Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Perçin Hesapları

Amaçlar

Perçinli/bulonlu birleşimlerin ne olduğunu inceleyeceğiz,

Perçinli/bulonlu birleşimleri oluştururken yapılan kontrolleri öğreneceğiz.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Perçin Hesapları
Kayma Gerilmesinin Önemli Olduğu Yükleme Durumları

En kesitte oluşan
ortalama kesme
gerilmesi:

V
τ ave =
A

Pinde/perçinde/bulonda oluşan en önemli gerilme durumu kayma/kesme

gerilmeleridir. Dikkat edilirse, kısa birleşim elemanlarında kesme gerilmeleri
daha önemli olmaktadır. Eğilme momenti etkisinden dolayı oluşan normal
gerilmeler, eğilme momentinin küçük olmasından dolayı ikincil derecede
önemlidir.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Perçin Hesapları
Kayma Gerilmesinin Önemli Olduğu Yükleme Durumları

V
τ ave =
A
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Perçin Hesapları
Kayma Gerilmesinin Önemli Olduğu Yükleme Durumları

Sadece kayma gerilmesinin oluştuğu veya önemli olduğu durumlarda, bir

noktadaki gerilme saf kesme gerilmesi şeklinde tarif edilebilir. Perçin ve
bulonların gerilme hesabında saf kesme gerilmesi durumu olduğu kabul
edilecektir.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Perçin Hesapları
İki Levhanın Birleştirilmesi

Eksenleri boyunca yüklenmiş bu iki levhayı bağlayan

bulonun/perçinin hangi çapta olması gerektiği, en kesit alanına
etkiyen kesme gerilmesine bağlıdır.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
İki Levhanın Birleştirilmesi

Üniform kesme gerilmesi

oluştuğu kabul edilirse:

Bulonun/perçinin yapıldığı malzemenin izin verilebilir veya emniyet kesme

gerilmesi τem (tau) veya τallow ise bu durumda gerekli olan minumum
bulon/perçin çapı aşağıdaki gibi bulunabilir:

P
A=
τ em
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
İki Levhanın Birleştirilmesi

Perçinler iki levhayı kalıcı olarak birleştirmek istediğimizde kullanılan bağlantı

elemanlarıdır.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçinleme İşlemi

Perçinleme işlemi perçinler soğuk veya ısıtılarak yapılır. Perçinin kuyruk

bölgesine iliştirilen bir plaka ile, başlık bölgesinden vurularak istenilen forma
getirilir. Yukarıdaki şekle sahip perçinler sıcak işlemden geçirilir. Soğuk
perçinleme işlemi için kullanılan perçin geometrisi daha farklıdır.

Plaka
Baş

Levha - 1
Gövde
Levha - 2

Kuyruk
Başlık
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Teşkilleri (Tek Tesirli)
Perçin

Bindirmeli Birleşim

Perçin Yeri

Tek Sıralı Birleşim

 Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Teşkilleri (Tek Tesirli)
Perçin

Dikkat edilirse, bu birleşimde

yükleme doğrultusunda
Çift Sıralı Zincir Teşkili levhaların en kesit alanı oldukça
azalmakta.

Perçin
Tek sıradaki aynı sayıdaki perçini
zig-zaglı teşkille yapmak da
mümkündür. Bu teşkilin avantajı,
yükleme yönündeki levha en
kesit alanı daha az küçülmektedir Çift Sıralı Zig-zag Teşkil
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Teşkilleri – Ek Levhalı (ÇiftTesirli)

Eksenleri doğrultusunda yüklenmiş iki eleman ek levhalar da kullanılarak

bulonlar ile birleştirilmiştir. Dikkat edilirse, P kuvveti her bir bulonu iki farklı
noktada kesmeye çalışmakta (levha ile elemanların arayüzlerinde). Bu tip
birleşimlere çift tesirli/etkili birleşim denir.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Teşkilleri - Örnek
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Hesapları
Perçinlerin/bulonların/pinlerin hesabı için dört kontrol yapılmaktadır:

1. Levhanın yırtılması kontrolü:

t
d
Çekmeden
p dolayı
yırtılma
hattı

Levhanın taşıyabileceği izin verilebilir maksimum çekme aşağıdaki

şekilde hesaplanır:
Levha emniyet
çekme gerilmesi
P1 = σ em ,cek ( p − d ) t
levha
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Hesapları
2. Perçinin/bulonun kesilmesi kontrolü (tek tesirli perçin):

 π d 2

P2 = τ em ,kes 
per

 4 

Perçinin kesilmesi kontrolü (çift tesirli perçin):

 π d 2

P2 = τ em
per
, kes  × 2
 4 

Alternatif olarak perçine gelen kuvvet belli ise τ ≤ τ emper

kontrolü de yapılabilir.
Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Hesapları

3. Levhanın perçin/bulon gövdesine değen kısmının ezilme kontrolü:

t1 Normal gerilmelerin perçin

gövdesine üniform yayıldığı
kabul edilerek, perçin
t2 gövdesi ezilmesi kontrolü
yapılır.

P3 = σ em
lev
, ez × d × t min

Taşınabilecek maksimum kuvvet, min(P1, P2, P3) olarak bulunacaktır.

