Anda di halaman 1dari 343

Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
► ----+------ - --~~~~--~~~~~)=~~~~)+- - - - -*-- … :-))=
|-…
-·*
|-·|-
------ «
- - -----
|-
:: -|-
-
2 ... - —- - 4:47 º 2 = 3 ...
ARTE oyE ENSENA
A EVITAR LAS cvLPAs, º -
Y VN COND
RSE EL AL MA y
I O S. -

PoR EL P. F. L. VIs D E SAN r VAN


Euangelia, Predicador y Padre de la Orden de
de M.P.s. Francio de la Regular ob/er.
uancias

Y aora nueuamente añadidos dos Tratados


por el mimo Autor.
Vno, de los fiete grados de la perfectisima
Oracion mental. Y otro de la frequente Co
munion y Oraciones jaculatorias, colegi
dos de las fagradas Letras, Concilios
- y antos Doctores.
Dirigido al glorio/o Padre San Pedro de Al
cantara, Fundador de las Prouincias de San
Io/eph,San Iuan Bautifia, y San Pablo en
E/paña y de San Gregorio y S. Diego -- -
en las Indias. -
-- º * º -

co N PRIv I LE G1 o, si e:A
En Madrid en la Imprenta Real Año de 164º a
"¿g
42 a 2.9ºfºs.
nº9. a 33 y %; - -
e r ºr
-
- ---es s. - -. • " ---" es --
• - -
-
. -
-
/
v - - - º, 2 -
v.
- -
-

- - - a º
-
* , ,
-
-
- - - - - -
- - -

-
-
-
- -
- - - *,
/ -

- - - - - y
-
- -

- -

• s. -
- -
- - -
-

- - - - - - -

-
- -

-
-
-
-
- - -
-
-
- -
-
-

-
-

-
-
- - - \ y - l- - Ǽ
- - - ". -

- -
-
-

- -

-
-

y - - -

-
-
- -

- - - - -

-
- A -

-
-
-
A
r. -

-
/
-

-
-
-
-

- v. -

v. º.

". - -

y. , º - - *-
-
-
-

-
-

-
-
".
-
-
\
-
-
-
-
-
- - - -

- - -
-- º
-

- -
*A .- - º - *-
-
º, r - •,
- . - º. M- V.- º- - N
- n -- º.
-
y vº r- -
- • -
- \--". -” -º- ----
s -

- - *
Suma de Priuilegio.
Iene el P. Fr. Luis de San Iuan Euangelif
ta, prerrogacion de fu priuilegio por diez
años, para poder imprimir vn libro intitulado,
Arte que enena a euitar las culpas, y vnire
el alma con Dios Depachado en el Oficio de
Antonio de Alofa Rodarte, como mas larga
mente conta de u original. En Madrid en 19.
de Diziembre de 1 639.

Suma de la ta/a.
Eº libro intitulado, Doctrina para euitar
las culpas,y vnire el alma con Dios, y alcá
çar la perfeccion epiritual en breue, talaron
los Señores del Conejo a quatro marauedis y
medio cada pliego, y parece tener veinte plie.
gos,in tablas, y principios, que al dicho repe
to monta nouenta maraue dis cada libro en pa
pel, y a ete precio mandarondaron fe venda,
como mas largo conta de u original, depacha
da en el Oficio de don Diego Canizares y Ar
teaga»u fecha en 9.de Otubre de 164o.

$2 ERRA
Pag Lin. ER RATAS, -.

- -
-

3. 4. laca, dila boca. -


9. 9. cro a ti di criò a ti, e: , ...
3. 16.fuuna, difumo,
13- º que no, dique vno. -
2 o 4 mente dite ame,
2o 6. conferuando,di conuerando, . .. . ..
27. 5. la falud humana di, del alma, º , , ,, ,
32. 26 pueda, di, puede. . . . - - - º * -----
- -

33- 14 de vn conuento, di contento.


34. 19 no fon prometidos, dique nos fon prometides,
47. 18.la mente di la mente
47. 3. fuego, di, elfuror. º
51. - 17rembetir,di,embetigar. - -
54. - 11 buenos propolitos,di,los buenos propofitos.
1 o 2. 18. crece di, cree , , , , , , ,
1 26. 8. exercitarfe, di, excitarfe. -

126. 15, lo natural, di,lo no tal.


132. 15.tomo mi epiritu di, todo mi cpiritu.
134. 1. mouenmientos, di momentos.
135. 3. de donde mi, di, de donde a mi.
136. 19.lleuaras, di,llenaras. - - -

1 6. I. quande, di, quando º


141. 6. que me perdere, di,que perdereis?quita me, º
142. 2. contentar, añade, con poco.
Ete libro intitulado, Doctrina para euitar las culpas, y
vni fe el alma con Dios, y alcançar la perfeccion epiri
tual en breue, compueto por el P. Fr. Luis de San Iuan
Euangelita, con etas erratas correponde con fu origi
nal. Dada en Madrid a 28 de Setiembre de 164o años. .
... . . D.D. Francico Murcia
- - --- - ” º de la Llanas
Cen",
Cen/ara del P.F.Iuan de Soria , Letor
Jubilado, P.y Difinidor de la fanta Pro
uincia de Caftilla, de la Regular 0b
- - feruancia de N.Serafico P.S.-.-
- Francifco. -

Or Comision del feñor Lic. Laurencio de


Iturrizarra, Châtre de la Igleia Colegial de
S. Iulto y Pator de la villa de Alcalà de Hena
res, y Vicario general de la villa deMadrid y fu
partido, he vito vn libro intitulado, Arte en
feña a euitar las culpas y vnir/e el alma cóDios,
có vnas adiciones de de el c. 47 hata el y3. in
clufiuè, cópueto por el Muy R.P. F. Luis de S.
IuáEuágelita Predicad, P.de la fáta Prouincia
de S. Ioeph, y Difinidor general de toda la Or
dé de N.P.S. Frácico, no hallo en dicho libro
ni adiciones cofa alguna fe opóga a la pureza
de N.S. Fè, ni a la rectitud de las cottúbres; mu
chas fió indutriá al Chritiano, y enfeñá cépen
dioaméte el camino de la verdadera juficia, y
endas de la perfeccion, cou varia, y vtilisima
dotrina de los Padres de la Iglefia. Obra es
digna de la erudicion grande de fu Autor, y de
fuardiente epiritu,y zelo de la falud de las al
màs. Por lo qual fiento, que fe le debe la licécia
que pide, para que tan prouechoa eneñºs
--. - - al
falga a luz.Dada en ete Conuento de N, P.S.
Francio de la villa de Madrid en s: de Mar
ço de 1638. * --
F. Iuan de Seria.
-

... "...

Licencia del Ordinario.


