Ara Maddeler için Rehber

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı

1
YASAL UYARI

Bu belge Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında

Yönetmelik (KKDİK) yükümlülüklerini ve bunların nasıl yerine getirilebileceğini
açıklayan rehber niteliğindedir. Ancak kullanıcılara, Kimyasalların Kaydı,
Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmeliğin tek gerçek yasal
referans olduğu ve bu belgedeki bilgilerin yasal tavsiye niteliğinde olmadığı hatırlatılır.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu belgenin içeriğine ilişkin herhangi bir sorumluluk
kabul etmemektedir.

2
ÖNSÖZ

Bu rehber doküman KKDİK kapsamındaki ara maddeler için olan özel hükümleri
tanımlar. Tüm paydaşlara KKDİK kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmek için
yaptığı hazırlıklarında yardım etmeyi amaçlayan rehber dokümanlardan birisidir. Bu
rehber dokümanlar temel KKDİK işlemleri için ayrıntılı rehber olmakla beraber aynı
zamanda sanayicilerin veya yetkili mercilerin KKDİK kapsamında kullanmaya ihtiyaç
duyacağı bazı özel ve/veya bilimsel teknik yöntemleri içerir.

Bu rehber dokümanlara Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kimyasallar Yardım Masası’nın

internet sayfasından ulaşılabilir. (https://kimyasallar.csb.gov.tr/).

3
1. İçindekiler

1. GİRİŞ ...................................................................................................................................... 5
1.1. Ara Maddelerin Farklı Kategorilerinin Tanımı ............................................................... 5
1.2. Görevler ve yükümlülükler ............................................................................................ 6
1.2.1. İzole edilmemiş ara maddeler ............................................................................... 6
1.2.2. Yerinde izole ara maddeler.................................................................................... 6
1.2.3. Taşınan izole ara maddeler.................................................................................... 8
2. İZOLE ARA MADDELERİN KAYDI........................................................................................... 10
2.1. Sıkı kontrollü şartlar .................................................................................................... 11
2.1.1. Maddenin teknik yollarla sıkı kontrol altına alınması .......................................... 14
2.1.2. Emisyonu ve meydana gelen maruz kalmayı en aza indirgemek için usul ve
kontrol teknolojileri ............................................................................................................. 23
2.1.3. Maddenin eğitimli personel tarafından elleçlenmesi.......................................... 24
2.1.4. Kaza ve atık oluştuğu durumlar ........................................................................... 25
2.1.5. Yönetim sistemleri ............................................................................................... 25
2.1.6. İlkelerin prensipleri.............................................................................................. 25
2.2. Yerinde izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri ...................................................... 25
2.3. Taşınan izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri ...................................................... 26
2.4. İzole ara maddelerin verilerinin birden fazla kayıt ettiren tarafından ortak kaydı ..... 28
2.5. Kayıt zamanları ............................................................................................................ 29
2.6. Kayıt Ücreti .................................................................................................................. 29
EK 1: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşulları Altında Üretilip
Üretilmediğini Kontrol Etmek İçin Göz Önünde Bulundurulması
Gereken Açıklayıcı Konuların Listesi......................................................................30
EK 2: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşullarına Dair Kurum içi Bilgilerinin
Belgelendirilmesiyle İlgili Format Örneği...................................................... ...........33
EK 3: Yerinde Ve Taşınan İzole Ara Maddelere Ait Kayıt Dosyasındaki Risk Yönetimi
Bilgilerini Belgelendirme Formatı......................................... ....................35
EK 4: 4 Mayıs 2010’da Komisyon, Üye Devletler ve AKA tarafından ..................38
kabul edilen ara maddelerin tanımı

4
1. GİRİŞ

1.1. Ara Maddelerin Farklı Kategorilerinin Tanımı

KKDİK Yönetmeliği Madde 4 (c) ara maddeleri; bir başka maddeye dönüştürülmeye
yönelik, imal edilen ve tüketilen veya kimyasal proseste kullanılan madde olarak
tanımlamaktadır.

KKDİK kapsamında farklı ara maddeler tanımlanmaktadır:

• İzole edilmemiş ara maddeler

• İzole ara maddeler
- Yerinde izole ara maddeler
- Taşınan izole ara maddeler

İzole edilmemiş ara madde sentez sırasında, sentezin yapıldığı ekipmandan (örnek
alma hariç) planlı bir şekilde uzaklaştırılmayan ara maddedir. Bu gibi ekipmana
tepkime kabı, yardımcı ekipmanı ve bir kaptan bir kaba tepkime amaçlı olarak aktarım
yapılmasında kullanılan borular da dâhil olmak üzere sürekli akış veya kesikli işlem
sırasında kullanılan herhangi bir ekipman da dâhildir. Ancak imalattan sonra kimyasal
maddelerin depolandığı kaplar veya tanklar bu araçlara dâhil değildir (Madde 4 (t)).

Yerinde izole ara madde, İzole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan ve ara
maddenin imalatının ve bu ara maddeden başka bir maddenin sentezinin bir ya da daha
çok sayıda tüzel kişi tarafından işletilen aynı tesiste gerçekleştirildiği ara maddeyi ifade
eder (Madde 4 (oo)).

Yerinde, maddenin veya maddelerin birden fazla imalatçısı varsa, belirli altyapıların
ve tesislerin paylaşıldığı tek bir yeri ifade eder (Madde 4 (nn)).

Taşınan izole ara madde, izole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan ve
başka tesislere taşınan ya da tedarik edilen ara maddeyi ifade eder (Madde 4 (jj))

Ara madde tanımlarına bağlı olarak farklı yükümlülükler ve bilgi gerekleri

uygulanmaktadır (bakınız Bölüm 1.2.2).

İzole edilmiş bir ara maddenin yaşam döngüsü imalatıyla başlar (pratik bir deyişle,
üretim sürecinden ayrılması ile). Bu yaşam döngüsü bir başka maddenin imalatı için
sentezleme prosesinde kullanılması ile biter.

İzole ara maddelerin bir imalat prosesinde başka bir maddeye dönüştürülmemi
kalıntıları, izole ara madde veya izole edilmemiş ara madde olarak geri
dönüştürülmediğinde genellikle atık olarak bertaraf edilir ve atık yönetimine kanalize
edilir. Sonuç olarak, bu kalıntılar artık KKDİK kapsamında değillerdir. Ara maddenin
kalıntıları sentezlenmiş madde içinde bulunduğu takdirde söz konusu maddenin kaydı

5
ve değerlendirilmesi kapsamında safsızlık olarak ele alınır.

1.2. Görevler ve yükümlülükler

1.2.1. İzole edilmemiş ara maddeler

Maddenin izole edilmemiş ara madde olarak kullanımı için KKDİK kapsamında
herhangi bir yükümlülük bulunmamaktadır (Madde 2 (2)(3)).

1.2.2. Yerinde izole ara maddeler

Yıllık 1 ton ve üzeri miktarlarda yerinde izole ara madde imalatçıları, kayıt
koşullarından muaf tutulmadıkça, bir kayıt dosyası hazırlamak zorundadırlar (KKDİK
kapsamında daha fazla bilgi için Kayıt Rehber Dokümanı Bölüm 1.6’ya bakınız).
Standart kayıt işlemi için hazırlanan bilgiler (ara madde olarak yapılan kayıtların
dışında) Madde 11 altında listelenmekte ve Kayıt Rehber Dokümanının 1.8.1’nci
bölümünde detaylandırılmaktadır. Ancak, yerinde izole ara maddeler için kayıt
yaptıracak olanlar, eğer Madde 17(3) ve bu rehberin bölüm 2.1’nde tarif edilen sıkı
şartlar altında kontrol edilerek maddenin imal edildiği ve kullanıldığını beyan etmeleri
halinde, Madde 17(2)’ye göre azaltılmış kayıt bilgilerini sağlayabilirler.

Kayıt yükümlülükleri ve muafiyetler

• Madde 2 (6) (a) yerinde izole ara maddeler, maddelerin kaydı için genel
yükümlülüklerinden muaf tutulurlar. Bunun yerine, yerinde izole ara madde
imalatçısı farklı bir rejimde yıllık 1 ton veya üzeri miktarda imal ettiği maddesini
KKDİK Yönetmeliği 9 uncu ve 10 uncu maddeleri hariç İkinci Kısım Birinci
Bölüm’de belirtildiği gibi kayıt ettirmek zorundadır.
• İmalatçı kayıt dosyasında yerinde izole ara maddenin sıkı şartlar altında kontrol
edilerek imal edildiğini ve kullanıldığını beyan ederse (bakınız Bölüm 2.1),
maddenin içsel özellikleri (fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikler)
hakkındaki bilgi gereklilikleri eldeki mevcut bilgilere (örneğin; kendi elindeki
veya diğer kaynaklardan elde edebileceği bilgiler) indirgenir ve eğer tam çalışma
raporu mevcut ise, çalışma özetleri gönderilir (Madde 17) (bakınız 2.2).
• Polimerlerin üretiminde yerinde izole ara madde olarak kullanılan monomerler
için ara maddeler için azaltılmış kayıt hükümleri uygulanmaz (Madde 7(2)) ve
imalatçı “standart”, ara madde olmayan kullanım için işlemleri izlemek
zorundadır (bakınız Kayıt Rehber Dokümanı).
• Sıkı kontrol koşulları karşılanmıyorsa, tonaj seviyesine bağlı olarak tam
(standart) veri paketi gereklidir (Madde 11 ve 13), ve 10 t/y üzeri kimyasal
güvenlik değerlendirmesi gereklidir. Bu dosyanın güncellenmesinin bu tür
durumlara yol açtığı durumları içerir.
• Madde kayıt ettiren tarafından yalnızca artık ara ürün olarak kullanılmıyorsa
ve/veya kayıt ettiren maddenin artık sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini
ve kullanılabileceğini onaylamıyorsa, kayıt dosyasının Madde 22(1)’e göre fazla

6
 gecikmeden, maddenin kayıt edildiği tonaj bandına dayanarak, Madde 11 ve
13’de istenilen bütün bilgileri içerecek şekilde güncellenmesi gerekir.

Sınıflandırma ve etiketleme

Eğer yerinde izole ara madde kayıt ettirilecek madde ise, imalatçı ara maddeyi piyasaya
arz ederse Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve
Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik (SEA Yönetmeliği) Madde 40 (1)(a) ve Madde
41’e göre sınıflandırma ve etiketlenme ile ilgili bilgileri Bakanlık tarafından oluşturulan
Sınıflandırma & Etiketlenme Envanterine bildirmelidir (örn. aynı yerde veya başka bir
yerde başka bir tüzel kişiliğe sunarsa).

Bildirim sınıflandırma ve etiketleme envanterine ayrı bir bildirim göndererek veya ilgili
bilginin örn. gerekli olduğu durumlarda kayıt dosyasında SEA sınıflandırma ve
etiketlenme elementlerinin dahil edilmesiyle yapılabilir. Genelde, bildirimin yasal
olarak kayıt sunulmadan önce verilmesi gerekiyorsa her zaman ayrı bildirim
sunulmalıdır. Kayıt dosyası sunulduktan sonra ayrı bildirim sunmak artık mümkün
değildir.

Yerinde izole ara madde yıllık 1 tondan az imal edilen bir madde ise, imalatçı aşağıda
belirtilen durumlarda maddenin sınıflandırması ve etiketlemesi ile ilgili bilgileri SEA
Yönetmeliği Madde 40 (1)(b)’ye uygun olarak Bakanlığa bildirmek zorundadır.
• İmalatçı maddeyi piyasaya arz ederse (yani aynı yerde başka bir tüzel kişiliğe
sunarsa).
• Madde, zararlı olarak sınıflandırılma kriterleri karşılıyorsa.

Bildirim 1 Haziran 2015’den sonra piyasada arz edilen ara maddeler için piyasaya arz
ettikten sonraki bir ay içinde yapılmış olmalıdır (SEA 41 (3)).

Sınıflandırma ve etiketlenme bildirimi ile ilgili daha fazla açıklama Uygulamalı rehber
7: Maddelerin Sınıflandırma ve Etiketleme Envanterinde bildiriminin yapılmasında
bulunabilir.

Dosya ve madde değerlendirme

Madde 18 (4)’e göre sıkı şartlar altında kontrollü imal edilen ve kullanılan yerinde izole
ara maddeler için dosya ve madde değerlendirmesi yapılmaz (Madde 42). Bununla
birlikte, Bakanlık aşağıdaki durumlarda ek bilgi talep edebilir:
 insan sağlığı veya çevre açısından, çok yüksek önem arz eden maddelerin
kullanımından kaynaklanan endişeye eşit seviyede risk varsa (Madde
47’de yer alan kriterleri karşılayan maddeler) ve
 söz konusu risk uygun bir şekilde kontrol edilemiyorsa (Madde 42)

İzin/Kısıtlama

• Maddenin yerinde ara madde olarak kullanımı izne tabi değildir (Kısım VII-İzin -
uygulanmaz) (Madde 2 (6)(a)). Bu polimerlerin sentezinde monomer olarak
kullanılan ara maddeler için de geçerlidir.
• Herhangi bir imalatçı veya alt kullanıcı bir ara maddenin KKDİK
7
 Yönetmeliği’nin Ek XVII’sine göre herhangi bir kısıtlama kapsamında olup
olmadığını kontrol etmek zorundadır (Madde 57).

1.2.3. Taşınan izole ara maddeler

Yıllık 1 ton veya daha fazla miktarda taşınan izole ara madde imal veya ithal eden
imalatçı veya ithalatçılarının, maddenin kayıt yükümlülüklerinden muaf olmaması
halinde, kayıt dosyasını vermeleri gerekmektedir. Standart kayıt için verilmesi gereken
bilgiler (yani sıkı kontrollü şartlardan dolayı azaltılmış kayıt kapsamında değilse)
Madde 11’de listelenmiş ve Kayıt Rehber Dokümanı’nın Bölüm 1.8.1’inde
detaylandırılmıştır. Ancak, taşınan izole ara maddenin kayıt ettireni aşağıdaki
durumlarda Madde 18 (2)’ye göre azaltılmış kayıt sağlayabilir:

Kayıt dosyasında maddeyi sıkı kontrollü şartlar altında imal ettiğini ve/veya kullandığını
beyan ederse, ve Kayıt dosyasında tedarik zincirindeki bütün kullanıcıların maddenin
Madde 18(4)’de ve bu rehber dokümanın Bölüm 2.1’inde tanımlanan sıkı kontrollü
koşullar altında kullanıldığına dair onay aldığını beyan ederse. Bu durumda hem kayıt
ettiren hem de kullanıcı sıkı kontrollü koşullara dair kendi beyanlarına sorumlu
olacaklardır.

