mereka ke Johor untuk melihatkan

MINGGU 2 : KERAJAAN MELAYU,

sendiri
GUGUSAN KEPULAUAN MELAYU TANAH
LELUHUR MELAYU DAN KEHIDUPAN - kemudahan yang telah disediakan
MELAYU,PERSOALAN TENTANG kepada para pedagang.
MELAYU.
- Cth kemudahan : kemudahan
JOHOR-RIAU pergudangan, menyediakan para
pegawai yang terlatih untuk
Leonard Y. Andaya, Kerajaan Johor 1641- menguruskan urusan menyusun dan
1728: Pembangunan Ekonomi dan Politik, menjalankan perniagaan, cukai kastam
Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka yang berpatutan, ukuran dan berat
timbangan yang tetap,
- Pd abad ke-17, Aceh menjadi pusat
perdagangan yg penting. (perdagangan Menggunakan Sistem Penaung dalam
transit) perdagangan
- Disebabkan : kedudukan yg strategik.
(kedudukan di sebelah timur lautan - Aktiviti perdagangan yang dijalankan di

Hindi, Selat Melaka, Pantai Barat Johor adalah menggunakan sistem

Sumatera sebelum melalui Selat Sunda) naungan.

- Di dalam buku ini, penulis telah - Konsep naungan ini adalah seorang

membincangkan tentang Peranan- pedagang asing akan mendapatkan

peranan penting yang dimainkan oleh naungan daripada seorang individu yang

Kerajaan Johor-Riau sebagai pusat berkuasa di dalam negeri seperti

pedagangan dunia. Bendahara, Raja Indra Bongsu,

- Antaranya : Temenggung, Laksamana, ataupun

Kadi. Malahan orang tempatan Johor
Peranan Johor dalam menyediakan sendiri menggunakan konsep naungan
kemudahan : ini untuk berdagang
- Dengan adanya jaminan perlindunga ini,
- Kerajaan Johor mampu menyediakan
seseorang pedagang tersebut tidak akan
kemudahan-kemudahan yang diperlukan
diganggu oleh penagih-penagih hutang
untuk menjalankan aktiviti perdagangan.
dan juga daripada penjenayah.
- Kemudahan yang disediakan oleh
- Sistem naungan ini adalah mendapatkan
kerajaan Johor juga telah membuatkan
seseorang tokoh yang berpengaruh di
Belanda telah menghantar duta-duta
dalam kerajaan itu.
- Pedagang yang berasal daripada Johor pelabuhan-pelabuhan Johor pada tahun
atau seberang laut yang telah mendapat 1689.
penaung akan mudah mendapat pas - Pada tahun 1704 pula, Bendahara Tun
kebenaran daripada Belanda dan belayar Mas Anum telah berjaya memainkan
tanpa ada sebarang gangguan ke peranan Johor sebagai perdagangan lada
pelabuhan-pelabuhan seperti Aceh, hitam dan tidak lagi tertumpu di Melaka.
Perak, atau Kedah. - Pedagang-pedagang Cina telah membeli
- Oleh itu, Betawi telah mengarahkan bijih timah ini dengan harga yang lebih
Melaka supaya memberikan pas-pas mahal berbanding harga yang
kebenaran kepada Orang Kaya Johor ditawarkan oleh Belanda di Melaka dan
sebagai tanda penghormatan. hal telah menyumbang kepada
- Dengan adanya konsep penaung yang peningkatkan perdagangan di Johor.
melibatkan pemimpin-pemimpin - Raja Muda, iaitu Raja Indera Bongsu
berpengaruh Johor membolehkan para juga telah memainkan peranannya
pedagang menjalankan aktiviti dalam meningkatkan aktiviti
perdangangan dengan selamat dan perdagangan di Johor.
terjamin - memberi keyakinan kepada para
pedagang yang selalu datang ke Johor
Peranan pemimpin dan pembesar Johor-
untuk turut sama berdagang di Riau.
Riau.
- Antara langkah lain yang telah dibuat

- merancakkan lagi aktiviti perdagangan oleh Raja Muda dalam

di Johor. mempertingkatkan perdagangan Riau

- Antara pemimpin atau pembesar yang ialah, beliau telah menggunakan

menyumbang dalam meningkatkan kelebihan yang ada pada syarat

aktiviti perdagangan di Johor-Riau perjanjian Johor-VOC. Beliau telah

adalah Raja Muda Mahmud. menggunakan perjanjian itu dalam

- seorang pembesar yang mempunyai sifat menghalang penduduk Melaka terlibat

wawasan yang tinggi dalam memajukan dalam aktiviti perdagangan di

perdagangan di Johor Minangkabau yang sangat

- Pemimpin lain yang menyumbang menguntungkan.

dalam peranan Johor-Riau. Bendahara - Pada tahun 1680-an, VOC telah

Sri Maharaja Tun Habib Abdul Majid meninggalkan gudangnya yang ada di

- Beliau : menggalakkan pedagang- Siak dan telah meninggalkan tempat

pedagang asing supaya singgah di tersebut buat selama-lamanya.

