Anda di halaman 1dari 18
; Ly lun tic khite ( LLsdng tde ca khic). ( Nguén: http://giaoan, violet. vivpresent/show/entry_id/2230409 ). Bai 1: N6i dung va hinh thire khite 18 Logi hinh pho bién trong adi séng 4m nhac cia nuée ta, Dé ban doc thém nhimg van dé vé ndi dung, hinh thite, am nhac, ca tir... cu tao nén ca knie va nit 18 d8 phan nao gitip cho nhiing ngwoi di, dang hoje buée diu sing tie ca Khe c6 thém tu ligu dé tham khio, Giai in gi 5 bai viet vé "LY ludn tée khiie" cita Gs. nhac si T6 Va. 1. Bénh hinh thire Cach day chimg muoi nam, khi mét tap chi bat dau ding mét va duong thei cé nhimg nha phé binh “ai ca “cai cach”, nhac” da khong tiéc Idi ché giu may nhac si tré kia chi vi ci t9i lén Ia da, khong biét hiu tinh hay vo y, dam viét ra nhing cdu nhac khong “can phuong”’ Lai dén ci héi “dao chinh Nhgt”, Ban kiém duyét am nhac 6 Ha Noi da cuong quyét “tra v8" mot s6 nhimg bai ée cling vi cdi ly do t6i cao va ddc nhan vién kiém duygt no khéng tim théy trong may téc phim gtti dén xin phép xuat bén nhting “cau”, nhimg “vé” vuéng van, déu dan nhu y ho mudn, dip lién hé t6i mt can bénh con thay trong dau m céng tac 4m nhac: bénh tén sing hinh thite, coi hinh ca. Ban t6i tac pham va téc gia chi thay ho khen: “Tée gid X... kia vita méi lai hop xuéng” nm bé cé nhitng “de-co" thdt “di tan”... hoe che: “ “truéng ca” thi khéng én ma ligt vao “nhac san khdu” ciing khéng xuéi, that chang hiéu né la edi gi!” thie Ia nhat, néu chwa p 11, NOi dung 1a chinh, hinh thire la phy Su that, gid tri pham nghé thuat (trong dé e6 tie phim am nhac) khong phai chi livin de ky xo hay hinh thire ma bao gid cét yéu cing do chat lugng cla ndi dung. C6 thé vi mét cach thiét thye: noi dung 1a com an ma hinh thite 1a cai bat dua lén migng, Gia sir bat bude ngudi ta phai chon mot duéng: hoc An com gao tm sot déo x6i vio bat dan hoje in com gao méc thiu dug trong bat kiéu, chic chin la ai cing nghi: an com gao tém sét déo dit x6i vao bat dan cing van tha hon 1 bung céi bat kiéu ma com bén trong thi vira ngu@i Iai vita hoi. Ching ta tha thir hogc tam ung chiu nhimg tac phim ngi dung tong d6i ding din nhung hinh thite cn vung vé. Trai lai, ta crong quyét gat bo, tay tr nhimg sn phém thiu thoi che dy bing ci vo hinh thie chai chuot my miéu. Nhu vay lién hé t ing téc (hay phé binh) 4m nhac, cu h 3 li: Noi dung tac phim hign thye hay vién véng, sau sic hay nong néi, cé6 téc dung dong vign, gido dyc quan ching khéng, hay trai lai, du dc ru nga quan ching? N6i dung la chinh, hinh thite Ia phu, dé Id nguyén tac thi nhdt. Nhung noi thé phai chang 1 ching ta chi thira nh§n ¢é gid tri cla ndi dung ma phi nhan (hay coi thuéng) gid trj ciia hinh thite? Cling nhat dinh khong. Trong pham vi nghé thuat (cing nhu trong bat cir m9t pham vi nao khdc), hinh thie ¢6 gia trj cua hinh thie. Tam quan trong cia né néu co phai nhuéng bude mét cai gi thi cdi dé chi c6 thé la tam quan trong wu tién ciia noi dung. Néu ta dong y la an com cé bat x¢i tign hon li an béc, ma an com bat kiéu thich hon an xéi bat din, thi chang ta sé quan niém hinh thite 1a mét thir gi phy thugc, nhung 1a mét thir phy thude can thiét dé dua din t6 diém néi dung, lam tang higu lye truyén cdm cia ndi dung. No hién nhién 1 mot thir yéu t6 can ké t6i khi dinh gid mt tac phdm nghé thuat. Nhén dinh nhu thé con vach cho ta m6t thai d@ véi cai khuynh huéng nguge Iai voi bénh hinh thire néi trén: d6 1a cai huéng “ta khuynh” ciia mot sé ban tré quan nigm gat bo hn van dé hinh thitc, hau coi nhu khéng can thiét, khéng dang dé tam. Ching ta hiéu va cé thign cam phan ndo véi y muén (déng quy) cia nhimg ngudi thinh thyc mong mé rong pham vi sing tae nhac t6i cd nhimg déi tgng chu nim ving duge k thire dai cuong vé nhac phap, nhung chiing ta khng tan thinh chi truong nguy hiém ay, vino dé c6 cho sy