Φωνή με καταγωγή το χωριό Αυγόρου στα Κοκκινοχώρια της επαρχίας Αμμοχώστου, εξ ου και η

επικρατέστερη της ονομασία («Αυκορίτισσα») παρόλο που είναι γνωστή και με τις ονομασίες
«Κοκκινοχωρίτισσα»[1], «Ανάμιση»[2] και «Παραλιμνίτισσα»[3]. Σημειώνεται ότι «φωνές» στην
Κύπρο ονομάζονται οι δημοτικές μελωδίες ή σκοποί που χρησιμοποιούνται στο τραγούδισμα
αυτοσχέδιων στίχων ή αφηγηματικών τραγουδιών.
Την πρώτη γραπτή αναφορά στη φωνή αυτή τη βρίσκουμε στον Τεύκρο Ανθία, ο οποίος
αναφέρει:
«Η “Αυκορίτισσα” ή “Ανάμιση” – και λέγεται “ένάμιση” γιατ’ είναι επαυξημένο το δίστιχο με ένα
ημιστίχιο – ξεκίνησε από μια παραλλαγή του αρχικού μοτίβου της “Παραλιμνίτισσας” (της
εισαγωγής). Ο Παλαίσης με βεβαίωσε πως, πρώτος αυτός τη χρησιμοποίησε, για να τραγουδά
τα τετράστιχά του, μετά την εξέλιξη των ποιητάρικων τραγουδιών, που αναφέραμε στο
κεφάλαιο για τους “ποιητάρηδες”.»[4]
Την πρώτη όμως γραπτή μεταγραφή της φωνής (μελωδίας) αυτής την βρίσκουμε στον Θεόδουλο
Καλλίνικο το 1951, σε βυζαντινή και ευρωπαϊκή σημειογραφία, με εισαγωγή και επωδό. Ο
Καλλίνικος είχε ήδη «φωνοτυπήσει» (ηχογραφήσει) την φωνή αυτή σε δίσκο γραμμοφώνου το
1934, His Master’s Voice, No. AO 4003 (βλ. το παρών βίντεο). Ο Καλλίνικος αναφέρει:
«Η φωνή αυτή λέγεται και “Ανάμιση”, διότι έχει επαυξημένον το δίστιχον με ένα ημιστίχιον. Ως
βάσιν έχει την Ίσσ̆ιαν, με μόνην την διαφοράν ότι εις κάθε τέσσαρας συλλαβάς παρατείνει το
μέτρο, ίσως δια να εκφραστή περισσότερον. Η προέλευσις της είναι από το Αυγόρου και καθώς
με διαβεβαίωσε ο δυναμικός λαϊκός μας ποιητής μ. Χρ. Παλαίσης από το Αυγόρου, είναι ο
πρώτος που έκαμε χρήσιν της Αυγορίτισσας, δια να εκτελέση τα “τρίστιχά του”, τα δύο πρώτα
8σύλλαβα και το τρίτον 7σύλλαβο. Έκτοτε διεδόθη εις όλην την Κύπρον. Πρέπει να προσθέσω
ότι όταν την τραγουδούν εις το “Τραπέζι”, την τραγουδούν άνευ χρονικής αγωγής,
παρατείνοντες την κατάληξιν κάθε τέσσαρας συλλαβάς. Το τέλος όμως το τραγουδούν όλοι μαζύ
με ρυθμόν.»[5]
Αξίζει να σημειωθεί ότι η φωνή αυτή καταγράφηκε τρις από το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών
(βλ. σημείωση [1] για τις δύο εκ των τριών καταγραφών). Η τρίτη καταγραφή έγινε στην
Κυπερούντα, όπου ο πληροφορητής Νικόλαος Χαραλάμπους (Ταινία 125β, 1973) ονομάτισε την
φωνή αυτή ως «μελωδία του ποιητάρη Χριστόφορου Θ. Παλέση».[6]
Έχοντας υπόψιν τα ανωτέρω, το ασφαλέστερο (εκ πρώτης όψεως) συμπέρασμα είναι ότι η φωνή
(μελωδία) αυτή «επινοήθηκε» («χρησιμοποιήσε» κατά τον Ανθία, «έκαμε χρήσιν» κατά τον
Καλλίνικο) από τον ποιητάρη Χρ. Παλαίσσ̆η (Αυγόρου, 1872 – 1949).
Κάτι ακόμη:
Στην μεταγραφή του Καλλίνικου υπάρχουν δύο επωδοί: «Τζζ̆ιαι μα τον Άηγ Γιώρκημ μας / οι
κορασσ̆ιές εγ γιώρκιμ μας.» και «Τα ριάλια, ριάλια, ριάλια, / τα σελίνια μισά τζζ̆ιαι τριάρια, / τα
δεκάλιρα, πεντόλιρα, μονόλιρα, / τζζ̆ιαι πούντα, τζζ̆ιαι πούντα, τζζ̆ιαι πούντα, / τζζ̆ιαι χαράς τομ που
τα ’σσ̆ιει στημ πούγκαν.»
Στην ηχογράφηση του 1934, μόνο η δεύτερη επωδός διατηρήθηκε. Ο Χρήστος Σίκκης το 1989,
στο δίσκο του 'Τραγούδια της Κύπρου', διατήρησε την επωδό αυτή αλλά συντετμημένη («τα
σελίνια μισά τζζ̆ιαι διπλά / τα μονόλιρα, πεντόλιρα τζζ̆ιαι πούντα…»).
Η επωδός στη φωνή αυτή («Τα ριάλια») δε συνηθίζεται πλέον σήμερα, καθότι έχει επικρατήσει
η πρώτη επωδός («Μα την Αγιάμ Μαρίναμ μας / σαν την εφίλουν είδαμ μας», «Τζζ̆ιαι μα τον Άηγ
Γιώρκημ μας κτλ.»). Ετούτο μάλλον διότι η επωδός αυτή έχει πλέον ταυτιστεί με τη διασκευή
του Μιχάλη Βιολάρη με την ίδια ονομασία (στο δίσκο 'Τι Λωζάνη, τι Κοζάνη', 1973) η οποία όμως
φαίνεται ότι είναι συμφυρμός διασκευής Κρητικού σκοπού για το τραγούδισμα μαντινάδων που
χρονολογείται τουλάχιστον από το 1966[7] και της επωδού που κατέγραψε και ηχογράφησε ο
Καλλίνικος.
Σε προσωπική αλληλογραφία, ο κ. Μιχάλης Βιολάρης μου ανέφερε: «Το τραγουδι αυτο πριν απο
πολλα χρονια, το βρηκα πραγματι στο βιβλιο του Θ.Καλλινικου,και μου αρεσε.. Αρχισα να το
δουλευω το 1970,και σιγα σιγα διασκευαζοντας το,του εδωσα τη μορφη που εχει στον δισκο...»
(18.02.2017).