- Perkara ini telah menguntungkan Johor Peranan Bugis dalam perdagangan
kerana tidak perlu bersaing lagi dengan Johor-Riau
VOC dalam perdagangan. Raja Muda
- Johor-Riau yang telah menjadi pusat
sangat bijak dalam mempergunakan
perdagangan utama dunia turut dibantu
perjanjian-perjanjian yang telah
oleh orang-orang Bugis.
dimeterai oleh pihak Belanda dan hal ini
- Pedagang Eropah sangat menyanjung
telah membawa kepada keuntungan
tinggi sifat yang ada pada orang-orang
perdagangan terhadap Johor.
Bugis ini kerana mereka mempunyai
Memantapkan sistem pertahanan sifat jujur dalam perniagaan dan juga
bijak dalam urusan perniagaan
- Sistem pertahanan merupakan aspek
- Tomes Pires menyatakan bahawa
terpenting dalam menjamin aktiviti
pedagang Bugis ini mempunyai sifat
perdagangan di sesebuah kerajaan.
kepahlawanan, keberanian, kegagahan
kerana dapat menjalankan pelbagai
dan kepintaran mereka berniaga dan
aktiviti tanpa ada sebarang kekacauan
bersifat jujur dalam perniagaan.
daripada pihak lain
- Pada tahun 1720-an telah membawa
- Panglima-panglima perang di Riau
kepada percampuran di antara keluarga
sentiada berada dalam keadaan siap
di raja Melayu dan Bugis dalam
sedia sehinggakan jika berlaku sebarang
Kerajaan Johor-Riau.
serangan mereka dapat bertindak dengan
- Sungguhpun orang Bugis telah
cepat
berpindah masuk ke wilayah Kerajaan
- Pada Ogos 1710, satu misi Belanda telah
Johor dengan agak ramai pada akhir
datang ke Riau dan pihak Belanda
kurun ke-17 dan permulaan kurun ke-
berasa kagum dengan persiapan yang
18, pada hakikatnya tidak membawa
telah dilakukan oleh Riau dalam
apa-apa ancaman kepada Kerajaan Johor
peperangan
dan mereka telah diserap masuk dalam
- Dapat digambarkan bahawa kubu-kubu
kerajaan Johor untuk urusan
telah siap dibina di Pulau Bayan dan di
pentadbiran.
Pulau utama Bentan dan setiap kubu
- Pedagang-pedagang Bugis juga telah
pertahanan ini siap dengan meriam yang
berkhidmat kepada Orang Kaya Johor
pelbagai saiz
dan pemerintah, pada masa yang sama
- lancang dan kapal-kapal perang sedang
juga sesetengah daripada mereka telah
giat dibina di Pulau Bantang
 memegang jawatan yang penting dalam yang membebaskan diri. Contohnya,
pentadbiran Terengganu, Selangor dan Pahang.
- Disebabkan ketiadaan sebuah
FAKTOR2 KEJATUHAN JOHOR-
kerajaan yang besar dan kuat, negeri-
RIAU
negeri Melayu di Semenanjung
Tanah Melayu menerima ancaman
- Belanda telah menyerang kerajaan
daripada Siam.
Johor-Riau pada tahun 1784.
- Malah negeri-negeri Melayu juga
- Walaupun Belanda telah memberi
semula Riau kepada Johor dibawah menerima ancaman daripada dasar
kekuasaan Sultan Mahmud pada tahun imperialisme pada abad ke 19
1795 di atas satu perjanjian yang telah selepas Revolusi Industri di Eropah.
dimeterai pada tahun 1784. ia tidak
membawa makna kepada Kerajaan
Johor-Riau kerana semua aktiviti
perdagangan telah dipegang oleh pihak
Belanda.
- jika seseorang pemerintah tidak
mempunyai kuasa terhadap kerajaannya
ini bermakna beliau tidak mempunyai
kuasa dalam semua hal malah di dalam
aktiviti perdagangan.
- Hal ini telah membuatkan Johor-Riau
tidak mampu bangkit sebagai pusat
perdagangan utama dunia selepas
ditawan oleh pihak Belanda.
- Selepas sahaja kejatuhan Johor-Riau
pada perang 1784, sudah tidak ada
lagi kerajaan Melayu yang menjadi
kuasa maritim.
- Ketiadaan satu kerajaan pusat yang
besar dan ini menyebabkan
wujudnya kerajaan-kerajaan kecil
MINGGU 2 - Sampan dijadikan sbg penghubung dr
kawasan pedalaman ke laut g membawa
BUKU :
brg2 komoditi utk diperdagangkan.

Milner, A.C. 1982 Kerajaan : Malay Political

Ekonomi berasaskan cukai
Culture on The Eve of Colonial Rule, Tuscon :
University of Arizona Press. - Cukai merupakan pendpatan utama dlm
kerajaan2 time tu.
- Buku ini menerangkan tntng kerajaan - Sering dikutip dkt laluan2 pedagang
Melayu + peranan yg dimainkan oleh based on jumlah barangan yang
penjajahan kolonial. diangkut.
- 2 elemen : LAUT, TANAH
Kesetiaan kpd Sultan
LAUT
- Kesetiaan mrk terhadap Sultan bukan
Aktiviti Perdagangan sbb wang.
- Kesetiaan based on konsep daulat.
- Dilakukan oleh org tempatan + org
- Kedaulatan ini merupakan sumber kpd
asing
penguasaan kerajaan melayu.
- Pembesar, kerabat diraja, sultan pun
terlibat.
- Brg komoditi : garam n rempah ratus.
Leonard Y. Andaya, Leaves of The Same
Aktiviti Perlanunan
Tress : Trade And Ethnicity In The Straits of