budng tha, bita bai, “ty do chi nghia”. Bude tién ciia nghé thut - song song véi sy tién trién cia moi nghanh hoat dong khac - khéng phai la di én ché thi tiéu ky thugt, ma ld nang cao trinh 49 ky thugt m9t ngay mét tinh xao hon JIL. Hinh thire phai tuong xtmg véi ngi dung Vin dé “ngéi thir” da ro ring, ching ta tién t6i thao ludn vé su phéi hgp gidta ndi dung va hinh thite. so sanh, lin nay ching ta tim mét vi dy khdc (cé nhién Ia véi tat ca y nghia tuong déi cia sit vi von). Vi dy, noi dung nhu con ngudi ta ma hinh thie nh 4o quan mac ngoai. Binh thudng ra, lic lam vige phai c6 quan do lam vige, lie di choi phai e6 quan do di choi, ngudi én ban 46 ngudi Id, tré con mang 46 tré con. Ao quan may cat vira khd ngudi bao nhiéu, kiéu mau gon dep bao nhiéu, thi cang tign cong vige, cing t6n vé ngudi lén bay nhiéu. Ciing mét 18 ay, hinh thie cang sat véi ngi dung, cing hyp voi noi dung chimg nao, cang lim cho tae dung truyén cm (d9ng vién, gido dye) cia tée phim ting lén chimg nay. Ap dung vio vige soan ca khtie, 46 la im hinh thite tuong xmg voi ndi dung. Ra mot dé ti trang nghiém nhu mdt doan ca, mOt khiic mac nigm, chiing ta sé khong 2 phéng theo tiét tu mt digu khiéu vi vui nhOn, viét mOt bai cho nhi déng ching ta sé khéng ding téi nhing hinh thite nhu “truéng ca” hoae “dai hyp xuéng”, v.v. Tom lai, hinh thire phai thy ndi dung ma thu xép ché bién sao cho thich hop. Hinh thire tuong xing néi dung, dé la nguyén tac tht hai. IV. Van dé ngi dung moi Téi day, van dé nguyén tac da théng, theo thir ty cé thé la Ite ching ta dé ra may cau hoi thiét thye: “Thé nao la mt ni dung am nhac phong phu trong mét hinh thie tuong m thé nao dat duge két qua d6?”. Pham vi chi +héng cho phép ta ban rong diém ly lugn bao quét nhu chi nghia hign thye mdi, van dé d6i trong 48 hinh thite dan t6 ... G day ching ta chi cn ggi ra may nh§n xét ¢6 lién quan tryc tiép véi viée soan ca nhac. 1, Vin d8 n6i dung dat ra cho ngudi soan ca nhac khéng phai la chuygn sép xép (khéo léo hay vung vé) Ién trén thang am may danh tir chinh trj bat bude, hay 1a dich sang ngOn ngit cia am thanh, tiét tau cde thir chinh cuwong, chinh sich, khdu higu chinh tr} lu thuge mt cach kinh dién. Ching ta cOng nhén ring m6t noi dung mudn di tur cdéch vu, trade hét la phai dimg dung 16i, kip giai doan... Nhung dat duge may diéu ry méi chi la gidi quyét mt nia van dé. 2. MOt tac phim van nghé - dit chi 1a mét bai ca nho nhé - doi hoi ngoai sy thoa man nhimg yéu cau chinh trj, mt trinh 46 nghé thudt it 18 cing du dé gay dn tuong dep trong tinh cim, tu tuémg ngudi xem, ngudi nghe. Mun dat ti trinh d9 d6, n6i dung phin anh duge phan nio nhimg nét dién hinh cuc sinh hoat tinh thai tugng huéng thy vin nghg. Mét n6i dung tuong ty chi c6 thé li két han thuéng) cia sy két hgp thinh khan cugec song c4 nhan ngudi sang tac séng vi dai ciia giai cp can lao dang né lye san xuat va tranh déu. Sy cam thong phai di t6i ché nguéi nhac si - nhiét thinh va cam himg - néi lén duge bing 4m thanh, tiét tau nhimg thac mac chung, dau thuong chung, hy vong chung, noi tom la tam sy Ién lao cia ca mot lép ngudi, mot thé hé, mot dan V. Van dé hinh thire méi Con nguéi mdi cia xa hoi Viét Nam 16t x4c da thanh hinh va dang In lén. Dé thé hién noi dung tu tuéng, tinh cam mai ay, lim sao cho ¢6 nhimg hinh thite twong ximg? Tro lai v6i chit dé cita ching ta, c6 hai diém chinh can gidi dip minh bach: 1. Cé ngudi ndi ring: “Noi dung méi phai 6 hinh thite méi”, Dung! Nhung hinh thire mdi 1a thé nao? Phai ching 14 mét s6 hinh thire ngoai lai (c6 thé tir cdc nude anh em tdi) dua din vé ép gi cho nhac Vigt mt céch dc doan? Hay 14 bit cir mt hinh thirc “la la” nio (dit 6 nhing hé théng nghé thudt thodi héa, truy lac) ciing cir “nguyén xi” dem ra lim qua cho thinh ching Vigt Nam m6t céch v6 tu? Ca hai déu