Kayıt yükümlülükleri ve muafiyetler

• Madde 2(6) ara maddeleri, KKDİK Kısım II Bölüm 1’de bahsedilen genel kayıt
sisteminden muaf tutar. Bunun yerine, bir taşınan izole ara madde imalatçısı veya
ithalatçısı, KKDİK Kısım II Bölüm 3’de belirtildiği gibi yıllık 1 ton veya daha
fazla miktarda maddesi için kayıt yaptırmak zorundadır.
• Sıkı kontrollü koşullar altında imal edilen ve kullanılan ve yıllık 1000 ton veya
üzeri miktarda bulanan maddelerin, KKDİK’in Kısım II’sinin Bölüm 3’ünde
belirtilen bilgi gerekliliklerine ilave olarak Ek VII’de belirtilen maddenin içsel
özellikleri (fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikleri) hakkında bilgi
gerekliliklerini de içermelidir.
• Eğer imalatçı veya ihracatçı maddeyi sıkı kontrollü koşullar altında imal ettiğini
ve/veya kullandığını beyan ederse ve maddenin kullanıcılarının da sıkı kontrollü
koşullar altında kullandıklarının teyidini alırsa (Bölüm 2.1) ve maddenin yıllık
miktarı 1000 tondan az ise, maddenin içsel özellikleri (fiziko-kimyasal, insan
sağlığı ve çevresel özellikleri) hakkında bilgi gereklilikleri eldeki mevcut
bilgilere (örneğin, kendi elindeki veya başka kaynaklardan elde edebileceği)
indirilir ve eğer tam çalışma raporu mevcutsa sadece çalışma özetleri gönderilir
(Madde 18) (bkz. 2.3).
• Eğer taşınan izole ara madde polimer üretimi için kullanılan bir monomerse, bu
madde için ara madde için geçerli olan azaltılmış kayıt yükümlülükleri
uygulanmaz ve imalatçı standart bir maddeye uygulanan kayıt koşullarını yerine
getirmek zorundadır (Bakınız. Kayıt Rehber Dokümanı).
• Sıkı kontrollü koşulların karşılanmadığı durumlarda, tonaj miktarına bağlı olarak,
tam (standart) veri paketi gereklidir. (Madde 11 & 13) ve 10 t/y üzerinde
kimyasal güvenlik değerlendirmesi gereklidir.
• Madde artık kayıt ettiren tarafından yalnızca ara madde olarak kullanılmıyorsa
8
 ve/veya kayıt ettiren maddenin artık sıkı kontrollü koşullar altında imal
edilmediği veya kullanılmadığını teyit ederse, kayıt dosyası gecikmeden
maddenin kayıt edildiği tonaj bandına bağlı olarak Madde 11 ve 13’de istenilen
bütün bilgileri içerecek şekilde Madde 22 (1) doğrultusunda güncellenmelidir.
• Eğer taşınan ara madde 1000 t/y eşik değerini aşmış ise, imalatçı/ithalatçı kayıt
dosyasını güncellemek ve Ek VII’de belirtilen minimum bilgi gereklerini vermek
zorundadır.

Sınıflandırma ve Etiketleme

Eğer kayıt ettirilecek madde taşınan izole ara madde ise imalatçı/ithalatçı aşağıdaki
koşullarda SEA Yönetmeliği Madde 40(1) (a) ve 41’e göre sınıflandırma ve etiketleme
ile ilgili bilgileri Bakanlığa bildirmelidir:
• İmalatçı maddeyi piyasaya arz ederse (yani aynı yerde başka bir tüzel kişiliğe
sunarsa)
• Henüz maddenin kaydını yaptırmadıysa,

Bildirim envantere ayrı bir bildirim göndererek veya ilgili bilginin örn. gerekli olduğu
durumlarda kayıt dosyasında SEA sınıflandırma ve etiketlenme elementlerinin dahil
edilmesiyle yapılabilir. Genelde, bildirimin yasal olarak kayıt sunulmadan önce
verilmesi gerekiyorsa her zaman ayrı bildirim sunulmalıdır. Kayıt dosyası sunulduktan
sonra ayrı bildirim sunmak artık mümkün değildir.

Taşınan izole ara madde yıllık 1 tondan az imal edilen bir madde ise, imalatçı aşağıda
belirtilen durumlarda maddenin sınıflandırması ve etiketlemesi ile ilgili bilgileri sea
Yönetmeliği Madde 40 (1)(b)’ye uygun olarak Bakanlığa bildirmek zorundadır.
• İmalatçı maddeyi piyasaya arz ederse (yani aynı yerde başka bir tüzel kişiliğe
sunarsa).
• Madde, zararlı olarak sınıflandırılma kriterleri karşılıyorsa.

Ara maddeler için bildirim piyasaya arz ettikten sonraki bir ay içinde yapılmış olmalıdır
(SEA Yön. Madde 41 (3)).

Sınıflandırma ve etiketlenme bildirimi ile ilgili daha fazla açıklama Uygulamalı rehber
7: Maddelerin Sınıflandırma ve Etiketleme Envanterinde bildiriminin yapılmasında
bulunabilir.
Dosya ve madde değerlendirme

• İmalatçı/ithalatçı, taşınan izole ara maddeler için dosya ve madde

değerlendirmesinin yapıldığını bilmelidir. Bu nedenle, Bakanlık değerlendirmeyi
yaparken ek bilgi talep edebilir. İmalatçı/ithalatçı bu isteği konulan süre
içerisinde yerine getirmelidir (bkz. Kayıt Rehber Dokümanı).
İzin/Kısıtlama

• Maddenin taşınan ara madde olarak kullanımı izne tabi değildir (Kısım VII-İzin -
uygulanmaz) (Madde 2 (6)(a)). Bu polimerlerin sentezinde monomer olarak
kullanılan ara maddeler için de geçerlidir.
9
 • Herhangi bir imalatçı/ithalatçı veya alt kullanıcı bir ara maddenin KKDİK’in Ek
XVII’sine göre herhangi bir kısıtlama kapsamında olup olmadığını kontrol etmek
zorundadır (Madde 57).
• Ara maddeler izne tabi değildir (yani Başlık VII – izin uygulanmaz). Bu
polimerlerin sentezinde monomer olarak kullanılan ara maddeler için de
geçerlidir.
• Her üretici/ithalatçı veya alt kullanıcı bir ara maddenin KKDİK’in Ek XVII’sine
göre herhangi bir kısıtlama kapsamında olup olmadığını kontrol etmek
zorundadır (Madde 57).

2. İZOLE ARA MADDELERİN KAYDI

Bu rehber doküman, izole ara maddelerin kaydını yaptıracak olanlara, imalat ve

kullanım koşullarının Madde 17(3) veya 18(4)’te belirtilen izole ara madde kaydı için
gereklilikleri karşılayıp karşılamadığını değerlendirmede destek olmak amacıyla
hazırlanmıştır. Ayrıca rehber sıkı kontrollü şartların uygulandığını belgelemek için
içerik ve formatı anlatan 3 ek içermektedir.

Bu yüzden kayıt ettirenler için ilk görev kayıt ettirenin yükümlülüklerini yerine
getirmek için kayıt dosyasında sağlamak zorunda olduğu bilgileri tanımlamak için
araştırılan maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edilen ve kullanılan izole ara
madde olup olmadığı ve taşınan izole ara madde olup olmadığını belirlemektir1.

Eğer bir madde imalatçısı veya ithalatçısı maddeyi ara madde olarak kullanımından
başka amaçlarla imal ediliyorsa veya ithal ediyorsa ya da sıkı kontrollü şartlar altında
imal edilmiyor veya kullanılmıyorsa, imalatçı veya ithalatçı Madde 11’e göre “standart”
kayıt dosyası sunmalıdır. Bu durumda, eğer tonajın bir kısmı sıkı kontrollü şartlar
altında imal ediliyor veya kullanılıyorsa, kayıt ettiren bütün tonajını kapsayan tek bir
kayıt dosyası verebilir.

Bu kayıt dosyası için bilgi gereklilikleri, ara madde dışındaki kullanımın ve sıkı
kontrollü şartlar altında olmayan ara madde kullanımındaki tonaja bağlıdır. Sıkı
kontrollü şartlar altında ara madde olarak imal veya ithal edilen kısım kayıt dosyasının
bilgi gereklilikleri için dikkate alınmamalıdır. Kayıt tarihinin belirlenmesi için üretilen
bütün madde miktarı maddenin kullanımına (ara madde, sıkı kontrollü şartlar altında ara
madde, ara madde olmayan kullanım) bakılmaksızın dikkate alınmalıdır.

Bununla birlikte, ara madde olarak kullanım bu amaçla imal veya ithal edilen miktar da
dâhil olarak kayıt dosyasında belgelendirilmelidir.

Ücretler; i) sıkı kontrollü şartlar altında kullanım için ve ii) diğer kullanımlar için ayrı
hesaplanacaktır.

1
Yerinde izole ara madde veya taşınan izole ara madde olarak kullanılan monomerlerin ara maddeler için
geçerli olan standart kayıt gereklilikleri için muafiyetten faydalanamayacaklarına ve Madde 11’de
tanımlanan kayıt gerekliliklerine göre kayıt ettirilmeleri gerektiğine dikkat edilmelidir (Madde 7(2)). Bu
yüzden monomerlerin kaydı için Kayıt Rehberi kullanılmalıdır (ayrıca bakınız bölüm 1.1.2 ve 1.1.3).

10
 Hem izole ara madde hem de ara madde olmayan kullanımlar için Örnek 1
Bir firma 2300 ton A maddesi imal etmektedir. Bunun 1700 tonu sıkı kontrollü şartlar
altında ara madde olarak kullanılmaktadır. Bu firma A maddesi için standart kayıt
dosyası sunacaktır. Ara madde olarak kullanılmayan, kalan 600 ton ise bilgi
gerekliliklerini belirlemek için kullanılacaktır. 100–1000 ton aralığındaki maddeler
için bilgi gereklilikleri bu standart dosya için temel olarak kullanılacaktır. Bu
maddenin ara madde olarak da kullanıldığı dosyada belirtilmelidir ve 1700 tonluk
miktarın ara madde olarak kullanıldığının dosyada belgelendirilmesi gerekmektedir.

Eğer maddenin imalatçısı veya ithalatçısı, maddeyi sadece sıkı kontrollü koşullar altında
izole ara madde olarak kullanılmak amacıyla imal veya ithal ediyorsa (bakınız 2.1),
imalatçı veya ithalatçı Bölüm 2.2 ve Bölüm 2.3’de tanımlanan azaltılmış bilgi
gereklilikleriyle (Madde 17 ve 18) kayıt dosyası sunabilir. Tonaj hesaplama hakkında
daha detaylı bilgi Kayıt Rehber Dokümanı’nda verilmiştir.

Yılık 1 ton veya daha fazla miktarda imal edilen izole ara maddelerin kaydı için veri
gereklilikleri, yerinde ve taşınan izole ara maddeler için değişebilir (yerinde izole ara
maddeler için bakınız Bölüm 1.1.2 ve 2.2 ve taşınmış izole ara maddeler için bakınız
Bölüm 1.1.3 ve 2.3). Taşınan ara maddeler için bu gerekler imal veya ithal edilen
maddenin taşınan miktarına bağlıdır. Taşınan izole ara maddelerin miktarının yıllık
1000 ton üzeri olması durumunda da, KKDİK’in Ek VII’sinde belirtilen bilgiler dâhil
edilmelidir (Madde 18(3)).

2.1. Sıkı kontrollü şartlar

Yerinde ve taşınan izole ara maddelerin kaydı için azaltılmış bilgi sağlama olasılığı
aşağıdaki durumlarda istenebilir:

• Yerinde izole ara maddeler için, imalatçı maddenin tüm yaşam döngüsü boyunca
teknik anlamda sıkı kontrollü şartlar altında imal edilmiş ve kullanılmış olduğunu
beyan ederse (Madde 17 (3)).

• Taşınan izole ara maddeler için, imalatçı veya ithalatçı ara maddeden başka
maddenin/maddelerin sentezinin Madde 18(4)’de detaylandırılan sıkı kontrollü
şartlar altında gerçekleştiğini beyan eder veya kullanıcıdan bunun teyidini alırsa.
Türkiye’de imal edilen taşınan izole ara maddeler için sıkı kontrollü şartlar
maddelerin hem imalatı hem de kullanımı için geçerlidir.

Bu nedenle, azaltılmış kayıt gerekliliklerinden yararlanmak amacıyla, kayıt ettirenler önce

ara maddelerinin imalat ve kullanım yerlerinde sıkı kontrollü şartlar altında işlem görüp
görmediğini değerlendirmek zorundadırlar. KKS2’yi kullanarak kayıt dosyasını hazırlarken,
kayıt sahibi maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve kullanıldığını
raporlamak zorundadır ve bunu beyan edebilmelidir (bakınız Bölüm 2.4).

Taşınan izole ara maddeler için kullanılan Madde 18(4)’teki sıkı kontrollü şartlar tanımı,
yerinde izole ara maddeler için de temel çalışma prensibi olarak kullanılabilir. Madde 18(4),
2
Kimyasal Kayıt Sistemi
11
sıkı kontrollü şartlar için listedeki (a) ve (b) kriterleriyle sınırlandırılmış tanım yapan Madde
17(3)’ten daha geniş bir tanım yapmaktadır. Bu, yerinde izole ara maddeler için sıkı
kontrollü şartların belirlenmesinde, (c)’den (f)’ye kadar belirtilen kriterlerin uygun olmadığı
anlamına gelmez.

Ara maddenin tüm yaşam döngüsü boyunca sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve
kullanıldığını değerlendirmek için, kayıt ettiren Madde 18(4)’de koşullarının uygulandığını
değerlendirmelidir:

a) Madde tüm yaşam döngüsü boyunca; imalat, saflaştırma, ekipmanların bakımı

ve temizliği, numune alımı, analiz, ekipman ya da kapların yüklenmesi ve
boşaltılması, atıkların bertarafı ya da saflaştırma ve depolama da dahil olmak
üzere teknik yollarla sıkı koşullar altında muhafaza edilir (bakınız Bölüm.2.1.1);
b) Emisyonun ve sonuç olarak ortaya çıkabilecek maruz kalma durumlarının en
aza indirgenmesi için prosedür ve kontrol teknolojileri kullanılır (bakınız Bölüm
2.1.2);
c) Maddeyle ilgili tüm işlemler yalnızca uygun şekilde eğitim almış, yetkili
personel tarafından yapılır (bakınız Bölüm 2.1.3);
d) Temizlik ve bakım işlerinde, sistemin açılması ve sisteme girilmesi öncesinde
temizleme ve yıkama gibi özel prosedürler uygulanır;
e) Kaza durumlarında ve atıkların oluştuğu durumlarda, arıtma, temizlik ve
bakım prosedürleri sırasında emisyonun ve sonuç olarak ortaya çıkabilecek
maruz kalma durumlarının en aza indirgenmesi için prosedür ve kontrol
teknolojileri kullanılır (bakınız Bölüm 2.1.4);
f) Maddenin elleçlenmesi ile ilgili işlemler belgelenir ve imalat yeri işletmecisi
tarafından sıkı şekilde uygulatılır.

