬
pina kawsayan. Chaymi chaynu allita paq yarpurla kawsanllapa. 16੅Chaqa
rurar Dyuswan kawsatinqami, mana allita yarpushunllapa: Kay pachapi kaq
imanupis dyabluqa mana allinkunata LPDPDQDDOOLQNDTNXQDTDPLND\NXQD‫ێ‬
rurachiytaqa puytinqanachu. 11੅Nataq lata ruranallapata munan. Tukuy ima
XNQLQNXQDWDPDQDOODNLSDUƚKLTQLT‫ێ‬ mana allin kaqkunalata munar
kunaqa, tutaparaqllapi kawsar, mana ruranallapata, chaynulla imatapis rikar
\DƚKDQOODSDFKXPD\PDQPLUL\DQL kusata munanallapata, DVKZDQ\DƚKDU
nirmapis. Chaynuqami kawsanllapa manaqa kusala imayjun karmaqa
chay mana allinta rurachikuq dyablu kusalata alabakanallapata ima munan.
OLPSXV\LJX\DVKDWD\XSD\GLMDVKDQ‫ێ‬ Piru tukuy kaykunaqami mana
rayku. Dyusmantachu, ashwanmi chay mana
12-14੅Munashay wamrituykuna, allinta rurachikuqkunamanta
Taytanchik Dyusqami Wamran chaykunaqa. 17੅Piru chaynu mana
Jesucristurayku uchaykillapamanta allinta rurachikuyar imapismi, kay
washashushanllaparayku, paytana pachamanta kaqkunaqa limpuna
riqsishaykillapa. tukukayan tukuy mana allin imantin.
&KD\PLNDQDQTDXQD\QDNUL\LVKD\‫ێ‬ Ashwanmi Taytanchik Dyus
killaparayku uk tayta yupay munashannu ruraqkunaqa, tukuy
kaqkunata iskribishunillapa. Chaqa tyimpupaqna kawsanqallapa.
537 1-XDQ੄2

Taytan Dyuspipis mana kriyiyta


-XDQPL\DƚKDFKLNXQ-HVXFULVWXSD puytinchu. Piru Jesucristuqami Dyuspa
kuntran tikrakaqkunapaq Wamran nir, NUL\LTNXQDTDPL7D\WDQ‫ێ‬
18੅Wamrituykuna, ND\SDFKDWXNXND‫ێ‬ chik Dyuspipis kriyir paywanna kanqa.
QDQW\LPSXTDPLƚKDPXVKDQD. Chaqa 24੅Chayraykumi qamkuna

qamkunaqami, uyapashaykillapa kanqa, kriyiqkunaqa, FKD\LPDQXZDVKDNDQD\‫ێ‬


chay diyakunaqa, Jesucristupa kuntran killapapaq nir puntamanta-pacha
rikarimuyanqa nir. Chaymi ashwan \DƚKDFKLVKXVKDQOODSDWDTDDOOLWD\DUSXU,
kananqa paypa kuntrankunaqa kusala ama qunqarchu shunquykillapapi
achka rikarimushallapana. Chaynu purichinkillapa. Chaymi chaynu
katinmi, \DƚKDQFKLNOODSDQDND\SDFKD X\DNXVKD\NLOODSDSLWXNX\VKXQTX\NL‫ێ‬
tukunanpaqqami, manana maychu nir. llapawan allita kriyiqqami, -HVXFULVWX‫ێ‬
19੅Chaymi Jesucristuta kuntraqkunaqa, wan pulla kar, Taytan Dyuswanpis
ND\QXTDQFKLNNXQDOODPDQWDOOXTVKLVKD‫ێ‬ pullalla kayankillapa kanqa. 25੅Chaqa
llapa. Piru chiqaptaqami mana -HVXFULVWXTDPLPD\GL\DSLVNUL\LVKDQ‫ێ‬
nuqanchikkunamantachu kasha. Chaqa chiknulla shachinakusha, chay tukuy
nuqanchikkunamanta karqa mana W\LPSXSDTNDZVD\WDDUQLPDVKDQFKLN‫ێ‬
ashunantachu. Ashwanmi yanqa kriyiq llapataqa qumashunllapa.
tukurla puriq kashallapa. Piru tukuy 26੅Kriyiq masiykuna, tukuy kaykunata

chay pasashankunaqami, kasha allita willar imaqami, iskribishuyanillapa


\DƚKDQDOODSDSDTSD\NXQDTDPDQD allita kwintata qukar, chay ingaxDVKX‫ێ‬
FKLTDSWDTD-HVXFULVWXSLTDNUL\LVKDOODSD‫ێ‬ nayanllapa chaykunamanta ama
chu nir. ingañakanaykillapapaq. 27੅3LUXQLVKD\NL‫ێ‬
20੅3LUXTDPNXQDDOOLWDNUL\LTNXQDZDQ‫ێ‬ llapa: Qamkunaqami Jesucristo, Santu
qami, manana chaynuqa pasanqanachu. Ispiritunta qushushanllapawanna
Chaqa qamkunataqa Taytanchik Dyusqa kankillapa. Chayraykumi mana
Santu Ispiritunta qushushanllaparayku ministinkillapanachu mayqanpis
chiqapta intrakankillapana mayqanmi \DƚKDFKLVKXQDQOODSDSDTTD. Chaqa
Jesucristuqa nirmapis. 21੅Chaqa Amitunchikmanta Santu Ispiritunllami
qamkunaqa mayqanmi Jesucristuqa nir WXNX\PDQD\DƚKDVKD\NLOODSDPDWDSLV
allita intrakashaykillaparayku intrachishuyanllapa. Chaymi chay
iskribishunillapa. Chaynullami kusalata intrachishuyashanllapaqa kusala chiqap
intrakankillapa mayqanpis Jesucristupa kar, mana ima llulla imalamapischu.
chiqap kaqninkuna karqa, paypaqqa Chayraykumi imanutaq Santu Ispiritu
manana llullakuyta puytinnachu nir. intrachishushanllapanulla Jesucristupi
22੅Piru chay llullakuqqami, -HVXFULVWX‫ێ‬ DOOLWDNUL\LUODPD\GL\DSLVVKDFKLQDNXQ‫ێ‬
paqqa kaynu ninllapa: Manashi payqa killapa.
Dyuspa Akrashan Cristunchu nir. Chay 28੅Chayraykumi kananqa munashay

paykunami Jesucristupa kuntranqa. wamrituykuna, allita yarpur ima


Chaqa paykunaqami Jesucristupa -HVXFULVWXSLNUL\LUPD\GL\DSLVVKDFKLQD‫ێ‬
kuntran kar, Taytan Dyusta chaynulla kuyllapa. Chaynu katkillapa maydiya
Wamrantapis mana kwintachar Jesucristo kusala mantakuyninwan
disprisyanllapa. 23੅Chaymi nishaykillapa: rikamaqninchikllapa shamutinqa, kusa
Mayqanpis Taytanchik Dyuspa Wamran DOLJULODSD\SDQD\SDQPDQTDTLPLND‫ێ‬
Jesucristupi mana kriyiqkunaqami, shunllapa, mana imapaq pinqakur
1-XDQ੄2੄3 538

imalamapischu. Chaymi ashwan DOOLWD\DƚKDQNLOODSD-HVXFULVWXTDPLPDQD


paywan pulla rinallapapaq listuna ima uchayjunlamapischu karan nir.
kashunllapa. 29੅&KDTDDOOLWD\DƚKDQNL‫ێ‬ &KD\QXOODPL\DƚKD\DQNLOODSDSLVSD\TDPL
llapa, Jesucristuqami imatapis karanlata shamuran wanur chay runakunapa
ruran nir. Chaymi chayta allita uchankunata limpu chinqachiq nir ima.
\DƚKDUTD, pay yupay imatapis karanlata 6੅Chaynu Jesucristo mana uchayjun ima

ruraqkunana kankillapa. Chaynu kasha katinmi, payllawan maydiyapis


karqami, manana ukmanta yarpurnachu kawsaqkunaqami, manana uchakurllaqa
FKLTDS'\XVSDZDPUDQNXQDQDND\DQNL‫ێ‬ kawsannachu. Nataq chay uchakurlla
llapa kanqa. kawsaqkunaqami, Jesucristutaqa mana
rikasha, FKD\QXOODPDQDULTVLVKDOODSDODPD‫ێ‬
Dyuspa wamrankunanami pischu. 7੅Munashay wamrituykuna, amami
kanchikllapa mayqanpis ingañashunqallapachu. Chaqa

3
1੅Kriyiq masiykuna, allita kwintata mayqanpis allinlata ruraqkunaqami, paypis
qukar yarpuyllapa: Taytanchik allinla imanutaq Jesucristumaqa allinla
Dyusqa llakipakuq kar, uchayjun chaynu. 8੅Piru chay mana allinta rurarlla
kashallapamapis kusalata llakipar uchakuqkunaqa dyablupa kaqninkuna.
ZDPUDQNXQDNDQDOODSDSDTULTVLPDVKDQ‫ێ‬ &KDTD\DƚKDVKD\NLOODSDQXOODG\DEOXTDPL
chikllapa nir. Chaymi ashwan kananqa unaymanta-pacha uchakuran. Chaynu
SD\SDFKLTDSZDPUDQNXQDQDNDQFKLN‫ێ‬ uchakur tukuy mana allin rurashankunata
llapa. 3LUXFKD\PDQDNUL\LTUXQDNXQD‫ێ‬ limpu chinqachinanpaqmi, Dyuspa
qami, nuqanchikkunataqa Dyuspa mana Wamran Jesucristuqa shamuran.
wamranpaq yupaychu rikamanchikllapa 9੅Chaymi mayqanpis Dyuspa wamran

SD\NXQD'\XVWDPDQDULTVLVKDQOODSD‫ێ‬ kaqkunaqa, imanupi uchakurmapis


rayku. 2੅Chaymi kusala munashay kriyiq mananami qashan qashanqa chaynu
masiykuna nishaykillapa: 1XTDQFKLN‫ێ‬ uchakurlla kawsayta puytinnachu, Dyus
NXQDTDPLNDQDQTD'\XVSDZDPUDQ‫ێ‬ akratin mushuqmanta nasisha yupay,
kunana kanchikllapa. Piru manaraqmi wamranna kashanrayku. Chaynu karmi,
\DƚKDQFKLNOODSDFKXFKD\W\LPSXTD LPDPDQDDOOLQWDUXUDUPDSLV'\XVQLQ‫ێ‬
imanu kusa shumaq kashunllapa nirqa. chikpa naypanpi shumaqchakarna
Nataq Jesucristuqami nimanchikllapa, allinlata rurar kawsayta puytin, Dyus
maydiya pay pullakumanallapapaq paywan kar yanapashanrayku. 10੅Piru
shamutinqashi pay payllata rikar, pay imanu katinmapismi runakunataqa
yupay kusala shumaqna kashunllapa dasla riqsiyta puytinchik, mayqanmi
nir. 3੅&KD\UD\NXPLPD\GL\DTD-HVXFULV‫ێ‬ Dyuspa chiqap wamran, chaynulla
WXZDQQDND\DVKDTQLUNXQI\DNDVKDQ‫ێ‬ mayqankunami dyablupa wamran
chikrayku, NDQDQOODWXNX\XFKDQFKLN‫ێ‬ nirmapis. Chaqa chay mana allinta
kunata dijar, allinkunalata rurarna ruraqkuna, chaynulla mana
kawsashunllapa, LPDQXWDT-HVXFULVWX‫ێ‬ ukninkunata llakipaqkunaqa, manami
maqa allinlata kawsaq chaynu. Dyuspa wamranlamapischu.
4੅Kriyiq masiykuna, allita kuytakar
Jesucristumi nimashanchik
kawsankillapa. &KDTDLPDODSLSLVXFKDNXU‫ێ‬
llakipanakur kawsanallapapaq
qami, Dyus mantakushantaqa mana
kasurnachu uchakushana rikarinchik 11੅Kriyiq
masiykuna, qamkuna
Dyuspa naypanpiqa. 5੅Chaqa qamkunaqami puntamanta-SDFKDNUL\LTTDOODULWNL‫ێ‬
539 1-XDQ੄3

llapaqa, kaynu kawsanaykillapapaq nir llapa: Uk runa kusala imayjun kanman.


\DƚKDFKLVKXUDQOODSD: Uknikillapa Piru chay runaqa rikayanman
XNQLNLOODSDOODNLSDQDNXULPDNDZVDQNL‫ێ‬ ukninkuna imakunata ministiqta.
llapa nir. 12੅Chayraykumi ama Chaynu rikarmapis mana imalapimapis
nuqanchikkunapis imanutaq Cainmaqa yanapayanmanchu. Chaynu ukninta
chay kusala mana allinta rurachikuqpa mana llakiparqa ¿imanutaq tukuy
kaqnin kar, ukninta wanuchiran shunqunwan Dyuspaqqa llakiyanqa?
chaynuchu kashunllapa. ¡0D\DUSX\‫ێ‬ Manami chiqaptaqa Dyuspaqpis
llapa! ¿Imapaqtaq Cainqa uknintaqa llakiyanqachu. 18੅Chayraykumi
wanuchisha kasha kanqa? Chaqa munashay wamrituykuna, ukninchikta
Cainqami uknintaqa wanuchiran, paypa llakiparqa ama shiminchiklawanchu
ruraynin mana allin kashanraykula. llakipani nishun. Ashwanmi imatapis
Nataq uknin rurayashanqami kusala paypaq allinta rurar yanapar imana
allin kayaq. rikachikushun chiqapta paypaq
13੅Kriyiq masiykuna, amami llakir llakinchik nirqa.
yarpupakunkillapachu, chay mana 19੅Chaynu ukninchikkunata chiqapta

NUL\LTUXQDNXQDƚKLTQLVKXWLQOODSDSLV. OODNLSDULPDQDTDPLDOOLWDQD\DƚKDVKXQ‫ێ‬
14੅$VKZDQPLLPDQXNDWLQSLVXNQLQFKLN‫ێ‬ llapa chiqapta Dyus munashanta
llapataqa llakipashunllapa. Chaqa rurayanchikllapa nir. Chaynullami
QXTDQFKLNNXQDTDPL\DƚKDQFKLNOODSD \DƚKDVKXQOODSDSLVFKLTDSWDQD'\XVSD
Jesucristupi kriyishanchikllaparayku, wamran kanchikllapa nir. 20੅Piru chaynu
ukninchikta llakipanapaq kanchikllapa Tayta Dyus uchanchikkunamanta
nir. Piru chay mayqanpis ukninta mana llakipamashanchikllapana katinmapis
llakipaqqami uk wanusha yupay kanqa. shunqunchikpi yarpunchikllapa, ¿Tayta
Chaymi nuqanchikkunamaqa Dyusqachu chiqapta llakipamasha
uchanchikllaparayku tukuy tyimpupaq kanqa? nir. Chaynu nir nuqanchiklla
wanunallapapaq kasha karmapis, FKD\XFKDQFKLNOODSDSDT\DUSXVKDOODSD‫ێ‬
kananqa ashwan tukuy tyimpu mapismi, WXNX\LPDWD\DƚKDT7D\WD
kawsanallapapaqna nimashanchikllapa '\XVTD\DƚKDPD\DQFKLNOODSDQD
Jesucristuqa. 15੅Chaymi nishaykillapa: nuqanchikkunaqa mana uchayjunnachu
Chay mayqanpis ukninta mana llakipar kar, chiqap paypa wamrankunana
ƚKLTQLTNXQDTDPLXNZDQXFKLNXT kanchikllapa nir.
yupay. &KDTDDOOLWDQD\DƚKDQNLOODSD 21੅Chaymi munashay kriyiq masiykuna

tukuy wanuchikuqkunaqami mana nishaykillapa: Shunqunchikpi, \DUSX\‫ێ‬


imanupis tukuy tyimpupaq Dyuswan ninchikpi Tayta Dyusqami tukuy
kawsayta puytinchu nir. 16੅Piru XFKD\NXQDPDQWDTDFKLTDSWDOODNLSDPD‫ێ‬
QXTDQFKLNNXQDTDPLDOOLWD\DƚKDQFKLN‫ێ‬ sha nir, mana uchanchikkunapaq
llapa imanumi llakipanakuyqa nir. yarpurnachu ashwan Tayta Dyuspa
&KDTD-HVXFULVWXPLOODNLSDPDVKDQFKLN‫ێ‬ naypanmanqa kusa aligrilana ima
llaparayku wanuran nuqanchikkunapa qimikashunllapa. 22੅Chaymi Taytanchik
uchanchikllaparayku. Chaymi imanutaq '\XVTDLPDWDPLQLVWLUPDxDVKDOODSDPD‫ێ‬
-HVXFULVWXPDTDZDQXUDQQXTDQFKLN‫ێ‬ pis yanapamashunllapa, SD\PDQWDNX‫ێ‬
kunapaq, chaynumi nuqanchikkunapis shankunata kasur, munashanlatana
XNQLQFKLNNXQDWD\DQDSD\DUOODZDQXQD‫ێ‬ rurashanchikllaparayku. 23੅Chaqa
paq karmapis wanuypaq. 17੅<DUSXVKXQ‫ێ‬ PDQWDNXVKDQTDPLND\QXQLPD\DQFKLN‫ێ‬
1-XDQ੄3੄4 540

llapa: “Wamran Jesucristupinashi karaykillapa. Chaymi ashwan kananqa


kriyishunllapa, FKD\QXOODXNQLQFKLN‫ێ‬ kay pachamanqa rikarimushallapana.
OODSDXNQLQFKLNOODSDVKLOODNLSDQDNX‫ێ‬ 4੅Piru munashay wamrituykuna,

shunllapa, LPDQXWDTSD\QLPDVKDQFKLN‫ێ‬ FKD\QXPDQDDOOLQNXQDWD\DƚKDFKLNXT


llapanulla” nir. 24੅Chaymi Dyus rikarimusha katinmapis, DPDPLLPDSDT‫ێ‬
nishankunata kasuqkunaqa paywan pis yarpupakunkillapachu. Chaqa
kawsanllapa, chaynulla Taytanchik TDPNXQDTDPL'\XVSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬
Dyuspis paykunawan kawsan. ¿Imanumi rayku, Santu Ispiritu qamkunapi
\DƚKDQFKLNOODSD'\XVTDQXTDQFKLN‫ێ‬ kawsayan, chayqami kusala pudirniyjun
kunapi kawsayan? nirqa. Chaytaqami ima chay llullakuq dyablumantaqa.
\DƚKDQFKLNOODSD, Santu Ispirituta &KD\QXNDWLQPLDVKZDQFKD\G\DEOX‫ێ‬
qumashanchikllapa shunqunchikllapapi manta kar, llullakur mana allinta
kawsashanrayku. \DƚKDFKLNXTNXQDWDTDOLPSXELQVLVKD\‫ێ‬
killapana. 5੅Chaqa chay mana allinta
<DƚKDFKLNXVKDQOODSDWDDOOLWD \DƚKDFKLNXTNXQDTDPL, Jesucristupa
rikashunllapa chiqapchu kuntran. Chaymi chaynu Amitunchikpa
manaqachu mana nir kuntran kar, PDQDDOOLQWD\DUSXVKDQOD‫ێ‬

4
1੅Kusala munashay kriyiq PDQWD\DƚKDFKLNXWLQPL'\XVQLQFKLNWD
masiykuna, kay pachapiqami mana kasunaqkunaqa, kusalata uyakur
NXVDODDFKNDOOXOODNXTNXQDULNDULPX‫ێ‬ kasunllapa. 6੅3LUXQXTDQFKLN‫ێ‬
shallapa. Chay paykunami purinllapa kuna-VKX\SDTD'\XVPDQWDNDQFKLN‫ێ‬
'\XVQLVKDQWDPL\DƚKDFKLNXQLOODSDQLU. llapa. Chaynu kashallapami Dyusmanta
Chaymi nishaykillapapis: Amami das NDTNXQDTD'\XVSDT\DƚKDFKLNXVKD‫ێ‬
ingañakankillapachu. Ashwanmi allita llapaqa uyakur kasumanchikllapa. Piru
ULNDULPD\DƚKDQNLOODSD, chiqaptachu Dyusmanta mana kaqkunaqa, mana
Dyuspa Ispiritunwan, manaqachu mana kasukunllapachu. Chaymi chaynu
nir. &KDTDND\SDFKDSL\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ \DƚKDFKLNXULPDGDVODULTVL\WD
kunaqami, wakinkunaqa mana puytinchik, mayqanmi Dyusmanta kaq
Dyusmantachu. 2੅Chaymi chaynu allita chiqap Ispirituwan, chaynulla
ULNDU\DƚKDUNZLQWDWDTXNDVKXQOODSD mayqanmi chay llullachikuq ispirituwan
mayqankunami Dyusmantaqa nirmapis. nirmapis.
Piru qamkunaqami das kwintata
Dyusninchik llakipamashanchiknu
qukayta puytinkillapa. &KD\PLPD\TDQ‫ێ‬
llakipanakushunllapa
pis, Jesucristuqami Dyusmanta kay
pachaman shamur, nuqanchikkuna 7੅Kusala munashay kriyiq masiykuna,

yupay kwirpuyjunpaq tikrakaran nir nuqanchikkunaqa ukninchikllapa


\DƚKDFKLNXTNXQDTDPL, Dyusmanta ukninchikllapa llakipanakuchuwanllapa.
chiqap Ispirituwan kaqkunaqa. 3੅Nataq &KDTD'\XVQLQFKLNPDTDOODNLSDPDQ‫ێ‬
mayqanpis, Jesucristuqami mana chikllapa. &KD\PLPD\TDQSLVOODNLSD‫ێ‬
Dyusmantachu niqkunaqami, mana kuqqa Dyuspa Wamranta, chaynulla
Dyuspa Ispiritunwanchu. Tukuy chaynu Dyustapis chiqapta riqsin. 8੅Piru
niqkunaqami Jesucristupa kuntran kar, mayqanpis mana llakipakuqqami
dyablumanta. Chaqa qamkunaqami Dyusta mana riqsishachu. Chaqa
unaymanta-pacha chaynu Jesucristupa 7D\WDQFKLN'\XVPDTDPLNXVDODOODNLSD‫ێ‬
kuntran shamuyanqa nirqa uyapashana kuq-ari. 9੅Chaymi Taytanchik Dyusqa
541 1-XDQ੄4੄5

llakipamanchik nirqa intrachimanchik chay mayqanpis llakipakuqqami


XNOD\OD:DPUDQ-HVXFULVWXWDZDVKDPD‫ێ‬ Dyuswan kawsayan, chaynulla Dyuspis
QDOODSDSDTND\SDFKDPDQNDƚKDPX‫ێ‬ paywan kawsayan nir. 17੅Chaynumi
shanwan. Chayraykumi Jesucristupi Jesucristuwan kawsarqa mas allita
kriyirnaqa tukuy tyimpupaq kawsayta \DƚKDNXQFKLNLPDQXPLOODNLSDQDNX\TD
aypanallapapaqna kanchikllapa. 10੅Piru nir. Chaymi chaynu llakipanakurqa
7D\WDQFKLN'\XVTDPDQDPLQXTDQFKLN‫ێ‬ FKD\MZLV\XGL\DƚKDPXWLQPDSLV
NXQDSD\SDTOODNLVKDQFKLNOODSDUD\NX‫ێ‬ PDQDPLPDQFKDNXUSLQTDNXVKXQOODSD‫ێ‬
chu llakipamashanchikllapa. Ashwanmi lamapischu. Chaqa nuqanchikkunaqami
pay llakipamashanchikrayku, Wamran pay llakipamashanchiknu, llakipanakur
-HVXFULVWXWDNDƚKDPXWLQZDQXU, imaqa imanutaq Jesucristumaqa,
uchanchikkunawanna kidaran. &KD\QX‫ێ‬ chaynuna kashunllapa. 18੅Chaymi
qami Dyusninchikpaqqa manana nishaykillapa: 1XTDQFKLNNXQD'\XVQLQ‫ێ‬
uchayjunpaqnachu riqsikasha chik munashanta rurar kawsarqami,
kanallapapaq. mana imalapaqpis manchakur kawsayta
11੅Kusala munashay kriyiq masiykuna, puytinchikchu. Chaqa allita llakipakur
LPDQXWDT'\XVPDTDNXVDODWDOODNLSD‫ێ‬ kawsaqqami, WXNX\ODFKD\PDQFKDNX\‫ێ‬
mashanchik, FKD\QXOODPLQXTDQFKLN‫ێ‬ kunataqa mana kwintachannachu. Piru
kunapis ukninchikllapa ukninchikllapa mayqanpis manchakurlla kawsaqqami
llakipanakushunllapa. 12੅&KDTDQLVKD\NL‫ێ‬ manaraq allita riqsishachu, imataq
llapa: Manami mayqanlapis Taytanchik llakipakuyqa nirqa. Chaymi mana allita
Dyustaqa rikashalamapischu. Piru rurashanrayku Dyusqa kastigamanqa nir
nuqanchikkuna ukninchikllapa manchakurlla kawsayan.
XNQLQFKLNOODSDOODNLSDQDNXVKDQFKLN‫ێ‬ 19੅7D\WDQFKLN'\XVSXQWDWDOODNLSDPD‫ێ‬

llaparaykumi, Taytanchik Dyus shanchikllaparaykumi, QXTDQFKLNNXQD‫ێ‬


nuqanchikkunapi katin, ashwan masta pis paypaq llakinchikllapa. 20੅Piru
llakipanakur imana shumaqta imanupiqa mayqan kaynu niyanman:
kawsayanchikllapa. 13੅Chaymi Nuqami Tayta Dyuspaq llakini nir.
nuqanchikkunaqa Tayta Dyuswan Chaynu niyar mana ukninta chiqapta
NDZVD\DQFKLNOODSDQLU\DƚKDQDOODSD‫ێ‬ llakiparqami, chay rimaqqa kusala
paqqa, Tayta Dyusqa Santu Ispiritunta llulla. Chaqa rikayashan ukninta mana
qumashanchikllapa. 14੅3LUXQXTDNXQD‫ێ‬ llakiparqa, imanunari mana rikayashan
qami, Jesucristutaqa rikasha kanillapa. Tayta Dyuspaqmaqa llakinqa. 21੅Chaqa
Chaymi kananqa nishaykillapa: Tayta Jesucristumi kaynu nir mantakuran:
Dyusqami Wamran Jesucristuta kay “Mayqanpis Taytay Dyuspaq chiqapta
SDFKDPDQNDƚKDPXUDQ, XFKDQFKLNOODSD‫ێ‬ llakiqqami, ukninpaqpis llakinqa” nir.
manta tukuylata washamanallapapaq
nir. 15੅Chayraykumi mayqanpis, Allitami Dyuspa Wamran
Jesucristuqami Dyuspa Wamran Jesucristupiqa kriyiypaq

5
niqkunaqa Dyuswan kawsayan, FKD\QX‫ێ‬ 1੅Kriyiq masiykuna, mayqanpis
lla Dyuspis paykunawan kawsayan. Jesucristuta payqami Dyuspa
16੅Chaynami nuqanchikkunaqa Wamran kar washamanchik nir
\DƚKDQFKLNOODSD7D\WD'\XVTDNXVDOD kriyiqkunaqa, FKLTDS'\XVSDZDPUDQ‫ێ‬
llakipakuq nir. Chaqa payqami kusala kuna. &KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX
llakipakuq-ari. &KD\PL\DƚKDQFKLNSLV mayqanpis Taytanchik Dyuspaq
1-XDQ੄5 542

OODNLTNXQDTDPL'\XVSDZDPUDQNXQD‫ێ‬ Chaqa payqa chiqaptari riman, mana


paqpis llakin. 2੅Chaymi Taytanchik llullakurchu.
Dyuspaq llakirqa, DOOLWDQDSD\PDQWDNX‫ێ‬ 7੅Chaymi qashan nishaykillapa: Kay

shankunataqa rurayanchikllapa. kimsakunaraykulami, allita intrakayta


&KD\QXTDPL\DƚKD\DQFKLNOODSD'\XVSD puytinchik Jesucristupaqqa: 8੅Santu Ispiritu
NDTWXNX\ZDPUDQNXQDWDSLVOODNLSD\DQ‫ێ‬ intrachimashanchikrayku, yakupi
chikllapana nir. 3੅Chaynulla Tayta shutikushanrayku, chaynulla kruspi wanur
Dyuspaq llakirqami, FKD\PDQWDNXVKDQ‫ێ‬ \DZDUQLQWDLƚKDVKDQUD\NXLPD. Piru kay
kunata kumpliyanchik. Chaqa chay NLPVDNXQDTDPLFKD\OODWDLQWUDFKLPDQFKLN‫ێ‬
mantakushankunaqa manami uk kusala llapa Jesucristupaqqa.੆a 9੅Chaqa allita
llashaq yupaychu. 4੅Chaqa Dyuspa tukuy yarpushunllapa: Imanupimaqa uk runa
wamran kaqkunaqami binsiyta LPDODWDZLOODPDVKDOODSDPDTDNUL\LQFKLN‫ێ‬
puytinchik kay pachapi mana allin llapa. &KD\QXUXQDPDVLQFKLNZLOODPDVKD‫ێ‬
kaqkunataqa. &KD\QXOODFKD\NUL\LVKDQ‫ێ‬ llapa kriyirqa, ashwan Tayta Dyuslla
chikraykumi washakashanchik chay :DPUDQ-HVXFULVWXSDTZLOODPDVKDOODSD‫ێ‬
tukuy mana allin kaqkunamantaqa. maqa kusala chiqap kashanrayku
5੅Chaymi mayqanpis Jesucristuqa kriyinapaqqa kusala allin. Chaqa Dyusllari
Dyuspa chiqap Wamran nir FKD\QXLQWUDFKLPDQFKLNOODSD:DPUDQ‫ێ‬
kriyiqkunaqa, tukuy kay pachapi mana paqqa. 10੅Chaymi mayqanpis Jesucristupi
allin kaqkunataqa binsiyta puytin. kriyiqkunaqa tukuy shunqunwan kriyir,
payqami Dyuspa chiqap Wamran ninllapa.
Imanumi Jesucristupaq intrakayta Piru mana kriyiqkunaqami, Tayta Dyustaqa
puytinchikllapa llullata yupay riqsinllapa. Chaqa manari
6੅Allitaintrakashunllapa: Amitunchik kriyinllapachu Tayta Dyus Wamran
Jesucristo Tayta Dyusmanta shamusha Jesucristupaq nishanpiqa. 11੅Chaqa
nirqami, ND\NXQDUD\NX\DƚKD\WD Taytanchikllapa Dyus, :DPUDQ-HVXFULVWX‫ێ‬
puytinchik: Amitunchik Jesucristo kay paq willamashanchikllapapi kriyishaqa
pachapi kar yakupi shutikushanrayku, WXNX\W\LPSXSDTNDZVD\WDQDTXPDQFKLN‫ێ‬
FKD\QXOODZDQXU\DZDUQLQWDLƚKDVKDQ‫ێ‬ llapa. 12੅Chaymi mayqanpis Tayta Dyus,
rayku ima. &KD\PLSD\SDTTD\DƚKD\WD Wamran Jesucristupaq nishanpi
SX\WLQFKLNPDQD\DNXSLVKXWLNXVKDQ‫ێ‬ NUL\LTNXQDTDWXNX\W\LPSXSDTQDNDZVDQ‫ێ‬
raykulachu, ashwan chay wanur qallapa. Piru chay mana kriyiqkunaqami
\DZDUQLQWDLƚKDVKDQUD\NXSLV\DƚKD\WD mana tukuy tyimpu kawsaytaqa
puytinchik. Chaynulla Dyuspa Santu puytinllapachu.
Ispiritunpis chaypaqqa, chiqapmi
chayqa nir intrachimashanchikllapa. Juanmi tukukananta kunsijakun
&KD\PL6DQWX,VSLULWXLQWUDFKLPDVKDQ‫ێ‬ 13੅Kriyiq
masiykuna, qamkuna Tayta
chikllaparayku, kunfyakanchikllapa. Dyuspa Wamran Jesucristupi

a¬5.7-8 Uk iskribikashakunapiqa kaynu rikarin: Chaymi Jesucristuqa Dyusmanta shamusha


nir, intrakanapaqqa unaq syilupi kanmi kimsa, Taytanchikllapa Dyus, Wamran Jesucristo,
chaynulla Santu Ispiritu. Piru kay kimsakunaqami, chayllapaq intrachimanchikllapa.
8 Chaynullami kay pachapipis kan kimsa, Jesucristuqa Dyusmanta shamusha nir

intrachimanallapapaqqa: Santu Ispiritu, Jesucristo yakupi shutikushan, chaynulla wanur