khdng phai. Ching ta sn long hoan nghénh va hoe tp tat cd nhimg phat minh sang kién nghé thuat (v6 lugn & phia nao téi), nhung véi diéu kign tuyét d6i la nhiing cai d6 phai hgp, phai bé ich cho tinh than dan téc ta (gm tinh hoa cé hitu va nhimg diém wu ta dang nay no trong con ngudi moi Vigt Nam). Ta quan nigm day la nhimg chat mau quy bau boi , nhig canh nhanh map khée tiép lén géc nhac Viét Nam, chit nhat Ia thite qua an sin c6 thé thay thé duge nhing sin phim Ching ta tin ring mét téc phdm nghé thuat mudn cao vong téi ché quoc té héa truée hétphai 1A mot_stée~— phim = dan_—téc_—sthat din tc. 2. Lai cé nguéi n6i : “Hinh thire méi phai do nhing hinh thie ci ma tiép tuc phat trién thém lén”, Chi trong dé khong mau thudn v6i lip luan trén néu chang ta cho rang su phat trién hinh thite cii cé thé la van dé “ty lye canh sinh”, nhung ciing rat c6 thé (sao lai khong) la vi sur gidp 46 (trong gidi han no 46) cia bén ngoai. Nhin vao vén ca nhac 6 ciia ta, do hon canh die biét ciia lich sit 4m nhac Viét Nam, vin dé khai théc truyén théng ei con kém ludn ca van dé nghién ciru suu tim, sip dat thanh hé théng nhimg tai ligu cdn s 16 c6 hai diém dé ta leu y: a) Khai trién hinh thite eit khong phai ld tring tu Jai nhiing gid tri 16i thoi, nhimg “lan” nhimg “digu’” da hét sir mang lich sit, khong con kha nang thich nghi dé sinh s6i nay no trong hoan canh méi. b) Khai théc hinh thite ci cding khdng phai la cép nhit day 6, chip néi vai nét nhge 6 roi dem nhiing cong trinh va viu dé ép thinh gid thira nhjn la “dan ca” mdi, la hinh thire “tiép tuc trayén thong off V.Ve VI. Két luan Can ban ctia tac phim nghé thuat (trong dé gdm cé cdc tac pham ca nhac) I ndi dung. Nhin dan lao dng la d6i tugng huéng thy déng thoi 1a kho dé ti v6 tin cho ngudi sang tae. Hinh thite biéu hign nOi dung phai tay nOi dung ma thich img, thay di. N6 ¢6 thé tir nhiing hinh thife cia phat triém ma thinb, ma lai co thé la két qua tiép thu théng minh (va tiéu héa ky) nhimg yéu t5 ngogi lai tién b6, hop vi tinh thin dan tc, hiéu theo nghia “déng” cia thyc tai dé. + Gs. Ns. T6 Vi ai 2: Ca tir va nhac diéu 1. Ca khue - su phéi hgp 4m nhac va ng6n ngir Mét ban ca gdm hai b} phin chinh: phn Idi (ca tit) va phin nhac (nhge digu). C6 nhig nha phé binh am nhgc khen nggi mot ban nhac kia “da dat t6i himg vi cla tho”. Lai cé nhimg nha phé binh vin tho tin duong mét bai tho no “Ia cd mot ban nhac”. Nhimg léi so snh nhu vay dé lam cho ta cé cam tuéng nhu nhac va tho (hay néi rng ra, ngén ngit va 4m nhac) li nhiing thir gi rat khing khit, rat dé phdi hgp voi nhau, bi vi trong nhac da sin chat tho, ma trong tho lai gidu chat nhac. Nhung that ra, mde dau nhimg twong quan hét site chit ché gidta am nhac va ng6n ngir, sut phi hop hai thit 6 trong mét ca khac khong phai ld mot chuyén tat nhién, ma la cd m6t vin dé phite tap. Ta ching thuéng aghe ludn luén nhiing edu phin nin: “Bén nhac nay khé, nhung phai cdi Idi hong”, ho§e: “Bai hat kia Iai dep, nhung nhac lai kém” Diéu dé chimg t6 bén canh nhimg cudc két hop ém thdm da xay ra nhidu chuyén luc duc hay nhimg dim ly dj gitta hai thinh t6 cdu tao nén ca ban. IL, Mau thudin gitra nhge va loi Nguyén do do tir dau ra? Cé nhién truée hét la su vung ve hodc bat hc cla nguéi sing tac, ho phai ginh mét phan trach nhiém. Nhung ngoai nguyén nhan chi quan ay, ta lu ¥ t6i mt nguyén nhan khéch quan, trong yéu hon: dé nhu li mot diém mau thuan trong yéu gidta 1di va nhac (6 day ta hay tam han dinh vao ng6n ngir va am nhac Vigt Nam). Ng6n ngit dan t6c ta la mot thir tiéng don 4m nhung da thanh, Véi mot am nhit dinh (ching han “la”), c6 thé c6 nhiéu thir tiéng cing van nhung rat khac nhau vé nghia: la a 14 1d 1 la. Ludt thanh 4m (binh thugng khit nhap) 46 cita ngOn ngit khong c6 quan hé nhat dinh véi cao d9 cdc nét trén gam nhac, cing nhur