Anda di halaman 1dari 58

Gramática Latina

1. Primeras nociones 2
2. Las declinaciones 5
3. Adjetivos 13
4. Pronombres 17
5. Numerales, cardinales, ordinales 20
6. Verbos regulares 22
7. Conjugaciones regulares 23
8. Verbos deponentes 27
9. Verbo sum 28
10. Verbos irregulares I 30
11. Verbos irregulares II 32
12. Adverbios 33
13. Conjunciones coordinantes 38
14. Preposiciones y casos que rigen 39
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

1. Primeras nociones

A. Alfabeto
Escritura Nombre latino Pronunciación

A, a a a
B, b be be
C, c ce ke
D, d de de
E, e e e
F, f ef ef
G, g ge gue
H, h ha a (aspirada)
I, i i i
K, k kappa kápa
L, l el el
M, m em em
N, n en en
O, o o o
P, p pe pe
Q, q qu ku
R, r er er
S, s es es
T, t te te
V, u u u
X, x ix ix
Y, y y graecum i gráecum
Z, z zeta séta

B. Fonética
1) Vocales
Escritura: Fonética:

a  a
e  e
i  i
o  o
u  u
y  i

2
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

2) Diptongos
Escritura: Fonética:

au  au laus [laus] elogio


ae  ae Aeneadae [ae-né-a-dae] los Enéadas
oe  oe coena [kóe-na] cena

3) Consonantes
b  b beatus [be-á-tus] feliz
c  k corpus [cór-pus] cuerpo
d  d domus [dó-mus] casa
f  f fides [fí-des] fe
g  g (siempre suave) gens [guens] linaje
h  (muda) haec [aek] esto
k  k Kalendae [ka-len-dae]
l  l legio [lé-gui-o] legión
m  m metior [mé-ti-or] medir
n  n nunc [nunc] ahora
p  p persuadeo [per-sua-dé-o] persuadir
q  k quaestio [kuáes-ti-o] cuestión
r  r enumero [e-nu-mé-ro] enumerar
s  s studium [s-tú-di-um] afán
t  t theca [té-ca] estuche
u  (ver particularidades)
x  x exaequo [e-xáe-quo] igualar
z  s zelotypus [se-ló-ti-pus] celoso

4) Particularidades
i  Tiene valor de consonante cuando al principio de sílaba: iacio [iá-ki-o] echar
Se exceptúan derivados del griego: iota [i-ó-ta] iota

j  Tiene el valor de la ‘i’ consonante. Su escritura es postclásica: judicium [iu-dí-ki-um] juicio

ll  puella [pu-él-la] niña


rr  error [er-ror] error
p  Si le sigue ‘h’ se pronuncia ‘f’: philosophia [fi-lo-so-fí-a]
r  Al principio de palabra siempre es suave, excepto si le sigue hache: rhetorica [re-tó-ri-ca]

u  Siempre se pronuncia como ‘u’: sanguinemque = san-güi-ném-kue

Es semivocal o no tiene valor cuantitativo:

a) Después de ‘ng’ y ‘q’: lingua [lín-gua] ; numquam [núm-kuam]


b) En algunas palabras después de ‘s’ inicial (grupos sua- sue-): persuadeo [per-sua-dé-o] persuadir
En autores clásicos:

a) La grafía de la ‘u’ mayúscula es ‘V’: Vlixes [u-lí-xes] Ulises

3
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

b) Toda sílaba que comienza con ‘u’ y le sigue vocal tiene valor de consonante y se pronuncia como
la ‘w’ inglesa, es decir, como un diptongo entre la ‘u’ y la vocal siguiente. En el latín postclásico se
reemplazó la ‘u’ consonante por la ‘v’.

iuuenis / iuvenis [iú-we-nis] joven


ualens / valens [wá-lens] valiente

En cui y sus compuestos, la ‘u’ tiene valor cuantitativo, por lo cual, se pronuncia: kú-i

C. Acentuación
En latín no existe el acento ortográfico. No hay palabras agudas ni sobresdrújulas. Las palabras bisílabas son
siempre graves.

El tiempo de las vocales determina el tiempo de las sílabas y el acento:


Vocales largas: ā, ē, ī, ō, ū
Vocales breves: ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ

· La sílaba es larga…

…por naturaleza: desde el origen de la palabra: disciplīna [dis-ki-plí-na] disciplina


…cuando contiene diptongo: gangraena [gan-gráe-na] gangrena
…cuando la vocal va seguida:
...por dos o más consonantes: rescīndo [res-kín-do] cortar
…por ‘i’ consonántica (j) o por ‘x’: māior [má-ior] mayor
No cuenta la ‘h’ de los grupos ch, ph, rh y th: philosophīa [fi-lo-so-fí-a] filosofía

· La sílaba es breve…

…por naturaleza: severĭtas [se-wé-ri-tas] severidad


…cuando la penúltima termina en vocal y le sigue otra vocal con la cual no forma diptongo:
artificium [ar-ti-fí-ki-um] artificio

En la palabra de más de dos sílabas el lugar del acento está determinado por la cantidad de la penúltima
sílaba:
Si es breve, resulta esdrújula: discipŭlus (dis-kí-pu-lus] discípulo
Si es larga, resulta grave: argentum [ar-guén-tum] plata

Excepciones:

Las palabras que se ligan en la pronunciación a la precedente como las partículas – que, –ve, –ne, –ce, –met,
el acento va en la penúltima sílaba aunque ésta sea breve. Por ejemplo: armaque [ar-má-kue]. Esto no
ocurre cuando la palabra no era considerada como un compuesto: undĭque [ún-di-kue], utĭque [ú-ti-kue],
ităque [í-ta-kue]

4
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

D. Casos

Los casos son las distintas funciones que los sustantivos, adjetivos y pronombres desempeñan en la oración.
En español las expresamos sin artículo o con artículo, definido o indefinido, y muchas veces con
preposición. En latín no hay artículo, por lo cual en español se puede traducir sin o con artículo, definido o
indefinido. Los casos en latín son seis:

(N) Nominativo El agricultor siembra.


(V) Vocativo Agricultor, venga.
(Ac) Acusativo Admiro a un agricultor.
(G) Genitivo El trabajo del agricultor es noble.
(D) Dativo Compro semillas para el agricultor.
(Ab) Ablativo La tierra es labrada por los agricultores.

Traducción de los casos: (cuando el caso no está precedido por una preposición latina)

Nominativo: Con o sin artículo (rosa, la rosa, una rosa)

Vocativo: Sin artículo (Roma)

Acusativo: Con la preposición “a” (a Roma, a la rosa, a una rosa).


Sin preposición (Roma, la rosa, una rosa)

Genitivo: Con la preposición “de” (de Roma, de la rosa, de una rosa)

Dativo: Con la preposición “a” (a Roma, a la patria, a una rosa).


Con la preposición “para” (para Roma, para la patria, para una rosa)

Ablativo: Con la preposición “en” (en la noche, en Roma, en un día)


Con la preposición “por” (por miedo)
Con la preposición “con” (con alegría)

2. Las declinaciones

En las palabras flexibles se distingue el tema y la desinencia. El tema es la parte de la palabra que se
mantiene invariable. La desinencia es la parte que varía, la cual en sustantivos, adjetivos y pronombres se
declina, mientras que en los verbos se conjuga.

El caso se manifiesta por la declinación, ayudado muchas veces por el contexto.


Existen cinco declinaciones, cada cual contiene los seis casos.

El vocativo es igual al nominativo en todas las declinaciones, excepto en la segunda.

Los sustantivos se enuncian con el nominativo y el genitivo. Ejemplos:

1ª Declinación: rosa, ae (f. rosa) G. rosae (de la rosa)


2ª Declinación: popŭlus, i (m. pueblo) G. popŭli (del pueblo)
3ª Declinación: consul, is (m. cónsul) G. consŭlis (del cónsul)
4ª Declinación: manus, us (f. mano) G. manus (de la mano)

5
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

5ª Declinación: dies, ēi (m. y f.: día) G. diēi (del día)

A. Primera declinación
Todos femeninos, excepto algunos pocos sustantivos que son masculinos.

rosa, ae (f.) rosa

Sg. Pl.

Nominativo ros-a ros-ae

Acusativo ros-am ros-as

Genitivo ros-ae ros-ārum

Dativo ros-ae ros-is

Ablativo ros-a ros-a

B. Segunda declinación
Son todos masculinos los terminados en –er y –us (aunque hay algunos femeninos en –us).
Son neutros los terminados en –um.

popŭlus, i (m. pueblo)


puer, i (m. niño)
ager, i (m. campo)
templum, i (n. templo)

Modelo 1 (m. y f.) Modelo 2 (m. y f.)