"

El Lic.don. Lorenço de Iturrizarra, Vica


rio general de Madrid y fu partido , por la
prefente por lo que a mi toca, doy licencia pas
ra que fe pueda imprimir e imprima ete libro
intitulado, Arte que enfeña a euitar las culpas
y vnire el alma con Dios, compueto por el Pa
dre Fray Luis de San Iuan Euangelita, Predi
cador de la Orden de S. Francico, y Difinidor
General en ella, atento lo hemos vifto, y no ay
coa en el que dediga nuetra fanta Fé, ni bue
ma doctrina. En Madrid a a 3. de Abril de
a 638 años. -

- y Lic. Lorenpo de
-
lturrizarra.
=

- - Aproe
Aprouacion del M.P. R. F. Iuan Ponce
de Leon, de la Orden de los Minimos, Le-.
tor jubilado de Teologia, Calificador de
Confejo de la fanta y General Inquifició,
y Vifitador de las librerias de E/paña,y
Reynos defu Magº/tad.
M.P.S.
Andame V.A. vea las adiciones q al libro
cuyo titulo es, Arte á enfeña a euitar las
culpas y vnire el alma có Dios a hecho N. M.
R.P.F. Luis de S.Iuan Euágelita P. de la Pro
nincia de S.Iofeph, y Difinidor general de toda
la Ordé de N.P.S. Francico; y fiédo lasdichas
adiciones hijas del mimo autor qhizo la obra,
y el tal el que toda Epaña fabe, para áV. A.
pueda y deba dar la licencia,juzgo por obrada
fino reprehenfible mi cenfura; antes por el bié
de la Chritiandad, debe V. A. mandarle, no re
tarde dar eta,y otras obras a la etampa, para
que a tan grande Padre y Maetro no podamos
dezirle con razon lo que Plino el fegundo dixo
a fu grande amigo Claudio: Nominen te pa. é
té, vel potius durum ae pene crudelen, qui tam
infgnes libros, tandiu tenes quoufque tibi, có no
bis inuidebis tibi, maximam lauden nobis volup
ait Za
tera. El fupenderaun por poco tiempo la imº
presion de libro que con igualdad es docto, y
prouechoo, pues enfeña a euitar las culpas, y
muetra el modo de vnirfe el alma con Dios.
Serà a los que caminan con priela à la virtud,
fupenderles con violencia el feruor del epiri.
tu, y aun a la mifma virtud priuarla de tan ce.
letial teforo,particularmente en materia poco
andada, y con prouecho de las almas, dicurri
da la obra por fi y por lo venerado de fu Auº
tor merece el fauor de V. A y el prinilegio pa
ra podere imprimir, pues en ella viue feguro
el decoro de la Religion, y reformacion de las
cotumbres. Dada en el Conuento de la Vito.
ria de Madrid, Orden de los Minimos de San
Francico de Paula, en 12. de Nouiembre de
1639.

- F. Iuan Ponce de Leon.


-
T A B L A DE Lo
contenido en ete
- - libro.
L. - - -- - -

CA 1. Del modo que fe debe tener, para no


- ofender a Dios. Fol. I.
-

Cap. 2. De la confideracion de las penas del in


fierno. - Fol.2.
Cap. 3: Que del amor de Dios, nace el aborre.
cimiento de los pecados, y procede toda có
folacion. Fol.3.
Cap. 4. De quan neceario es para no ofender
a Dios,el refrenar los cinco fentidos. Fo. 4.
Cap. 5.Del refrenamiento de la lengua. Fo. 5.
Cap. 6. Como por los juyzios temerarios, mu
chas peronas epirituales caen por ignorá
cia en culpas graues. Fo.6.
Cap.7. De la gracia, y fus efetos. Fo.7.
Cap. 8.Como el alma fe debe preparar para re
cibir eta gracia. 3
- Fol. 8.
Cap. 9. Que fe puede congeturar el etärvn al
ma en gracia de Dios, mas no faberfe de cier
to, con infalible certeza, aluo por reuclació
diuina. - , , Fel. o.
Cap. Del modo de llegarfe el alma a la perfec
SS Clon

f s
cion de la diuina gracia. Fo. iz
Cap.11. Como de la contemplación, y medits.
ción proceden grádes efetos de la gracia. F. 13
Cap. 12 Como fe debe orar, y en álugar, para
alcançar eta diuina gracia, Fol. 1 5.
Cap.1.de los buenos efetos que proceden
la oracion.
de
Fol. I 6.
Cap. 14.Como fe entiende orar fin intermiº
fion. - Fol. 1 3.
Cap.15. Que cofa impide la oracion quádo no
es oida. - - - y - Fol: I o
Cap. 6. De la breue y vtil oracion mental» y
del modo de orar mentalmente. Fo. 2o.
Cap. 17.Como el defear algunas vezes cóola
ciones epirituales,es licito,ymeritorio F.23
Cap. 18. De la cófideració de los buenos y ver
daderos amadores de Dios. Fo. 24.
Cap. 9.Del modo de amar perfectamente d
Dios. - Fo. 27.
Cap. 2o. Como fe debe bucar, y hallar a Dios
Fol. 2 9.
cap.2 De los beneficios que proceden
amor de Dios.
del
Fo.3 t .
Cap. 22. Corno fe ayunta la mente de la criatu
ra con fu Criador. Fo. 32
Cap. 23. De los caminos por los quales fe viº
re, y llega a la perfecta beatitud, y cumplia
mien.
miento de los defeos. Fo. 34,
Cap. 24. De la eperança que debe tener la per
fona eípiritual. Fo.35•
Cap.25. De la caridad que fe debe tener en la
vida epiritual. Fo.36.
Cap.2 6. De la frequente confesion que fe de
be hazer para eftär en gracia de Dios. F.37.
Cap.27. Como para regir la vida epiritual, es
necefario, que el Confeffor fea de buena vi
da,y docto. Fo.39
Cap. 28.Como por el Santisimo Sacramento
de la Eucaritia recibe el alma en la fagrada
comunion admirables frutos, y aumentos de
perfeccion. Fo. 41
Cap. 29. Como por la oracion fe allega el alma
al fin defeado,y alcança la gracia. Fo.42 .
Cap. 3 o. De la humildad necefaria para alcan
çar la diuina gracia, y la eterna bienauentu
rança. - Fo. 43
Cap. 3 1. De la confideracion de la muerte, mui
necetaria para huir los pecados, y llegar al
fin defeado. Fo.45.
Capir.32. De la meditacion de la Pasion de
, Chrito N.S. y quan necearía es, y fue para
nuetra falud. Fo,47
Cap. 33. Como debe elhóbre aprouechar en
lavida epiritual, y agradar mas a Dios F-4 o
5$ a Cap
Cap. 34. De vna compendiofa forma de la vi
da epiritual. , , ,, , , , , , , , Fo.5 I ,
Cap. 35. Del conocimiéto de las varias,y ocul
tas tétaciones,y engaños del enemigo. F.52.
Cap.36. De otros engaños,y ilufiones ocultas
por las quales la criatura humana viue en
grande peligro. " -- Fo. y 5 s
Cap.37. De los peligrofos engaños de los de
monios, en el punto de la muerte. Fo. y 8.
Cap.38. Como ninguno de los amigos yecogi
dos de Dios viuen en efta vida prefente fin
tentacion. Fo. 6 o
Cap.39. De los remedios contra la tentacion
de la carne. Fo.62.
-