\DZDUQLQWDLƚKDVKDQLPD. Piru kay kimsakunaqami, chayllapaq intrachimanchikllapa.
543 1-XDQ੄5

kriyiqkunatami iskribishunillapa kay 18੅3LUXDOOLWD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX

kartata, \DƚKDQD\NLOODSDSDTNUL\LVKD\‫ێ‬ mayqanpis Taytanchik Dyuspi


NLOODSDUD\NXWXNX\W\LPSXNDZVDQD\NL‫ێ‬ kriyishanrayku, SD\FKLTDSZDPUDQ‫ێ‬
llapapaqna kankillapa nir. paqna riqsitinqami, LPDQXSLXFKDNXU‫ێ‬
14੅Chaynulla nishaykillapapis: 1XTDQFKLN‫ێ‬ mapis mananami qashan qashan chaynu
kunaqami kusalata kunfyakanchikllapa, uchakurlla kawsayta puytinnachu.
Taytanchikllapa Dyuspiqa. Chaqa allitami Chaqa Taytanchik Dyuspa Wamran
\DƚKDQFKLNOODSDQXTDQFKLNNXQDTDSD\ Jesucristuqami mana imuraspis dijar
PXQDVKDQQXWDPDxDNXVKDTDX\DPDQFKLN‫ێ‬ kuytamashallapaqa, mana imanupis
llapa nir. 15੅&KD\PLLPDQXWDT\DƚKDQFKLN imanachimayninchikta puytinchu chay
Tayta Dyusman mañakushaqa uyamanchik dyabluqa. 19੅Chaqa nuqanchikkunaqami,
nir, FKD\QXOODPL\DƚKD\WDSX\WLQFKLNSLV \DƚKDQFKLNOODSDNUL\LVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
SD\TDPLPDxDVKDQFKLNSLSLV\DQDSDPD\DQ‫ێ‬ rayku Dyusninchikpana kanchikllapa
chikllapa nir. nir. 3LUXFKD\ZDNLQPDQDNUL\LTNXQD‫ێ‬
16-17੅Kriyiq masiykuna, \DƚKDVKDQFKLN‫ێ‬ qami chay dyablupa kar, kusala mana
llapanu imalata mana allinta rurarqami allinta rurarlla kawsanllapa. 20੅1XTDQ‫ێ‬
Dyuspa naypanpiqa uchakuyanchikna. Piru FKLNNXQDTDPLDOOLWD\DƚKDQFKLNOODSD
chaynu uchakusha karmapis, Tayta Dyuspa Wamran Jesucristuqami
'\XVPDQPDxDNXVKDTDPLOODNLSDPDQFKLN‫ێ‬ VKDPXUDQ7D\WDQ'\XVWDDOOLWDULTVLFKL‫ێ‬
llapa. Chaymi nishaykillapa: Uknikillapa manallapapaq nir. &KD\PLQXTDQFKLN‫ێ‬
ima mana allinta rurar uchakuqta kuna kriyiqkunaqa allitana kriyir
rikarqami, 7D\WDQFKLN'\XVPDQPDxDNX\‫ێ‬ Jesucristullawanna kawsanchikllapa.
llapa llakipananpaq chay uknikillapataqa. Chaqa chiqap kaq Jesucristuqami
&KD\QXTDPLFKD\XNQLNLOODSDTDZDVKDND‫ێ‬ qumanallapapaq nisha tukuy tyimpupaq
shana kanqa. 3LUXPD\TDQSLV'\XVQLQ‫ێ‬ kawsaytana. 21੅Chayraykumi munashay
chikpa kuntran tikrakasha kar, tukuy wamrituykuna, allita kuytakar ima,
tyimpupaqna wanunanpaq kayarmapis, amami chay runakuna rurashan yanqa
kusala mana allinkunata ukkunata G\XVQLVKDQOODSDNXQDWDTDDGXUDQNL‫ێ‬
\DƚKDFKL\DWLQTD, amami paykunapaqqa llapalamapischu.
mañakunkillapalamapischu. Chaynumi kanqa.
2 Juan
Juanpa ishkay kaq kartan

Juanmi saludakun Chiqapta llakipanakurmi


1 ੅Kriyiq kawsashunllapa
masiykuna,੆a
nuqa Juanmi
kriyiqkunapa rikaqnin kar, 4੅Piru kananqami nuqaqa kusalata

qamkunata Dyus akrar paypana aligriyani. Chaqa qamkunamanta kriyiq


kanaykillapapaq nishushallapa masikikunatami tarisha kani, qamkuna
katinmi iskribishunillapa. Chaqa yupaylla Dyus munashannulla, chiqap
-HVXFULVWXSLDOOLWDNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬ kaqta rurar kawsaqllapata. 5੅Chaymi
rayku mana qunqashurllapa, kusalata munashay kriyiq masiykuna, kananqa
qamkunapaq yarpukuni. Piru rugashunillapa ukninchikllapa
manami nuqalachu chaynuqa ukninchikllapa kusalata llakipanakur
yarpushuni, ashwanmi tukuyla ima kawsanallapapaq. Piru kaynu
chiqap kaq Amitunchikpi nishurllapaqa, manami uk mushuq
kriyiqkunaqa qamkunapaqqa mantakuyta imachu iskribishuyanillapa.
kusalata yarpunllapa. 2੅Chaymi Ashwanmi kay willashuyashayllapataqa
nishaykillapa: Qamkunapaqqami unaymanta-pacha Jesucristuqa
kusalata yarpuni chiqap kaq, nimashanchikllapallana karan. 6੅Chaqa
Jesucristuta kay shunquyllapapi 7D\WDQFKLN'\XVPDQWDNXVKDQNXQD‫ێ‬
purichiq kar. Chaqa chay chiqap qami intrachimanchikllapa llakipanakur
kaqqami, mana uk ratulapaqchu ima kawsanallapapaq nir. Chaymi chay
nuqanchikkunawanqa, ashwanmi mantakuykunata puntamanta-pacha
tukuy tyimpupaqna. 3੅Chaymi intrakashaykillapanulla uknikillapa
kananqa mañakuni qamkunapaq XNQLNLOODSDOODNLSDQDNXULPDNDZVDQD\‫ێ‬
Taytanchik Dyus, :DPUDQ-HVXFULV‫ێ‬ killapapaqna kankillapa.
tuwan pulla kusalata yanapar,
OODNLSDULPDNXVDODVKXPDTWDNDZVD‫ێ‬ -XDQPL\DƚKDFKLNXQPDQDDOOLQWD
chishunanllapapaq. Chaynuqami \DƚKDFKLNXTNXQDSDT
chay chiqap kaqlapina kar, OODNLSD‫ێ‬ 7੅Kriyiq masiykuna, DOOLWDPLLQWUDND\‫ێ‬

nakur imana kawsanaykillapapaq. llapa, kananmi achka mana allinta

a¬1.1,4 Kriyiq masiykuna nirqami intrachimayninchiktapis puytin, uk warmisitata


wamrantinta iskribiran nir.

544
545 2 Juan

\DƚKDFKLNXTNXQDULNDULPXVKDOODSD. kawsayta puytin. 10੅&KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬


&KD\PLSD\NXQDTDND\QX\DƚKDFKLNXQ‫ێ‬ llapa: 0D\TDQZDVLNLOODSDPDQƚKDU
llapa: “Jesucristuqami Dyusmantaqa Jesucristupa kuntran kar, mana Dyus
PDQDQXTDQFKLNNXQD\XSD\NZLUSX\‫ێ‬ QLVKDQQX\DƚKDFKLVKXTOODSDTDOODULWLQTD
junchu shamusha” nir llullachikur amami samachinkillapalamapischu
\DƚKDFKLNXQOODSD. &KD\PLQLVKD\NL‫ێ‬ wasikillapapiqa. 11੅Chaqa mayqanpis
llapa: 0D\TDQSLVFKD\QXQLU\DƚKDFKL‫ێ‬ FKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTWD
NXWLQTD\DƚKDQNLOODSDQDZDNTDPDQD wasinpi samachiqqami, ashwan chay
FKLTDS\DƚKDFKLNXTNDU-HVXFULVWXSDTD PDQDDOOLQ\DƚKDFKLNX\DVKDQSL
kuntran nir. 8੅Chayraykumi allita yanapaq yupayna.
kuytakankillapa. Chaqa imanupiqakish
FKD\PDQDDOOLQ\DƚKDFKLNXTNXQDWD Juanmi tukukananta saludakun
kasur, Jesucristumanta imata karanlata 12੅Kriyiq masiykuna, kanmi masraq
aypanaykillapapaq karan chayta mana willar ima animachishunayllapapaq.
aypatkillapachu. Ashwanmi ima Piru manami munanichu kay kartayllapi
rurayashaykillapapiqa Jesucristupi iskribir ima willashunayllapapaqqa.
yarpur rurayllapa. Ashwanmi Dyus munatinqa mana
9੅Chaqa mayqanpis Jesucristo tardarchu rikashuqllapa shamuyta
\DƚKDFKLNXVKDQPDQWDXNPDQWD yarpuni. Chaymi chaypi tantanakur
\DƚKDFKLNXTTDPLPDQD'\XVPDQWDFKX ukninchikllapa ukninchikllapa kusalata
\DƚKDFKLNX\DQ, chaynulla Dyuswan aligriyanallapapaq. 13੅Chaynullami
kaytapis mana puytiyanchu. Piru kaymantapis chay qamkunata yupay,
PD\TDQSLV-HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXT‫ێ‬ Tayta Dyus akrashan kriyiqkunapis,
qami, Taytanchik Dyuswan pulla kar, TDPNXQDSDTVDOXGXWDNDƚKDPXQ.
Wamran Jesucristuwanpis pulla Chaynumi kanqa.
3 Juan
Juanpa kimsa kaq kartan

kriyiqkunapa naypanpi rimasha.


Juanmi saludakun Chaymi kusalata kananqa rugashuni
1੅Nuqa Juanmi kriyiqkunapa rikaqnin chay ukninchikkuna Dyus munashanta
kar, kusala munashay kriyiq masiy \DƚKDFKLNXTULTNXQDWDLPDPLQLVWL‫ێ‬
Gayo, kay kartata iskribishuni. Chaqa shanpi yanapanaykipaq. Chaynuqami
qampaqmi kusalata llakini ima. paykunaqa, Amitunchikpa kusala
2੅Kriyiq masiy Gayo, \DƚKDQLPLTDPTD VKXPDTULPD\QLQWDULU\DƚKDFKLNXQDQ‫ێ‬
kusa allinta puriyanki Dyusninchikwan llapapaq. 7੅&KDTDSD\NXQDTDPL-HVXFULV‫ێ‬
nir. Chaymi Taytanchik Dyusman WXSDT\DƚKDFKLNXQDQSDTNXVDODWD
kusata mañakuni, pay yanapashutin yarpushallapa. 3LUXFKD\QX\DƚKDFKL‫ێ‬
ama imapis pasashutin, allinla ima kuq rinanpaqqa manami ministishachu
kanaykipaq. 3੅Chaymi wakin kriyiq FKD\PDQDNUL\LTUXQDNXQD\DQDSDQDQ‫ێ‬
PDVLNLNXQDZDWXNXPDTƚKDPXU taqa. 8੅Chayraykumi nuqanchikkuna
parlamasha qampaq, kaynu nir: 4DPTD‫ێ‬ yanapayta puytinchikllapa paykunaqa
shi chiqap kaqlapi kar, kusa allinlata ULU\DƚKDFKLNXQDQSDT, chiqap kaq
rurar kawsanki nir. Chaymi chaynu Jesucristupaqqa.
nimarllapaqa, NXVDODWDDOLJUL\DFKLPD‫ێ‬
Diótrefes mana allinta tukushan
shallapa. 4੅Chaqa tukuy nuqallapi ima
katin aligriyanaymantaqami, ashwan 9੅Kriyiqmasiykuna, QXTDPLTDPNXQD‫ێ‬
masta aligriyachiman, qamkuna man iskribimuray uk kartata. Piru chay
wamray yupay kaqkunaqashi chiqap qamkunapimi kan uk runa Diótrefes
-HVXFULVWRPXQDVKDQQXOODUXUDUNDZVDQ‫ێ‬ shutiq. 3D\PLFKD\LPDQLULVNULELVKX‫ێ‬
NLOODSDQLU\DƚKDVKD\UD\NX. shayllapapaq mana allintachu yarpun.
5੅Kriyiq masiy, qam chay uknikikunata $VKZDQPLSD\PXQDVKDQQXOODUXUDFKL‫ێ‬
ima ministishanpi yanaparqami kusala shurllapa ima, kusala mantakuq ima
allinta rurayanki. &KD\QXOOD\DQDSD\DQ‫ێ‬ kanayan. 10੅Chayraykumi nuqa
kipismi, chay uklawmanta kaq kriyiq rikashuqllapa shamurqa, chay runataqa
masikikunatapis. Chaqa chaynu qayachimur allita parlashaq. Chaqa
rurarqami ashwan kusala mas allinta QXTDPL\DƚKDVKDNDQL, chay runaqashi
rurayanki. 6੅&KD\QX\DQDSDNXVKD\NLUD\‫ێ‬ kusala mana allin kwintunkunawan,
kumi, runakunaqa qamqashi kusalata chaynulla llullakur ima rimar purin,
llakipanki paykunataqa nir, tukuy nuqakunapaq nir. Chaynullami

546
547 3 Juan

\DƚKDVKDSLVNDQL, chay runaqashi kriyiq kaqpi kriyir allinlata rurashanrayku,


PDVLQFKLNNXQD\DƚKDFKLNXUƚKDWLQPD‫ێ‬ wakin rikaqkunapis kusa allinlata
pis mana samachinchu. Chaymi ashwan rimanllapa paypaqqa. Chaynullami
wakin kriyiqkuna samachikushaq nuqakunapis, payqami kusa shumaqta
QLWLQOODSDPDTDPDQDVDPDFKLNXQDQ‫ێ‬ kawsan nir rimanillapa. Chaqa
llapata munar chay kriyiqkunapa TDPTDPL\DƚKDQNLLPDWDULPDUSLV
tantakananllapa wasimanmatapis itakur chiqap kaqlata rimanillapa nir.
manana tantakananllapamatapis
munanllapanachu ima nir. Juanmi tukukananta saludakun
13੅Kriyiq masiy Gayo, kusala
Demetrio kusala allin kashan achkaraqmi kan willashunaypaqqa. Piru
11੅Kusala munashay kriyiq masiy, manami munanichu kay kartayllapi
DPDPLFKD\PDQDDOOLQWDUXUD\DVKDQ‫ێ‬ iskribir willashunaypaqqa. 14੅&KD\UD\‫ێ‬
llapakunata ima rurarchu, allin kaqlata kumi mana tardarchu daskaqla
rurar kawsankillapa. Chaqa chay allinta shamunayani rikashuq, chaypinami qam
ruraqkunaqami Dyuswan kawsanllapa. qamllawanna parlanapaq.
Piru chay mana allinta ruraqkunaqami, 15੅Jesucristumi yanapar kusala

'\XVWDTDPDQDULNDUULTVLVKDOODSDODPD‫ێ‬ shumaqta kawsachishunqa. Kaymanta


pischu. kaq kriyiq masinchikkunami qampaq
12੅Piru chay ukninchik VDOXGXWDNDƚKDPXQ. Piru kriyiq masiy
Demetrio-shuypaqami Dyustaqa riqsir rugashayki, saludapamanaykipaq chaypi
kriyishanrayku, kusa allinlata rurar kaq tukuyla kriyiq masinchikkunatapis.
kawsan. Chaymi chaynu chay chiqap Chaynumi kanqa.
Judas
Judaspa kartan
Jesucristupa uknin, chaynulla Santiagupa uknin Judasmi kay kartata iskribiran.
Payqa manami Jesucristuta kuntrankunaman qukuq Judas Iscariotichu karan.
&KD\W\LPSXPLPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDSXULUDQND\QX\DƚKDFKLNXU:
“Uchakurlla tashallapa, Tayta Dyus pirdunamayashunraq” nir. Chaynu mana allinta
\DƚKDFKLNXUSXUL\DWLQPL, Judas kusata llakiran, Jesucristupi kriyiqkunaqa
paykunamatana kriyinqallapa nir. &KD\PLND\NDUWDWDNDƚKDUDQFKD\PDQDDOOLQWD
\DƚKDFKLNXTNXQDWDDPDX\DNXQDQSDTFKXQLU.

&KDTD\DƚKDVKDQFKLNOODSDQX7D\WDQ‫ێ‬
Judasmi saludakun FKLN'\XVPLQLPDUDQFKLNOODSD-HVXFULV‫ێ‬
1੅Nuqa Judas Santiagupa ukninmi, WXSLWXNX\ODNUL\LTNXQDODVKLZDVKDND‫ێ‬
Jesucristupa sirbiqnin kani. Chaymi, shana kashunllapa nir. 4੅7XNX\ND\NXQD‫ێ‬
kay kartata iskribimuni qamkunata taqami nishuyanillapa, chay llullakur
7D\WDQFKLN'\XVOODNLSDUDNUDVKXVKD‫ێ‬ \DƚKDFKLNXTNXQDNXVDODDFKND
llapa kaqkunaman. Chaqa maydiyapis rikarimushanllaparayku. Piru chay
Jesucristullami yanapashuyanllapa, runakunapaqqami, '\XVQLWLQLVNULELT‫ێ‬
paylapi kriyirlana kawsanaykillapapaq. kunaqa unay may tyimpumanta-pacha
2੅Chaymi Jesucristuta kusalata nishallana kayaq, paykunaqashi kusala
mañakuni llakipar yanapashurllapa, manchaypaqta kastigakasha kanqa nir.
NXVDODVKXPDTWDLPDNDZVDFKLVKXQDQ‫ێ‬ Chaymi chay kusala mana allinta rurar
llapapaq. kawsaq runakunaqa Dyusninchikpi
kriyiq tukur, “Kriyishanchikraykumi,
Judasmi mana allinta imatapis munashanchiknulla rurayta
\DƚKDFKLNXTNXQDSDTLQWUDFKLNXQ SX\WLQFKLNµQLUOOXOODNXU\DƚKDFKLNXQ‫ێ‬
3੅Kusala munashay kriyiq masiykuna, llapa. Piru chaynu niqkunaqami, tukuy
nuqami kusalata yarpusha kani iskribir LPDSDDPXQNDT$PLWXQFKLN-HVXFULVWX‫ێ‬
masta intrachishunayllapapaq imanumi taqa, mana riqsishallapalamapischu.
nuqata, chaynulla qamkunatapis
0DQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDTDPL
Jesucristuqa washamashanchikllapana
kastigakanqa
nir. Piru kananqami kusalata rugar
willashaykillapa, FKD\NUL\LVKDQFKLN‫ێ‬ 5੅Kriyiq
masiykuna, qamkuna
OODSDQXOODPD\GL\DSLVVKDFKLQDNXQD‫ێ‬ \DƚKD\DWNLOODSDPDSLV, kaytami
llapapaq ama chiqanchakarnachu nir. yarpunaykillapata munani: $PLWXQ‫ێ‬

548
549 Judas

FKLNPL,VUDHOUXQDNXQDWD(JLSWRSZLEOX‫ێ‬ FKD\PDQDDOOLQNDTDQJHONXQDSDTPD‫ێ‬
PDQWDZDVKDUWXNX\ODWDOOXTVKLFKLPX‫ێ‬ pis, kusala mana allinkunata ima
ran. Piru Israel runakunaqami, mana rimarlla kawsanllapa. 9੅Chaqa allita
tukuyninqa kriyiqkunachu karan. yarpunmanllapa, Tayta Dyuspa
Chaymi chaynu lluqshichimushana DQJHOQLQNXQDPDTDPDQDPLPD\TDQ‫ێ‬
karqa, chay mana kriyiqkunataqa limpu paqpis kusala mana allinkunata
wanuchir tukchiran. 6੅Chaynullami rimanllapachu. Imanutaq kusala
wakin angelkunamapis Dyuswan pudirniyjun Tayta Dyuspa punta
kayashanmanta chiqanchakar, imata angelnin Miguelmaqami, Moisespa
rurananpaq nishanta mana kasurchu, kwirpunta kitanakunanpaq dyabluwan
kuntranna tikrakaranllapa. Chaymi maqanakuyarmapis chay dyablutaqa
ashwan paykuna munashannulla manami niranchu: “Kusala saqra dyablu,
rurashanrayku, '\XVTDNXVDODPDQFKD\‫ێ‬ kanan-shuypaqami kastigakashana
SDTWXWDSDUDTOODXƚKNXUXULPD\PDQ kanki” nirqa. Ashwanmi kaynu niran:
itakuran kadinakunawan watar. Chaymi ´$PLWXQFKLNPLULNDU\DƚKDULPDWD
chaypina yarakuskinanllapapaq chay rurashaykinulla kastigashunqa” nir.
kusala manchaypaq jwisyu diya 10੅3LUXFKD\PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXT

ƚKDPXQDQNDPDQ. 7੅Chaqa imanutaq runakunaqami, PD\TDQSDTSLVVXQVXQX‫ێ‬


unaymaqa munashanllapalata rurar lla rimanllapa, mana kwintacharchu.
uchakuranllapa, chaynu yupaymi Chaymi paykunaqa kawsanllapa
Sodomapi, Gomorrapi, chaynulla kay kwirpun munashanllata rurar, imanutaq
SZLEOXSDVKLSFKDQSLNDTSZLEOLWXNXQD‫ێ‬ animalkunamaqa kawsan chaynu.
pimapis mana allinta ruraqkunapaqna &KD\PLNXVDPDQDDOOLQWDUXUDUXFKDNX‫ێ‬
tikrakaranllapa. &KD\PLFKD\SZLEOX‫ێ‬ shanllaparayku Dyuspa naypanpiqa
piqa runakunaqa warmiwan yupay kusala manchaypaqta kastigakashana
ullqupuralla punuqllapa. Chaynulla kanqallapa.
kusala ukman saqra imakunata ima 11੅ Imananqallaparaq chay mana
¡
ruraqllapa. Chayraykumi Tayta Dyusqa allinta ruraq runakunaqa! Chaqa
chay runakunawanqa piñakur, kusala paykunaqami, imanutaq Cainmaqa
manchaypaq ninawan kastigaran. Piru kusala mana allinta rurar kawsaran,
chay kastigashan imaqami kay tyimpupi chaynullami kawsanllapa. Chaynulla
kawsaqkunapaqqa sirbimanchikllapa, imanutaq Balaammaqa qillayta
LQWUDNDUQDDPDQDFKD\WXNX\W\LPSX‫ێ‬ PXQDVKDQUD\NX'\XVPDQWDFKLTDQFKD‫ێ‬
SDTQLQDZDQNDVWLJDNDVKDNDQDOODSD‫ێ‬ karan chaynu kawsanllapa. Chaymi
paq. imanutaq chay runa Coré shutiqmaqa
8੅Piru chaynu katinmapis chay mana Tayta Dyusta mana kasuranchu,
DOOLQWD\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTDPDQD FKD\QXOODPLND\UXQDNXQDSLV'\XVQLQ‫ێ‬
intrakanar, paykuna munashanllata chikta mana kasur ima puriyar
rurar kawsanllapa. Chaymi ashwan wanunllapa.
mana imatapis kasuyta munanllapachu. 12੅&KD\PLFKD\OOXOODNXU\DƚKDFKLNXT

Chayraykumi, paykunaqa yanqa UXQDNXQDTDFKD\NUL\LTSXUDI\LVWDNXQNL‫ێ‬


UXQDNXQDOODNDUPDSLVPDQDPD\TDQWD‫ێ‬ llapa chaypimapis, chaypi pullaykillapa
pis kwintacharchu, Dyus akrashan kaq kar, kusala pinqaypaqta tukunllapa. Chaqa
mantakuqkunapaq, chaynulla chay paykunaqami chaypiqa kusata aligriyar
kusala pudirniyjun kaq angelkunapaq, mikunllapa, XS\DQOODSDWLTOODQDQOODSDND‫ێ‬
Judas 550

man. Piru manami qamkunataqa 16੅Chaqa chay runakunaqa imatapis

kwintachashunllapachu. Chaymi chay mana allinta yupay rikar, chaynulla


PDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXTUXQDNXQDTD, kusa saqrata musyakunllapa ima.
ZDNLQNXQDWDULNDU\DƚKDFKLTNDUPDSLV, Chaymi ashwan chay runakunaqa
ashwan paylapaq yarpunllapa. Chaynu imatapis kwirpun munashanllata
NDUPLSD\NXQDTDND\QX\XSD\NDZVDQ‫ێ‬ ruranllapa. Chaynulla imata rimarmapis
llapa: Imanutaq chaki puktaymataqa wayra kusalata alabakar ima rimar
apan chaynu. Chaymi ashwan chay wakinkunata ingañanllapa.
runakunaqa, imanutaq qirumataqa mana
puqutinqa, kuchunllapa. Chaymanta Judasmi kriyiqkunata kaynu nin
qashan manana imapaqpis sirbitinqami, 17੅Piru qamkunaqami Amitunchik

DVKZDQƚKXSDQPDQWDQDSLODQOODSD, chaynu -HVXFULVWXSDDSXVWXOQLQNXQD\DƚKDFKL‫ێ‬


yupaymi chay runakunaqa kawsanllapa kushantaqa allita intrakashaykillapa
mana imalapaqpis sirbirchu. 13੅¿Manachu kanqa. &KD\PLFKD\LQWUDNDVKD\NLOODSD‫ێ‬
TDPNXQDTD\DƚKDQNLOODSDLPDQXWDTPDU taqa ama qunqankillapanachu. 18੅Chaqa
yakumaqa wakman kayman maqchikar kaynu nirmi intrachishuranllapa:
pusqukun nir? Chaynumi chay runakunapis “Maydiya Jesucristo shamunan diya
wakman kayman chay mana allinkunata shipchana katinqami, rikarimunqallapa
\DƚKDFKLNXUTDVKLNZDNXQOODSD, chay achka burlakaqkuna. Paykunaqami
NXVDODSLQTD\SDT\DƚKDFKLNX\DVKDQOODSD‫ێ‬ kwirpun munashannulla ima rurar
taqa. Chaynullami paykunaqa uk qullar, kawsanqallapa” nir. 19੅Chaynu
PDQDPD\PDQULVKDTQLUPDSLV\DƚKDT UXQDNXQDPLNUL\LTNXQDWDTDSD\NXQDSX‫ێ‬
yupaychu. &KD\PLSD\NXQDTD\DUDNX\DQ‫ێ‬ rata chiqanchan. Chaynulla paykuna
OODSD'\XVULNDU\DƚKDUNXVDODPDQFKD\‫ێ‬ munashanllapanulla kawsanllapa.
paq yanalla ruri mayman itakunanpaq Chaqa paykunaqa mana Dyuspa Santu
tukuy tyimpupaqna. Ispiritunwanmapischu.
14੅<DƚKDVKDQFKLNOODSDQX$GDQPL 20੅Piru qamkuna-shuypaqami kriyiq

punta runa kaq. Chaymantami paypaqa masiykuna, chay kusala shumaq imapi
willkankuna karan. &KD\ZLOONDQNXQD‫ێ‬ kriyishaykillapanulla shachinakuyllapa,
pismi willkayjun karan. Chaymi kay chaynulla imapaq Tayta Dyusman
willkankunapis wamrakuranllapa. Chay PDxDNXQDUPDSLV6DQWX,VSLULWX\DQDSD‫ێ‬
wamrankunamantami nasiran Enocqa. shutinllapa mañakuyllapa. 21੅Chaynulla
Kay Enocmi Dyuspa rimaqnin kaq. Tayta Dyus llakipashushanllapanulla
Chaymi Dyus rimachitin, chay mana ama disanimakurchu yarayllapa
DOOLQWD\DƚKDFKLNXTNXQDSDTTDND\QX maydiya Amitunchik Jesucristo
nir rimaran: shamunankaman. Chaqa payqami
“Rikaraymi Amitunchik kusala kusata llakipamashanchikllaparayku
manchaypaq achka angelkunawan apamashunllapa tukuy tyimpupaq
shamuqta. 15੅Paymi shamuyaran tukuyla paywanna kawsanallapapaq.
UXQDNXQDWDULNDU\DƚKDT. Chaymi chay 22੅Chayraykumi chay manaraq allita

kusala mana allinta rurasha chaykunata, kriyiqkunamatapis llakipar masta


chaynulla Amitunchikllapaq kusala animachiyllapa tukuy shunqunwan
mana allinta rimashanrayku tukuy Amitunchikpi kriyinanllapapaq. 23੅&KD\‫ێ‬
W\LPSXSDTNDVWLJDQDQSDTQDVKDPX\D‫ێ‬ QXOODFKD\ZDNLQXFKDQUD\NXUXSDQDQ‫ێ‬
ran” nir. paq yupay kaqkunatapis, \DQDSDQNL‫ێ‬
551 Judas

OODSDDPDQDXFKDQUD\NXUXSDQDQOODSD‫ێ‬ chik Dyusta alabashunllapa. Chaqa


paq. Chaynullami wakinkunatapis SD\TDPLNXVDODSXGLUQL\MXQNDVKDQ‫ێ‬
llakipankillapa. 3LUXDOOLWDPLNX\WDNDQ‫ێ‬ rayku qamkunata kuytashuyanllapa
killapa. Imanupiqakish qamkunata ama imalapimapis uchakurchu kusa
XFKDNXFKLVKXVKDOODSDPDQDULNDULWLQ‫ێ‬ allinla, chaynulla kusa aligri ima kusala
llapa. Chaqa chay yanapayankillapa VKXPDTPDQWDNX\DVKDQPDQƚKDQD\NL‫ێ‬
runakunapa yarpuyninqami, kusa llapapaq. Chaqa payllami, quya, kanan,
millanaypaqllaraq. allaq, chaynulla maydiyapis mantakun,
kusala puytiq ima kashanrayku. Chaymi
Dyusninchikta alabashunllapa Amitunchik Jesucristo maydiyapis
24-25੅Kriyiq masiykuna, kananqa kusala yanapamashunllapa.
SXGLUQL\MXQZDVKDPDTQLQFKLN7D\WDQ‫ێ‬ Chaynumi kanqa.
Apocalipsis
Jesucristo Juanta rikachishankuna
Jesucristupa apustulnin Juanmi kay Apocalipsis libruta iskribiran. Chaynu
LVNULELQDQSDTNDWLQPL7D\WD'\XVXNDQJHOWDNDƚKDPXWLQ, Juanta rikachiran kay
pachapi, syilupi ima pasayanqa nir. Chay rikachishankunatami Juanqa iskribiran
nuqanchikkuna imanu qischakarpis wanunakaman Jesucristupi kriyishanchiknulla
shachinakunallapapaq.
Kay libruta liyirmi intrakayanchik Jesucristo qashan shamuyanqa nir.
Chaynullami intrakayanchik tukuy runakuna wanushanmanta kawsamutin
-HVXFULVWRULNDU\DƚKD\DQTDQLU. Chaynullami paypi kriyiqkunapis tukuy tyimpu
paywan pulla kawsayashunllapa nir intrakanchikpis.
Manaraq kay Apocalipsis libruta iskribirmi Juanqa “San Juan” libruta iskribiran.
Chay “San Juan” libruta liyirmi intrakayanchik kay pachapi Jesucristo karqa imanu
kawsaran nir. Chaynullami Juanqa kimsa kartakunata iskribiran. Tukuy chay
iskribishan librukunataqami tarinchik Mushuq Testamentupi.

shumaqmi kanqallapa. Chaqa Tayta


Juanmi iskribiran Jesucristo Dyus tukuy ima pasananpaq nishanqami
rikachishankunata shipchamunna kumplikananpaqqa.

