Anda di halaman 1dari 25

Convenio 169

shiig antumain tibau


Marco A. Huaco Palomino

Traducción al idioma Inia:


Ezequías Atamain Uwarai

Revisión y Validación:
Fermín Tiwi Paati
AKANJAMU

Umikbau pachisa augmatbau

AKANKAMU I. Antugdaika takat

AKANKAMU II. Nugka

AKANKAMU III. Wajuk takatash sudaisami tibauwaita

AKANKAMU IV. Yachameamu, takat uwejai nájanbau, antsag mákinayai


nájanbau.

AKANKAMU V. Aentsu ayamke nuwigtu jámamtuchu pujut

AKANKAMU VI. Unuimat, chicham dekámtikdaiyat aidaujai

AKANKAMU VII. Chichaakuk ata, nuwigtu nugka tesagdaiyamunum tikiju


batsamín aidaujai átuebau

AKANKAMU VIII. Takat akaantunija takaamu

AKANKAMU IX. Tibau uminkati tusa dutikatin

AKANKAMU X. Tibau uminkati tusa inagnaku umiktin


UMIKBAU PACHISA AÚGMATBAU

Cenepia Inia aidau, Perú Ecuadorjai nugka tesagdaiyamunum tikiju


batsamín aina nuwiya pamuk aidaun ijumjan, dita ayamken pachisa jintinku
pujusan chichagkun: Jujú chicham umiktina juu baki bakichik akanjamunum
agagbauwa nunú ausajum, wajuk takuik tibauwaita nunú atumi kumpajum
pempentukjum junak juna taku tawai tusajum tishipsá ujaktaajum tusan
segáabaijai. Tujash Convenio 169 ausag, betekak antasji wají takuik
tibauwaita tusa utujiakagbayi, apash chichaman antin aínayatak.

Nua duwi dekaábiajai, dita chichamen agagbau ataish shiig


antumainchauwap ainawa, utugchatnak tukeé igkugkagtatuapi tusan. Tikich
nugkanmayajai chicham antugdaikatin najanamu aina duka aan agatai
asamtai, kuwashat chicham shiig antumainchau ayaawai. Antsag kuwashat
anentai ejéeja dekamainchau pata patakí batsakbauwai, kuwashat
chichabai nuwigtush kuwashat chicham imanika chichashtai aidaujai
agagbauwai. Nuwigtush juna autusu aina nuna chichamen agakbau
asamtai, jujú autuschautik shiig ejeeja antumainchauwai.

Tujash Convenio 169ya juka shiig íman asamtai ashi aents dita nugkeén tuke
batsamin aidauk augmainai, nunikag nunaap taku tawa tusa shiig dekaú
amain ainawai nuniinak ditashkam ayamjumakagtatui. Nua duwi jujú papíi
maanchuchia duka aents niina nugkeén tukeé batsamin aidaush Convenio
169 Organización Internacional del Trabajo umikbau chichá nuna ditak
aujus, nunaap taku tawa tusa útujimkas dekau atinme tusa umikbauwai.

Juu aújutigmek, jujú dekaátajum:

 Jujú papíi Convenio 169ya duka, nuna taku tawai nuniachkush juka
juní antumainai tusa etsegtaku agagchamui.

 Jujú papiiya juna ausag Convenio 169ya nunak augtsuk idaisatnume


tusa agagchamui.

 Jujú papiiya juka Convenio 169 chichaá ímanisag chichaawai,


bachikish yapajiatsui, nuniayatak chicham shiig antumainjai
najanamui, újumak chíchabaik baki bakichik chicham umiktin
agakbauwa dusha yupichu antumaina nunú.
See tajai mina kumpauchig Pedro García-Hierron. Niina yachatiín jujú
papiiya nuna aujus diis juka juní agamainai tusa eseetugkau asamtai. Tuja
nuna diisan, wii junak takasan inágnajai.

Cenepa, Yampits Éntsanum agagbau, febrero 2014tin.


CONVENIO 169 AENTS INIA WEGANTU, TRIBU AINA NUJAI
PACHISA UMIGKAMU, 1989

Jujú Conveniowa juka 27 de junio 1989tin, apu OIT takau aidau


setentiseisa (76) imaniá íjunja wégamunum, yaakat Ginebra, Suiza
nugkanum, umika iwainakbauwai. Tuja 5 de septiembre 1991tin
nágkamsa, jujui chichaá duka íntimtsuk umitai atií tusa tibauwai. (Tujash
baki bakichik país aidau, nunú tsawantin jutii nugkeenig takantsati tusa
mamikin ainawai. Nuniau asamtai Perunmak 2 de febrero 1995tin
nagkamsa umitai atií tusa aímjukbauwai).

WAYATTAKU DÉKAMU

Nugkanum Takatan pachis chichamjin atií tusa Najanamua nunú OIT


tutaiyai (Organización Internacional del Trabajo). Juka Organización de
las Naciones Unidas tutaiya nuna kanawegai. Jujuig páchitkawai Estado
aidau, wiyakuch aidau, nuwigtu takatan jetemjin aidaushkam.

OIT íjunbaujig Conferencia General tutaiyai. Nua nuwig, ashi


nugkanmaya aidau, yaa OITenmash agatmamjau ainawa nunú
pachiínainawai. Yaakat Ginebra (Suiza), 7 de junio 1989tin, OIT takau
aidau Consejo de Administración tutaiya nunú ijunjami tusa chichaman
umikmatai, ijunjaaju ainawai.

Nunú Conferencia General OIT taji nunú étsejui wajuk asaya, Convenio
yaunchuk najanamu áajakua nunash yamagmitkawa nuna pachis. Junak
aatus tawai:

Jujú Conveniowa jujú umikta takuik, Convenio 107 mijan 1957tin


najanamu áajakua nunú, dutikatajum tibauwa nunú diisá, betekak
umiaji.