- Jika bg penduduk tempatan : aktviti ini Melaka

sbg modal utk mereka utk menjalankan

- Selepas Portugis menawan Melaka pd
perniagaan.
thn 1511, Tome Pires telah mengumpul
- Bg sultan : permapasan kapal dan
semua dokumen2 tradisi Melaka utk
komoditinya sbg pinjaman kpd kerajaan
merancang semula Melaka.
Melayu lain utk digunakan.
- Dikatakan Melaka tlh menjadi sbg pusat

Aktiviti pertanian, pengumpulan hasil hutan, entreport. Menjadi pilihan kpd pedagang

rempah ratus, pembaikian kapal. China sehinggakan pedagang China

memberikan layanan yg baik kpd
Melaka utk mengekalkan keamanan di
 selat dan dengan itu dpt menjamin - Namun, semenjak Islam mula
keselamatan pedagang Cina. berkembang, Melaka menjadi sbg salah
- That’s why Sriwijaya dikatakan menjadi satu penaung kpd negeri Islam.
antara laluan laut plg disukai oleh - 2 perkara penting nak tahu or nak
China. defined apa itu proses kerajaan Malayu
- Melaka membangun dan kuat sehingga is :
separuh abad ke 15 dan telah  Pemerintah. Dikatakan ada kuasa luas
memberikan kesan kpd semenanjung biasa, asal dpd keturunan Nabi
tanah Melayu, Sumatera, dan di pulau2 Sulaiman.
yg berdekatan, yg didiami oleh orang2  Pakatan raja.
laut. - Berdasarkan sej Melayu, keturunan
- Kejayaan Melaka boleh dilihat dr segi raja2 Melayu bermula di Palembang,
ekonominya yg ditadbir oleh Bukit Seguntang.
Syahbandar.
KEPENTINGAN MELAKA
- Antara salah satu kejayaan Melaka ialah
disebabkan oleh Orang laut : - Nakhoda kata pelabuhan Melaka ini sgt
 Ramai org Laut yang dianggap sebagai penting sifatnya.
subjek Melaka. - Selat Melaka = laluan ini sgt strategik
 Antaranya di Rokan, Rupat, Bengkalis
 Org laut juga memainkan peranan sbg Tanpa angin monsoon, pelayaran tidk
baiki bot, pertahanan, akan terjadi.
 Kekuatan org laut dtg drpd Pulau
Pengurusan Perdagangan yang Cekap.
Lingga : mrk sbg pemerintah.
 Kekuatan hubungan antara Melayu dan - Terdapat beberapa golongan penting
Org Laut tlh mengukur kejayaan Melaka menguruskan perdagangan seperti
sepanjang abad ke 7 hingga prtengahan Syahbandar, Nakhoda dan Kiwi.
abad ke 8. Syahbandar menjadi orang tengah antara
- Islam dtg ke Melaka : pd pertengahan saudagar asing dengan kerajaan
abad ke 15. mengenai hokum dan sistem percukaian.
- Pd awalnya : tujuan hanya utk Nakhoda dan Kiwi bertanggungjawab
mempromosikan agama (pendakwah dalam hal perdagangan,perkapalan dan
melalui ajaran terjemahan agama ke pelayaran.
dalam bahasa Melayu)
Kemudahan di Pelabuhan Melaka :
 - Terdapat pelbagai kemudahan seperti
tempat penginapan, tempat perniagaan,
gudang, sistem sukatan dan timbangan
dan kemudahan membaiki kapal telah
menggalakkan kedatangan pedagang ke
Melaka.

Peranan Orang Laut :

- Orang Laut dilantik menjadi tentera

untuk mengawal laluan perdagagnn di
Selat Melaka daripada ancaman lanun.
- Orang Laut mengetahui selok belok
ilmu kelautan khususnya di sepanjang
perairan Selat Melaka.

Perlaksanaan Undang-undang :

- Undang Laut Melaka telah dilaksanakan

dalam system pentadbiran Kesultanan
Melayu Melaka. Perlaksanaan undang-
undang ini membolehkan pedagang2
mendapat jaminan keselamatan barang-
barang, kapal dan diri mereka sendiri
daripada unsur jenayah dan pencemaran
lanun.
 - Antara pedagang yang kerap kali di
sebut oleh Meilink Roelofsz yang selalu
MINGGU 3 : PERDAGANGAN &
memasuki pelabuhan Melaka
PERADABAN DI LAUT MELAYU :
MASYARAKAT MARITIM DAN DUNIA kebanyakkannya adalah terdiri daripada
PERDAGANGAN PADA ZAMAN orang-orang China, Jawa, Kling,
KESULTANAN MELAYU MELAKA.
Bengali, Arab, Parsi dan Gujerat.
BUKU : - terdapat juga golongan asing yang
menetap di Melaka juga mencuba untuk
M.A.P Meilink Roelofsz. 1962. Asian Trade and melakukan aktiviti perdagangan secara
European Influence: In the Indonesian peribadi atau pengusaha sendiri secara
Archipelago Between 1500 and about 1630. kecil-kecilan dan tidak kekal malahan
ada juga yang melakukannya secara
Pandangan terhadap masyarakat maritim
kekal.