Her iki tür ara madde için, maddenin imal edildiği ve/veya kullanıldığı koşulların
değerlendirilmesine ve tanımlanmasına bağlı olarak, kayıt ettiren için iki olasılık
bulunmaktadır:

• Ara maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edilmesi ve kullanılması koşuluyla
maddeler için istenilen sınırlı verileri içeren bir kayıt dosyası sunmak. Bu durumda
dosya imalatçı tarafından uygulanan risk yönetim önlemleri hakkında detayları
(Madde 17.2 (f) ve Madde 18.2 (f)) ve kullanıcıya tavsiye edilen risk yönetim
önlemleri hakkında bilgiyi de (taşınan izole ara maddeler için Madde 18.2 (f))
mutlaka içermelidir.

• Maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve kullanıldığını

gösteremezse, Madde 11’de belirtildiği gibi standart kayıt dosyası sunmak. Madde
18.4 (a) ila (f) için gerekliliklerden herhangi birinin karşılanamaması durumunda
kayıt Madde 11’de istenilen bütün bilgileri içermelidir. Sıkı çevreleme olmaması
veya salınımın en aza indirilememesinin risk karakterizasyon oranı ile
gerekçelendirilemeyeceğine dikkat edilmesi önemlidir.

Sıkı kontrollü şartlar, yönetim sistemleri ve çalışma prosedürleriyle desteklenen teknik

önlemler kombinasyonu olarak görülmelidir. Madde 18 (4) uyarınca sıkı kontrollü şartlar
aşağıdaki unsurları içermelidir:

12
  Aşağıdaki faaliyetlerde (Madde 18 (4) (a) dahil olmak üzere bütün yaşam döngüsü
boyunca sıkı çevrelemeyi içeren teknik yollar
o İmalat ve saflaştırma
o Ekipmanların temizliği ve bakımı
o Numune alımı ve analiz
o Ekipman ya da kapların yüklenmesi ve boşaltılması
o Atıkların bertarafı
o Depolama

 Emisyonları en aza indirmek için uygulanan prosedür ve kontrol teknolojileri

(Madde 18 (4) (b) ve (e))

o Sıkı çevrelemeden gelen artık emisyonlar

o Kaza sonrasında arıtma, temizlik ve bakım prosedürlerinden gelen emisyon
o Atığın oluştuğu durumlarda arıtma, temizlik ve bakım prosedürlerinden
gelen emisyon
o Sisteme giriş öncesi özel prosedürler
o Eğitimli ve yetkili personel
o İyi belgelendirilmiş ve uygulatılan prosedürler

Bu insan sağlığı ve çevresel risklerin yönetimi yaklaşımı, maddelerin imalatçılarını da

etkileyen mevcut düzenleyici yükümlülükler ile uyumludur.

Teknik yollarla sıkı çevreleme proses veya ürünün teknik tasarımıyla salınımın önlenmesini
amaçlamaktadır. Maddenin fiziko-kimyasal özellikleri ve sıcaklık ve basınç gibi proses
koşulları gerekli çevreleme seviyesi ve türü üzerinde etkiye sahip olabilir.

Sıkı kontrollü şartların kaza, olay, bakım ve temizleme gibi istisnai durumlar haricinde
kişisel koruma ekipmanı (KKE) olmadan sağlanması gerektiği vurgulanmalıdır. KKE
yalnızca aşağıdaki durumlardan kaynaklanan maruz kalmayı sınırlandırma amacına sahip
sıkı kontrollü konseptlerin bir parçası olabilir:

 Kaza ve olayları önlemek amacıyla alınan uygun yönetim sistemleri ve operasyonel

prosedürlere rağmen oluşabilecek kaza ve olaylar.
 Sistemin açılması ve sisteme girilmesi öncesinde temizleme ve yıkama gibi özel
prosedürlerin uygulanması şartıyla temizlik ve bakım işleri,

Kayıt dosyasında, sıkı kontrol koşullarının tamamıyla belgelenmesi gerekmemektedir.

Bununla birlikte, kayıt ettiren sıkı kontrollü koşulların nasıl sağlandığına dair temel
göstergeleri vermelidir. Kayıt dosyasında risk yönetimi hakkında bilginin belgelendirilmesi
için format Ek 3’te verilmiştir. Bununla beraber firma içinde ara maddenin bütün yaşam
döngüsü boyunca sıkı kontrollü şartların uygulandığını gösteren dahili belgeleme olmalıdır.
Yetkili uygulama mercileri bu tür bilgileri isteyebilir. İlgili olduğu durumlarda diğer yasal
çerçevelere de atıfta bulunulabilir. Firma içindeki detaylı dahili belgeleme en azından
aşağıdakileri içermelidir:

Belgeleme aşağıdakileri içerebilir:

• maddenin ara madde olarak kullanımı ve müşterinin maddenin ara madde olarak
13
 kullanıldığına dair beyanı ve taşınan izole ara madde durumunda sıkı kontrollü
koşulların karşılandığına dair gerekçelendirme;
• sıkı kontrollü şartların uygulanmasını temin etmek için önlemler hakkında karar
vermek için ara maddenin fiziksel kimyasal özellikleri;
• proses ve ekipmanın tasarımı hakkında özellikle teknik yollarla maddenin sıkı
çevrelenmesine katkıda bulunan yönlerin belgelenmesi;
• ilgili işletme koşulları;
• imalatçı firma tarafından uygulanan ve kullanıcılara tavsiye edilen Madde 18 (4)
(b) ila (f)’de belirtilen gerekliliklere ilişkin önlemler;
• teknik yollarla alınan sıkı çevreleme önlemlerine karşın oluşan herhangi bir artık
salınım ve oluşan maruz kalma hakkında bilgi; ve
• mevcut ilgili fiziko-kimyasal, toksikolojik ve ekotoksikolojik bilgi ve herhangi
bir ilgili refrans veya eşik değer (örn. Mesleki Maruz Kalma Seviyesi)

Sıkı kontrollü şartların başarılıp başarılmadığına dair değerlendirme için, dikkate

alınması gereken konuların açıklayıcı ve çok detaylı olmayan listesi Ek I’de
verilmektedir. Bu liste kayıt ettiren tarafından sıkı kontrollü şartların uygulanıp
uygulanmadığına dair karar vermek için yapılandırılmış değerlendirme ve
belgelendirmeyi desteklemek amaçlıdır. Bunun için uzmanlar örneğin, saha yöneticileri,
mühendisler tarafından sağlanacak önemli girdilere ihtiyaç olacaktır.

Taşınan izole ara maddelerin kayıt ettiricilerinin kullanıcı(lar)nın gizli iş bilgilerine

(örneğin, proses teknolojisi ve/veya mühendisliği ile ilgili ince detaylar) ulaşmalarına
gerek yoktur. Çünkü kullanıcı ara maddeyi sıkı kontrollü şartlar altında kullandıklarını
temin etmekten ve bunu kayıt ettirene teyit etmekle sorumludur.

Bir maddenin sıkı kontrollü şartlar altında nasıl imal edildiği ve kullanıldığına dair
dokümanın genel formatının bir örneği Ek 2’ de verilmiştir. Bu, Ek I’ de yer alan ilgili
konularda bilgi ve gerekçelendirmeyi kapsamalıdır. Diğer mevzuat amaçları
doğrultusunda üretilen herhangi bir bilginin de sıkı kontrollü şartların uygulandığını
göstermek için bir eleman gibi kullanılabileceğine dikkat ediniz.

İmalat alanında uygulanan ve sıkı kontrollü şartların elde edilmesi için kullanıcılara
tavsiye edilen risk yönetim önlemleri detayları hakkında bilginin kayıt dosyasına dahil
edilmesi gerekir. Bu tür risk yönetim önlemlerini belgelendirirken mevcut yasal
çerçeveye veya endüstri standartlarına atıfta bulunulabilir. Ek 3’te yer alan format kayıt
dosyasında risk yönetim önlemlerini açıklamak için tavsiye edilir. Bu, KKS Bölüm 13’e
‘RYÖ_detaylar’ dosya adı ile eklenmelidir.

2.1.1. Maddenin teknik yollarla sıkı kontrol altına alınması

Sıkı kontrol altına alma salınımları önlemeyi amaçlayan prosesin ve ekipmanın teknik
tasarımı ile gerçekleştirilir. Maddenin fiziko-kimyasal özellikleri ilgiliyse proses
koşulları ile beraber sıkı kontrol altına alınması için doğru tasarımı belirlemede dikkate
alınması gereken bir faktördür. Sıkı kontrol altına alma ara maddelerin herhangi bir
işlemi için uygulanabilir. Maddenin salınımı kontrol altına alma sistemleri ile
önlenmelidir, örneğin çevreleme gibi uygun mekanik bariyerlerin kombinasyonu ve
hava dinamik bariyerleri (örn. çevreleme ve diferansiyel basıncın entegre olmuş bir
parçası olarak Lokal Egzos Havalandırma).
14
Madde 18 (4)’e göre: “madde tüm yaşam döngüsü boyunca imalat, saflaştırma,
ekipmanların bakımı ve temizliği, numune alımı, analiz, ekipman ya da kapların
yüklenmesi ve boşaltılması, atıkların bertarafı ya da saflaştırma ve depolama da dahil
olmak üzere teknik yollarla sıkı koşullar altında kontrol altına alınır.”

Bu teknik yol ve koşulların açıklanması, işçiler ve çevrenin maddeye olan potansiyel

maruz kalmalarını tanımlamayı sağlamalıdır. Örneğin işyeri veya çevreye potansiyel
artık emisyonların olduğu durumlarda imalat, taşıma (doldurma, boşaltma, vb.) veya
numune alma gibi tüm proses sırasında kullanılan farklı fonksiyonel elemanlar (basınçlı
kaplar, contalar, torbalar, konteynerler, variller, vb.) için sıkı kontrol altına alma
yollarını belirlemektir.

Sıkı bir şekilde kontrol altında olan bütün proses içinde farklı proses adımları için farklı
kontrol altına alma stratejileri kullanılabilir. Örneğin, i) ekipmanın toplu doldurma ve
boşaltması sırasında (hortumlar, boru bağlantıları), ii) numune almak için (kapalı
örnekleyici ile bir konteynerden diğerine taşıma), iii) temizlik ve bakım için ve iv) izole
ara maddelerin borular ile taşınması ve yönetimi için kontrol altına alma önlemleri ve
ayrılan yığın depolama tesisleri birbirinden farklı olabilir.

Farklı sanayi sektörlerinde işçi sağlığı ve çevrenin korunması için uygulanan sıkı
kontrollerin sağlanmasını temin için alınan teknik önlemler 2 ila 7’nci örneklerde
verilmiştir. Bu örnekler bağlayıcı veya detaylı değildirler ama uygulanabilecek önlem
çeşitlerini veya bazı spesifik birim operasyonlarına (örn. doldurma/boşaltma ve
maddenin elleçlenmesi) örnek

Örnek 2 ‘Containment systems - A design guide, edited by Nigel Hirst, Mike

Brocklebank, Martyn Ryder, published by Institution of Chemical Engineers (IChemE)
UK , 2002. kitabında anlatılan kontrol bandı yaklaşımına dayanan uygun kontrol altına
alma stratejisinin sistematik olarak nasıl belirleneceğini göstermektedir.

Örnek 2’deki Kontrol Bandı Yaklaşımı 5 seviyede kontrolü içermektedir. Strateji 1 en

düşük seviyede kontrolü sunmaktadır (bu sıkı kontrol altına alma olarak
değerlendirilmez), tek teknik önlem genel havalandırmadır. Seviye 2’de, lokal egzoz
havalandırması uygulanır, fakat lokal egzoz havalandırma mekanik bariyer sistemlerine
entegre edilmemiştir. Madde halen doğrudan kullanıldığı için kişisel koruyucu ekipmen
gerekebilir. Genellikle, seviye 2 sıkı kontrol altına almayı oluşturmaz. Bununla beraber
lokal egzoz havalandırma, ilave olarak kısmen veya tamamen çevreleme gerektiren
kontrol altına alma stratejisi 3’ün entegre parçası olabilir. Aşağıda yer alan stratejinin
illustrasyonu eldiven portu ve doğrudan bağlantıdan bahsetmektedir, bununla beraber
diğer teknik çözümlerde bulunmaktadır. Strateji 3’ten strateji 5’e doğru mekanik
bariyerle çevreleme seviyesi artmaktadır. Bu yüksek seviyede kontrol altına alma
bütünüyle otomatik kapalı proses gerektirmektedir. Her seviyede kontrol altına alma
tasarım ve proses ekipmanı, bakım, ulaşım, inceleme ve test, temizleme ve idare, kişisel
koruyucu ekipman, eğitim ve gözetim hakkında açık pratik tavsiyeler sağlayan ilgili
kontrol altına alma stratejisi ile desteklenir.

15
 Örnek 2: Maddelerin kullanılması için kontrol altına alma stratejileri (teknik
önlemlere örnek)

İllüstrasyon için ekte yer alan ve farklı stratejileri yansıtan başlıca 5 şemaya bakınız
(Kaynak: Hirst H., Brocklebank M., Ryder M. (Eds.) Containment Systems-A Design
guide, Institution of Chemicals Engineers (IChemE), 2002.

Özel mühendislik gereksinimi yoktur; proses alanının genel

Strateji 1: Kontrollü havalandırması ile yeterli kontrol elde edilir.
(Bu strateji bu rehberde başka bir yerde kapsanmamıştır)
genel havalandırma

Strateji 2: Lokal egzoz
havalandırması
Lokal Egzoz Havalandırma (LEH) sistemi tanımlı bir alan içinde
kontaminantları içermek ve operatörün nefes alma bölgesinden
hava ile taşınan kontaminantları uzaklaştırmak için kullanılır. Bu
aşağıdakilerden birini içerebilir:
 İyi nokta egzoz havalandırması; veya
 Tek yönlü hava akış odası

Bu sistemle operatörlerin zararlı materyallerin açık olarak

taşınmaları sırasında oluşan hava ile taşınan toz veya buhar
konsantrasyonuna maruz kalmalarında önemli azalmalar elde
edilebilir.

