Proračun šavova

Metalne konstrukcije 1 P13-1

Proračun sučeonih šavova

Osnovne pretpostavke:
• zanemaruju se koncentracije napona;
• zanemaruju se sopstveni (zaostali) naponi;
• uticaji u šavovima se određuju kao u osnovnom
materijalu;
• dimenzije sučeonih šavova su jednake
dimenzijama osnovnog materijala (a = tmin);

Metalne konstrukcije 1 P13-2

 Primena polaznih i završnih pločica

l′w = b − 2a
efektivna dužina

Metalne konstrukcije 1 P13-3

Određivanje napona u sučeonim šavovima

N My Mz
- normalni napon σx = ± ±
A Wy Wz

V ⋅ Sy
- smičući napon τ xz =
Iy ⋅ a

- uporedni napon σ u = σ ⊥2 + σ II2 − σ ⊥ ⋅ σ II + 3 ⋅ (τ ⊥2 + τ II2 )

Metalne konstrukcije 1 P13-4

Dopušten napon za sučeone šavove
(σb,w,dop)

σ b,w ,dop = k ⋅ σ dop

k koeficijent kvaliteta;
σdop dopušten napon za osnovni materijal;

Metalne konstrukcije 1 P13-5

Koeficijent kvaliteta k

Zavisi od:
• kvaliteta šava;
• vrste naprezanja;
• vrste čelika;

Metalne konstrukcije 1 P13-6

 Vrednosti koeficijenta k

Koeficijent k
Kvalitet šava Vrsta naprezanja
S235, S275 S355
Zatezanje ili savijanje 1,00 1,00
S - kvalitet Pritisak 1,00 1,00
Smicanje 0,60 0,60
Zatezanje ili savijanje 0,80 0,80
I - kvalitet Pritisak 1,00 1,00
Smicanje 0,60 0,60
Zatezanje ili savijanje 0,72 0,65
II - kvalitet Pritisak 1,00 0,80
Smicanje 0,55 0,50

Metalne konstrukcije 1 P13-7

Dokaz nosivosti sučeonih šavova

Kontrola normalnih napona:
σ x ,max ≤ σ b,w, dop

Kontrola smičućih napona:

τ xz,max ≤ σ b,w, dop

Kontrola uporednih napona:

σ u,max ≤ σ b,w, dop

Metalne konstrukcije 1 P13-8

Izbor položaja nastavka nosača

M S = W y ⋅ k S ⋅ σ dop =
= 1,0 ⋅ W y ⋅ σ dop

M I = W y ⋅ k I ⋅ σ dop =
= 0,8 ⋅ W y ⋅ σ dop

M II = W y ⋅ k II ⋅ σ dop =
= 0,65 ⋅ W y ⋅ σ dop

Osnovni materijal S355!

Metalne konstrukcije 1 P13-9

Proračun ugaonih šavova

Metalne konstrukcije 1 P13-10

 Dimenzije ugaonih šavova - debljina

Izbegavati oštre uglove!

Metalne konstrukcije 1 P13-11

Efektivna dužina ugaonih šavova

U opštem slučaju: l′w = l w − 2a

l′w = l w l′w = l w − a
Metalne konstrukcije 1 P13-12
 Minimalne dimenzije ugaonih šavova

Minimalna Maksimalna
Debljina ugaonih šavova a 3 mm 0,7tmin
Dužina ugaonih šavova l w 6a ili 40 mm 100a

Metalne konstrukcije 1 P13-13

Komponente napona u ugaonim šavovima

U merodavnoj ravni U ravni spoja

n normalni napon koji deluje upravno na ravan spoja;

VII napon smicanja koji deluje u pravcu šava;
V⊥ napon smicanja koji deluje upravno na šav;
Metalne konstrukcije 1 P13-14
 Kontrola nosivosti ugaonih šavova

σ u = n 2 + VII2 + V⊥ 2 ≤ σ w, dop

• Uporedni napon σu je vektorski zbir svih

komponentalnih napona u šavu!
• Dopušteni naponi za ugaone šavove σw,dop
Slučaj Vrsta osnovnog materijala
opterećenja S235 S275 S355
I 120 145 170
II 135 160 190

Metalne konstrukcije 1 P13-15

Primena ugaonih šavova

Aksijalno opterećeni elementi:

• spojevi na preklop i
• ugaoni spojevi.

