PROSES & PERKAKASANNYA

- Motherboard adalah perkakasan komputer yang mempunyai

peranan utama dan paling penting
- Motherboard berperanan untuk menguruskan hal-hal teknikal
proses BIOS (Basic Input Output System), Chipset (pengatur
sambungan input/output), RAM (memori simpanan data sementara,
Grafik kad, prosesor dan kad - kad tambahan
- Fungsi utama motherboard ialah sebagai pusat penghubung antara
satu perkakasan dengna perkakasan yang lain
- Motherboard sebagai penterjemah kod bahasa antara perkakasan
untuk diselaraskan menjadi sebuah aktiviti/proses kerja
- Selain litar, motherboard juga mempunyai beberapa jenis soket dan
slot yang berbeza bagi keupayaan sambungan komponen -
komponen tambahan yang lain
KOMPONEN MOTHERBOARD
- Integrated I/O Port
 Berfungsi menghubungkan peranti luaran ke papan induk

- Slot Memori
 Ruangan bagi pemasangan memori RAM

- Soket Prosesor
 Ruang meletak prosesor dan berupaya juga menampung kipas CPU dan heatsink.
Prosesor yang berbeza akan memerlukan motherboard dengan soket yang compatible
dengannya

- External Cache Memory

 Menyediakan penyimpanan data dan pemprosesan perkhidmatan berkelajuan tinggi
kepada prosesor melalui cache dan memori utama. Cache luaran juga dikenali sebagai
cache menengah

- Chipset
 Set komponen elektronik dalam liar bersepadu yang menguruskan aliran data antara
prosesor dan ingatan. Chipset biasanya diteka untuk bekerja dengan prosesor tertentu
KOMPONEN MOTHERBOARD
- Expansion Slot
 Slot menempatkan kad - kad tambahan seperti audio, grafik, network, USB, SSD dan
sebagainya bagi menambah keupayaan sesebuah komputer

- Cip BIOS
 Memulakan komputer sebaik suis ditekan, memuat(loading) driver, memeriksa
perkakasan, loading OS sebelum sistem operasi mengambil tugas menjalankan
komputer

- Driver Port/Connector
 Slot bagi menghubungkan perkakasan seperti hard disc, DVD ROM ke motherboard

- Bateri CMOS (Complementary Metal-Oxide Semiconductor)

 Berfungsi menyimpan masa komputer (time-setting) dan juga mengawal penetapan
yang dibuat pada BIOS

- Terminal Bekalan Kuasa

 Menyalurkan bekalan kuasa dari unit Bekalan Kuasa (Power Supply) ke papan induk
untuk menjalankan keseluruhan sistem komputer
Integrated I/O Port
- P/S2 (Mini-DIN)
 Biasanya digunakan oleh mouse atau keyboard.
 Dalam konfigurasi kluster biasa ATX/BTX, port P/S2 bawah adalah untuk keyboard dan atas adalah untuk
mouse dan lain - lain peranti penunjuk (pointing device).
 Bagi sistem yang menggunapakai piawai kod warna PC99 bagi merujuk pada port, port P/S2 bagi keyboard
adalah purple (ungu) dan mouse pula hijau.
Integrated I/O Port
- Parallel (LPT)
 Port parallel, juga dikenali sebagai port LPT (Line Printer), asalnya adalah untuk kegunaan sambungan printer
 Namun, pada era kemuncaknya, port ini turut digunapakai untuk sambungan peranti lain seperti tape-backup,
external CD-ROM, ZIP drive dan juga scanner.
 Parallel port unik dari segi ia gunapakai 2 jenis connector yang berbeza:
 Port DB-25F dengan pin 1-13 (atas) dan pin 14-25 (bawah). Ini juga dikenali sebagai connector
jenis IEEE-1284-A (IEEE1284 merupakan piawai bagi port parallel connector, perkabelan dan
signalling)
 Port yang diguna mesin pencetak adalah berasaskan port 36-pin Centronics yang juga dikenali
sebagai IEEE-1284-B yang mempunyai 36 connector (18 setiap side)
 Konfigurasi port parallel boleh ditetap pada LPT1 (IRQ-7), LPT2(IRQ-5) dan LPT3(IRQ-5)
Integrated I/O Port
- Serial (COM)
 Port serial juga dikenali dengan RS-232 atau port COM (communication).
 Seperti Parallel, serial pada kemuncaknya, turut digunapakai untuk sambungan peranti lain seperti plotter,
external modem, serial mouse, label printer, serial printer, PDA Docking station, digital camera malah juga
sambungan PC-to-PC
 Port serial mempunyai 2 bentuk sambungan: DB-9M (male) dan DB-25(male)
 Konflik IRQ pada konfigurasi IRQ sering memeningkan juruteknik kerana ia berkongsi ketetapan. Port COM #1
dan #3 (IRQ-4) sementara port COM #2 dan #4 (IRQ-3). Sekiranya satu perkakasan disambung pada port COM
#1 dan satu lagi perkakasan lain disambung pula pada port COM #3, berkemungkinan kedua perkakasan tidak
akan berfungsi atau boleh menyebabkan keseluruhan sistem komputer tersebut shut-down.
Integrated I/O Port
- IEEE 1394 (FireWire)
 Versi IEEE1394 yang biasa digunapakai adalah dari versi IEEE1394a yang juga turut dikenali sebagai
FireWire400 (dikenali sebagai i.Link, oleh versi Sony)