luat ngimg nghi (cadence) cia cu nhgc khéng nbat thiét Li phi hop véi lugt gieo vin cia cau tho. Thi du sau day chimg minh mét cach cy thé mét phuong dign cia méi mau thuan gidta nhac va [ei (tiéng Viét). SS Co mdi hay toes a == Sr nding. Oi bai chit thing reo vang, (Ngay vé - Luong Ngoc Trac) Ta thy trong khi bé | hat ding thanh 4m céu tho, bé 2 lai hat ra nhu: co méu _ ity _ hoang phat nang 61 bay chién thang reo vang III. Ca tir héa va nhac digu héa Vi ché ging co gitta ca tir va nhac digu (ma ca nhac Viét Nam chi la m6t thi du dién hinh) trong sy sang tac ca nhac da nay ra hai khuynh huéng: 1. Ca tie héa: Ban nhac do lei ca chi phéi, Nhac digu phai Ié thuge vio am thanh hoje tiét tau cau tho. Ngoai nhimg thi dy that sang td ctia nhimg ca diéu kh6ng nhip trong nhac cé Vigt Nam (ngam, cdc Idi “néi”, via, céc cau hd...), ta c6 thé cit ra mot thi dy nhat 6 nhimg tac phim méi: eee ee wTdy ko déin dang tht adding gay tay hw dan sing suing git Tay andy ahem at (Ho dan cay - Van Chung) Néu tuée bo Idi, chi xét phan nhac, thi du nhw trén trinh bay mot giai digu (melody) that gay gue, tric tric. Trdi lai, néu hat loi lén thi ¥ ti yi thanh am ty nhign ciia ca tt lai dua dan céu nhac mét cach rit... kha thinh! Ta n6i ring 6 day 4m nhac digu hat da héa: Mét mat khac kiém diém lai nhimg ban ca viét theo thé tai méi “cai cach” theo tiéng nha nghé), ta nhan thay trong nhiéu ban, phan am nhac (giai digu va tiét tau) choan hét ché dimg, va phan Idi ca, c6 thé ndi, chi dong mét vai trd “cho c6é mat”, gép céng mét céch chiéu Ie. Khong néu ra nhimg thi dy cue doan, day 1 may trudng hop trong d6 phan léi ca, dit cho li “cing duge di”, da néi r6 sy hy sinh cia né cho nhimg yéu cau cita phin 4m nhae: a) Ca tie duca theo giai dié rs ‘ . ui fit cu da vui hd ca hiba chi chit du (Song L6 - Van Cao) b) Ca tit dua theo tiéu t Ohi Sips Pepe Wi Kinh Th Mug Me lap citi cd ‘pehitn ching (Song L6 - Nguyén Dinh Phuc) IV. Gia tri ting hop cia mot ca khie 16i trudng hgp ma mot hinh thite nghé thudt nt dinh (ty du tho ca) nho mt nghé thudt chi em (ty dy am nhac) gitt hé mét vai phy dé cho thém néi vai trd chinh cita minh, lam nay ra mét higu qua minh mong musn (hinh thite ngém tho). Sy vay mugn, déi céng rat chinh ding ay khng dt ra van dé tran giimh anh huéng, vi da phan r6 dia vj cha khach, nhigm vy va quyén han cia timg bé mon, Nhung ¢ vao trudng hgp lién két nhu tir va nhge trong mot ca khuc, chi it la trong pham vi ly thuyét, can phai duge quan nigm nhu mét céng tac toan dign cé sy héa tron ving chic cua mot khdi hop kim. Cé nhién, do nhimg khé khan cia timg truéng hop cy thé c6 khi mt nhn t6 nay can phai nhugng b9 nhan Trong nhimg ngoai 16 46, di : bat ct mot swt nhan nhugng nao déu phai cé ly do chinh dang. Vé mat Ay, higu qua cudi cing cita ca Khite noi chung bao gid cing 1a tiéu chudn ving chéc dé nhan dinh va gidi quyét thye te. + Gs. Ns. T6 Va (1) Day méi chi li vai lugt hoa thanh chi phéi hudng bit ngo toi higu q ng v6 nghia. Ngoai ra ta con thay nhimg truéng hop ma do ¢ bé phu chuyén Idi ca thanh nhimg tiéng co nghia, anh khtc. Bai 3: Ph nhac va pho loi 1. Ba phwong thite sang tie ‘Dmg trén ly thuyét cing nhu nhin vao thye té, lic bat tay vao viét mét bai ca, ngudi sng téc nao cing phai theo ba phutong phap sau day: 1. Can eit vao mOt bai tho, doan van cé sin (do ngudi khac hoc chinh ngudi viét nhac a 4m nhac phit hop véi ¥ tir ciing nhu véi thanh am cua chiing: dé 1a phuong thite phé nhge. Thi du: bai hat Ngdy vé la tho cua Chinh Hitu do Luong Ngoc Trdc phé nhac; bai hat Thang Bom li mot bai vé cé do Nguyén Xuan Khoat phé nhac. 2. Nguge lai véi Ii sang tac nhu thé 1a c&ch dat 1bi len mOt nhac digu da vit trude (c6 thé 1a do mét tac gid khac), Thi du: Tiéng chim hoa binh nhac cua Ta Phuée, do TS Vii phé lai 3. Ngoai hai Idi dé, cé thé cén mt phuong phép thir ba: dé 1a Idi sing téc cd nhac lan lai cing mot lie (dudi day ta sé tré lai ky hon vé phuong phap nay). IL. Phé nhac Diéu nh§n xét truéc tién cho ta thay, day la 16i thong dung nhat trong truyén théng ca nhae Viét Nam, Cac ban dan ca hoje chdo cé dai da sé déu Ia nhimg bai phé nhac voi nhimg cu tho Iye bat. Thi dy: digu Cé /d 1a pho nhac theo cau ca dao: “Con c bay ki bay la...”