- Masyarakat maritim di Melaka - terdapat dua bentuk perdagangan yang

berkembang dengan pesat melalui dijalankan di Melaka yang pertama iaitu

aktiviti-aktiviti yang berteraskan aktiviti sewaan kargo kepada pemilik

ekonomi. barang dan yang kedua ialah nakoda

- menjadikan bahagian lautan sebagai dibekalkan dengan barangan serta

medium untuk mendapatkan sumber kewangan untuk tujuan perdagangan

ekonomi meraka bagi menyara - penglibatan masyarakat kelas atasan

kehidupan atau dalam kalangan bangsawan yang

- Mereka tidak lagi menjadikan hasil turut serta dalam perdagangan.

hutan dan pertanian sebagi sumber - Keupayaan golongan bangsawan untuk

utama mengeluarkan modal yang besar

- beliau menyatakan bahawa dari segi memungkinkan lagi keberkesanan
corak perdagangan di pelabuhan perdagangan mereka yang mendominasi

Melaka, dengan menyokong apa yang di sekitar pelabuhan Melaka.

dinyatakan oleh sejarawan seperti

Pandangan terhadap Pedagang
Duarte Barbosa dan Tome Pires yang
menyatakan bahawa Melaka merupakan - Kebanyakkan pendatang asing dari
pelabuhan yang sangat penting dan Benggal tinggal di Melaka sama ada
mempunyai profit yang tinggi serta lelaki mahupun wanita. Mereka
dengan perhormatan dan pengiktirafan merupakan rakyat biasa yang
dari pedagang-pedagang yang hadir.
 kebiasaanya mendapatkan upah sebagai Pedagang dari Benggal
nelayan dan tukang jahit.
- Komuniti dari Bengal ini berbeza dari
- Orang Gujerat mendapat keistimewaan
dua pedagang yang sebelumnya dimana
dari segi keselamatan apabila
mereka lebih bersifat campuran
dikendalikan sendiri oleh seorang
- Terdapat beberapa bangsa asing yang
Syahbandar yang berperanan penting di
datang bersama dengan pedagang dari
Melaka. Pedagang-pedagang dari
Bengal. Antaranya ialah pedagang
Gujerat biasanya akan membeli
berbangsa Arab, Parsi, Turki dan
barangan seperti bunga cengkih, buah
beberapa lagi dari pantai Barat.
pala dan pelbagai lagi barangan yang di
peroleh dari kawasan kepulauan dengan
J.C Van Leur. 1967. Indonesian Trade ana
skala yang besar
Society: Essays In Asian Social and
- Bilangan pedagang dari Gujerat adalah
Economic History.
lebih banyak daripada Pedagang Keling
- Dalam kalangan Pedagang Keling Pandangan masyarakat maritim
terdapat golongan pemborong yang
membeli baranag secara borong dalam - Corak perdagangan yang diguna pakai

kuantiti yang banyak, golongan kaya oleh masyarakat maritim adalah melalui

yang mempunyai modal yang tinggi, paddling trade, masyarakat tempatan

stok barangan yang sangat banyak serta hanya melakukan perdagangan dengan

aset ekspot yang tinggi membawa barangan dari satu tempat ke

- Pedagang Keling lebih berminat kepada suatu tempat yang lain. Sama ada dari

barangan seperti emas, tembaga dan pulau ke pulau yang lain atau dari benua

timah. Mereka membeli barangan ke benua.

tersebut dengan kuantiti yang banyak. - Contoh barangan yang dijual ialah lada,

Selain barangan dagangan dari China pakaian yang berasaskan kapas,

seperti sutera putih, damask, dan brokat tembakau, kayu manis, buah pala, bunga

atau kain cengkih, cokmar, kapur barus, porselin,

- Pedagang Keling menjalankan cendana, berlian, indigo, chandu, besi

perniagaan di Melaka dari bulan dan pelbagai lagi

Oktober sehingga Januari dan - penglibatan golongan Bangsawan dan

kemudiannya kembali pulang ke Negara golongan pemerintah dalam aktiviti

asal mereka perdagangan. Golongan bangsawan dan

raja melibatkan diri dalam perdagangan
 antarabangsa, merekalah merupakan
golongan pelabur yang mengeluarkan
modal kepada commenda lain.
- Golongan Raja bertindak sebagai
pemegang saham. Meletakkan
sepenuhnya kepada commenda untuk
diniagakan bagi pihak raja.

Pandangan tntg masyarakt pedagang

- Selain pedagang yang menetap di

pelabuhan, terdapat juga pedagang-
pedagang yang mengembara dan
membawa barangan dagangan daripada
pelabuhan di barat laut India dan
anggaran bilangan mereka ialah lebih
kurang tiga atau empat ribu orang
pedagang.
- pedagang yang menjalankan aktiviti
perdagangan di pelabuhan Melaka ialah
pedagang dari Koromandel
- Terdapat sejumlah bilangan yang besar
dari kalangan pedagang asing hidup
berpindah dari satu tempat ke satu
tempat yang lain dan membentuk satu
koloni di merata-rata tempat
- Jd, utk menyelesaikan masalah ini,
muncul Syahbandar2.