Jujú yamajam Convenio umikta takuik, aentsu ayamke umikbau


dekaamu aina nunú nuwigtu chicham antugdaikatin tusa umikbau ashi
nugkánum aímjukbau: Declaración Universal de Derechos Humanos
tutaiya nunú, Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y
Culturales, Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos antsag
juka jutíi weganchauwai tusa pachiínitsuk idaidaiyat aina duka atsutií
tusa umikbau aina dusha wajintu chichainawa, nunú juujá umikbauwai.
Mijan 1957tin nágkamas aentsuk anentaimtanmak tsakaja wégawai,
nunisag ayamak chichamjutnumash eemki wegawai, nuniau asamtai
átsumnawai yamajam Convenio najanmaina nunú, aents dita nugkeén
tuke batsamin aidaunash tribu aina nunash ayamjumaina nunú.
Nuniamunum iditaikik, tribu aidau antsag aents dita nugkeén tuke
batsamin aina duka pujutinak ukuak tikichi pujutin unuimagti tusa
anentaimtujakbauwai, tujash aatus anentaimta duka yabai nagkamsaik
kajimatkimu atií taji.

Nuniaku aents tuke bátsamin aidau, tribu aidaushkam dita pujutiínak


ditakeap ematatus wakeejuinawa, jutiik ímanapitji tusayap ditash íman
dekapmaamain ainawa nunisag bakichik estadonum pachiinak
batsatkush, ditash wajuk pujustajai tuwinawaki nunak ditakeap
dutikmain ainawa tusa taji.

Tujashkam wainkaji kuwashat nugkanum aents ditá nugkeén tuke


batsamin aidau, tribu aidaushkam tikich aidau ajaantusa diyaam aina
dutika diyaashbau. Tuja iditaik nagkamsash ditash wajuk batsamin
áajaku ainawa nunak emegkaak weena dushakam wainkaji.

Aantsaik aents ditá nugkeén tuke batsamin aidau, tribu aidaushkam, jujú
nugka nuna ditá pujutin, ditá dekatjin, nugka kuwitaamka batsamtan
wajupa jintinjámachaje duka shiig dekainaji.

Jujú Convenio 169ya duka, Naciones Unidas tutaiya nuna kanawe


aidaujai atueka umikbauwai.

OIT ashi nugkanmaya aidaujai untsuumak ijunag, Convenio 107, 1957tin


umikbau áajakua nuna ashi tishipig diisáa, dekas yamajam chicham
Convenio 169 najanami tiajui; tusag 27 de Junio 1989tin umik diisaag,
pegkejai tusa tiajui. Nunú chicham umikbauwa duka aatus chichaawai:
AKANKAMU I
ANTUGDAIKA TAKAT

UMIKTIN 1.-

1. Jujú Convenio mamikia duka aents inia wegantu, tribu aina nuna
ayamken ayamjuktina nunuwai.

a. Tribu aina duka bakichik paísnum batsamín, iniati wajuku ainaji nunin
wegantu, tikich pujutan utsuúmainakush dita wajuk batsamin ainawa
nunak ashi kajimatuinatsu nunú nuniachkush ley imá ditanu pachisa
najatuamukesh ajuina, nunú ainawai.

b. Indígena aidauk iditaik nagkamas, Estado aina dukesh najaneatsaig


nuwigtush aents tikich nugkanmaya aidau ditá nugkeén kaunainatsaig,
batsamáajakua nuwiya akiina mina nuna patají, tijaji, uchijí aina
nunuwai. Nunú aina duka tikich pujutan utsuúmainakush: dita wajuk
batsamin ainawa, wajuk chichasá antugdaiyin ainawa, wajuk takatnash
emau ainawa nunak kajimatuinatsui.

2. Nunú aents aina duka, jutiik indígena ainaji nuniachkush tribu ainaji,
tusa ditak tumamainawai. Nunú ditak dekaamaina nuuwai ímanuk, jujú
Conveniowa jusha yana ayamjuktatua nunú dekaata tabaunum.

3. Jujú Conveniowa duka indígena aidau ayamkenak ashi chichamjawai


tujash Estadojai kanakta tabaunmag juka wainkayai antsag iishaá Estado
najanami tusa bakichik Estadonum tikich Estado najanata tabauwa
nuwishkam.

UMIKTIN 2.-

1. Gobierno aina duka jujú ayamak aina nunú umikbau atií tusa wajuk
takat émamainita nuna diis, uyuumas jetemjuktata nunuwai niina takatji
íntimtsuk umiktina duka, tujash nunú takata nunak imá nigkigkek
dutikaashtatui nunak indígena aidau, tribu aina nujai ijuuntug
dutikattawai.

2. Gobierno aina duka íntimtsuk jujú aina juna ejéetatus takástatui:


a. Indígena aidaush tribu aina dushakam, indígenachu aidau ayamjumak
shiig batsata imaanisag ditash batsamsatnume tusa.

b. Dita kuwitaamka takataiji aidau, dita ijunja batsamtaijish, ditash wajuk


batsamna ainawa nunú aina nuna ayamkeg umikbau atií, ditá pujutji
wajuk áajakuita nunú aintsa.

c. indígena aidaunmash tuja indígenachu aina nuwishkam,


kuwishkijintak betekak kuwishkijinbau atií, ijunja batsatbaunmash
betekak niíniamu atií, ímanchau niíniamuk atsustií tusa takastatui, tujash
nunú takata nunak ditá pujutíi, wajuk anentaimas batsamin ainawa nunú
aina nuna ajaantus dutikattawai.

UMIKTIN 3.-

1. Indígena, tribu aidaushkam tikich aents aidau ayamke ajuina duke


ditanush ajuinawai. Jujú conveniowa juka indígena nuwa ataish, aishmag
ataish betekak ayamjawai.

