BAB 5: KESULTANAN MELAYU MELAKA

KESULTANAN
MELAYU MELAKA

PENGASASAN KEGEMILANGAN PENGAKHIRAN

 5.1 PENGASASAN KESULTANAN MELAYU MELAKA

Parameswara
Pemilihan lokasi
memilih
Diasaskan oleh yg strategik
mendirikan
Parameswara menjadikan
kerajaan Melaka
sekitar tahun Melaka sebuah
di muara sg
1400 kerajaan yg
Bertam
unggul
(Sg Melaka)

Muara sg ini jg Lokasinya yang

Asalnya muara sg merupakan strategik
ini merupakan tempat berjual menjadikan
perkampungan beli brg serta Melaka pusat
nelayan pertukaran brg perdagangan
dagangan antarabangsa
  Melaka terletak di laluan perdagangan
A) LALUAN utama antara timur dengan barat
PERDAGANGAN
 Ini membolehkan Melaka mengawal
laluan kapal dagang
 Melaka mempunyai bentuk muka yg
B) BENTUK
berbukit bukau
MUKA BUMI  Sesuai dijadikan benteng pertahanan
FAKTOR
MELAKA  Sesuai menjadi panduan kapal dagang
MEMPUNYAI
KEDUDUKAN  Mempunyai Pokok bakau dan api-api di
YANG persisiran pantai
STRATEGIK
C) BENTENG  berfungsi sbg benteng pertahanan dan
PERTAHANAN perlindungan semulajadi yg sukar
ditembus oleh musuh
 Muara sg terletak di Selat Melaka
D) TERLINDUNG  Pelabuhan terlindung drpd tiupan angin
ANGIN MONSON
monsun
 Kapal dagang boleh berlabuh
dipelabuhan dgn selamat
KBAT :

a) Pada pendapat anda,

mampukah bandar Melaka
sekarang dibangunkan utk
menjadi pelabuhan yg
maju semula? Bincangkan
(3m)
 5.2 KEGEMILANGAN KESULTANAN MELAYU
MELAKA

FAKTOR
KEGEMILANGAN

KEPEMIMPINAN SISTEM SISTEM

PEMIMPIN PENTADBIRAN PERUNDANGAN
-raja yg -mantap dan cekap -kesungguhan
berwbawa melaksanakan
nya
 1. KEPEMIMPINAN PEMIMPIN (RAJA)

Keturunan Raja Palembang Peranan yg Unggul

 Pemerintah Melaka berasal  Raja mempunyai pelbagai

drpd zuriat keturunan anak peranan:
Raja Palembang yg bersusur
galur drpd Iskandar • Simbol perpaduan rakyat
Zulkarnain- Sulalatus Salatin • Ketua angkatan tentera