Mohd Yusoff Hashim. 1992. Kesultanan

Melayu Melaka. Edisi Kedua

(rujuk nota fotostet)

MINGGU 4 : PERDAGANGAN DAN - Kemerosotan pusat perdagangan
PERADABAN DI LAUT MALAYU : Johor-Riau ini cuba diperbaiki oleh
KESULTANAN JOHOR-RIAU Bugis lima bersaudara.
MASYARAKAT PERDAGANG DAN
- Kebangkitan semula Johor-Riau
MARITIM PADA MASA KESULTANAN
dibawah pengaruh Bugis ini berakhir
JOHOR-RIAU
apabila Johor-Riau mengalami
BUKU : kekalahan di dalam Perang 1784.
- Kekalahan Johor-Riau di dalam
Nordin Hussin. 2013. Sadjarah Riouw
Perang 1784 telah memberi kesan ke
Lingga dan Daerah Taaloqnya.
atas survival perdagangan maritim

- Sejarah awal, Johor dikenali = Ujong Melayu. Hal ini kerana, tidak ada

Medini@Ujong Tanah lagi kuasa empayar maritim Melayu

- ‘Wurawari’ dlm bahasa jawa = air yg yang mampu bangkit menyaingi
jernih. perdagangan dan kekuasaan maritim
- Laut dan sungai merupakan aspek Eropah.
penting kpd kegiatan prdagangan n
pengangkutan. Nordin Hussin. Pedagang Bugis dan
- 1528 or 1530 = tarikh penguasaan Kuasa Eropah di Selat Melaka 1500-
Johor, diasaskan oleh Sultan Alaudin. 1800
- Belanda menguasai perdagangan dunia
dgn adanya perubahan VOC.
- anak bangsawan Bugis lima

- VOC aktif dalam perdagangan monopoli bersaudara itu telah mengubah

hingga memecahkan tradisi Portugis di struktur pemerintahan kerajaan
tanah Melayu. Melayu Johor, selain dapat
- Raja Haji Ali = menghancurkan mentadbir pelabuhan Riau sehingga
persabahatan kerana rampasan kapal menjadi perlabuhan utama di Asia
Betsey. Raja Haji Ali berperang dgn Tenggara.
Belanda
- Kekalahan Johor-Riau telah memberi
- Akhirnya, Riau kalah dan hancur sbg
kesan terhadap peralihan tumpuan
pusat perdagangan utama di Dunia.
kawasan perdagangan dari Riau ke
- Kehadiran pedagang Melayu n Bugis tlh
Singapura. Perlabuhan Singapura ini
berjaya mengawal & menguasai semula
perdagangan di dunia Melayu.
 kemudiannya semakin berkembang menjalankan urusan dengan pesaing-
dari tahun ke tahun sehingga kini. pesaing Johor.
- Impak daripada peranan yang
Barbara Watson Andaya & Leonard Y.
dimainkan oleh Orang Laut ini
Andaya. 2001. A History Of Malaysia.
secara tidak langsung berjaya

- Selain melindungi negeri-negeri menjadikan perlabuan Johor-Riau

Melayu, Johor-Riau juga memainkan disinggahi apabila melalui perairan

peranan di dalam melindungi para Johor-Riau.

pedagang Melayu yang menerima - Antara impak kejatuhan Johor

ancaman luar. selepas peristiwa ‘Sultan Mahmud

- peranan yang dimainkan oleh Orang Mangkat Dijulang’ pada tahun 1699

Laut semasa zaman Kesultanan ialah kehilangan kuasa didalam

Melayu Melaka dan peranan ini mengawal wilayah naungannya.

diteruskan ke Kerajaan Johor-Riau - Pada tahun-tahun berikutnya, berlaku

yang merupakan titisan Melaka dan pemberontakan yang berterusan yang

Srivijaya. mengancam keselamatan di Pantai

- Menurut Andaya, pemerintah Johor Timur Sumatera

amat menghargai bakat khusus - Malah tersebar berita bahawa

Orang Laut ini dalam menggalakkan Ayudhya mara ke Semenanjung pada

para pedagang mendatangi tahun 1709

perlabuhan-perlabuhan di Johor dan - Kehilangan wilayah pegangan yang

dalam usaha menyekat para pesaing melancarkan pemberontokan

ekonomi. terhadap sedikit sebanyak

- Kapal-kapal Orang Laut memberikan kesan kerana

diperintahkan untuk meronda wilayahnya seperti Klang, Linggi

perairan, bukan untuk dan Selangor membekalkan hasil

menguatkuasakan sistem memberi timah kepada perlabuhan Johor-Riau.