2. Bakíchik aentskesh, indígenan tribu aina nuwíyaanakesh, ditá


ayamken depetki dita agkan pujut ajuina nuna ajaantutsuk, wagagki
nuniachkush tepejus takamaina duka senchik atsawai.

UMIKTIN 4.-

Jujú aina duka íntimtsuk umiktinai:

1. Chicham najanamu atií dutikashkuish puyatjusa dutikmain aina duka


dutikamu atií, indígena aidau, tribu aidau, antsag ditá ijunja takatai aidau,
ditá wajiiji, ditá takatji, dita wajuk batsamin ainawa, ditá nugkee aina
nunú ayamjuktasa.

2. Tujash nunú takat aina nunú dutikakjik, indígena nuwigtu tribu aina
nunú, dita wajina wakegainawa duka utugchat apututsuk dutikamu
átatui.

3. Indígena aents aidau aantsag tribu aina nuna ayamkeg aents


indígenachu ayamke ajuina, nunuú ayamkak ajuinawai. Nunin asamtai
nunú aents aina nuna ayamken, jujú conveniowa juwi pachis chichaá
nuna, Estado takaakug, ayamak ashi aentsdau aina nunak ímanchau
emag idaisashtatui, ditá ayamkeg tikichdau aina nujai betek asamtai.

UMIKTIN 5.-

Jujú Convenio 169ya nuna umiinakug juna íntimjukchagtatui:

a. Aents indígena aidau, tribu wegantu aina nuna pujutíi, yachatíi,


wakaniínish wajuk íchishmamag batsamin ainawa nunú aidau iwainaka
ayamjukbau atií nunisag ditash wají utugchatna igkuinawa duka
epegtuamu atií.

b. Indígena aina nuna ímanji, dutikamuji, dita wajuk batsamin ainawa


duka ashi ajaantukbau atií dutikaku chichamjukbau atií, dita wajuk
batsamin ainawa nuna idaisainum tusa.

c. Indígena aidau tribu wegantu aina nunú pujut yapajiínki wegau


asamtai yamajam utugchatan ditá pujutiín nuniachkush ditá takatjiín
igkuinakuig epegtuamu atií. Nunú épegkeamua nunak indígena aidaujai
atuekag takastinme.

UMIKTIN 6.-

1. Gobierno aidau jujú convenio 169ya juna takainakug jujú adaijattag


nuna yantam ídaisachagtatui:

a. Ley najanata takush nuniachkush takat muun aidau indígena aents


tuja tribu wegantu aina nuna nugkeén tutit awagmamainun
awayáachainjash takushkam, niiyaá emtuk dutikatjai tutsuk, ditan
éemtika iniastatui. Nuna iniimkush yupichu, paan antumainjai iniastatui,
indígena apuji aina nujai atuunik. Nunak indígena apuji aidaujai
atuuniskek, bakichkish dútikashtatui.

b. Estado kanawe aina nunú indígena aidau pachis chichaman


najanawag, uminkati tusa tiagtaish aantsag takat muun ditá nugkeén
takamain aina nunú pachisa chichaamunmash, uyumat áneakas ditash
pachiínkagtatui.
c. Indígena aidau takatan takastatus juuniagtaish, takat aidaun ematatus
chichámjiagtaish, dita tuu dutikmainai tusa tuwinawa nunak íbaatiksag
umiktinme tusa yayaam átatui, dutikaku nunú takat aina nuna
umikáagtasash wajinak átsumainawa duka dutiksaik atukbau átatui.

2. Gobierno, indígena nugkeén wayaá takatan dutikata takug dekatkauk


iniimsattawai, shiig ánentaiyai. Nunak: Waitjutsuk, dekaskea nuna,
awanmatsuk, tepegkagtuki waitkagkagtutsuk, chicham ujaájatmainnak
uutsuk, jutií wajuk antumain ainaji nuna aintus shiig ujapamainai
nuwigtuushkam ii tabaunash betekak antugkagtuktatui. Indígena aidau,
tribu wegantu aina nuna nugkeén wayaá takatan dutikata takug;
dekatkauk iniimainai taji duka, dita ayuú titinme tabaunum tunawai
nuniachkush Estadojai chichaman apaka nunak íntimtsuk umiktinme
tusa taji.

UMIKTIN 7.-

1. Indígena aidau tribu aina dusha, dita eemkata tuinakush tuna imá
shiijash dutikmain diinawa nuwigtush wajuk eemainaita nuna tumamiag
dutikawagtata duka ditanuk agkantai. Nunisag Estado regiónnum,
paísnum éemkatatus chichaman umiak indígena aidaun antigtata nuwig;
dita wakegakug, megkaetsuk pachiínkaagtatui.
2. Aents indígena aidau batsatkamunum takat muun, eemain aina nuna
dutikaata takug gobierno aidauk maak pujuta nuna, jámamtuchu
batsamta nuna, unuimatan, takatnashkam jetemjuktatui. Tuja takat
muun aidau, eemain aina nuna dutikatta nuwig aents indígena tribu
wegantu aina nujai ijuuntug umiktatui.

3. Gobierno aidauk, takasa eemkatna nunak, eke nagkamtsuk shiig


autustatui, aents indígena aina nuu chichasa batsamtaish, ditá
anentaimsa pujutaish, dita wajuk batsamin ainawa dusha, ditá
nugkeésh; nunú takat wetaish wajukattawa, nuna eemtikaa dekaatatus.
Nunú autusa dékamua nunak, ditajai atuegak umikaagtatui. Nuna autus
umika nuna diiskek, bakichkish takaschattawai.

4. Gobierno aidau, aents indígena aidaujai atuegak nugka chichamjuk


kuwitaamkatta duka, íntimtsuk umiktií tusa inagbauwai.
UMIKTIN 8.-

1. Ley Estadonu aina duka aents indígena aantsag tribu wegantu aina
nuna pujutí apatka diisa takasbau átatui. Ditash chichamnash wajuk
epegtumaya batsamin ainawa nunú aintsá. Jujú chichama juka
bakichkish íntimjaukbauk áchattawai.