 Susur galur ini memberikan • Mengetuai hubungan diplomatik

taraf kedudukan yg tinggi kpd • Menyelaraskan kegiatan ekonomi
Sultan Melaka dikalangan
kerajaan lain di Alam Melayu • Ketua agama Islam
• Menegakkan keadilan
 1. KEPEMIMPINAN PEMIMPIN (RAJA)
Kedaulatan & Alat Kebesaran
 Daulat merupakan kuasa &
kewibawaan raja sbg pemimpin.
Rakyat akui kedaulatan raja dgn
memberi taat setia sepenuhnya &
tidak boleh derhaka kpd raja
 Alat kebesaran diraja termasuk
cop mohor, nobat, keris, lembing
dan mahkota
 Ia digunakan semasa upacara
istiadat pertabalan , perkahwinan
& kemangkatan raja
 Konsep daulat, adat istiadat &
alat kebesaran menjadikan raja
mempunyai kedudukan yg tinggi
& istimewa serta kedudukannya
kukuh
Kewibawaan
 Raja memiliki ciri kepemimpinan
seperti adil, berwibawa & mengambil
berat kebajikan rakyat
 Raja memerintah berdasarkan bidang
kuasa yg ditetapkan Hukum Kanun
Melaka
 Sultan Muzaffar Shah & Sultan Mansur
Shah merupakan pemerintah yg
mengutamakan keamanan &
kebajikan rakyat
 Bukti:
• Sultan Mansur Shah menasihatkan
anaknya Sultan Alauddin Riayat Shah
spy bersikap adil terhadap rakyat,
menyiasat segala tuduhan dgn teliti
&berkerjasama dgn pegawai melalui
wasiatnya.
 2. SISTEM PENTADBIRAN
Sistem Pembesar Empat Lipatan
 Sistem ini bermaksud setiap
peringkat pentadbiran,
terdapat pembesar yang
dilantik oleh pemerintah bagi
melicinkan pentadbiran
 Sultan dibantu oleh pembesar
berempat, pembesar berlapan,
pembesar enam belas dan
pembesar tiga puluh dua
 Pembesar ini merupakan
pentadbir kerajaan pada
peringkat pusat, jajahan,
daerah, mukim & kampung
Tugas Pembesar
 Tugas utama pembesar:
• Menjaga kamanan kawasan
• Mengutip cukai & hasil lain melalui
sistem serah
• Membekalkan tenaga tentera ketika
perang & menyediakan tenaga buruh
melalui sistem kerah
 Pemerintah Melaka mengurniakan
kwsn khas kpd pembesar
utkditadbirsbg tanda utk mendapat
sokongan pembesar
 Kwsn dikurniakan kpd pembesar
berempat dikenali sbg kwsn pegangan
 Kwsn pembesar jajahan & daerah
dikenali sbg kwsn pemakanan
 Pembesar dibenarkan mengutipcukai
di kwsnnya & serahkannya kpd
pemerintah sbg ufti
SISTEM PEMBESAR EMPAT LIPATAN

Sultan

Pembesar
Berempat

Pembesar Berlapan

Pembesar Enam Belas

Pembesar tiga puluh dua

 SISTEM PEMBESAR EMPAT LIPATAN

Sultan

Pembesar Berempat

Penghulu
Bendahara Temenggung Laksamana
Bendahari

• Penasihat raja • Pemungut • Ketua polis & • Ketua

• Menteri utama hasil/ufti penjara angkatan laut
peringkat • Ketua segala • Penguasa • Pengawal
pusat bendahari bandar & kota peribadi raja
• Ketua turus • Ketua urus Melaka • Ketua duta
angkatan setia istana • Pegawai • Ketua utusan
perang • Ketua protokol istana ke luar negara
• Ketua hakim syahbandar • Hakim di • Hakim di laut
• Pemangku Darat
sultan
 3. SISTEM PERUNDANGAN

HUKUM KANUN MELAKA UNDANG2 LAUT MELAKA UNDANG2 ADAT

• Ditulis sms pemerintah • Ditulis sms • Adat yg diguna ialah

Sultan Muzaffar Shah pemerintahan Sultan Adat Temenggung
• Disusun secara teratur Mahmud Shah • Diasas oleh Datuk
sms pemerintahan • Tujuan utk menentukan Ketemenggungan
Sultan Mahmud Shah peraturan pelayaran & • Berkaitan sistem
• Mengandungi 44 fasal perdagangan pemerintahan,
berkaitan dgn hak • Mengandungi 25 fasal pewarisan takhta,
keistimewaan , tentang peraturan laut, perkahwinan,
tanggungjwb raja & tertib berniaga & perwarisan harta dan
pembesar tatacara jual beli perundangan
• Hukum Islam terdpt • Kandungannya juga • Sistem penggantian
dlm undang2 ini berkaitan tanggungjwb sultan dimana takhta
berkaitan dgn jenayah, nakhoda,anak kapal diwarisi oleh anak
urusan jual beli & kiwi & syahbandar lelaki sulung
kekeluargaan • Kesannya aktiviti • Sistem pemerintahan
• Melaka aman & rakyat perdagangan lancar, beraja diamalkan,
slmt krn jenayah diatasi adil dan keyakinan kuasa tertinggi pd
dgn baik pedagang meningkat Sultan
 5.2 KEGEMILANGAN KESULTANAN MELAYU
MELAKA