16
Strateji 3: İzolatör içinde
açık kullanım
veya
Dış muhafaza olmadan
yüksek-bütünlüğe sahip
kapalı bağlantı
Strateji 4: İzolatör içinde
kapalı kullanım
Strateji 5:
Robotik kullanım,
kapalı sistem
Zararlı materyallerin açık olarak taşınma veya kullanımı izolatör
içerisinde gerçekleşir.
Genellikle bu taşınma işlemini sabit veya esnek hava geçirmez
bariyer ile çevrelemeyi içerebilir. Proses materyalinin konteyneri
izolatör içinde kalabilir veya izolatörün sağladığı kontrol altında
tutma bütünlüğünü tehlikeye atmayacak şekilde uzaklaştırılabilir.
Operatör materyali açık konteynere veya konteynerden taşırken
ve boş konteyneri temizlerken eldiven portu kullanır.
Bu MUHAFAZA STRATEJİSİ dış izolatör olmadan kapalı
konteynerlerde yüksek bütünlüğe sahip bağlantı aracılığıyla
gerçekleştirilen taşımaları da kapsar.
Kapalı taşıma veya zararlı materyalin elleçlenmesi izolatör
içerisinde gerçekleşir.
Bu açık taşımaya muhafaza içerisinde bile müsaade edilmemesi
haricinde bir önceki strateji ile benzerdir. Operatör, yine eldiven
portu veya benzer bir cihaz kullanarak kapalı bağlantı yapmak
için konteyneri doğrudan proses için ulaşım portuna iliştirir ve
sonra materyalin taşımasını gerçekleştirmek için vanayı açar.
Bu strateji kapalı taşıma sisteminde eldiven portunun kullanılsa
dahi eldivenin zarar görme olasılığından dolayı kabul edilemez
risk oluşturan zararlı materyaller için kabul edilmiştir. Bu yüzden
taşıma bütünüyle otomatik çevrelenmiş prosesle
gerçekleştirilmelidir. Bu strateji bir hayli uzmanlaşmış eğitim
gerektirir ve yalnızca tecrübeli sağlık ve güvenlik profesyonelleri
ve HSE’ye danıştıktan sonra uygulanabilir.
17
 Strateji 2 Strateji 3 Strateji 4 Strateji 5

Operasyonların ve Kaçağı önlemek için Kaçağı önlemek için Kaçağı önlemek için
LEH’in yaklaşık mahfazalar negatif mahfazalar negatif mahfazalar her ikisi
yerleri basınç altında basınç altında de negatif basınç
kontaminantların tutulmalıdır. altında tutulan ikinci
tutulmalıdır.
genel çalışma kılıf ile
alanına kaçışını bağlanmalıdır.
engeller.

Hava emiş sistemleri Operatör bileşikleri Filtrasyon Filtrasyon sistemi

için düzenli doğrudan sisteminin düzenli ikinci bir sistemle
koruyucu bakım kullanmaktadır. olarak belgelenmesi yedeklenmelidir.
programları KKE gerekli ve testi gereklidir. Her iki sisteminde
uygulanmalıdır. olabilir. düzenli olarak
belgelenmesi ve testi
gereklidir.

Atık hava yalnızca Ekstraksiyon Ekstraksiyon Ekstraksiyon

ilk olarak güvenli sisteminden gelen sisteminden gelen sisteminden gelen
değişim Yüksek kontamine olmuş kontamine olmuş kontamine olmuş
verimli Partikül hava bina dışına
hava bina dışına hava bina dışına
Filtresi (HEPA) ile atılmadan önce
kapasiteli filtre ile uygun güvenli atılmadan önce atılmadan önce
desteklenmiş yüksek değişim HEPA uygun güvenli uygun güvenli
kapasiteli filtre ile filtresinden değişim HEPA değişim HEPA
temizlenirse geçirilmelidir. filtresinden filtresinden en az 2
devridaim edilebilir. geçirilmelidir. kere geçirilmelidir.

Operatör bileşikleri Operatör bileşikleri Operatör Nakil için

doğrudan eldiven-kutusu ara konteynerleri konteynerler robot
kullanmaktadır. KKE birimi aracılığıyla doğrudan kontrolü ile kapalı
gerekli olabilir. kullanmaktadır. konteynerden kaba proseste
taşınması için hazırlanabilir.
hazırlayabilir.

Not: Bu stratejilerin teknik uygulamasına dair açıklayıcı örnekler COSHH kontrol

rehber sayfalarında bulunabilir.3

3
http://www.hse.gov.uk/pubns/guidance/crseries.htm
18
Örnek 3: İlaç sanayi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik önlemlere örnekler
Kontrol altına alma işçiler ve çevrenin maruz kalmasını önlemek için uygulanır.
Kontrol teknolojileri ve ekipmanın tasarım ve seçimi performansa dayalı bir dizi
kritere dayanır. Kontrol önlemlerinin seçimi emisyonları kaynağında kontrol
etmek ve önlemeyi amaçlar. Teknik önlemlere örnekler aşağıdakileri içerebilir:

Doğrudan bağlantılı ve kapalı sistemler kullanılarak taşıma, örneğin:

• Dikey proses birimi
• Parçalı kelebek vanaları gibi, özel vanalar
• Vakumlu taşıma

Tümü kapalı prosesler; direk bağlantı kullanarak taşıma; engel/yalıtkan

teknolojisi, örneğin:
• Yalıtkan teknolojisi, örneğin yalıtkanlar
• Parçalı kelebek vanaları ile orta ölçekte yığın konteyneri
• Yumuşak Duvar Yalıtkanları (eldiven torbaları)
• Çevreleme yerlerindeki Alfa Beta Hızlı Taşıma sistemleri
• Özel vakum taşıma sistemleri

Örnek 4 Petrokimya endüstrisi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik

önlemlere örnekler

Yığın halinde bulunan petrokimyasal ara maddeler, havaya ve suya potansiyel

emisyonların en aza indirgenmesi için tasarlanacak olan yüksek bütünlük arz eden
kimyasal tesisler tarafından sabit bir şekilde kullanılacaktır. Bu tür sıkı kontrollü
şartları yerine getirmek için uygulanan kontrol önlemleri ve sistemlere tipik örnekler:

• Sızıntıları önlemek için tasarlanmış kapalı taşımalar, örneğin kendiliğinden

drenajlı taşıma hatları

• Yüksek bütünlük arz eden madde yükleme boşaltma yöntemleri (örneğin, kuru
kilit bağlantısı, buhar yakalama ve geri kazanım)

• Atıkların geri dönüşümü ve/veya uygun şekilde bertarafı ile bakım öncesi tesis
ekipmanlarının boşaltılması ve basınçlı su ile temizlenmesini kolaylaştırmak içi
tasarlanan tesis,

• Yüksek bütünlük arz eden (düşük emisyon) vana contaları ve halka kapakları

• Hat içi proses kontrolleri ve/veya proses örnekleme için muhafaza sistemleri

• Düşük emisyon pompaları, örneğin, salmastrasız, manyetik, mekanik kapaklar

• Kaçak emisyonları azaltmak için sızıntıların rutin izlenmesi ve denetlenmesi

19
Örnek 5 Toz kimyasallar sanayi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik
önlemlere örnekler

Yığın toz kimyasal tesislerinde ara maddelerin kullanımı suya ve havaya emisyonu
önlemek için tasarlanan tesis mühendisliği ve sistemlerini gerektirmektedir. Bu tür sıkı
kontrollü şartları yerine getirmek için karşılaşılan kontrol önlemlerine ve sistemlere
genel örnekler:

• Kapalı sistemler ile madde taşınması (örneğin, IBC tanklar gibi yarı-yığın
konteynerleri)
• Havalandırılmış ve kapalı doldurma sistemleri (örneğin, entegre ambalaj imhasına
sahip torba kesiciler)
• Basınç altında tutulan reaksiyon kapları (negatif basınç). Atık hava filtreden
geçirilir ve daha sonra yakılır. Kaplar sabit borularla bağlıdır.
• Emisyonları en aza indirgemek için tasarlanmış deşarj ayarlamaları (örneğin,
havalı doldurma başlıkları ile varil/fıçı içinde ve sürekli astar; big bag
çuvalların bağlantısı tamamıyle kapalı ortamda yapılır (örn. eldiven kutusu)
• Ara ambalajlama ve taşıma için iç kaplamayla döşeli konteynerler
• Bakım için önceliği bulunan tesis ekipmanlarının boşaltılması ve basınçlı su
ile temizlenmesi (zehrini giderme) için tasarlanan tesis, atıkların geri dönü
ümü ve/veya uygun bertarafı
• Manüel hataları en aza indirgemek için otomatik proses kontrol sistemlerinin
azami olarak kullanılması
• Kontrol altına alınan proses örnekleme sistemleri (örneğin, havalandırılmı
kabinler veya örnek tüpü)
• Atık suya sıçramayı önlemek için kapalı toplama kaplarında doldurma ve
boşaltma

20
Örnek 6: Kimya sanayi: demiryolu araçlarında sıvı ürünlerin doldurulması ve
boşaltılması

Demiryolu araçlarında sıvı, uçucu ürünlerin doldurulması ve boşaltılması

Yükleme ve boşaltma sıvı, uçucu, ürünlerin tren araba.

Madde depolama tanklarına depolanır ve başka bir üretim alanına taşınması için
vagonlara yüklenir.

Demiryolu araçları bağlantı kolları aracılığıyla yüklenir.

Sadece kolun iyi bir şekilde bağlantısı olduğunda yüklemenin başlayabilmesi için
bilişim kontrol sistemi bulunmaktadır.

Sonunda bağlantı kesilmeden önce kolların tasfiyesi N2 ile gerçekleştirilir ve gaz

halindeki madde ayrıca sıvı faz da geri dönüştürülmesi için tanka gönderilir.

Aval kolundan esnek hortumlar aracılığıyla bir bölüm yeniden enjekte bir kaba
temizlenir.

Esnek parçalar temizlenir ve su arıtma için toplanır.

İşçi ve çevrenin korunması için OC & SCC uygulanır.

Vagon yüklemesi önerilen çap (sıvı için DN 80 ve gaz için DN 50) ile donatılmış bir
otomatik bağlantı kolu üzerinden yapılır.
Tüm bağlantılar artık zararlı kimyasallara maruz kalmayı önlemek için ONIS hattı
kör sistemi ile donatılmıştır.

21
 Örnek 7: Kimya ve petrokimya sanayi: Kimyasal sanayi: işçiler ve çevrenin
korunması için teknik önlemlere örnekler
Oldukça uçucu maddeler için depolama tankları yüzer iç çatı ve çift mekanik
sızdırmazlığa sahiptir.

Teknik önlem örnekleri:

 Kaçakları önlemek için tasarlanmış kapalı transferler (kendiliğinden drenajlı

taşıma hatları).
 Bakım öncesi drenaj ve yıkamayı kolaylaştırmak için tesis tasarımı
 Yüksek bütünlüğe sahip (düşük emisyon) vana keçeleri ve flanş contaları (vana
tipinin derecelendirmesi Kaçak Emisyon Sızdırmazlık Sınıfı, belirtilen flanş
contaları ve ara madde özelliklerine göredir)
 Kaçak emisyonları azaltmak için rutin izleme ve denetim
 Depolama tankları çift mekanik sızdırmazlığa sahip yüzer iç çatıya sahiptir
 Sistemler çevresel iznin gerektirdiği şekilde kapasite seti içerisinde beton tabana
yerleştirilmiştir. Tank zemin ve duvarların taban bölümleri de aşınmayı önlemek
için boyanmıştır. Tanklar katodik olarak korunmuşlardır. Depolama tankları,
yüksek ve yüksek-yüksek seviye alarm ve bağımsız bir yüksek seviye alarm içeren
kontrol seviyesinde kurulmuşlardır.

Uçucu sıvı maddelerin tank/kamyon tankları ve demiryolu tanklarından ve tanklarına

doldurma ve boşaltma:
 Buhar geri kazanımı ile tepeden huni ile doldurma
 Buhar geri kazanımı ve daldırma tüpü ile doldurma
 İnert gaz örtüsü ile ve daldırma tüpü ile doldurma
 Kapalı rögar ve buhar geri kazanımı ile alttan doldurma
 İnert gaz örtüsü ile ve kapalı rögar ile doldurma
 Sıkıştırılmış hava veya inert gaz ile alttan doldurma
 Kapalı rögar ve buhar geri dönüşü ile yerçekimi kullanılarak alttan boşaltma
 Kapalı rögar ve buhar geri dönüşü ile pompa kullanılarak alttan boşaltma
 Kapalı rögar ve inert gaz ile pompa kullanılarak alttan boşaltma
 Kapalı rögar ve inert gaz ile pompa kullanılarak üstten boşaltma

Ölçülen salınım ve maruz kalma verileri sıkı kontrol altına almanın gerçekleştiğini
göstermede kullanışlı unsurlardır. Bu tür veriler mevcut değilse, güvenilir maruz kalma
modeli hesaplamaları bu amaç için kullanılabilir.

22
2.1.2. Emisyonu ve meydana gelen maruz kalmayı en aza indirgemek için usul ve

kontrol teknolojileri

Prosesin teknik yollarla sıkı kontrol altına alınmasına rağmen oluşan salınımlar ve
herhangi bir maruz kalma usul ve kontrol teknolojileri ile en aza indirilebilir. Örnek
olarak, bir atık suya salınım durumunda (temizleme ve bakım işlemleri de dâhil
edilebilir) sıkı kontrollü şartlar emisyonu en aza indirgemek için tekniklerin, mesela atık
suyun yakma tesisinde bertaraf edilmesi veya ara maddenin atık sudan ayrılmasını
içerir. Aynı yaklaşım havaya emisyonlar içinde geçerlidir. Çevreye emisyonları kontrol
etmek için bazı teknikler Örnek 8’de listelenmiştir.

Emisyonların ve oluşan maruz kalmanın en aza indirgenmesi için uygulanan metotların

verimliliği işletme içinde detaylı dokümantasyonlarda tanımlanmalıdır. Ayrıca, bu
metotların detayları (örneğin, verimlilik) kayıt dosyasına dâhil edilebilir.

Uygulanan metotların tanımı ve dokümantasyonu, izne ait koşullar ile uygun ve yeterli
dokümantasyonlar mevcut olduğu ve maddenin sıkı kontrol altına alındığı gösterildiği
müddetçe işletmenin IPPC lisansı veya iznine bağlı olabilir. Minimizasyon açısından
ilgili IPPC (2008/1/EC sayılı Direktif) Mevcut En İyi Teknik Referans Dokümanı 4 usul
ve kontrol teknolojilerinin etkinliğini göstermek açısından başlama noktası olarak
kullanılabilir. Bu tür kontrol teknolojileri için örnekler kimya sanayinde işlemler
hakkında Mevcut En İyi Teknik Referans Dokümanında ve “Kimya Sektöründe Ortak
Atık Su ve Atık Gaz İşlenmesi/Yönetimi Sistemleri”nde bulunabilir.