kebenaran seperti sistem kawalan

Belanda, tetapi hanya menunjukkan
kemampuan Johor mencabar
pedagang-pedagang yang
Nordin Hussin, Sadjarah Riouw Lingga mejejaskan perkembangan
dan Daerah Taaloqnya perdagangan maritim di Perlabuhan
Johor-Riau
- Kemerosotan Johor-Riau sebagai
pusat perdagangan maritim selepas
peristiwa pembunuhan Sultan
Mahmud Shah pada awalnya
memberikan kelebihan kepada
pedagang-pedagang Bugis.
- Hal ini kerana, selapas peristiwa
tersebut orang Bugis berpeluang
untuk campur tangan didalam urusan
pentadbiran
- orang Bugis mendapat kelebihan
disebalik peristiwa pembunuhan
Sultan Mahmud Mangkat Dijulang
- Namun begitu kemerosotan Johor-
Riau ini akhirnya memberi kesan
kepada pedagang Bugis akibat
daripada kekalahan Johor-Riau di
tangan Belanda pada tahun 1784.
- Setelah pelabuhan di Riau ditawan
Belanda, pedagang Bugis telah
membina jaringan perdagangan
mereka di banyak pelabuhan di Selat
Melaka dan Nusantara. Antaranya
adalah di Siak, Selangor, Pahang,
Asahan, Indragiri, Aceh dan Pulau
Pinang.
- Perpindahan pedagang Bugis ke
perlabuhan-perlabuhan lain di Alam
Melayu ini sedikit sebanyak telah
 MINGGU 5 : PERDAGANGAN DAN
PERADABAN DI LAUT MALAYU :
Zaman Portugis
MASYARAKAT MARITIM DI DUNIA
MELAYU SEMASA ERA PORTUGIS, - Masyarakat Portugis dtg ke Melaka sbb
BELANDA DAN INGGERIS Melaka merupakan pusat pengumpulan
brg n hntr brg2 tersebut ke Malabar di
(rujukan : nota drpd kuliah Prof Nordin)
India (ada hubungan rapat dr segi
- Ada 3 zaman : ekonomi)
 Zaman Kesultanan Melayu Melaka – - Suasana tak tenteram. Portugis
Johor Riau memonopoli di Melaka, Johor-Riau,
 Zaman Portugis Aceh.
 Zaman Belanda - Even ada peperangan but perdagangan
 Zaman Inggeris ke Selat Melaka still berlaku.
- Mengamalkan dasar monopoli yang
Zaman Kesultanan Melayu Melaka –
ketat.
JohorRiau
- Kemunculan masyarakt baru ; kesan
- Melaka : Ada beberapa kump yg drpd org tempatan kahwin dgn orang
menetap di kawasan ini. GOA.

- Ada beberapa org Syahbandar : Msyrkt yg bukan lagi sinonim dgn

- Org barat : org2 arab Parsi masyarakat lama&berkembang di
- Org Timur : org2 Cina, Tanah Besar Melaka hingga kini.
China, IndoChina, Minangkabau Cth : masyarakat Baba Nyonya, Chetti.
- Masyrkt Maritim = Cosmopolitan. - Mrk ini merupakan satu society yg
- Why? Dr segi perkahwinan. Mostly berlainan tp hidup secara harmoni,
pedagang yg dtg, mrk berkahwin utk menyerapi budaya2 tempatan.

mendapatkan kuasa, kedudukan, harta. - Bagaimana pedagang2 dr luar in ink

Kesannya = wujudnya masyarakat yg kekalkan identity mrk?  melalui

bercampur darah ; keling, perkahwinan.