1
1੅Taytanchikllapa Dyusqami jwisyu
Juanmi syiti pwiblupi kriyiqkuna
GL\DƚKDPXQDQSDTQDNDWLQTD
tantakayashanllapaman iskribin
LPDNXQDPLSDVD\DQTDQLUTD-HVXFULVWX‫ێ‬
taraq intrachiran. Chayna Jesucristuqa 4੅NuqaJuanmi, prubinsya Asiapi syiti
sirbiqninkunata intrachinanpaq. Piru pwiblupi kriyiqkuna kankillapa chayman
Amitunchikqami, uk angelninta iskribimuni. Chaymi kusalata Taytanchik
NDƚKDPXWLQVLUELTQLQ-XDQWDTDDOOLWD Dyusman mañakuni pay yanapar kusala
intrachiran. 2੅Chaymi Tayta Dyus, shumaqta ima kawsachishunanllapapaq.
Jesucristuta intrachishantaqa Juanqa Chaqa paymi unaymanta karanllana.
intrakashanrayku tukuy rikashanta, Chaynulla kananpis kanlla. Chaymi
uyapashantaqa karanta rimayan. maydiyapis shamunqa. Chaynullami
3੅Chaymi mayqanpis Dyusmanta kaq mañakunipis Tayta Dyus tar mantakunan
kay rimayta liyir manaqa uyakur tukuy naypanpi syiti Ispiritukuna੆a kaqpis kusa
shunqunwan kasuqkunaqa kusa VKXPDTWD\DQDSDUNDZVDFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬

a¬1.4 Tayta Dyuspa naypanpi syiti Ispiritukuna nirqami intrachimanchikpis Tayta Dyuspa
Santu Ispiritunqa syiti pudirniyjun nir. Masta intrakanarqa rikashunllapa Zacarías 4.2-10;
Isaías 11.2.

552
553 $SRFDOLSVLV੄1

paq. 5੅Jesucristumanpismi mañakuni kusa \DƚKDFKLNXVKD\UD\NX, D\SDUDSDPDUDQ‫ێ‬


VKXPDTWD\DQDSDUNDZVDFKLVKXQDQOODSD‫ێ‬ OODSDFKD\PDU\DNXƚKD\SLSLXNSDFKD
paq. Chaqa paymi allita Taytan Dyuspaqqa Patmos shutiq karan chayman. 10੅Piru
intrachimanchikllapa. Paymi puntata Amitunchikta alabanapaq diyapi Tayta
kawsamuran. Chaynulla paymi mantan Dyusman mañakutiyqami, Santu Ispiritu
tukuy kay pachapi mantakuqkunamatapis. NXVDODVKXPDTLPDNXQDWDULNDSDNXFKL‫ێ‬
&KDTD-HVXFULVWXTDPLPXQDPDVKDQFKLN‫ێ‬ maran, uyapakuchimaran ima. Chaymi
OODSDUD\NX\DZDUQLQWDLƚKDUXFKDQFKLN‫ێ‬ ikiymanta uyaparay uk kusa jwirti
kunamantaqa washamashanchikllapa. rimayta. Chay rimaymi trumpita kusa
6੅Chaynu tukuyta washarmi uklapaq jwirtita waqaq yupay karan. 11੅Chaymi
yupayna tikrar, kusa mantakuq imana nimayaran: “[Nuqami chay punta litra
kanallapapaq nimashanchikllapa. &KD\QX‫ێ‬ Alfa ninllapa chay, chaynulla chay
llami akramashanchikllapapis uk kura tukukanan litra Omega kani. &KD\QX‫ێ‬
yupay kar, Jesucristupa Taytan Dyuslatana llami chay Punta Kaq chay, Tukukanan
sirbinallapapaq. ¡&KD\PLDVKZDQ-HVXFULV‫ێ‬ Kaq chay kani.] Uk librupi iskribiy kay
tuqa tukuy tyimpupaq mantakun nir ima rikashaykita. &KD\PDQWDNDƚKDQNL
alabashunllapa! ¡Chaynumi kanqa! prubinsya Asiapi syiti pwiblukunapi
7 Jesucristumi puktay rurilata kriyiqkuna kan chayman. Chay
¡
shamunqa! kriyiqkuna kan chay pwiblukunaqami
Tukuymi rikanqallapa, kaykuna: Éfeso, Esmirna, Pérgamo,
ZDQXWLQWXNVKLUXƚKNXUDQ Tiatira, Sardis, Filadelɹa, Laodicea
chaykunamatapis. ima”.
Tukuy pachamanta runakunapis 12੅Ikimanmi tikrakaray rikanaypaq

rikanqa. mayqanshi willamayaran nir. Piru


.XVDWDPLOODNLUSD\SDTZDTDQTD‫ێ‬ ashwan rikaray urumanta rurakasha
llapa. syiti bilirukunata. 13੅Chay syiti
¡Arí chaynumi kanqa! ELOLUXNXQDSDƚKD\SLQSLPLULNDUD\XN
8੅“Nuqami chay punta litra Alfa runa yupay rikƚKDTWD. Mudananqami
ninllapa chay, FKD\QXOODFKD\WXNXND‫ێ‬ ƚKDNLQNDPDQƚKD\DUDQ. Urumanta
nan litra Omega kani. Chaynullami chay UXUDNDVKDZDƚKNXWDPLTDVTXQNDPDQ
punta chay, tukukanan chay kani”. ZDƚKNDNXVKDNDUDQ. 14੅Aqchanqami
Chaynumi nin Amitunchik kusa puytiq LPDQXWDT\XUDTXWNXFKD\QXOODSXNWD\‫ێ‬
Tayta Dyusqa. Chaqa paymi unaymanta mapis kusala yuraq chaynu karan.
karanllana. Chaynulla kananpis kanlla. Nawinkuna-shuypaqa, nina miraq yupay
Chaymi maydiyapis shamunqa. karan. 15੅ƵKDNLQNXQDTDPLXUQXSLEUXQVL
rupachir kamkachikasha yupay kusalata
Juanmi kusala puytiq llipyarayaran. Rimanan-shuypaqa,
Jesucristuta rikaran kusala jwirti karan imanutaq riyumaqa
9੅Nuqa Juanmi, -HVXFULVWXSLNUL\LVKD\‫ێ‬ kusala achka karqa lanyan chaynu.
rayku kriyiq masikillapa kani. Chaynu 16੅Nataq allilaw makinpi-shuypaqa, syiti

karmi qamkuna yupay kusalata qullarkunata charikusha karan.


qischakar imamapis shachinakuni. Shiminmanta-shuypaqa yarqamuyaran
&KDTDQXTDSLVPL7D\WD'\XVPDQWDNX‫ێ‬ uk ispada kadalawunman kusa ɹluyjun.
yashanwanna kani. Chaymi Tayta Qaqllanqami imanutaq rupaymaqa
Dyuspa rimaqnin kar, Jesucristupaq kusalata llipyaramun chaynu karan.
$SRFDOLSVLV੄1੄2 554

17੅Chaynuta rikarqami nuqaqa rurayashaykillapapaqpis. 5LTVLVKXQL‫ێ‬


ZDQXVKD\XSD\ƚKDNLQPDQUDWDUD\. Piru llapapismi kusata qischakar imamapis
payqa allilaw makinta nuqapa anayman VKDFKLQDNXU\DƚKDFKLNX\DVKD\NLOODSD‫ێ‬
ƚKXUDUQLPDUDQ: paq. &KD\QXOODPL\DƚKDQLSLV, chay
“Ama manchakuychu. Nuqami Punta mana allinta ruraqkunawanqa mana
Kaq chay, Tukukanan Kaq chay kani. pulla kayta puytinkillapachu nir.
18੅Nuqami kawsani. Wanushami karay. &KD\QXOODPL\DƚKDQLSLVFKD\DSXVWXO
Piru kananqami tukuy tyimpupaqna NDQLQLTNXQDWDSLVDOOLWDULNDU\DƚKDW‫ێ‬
kawsani. [Chaynumi kanqa]. Nuqami NLOODSDTDPDQDFKLTDSDSXVWXONXQD‫ێ‬
llabita purichini chay wanuypata, chu kasha nir. Chaymi ashwan
chaynulla chay wanushakuna mayman TDPNXQDTD\DƚKDVKD\NLOODSDQD
ƚKLUL\DQ੆b chayman riqkunapaq ima. kusala llullakunami kasha paykunaqa
19੅“Rikashaykitami iskribinki, kanan nir. 3੅0D\GL\DSLVPLQXTDODSLNXQI\D‫ێ‬
imakuna pasayan chayta, chaynulla kashaykillapa. Chaymi nuqarayku
maydiyapis pasayanqa chaymatapis. kusata qischakashaykillapa, mana
20੅Piru kananqami intrachishayki chay shaykurlamapischu.
syiti qullarkunata allilaw makiypi 4੅Piru kananqami nishaykillapapis

charikushaypaq, chaynulla chay mana allinta tukuyashaykillapapaqna:


urumanta syiti bilirukunapaqpis: Chay Chaqa kananqami qamkunaqa
syiti qullarkunaqami intrachimanchik imanutaq puntallamataqa nuqapaq
chay syiti pwiblupi kriyiqkunata rikaq kusalata llakiq kankillapa manana
angelkunapaq. Nataq chay syiti chaynunachu kankillapa nir. 5੅Chaymi
bilirukuna-shuypaqa intrachimanchik allita yarpur, imapi uchakusha kani
chay syiti pwiblupi kriyiqkunalapaq. nir, Dyusman qashan tikrakar
imanutaq punta kashaykillapanullana
Éfeso pwiblupi rurayllapa. 3LUXPDQDFKD\QXUXUDWNL‫ێ‬
kriyiqkunaman iskribin llapaqami nuqa shamur kastigashur

2
1੅“Chay Éfeso pwiblupi kriyiqkunata FKD\ELOLUXNDTNXQDPDWDSLVDVKXFKL‫ێ‬
rikaq angelmanmi kayta iskribiy: shaq qamkunamantaqa. 6੅Piru chay
Nicolaíta runakuna੆c mana allinta
Chay syiti qullarkunata allilaw \DƚKDFKLNX\DVKDQWDQXTD\XSD\OOD
makinpi charikusha chay, chaynulla ƚKLTQL\DVKD\NLOODSDPLNXVDDOOLQWD
FKD\V\LWLELOLUXNXQDSDƚKD\SLQSL yarpuchiman.
puriq chayqami kaynu nin: 7੅ Chaymi rinriyjun kaqkunaqa
¡
2੅Nuqami, qamkuna Efesupi uyakunqallapa, Santu Ispiritu tukuy
NUL\LTNXQDSDTTD\DƚKDQLWXNX\LPDWD kriyiqkunata willashantaqa! Chaymi

b¬1.18 Kay wanushakuna maymanƚKLUL\DQQLUTDPLLQWUDFKLPDQFKLN-HVXFULVWXSLWXNX\


kriyiqkunaqami riyanqa paywan nir. Nataq chay mana kriyiqkuna-shuypaqa riyanqa uk
lugarman chaypina qischakar ima yarakuskinanllapapaq maydiya Amitunchik infyirnuman
rinanpaq ninankaman, nir. c¬2.6 Nicolaíta runakuna nirqami intrachimanchik Nicolás
VKXWLTUXQD\DƚKDFKLNXVKDQWDNDVXTNXQDSDT. Chaqa paykunaqami yarpuqllapa Jesucristupi
kriyiq karnaqashi imatapis munashanchiknulla rurar, chay yanqa dyus nishanllapakunaman
XIULQGDQLUƚKXUDVKDQOODSDPDWDSLVPLNX\WDSX\WLQFKLN, chaynulla runa kar warmi karmapis
ukwan ukwan punuyta puytinchik nir.
555 $SRFDOLSVLV੄2

shachinakur binsikuq chaytaqa, tukuy kriyiqkunata willashantaqa! Chaqa


tyimpupaq bidanchikta qumanchik kaynumi niran: ‘Chay shachinakur
chay qirupa puquyninta qarashaq. WXNX\PDQDDOOLQNXQDWDELQVLTNXQDWD‫ێ‬
Chaqa chay qiruqami Dyuspa shumaq qami, yanapatiy manana ishkay
luryanpi kan. kutipaq wanurqa qischakanqanachu’
nir.
Esmirna pwiblupi
kriyiqkunaman iskribin 3pUJDPRSZLEOXSL
8੅“Chay kriyiqkunaman iskribin
Esmirna pwiblupi
kriyiqkunata rikaq angelmanmi kayta 12੅“Chay Pérgamo pwiblupi

iskribiy: kriyiqkunata rikaq angelmanmi kayta


iskribiy:
Punta Kaq chay, FKD\QXOOD7XNXND‫ێ‬
nan Kaq chay, wanur qashan Chay ispada kadaladunman kusa
kawsamusha chayqami kaynu nin: ɹluyjunta purichiqmi, qamkunapaq
9੅Nuqami, qamkuna chay Esmirnapi kaynu nin:
kriyiqkunataqa riqsishunillapa 13੅1XTDPLDOOLWD\DƚKDQLTDPNXQD

imanumi qischakankillapa nir. chay Pergamupi kriyiqkunaqa chay


Riqsishunillapapis mana imayjunchu maypiƚKLG\DEOXWDUPDQWDNXQFKD\SL
kankillapa nir. 3LUXDOOL\DƚKD\PDQWD‫ێ‬ tayankillapa nir. Piru chaynu
qami nuqapaqqa kusa imayjun karmapismi, QXTDSLNUL\LVKD\NLOODSD‫ێ‬
kankillapa. <DƚKDQLSLVLPDQXPL PDQWDTDPDQDFKLTDQFKDNDVKD\NL‫ێ‬
qamkunapaq mana allinkunata llapachu. Chaymi nuqapaq chiqap
rimanllapa nir. Chaqa paykunaqami rimaqniy Antipasta chay dyablu
nin: ,VUDHOUXQDNXQDNDVKDQFKLNOODSD‫ێ‬ tayashan pachapi wanuchitinllapa
UD\NX'\XVSDNDTQLQNXQDQDNDQFKLN‫ێ‬ rikasha karmapis, PDQDFKLTDQFKDND‫ێ‬
llapa nir. Piru chiqaptaqami dyablupa shaykillapachu nuqamantaqa.
kaqninkuna paykunaqa. 14੅Chaynu karmapismi aykala mana
10੅Amami manchakunkillapachu allin imakunata rurashaykillaparayku
imanu qischakarmapis. &KDTDG\DEOX‫ێ‬ NXVDODPDQDDOOLQWD\DUSXFKLPDQNL‫ێ‬
qami qamkunamanta wakinllataqa, llapa. &KDTDTDPNXQDPDQWDZDNLQQL‫ێ‬
karsilman ima itanqallapa. Chaynu killapaqashi, chay unay Balaam੆d
rurarmi rikashunqallapa allitachush mana allin nishankunata kasur
nuqapi kriyinkillapa nir. Chaynumi kawsankillapa. Chaqa Balaamqami
G\LVGL\DOODWDTDNXVDODWDTLVFKDNDQNL‫ێ‬ chay mantakuq Balacta animachiran
llapa. 3LUXQXTDSLNUL\LVKD\NLOODSDQX‫ێ‬ Israel runakunata willatin, yanqa
llami, maydiya wanunaykillapakaman dyuskunaman ufrinda nir animalta
shachinakunkillapa. Chaynu ƚKXUDVKDQOODSDSDD\FKDQWDPLNXU,
katkillapaqami nuqaqa kurunata chaynulla warmi kar, runa karmapis
ULJDODVKXUOODSDWXNX\W\LPSXNDZVD\‫ێ‬ XNZDQXNZDQSXQXULPDXFKDNXQDQ‫ێ‬
tana qushaykillapa. llapapaq. 15੅&KD\QXOODPLTDPNXQD‫ێ‬
11੅ Chaymi rinriyjun kaqkunaqa manta wakinkunaqa chay Nicolaíta
¡
uyakunqallapa, Santu Ispiritu tukuy UXQDNXQD\DƚKDFKLNXVKDQWD[ƚKLTQL‫ێ‬

d¬2.14 Balaampaq mas intrakanarqa rikashun Números 25.1-3; 31.8-16.


$SRFDOLSVLV੄2 556

yashayta] \DƚKDNXVKD, PDQDFKLTDQ‫ێ‬ 20੅3LUX\DƚKDVKDNDQLFKD\PDQD

chakanayanllapachu. 16੅Chayraykumi allinta tukushaykillapakunata.


allita yarpur tukuy mana allinkunata Chayshi qamkunaqa, chay warmi
rurashaykillapataqa dijar qashan Jezabel shutiq ima mana allinta
Dyusmanna tikrakayllapa. Piru mana UXUDWLQSLVPDQDLPDWDSLVZLOODQNL‫ێ‬
chaynu ruratkillapaqami mana llapachu. Chay warmiqami, Dyuspa
tardarchu nuqa qamkunaman shamur, rimaqnin yupay tukunla. Chaymi
FKD\LVSDGDVKLPL\PDQWDOOXTVKLPXT‫ێ‬ DVKZDQPDQDDOOLQWD\DƚKDFKLNXU,
llawan maqanakur limpu imanachir nuqapi kriyiqkunata llullachinllapa,
tukchishaykillapa. warmi kar manaqa runa karmapis
17੅Chaymi nini: Rinriyjun ukwan ukwan pununanpaq, chaynulla
¡
kaqkunaqa uyakunqallapa, Santu chay yanqa dyus nishanllapakunaman
,VSLULWXWXNX\NUL\LTNXQDWDZLOODVKDQ‫ێ‬ XIULQGDSDTDQLPDOWDƚKXUDVKDQOODSDWD
taqa! Chaymi chay shachinakur tukuy mikunanllapapaq ima nir. 21੅Chaymi
mana allinkunata binsiqkunataqa, QXTDTDFKD\ZDUPLWDTDD\NDGL\DOOD‫ێ‬
qarashaq chay ‘maná’ shutiq mikuy taqa dijasha kani, allita kwintata
mana rikayashanllapata. Chaynullami qukar Dyuspina kriyinanpaq. Piru
qushaqpis uk yuraq rumisituta. Chay payqami mana kasumar, chay ukwan
UXPLSLPLXNPXVKXTVKXWLLVNULELND‫ێ‬ ukwan punuyashanmatapis mana
sha. Chaytaqami mana mayqanpis dijashalamapischu. 22੅Chayraykumi
riqsinchu. Ashwanmi chay mayqanƚKL chay warmitaqa kastigashaq,
aypayanqa chayla riqsinqa. nanaywan kar mantanllapina
usurananpaq. Chaynulla chay mayqan
Tiatira pwiblupi UXQDNXQDSLVFKD\ZDUPLZDQSXQXT‫ێ‬
kriyiqkunaman iskribin kunapis, mana uchanta dijatinqa
18੅“Chay Tiatira pwiblupi kriyiqkunata paykunatapis kusala mana allinta
rikaq angelmanmi kayta iskribiy: rurar qischashaq. 23੅Chaynulla chay
ZDUPL\DƚKDFKLNXVKDQWDNDVXTNXQD‫ێ‬
Dyuspa Wamran nawinmapis kusala tapismi nuqa lisyatiy wanunqallapa.੆e
nina miraq yupay chay, chaynulla Chaynu tukuy mana allinta
urnupi rupachir kamakachikasha ruraqkunata tukchitiymi chay tukuyla
EUXQVLNXVDODWDOOLS\DUDTƚKDNL\MXQ‫ێ‬ nuqapi kriyiqkunaqa kwintata qukar
qami kaynu nin: ninqallapa: ‘Amitunchikqami
19੅Nuqami, qamkuna chay Tiatirapi WXNX\ODWD\DƚKDPDQFKLNOODSDLPDQX
NUL\LTNXQDSDTTDDOOLWD\DƚKDQLWXNX\OD VKXQTXQFKLNSL\DUSX\DVKDQFKLNOODSD‫ێ‬
rurashaykillapakunataqa. Chaynullami matapis’ nir. Chaymi tukuy imata
\DƚKDQLSLVLPDQXPLQXTDWDPXQDPDU, \DƚKDVKXTOODSDNDUPL, DOOLWDULNDVKXU‫ێ‬
kusata nuqapi kriyinkillapamapis nir. llapa imanu kanaykillapapaqpis
&KD\PLDVKZDQFKD\SXQWDUXUD\DVKD\‫ێ‬ nishaykillapa.
killapamantaqa kananqa mana shaykuq 24੅Piru chay Tiatira pwiblullamanta

kusala shumaqta imatapis rurarna wakinkunaqami chay warmi mana


VLUELPDQNLOODSDQLU\DƚKDQLSLV. DOOLQWD\DƚKDFKLVKXWLQOODSDTDPDQD

e¬2.23 &KD\ZDUPL\DƚKDFKLNXVKDQWDNDVXTNXQDWDSLVPLQXTDOLV\DWL\ZDQXQTDOODSDQLUTD
intrachimayninchikta puytin, wamrankunamapis wanunqa mana allinta rurashanrayku nir.
557 $SRFDOLSVLV੄2੄3

kasushaykillapachu. Chaynulla kankillapa. 2੅Chayraykumi rikƚKDNXT


G\DEOXSDTPDQD\DƚKDVKD\NLOODSDWD yupay kusalata shachinakur chay
\DƚKDFKLVKXWLQOODSDSLVPDQDNDVXU, rurayashaykillapataqa kusa allinlatana
mana riqsishaykillapalamapischu. rurayllapa. Chaqa nuqapa rikayniypi,
Chayraykumi mana mas imakunata chaynulla Taytay Dyuspa naypanpiqami
ruray nishuyllapamatapis puytinichu. LPDWDSLVPDQDNDUDQWDUXUD\DVKD\NL‫ێ‬
25੅Ashwanmi nishaykillapa: Chay OODSDUD\NXZDQXVKD\XSD\QDNDQNLOODSD‫ێ‬
LPDQXWDTQXTDSLNUL\LVKD\NLOODSDQX‫ێ‬ mapis. 3੅Chaymi nishaykillapa: ImataƚKL
llami shachinakuskinkillapa, maydiya \DƚKDFKLVKXVKDQOODSDSL\DUSXU
nuqa shamunaykaman nir. 7D\WDQFKLN'\XVPDQQDTDVKDQWLNUDND\‫ێ‬
26੅Chaymi mayqanpis chay tukuy mana llapa. &KDTDFKD\\DƚKDFKLVKXVKDQ‫ێ‬
DOOLQNDTNXQDWDELQVLUQXTDPXQDVKD\‫ێ‬ llapapi mana yarpur punuq yupaylla
lata shachinakur ruraqkunataqa, tukuy katkillapaqami manapis yarpuyatkillapa
pachakunapi mantakunanllapapaqna uk suwakuq yupay qamkunamanqa
ƚKXUDVKDT. 27-28੅Chaqa imanutaq Taytay rikarimushaq.
Dyusmaqa, nuqa mantakunaypaq 4੅Piru chay Sardis pwiblullapimi

ƚKXUDPDVKD, FKD\QXOODPLPDQWDNXQTD‫ێ‬ ZDNLQOODTDPDQDUDTUDƚKSDQWD


llapa jyirru baranta charikurlla. Chaymi liqwachaq yupayqa mana allinkunata
mayqantapis mana allinta tukuqtaqa rurashallaparaqchu. Chay paykunami
PDQNDDOOSDWD\XSD\OLPSXOODPSXFKDQ‫ێ‬ nuqawan maydiyapis purinqallapa
qallapamapis. &KD\QXOODPL\DQDSDVKDT‫ێ‬ yuraq intiruta mudakurna. Chaqa
pis paykunaqa imanutaq achkiyaypimaqa paykunaqami chaynu kananpaq
uk atun qullarsitu achkirachikun chaynu kusala allin. 5੅Chaymi mayqanpis
kananllapapaq. shachinakur tukuy mana allin
29੅ Chaymi rinriyjun kaqkunaqa kaqkunata binsiqkunaqa yuraq
¡
uyakunqallapa, Santu Ispiritu tukuy intiruta mudakurna kawsanqallapa.
kriyiqkunata willashantaqa! Chaynulla chay maypiƚKLWXNX\
tyimpupaq kawsananllapapaq librupi
Sardis pwiblupi shutin iskribikashataqa, manami
kriyiqkunaman iskribin burrashaqnachu. Ashwanmi Taytay

3
1੅“Chay Sardis pwiblupi kriyiqkunata '\XVSDQD\SDQSLFKD\QXOODDQJHOQLQ‫ێ‬
rikaq angelmanmi kayta iskribiy: kunapa naypanpimapis kusala
allinpaqna riqsishaq paykunataqa.
Dyuspa syiti Ispiritunkunata੆f 6੅Chaymi nishaykillapa: Rinriyjun
¡
purichiq kaq, chaynulla chay syiti kaqkunaqa uyakunqallapa, Santu Ispiritu
qullarta purichiq kaqqami kaynu nin: tukuy kriyiqkunata willashantaqa! nir.
Nuqami, qamkuna chay Sardispi
Filadelɹa pwiblupi
kriyiqkuna imata rurashaykillapatapis
kriyiqkunaman iskribin
\DƚKDQL. &KD\QXOODPL\DƚKDQLSLV
LPDQXPLUXQDNXQDNXVDODWDDODEDVKXQ‫ێ‬ 7੅“Chay Filadelɹa pwiblupi
llapa Jesucristupi kusalata kriyinkillapa kriyiqkunata rikaq angelmanmi kayta
nir. Piru nuqapaqqami wanusha yupayna iskribiy:

f¬3.1 Dyuspa syiti Ispiritunkuna nirqami intrachimanchik Tayta Dyuspa Santu Ispiritunqa syiti
pudirniyjun nir.
$SRFDOLSVLV੄3 558

Mana uchayjun kar, tukuyta chiqap kumi imata rurarpis karanlata nuqa
kaqlata rimaq, chaynulla unay munashaynula ruraskinkillapa.
gubyirnu Davidpa ayllunmanta kar Chaynuqami chay kurunataqa
Dyuspa mantakuyninpa llabinta karantana aypankillapa, mana
purichir, mayqanmi yaykunqa mayqanpis kitashutinllapanachu.
chaynulla mana yaykunqachu 12੅Chaqa mayqanpis chay mana allin

niqqami, kaynu nin: kaqta binsiqtaqami, Taytay Dyuspa


8੅Qamkuna Filadelɹapi kriyiqkuna pullan tukuy tyimpupaq kananpaqna
tukuy allinlata rurashaykillapatami nishaq. Chaymi paykunataqa Dyusta
\DƚKDQL. Chaymi naypaykillapaman adurananllapa wasi ruripina
chapakur rikayllapa. &KD\QD\SD\NL‫ێ‬ NXOXPQDWD\XSD\ƚKXUDVKDT. &KD\QX‫ێ‬
OODSDSLPLXNSXQNXWDNLƚKDOODWD qami paykunaqa manana maydiyapis
rikankillapa. Chaytaqami chaynu lluqshimunqallapanachu. Chaymi
NLƚKDOODNDQDQSDTTD, nuqa chaynu chaypina Dyusniypa shutinta, unaq
nisha kani. &KD\PLFKD\NLƚKDOOD syilumanta shamuq mushuq pwiblu
kaqtaqa mana mayqanpis kirpayta Jerusalenpa shutinta, chaynulla
puytinqachu. Piru nuqapa mushuq shutiyta ima
qamkuna-shuypaqami, PDQDMZLUVD\‫ێ‬ iskribishaq.
jun karmapis nuqamantaqa mana 13੅Chaymi nishaykillapa: Rinriyjun
¡
pinqakurlamapischu, QLVKXVKD\OODSD‫ێ‬ kaqkunaqa uyakunqallapa, Santu
latana kasur kawsashaykillapa. ,VSLULWXWXNX\NUL\LTNXQDWDZLOODVKDQ‫ێ‬
9੅Chaymi chay dyablu nishankunata taqa! nir.
kasur, SD\PXQDVKDQWDUXUDTNXQD‫ێ‬
taqa, nuqa nitiy kusalata rispitar Laodicea pwiblupi
naypaykillapapi qunqurinqallapa. kriyiqkunaman iskribin
&KD\QXTDPLSD\NXQDTD\DƚKDQTD‫ێ‬ 14੅“Chay Laodicea pwiblupi

llapa qamkunapaqqa imanumi kriyiqkunata rikaq angelmanmi kayta


kusalata llakipashushallapa kani nir. iskribiy:
Chaqa chay runakunaqami kusalata
llullakur ninllapa: Israel runakuna Tayta Dyus tukuy imata nishanta
karmi Dyuspa kaqninkuna kanillapa kumpliq, karanlata rimaq, allita
nir. Piru chiqaptaqami dyablupa Dyuspaq intrachikuq, Dyus nitin
kaqninkuna paykunaqa. tukuy rikayashanllapata rurasha
10੅Nataq qamkuna-shuypaqami chayqa kaynu nin:
nuqapi kriyishaykillapanulla kusalata 15੅Nuqami, qamkuna chay Laodiceapi

shachinakushaykillapa, michka NUL\LTNXQDSDT\DƚKDQLWXNX\ODLPDWD


qischakarmapis. Chayraykumi kay rurashaykillapatapis. Chaynullami
pachapi kusala qischakaykuna kanqa \DƚKDQLSLVTDPNXQDTDPLPDQDTDVDT,
chaymanmatapis washashaykillapa. mana quñuq imapischu kankillapa nir.
Chaqa chay qischakaykunaqami ¡Icharaq quñuq karpis quñuqllamana
FKD\QXTDNDQTDULNDU\DƚKDQD\SDT kankimanllapa! ¡Chaynulla qasaq karpis,
mayqankunashi allita nuqapi qasaqllamana kankimanllapapis! 16੅Piru
kriyinllapa nir. qamkunaqa manami munankillapachu
11੅Chaymi nishaykillapa: 6KDPXQD\‫ێ‬ tukuy shunquykillapawan nuqata
paq diyaqami shipchana. &KD\UD\‫ێ‬ kasumaytaqa. Chaynu karmi tibyu yaku
559 $SRFDOLSVLV੄3੄4

yupay kashaykillaparayku, mana pulla mantakuyniypina mantakunqallapa.