4 http:// http://eippcb.jrc.es/reference/

23
Örnek 8. Çevreye emisyonların kontrolü için bazı teknik önlemler

• Atık gaz yakma tesisi: atık gazların mühendis tarafından hesaplandığı gibi
belirlenen asgari kalma süresi içinde yüksek sıcaklıklarda tam olarak
parçalanması,
• Yoğunlaştırıcı: atık buharlarının sıvılaştırılması ve toplanması için kullanılan
düşük sıcaklık cihazı.
• Gaz tutucu cihaz: pek çok çeşidi mevcuttur. Genellikle, bir mühendis
tarafından belirlendiği gibi, uygun tutucu solüsyonları ile çevrelenmiş,
paketlenmiş kolonlardır. Bir proses ve/veya bir alandan çıkan atık buhar
tutucudan geçerken duman halinde tutucu solüsyon tarafından hapsedilir.
Sonrasında atık tutucusu, yakma tesisi tarafından bertaraf edilir.
• Hepa-filtre: küçük parçacıkları hapsetmek için tasarlanmış bir filtredir. Bir
alandan gelen hava veya ekipmanın bir kısmı atmosfere salınmadan önce
filtreden geçirilir. Sonrasında kirlenmiş filtre, yakma tesisinde bertaraf edilir.
• Atık Su Arıtma Tesisi (AAT): atık su arıtma tesisi, bir prosesten kaynaklı atık
suyun veya yıkama/temizleme solüsyonlarının gönderildiği biyolojik ve/veya
fiziksel/kimyasal bir sistemdir. Atık su arıtma tesisinin minimizasyon
gerekliliğini karşılayıp karşılamadığı maddenin içsel özelliklerine bağlı
olduğuna dikkat edilmelidir. Örneğin:
- Kolaylıkla biyobozunur olmayan maddelerin salınımı biyolojik olarak
minimize edilemez.
- İşlem sırasında parçacık matriksine adsorbe olmuş maddelerin salınımı
eğer sonraki çamur işleme maddenin eliminasyonuna yol açıyorsa
minimize edilmiş sayılır.
• Kriyojenik arıtma: yoğunlaşabilen bütün maddeleri sıvıya veya katıya çevirerek
hapseden çok düşük sıcaklık yoğunlaştırıcıdır. Sonrasında bu sıvı veya katı,
yakma tesisi tarafından bertaraf edilir
• Biyofiltre: Havalandırma akımındaki belirli maddelerin miko organizmalar
tarafından bozunduğu biyolojik sistemlerdir.

2.1.3. Maddenin eğitimli personel tarafından elleçlenmesi

Emisyonları ve maruz kalmayı en az indirgemek için, yalnızca eğitimli ve

yetkilendirilmiş personel maddeyi elleçlemelidir (Madde 18(4)(c)). Ara maddeyi
elleçleyen işçiler en azından aşağıdaki hususlar sağlanmalıdır:
• Proses ve göreve özel çalışma usulleri hakkında eğitim ve bilgi, prosesin hatalı
olması durumunda ve kaza durumlarında uygun önlemler ve çalışma prosedürleri
ve kendileri ve işyerinde çalışan diğer işçileri korumak için alınacak eylemler.
• maddenin zararlı özellikleri ve PBT/vPvB özellikleri hakkında bilgiyi örneğin
maddenin kimliği, güvenlik ve sağlık riskleri, ilgili mesleki maruz kalma limitleri
(ulusal limitler) ve diğer ilgili mevzuat koşullarını içeren güvenlik bilgi formlarına
(GBF) ulaşım.

Bu usuller, temizlik ve bakım işleri de dahil olmak üzere maddeyi elleçleyen bütün
personel için geçerlidir.

24
2.1.4. Kaza ve atık oluştuğu durumlar

Kaza ve atığın oluştuğu durumlarda, emisyonları minimize etmek için uygulanan usul
ve kontrol teknolojileri bulunmalıdır (Madde 18(4)(e)).

2.1.5. Yönetim sistemleri

Yönetim sistemleri, risk yönetim önlemlerinin uygun bir biçimde uygulanmasını sağlamak
için iyi seçeneklerdir. Bir yönetim sistemi, uygulanan kontrol önlemleri ile ilgili işletim
usullerini kapsamalıdır5. Böyle bir sistem, yönetim sorumluluklarını, yetki usullerini de
(örneğin, bakım veya ekipman, denetleme ve kontrol gereklilikleri, vb.) tanımlayabilir.

Verilen herhangi bir yerde, yönetim sistemi kaza önleme ve müdahaleye dair kaynakları
kapsamalıdır. Bu sistemi mühendislik kontrol sistemleri ile bağlı düşünmek uygun olabilir.
Ara madde tanınması durumunda, dâhil edilen çeşitli taraflar (tedarikçi ve müşteri) sıkı
kontrol altında tutma ve ara maddenin yaşam döngüsü üzerindeki kontrollü koşulları
sağlamak için bir yönetim sistemine ihtiyaç duyacaklardır.

2.1.6. İlkelerin prensipleri

KKDİK Yönetmeliği Madde 17 ve Madde 18’e göre ara maddelerin kaydı için sıkı
kontrollü koşulların ana prensipleri aşağıdaki gibi özetlenmiştir:

Madde 18 (4)’ün bütün koşulları aynı zamanda karşılanmalıdır. Ara maddenin bütün
yaşam döngüsü sıkı kontrollü koşullarla kapsanmalıdır.

Sıkı kontrollü koşullar beyan edilmişse, sıkı kontrol altına almanın eksikliği veya
olmaması ve emisyon minimizasyon teknolojilerini gerekçelendirmek için Risk
Karakterizasyonu kullanılamaz.

2.2. Yerinde izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri

Yılık 1 ton ve üzeri imal edilen yerinde izole ara maddelerin Bakanlığa kayıt
ettirilmeleri gerekmektedir. Yerinde izole ara maddeler için azaltılmış kayıt
gerekliliklerinden yararlanmak isteyen imalatçıların, Madde 17 (3)’te belirtildiği gibi
maddenin tüm yaşam döngüsü sırasında sıkı kontrollü koşulları altında kullanılmış ve
imal edilmiş olduğunu beyan etmeleri gerekmektedir (Ayrıca bkz. bölüm 2.1).

Madde 17 (2) altındaki bilgi gereklilikleri aşağıda verilmektedir:

• İmalatçının kimliği: Kayıt Rehberi’nin 8.2.2.3’ncü bölümünde detaylandırılmış

bilgiler.

5
Pratikte yönetim sistemi kazalara cevap vermek için yapıyı içerir ve ilgili mesleki ve çevresel mevzuat
ve/veya standartla uyumu gösterir.
25
 • Ara maddenin kimliği: Tam kayıtta olduğu gibi, maddeyi tanımlamak için
verilecek bilgiler (bkz. Kayıt Rehberi bölüm 8.2.2.3), gerek duyulmayan analitik
yöntem tanımları (Ek VI’nın 2.3.5’nci bölümünden 2.3.7’nci bölümüne kadar)
hariç.

• Ara maddenin sınıflandırılması: Kayıt yaptıran kişinin, maddenin fiziko-

kimyasal özelliklerine, çevresel ve insan sağlığı üzerine etkilerine bağlı olarak
maddesinin sınıflandırılmasını belirlemesi gerekmektedir. Bu sınıflandırmanın
KKS’nin 2’nci bölümünde “sınıflandırma” başlığı altına belgelenmesi
gerekmektedir.

• Ara maddenin fiziko-kimyasal, insan sağlığı üzerine veya çevresel

özelliklerine dair mevcut her türlü bilgi: Kayıt yaptıran kişi tam çalışma
raporunu (tam çalışma raporu veya özeti kayıt dosyasının verilmesinden 12 yıl
sonra kayıt çerçevesinde ücretsiz bir biçimde kullanılabilir (Madde 23(3))) kaynak
göstermek için yasal haklara veya izne sahip olduğunda, bilgilerin lider kayıt
ettiren tarafından ortak kayıtta verilmediği bir durumda, kişi çalışma özetini kayıt
dosyasına koymalıdır (bkz. Bölüm 2.5). Bir çalışma özetinin nasıl hazırlanacağı
Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.4’üncü bölümünde tarif edilmektedir.

• Kullanımının kısa genel bir tarifi: Madde(ler)in belirlenmiş kullanım(lar)ının

sadece kısa genel bir tarifi, izole ara maddelerin kullanımı için gerekli bilgilerin
verildiği Ek VI’nın 3.5’inci bölümünde tarif edilmektedir. Raporlama için nelerin
gerekli olduğu hakkında daha detaylı bilgiler Kayıt rehber dokümanının
8.2.2.5’nci bölümünde bulunabilir.

• Uygulanan risk yönetim önlemlerinin detayları: Uygulanan risk yönetim

önlemlerinin detayları KKS’nin 13’üncü bölümünde (tek başına RYM raporu,
format için bkz. Ek 3) raporlanmalıdır. Burada yer alan bilgiler; maddenin tüm
kullanım ömrü boyunca kesin olarak kapsandığını, sıkı kontrol koşulları altında
imal edildiğini ve kullanıldığını uygun şekilde gösteren risk yönetim önlemlerinin
etkinliğiyle ilgili bir tanımı içermelidir. Uygulanan risk yönetim önlemlerinin ve
etkinliklerinin nasıl tarif edileceğine dair daha fazla bilgi Ek 3’de mevcuttur.

Kayıt yaptıran tarafından, maddenin sıkı kontrol koşulları altında kullanılmış ve

üretilmiş olduğu beyan edilmemişse, Madde 11’e göre tam bir kaydın, Kayıt rehber
dokümanı’nda tarif edildiği şekilde yapılması gerekmektedir.

2.3. Taşınan izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri

Taşınan izole ara maddeler eğer yıllık 1 ton ve üzeri miktarlarda imal veya ithal edilmiş
iseler, bunların Bakanlığa kayıt ettirilmeleri gerekmektedir. Taşınan izole ara maddeler
için azaltılmış kayıt gerekliliklerinden yararlanmak isteyen imalatçı ve ithalatçıların,
Madde 18 (4)’te belirtildiği gibi maddenin tüm kullanım ömrü boyunca sıkı kontrol
koşulları altında kullanılmış ve imal edilmiş olduğunu beyan etmeleri veya
kullanıcı(lar)dan böyle bir beyanat almaları gerekmektedir (ayrıca bkz. bölüm 2.1).

Bu nedenle, taşınan izole ara madde kaydı yaptıran kişi öncelikle farklı kullanıcılardan
bu maddenin kimin tarafından sağlandığına ve sıkı kontrol koşulları altında
26
kullanılmışve imal edilmiş olup olmadığına dair gerekli beyanları almalıdır.

Yıllık 1000 ton altında miktardaki taşınan izole ara maddeler için Madde 18(2)’de
bulunan, aşağıdaki bilgiler gerekmektedir:

• İmalatçının veya ithalatçının kimliği: İbraz edilecek bilgiler Kayıt rehber

dokümanının 8.2.2.3’ncü bölümünde detaylandırılmıştır.
• Ara maddenin kimliği: tam kayıtta olduğu gibi, maddeyi tanımlamak için ibraz
edilecek bilgiler (bkz, Kayıt rehber dokümanı bölüm 8.2.2.3), gerekli olmayan,
analitik metot tanımları (Ek VI’nın 2.3.5’nci bölümünden 2.3.7’nci bölümüne
kadar) hariç.

• Ara maddenin sınıflandırılması: maddenin fiziko-kimyasal özellikleri, çevresel

ve insan sağlığı üzerine etkilerine bağlı olarak sınıflandırılmasını, kayıt yaptıranın
belirlemesi gerekmektedir. Bu sınıflandırmanın KKS’nin 2’nci bölümünde
“sınıflandırma” başlığı altına belgelenmesi gerekmektedir. Sınıflandırma ve
etiketleme konusunda daha fazla bilgi Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.4’ncü
bölümünde mevcuttur.

• Ara maddenin fiziko-kimyasal, insan sağlığı veya çevresel özelliklerine dair

mevcut her türlü bilgi: Kayıt yaptıran kişi tam çalışma raporunu (tam çalışma
raporu veya özeti kayıt dosyasının verilmesinden 12 yıl sonra kayıt çerçevesinde
ücretsiz bir biçimde kullanılabilir (Madde 23(3))) kaynak göstermek için yasal
haklara veya izne sahip olduğunda, bilgilerin lider kayıt ettiren tarafından ortak
kayıtta verilmediği bir durumda, kişi çalışma özetini kayıt dosyasına koymalıdır
(bkz. Bölüm 2.5). Bir çalışma özetinin nasıl hazırlanacağı Kayıt rehber
dokümanının 8.2.2.6’üncü bölümünde tarif edilmektedir.

• Kullanımının kısa genel bir tarifi: Madde(ler)in belirlenmiş kullanım(lar)ının

sadece kısa genel bir tarifi, izole ara maddelerin kullanımı için gerekli bilgilerin
verildiği Ek VI’nın 3.5’nci bölümünde tarif edilmektedir. Raporlama için nelerin
gerekli olduğu hakkında daha detaylı bilgiler Kayıt rehber dokümanının
8.2.2.5’inci bölümünde bulunabilir.

• Madde 18(4)’e atıfta bulunarak uygulanan ve kullanıcıya tavsiye edilen risk

yönetimi önlemlerinin detayları: Uygulanan risk yönetim önlemlerinin
detayları KKS’nin 13’üncü bölümünde (tek başına RYÖ raporu, format için bkz.
Ek 3) raporlanmalıdır. Burada yer alan bilgiler; maddenin tüm kullanım ömrü
boyunca kesin olarak kapsandığını, sıkı kontrol koşulları altında imal edildiğini
ve kullanıldığını uygun şekilde gösteren risk yönetim önlemlerinin etkinliğiyle
ilgili bir tanımı içermelidir. Uygulanan risk yönetim önlemlerinin ve
etkinliklerinin nasıl tarif edileceğine dair daha fazla bilgi Ek 3’de mevcuttur.

Yıllık 1000 ton ve üzeri miktardaki taışnan izole ara maddeler için, kayıt yaptıran
imalatçı veya ihracatçı Yönetmeliğin Ek VII’sinde belirlenmiş ilave bilgileri dahil
etmek zorundadır. Raporlama için nelerin gerekli olduğu hakkında daha detaylı bilgiler
Kayıt rehber dokümanınında bulunabilir.

