Αναλύοντας την έκφρασή του «το κύμα του πάθους», ο Σατωμπριάν έγραψε
στον πρόλογο του 1805 του πιο πάνω έργου του:«Ο Χριστιανός πάντοτε βλέπει
τον εαυτό του σαν έναν ταξιδιώτη που απλώς διασχίζει εδώ κάτω την κοιλάδα
των δακρύων και που δεν θα ξεκουραστεί παρά μόνον στον τάφο». Για τον
Μπωντλαίρ, δεν πρόκειται απλώς για λογοτεχνία ή για έννοιες λίγο ή πολύ
αφηρημένες αλλά για το «ζωντανό θέαμα της θλιβερής δυστυχίας [του]».
Ακριβώς όπως η φύση, έτσι και ο άνθρωπος έχει σπιλωθεί από το
προπατορικό αμάρτημα και, όπως στην περίπτωση του René ή του Werther
(Γκαίτε), ο Μπωντλαίρ νιώθει διαρκώς απέχθεια για το «άθλιο πλήθος»
(Recueillement). Αυτό που τον ταλανίζει πάνω από όλα είναι ο εγωισμός και η
μοχθηρία των ανθρώπων, η πνευματική τους παραλυσία και η απουσία
συναίσθησης του τι είναι Ωραίο και τι είναι Καλό. Το ποίημα σε πεζό La
Corde, που εμπνεύστηκε από πραγματικά γεγονότα, αφηγείται την ιστορία
O Μπωντλαίρ, φωτογραφία του Nadar.
μιας μητέρας που, αδιαφορώντας για την τύχη του παιδιού της που
θανατώθηκε στην αγχόνη, καταφέρνει να πάρει στην κατοχή της το σχοινί της
εκτέλεσης, ώστε να το χρησιμοποιήσει για εμπορικ
ό κέρδος.
Ο Μπωντλαίρ υπέφερε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο: το Albatros επιτιμά την ηδονή που ο «χύδην όχλος» βρίσκει στο Κακό,
ειδικότερα με το να βασανίζει τον ποιητή. Στο Art Romantique (Ρομαντική Τέχνη) ο Μπωντλαίρ παρατηρεί: «Αποτελεί θαυμαστό
προνόμιο της Τέχνης, το να μπορεί να μετατρέπει την φρίκη σε ομορφιά εκφράζοντάς την καλλιτεχνικά. Ο πόνος, όταν του δίνεται
ρυθμός και μέτρο, γεμίζει το πνεύμα με μια γαλήνια χαρά». Ποιήματα, όπως τα Le Mauvais Moine, L'Ennemi, Le Guignon,
καταδεικνύουν την φιλοδοξία του να μεταμορφώσει τον πόνο σε ομορφιά.
Ήταν αδύνατον για τον Μπωντλαίρ να πιστέψει ότι οποιοσδήποτε πολιτισμός θα μπορούσε να προσεγγίσει την τελειότητα.
Περιφρονούσε τόσο το σοσιαλισμό, όσο το ρεαλισμό και τον νατουραλισμό. Όπως και ο Πόε, θεωρούσε την "πρόοδο και την
σύγχρονη μεγάλη ιδέα, την έκσταση μιας μυγοσκοτώστρας". Συγκεφαλαιώνοντας αυτό που ονόμαζε «σύγχρονες αιρέσεις», ο
Μπωντλαίρ απέρριψε επίσης την «αίρεση της παιδείας»:«Η Ποίηση, για το ελάχιστο που μπορούμε να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας, να
ανακρίνουμε την ψυχή μας, να θυμηθούμε τις πιο υπέροχες αναμνήσεις μας, δεν έχει άλλο σκοπό πέρα από την ίδια. (…) Εάν η
υποκινούσα δύναμη του ποιητή είναι η ηθική, τότε χάνει από την ποιητική του δύναμη και το ξέρει καλά ότι το έργο του θα είναι κακό»
(από άρθρο για τον Τεοφίλ Γκοτιέ).