ASPEK
KEGEMILANGAN

PEMBENTUKAN PUSAT PENYEBARAN PUSAT

EMPAYAR AGAMA ISLAM PERDAGANGAN

HUBUNGAN LUAR PENGURUSAN

PERDAGANGAN
  PENAKLUKAN – dilakukan utk menjamin
keselamatan & kemakmuran KMM. Cth kwsn
taklukan Pahang, Beruas dll
 PERKAHWINAN – antara Sultan Melaka dgn puteri
diraja kerajaan lain cth perkahwinan Sultan
A) CARA Mansur Shah dgn puteri Majapahit meluaskan lagi
PEMBENTUKAN pengaruh Melaka. Ia mengukuhkan lg hubungan
persahabatan & kekeluargaan kerajaan Melaka
dgn kerajaan Majapahit
 NAUNGAN – kerajaan lain rela bernaung dibawah
Melaka cth Lingga, Patani & Kedah. Raja kerajaan
naungan akan ditabalkan oleh Sultan Melaka
PEMBENTUKAN
EMPAYAR  POLITIK – Meluaskan wilayah & jajahan takluk,
kukuhkan hubungan dgn kerajaan yg ditakluk
dan mengekat pengaruh kuasa serantau sprt Siam,
Majapahit & Pasai
 EKONOMI – Menerima hadiah sprt emas & bantuan
B) ketenteraan, mendapat bekalan seperti rempah
KEPENTINGAN ratus utk didagangkan
EMPAYAR  SOSIAL – Berlaku asimilasi budaya tempatan dgn
budaya dari Arab,China dll seterusnya membentuk
masyarakat majmuk
 AGAMA – Mendorong usaha penyebaran agama
Islam & Islam berkembang luas ke Pahang,
Kelantan, Perak, Timur Sumatera dan Patani
  PENTADBIRAN PUSAT:
 terletak di Melaka dimana tempat raja
bersemanyam.
 Raja dibantu oleh pembesar pusat

 PENTADBIRAN KAWASAN NAUNGAN:

C)
PEMBENTUKAN  Kawasan naungan ialah kwsn yg mengakui
PENTADBIRAN
EMPAYAR ketuanan Melaka & menghantar ufti
EMPAYAR
 Pemerintahan diketuai oleh pemerintah negeri
berkenaan & dibantu oleh pembesar tempatan

 PENTADBIRAN KAWASAN JAJAHAN:

 Pemerintahan diketuai oleh pemerintah yg dilantik
oleh Sultan Melaka
  PENGISLAMAN PEMERINTAH– pengislaman Sultan
Iskandar Shah (1414) diikuti oleh pembesar. Sultan
Muzzaffar Shah menjadikan Islam agama rasmi
 PERKAHWINAN– perkahwinan puteri Sultan
Mansur Shah dgn putera Raja Siak
A) CARA  PERANAN ULAMA & MUBALIGH– ulama &
PENYEBARAN mubaligh dihantar ke seluruh kwsn pengaruh
Melaka. Cth Sultan Alauddin Riayat Syah tlh
menghantar ulama utk mengajar Raja Pahang &
Inderagiri tentang hal ehwal agama
 PERDAGANGAN– tersebar melalui pedagang
Arab,India dan China yg dtg ke Melaka. Mereka
PUSAT juga menyebarkan Islam ke kwsn lain yg
PENYEBARAN disinggahi sprt Brunei dan Filipina
AGAMA ISLAM  PELUASAN KUASA– negeri naungan & jajahan
memeluk Islam sbg tanda taat setia