Cap. 4o. De la vtilidad y prouecho á procede


de la tentacion fufrida con paciencia. F.69
Cap. 41. Como toda nuera perfecció cófite
en hazer la voluntad diuina. Fo.7 I.
Cap.42. De fiete grados para ubir a la alteza
de la vida epiritual. Fo.72.
Cap. 43.Que coa es necearia para amar per
fetamente a E)ios. - Fo.7y.
Cap. 44. De vna Regla breue para venir a la
perfeccion epiritual. . Fo,7 6
Cap. y Defeis feñales por donde el hombre
puede conocer, no fer engañado en las vifio.
mes,dreuelaciones. * - Fo.7.
-- - - Ca
Cap.46. Por quantas feñales fe puede cono
cer etär el Epiritu Santo en el anima deuo
ta. º Fo.79
Tabla del/gundº tratado.
"n Ap.47. De como fe debe cóponer el alma,
C#. la perfetisima oracion. Fo. x 2.
Cap.48. Del primer grado, y exercicio para la
contemplacion. Fo.84.
Capit.49.
cion. .
Del fegundo grado
-
para la perfec
Fo.35.
9 go. Del tercer grado para la perfecció F.37
ºel quartogrado para la perfeccion.
Fol. 89.
Cap.52. Del quintogrado para la perfeccion.
Fol.91, - - , ,,
953. Del exto grado para la perfecció.F.93
C-54 del fetimogrado paralaperfeccióF94
Tabla del tratado tercero.
C APºr. Qganvtil coa es recibir el Santisi
—Amo Sacramento. - Fo.99.
-

Cº.P.2 De los grandes beneficios y frutos óúe


Pºcedende la digna frequencia dete diui
-nº- Sacramento. -es, Fo. ro.
Ca,
Ca.3 Qge cofa atrae a la perona defiota a fre
quentar ete Santisimo Sacramento. Fo.1e 4.
Cap. 4. De otras muchas gracias que procedé
dete diuino Sacramento. Fo. 1 o 6.
Capit. 3. De la preparacion que fe debe hazer
antes de la agrada comunion. Fo. 1o 8.
Cap. 6. De la gracia, y confideracion dete di
uino Sacramento. . . ... Fol.111.
Ca.7 como fe debe ofrecer la criatura aDios,
y tener oracion en ete facrificio. Fol.i. 2.
Cap. s. De las gracias que han recibido algu
nos que dignamente defeauan recibir ete Sá
tisimo Sacramento. Fo. 114.-
Oracion para antes de la comunion de vna per
fona deuota. Fol. 113.
Cap. 9. Dubio. Si es licito a las peronas fegla
res comulgar cada dia? Fo. 12 o
Dub.2. Qual es mas conueniéte, comulgar to
das las vezes que es ficito,d dilatar la comu
nion? Fo. 1 21.
Dub.3. De dos igualméte dipuetos, qual ferá
mas loable,aquel ó por grande reuerécia fe
abtiene algunos dias, o el q por gran deuo
cion frequenta ete Sacramento? , Fol 12 2.
Capit.1 Dá gracias a Dios, por los beneficios
recibidos. Fo. 131.
Cap. 2: Exortacion al buen defeo. F:1 y 5
-3. - ape
Capít. 3. Implora el pecador la diuina mieri.
cordia. - Fo. 13 7.
Cap. 4 confolacion del pecador,para en vida,
y en muerte, Fo. 157.
Cap.5. De las cofas que impiden el arrepétir
fe el pecador. Fo I 53.
Cap. 6. Que debe hazer el pecador? Fo. 154.
Cap. 7. Prouoca al pecador a tener eperan
ga. y Fo.i57.
Cap.8Que anima al alma para que no dema
ye por entir falta de feruor de epiritu. Fol.
- 1 53.
Cap. 9.Que debe hazer el alma en etas fequeº.
dades. Fol. 1 6os

F I N.
|-|-|-
|-
|-|-•.*. ·
|-«.• |-
|-|-----|-
|-|- |-|--
|-|-|-
|--
-!|-
|-|-
|-|-|-·- |-
•|----- ----/
· · ·* - - - ~~ |-•|-·
-

- -- ------ *.-----|-
-----
------------ * |-|-|-|-
**…
!|-|-·|- ·|-
|-|-• • ;- -
! »
|• • •|--|- ·
----
|-----|-
*
|-··
… »·*** . ::
|- ----•
-----|-----
• • •----|- |-•
|-• -
- ----|-*
•·|- -*… *
-- |-·
|-|-|-*
··|- |-|-
|-- - |-|-
----
-

|-
----• • • •|-• •
--

----|- |-
|-
- - |-
----. --|-
|-|- - -
-------- |-
-----~ ~ ~ !---- |-----
·|- |-|-*
|-
|- -|-|-
1 -• •
· *-|-».
|-
|• •|- |-
··
+ →|-
·
·-------- |- · *1. - * **
-
----*…
------ |-
|-
|-
|-
-
|------ -• .
* -tl* , *
-- … |-
·|---
|-

-
-1 - )|-
----|×
-|-
~~ ~~+
-
-
-----**|-----· -|-, !
|- ----
· ·
-|- |-
|-·|×----…
* *|-
|-
----|-- - •|-
|-|-
|-
*----
·* ***----|-* - --.
- - |-|-|-
|-
-
---- |-- -
-|- -
|-·|-|-- ----|--
----
·
----
·
·

-
·|-
→ →→ →|-|-|-|-----|-
Fol. 1:

D O CTR I N A,
P A R A E V IT A R
las culpas, y vnire el al
ima con Dios, y alcangar
la perfeccion epiri
tual en bre
ue.

Cap.I. Del modo que/e debetener pa


ra no ofender a Dios.
A Primera cofa que debe
y mos hazer, para no ofen
gº der a nuebro benignifsimo
Señor y Dios, es, tener fié
7 pre en la memoria los grá
\, des é incomparab es bene
º ficios que nos ha hecho,y
penar fiempre, que ha querido er nuetro
A pa -
Doctrina paravnife
padre, por fingular creacion, porque nosha
criado por epecial priuilegio de amora fu
imagen y femejança. Lo fegundo, que fe ha
dignado de fer nuetro padre, por admira
ble cutodia, yguarda nuetra, porque nos ri
ge, y guarda,no como a fieruos, fino como
a feñores de todas las cofas criadas; y parti
cularmente a fus ecogidos; a los quales ha
ze, que fe les conuiertan en bien aun todas
Ad las cofas que parecen mal, como lo dixo el
Rom Apoftol San Pablo, fabemos, que a los que
s. a maná Dios,todas las cofas fe les conuier
SAu. ten en bien.Y.S. Agutin declaró, y tambié
los pecados,porque delos los jutos facan
mucha ganancia, por elaborrecimiento á
dellos tienen. Lo tercero, que ha querido
fer nuetro padre por adopcion obrenatu,
ral, porque por la preciofisima fangre que
por nofotros derramó fu preciofisimo Hi
Ad jo Vnigenito nos ha hecho herederos de la
E. Patria celetisal y empit erna bienauenturà
os
ga. Depue debem confid erarla ineti
mable caridad, y amor inmeno que ha mof.
trado en la redencion del genero humano, y
configuientemente penando todos los o
tros admirables beneficios, ferèmos encen
didos de vn ardiente amor, por el qual hui
rèmos
el alma con Dios. 2,

remos de ofender a vn tan foberano Cria


dor, y bienhechor.