 Port dan kabel IEEE1394a kebiasaannya menggunakan 6-pin interface (antaramuka). 4-pin untuk data dan 2-
pin bagi kuasa (power)

 Port IEEE1394b (FireWire800) pula mempunyai kelajuan 800Mbps dna ia menggunakan 9-pin interface.
Terdapat 2 versi IEEE1394b:

 Kabel/port Beta : digunakan hanya bagi sambungan 1394b-1394b

 Kabel/port Bilingual : digunakan bagi samada sambungan 1394a-1394b ataupun 1394b-1394b
 Bilingual mempunyai selak (notch) yang lebih tirus (narrow) berbanding selak Beta yang lebih lebar.

 Sehingga 16 peranti IEEE1394 boleh disambung kepada satu port IEEE1394 melalui kaedah daisy-chaining.Ini
kerana kebanyakan peranti IEEE1394 biasanya akan mempunyai 2 port bagi membantu kaedah sambungan
daisy-chainning.
Integrated I/O Port
- 1/8-inch Audio Mini-Jack
 Digunakan bagi sound card dan bagi motherboard yang mempunyai integrasi bunyi dan sambungan bagi
speaker, mikrofon dan line-in jack.
 Bagi mengelakkan kekeliruan, kebanyakan sistem masa-kini menggunakan kod warna PC99 seperti berikut:
 Pink - Microphone In
 Light Blue - Line In
 Lime Green - Stereo/Headphone Out
 Brown - Left-to-Right speaker
 Orange - subwoofer

- SPDIF Digital Audio

 Kebanyakan sistem komputer mempunyai kedua dua port output bagi analog (1/8-inch audio mini jack) dan
digital audio SPDIF (Sony/Phillips Digital Interconnect Format) seperti yang digunakan dalam sistem home-
theater dan boleh datang dalam 2 bentuk sambungan :Optical dan Coaxial.
 Optical SPDIF menggunakan kabel fiber optik sementara coaxial SPDIF menggunakan kabel shielded dengan
sambungan RCA
Integrated I/O Port
- MIDI port
 Port MIDI digunakan untuk komunikasi dengan keyboard MIDI
 Sesetengah sound card masih lagi mempunyai port sokongan MIDI