Nominativo popŭl-us popŭl-i puer puĕr-i

6
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

Vocativo popŭl-e popŭl-i puer puĕr-i

Acusativo popŭl-um popŭl-os puĕr-um puĕr-os

Genitivo popŭl-i popul-ōrum puĕr-i puer-ōrum

Dativo popŭl-o popŭl-is puĕr-o puĕr-is

Ablativo popŭl-o popŭl-is puĕr-o puĕr-is

Modelo 3 (m. y f.) Modelo 4 (n.)

Nominativo ag-er agr-i templ-um templ-a

Vocativo ag-er agr-i templ-um templ-a

Acusativo agr-um agr-os templ-um templ-a

Genitivo agr-i agr-ōrum templ-i templ-ōrum

Dativo agr-o agr-is templ-o templ-is

Ablativo agr-o agr-is templ-o templ-is

C. Tercera declinación
1) Tema en consonante
Generalmente imparisílabos (no mantienen la cantidad de sílabas en los distintos casos).
Hay masculinos, femeninos y neutros.

7
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

consul, is (m. cónsul)


marmor, is (n. mármol)

(m. y f.) (n.)

Nominativo consul consŭl-es marmor marmŏr-a

Acusativo consŭl-em consŭl-es marmor marmŏr-a

Genitivo consŭl-is consŭl-um marmŏr-is marmŏr-um

Dativo consŭl-i consul-ĭbus marmŏr-i marmor-ĭbus

Ablativo consŭl-e consul-ĭbus marmŏr-e marmor-ĭbus

2) Tema en i
Generalmente parisílabos (mantienen la cantidad de sílabas en los distintos casos).
La mayoría de las palabras masculinas y femeninas terminan en –es, –is
Los neutros terminan en –e, –ar, –al

civis, is (m. y f.: ciudadano)


mare, is (n. mar)

(m. y f.) (n.)

Nominativo civ-is civ-es mar-e mar-ia

Acusativo civ-em civ-es mar-e mar-ia

Genitivo civ-is civ-ium mar-is mar-ium

8
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

Dativo civ-i civ-ĭbus mar-i mar-ĭbus

Ablativo civ-e civ-ĭbus mar-i mar-ĭbus

3) Tema mixto
Tienen el aspecto de los temas en consonante, pero el genitivo plural termina en -ium. Pertenecen a este
grupo sustantivos cuyo nominativo singular es un monosílabo terminado en doble consonante. Hay
masculinos y femeninos.

urbs, is (f. urbe)

(m. y f.)

Nominativo urbs urb-es

Acusativo urb-em urb-es

Genitivo urb-is urb-ium

Dativo urb-i urb-ĭbus

Ablativo urb-e urb-ĭbus

D. Cuarta declinación

En su mayoría son masculinos. Hay pocos neutros terminados en –u.

manus, us (f. mano)


cornu, us (n. cuerno)

(m. y f.) (n.)

9
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Nominativo man-us man-us corn-u corn-ua

Acusativo man-um man-us corn-u corn-ua

Genitivo man-us man-uum corn-us corn-uum

Dativo man-ui man-ĭbus corn-ui corn-ĭbus

Ablativo man-u man-ĭbus corn-u corn-ĭbus

E. Quinta declinación

Son femeninos, excepto dies (día) y su compuesto meridĭes (mediodía) son masculinos, aunque en singular son
con frecuencia femeninos.

Solo dies y res (f. cosa) tienen declinación completa. Los demás se declinan en singular, excepto unos pocos
sustantivos.

De respublica (república) se declinan los dos componentes (Genitivo: reipublicae)

dies, ēi (m. y f.: día)

Nominativo di-es di-es

Acusativo di-em di-es

Genitivo di-ēi di-ērum

Dativo di-ēi di-ēbus

Ablativo di-e di-ēbus

10
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

F. Cuadro sintético de las declinaciones

1ª Declinación 2ª Declinación 3ª Declinación 4ª Declinación 5ª Declinación

m. f. m. f. n. m. f. n. m. f. n. m. f.

N a us/er um (varios) (varios) us u es

V a e/er um (varios) (varios) us u es

Ac am um um em (varios) um u em
Singular

G ae i i is is us us ēi

D ae o o i i ui ui ēi

Ab a o o e/i e/i u u e
Plural

N ae i a es a/ia us ua es

V ae i a es a/ia us ua es

11
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Ac as os a es a/ia us ua es

G ārum ōrum ōrum um/ium um/ium uum uum ērum

D is is is ĭbus ĭbus ĭbus ĭbus ēbus

Ab is is is ĭbus ĭbus ĭbus ĭbus ēbus

G. Particularidades
1) Primera declinación
Dea, filia, liberta, serua, nata, agna: corresponden a la primera declinación, y su dativo y ablativo plural lo
harían en –is, pero para distinguirse de los dativos y ablativos plurales masculinos de la segunda declinación
que también lo hacen en –is, entonces harán su terminación en –ābus.

dea, ae (f. diosa): deābus deus, i (m. dios): deis


filia, ae (f. hija): filiābus filius, i (m. hijo): filiis
liberta, ae (f. liberta): libertābus libertus, i (m. liberto): libertis
serva, ae (f. sierva): servābus servus, i (m. siervo): servis
nata, ae (f. nacida): natābus natus, i (m. nacido): natis
agna, ae (f. oveja): agnābus agnus, i (m. cordero): agnis

Familia hace el genitivo singular en -as cuando se une con: filia, pater, mater:
filia familias (hija de familia) pater familias (padre de familia) mater familias (madre de familia)

2) Segunda declinación
a) Variantes en los vocativos
Hacen el vocativo en –us: deus (dios), agnus (cordero), chorus (coro)

Hace el vocativo en –i: filius (hijo): fili

En los sustantivos propios terminados en –ius:

Cuando la ‘i’ de –ius es larga el vocativo es en –e: Darīus, Darīe


Cuando la ‘i’ de –ius es breve el vocativo es en –i: Demetrĭus, Demētri
Cuando una vocal precede a la ‘i’ el vocativo es en –i: Pompeius, Pompēi

12
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo
b) Variantes en las declinaciones
El sustantivo uir (varón) y sus compuestos siguen la declinación de puer.

Hay tres neutros cuyo nominativo, vocativo y acusativo es en –us y no tienen plural:
vulgus (n. vulgo), pelăgus (n. piélago), virus (n. veneno)

Los casos plurales del sustantivo deus conservan junto a las formas de declinación regular algunas arcaicas:
dei (dii, di), deos, deorum (deum, diuum), deis (diis, dis), deis (diis, dis)

3) Tercera declinación
a) Variantes en el genitivo plural
Sustantivos imparisílabos (tema en consonante) que no hacen el genitivo plural en –um sino en –ium:

dos, dotis (f.: dote) faux, facis (f. fauces / pasaje estrecho)
lis, litis (f. litigio) mus, muris (m. ratón)
nix, niuis (f. nieve) as, assis (m. unidad monetaria)
cor, cordis (n. corazón) os, oris (n. boca)
uter, utris (m. odre) venter, -tris (m. vientre)
mas, maris (m. macho)

Sustantivos parisílabos (tema en i) que no hacen el genitivo plural en -ium sino en -um:

pater, -tris (m. padre) mater, -tris (f. madre)


frater, -tris (m. hermano) iuvĕnis, is (m. joven)
senex, -nis (m. anciano) vates, is (m. y f.: poeta inspirado por los dioses)
panis, is (m. pan) canis, is (m. y f.: perro)
accipĭter, -tris (m. gavilán / ave de presa) gigas, -gantis (m. gigante)
strues, is (f. montón de cosas o de gente)
ambāges, is (f. ambages, rodeo de palabras para no explicar claramente algo)

b) Otras variantes
Sustantivos que mantienen el tema en ‘i’ puro a lo largo de toda la declinación en singular:

Nominativo: sitis (sed) tussis (tos) Tibĕris (Tíber)


Acusativo: sitim tussim Tibĕrim
Genitivo: sitis tussis Tibĕris
Dativo: siti tussi Tibĕri
Ablativo: siti tussi Tibĕri

Declinaciones irregulares: uis (f. fuerza), Iuppĭter (Júpiter), bos (buey), sus (cerdo)

Nominativo: vis, vires Acusativo: vim, vires Genitivo: vis, virium Dativo: vi, virĭbus Ablativo: vi, virĭbus

c) Tema en consonante y el diccionario


Para ubicar el nominativo en el diccionario a partir de la consonante temática: se clasifica en seis especies y
el genitivo:

13
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

1. Labial: –pis o –bis = –ps o –bs


stipis (gen) stips (nom) plebis (gen) plebs (nom)