tap.II. de la confideració de las penas


del infierno,y gloria del Paraifo.
Ambien fi defeas euitar las ofenas
de Dios, piena las horribles y eter
, EL nas penas del infierno;las quales er
tan aparejadas para aquellosque viuen fegú
la carne,y no guardan los mandamientos di
uinos. Y confidera, que todos los tormétos
y martirios atroces que fe pueden penar
en eta vida,no e pueden comparar con vna
minima parte de las penas eternas del in
fierno, antes la preencia de los epiritus
malignos, es mas horrenda que qualquiera
muerce temporal, por horrenda y epanto.
fa que fea.Y de la mima manera al corra
rio penando la infinita gloria de la patria
celetial,la qual etá prometida a los que
verdaderamente aman a Dios, y guardan
fus mandamientos, no le ofenderèmos, par
ticularmente fi confideraremos en aquella
bienauenturada patria celetial, erà el Pa
dre Eterno a muetra voluntad muchedum.
ó - --- -- A2 bre
Doctrina paraonife
bre de paz,ā nuetra razon, cumplimiento
de luz,änuetra memoria, continuacion de
eterna bienauenturança; y quando ferà ¿
alma beatificada de gloria, y el cuerpo co
tan excelentes dotes glorificado, quando
fe verà con los ojos corporales aquella fan
tisima humanidad del Redentor,y la inmé
fa Diuinidad con los inteleétuales confor
tados con el lumbre de gloria, o luz fobrena
tural, quando la Virgen fantisima Maria,
Reyna del Cielo, y Señora nuetra,y los Co
ros de los Angeles,y los triunfantes Apoto
les,y Martires, y toda la innumerable mul.
titud de los bienauenturados, con ineftima
ble alegria y inefable gloria, fe veràn etar
alabando fin fin al fumoCriador. Y asi pen
fando aquellos eternos, e innumerables bie
nes, los quales no vieron los ojos, ni jamas
1. ad oyeron los oidos, ni cupieron en el coraçon
Cor.
humano(como dixo el Apotoi San Pablo)
aquello que tiene Dios aparejado para los
que le amaa, facilmente fe euitaràn los pe
cados y fe amarà a Dios benignisimo Cria
dor y Redentor N.Si quieres ver eto mas
por etenfo, lee el libro de la intabilidad
de la vida, que alli lo trató muy copio.-

famente. . . . .
Cap.
el alma con Dios. 3

3.
Capit.III. Que del amor de Dios nace
C
el aborrecimiento de los pecados, y
e

procede todaconfolacion,
. Ize Ieu Chrito N. Señor, por la
ca de fu amado , y mas regalado Io.14
Apotol: Si me amaredes, cierta.
y tamente os alegrareis;y fi alguno me ama
resguardarà mis mandamientos,y palabras
o Y en otro lugar dize: El que tiene misman Ioit,
damientos, y los guarda, aquel es el que me
ama: por lo qual, fi inuiolablemente guar.
dares los diuinos mandamientos; y con to
do tu coraçon, con toda tu mente, con toda
tu anima, y con todas tus fuerças amares a
a tu Criador, fin duda te guardarás de ofen.
º derle,y el te concedera u gracia;in laqual
ninguno puede vèr el rotro de Dios; y con
figuientemente no puede fer bien auentura lo i,
s do; porque la bien auenturança perfeta có
C fite en la vilion,y fruicion diuina. Por lo
qual dize el Saluador por fumas amado Di
d cipulo: El que à mi me ama, era amado de
0,
mi Papre,y yo lo amarè, y me manifetarè
a ela mi mimo. Eto es, que con mi manife
% A 3 ta
DoSirinaparaonife
ftacion, le harè bienauenturado. Luego el
que no tiene mi diuino amor; el qual no es
otra cofa, que la caridad,no puede tener la
gracia;porque fegun los Sanctós Doctores
mo puede etär lo vno fin lo otro. Y asiamá
do puramente a Dios, y no por temor de
pena,fino folamente por amor de fu infini
ta bondad, guardando fus mandamientos,
el pecado te feräabominable,y aborrecido
fobre toda otra qualquiera coa,ytenido en
odio; y fera tanta la dulçura epiritual, que
procederà dete diuino amor, que excederà
todo guto, deleite, y placer humano. Por
lo qual nuetro Saluador IeuChrito dize:
El que bebiere del agua que yo le darè(eto
es del agua de la gracia, de la qual procede
nuetro amor para con el, y todo gozo epi
ritual)no tendrā mas fed interior; eto es,
no tendra jamas fed de cofa mortal; porque
folo aquel bien Eterno , harta , y fatif
faze nuetro infaciable defeo,y apetito,y le
acrecienta. Eta agua vendra a crecer, y ha
zere vna fuente de deleites, y vida epiri
tual, y apagará toda triteza mundana; y ha
rà altar en jubilacion, y gloria en la vida
eterna a aquel que en eta preente vida be
biere detaagua de la grama:Maseta no fe
-º -" - pue
el alma con Dios. 4
puede entender,fino de aquel que por larga
meditacion,y pureza de entendimiento, a
urâ gutado aquete fuauisimo fruto. Y ver
daderamente quando el coraçon limpio có
amor perfecto, y humilde afecto, fe encien
de en el fuego del amor Diuino; luego el mi
fericordiofo Señor infunde fu gracia en el
S) anima, y la ilumina el entendimiento, y la
incita, e inflama el afecto a tanta delecta
cion,y contemplacion de fu bondad infini.
ta, que fe leuanta fobre fi mima, y por la
gráde abundácia de la alegria Epiritual, e
conuierte en lagrimas, y viene en tan gran
de defeo de lascoas eternas, que no etima
fino antes deprecia las cofas terrenas, ni
de fi mima haze cao, y habita y mora fiem
pre con la mente en la cofa amada, como fi
totalmente etuuiefe feparada del cuerpo.
Y eto fe conoce por la foledad, y continua
oracion, que quando el hombre comiença a
guitar el epiritu, no buca conueraciones,
ni placeres , ni alguna confolacion huma
na; porque fiente dentro de fu coraçon tal
dulgura, y fuauidad que de pide; y arroja
toda deleótacion mundana . Por lo qual
aquellos Santos Padres , que gutauan
aquel dulcisimo amor, fe priuauá totalmé
- A4. te
Doctrinaparabnirfe
te de los terrenales deleytes; y fentían la
paz, y tranquilidad de la mente,y vna incom
parable alegria epiritual, y increible con
folacion; y mayormente confiderando el
premio futuro que eperauan, que excede
no folo la facultad de los fentidos, mas tam
bien a todo entendimiento epeculatiuo.

Capit, IIII. De quan necefario es

para no ofender a Dios, el refrenar


los cinco/entidos.
-T" º L Que quiere guardar la innocen
E
-
cia,y no ofender jamas a Dios fu
Señor y Criador, le es recelario
cortar, y refrenar todos fus fentidos; porá
Tre; por etas ventanas entra la muerte en el a
nima . Por ello dixo el Santo Profeta:
Mi ojo robo mi alma.Y Ieu Chrito Nuef
tro Señor dize:Si tu ojo te efcandaliza, fa
catele, y echale de ti. Eto es, qne debemos
euitar las ocaiones de pecar con los ojos,y
no mirar mas que las cofas necefarias, y
honetas, porque dize el Santo Iob, Yo he
hecho pacto,y concierto con mis ojos de
no penar jamas en la muger Virgen.Y por
- - que
el alma con Dios. 5
que del ver, proceden los malos penamien
tos,nos amoneta nuetro Saluador,diz1en
do: Si tu ojo fuere imple, todo tu cuer-Mat.
po ferà claro, y replandeciente; por tanto,
tenle fiempre fixo en la tierra, y la mente
en el Cielo; y piena bien aquel memorable
dicho del Palmita,que todo hombre es Palº
femejante a la vanidad, y fus dias paían co- ¿ ¿
mo fombra. De aquete curioo mirar
proceden los juyzios temerarios , los qua
es ocultamente ofenden à Dios,y a tu ami- pal.
ma; por tanto di deuotamente con el Profes.
feta: Señor, aparta mis ojos, para que no
vean la vanidad,y viuifica me por tu gra
cia en tu camino, para que conformando mi
yoluntad con la tuya nunca te ofenda.