 TUMPUAN ULAMA– Menjd tumpuan ulama &

B) KESAN pendakwah. Sultan penaung aktiviti dakwah
PENYEBARAN
 TMPT PEMBELAJARAN– Sultan Muzaffar Shah
menjdkn surau & masjid tmpt bljr al-quran
 PERSURATAN– saduran karya sastera dr Arab &
Parsi sprt Hikayat Amir Hamzah. Tulisan Jawi &
bahasa Melayu berkembang
 PEMERINTAHAN & PENTADBIRAN– undang2 Islam
dlm Hukum Kanun Melaka. Kadi & mufti diwjdkn
  Melaka terletak di laluan perdagangan
antara China & India
 Kedudukan yg strategik menyebabkan
Melaka dikunjungi oleh pedagang dr
A) KEDUDUKAN dalam & luar Alam Melayu
STRATEGIK
 Kesannya Melaka muncul sebagai pusat
perdagangan dan pelabuhan yg maju
 Barang yg dikumpul & diedarkan kpd
pedagang luar ialah timah, emas, kapur
PUSAT barus, hasil hutan & rempah ratus
PERDAGANGAN
 Barang ini diperolehi daripada negeri
naungan & jajahan serta kwsn sekitar
Alam Melayu
B) PUSAT  Barangan luar yg dibawa masuk ke
PENGUMPULAN
& PENGEDARAN Melaka ialah benang emas, kain pelikat,
PELBAGAI batu delima, tembikar,wangian & bahan
BARANG makanan
 Kepelbagaian barang dagangan ini
membuktikan pelabuhan Melaka
sebagai emporium yg maju
  Pedagang yg paling ramai mengunjungi
pelabuhan Melaka ialah pedagang Arab,
China & Gujerat
C) DIKUNJUNGI  Pedagang Pasai dan Jawa merupakan
PEDAGANG DR pedagang paling ramai di Alam Melayu
DALAM & LUAR
ALAM MELAYU  Pelabuhan Melaka juga dikunjungi oleh
pedagang dr Brunei, Pegu, Parsi, Turki,
Mesir, Luzon, Ceylon, Burma, Kemboja,
Champa dan Annam
PUSAT
PERDAGANGAN

 Pelabuhan Melaka dikunjungi oleh

pelbagai jenis kapal besar dan kecil
 Kapal kecil terdiri drpd perahu, sampan,
D) PUSAT ghurab, penjajap, sagur, payar, baluk,
PERKAPALAN lancang, kakap, balang, dan kelulus
 Kapal besar pula seperti jong dan
bahtera
  SYAHBANDAR – berperanan penting kendalikan
urusan perdagangan dlm menjadikan Melaka
sebagai pelabuhan entrepot
 TUGAS SYAHBANDAR :
 Mengurus pasar dan gudang
 Menjaga kebajikan serta keselamatan pedagang
A) SYAHBANDAR
 Memeriksa alat timbang, sukat & matawang
 Menjadi hakim pelabuhan
 Mengurus cukai
 Menguatkuasakan peraturan keluar masuk kapal

 Pengurusan cukai pelabuhan rendah menarik

PENGURUSAN minat pedagang ke Melaka
PERDAGANGAN
 Cukai & bayaran surat kebenaran berniaga di
pelabuhan menjadi sumber pendapatan KMM
 2 JENIS CUKAI :
 CUKAI RASMI – iaitu cukai import dikenali sebagai
B) CUKAI panduan. Kadarnya berbeza-beza mengikut kwsn:
PERDAGANGAN
i. Arab, Ceylon, India, Siam, Pegu : 6%
ii. Alam Melayu : 3%
iii. Bahan makanan seperti beras tidak dikenakan
cukai
 CUKAI TIDAK RASMI – dalam bentuk hadiah
dimana pedagang dari Jepun & China dikenakan
memberi hadiah yg nilainya sama dgn cukai 5%
  Urusan jual beli dlm 2 bentuk:
i. Pertukaran barang
ii. Menggunakan mata wang
 Pedagangan tukar barang berlaku antara
barangan China & Alam Melayu dgn barangan dari
Barat & India
 Penggunaan mata wang melancarkan urusan jual
C) MATA WANG
beli
 Pada peringkat awal, digunakan tukaran nilai
seperti jongkong timah, serbuk emas & kulit siput
(cowrie)
 Mata wang timah yg digunakan dikenalisbg
PENGURUSAN Calains, terdapat nama Sultan Melaka yg
PERDAGANGAN memerintah. Terdapat juga mata wang emas &
perak
 Matawang Pasai, Hormuz & Cambay jg digunakan