Veze kod elemenata opterećenih na savijanje;

Kombinovano napregnuti elementi;

Metalne konstrukcije 1 P13-16

Proračun ugaonih šavova kod aksijalno
opterećenih spojeva na preklop
Podužni (bočni) ugaoni šavovi

N
VII =
l′w ⋅ 2 ⋅ a

σ u = VII ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-17

Proračun ugaonih šavova kod aksijalno

opterećenih spojeva na preklop
Poprečni (čeoni) ugaoni šavovi

N
n=
l′w ⋅ a

σ u = n ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-18

Proračun ugaonih šavova kod aksijalno
opterećenih spojeva na preklop
Kosi ugaoni šavovi

N ⋅ cos θ
VII =
l′w ⋅ 2 ⋅ a

N ⋅ sinθ
n=
l′w ⋅ 2 ⋅ a

σ u = VII2 + n 2 ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-19

Proračun ugaonih šavova kod aksijalno

opterećenih spojeva na preklop
Poprečni i podužni ugaoni šavovi

I slučaj: l w ,2 > 1,5l w ,1

N
VII,2 =
l′w ,2 ⋅ 2 ⋅ a

n1 = 0

σ u = VII,2 ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-20

Proračun ugaonih šavova kod aksijalno
opterećenih spojeva na preklop
Poprečni i podužni ugaoni šavovi

II slučaj: 0,5l w ,1 < l w ,2 ≤ 1,5l w ,1

Fw ,max = Fw ,2 + Fw ,1 / 3

Fw ,1 = a ⋅ l′w ,1 ⋅ σ w ,dop

Fw ,2 = 2a ⋅ l′w ,2 ⋅ σ w ,dop
Kontrola nosivosti:
N ≤ Fw ,max
Metalne konstrukcije 1 P13-21

Proračun ugaonih šavova kod aksijalno

opterećenih spojeva na preklop
Poprečni i podužni ugaoni šavovi

III slučaj: l w ,2 < 0,5l w ,1

Fw ,max = Fw ,2 / 3 + Fw ,1

Fw ,1 = a ⋅ l′w ,1 ⋅ σ w ,dop

Fw ,2 = 2a ⋅ l′w ,2 ⋅ σ w ,dop
Kontrola nosivosti:
N ≤ Fw ,max
Metalne konstrukcije 1 P13-22
 Proračun ugaonih šavova kod aksijalno
opterećenih elemenata u ugaonim spojevima

N
n=
l′w ⋅ 2 ⋅ a

σ u = n ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-23

Proračun ugaonih šavova kod veza

opterećenih na savijanje

M F ⋅l 3⋅F ⋅l
n= = =
Ww a ⋅ l′w2 a ⋅ l′w2
2⋅
6

F
VII =
2 ⋅ a ⋅ l′w

σ u = n 2 + VII2 ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-24

Proračun ugaonih šavova kod veza
opterećenih na savijanje

M F ⋅l 1
n= = ⋅
Ww h a ⋅ l′w

F
V⊥ =
2 ⋅ a ⋅ l′w

σ u = n 2 + V⊥2 ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-25

Proračun ugaonih šavova kod veza

opterećenih na savijanje
My
Tačka 1: n= ≤ σ w ,dop
W y ,w

V ⋅ Sy ,w ,2 V
Tačka 2: VII = ≈ ≤ σ w ,dop
I y ,w ⋅ 2a2 2a2 ⋅ l w ,2

Tačka 3: My V ⋅ S y ,w ,3
n= ⋅ z3 VII =
I y ,w I y ,w ⋅ 2a2

σ u = n 2 + VII2 ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-26

 Geometrijske karakteristike
Moment inercije šavova za y-y osu:
a2 ⋅ l 2w ,2
I y ,w = a1 ⋅ l w ,3 ⋅ ( h − t f ) +
2

Otporni moment šavova za y-y osu:

Wy ,w = I y ,w /(h / 2 + a1 )

Statički moment šavova u tački 3:

Sy ,w ,3 = 2a1 ⋅ l w ,1 ⋅ (h − t f ) / 2

Statički moment šavova u tački 2:

Sy ,w ,2 = Sy ,w ,3 + a2 ⋅ l 2w ,2 / 4
Metalne konstrukcije 1 P13-27

Proračun ugaonih šavova kod veza

opterećenih na savijanje

Vmax ⋅ Sy ,1
VII =
I y ⋅ 2a

Sy ,1 = bf ⋅ t f ⋅ (h − t f ) / 2

σ u = VII ≤ σ w ,dop

Metalne konstrukcije 1 P13-28

 Proračun ugaonih šavova kod veza
opterećenih na savijanje

Vmax ⋅ Sy ,1
VII =
I y ⋅ 2a

ϕ ⋅P
n=
2a ⋅ bw ,eff

σ u = n 2 + VII2 ≤ σ w ,dop
bw ,eff = 50 + 2hp

hp = hš + t f
Metalne konstrukcije 1 P13-29

Konstruisanje zavarenih spojeva

Lako izvođenje zavarenog spoja (spoj pristupačan,

položaj zavarivanja što jednostavniji);
Primenu uobičajenih postupaka zavarivanja.
Izvođenje šavova sa što manjim dimenzijama.
Pravilan izbor vrste i kvaliteta šava.
Ravnomeran tok sila.
Male deformacije usled zavarivanja;
Prihvatljive vrednost sopstvenih napona.
Metalne konstrukcije 1 P13-30
 Treba izbegavati

• Debele limove i debele šavove;

• Nagomilavanje šavova na jednom mestu;
• Oštre prelaze i nagle diskontinitete kod dinamički
opterećenih konstrukcija;
• Montažne nastavke u zavarenoj izradi;
• Teške položaje zavarivanja;
• Komplikovane detalje;

Metalne konstrukcije 1 P13-31

Konstruisanje ukrućenja

Debljina lima t (mm) h f g n

4-8 >20 10 >5 >40
8-12 >25 10 >10 >50
12-16 >30 15 >10 >55
16-26 >40 20 >15 >60
26-40 >50 25 >20 >80
40-90 >60 30 >25 >100
Metalne konstrukcije 1 P13-32
 Zasecanja rebra na mestu ukrštanja

Debljina lima t (mm) l i r

<10 40 20 20
10-25 50 25 20
>25 60 30 20

Metalne konstrukcije 1 P13-33

Pravilno konstruisanje krstastih spojeva

Ne preporučuje se da debljina ugaonih šavova bude veća

od polovine debljine najtanjeg elementa (a<0,5tmin)!

Metalne konstrukcije 1 P13-34

Oblikovanje dodatne veze dodatne lamele

Metalne konstrukcije 1 P13-35

Oblikovanje sučeonog spoja limova

različite debljine

Metalne konstrukcije 1 P13-36

 Konstruisanje nastavka nosača

Izbegavati nastavljanje svih elemenata u istom

poprečnom preseku!

Metalne konstrukcije 1 P13-37

Izbegavanje nagomilavanja šavova

Metalne konstrukcije 1 P13-38

Konstruisanje s obzirom na lamelarno cepanje

Metalne konstrukcije 1 P13-39

Kompatibilnost različitih spojnih sredstava

• Ne mogu se sva spojna sredstva međusobno

kombinovati u istoj vezi;
• Različita krutost spojnih sredstava onemogućava
ravnomernu raspodelu sila;
• Primena različitih spojnih sredstava u istoj vezi,
uglavnom kod sanacija i kod specifičnih
konstrukcijskih sistema;

Metalne konstrukcije 1 P13-40

 Dijagrami deformabilnosti (krutosti)
različitih spojnih sredstava

Metalne konstrukcije 1 P13-41

Ne mogu se kombinovati
1. Zakivci i obični (neupasovani) zavrtnjevi,
2. Neupasovani zavrtnjevi i prednapregnuti visokovredni
zavtrnjevi,
3. Neupasovani zavrtnjevi i zavarivanje,
4. Prednapregnuti visokovredni zavrtnjevi i obični
(neupasovani) zavrtnjevi sa zazorom većim od 0,3 mm,
5. Prednapregnuti visokovredni zavrtnjevi i zavarivanje
kod dinamički opterećenih konstrukcija, osim kod
elemenata opterećenih na savijanje (nosača).
6. Sučeoni i ugaoni šavovi kod dinamičkog opterećenja.
Metalne konstrukcije 1 P13-42
Primer ortotropne ploče

Metalne konstrukcije 1 P13-43