[1] Γεώργιος Αβέρωφ, 'Τα Δημοτικά Τραγούδια και οι Λαϊκοί Χοροί της Κύπρου', 2η έκδοση
(Λευκωσία: Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου 1989) 205-206. Μενέλαος Χριστοδούλου,
'Κυπριακά Δημώδη Άσματα', Τομ. Πρώτος (Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών 1987)
968-970, καταγραφές από Χαράλαμπο Δημοσθένους εκ Κοντέας (Ταινία 29α, 1963) και από
Άννα Σπύρου Βασιλείου εκ Ακανθούς (Ταινία 5, 1963) (τραγούδια υπ’ αρ. 31 και 32 αντίστοιχα).
[2] Τεύκρος Ανθίας, 'Η Ζωντανή Κύπρος' (Λαογραφικά Θέματα 1941) 116. Θεόδουλος
Καλλίνικος, 'Κυπριακή Λαϊκή Μούσα' (Λευκωσία 1951) 48. Γεώργιος Αβέρωφ, όπ.π., 202-203.
Μενέλαος Χριστοδούλου, όπ.π., 969-970 (Ταινία 5, 1963, τραγούδι υπ’ αρ. 32).
[3] Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, 'ΚΥΠΡΟΣ – ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ' (Ναύπλιο 1999), CD
9, Track 7. Καταγραφή από Γιακουμή Ατσίκκο, γεν. 1911 (Λύση). Βλ. συνοδευτικό βιβλίο, 81.
[4] Τεύκρος Ανθίας, όπ.π., 116.
[5] Θεόδουλος Καλλίνικος, όπ.π. 48.
[6] Μενέλαος Χριστοδούλου, όπ.π., 524-525.
[7] https://www.youtube.com/watch?v=YR4SU...

Από την λαογραφική συλλογή για παραδοσιακή κυπριακή μουσική υπό την υπομέλεια του Wolf
Deitrich.
Από το βιβλιαράκι του δίσκου:
Paralimnititsi Phoni (variation)
Among the ancient Greeks it was customary to improvise songs upon a given melodic theme or
phoni - voice, and contests were often held in which participants would improvise on
innumerable subjects, including wedding songs, dirges, historical songs, love songs, humourous
songs, lullabies and the like. This tradition is extinct in Greece but still thrives in Cyprus, where it
is one of the unique manifestations of Greek Cypriot folk music. These 'phones', or variations on
a basic theme, usually derive their name from their place of origin, thus we can find a Paphititsi
phoni (from Paphos), a Karpasititsi phoni and others, including the Paralimnititsi phoni on this
recording, which originates in the village of Paralimni (near the lake), about fifteen km from
Famagusta. The same broad spectrum of subjects, including others which refer to recent history
and religious themes can still be found in the contemporary 'phones' together with solo flute
(floghera) melodies, as illustrated here.