- Johor Riau : Laksamana yg berkuasa
Zaman Belanda
penuh sbb adanya org laut.
- Still melalui perkahwinan, memberi - Perubahan yg sgt besar
impak bsr kpd masyarakat maritim. - Pentadbiran yg sgt murni dan memberi
- Kekalahan Riau pd 1784 : menyebabkan impak yang positif kpd zaman2
org luar mula menetap di Riau. seterusnya.
 - Impak dr segi : jaminan kpd kehidupan - Inggeris nak pinjam duit drpd P.Pinang
masyarakat Maritim. sbb nak pindahkan org Melaka ke
- How? Dgn adanya institusi yg seakan Pinang. Sbb dkt P.Pinang takde
bank. pemodenan, xde sistem pemerintahan yg
- Sistem perbankan : dorg boleh labor tepat.
modal, letak anak bini bila dorg - Peranan masyarakt Jawi Peranakan sgt
(pedagng) berjalan jauh berlayar. penting
- Even tak sistematik, but still beri
Nota tambahan : MASYARAKAT
perlindungan kpd masyarakat maritim.
KOSMOPOLITAN.
Boleh letak harta dan wasiat jgk.
- Anak2 yg diletakkan disini pun diberi Kosmopolitan Melaka : Fasa Sejarah Sosial
pendidikan. Dalam Tradisi Maritim Era Kesultanan
- Mcm mana Belanda boleh tubuhkan
- Kosmopilitan : adanya Bandar, dan
institusi ini?  melalui sebahagian bsr
didiami oleh pelbagai jenis kaum serta
masyarakat Melaka yg melaburkan duit
suku kaum.
di dalam institusi ini.
- Penduduk Melaka : bkn shj terdiri drpd
- Wujud kumpulan hamba. Tp berbeza
pelbagai kaum dari nusantara shj,
sbb kehidupan mrk tak teruk. Mrk ialah
bahkan mempunyai pelbagai bangsa dr
pekerja, bekerja dgn tuan hamba.
pelbagai tempat di dunia ini (Dr negeri
Bekerja di kapal2
China di bahagian Timur Melaka hingga
- Org2 kaya Melaka pun ada hamba &
Semenanjung Arab pd bahagian
ada hamba yg duduk dgn tuan hamba
baratnya)
hingga ada yg lahir anak luar nikah.
- Ada 84 jenis bahasa yg berbeza2
- Masyarakat Belanda membiak juga
- Adanya golongan yg mentadbir dan
melalui perkahwinan.
memerintah sesuatu kawasan :
Zaman Inggeris dtg ke Selat Melaka - Terdiri drpd raja, kerabat diraja, para
pembesr
- Sistem British sgt berbeza dgn Belanda
- Melaka yg menjadi sebuah bandaraya
sbb dorg just nak keuntungan semata,
perdagangan dgn masyarakat
xpedulikan rakyat.
kosmopolitan ini telah melahirkan sifat2
- Takde sistem pentadbiran yg sistematik.
masyarakat yg menganggap tanah ini
Inggeris hanya meneruskan sistem
sbg tempat utk mencari matawang
pentadbiran dan hanay fikir keuntungan.
semata2.
 MINGGU 6 : PERDAGANGAN DAN
PERADABAN DI LAUT MALAYU :
SINGAPURA
MASYARAKAT MARITIM DI
KERAJAAN ACEH, KERAJAAN2 - Pulau ini pd awalnya takde penghuni.
MELAYU SUMATERA, SINGAPURA Dikatakan Stamford Raffles yg
DAN PENANG menjumpai kawasan ini dulu.
- Pada abad ke 15,18 : menjadi satu
(rujuk nota kuliah+nota2 fotostet)
kawasan yg sgt penting : menjadi pusat
ACEH pelabuhan.
- Inggeris menawan Singapura sbb Riau
- Pelabuahn yg penting sejak abd ke-16
dah ditawan oleh Belanda. Mrk melihat
- Why tak dijajah?
kepentingan yg ada pada Singapura.
 Sbb kedudukan yg jauh daripada
- Dalam buku Syair Singapura :
kepulauan
- Menceritakan tentang bagaiaman
 Kawasan yg tak popular ; bkn kawasan
Inggeris dtg dan beri kesan negatif
entreport
kepada natif Melayu. Natif Melayu ini
 Dulu fokus sbg pusat perkembangan
ditindas, ditipu oleh Inggeris. Undang2
agama je
tidak dipenuhi.
- Namun pd 1980, Aceh menuntut hak
- Zaman akhir awal moden : kawasan
kemerdekaan sbb Aceh mula :
mula berubah, komoditi, kerajaan,
 Menjadi pusat perdagangan yg strategik
politik sudah berbeza, kelemahan
: kapal2 bnyk berlindung disebabkan
kerajaan Melayu bila Riau jatuh ke tgn
ada angina monsun
Belanda.
 Ramai para pedagang yg dtg dan
- Kerajaan Melayu mula berpecah so
membentuk masyarakat kosmopolitan
wujud kerajaan2 kecil : Johor, Kelantan,
 Memiliki pelbagai jenis
Pahang.
kapal&dikatakan plg besar

PULAU PINANG

- Pada awalnya takde tanah yg subur, tp

sbb perjalanan kapal, so dorg perlu
berhenti n berlabuh di Pelabuhan
Burma.
- So pedagang2 ini menetap di pelabuhan
 SOALAN NO 7
Nordin Hussin. 2011. Perdagangan dan
Peradaban di Laut Melayu. Bangi: Penerbit
Universiti Kebangsaan Malaysia.
Pengenalan
 maritim adalah merupakan sebuah aktiviti
yang begitu sinonim dengan peradaban yang
telah wujud dalam Dunia Melayu ataupun
juga dikenali sebagai Kepulauan Melayu
ataupun Nusantara. Kawasan Kepulauan
Melayu ini adalah merupakan sebuah
kawasan yang luas merangkumi lima zon
utama bagi kegiatan maritim
Pembentukan Masyarakat Maritim yang
Bersifat Kosmopolitan
 kebanyakan masyarakat Nusantao itu adalah
merupakan penutur Austronesia dan
golongan masyarakat tersebut adalah terdiri
daripada masyarakat maritim yang
merupakan masyarakat Melayu Kepulauan
Melayu
 bahasa telah menyatukan masyarakat
maritim dan bahasa Melayu telah menjadi
lingua franca bagi masyarakat maritim yang
menjalankan aktiviti maritim di Kepulauan
Melayu
 Masyarakat maritim yang utama adalah
merupakan masyarakat pelaut Melayu di Asia
Tenggara ataupun kepulauan Melayu
memandangkan mereka adalah pedagang
yang kaya raya sehingga mampu mencabar
kekuasaan Belanda di Pelabuhan Betawi dan
Makassar
 mahir dalam pentas lautan terutamanya
dalam bidang pelayaran
 kegiatan maritim yang mula berkembang
telah menjadikan berlakunya percampuran
dengan masyarakat pedagang luar seperti
Belanda, Inggeris, Portugis, India, Arab,
Armenian, Parsi dan China yang telah
menetap di pelabuhan-pelabuhan Kepulauan
Melayu sehingga terbentuknya masyarakat
maritim yang bersifat cosmopolitan
Pembentukan dan Kejatuhan Kerajaan Melayu
Maritim
 Asas peradaban orang melayu bermula
dengan pembinaan petempatan dan bandar-
pelabuhan yang berkembang di sepanjang
pinggir pantai dan muara sungai.
Perkembangan Aktiviti Perdagangan
 kelautan telah menyatukan masyarakat di
Dunia Melayu yang terpisah kepada
gugusan kepulauan dan tanah daratan
 mempunyai kawasan pelabuhan yang hebat
serta sentiasa aktif dalam aktiviti maritim
berikutan ia menjadi suatu tempat tumpuan
dalam aktiviti maritim seperti perdagangan
 kedudukan yang strategik dan terlindung
daripada tiupan angin monsun,
kelangsungan sumber yang disediakan di
kawasan pelabuhan, pengaplikasian sistem
dalam mengurus tadbir pelabuhan, peranan
golongan ataupun masyarakat tertentu
daripada zon yang berbeza
 sistem amalan perhambaan serta
perdagangan hamba telah dihapuskan sejak
awal abad ke-19 dan menyebabkan
berlakunya fenomena di mana kekurangan
buruh
Kepentingan Sejarah Maritim pada Zaman
Awal Moden (1400-1840an) dalam
Memahami Sejarah Asia Tenggara
 kemasukan serta penguasaan Barat ke
dalam Dunia Melayu juga telah
menyebabkan mereka mengusai bidang
ekonomi iaitu yang merujuk kepada
aktiviti perdagangan maritime
 menyebabkan kepada penghapusan
sistem hamba yang telah menjadi sebuah
amalan bagi masyarakat yang menjalani
 kehidupan dalam kawasan kelautan  tidak mendatangkan kesan yang
Dunia Melayu banyak terhadap dunia agraria
 buruh telah dijadikan sebagai komoditi sebagai pusat pelabuhan di Tanah
yang signifikan menggantikan peranan Besar di kawasan pedalaman seperti
hamba Ayudhaya dan juga kerajaan
 kebanyakan pelabur dalam sektor
Mataram
perlombongan lebih cenderung untuk
 ditubuhkan pada pertengahan abad
memilih serta mengupah buruh China
daripada buruh tempatan kerana sistem
ke-17 dengan kekayaan yang
buruh yang dikendalikan ke atas buruh diperoleh daripada perdagangan
China adalah lebih sistematik negeri-negeri yang telah
 Sifat tersebut juga telah didorong bagi membolehkan raja-raja menguatkan
memperoleh upah untuk membayar kuasa mereka
hutang pelayaran dan memudahkan
mereka melangsaikan kontrak kerjanya
serta dibebaskan