Capit. V. Del refrenamiento de la


lengua necefario para la vida e/pi.
ritual.

E deL Silencio es tan neceario para la


vida epiritual, que fin el no fe pue
venir a la perfeccion del epiri. Iai.
tº asidize el Profeta. En el filencio, y o
en la eperança etā vuetra fortaleza.Y en
OtQ
Doctrina paravnirfe
otro lugar dize Dauid: Yo puevna guarda
r,s dize:Pufe
a mi boca yfilencio
he quedadomudo. Y tambien
en el bien hablar, confi
derando el grande peligro que tiene la len
gua; por la qual ninguno ha ido tan perfe
éto, que no aya cometido culpa por lo me
Iac.5 nos venial. Y San Tiago Apotol dize: Si al
guno no ofende en las palabras,ete es per
fecto varon. Y depues añade: Que la légua
Prió no la pudo ninguno domar jamas. Y el Epi
ritu Santo dixo. Que el gouernar la lengua,
era de Dios : De donde viene a dezir San
Gregorio: Que la mente que no tiene el mu
sgr. ro del filencio, facilmente es penetrada de
la faeta del enemigo, por lo qual fino qoie
res errar con la lengüa, nunca hables, fila
necesidad no te contriñere a hablar, por
la honra y alabança de Dios,y en bien y vti
lidad del proximó,y de ti mimo, y de tus
cofas, y nece i lades ocurrentes y oportu
nas, ni digas jamas palabra ociofa, ni dema
fiada, vana, o que no fea verdadera. Acuer
date de lo que dixo Salomon Hijo, apenas
habla en tu caufa ; y piena muchas vezes
aquella entencia del Profeta: No ha de ha
blar milengua las obras de los hombres,
mas el que profeta la vida epiritual, no de
U102
el alma con Dids. 6
ue jamas penfar, ni hablar de las cofas del
mundo. Tambien por el filencio fe huye el
peligro,fe enmienda la vida, crece la deuo
cion, fe conferua la inocencia, fe aumenta
la humildad, fe exercita la virtud, y fe mue
ftra la fabiduría. El bueno, y verdadero ca
llado, fe allega a Dios; y hablando fecreta
mente con el, fe alumbra fuentendimiento
con aquella bienauenturada luz , y conoci
miento perfeóto. Y de la mima manera
debemos circuncidar todos los otros fen
tidos, y refrenar los apetitos, y deleytes,
que no nos on concedidos, y conferuar el
coraçon fin macula de los penamientos, y
maculas terrenas ; y particularmente de
los juyzios temerarios, por los quales mu
chos incautamente cometen muchos pe
cados; por lo qual en ete Capitulo
figuiente tratarèmos con mu
cha breuedad de
ellos,

-
e¿ºys

Cap.
Doctrinaparavnife
Capit. VI. Como por los juyzios teme
rarios , muchas perfonas epiritua
les caen por ignorancia en culpas
grauer.

ESV Chrito Nuetro Señor dize por


Lu. 6 San Lucas: No juzgueis y no fereis juz
¿ el gados. Y en otro lugar dixo San Pablo.
2. No querais juzgar antes de tiempo, hata
que venga el Señor, que alumbrará las co
fas econdidas de la ecuridad, y tinieblas,
y manifetara los eonejos del coraçon.
Por lo qual no fe debe jamas hazer juyzio
cierto de alguno, ni defetimarle, o depre
ciarle. Mas quando tu vieres a algunoha
zer alguna cofa que te de agrade, antes de
Ad juzgarle, confiderate a ti mimo, y viendo
Rom que eres pecador,y digno de reprehenfion,
a acuerdate que eta ecrito: En aquello que
juzgas a otro, a ti mimote condenas. o
quantos creen que etan en gracia, los qua
les Por ete vicio fon engañados, y etan en
*ºe etado de condenacion. San Gerónimo di
ze. Si algunojuzga vna coa, que en fies
buena
el alma con Dios. 7
buena, y juta, er injuta; eto es abomina
ble a cerca de Dios. Y fegun otros Docto
res,peca mortalmente, particularmente
afirmando la obra buena,fer mala,y la mala
fer buena. Por eo clama Ifaias: A y de vo. If 9 «
fotros los que dezis lo bueno, er malo, y lo
malo fer bueno, Demanera, que juzgar fin
manifieftas feñales deta manera, es pecado
mortal, fegun los Sagrados Expofitores.
Si vès alguna perfona que no guarda los
ayunos de la Igieia ; y tu fin atender otra
cofa, afirinatiuamente juzgas, que aquel
p eca mortalmente,fegun los Doctores fan
tos. Tu pecas mortalmente, porque aque
lla perona puede fer que tenga alguna ne
cesidad, ó caufa que la ecue del precep
to del ayuno, y tu le condenas injutamente Ad
a pecado mortal,v furpando el juyzio ocul Roma
to de fu Criador. Por lo qual dize el fanto I4a
Apotol. Aquel que no come, no juzgue, ni
deprecie al que come. Elo es, que no le de
be juzgar, prefumiendo del, que haze mal.
Por lo qual dize en otro ¿º la cari
1 Co a
dad no pienía mal del proximo. Y a los Ro I3•
manos: Quien eres tu que juzgas al fiertio Ad
ageno º Etto es, que prefumes de juzgar Rom
aquello que eta referuado a Dios, q: 14e
GlQ
Doctrinaparaynife
olo conoce, y juzga los ocultos fecretos.
Por tanto debemos fiempre penar bien de
aquellos que no muetran manifietamente
feñales manifetisimas,y euidentes de ma
licia.Ynota, que muchas vezes el demonio
haze parecer vna coa por otra, para con ef
to hazer caer a la criatura en juyzio teme
rario. Y asi creyendo de cierto lo falo,
por verdadero, podria ofender a fu Cria
dor, y pecar mortalmente. Muchos fe per
fuaden a fer deuotos, que fon comprehen
didos en ete error, y no e faben confefar;
mas porque la ignorancia no ecua, debe el
Chriftiano que etā enfermo en el alma»
bucar Medico fuficiente, que entienda, y
fepa preguntarle fu enfermedad, y que le
guie, y limpie de los otros pecados» y er
rores ocultos cometidos por ignorancia.

Capit. VII. Delagracia, yfus fe:


&tos.

A E Tres maneras de gracia auemos


tratado largamente en nuetro pri
mer tomo, fobre el quarto de las
entencias; mas aora hablaremos de fola
- aquella
el alma con Dios. 3
aquella perfecta que haze el anima grata à
Dios,y la lleua a la Bienauenturança. Eta
es vn habito, vn don infuo, vn replandor Scot.
fobrenatural, y hermoura del alma dada be in re
porta
nignamente, fin la qual no puede el hom tis
bre merecer, ni llegar a la fempiterna Glo
ria; por lo qual fe llama gracia, gratum fa
ciens, porque fu efecto es, librar el alma de
los pecados , y reconciliarla con Dios, y
incitar, y fortificar el libre aluedrio a péfar
y obrar bien, comuta la pena eterna en tem
poral,haze nuetras obras buenas,y merito
rias; y aquellas que por el pecado etauan
perdidas y amortiguadas, las retituye, y
buelue al primer etado. Por eta gracia fe
haze el alma Epofa de Iefu Chrito Nuef
tro Señor, Hija del Padre Eterno, y Tem
plo del Epiritu Santo, por eta fe purga, y
limpia,y es iluminada, y viene a fer perfeta
y la mente fe eleua en las cofas celetiales,
y feutenta de manjar epiritual; y finalmé
re,e haze femejante a Dios. Por lo qual di
ze el Apotol San Pablo. La gracia del Ad .
Rotn
Criador es vida eterna , por la
qual yo foy todo aquello
que foy.