pullakushuyllapata munanichu. Chaymi Chaqa imanutaq nuqamaqa tukuy mana
mana qasaq chaynulla mana quñuq allin kaqkunata binsishayrayku Taytay
kashaykillaparayku ashwan kusalata Dyuswan pullana mantakunanpi
millanar gumitashaykillapa. 17੅Chaqa mantakuni chaynulla.
TDPNXQDTDPLQLQNLOODSDNXVDLPD\MXQ‫ێ‬ 22੅Chaymi nishaykillapa: Rinriyjun
¡
shi kankillapa nir. Ninkillapapismi tukuy kaqkunaqa uyakunqallapa, Santu Ispiritu
imapis munashaykillapanulla kan nir. tukuy kriyiqkunata willashantaqa! nir”.
Chaynulla manashi imaykillapapis
faltashunllapachu. Piru manachu Syilupimi Dyusta aduranllapa

4
kwintata qukankillapa qamkunaqa 1੅Chaymantaqami nuqaqa unaq

millanaypaq, pinqaypaq, mana imayjun, syiluman chapakurqa, rikaray uk


syigu, liri ima kankillapa nirqa. SXQNXNLƚKDOODWD. Chaymi chay punta
18੅Chaymi nishaykillapa: <DQTDLPDNXQD‫ێ‬ rimaypi uk trumpita waqaqta yupay
paq yarpunaykillapamantaqa, nuqapi uyapashayta qashan uyaparay kaynu
kriyir michka qischakar imamapis nimaqta: “Iqamuy kayman.
shachinakur, rantiq yupay aypayllapa Chaymantami rikachishayki tukuy ima
chiqap kaq uru, QLQDSLUXSDUNDPDND‫ێ‬ pasananpaq chaykunamatapis” nir.
shata. Chaynullami aypayllapapis kusala 2੅Chaynu nir willamatinmi Santu

VKXPDT\XUDTUDƚKSDWD. Chayna Ispirituqa chay kutilla kusa shumaq


chaywan mudakur manana lirilla yupay imakunata rikapakuchimaran. Chaymi
pinqaypaqta purinaykillapapaq. $\SDQNL‫ێ‬ chay kutilla, syilupi rikaraypis uk
llapapismi uk rimidyuta, chaywan mantakunanllapa lugarta. Chaypimi uk
ULPLG\DNDUDOOLWDULNDNXULPDQDSXULQD\‫ێ‬ tasha mantakuyaq. 3੅Piru chay mantakuna
killapapaq. samanapi taqqami, kusala shumaq llipyala
19੅Chaymi nuqaqa mayqantapis chay rumi jaspi, chaynulla chay rumi kurnalina
munashay wamraykunataqa nanaq yupay qaqllayjun karan. Nataq chay
nanaq imatapis karanta willar tayashan ridurninpi-shuypaqami, inap
kastigani. Chayraykumi ashwan tukuy shayaran chay ismiralda rumisitu yupay
chay uchakushaykikunata dijarna, kusa llipyala. 4੅&KD\QXOODPLFKD\ULGXUQLQ‫ێ‬
'\XVPXQDVKDQWDUXUDQD\NLOODSD‫ێ‬ piqa, rikaraypis binti-kwatru (24) VDPDQD‫ێ‬
paqna tikrakayllapa. 20੅Chaqa allita kunata. Chaykunapiqami chay binti-kwatru
intrakayllapa: 1XTDPLSXQNX\NLOODSD‫ێ‬ rukukuna taqta rikaray. Paykunaqami
PDQWDTD\DNXT\XSD\ZLOODVKX\DQL‫ێ‬ NXVDOD\XUDTLQWLUXUDƚKSD\MXQ, chaynulla
llapa. Chaymi mayqanpis uyamaqqa urumanta rurakasha kurunata umakusha
SXQNXQWDNLƚKDT\XSD\VDPDFKL‫ێ‬ samayaranllapa. 5੅Chay mantakunan
PDQTDSD\SDVKXQTXQSLQDVDPDQD\‫ێ‬ tayashanmantaqami rilampayaran, kusalata
paq. Chaynu samachimatinqami kunya lanyayaran ima. Nataq
paywanqa pulla mikuq yupayna tukuy naypanpi-shuypaqami, syiti bilakuna
tyimpupaq paywan kashaq. kusalata ratakuyaran. Chay bilakunaqami,
21੅Chaymi tukuy mana allin kaqkunata Dyuspa syiti Ispiritunkuna੆g karan. 6੅Chay
shachinakur binsiqkunaqa nuqawan mantakunan tayashanpa naypanpiqa mar

g¬4.5 Dyuspa syiti Ispiritunkuna nirqami intrachimanchik Dyuspa Ispiritun syiti pudirniyjun
nir.
$SRFDOLSVLV੄4੄5 560

yakuchu imaƚKLNDUDQ, kristal yupay kusala chay rurashaykikunaqa kananpis


chuyita. kanlla.
1DWDTFKD\VDPDQDSD\DWDODQULGXUQLQSL‫ێ‬ Chayraykumi qamqa kusala shumaq
qami, kwatru kawsaqkuna karanllapa. kanki
Paykunaqami tukuy intirunta nawiyjun alabakanaykipaqqa” nir.
karanllapa, nawpanlawta ikilawta ima.
7੅Piru chay kawsaqkunamanta ukqami uk Juanmi syilupi rikaran uk libru
liyun yupay karan. Nataq chay ikillan pillukashata

5
chay-shuypaqa uk turu yupay karan. 1੅1XTD-XDQPLFKD\ULNDSDNXFKLPD‫ێ‬

Uk-shuypaqa runa yupay qaqllayjun karan. shanpi rikaray, chay shumaq


Nataq chay kwatru kaq chay-shuypaqa mantakuna samanapi taqqami, allilaw
atun kuchak pariq yupay karan. 8੅Chaymi PDNLQSLXNOLEUXSLOOXNDVKDWDFKDULNX‫ێ‬
chay kwatru kawsaqkunaqa, tukuynin saysi sha taqta. Chay libruqami rurinpi,
alayjunlla karanllapa. 3LUXFKD\DODQNXQD‫ێ‬ ananpi ima iskribikasha karan. Piru
qami tukuy intirunta nawiyjunlla chay pillukashaqami chaymanta
karanllapa, analawta rurilawta ima. Piru chaymanta allila kirpakasha karan syiti
tukuyninmi unaqpis tutapis mana shaykuq partipi napawan. 2੅&KD\QXOODPLULNDUD\‫ێ‬
kaynu niyaranllapa: pis uk kusala puytiq ángel kusa jwirtita
“Kusala allin, kusala allin, kaynu tapukuqta: “¿Mayqantaq
kusala allinmi puytiyanqa kay napakunawan
mana uchayjun Amitunchikllapa SLJDNDVKDWDNLƚKD\WDTD?” nir. 3੅Piru
Tayta Dyus tukuy imata puytiqqa. manami mayqanpis syilupi, pachapi,
Chaqa paymi unaymanta karanllana. chaynulla pacha ruripi kaqkunamapis
Chaynulla kananpis kanlla. FKD\WDNLƚKDUULNDQDQODSDTPDSLV
Chaymi maydiyapis shamunqa” nir. kaqllapachu. 4੅Chaynu chay pillukasha
9-10੅Chaymi imuraspis chay kwatru OLEUXWDNLƚKDU, rikananlapaqmapis mana
kawsaqkuna chay mantakuna samanapi mayqanpis kashanraykumi nuqaqa
taq tukuy tyimpu kawsaqta kusala kusalata waqayaray. 5੅Piru chay
puytiq, chaynulla kusala shumaqmi kriyiqkunata rikaq rukukunamanta
kanki nir alabachitinqa, chay binti-NZD‫ێ‬ ukqami nimaran: “Ama waqaynachu.
tru (24) rukukunaqa naypanpi qunqurir Chaqa chay Judapa ayllun liyun yupay,
aduraranllapa. &KD\QDFKD\NXUXQDQ‫ێ‬ chaynulla gubyirnu Davidmanta
kunata umakushanmatapis urqur chay kaqqami,੆h tukuy mana allin kaqtaqa
mantakunan samanapa naypanman binsishana. Paymi chay pillukar syiti
ƚKXUDUND\QXQL\DUDQOODSD: SDUWLSLQDSDNDVKDOLEUXWDTDNDƚKDFKLU
11 “Qammi Amituy, nuqakunapa NLƚKD\WDSX\WLQTDµQLU.
Dyusniy. 6੅Chaymantaqami chay mantakuna

4DPPLWXNX\W\LPSXSDTPDQWD‫ێ‬ samanapa, chaynulla chay kwatru


kunki. kawsaqkunapa, chay rukukunapa
Qammi kusala puytiq kar, ƚKD\SLQSLTD, rikaray uk Uyshita shaqta.
tukuy imatapis munashaykinulla 3LUXFKD\8\VKLWDTDPLZDQXUNDZVDPX‫ێ‬
rurashayki. sha yupay yarpuchimaran. 6\LWLNDFKX\‫ێ‬
Chaymi qam munatki jun, chaynulla syiti nawiyjunmi karan.

h¬5.5 Kaypaq mas intrakanarqa rikashun Isaías 11.1,10; Romanos 15.12.


561 $SRFDOLSVLV੄5੄6

Chaykunaqami intrachimanchik, Chay angelkunaqami chay mantakuna


Dyuspa syiti Ispiritunkuna tukuyla samananpa, FKD\NZDWUXNDZVDT‫ێ‬
SDFKDPDQNDƚKDPXVKDQNXQDNDUDQQLU. kunapa, chay rukukunapa ridurninpi
7੅Chay Uyshitaqami rir, chay libru karanllapa. Piru paykunaqami kusala
pillukashata aypamuran chay manchaypaq achka karanllapa.
mantakuna samanapi taqpa allilaw 12੅Paykunaqami kusa jwirtita rimar

makinmantaqa. 8੅Chaynu aypatinqami, kaynu niyaranllapa:


chay kwatru kawsaqkuna, chaynulla “¡&KD\8\VKLWDWDPLZDQXFKLUDQ‫ێ‬
chay binti-kwatru (24) rukukunaqa llapa!
tukuynin chay Uyshitapa naypanpi ¡Chaymi payqa kusala pudirniyjun,
qunquriranllapa. Paykunaqami tukuynin tukuy imata aypananpaq,
arpakunata, urumanta rurakasha kupa NXVD\DƚKD\QL\MXQ,
insinsyuyjunkunata ima charikusha kusa jwirsayjun,
karanllapa. Kay insinsyukunaqami mantakuq ima kananpaq kusala
LQWUDFKLPDQFKLN'\XVSDDOOLQODNDTQLQ‫ێ‬ shumaq!
kuna mañakushan nir. 9੅Chaymi ¡Chaynulla kusala alabakasha
paykunaqa mushuq takikunata kaynu imami kanqapis!” nir.
nir takiyaranllapa: 13੅Qashanpismi uyaparay, Dyus tukuy

“Qamlami chay pillukasha libruta rurashankuna syilupi kaqkuna, pachapi


aypar, kaqkuna, chaynulla pacha ruripi
QDSDNDVKDQPDWDSLVNLƚKD\WD kaqkuna, mar yakupi kaqkuna kaynu
puytinki. niqta:
Chaqa qam wanur yawarnikita “¡Chay mantakuna samanapi taqta,
LƚKDUPL, chaynulla chay Uyshitatami,
Tayta Dyuspaqna rantimashaykillapa kusata alabaypaq, imata
tukuy ayllukunamanta, rurashanpaq payji niypaq!
XNPDQULPD\NXQDSLULPDTNXQD‫ێ‬ ¡Chaynullami payqa kusa mantakuq,
manta, kusa shumaq, kusa puytiq ima
tukuy pwiblukunamanta ima. kanqa tukuy tyimpupaq!” nir.
Chaynulla uklaw nasyunmanta 14੅Chaynu nitinllapami, chay kwatru

kaqkunatapis. kawsaqkunaqa niyaranllapa: “¡Chaynumi


10 Chaymi chay akrashaykikunataqa kanqa!” nir. Chaymi chay binti-kwatru (24)
uk mantakuq kananpaq, rukukunaqa੆i naypanllapapi qunqurir [chay
chaynulla kurakunapaq yupaymi tukuy tyimpu kawsaqta] adurayaranllapa.
tikrashayki Taytanchik
Dyusllata sirbinanllapapaq. Librupa syiti partinpa
Chaymi chay akrashaykikunaqa QDSDNDVKDQNXQDWDPLNLƚKDUDQ

6
tukuyla pachakunapi mantakuq 1੅Chaymanta qashan chapakurqa

imana kanqallapa”. rikaray imanumi chay Uyshitaqa


11੅Chaymanta chapakur-shuypaqami, chay librupa syiti napankunamanta,
achka angelkuna rimaqta uyaparay. SXQWDNDTQDSDNDVKDNDTWDNLƚKDT

i¬5.14 Binti-kwatru rukukuna nirqami intrachimanchik tukuyla chay Israel pwiblumanta


kriyiqkunata rikaqkunapaq. Paykunaqami karan Amitunchik Jesucristupa 12 apustulninkuna,
chaynulla Israel runakunapa 12 ayllunkuna ima nir.
$SRFDOLSVLV੄6 562

qallariqta. Chaymantami uyaparay chay rikaray aya rupay yupay uk qarwalla


kwatru kawsaqkunamanta ukqa, kunya kaballuta. Nataq chay anan taqqami
yupay kusala jwirtita kaynu niqta: shutiq, “Wanuy”. Chaypa ikintaqami
“¡Shamuy!”੆j nir. 2੅Chaymi chapakurqa shamuyaq uk. Payqami ayakunapa
rikaray uk yuraq kaballuta. Chay tanan chay karan. Chaymi chaytaqa
kaballupa anan taqqami, makinpi pudirta quran, tukuy pachamanta
arkuwan ɻichata charikusha karan. kwarta partin kaqta wanuchinanpaq
Chaymantami quranllapa uk kurunata. guerrakunawan, mallaqwan, qishaywan,
Chaymi kusala puytiqpaqna tikrakar, chaynulla kay pachapi kaq kusala
ULUDQPD\SLSLVWXNX\LPDWDSLVELQVLQDQ‫ێ‬ manchaypaq animalkunawan ima.
paq. 9੅Chaymanta chay Uyshita sinku kaq
3੅Chaymanta chay Uyshita ishkay kaq QDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTDPL, altarpa
QDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTD, chay ishkay ƚKDNLQSLULNDUD\'\XVSDVKXPDT
kaq kawsaqqa kaynu niqta uyaparay: rimayninta parlakur shumaqta
“¡Shamuy!” nir. 4੅Chaymi rikayatiy kawsashanrayku wanushakunapa
qashan yarqamuran uk kaballu. Chay almankunata. 10੅Chaymi paykunaqa,
kaballuqami chupika intiru karan. kusala jwirtita kaynu niyaranllapa:
Nataq anan taqta-shuypaqa kusa “Kusala puytiq, kusa allin, imatapis
puytiqpaq tikraranllapa. Chayna karanta ruraq Taytayllapa Dyus,
WXNX\ODUXQDNXQDVKXPDTWDWD\DWLQ‫ێ‬ ¿PD\GL\DWDTULNDU\DƚKD\DQNLNDQTD
llapamapis, SD\ƚKLTQLQDFKLWLQOODSD WXNX\ODFKD\UXQDNXQDLPDWDUXUDVKDQ‫ێ‬
SD\QLQSD\QLQZDQXFKLQDNXQDQOODSD‫ێ‬ kunataqa? ¿Maydiyataq paykunatapis
paq. Chaypaqmi kusala atun ispadata ZDQXFKL\DQNLNDQTDZDQXFKLPDVKDQ‫ێ‬
quranllapamapis. llaparaykuqa?” nir 11੅Chaynu
5੅Chaymanta chay Uyshita kimsa kaq QLWLQOODSDPL\XUDTUDƚKSDNXQDWD
QDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTDPL, uyaray chay quranllapa. &KD\QXOODPLZLOODUDQOODSD‫ێ‬
kawsaqkunamanta kimsa kaq chayqa, pis, samaskiyllaparaq uk tyimpullataqa,
kaynu niqta: “¡Shamuy!” nir. Chaymi Jesucristupaq qamkuna yupaylla
chapakurqa rikaray uk yana kaballuta. XNQLNLNXQD\DƚKDFKLNXTNXQDWD
Nataq chay anan taq chayqami makinpi wanuchinanllapakaman nir.
charikusha karan uk balansata. 12੅Chaymanta chay Uyshita saysi kaq
6੅&KD\PDQWDPLFKD\NZDWUXNDZVDT‫ێ‬ QDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTD, chapakur rikaray
NXQDSDƚKD\SLQPDQWDTDX\DUD\XN kusala saqrata pacha kuyuqta. Chaymi
rimay kaynu niqta: “Mayqanpis uk rupaymapis yana intirupaq tikrakaran,
diyata trabajashanwanqami uk kilu LPDQXWDTZDQXWLQOODSDOXWXUDƚKSDWD
triguta manaqa kimsa kilu sibadalata yakakunllapa chaynu. Nataq
rantiyta puytinqa. Piru chay asaytiwan, killa-shuypaqa, chupika intirupaq
binuta rantinatin-shuypaqa ama tikrakaran, yawar yupaylla. 13੅Chaynulla
willatkichu michkatapis rantinqa” nir. qullarkuna-shuypaqa syilumanta
7੅Chaymanta chay Uyshita kwatru kaq ratamuran pachaman, imanutaq kusala
QDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTDPL, uyaray chay jwirti wayra shamutinmaqa llullu
kwatru kaq kawsaqqa kaynu niqta: iguskunamapis ratamun chaynu. 14੅Chaymi
“¡Shamuy!” nir. 8੅Chaymi chapakurqa syilumapis chinqaran uk papil pillukaq

j¬6.1 Wakin iskribikashakunapiqami “Shamur rikay” nin.


563 $SRFDOLSVLV੄6੄7

yupay. &KD\QXOODPLPDU\DNXƚKD\SLSL 4੅Chaymanta-shuypaqami uyaparay:

pacha kaqkuna, chaynulla tukuyla Tukuyla Israel ayllukunamanta


sirkakuna imamapis, chay kashanmantaqa siyakasha kaqkunaqa 144,000
uklawman ashuranllapa. 15੅Tukuy pachapi karanllapa nir. Kaynumi karanllapa:
mantakuqkunaqami, VLUNDNXQDSDTLFKTDQ‫ێ‬ 5 Judapa ayllunmanta 12,000,
kunapi, PDƚKD\NXQDSLLPDSDNDNXUDQ‫ێ‬ Rubenpa ayllunmanta 12,000,
llapa. Paykunaqami tantakar kusa Gadpa ayllunmanta 12,000,
puytiqkunawan, VXOGDGXNXQDSDPDQWDT‫ێ‬ 6 Aserpa ayllunmanta 12,000,
ninkunawan, kusa nisha runakunawan, Neftalipa ayllunmanta 12,000,
kusa imayjun kaqkunawan, VLUELNXTNXQD‫ێ‬ Manasespa ayllunmanta 12,000,
wan, mana sirbikuqkunawan ima 7 Simeonpa ayllunmanta 12,000,
pakakuranllapa. 16੅Chaymi chay Levipa ayllunmanta 12,000,
sirkakunata, qaqakunata imaqa niyaqllapa: Isacarpa ayllunmanta 12,000,
“¡Anayllapaman ratamur pakamayllapa 8 Zabulonpa ayllunmanta 12,000,
chay mantakuna samanapi taqpa Josipa ayllunmanta 12,000,
naypanmanta, chaynulla chay Uyshita Benjaminpa ayllunmantapis
piñakushanmanta ima! 17੅Chaqa paykuna 12,000 ima.
NDVWLJDNXQDQSDTGL\DTDPLƚKDPXVKDQD.
Kusala achka yuraq intiru
¿Mayqannari shachinakuyta puytinqa
paypa kastigunmantaqa?” nir. UDƚKSD\MXQNXQD
9੅Chaymanta chapakurqami rikaray,
Israelmanta kriyiqkunatami uk mana yupaymatapis puytiypaq kusala
ángel siyaran manchaypaq achka runakunata.

7
1੅Tukuychaykunata rikashana Paykunaqami uklaw nasyunkunamanta,
karqami, rikapakuyniypiqa qashan ukman ayllukunamanta, ukman rimaypi
rikaray, kwatru angelkuna, nortilawpi, rimaqkunamanta, WXNX\SZLEOXNXQD‫ێ‬
surlawpi, estilawpi, oestilawpi shaqta. manta ima karanllapa. Paykunaqami
Paykunaqami wayrata arkayaranllapa shayaranllapa chay mantakuna
pachaman, mar yakuman, chaynulla samanapa naypanpi, chay Uyshitapa
qirukunamanpis ama pukakamunanpaq. naypanpi ima. Tukuyninmi yuraq intiru
2੅Chaynullami rikaraypis uk ángel rupay UDƚKSD\MXQ, chaynulla chay ramus
iqamunanlawmanta shamuqta. Chay shutiq qirupa rapranta charikushalla
angelqami chiqap kawsaq Dyuspa karanllapa. 10੅Chaymi kusala jwirtita
siyunta charikusha karan. Nataq chay kaynu niyaranllapa:
kwatru angelkuna-shuypaqami pudirta “¡Taytanchikllapa Dyus
ayparanllapa pachata, mar yakuta ima mantakunan samananpi taq,
mana allinkunata rurananllapapaq. chaynulla chay Uyshitami
Chaymi chay ángel siyuta charikusha washamashanchikllapana!” nir.
shamuqqa, kusala jwirtita qayakur chay 11੅Piru chay angelkunaqami tukuynin

wakin angelkunataqa kaynu niran: chay mantakuna samanapa ridurninpi,


3੅“Amaraqmi pachata, mar yakuta, chay rukukunapa, chaynulla chay
qirukunatapis mana allinkunataqa kwatru kawsaqkunapa ridurninpi
rurankillaparaqchu. Chaqa manaraqmi shayaranllapa. Chaymantaqami
Dyusninchikpa sirbiqninkunapa urkunpi tukuyninllapa chay mantakuna
VL\XWDƚKXUD\DQLOODSDUDTFKXµQLU. samanapa naypanpi qunquriranllapa,
$SRFDOLSVLV੄7੄8 564

umanllapamatapis pachaman 17 Chaqa Uyshita, chay mantakuna


ƚKDFKLQDQOODSDNDPDQ. Chaynumi VDPDQDSDƚKD\SLQSLNDTTDPL,
Dyustaqa aduraranllapa, 12੅kaynu nir: uyshitakunata yupay michinqa.
“¡Chaynumi kanqa! Chaymi mayta ritinllapapis
Dyusninchikqami tukuy tyimpu paykunapa pullan kar,
alabakasha kanqa. apar chay chuyala yakitu tukuy
Chaqa payqami kusa shumaq, tyimpu kawsachikuqta
mantakuq, upyachinqa.
NXVD\DƚKDT, payji nikasha, Chaynuqami Dyus yanapatin,
kusa riqsikasha, PDQDQDPD\GL\DSLVZDTDQTD‫ێ‬
chaynulla kusala puytiq, MZLUVD\‫ێ‬ llapalamapischu”.
jun ima.
Syiti napakashata chaynulla
¡Chaynumi kanqa!”
13੅Chaymantami chay rukukunamanta urumanta rurakasha insinsyiru

8
ukqa tapumaran: “¿Mayqankunataq kay 1੅Chaymanta chay Uyshita chay syiti
\XUDTLQWLUXUDƚKSD\MXQNXQDTD? NDTQDSDNDVKDWDNLƚKDWLQTD, midya
¿Maymantataq shamushallapa kanqa?” urata yupay syilupiqa tukuy uyarala
nir. kidaranllapa. 2੅Chaymantaqami, rikaray
14੅´4DPPL\DƚKD\DQNL7D\WLWX\µ syiti angelkuna Dyuspa naypanpi shaqta.
niray. Payqami nimaran: &KD\PLFKD\DQJHONXQDWDTDV\LWLWUXPSLWD‫ێ‬
“Kaykunaqami kay pachapi michka kunata quranllapa. 3੅Chaymantami qashan
kusala manchaypaq qischakaykuna uk ángel, urumanta rurakasha insinsyu
katinmapis kriyishannulla shachinakur quntachikunanta charikusha shamur,
pasaran chaykuna. Paykunaqami altarpa naypanpi sharan. Chaymi achka
UDƚKSDQOODSDWDTD, 8\VKLWDSD\DZDUQLQ‫ێ‬ insinsyuta quranllapa, chay urumanta
wan paqar yuraqchashallapa. 15੅&KD\‫ێ‬ UXUDNDVKDDOWDUSDQD\SDQSLTXQWDFKLNXQDQ‫ێ‬
raykumi, paq. Chay altarqami, Dyus tar mantakunan
7D\WD'\XVWDUPDQWDNXQDQQD\SDQ‫ێ‬ naypanpi karan. Chaymi Dyuspa tukuyla
piqa shayanllapa. allin kaqninkuna mañakutin ima, pullan
Chaqa paykunaqami unaqpis, quntachikuranllapa chay insinsyutaqa.
tutapis 4੅Chaynu ruratinllapaqami, insinsyupa

Dyusta adurananllapa wasipi quntayninqa, chay angelpa makinmantaqa


paytaqa sirbinllapa. Dyus kayashankaman iqaran, Dyuspa
Nataq chay mantakuna samanapi tukuy allin kaqninkuna mañakuyashanwan
taqqa, pulla. 5੅Chaymantami chay angelqa
maydiyapis pullanllapa kar insinsyiruta aypar, chay altarpi nina
tukuy imamantapis washan NXVDODWDPLUDTWDƚKDTDUDQ. Chaymantami
paykunataqa. pachamanna itakamuran. Chaymi kusalata
16 Chaymi paykunaqa manana kunyaran, lanyaran, rilamparan, chaynulla
qischakanqallapanachu pachamapis ukman saqrata kuyuran ima.
mallaqpaq, yakupaqmapis.
Chaynulla manami rupaylamapis Angelkunami syiti trumpitakunata
ƚKDV\DQTDOODSDQDFKX. waqachiran
.DOXUPDSLVPLPDQDQDTLOODND‫ێ‬ 6੅Chaymantaqami chay syiti
chinqanachu. angelkuna, syiti trumpitakunata
565 $SRFDOLSVLV੄8੄9

purichiqkunaqa, waqachinanpaq ukpis limpu dañakaran. Chaymi chay


kamakaranllapana. kimsa kaq partinmanta ukqa limpu
7੅Chaymi chay punta kaq angelqa, tutaparaq intiru kidaran. Chaynu karmi
trumpitanta waqachiranna. Chaynu unaqpis tutapis kimsa kaq partinmanta
waqachitinqami, SDFKDPDQTDUDWDPX‫ێ‬ ukqa mana achkirachikuranllapachu.
ran kusa jwirti granisu, ninawan yawar 13੅Chaymanta chapakurqa, uyaparay

SLƚKXNDVKDLPD. Chaymi kay pachapa atun kuchak੆kV\LOXSDƚKD\SLQWDSDULUULU


kimsa kaq partinmanta ukta, chaynulla kusa jwirtita kaynu niqta: “¡Ay, ay, ay,
chay muntikunapa kimsa kaq pachapi kawsaqkuna, imananqallaparaq
partinmantapis ukta, tukuyla chiqyaqlla FKD\NLPVDIDOWDTDQJHONXQDWUXPSL‫ێ‬
qiwakunamatapis limpu rupachir tanta waqachitinllapaqa!” nir.

9
tukchiran. 1੅Chaymanta chay sinku kaq ángel
8੅Chaymanta chay ishkay kaq ángel trumpitanta waqachitin, FKDSDNXU‫ێ‬
trumpitanta waqachitin-shuypaqa mar qami rikaray uk qullar syilumanta
yakuman ratamuran, uk atun sirkapi pachaman ratamushata. Chaymi chay
nina ratakuq yupay. Chaymi chay TXOODUWDTDPDQFKD\SDTXƚKNXUXULSD
marpa kimsa kaq partinmanta ukqa llabinta quranllapa. 2੅Chaymantami
limpu yawar intirupaq tikrakaran. FKD\TXOODUTDNLƚKDUDQFKD\PDQFKD\‫ێ‬
9੅&KD\QXPLPDU\DNXSLWXNX\NDZVDT‫ێ‬ SDTXƚKNXSDSXQNXQWD. Chaymi chay
kunamanta kimsa kaq partinmanta XƚKNXPDQWDTDTXQWD\OOXTVKLPXUDQXN
ukqa, limpu wanuran. Chaynulla tukuy urnumanta yupay. Chaynu
barkukunamanta kimsa kaq lluqshimurmi, rupayta chaynulla tukuy
partinmanta ukqa, limpu pakikar ima intiruta limpu llantu intirupaq tikraran.
tukukaran. 3੅Chaynulla chay quntaymantaqami,
10੅Chaymantami chay kimsa kaq atun tintikuna yarqur tukuy pachata
angelpis trumpitanta waqachiranna. shikwakaran. Piru chay tintikunaqami,
Chaymi kusala atun qullar, nina ratakuq imanutaq alakranmaqa kanimanchik
yupay syilumanta ratamuran, tukuy chaynu kanikunanpaq niran. 4੅Chaymi
riyukunapa, FKD\QXOOD\DNXQDVLPXQDQ‫ێ‬ chaykunataqa kay pachapi tukuy
kunaman kimsa kaq partinmanta qiwakunata, chiqyaraqkunata,
ukman. 11੅Chay ratamuq qullarqami TLUXNXQDWDLPDTDDPDLPDQDFKLQDQOD‫ێ‬
shutiq “Ayaq”. Chaymi chaynu paqmapischu niranllapa. Ashwanmi
yakuman ratamushanrayku tukuy yaku Dyuspa siyunwan urkunpi mana
kaqkunapa kimsa kaq partinmanta VL\DNDVKDFKD\NXQDWDLPDQDFKLQDQSDT‫ێ‬
ukqa, ayaq intirupaq tikrakaran. mapis niranllapa. 5੅Piru chaynu
Chaymi, NXVDDFKNDUXQDNXQDZDQXUDQ‫ێ‬ runakunata kanirmapis, manami
llapa. wanuchinanpaqchu niran. Ashwanmi
12੅Chaymanta chay kwatru kaq chaynu kanishanrayku sinku misista
angelpismi trumpitanta waqachiranna. nanaywan kusalata qischakananpaq
Chaymi rupaypa kimsa kaq partinmanta niran. &KDTDFKD\WLQWLNXQDNDQLPDVKD‫ێ‬
ukqa limpu dañakaran. Chaynulla qashi kusalata nanananpaq karan,
killapa kimsa kaq partinmanta uk, imanutaq alakran kanimashamaqa
qullarkunapa kimsa kaq partinmanta kusalata nanan chaynu.

k¬8.13 Kuchakpaqqa wakin iskribikashakunapiqa ángel ninllapa.