2. Dental: –tis o –dis = asimilación en –s


virtūtis (gen) virtus (nom) laudis (gen) laus (nom)

3. Gutural: –cis o –gis = –x


ducis (gen) dux (nom) regis (gen) rex (nom)
(En la asimilación puede producirse un cambio vocálico a la 'e')

4. Líquida: –lis o –ris = –l o –r


consŭlis (gen) consul (nom) veris (gen) ver (nom)

5. Nasal: –nis
En masc. o fem. cae 'nis' y puede haber cambio vocálico a la 'o':
latrŏnis (gen) latro (nom) homĭnis (gen) homo (nom)
En neut. se conserva la nasal 'n' y siempre hay cambio vocálico a la 'e':
nomĭnis (gen) nomen (nom)

6. Sibilante: –ris = –s
En masculinos y femeninos:
floris (gen) flos (nom)
En neutros hay cambio vocálico a la 'u' antes de la consonante temática:
corpŏris (gen) corpus (nom) sidĕris (gen) sidus (nom)

4) Cuarta declinación
Sustantivos que se diferencian de los homónimos de la tercera declinación en el dativo y ablativo plural:

artus - artŭbus (articulaciones)  ars - artĭbus (arte)


arcus - arcŭbus (arco)  arx - arcĭbus (ciudadela)
partus - partŭbus (parto)  pars - partĭbus (parte)
veru - verŭbus (asador)  ver - verĭbus (primavera de la vida)

Declinación irregular: Nom: Iesus Acu: Iesum Voc, Gen, Dat, Abl: Iesu

5) El número en los sustantivos


Sustantivos que solo se emplean en plural:

1. Nombres de lugares geográficos (Athēnae, Athenārum)


2. Sustantivos comunes:

14
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo
divitĭae (riquezas) nuptĭae (nupcias) exsequĭae (exequias)
reliquĭae (lo restante) libĕri (hijos) postĕri (descendientes)
arma (armas) infĕri (infiernos) maiōres (antepasados)
preces (preces) moenĭa (muros) manes (manes)

Sustantivos que cambian de significado al cambiar de número:

littĕra, ae (f. letra)  littĕrae, ārum (f. cartas)


copĭa, ae (f. abundancia)  copĭae, ārum (f. tropas)
tabŭla, ae (f. mesa)  tabŭlae, ārum (f. registro)
castrum, i (n. castillo)  castra, ōrum (n. campamento)
impedimentum, i (n. impedimento) impedimenta, ōrum (n. bagajes del ejército)
auxilĭum, i (n. auxilio)  auxilĭa, ōrum (n. tropas auxiliares)
ludus, i (m. juegos)  ludi, ōrum (m. espectáculos)
finis, is (m. fin, frontera)  fines, ĭum (m. territorio)
sedis, is (f. templo)  sedes, ĭum (f. residencia)

3. Adjetivos

A. Grado positivo
1) Primera clase
Tienen tres terminaciones. Se declinan igual que los sustantivos de primera y segunda declinación.
Enunciado: bonus -a -um (bueno)

Sg. Pl.

m f n m f n

Nom bon-us bon-a bon-um bon-i bon-ae bon-a

15
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Voc bon-e bon-a bon-um bon-i bon-ae bon-a

Acu bon-um bon-am bon-um bon-os bon-as bon-a

Gen bon-i bon-ae bon-i bon-ōrum bon-ārum bon-ōrum

Dat bon-o bon-ae bon-o bon-is bon-is bon-is

Abl bon-o bon-a bon-o bon-is bon-is bon-is

2) Segunda clase
Se declinan igual que los sustantivos de tercera. Tiene dos temas.

a) Tema en –i

a) Tres terminaciones. Enunciado: acer acris acre (agudo)

Sg. Pl.

m f n m f n

Nom acer acr-is acr-e acr-es acr-es acr-ia

Acu acr-em acr-em acr-e acr-es acr-es acr-ia

Gen acr-is acr-is acr-is acr-ium acr-ium acr-ium

Dat acr-i acr-i acr-i acr-ĭbus acr-ĭbus acr-ĭbus

Abl acr-i acr-i acr-i acr-ĭbus acr-ĭbus acr-ĭbus

16
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

b) Dos terminaciones. Enunciado: fortis -e (fuerte)

Sg. Pl.

myf n myf n

Nom fort-is fort-e fort-es fort-ia

Acu fort-em fort-e fort-es fort-ia

Gen fort-is fort-is fort-ium fort-ium

Dat fort-i fort-i fort-ĭbus fort-ĭbus

Abl fort-i fort-i fort-ĭbus fort-ĭbus

c) Una terminación. Enunciado: ferox -ōcis (feroz)

Sg. Pl.

myf n myf n

Nom ferox ferox ferōc-es feroc-ia

Acu ferōc-em ferox ferōc-es feroc-ia

Gen ferōc-is ferōc-is feroc-ium feroc-ium

17
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Dat ferōc-i ferōc-i feroc-ĭbus feroc-ĭbus

Abl ferōc-i ferōc-i feroc-ĭbus feroc-ĭbus

b) Tema en consonante
Tienen una sola terminación. Enunciado: uetus -ĕris (viejo)

Sg. Pl.

myf n myf n

Nom vetus vetus vetĕr-es vetĕr-a

Acu vetĕr-em vetus vetĕr-es vetĕr-a

Gen vetĕr-is vetĕr-is vetĕr-um vetĕr-um

Dat vetĕr-i vetĕr-i veter-ĭbus veter-ĭbus

Abl vetĕr-e vetĕr-e veter-ĭbus veter-ĭbus

Hacen esta terminación los comparativos y los siguientes adjetivos:

caelĕbs -ĭbis (célibe) compos -pŏtis (dueño)


deses -sĭdis (inactivo) dives -ĭtis (rico)
inops -ŏpis (sin recursos) pauper -ĕris (pobre)
partĭceps -cĭpis (partícipe) princeps -cĭpis (principal)
pubes -ĕris (púber) sospes -ĭtis (salvado)
superstes -stĭtis (testigo, superviviente)

18
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo
c) Participios presentes

Sg. Pl.

myf n myf n

Nom amans amans amant-es amant-ia

Acu amant-em amans amant-es amant-ia

Gen amant-is amant-is amant-ium amant-ium

Dat amant-i amant-i amant-ĭbus amant-ĭbus

Abl amant-i/e amant-i/e amant-ĭbus amant-ĭbus

Abl.sg. en –i cuando el participio funciona como adjetivo.


Abl.sg. en –e cuando funciona como sustantivo o núcleo del predicado verboidal.

Los demás participios se declinan como los adjetivos de primera clase.

B. Grado comparativo
1) Comparativo de igualdad e inferioridad
Los comparativos de igualdad e inferioridad utilizan el adjetivo positivo en una construcción de adverbio y
subordinante: tam... quam... / minus... quam...

Se pueden reforzar con los ablativos de cantidad: multo (mucho, muy) tanto (tanto)
quanto (cuánto) aliquanto (algo, bastante)
paulo (poco) multo pauciōres (muy pocos)

2) Comparativo de superioridad

Se reemplaza la desinencia del genitivo singular del adjetivo positivo –i o –is por –ĭor para géneros
masculinos o femeninos, o se reemplaza por –ĭus para el género neutro. De esta manera surge el
nominativo.

19
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Tiene dos terminaciones (m. f. – n.). Se declina como un sustantivo de tercera de tema en consonante.

(Nom) altus  (Gen) alt-i  (Nom) alt-ĭor / alt-ius


(Nom) fortis  (Gen) fort-is  (Nom) fort-ĭor / fort-ius

Sg. Pl.

myf n myf n

Nom alt-ior alt-ius alt-iōr-es alt-iōr-a

Acu alt-iōr-em alt-ius alt-iōr-es alt-iōr-a

Gen alt-iōr-is alt-iōr-is alt-iōr-um alt-iōr-um

Dat alt-iōr-i alt-iōr-i alt-ior-ĭbus alt-ior-ĭbus

Abl alt-iōr-e alt-iōr-e alt-ior-ĭbus alt-ior-ĭbus

C. Grado superlativo
Se sustituye la desinencia del genitivo singular –i o –is por el sufijo –issĭmus -a -um.
Se declina como bonus.

bonus -a -um  (gen.sg. boni)  bonissĭmus -a -um


fortis -e  (gen.sg. fortis)  fortissĭmus -a -um

Los adjetivos en –er -a -um como pulcher pulchra pulchrum forman el superlativo agregando al nominativo
singular la terminación –rimus -a -um: pulcherrĭmus -a -um

