Arhiepiskop Danilo II – u književnosti često spominjan i kao Danilo Pećki, Rodio se u vlastelinskoj

porodici oko 1270 i bio je pri dvori kralja Milutina. Zamonašio se u manastiru Sv. Nikole u Končulu.
1305. Godine postaje iguman u Hilandaru gde se proslavio po energičnoj odbrani od Katalanske
Kompanije. Bio je Banjski episkom od 1311 do 1314. Ponovo se vraća na Hilandar od 1314 do 1316,
gde se bavi književnim radom i sastavlja žitija i službe. Od 1324 do 1337 bio je Humski episkop , a sa
tog mesta odlazi na mesto arhiepskipa srpskog gde biva do smrti 1337. Bio je posrednik u dinastičkim
borbama i graditelj crkava ( Peć, Dečani, Banjska ). Ostavio je šest žitija i dve službe. Žitije Kraljeva
Uroša, Dragutina, Milutina, kraljice Jelene i arhiepiskopa Arsenija I, Joanikija I i Jevastija I. Službe
su napisane za Aresnija I i Jevastiju I. Za genezu njegovog dela značajno je i to što je Danilo autor
Kratkog Žitija kralja Milutina, izloženog u obliku vladarske autobiografije u povelji pčelarima iz 1317
godine koja je sačuvana u Hilandarskom prepisu iz XV veka. Kasnije sastavlja Prološko žitije kralja
Milutina i veliko žitije Kralja Milutina iz 1324 a pre toga je napisao žitije kraljice Jelene 1317.

Konstantnin Filozof – Izražava nove težnje u srpskoj književnosti. Nije bio iz Srbije i najverovatnije je
rodom iz bugarske gde je rođen oko 1380. Učio se u Bačkovskom Manastiru sve do 1410 kada
napušta Bugarsku zbog građanskog rata i prelazi u Srbiju. U Srbiji je bio učitelj u Beogradu gde je
vodio školu za više obrazovanje. Umire posle 1439 u Vranjskom kraju kod Kesara Uglješe. Jedan od
dva glavna rada Konstantina je bio vezan za pismenost u vreme Moravske Srbije, Skazanije o
pismenima, i predstavlja obiman gramatički sastav napisan između 1423 i 1426 u kome pokušava da
da program pravopisne reforme. Drugo delo, daleko značajnije, jeste Žitije Despota Stefana
Lazarevića napisanog između 1433 i 1439 napisao ga je po nalogu srpskog patrijarha Nikona i
dvorskih glavara. To delo pripada žitijnom žanru ali je specifično jer se u njemu radi o čisto svetovnoj
biografiji, kojom se srpsko srednjevekovno životopisanje odvojilo od hagiografije u ovom delu
posebno mesto zauzimaju opisi gradova,posebno beograda i okoline, viteških turnira ambijenta na
dvoru i time se ocrtava slika poznog srpskog i evropskog feudalizma.

Đorđe Sremac – Rođen u Sremskoj Kamenici oko 1490 umro oko 1550, bio je kapelan Lajoša II od
1516 do 1526 i sekretar Janoša Zapolje od 1527 do 1540. Lošim Latinskim piše delo Epistola de
perditione regni Hungarorum, koje stručnoj javnosti postaje poznato tek 1857 kada ga objavljuje
Gustav Vencel. Opisuje događaje od 1456 do 1543, a veliki značaj delo ima za period od dolaska
Lajoša II na vlast 1516. Isto tako naročit opis daje o Srbima, njihovim predvodnicima i plemstvu i
stanovništvu. Znao je Srpski. Delo na srpskom se pojavljuje u Beogradu 1997. Pod nazivom Poslanica
o propasti ugarskog kraljevstva