$SRFDOLSVLV੄9 566

6੅Chaymi chay diyakunapiqa ULPD\TDFKD\VD\VLNDTiQJHOWUXPSL‫ێ‬


runakunaqa qischakashanrayku kusalata tanta charikushataqa kaynu niran:
wanuyta munanqallapa. Piru manami “Riyu Eufratespa qichqanpi kwatru
wanunqallapachu. &KDTDZDQX\PD‫ێ‬ angelkuna watarayan chaykunata
pismi paykunamantaqa ashur, mana NDƚKD\µQLU. 15੅Chaymi chay kwatru
GDVTDƚKDPXQTDFKX. DQJHONXQDWDTDNDƚKDUDQQD. Chaynumi
7੅Chay atun tintikunaqami, imanutaq paykunaqa tukuy intiruta rir kimsa kaq
NDEDOOXNXQDPDTDJXHUUDSLPDTDQD‫ێ‬ runakunamanta uk kaq partitaqa
kunanpaq kamakanllapa chay yupay wanuchikunanpaq. Chaqa Tayta
karan. Chaynulla urumanta rurakasha '\XVTDPLFKD\DQJHONXQDNDƚKDNDU
kurunata umakusha yupay karanllapa. wanuchikunanpaqqa unaylla urata,
Nataq qaqllankunaqami uk runapa diyata, misista, añumatapis akrashana
qaqllannu karan. 8੅Aqchan-shuypaqami karan. 16੅Chaymantami uyaparay chay
warmipa aqchan yupay karan. kaballupi suldadukuna puriqkunaqa
Kirunkuna-shuypaqa liyunpa kirun michkami karan nirmapis. Chaqa
yupay. 9੅Kwirpuntaqami, jyirrumanta dusyintus miyunmi (200’000,000)
rurakashawan arkakusha yupay karan. karanllapa.
Nataq paritinqami alankunaqa waqayaq, 17੅Chaynumi imanutaq rikaray chay

imanutaq bistyakunamaqa kaballukunata chaynullami rikaraypis


karritakunata aysaƚKDNXUJXHUUDPDQ chay kaballupa anan taqkunatapis. Chay
ULWLQNXVDODWDƚKDODT\DQOODSDFKD\ kaballupa anan kaqkunaqami, TDVTXQ‫ێ‬
yupay. 10੅ƵKXSDQ-shuypaqami, kusala taqa arkakusha karanllapa klaru
kashayjun karan, DODNUDQSDƚKXSDQ chupika, yana asul chaynulla qarwa
yupay. &KD\PLFKD\ƚKXSDQZDQ, imawanƚKL. Chay kaballupa
mayqantapis mana allinta ruratinqa, umankuna-shuypaqa, liyunkunapa
sinku misista qischakananpaqqa karan. uman yupay karan. Nataq
11੅Chay atun tintikunata mantaqqami aqrunmanta-shuypaqa lluqshiyaran
NXVDODPDQFKD\SDTXƚKNXUXULSL ninawan, asufripa quntaynin. 18੅Chaymi
mantakuq ángel karan. Chay angeltami tukuy kimsa kaq kawsaqkunamanta uk
hebreo rimaypiqa ninllapapis, Abadón. partinqa wanuranllapa chay kimsa
Nataq griego rimaypi-shuypaqa manchaypa kastigukunawan. Chaqa
ninllapa, Apolión ੆l nir. chay kaballukunapa aqrunmanta
12੅Ayayay, chay saqra qischakay lluqshimuq nina, quntay, asufri imari
kananpaq karan chayqami, pasanna. wanuchiq chay runakunataqa. 19੅Piru
3LUXIDOWDQUDTPLLVKND\PDVTLVFKDND\‫ێ‬ manami chaykunalachu wanuchikuq.
kunaqa. $VKZDQPLFKD\NDEDOOXNXQDSDƚKXSDQ
13੅Chaymantami chay saysi kaq largu kuru yupay kaq imami kanir
angelqa trumpitanta waqachiranna. wanuchiq runakunataqa.
Chaymi uyaray uk rimayta, chay 20੅Piru wakin runakuna, kay

XUXPDQWDUXUDNDVKDDOWDUSDTLFKTDQ‫ێ‬ qischakaykunawan mana wanusha


kunapi kwatru kachukuna karan chaypa kaqkunaqa, manami dijashallapachu
ƚKD\SLQPDQWD. Chay altarqami, Dyuspa chay mana allin rurayninllapataqa.
naypanpi karan. 14੅Chaymi chay Chaqa paykunaqami dyablukunata

l¬9.11 Abadonwan, Apolionqami intrachimanchik wanuchir tukchikuq nir.


567 $SRFDOLSVLV੄9–11

aduranllapa. Chaynulla chay yanqa syiluta, pachata, mar yakuta, tukuy ima
dyus nishanllapakuna, urumanta, kaqkunatapis ruraran. Chaymi kaynu
platamanta, brunsimanta, rumimanta, niran: “Dyus imata rurananpaq
qirumanta rurakasha kar, mana puriq FKD\TDPLPDQDQDPD\FKXVKDPXQDQ‫ێ‬
kaqta, mana uyakuqta, mana rikakuqta paqqa. 7੅&KDTDFKD\W\LPSXƚKDPXWLQ
ima aduranllapa. 21੅Chaymi paykunaqa chay syiti kaq ángel trumpitanta
mana imalapimapis kambyakarchu waqachitinqami, kumplikashana kanqa
suwakurlla, wanuchikurlla, wasqakurlla, Dyus imataƚKLSD\ODUXUDQDQSDT
chaynulla warmi, runamapis masayjun yarpusha karan chayqa. 3LUXFKD\SDT‫ێ‬
mana masayjun karmapis ukwan ukwan TDPL7D\WD'\XVTDXQD\OODQDLQWUDFKL‫ێ‬
punurlla ima kawsanllapa. VKDNDUDQFKD\SD\SDNDTVLUELTQLQ‫ێ‬
kunata, rimaqninkunata imaqa”.
Uk angelmi libru pillukashawan 8੅Piru chay unaq syilumanta rimayta

10
1੅Chaymantami rikaraypis uk uyapasha karay, chayqami qashan
ángel kusala pudirniyjunta. kaynu nimaran: “Chay ángel uk
Chay angelqami unaq syilumanta ƚKDNLQWDPDU\DNXSLFKD\QXOODXN
ishkimuyaran puktaypa rurinlata. Chay ƚKDNLQWDSDFKDSLVKDFKLVKDFKD\,
angelpa umanpiqami uk inap karan. SLOOXNDTWDNVKDOLEULWXNLƚKDNDVKD
Nataq qaqllan-shuypaqa llipyarayaran chayta charikushanta, rir aypay” nir.
rupay yupay. ƵKDQNDQNXQD-shuypaqa, 9੅Chaymi rir mañaray chay angeltaqa

nina ratakuq yupay karan. 2੅&KDULNX‫ێ‬ chay pillukaq taksha libritutaqa


shami karan pillukaq taksha libritu qumananpaq. Piru payqa nimaran:
NLƚKDOODWD. Chaymantaqa allilaw “¡Kaypi! Aypar mikuy. Chaqa kayqami
ƚKDNLQWDTDVKDFKLUDQPDU\DNXPDQ. shimikipiqa kusala mishki ñukñu kanqa.
Nataq ichuqlawta-shuypaqa shachiran Piru shunquykipi-shuypaqa kusalata
pachaman. 3੅Chaymantami kusala ayanqa” nir.
jwirtita qayƚKDNXUDQ, uk liyun yupay. 10੅Chaynu nimatinmi, chay libritutaqa

Chaynu qayƚKDNXVKDQDNDWLQPL, aypar mikuray. Chaymi, shimiypiqa


kunyapis syiti kuti kusala jwirtita myil yupay kusala mishki karan. Piru
lanyaran. Chaynu lanyatinmi uyaparay shunquypi-shuypaqa kusalata ayaq
rimaykunata chay kunyakunamantaqa. qallariran. 11੅Chaymantaqa nimaran:
4੅Chaymanta chay syiti kunyakuna “Qashanmi parlakunki Tayta Dyusqa
pasatinqa, chay uyapashaytaqa iskribiq LPDQXUXUD\DQTDFKD\DFKNDSZLEOX‫ێ‬
ƚKXUDNDUD\. Piru chay ratullami kunata, chaynulla uklaw nasyunmanta
uyaparay unaq syilumanta uk rimay kaqkunata, uk rimayta rimaqkunata,
kaynu nimaqta: “Chay kunya chay mantakuqkunata imaqa” nir.
nishantaqa, amami iskribinkichu.
Ishkay runakunami Dyuspaq
$VKZDQPLTDPOD\DƚKDQNLµQLU.
5੅Chaymantami chay ángel uk parlakunllapa

11
ƚKDNLQWDPDU\DNXPDQFKD\QXOODXN 1੅Chaymantaqami uk largu bara
ƚKDNLQWDSDFKDSLVKDFKLVKDFKD\TD, kañata yupay midikunaypaq
allilaw makinta unaq syiluman alsaran. qumaran. Chaymi kaynu nimaranllapa:
6੅Chaymi, tukuy tyimpu kawsaq Dyuspa “Rir, Dyusta adurananllapa wasita,
shutinta rimar juraran. Chaqa chay altarnintinta, midiy. Chaymantami,
tukuy tyimpupaq kawsaq chay-ari \XSDQNLSLVPLFKNDVKLFKD\SLDGXUDT‫ێ‬
$SRFDOLSVLV੄11 568

kunaqa nir. 2੅Piru amami, Dyusta kwirpunqa, Jerusalén pwiblupa


adurananllapa wasipa pampa kaqtaqa kallikunapi chutarar kidanqa. Chaqa
midinkichu. &KDTDWXNX\FKD\NXQDWD‫ێ‬ chay pwiblullapimi Amitunchiktapis
TDPLTXVKDNDQLPDQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬ wanuchiranllapa. &KD\PLFKD\SZLEOX‫ێ‬
tana. Chaymi kwarintay-dus (42) taqa Sodoma, chaynulla Egipto
misista saruƚKDUSXULQTDOODSD, chay pwibluta yupayna riqsinqallapa.
kusala shumaq Jerusalén pwiblutaqa. 9੅Chaynu wanutinllapami kimsa
3੅&KD\W\LPSXOODSLPLQXTDSLVNDƚKDVKDT diya-y-midyuta, tukuyla pwiblumanta
LVKND\UXQDNXQDVDTDOODUDƚKSDWD runakuna, ukman ayllukuna, ukman
yakakushata, paykuna nuqapaq rir rimaypi rimaqkuna, XNODZQDV\XQ‫ێ‬
\DƚKDFKLNXQDQSDTPLOGXV\LQWXVVLVLQWD manta runakuna ima rikanqallapa chay
(1,260) diyakunata”. 4੅Piru Dyuspa chay wanushakunapa kwirpuntaqa. Chaymi
LVKND\ULPDTQLQNXQDTDPLLQWUDFKLPDQ‫ێ‬ mana munanqallapalamapischu
chikllapa Tayta Dyus tukuyla kay mayqanpis chay wanushakunapa
pachapa amunpa naypanpi ishkay ulibu kwirpunta pampananllapataqa. 10੅Chaqa
qirukuna੆m chaynulla chay ishkay ashwan kay pachapi kawsaqkunamaqa
bilirukuna shayaran chaypaq. 5੅Chaymi kusalata aligriyanqallapa chay ishkay
mayqanpis kay ishkay runakunata runakuna wanushanllaparaykuqa.
ƚKLTQLUPDQDDOOLQWDUXUDQDWLQTD Chaymi ashwan ukninpis ukninpis
paykunapa shiminmanta kusala achka imakunata rigalanakunqallapa kay
nina lluqshimuqmi rupachir tukchinqa. TLVFKDPDTQLQFKLNNXQDTDPLZDQXVKD‫ێ‬
Chaynullami mayqanpis paykunata llapana nir.
mana allinta ruranaqkunaqa wanunqa. 11੅Piru kimsa diya-y-midyumantaqami,
6੅Chaqa chay ishkay runakuna, Dyuspaq Tayta Dyusqa chay wanushakunataqa
\DƚKDFKLNXTNXQDTDPL, NXVDODSXGLUQL\‫ێ‬ qashan kawsachimuran. Chaymi tukuyla
jun kashanrayku, FKD\\DƚKDFKLNX\D‫ێ‬ ULNDTNXQDTDNXVDODWDPDQFKDNXUDQ‫ێ‬
shanllapa tyimpuqa ama tamyamapis llapa. 12੅Chaymantaqami chay ishkay
ishkinanpaq syilumatapis kirpanqallapa. runakuna, '\XVSDT\DƚKDFKLNXTNXQDTD,
Chaynullami pudirniyjunpis, yakuta unaq syilumanta uk kusala jwirti
yawarpaq tikrananpaq, kay pachapi rimayta uyaparanllapa, kaynu niqta:
kaqkunata michkatapis paykuna “¡Iqamuyllapa kayman!” nir. Chaynu
PXQDVKDQQXOODULTFKDTTLVFKDND\NXQD‫ێ‬ nitinmi, puktaypa rurinlata iqaranllapa
wan qischananpaq ima. syilumanqa. Chaymi chay tukuyla
7੅3LUX'\XVSDT\DƚKDFKLNXU ƚKLTQLTQLQNXQDTDULNDUDQOODSD.
tukchishana katinllapaqa, uk kusala 13੅Chaymi chay kutilla kusalata pacha

saqra munstru੆nFKD\NXVDODPDQFKD\‫ێ‬ kuyuran rajakanankaman. Chaynu


SDTXƚKNXUXULPDQWD\DUTDPXU, chay pacha kuyutinmi, Jerusalén pwiblupa
ishkay runakunapa ikinpi purir binsir dyis partin kaqmanta ukqa limpu
munashannulla wanuchinqallapa. rataran. Chayraykumi syiti mil (7,000)
8੅Chaymi chay wanushakunapa runakuna wanuranllapa. Nataq

m¬11.4 Mas intrakanarqa rikashunllapa Zacarías 4.11-14. n¬11.7 Munstru nirqami


intrachimanchik uk runa dyablupa yarpuyninwan kar, Amitunchik Jesucristupa kuntran
kaqpaq. Mas intrakanarqa rikashunllapa: Apocalipsis 13.1-8; 2 Tesalonicenses 2.1-12,
Daniel 7.26-27.
569 $SRFDOLSVLV੄11੄12

wakinkuna kawsaqlla kidaqkunaqa, ULNDU\DƚKD\DQNLQD.


kusata manchakurllapa ima unaq syilupi Nataq qampaq rimaqkunata,
Taytanchikllapa Dyusta kusalata kusa allin kaq akrashaykikunata,
alabaranllapa. chaynulla qamta manchar
14੅Ayayay, chay ishkay kaq kusala sirbishuqkuna atun kaqkunata,
saqra qischakaykunaqa pasanna. Piru taksha kaqkunamatapismi
chay kimsa kaq saqra qischakay kusala allintami rurashayki ninki.
shamunanpaqqami, manana maychu. Piru tukuy mana allinkunata
ruraqkunata-shuypaqami
Syiti kaq angelmi trumpitanta tukuy tyimpupaqna kastiganki”
waqachiran nir.
15੅Chaymantami chay syiti kaq 19੅Chaymantaqami unaq syilupi,

angelpis trumpitantaqa waqachiranna. '\XVWDDGXUDQDQOODSDZDVLTDNLƚKDND‫ێ‬


Chaymi uyaparanllapa unaq syilupi ran. Chaymi chay ruripiqa rikaray, chay
kusala jwirti rimay kaynu niqta: unay rukunchikllapawan tratuta
“Kananmantaqami kay pachapiqa rurashanllapa kufri shutiq kajunta.
Amitunchik Dyusqa, Akrashan Chaymantami kusalata rilamparan,
Cristunlawanna kunyaran, lanyaran ima. Chaynullami
tukuy tyimpupaqna mantakunqa” kusalata pacha kuyuran, granisu
nir. ishkiran ima.
16੅Chaymi Tayta Dyuspa naypanpi

chay binti-kwatru (24) rukukuna chay Uk warmimi dragonwan pulla

12
mantakuna samananpi taqkunaqa 1੅Chaymantaqami unaq

qunqurir pachakaman pukƚKLUDU'\XVWD syilupiqa, kusala ukman siñal


aduraranllapa, 17੅kaynu nir: rikariran. Chaymi rikaray uk warmita.
“Amituyllapa Tayta Dyus, Chay warmiqami, UXSD\SDƚKD\SLQSL,
qammi tukuy imata rurayta rupayta mudakusha yupay karan. Nataq
puytinki. killa-VKX\SDTDPLƚKDNLQSLNDUDQ.
Chaymi payji nishunillapa. Chaynulla uk kurunata umakushami
&KDTDTDPPLXQD\PDQWDNDVKD\NL‫ێ‬ karan. Chay kurunapiqami dusi
llana. qullarkuna karan umanpiqa. 2੅Chay
Chaynullami kananpis kankilla. warmiqami ruriyjun karan. Chaymi
[Chaymi maydiyapis shamuyanki wamrakunanpaq nanayninwan
kanqa]. qischakar kusalata qayƚKDNX\DUDQ.
Chaynu karmi pudirnikiwan 3੅Chaymantami syilupiqa qashan uk

WXNX\LQWLUXSLPDQWDNXTTDOODUL‫ێ‬ siñal rikariran: Chayqami uk kusala


shaykina. atun dragon, kusa chupika intiru
18 Piru wakin nasyunkunamanta rikariran. Chay dragonqami syiti
runakuna umayjun, dyis kachuyjun karan.
qampi mana kriyiqkunaqami Chaynulla kada umanpiqami kurunata
kusalata piñakuranllapa. umakushalla karan. 4੅Chay dragonqami,
Chaymi qampis piñakushaykirayku ƚKXSDQZDQTDXQDTV\LOXSLTXOODUNXQD‫ێ‬
WXNX\ODWDULNDU\DƚKDUNDVWLJDQD\‫ێ‬ taqa kimsa kaq partinmanta uktaqa
NLSDTGL\DTDƚKDPXVKDQD. pachaman itakamuran. Chaymantami
Chaynu karmi wanushakunamatapis FKD\GUDJRQTDFKD\ZDUPLZDPUDNXV‫ێ‬
$SRFDOLSVLV੄12 570

tunanpaq karan chaypa naypanpi Chaqa chay ukninchikkunata


sharan. Chayna chay wamritu uchachar puriq
nasikutinqa chay kutilla mikunanpaq. chaytaqami itakamushana
5੅Chaymantami chay warmiqa ullqituta Dyusninchikqa.
wamrakusturan. Chaymi chay Chaqa chayqami, unaqpis tutapis
ZDPULWXQDWXNX\ODSDFKDSLPDQWDNX‫ێ‬ '\XVQLQFKLNSDQD\SDQSLTDNUL\LT‫ێ‬
yanqa, jyirru baranta charikur. Piru kunata uchachaq.
chay warmitaqami, wamritunta kitaran. 11 Piru chay ukninchikllapakunaqami

Chaymantami chay wamritutaqa, chay Uyshitapa yawarsitun


aparan unaq syilupi Dyus chay LƚKDNDVKDQSLNUL\LVKDQOODSD‫ێ‬
mantakunan samanapi tayashanpa rayku,
naypanman. 6੅Nataq warmi-shuypaqa FKD\QXOOD'\XVQLQFKLNSDULPD\‫ێ‬
alsakaran uk chunllaqlla lugarman. QLQWDPDQDGLMDUSDUODNXVKDQ‫ێ‬
Chay lugarpimi Tayta Dyusqa llaparayku ima
kamkachishana karan uk lugarsituta binsishallapa.
chaypi kidananpaq. Chayna chay Chaqa paykunaqami, ZDQXFKLQDWLQ‫ێ‬
lugarpiqa mil dusyintus sisinta (1,260) llapamapis,
diyata qarananllapapaq. mana manchakuranllapachu.
7੅Chaymantaqami unaq syilupiqa &KD\PLDVKZDQZDQX\SDTNDWLQPD‫ێ‬
kusalata maqanakuranllapa: '\XVQLQ‫ێ‬ pis
chikpa angelnin Miguelmi wakin ZDQXQDQOODSDSDTTDOLVWXQDNDUDQ‫ێ‬
angelninkunawan maqanakuranllapa llapa.
chay dragonwanqa. Chaynulla chay 12 Chayraykumi kananqa,

dragonpismi angelninkunawan karan. ¡syilukuna kusata aligriyayllapa!


8੅Piru dragonqa manami binsikuyta
¡&KD\QXOODXQDTV\LOXSLNDZVDT‫ێ‬
puytiranchu. Chaynulla unaq kuna,
syilupiqami manana lugar karanchu kusata aligriyayllapa!
paykunapaqqa. 9੅Chaymi unaq ¡Piru imananqallaparaq
V\LOXPDQWDTDFKD\NXVDODDWXQGUDJRQ‫ێ‬ chay pachapi, mar yakupi
taqa pachaman itakamuranllapa. Chay kawsaqkunaqa!
dragonqami, unay largu kuru kaq chay Chaqa dyabluqami
karan. Chay payllami Satanás dyablupis. PDQDQDVKLSD\TDDFKNDW\LPSXWD‫ێ‬
&KD\SD\PLWXNX\ODSDFKDSLNDZVDT‫ێ‬ nachu kawsayanqa nir
kunataqa ingañar purin. Chaymi chay \DƚKDUTD,
dyablutaqa tantar angelninkunawan kay pachaman itakamutinllapa
pullata kay pachaman itakamuranllapa. shamusha
10੅Chaymantami unaq syilumanta kusalata piñakur qamkunata
kusala jwirti rimay kaynu niqta qischashunanllapapaq”.
uyaparay: 13੅Chay dragonta kay pachaman

´ƵKDPXVKDQDPLZDVKDNDQDOODSD‫ێ‬ itakamutinllapaqami, chay warmi,


paq uraqa. ullqituta wamrakustusha karan chaypa
Chaymi Dyusninchikna tukuy ikinta riran mana allinta rurananpaq.
pudirninwan mantakunqa, 14੅Piru chay warmisitataqami kuchakpa

$NUDVKDQNXVDODSX\WLT&ULVWXQ‫ێ‬ ishkay kusala atun alankunata


wan pullana. quranllapa, maypiƚKL'\XV, lugarta
571 $SRFDOLSVLV੄12੄13

paypaq kamkachisha karan, chayman dragonmi, FKD\PDQFKD\SDTPXQVWUX‫ێ‬


parir rinanpaq. Chayna chay largu kuru taqa pudirninta quran, kay pachapiqa
yupay dragonmantaqa alsakananpaq. kusala mantakuq kananpaq. 3੅Chay
Chaqa chay lugarpiri kimsa añu- manchaypaq munstrupa uk umanqami
y-midyuta qarananllapapaq karan. wanunanpaq yupay lisyakasha karan.
15੅Chaymi ashwan chay largu kuru Piru chay lisyakashanqami alliyaran.
yupay dragonqa aqrunmanta kusala Chaymi chayta rikar, tukuyla kay
achka yakuta itakuran, chayna riyupaq pachapi kawsaq runakunaqa chay
tikrakar chay warmitaqa aysaƚKDQDQ‫ێ‬ munstrumanta kusalata dispantakar,
paq. 16੅Piru pachami chay warmitaqa paylatana kasur kawsaranllapa.
yanaparan. &KDTDSDFKDTDPLNLƚKDNDU, 4੅Chaymi chay kusala manchaypaq

chay dragon aqrunmanta riyuta dragontana aduraq qallariranllapa.


itakushantaqa limpu upyaq yupay Chaqa chay dragon-ari pudirta qusha
chakichiran. 17੅Chaynu pasatinmi, karan chay manchaypaq munstruta.
ashwan chay dragonqa kusalata chay Chaymi chay manchaypaq munstrutaqa
warmiwanqa piñakuran. Chaymi chay kaynu nir aduraranllapa: “¿Mayqanna
warmita mana imanupis ima mana kay manchaypaq munstru yupayqa
allinta rurayta puytiranchu. Chaymi kanqa? ¿0D\TDQQDSD\ZDQTDVKDFKLQD‫ێ‬
ashwan chay warmipa wakin ayllun kuymatapis puytinqa?” nir.
kaqkuna, Dyus mantakushankunata 5੅Chaynullami chay manchaypaq

kasur, Jesucristulapi kunfyakar, paypaq munstrutaqa, Dyus dijaran “Kusa kani”


\DƚKDFKLNXTNXQDWDQDTLVFKDT nir ima kusala saqra mana allinkunata
qallariran. 18੅Chaymantaqami chay paypaq rimananpaq. Chaynullami
dragonqa, rir mar yakupa manyanpi dijaranpis payna mantakunanpaq
shar kidaran.੆o kwarintay-dus (42) misista. 6੅Chaymi
chay manchaypaq munstruqa, Dyuspaq
Ishkay munstrukuna chaynulla chay payta adurananllapa

13
1੅Chaymantaqami rikaray uk wasipaqmapis kusala mana allinkunata
manchaypaq munstru, mar rimaran. Chaynumi ashwan chay unaq
yakumanta iqamuqta. Piru chayqami syilupi kaqkunapaqpis, kusala saqrata
syiti umayjun, dyis kachuyjun karan. rimaran. 7੅Chaynullami dijaranpis chay
Chaynulla kada kachunpi uk kurunata munstrutaqa, Dyuspa kusa allinla
ƚKXUDNXVKDOODNDUDQ. Nataq chay kada DNUDVKDQNDTNXQDZDQPDTDQDNXQDQ‫ێ‬
umankunapiqa, kusala mana allinkuna paq wanuchinankaman ima.੆p3XGLUWD‫ێ‬
iskribikasha rimayaq Dyuspa kuntranta. pismi quran ukman ayllukunata,
2੅Chay manchaypaq munstrutaqa, nuqa tukuyla pwiblukunata, ukman rimaypi
rikaray chayqami, uk mishi puma yupay rimaqkunata, uklaw nasyunkunata ima
karan. &KDTDƚKDNLQNXQDPDTDXVXSD mantananpaq. 8੅Chaymi kay pachapi
ƚKDNLQ\XSD\NDUDQ. Nataq kawsaqkunaqa yaqqa tukuyla chay
aqrun-shuypaqa liyunpa aqrun yupay PDQFKD\SDTPXQVWUXWDTDDGXUDQTD‫ێ‬
karan. Piru chay manchaypaq llapa. Ashwan wakinkunalami chay

o¬12.18 Wakin iskribikashakunami kay 12.18paqqa 13.1pi nin: “Chaymantaqami nuqaqa rir
mar yakupa manyanpi shar, rikaray uk manchaypaq munstru, mar yakumanta iqamuqta” nir.
p¬13.7 Mas intrakanarqa rikashunllapa Daniel 7.21.
$SRFDOLSVLV੄13੄14 572

munstrutaqa mana aduranqallapachu. kawsayaqlla chaypa imagenninta kusa


Chaymi chay paykunapataqa, Dyusqa paynu rikƚKDTWDUXUDQDQOODSDSDT.
unaymanta-pacha chay Uyshitapa tukuy 15੅Chaynullami kay munstruqa kusala

W\LPSXSDTNDZVDTOLEUXQSLVKXWLQOODSD‫ێ‬ pudirniyjunpaq tikrakaran chay punta


taqa iskribishana karan, paywan tukuy munstrupa imagenninta rurashanllapata
tyimpupaq kawsananllapapaq. rimachinanpaq. &KD\QXOODPLPDQWDNX‫ێ‬
9੅Chayraykumi mayqanpis rinriyjun ranpis chay imagenta mayqan mana
kaqkunaqa, kay niyashayta allita aduraqkunataqa limpu wanuchikanqa
intrakankillapa: nir.
10 “Chaqa mayqanpis prisu 16੅Niranpismi: Taksha kaqkunata, atun

kananpaqna kaqkunata, kusa imayjun, mana


kasha karqa prisukanqa. imayjun kaqta, sirbikuqkunata, mana
Chaynulla mayqanpis ispadallawan sirbikuqkunata imamapis allilaw
wanunanpaq kasha katinqa, makinpi kar manaqa urkunpi karmapis,
ispadallawan wanuchinqallapa”. XNPDUNDWDƚKXUDQDQOODSDSDT. 17੅&KD\‫ێ‬
Chayraykumi, Dyuspi mayqanpis nullami niranpis: Chay munstrupa
kriyiqkunaqa kusala qischakaykuna ima shutinwan, manaqa numirunwan mana
katinmapis, kusalata shachinakur markakasha karqa, mana rantiyta,
$PLWXQFKLNSLPDVWDNUL\LUODNDZVDQ‫ێ‬ FKD\QXOODUDQWLNX\PDWDSLVSX\WLQTD‫ێ‬
manllapa. llapachu nir.
11੅Chaymantaqami qashan rikaray uk 18੅Piru tukuy kaykunapaqqami allita

manchaypaq munstruta. &KD\PXQVWUX‫ێ‬ intrakayta munan. Chaqa mayqanpis


qami pacha rurimanta iqamuyaq. kusa intrakaq chayqami, tantyayta
Chay-shuypaqami imanutaq uyshamaqa puytinqa chay munstrupa numiruntaqa.
ishkay kachuyjun, chaynu karan. Piru Chaqa chay numiruqami uk runapaq
chay kusalata llullachikuq dragon intrachimanchik. Chayqami saysyintus
yupayllami rimayaq. 12੅Chaymi kay sisintay-saysi (666).
munstrutaqa, chay punta kaq munstru
wanunanpaq yupay lisyakasha kayar 144,000 takishakuna