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ποιητής δεν εξεγείρεται ενάντια στην κατάσταση της ανθρωπότητας. Εκφράζει θαυμασμό για τα μεγάλα
μεφιστοφελικά έργα του ρομαντισμού, όπως ο Melmoth («μαύρο» γοτθικό μυθιστόρημα του Charles Robert Maturin). Εφόσον η
ποίηση αποτελεί ουσιαστικά το αντίθετο της ανθρώπινης δυστυχίας, θεωρεί ότι δεν μπορεί παρά να είναι επανάσταση. Έτσι, η
ποίηση του Μπωντλαίρ αποκτά σύγχρονη μορφή σταΜικρά Ποιήματα σε Πεζό, όπου γίνεται μαύρο χιούμορ.
Γι' αυτό και θεωρεί τη φαντασία «βασίλισσα όλων των προικισμάτων». Στην
πραγματικότητα, η φαντασία υποκαθιστά «την παραδοσιακή μετάφραση της υλικής
ζωής», υποκαθιστά την πράξη με το όνειρο. Η ποίηση έτσι ορισμένη εκφράζει
σχεδόν κάθε μεταγενέστερο ποιητή. Ωστόσο, ο Μπωντλαίρ δεν βίωσε το έργο του,
διότι για αυτόν η ζωή και η ποίηση ήταν πάντα μέχρι ενός σημείου ξεχωρισμένες. Γκυστάβ Κουρμπέ: Πορτρέτο του
Μπωντλαίρ
Αυτό που τόσο ο Μπωντλαίρ όσο και ο Στεφάν Μαλαρμέ όριζαν ως έργο τέχνης, οι
Σουρρεαλιστές μετά τον Αρτούρ Ρεμπό ονόμαζαν έργο ζωής, θέλοντας να αλλάξουν
την ζωή. Έτσι μπορούμε να καταλάβουμε και τον φόρο τιμής που απέτισε στον Μπωντλαίρ ο νεαρός Ρεμπό: «Ο Μπωντλαίρ είναι ο
πρώτος οραματιστής, ο βασιλεύς όλων των ποιητών, ένας θεός». Αρκεί να συγκρίνουμε αυτό το απόσπασμα του Μπωντλαίρ:
[…] ποιος δεν έχει βιώσει τούτες τις θαυμάσιες στιγμές, που είναι πραγματικές
γιορτές του νου, κατά τις οποίες οι πιο άγρυπνες αισθήσεις συλλαμβάνουν τις πιο
εκτυφλωτικές εντυπώσεις, όταν το γαλάζιο του ουρανού γίνεται πιο διάφανο και σε
βυθίζει σε μια άβυσσο πιο απέρατη, όταν οι ήχοι αναβλύζουν μουσική, όταν τα
χρώματα μιλούν και όταν τα αρώματα περιγράφουν ολόκληρους κόσμους ιδεών; Η
ζωγραφική, λοιπόν, του Ντελακρουά για εμένα είναι η αποτύπωση αυτών των
υπέροχων στιγμών του πνεύματος. Είναι επενδυμένη με τέτοια ένταση που το μεγαλείο
της καθίσταται ασύγκριτο. Αποκαλύπτει τον υπερρεαλισμό, σαν να αντιλαμβάνεται
την φύση μέσα από υπερευαίσθητες νευρικές απολήξεις.
Το να υποβιβάσεις την φαντασία σε δουλεία, από την στιγμή που είναι η αιτία αυτού
που πρόχειρα αποκαλούμε ευτυχία, ουσιαστικά σημαίνει το να απογυμνώνεσαι από
όλα όσα έχεις στο βάθος του εαυτού σου—από την υπέρτατη δικαιοσύνη. Μόνον η
φαντασία μπορεί να αποκαλύψει όσα δεν υπάρχουν κι όμως μπορούν να γίνουν και
αυτό είναι αρκετό προκειμένου να φύγει λίγο πιο μακριά η φοβερή απαγόρευση για
όσα δεν μπορούμε να έχουμε. Είναι αρκετά για να αφεθούμε σε αυτήν χωρίς να
φοβόμαστε ότι θα μας προδώσει.