. L6i sang téc ny c6 wu diém la dé lim néi bat dan tc tinh cia nhac phim. Do chd dya trén thanh am (hoge tiét t4u) ctia digu tho (nhat la tho Iye bat) ma dymg nét nhac, nhing bai phé nhac thudng ghi duge nhimg hinh giai digu (hay tiét tau) cé mau sac dc biét cilia din t6c. Doe cau Hai tiéu: Néu khong cé 4m thanh cu tho quyét dinh, ching ta tin chic 6 tac gid viét nén nhing nét nhac (tric tric) nhw vay, nbat li khi téc phong phé 1éi da Lim thinh giée ching ta quen véi nhiing giai digu dju ding hon, uén lrgn hon, Nhung mic dau cé uu diém Ién Ay, phuong thie phd nhac lai chira dung mot nhuge diém rat khé trénh di voi ngudi méi hoc séng tac. Do sy chuyén ché ciia thanh 4m cau tho, nét nhac bj ép phai theo nhing huéng lén xuéng nhat dinh nén dé roi vao nhing céng thite c6 Hao. Mét mat khéc, vi thanh 4m tho cé thé thay d6i theo thi luat (cdc thanh phit, trdm c6 thé ty tign thay d6i; cdc thanh bang, trdc & nhimg chit lé: nhat, tam, nga khong bude phai “phan minh”...), nhac digu khé ap dung duge nhiing ky xo dic biét cua nghé thuat 4m nhac, vi dy nhu sy nhac lai nguyén dang mot cau hay mot doan. Cho nén m6t khuyét diém thudng thay trong cde ban phé nhac Ia sy thiéu tinh cdch nhat tri (we mat cau trac hinh thite), IIL. Phé lai Day la I6i thinh hanh trong s6 nhimg ngudi sing téc nhac méi. phong trio ding Idi phd vao nhig ca khic nude ngoai, né da thoat thai do sy c6 ging ciia mot s6 ac s¥ tién phong phan img Iai cai mét 16 lang "bai ca ta theo digu Tay”. Phong theo tac phap ciia nhimg nha soan ly ca (chansonnier) théi nhing Adrien Lamy, Tino Rossi, Nino Martini... ho 4a manh dan xay dung nhiing nhac digu “xit so” cho ca tir din tc. Uu khuyét diém cia phuong thite phé léi hon toin nguge Igi voi phuong thie phd nhac. Y nhac 6 day duge ty do phat trién, tac pham dé c6 nhat tri, bé cye dé duge ving chic. Trai lai, vi lai phai theo nhac, sy go ép Idi ca 1a chuyén thudng xay ra, Nhung 6 day moi chi ld mot bit tign nhé. Digu dang cha y & phuong thie nay la 6 ch vi thiéu su kiém ché cia mét nan 16 dan tc (6 day 1a ngén ngit), ngudi sang tic néu khong 6 sy tu dudng che chan vé am nhac din tc rat dé lm vao canh nhac Iai - c6 thé fi v6 tinh - nhimg anh huéng ngoai lai. Bidu dé da duge chimg minh cy t trong nhitng tac phim khang chién tuong déi cé cét cach dan t6c hon hét. IV. Phuong phap tong hop Chic trong ching ta ai ciing 6 dip chimg kién (hay ty ban than thi nghigém), mot ngudi trong lic cao himg da hat nghéu ngao nhimg cau vut nay ra trong dau, Néu ngudi dé lai chinh Li mét nhac sy biét Igi dung nhimg 4m thanh phat xuat trong lic cam himg ay lam nguyén ligu sang tac, thi ching ta cé mt thi dy hoan toan vé mot Idi sang téc tam goi la "phuong phap ting hop” Nhu vay, xét vé ly thuyét khéng c6 gi can tré ta ding mt phuong phap tuong ty lim 16i sing tée chinh guy, nbat Ta (eting eit 1¥ thuyét) ta nban thay soan ca khtic tuong tru diém oda hai Idi trén, lai déng thd tranh duge nhting nhuge diém 06 hitu cha mdi Idi 46. Néu cé cdn phai phan nan m6t diéu gi thi digu d6 chi lA su khé 4p dung né vio thy hank, do ché ddi hoi ngudi sang tic mét thoi quen hoi khée thudng: sy tap trung tur tuéng vao hai diém cach biét phai gidi quyét cimg mét lic. V. Gidi phap cA nhan Vay t6m Iai, ta nén theo phuong thie nio: hac? ac trude, Ii trude hay ca hai cing mét Nhv ta da thay, méi 16i déu cé wu diém, khuyét diém va thye té trong mdi Idi