14
alliyasha karan chayqa, kusala 1੅Chaymantaqami rikaray chay
puytiqpaq tikraran. Chayraykumi kay Uyshitata Sión sirkapa ananpi
munstruqa tukuyla kay pachapi shaqta. Paywan pullaqami, 144,000
kaqkunata imanullapis animachiran runakuna karanllapa. &KD\UXQDNXQD‫ێ‬
FKD\SXQWDNDTPXQVWUXWDDGXUDQDQ‫ێ‬ qami urkunllapapi, chay Uyshitapa
llapapaq. 13੅Chaynullami kay munstruqa FKD\QXOOD7D\WDQSDVKXWLQWDLVNULELVKD‫ێ‬
kusala dispantaypaq milagrukunata lla karanllapa. 2੅Chaymanta-shuypaqa
rurayaq. Chaqa tukuyla rikatinmi uyaparay unaq syilumanta imaƚKL
syilumanmatapis ninakunata pachaman lanyar waqaqta. Chaqa yaku kusala
ratachimuyaq ima. 14੅Chaynulla kay llashaq shamuq yupay chaynulla
munstruqami chay punta munstrupa kunyaq yupaymi lanyayaran. &KD\QX‫ێ‬
naypanpi kusala mana ruraypaq llami kusala achka arpata waqachiq
imakunata rurar tukuylata ingañaran. yupaymi lanyayaranmapis. 3੅Chaqa Dyus
Chaymi ashwan mantakuran chay punta mantakuna samananpa naypanpi, chay
munstru wanunanpaqna yupay kwatru kawsaqkuna, chaynulla chay 24
ispadawan lisyakasha karmapis rukukunapa naypanpimi, mushuq takita
573 $SRFDOLSVLV੄14

takiyaranllapa. Piru manami chay Chaynu kawsatinllapami tukuy uklaw


WDNLWDTDPD\TDQSLV\DƚKDNX\WDSX\WL\D‫ێ‬ SZLEOXPDQWDNDTNXQDSLVSD\NXQDOOD‫ێ‬
ranllapachu. Nataq chay 144,000 kay ZDQPDƚKDUSXQXT\XSD\QDNDZVDUDQ‫ێ‬
pachamanta washakar risha karanllapa llapa” nir.
FKD\NXQDODPL\DƚKDNX\DUDQOODSD. 9੅Chaymantami qashan uk ángel ikinta
4੅Chaqa tukuy kaykunaqami mana riyaran kusala jwirtita kaynu nir: “Mayqan
ukwan ukwan punushachu karanllapa. chay kusala manchaypaq munstruta,
Ashwanmi kusa allinlata kawsar chay chaynulla imagenninta adurar makinpi
Uyshita mayta ritinpis pullanllapa riran. manaqa urkunpi shutinwan markakaqqa,
Chaynumi paykunaqa tukuyla 10੅'\XVSLxDNXVKDQPDQWDNXVDODPDQFKD\‫ێ‬

UXQDNXQDPDQWDSXQWDWDZDVKDNDUDQ‫ێ‬ paq qischakaypaq ubapa yakun binuta


llapa. Chaynu karmi paykunaqa upyanqallapa. Chaqa Dyusqami chaytaqa,
imanutaq tarpukushanchikmanmataqa uk kupapi kamkachishana. Chaymi chayta
punta puquyninta Tayta Dyusman upyaqqa, '\XVSDNXVDDOOLQODDQJHOQLQ‫ێ‬
ƚKXUDQFKLN, chaynu qimikaranllapa kunapa, chaynulla chay Uyshitapa
Dyuspa chaynulla chay Uyshitapa naypanpi, qischakanqallapa ninawan
naypanmanqa. 5੅Chaqa tukuy imatapis asufriwan ima. 11੅Chaymi chay quntaylla
NDUDQODWDULPDULPDPLPDQDXFKDNX‫ێ‬ UXULSLTDWXNX\W\LPSXSDTQDTLVFKDNDQTD‫ێ‬
ranllapalamapischu. llapa. Chaynulla, chay manchaypaq
munstruta aduraqkunaqa, manami unaq
Kimsa angelkuna rimashankuna chaynulla tutamapis samanqallapachu chay
6੅Chaymantami rikaraypis uk angelta qischakayashanllapamantaqa. Chaqa
V\LOXSDƚKD\SLQWDSDULTWD. Chayqami imapaqtaq-ari chay manchaypaq
DSD\DTXNVKXPDTULPD\WXNX\W\LPSX‫ێ‬ munstruta, LPDJHQQLQWDDGXUDUVKXWLQZDQ‫ێ‬
paq washakanapaq kaqta, tukuyla mapis markakaranllapa”. 12੅¡Chayraykumi
pachapi kawsaqkunata, XNODZQDV\XQ‫ێ‬ Dyuspa tukuy allinla kaqninkuna, pay
manta kaqkunata, ukman ayllukunata, mantakushanlata kasur Jesuslapi
ukman rimaypi rimaqkunata, chaynulla kriyiqkunaqa, LPDTLVFKDND\NXQDNDWLQPD‫ێ‬
tukuyla pwiblukunata ima willananpaq. SLVPD\GL\DSLVVKDFKLQDNXUNDZVDQPDQ‫ێ‬
7੅Chaymi kusala jwirtita rimar kaynu llapa!
niyaq: “Taytanchik Dyustami manchar, 13੅Chaymantaqa unaq syilumanta uk

paylata alabayllapa. Chaqa pay tukuyta rimayta uyaparay. Chay rimaymi kaynu
rikar, \DƚKDQDQSDTXUDTDPL nimayaran: “Kayta iskribiy:
ƚKDPXVKDQD. Chayraykumi syiluta, Kaymanta-pacha, Amitunchiklapi kriyir
pachata, mar yakuta, \DNXQDVLPXQDQ‫ێ‬ wanuqkunaqami, kusala shumaqna
NXQDWDUXUDVKDFKD\SD\ODWDDGXUD\‫ێ‬ kanqallapa” nir.
llapa” nir. “Chaynumi kanqa” nin Santu Ispirituqa.
8੅Chaymantami chay punta kaq ´&KDTDWUDEDMD\DVKDQNXQDPDQWDVDPDQTD‫ێ‬
angelpa ikinllata uk ángel riyaran kaynu llapa. Chaqa chay rurashankunami,
nir: “¡Kananqami chay kusala mana paykunapaqa pullanllapa kanqa” nir.
allinta rurachikuq pwiblu Babiloniaqa
limpu chinqashana! &KDTDFKD\SZLEOX‫ێ‬ Pachapimi kusichakuna karan
manta kaqkunaqami, uk warmi ukwan 14੅Chaymanta qashan chapakurqami
ukwan punuq yupay kusala saqra mana rikaray kusala yuraq intiru puktayta.
allinkunata rurar kawsaranllapa. Piru chay puktaypa ananpiqami imaƚKL
$SRFDOLSVLV੄14੄15 574

uk runa yupay tayaran. Chay taqqami, shikwakatin, NDEDOOXNXQD\D\NXWLQPD‫ێ‬


XUXPDQWDUXUDNDVKDNXUXQDWDXPDNX‫ێ‬ pis busalninkaman aypanqa.
sha, chaynulla uk usis kusala ɹluyjunta
charikusha tayaran. Syiti angelkunami pachaman
15੅Chaymantaqa, Dyusta adurananllapa shamuran kastigakuq

15
wasimanta qashan uk ángel yarqamuran. 1੅Qashanmi syilupiqa uk kusala

Chay angelqami kusala jwirtita kaynu atun dispantakaypaq siñalta


niran chay puktaypa ananpi taq chaytaqa: rikaray. Chaypiqami karan syiti
“¡Usisnikita urqumur sigakuq qallariyna! angelkuna, chay syiti kusala saqra
¡Chaqa chay kusichakuna uraqami qischakaykunalawanna. Chaqa chay
ƚKDPXVKDQD! ¡&KD\QXOODSDFKDSLNXVLFKD‫ێ‬ syiti qischakaykunawanqami, Dyus
kunapaq chayqami qarwashana!” nir. piñakushanqa tukukayaranna.
16੅Chaymi chay puktaypa ananpi tayaran 2੅Chaynullami rikaraypis, mar yaku kusa

chayqa, usisninta urqumur sigakuq llipyala yuraq, QLQDZDQSLƚKXNDVKDWD


ƚKXUDNDUDQQD. Chaynu sigakur imami chay yupay. Chay yaku kusala yuraq llipyala
pachapi kusichakuna qarwashataqa kaqwan pullaqami, Dyus akrar arpakunata
tantaran. TXVKDND\DTFKD\NXQDWXNX\QLQVKD\DUDQ‫ێ‬
17੅Chaymantami qashan uk ángel llapa. Chaqa Dyus akrashan kaqkunaqami,
syilupi Dyusta adurananllapa chay munstruta, imagenninta chaynulla
wasimanta yarqamuran. Paypismi shutinpa numirunmatapis binsisha
charikusha karan, kusala ɹluyjun usista. karanllapa. 3੅Chaqa paykunaqami
18੅Chaymanta-shuypaqa altarmantana takiyaranllapa, Dyuspa sirbiqnin Moisés
yarqamuran qashan uk ángel. Chay takishanta. Chaynullami takiyaranllapapis
angelqami chay altarpi nina kaq chayta chay Uyshitapa takinkunata ima. Chaqa
rikaq karan. Chaymi chay kusala kaynumi niyaqllapa:
ɹluyjun usisninta charikusha kaq ´.XVDODWDLPDWDSLVSX\WLT$PLWX\‫ێ‬
angeltaqa kaynu nir kusala jwirtita llapa Tayta Dyus,
qayaran: “¡Usisnikiwan sigakuq FKD\WXNX\LPDWDUXUDVKD\NLNXQD‫ێ‬
ƚKXUDNDU, SDFKDSLXEDƚKDNUDNXQDSL qami, kusala shumaq,
kan chayta kuchumuy! ¡Chaqa chay chaynulla manami imanupis
ubapa puquyninqami qarwashana!” nir. tantyaypaq imalamapischu.
19-20੅Chaynu nitinmi chay angelqa Chaynulla shumaq, chiqap, allinla
pachapiqa ubata usisninwan kuchur imami nannikimapis
chay pwiblu waqtanlawpi uk atun batya Tayta Dyus tukuy nasyunkunapa੆q
karan chayman apar itaranna saruƚKDU mantaqnin.
yakunta lluqshichinanllapapaq. Tukuy 4 Amituy, mayqantaq qamtaqa mana
¿
kayqami intrachimanchik, imanumi manchashuyanqaqa?
Tayta Dyusqa chay mana allinta Chaynulla ¿mayqantaq mana
ruraqkunawanqa kusalata piñakur chay alabashuyanqaqa?
ubakunata batyaman itaq yupay Chaqa qamlami kusa allinqa kanki.
kastiganqa nir. &KD\PL\DZDUQLQOODSD‫ێ‬ &KD\PLDVKZDQWXNX\SZLEOX‫ێ‬
mapis imanutaq riyumaqa kusala manta kawsaqkuna shamur
llashaq rin, chaynumi 300 kilumitruta adurashunqallapa.

q¬15.3 :DNLQLVNULELNDVKDNXQDTDPLƚKXUDQ'\XVSDNDTQLQNXQDQLU.
575 $SRFDOLSVLV੄15੄16

Chaqa, qammi intrachikushayki yakuman. Chaymi chay mar yakuqa


imatapis karanlata ruranki” nir. yawarpaq tikrakaran, imanutaq uk
5੅Chaymanta, qashan chapakurqa runata wanuchitinllapa yawarnin
unaq syilupi tratuta rurashan Dyusta shamun chaynu. Chayraykumi chay mar
DGXUDQDQOODSDZDVLNLƚKDNDTWDULNDUD\. \DNXSLNDZVDTNXQDTDWXNX\ODZDQXUDQ‫ێ‬
6੅Chay rurimantaqami, chay syiti llapa.
angelkuna chay syiti kusala saqra 4੅Chaymanta chay kimsa kaq angelqa,

qischakaykunata apamuq chaykuna FKD\NXSDQSLNDTWDTDLƚKDUDQUL\XNXQD‫ێ‬


lluqshimuyaran. Chay angelkunapa man, yaku nasimunanman ima. Chaymi
mudananqami kusala shumaq yuraq chaykunapis yawarllapaq tikrakaran.
intiru llipyalla karan. &KD\QXOODTDVTXQ‫ێ‬ 5੅Chaymanta chay ángel yakuta rikaq

kaqpimi, XUXPDQWDUXUDNDVKDZDƚKNXWD chayqa, Tayta Dyusta kaynu niqta


ZDƚKNDNXVKDNDUDQOODSD. uyaparay:
7੅&KD\PDQWDPLFKD\NZDWUXNDZVDT‫ێ‬ “Qammi imatapis karanlata rikaq
kunamanta ukqa, FKD\V\LWLDQJHONXQD‫ێ‬ kar,
taqa tukuyninta urumanta rurakasha runakunataqa kastigashayki.
kupata quran. Chay kupapiqami, tukuy Chaqa qammi kusa allinla Amituy
tyimpupaq kawsaq Dyus piñakur nishan kanki.
kusala saqra qischakaykuna karan. Chaynulla unaymanta, kananpis
8੅&KD\PL7D\WD'\XVSDNXVDODPDQFKD\‫ێ‬ qamlla kanki.
paq llipyalla pudirninwan quntay 6 Chay runakunata kanan yawarta

intirupaq tikrakaran, '\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ LPDXS\DFKLUZDQXFKLVKD\NL‫ێ‬


llapa wasiqa. Chaynu katinmi, chay syiti qami
kusala saqra qischakaykuna manaraq kusala allin kasha.
pasayatinqa, mana mayqanpis yaykuyta Chaqa paykunami
puytiqllapachu chaymanqa. TDPSDDOOLQODNDTDNUDVKD\NL‫ێ‬
kunata, rimaqnikikunata ima
Angelkuna Dyusmanta kastiguta \DZDUQLQWDLƚKDFKLUZDQXFKLUDQ‫ێ‬
LƚKDVKDQNXQD llapa” nir.

16
1੅Chaymantaqami uk kusala 7੅Chaymantami uyaparaypis Dyusta

MZLUWLULPD\'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ adurananllapa altarmanta kaynu niqta:


llapa wasimantaqa, chay syiti “Amituy Dyus,
angelkunata kaynu niqta uyaparay: “Rir tukuy imata puytiq,
chay syiti kupaykillapapi Dyuspa Qammi kananqa tukuyta rikar
NDVWLJXQNDTNXQDWDTDLƚKD\OODSD \DƚKDVKD\NL
pachaman” nir. imanu rurashanllapanulla” nir.
2੅Chaynu nitinllapami chay punta kaq 8੅Chaymanta chay kwatru kaq

angelqa, rir chay kupanpi kaqtaqa angelqa, FKD\NXSDQSLNDTWDTDLƚKDUDQ


LƚKDUDQSDFKDPDQ. Chaymi tukuy rupayman. Chaymi rupayqa kusala
runakuna chay munstrupa siñalninta jwirtita rupayar tukuyla runakunata
SXULFKLUFKD\QXOODLPDJHQQLQWDDGXUDT‫ێ‬ rupachinanpaqna niran. 9੅Chaymi
kunapiqa kusala saqra nanay qiri tukuyla kusa saqrata ruparanllapa. Piru
rikariran. chaynumapis, manamiri Dyusta kasur
3੅Chaymanta chay ishkay kaq ángel, alabanaranllapalamapischu. Ashwanmi
ULUFKD\NXSDQSLNDTWDTDLƚKDUDQPDU Dyus chay saqra kastigukunamanta
$SRFDOLSVLV੄16੄17 576

washakuqpaqqa, kusala mana qami manana lirila puriq yupay


allinkunata rimaranllapa. pinqakuq yupaynachu kanqallapa” nir.
10੅Chaymanta chay sinku kaq angelqa, 16੅Piru chay kimsa dyablumanta kaq

chay kupanpi chaytaqa chay munstru ispiritukunaqa, tukuyla mantakuqkunata


PDQWDNX\DVKDQPDQLƚKDUDQ. Chaymi tantaran chay uk lugar hebreo rimaypiqa
chay munstru mantakuyashanqa kusala Armagedón ninllapa chay lugarpi.
tutaparaq intiruna kidaran. Chaymi 17੅Chaymantami chay syiti kaq angelqa,

runakunaqa, kusala nanaywan FKD\NXSDQSLNDTWDTDLƚKDUDQXQDT


qallunmatapis kaniyaqllapa ima. 11੅Piru wayrallapi. Chaymi syilupi adurana wasipi
chaynumapismi, chay mana allin chay mantakuna samanamantaqa uk
UXUD\DVKDQNXQDWDTDPDQDGLMDUDQOODSD‫ێ‬ kusala jwirti rimayta uyaray. Chay
chu. Ashwanmi chay qirinllaparayku rimaymi kaynu niyaran: “¡Tukuymi
kusalata nanachikurllapaqa, syilupi rurakashana!” nir. 18੅Chaynu nitinmi chay
Dyuspaqqa kusala mana allinkunata ima kutilla kusata rilamparan, kunyaran,
rimaranllapa. lanyaran, pachamapis rajakanankaman
12੅Chaymanta chay saysi kaq angelqa, kuyuran unay kuyushankunamantaqa
FKD\NXSDQSLNDTWDTDLƚKDUDQFKD\ masta. Chaqa chaynuqami, PDQDNX\XVKD‫ێ‬
atun riyu Eufrates shutiqman. Chaymi chu karan, runakuna kay pachapi kawsaq
chay riyuqa limpu chakiran. Chaynu qallarishanmanta-pachaqa. 19੅Chaymi chay
chakitinmi, chayllata orientilawmanta kusala atun pwiblu Babiloniaqa, kimsa
kaq mantakuqkunaqa pasaranllapa. partipaq wakman kayman tikrakaran.
13੅Chaymantami rikaray, chay dragonpa, Chaynulla tukuy pachapi pwiblukunaqa
munstrupa, chaynulla chay llullakur limpu rataranllapa. Chaymanta Dyusqa
\DƚKDFKLNXTSDDTUXQPDQWDTD, sapu yupay yarpuran chay kusala atun pwiblu
kimsa mana allin ispiritukuna Babiloniapaq. Chayna chay pwiblupi
lluqshimuqta. 14੅Chaykunaqami, kaqkunataqa, Dyus piñakushanrayku,
dyablumanta karanllapa. Chaynu karmi kastigananpaq kusala qischakaypaq ubapa
mana rikashanchik imakunata, chaynulla yakun binuta upyachinanpaq niran.
milagrukunata ima ruraqllapa. Chaymi 20੅&KD\QXPLWXNX\ODPDU\DNXSDƚKD\SLQ‫ێ‬

ashwan wakta kayta shikwakaranllapa lapi pwiblitu kaqkuna, sirkakunamapis,


tukuyla kay pachapi mantakuqkunata limpu chinqar tukukaran. 21੅Chaymi
tantananpaqna. Chaynuqami ruraran, ashwan unaq syilumantaqa ratamuran
tukuy imatapis puytiq Tayta Dyus ima PDQFKD\SDTVDTUDJUDQLVXUXQDNXQD‫ێ‬
GL\DPLWXNX\WDULNDU\DƚKD\DQTDFKD\ manqa. Chay granisuqami ukla, kwarinta
diyaqa, paykunaqa Dyuswan maqanakur kiluta yupay llashaqmapis. Piru chaynu
shachinakuyta kamananllapapaq. katinmapis, chay granisurayku
15੅Chaymantami Amitunchikpis kaynu runakunaqa, kusala mana allinkunata
nimaqta uyaparay: “Allita intrakayllapa. rimaran Dyuspaqqa. Chaqa mana
&KDTDQXTDTDPLPDQDSLV\DƚKD\DWNL‫ێ‬ agwantaypaq kusala saqra kastiguri karan.
llapachu imanutaq uk suwakuqmaqa
illaqmanta rikarimur suwakun, chaynu Uk warmimi munstrupa
rikarimushaq. Chaymi mayqanpis anan tasha karan

17
rikƚKDNXVKD\XSD\OODNDUNDVXPDU, 1੅Chaymanta chay syiti

UDƚKSDQWDNX\WDNXTFKD\NXQDTDPL, angelkuna chay kupakunata


kusa shumaqna kanqa. &KDTDFKD\QX‫ێ‬ purichiqmantami uk angelqa, kaynu
577 $SRFDOLSVLV੄17

nimaran: “Shamuy rikachishayki Chaynulla Dyuspa kuntran kar


imanutaq uk warmi ukwan ukwan kay pachapi kusala saqra millanaypaq
punuq yupay achka yakupa anan taq ruraqkunapa maman” nir.
pwibluqa imanumi kastigakayanqa nir. 6੅Chaymantami kwintata qukaray chay
2੅Chaqa chay pwiblupi taqkunaqami ZDUPLTDPDƚKDVKDNDUDQQLU. Chaqa
Dyuspi kriyishanmanta ashur, saqra SD\TDPLPDƚKDVKDNDUDQ'\XVSDDOOLQOD
mana allinkunata tukur kawsatinllapa kaqninkunapa yawarninwan. Chaqa
wakin pwiblumanta kaqkunapis -HVXFULVWXSDT\DƚKDFKLNXTNXQDWDUL
paykuna yupayllana kawsanllapa. wanuchisha karan. Chaymi nuqaqa
Chaymi chaynu tukurllapaqa imanutaq tukuy chaykunata rikar, kusalata
uk warmi ukwan ukwan punuqmaqa੆r dispantakaray. 7੅Piru chay angelqa
Tayta Dyuspaq kusala saqra mana nimaran: “¿Imapaqtaq dispantakanki?
DOOLQWDWXNXUPDƚKDVKD\XSD\QD Nuqami intrachishayki chay warmi
kawsan, chaynumi kawsanllapa” nir. manchaypaq munstrupa anan tasha
3੅&KD\PDQWDPL,VSLULWXULNDSDNXFKLPD‫ێ‬ chayqa imapaqmi chaynuqa, imapaqmi
yatinmi, uk ángel chunllaq lugarman syiti umayjun, dyis kachuyjun
apamar rikachimaran. Chaypimi rikaray nirmapis”. 8੅Chaymi nimaran: “Chay
uk warmi, munstru syiti umayjun, PXQVWUXPDQFKD\SDTXƚKNXUXULPDQWD
chaynulla dyis kachuyjunpa anan taqta. lluqshimuqta rikashaykiqami,
Chay munstruqami chupika intiru unaymanta kaq. Piru kananqami
karan. Nataq waqtankunapi-shuypaqami manana kannachu. $VKZDQPLOOXTVKL‫ێ‬
intirunpi iskribikasha karan, Dyuspaq PX\DQTDOLPSXLPDQDUWXNXNDQDQ‫ێ‬
mana allin rimaykuna. 4੅Piru chay paqna. Chaqa chay munstruqa unayqa
munstrupa anan tasha warmiqami, kusa karanllana. Piru kananqa mana
VKXPDTPXUDGDZDQFKXSLNDSLƚKXND‫ێ‬ kannachu. Ashwanmi qashanpis
sha mudanata yakakusha karan. shamuyanqa. Chaynu shamutin rikarmi
Chaynulla manyankunataqa lusichisha tukuy mana kriyiqkunaqa kusalata
karan urukunawan, kusa shumaq dispantakanqallapa. Chaqa paykunapa
rumikunawan, pirlakunawan ima. shutinqari unaymanta-pacha, Dyuspa
Nataq makinpi-shuypaqa charikusha librunpi mana iskribikashachu karan.
karan urumanta rurakasha kupata. Chay 9੅“Chaymi intrakaqkunaqa intrakayta

kupapiqami untalla karan chay puytin: Chay syiti umankunaqami


millanaypaq ruraypaqkuna, ukwan intrachimanchik, syiti sirkakunapa anan
XNZDQSXQXVKDQNXQDSDTLQWUDFKLPDT‫ێ‬ tayan chay warmiqa nir. Chaynulla
ninchik ima. 5੅Piru urkunpi-shuypaqami chay syiti umanqami intrachimanchik,
iskribikasha karan uk kusala mana syiti mantakuqkuna nir. 10੅Chaymi chay
\DƚKD\SDTOODVKXWL. &KD\LVNULELNDVKD‫ێ‬ syiti mantakuqkunamantaqa, sinkuqa
qami kaynu niyaq: wanur tukukashallapana. 3LUXSD\NXQD‫ێ‬
“Chay Babilonia pwibluqami manta ukqami kananlla mantakuyanna.
tukuy warmikuna ukwan ukwan Nataq ukqa manaraq shamuyanraqchu.
punuqkunapaqa maman. Piru chay shamurqami, PDQDXQD\ODWD‫ێ‬

r¬17.2 Ukwan ukwan punuq warmi yupay nirqami intrachimanchik Tayta Dyuspi
NUL\LQDQOODSDWDPDQDPXQDUDVKZDQFKD\\DQTDG\XVQLVKDQOODSDNXQDSDT\DƚKDFKLNXQOODSD,
chaynulla millanaypaq imakunata ruranllapa ima.
$SRFDOLSVLV੄17੄18 578

chu mantakunqa. 11੅Chay saqra mantakuq dyis kachukunaqa tukuynin


manchaypaq munstru unay kaq chayqa, chayllata yarpur tukuy pudirninllapata
kananqa manana kannachu. Chayqami quran chay munstruta, SD\QDPDQWDT‫ێ‬
intrachimanchik chay uchu mantakuq ninllapa kananpaq maydiya Dyus imanu
shamuyanqa chay nir. Piru chay NDQTDQLVKDQW\LPSXƚKDPXQDQNDPDQ.
mantakuqpismi, chay wakin syiti 18੅Nataq chay warmita rikashayki

chaykunapaqa uknin. Piru payqami chayqami, intrachimanchik chay pwiblu


tukuy tyimpupaqna tukukanqa. Babiloniapaq. Chaymi ashwan
12੅“Chaynulla chay dyis kachunkunata mantakuqninkunamapis tukuyla
rikashayki chayqami, intrachimanchik mantakuqkunata munashannulla
dyis mantakuqkuna kanqa nir. Piru mantar ima purichinllapa”.
paykunaqami manaraq mantakuq
qallarishallapachu. Chaynu manaraq Babilonia pwiblumi limpu rataran

18
mantakuyarmapismi, chay saqra 1੅Chaymantaqami, qashan

munstruwanqa pulla, uk uralata kusa chapakurqa rikaray uk ángel


mantakuq yupayna mantakunqallapa. syilumanta ishkimuqta. Piru chayqami
13੅Chaqa chay dyis mantakuqkunaqami, kusala pudirniyjun karan. Chaymi chay
chayllata yarpunllapa chay saqra llipyayninwan pachamapis achkiraq
manchaypaq munstrutaqa pudirta ima intiru kidaran. 2੅Chay angelqami kusala
qunanllapapaq. 14੅Chaymi paykunaqa jwirtita kaynu niyaran:
chay Uyshitawan maqanakunqallapa. “¡Kananqami chay kusala mana
Piru chay Uyshitaqami binsinqa, Dyus allinta rurachikuq pwiblu
akrashan paypa kaqninkunawan. Chaqa %DELORQLDTDOLPSXFKLQTD‫ێ‬
paykunaqari maydiyapis Dyuslapi shana!
kunfyakar kawsanllapa. &KDTD$PLWXQ‫ێ‬ ¡Chaymi kananqa chay pwibluqa
chikqami, tukuypa amunllapa, FKD\QX‫ێ‬ dyablukunapa,
lla mantakuqkunapapis mantaqnin FKD\QXOODFKD\PDQDDOOLQLVSLULWX‫ێ‬
ima”. kunapa wasinpaq tikrakasha!
15੅Chaymantami qashan angelqa
¡Chaynulla chay millanaypaq
kaynu nimaranpis: “Chay warmi pariq kurukunapa qushan
tayashan yakuta rikashayki chayqami, yupaypaqmi tikrakashallapa!
intrachimanchik achka pwiblukuna, 3 Chaqa chay pwiblumanta kaqkuna

achka runakuna, ukman rimaykunata kusala mana allinta rurar


rimaqkuna, uklaw nasyunkuna ima nir. kawsashanllaparaykumi,
16੅Nataq chay munstru chaynulla chay uklaw pwiblumanta kaqkuna,
mantakuq dyis kachukunata rikashayki chaynulla uklaw nasyunmanta
chayqami, intrachimanchik chay ukwan mantakuqkunapis imanutaq uk
XNZDQSXQXTZDUPLWDTDƚKLTQL\DQTD warmi ukwan ukwan punuqmaqa
nir. Chaynulla chay warmitaqa paylata Tayta Dyuspaq kusala saqra mana
dijanqa lirilata. Chaynulla kwirpunpa DOOLQWDWXNXUPDƚKDVKD
aychantapis mikunqa, ninawan yupayna kawsan,
rupachinqa ima nir. 17੅Chaqa Dyusmi chaynumi kawsaranllapa.
dijaran chay mantakuq dyis Chaymi ashwan chay pwiblupiqa
kachukunaqa, Dyus munashannulla WXNX\OXJDUPDQWDUDQWLNXT‫ێ‬
rurananllapapaq. Chaymi chay kunamapis,
579 $SRFDOLSVLV੄18

tukuy ima munashanllapata PD\GL\DSLVPDQDTLVFKDNDVKXQ‫ێ‬


rantikutin, llapachu’ nir.
sunsunu rantitinllapa kusalata 8 Chayraykumi chaynu niqkunapaqqa

qillaynikuranllapa”. kusala saqra qischakay uk


4੅Chaymantami qashan unaq diyalapi shamutin
syilumanta kaynu niqta uyaparay: wanunqallapa, llakinqallapa,
“Qamkuna tukuyla nuqapi mallaqnanqallapa ima.
kriyiqkunaqa, FKD\SZLEOX‫ێ‬ Chaynulla ninawan rupar ima
manta lluqshiyllapa. qischakanqallapa.
Chayna ama paykuna yupayqa Chaqa tukuy imata puytiq Dyus
uchakunaykillapapaq. Amitunchikmi,
Chaynuqami manana paykuna SD\NXQDTDFKD\QXNDVWLJDNDQDQ‫ێ‬
\XSD\TDNDVWLJDNDQD\NLOODSD‫ێ‬ paq nishana.
paqnachu. 9੅“Chaynulla chay pwiblu Babilonia
5 &KDTDFKD\UXQDNXQDXFKDNXVKDQ‫ێ‬ ukwan ukwan punuq warmi yupay
qami, ima unaqkaman quturaq limpu quntay intiru tikrakatinqa kay
yupay kay syilumanmapis pachamanta mantakuqkunaqa kusalata
ƚKDPX\DQQD. llakir, waqanqallapa ima. Chaqa chay
&KD\PLDVKZDQQXTD'\XVQLNL‫ێ‬ PDQWDNXTNXQDTDPL\DƚKDFKLNXVKDQ‫ێ‬
OODSDTD\DƚKD\DQLLPDPDQD OODSDWDNDVXU\DQTDG\XVQLVKDQOODSD‫ێ‬
DOOLQNXQDWDUXUDVKD\NLOODSDPD‫ێ‬ kunata adurar ima kawsaqllapa.
tapis. Chaynulla imata rantikutinllapamapis
6 Chay pwiblumanta runakuna sunsunulla imatapis munashanllapata
LPDQXWDTZDNLQNXQDWDTLVFKD‫ێ‬ rantir kawsaranllapa. 10੅Piru chay
ran chaynulla paykunatapis SZLEOXZDQSXOODNDVWLJDND\WDPDQFKD‫ێ‬
qischanqallapa. kurmi mantakuqkunaqa wakaqllapi
$VKZDQPLFKD\TLVFKDNXVKDQ‫ێ‬ kidar kaynu niyaranllapa:
mantaqa, ‘¡Akakaw, qammi Babilonia kusala
ishkay chaynuta yupay masta riqsikasha pwiblu,
qischakanqallapa. kusala puytiq pwiblu karayki!
Chaymi chay ubapa yakunta Piru imanutaq dasla qammanqa
upyachikuq yupay wakinkunata NDVWLJXTDƚKDPXQ·QLU.
qischashanmantaqa, 11੅“Chaynullami tukuy pachamanta

ishkay chaynuta yupay kusala chay pwiblupi rantikuqkunapis kusalata


jwirtita kamkachir qunqallapa. chay pwiblupaq llakir waqanqallapa.
7 &KD\QXTDPLNXVDODWDTLVFKDNDQTD‫ێ‬ Chaqa mananari mayqanpis chay
llapa. rantikuyashan imanllapakunata
Chaqa paykunamaqa kusana rantinanpaqqa kanqallapanachu.
kanchikllapa nir, PDQDSLQTD‫ێ‬ 12੅Chaymi manana chay urukunata, suqu

kuqllapalamapischu. qillaykunata, shumaq rumi pirlakunata,


Chaymi ashwan shunqunpi kusalata VKXPDTUDƚKSDNXQDWD, VHGDUDƚKSD‫ێ‬
alabakar niyaqllapa: kunata, PXUDGDZDQFKXSLNDUDƚKSD‫ێ‬
‘Kaypiqami uk warmi riyna yupay kunata, tukuy mutkiypaq qirukunata,
tayanchikllapa. marɹlmanta, qirumanta, brunsimanta,
Chaymi byuda warmi yupayqa jyirrumanta, marmulmanta imakuna
$SRFDOLSVLV੄18 580