Cáp.
Doctrina para»nife
-
/ .
Cap. VIII. Como el alma/e debe pres
parar para recibir e/fagracia. -

A Diuina è inmena Magetad, por


fubondad infinita , e inefable, asi
como haze nacer el Sol, y llueue fo
bre los buenos,y malos,y con grande abun
dancia da el futento a toda criatura. De la
mifma fuerte eta aparejado a dar copiofa
mente fu gracia a aquellos que con todo ef
tudio,y diligencia fe esfuerçan a preparar
fe para ella ; porque para ete fin crió al
hombre, para que por efa gracia deba pof
feer el bien fempiterno:por lo qual dize en
el Euangelio.Yo etoy a la puerta,y llamo,
y todo aquel que viene a mi, no le echo fue
ra.Y el Gloriofo Padre San Agutin dize:
sAu. Que como el pecador età aparejado con
el ançuelo, para atraer a fiel pez que viene
al cebo. Asi Nuetro Dios y Señor età apa
rejado, para dar fu gracia à todo fiel Chri
tiano, que de fu voluntad fe prepara,y vie
ne della; por lo qual hizo al hombre libre;
para que pueda merecer,y obrar libremen
te lo que le pareciere, y no fer contreñido
al
el alma con Dios. 9
al bien, ó al mal; por tanto es neceario al
-
que quifiere poeer ete gran Don, prime
ro euitar todo mal, y limpiar fe de toda ma
licía de pecado,y depues etudiar de hazer
todo el bien epiritual que le fuere posi
) ble»y con profunda humildad, con perfecta
Fè» y limpieza de coraçon amar vnicamen
te a finmeno Señor y Criador, y a fu pro
ximos quanto la fragilidad humana permi
tejy de aqueta manera, obrando, contem
plando, y frequentemente orando, le ferà in
fundida aquella Lumbre, y Don Celetial,
que excede todo bien, y haze bienauentura
da el anima,juntandola, y vniendola cón
Dios. Y la otra gracia que ilamamos, gratis
data Porque es obre el merecimiento, y
facultad humana,y dada por la Diuina Bon
dad,y Benignidad de Nuetro Dios y Se
ñorsindiferentemente a buenos, y a malos,
es tambien vn habito infufo, por el qual el
hombre le prepara,fe ordena, y fe dipone,
Para el vltimo fin, ôaquella gratum ficien,
que lleua y guia a la bienaventurançá. Por
lo qual dize San Pablo, que la gracia de A d
Dios es vida eterna; y quanto quiera que Rotr:
ete grande, e inefable Don fe ha concedi. 6.

do a la criatura folamente de la Benignidad


de
Doctrina paravnife
de fu Criador, con todo effo es necefario
el confentimiento del libre aluedrio; por
el qual la perfona fe prepara a la gracia.
Y como el Sol no puede iluftrar la cafa » fi
no fe abre la ventana;asi Dios no infunde
ete fanto don,y luz celetial, y diuina, fi el
hormbre no haze todo aquello que a el le es
posible para confeguir tanto bien. Por lo
qual dize San Agutin: Aquel que te cröai
SAu. ti fin ti, no te aluaria ti in ti: Eto es fin tus
voluntad. Por tanto es necelario aquella
otra gracia cooperante, d dicha proficien
te, la qual coopera, y da ayuda al libre alue
drio en el merito, mouiendole a obrar bié;
y aunque ninguno fe puede preparar a la
gracia fin fauor diuino, no por effo fe exclu
STh. ye la libertad del libre aduedrio : por lo
qual dize Sancto Tomas: Que fiel hombre
haze todo lo que puede, fegun fu posibili
dad en el obrar bien,y con todo etudio, y
diligencia,bufca,ama, y firue āDios, que es
fumo Bien, u Magetad le concede benig
namente fu Gracia; por la qual merece la
a.Ad vida Eterna, y tolera, y fufre con paciencia
Cor. todas las tribulaciones mundanas. Por lo
º qual dixo al Apotol San Pablo (etando té
tado, y rogando a Dios, le quitae la tenta
cion)
el alma con Dios. IO

cion)batate a ti mi gracia. El defeéto, yfal


ea de la qual procede de nofotros, que no
etamos preparados para ella;mas la prime
ra caufa de donde effagracia procede,es el
Criador, el qual dize por Ofeas Profeta: oe.
Tu perdicion pueblo,es folo por tu culpa, ***
y tu ayuda procede de migracia. Y afsidi.
xo
tin:muy
Eábien
con el Goriofo Padrey fè
temor,humildad San Aguf
perfeta; SAu.

porque no por tu merito, mas por fu gracia


y beneficio diuino fe concede la vida Eter
na.Y el deuotisimo P.S. Bernardo añade:
LaGracia confite en el odio de lo palado, SBer.
y en el deprecio de lo prefente,y en el de
feo de las cofas futuras,y celeftiales. Ynó
ta,áfegun la fentencia dete Santo Doctor,
ninguna cofa esmas eficaz, para alcançar ef
ta gracia, á la profunda humildad,ymuchos
fonde purifsima vida,a los quales no les es
concedido tan grande don, que por la gran
deza de aquella, no végana fer negligentes, po
y foberuios. Por lo qual dizeSalomó en los ¿"
Prouerbios: Biéauenturado el varon,á fiem
pre eta temerofo. Eto es, ó quando viene
en el la gracia,y quando fe và dèl, y quando
torna,fiempre fe conferua en cemor, y hu
mildad perfeta. -

B2 Cap.
Doctrinapara vnirfe
Capit. IX. Quefe puede conjeturar
el 9/fdryn alma engracia de Dios,
mas mofaberfe de cierto, con infa
lible certeza, faluó por réuelacion
diuina.

Ec.9
Dr. como dize el Epiritu Santo
ay muchos jutos, doctos,y abios,
cuyas obras etán en la mano de
Dios,y ninguno fabe, fies digno de amor,
d de odio; porque eto età referuado para
el Diuino juyzio;mas para poder congetu
rar, que agrada a Dios, y età en fugracia,
ay algunas feñales,y congeturas, que quan
do el anima con verdadera contricion, y
pura confesion, y fatisfacion perfecta, fe
conferua en humildad, y limpieza de cora
çon, y ama a fu Criador con todo fu cora
çon, con toda u anima,con toda fu mente,
con todas fus fuerças. Eto es,con todo el
entendimiento, con toda la voluntad, con
toda la memoria, y con todas las otras po.
tencias; demanera,que no contemple,nia
tienda a otra cofa alguna, fino a folo Dios,
* -- ya
el alma con Diòs. II