2. Aents indígena aidau tribu wegantu aidaushkam; wajuk takasaya


batsamin ainawa nunak idaitsuk, ditá ijunja takataiji aina nunash
emegkautsuk, takasá batsamaina duka ditanuk agkan ajuinawai, tujash
aentsu ayamke chicham umiktin Estadonu nuwigtu ashi nugkanum
iwainagbau aina nuna íntimjutsuk. Jujú chicham akankamua jujú umikta
tabaunum utugchat jegamtaig baki bakichik gobierno aidau wajuk
epegmainita nunak diisaágtatui.

3. Aents indígena aidau tribu wegantu aidaushkam chicham UMIKTIN


ditanu ajumaina duka agkantai, ijunja takatai aina dushakam; nunin aig
dita wakegainakug, indígenachu aidau ayamke aintsá takasmií
tuwinakush, agkan dutikmain ainawai.

UMIKTIN 9.-

1. Aents indígena aidau tribu wegantu aidaushkam, dewakbaunash


wajuk suwimkanash sudaisaya epegkin ainawa, dutika epegkeamuk
ajaantukbau átatui, tujash suwimkan sudaiyas epegtuniakush chicham
umiktin Estadonunakesh, ashi nugkanum iwainagbau aina nunakesh
íntimjumainchau ainawai.

2. Estado aentsji utugchatan epegkin aidau: juez aidaukesh, Fiscal


aidaukesh, yaki áajainta dukesh, aents indígena, ley dewagkamtaig,
indígena aidaush nunú utugchata nunash wajuk épegna ainawa nuna
aintus epégtuattawai.

UMIKTIN 10.-

1. Estado, aents indígena aidau chicham umiktinun dewagkamtai


suwimkan suwakug, indígenaya dusha wajuk pujuuwaita,
kuwishkigtinashit atsa kuwiskigtinchauwashit, íjutkamujaish wajuk
pujuukita nuna diigtsukek suwimkan susashtata nunak íbaatiksag
umiktatui.

2. Estado, aents indígena aidau chicham umiktinun dewagkamtai


suwimkan suwakug, aents achika égketainum egketsuk tikich suwimkan
susatta nunak íbaatiksag umiktatui.

UMIKTIN 11.-

Ley Estadonuwa duka, aents indígena aidau dakitauk akiká takamtikbau


nuniachkush akitsuk takámtikamu aina nuna dutikatnume tusaag
tichattawai dutiksag yaki nuna dutikawainta nunak suwimkan
susattawai. Nunú nunimaina duka, bakichik ley ashi umiktin tusa
najanamu átata duwik, nunak nunimainai.

UMIKTIN 12.-

Aents indígena aidau tribu wegantu aina dushakam, yaki dita ayamken
ajaantutsuk waitkasainta nuna dutikiagtaig ayamjukbau átatui. Nunú
ayamjamua nunak nigkigkesh dutikaata takug dutikmainai nuniachkush
ditá ijunja takataiji aina nuwi chichaman apujus ayamjumaakta takush
dutikmain ainawai, niina ayamke aina dusha ajaantukbau atií tusa.

Estadok utugchat ainja épegkeamu aina nuwish, aents indígena aidaush,


antugkamu atií nunisag niish shiig dekaati tusa, egatmaina nunak
íntimjukchattawai, dutikmainitkug, Estadok aents jimag chichaman
yacha, indígena chichamen páan ujamaina nuna nuniachkush wajuk
shiijash ántumainaita nuna egatkattawai, shiig antuktinme tusa.

AKANKÁMU II
NUGKA

UMIKTIN 13.-

1. Aents indígena, tribu wegantu aina duka, ditá nugkeenak tuja dita tuwi
batsatainawa, duka ditaig ditá pujutíiyai nunin asa dita diismak shiig
ímanai.
Gobierno aina duka aents indígena aidau, ditá nugkeenak ditá pujutíi
anentaimtin aina nunak, tuja dita tuke nunin asag aantsag ditá
anentainish nuní anentaimas batsamin ásaag, nuniina nunak shiig
dekamain ainawai. Nua duwi Gobiernok aents indígena pujutjiísh
nugkajaish wajuk awa nunak ajaantus diístatui yabaiya juwish antsag
ajúbaiya duwish.

2. Jujú Convenio 169ya juwi, UMIKTIN 15, 16jai “nugka” tawa nuwig,
nugkéenash taku tawai.

Jujú Conveniowa juwi, chicham “Nugkée” tusa tawa nunak, aents


indígena aidau tuja tribu aina nuna bátsamtaiji, yujaitaiji, egákmataiji
aina nuna; ashi tákashbau pachis taku tawai.

UMIKTIN 14.-

1. Aents indígena tribu aidaushkam iditaik nagkamas ditá muunji


batsamáa wajakua duka dita nugkega nunak, Gobiernok íntimtsuk
ajaantús diístatui dutiksag ayamjuktatui, papiíji jiígkishbau ataishkam.

Nuwigtuushkam, aents indígena tribu aidaushkam iditaik nágkamas


wekaegás egamáa wajakúu, yujáa wajakbáu, takasá batsamáa wajakbau
aina nuwi, tikich aents batsamaamtaishkam, ditak agkán wayaá
yujastinme tusa Estadok chichamjuktatui. Dutiksag Gobiernok aents
ebetnag batsamchau aina nunú wajuk batsatainawa nunak puyatjus
yaigtatui.

2. Gobierno aidauk uwaetsuk ley najanawagtatui, dutika takat


dutikmaina nunak umikaagtatui, aents indígena tribu aina nunú iditaik
nagkamasaash tuwi batsamsaaju ainawa, nuna shiig mabikjatatus
aantsag ditá nugkee aina duka íbaatiksaik ajaantukbau, ayamjukbau atií
tusa, chichamjuktatus.