Hay seis adjetivos terminados en –ilis que forman el superlativo sustituyendo esa terminación por el sufijo –
íllimus -a -um: facĭlis, facillĭmus -a -um (fácil) difficĭlis (difícil)
simĭlis (similar) dissimĭlis (diferente)
gracĭlis (gracioso) humĭlis (humilde)

20
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

D. Particularidades de comparativos y superlativos


1) Comparativos que carecen de grado positivo
deterior -ius (más débil) posterior -ius (posterior)
ocior -ius (más rápido) prior -ius (anterior)
propior -ius (más propio) inferior -ius (inferior)
potior -ius (más importante) superior -ius (superior)
citerior -ius (más cerca) ulterior-ius (ulterior)
exterior -ius (más lejos)

2) Adjetivos terminados en –dicus, –ficus, –volus

Hacen el comparativo sustituyéndose por:

–dicentior  maledĭcus, maledicentior -ius


–ficentior  benefĭcus, beneficentior -ius
–volentior  benevŏlus, benevolentior -ius

Hacen el superlativo sustituyéndose por:

–dicentissĭmus  maledĭcus, maledicentissĭmus -a -um


–ficentissĭmus  benefĭcus, beneficentissĭmus -a -um
–volentissĭmus  benevŏlus, benevolentissĭmus -a -um

3) Comparativos y superlativos que cambian de tema


Positivo (-us -a -um) Comparativo (-ior -ius) Superlativo (-us -a -um)

bonus (bueno) melior (mejor) optĭmus (óptimo)


malus (malo) peior (peor) pessĭmus (pésimo)
magnus (grande) maior (mayor) maxĭmus (máximo)
parvus (pequeño) minor (menor) minĭmus (mínimo)
multus (mucho) plus (más) plurĭmus (muchísimo)
propinquus (cercano) proprior (más cercano) proxĭmus (próximo)

4) Comparativos y superlativos perifrásticos

Cuando la desinencia -us -a -um en el grado positivo va presidida de vocal (igneus), el comparativo se forma
anteponiendo al adjetivo posesivo los adverbios magis (más) para el comparativo, y maxĭme (muy) para el
superlativo.

igneus  magis igneus  maxĭme igneus

4. Pronombres

21
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

A. Personales

1ª Persona 2ª Persona 3ª Persona

Sg. Pl. Sg. Pl. Reflexivo

Nom ego nos tu vos -

Voc - - tu vos -

Acu me nos te vos se/sese

Gen mei nostrum tui vestrum/i sui

Dat mihi nobis tibi vobis sibi

Abl me/mecum nobis/nobiscum te/tecum vobis/vobiscum se/secum

Los pronombres o adjetivos demostrativos pueden cumplir la función de ser la 3º persona.

· Nostrum y vestrum son partitivos: Nonulli vestrum. (Algunos de vosotros.)


· Nostri y vestri son objetivos: Meum studium vestri est. (Mi afecto es de vosotros.)

B. Posesivos
Se declinan como adjetivos de primera clase. Única particularidad: Vocativo de meus: mi

Sg. Pl.

1ª p. meus -a -um noster -tra -trum

2ª p. tuus -a -um vester -tra -trum

22
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

3ª p. suus -a -um suus -a -um

C. Demostrativos

Sg. Pl.

m. f. n. m. f. n.

Nom hic haec hoc hi hae haec

Acu hunc hanc hoc hos has haec esto

Gen huius huius huius horum harum horum

Dat huic huic huic his his his

Abl hoc hac hoc his his his

Sg. Pl. eso

m. f. n. m. f. n.

Nom iste ista istud isti istae ista

Acu istum istam istud istos istas istos

23
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Gen istius istius istius istōrum istārum istōrum

Dat isti isti isti istis istis istis

Abl isto ista isto istis istis istis

Sg. Pl.

m. f. n. m. f. n.

Nom ille illa illud illi illae illa

Acu illum illam illud illos illas illa aquello

Gen illius illius illius illōrum illārum illōrum

Dat illi illi illi illis illis illis

Abl illo illa illo illis illis illis

Sg. Pl. él

m. f. n. m. f. n.

Nom is ea id ei/ii eae ea

Acu eum eam id eos eas ea

Gen eius eius eius eōrum eārum eōrum

24
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

Dat ei ei ei eis/iis eis/iis eis/iis

Abl eo ea eo eis/iis eis/iis eis/iis

Sg. Pl.

m. f. n. m. f. n.

Nom idem eādem idem eīdem eaedem eadem

Acu eundem eandem idem eosdem easdem eosdem el mismo

Gen eiusdem eiusdem eiusdem eorundem earundem eorundem

Dat eīdem eīdem eīdem eisdem eisdem eisdem

Abl eōdem eādem eōdem eisdem eisdem eisdem

Sg. Pl. mismo

m. f. n. m. f. n.

Nom ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa

Acu ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa

Gen ipsius ipsius ipsius ipsōrum ipsārum ipsōrum

25
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

Dat ipsi ipsi ipsi ipsis ipsis ipsis

Abl ipso ipsa ipso ipsis ipsis ipsis

D. Relativos
Sg. Pl.

m f n m f n

Nom qui quae quod qui quae quae

Acu quem quam quod quos quas quae

Gen cuius cuius cuius quorum quarum quorum

Dat cui cui cui quibus quibus quibus

Abl quo qua quo quibus quibus quibus

Se traducen como: que, cual, quien, cuyo

E. Interrogativos
Tienen la función como sustantivo o adjetivo. Se declinan igual que los relativos, excepto si su función es
sustantiva, cambia en los singulares:

qui (f.adj.)  quis (f.sust.) quod (f.adj.)  quid (f.sust.)

26
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

F. Indefinidos
1) Declinación como bonus -a -um
universus (todo) quotus (cuánto, cuál, qué)
cunctus (todo) quotēni (cuántos cada uno o cada vez)
paucus (poco) tantus (tanto)
multus (mucho) cetĕri (los demás)
plurĭmus (muchísimo) reliquus (lo restante)
quantus (cuánto) plerique (la mayor parte)

2) Declinación en genitivo singular –ius y dativo singular –i


Se declinan como los adjetivos de primera clase (-us -a -um; -ter -tra -trum) pero difieren en los singulares
del genitivo (-ius) y dativo (-i).

totus (todo, entero) uter (uno de dos)


solus (solo) alterŭter (uno u otro)
ullus (alguno) neŭter (ni uno ni otro)
nullus (ninguno) uterque (ambos)
nonnullus (alguno) uterlĭbet (cualquiera de los dos)
alter (otro, entre dos) utervis (cualquiera de los dos)
alius (otro, entre muchos) utercumque (cualquiera de los dos que)

3) Declinación como el adjetivo fortis -e


qualiscumque (cualquiera)
qualisbet (cualquiera)
talis (tal)
qualis (cual)

4) Declinación como el sustantivo consul -is


Nemo, nullius (ninguno) El genitivo nemĭnis es muy raro.
plus, pluris (más)

5) Declinación como quis quiae quid:


quisnam (alguien) quilĭbet (cualquiera)
quispiam (alguno) quisvis (cualquier)
quisquam (alguno) quiviscumque (cualquiera que)
quidam (alguno) quicumque (cualquiera que)
quisque (cada uno) quisquis (cualquiera que)
unusquisque (cada uno)

6) Declinación irregular de quis


Hacen el nominativo singular femenino y el nominativo y acusativo plurales neutros en –a.

27
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

alĭquis (alguno)
ecquis (alguno)
siquis (si alguno)
nequis (ninguno)

7) Indeclinables
tot (tantos)
totĭdem (otros tantos)
nihil (nada)
quotquot (cuantos)
quotcumque (cuantos)
quot (cuantos)

5. Numerales, cardinales, ordinales

Los ordinales son todos declinables, p.e. primus, a , um.


En los cardinales sólo son declinables:

· A excepción de la primera, todas las centenas, p.e. ducenti, ae, a

· unus, unum, unius, uno una, unam, unius, una unum, unum, unius, uni (dat.) ,uno(abl.)