y a aquello que fe ordena au gloria, y fan


tisima voluntad;y preparado deta mane
ra, para la gracia, facilmente vendra por có
geturas, en conocimiento della. Las feña.
les mas principales (para eta congetura)
de la gracia, particularmente para los que
comiençan, fonetas. La primera, el dolor
grande de los pecados palados, con el fir
me propofito, de nunca mas boluera ellos.
La fegunda,el auer etablecido , y hecho
propofito firme, de viuir hata la muerte,
fegua los Mandamientos Diuinos; y antes
padecer qualquiera tormento, que quebran
tarlos. La tercera,el guto,y deleyte de las
Diuinas Ecrituras, y de las Obras fantas,
y epirituales, quando la perfona fe exerci
ta,y habla fiempre de aquellas. La quarta,
el deprecio del Mundo, y de las cofas ter
¿ caducas. La quinta, el defeo de
la vida futura, con odio de la prefente. La
fexta, la frequentacion humilde de los Sa
cramentos de la Penitencia, y Comunion;
por los quales e infunde toda gracia. La
feptima, el fufrimiento, y paziencia en las
calamidades, y trabajos, quando el hombre
no fe perturba en las cofas adueras, nife
enfalga con las properas, fino que con má
B3 fe
Doctrinaparavnirfe
fedumbre dā gracias à Dios. La oótaua es,
quádo quita el afecto de lascofas terrenas,
etimando tanto la gloria de la patria celef
tial, qtodas las hóras, pompas, y imperios
del mundo,le parecen viles,yabominables.
La nona es, el guto fuauisimo,yla perfeue
rancia en la fanta oracion,y licion fagrada.
La dezima es, la vifitacion interior de las
fantas inpiraciones,yla conformidad de fis
voluntad,con la de fú Criador, quandofe
contenta de todo aquello, que place,y agra
da a u Magetad Diuina, y defea padecer
por fu amor todo genero de pena. Otras
eñales ay conocidas de aquellos que fe e
xercitan en las Contemplaciones Diuir
nas,por las quales fe fienten, y juzgan cóge
turalmente etar en la duina gracia. Mas el
anima que quiere y defea tanto bien, debe
deuotamente con agrimasorar al benignif
fimo Señor, pidiendole perdon de fus peca
dos,hata que fienta la inpiracion interior,
y confolacion del Epiritu Santo, por la
qual crea erle perdonados fus pecados, y
recibida la gracia, medianre la feruo ofa, y
pura confesion,y confesion del facratisi
mo cuerpo y fangre de N.S. Ieu Crito, el
qual tiene tanta fed de nuetra alud.
- Cap.»
*.
el alma con Dios. I2 .

capit. x. Del modo de lga fe d


alma a la perfeccion de la diuina
gracia.
L Alma, que fegun fu capacidad
quiere gutar alguna fuauidad de la
Diuina Gracia, y llegar a la perfec
cion de la vida epiritual, debe con limpie
za, y fimplicidad de coraçon,fiempre pen
far, hablar, y obrar las cofas que fon en ala
banga,y en honra de Dios, y con ardiente
defeo, y amor del fumo bien, hazer conti
nuamente violencia a la fenfualidad, y de
leótacion, fegun el dicho del Saluador, debe
el hombre negare à fi mimo, y tomar la Mat.
Cruz de la paciencia, y feguir fus piadas I6 •
Eto es imitarle en caridad, paciencia, po
breza, manfedumbre,innocencia, miericor
dia,iuticia,y en todas las demas obras fan
tas,y buenas, que le fueren posibles; y te
ner en la memoria , que fiefe Señor Cria
dor de todo el Vniuero, no entró en fu
Reyno,fino por u vida apera, y calamito
fa, no es conueniente, que el fieruo inutil, y
pecador,entre por camino de deleytes , al
B 4, Rey
Doctrinaparapnirfe
Reyno que no es fuyo; porque el Señor di
ze, Que es muy etrecho el camino que lle
Mat ua a la vida, y pocos entran por el; porque
7. demas de la dificultad de las virtudes; de
las quales debe fer acompañado el peregri
no que camina por efavia, tambien es ne
celario palar por fuego, y agua, por pobre
za,y miferia, por ignominía,y dolor, pora
margura, y muchas tribulaciones,como han
paado todos los ecogidos, y amigos de
Dios; por lo qual la perfona que defea lle
gar a aquel umo Don de la Gracia , debe
apartar,y deviar de fu coraçon todo afec
to,y amor terreno,y padecer, y fufrir toda
dificultad, y mal, y el fer depreciada por
amor del Dulcifsimo Ieus, el qual fue por
nofótros afrentado,y muerto; porque el
mjfmo Señor dize; Que no ha de fermejor
la condicion del Sieruo, que la del Señor; y
juzga por bienaventurados aquellos que
padecen todo mal por fu amor prometien
doles, merced y premio copiofo en el Cie
o. Empero el principal etudio del Chrif
tiano, es esforçare dia,y noche, que el ani
.ma ete conjunta, y vnida con fu Criador,
por pura qracionay continna cotemplació,
y amorardentisimo. Y para coneguir s:
- -º f?
--
- el alma con Dios. 13
y le es neceario poeer primero la paz, y
tranquilidad de la mente: a la qual cofa no
podrá llegar fin el de precio, y odio del mú
do, y de u propio cuerpo. Por lo qual dize
el Saluador: Que ninguno puede feruir a Ma,6
dos Señores, debe en todo guardarfe de la
curioidad de los fentidos, ydel entendimié
to, que fuelen diuertir en parte el animo, y
mayormente atendiendo a lo que otros ha
zen; por lo qual la mente fe inquieta,yapar
ta de fu dulce amante,y diuina contempla
cion. A ete efecto le es muy conueniente,
y neceário la foledad, y el profundo filen.
cio,y la humildad con el feruiente etudio
de la fanta Oracion; y el andar fiempre ar
diendo con fuma amor, y defeo de nuetro
Benignisimo Ieus, no por defeo del pro
pio bien, d por la Gloria futura, fino fola
mente por fu bondad infinita, y caridad ine
fable,penando fiempre,que no fon condig Ro.8
mas todas las pasiones del Mundo, para la
Gloria immenía,que età aparejada, para
los jutos, antes: vna minima gota de aque
lla, fobrepuja,y excede a todos los gutos,
y deleytes defta vida; y a todos quantos fe
pueden imaginar; por lo qual el Chriftiano
fe debe conformar en quanto le fuere Pºle
Doctrina para vnife
blecen la Vida, y Pasion de Ieu Chrifto
Nuetro Señor, por folo u Amor, y dezir
con el Apotol:Yo etoy crucificado, y liga
do con Chrito; y tanto, que me parece que
Ga a etoy muerto en mi,y que yo viuo en el, y
en mi. Y aqueta conformidad coengendra
pasion: mas por la gracia caufada del a
mor, produze fumo,y increible gozo,y de
le Stacion. Debee tambien conformar con
fu pasion,como auemos dicho, ufriendo
con paciencia, por fu amor las tribulacios
WA
nes, y eta conformidad fe alcança prim
cipalmente, por la contemplacion,y ora
cion mental.