Stojan Novaković – 1912 godine izlazi njegovo delo Zakonski spomenici srpskih država srednjeg
veka. Ostaje nejasno šta je Novaković hteo sa ovim delom, on u predgovoru navodi način i metod
rada pri izdanju ove knjige. Ali se po sadržini knjige ne vidi šta je hteo sa ovom knjigom. On izostavlja
povelje onih vladara čija bi zemlja potpala pod neprijateljsku vlast. Tako je izostavio povelju Andriju
Humskog, jer je priznao ugarskog kralja, ali prihvata Grčke crkvene povelje gde ima manje srpskog
zakonodavstva nego u Humskim poveljama. Upotrebio je 72. Neštampane povelje , sem toga
upotrebio je i 42 spomenika profesora Lj. Kovačevića koji je za vreme rata propao, 58 hilandarskih
povelja od kojih 45 nisu bile pre toga izdavanei 10 od profesora anastasijevića koje su bile štampane
u spomeniku 56. Prvo je štampao izvode iz statuta gradova sa primorja , pa ugovore i povelje Kotora,
Budve Bara , Ulcinja Skradina, Beograda , Novog Brda Janjine, Monemvasije, Šibenika, Splita Kroje i
arte. Zatim dolaze oblasti Dukađin, Grbalj, Krajina, Paštrovići i Zetapa izvod iz Dubrovačkog statuta.
Zatim je štampao 97 Dubrovački, 25 mletački po jednu od Splita i Skradina pa 32 baštinske povelje.
Zatim Karejski i Hilandarski tipik pa akta i naredbe barskog sabora iz 1199. Godine. Pa povelje
manastirima Sv. Benedikta na Lokrumu, pa Kotoru i Sv. Mariji u Apuliji, pa Hilandaru ( 75 komada ( i
dr. Atoskim manastirima ( 47 komada ). Na kraju daje povelje manastirima Srbije ( 90 komada ). Na
kraju knjige daje se registar imena, mesta i Tehničkih izraza.

Solovjev – Odabrani spomenici srpskog prava – Solovjev je nastojao da priredi izbor tipičnih isprava
javnog prava ( tužbe, protokole, parnice ) Solovjev nije skraćivao isprave osim onih velikog obima
Banjska Dečanska i Arhanđelovska hrisovuilja. Od 145 isprava koliko zbirka sadrži samo 49 ih ima kod
S. Novakovića. Devet nepoznatih originala solovjev nalazi u dalmaciji a četiri su iz riznice Hilandara.
Ukupno 29 isprava je objavljeno prema originalu. Odabrani spomenici sadrže samo srpske ispravi,
dok je dubrovačke koristio samo onda kad je jedna od ugovornih strana srpska. Odlučio se u svom
delu za hronološki redosled. Spomenike bez hronološke odrednice on pokušava da datujeili predlaže
vreme njihovog nastanka. Iza osnovnog teksta sledi obaveštenje o mestu nalaza, očuvanosti
(original,kopije) pečatu, ranijim izadnjima. I ako je pripremljena za seminarska vežbanja, ovu zbirku
kao kritično izdanje koriste istraživači.