· duo, duos, duōrum, duōbus duae, duas, duārum, duābus duo, duo, duōrum, duōbus

· tres, tres,trium, tribu tria, tria, trium, tribus

· milia (mille es indeclinable)

Numerales Cardinales Ordinales

primus (el primero de todos)


1 I unus
prior (el primero de dos)

secundus (el segundo de todos)


2 II duo
alter (el segundo de dos)

3 III tres tertius

28
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

4 IV quattuor quartus

5 V quinque quintus

6 VI sex sextus

7 VII septem septĭmus

8 VIII octo octāvus

9 IX novem nonus

10 X decem decĭmus

11 X1 undĕcim undecĭmus

12 XII duodĕcim duodecĭmus

13 XIII tredĕcim tertius decĭmus

14 XIV quattuordĕcim quartus decĭmus

15 XV quindĕcim quintus decĭmus

16 XVI sedĕcim sextus decĭmus

17 XVII septemdĕcim septĭmus decĭmus

18 XVIII duodeviginti duodevicessĭmus

19 XIX undeviginti undevicessĭmus

29
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

20 XX viginti vicesĭmus

21 XXI unus et viginti unus et vicesĭmus

22 XXII duo et viginti alter et vicesĭmus

28 XXVIII duodetriginta duodetricesĭmus

29 XXIX undetriginta undetricesĭmus

30 XXX triginta tricesĭmus

39 XXXIX undequadraginta undequadragesĭmus

40 XL quadraginta quadragesĭmus

50 L quinquaginta quinquagesĭmus

60 LX sexaginta sexagesĭmus

70 LXX septuaginta septuagesĭmus

80 LXXX octoginta octogesĭmus

90 XC nonaginta nonagesĭmus

100 C centum centesĭmus

200 CC ducenti ducentesĭmus

30
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

300 CCC trecenti trecentesĭmus

400 CD quadragenti quadringentesĭmus

500 D quingenti quingentesĭmus

600 DC sescenti sescentesĭmus

700 DCC septingenti septingentesĭmus

800 DCCC octingenti octingentesĭmus

900 CM nongenti nongentesĭmus

1000 M mille millesĭmus

2000 MM duo milia bis millesĭmus

10.000 decem milia decies millesĭmus

100.000 centum milia centies millesĭmus

1.000.000 decies centēna milia decies centies millesĭmus

6. Verbos regulares

A. Paradigmas

1ª forma: Primera persona. Singular. Presente. Modo Indicativo  amo


2ª forma: Segunda persona. Singular. Presente. Modo Indicativo  amas
3ª forma: Infinitivo presente  amāre
4ª forma: Primera persona. Singular. Pretérito Perfecto. Modo Indicativo  amāvi

31
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

5ª forma: Supino  amātum

B. Conjugaciones

1ra conjugación amo amas amāre amāvi amātum amar

2da conjugación moneo mones monēre monui monĭtum avisar

3ra conjugación lego legis legĕre legi lectum leer

4ta conjugación audio audis audīre audīvi audītum oír

C. Temas verbales
1) Presente
La 1ª y 4ª conjugación se obtienen quitando la desinencia –re de la tercera forma del paradigma.
Para obtener el tema de la 2ª y 3ª conjugación, pues ambos tienen la terminación –ere, se quita la
desinencia –re, y si el tema se mantiene en la primera forma del paradigma entonces el tema es de la 2ª
conjugación; caso contrario es de la 3ª.

1ª amā-re
2ª monē-re  mone-o  mone
3ª legĕ-re  leg-o  leg
4ª audī-re

2) Perfecto
Se obtiene quitando la desinencia –i de la cuarta forma del paradigma:

amāv-i monu-i leg-i audīv-i

3) Supino
Se obtiene quitando la desinencia –m del la quinta forma del paradigma:

amātu-m monĭtu-m lectu-m audītu-m

32
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

7. Conjugaciones regulares

Presente amo, amas, amas, ama, amamos, amáis, aman

Pretérito Imperfecto amaba, amabas, amaba, amábamos, amabais, amaban

Futuro Imperfecto amaré, amarás, amará, amaremos, amaréis, amarán


Modo Indicativo

amé, amaste, amó, amamos, amasteis, amaron


Pretérito Perfecto he amado, has, ha, hemos, habéis, han
hube amado, hubiste, hubo, hubimos, hubisteis, hubieron

Pretérito Pluscuamp. había amado, habías, había, habíamos, habíais, habían


Voz Activa

Futuro Perfecto habré amado, habrás, habrá, habremos, habréis, habrán

Presente ame, ames, ame, amemos, améis, amen

amara, amaras, amara, amáramos, amarais, amaran


Pretérito Imperfecto amase, amases, amase, amásemos, amaseis, amasen
Modo Subjuntivo

amaría, amarías, amaría, amaríamos, amaríais, amarían

Pretérito Perfecto haya amado, hayas, haya, hayamos, hayáis, hayan

hubiera amado, hubieras, hubiera, hubiéramos, hubiereis, hubieran


Pretérito Pluscuamp. hubiese amado, hubieses, hubiese, hubiésemos, hubieseis, hubiesen
habría amado, habrías, habría, habríamos, habrías, habrían
Modo Indicativo
Voz Pasiva

Presente soy amado, eres, es, somos, sois, son

Pretérito Imperfecto era amado, eras, era, éramos, erais, eran

Futuro Imperfecto seré amado, serás, será, seremos, seréis, serán

33
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

fui amado, fuiste, fue, fuimos, fuisteis, fueron


Pretérito Perfecto he sido amado, has, ha, hemos, habéis, han
hube sido amado, hubiste, hubo, hubimos, hubisteis, hubieron

Pretérito Pluscuamp. había sido amado, habías, había, habíamos, habíais, habían

Futuro Perfecto habré sido amado, habrás, habrá, habremos, habréis, habrán

Presente sea amado, seas, sea, seamos, seáis, sean

fuera amado, fueras, fuera, fuéramos, fuerais, fueran


Pretérito Imperfecto fuese amado, fueses, fuese, fuésemos, fueseis, fuesen
Modo Subjuntivo

sería amado, serías, sería, seríamos, seríais, serían

Pretérito Perfecto haya sido amado, hayas, haya, hayamos, hayáis, hayan

hubiera sido amado, hubieras, hubiera, hubiéramos, hubierais , hubieran


Pretérito Pluscuamp. hubiese sido amado, hubieses, hubiese, hubiésemos, hubieseis, hubiesen
habría sido amado, habrías, habría, habríamos, habríais, habrían

Voz Activa ama tú, amad vosotros

Presente

Voz Pasiva sé amado tú, sed amados vosotros

Modo Imperativo

Voz Activa ama tú/ ame él – amad vosotros – amen ellos

Futuro

Voz Pasiva sé amado tú/sea amado él – sed amados vosotros – sean amados ellos

Infinitivo Presente Voz Activa amar

Voz Pasiva ser amado

34
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

Voz Activa haber amado

Perfecto

Voz Pasiva haber sido amado

Voz Activa haber de amar

Futuro

Voz Pasiva haber de ser amado

Presente MD: que ama / amante – PREDICATIVO: amando

Pasado amado

Participio

Futuro que va a amar – que está por amar

Gerundivo que debe ser amado – que ha de ser amado

Activo para amar

Supino

Pasivo de amar, de amarse

Gerundio (acu IN o AD) para amar – (gen) de amar – (dat) a/para amar – (abl) por/con amar/amando

A. Modo Indicativo
V.Activa V.Pasiva
Presente

amo amo-r mone-o mone-or leg-o leg-or audi-o audi-or

ama-s amā-ris mone-s monē-ris leg-i-s leg-ĕ-ris audi-s audī-ris

ama-t amā-tur mone-t monē-tur leg-i-t leg-ĭ-tur audi-t audī-tur

amā-mus amā-mur monē-mus monē-mur leg-ĭ-mus leg-ĭ-mur audī-mus audī-mur

35
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

amā-tis ama-mĭni monē-tis mone-mĭni leg-ĭ-tis leg-i-mĭni audī-tis audi-mĭni

ama-nt ama-ntur mone-nt mone-ntur leg-u-nt leg-u-ntur audi-u-nt audi-u-ntur

amā-bam amā-bar monē-bam monē-bar leg-ē-bam leg-ar audi-ē-bam audi-ē-bar

amā-bas ama-bāris/re monē-bas mone-bāris/re leg-ē-bas leg-ā-ris/re audi-ē-bas audi-e-bāris/re


Pretérito Imperfecto

amā-bat ama-bātur monē-bat mone-bātur leg-ē-bat leg-ā-tur audi-ē-bat audi-e-bātur

ama-bāmus ama-bāmur mone-bāmus mone-bāmur leg-e-bāmus leg-ā-mur audi-e-bāmus audi-e-bāmur

ama-bātis ama-bamĭni mone-bātis mone-bamĭni leg-e-bātis leg-a-mĭni audi-e-bātis audi-e-bamĭni

amā-bant ama-bantur monē-bant mone-bantur leg-ē-bant leg-a-ntur audi-ē-bant audi-e-bantur

amā-bo amā-bor monē-bo monē-bor leg-am leg-ar audi-am audi-ar

amā-bis ama-bĕris/re monē-bis mone-bĕris/re leg-e-s leg-ē-ris/re audi-e-s audi-ē-ris/re