3. Gobierno aidauk uwaetsuk ley najanaawagtatui, dutika umikaagtatui,


aents indígena tribu aidau nugkéen chichamjuinakuish, wajuk
épegtumainita nuna.
UMIKTIN 15.-

1. Aents indígena, tribu aidaush ditá nugkeén ayáa nunak takasáagtatui,


wajuk tákamainita nunash diták diisaagtatui, aantsag wajuk
kuwitaamainaita nunashkam dutiksag. Nunak ditak agkan dutikmain
ainawai. Ditá nugkeén ayáa nuwiyan, dita takamain aina duka puyatjusa
chichamjukbau átatui.

2. Ley Estadonu chichaak, aents indígena nuwigtu tribu nugkeén, takatai


áwantak ayáa duka, nugka íditken awa dushakam nuniachkush
tikichnash tunak adaikainta, dutikaa; nunú aina duka Estadonui tusa
takug, Gobierno aidauk, aents indígena aidaun dékatkauk íntimtsuk
iniastatui, eke nunú aina nuna egatsuk nuniachkush eke nagkamtsuk.

Juwa juwi, dékatkauk iniimsattawai tawa nunak; aents indígena aina


nunú wajuk takasá batsamsami tuwinawa, dusha wajuk tsuwapnaktatua
nuna shiig dekaatatus, dutikattawai.

Aents indígena nuwigtu tribu aidaushkam, chicham umikbaunum takat


nagkamnataig, ditashkam nunú takata nuwiya akaantuka susamu átatui,
dutiksag nunú takat takaamunum wajig ébeseamu ainta (nugka, yumi,
ikam, tikichish wajig ainta), nunitaig; dushaá akikbau átatui.

UMIKTIN 16.-

1. Aents indígena nuwigtu tribu aidaush, ditá nugkeén batsatu,


bakichkish wagagkí depetka nugkeénia jiijá utsaamak áchattawai, wajig
ainta nuniakuish.

2. Nunú nunimaina duka, imá bakichkii: Utugchat muun, yajá


shimumaina nunú atai, nunak nuniktatui. Tujash utugchat ibau aina
duka kakajus nagkaemachui.

Nunin aig, nunú utugchat nagkaemakintai, nuniakuig, aents indígena


nuwigtu tribu aidau akuish ditajai chichasá, shiig dékamtika, dita ayuu
tuwinakui, yajá inagkeam átatui.

Tujash dita ayuu tuwinashkug, utugchat nagkaemakmatai ataktuu


wakitkii batsamsattawai. Nunak ley chichaak wajuk nunikti tusa tawa,
nunú aintsa betekak chichasa umikbaunum, nunikaagtatui. Aents
indígena aidauk nunú chicham umíamunmag ditash pachiinkaagtatui
yaa ditan chichámjuinawa nujai.

3. Aents indígena nuwigtu tribu akush, wají utugchatnumag ditá


nugkeenash ukukiu ainawa nunú nagkaemakmatai, dita batsamáa
wajakbaunum wakitki batsamain aina duka, ditanuk agkantai.

4. Yupichu wakétmainchaunum jegamtaig, aents indígena aina nunú


Gobiernojai chichamainai, nugka dita pujúu wajakúa ímannak
jukiagtatus nuniachkush nuní pegkejan jukiagtatus.

Nunú yamajam nugkan jukiagtata duka papiijiísh shiig umigkamu átatui,


shiig kajintsá batsaamaina nunú.

Nunú chichama nuu shiig epegka juwamainchau ataig, chichamash


wajúk emakuiya epegmainita nunak betekak Estadok umiktatui.

Tuja nugka yamajam susata tama dakituinak, dita akigkata takush; tunak
segamiajainta, duka íbatiksaik umigkamu aagtatui.

5. Aents jiinkii yajá weu, yaunchuk pujúu wajakbaunum ataktú waketak,


wajinak megkaekainta nuniachkush wajupa waittsae, duka diigsá ashi
akiam átatui.

UMIKTIN 17.-

1. Indígena aidaush ditá ditakesh wajuk nugkéenash tinamdaikaya takas


batsamín ainawa duka íntimjutsuk ajaantukbau átatui.

2. Estadok, aents indígena nugkéen tribu nugkée aina nunakesh; ayamke


umikbauwa nuna yajuptuá sujuktatus anentaimtakug nuniachkush tikich
aents comunidadnumiachun tsagkatkachainjash takush, íntimtsuk
éemtika iniastatui dutiknati tuwinawash nuna dekaatatus.

3. Gobiernok tikich aents aidau, indígena aents Ley Estadonun dekachu


asamtai tsanujáa nugkéen jujukta tuwina nunak akasmatkattawai.
UMIKTIN 18.-

Gobiernok, aents indígena taata tachamaitak nuniachkush nugkajui


wayaám takastá tichamaitak, aents waiína nunú suwimak susatnun Ley
najana umiktatui.

UMIKTIN 19.-

Ajakmamu, nugka takaamu aina nuna pachis Gobierno umia nuwig;


aents indígena aidau, tribu aidaushkam; indígenachu aidau takat
yupichu ematin umigkamu asaag takaina nunisag, ditash ajitnume tusa,
ditanash umigkattawai, jujú takat aidaunum:

a. Ditá nugkee betek jegashmataig, tikichi ikamjuk susatnun chichaman


najana umiktatui.

b. Ditá nugkee ajuina nuna takasáa aan senchi tsakapajagtinme tusa


yaintak susatnunashkam.

AKANKAMU III
WAJUK TAKATASH SÚDAISAMI TIBAUWAITA

UMIKTIN 20.-

1. Yabai ley awa nunú atsumamun betek umishtaig, Gobierno aidauk


íntimtsuk yamajam Ley najanattawai dutika aents indígena takau aidau
ayamkesh ajaantukbau atií nuwigtush utugchat atsau shiig takamaina
nunú ajitnume tusa dutikmainnak ashi dutikattawai.