- RG-6 Coaxial
 Sambungan coaxial RG-6 digunakan oleh TV dan FM radio tuner, untuk menerima signal dari siaran kabel TV
dan radio.
 Kebanyakan tuner card akan mempunyai port menyokong sambungan F-connector dan kabel RG-6
 Bagi melihat siaran TV di dalam PC, disamping perlu mempunyai tuner card ini, pengguna juga perlu mengguna
perisian yang berupaya untuk tune-in pada stesen televisyen, memaparkan video dan audio mereka.
Integrated I/O Port (Jenis – Jenis Sambungan Video)
- VGA
 VGA merupakan paparan analog yang memanipulasi 3 warna asas Merah, Biru dan Hijau (RGB) per-dot pixel
pada paparan. Had warna keseluruhan berdasarkan pada memory kad video dan resolusi skrin yang diingini
 Kad paparan VGA direka khusus untuk monitor analog menggunakan sambungan DB-15F (15-pin female
connector) yang disambungkan ke sambungan DB-15M dengan menggunakan kabel VGA
- DVI
 DVI dibangunkan sebagai sambungan digital monitor LCD. Port DVI datang dalam 2 bentuk : DVI-D dan DVI-I
 DVI-D hanya menyokong signal digital dan didapati dalam kebanyakan paparan LCD yang mana kebanyakan
paparan ini turut menyokong signal analog dengan menggunakan kabel VGA
 DVI-I biasa datang dari video kad yang menyediakan kedua – dua signal analog dan digital dan menyokong
penggunaan adapter VGA/DVI-I untuk kegunaan paparan analog
Integrated I/O Port (Jenis – Jenis Sambungan Video)
- HDMI
 Kebanyakan sistem komputer masa kini telah menyediakan sambungan digital video HDMI (High-Definition
Multimedia Interface). HDMI unik atas keupayaan menyokong video dan audio digital dalam satu kabel.
 Port HDMI turut dijumpai dalam kebanyakan perkakasan home-theater seperti amplifier, DVD player dan HDTV
 Piawai HDMI terkini (versi 1.3b) menyokong hingga 1080p HDTV, 24-bit color depth serta pelbagai jenis
compressed dan uncompressed digital audio.
- Component/RGB
 Sesetengah projektor dan kebanyakan HDTV menyokong high-resolution video analog yang dikenali sebagai
component video. Component video menggunakan kabel RCA yang berasingan bagi membawa signal (RGB)
Red, Green dan Blue serta berupaya menyokong resolusi 720p HDTV
Integrated I/O Port (Jenis – Jenis Sambungan Video)
- Composite
 Signal video dengan kualiti paling rendah yang disokong sesebuah PC ialah video composite yang
menggunakan kabel single-RCA.
 Composite video boleh digunakan pada Standard Definition TV (SDTV) dan VCR. Jika perlu menyambung
komputer yang mempunyai port S-video kepada TV atau VCR yang mempunyai port composite, kita boleh
menggunakan adapter S-Video > composite

- S-Video
 S-video memecahkan signal video kepada signal luma dan chroma menyediakan signal lebih baik bagi
kegunaan TV biasa, projektor, player DVD dan VCR berbanding signal komposit. Port “TV-Out” yang dijumpai
dalam kebanyakan video card merupakan port bagi S-Video
Slot Memori
- Slot memori, soket memori atau slot RAM membolehkan memori (RAM) komputer untuk diletakkan di
dalam komputer
- Bergantung kepada motherboard, ada yang mempunyai 2 hingga 4 slot memori dan menentukan
apakah jenis RAM yang digunakan. Jenis RAM yang biasa adalah seperti SDRAM dan
DDR2/DDR3/DDR4 untuk komputer peribadi biasa dan SODIMM untuk komputer riba
- Bilangan memori yang besar atau berteknologi tinggi akan menentukan berapa banyak program yang
boleh dijalankan serentak oleh sesebuah komputer dan berapa besar beban memori yang diambil
oleh sesebuah program itu sendiri. Dalam erti kata lain, meningkatkan jumlah RAM akan
meningkatkan juga kelajuan sesebuah komputer
Soket Prosesor
- CPU yang ingin kita gunakan akan memberi sedikit gambaran soket yang kita perlukan.
Terdapat 3 jenis soket motherboard : LGA, PGA dan BGA
- CPU Intel menggunakan soket LGA (Land Grid Array) di mana pin terletak pada soket dan
pads di sebelah bawah CPU akan dipadankan dengan susunatur pin soket
- Soket AMD menggunakan soket PGA (Pin Grid Array) yang mempunyai lubang yang akan
padan dengan pin di bawah CPU. Pin ini amat keras untuk dibengkokkan tetapi berupaya
untuk patah sekiranya terjadi sedemikian.
- BGA (Ball Grid Array) merupakan kaedah melekatkan terus prosesor pada motherboard
ketika pengilangan, menjadikan proses naiktaraf mustahil. Ia biasanya lebih murah dan
memerlukan ruang yang sedikit. Pengeluar ARM seperti Qualcomm dan Nvidia adalah
pengeluar utama yang mengaplikasikan proses BGA ini
- Intel menggunakan 4 push-pin pada cooler untuk memastikan kedudukannya kejap. Tidak
semua soket Intel menggunakan spacing yang sama bagi push-pin ini
- AMD mengekalkan sistem mounting yang menggunakan klip pada frame
- Bagi AMD, soket yang banyak digunakan ketika ini adalah AM3+, FM2+ dan AM1.
 Soket Prosesor INTEL