 Memberikan taat setia kpd raja & berperanan

D) ORANG LAUT penting mengekalkan kestabilan
kerajaan,khasnya memastikan perdagangan dpt
dijalankan tanpa gangguan
 Mereka merupakan pelayar & petunjukarah yg
cekap kpd pedagang yg berdagang di Melaka
 Mereka bertanggungjawab sebagai tentera untuk
menjamin keselamatan pedagang di perairan
Melaka
  KEMUDAHAN PELABUHAN MELAKA:
 Gudang tempat menyimpan barang
 Kemudahan pengangkutan
 Kemudahan bekalan makanan &
PEMBENTUKAN E) KEMUDAHAN minuman
EMPAYAR PELABUHAN  Khidmat membaiki kapal
 Tempat penginapan
 Syahbandar yg menjaga kebajikan
pedagang
 Kemudahan tempat beribadat
  Hubungan berlaku atas dasar sama
taraf
 Hubungan diplomatik terjalin melalui
perkahwinan Sultan Melaka dgn puteri
kerajaan Pasai, Puteri Ratna Kaumala.
A) PASAI
 Hubungan juga berlaku atas dasar
berkongsi pendapat & berbincang
berkaitan hal agama Islam
HUBUNGAN
LUAR  Hubungan ini membantu kemunculan
(KERAJAAN Melaka sebagai pusat penyebaran Islam
ALAM
MELAYU)

 Hubungan berlaku atas dasar

kepentingan bersama dalam
perdagangan & penyebaran Islam
 Kerajaan Demak membekalkan beras,
B) DEMAK
bahan makanan,rempah ratusdan
tentera kepada Melaka
 Hubungan ini penting bagi menjamin
keamanan & kemakmuran Melaka
  Hubungan terjalin disebabkan oleh
perkahwinan pemerintah Melaka
dengan puteri Majapahit
 Hubungan ini dapat mengukuhkan lagi
C) MAJAPAHIT
persahabatan dengan Majapahit
 Hasil hubungan ini, wilayah Melaka
menjadi semakin luas dan tamatnya
HUBUNGAN ancaman daripada Majapahit
LUAR
(KERAJAAN
ALAM
MELAYU)
 Melaka telah menghantar utusan
persahabatan dengan Makasar
 Hubungan ini berlaku dalam aspek
perdagangan, perkapalan, Islam,
D) MAKASAR
kebudayaan dan kesenian
 Hubungan inisemakinrapat dengan
kerajaan Makasar menghadiahkan
“Budak Raja” kepada Sultan Melaka
  Hubungan diplomatik, persahabatan &
perdagangan terjalin dgn kunjungan
utusan diketuai oleh Yin Ching pada 1403
dan Laksamana Zheng He pada tahun 1405
 Pengurniaan payung kuning, cap mohor &
sepersalinan pakaian sebagai tanda
pengiktirafan kpd Sultan Melaka
A) CHINA
 Melaka mendapat naungan &
perlindungan drpd China
 Pengiktirafan & perlindungan drpd China
dapat mengelakkan ancaman Siam
HUBUNGAN  Melaka mahu situasi menang-menang
LUAR
(KERAJAAN
dengan Siam untukmengekalkan
LUAR ALAM kedaulatannya
MELAYU)
 Melaka menjalinkan hubungan diplomatik
& perdagangan dengan kerajaan Ryukyu
 Sultan Mansur Shah berutus surat dengan
kerajaan Ryukyu berkaitan tingkah laku
B) RYUKYU
pedagangnya yg melanggar undang-
undang di Melaka
 Hubungan ini membantu meningkatkan
lagi perdagangan dengan Melaka
  Melaka pernah diancam oleh Siam
semasa pemerintahan Parameswara &
Sultan Muzaffar Shah
 Melaka menjalinkan hubungan dengan
Siam atas dasar diplomatik &
perdagangan
C) SIAM  Melaka telah menghantar utusan ke
Siam yang diketuai oleh Tun Telanai dan
Menteri Jana Putera
 Melalui hubungan ini, Melaka
HUBUNGAN memperolehi bekalan kayu jati, beras,
LUAR dan bahan makanan drpd Siam serta
(KERAJAAN
LUAR ALAM dapat menjamin keselamatannya
MELAYU)
 Hubungan berbentuk perdagangan pula
dilakukan dengan Pegu, Luzon, Gujerat,
Koromandel dan Bengal
D) KERAJAAN  Melaka juga menjalinkan hubungan dgn
LAIN Mesir, Parsi, Turki dan Arab
 Kesannya, Melaka telah muncul sebagai
pusat perdagangan & pusat penyebaran
Islam yg ulung di Alam Melayu
KBAT:

a) Sebagai generasi pewaris, kita

perlu terus memelihara
hubungan berbaik-baik
dengan kerajaan luar yang
lain. Bersetujukah anda?
Berikan alasan anda.
(4m)
 5.3 PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU
MELAKA