2. Gobierno aidauk aents indígena takau aidau, aents indígenachu takau


aina nujai apatka ímanchau diisa yantam idaiyam ainum tusa senchi
chichamjuktatui. Gobiernok nua duwi, jujú aina nuna dutikatnume
tusaag bakichkish tíchattawai:

a. Takat egaamunum ímanchau diisa takat suwacham ainum tusa,


yachatíi takat aina nuwish, nuniachkush aan muun takat susata
tabaunmash nuwigtu dita takaina nuwi takat nuní pegkeg awasa
emamunmash.
b. Dita takasbaunum kuwichik akiam átata duka ímanchau diyaaku betek
akiacham ainum tusa. Takat dutikamunum wajupa akikmaktinaita duka
betek.

c. Ampiimamunmash, kajintsa batsamtanmash, jeentin atanmash,


tsuwamjamunum takatnumash, takat dutikamunum wajig jumainush
ainta; nunú aina nuwig ímanchau diyaaku yantam idaiyam ainum tusa.

d. Takau aidau juuniikag, ditá ayamken chichamjukaagtatus SINDICATO


tutaiya nunú najanamunum, indígena asamtai ímanchau diisa pachiinkai
tusa yantam idaiyam ainum, nunak nunitsuk ditashkam agkan wayaá
pachiinak takastinme tusa.

3. Aents indígena takau aina nunú ayamjuktinun Gobierno najankug, jujú


aina nuna íntimtsuk pachiktatui:

a. Takau indígenachu aidau ayamke ajuina ímanisag ditash ajitnume


nuwigtu takatnum wayaa takaamunmash tuwita niina ayamkesh
dushakam shiig jintintuamu atinme tusa. Újumak tsawantai takastatus
wayauu ataish, dukap tsawan takastatus wayaamtaish, wajuk takastasag
wayaáwainta nunin ataish; ashi jintintuamu aagtinme tusa.

b. Aents indígena takau aidauk takat ishaamain, tsegas nuniachkush


nugka ebesmain aina nuwig takaschati tusa.

c. Aents indígena takau aidauk dakitaukek takamtiknaschati tusa.


Diwimkagtau asamtai, akikmakti tusa, akitsuk takamtikamuk atsuttawai.

d. Aents indígena takau; aishmag akush nuwa akushkam ayamkeg


betekak ajitií takat wegantu aina nuwig, nuwigtush dakitamaitak tsanig
pujustatus waitkamu aina nuwig ayamjukbau átatui.

4. Gobiernok imá junak puyatjus, jujú Convenio 169ya juna nuwigtu ley
takat pachisa najanamua nunash íbaatiksagkeash umiina, takatan
sukagtin aidaush tusa, aentsjin aweeti diyaakuk átatui, aents indígena
takaak batsatbaunmash, betekak umikbau atií tusa.
AKANKAMU IV
YACHAMEAMU, TAKAT UWEJAI NÁJANBAU, AANTSAG MAKINAYAI
NÁJANBAU.

UMIKTIN 21.-

Aents indígena nuniachkush tribu akush, aents indígenachu aidau


yupichu yachabeagti tusa unuimat ujatbauwa ímanisag ditanush agkan
ujatbau átatui.

UMIKTIN 22.-

1. Gobiernok, aents indígena aidaush papií ausa yachameetai aina nuwi


wayaawag ditásh unuimagtinme tusa, uyuumak chichamjuktatui.

2. Nunú papií ausa yachameetai aina nunú, dita atsumaina nuna


yaimainchau ataig, Gobiernok papií ausa yachameetai aidau ditanun
najatuattawai.

3. Papií ausa yachametai indígena aidaunu najanamu aina duka, ditá


kuwishkiji, dita wajuk batsamin ainawa ditá ditakesh, nuwigtush tuna
dekaskesh átsumainawa; nunú aina duka ajaantukbau átatui.

Indígena papií aujus yachametai atin, ujaitasa; autusa diyaamua duka,


ditajai atueka umikbau átatui.

Diipataik, dita wakegainakug, nunú unuimatai ujaimua nunak dita


uyuumakag, takasaa émaagtatui.

UMIKTIN 23.-

1. Takatai uwejai najantai aidau, comunidadnum ijúuntuja takatai aidau,


egamat, namak maut, ikamia juuka yuta aina duka aents indígena
pujutiinig shiig ima ainawai nuwigtush nunuwai dita kuwitaamka anettsa
takataiji aidauk, nunú aina nujaiyai indígena aidau ayamjuumak
batsamin aina duka. Jujú takat aina nuna Gobierno aidauk megkaekai
tusa chichamjuktatui jintinkagtuamu atií nuwigtu aan senchi unuimaja
emamu atií tusaashkam.
2. Aents indígena tribukesh, takatan dutikawagtatus segamiagtaig,
Gobiernok takatan pachis jintintuattawai kuwichkish wajuk takataiyaita
nujai, ditash yaunchukesh wajuk takasaaya batsamin ainawa nuwigtush
wajuk bátsamin ainawa nuna diijus, ditashkam eemkag, ashi betek, shiig
batsaamaina nuna anentaimtus.

AKANKAMU V
AENTSU AYAMKE NUWIGTU JÁMAMTUCHU PUJUT

UMIKTIN 24.-

Ashi aents indígena aidau tribu akush tikich aents aidau


ampiimamunmash, pujutnumash, takatnumash ayamke ajuina nunisag
ditashkam ajawai. Gobierno aidauk takakii emattawai ashi aents aidauk
jujú ayamka nunak, betekak jukitnume tusa.

UMIKTIN 25.-

1. Aents indígena tribu aidaushkam, ditá iyashiín, anentainchakam


jámamtuchu batsaamaina duka ditanuk ayamkak ajawai. Nua duwi,
Gobierno aidauk íntimtsuk ampiimatai, shiig ampiimamaina nuna
umiktatui nuniachkush ditan atuktatui, ditak ampiimatain najanawag
ampiimatnume tusa.