Chip Class Socket Pins Layout Supported Processors Introduced

423 423 39x39 SPGA Pentium 4 FC-PGA Nov. 2000

Pentium 4/Celeron FC-

478 478 26x26 mPGA Oct. 2001
PGA2, Celeron D
Pentium 4/Extreme Edition,
T (LGA 775) 775 30x33 LGA Pentium D, Celeron D, June 2004
Pentium dual-core, Core2
Intel P4/Core LGA 1156
1156 40x40 LGA Pentium, Core i3/i5/i7, Xeon Sept. 2009
(Socket H)
LGA 1136
1366 41x43 LGA Core i7, Xeon Nov. 2008
(Socket B)
LGA 1155
1155 40x40 LGA Core i7, i5, i3 Jan. 2011
(Socket H2)

LGA 2011 2011 58x43 hexLGA Core i7 Nov. 2011

 Soket Prosesor INTEL

Soket 478 Soket LGA 775

Soket LGA 1155 Soket LGA 2011

 Soket Prosesor AMD

Chip
Socket Pins Layout Supported Processors Introduced
Class
754 754 29x29 mPGA Athlon 64 Sept. 2003
939 939 31x31 mPGA Athlon 64 v.2 June 2004
940 940 31x31 mPGA Athlon 64 FX, Opteron Apr. 2003
Athlon 64/64FX/64 X2, Sempron,
AM2 940 31x31 mPGA May 2006
Opteron, Phenom
AMD K8
Athlon 64/64 X2, Opteron, Phenom
AM2+ 940 31x31 mPGA Nov. 2007
X2/X3/X4, II X4
AM3 9412 31x31 mPGA Athlon II, Phenom II, Sempron Feb. 2009
AM3+ 9412 31x31 mPGA "Bulldozer" Processors Mid-2011
F (1207 FX) 1207 35x35 LGA Athlon 64 FX, Opteron Aug. 2006

FM1 905 31x31 LGA A4, A6, A8, Athlon II, E2, Sempron Jul. 2011
AMD A
FM2 904 31x31 LGA A4, A6, A8, A10 Sept. 2012
 Soket Prosesor AMD

Soket AM3

Soket 939

Soket F(1207 fx) Soket F2

Chipset
- Chipset murpakan kumpulan microcip yang direkabentuk untuk
mengawal fungsi-fungsi proses tertentu seperti 82284 Clock
Generator, 82288 Bus Controller, 8254 System Timer, dual
8259 Interrupt Controller, dual 8237 dma Controller dan
MC146818 Clock.
- 4 daripada cip-cip ini kemudian digantikan dengan CS8221
atau NEAT (New Enhanced AT) chipset yang mengandungi
hanya 3 cip. Ini kemudian diganti dengan 82C836 SCAT (Single
Chip AT) chipset yang mengumpulkan semua fungsi cip
menjadi satu cip sahaja
- Pengeluar chipset yang utama adalah seperti ALi, AMD, Intel,
Nvidia, SiS dan VIA. Chipset yang dihasilkan mengandungi
arahan kawalan CPU, PCI, ISA dan USB dan dibahagikan
kepada pelbagai peringkat (multi-tier architecture) yang
dikenali sebagai North Bridge dan South Bridge
- Northbridge kadangkala dikenali sebagai PAC (PCI/AGP
Controller) merupakan litar integrasi (integrated circuit)
bertanggungjawab untuk komunikasi antara antaramuka CPU,
AGP dan memory. Northbridge bersambung secara terus
dengan komponen ini dan bertindak sebagai jambatan
Southbridge untuk komunikasi dengan CPU, RAM dan graphic
controller
- Southbridge merupakan IC yang bertanggungjawab untuk hard
drive controller, I/O controller dan integrated hardware.
Integrated hardware merujuk kepada integrated sound
card/video card, USB, PCI, ISA, IDE, BIOS dan ethernet
External Cache Memory
- External cache adalah memory cache CPU yang berada di luar core CPU. External cache juga dikenali
sebagai secondary cache
- External cache adalah sebahagian dari RAM dan merupakan komponen berasingan yang dipasang
pada motherboard. Ia berfungsi sebagai ingatan pengantara antara CPU dan RAM. Cache L2 dan L3
adalah merupakan contoh external cache
Expansion Slot