PENGAKHIRAN
KMMM (1511)

FAKTOR PERJUANGAN
DALAMAN MENGEMBALIKAN
KEDAULATAN

SERANGAN STRATEGI MENGHADAPI

PORTUGIS PORTUGIS
 FAKTOR DALAMAN PENGAKHIRAN KMM

Masalah Kepimpinan Masalah Perpaduan

 Kelemahan Sultan Mahmud  Rakyat tidak bersatu padu

Shah & pembesar dlm
pemerintahan & pentadbiran  Berlakunya persaingan kuasa
menyebabkan antara pembesar Melaka yg
ketidakstabilan politik menyebabkan perpecahan

 Amalan pilih kasih, rasuah &  Askar upahan dari luar yang
penyelewengan dalam tidak taat setia kepada Melaka
pentadbiran

 Perbalahan sesama sendiri

dalam kalangan pembesar
 5.3 PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU MELAKA
(SERANGAN PORTUGIS)

Matlamat Portugis
ke Alam Melayu
Portugis ingin
utk mencapai Portugis ingin
mengawal
matlamat menyebarkan
perdagangan
kekayaan, agama Kristian
rempah
keagamaan &
kemasyuran

Rundingan gagal,
11 Sept 1509, Alfonso de
Lopez de Albuquerque
Portugis ingin
Sequeira dtg ke menyerang
menghapuskan
Melaka utk Melaka sebanyak
penguasaan
memulakan 3 kali akhirnya
pedagang Islam
hubungan Melaka jatuh ke
Melaka-Portugis tangan Portugis
 5.3 PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU
MELAKA

STRATEGI MELAKA
HADAPI PORTUGIS

Menggunakan
Melaka
lancaran & perahu
menggunakan
berapi
tentera bergajah
bagi menghadapi
serangan Portugis
Pertahanan Melaka di
perteguhkan di kwsn
pantai dgn kayu-kayan &
pelbagai meriam serta Tembakan meriam
peti-peti berisi peluru bertalu-talu dari pantai
 5.3 PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU MELAKA
(PERJUANGAN MENGEMBALIKAN KEDAULATAN)

Antara 1515-1519,
Sultan Mahmud
Sultan Mahmud
Kesultanan Shah berundur dr
Shah telah
Melayu Melaka yg Melaka ke
menyerang 3 kali
berpusat di beberapa wilayah
untuk
Melaka berakhir kemudian
mendapatkan
pd 24 Ogos 1511 bersemayam di
semula Melaka
Bentan
tetapi gagal

Pada tahun 1526, Legasi

Akhirnya Sultan
pusat kegemilangan
Mahmud Shah
pemerintahan KMM diwarisi &
berundur ke
Sultan Mahmud diteruskan oleh
Kampar &
Shah di Bentan Kesultanan
mangkat pd tahun
dimusnahkan oleh Johor-Riau
1528
Portugis
KBAT :

a) Apakah iktibar yang boleh

kita pelajari daripada
kekalahan Kesultanan
Melayu Melaka keatas
Portugis?
(3m)
 STRUKTUR:
1. Kemunculan Kesultanan Melayu Melaka merupakan
kesinambungan kepada kerajaan masyhur di Alam Melayu.

a) Siapakah yang mengasaskan Kesultanan Melayu Melaka?

……………………………………………………………………(1m)
b) Nyatakan 2 kelebihan yang membuatkan Melaka memiliki
lokasi yang stategik?
……………………………………………………………………(2m)
c) Senaraikan 2 faktor kegemilangan Kesultanan Melayu
Melaka di Alam Melayu?
……………………………………………………………………(2m)
 STRUKTUR:
d) Empayar Kesultanan Melayu Melaka terdiri daripada
……………………………………………………………………………………
(2m)

e) Kesultanan Melayu Melaka dapat mengekalkan penguasaannya

terhadap perdagangan di Selat Melaka dengan menjalinkan
hubungan luar. Jelaskan.

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………...
(3 m)