Έτσι, ο Υπερνατουραλισμός φέρει μέσα του το σπέρμα του έργου τουΛωτρεαμόν, του Ρεμπώ και του ίδιου του Σουρεαλισμού.
Ο Μπωντλαίρ επιστράτευσε την περίφημη αυτή φόρμουλα που τόσο ταιριαστά περιγράφει την τέχνη του για να σχολιάσει την
ζωγραφική του Ντελακρουά και το έργο του Θεοφίλου Γκωτιέ: «Ο έντεχνος χειρισμός της γλώσσας έγκειται στο να κατορθώνεις ένα
είδος παρεμφατικής μαγείας. Μόνον έτσι μπορεί να μιλήσει το χρώμα σαν φωνή βαθιά και ζωηρή, μόνον έτσι μπορούν τα μνημεία να
ξεχωρίσουν και να αναδυθούν από τα βάθη του χώρου, μόνον έτσι τα ζώα και τα φυτά, που αντιπροσωπεύουν την ασχήμια και την
κακία, μπορούν να κάνουν σαφείς τους μορφασμούς τους, μόνον έτσι τα αρώματα προσκαλούν τις αντίστοιχές τους σκέψεις και
αναμνήσεις, μόνον έτσι το πάθος ψιθυρίζει ή κραυγάζει στην γλώσσα που θα μας είναι αιώνια γνώριμη».
Μόνον ο Ζεράρ ντε Νερβάλ, πριν από τον Μπωντλαίρ, είχε κατορθώσει να καταγράψει ποίηση που δεν αποτελούσε λογοτεχνία.
Απαλλαγμένη από το βάρος της λογικής, η ποίηση μπορεί ωστόσο να εντυπώσει το συναίσθημα μέσα από την βαναυσότητά της.
Όντως, στα καλύτερα ποιήματά του ο Μπωντλαίρ διατηρεί από τον κλασικό στίχο μόνον την μουσικότητά του, προβαίνει σε τομές
των στίχων και απορρίπτει τον υπερβολικά μηχανιστικό αλεξανδρινό στίχο. Το παράδειγμά του θα ακολουθήσουν αργότερα οι Πολ
Βερλέν, Μαλαρμέ, Μωρίς Μαίτερλινκ. Εμπνευσμένος από την ανάγνωση του Gaspard de la Nuit του Aloysius Bertrand, ο οποίος
πρώτος συνέθεσε ποιήματα σε πεζό, ο Μπωντλαίρ συγγράφει τα Μικρά Ποιήματα σε Πεζό και στον πρόλογο εξηγεί: «Και ποιος δεν
έχει ονειρευτεί κατά τις φιλόδοξες μέρες του, το θαύμα μιας ποιητικής πρόζας, που να έχει μουσική χωρίς να έχει ρυθμό και ρίμα,
που να είναι τόσο ευέλικτη και τόσο χτυπητή, ώστε να προσαρμόζεται στους λυρικούς λικνισμούς της ψυχής, στους κυματισμούς της
ονειροπόλησης και στα τραντάγματα της συνείδησης;».