cing déu 4a cé nhiing thinh céng va nhiing that bai. Nhu vay ching ta sé khong may méc dé m6t phuong thire nio mét cach tuyét déi (mac dau theo ly thuyét, phuong thie cudi cing cé thé xem la kha hoan hao). Gidi phap ciia chting ta la linh déng, tay theo timg trudng hgp cu thé va méi ngudi sang tac sé chon cho minh m§t phuong thite phit hyp nhat. Khi di chon m6t phuong phap lam chinh, ching ta cing khéng quén khai thac hai phuong phap kia, xem nhu nhimg phuong phap luyén but quy bau. V6i ngudi quen ding 161 ph6 li, tap phd nhac 1a mét ligu thude thin higu chita cdi bénh “ngoai lai héa”, ciing nhu yéi ngudi chi ua phé nhac, tap phé loi 14 mét cach mang lai nhieu higu qua dé mai gitia ky thuat cau trac am thanh mOt cach chat ché hon. Va doi voi ca hai ngudi d6, phuong phap téng hgp 1a mot thi nghiém nhieu hita hen dé gay y thite vé “thanh nhac” (musique vocale) mét ¥ thire cdn thiét cho ngudi sang téc ca khuc. + Gs. Ns. T6 Va 1, Cach phé 1di len mot nhac digu C6 nhitng ngudi sang téc ca khuic coi vige dit 101 IA cd mt chuygn khé khan, dén éu khong c6 ngudi eng tée chuyén phy tréch “tim” loi gifip thi... dan chju. nhwng khong coi ning khi a digu kign “khéng c6 khéng xong” dé cé t] Toi (mét cdch tong déi chinh) cho m@t nhge digu. Soan ca tir JA mot ky thudt. Truc khi ban ti vige soan ca tit, c6 may nguyén tie cin duge nghién ciru: 1, Thanh 4m ca tir néi chung phai hda hgp véi nét giai digu (cy thé 1d cde than trim béng cuia tiéng hat phai theo ding véi cdc nét nhac cao thap). 2. Cau tho va céu nhac phai di 46i véi nhau: chd ngimg nghi cia cau nhac phai ding thoi li ché lay hoi, gieo van cia cau tho. 3. Nhiing tit logi chinh va phy (nhu chi, dng tir déi voi cde tre ngit tit) cia Iai ca phai phi hgp véi cdc nét chinh va phu (nhu cdc trong 4m déi véi cdc not bic cau, Iéo, Hay...) cia cau nhac. Ba nguyén tic ay khéng cé gid trj ciing hang: sy sp xép nhu trén la theo thir ty tir diém khA nghiém nhit t6i diém tong déi dung hda duge véi it nhigu ngoai Ig. Ap dung vao thyc hanh cé thé c6 hai phuong phap: 1, Léi “phan tich”, gm ba giai doan: a) Can cit vio ¥ nghia nhac digu phat ra mét toat yéu cia ca tu, ghi ldy trong tam (¥ chinh) cc dgan tho tuong duong voi céc doan nhac. Thi dy, m6t bai nhac cé ba doan (doan 1: té canh hoje ta vige, doan 2 ta tinh, doan 3 kéu goi), ta ghi ba trong tam (ta vige, ta tinh, kéu goi) va cha y vio nhimg diéu dé dé khi tim loi khong lac dé va khong lon xon. b) Lam bang cdc thanh, cae van va cdc chi tiét dién ta, Chang han cau dau ban nhac 1a: Trude hét ta dién xudng méi nét cia phan nhac mét 4m nao d6 (ching han: La), Roi ta hat 4m 46 len theo giai digu: 6 thé ghi bing cdc déu: 1] (Déu tri (-) chi thanh phit binh (khong cé ddu) va chit "V" chi van) Cit tigp tue nhu vay cho dén tron bai 1a thanh bang cdc thanh, cdc van, Ngoai ra 6 nhimg chi tiét nao dé, nhur cé ché luét tiéng, léo, lay..., ta cling ghi vao ché cita ching trong bai tir. c)Téi day ta chi con vige tim lai, edn ett vao sy chi din cua ban toat yéu (trong tam) va bang thanh van. 2. éng hgp”: Trén day 1a céch lam vige theo 16i phan tich, é ra cho nguéi lai, Déi véi ngudi da quen hod cé ning khiéu, nhimg giai doan cudi (b, ¢) cé thé théng nhat lam mét. Sau khi Lim bang toat yéu, nguéii soan chi can hat nham giai digu déng thai tim nhimg tiéng phir hop ghi xudng du6i dong nhac. Can eit vio ba nguyén tac da néu trén, kiém soat lai (thém bet hode stra chita), viét thanh ca tir nhat dinh. Il. Van dé Idi ca déi voi ngwdi phd nhac 6 nhac khéng giéng nhu déi voi ngudi pho loi. So di véi tho ca Vigt Nam) mét bai tho dem ra phé nhac iW Van dé loi ca d6i voi ngudi pl thanh van dé 1a vi (it ra cing kh6ng may khi con gitt nguyén ven hinh thite the ca ci, ma con phai thém bét, sita doi cho hop véi nhac luat. Vay sy can thigp vao hinh thite cé