- Terdapat pelbagai jenis expansion slot yang pernah dibangunkan sejak zaman permulaan
perkomputeran. Namun kesemuanya mempunyai tujuan yang sama iaitu untuk membolehkan
pengguna memperkembangkan atau mempelbagaikan lagi kegunaan komputer.

- Kebanyakan motherboard mempunyai built-in sound, video, network dan USB port. Tapi dengan
keupayaan slot expansion, pengguna boleh menambah kad – kad yang berasingan bagi
mengurangkan beban kerja pada motherboard.

- Antara contoh expansion slot :  AGP - video card

 AMR - modem & sound card
 CNR - modem, network dan sound card
 EISA - SCSI, network dan video kad
 ISA - Network, sound dan video card
 PCI - SCSI, network, sound dan video card
 PCIe - Modem, Network, Sound dan video card
 VESA - Video card
Expansion Slot

- ISA (Industry Standard Architecture)

 Antara versi expansion slot yang terawal dan masih digunakan sekitar tahun 90-an dan
kemudiannya diwarisi oleh PCI

- ExpressCard PC Card (PCMCIA)

 Piawai ini diwujudkan khas untuk laptop. Ia tidak bersambung secara terus dengan motherboard
tetapi dengan menggunakan slotnya yang tersendiri

- AGP (Accelerated Graphic Port)

 AGP dibangunkan apabila keperluan bandwidth yang semakin meningkat oleh grafik kad dan ia
tidak mampu lagi ditampung oleh PCI.

- PCI (Peripheral Component Interconnect)

 Mendapat tempat sekitar 90-an namun dengan keupayaan bandwidth yang terhad, ia hanya
menampung keperluan kad bagi sound, network dan USB

- PCIe (PCI Express)

 dibangunkan dengan spesifikasi bandwidth yang lebih tinggi dan semakin mendapat tempat bagi
pengeluar motherboard bagi menggantikan slot PCI
Cip BIOS
- Singkatan bagi Basic Input Output System adalah cip ROM yang membantu ketetapan (setting) sistem
komputer yang asas. Antara 4 fungsi utama bagi seseuatu BIOS adalah:

 POST (Power On Self Test) – menguji-lari kesiapan perkakasan dan tiada sebarang
permasalahan sebelum memuat (loading) OS.
 Bootstrap Loader – mengenalpasti OS dan menyerah tugas kawalan komputer seterusnya
kepada OS
 BIOS Driver – Low-level driver yang memberi komputer asas operasi kawalan terhadap
perkakasan komputer
 BIOS/CMOS setup – program konfigurasi yang membenarkan pengguna menetapkan
konfigurasi perkakasan yang asas seperti masa, password dan tarikh
Bateri CMOS

- CMOS (Complementary Metal-Oxide Semiconductor) menyimpan segala setting yang telah dibuat
dalam BIOS di dalam CMOS RAM. MemorI CMOS ini dikuasakan oleh bateri yang akan memastikan
maklumat dalam memori berkenaan tidak akan hilang walaupun komputer telah ditutup (power-off).
- Bateri CMOS ini juga memastikan motherboard dapat mengekalkan masa sebenar jam bagi sistem
komputer. Sistem jam motherboard ini dipanggil Real-Time Clock (RTC)
- Apabila bateri (CR2032 Cell Batt) ini telah kehabisan kuasanya, sistem akan memaparkan ralat
seperti : “CMOS Battery Failure”, “CMOS Read Error”, “CMOS Checksum Error” dan kadang-kala “New
CPU Installed”
Drive Port Connector