Κυριότερα έργα
Salons (1845, 1846, 1859)
La Fanfarlo (Η Φανφαρλό, 1847)
Du vin et du haschisch(Κρασί και χασίς, 1851)
L'art romantique (Η ρομαντική τέχνη, 1852)
Les Fleurs du mal (Τα Άνθη του Κακού, 1857)
Fusées (1867)
Les Paradis artificiels (Τεχνητοί παράδεισοι, 1860)
Réflexions sur quelques-uns de mes contemporains(Σκέψεις για κάποιους συγχρόνους μου,1862)
Richard Wagner et Tannhaüser à Paris (1862)
Petits poèmes en prose ou Le Spleen de Paris(Μικρά ποιήματα σε πεζό ή Η μελαγχολία του Παρισιού, 1862 ―
ελλην. μετάφρ. Στέργιος Βαρβαρούσης, "ΕΡΑΤΩ"
Le Peintre de la vie moderne(Ο ζωγράφος της σύγχρονης ζωής, 1863)
L'œuvre et la vie d'Eugène Delacroix(Το έργο και η ζωή του Ευγένιου Ντελακρουά, 1863)
Mon cœur mis à nu (Η καρδιά μου ξεγυμνωμένη, 1864)
Curiosités esthétiques (Αισθητικά παράδοξα, 1868)
Journaux intimes (Απόκρυφα ημερολόγια, 1851-1862
Ο Μπωντλαίρ υπήρξε επίσης ο πρώτος μεταφραστής, στα γαλλικά, του Πόε (κυρίως μετέφρασε τις "Αλλόκοτες Ιστορίες"),
συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην διάδοση του έργου του στην Ευρώπη. Αρκετοί θεωρούν πως κάποιες μεταφράσεις του
Μπωντλαίρ είναι ανώτερες ακόμα και των πρωτότυπων κειμένων
ελληνικές μεταφράσεις:
Τα 'Ανθη του Κακού, «Τα απαγορευμένα ποιήματα», μετάφραση Ερρίκος Σοφράς, Μεταίχμιο 2009.
Βιβλιογραφία
Proust, Marcel: Σχετικά με τον Μπωντλαίρ - Η επιστολή του στον Ζακ Ριβιέρ, μετάφρ. Μαριάννα Παπουτσοπούλου, εκδ.
«Κουκούτσι», Αθήνα 2017, 72 σελ.,ISBN 978-618-5202-13-2
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Βιογραφία και επιλεγμένα έργα, στην αγγλική
Ιστοσελίδα για τον Μπωντλαίρ, στην αγγλική - Περιέχει πρόσθετους συνδέσμους.
Εκτεταμένη ιστοσελίδα για τον Μπωντλαίρ - Περιέχει βιογραφία, γραπτά και μικρή ανάλυση του έργου του.
Πλούσια ιστοσελίδα για τον Μπωντλαίρ (στα γαλλικά)
Poetes.com
Μεθύστε
1. Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη
της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
2. (Γαλλικά) data.bnf.fr. data.bnf.fr/ark:/12148/cb118905823 (http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb118905823). Ανακτήθηκε
στις 10 Οκτωβρίου 2015.
3. «Charles Baudelaire» (http://explore.rkd.nl/en/explore/artists/5068). RKDartists. 5068 (https://rkd.nl/explore/artists/50
68).
4. «Charles Baudelaire» (http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/benz/9780199773787.article.B00013706) . (Αγγλικά)
Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00013706 (http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/benz/9780199773787.articl
e.B00013706).
5. SNAC. w62z14x7 (http://snaccooperative.org/ark:/99166/w62z14x7) . Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
6. «Nationalencyklopedin» (Σουηδικά) charles-baudelaire (https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/charles-ba
udelaire). Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
7. (Αγγλικά) Find A Grave. 66 (https://www.findagrave.com/memorial/66). Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
8. Internet Speculative Fiction Database. 120635 (http://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?120635). Ανακτήθηκε στις 9
Οκτωβρίου 2017.
9. Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη
της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
10. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις
28 Σεπτεμβρίου 2015.
11. Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη
της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
12. data.bnf.fr/ark:/12148/cb118905823 (http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb118905823). Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου
2015.
13. general catalog of BnF. catalogue.bnf.fr (http://catalogue.bnf.fr/). Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2016.
14. Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη
της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2015.