Istraživački rad na sv. Gorskim manastirima – potraga za starinama i politički razlozi oduvek su
privlačili istraživače i naučnike na sv. Goru. Prvi koji je posetio Sv. Goru Bio je francuski lekar i
botaničar Belon (1546-9). Prvi koji je obratio pažnju na srpske spomenike bio je rus Vasilije Barski.
Boravio na SG 1725 i 1744. Prilikom prve posete zabeležio je da su srpski monasi u Hilandaru i
manastiru Svetog Pavla. Tom prilikom je zabeležio da se u Lavri Svetog Atanasija nalazi deset povelja
sa crvenim pečatima i potpisima među kojima : šest despota stefana lazarevića, jedna monahinje
Evgenije , dve despota Đurađa i jedna Jone Struze getmana despota zemlji srpskoj. U manastiru
Ivironu je video grčku Dušanovu povelju iz 1436. U esfigmenu povelju despota Đurđa, povelju
despota Jovana i Angeline i jednu grčku dušanovu povelju. U Hilandaru dvadeset pet srpskih
povelja, između ostalog Sv.Save o kupovini jednog imanja, više povelja Kralja Milutina i cara
Dušana, Despota Stefana lazarevića i jednu povelju carice Mare. U manastiru kastamonitu : Jednu
despota stefana, tri despota Đurađa i jednu Čelnika Radiča. U Pantelejmonu: Dušana, Dragaša i
Konstantina i Jovana Uglješe. U Grigorijatu jednu srpsku povelju despota Stefana iz 1500. godine.
Prvi srpski naučnik koji je boravio na Hilandaru je bio Jovan Rajić 1758. I uspeo je da napravi ispise iz
Danilovog zbornika, iz nekog srpskog letopisa i nekoliko povelja. Dvadesetih godina XIX veka, Jernej
Kopitar predlaže knezu Meternihu da se pođe na sv. Goru zbog velikog broja slovena u Austriji. On se
pozivao na engleske naučnike Carlyle i Hurts-a da na sv. Gori ima oko 2000 nedirnutih slovenskih
rukopisa. Sve je to činio kako bi se preduhitrili Rusi. Ali kopitar nije uspeo da obavi svoju zamisao.
Prvi naučnik sa potrebnim znanjem je bio rus Viktor Grigorovič 1844 godine. On je u manastiru
Sv.Pavla naišao na povelje Grgura Đurađa i Angeline. U Kareji je video 45. Srpskih rukopisa među
kojima jevanđelje iz 1316 godine i rukopis teodosijevog žitija svetog save iz 1336. U Hilandaru je
našao žitije Sv. Save i simeona nemanje, Žitije Stefana Dečanskog i petra Koriškog i druge, kasnije
nalazi još 150 rukopisa, među kojima i prepis dušanovog zakonika i prepis danilovog zbornika iz
1553. On navodi da je našao 55 srpskih povelja. U manasiru zograf je našao biografiju despota
stefana a u Esfigmenu povelju despota Đurđa. U manastiru Pantelejmonu je naišao na tri grčke
Dušanove povelje. On na kraju navodi da je tokom rada na Atosu naišao na 2800 grčkih i 455 srpskih
povelja. 1845 Dolazi porfirije uspenski koji će tu drugi put boraviti 1858. Uspenski je opisao izgled
Miroslavljevog Jevanđelja, žitije sv. Ćirila, žitije Sv.Save pisano 1336, a napravio je i izvode iz nekih
povelja srpskih vladara. Zabeležio je i izgled Krmčije iz manastura Zografa pisane 1348. Tu je naišao i
na biografiju Stefana Lazarevića. Srpski Slikar Dimtrije Avramović, dolazi zbog umetnosti, ali u svojoj
knjizi opisanije drevnosti srpskih u Svetoj Atonskoj Gori 1847 daje prepise i izvode iz nekoliko
vladarskih povelja. Sledeće godinie izdaje knjigu Sveta gora sa strane vere hoždestva i povesnice,
opisana Dimitrijem Avramovićem životopiscem. J Muler na osnovu opisa od Uspenskog izdaje
knjige Historisches Denkmaler in den Klostern des Athos. Kasnije su svetu goru posećivali mnogi
naučnici, Bugarin Petkovič i ruska ekspedicija koja je napravila ogroman broj crteža, snimaka i slika
koje je donela u Rusiju 1859 godine i predvodio je Sevastjapov. Rezultate ekspedicije publikovao je
Florinski.T, tek 1880. Ruski arhimandrit Leonid štampao je 1868. Istorijski opis srpskog carskog
manastira Hilandara on kaže da se u Hilandarskoj biblioteci nalazi 250 rukopisa oko 75 štampanih
knjiga i do 100 povelja. Čeh Sava Hilandarac koji je bio monah i bibliotekar napisao je istoriju
Hilandara koja se na srpskom pojavila 1894 godine. Ujesen 1894 godine na atosu borave i Lj
Kovačević i A Stevanović i prepisali su mnoštvo povelja ali su pre objavljivanja tabaci propali,
međutim na svu sreću velik deo njih je objavljen kod S. Novakovića u zakonskim spomenicima 1912.
Veoma je značajan i rad Drag. Anastasijevića koji je svoje snimke objavio u Spomeniku 56 1922.
Godine.