UXUDNDVKDPDWDSLVUDQWLNXQTDOODSDQD‫ێ‬ trabajar imanta tarikuqkunapismi, chay


chu. 13੅&KD\QXOODPDQDQDPLUDQWLQTD‫ێ‬ SZLEOXPDQWDTDODUJXPD\OODSLNLGDVKD‫ێ‬
llapanachu kanilakunata, kusala llapa, 18੅chay pwiblumanta quntay
mutkiypaq insinsyukunata, mirrata, iqamuqta rikar. Chaymi kaynu nir
mutkiypaqla ulurkunata, ubapa yakun qayƚKDNXQTDOODSD: ‘¿Mayqan pwiblunari
binuta, asaytita, shumaq arinakunata, kay pwiblu yupayqa kanqa?’ nir.
trigukunata, animalkunata, 19੅Chaymi umanllapaman allpakunata

uyshakunata, kaballukunata, LƚKDQTDOODSDNXVDODWDOODNLUZDTDULPD.


karrukunata. Chaynulla mananami Chaynulla kaynu nirmi qayƚKDNXQTD‫ێ‬
rantikunqallapanachu mayqan runatapis llapapis:
sirbikunanpaqqa. ‘¡Akakaw, kusala shumaq pwiblu!
14੅“Chaymi chay pwiblutaqa, kaynu Qampi ima kaqkunawanmi, chay
ninqallapa: barkuyjunkunaqa kusala
‘¡Mananari chay kusala mishki imayjunpaq tikrakaranllapa.
frutakuna ¡Piru chaynu kasha katinmapis
qamta kusalata gustashuq daslami tukuy imaykikunapis
chaykunamapis kannachu! limpu chinqasha!
20 Chayraykumi unaq syilupi kaqkuna,
¡&KDTDWXNX\W\LPSXSDTPLFKLQTD‫ێ‬
sha, FKD\SZLEOXUD\NXPLDOLJUL\D\‫ێ‬
WXNX\VKXPDTLPD\NLNDTNXQD‫ێ‬ llapa.
mapis!’ Chaynulla qamkuna Dyuspa
15੅Chaqa tukuy imata chay pwiblupi allinla akrashan kaqkuna,
rantikur, kusa imayjun tikrakasha apustulkuna, '\XVSDULPDTQLQ‫ێ‬
chaykunamapismi Dyusmanta shamusha kunapis aligriyayllapa.
kaq kastiguta rikar manchakur Chaqa Dyusqami chay pwibluta
wakaqllapi kidanqallapa. Chaymi chay kastigarqa, allinta rurasha
SZLEOXSDTNXVDODWDOODNLULPDZDTDQTD‫ێ‬ TDPNXQDSDTTD·੅µ.
llapa. 16੅Kaynumi niyanqallapapis: 21੅Chaymantami uk kusala puytiq

‘¡Akakaw, kusala shumaq pwiblu! ángel uk rumita alsaran. Chay rumiqami


Qammi uk warmi kusala shumaq kutakunapaq rumi yupay karan. Piru
UDƚKSDZDQPXGDNXVKD\XSD\ chay rumitaqami mar yakuman
karayki. Chaynulla kusala itakurqa, kaynu niran:
shumaq muradawan chupika “Qam kusala riqsikasha pwiblu
UDƚKSDZDQPXGDNXVKD Babilonia,
yupaymi karayki. kaynumi qampis itakukanki ruri
&KDTDFKD\UDƚKSD\NLNXQDSLVPL, mayman.
manyankunaqa uruwan, kusala Chayna mana mayqanpis qashanqa
shumaq rumi pirlakunawan rikashunqallapanachu.
lusichikasha yupay karan. 22 Chaynulla manami qashanqa masqa
17 Piru chaynu kasha katinmapismi, uyapanqallapachu
¡
dasla tukuy imaykikuna kallikikunapi arpawan, NLQDNXQD‫ێ‬
kaqkunaqa tukukasha wan, trumpitakunawan shumaq
chunllala!’ takiqkunataqa.
´%DUNXNXQDWDPDU\DNXSLSXULFKLT‫ێ‬ &KD\QXOODPLPDQDQDNDQTDOODSDQD‫ێ‬
kuna, chaynulla chay mar yakupi chu
581 $SRFDOLSVLV੄18੄19

imapi trabajaqkunamapis. Chaqa chay pwibluqami, tukuyla


Manami uyapakanqapischu runakunata kusala mana
kutakuqkunamatapis. allinkunata rurar uchakuchiran.
23 Chaynulla manami qampiqa Chaymi chay pwiblutaqa chaynu
uk bilalamapis achkiranqanachu. rurasha, '\XVSDVLUELTQLQ‫ێ‬
&KD\QXOODPDQDPLX\DSDNDQTDQD‫ێ‬ kunata wanuchishanllaparayku
chu ima”.
uk kidamyintu fyistata rurar 3੅Chaymantaqa qashan kaynu

laqyaqkunamatapis. niranllapa:
Michka chaypi rantikuqkuna tukuy “¡Kusala alabakashami kanqa
SDFKDNXQDPDQWDNXVDULTVLND‫ێ‬ Amitunchikqa!
sha katin, Chaymi chay pwiblu rupashapa
qam wasqakur ima tukuyla quntayninqa, tukuy tyimpupaq
nasyunkunata llullachisha quntayanqalla” nir.
katkimapis, 4੅Nataq chay binti-kwatru (24)

PDQDPLPDVTDLPDWDSLVULNDQTD‫ێ‬ rukukuna, chaynulla chay kwatru


llapanachu nir. kawsaqkunapis, qunqurir pachakaman
24 Chaqa chay pwiblupiqami, Dyuspa pukƚKLUDU'\XVWDDGXUDUDQOODSD. Chaqa
ULPDTQLQNXQDSD\DZDUQLQ‫ێ‬ Dyusqami chay mantakuna samananpi
kunata tarikasha. tayaran. Chaymi kaynu niyaqllapa:
Chaynulla Dyuspi kriyiqkunapa “¡Chaynumi kanqa!
yawarninta tarikasha. ¡Kusala alabakashami kanqa
Chaynulla tukuy pachapi Amitunchikqa!” nir.
ZDQXFKLNDVKDNXQDSD\DZDU‫ێ‬ 5੅Chaymantami chay mantakuna

ninta imami tarikashamapis”. samanamanta uk rimayta uyaparay


kaynu niqta:
Babilonia ratashanraykumi syilupi “¡Alabayllapa Dyusninchikta,
kusalata aligriyanllapa Payta manchar

19
1੅Chaymantaqami unaq sirbir kawsaqkuna,
syilumanta kusala achka taksha kaqkuna chaynulla atun
runakuna yupay laqyaqta uyaparay. kaqkunamapis!” nir.
Chay rimay laqyaqqami kaynu niyaq:
Uyshita kasarananpaq fyistata
“¡Kusala alabakashami kanqa
ruranllapa
Amitunchikqa!
Chaqa Taytanchik Dyusqami kusala 6੅Chaymantaqami qashan uyaraypis

VKXPDTNDUZDVKDPDVKDQFKLN‫ێ‬ kusa achka runakuna laqyaqta yupay.


llapa. &KD\QXOODWXNX\W\LPSX‫ێ‬ Chay laqyayqami achka yaku raqrata
paq mantakun, kusala puytiq shamuq yupay karan. Chaynulla kusala
ima. jwirti kunya yupaymi karan. Chaymi
2 Chaqa paymi mayqantapis, niyaran:
NDUDQWDULNDU\DƚKDQLPDQX “¡Kusala alabakashami kanqa
katinllapamapis. Amitunchikqa!
Chaynulla paymi chay ukwan Chaqa Amitunchik Dyus tukuy
ukwan punuq warmi yupay imata rurayta puytiqqami,
pwiblutaqa kastigasha. mantakuyanna nir.
$SRFDOLSVLV੄19 582

7 Chaymi kusalata aligriyar payta achka kurunakunata. Chaynulla


alabar takichiypaqllapa. umanpiqa uk shuti iskribikasha kayaq.
Chaqa pay kasarananpaq uraqami Piru chay iskribikasha chaytaqami,
ƚKDPXVKDQD. payla intrakaq. 13੅5DƚKSDQTDPL
Chaymi chay warmin kananpaq yawarwan tullpukasha kayaq. Nataq
kaqqa, kusatana kamakasha. shutin-shuypaqa intrachimanchik
8 Piru chay warmi kasarananpaq TAYTA DYUSPA RIMANAN nir.
kaqtaqami 14੅Chaynulla paypa ikintaqami, unaq

Tayta Dyusqa mudachisha syilumanta suldadukuna riyaqllapa,


NXVDODVKXPDT\XUDTLQWLUXOOLS\D‫ێ‬ NXVDODVKXPDT\XUDTLQWLUXUDƚKSD‫ێ‬
OODUDƚKSDZDQµ. kunata yakakusha. 3LUXFKD\VXOGDGX‫ێ‬
Chaqa chay yuraq intiru mudananqami kunaqami tukuyninllapa yuraq
intrachimanchikllapa, Dyus akrashan kaballupa anan tashalla riyaranllapa.
kaqkunapa allinla rurayninkunapaq. 15੅1DWDTFKD\PDQWDNXTSDVKLPLQPDQWD‫ێ‬
9੅Chaymantaqami uk angelqa nimaran: qami, yarqamuyaq kusala ɹluyjun
“Kayta iskribiy: ‘Kusa shumaqmi kanqa ispada, FKD\ZDQQDWXNX\ODQDV\XQ‫ێ‬
chay Uyshita kasarananpaq fyistaman, manta kaqkunata chuqrir binsinanpaq.
rinanpaq kunachikashakunaqa’ nir”. Chayqami mantakuyanqa jyirru
Chaynulla niranpis: ´.D\QLVKXVKD\‫ێ‬ baranwan. Chaynulla chay kusalata
qami, Dyusninchik chiqapta puytiq Tayta Dyusqa piñakur chay
nishankuna” nir. mana allinta ruraqkunapataqa
10੅Chaynu nimatinqami, naypanpi yawarninmatapis limpu qapinqa
TXQTXULUDGXUDTƚKXUDNDUD\. Piru imanutaq ubapa yakunta sarur
payqami nimaran: ´-HV~VQLVKDQNXQD‫ێ‬ lluqshichinllapa chaynu. 16੅Chaqa
qami kusata animachimanchik paylapaq UDƚKSDQSL, FKD\QXOODƚKDQNDQSLTDPL,
\DƚKDFKLNXUSD\ODWDDGXUDQDOODSDSDT kaynu iskribikasha kayaq:
nir. Chayraykumi ama nuqata “Tukuy mantakuqkunapa mantaqnin.
aduramarchu, ashwan Taytanchik Chaynulla Amitunchikqami tukuypa
Dyuslata adurayllapa. Chaqa nuqaqami, amunllapa” nir.
qam, chaynulla chay wakinkuna, Jesús 17੅Chaymantami rikaray uk ángel

\DƚKDFKLNXVKDQWDNDVXTNXQD\XSD\OOD rupaypi shaqta. Chaymi chay angelqa,


Dyuspa sirbiqninla kani” nir. V\LOXSDƚKD\SLQSLWXNX\SDULT
kurukunata kusala jwirtita kaynu niyaq:
Juanmi yuraq kaballupa ananpi uk “¡Shamur tantakayllapa! Chaqa Dyusmi,
runa taqta rikashanpaq riman PLNXQD\NLOODSDSDTXUDTDƚKDPXVKDQD
11੅Chaymantaqami rikaray syilu nisha. 18੅Chayna qamkunaqa tukuy
NLƚKDNDVKDWD. Chaymi chay syilu PDQWDNXTNXQDSDNZLUSXQWDPLNXQNL‫ێ‬
NLƚKDNDVKDPDQWDTDULNDULPXUDQXN llapa. Chaynulla mikunkillapapis
yuraq kaballu. Nataq chay anan suldadukunata, kusa puytiq runakunata,
taq-shuypaqa, shutiq KARANLA kaballukunata, FKD\QXOODFKD\NDEDOOX‫ێ‬
chaynulla CHIQAP KAQLA. Chaqa kunapa anan taq chaykunata ima.
LPDWDSLVNDUDQWDULULNDU\DƚKDQ. Chaymi Chaynullami mikunkillapa tukuyta,
ashwan guerrakunata rurayaq. 12੅1DZLQ‫ێ‬ sirbikuqkunata, mana sirbikuqkunata,
kunaqami, QLQDUDWDNXT\XSD\OOLS\DUD‫ێ‬ taksha kaqkunata, atun kaqkunamatapis
yaq. Nataq umanpi-shuypaqa apayaq ima” nir.
583 $SRFDOLSVLV੄19੄20

19੅Chaymantami rikaraypis chay kunata llullachinanpaq. Chaymantaqa


munstruta, chaynulla tukuyla chay mil añu pasatinqami, FKD\GUDJRQ‫ێ‬
mantakuqkuna suldadunkunawan pulla WDTDNDƚKDQTDD\NDW\LPSXOODSDTTD.
kaqta. Paykunaqami tantakasha 4੅Rikaraypis achka mantakuna

karanllapa maqanakunanllapapaq chay samanakunata. Chaypiqami chay kusala


yuraq kaballupa anan tasha chaywan, DOOLWDULNDU\DƚKDTNXQDWD\DUDQOODSD.
chaynulla suldadunkunawanpis. 20੅&KD\‫ێ‬ Chaqa paykunaqami unayqa Jesuspi
PDQWDPLFKD\PDQFKD\SDTPXQVWUX‫ێ‬ kriyir Tayta Dyus munashannulla rurar
taqa, prisuranllapa chay llullakur kawsayatin kunkanta pitir wanuchisha
\DƚKDFKLNXUSXULTFKD\ZDQSXOODWD. karanllapa. Piru paykunaqami mana
&KDTDFKD\OOXOODNXU\DƚKDFKLNXTTDPL adurashallapachu karan chay
kusa ukman milagrukunata rurasha munstruta, FKD\QXOODLPDJHQQLQPDWD‫ێ‬
karan runakuna rikar chay munstrupina pis. &KD\QXOODPDQDPLGLMDNDVKDOODSD‫ێ‬
kriyinanllapapaq. &KD\QXFKD\PLODJUX‫ێ‬ chu karan chay munstrupa markanta
kunata rurarmi, FKD\OOXOODNXU\DƚKDFKL‫ێ‬ urkunpi, PDQDTDPDNLQSLƚKXUDQDQ‫ێ‬
kuqqa, ukkunata llullachitin chay llapamatapis. Chaymi ashwan rikayatiy
PXQVWUXSDPDUNDQWDƚKXUDNXU, ashwan paykunaqa kawsamur, Jesuswan pulla
chay imagenninmatapis aduraranllapa. PLODxXWDPDQWDNXTƚKXUDNDUDQOODSD.
Chaymi chay munstruta, chaynulla chay 5੅Chaynumi Tayta Dyusqa manaraq

OOXOODNXU\DƚKDFKLNXTWDSLV, kawsaqllata mayqantapis kawsachimuyar, chay


LWDNXUDQOODSDFKD\TXƚKDSLDVXIULZDQ paypa kaqninkunata puntataqa
nina kusalata ratakuqmanna. 21੅Nataq kawsachimuran. Piru chay wakin
chay wakinkuna-shuypaqa, chay ZDQXVKDNXQDTDPLPDQDNDZVDPXUDQ‫ێ‬
kaballupa anan tasha chaypa llapachu, chay mil añu pasanankaman.
VKLPLQPDQWDLVSDGD\DUTDPXTFKD\OOD‫ێ‬ 6੅Chaymi nishaykillapa: Kusa shumaqmi

wan wanuchikaranllapa. Chaymi NDQTDFKD\SXQWDOODWDNDZVDPXT‫ێ‬


WXNX\ODSDULTNXUXNXQDTDWLTOODQDQ‫ێ‬ kunaqa. Chaqa paykunaqami Dyuspa
llapakaman mikuranllapa chay akrashankunana kanqallapa nir. Chaymi
wanushakunapa kwirpunllapakunataqa. ashwan chay ishkay kutipaq wakinkuna
wanuyanllapa chayqa, manana
Mil añukuna SD\NXQDWDTDLPDQDFKL\WDSLVSX\WLQTD‫ێ‬

20
1੅Chaymantami rikaray uk ángel nachu. Chaqa paykunaqami Dyuspa,
syilumanta ishkimuqta. chaynulla Jesucristupa uk kura
3D\TDPLFKD\PDQFKD\SDTXƚKNX \DƚKDFKLNXTQLQQDNDQTD. Chaymi
ruripa llabinta charikusha karan. ashwan paykunaqa Jesucristuwan pulla
Chaynullami charikushapis karan uk mantakunqallapa, mil añuta.
kusala largu kadinata. 2੅Chaymi chay
Dyablumi limpu binsikaran
angelqa, chay dragon, kusala unay largu
kuru, dyablu, Satanastaqa aypar mil 7੅Piruchaynu mil añu pasashana
añupaqna kadinawan wataran. katinqa, FKD\6DWDQDVWDTDNDƚKDQTD‫ێ‬
3੅Chaymantaqami chay manchaypaq llapa chay watarayashanmantaqa.
XƚKNXUXULPDQQDLWDNXUNLUSDUDQ. 8੅Chaymi tukuyla intiruta rinqa tukuyla

Chaynu kirparmi chay punkupiqa nasyunkunaman kusalata ingañakuq.


ƚKXUDUDQXNVL\XWD. Chayna chay mil Chaynulla ashwan rinqa ingañaq Gogpi
DxXSDVDQDQNDPDQDPDWXNX\QDV\XQ‫ێ‬ kaqkunata, Magogpi kaqkunata ima.
$SRFDOLSVLV੄20੄21 584

Chaymi chaynuqa kusala achka llami, chay wanuy chaynulla tukuy


suldadukunata tantanqa, imanutaq mar ZDQXVKDNXQDSDWDQDQSLVZDQXVKDNXQD‫ێ‬
yakupa manyanpimaqa aqu quturan taqa qukuran. Chaymi tukuyta rikar
chaynuta. \DƚKDUDQOODSD, imakunatami
9੅Chaynu kusala achka runakunata kawsayarqa ruraran ima nirmapis.
WDQWDUPLNXVDODODUJXPD\WDULUƚKDUDQ‫ێ‬ 14੅Chaymantaqami chay wanuyta,

llapa Tayta Dyuspa kusala munashan chaynulla chay tukuy wanushakunapa


pwibluman. &KD\QXƚKDUPLFKD\ tanan kaqtapis, LWDNXUDQFKD\TXƚKDSL
pwiblutaqa limpu riduranllapa mana nina ratakuqman. &KD\PLFKD\TXƚKDSL
allinkunata rurananllapapaq. Piru nina ratakuq kaqqami, qashan ishkay
chaykamanqami unaq syilumanta nina kutipaqna wanur tukuy tyimpupaq
ratamur limpu rupachiran paykunataqa. qischakanllapa chay karan. 15੅Chaynulla
10੅Chaymanta chay dyablu ingañakusha chaymanmi itakuranllapapis, chay
chaytaqa, LWDNXNDUDQFKD\TXƚKDSL tukuy tyimpupaq kawsanallapapaq
asufriwan nina ratakuqman. Chaqa librupi shutinkuna mana iskribikasha
chayllamanmi chay munstruta, FKD\QX‫ێ‬ kaqkunatapis.
OODFKD\OOXOODNXU\DƚKDFKLNXUSXULT
chaypis itakukasha karanllapa. Chaqa Mushuq syiluwan mushuq pacha

21
chaypiqami unaqpis tutapis mana 1੅Chaymantaqami rikaray

agwantaypaqta qischakanqallapa, tukuy mushuq syiluwan mushuq


tyimpupaqna. pachata. Chaqa chay punta syiluwan,
chay punta pacha, chaynulla mar
'\XVPLWXNX\WDULNDU\DƚKDUDQ
yakupismi chinqasha kar, manana
11੅Chaymi rikaray kusala yuraq karannachu. 2੅Chaymi rikaray chay kusa
mantakuna samanata. Chaynulla allinla pwiblu, mushuq Jerusalenta.
rikaraypismi chay samanapi Dyus taqta Chay pwibluqami unaq syilupi, Dyuspa
ima. &KD\PDQWDPLSD\SDQD\SDQ‫ێ‬ naypanmanta ishkimuyaq. Piru chay
mantaqa, pacha chaynulla syilumapis pwibluqami kusala shumaq kamakasha
limpu chinqaran. Chaymi mana karan, imanutaq uk nubyamaqa
rikaypaqnachu karan maylawpipis. kasarananpaq kamakan chaynu.
12੅&KD\PDQWDPLULNDUD\FKD\ZDQXVKD‫ێ‬ 3੅&KD\PDQWDFKD\PDQWDNXQDVDPDQD‫ێ‬

kuna atun kaqkuna chaynulla taksha manta uk kusala jwirti rimayta


kaqkuna੆s Dyuspa naypanpi shaqta. uyaparay. Chaymi chay rimayqa kaynu
Chaymi rikaraypis librukuna niyaran: ´'\XVTDPLNDQDQTDUXQDNXQD‫ێ‬
NLƚKDNDTWD. &KD\QXOODPLNLƚKDNDUDQSLV, wan pullana kawsayan. Chaymi
chay tukuy tyimpupaq kawsanapaq paykunawan katin, runakunaqa
librupis. &KD\PLFKD\ZDQXVKDNXQD‫ێ‬ Dyuspana kanqallapa. Chaynulla
WDTDULNDU\DƚKDUDQOODSDWXNX\ Dyusqami pay paylla pullanllapa kar
imakunata rurashanpaq, chay Dyusninna kanqa. 4੅Chaymi mayqanpis
librukunapi iskribikashannulla. ZDTDTNXQDTDPDQDZDTDQTDOODSDQD‫ێ‬
13੅Chaymi chay mar yakumapis, pay chu. Chaynulla manami llakinqallapa,
wanuchishankunata qukuran. &KD\QX‫ێ‬ wanunqallapa, QDQDFKLNXQTDOODSDODPD‫ێ‬

s¬20.12 Atun kaqkuna chaynulla taksha kaqkuna nirqami intrachimanchik kusa riqsikasha
chaynulla mana riqsikasha nir.
585 $SRFDOLSVLV੄21

pischu. &KDTDWXNX\FKD\TLVFKDND\‫ێ‬ “¡Shamuy! Chaqa nuqami rikachishayki


kunaqami kananqa tukukashana” nir. chay nubya, Uyshitapa warmin
5੅Nataq chay mantakuna samanapi kaqtaqa” nir. 10੅Chaymantami Ispirituqa
taqqami, kaynu niran: “Nuqaqami rikapakuchimayatin, chay angelqa
tukuyta qashan mushuqpaq tikrashaq”. apamaran uk kusala atun sirkaman.
Chaynullami niranpis: “¡Kayta iskribiy! Chaymantami rikachimaran chay kusala
Chaqa tukuy kaykunaqami karanla, shumaq allinla pwiblu Jerusalentaqa.
chaynulla chiqap rimaykuna katin Chaymi chay pwibluqa, Dyuspa naypan
kunfyakaypaq” nir. unaq syilumanta ishkimuyaran. 11੅Piru
6੅Chaymantami nimaran: “Tukuy chay pwibluqami kusala shumaqta
imata ruranaypaq karan chaytaqami llipyarayaran, Dyuspa llipyayninwan.
rurashana kani. Chaqa nuqami chay Chaymi chay llipyayninqa uk kusala
punta litra Alfa ninllapa chay, chaynulla ƚKDQL\MXQUXPLMDVSLSDOOLS\D\QLQ\XSD\
chay tukukanan litra Omega ninllapa karan. Chaqa kusala chuyitari karan uk
chay kani. Chaynullami chay Qallariq kristal yupay. 12੅Chay pwiblupa
chay, chaynulla chay Tukukanan chay ridurninpiqa, atun pata rurakasha
kani. Chayraykumi nuqaqa mayqan karan. Piru dusi punkuyjunmi karan.
yakunaqtaqa, chay tukuy tyimpupaq Tukuy punkukunapimi, uk ángel karan.
NDZVDFKLNXT\DNXQDVLPXTWDXS\DFKL‫ێ‬ Chaynulla chay punkukunapiqa, chay
shaq, PDQDPLFKNDWDSDJUDPDWLQPDSLV‫ێ‬ Israel pwiblupa dusi ayllukunapa
chu dibaldila. 7੅Chaymi nishaykillapa: shutinkuna iskribikasha karan.
Mayqanpis shachinakur binsikuq 13੅Chaymi kimsa punkuqa, estilawman

chaytaqami, tukuy kaykunata irinsyanta karan. Chaynulla kimsaqa, nortilawman


yupay qushaq. Chaymi nuqaqa karan. Kimsaqa surlawman karan.
Dyusninna katiy, SD\NXQDTDZDPUD\‫ێ‬ Nataq kimsaqa, oestilawman karan.
kunana kanqallapa. 8੅Piru chay 14੅Chay pwiblupa ridurninpi patapa

nuqamanta pinqakuqkunata, mana simintunpiqami, karan dusi atunlla


kriyiqkunata, kusa millanaypaq rumikuna. Chaymi chay rumikunapiqa,
ruraqkunata, wanuchikuqkunata, mana chay Uyshitapa dusi apustulninkunapa
intrakaqkunata, ukwan ukwan shutin karan.
punuqkunata, wasqakuqkunata, 15੅Chay ángel nuqawan parlayaq

runakuna rurashan yanqa dyuskunata chayqami, urumanta rurakasha barata


aduraqkunata, llullakuqkunata imaqa, charikusha karan, chaywan chay
FKD\TXƚKDSLDVXIULZDQQLQDUDWDNXT‫ێ‬ pwiblupa punkunta, patankunata
man itakukanqa. Chaqa chayqari ishkay midinanpaq. 16੅Chay pwibluqami
kutipaqna wanur qischakananllapapaq kwadradu kar, largun, DQFKXQFKD\QX‫ێ‬
lugar” nir. lla altunmapis chaylla karan. Chaymi
chay angelqa chay pwibluta baranwan
0XVKXT-HUXVDOpQ miditinqa, kaynu karan: Largun, anchun
9੅Chaymantami chay syiti angelkuna chaynulla altunmapismi midiyaq dus
kupankunata charikusha karan mil dusyintus (2,200) kilumitruta.
chaymanta uk shamuran. Chay payqami 17੅Chaymantami midiran chay pwiblupa

kupanpi charikusha karan, syiti patanta. Chaymi imanutaq kanan


qischakaykuna kananpaq karan midikunllapa chaynu miditinqa
chaykunata. Chaymi nimaran: midiyaq, sisintay-sinku (65) mitruta.
$SRFDOLSVLV੄21੄22 586

&KDTDLPDQXWDTNDQDQNXQDPLGLNXQ‫ێ‬ PDSLVFKD\SZLEOXPDQWDDFKNLUDFKL‫ێ‬
llapa, chaynumi angelpis midiran. kuqwanna purinqallapa. Chaymi
18੅Piru chay pwiblupa atun patanqami ashwan tukuyla pachamanta kaq
chay llipyala jaspi rumillawan PDQWDNXTNXQDPDSLVNXVDODƚKDQL\MXQ
rurakasha karan. Nataq chay LPDQOODSDNXQDWDDSDPXUQDDGXUDQTD‫ێ‬
pwiblu-shuypaqami, rurakasha karan llapa Tayta Dyustaqa. 25੅Chaqa chay
kusala mas shumaq urukunallawan. pwiblupa punkunkunaqami, unaq kar
Chaymi kusala chuyitata llipyarayaran tuta karmapis, mana kirpakanqachu.
uk kristal yupay. 19੅Chay patapa &KD\PLFKD\SLTDPDQD\DƚKDQTDOODSD‫ێ‬
simintunpiqami, kusala shumaq chu imanumi tutapan nirllapamapis.
UXPLVLWXNXQDƚKXUDNDVKDNDUDQ. 26੅&KD\PLDVKZDQWXNX\ODQDV\XQNXQD‫ێ‬