Farklı tesislerdeki işleyişe ait mevcut bilgi ve malumata göre ya da eğer bir beyan söz
konusu değilse, kayıt yaptıran kişi maddenin sıkı kontrol koşulları altında kullanıldığına
27
karar veremeyebilir. Böyle bir durumda, imal veya ihraç edilenin tonajı dikkate alınarak
tam bir kaydın (Kayıt rehber dokümanınında tarif edilen ve istenilen “standart”
maddeler için tüm bilgiler dâhil olmak üzere) yapılması gerekmektedir.

2.4 İzole ara maddeler için kayıt dosyasının hazırlanması

Teknik dosya formatı KKS (Kimyasal Kayıt Sistemi) olmalıdır. Bunun anlamı,
tamamen aynı formatta olmaları halinde, diğer Bilgi Teknolojisi araçları da dosya
hazırlamak için kullanılabilirler. Bu dokümanda, KKS kullanılarak kayıt dosyası
hazırlanması tarif edilmektedir. Belirli kılavuzu da mevcut bulunan yazılımın son
sürümü olan KKS, bu dokümanda kaynak olarak kullanılacaktır (KKS Kılavuzu). KKS
yazılımı KKShttp://online.cevre.gov.tr/.internet sayfasından yararlanıcılar tarafından
kullanılabilecektir.

Tam kayıt dosyası Kayıt rehber dokümanının 8.2’nci bölümünde tarif edildiği gibi
Bakanlığa KKS aracılığı ile ulaştırılmalıdır.

Ara maddeler için, KKS yerinde izole ara maddeler, yıllık 1000 tona kadar üretilen
taşınan izole ara maddeler ve yıllık 1000 ton ve üzeri miktarda üretilen taşınan izole ara
maddelerin tümü için bilgi gerekliliklerini belirlemeleri için kayıt yaptıranlara yardımcı
olmaktadır. Her durumda, bütün mevcut ve ilgili bilgilerin kayıt dosyasında
raporlanmaları gerekmektedir. KKS üzerinde kayıt yaptıranların seçeneklere göre
doldurması gereken alanlar açıkça belirlenmiştir.

2.4. İzole ara maddelerin verilerinin birden fazla kayıt ettiren tarafından ortak

kaydı

İzole ara madde (yerinde ve taşınan) olarak kullanılan bir madde birkaç farklı kayıt
ettiren tarafından ara madde olarak veya ara madde olmayan kullanımlar için imal veya
ihraç ediliyor olabilir. Böyle bir durumda, ortak kayıt sunumu gerekmektedir. Kayıt
yaptıranlar ortak kayıt için geliştirilmiş genel rehberi takip etmek zorundadırlar (bkz.
Kayıt rehber dokümanının 1.8.4’ncü bölümü)

Ara maddeleri kayıt ettirenler için belirlenmiş kurallar Madde 19’da verilmektedir.

Lider kayıt ettiren belirlendiği zaman, diğer, imalatçı(lar) veya ithalatçı(lar)nın onayı ile
lider kayıt ettiren ilk önce aşağıdaki bilgileri ortak sunmak zorundadır:

• Ara maddenin sınıflandırması ve

• Ara maddenin fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikleri ile ilgili tüm
mevcut bilgileri

• Kayıt ettiren 1000 ton veya üzeri taşınan izole ara madde imal veya ithal
ediyorsa, lider kayıt ettirenin Madde 18(3) ile uyumlu olarak Ek VII’deki
bilgileri sunması tavsiye edilir.

28
Her bir kayıt ettiren aşağıdaki bilgileri ayrı ayrı sunmak zorundadır:

• İmalatçının kimliği

• Ara maddenin kimliği

• Kulanım alanı hakkında gene özet bir tanım (örneğin, kimyasal sentez için kullanılan
ara madde)

• Risk yönetim önlemlerinin detayları

Eğer, bir kayıt ettiren, ara maddenin sınıflandırılması veya fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve
çevresel özellikleri ile ilgili ortak bilgi sunmak istemiyorsa, Madde 19(2) belirtilen nedenler
dâhilinde açık ve makul bir gerekçe sunması durumunda, bu işlemi ayrı olarak yapması da
mümkündür. Bu gerekçeler aşağıda verilmektedir:

• Ortak sunumun kayıt yaptıran için oransız şekilde maliyeti olacak ise,

• Bilgilerin ortak olarak sunulması, ticari açıdan önemli olacak bilgilerin açığa
çıkmasına neden olacaksa ve bu da kişiyi ticari açıdan zarara uğratacaksa veya

• Bilgilerin seçimi konusunda lider kayıt ettiren kişiyle fikir ayrılığı olduğu takdirde,
kayıt ettiren kişiler, bilgileri ayrı olarak sunabileceklerdir.
Ortak kayıt durumunda, ayrı ayrı bilgi sunarken gerekçelerin nasıl belgelendirileceğine dair
genel bilgiler Kayıt rehberinde verilmektedir.

2.5. Kayıt zamanları

Ara maddelerin veya ara madde olmayan maddelerin kayıtları için aynı kurallar
uygulanmaktadır. Bu kurallar Kayıt rehber dokümanının 1.7’nci bölümünde detaylı olarak
tarif edilmektedir.

2.6. Kayıt Ücreti

Kayıt ücreti, Bakanlığın internet sayfasında her yıl yayınlanan, döner sermaye işletmesinde
uygulanacak birim fiyat listesinde belirtilir.

29
EK 1: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşulları Altında Üretilip Üretilmediğini
Kontrol Etmek İçin Göz Önünde Bulundurulması Gereken Açıklayıcı Konuların Listesi

Bu liste sadece aşağıda belirtilen kişi(ler) tarafından kullanılabilir;

 izole ara maddeyi kayıt ettiren (imalatçı veya ithalatçı) ve
 kayıt ettiren kişiye, ara maddeyi sıkı kontrol koşulları altında kullandığını
beyan etmek isteyen kullanıcı
Belgenin, aşağıda listelenen ve konu ile ilgisi bulunan bir gerekçeyi kapsaması
gerekmektedir.

1. Maddenin kullanım ömrü boyunca

a) Ara maddenin imalatı? İşlem sürekli mi? veya Yığın işlem mi? İşlemin ölçeği?

b) Ara maddenin kullanımı? İşlem sürekli mi? veya Yığın işlem mi? İşlemin ölçeği?

c) Nihai sentezleme işlemi?

d) Herhangi bir saflaştırma basamağı?

e) Örnekleme ve analiz?

f) Ekipman veya kaplardan yüklenmesi veya boşaltılması ve diğer maddelerin

taşınması?

g) İlgili bir depolama?

h) Atıkların işlenmesi?

hesaba katılıyor mu?

30
 2. Çalışma yerinde teknik yöntemlerle sıkı koşullar altında kontrol ediliyor mu?
a) Madde, takip eden yöntemlerle (1’deki yaşam döngüsü basamaklarına ve işleyiş
basamaklarına itafen) sıkı kontrol altında tutuluyor
b) Üretimin ve sürecin tüm aşamalarında, sıkı kontrol koşulları sağlayan yöntemler
uygulanmakta ve korunmakta
c) Çalışma yerinde yönetim sistemi var
d) Mevcut AB mevzuatı uygulanıyor

e) Potansiyel kalan emisyonların kontrolü için izleme ölçümleri yapılması. Bunları

kapsar....

3 Yöntemsel teknolojiler ve kontrol teknolojileri emisyonları azaltmak için mi

kullanılıyor?

a) İşleyişin ilerleyen basamaklarında sıkı koşullar altında meydana gelen artık

emisyonlar.......Bu emisyonlar, takip eden yöntemsel teknikler ve kontrol
teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım dikkate alınır):....

b) Saflaştırma, temizleme ve kazalardan sonraki bakım kaynaklı emisyonlar; takip eden

yöntemsel teknikler ve kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin
ayırım dikkate alınır):......

c) Saflaştırma, temizleme bakım kaynaklı oluşan emisyonlar; takip eden yöntemsel

teknikler ve kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım
dikkate alınır):.....

d) Atıkların elleçlenmesinden kaynaklı emisyonlar takip eden yöntemsel teknikler ve

kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım dikkate alınır):

4 Madde sadece uygun eğitim almış ve yetkilendirilmiş personel tarafından mı

elleçleniyor?

a) İlgili eğitim veya yetkilendirme planı bu maddeyi ve/veya işleyişi kapsar

b) Yöntem gereği, yalnızca eğitimli ve yetkili personelin maddeyi kullanmasını sağlanır.
c) Maddenin elleçlenmesini kontrol etmek için bir başka yasal çerçeve düşünülmektedir.

31
5 Sistem açılmadan önce ve temizlik ve bakım işleri sırasında uygulanan özel yöntemler
var mı?

a. Temizlik ve bakım sırasında, kontrol altına alma için işleyiş yöntemleri, işyeri için
uygun tesis ve mühendislik tasarımı açısından, hesaba katılmaktadır

b. İşletimsel yöntem sistemi, işleyiş ekipmanının temizliğini ve bakımını kontrol

etmektedir.

c. Temizlik ve bakım sırasında risk yönetim önlemleri uygulanmaktadır.

d. Belirli yöntemler, örnek olarak temizleme ve yıkama,... (Başka varsa belirtiniz) sistem
açılmadan önce uygulanmaktadır.

6 Madde elleçleme usulleri, çalıştıran kişi tarafından iyi bir şekilde belgelenmiş ve
denetlenmiş mi?

a. Mesleksel yöntemler değerlendirilir ve belgelendirilir.

7 Taşınan izole ara maddeler için:

a. Başka tesislerde, bir başka maddenin sentezlenmesi ile elde edilen ara maddenin sıkı
kontrol koşulları altında üretiminin beyan edilmesi

32
EK 2: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşullarına Dair Kurum içi Bilgilerinin
Belgelendirilmesiyle İlgili Format Örneği

Bu liste sadece aşağıda belirtilen kişi(ler) tarafından kullanılabilir;

 izole ara maddeyi kayıt ettiren (imalatçı veya ithalatçı) ve
 kayıt ettiren kişiye, ara maddeyi sıkı kontrol koşulları altında kullandığını beyan
etmek isteyen kullanıcı

1. İmalatda kullanılan teknolojik işleyişin tanımı

2. Maddenin kullanım alanlarının tanımı
Maddenin farklı tesislerdeki kullanım alanlarını tanımlayın.
Nihai maddeye ait hesaba katılan ilgili tüm depolama, işleme ve sentezleme sürecini kontrol
edin.

o Madde sıkı koşullar altında:

a. İmalat sırasında kontrol altında tutuluyor mu?
 Maddeyi kontrol altına almak için gereken işlemin ve teknik araçların tanımı
 Muhtemel emisyonların belirlenmesi:
 Çalışma ortamı
 Çevre
 Gerekiyor ise, modelleme hesapları veya mevcut izleme verileri
 Uyulması gereken mevcut sağlık, güvenlik ve çevresel mevzuatla ilgili usul ve
sistemler.

b. Kullanım sırasında kontrol altında tutuluyor mu?

 Maddeyi kontrol altında tutmak için gereken işlemin ve teknik araçların tanımı

 Muhtemel emisyonların belirlenmesi:

 Çalışma ortamı
 Çevre (hava, atık su, toprak vb)

 Gerekiyor ise, modelleme hesapları veya mevcut izleme verileri

33
 c. Maddenin taşınması öncesinde, sırasında ve sonrasında kontrol altında tutuluyor
mu?

 Maddeyi kontrol altına almak için gereken işlemin ve teknik araçların tanımı

 Muhtemel emisyonların belirlenmesi:

 Çalışma ortamı
 Çevre (hava, atık su, toprak vb)

 Gerekiyor ise, modelleme hesapları veya mevcut izleme verileri

o Yerinde imalat veya kullanım sırasında açığa çıkan emisyonlar belirlenmiş ise,
emisyonu ve maruz kalmayı azaltmak için usul ve kontrol teknolojileri mevcut mu?
Bu yerinde usul ve kontrol teknolojilerini, kazalardan ve atık toplama, atık işleme
işlemlerinden sonra uygulananları da dahil ederek, tanımlayın.

5. Madde eğitimli ve yetkili personel tarafından mı elleçleniyor?

• Personele, kullanılan maddelere ait güvenlik bilgi formları (GBF) veriliyor mu?
• Uygun önlemler ve iş yerinde çalışma usulleri (belirli çalışma alanlarının kurallara
uygun etiketlenmesi) hakkında yeteri kadar eğitim ve bilgi veriliyor mu?
Yerindeki bilgi ve eğitimleri tanımlayınız.

34
EK 3: Yerinde Ve Taşınan İzole Ara Maddelere Ait Kayıt Dosyasındaki Risk Yönetimi
Bilgilerini Belgelendirme Formatı

Bu format sadece izole ara madde kayıt ettiren (imalatçı veya ithalatçı) ve tarafından,
sonucun SKK’nın (Sıkı Kullanım Koşulları) yer aldığına işaret etmesi koşuluna bağlı olarak,
kullanılabilir. _RYM detay klasör adıyla, KKS Dosyasına eklenir.
Not: Bu bilgi Bakanlık’ın sayfasında yayınlanmayacaktır.

1. Ara maddenin imalatı sırasında uygulanan teknolojik işlemin kısa tanımı

Genel bir teknik tanım hazırlayın (Detaylandırmayın). Basit bir genel taslak şeması
anlamayı kolaylaştıracaktır. Sentez, saflaştırma basamakları, temizlik ve bakım, örnekleme
ve analiz, yükleme ve tahliye, depolama ve atık değerlendirme gibi ilgili tüm faaliyetlerin
(Birim operasyonları da dahil) bu tanımda yer aldığından emin olun.

2. Ara maddenin kullanımı sırasında uygulanan teknolojik işlemin kısa

tanımı/açıklaması

Genel bir teknik tanım hazırlayın (Detaylandırmayın). Basit bir genel taslak şeması
anlamayı kolaylaştıracaktır. Sentez, saflaştırma basamakları, temizlik ve bakım, örnekleme
ve analiz, yükleme ve tahliye, depolama ve atık değerlendirme gibi ilgili tüm faaliyetlerin
(Birim operasyonları da dahil) bu tanımda yer aldığından emin olun.