Futuro Imperfecto

amā-bit ama-bĭtur monē-bit mone-bĭtur leg-e-t leg-ē-tur audi-e-t audi-ē-tur

ama-bĭmus ama-bĭmur mone-bĭmus mone-bĭmur leg-ē-mus leg-ē-mur audi-ē-mus audi-ē-mur

ama-bĭtis ama-bimĭni mone-bĭtis mone-bimĭni leg-ē-tis leg-e-mĭni audi-ē-tis audi-e-mĭni

amā-bunt ama-buntur monē-bunt mone-buntur leg-e-nt leg-e-ntur audi-e-nt audi-e-ntur


Pretérito Perfecto

amāv-i amātus sum monu-i monĭtus sum leg-i lectus sum audīv-i audītus sum
(-a -um) (-a -um) (-a -um) (-a -um)

amav-isti monu-isti leg-isti audiv-isti

36
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

amāv-it monu-it leg-it audīv-it

amav-ĭmus monu-ĭmus leg-ĭmus audiv-ĭmus

amav-istis monu-istis leg-istis audiv-istis

amav-ērunt monu-ērunt leg-ērunt audiv-ērunt


(amav-ēre) (monu-ēre) (leg-ēre) (audiv-ēre)

amav-ĕram monu-ĕram leg-ĕram audiv-ĕram

amav-ĕras monu-ĕras leg-ĕras audiv-ĕras


Pretérito Pluscuamp.

amav-ĕrat monu-ĕrat leg-ĕrat audiv-ĕrat


amātus eram monĭtus eram lectus eram audītus eram
(-a -um) (-a -um) (-a -um) (-a -um)
amav-erāmus monu-erāmus leg-erāmus audiv-erāmus

amav-erātis monu-erātis leg-erātis audiv-erātis

amav-ĕrant monu-ĕrant leg-ĕrant audiv-ĕrant

amav-ĕro monu-ĕro leg-ĕro audiv-ĕro

amav-ĕris monu-ĕris leg-ĕris audiv-ĕris


Futuro Perfecto

amav-ĕrit monu-ĕrit leg-ĕrit audiv-ĕrit


amātus ero monĭtus ero lectus ero audītus ero
(-a -um) (-a -um) (-a -um) (-a -um)
amav-erĭmus monu-erĭmus leg-erĭmus audiv-erĭmus

amav-erĭtis monu-erĭtis leg-erĭtis audiv-erĭtis

amav-ĕrint monu-ĕrint leg-ĕrint audiv-ĕrint

37
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

B. Modo Subjuntivo
ame-m ame-r mone-am mone-ar leg-am leg-ar audi-am audi-ar

ame-s amē-ris/re mone-as mone-āris/re leg-as leg-āris/re audi-as audi-āris/re

ame-t amē-tur mone-at mone-āmur leg-at leg-ātur audi-at audi-ātur


Presente

amē-mus amē-mur mone-āmus mone-āmur leg-āmus leg-āmur audi-āmus audi-āmur

amē-tis ame-mĭni mone-ātis mone-amĭni leg-ātis leg-amĭni audi-ātis audi-amĭni

ame-nt ame-ntur monē-ant mone-antur leg-ant leg-antur audi-ant audi-antur

amā-rem amā-rer monē-rem monē-rer leg-ĕ-rem leg-er audī-rem audī-rer

amā-res ama-rēris/re monē-res mone-rēris/re leg-ĕ-res leg-e-rēris/re audī-res audi-rēris/re


Pretérito Imperfecto

amā-ret ama-rētur monē-ret mone-rētur leg-ĕ-ret leg-e-rētur audī-ret audi-rētur

ama-rēmus ama-rēmur mone-rēmus mone-rēmur leg-e-rēmus leg-e-rēmur audi-rēmus audi-rēmur

ama-rētis ama-remĭni mone-rētis mone-remĭni leg-e-rētis leg-e-remĭni audi-rētis audi-remĭni

amā-rent ama-rentur monē-rent mone-rentur leg-ĕ-rent leg-e-rentur audī-rent audi-rentur

amav-ĕrim monu-ĕrim leg-ĕrim audiv-ĕrim


Pretérito Perfecto

amav-ĕr-s monu-ĕris leg-ĕris audiv-ĕris


amātus sim monĭtus sim lectus sim audītus sim
(-a -um) (-a -um) (-a -um) (-a -um)
amav-ĕrit monu-ĕrit leg-ĕrit audiv-ĕrit

amav-erĭmus monu-erĭmus leg-erĭmus audiv-erĭmus

38
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

amav-erĭtis monu-erĭtis leg-erĭtis audiv-erĭtis

amav-ĕrint monu-ĕrint leg-ĕrint audiv-ĕrint

amav-issem monu-issem leg-issem audiv-issem

amav-isses monu-isses leg-isses audiv-isses


Pretérito Pluscuamp.

amav-isset monu-isset leg-isset audiv-isset


amātus essem monĭtus essem lectus essem audītus essem
(-a -um) (-a -um) (-a -um) (-a -um)
amav-issēmus monu-issēmus leg-issēmus audiv-issēmus

amav-issētis monu-issētis leg-issētis audiv-issētis

amav-issent monu-issent leg-issent audiv-issent

C. Modo Imperativo
ama amā-re mone monē-re leg-e leg-ĕ-re audi audī-re

Presente

amā-te ama-mĭni monē-te mone-mĭni leg-ĭ-te leg-i-mĭni audī-te audi-mĭni

amā-to amā-tor monē-to monē-tor leg-ĭ-to leg-ĭ-tor audī-to audī-tor

Futuro ama-tōte ama-mĭni mone-tōte mone-mĭni leg-i-tōte leg-i-mĭni audi-tōte audi-mĭni

ama-nto ama-ntor mone-nto mone-ntor leg-unto leg-u-ntor audi-unto audi-u-ntor

39
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

D. Verboides
1) Infinitivo

Presente amā-re amā-ri monē-re monā-ri leg-ĕ-re leg-i audī-re audī-ri

amātum monĭtum lectum audītum


Perfecto amav-isse monu-isse leg-isse audiv-isse
-am -um esse -am -um esse -am -um esse -am -um esse

amatūrum monitūrum lectūrum auditūrum


Futuro amātum iri monĭtum iri lectum iri audītum iri
-am -um esse -am -um esse -am -um esse -am -um esse

2) Participio

Presente ama-ns mone-ns leg-e-ns audi-e-ns

Pasado amātus (-a -um) monĭtus (-a -um) lectus (-a -um) audītus (-a -um)

Futuro amatūrus monitūrus lectūrus auditūrus

Gerundivo ama-ndus mone-ndus leg-e-ndus audi-e-ndus

3) Supino

Activo amātum monĭtum lectum audītum

Pasivo amātu monĭtu lectu audītu

4) Gerundio

Acu (IN o AD) ama-ndum mone-ndum leg-e-ndum audi-e-ndum

40
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

Gen ama-ndi mone-ndi leg-e-ndi audi-e-ndi

Dat. Abl. ama-ndo mone-ndo leg-e-ndo audi-e-ndo

8. Verbos deponentes

Son los verbos que se enuncian en voz pasiva pero tienen significado activo.

Paradigma: hortor, hortāris, hortāri, hortātus sum

Conservan la forma activa:

El Participio Presente  hortans (que exhorta)


El Gerundio  hortandum (exhortar)
El Participio Futuro  hortatūrus (que va a exhortar)

Conserva la significación pasiva:

El Gerundivo  hortandus (que debe ser exhortado)

Participios Pasados de verbos deponentes que tienen el significado pasivo y el activo:

adeptus (alcanzado, el que alcanza)


comitātus (acompañado, el que acompaña)
complēxus (abarcado, el que abarca)
confēsus (confesado, el que confiesa)
dimensus (medido, el que mide)
expertus (experimentado, el que experimenta)
interpretātus (interpretado, el que interpreta)
meditātus (meditado, el que medita)
mensus (medido, el que mide)
partĭtus (compartido, el que comparte)

41
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

populātus (devastado, el que devasta)

Verbos semideponentes

Tienen significación activa. Son sólo deponentes en los tiempos del perfecto.

gaudeo gaudes gaudēre gavĭsus sum (alegrarse)


audeo audes audēre aussus sum (atreverse)
soleo soles solēre solĭtus sum (soler)
fido fidis fidēre fisus sum (fiar)
confīdo confīdis confidēre confĭsus sum (confiar)
diffīdo diffīdis diffidēre difīsus sum (desconfiar)

Ej: audeo (me atrevo) – aussus sum (me atreví)

9. Verbo sum

sum soy estoy sim sea esté


es eres estás sis seas estés
Presente

est es está sit sea esté


sumus somos estamos simus seamos estemos
estis sois estáis sitis seáis estéis
sunt son están sint sean estén

eram era estaba essem fuera - sería estuviera - estaría


ImperfectoPretérito

eras eras estabas esses fueras - serías estuvieras - estarías


erat era estaba esset fuera - sería estuviera - estaría
erāmus éramos estábamos essēmus fuéramos - seríamos estuviéramos - estaríamos
erātis erais estabais essētis fuerais - seríais estuvierais - estarías

erant eran estaban essent fueran - serían estuvieran - estarían

ero seré estaré


ImperfectoFuturo

eris será estarás


erit será estará
erĭmus seremos estaremos
erĭtis seréis estaréis
erunt serán estarán
fui estuve
fui fuĕrim haya sido haya estado
he-hube sido he-hube estado
PerfectoPretérito

fuiste estuviste
fuisti fuĕris hayas s. hayas e.
has-hubiste s. has-hubiste e.
fue estuvo
fuit fuĕrit haya s. haya e.
ha-hubo s. ha-hubo e.
fuimos estuvimos
fuīmus fuerĭmus hayamos s. hayamos e.
hemos-hubimos s. hemos-hubimos e.
fuisteis estuvisteis
fuistis fuerĭtis hayáis s. hayáis e.
habéis-hubisteis s. habéis-hubisteis e.