2. Ampiimatai aidauk comunidadnum umikbau átatui. Nua duwi


Gobierno aidauk, nunú ampiimatai aina dusha wajuk takaakuiya
emamainaita nunak, ditajai ijuuntug takasaa emattawai. Nunú
ampiimatai aina duka indígenash wajuk ampiimaya batsamin ainawa
aantsag wajijai ampiibau ainawa nunak ajaantus diistatui.

3. Ampiimatai comunidadnum awa nuwi takastinuk dita aina nuwiyag


etegja unuinagbau átatui. Nunú ampiimatai aina nuwig tsuwaamaja
baak batsaamáina duka ampiijatuamu átatui, tujash jata aan ishaamain
akuish, wajuk chichamjukaiya shiig tsuwaamamainita, dusha umikbau
átatui.

4. Nunú ampiimatai aina nuna papiíjig jiigkimu áagtatui dutika ashi


Gobierno takatji aina nujai apaeka takantsattawai.
AKANKAMU VI
UNUIMAT, CHICHAM DÉKAMTIKDAIYAT AIDAUJAI

UMIKTIN 26.-

Gobierno aidauk aents indígena tribu aidaushkam, papií unuimatai aina


nuwig shiig jintintuamu aagtinme tusaa íntimtsuk jetemjuktatui,
indígenachu aidau jintintam aina nunisag ditashkam jintintam aagtinme
tusa.

UMIKTIN 27.-

1. Ashi papií unuimatai aina duka indígena aina nujai ijuuntuja umika
takasbau átatui. Aents indígena yachameamua duka; ditá utugchatjish
tuuwaita, nunú epegtuuma pujusta tabaunum yaimaina nunú átatui.
Nunú unuimamua nuwig wajuk miniajuita, ditá dekatii, ditá pujutii, ditá
ímanji, ditash wajina takau ainawa, tsawan wetata nuwish tuwi jegata
tuwinawa nunú aina duka ashi íjukbau átatui.

2. Unuimata apuji adaijamu aina duka, indígena aidaun tribu aina


nunashkam jintintuattawai, papií ausa unuimagtinnak ditak najanawag
takasaagti nuniinak nunú takat aina nunak ditak uyuumak takasaag
ematnunme tusag.

3. Indígena aidau, jutii papíi ausa unuimamuk juní atii tusag, papíi ausa
unuimatai ditanun agkan najanmain aina nunak Gobierno aidaush
ajaantus diistatui. Nunú papíi ausa unuimatai ditanu aagtata duka; ley
chichaak, papíi ausa unuimatai aina dusha wajuk najannati tusa tawa
nunú aintsa umikbau aagtatui, indígena aidau eemtika iniasa
umikbaunum. Tuja nunú papíi augtai uminkamtaig, takat ematasa
átsumaamunak Gobiernok yaigtatui.

UMIKTIN 28.-

1. Uchi aidauk niina chichamen agatnak, augtanash unuimamain ainawai


nuniachkush dita batsatbaunmash tuna chichainawa nuna. Nunú
nunimainchau ataig, Gobierno aidauk indígena aidaujai chichasaagtatui,
nunú wajuk dutikakuiya epegtumainita, nuna ejeeniagtatus.
2. Gobierno aina duka, Paísnumash wají chichamna chichasaa
batsatainawa nuna indígena aidaush yacha atinme tusa jetemjuktatui.

3. Gobierno aina duka indígena chicham aina nunú megkaekai tusa ley
najanattawai nujai ayamjuktatus dutiksag kajimattsuk chichas
batsamsatnume tuja aan senchi chichasa pujamu atií tusa.

UMIKTIN 29.-

Indígena, tribu aina nuna uchijii, unuimajaagtata nuwig niina


comunidadjin aantsag paísjinish yupichu ayamjumak pujumaina nuna
yaimaina nunú pachiamu átatui.

UMIKTIN 30.-

1. Gobierno aidauk íntimtsuk, indígena aidaun tribu aidaunashkam jujú


ainawai atumi ayamke aidauk atum umiktinchakam jujuwai tusaa
jintintuattawai. Takat, wajii kuwitaamka takat, unuimat, jámamtuchu
pujut, ijunja takat, ayamak aidau jujú conveniowa juwi umikbauwa nunak
ashi ijumag. Gobierno ditá ayamken jintinkug, dita wajuk batsamin
ainawa nunak ajaantus diistatui.

2. Jujú Conveniowa juwi ayamak umikbauwa nuna indígena aidaun


jintintuata takug, Gobierno aidauk indígena chichamen najatuattawai
tuja indígena chichamejai jintintuawagtatui.

UMIKTIN 31.-

Gobierno aidauk íntimtsuk papíi ausatnun najanattawai indigenachu


aidau shiig dekashbaunum indígena aidaun imanchau diisainum tusa.
Wajuk minimuita nunú papíi agaja jiigbau aidau tuja tikich papíi diisa
jintiatin tusa jiigbaunmash, indígena aidaush dekaskesh wajuku ainawa
duka yapajiitsuk jiigbau átatui.
AKANKAMU VII
CHICHAAKUK ATA, NUWIGTU NUGKA TESAGDAIYAMUNUM TIKIJU
BATSAMIN AIDAUJAI ÁTUEBAU

UMIKTIN 32.-

Gobierno aidauk indígena aina nunú niina patajii nugka tesagdaiya


inagnakbaunum autúu yantam bátsatkau aidaujaish agkan
ijagdaisatnume, dita wajinak ijuuntug takastaji tuwinawa nunashkam
atuegak takastinme tusaa, waji dutikmainaita nunak jetemjuktatui.
Dútikmain ataig Gobiernok tikich Estadojaishkam chichamnak umiktatui
yupichu apaekatnume tusa.