RUMUSAN BAB 7
Kobkua Suwannathat-Pian, Asia Tenggara:
Hubungan Tradisional Serantau, Dewan Bahasa
dan Pustaka: Kuala Lumpur, 1997  Menceritakan kejatuhan srivijaya
untuk melihat adakah kerajaan
PERUBAHAN DARI MARITIM
KE AGRARIA srivijaya jatuh maka tiada pengganti
atau legasi maritim tidak diteryskan
 Pentadbiran kolonial di Jawa dan
 O.W.Wolters, Perdagangan Awal
Filipina telah berusaha untuk
menjadikan kawasan tersebut Indonesia: Satu Kajian Asal Usul
sebagai satu kawasan yang Kerajaan Srivijaya ada menceritakan
menghasilkan tananam dan beras kerajaan srivijaya jatuh atas sbeb
 Dalam tahun 1830 sehingga 1870,
satu sistem yang mewajibkan serangan chola. Maka bila sistem
penanaman gula, tebu, kopi dan politik itu lemah ia akan merebak
pelbagai jenis tanaman lain telah keseluruh empayar srivijaya
dikerah dan dipaksa di Jawa oleh
 Namun bangkit pula kerajaan lain
colonial
 menyebabkan hilangnya peradaban yang sama dengan kerajaan srivijaya
yang telah dibina semenjak Kerajaan iatu Melaka, Johor-Riau, jambi dan
Srivijaya sehingga Kerajaan Johor
acheh.
 kemerosotan ekonomi dunia dan
kejatuhan harga rempah dan bijih  Kerajaan ini meneruskan legasi
timah memberi kesan terhadap srivijaya dimana ia meneruskan
negeri-negeri maritim
aktiviti maritim itu seperti
 perdagangan, sistesystembuahan  belum didahkan  teknologi

yang canggih dan peraturan laut teknologi

 modal kecil  modal besar
yang baik.
 bagaimana pembentukan dana/
 Zaman awal moden juga dikenali
modal iaitu melalui rumah cukai spt
sbagai zaman awal kedatangan
jidi, pelacuran, candu dan arak.
penjajah.
 Kapitalisme juga berteraskan modal
 Zaman awal moden sama macam
dan membuat pinjaman bank bagi
legasi maritim sebelum-sebelum ini
mengembagnkan import eksport.
dimana berteraskan air, dunia luar,
,melahirka masyarakat metropolitan
dan perdagangan.
 Menurut Nordin Hussin, dalam buku
Perdagangan dan Peradaban di Laut
Melayu, aktiviti perdaganagn tetap
diteruskan seperti biasa. Malah
pelbagai jenis sistem baru kita dapat
lihat seperti percukaian dan juga
pengurusan pelabuhn yang lebih
teratur.
 Anatra perbzaan zaman awal moden
dengan zaman moden ialah:

Zaman awal moden moden

 Hamba ( tp masih  pekerja
diberi upah)
 perdangangaan  industri
 bukan berteraskan  kapitalisme
kapitalisme
 raja2 bergantung  raja2 bergantung
pada pdggn pada barat
 pribumi berkuasa  imigran berkuasa
(dibawa masuk scr ramai2)