Perçinli ve Bulonlu Birleşimler / Perçin Hesapları
Perçin / Bulon Hesapları

Levhanın uç kısmından kaymaması için perçinlerin uç kısma uzaklığı en az

aşağıdaki şartı sağlamalıdır:

P P

m = 1.5d
 Örnek - 1

d = 20 mm çaplı perçin kullanılacak olan birleşimin, 20 ton’luk çekme kuvvetini

taşıyabilmesi için gerekli perçin sayısını bulunuz. Gerekli emniyet (izin
verilebilir gerilme) değerleri aşağıda verilmiştir:

τ emper,kes = 1400 kgf/cm 2

σ em
lev
, ez = 3200 kgf/cm 2

8 mm
20 ton 10 mm
20 ton

Perçinlerin eşit miktarda kuvvet taşıdığı kabulü

yapılacaktır. Bunun olabilmesi için perçin teşkili simetrik
olarak yapılmalıdır.
 Örnek – 1 (devam)

2. ve 3. kontroller yapılacak. 1. kontrol yapılmayacak çünkü perçinlerin nasıl

levhaya bağlandığı şimdilik bilinmiyor.

Tek etkili perçin için 2. kontrol, bir adet perçinin güvenle taşıyabileceği
kesme kuvveti:

 ( ) 
2
 π 2
  π 2 cm
 = {1.4t / cm } 
d
P2 = τ em , kes 
per 2
 = 4.4ton
 4   4 
3. kontrol, levha ezilme güvenliği:

P3 = σ em
lev
, ez × d × t min = {3.2ton / cm 2
} ( 2cm )( 0.8cm ) = 5.12ton
P2 ve P3’ün küçük olanı kullanılarak, 20 tonluk kuvveti taşıyacak perçin
sayısı bulunabilir:

n = 20 ≅ 5 adet perçin kullanılacaktır, perçinlerin

4.4 teşkili ya tek sıra ya da simetrik olarak
yapılmalıdır
 Örnek - 2

d = 17 mm çaplı perçin kullanılacak olan birleşimin, 40 ton’luk çekme kuvvetini

taşıyabilmesi için gerekli perçin sayısını bulunuz. Gerekli emniyet (izin
verilebilir gerilme) değerleri aşağıda verilmiştir (bu bir tasarım problemi):

τ emper,kes = 1000 kgf/cm 2

σ em
lev
, ez = 2800 kgf/cm 2

6 mm
10 mm

40 ton 40 ton
 Örnek – 2 (devam)

Birleşim çift etkili olduğu için kesme kontrolü ona göre yapılacaktır. Yine 2. ve
3. kontrolleri yapmak yeterlidir.

Çift etkili perçin için 2. kontrol, bir adet perçinin güvenle taşıyabileceği
kesme kuvveti:

2  ( )
πd 
2  π 1.7 cm
2

P2 = τ em , kes   ( 2 ) = {1.0t / cm }   2 = 4.54ton
per

 4   4 

3. kontrol, levha ezilme güvenliği, ek levhaları ve ana levha olmak üzere iki
farklı levha ezilmekte, bu durumda küçük olan kullanılacak, min(10, 6+6 = 12) :

P3 = σ em
lev
, ez × d × t min = { 2.8ton / cm 2
} (1.7cm )(1cm ) = 4.76ton
 Örnek – 2 (devam)

Emniyetle taşınabilecek kuvvet: min(4.54, 4.76) = 4.54 ton olarak bulunur. Bu

durumda perçin sayısı

n = 40 ≅9
4.54

6 mm
10 mm

40 ton 40 ton

9ϕ17 9ϕ17
 Örnek - 3

İki levha şekilde gösterildiği gibi bir ek plakası ile birleştiriliyor. Birleşim P = 24
ton’luk çekme kuvveti etkisi altındaysa ve d = 17 mm ise, perçinlerdeki ve
levhalardaki maksimum gerilemeleri bulunuz (bu bir tetkik/kontrol problemi).

9 mm
10 mm

24 ton 24 ton

150 mm

Perçin (8 adet solda 8 adet sağda)

 Örnek – 3 (devam)

Perçinlerin kuvveti eşit paylaştığı kabul edilecek. Bu durumda, tek bir

perçinin taşıyacağı kuvvet aşağıdaki gibi bulunur:

24000
Pper = = 3000kg
8

Bu değer levhada ince levhada (ek levha) oluşan ezilme gerilmesini bulmak
için kullanılabilir:
P = σ ezlev × d × tmin
3000 = σ ezlev ( 0.9 )(1.7 )
σ ezlev = 1961 kg/cm 2

Bir perçinde meydana gelen kesme gerilmesi ise aşağıdaki gibi bulunur:

 ( ) 
2
 π d 2
 per  π 1.7 cm
P = τ kes 
per
 , 3000 = τ kes  
 4   4 
τ kes
per
= 1322 kg/cm 2
 Örnek – 3 (devam)

Ana levhanın en kritik yerinde oluşan çekme gerilmesini bulmak için en kritik
kesiti dikkate almak gerekir, en kritik kesit en kesitin en çok azaldığı kesittir:

Perçin
deliklerinden
dolayı oluşan en
kesit azalması
Ana levhadaki en kesit azalması:

Anet = 1.5 (1) − 3 (1)(1.7 ) = 9.9 cm 2

Perçin
P 24000
σ lev = = = 2424.2 kg/cm 2 deliklerinden
Anet 9.9 dolayı oluşan en
kesit azalması
Ek levhasındaki en kesit azalması:

P 24000
Anet = 1.5 ( 0.9 ) − 3 ( 0.9 )(1.7 ) = 8.91 cm 2 σ lev = = = 2693.6 kg/cm 2
Anet 8.91