42
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo
fuērunt fueron estuvieron
fuĕrint hayan s. hayan e.
o fuēre han-hubieron s. han-hubieron e.
fuĕram había sido había estado fuissem hubiera-habría sido hubiera-habría estado
Pluscuamp.Pretérito

fuĕras habías s. habías e. fuisses hubieras-habrías s. hubieras-habrías e.


fuĕrat había s. había e. fuisset hubiera-habría s. hubiera-habría e.
fuerāmus habíamos s. habíamos e. fuissĕmus hubiéramos-habríamos s. hubiéramos-habríamos e.
fuerātis habíais s. habíais e. fuissĕtis hubierais-habríais s. hubierais-habríais e.

fuĕrant habían s. habían e. fuissent hubieran-habrían s. hubieran-habrían e.

fuĕro habré sido habré estado


PerfectoFuturo

fuĕris habrás s. habrás e.


fuĕrit habrá s. habrá e.
fuerĭmus habremos s. habremos e.
fuerĭtis habréis s. habréis e.
fuērint habrán s. habrán e.

Singular 2ª P. es sé estáte

Presente

Plural 2ª P. este sed estad

2ª P. esto sé tú está tú
Modo
Singular
imperativo
3ª P. esto sea él esté él

Futuro

2ª P. estōte sed vosotros estad vosotros

Plural

3ª P. sunto sean ellos estén ellos

Presente esse ser estar

Infinitivo Pasado fuisse haber sido haber estado

Futuro futurum -am -um esse haber de ser haber de estar

43
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

ens -tis que es que está

Participio Presente
que ha de ser que ha de estar
futūrus -a -um que debe ser que debe estar

A. Compuestos del verbo sum

absum estar ausente


adsum estar presente
desum faltar
intersum estar en medio, asistir
subsum estar debajo
insum estar adentro
praesum presidir, gobernar
supersum sobrevivir, quedar

prosum ser útil, servir

Cuando las formas de sum comienzan por vocal agrega una ‘d’ para evitar el encuentro de dos
vocales (pro + est = prodest)

possum poder

La raíz pot- conserva la ‘t’ cuando sum comienza con vocal y la cambia en ‘s’ por asimilación cuando
la forma de sum comienza con ‘s’ (pot + sum = possum ; pot - es = potes)

Paradigma: possum, potes, posse, potui

10. Verbos irregulares I


A. Modo Indicativo
fio, fis, fieri, factus es (ser hecho; devenir; volverse; en 3ªp. del sg: sucede) Es la voz pasiva de facio,is,ere,feci, factum (hacer)
fero, fers, ferre, tuli, latum (llevar, soportar)
eo, is, ire, ivi, itum (ir)

44
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

fio fero feror eo

fis fers ferris is

fit fert fertur it


Presente

fimus ferimus ferimur imus

fitis feritis ferimini itis

fiunt ferunt feruntur eunt

fiĕbam ferebam ferebar ibam


P.I

fiam feram ferar ibo

fies feres fereris ibis


Futuro Imperfecto

fiet feret feretur ibit

fiemus feremus feremur ibimus

fietis feretis feremini ibitis

fient ferent ferentur ibunt

factus sum tuli latus sum ivi


P.P

factus eram tuleram latus eram iveram


Pl.

factus ero tulero latus ero ivero


F.P

45
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

B. Modo Subjuntivo

Pres. fiam feram ferar eam

P.Im
p
fierem ferrem ferrer irem

P.Per factus sim tulerim latus sim iverim

Plus. factus essem tulissem latus essem ivissem

C. Modo Imperativo

fi tu fer tu ferre tu i tu

Presente

fite vos ferte vos ferrimini vos ite vos

ferto tu /ille fertor tu/ille ito tu/ille

Futuro fertote vos feremini vos itote vos

ferunto illi feruntor illi eunto illi

D. Verboides
1) Infinitivo

Presente fieri ferre ferri ire

Perfecto factum esse tulisse latum ese ivisse

46
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

Futuro factum iri laturum esse latum iri

Participio

Presente ferens iens ; euntis

Pasado factus latus

Futuro facturus laturus iturus

Gerundivo faciendus ferendus

E. Compuestos de fero
afero traer, llevar, aportar
aufero quitar, llevarse
circumfero divulgar, llevar alrededor
confero amontonar, comparar, conferir
difero esparcir, diferir
infero llevar consigo, introducir, inferir
praefero preferir
refero volver a llevar, referir, relatar
ofero, ofers, oferre, obtuli, oblatum presentar, ofrecer

F. Compuestos de eo

abeo irse, marcharse


adeo dirigirse, acercarse
circumeo rodear
exeo salir, irse
intereo morir, perecer
obeo ir delante, morir
pereo perecer, morir, estar perdido
praetereo pasar de largo, omitir
prodeo adelantarse, progresar
redeo volver, regresar
subeo moverse por debajo, entrar

47
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

transeo ir más allá, pasar, atravesar

11. Verbos irregulares II


A. Modo Indicativo y Subjuntivo
volo, vis, velle, volui (querer)
nolo, non vis, nolle, nolui (no querer)
malo, mavis, malle, malui (preferir)

volo nolo malo

vis non vis mavis

vult non vult mavult


Presente

velim nolis malim

volumus nolumus malumus

vultis non vultis mavultis

volunt nolunt malunt

volebam vellem nolebam nollem malebam mallem


P.I
Futuro Imperfecto

volam nolam malam

voles noles males

volet nolet malet

volemus nolemus malemus

48
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

voletis noletis maletis

volent nolent malent

volui voluerim nolui noluerim malui maluerim


P.P

volueram voluissem nolueram noluissem malueram maluissem


Pl.

voluero noluero maluero


F.P

B. Modo Imperativo

noli tu

Presente

nolite vos

nolito tu/ille

Futuro nolitote vos

noliunto illi

C. Infinitivo
Presente velle nolle malle

Perfecto voluisse noluisse maluisse

D. Participio
Presente volens nolens

49
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

12. Adverbios

A. Grados de significación

Adjetivo Adv. Positivo Adv. Comparativo Adv. Superlativo

doctus (sabio) docte (sabiamente) doctius (más sabiamente) doctissĭme (muy sabiamente)
acer (agudo) acrĭter (agudamente) acrius (más agudamente) acerrĭme (muy agudamente)

Los que usan otros términos:

Adv. Positivo Adv. Comparativo Adv. Superlativo

bene bien melius mejor optĭme muy bien


male mal peius peor pessĭme muy mal
magnopĕre en gran manera magis más maxĭme lo más posible
multum mucho plus más plurium muchísimo
paulum poco minus menos minĭme lo menos posible

B. Adverbios de modo
1) Propiamente de modo

ita así alĭter de otro modo


item del mismo modo tamquam como

2) Los que derivan de adjetivos


De primera clase: Se forman agregando –e al tema del adjetivo:

timĭdus,a ,um (tímido)  timide (tímidamente)

De segunda clase: Se forman agregando –ter al tema del adjetivo:

celer, ĕris, ĕre (rápido)  celerĭter (rápidamente)

3) Los que usan el acusativo singular neutro


multum mucho itĕrum por segunda vez
paucum poco solum solamente
50
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo
nimium demasiado tantum únicamente, sólo
parum demasiado poco facĭle fácilmente
demum finalmente impūne impunemente

4) Los que usan el ablativo singular neutro en –o


crebro frecuentemente sero demasiado tarde
raro raramente merĭto con razón
falso falsamente necessario necesariamente
fortuīto fortuitamente gratuīto gratuitamente