3. İmalat ve/veya kullanım işlemi sırasında kayıt ettiren kişi tarafından uygulanan
çok sıkı kontrol altına alma ve azaltma teknolojileri araçları

o Maddeyi sıkı kontrol altına almak için teknik araçların tanımı. Farklı
faaliyetlerden (birim operasyonları gibi) ve uygunsa, yaşam döngüsü
aşamalarından bahsedin (bkz. Ek 1)

o Artık emisyonların belirlenmesi:

 Çalışma ortamı
 Çevre (hava, yerinde su akıntısı)

o Emisyonu ve sonuçta oluşan maruziyeti azaltmak için mevcut/yürürlükteki

usul ve kontrol teknolojilerinin tanımı. Salınımın kabaca miktar tayini ve
kontrol tekniklerinin verimliliğine ilişkin bilgiler, teknolojilerin salınımın sıkı
kontrol altında tutulması ve azaltılmasını sağladığını göstermesi konusunda
faydalı olabilir.

 Çalışma ortamı
 Çevre (hava, atık su, tahliye)

o Bilhassa yukarıda tanımlanan teknik araçların işleyişinde yer alan yönetim
araçlarını ve eğitimleri belirleyin.

35
4. Ara ürün kullanıcısına tavsiye edilen uygulanan sınırlama ve azaltma
teknolojileri araçları

o Maddeyi sıkı kontrol altına almak için teknik araçların tanımı. Farklı
faaliyetlerden (birim operasyonları gibi) ve uygunsa, yaşam döngüsü
aşamalarından bahsedin (bkz. Ek 1)

o Artık emisyonların belirlenmesi:

 Çalışma ortamı
 Çevre (hava, yerinde su akıntısı)

o Emisyonu ve sonuçta oluşan maruziyeti azaltmak için mevcut/yürürlükteki

usul ve kontrol teknolojilerinin tanımı. Salınımın kabaca miktar tayini ve
kontrol tekniklerinin verimliliğine ilişkin bilgiler, teknolojilerin salınımın sıkı
kontrol altında tutulması ve azaltılmasını sağladığını göstermesi konusunda
faydalı olabilir.

 Çalışma ortamı
 Çevre (hava, atık su, tahliye)

o Bilhassa yukarıda tanımlanan teknik araçların işleyişinde yer alan yönetim

araçlarını ve eğitimleri belirleyin.

o Bu ve diğer yöntemler ara maddelerin kullanıcılarına bildirildi mi?

5. Temizlik ve bakım öncesi uygulanan özel yöntemleri

o Sistem ( maddenin yaşam döngüsü içinde yer alan konrtol altına alınmıiş
operasyon birimleri) açılmadan, temizleme ve bakım işlemine girmeden
uygulanan özel yöntemlerin (ör. boşaltma ve yıkama) tanımı

o Bu ve diğer yöntemler ara maddelerin kullanıcılarına bildirildi mi?

6. Kazalar, özel durumlar, bakım ve temizlik faaliyetleri halinde PPE’nin türünün

ve etkinliğinin tanımlanması

o Yukarıda belirtilen durumlar için gerekli olan PPE’nin türünü ve etkinliğini

kısaca listeleyin (Detaya gerek yoktur).

o Bu ve diğer yöntemler ve uygun PPE ara maddelerin kullanıcılarına bildirildi

mi?

36
7. Atık Bilgisi

o
o Atığın ortaya çıkartıldığı sürecin aşamalarını (saflaştırma, muhafaza etme,
emisyon kontrolleri) tanımlayın. Yerinde uygulanan atık işleme türünü kısaca
tarif edin.

o Tesis dışında uygulanan atık işleme türünü kısaca açıklayınız.

o Atık miktarlarının kabaca tayini, teknolojilerin salınımın sıkı kontrol koşulları

altında tutulması ve azaltılmasını sağladığını göstermesi konusunda faydalı
olabilir.

37
EK 4: Ara maddelerin tanımı

1 Giriş

Ara maddeler, işlenebilirlikleri ve kendilerine özgü doğaları nedeniyle, KKDİK’e göre özel
hükümlere bağlanmış madde sınıfıdır. KKDİK ara maddeleri, izole edilmemiş ve izole
edilmiş ara madde olarak ayırır. KKDİK Yönetmeliği, izole edilmemiş ara maddelere
uygulanmazken, izole edilmiş ara maddeler KKDİK’e göre kurallandırılırlar fakat uyulması
gereken genel koşullar önemli ölçüde indirgenmiştir. Bilhassa, imalatları ve kullanımları
Madde 17 ve 18’de anlatıldığı gibi olmak koşuluyla, izole edilmiş ara maddeler azaltılmış
kayıt koşullarından faydalanırlar. Sıkı kontrol koşulları altında kullanılan yerinde izole ara
maddeler için ne dosya ne de madde değerlendirmesi uygulanır (Madde 42).

Yerinde izole ara maddeler için mevcut kısıtlamalar hakkında yeni ve değiştirilmiş hükümler
(Madde 57(1)) uygulanmaz. İzole edilmiş ara maddeler ayrıca izinden muaftırlar.
KKDİK Yönetmeliği’nin uygun şekilde uygulamaya konması için, maddenin durumuna
ilişkin olarak izole edilmiş ara madde olup olmadığı şüphe götürmemelidir. AKA yardım
masasına ibraz edilen incelemelerle, KKDİK Ek 14’de (İzin listesi) yer alan yüksek önem
arzeden maddelerin önceliklendirilmesi için halk müzakeresine dair deneyimler
göstermektedir ki, izole edilmiş ara maddelerle ilgili olarak daha fazla açıklamaya ihtiyaç
vardır.

Bu yazının amacı KKDİK’e göre bir maddenin hangi koşullarda ara madde olarak kabul
edilip edilmeyeceğine açıklık getirmektir.

Not edilmelidir ki, bu makale KKDİK Yön. Madde 17 ve 18’de yer alan özel kayıt
koşullarından istifade etmek amacıyla kayıt ettiren kişiler tarafından yerine getirilmesi
gereken özel koşullara işaret etmez.

2. Ara madde tanımının analizi (Madde (4(1) (c))

Ara madde “Bir başka maddeye dönüştürülmeye yönelik, imal edilen, tüketilen veya kimyasal
proseste kullanılan madde (bundan sonra sentez olarak ifade edilecektir). Maddenin ara
madde olarak konumu aslında kimyasal niteliğinden ziyade, imalat sonrasında nasıl
kullanıldığına özgüdür.

Bu nedenle, ara madde tanımı, bir maddenin ara madde olarak kullanım tanımıdır. Verilen bir
madde için, o maddenin, sadece, bir başka maddeye dönüştürülmek amacıyla tüketilen veya
kimyasal proseste kullanılan miktarı ara madde olarak kabul edilir. Aynı maddenin başka
miktarları ise, ara madde olarak kabul edilmez.

Bu tanım, izole edilmemiş ara maddelerle, yerinde izole ve taşınabilen izole ara maddeleri
kapsar.

38
İzole edilmemiş ara madde olarak kabul edilen bir ara madde, örnek alma haricinde, böyle bir
ekipmandan çıkartılmamalıdır. Dolayısıyla, izole edilmemiş bir ara madde, böyle bir kimyasal
işlem teçhizatında, imal edilir ve tüketilir.

KKDİK yerinde izole ara maddeleri, izole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan; ara
maddenin imalatının ve bu ara maddeden elde edilen başka bir maddenin sentezinin, bir ya da
daha çok sayıda tüzel kişi tarafından işletilen aynı tesiste gerçekleştirildiği ara maddeler
olarak tanımlar. Tanım doğrultusunda, izole edilmiş ara madde, takip eden basamakta bir
başka maddeye dönüştürülmek amacıyla imal edilen maddelerdir. Tanımda ayrıca, maddenin
ara madde olarak değerlendirilebilmesi için, sonraki basamakta etkili şekilde kullanılması (ör.
Başka bir maddeye dönüştürülmesi) gerektiği açıkça belirtmektedir. Böyle bir kullanımın
önemsiz bir olasılıktan ziyade kesin olduğu bir durumdur. Yönetmelik, bu takip eden
basamağın ara maddenin imalatını yapıldığı yerde gerçekleşmesi gerektiğini belirtmektedir.

KKDİK taşınan izole ara madde, izole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan ve
başka tesislere taşınan ya da tedarik edilen ara madde olarak tanımlanmıştır. Açıkça, eğer
madde başka tesislere taşınıyorsa izole edilmemiş ara madde kriterlerini sağlayamaz.
Dolayısıyla, tanımın esas unsurları maddenin bir ara madde olduğu (ör. Ara madde olarak
kullanılması) ve başka tesislere taşınması ya da tedarik edilmesidir. Yerinde izole ara
maddelerde olduğu gibi, taşınan izole ara maddeler, başka bir maddeye dönüştürülmek üzere
‘kullanıldıkları’ kimyasal süreç öncesinde, ilk önce izole edilirler.

Yerinde izole ara maddeler, belirli bir ‘tesiste’ ör. Bir ya da daha fazla imalatçıya ait, altyapısı
ve tesisleri olan tek bir mekan, başka bir maddeye dönüştürülmek üzere kimyasal işlemlerde
kullanılan maddelerdir (Madde 4(1) (nn)). Benzer şekilde, Madde 4(1)(jj)’de açık olduğu
üzere, taşınan izole ara maddeler bir veya daha fazla ‘tesiste’ başka bir maddeye
dönüştürülmek üzere kimyasal işlemlerde kullanılan maddelerdiri. Madde 4(1) (c), bir ara
maddenin endüstriyel süreçler dahilinde kullanıldığı vurgusunu yapmaktadır. Madde 4(1)
(nn)’de yapılan ‘tesis’ tanımı, ‘‘imalatın’’ (ara maddenin veya bir diğer maddenin imalatının)
yapıldığı mekan olarak yapılmaktadır. Bundan dolayı, izole ara maddelerin kullanımını
kapsayan kimyasal süreçler, sentez veya dönüştürme işleminin gerçekleştiği imalat
faaliyetleridir ve KKDİK’e göre ‘imalat’ olarak değerlendirilmelidir.

İzole edilmiş bir ara madde (ör. “başka bir maddeye dönüştürülmek amacıyla kullanılan [...])”
kendisi, bir başka maddeye dönüşüyorsa, o başka maddenin imalatında kullanılır. Bu başka
madde, işlem sırasında kullanılan ara maddeden farklı olmalıdır. Bu nedenle, “Ara” madde
tanımından, REACH Madde 4(1) (p)’ye göre‘imalat’ olarak nitelendirilen, maddenin başka
bir maddeye dünüştürülmesini kapsaması anlaşılmalıdır.
Kimyasal işlem sırasında kullanılan bir (A) maddesinin, kendisinin, diğer bir madde (B)’ye
dönüşmesi amacıyla (B)’nin imalatında kullanılmadığı durumlarda, dönüşüm haricindeki bir
başka fonksiyonu için, ya diğer madde (B)’nin imalatının bir parçası olarak (ör. katalizör,
işleme maddesi, çözücü olarak) ya da başka bir fonksiyonun parçası olarak, kullanılır. Bu
diğer fonksiyon, işlemde kullanılan A maddesinin kimyasal modifikasyonunu içermekle
birlikte bu tip bir kullanım bir diğer B maddesinin A maddesinin dönüşümünden imal
edilmesi olarak düşünülemez. Bu yüzden kimyasal işlemin ana amacı A maddesini bir başka
B maddesine dönüştürmek olmasa da veya A maddesi bu ana amaç için değil fakat bir başka
fonksiyonu gerçekleştirmek için kullanıldıkça, bu faaliyet için kullanılan A maddesi REACH’
e göre ara madde olarak değerlendirilmez. Bu nedenle, kimyasal sürecin asıl amacı (A)
maddesinin, (B) maddesine dönüştürülmesi değil de başka bir fonksiyonsa, bu fonksiyonu
nedeniyle (A) maddesi yönetmeşiğe göre ara madde olarak değerlendirilmemelidir.

39
Bu nedenle, ara maddenin tanımında ara maddenin imalatçısının ara maddenin müşterisinin
bu ara maddeyi kimyasal sentezle başka bir madde dönüştürmek için, bu başka maddenin
imalatçısı olduğundan emin olmalıdır. Müşterinin bu maddeyi bir başka maddenin sentezi
dışında bir amaçla kullanması durumunda, madde izole ara madde olarak kabul edilmez.

Maddenin endüstriyel faaliyetlerde kimyasal olarak dönüştürülebilen ara madde olarak

değerlendirilebileceği durumlara örnekler bölüm 3’de verilmiştir.

3. Ara madde olarak değerlendirilen maddelerin kimyasal dönüşümlerini ilgilendiren

endüstriyel faaliyetlerine örnekler

Ara madde tanımını akılda tutarak ve bir önceki bölümde geliştirilen analizleri takiben,
maddenin kimyasal olarak modifikasyonuna neden olan sonraki imalat faaliyetleri
yönetmeliğe göre ayırt edilir (verilen örnekler ortak bir mutabakatın gerekli olduğu durumlar
için açıklayıcıdır):

Kendi halinde başka bir maddenin imalatı

A maddesi (A), başka bir madde olan (B) maddesine dönüştürülmek amacıyla (B) maddesinin
imalatında kullanılabilir. (A) maddesinden (B) maddesine dönüşüm, normalde (A)’nın
kimyasal reaksiyonunu da içerir. Ancak, ayrı arıtma süreçleri gibi, sınırlı sayıda durumda, (A)
maddesinin (B) maddesine dönüşmek için reaksiyona girmesi zorunlu değildir. (B) maddesi
için, izole haldeyken, imalatçı ya da herhangi bir aktör tarafından her türlü kullanım
tasarlanabilir. Bu nedenle, (B) maddesinin imalatında kullanılan (A) maddesi, ‘başka bir
maddeye dönüştürülmek için’ kullanılan bir madde olarak tanımlanır. Dolayısıyla, (A)
maddesinin bu tür bir kullanımı KKDİK’e göre ara madde olarak kullanım olarak adlandırılır.

Bu istisnai durumda, ara madde kullanımının diğer maddenin imalatında sadece ön-madde
olarak kullanılması şeklinde olduğunun not edilmesi önemlidir. Aynı (A) maddesinin baika
maddelerin imalatında ön-madde olarak kullanılmayan diğer miktarları ara madde olarak
kabul edilmez.

İmalat sürecinin pratik nitelikte olmasına ve imalat tesislerinin parasal özelliklerine bağlı
olarak, (B) maddesinin sentezlenmesi için uygun olan kimyasal yöntemi
kolaylaştırmak/sağlamak adına, (A) maddesinin imalatı ve (B) maddesinin imalatındaki
kullanımı arasındaki bir ya da daha fazla adıma ihtiyaç duyulabilir. Ancak bu adımlar,
maddenin sentezlenmek üzere imal edildiğini ve kullanıldığını, dolayısıyla da maddenin ara
madde olması gerçeğini değiştirmez. Bu adımlara örnek olarakö aşağıda örnek 4 verilmiştir.
Başka bir (B) maddesinin imalat sürecinde kullanılan fakat kendisi o (B) maddesine
dönüştürülemeyen herhangi bir maddenin, örneğin bir çözücü, ara madde olamaz.