AKANKAMU VIII
TAKAT AKAANTUNIJA TAKAAMU

UMIKTIN 33.-

1. Gobierno aidauk institución aidaun najana umiktatui indígena aidaujai


takastina nuna jetemjak jujú conveniowa juwi ayamak umikbauwa nuna
uminkati tusaa chichamjuktina nuna. Tuja nunú institución aina nuwi
átsumamu atata nunak, takat shiig takantsati tusa yaigtatui.

2. Takatan jetemjuktin Gobierno najankamu aina nunú, indígena aidaujai


takatan ubushkagtata duka juna uyuumakagtatui:

a. Takastin umiamun, chicham apaamun, takastasa umikbauwa nunú


takaamun, aantsag jujú Convenio 169ya junash Gobierno aidaush
aintsaampash umiina nunú diyaamun. Nunú aina duka indígena nuwigtu
tribu aidaujai atueka takasbau átatui.

b. Gobierno aina nunú ley najanatnume dutikainachkush tikich


dutikmain ataig dutikatnume tusaa chichamjak indígena aidaujai
atuekaag betek uminkati tusa diyaakuk aagtatui.
AKANKAMU IX
TIBAU UMINKATI TUSA DUTIKATIN

UMIKTIN 34.-

Baki bakichik país aina duka jujú Convenio 169ya junak íntimtsuk, ditá
nugkeenish pujutash wajuk awa nujai apatuk diis takasaagtatui. Duka,
ditá nugkeen wajuk takas batsamin ainawa nujai apatka takasbau átatui,
taku taji; tujash jujui UMIKTIN akanjamu aina nunú ajaantusa.

UMIKTIN 35.-

Indígena, tribu aidau ayamke jujú Convenio 169ya juwi najanamua duka,
tikich papíi dita ayamken chichamjin kuwashat nugkanmayajai ijuuntuja
najankamu aina nujai ijumnag kaweawai.

Nuniau asamtai, ayamak jujú Conveniowa juwi umikbauwa nuwiyag,


bakichkish, tikich ayamak aina nuna emegkaatsuash dutikachkush
mijatkau ematsuash tusa anentaimtamak áchattawai.

AKANKAMU X
TIBAU UMINKATI TUSA INAGNAKU UMIKTIN

UMIKTIN 36.-

Jujú Convenio 169ya juka, Convenio 107 yaunchuk áa wajakúa nunú


yapajiaku najanamui.

UMIKTIN 37.-

Bakichik país OITnum páchitkau jujú Conveniowa nuna wisha takastajai


takug, Director General, OIT apujiya nuna dékamtikattawai.

UMIKTIN 38.-

1. Jujú Conveniowa juna, País aidau chichainak wika umiktatjai tusa


aimjukag, Director General, OIT apujiya nuna dékamtikau aina duke,
junak umikaagtatui.
2. Jimag País OITnum páchitkau, jujú Conveniowa juna umiktajai tusa
aimjuktata nuwi nagkamas bakichik mijan jegatta duwi, jujú papíiya juka
senchigtin átatui.

3. Baki bakichik país aina nunú, aimjuktata nuwi nagkamas bakichik


mijan jegatta duwi, jujú Conveniowa juka íntimtsuk umiam átatui.

UMIKTIN 39.-

1. Bakichik país jujú Convenio 169ya juna umitan dakitakug, Director


General, OIT apujiya nuna ujaktatui. Tujash jujú Conveniowa juna aintsan
takastajai tusa tibauwa nunú diez mijan nagkaemaktata duwi, nunak
dutikattawai. Nunú país, jiínjai tusa Director Generalan ujaktata nuwi
juwaki bakichik mijan jegántata duwi, jujú Conveniowa jujú umitnak
idaisattawai.

2. País aina nunú, Convenio 169ya jujú umitan idaisata takug, diez mijan
jegatta nua duwi, jiinkita takug jiinkittawai.

UMIKTIN 40.-

1. Director General, OIT apujiya nunú, tikich país OITnum páchitkau aina
nuna ujaktatui, bakichik país Convenio 169ya juna aintsa takastajai tusa
waitaig aantsag jiintaishkam.

2. Jimag país jujú Convenio 169ya juna aintsa takastajai tusa tíagmataig,
Director General OIT apuji, tikich país OITnum páchitkau aina nuna
ujaktatui, wají tsawantai nagkama takastatua nuna pachis.

UMIKTIN 41.-

Director General, OIT apujiya nunú, Naciones Unidasnum wajupa país


aidauwa Convenio 169ya juna umiktajai tusash tiaje nuna etsegkattawai,
nunisag jiínkiaja nunashkam.
UMIKTIN 42.-

Dutikmain diyaakug, Consejo de Administracion OITnuwa nunú,


ijunbaun najana Convenio 169ya jusha shiijash umika émana nuna
pachis etsegkattawai. Nunú ijunbauwa nuwi jujú Convenio 169ya jujú
eseemain ataig dutikachkuish ashi yapajimain ataig tíitatui.

UMIKTIN 43.-

1. OIT páchitkau aidau ijunjag jujú Convenio 169ya juna yapajiak,


yamagman jiinakuig:

a. País aidau, yamajam Conveniowa jujai takastajai tiagta nuwig jujú


Convenio 169ya juka wainak juwaktatui.

b. Nunú yamajam Convenio jiintaig, Convenio 169ya juna aintsa


takastajai tusa tikich país aidau yama agatmaabauk atsuttawai.

2. Convenio 169ya juka país aidau juna aintsan takastajai tiaju aina nuwig
senchijíig tuke átatui yamajam Conveniojai takastajai tichaju aina
nuwish.

UMIKTIN 44.-

Jujú Convenio 169ya juka inglés chichamnun, francés chichamnumash


jiikí iwainakbauwai.

Anda mungkin juga menyukai