5) Otras formas
En –am, acu.sg de la 1ª decl.: perpĕram (mal, torcidamente) ; palam (en público)

En –im, acu.sg. de la 3ª decl. en –i: partim (en parte) ; paulītim (paulatinamente)

En –itus, derivadas de sust. o adj.: radix  radicĭtus (de raíz)


divīnus  divinĭtus (por la gracia divina)

6) Derivaciones irregulares
violentus, a, um (violento)  violenter (violentamente)
audax, is (audaz)  audacter (audazmente)
bonus, a, um (bueno)  bene (bien)
difficĭlis,e (difícil)  difficulter / non facĭle (difícilmente)

C. Adverbios de lugar
Estos adverbios pertenecen a alguna de las categorías de lugar y responde a las preguntas:

Ubi?  ¿Dónde?  Indica lugar o estado fijo Característica: i


Unde?  ¿De dónde?  Procedencia, movimiento desde Característica: n
Quo?  ¿A dónde?  Dirección, movimiento a Característica: u, o
Qua?  ¿Por dónde?  Tránsito, movimiento por Característica: a

ubi unde quo qua


donde de donde a donde por donde

ubicumque undecumque quocumque quacumque


en cualquier lugar de cualquier lugar a cualquier lugar por cualquier lugar

ubique utrique utroque quālibet


en todas partes de una y otra parte a uno y otro lugar por dondequiera que

51
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

alicubi alicunde aliquo aliqua


en algún lugar de algún lugar hacia algún lugar por algún lugar

alibi aliunde alio alia


en otro lugar de otro lugar hacia otro lugar por otro lugar

hic hinc huc hac


aquí (donde estoy) desde aquí hacia aquí por aquí

istic istinc istuc istac


ahí (donde estás) desde ahí hacia ahí por ahí

illic illinc illuc illac


allí (donde está) desde allí hacia allí por allí

ibi inde eo ea
allí (donde dijimos) de allí hacia allí por allí

ibīdem indīdem eodem eadem


allí mismo de allí mismo hacia allí mismo por allí mismo

1) Otros adverbios de lugar

intus dentro ultro de allá


foris afuera (quietud) citro de acá
foras fuera (movimiento) retro de atrás

usquam en algún lugar nusquam en ningún lugar

D. Adverbios de tiempo
Estos adverbios responden a las preguntas

Quando?  ¿Cuándo?  Tiempo fijo


Quamdiu?  ¿Por cuánto tiempo? Tiempo durativo

1) Según momentos del día


mane por la mañana
vespēre por la tarde
noctu por la noche

52
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

2) Relaciones de días
hodĭe hoy
heri ayer
cras mañana
quotīdie cada día
cotīdie cotidiano
interdiu durante el día
pridie el día antes
postrīdie el día siguiente

3) Momentos inmediatos
ilĭco inmediatamente
continuo inmediatamente
protĭnus inmediatamente
statim al instante

4) Tiempo indeterminados
aliquando alguna vez
unquam alguna vez (en oraciones hipotéticas)
nonnumquam a veces
interdum de vez en cuando

5) Tiempos determinados
nunc ahora
iam ya
numquam nunca
unquam jamás (en oraciones negativas)

6) Relaciones de tiempos
antea antes
deinde luego
postea después
interea entretanto
tunc, tum entonces
prius primeramente
postrēmo finalmente
denique finalmente
tandem en fin
demum por último
brevi en breve
cito prontamente
mox pronto

53
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

7) Reiteración
denuo de nuevo
rursus de nuevo
alias otra vez

8) Recuerdo
nuper poco ha (Superlativo: nuperrime, hace un instante)
modo recientemente
iampridem ya desde tiempo
olim en otro tiempo
quondam en otro tiempo
pridem hace tiempo

9) Duración
adhuc aún
etiam todavía
nondum todavía no
saepe a menudo (Comparativo: saepius. Superlativo: saepissime)
aliquamdiu por un cierto tiempo
diu por largo tiempo (Comparativo: diutius. Superlativo: diutissime)
parumper durante poco tiempo
paulisper durante muy poco tiempo
tamdiu tanto tiempo
tantisper por tanto tiempo
semper siempre

E. Adverbios de afirmación
ita así es, sí scilĭcet sin duda, por supuesto
sane en verdad nempe esto es, sin duda
quidem en verdad immo antes bien
certe ciertamente saltem por lo menos
certo seguramente profecto en efecto
etiam también

F. Adverbios de negación
non no non solum no sólo
haud no non modo no sólo
nequaquam de ningún modo non tantum no sólo
mixĭme de ningún modo nusquam en ninguna parte
ne...quidem ni siquiera numquam nunca
neque ni ne no

54
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo

G. Adverbios de interrogación
1) Tiempo
quando cuándo
quotenis cuántas veces

2) Lugar
ubi dónde quo a dónde
unde de dónde qua por dónde

3) Causa
cur, quare, quamobrem por qué
quid por qué (acusativo de relación)
quin por qué no

4) Modo
ut cómo (arcaico y postclásico)
qui cómo (ablativo arcaico)
quomodo cómo (clásico)
quemadmodum cómo (postclásico)
qualiter cómo (latín decadente)

13. Conjunciones coordinantes

A. Copulativas
et, –que (enclítico); atque; ac y
neque; nec y no
ne... quidem (con subjuntivo o imperativo) ni... siquiera

1) Correlativas
et... et...; que... que... no sólo... sino también...
nec... nec...; neque... neque... ni... ni...
non solum... sed etiam... no sólo... sino también...
cum... tum... no sólo... sino también...; tanto... como...
neve... neve... ni... ni...
neu... neu... (con subjuntivo o imperativo) ni... ni...

55
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

B. Disyuntivas
aut; vel; –ve (enclítica) o
sive; seu o bien
an (coordina 2do miembro en interrogativa doble) o

1) Correlativas
aut... aut...; vel... vel... o... o...; ya... ya...; ora... ora...
seu... seu...; sive... sive... o bien... o bien...; ya sea... ya sea...

C. Adversativas
sed; at; autem(se pospone); verum; vero; tamen(se pospone); immo; atqui
mas, pero, sino, aunque, sin embargo, por el contrario, por otra parte (se traducen por “sino”
cuando el primer coordinado es negativo)

nisi excepto, sino (sólo si une sustantivos o construcciones, porque cuando une proposiciones es subordinante
condicional y se traduce “si no”)

D. Causales
nam; namque, enim (generalmente se pospone), etenim pues, en efecto, porque

E. Consecutivas
ergo; ităque; igĭtur por lo tanto, por consiguiente, con que, y así
ideo, inde por eso, de esto
quare por lo cual

14. Preposiciones y casos que rigen

A. Las que rigen ablativo


a(b) lugar y tiempo de, desde

e(x) lugar de, desde


argumento de, con (materia)

de lugar de, desde, de arriba


tiempo después de
argumento de, sobre, acerca de
causa por

cum compañía con

56
Gramática Latina Adverbios Adverbios de tiempo
modo con

prae lugar frente a, delante de


causa por

pro lugar delante de


argumento en lugar de, a favor de, de acuerdo con

sine argumento sin

coram lugar en presencia de

clam modo a escondidas de

palam lugar delante de

tenus lugar y tiempo hasta

B. Las que rigen acusativo


ad lugar a, hacia, junto a
argumento según
fin para

per lugar por, a través de


tiempo durante
instrumento por medio de

ob lugar delante de
causa por causa de

propter lugar al lado de


causa por causa de

secundum lugar y tiempo a lo largo de


argumento según

praeter lugar al lado de


argumento fuera de, excepto

erga argumento para con, hacia


contra “ contra, enfrente de
versus “ contra (oposición)
adversus “ contra, hacia (algo opuesto)

ante lugar antes de, delante de


post “ después de, detrás de
circa “ alrededor, cerca de
circum “ alrededor de

57
Adverbios de lugar Adverbios Gramática Latina

trans “ al otro lado de


ultra “ más allá de
supra “ encima de
inter “ entre
extra “ fuera de
intra “ dentro
infra “ debajo de
apud “ junto a, en lo de
iuxta “ junto a
prope “ junto a
proper “ a lado de
cis “ de acá
citra “ de acá

C. Las que rigen ablativo y acusativo


in +ablativo lugar en, entre

+acusativo lugar a, hacia


argumento contra
fin para

sub +ablativo lugar bajo, debajo, cerca, ante


tiempo en el momento de
argumento de (materia)

+acusativo lugar bajo (con movimiento)


tiempo hacia, cerca de

super +ablativo lugar sobre


tiempo hacia
argumento acerca de, sobre

+acusativo lugar sobre, encima de


tiempo durante
argumento más de, más allá de

58

Anda mungkin juga menyukai