dinh ciia tho ca cé thé thy hanh duge trong giéi han nado? Dya vao quyén uy ctia truyén thong, ta cé thé quy nap ra may nguyén tac: 1. Thém vao nguyén van mdt sé nguyén 4m (a, u, i...) hoge mot s6 tiéng dém (67 a, tinh bang, tinh chung, chit dé, ma dé, bay gio, vao nhimg ché (phu thudc) ma nhimg nét nhac mhiéu hon s6 tir (tiéng) ela cau tho” 0 2. Thay déi nguyén van bing cach dao I6n thé ty, nl mot cau ¢ lai mot vai tir, mét doan hay ca 3. Thém bét mét vai chit dua d6n, hodc theo ¥ nguyén van ma mé rng, hodc nhic lai nguyén ¥ bing nhiing tiéng khc c6 nghia twong duong, trude sau cé myc dich lim tang thém so thanh dé tign sap vao cau nhac da phat trien so le voi cau tu. Mt thi dy, cau: Sang ging sang ed vuon dao Ba cé ding dy c6 nao con khong? Phé lén nhac digu lan H4i tiéu bién thanh: (Kia cdi) sang gidng (sudng ma) sing (sudt) cad vurén— dao. Ging st ca chanh ma vucon chanh) Ba (bén) cla 6) ding. dy (08) 6 nto con _—khéng? III, Céch phé lai én ede digu hat 6 Trong truéng hop dic bigt, muén dat Idi méi lén cdc digu hat cd, ching ta c6 hai digu cn ghi nhé: 1. Da s6 cde digu hit c6 déu ding tho Iye bat va céc bién thé cla né lim ca tir, 2. Nguyén van ca tir thing thudng déu cé nhiing bién déi vé hinh thire theo nhimg nguyén tie nhu vita trinh bay. Do dé cé thé dé ra phuong phap nhu sau: a) Tim nguyén van ca tit cé bang cdch loc ra cae tiéng dém, cée doan nhic lai... lay nhimg dius ghi_ Ss nhs tren. day, sams kim_—schi_—_nam, b) Can cir vao nguyén van ca tir tim ra va sp dat lai ma lam bang thanh vin. Vé diém nay, ta c6 thé hodc theo ding céc thanh cia nguyén van ca tir hoc ding nhing thanh tuong duong (cho rong duéng tim Ii) nhu sy chi din cia “thang cac dau” sau day: Theo thang cdc dau ta thay: (/)=(~) va (\) =(.) c) Viét tir méi theo bang thanh, van véi sy chi ¥ dic bigt phdi hgp (Khéo Iéo) y tho (inéi) véi ¥ nhac (ci). + Gs. Ns. T6 Va Ghi chi: (1) Nhitng tiéng ldy lam thi du Ie rit ra tie cdc diéu 06. Se thich ting cia ching vao cde ca digu moi con la van dé nghién ctu va thi_—_nghiém (2) Bang thang céc déu day - han dinh vao ngon ngit Bac bé - Ie theo nhgn dinh ctia nhac st Van Cao. (3) Van dé con déxi nhung vi khéng thude pham vi chi: dé nén chi néu ra voi tinh chat Egiy. 1. Dinh nghia vé giai digu va Theo trit tyr trinh bay, trong bai truée ta d& nghién ciru bd ph4n tht nhat cia mot ca Khiie dé [A ca tir. Téi day ta lai nh§n xét rigng vé bd phn thir hai cia né: nhac digu. Néu ta ding din tau én m6t_—s caus nhac_— quen_thudc: =1) ci] ("Song L6" - Van Cao) 3." va trmg cau y kién thinh gid vé nhac digu cu d6. Thu lvgm cdc 1éi phé bin, ching ta cé thé nhjt ra nhimg cau tan thuéng dai khai nhu: "Cau nhac nghe du duong, thanh thet" hoc "Cau nhac nghe khoan thai, vuong van". Nhu thé 16 ra ring, trong ching cé mot sé (nhimg ngudi cho cim tuong thir nhat) dic bigt chi ¥ t6i giai digu (melody) cau nhac; trai lai mt s6 khde (nhimg ngudi cé cam twang thir hai) da bj hap dan bai phan tiét tau (rythm) cu dé, Vay thi giai digu va tiét tau la gi? Cé nha nghién eitu am nhge goi giai mao” cau nhge, vi nhu duéng nét cua mot hoa phdm, N6 thé hig u xép dit, cao thap khong déu. Thi du trén néu dich sang Ii ghi 4m dong nhac, cho ta mét hinh anh vé nét giai digu: A, See Hinh thai giai digu quyét dinh nhimg cam giée goi bing shins h hinh dung tir nhu “du duong”, réo rat”, hoje trai lai nhu “trac tric”, “chuéng tai”,v.v.. Ciing theo mot bing sv trinh bay, theo mét thir ty nao dé, nhimg am tha Mugn ude 1g ghi chi ciia gian pho, ta cé thé hinh dung ti i $o sdnh, tiét tau 1a cai “ding di” (bo digu) cau nhac. No thé hign ngiin, to nhé khong du iu nhac trén ™; @=) a4[5-- 313 eoooe inh nhig cém giée goi bing nhimg tiéng nhu Hinh thai tiét tu (@m hinh) qu hoge trai lai nhu “dén dip”, “loi 1a”, “ém “khoan thai”, “trang nghiém”, “manh