- Pada awal perkembangan komputer, pemacu memerlukan 3 kabel bagi kegunaan ( kawalan, data dan
kuasa ). Masa ini, pemacu hanya memerlukan 2 sahaja. Satu untuk kuasa, yang akan bersambung
terus dengan unit bekalan kuasa (power supply) dan satu lagi dengan port connector pada
motherboard.
- Drive port connector mempunyai 2 jenis sambungan IDE dan SATA. Sambungan IDE adalah bagi
komputer yang lama.
- Sambungan ini memastikan kabel data dapat berhubung dengan pemacu samada ; hard disc,
pemacu optikal (CD/DVD ROM) dan Solid State Drive
Terminal Bekalan Kuasa
- Terminal bekalan kuasa menyediakan sambungan dari power supply kepada motherboard.
Rekabentuk skematik motherboard ini akan mengagihkan kuasa kepada kesemua perkakasan –
perkakasan komputer termasuklah komponen - komponen yang terdapat pada motherboard (CPU,
memory, chipset, integrated component like video/LAN/USB/Firewire dan slot PCI/PCIe).
- Form factor motherboard yang berbeza akan mempunyai pin terminal kuasa yang berbeza mengikut
beban kuasa yang mampu ia tanggung sahaja.
Front Panel Connector
- Front panel connector (fpanel) mengawal suis kuasa (power switch), suis reset serta LED. Setiap satu
biasanya mempunyai 2 kabel yang mempunyai kod warna sendiri. Hitam atau putih biasanya merujuk
kepada wayar ground (GND) sementara warna lain merujuk pada kuasa.
- Sesetengah motherboard menyediakan Q-connector bagi memudahkan pengguna membuat
pemasangan wayar fpanel.
- Jenis – Jenis fpanel yang biasa adalah:
 HDD LED (IDE LED) - LED yang akan berkelip menandakan terdapat aktiviti sedang berlaku dalam
hard disc
 Power LED (PLED) - LED yang menandakan samada komputer sedang hidup, dimatikan atau
standby
 PowerSW (PWRSW) - mengawal suis yang akan ditekan untuk menghidupkan atau mematikan
komputer
 Reset SW (RSTSW) - mengawal suis yang akan mematikan dan memulakan semula komputer
 Speaker (SPKR) - mengawal speaker system.
Front Side Bus (FSB)
- Front Side Bus menghubungkan CPU dengan memory dan lain - lain komponen pada motherboard.
Oleh kerana FSB berfungsi sebagai laluan utama dari CPU ke semua komponen, ia kadangkala juga
dipanggil sebagai system bus
- Kelajuan FSB diukur dalam Megahertz atau Gigahertz. Kelajuan FSB biasanya seiring dengan kelajuan
CPU. Sebagai contoh, Pentium 4 pada 2.4Ghz mungkin mempunyai kelajuan FSB 400MHz. Ratio CP-
ke-FSB adalah 6:1. Namun sebuah Power Mac G5 dengan 2.0GHz CPU mempunyai 1.0GHz FSB
(dengan ratio 2:1)
- Lebih kecil ratio, lebih efisyen CPU akan berfungsi. Dalam erti kata lain, lebih laju FSB lebih tinggi
prestasi sesebuah komputer. Apabila ratio tinggi, CPU perlu menunggu data selesai melalui system
bus sebelum menerima data baru untuk diproses. FSB boleh menyebabkan ‘bottleneck’ pada prestasi
keseluruhan komputer jika ini berlaku.
Sumber Rujukan

- http://www.makeuseof.com/tag/cpu-socket-types-explained-from-
socket-5-to-bga-makeuseof-explains/
- http://www.tomshardware.com/reviews/motherboard-buying-
guide,4596-2.html
- http://www.informit.com/articles/article.aspx?p=482324&seqNum
=6
- https://www.computerhope.com/jargon/m/memoslot.htm
- http://www.hardwaresecrets.com/a-complete-list-of-cpu-sockets/
- https://www.computerhope.com/jargon/c/chipset.htm
- https://www.techopedia.com/definition/5668/external-cache
- http://www.playtool.com/pages/psuconnectors/connectors.html