40
Örnek 1: Tepken olarak kullanılan maddeler

Trifenilmetanol imalatı, Grignard reaksiyonu gereğince; magnezyum, bromobenzen

benzofenon tepken olarak kullanarak, yapılabilir. Bu örnekte, magnezyum önce
bromobenzenle reaksiyona girer ve bunun sonucunda oluşan fenilmagnezyumbromür
(Grignard tepkeni) reaktörden izole edilmez fakat daha sonra benzofenonla in situ reaksiyona
girer.

Bu kendine özgü reaksiyonda, hem magnezyum hem bromobenzen, fenilmagnezyum

bromürün imaltında kullanılan izole edilmiş ara maddeler olarak kabul edilir.
Fenilmagnezyum bromür, trifenilmetanolün imalatında kullanılan bir izole edilmemiş ara
maddedir. Son olarak, benzofenon, trifenilmetanolün imalatında kullanılan bir izole ara
maddedir.

Örnek 1’: Tepken olarak kullanılan maddeler

Siklopentanon, indirgen madde olarak lityum aliminyum hidrür (LAH) kullanılarak,

siklopentanole indirgenebilir. İndirgenme reaksiyonunda LAH’ın hidrür formundaki
hidrojenler, siklopentonondaki karbonil fonksiyonelliği gösteren karbona bağlanırlar.
Siklopentanon, kendisi o maddeye dönüştüğü için, siklopentanolün imalatında kullanılan bir
ara madde olarak kabul edilir. Aynı sebeple, LAH da, siklopentanole dönüştürülebildiği
düşünüldüğü için, bu durumda ara madde olarak kabul edilebilir.

41
Örnek 2: Katalizör olarak kullanılan maddeler

Katalizörler, kimyasal reaksiyonların hızını değiştirmek için kullanılan maddelerdir. Bailı

başın başka bir maddenin imalatında katalizör olarak kullanılıyorsa, KKDİK’e göre ara
madde olarak kabul edilemez çünkü katalizörün kendisi imal edilen maddeye
dönüşmemktedir.

Örneğin, p-toluensulfonik asit, yaygın olarak, karboksilik asit ve alkolden ester imalatında
katalizör olarak kullanılır. Bu kullanımlarda, p-toluensulfonik asit ara madde olarak
değerlendirilemez. Bu durum, katalizörün reaksiyonun sonunda geri kazanılmış olup
olmamasına bakılmaksızın geçerlidir.

Örnek 3: İşlem maddesi olarak kullanılan ara maddeler

Maddenin imalat sürecinin herhangi bir aşamasında reaksiyon ortamının fiziko-kimyasal

koşullarını en uygun hale getirmek için madde ilavesi yapılabilir. İlave edilen bu maddelere
örnek olarak, dispersiyon maddeleri, akışkanlık değiştiriciler, yağlayıcılar, antistatik
maddeler, vs. verilebilir. Bu işlem maddeleri kendileri başka bir maddeye dönüştürülmek için
kullanılmadıkları ve imal edilecek madde işlem maddesinden oluşmadığı için ara madde
olarak kabul edilmezler. Soz konusu durum, bu gibi maddelerin imal edilen maddeden izole
edilip edilmediklerine ya da o maddenin safsızlığı olarak sonlanıp sonlanmadığına
bakılmaksızın geçerlidir.

Örnek 4: Karışımlardaki maddeler ve ara maddeler

X Firması sodyum hidroksit imal ediyor ve bu maddeyi sodyum aseatat imalatında

kullanılmak üzere Y firmasına satıyor. Y Firmasının uyguladığı kimyasal süreçde, sodyum
asetat imalatında kullanılmasının öncesinde sodyum hikroksite ilave edilmek üzere suya
ihtiyaç vardır. Teknik nedenlerden dolayı, Y Firması sodyum hidroksite suyu üretim
tesisindeki tek bir yerde ilave eder. Burada, her ne kadar sodyum asetatın üretim süreci,
üretim tesisinde yerinde izole bazı basamakları zorunlu kılsa da, sodyum hikroksit hala ara
madde olarak düşünülebilir. Bunun nedeni, bu basamağın sodyum hidroksitten asetat imalatı
için gerekli olan yardımcı basamak olmasına bağlıdır.

4 Başka bir maddenin kendi halinde imalatı dışındaki endüstriyel son kullanımı

(A) maddesinin imalatçının kendisi ya da bir altkullanıcı tarafından kullanıldığı ve başka bir
maddenin imalatı için gerekli olandan farklı bir kimyasal reaksiyona girdiği (‘sentez’ yok) bir
durumda (A) maddesi ara madde olamaz. Kimyasal işlemin ana amacı başka bir maddenin
imalatı olmayıp daha ziyade madde başka işlev, farklı bir özellik için veya eşya üretiminin
(yarı mamul veya bitmiş) bütünleşik bir parçası olarak kullanıldıkça, bu faaliyet için
kullanılan maddeler, KKDİK’ e göre ara madde olarak kabul edilmemelidir.

Buna bir örnek eşyaların üretimidir. KKDİK Madde 4(1) (c)’ye göre ara maddenin başka bir
maddeye dönüşmesi gerekir. Bunun için, Madde 4(1) (z) (ee) ve 4 (1) (p)ye istinaden, bir ara
madde, bir maddenin imalatında kullanılmalıdır. Bu nedenle, ara madde eşya üretiminde
kullanılamaz. Aslında yukarıda belirtildiği gibi, asıl amacı maddenin başka bir madde
dönüştürülmesi olmasından ziyade farklı bir işlev olan bir kimyasal süreçte kullanılan bir
madde, KKDİK’ e göre ara madde olarak kabul edilmemelidir.Bu durum sonrasında, ‘üretim’

42
ve ‘üretici’kelimelerinin eşyaya, ‘imalat’ ve ‘imalatçı’ kelimelerinin ise maddeye atıfta
bulunan, birbirleriyle tutarlı kullanımları üzerinden açıklığa kavuşturulmuştur.

Başka maddelerin imalatının eşyaların üretimiyle sınırlı olmadığı gibi maddenin, reaktif
pıhtılaştırıcılar/topaklaştırıcılar, reaktif nem çekiciler, pH nötrleştiriciler vb. gibi bir kimyasal
reaksiyon aracılığıyla özel bir işlev (örneğin fizikokimyasal özellik) kazanması amacıyla,
başka bir endüstriyel kullanımını da içine aldığı kabul edilmeyen endüstriyel sürece dair ilgili
örnekler

Eşyanın üretümiyle sınırlı olmayan daha başka örnekler aşağıda verilmiştir:

Örnek 5: Sertleştirici madde olarak kullanılan maddeler

Sertleştirici maddeler normalde reçineyi tek başına kendiliğinden daha fazla işlem görebilecek
durumda olmayan fakat daha karmaşık bir ürünün parçası olarak bir şekil verilmiş katı
maddelere (genel olarak bir eşyaya) dönüştürmek için kullanılırlar. Sertleştirici maddeler
normalde KKDİK’e göre ara madde değillerdir çünkü, kendi halinde başka bir maddenin
imalat sürecinin bir kısmında yer almak gibi, kendiliğinden başka bir maddeye
dönüştürülemezler; fakat farklı bir sürecin entegre bir parçası olarak (örneğin eşya üretimi) bir
reçineye kendine özgü bir fiziksel özellik sağlamak için kullanılırlar.

Örnek olarak, epoksi bazlı yapıştırıcıların yapıştırıcı özellikleri, bir eşyanın, öncelikle de
epoksi reçinelerinin sertleştirici bir maddeyle asıl yerinde (in situ) işlem görmesiyle oluşan bir
eşyanın, üretiminin entegre bir parçası (ör. Yarı-mamul eşyaların birleştirilmesinde) olarak
kullanılır. Bundan dolayı, bir sertleştirici madde epoksi reçineleriyle kimyasal olarak
reaksiyona girse dahi, bu iki bileşenli yapıştırıcıda sertleştirici madde olarak kullanılan
madde bu gibi kullanımlar için KKDİK’e göre ara madde değildir.

Örnek 6: Yüzey işleme maddesi olarak kullanılan maddeler

Yüzey işleme genellikle iri ölçekli bir maddenin kendisine veya karışım ya da eşyadaki haline
fiziko kimyasal bir özellik sağlamak amacıyla uygulanır.Yüzey işleme, işlem görecek
malzemenin yüzeyinde gerçekleşen kimyasal reaksiyonları da içerebilir. Süreç, kendi halinde
bir başka maddenin imalatına dayalı olmadıkça, asıl amacı malzemeye özgü bir
fizikokimyasal özellik kazandırmak olan yüzey işleme maddeleri (yüzey işleme maddesinin
kimyasal reaksiyonda tüketilmesine ve başka bir maddeyle sonuçlanmasına bakılmaksızın)
ara madde olarak kabul edilmezler.6

Örneğin, gümüş siyanür,gümüş metalinin yüzeyine korucuyu bir katman sağlamak için
dekoratif amaçlı olarak kullanılır. Her ne kadar uygulanacak teknik, yüzey işleme maddesinin
gümüş metaliyle olan elektrokimyasal modifikasyonuna bağlı olsa da yüzey işleme maddesi
ara madde olarak kabul edilmez, elektrokaplama eşya üretim sürecinin bütüncül bir
basamağı olduğundan sürecin amacı bir eşyanın yüzey görünümünü değiştirerek malzemeye
fiziko-kimyasal özellik sağlamak olur.

6
Bu durumların bazılarında, yüzey aktif maddelerin kimyassl reaksiyonlarla oluşan madde ve imalatın Ek V 4.
Fıkrası uyarınca kayıt ettirilmelerine gerek olmadığını dikkata alınız.

43
Örnek 7: Nem giderici olarak kullanılan maddeler

Kalsiyum hidrür (CaH2), endüstride susuzlaştırma maddesi olarak kullanılabilir. Bu kurutma

maddesinin etki şekli kalsiyum hidrür ve su arasındaki Kalsiyum Hidroksit (Ca(OH)2)
oluşumuyla sonuçlanan reaksiyona (ör. belli gazlardaki nem biçiminde, organik bir
çözücüdeki safsızlık olarak) dayanır. Bu yolda, örneğin, gaz veya organik çözücü susuzdur.
Bu uygulama için kalsiyum hidrür bir ara madde değildir çünkü bu maddenin asıl kullanım
amacı işlem görmüş organik çözücüden suyu uzaklaştırmak ve kalsiyum hidroksite
dönüştürülmemektir.

5 KKDİK’e göre Ara maddeler ve kayıt hükümleri

REACH’in asıl hedeflerinden biri insan sağlığı ve çevrenin yüksek düzeyde korunmasının
garanti altına alınmasıdır. Bu amaçla, KKDİK Yönetmeliği, endüstriye, oluşan herhangi bir
maddeye ilişkin, maddenin kendisinin imalatı veya diğer (profesyonel) faaliyetler
bağlamından bağımsız olarak meydana gelen riskleri işaret eden mekanizmaları içerir.

Bu bakımdan, imal veya ithal ettikleri maddelere ilişkin verilerle; bu maddelere ilişkin risk
değerlendirmeleri ve tavsiye edilen uygun risk yönetimi önlemlerinin rapor edilmesi için,
endüstri tarafından kullanılmak üzere kayıt adıyla tayin edilir.

Ara maddeler için özel kayıt gereklilikleri (belirli özel durumların yerine getirilmesi
koşuluyla) belirlenmiş olduğu halde, KKDİK kayıt ettirilen herhangi bir maddenin imalatı
veya kullanımına ilişkin risklerin yeterli şekilde değerlendirildiğinden, aşağıda açıklandığı
şekilde, emin olur.

Bir ara madde, kendi halinde bir maddenin üretiminde kullanılan maddedir. Standart kayıt
gereklilikleri, normalde, imal edilen diğer maddeye de (sonra gelen sentezden başka bir amaç
için kullanıldığı varsayılarak) uygulanmalıdır. İlgili yerlerde, oluşan diğer maddenin imalatı
ve kullanım(lar)ına ilişkin risklere kayıtta işaret edilmelidir. Diğer taraftan, ara maddenin
kaydı, sözkonusu maddenin imalatına ve reaksiyona girinceye kadar olan kullanımına ilişkin
riskleri kapsamalıdır. KKDİK Madde 17 ve 18’de belirtilen azaltılmış kayıt bilgilerinin
gereklilikleri sadece bu Maddelerde belirlenen koşullarda imal edilen ve elleçlenen ara
maddelere uygulanır.

Bu nedenle KKDİK, tedarik zincirinin başından sonuna kadar, oluşabilecek tüm risklerin
kapsamını garanti altına alır Bir eşyanın üretimi sırasında oluşan ve salınımı planlanmayan ya
da kendi başına bir maddenin imalatı dışında herhangi bir faaliyet gösteren herhangi bir
madde kayıt kapsamında değildir. Böyle bir maddeye ilişkin riskler, maddenin köken aldığı
(ana madde) maddelerin kaydı yaptırılırken işaret edilmelidir. Bu ana maddeler, ara madde
olarak kabul edilemediğinden, KKDİK bu maddelerin kayıt dosyalarının, uygun görüldüğü
takdirde, bu riskleri içine alan bir Kimyasal Güvenlik Raporu (KGR) içermesini sağlar. Bu
durum, Ek V paragraf (4) ve (5)’de yer alan yükümlülüklerle de uyumludur çünkü belirtilen
paragraflarda değinilen ana maddenin KGR’sinde bu maddelere ilişkin risklere değinilmelidir.

Ek 5 paragraf (4) ve (5)’de, kayıt olma yükümlülüğünden muaf tutulan maddelerin ana
maddeleri, özel bir işlev/ fizikokimyasal özellik (son kullanım dahil fakat sonraki aşama olan
imalat hariç) kazandırmak amacıyla kullanıldıklarından, bir ara madde olmazlar. Bu nedenle,
ana maddenin kaydında, uygun görüldüğü takdirde, muaf tutulan maddelerden kaynaklanan

44
riskleri içine alan kendi KGR’si yer almalıdır.

6 Sonuç

Bir madde, aşağıdaki koşulların hepsini karşılıyorsa, ara maddedir:

 Maddenin kendisi, bir sanayi tesisinde başka bir maddeye dönüştürülmek üzere imal
ediliyorsa,

 Kimyasal işlem sonunda elde edilen madde, bir eşyanın içinde bulunan başka bir madde
değil de, kendi halinde imal edilen başka bir maddeyse.

45