ligt”... du”... Il. Sy twong quan giira hai nhn té va tim quan trong cia sy hoa hop Giai digu gay nhimg rung cim vé hinh twong, tiét tau gay nhimg rung cim vé hoat dng. Do ché dé nay ra may quan hé gitta hai nhan t6: 1, Giai digu va tiét tu phai di d6i véi nhau, Mét nhac ban chi chi trong vé phia nhac digu dé tao nén cdi an tugng lanh Io cia nhimg bite “tinh v: dién, Trai lai, mot nhac ban dén trong tam riéng vao phi tdu 1a mOt hoa phim “lip thé” xod nhoa cht 48 trong mét hoat déng cudng loan. Néu ta khé c6 m6t thién cam v6i mét “ngudi dep” tro tro khéng cir dong hod cit dong nang né, vo duyén, thi chic ta cing hai long vé phan nao truée mét dang dap uyén chuyén, ctr chi linh hoat, nhung nét mat khé coi ho§c chi quay lung di mi khéng cho ai thay mat. 2. Giai digu va tiét tau phai diu hoa vi nhau. Ciing nhu nha dao dién quan tam t6i sw digu hoa dign mgo, hod trang véi ngén ngtt, digu nea dign vign trén s i nhac can cho trong t6i i rai trén nhimg quang ng: binh King bao nhiéu, thi Iai cing khé dung hoa voi mét tiét thu x6 day “ gay khiic” bay nhiéu, Sy cdu két cia nhig giai digu va tiét tau khdng déng tinh chat dé gay ra canh chuéng mit hay kh6i hai ctia m6t ngudi rau ria dao mao ma Iai nhay nhét, udn éo lam duyén, hay mOt ngudi 6 b§ mat tuoi tré nhe nhdm ma ett chi Iai kinh edn, tri cham nur quan vién bi 16 IIL. Ba phwong thite c4u tao nhac digu cua 146i pho loi Theo phuong phap phé li, nhin vao qua trinh phéi thai mét cau nhac, ta lai thay 6 day ba phuong thife lam vige khac nhau: 1. Déi voi mot sé ngudi, trong lic himg khéi sing téc, cdi ndy ra dau tién trong 6c 1a nét giai digu. Do dé qua trinh sing tao cita ho c6 thé quy lam may giai doan: a) Ghi cao d9 tuong déi cdc thanh 4m ciia nét giai digu bing m6t chudi dau nét khong phan truéng 49 (hay chi ghi truéng 49 phong chimg ciia nhimg ché ngimg, nghi) ching han nhu: ay Se b) Trén hinh giai digu d6, ho xay dung dan din khung tiét téu bing cach ghi cdc trong 4m (accent) va phan phéi cdc gid tr] thoi gian (durée) tuong 46i trén cdc ndt ching han nhu: My 4 > OS a SS ¢) T6i d6 chi lua m6t khuén nhip (mesure) thich hyp dé hinh dung tiét tau cau hat: 2. Nhung cing c6 ngudi theo mot duéng Idi ngugc lai: tiét tau dén truce, giai sau. Vi thé, qué trinh sang tao cia ho lai theo mt thir tyr khdc: a) Ghi hinh thai tiét tau b) Tim khuén nhip hinh dung tiét tau c) Sau cing méi minh hoa tiét tau ay bang m6t hinh giai digu hop lim m9t, ta s& c6 phurong thir ba gdm hai buée: a) Khai nigm cing m6t hic giai digu va tiét tau, thi dy: b) Tim khuén nhip biéu dién y nhac: c) Sau cing méi minh hoa tiét tau dy bing m6t hinh giai diéu, thi du: Gite th tee Tee G a Se 3. Néu hai bude dau (a va b) co thé hgp lam mét, ta sé co phuong phap tong hop gom hai buéc nhu sau: giai digu va tiét tdu, thi du: a) Khai nigm cig mét lic hai Soe Khong phai ndi dai, ching ta thy phuong php thit ba la 16i twong doi dé tgo digu kign nhit tri gitta giai digu va tiét tau. Cong dung va Igi ich hai phuong thie trén sé duge tiép tuc ban, + Gs.Ns.T6 Vii (1) Cach ghi nhac bang chit s6 A rdp, qui dink chi dm 1a sé 1, cée dm tiép theo chi: dm la 2, 3... Chit s6 6 chdm trén dau dé chi dm lén 1 quang 8. O day chi dm la Ré; nhip WA, (2) Theo céch ghi nhac sé, vach ngan canh sé chi dm dé kéo dai, sé zéro (0) la ddu lang. céec trudng dé méc don, méc kép la nhiing vach duée chit sé (mét vach la méc don, hai vach la moe Kép...) (3) Ching minh cy thé la nhiing bai giéu cot (parodie) trinh bay nhimg ban cé dién bang cach thay déi tiét tdu, dem nhimng tiét tdu vui nhén thay cho cdc tiét tdu trang nghiém. Thi du: trong mt bai hét khiéu vit phé bién, ban nhac Alexander's dat dem mét 7 cau trong diéu dn ca “Nhé qué” Con séng Swannee déi sang tiét tau vui nhén swing, bién hain tinh chat cu hdd cd 18

Anda mungkin juga menyukai