Kaykunami karanllapa: Puntapiqami manta kusala mas shumaq imankunata


jaspi ninllapa chay karan. Ishkay aparna, kay pwibluqami kusala shumaq
kaqpiqa karan saɹru. Chay kimsa nirna alabanqallapa. 27੅Piru chay kusala
kaqpiqa, agata karan. Kwatru kaqqami, shumaq pwiblumanqa manami tukuy
ismiralda karan. 20੅Sinku kaq chayqami, ima mana allin kaqqa yaykunqachu.
únisi karan. Saysi kaq chayqami, Chaynulla chay pwiblupiqami chay
kurnalina karan. Syiti kaq chayqami, millanaypaqta ruraqkuna, chay
krisulitu karan. Uchu kaq chayqami, llullakuqkunaqa mana kanqallapachu.
birilu karan. Nwibi kaq chayqami Ashwanmi chaymanqa yaykunqallapa
tupasyu karan. Dyis kaq chayqami chay Uyshitapa librun tukuy tyimpupaq
krisuprasa karan. Unsi kaq chayqami, kawsanapaq chaypi shutinllapa
jasintu karan. Nataq chay dusi kaqqami, iskribikasha kaqkunala.
amatista karan. 21੅Chaynullami chay
22
1੅Chaymantami chay angelqa

punkunkunaqa kusala qishpi intiru rikachimaran uk riyu yakuyjun,


pirlawan kada punku rurakasha karan. kristal yupay kusala chuyita llipyaraqta.
Nataq chay pwiblupa atun Chaymi chay yakituqa tukuy tyimpupaq
kallin-shuypaqami, kusala mas shumaq kawsachikuq yakitu karan. Chay
urumanta rurakasha karan. Chaymi riyuqami yarqamuyaran Dyusninchikpa,
kusa qishpi intiru karan, uk kristal chaynulla chay Uyshitapa mantakunan
yupaylla. samananmanta. 2੅Chaynu yarqamurmi
22੅3LUXFKD\PXVKXT-HUXVDOpQSZLEOX‫ێ‬ SZLEOXSDDWXQNDOOLQSDƚKD\SLQWD
piqami, Dyusta adurananllapa ima riyaran. Nataq chay riyupa kada
wasilamatapis mana rikaraychu. Chaqa manyanpiqami, tukuy tyimpupaq
chay pwiblupiqami, kusalata puytiq kawsachikuq qiru winayaran. Chayqami
Amitunchik Dyus, chaynulla chay kada misis puquq. Chaymi añupaqqa,
Uyshita, Dyusta adurana wasiqa. dusi kuti puquq. Nataq
23੅Chaynu katinmi chay pwiblupiqa raprankuna-shuypaqami, sirbiq tukuyla
achkirachikunanpaqqa, PDQDPLQLVWLQ‫ێ‬ pwiblumanta qishaqkuna rimidyakur
chu rupayta kar, killata karmapis. alliyananllapapaq.
&KDTD'\XVPLOOLS\D\QLQZDQDFKNLUD‫ێ‬ 3੅Chaynu katinmi chay lugarpiqa,

chikun. Chaymi ashwan chay lampara manana ima mana allin kaqkunaqa
yupay achkirachikuqmaqa, chay kanqanachu. Chaymi ashwan Dyuspa,
Uyshitaqa paylla karan. 24੅Chaynu chaynulla chay Uyshitapa mantakuna
katinmi, WXNX\ODQDV\XQPDQWDNDTNXQD‫ێ‬ samanan lugarqa, chay pwiblupina
587 $SRFDOLSVLV੄22

kanqa. Chaymi payta sirbiqkunaqa, taqa. Chaqa chay tyimpu nishan


chaypina aduranqallapa ima. 4੅&KD\UD\‫ێ‬ kumplikananpaq chayqami, VKLSFKD‫ێ‬
kumi ashwan Dyuswan qaqllapurana munna. 11੅Chaymi mayqanpis chay
rikanakunqallapa. Chaynulla Dyuspa mana allin kaqkunata ruraqkunataqa
VKXWLQWDQDPLXUNXQNXQDSLƚKXUDNXQTD‫ێ‬ dijay ruranqallapa. Chaynulla chay
llapa. 5੅Chaymi chay lugarpiqa mana mayqanpis kusa pinqaypaq imakunata
\DƚKDQTDOODSDFKX, imanumi tutapan ruraqkunatapis, dijay ruraskinqallapa.
nirmapis. &KD\QXOODFKD\SLWDTNXQD‫ێ‬ Piru chay mayqan allin kaqkunata
qami, mana ministinqallapanachu ruraqkunaqa, DOOLQNXQDODWDUXUDVNLQTD‫ێ‬
imanu achkirachikuqta, rupaymatapis. llapa. Chaynulla, '\XVSDDOOLQNDTQLQ‫ێ‬
Chaqa Amitunchik Dyusmi paykunataqa kunaqa, '\XVPXQDVKDQQXODNDZVDQTD‫ێ‬
achkirachinqa. Chaynulla paykunanami llapa” nir.
tukuy tyimpupaqna mantakunqallapa. 12੅´&KDTDPDQDQDPLPD\FKXVKDPX‫ێ‬

naypaqqa. Chaynu shamurmi tukuyta


Jesucristo shamunan tyimpuqami DOOLWDULNDU\DƚKDU, imata rurashannulla
shipchamunna ima imanu kananpaqpis nishaq. 13੅Chaqa
6੅Chaymantami chay angelqa, kaynu nuqami chay punta litra Alfa ninllapa
nimaranpis: “Kay rimaykunaqami chay, chaynulla tukukanan litra Omega
chiqap. Chaymi chay rimaykunapiqa ninllapa chay kani. Chaynulla nuqami
kunfyakaymatapis puytinchik. Chaymi Punta Kaq chay, Tukukanan Kaq chay
Amitunchikllapa Dyus rimaqninkunata kani. Chaymi nuqa Qallariq chay,
willaqmi, DQJHOQLQWDNDƚKDPXVKD, paypi chaynulla Tukukanan chay kani” nir.
kriyiqkunata intrachinanpaq ima 14੅Chaqa ninmi: “Kusa shumaqmi kanqa

SDVDQDQSDTNDUDQFKD\TDPLVKLSFKD‫ێ‬ PD\TDQSLVUDƚKSDQWDSDTDT\XSD\, tukuy


munna” nir. tyimpupaq kawsachikuq qirupa puquyninta
7੅“ &KDTDPDQDQDPLPD\FKXVKDPX‫ێ‬ mikuqkunaqa. Chaynulla kusa shumaqmi
¡
naypaqqa! ¡Shamuninami! ¡Kusa kanqa, mayqanpis chay kusa shumaq
shumaqmi kanqa kay librupi Dyuspaq pwibluman punkukunata yaykuq
nishankunata kasuqkunaqa!” nir. chaykunaqa nir. 15੅Piru chay allqu yupay
8੅Nuqa Juanmi rikaray, uyaray kusala millanaypaq mana allinta
kaykunata. Chaymantami chaynu rikar, ruraqkuna, wasqakuqkuna, ukwan ukwan
uyarnaqa, chay angelpa naypanlapi punuqkuna, wanuchikuqkuna, chay yanqa
qunquriray payta aduranaypaq. Chaqa dyus nishanllapakunata aduraqkuna,
pay-ari rikachimaran chaykunataqa. llullakuqkuna imaqa, chay kusa shumaq
9੅3LUXFKD\QXDGXUDQD\SDTTXQTXULWL\‫ێ‬ pwibluman mana yaykurchu, ashwan
qami, payqa kaynu nimaran: “Ama waqtapina kidanqallapa”.
chayta ruraychu. Chaqa nuqapismi 16੅“Chaqa nuqa Jesusmi, angelniyta

Dyusta sirbini, imanutaq qam, FKD\QX‫ێ‬ NDƚKDPXVKDNDQL, tukuy kriyiqkunata


lla Dyuspaq rimaq masikikunawan, kay kayta willananpaq. Nuqami uk qiruta
OLEUXSLLVNULELNDVKDNXQDWDNDVXTNXQD‫ێ‬ kuchutinllapa qawan, chay yupay
wan sirbinki chaynulla. ¡Ashwanmi Davidpa ayllunllamanta kani. Chaynulla
Dyuslata aduray!” nir. nuqami achkiyaypi uk atun qullar
10੅Chaynullami nimaranpis: “Amami llipyaran chay yupay kani” nir.
SDNDSOOD\XSD\TDƚKXUDNXQNLFKX, 17੅Chaymi Santu Ispiritu, chaynulla

'\XVSDTND\OLEUXSLLVNULELNDVKDNXQD‫ێ‬ Jesucristupi kriyiqkuna paypa warmin


$SRFDOLSVLV੄22 588

yupay chaykunaqami kaynu ninllapa: kawsachikuq qirumanta mikunanpaq


“¡Shamuyllapa!” Mayqanpis uyakuqqa karan chayta. Chaynulla chay kusa
nin: “¡Shamuy!” Mayqanpis kusata shumaq allin pwiblupi imanu
yakunaqqa, munarqa shamur upyanqa kawsananpaq nishanmantaqami,
tukuy tyimpupaq kawsachikuq yakuta, Dyusqa ashuchinqa kay iskribikashapi
mana imalamatapis pagrakurchu nishannulla.
dibaldila nir. 20੅&KD\PLWXNX\ND\NXQDWDQLPDTQLQ‫ێ‬
18੅Chayraykumi mayqantapis kay chikllapaqa, kaynu nin: “Chiqaptami,
librupi, Dyuspaq nishanta uyakuqtaqa, manana maychu shamunaypaqqa”.
kaytami nishaq: Mayqanpis kay librupi ¡Chaynumi kanqa! ¡Shamuy-ari
nishanmanta achkachaqtaqa, Dyusmi Amituy Jesús!
paytapis mas qischakananpaq ninqa kay 21੅Chaymi nishaykillapa: Amitunchik

iskribikashapi nishannulla. 19੅Chaynulla Jesucristumi tukuy qamkunata kusata


mayqanpis kay librupi, Dyuspaq yanapar ima, kusala shumaqta
nishankunamanta imalata ashuchiqtaqa, kawsachishunqallapa nir.
Dyusmi kitanqa chay tukuy tyimpupaq Chaynumi kanqa.
Mana intrakaypaq rimaykunapaq kaypi
intrakayta puytinchik

Almanchik. Almanchik nirqami Dinaryu qillay. Chay qillayqami, Roma


intrachimanchik wanutinllapa pwiblupa qillaynin kaq. Uk runa uk
ispiritun yarqun chayta. ,QWUDND\WD‫ێ‬ diyata trabajaqqa, FKD\XNTLOOD\VL‫ێ‬
pis puytinchik upayninchikpaq, tulapaq trabajaq (San Marcos 6.37).
bidanchikpaq, yarpuyninchikpaq Dyus Akrashan Washakuqqa. Dyus
ima (San Mateo 10.28). Akrashan Washakuq nirqami
Ángel. Tayta Dyusmi manaraq pachata intrachimanchik Amitunchik
rurayarqa, angelkunata ruraran Jesucristullapaq.
payta sirbinanllapapaq, syilupi kar, Dyuspa Akrashan Cristun. Chaynu
pachapi karmapis. Paykunaqami QLUTDPLLQWUDFKLPD\DQFKLN$PLWXQ‫ێ‬
kusala pudirniyjun. Piru manami chik Jesucristupaq. Rikay “Cristo”.
runakuna yupay kwirpuyjunchu Dyuspa kaq turtillankuna. Kay
(San Lucas 1.19, Hebreos 1.7, 14). turtillakunapaqqami unayqa
Areópago. Areópago nirqami, uk lugar Moisesqa mantakusha karan
Atenas pwiblupi karguyjun kurakunala mikunanllapapaq,
UXQDNXQDVLV\XQQLQWDUXUDQDQOODSD‫ێ‬ mana wakin runakunaqa. Chay
paq kaq chay karan WXUWLOODXIULQGDNXQDWDTDUXUDTOODSD‫ێ‬
(Hechos 17.22). pis kurakuna, Dyusman ufrindata
Atun shikra. Chayqami sirbin ƚKXUDQDQOODSDSDT, chay altarpi,
piskaduta mar yakumanta, Santu kwartu kaqman. Chay
riyukunamanta ima aypamunapaq. WXUWLOODNXQDTDPLPDQDOLEDGXUD‫ێ‬
Ayunu. &KD\QXQLUTDPLLQWUDFKLPDQ‫ێ‬ wanchu kaq (San Mateo 12.4;
chik mikuymanta gwardakar Hebreos 9.2).
Dyusman mañakuyanchik chaypaq Dyuspa rimaqnin. 8QD\W\LPSXNXQDSL‫ێ‬
(San Mateo 6.16-18). qami kaqllapa wakin kusa allin
Cristo. Kusala unay may tyimpukunami runakuna. 3D\NXQDTDPL\DƚKDFKL‫ێ‬
Dyusqa arnisha karan Israel kuqllapa Dyus rimashanta,
runakunata, Akrashan allin runata munashanta ima. Isaiasmi unayqa
NDƚKDPXWLQSD\NXQDWDZDVKDQDQ‫ێ‬ Dyuspaq uk rimaq runa katin,
paq nir. Chay Dyusmanta Shamuq Dyuspa rimaqnin niranllapa.
Runami “Dyuspa Akrashan Dyuspa Santu Ispiritun. Santu Ispiritu
Cristun”. Chayraykumi “Jesucristo” nirqami intrachimanchik
ninchikllapa, payqa Cristo katin Dyusllapaq mana ukpaqchu. Santu
(San Mateo 1.16; 16.16). Ispiritu yarpuchitin, runakuna

589
Glosario 590

Dyuspa rimayninta iskribiranllapa kaqkunamanqa mana mayqanpis


(San Juan 14.26; 1 Pedro 1.21). qimikayta puytiqllapachu. Chaqa
Chaynullami Santu Ispirituqa mayqan qimikarqami chay ismuyaq
Jesucristupi kriyiqkunata yanapan, kwirpuyjun runa yupayna kaqllapa.
allinlata rurar kawsananllapapaq 3LUXLPDQXSLDOOL\DUTDPLNXUDNXQD‫ێ‬
(Gálatas 5.22-25). Dyusta mana man ufrinditanllapata apar riyta
kasuqkunatapis, Santu Ispirituqa ministiqllapa, wakinkuna
V\LQWLFKLQTDPDQDDOOLQWDUXUDVKDQ‫ێ‬ \DƚKDQDQOODSDSDTDOOL\DVKDQDQLU
llapapaq ima (San Juan 16.8-11). (San Mateo 8.1). 0DVWDLQWUDND‫ێ‬
Dyusta adurananllapa wasi. Israel narqa rikashunllapa Números 5.1-3,
UXQDNXQDSDTDDFKNDWDQWDNDQDQ‫ێ‬ Levítico 13-14, Deuteronomio 24.8.
llapa wasi iglisyakuna yupay karan. Israel runakuna. $EUDKDPSDSZLEOXQ‫ێ‬
Piru Jerusalenpiqami, uk kusa atun mantami Dyusqa runakunata
wasi iglisya yupaylla kaq. Chaytami DNUDVKDNDUDQSD\WDVLUELQDQOODSD‫ێ‬
niranllapa, Dyusta adurananllapa paq. &KD\PL$EUDKDPSDD\OOXQ‫ێ‬
wasi nir. Chaqa chayllapimi, manta uk runa Israel shutiq katin,
Dyusman ufrindanllapata ima chay akrashan runakunataqa
ƚKXUDTOODSDXNODNDWLQ. Chaynulla, niqllapa Israel runakuna.
PDQDPLNDTFKX'\XVWDDGXUDQDQ‫ێ‬ Paykunata akrarmi, Tayta Dyusqa
llapapaq uk wasiqa. SDOWDOODUXPLSLLPDWDUXUDQDQOODSD‫ێ‬
Epicúreo. *UHFLDSZLEOXSLTDXN\DƚKDT paq iskribir quran. Chayna maypi
runakuna munayninllamanta karpis, chaylata kasur, rurar ima
\DƚKDFKLNXTNDUDQOODSD. 3D\NXQD‫ێ‬ kawsananllapapaq.
qami “Epicureukuna” shutiranllapa. Israel runakunapa tantakananllapa
Paykuna yarpuqllapa, UXQDNXQDTD‫ێ‬ wasi. Israel runakunaqami
VKLPXQDVKDQODWDUXUDUNDZVDQTD‫ێ‬ tantakaqllapa chay wasimanqa
llapa nir (Hechos 17.18). Dyuspa librunta liyinanllapapaq,
Fariseo. Wakin Israel runakunallami '\XVPDQWDQWDNDUPDxDNXQDQ‫ێ‬
“fariseo” shutiranllapa. 3D\NXQD‫ێ‬ llapapaq ima. Chayraykumi chay
qami, ,VUDHOPDVLQNXQDSDNUL\LQDQ‫ێ‬ tantakananllapa wasiqa, SD\NXQD‫ێ‬
llata kriyiqllapa. Chay fariseo paqqa iglisya yupay karan. &KD\OOD‫ێ‬
runakunaqa ninllapa, ZDQXTNXQD‫ێ‬ pimi wamrankunatapis
qashi qashan kawsamun nir. \DƚKDFKLTOODSD.
Chaynulla ninpis angelkuna, tukuy Estoico. Grecia pwiblupimi uk runa
mana rikaypaqkunapis, kan nir. “Zeno” shutiq taran. Chaypa
Hebreo rimay. Hebreo runakunami \DƚKDNXTQLQNXQDWDPLHVWRLFXNXQD
chaylla chay Israel runakunawanqa. niqllapa. Chay estoicukunami niqllapa
Chaynulla tukuy paykunapa runakuna michka dyuskunapi
rimananqa shutin, hebreo. kriyirmapis, tukuywan chaylla nir.
Ismuyaq kwirpuyjun. Chay saqra Chaynulla niqllapapis, LPDSDVDPD‫ێ‬
qishay lepratami ninchik ismuyaq nanchikpaq karqa, pasamashun-ari
kwirpuyjun nirqa. 8QD\W\LPSXSL‫ێ‬ nir. Chaymi paykunaqa mana imata
qami, mayqanpis chay ismuyaq manchar, mana aligriyar, mana waqar
kwirpuyjun kaqqa, NXVDODPLOODQD\‫ێ‬ imalamapischu kawsayta yarpuqllapa
paq kaq. Chaymi chay qishaywan (Hechos 17.18).
591 Glosario

Eunuco. Unaymi mantakuqkuna wakin 8NPDQ\DQPDQWDXNPDQ\DQND‫ێ‬


sirbiqninkunata kapaqllapa. man mana rikayta puytinchikchu.
Chaymi chay kaparakasha &KD\\DNXTDPLNDƚKL\MXQ
chaykunata eunucukuna niqllapa (Hechos 4.24).
(San Mateo 19.12; Hechos 8.27). Mirra. Mirraqami uk takshakaqla
Kamillu. Chayqami bistyakunamantapis TLUXPDQWDNXVDƚKDQL\MXQPLVKNL
PDVDWXQDQLPDOEDUDOODƚKDQND\‫ێ‬ mutkiypaq yakuta urquqllapa chay
jun. Uklawkunapiqami chayqa (San Mateo 2.11). Chay mishki
sirbin bistyapi yupay alburjakunata mutkiypaq yakituqa sirbiq
waychikur purinanllapapaq wanushakunapa kwirpunta
(San Mateo 3.4; San Marcos 1.6; chaywan liyatinllapa, DPDDV\DQDQ‫ێ‬
San Lucas 18.25). paq (San Juan 19.39-40). &KD\QX‫ێ‬
Kusa mas karguyjun. ,VUDHOSZLEOX‫ێ‬ lla ama manchay nanachikunanpaq
piqa, chay paykunaqami unayqa uk rimidyupaqpis sirbiq
NXVD\DƚKDTDZWXULGDGNXQD (San Marcos 15.23).
karanllapa. Chaynu karmi, Mustasa qiru. Chayqa atunta winan
paykunaqa tukuy Israel runakunata tukuy mallkikunamantaqa. Piru
jwiskuna yupay rikaq, mantaqllapa, VLPLOOLWDQTDPLWXNX\PDOONLVLPLOOD‫ێ‬
Dyus mantakushanta runakuna manta mas llampitu. Chaynu
rurananllapapaq (San Mateo 26.59; karmapis kusata winan munti
San Lucas 22.66). qirukuna yupay.
Kusala mas Santu lugar. Dyusta Paqakuna kustumri. Paykunapa
aduranllapa wasi rurillapi kaq uk kustumrinpimi, PD\TDQSLVIXUDVWL‫ێ‬
kwartu. Chaypiqami Dyusninchikla rukunawan purir, manaqa uk
kananpaq kaq. &KD\PDQTD,VUDHOL‫ێ‬ wanuyta kamar, PDQDTDSDQW\XQ‫ێ‬
takunaqa mana yaykuqllapachu. kunapi purir imaqa, kusala tiqti
.XUDNXQDSDPDQWDTQLQODXIULQGL‫ێ‬ kwirpuyjun yupayna kidaq. Chaymi
WDQNXQDWDDSDU\D\NXTXNUDWXOD‫ێ‬ chay rurashankunapaq mana
paq añu añu (Hebreos 9.3-5,7). tiqtilla yupay kananllapapaqqa,
Levita. Chay Israel runakunapa dusi paqakuna kustumrita ruraqllapa
ayllunmantami uk ayllu shutiq (San Mateo 15.2; Números 6.9).
“Levitakuna”. Chay Levitakunami Pascua fyista. Dyusninchikmi unayqa
Dyusta sirbiqllapa adurananllapa Egipto pwiblumanta Israel
wasipi. UXQDNXQDSDUXNXQNXQDWDOOXTVKL‫ێ‬
Libertos shutiq tantakanan wasi. chimuran, DPDFKD\SLVLUELNXFKL‫ێ‬
Cirenimanta, Alejandriamanta, nanllapapaq. &KD\OOXTVKLPXVKDQ‫ێ‬
Ciliciamanta, Asiamanta, Israel paq ama qunqananllapapaq, añu
runakunami, sirbikur qischakaq añu uk fyistata ruraqllapa. Chay
karllapamapis, TLOOD\WDSDJUDNXUDQ‫ێ‬ fyistami shutiq “Pascua”. Chay
OODSDDPDTDVKDQTDVLUELNXUTLVFKD‫ێ‬ “Pascuaqami” intrachimanchik
kananllapapaq. Chaymi chay “Ananta pasaran” nir. Chaqa chay
paykuna tantakananllapa wasita unay tyimpupimi, Tayta Dyus uk
shutichiranllapa Libertos wasi nir. WXWDDQJHOQLQWDNDƚKDUDQ, paypi
Mar yaku. Chayqami kusala atun tukuy mana kriyiqkunapa kulaka
pachapa manyanpi yaku kaqkuna. wamrankunata wanuchinanpaq.
Glosario 592

Piru Israel runakunata willaran, unayta mantaqllapa Israel


kada wasinkunapi uk uyshitata runakunata. Chaynu katinmi Israel
wanuchir, yawarninwan punkupa UXQDNXQDƚKLTQLTURPDQR
markunkunata, umbralkunata ima runakunata. Chaqa Israel pwibluta
salananllapapaq. Chay wanuchikuq romanukuna binsir, mantaqllapa,
angelqami, FKD\X\VKDSD\DZDU‫ێ‬ impwistuta kubraqllapa ima
ninta rikar, wasinpa ananta (San Juan 11.48).
pasaran, mana mayqantapis 5RPDSDSXQWDPDQWDNXTQLQ&pVDU.
wanuchirchu. Chaymi kanankaman, Jesús kay pachapi kayashan tyimpupi,
Israel runakuna Pascua fyistata romanukuna tukuy nasyunkunata
silibrar, uyshita kankakashata mantaqllapa. Chay Romapa punta
chaynulla mana libadurayjun mantaqnintaqa “César” niqllapa.
tantata mikunllapa (San Lucas 22.1; &KD\PLSD\TDWXNX\ZDNLQJXE\LUQX‫ێ‬
Éxodo 12.1-14). kunata mantaq (San Marcos 12.14).
3HQWHFRVWpVI\LVWD. Pascua fyistamanta Jesucristo nasitinqa, Augusto Cesarmi
50 diyakuna pasatin, uk fyistata chay mantakuq karan (San Lucas 2.1).
ruraqllapa. Chay fyistami shutiq Jesucristo wanutin, Tiberio chay César
“Pentecostés”. &KDTD´3HQWHFRVWHV‫ێ‬ karan.
qami” paykunapa rimayninpiqa Saduceo runakuna. Saduceo
niyta munan “50”. 7ULJXWDNXVLFKD‫ێ‬ runakunaqa uklayla kriyinayjun
shan tyimpupimi chay fyistataqa kaqllapa. Paykunaqami niqllapapis
pasaqllapa. Chay tyimpupimi Tayta ZDQXTNXQDTDVKLPDQDQDNDZVD‫ێ‬
'\XVTD6DQWX,VSLULWXQWDNDƚKDPX‫ێ‬ munllapachu nir. Chaynulla ninpis
ran Jesucristupi kriyiqkunamanqa angelkuna, WXNX\PDQDULND\SDT‫ێ‬
(Hechos 2.1-4). kunapis, mana kanchu nir. Chay
Qara kapachu. Chay unay Israel saduceo runakunaqami kurakunapa
runakunaqami binuta purichiqllapa mantaqninkuna karanllapa
qaramanta kaq kapachukunapi (San Lucas 20.27; Hechos 23.8).
(San Mateo 9.17; San Marcos 2.22). Samana diya. Unayqami Dyus nitin
Rimaqnin. Rikashun “Dyuspa Moisesqa mantakuran syiti kaq
rimaqnin”. diyapiqa ama trabajananllapapaq.
Ruku mantakuqkuna. Unaymi chay &KD\PL,VUDHOUXQDNXQDTDVDEDGX‫ێ‬
Israel runakunapa rukunkuna kada kunapi mana trabajaqllapachu.
ayllupa awturidadninkuna Chayraykumi sabadutaqa
karanllapa. Chay paykunatapismi SD\NXQDTD´VDPDQDGL\DµVKXWLFKL‫ێ‬
ansyanukuna niqllapa ran (San Mateo 12.1, 2).
(San Mateo 16.21). Santa Mikuna. Chaynu nirqami
Roma, romano. Roma pwiblumanta intrachimanchik mana libadurayjun
runakunatami Romano runakuna turtillata mikur, ubapa yakunwan
niqllapa. Unay tyimpukunapismi, upyar Amitunchik Jesucristo wanur
Romamanta kaqkuna tukuy pachapi kawsamushanpaq yarpunchik
mantakuqllapa. Chaymi uklaw chayta (San Lucas 22.7-8, 14-20;
SZLEOXNXQDSLJXELUQDGXUNXQDPD‫ێ‬ 1 Corintios 11.23-26).
pis Romamanta kaqllapa. Chaymi Santu kwartu. Tukuy Israel runakuna
Israel pwiblupimaqa romanukuna Dyusta adurananllapa wasiman
593 Glosario

rirqa, PDQDPLWXNX\FKX\D\NXT‫ێ‬ PDQDTDƚKDNLQWDNDUPDSLV, qiru


llapa santu kwartumanqa. XƚKNX\MXQSDƚKD\SLQPDQLWDUDOOL
Kurakunalami yaykuqllapa apirtaqllapa ama safananllapapaq
chaymanqa. Chayman yaykurmi (Hechos 16.24).
kurakunaqa quntachikuqllapa. Wanusha yupay kwirpuyjun runa.
Chay santu kwartumantaraqmi Chayqami uk runa qishayniyjun.
UDNWDUDƚKSDZDUNXUDTWDSDVDU, Chay qishayqami runakunataqa
kurakunapa mantaqninla yaykuq wanushata yupay dijan. Chaymi
kusala mas santo lugarmanqa. FKD\TLVKD\ZDQTDPDQDNX\X\PD‫ێ‬
Chaqa dyusta aduranllapa wasi tapis puytinllapachu
rurillapi kaq kaykunaqa (San Mateo 4.24).
(San Mateo 27.51; <DƚKDU\DƚKDFKLNXTNXQD. &KD\NXQD‫ێ‬
San Marcos 16.38; qami Moisés mantakushanpaq kusa
Hebreos 9.2-3, 6). \DƚKDTUXQDNXQDNDUDQOODSD.
Siñal kustumri. Dyusmi kaynu &KD\PL0RLVpVQLVKDQWD\DƚKDFKL‫ێ‬
Abrahamwan tratutaqa ruraran: kuqllapa. 3D\NXQD,VUDHOUXQDNXQD‫ێ‬
“Nuqami qampa Dyusniki kani. paqqa allipla puytiq karanllapa
Chaynulla wamraykikunapapis (San Lucas 19.47).
Dyusnin kashaq” nir. Chaymi chay Yaku karru. Kay yaku karruqami
WUDWXWDUXUDVKDQOODSDWDDPDTXQTD‫ێ‬ yakupa ananta purin, karrukuna
nanllapapaq, nasishanllapamanta imanuƚKLSDFKDWDSXULQFKD\QX.
uchu diyamantaqa chay kustumrita Mana chinqanchu yakupa
kaynu rurananllapapaq mantaran: rurinmanqa kusala achka runakuna
“Wamritunllapapa pinqaysitunpa ananpi ritinmapis. Castellanupi
qaritanta pitinanllapapaq” nir shutin “barku”
(Gálatas 5.6; Génesis 17.9-14). (San Mateo 4.21).
Tuldu iglisya. Dyusninchikmi willasha Igus qiru. Igusqami uk atullan qiru.
NDUDQ,VUDHOUXQDNXQDWDUXUDQDQ‫ێ‬ Raprankunami yaqqa papayapa
llapapaq uk tuldumanta iglisyata. rapran yupay. Puquyninqam limun
Chaymi mayta rirllapapis pullan yupay. Chay qarwasha igusqam
apaqllapa. Chaynulla chay maypi kusala mishki. Unayqami rupaypi
samarllapapis, chay tuldu iglisyata chakichir, XQD\WDƚKXUDTOODSD,
shachir chaypi Dyusninchikta chaymanta mikunanllapapaq.
aduraqllapa. Kaynuqami taranllapa Chaynulla chay igusmantaqami
XQD\JXE\LUQX'DYLGSDW\LPSXQND‫ێ‬ binuta, rimidyuta ima ruraqllapa.
man (Hebreos 9.1-2). Castellanupiqami kay qiruqa shutin
8ƚKNX\MXQTLUX. 8QD\W\LPSXNXQDSL‫ێ‬ “higuera”. Puquyninqam shutin
qami prisukunata makinta kar, “higo” (San Marcos 11.12-14).
Glosario 594

Pwiblunchikkunapi ukmanta ukmanta rimaykuna


Kay Inkawasi Kañari pwiblukunapi, yaqqala tukuyta chayllata
rimanchikllapa. Aykala ashla ukmanta rimanchikllapa. Kay rimaykunata
tarinchik kay Mushuq Testamentupi:

1.- ƵKDNUD- Wirta. ੄6.- RikƚKDT- Simijansa; kulur.


2.- Llallin - Piyur. ੄7.- Shaykuy - Binsikay.
3.- Lluqshiy - Yarquy. ੄8.- Simintuta rajar - 6DQMDWDNLƚKD\.
4.- Murin - Puquynin. ੄9.- Waran waran - Diya diya
5.- Pwiblu - Llaqta. 10.- Warkuy - Waychiy.

Anda mungkin juga menyukai