Cap.XI.Como de la contemplacion, y
meditacion procedengrandes efetos
de la gracia.
la gracia, gratum faciens, es
D Orque
vn Don, por el qual fe gana la vida
eterna. Por lo qual, quauto quiera á
no tuuiele todos los otros Dones, que fe
pueden penar, fin eta gracia, y caridad in
dubitablemente no tendria cofa alguna,y
el que tuuieffe etas dos cofas, tiene a Dios
- s COl
el alma con Dios. I4.
configo, que poee todas las cofas. Mas el
verdadero Chriftiano debe con todas fus
fuerças,y con toda diligencia, y etudio, ad
quirir, aumentar, y conferuar eta , y
caridad, que es cai vna mima cofa, y toda
otra qualquiera cofa que obrare, d hiziere,
ordenarla a ete fin, fin el qual no puede fer
Chriftiano. Mas entre todas las otras bue
nas, y virtuofas obras,por las quales fe ad
quiere eta diuina gracia, la mas eficaz, es la
humilde,y pura oracion, mayormente fre
quentada con meditacion, contemplacion,
fè perfe &ta; porque quando oramos, todos
los otros actos de virtud fe vienen a exerci
tar; y por la operacion fe hazen perfectas.
Lo primero, por la oracionfe fortifica la fe,
fe leuanta la Eperança, fe enciende la cari.
dad, fe exercita la Prudencia, quando en la
Oracion fe confidera,y ordena aquello que
es criado al Criador. La juticia fe haze
perfeéta,quando la voluntad en la Oracion
fe fortaleze, y confirma en dar a Dios, y al
proximo aquello que es honeto, y debido.
La fortaleza fe exercita en la Oracion, có
firmando,y afirmando el propofito de fer
uír a Dios perfectamente,y de tolerar qual
quiera calamidad, y de pelear,y refitir O
2. 35
Doctrinapara onírfe
das las tentaciones por fu amor. La tem
planga tambien fe exercíta en la Oracion,
quando fe gutan las epirituales delectacio
nes,y fe apagan, y mueren las de la carne;
porque leuantando en alto la mente, el cuer
pofe aflige con abftinencia . De la mima
manera el don del entendimiento, orando,y
contemplando fe ilumina. El don de la fabi
duria allega a Dios al contemplante . El
don de la ciencia fe clarifica, no etimando
las cofas terrenas. Y deta mima manera
todas las otras virtudes y dones,en la Ora
cion hazen fus operaciones, y tambien to
das las virtudes delanimo , exercitandofe
en ella,fe eleuaràn, y haràn perfectas : , lo
qual no fe puede confeguir con otro etu
dio,fino por ete de la fanta, y pura Ora
Luc cion,la qual lleua el anima; y la conferua
8í. en gracia de fu Saluador; el qual dize
muy bien : Necefario es Orar
fiempre,y nunca fal
- ta.

es
Cap
el alma con Dios. I5

cap.XII.Comofe debe orar, y en que


lugar , para alcançar e/ta diuina
gracia.
L Que quiere orar, debe antes pre
parar el alma , por lo qual dize el Pfi9.
Profeta: El Señor oyó la prepara
cion del coraçon. Para eta preparacion,es
necelaria la reuocacion del coraçon, la pu
reza,y atencion de la mente, la Fè perfecta,
IRe,
la humildad profunda,y el feruor asiduo. Ie
Aquella Santa Matrona Ana delTetamen
to viejo oraua en el coragon,y no fe enten
dia la voz. Aquella obra mas, y mejor fe ha
ze con lagrimas,y fupiros, y follozos, que
con palabras,egun la fentencia del Padre sge.
San Geronimo: al que ora, es necefaria la
perfeuerancia, y el coraçon limpio,y humi
llado con feruorofo, y ardiente defeo. Por
lo qual dize el Señor por Ieremias. Quan- Iere.
do me bucaredes con todo vuetro cora
gon, me hallareis fiempre propicio. Y San
lfidoro dize : Que finofotros guardamos S.If s
aquello que Dios nos manda , alcançarè.
mos todo aquello que defeamos orando, •
por
Doctrina para pnirfe
porque la transgresion de los Preceptos
Th, Diuinos, impide mucho el fruto de la Ora
cion. El Apotol San Pablo quiere que fe
pueda orar en todo lugar, leuantando las
manos puras al Señor. Por la pureza de las
manos, fe entiende la inocencia,y por el le.
uantamiento dellas el afecto, y feruor, y
quando los nublados de los varios,ymole.
ftos penfamientos, por obra del enemigo,
ofufcan la oracion, entonces con ardientes
fupiros,y gemidos, leuantando los ojos, y
las manos al cielo, debe el que ora, contems
plar al Dulcisimo Ieus denudo agotado,
y pueto en la Cruz en medio de dos ladro
nes, coronado de agudas epinas,y fu facra"
tisima boca aheleada con hiel y vinagres y
lleno de oprobios, è injurias, y efcarnecido
por nuetro amor.Debe con atencion confi
derar en fu coraçon aquello que por nuef
tra falud fufrió, y padeció, hata padecer
muerte cruelisima. El que quiere perfecta
mente orar, debe en todo priuarfe del a:
mor del mundo, de fus deleites, y concupi
cencias,y penamientos terrenales,yleuan
tar la mente à las cofas inuifibles; y dezir
Pal. con el fanto Profeta: Otros defean rique
zas, otros honras, y gloria mundana; mºs
- Illi
el alma con Dios. I6
mibien no es otro, que allegarme à Dios,
mi defeo es poner la eperança en el fiem
pre, orando, y contemplando u infinita bon
dad. Debe tambien la oracion,er acompa
fada de miericordia, de ayuno, inocencia,
limona,y de humildad perfeuerante. Por
lo qual dize Dauid.Yo humillaua mi anima
en ayuno. Moyen no peleaua contra fus e
nemigos, mas perfeueraua en la oracion, y
orando el,venciaal pueblo de los Amale
quitas,por el qual fonfignificados los epi
ritus malignos, que pelean contra aquellos
que quierenviuir pacificamente en Chri
ito. Por tanto dize San Ifidoro, que el ma. s. Ifi,
ligno epiritu es vencido de la intancia de
la oracion,y de la oracion larga es echado.
No fe debe tampoco orar con muchas pala
bras, mas con ardiente afecto, y pura inten
cion,con fanta vida, y coraçon compungido
con filencio, y lagrimas, leuantar la mente
al Señor,y a el folo engrandecerle, y mag
nificarle, contemplarle,y fuplicarle. En to
do lugar es bien Orar;mas porque en todo
lugaray,y fe halla peligro, es neceiria la
ayuda Diuina. Mas la Oracion fecreta,es
mas fegura, por huir la vanagloria,y alaban
ça humana. Exemplo tenemos deto en el
Sal.
Doctrina para vnir/e
Saluador, que depidiendo las compañias,
E s. fe ubia al monte, para orar en el lugar
fecreto.
gelif,
omn,

Cap.XIII. De los buenos efetos que


proceden de la oracion.

D Izen los Sagrados Doctores, que


por la oracion habla el hombre có
Dios, por la oracion fe eoncede la
buena voluntad, fe alcangan todas las gra
cias,fe quieta la mente, e cumple, y llena
el defeo,fe purgan los pecados, fe enmien
dan los vieios; por la oracion viene la cria
tura a conocere á fi mima, en eompunció
de coraçon,y en perfeccion de vida, ilumi
nafe elentendimiento, antificafe el anima,
fe junta y vne con Dios. De la Oracion bo
cal fe viene à la mental, de la mental a la
fublime, y a la contemplacion. San Agutin
sAu. dize. Que mas fe aprende orando humilmé
te,y contemplando, que leyendo; y etudiā
do, mienfeñando . La Oracion, egun ete
Santo Doctor, es prefidio de anima , ale
gria,y folaz de los Angeles, tormento de
los epiritus malignos, y gratisimo obe
quio
v.
el alma con Dios. 17
eguio a Dios. Por lo qual dize el Apotol
San-Tiago: Que vale mucho la depreca
cien continua del juto, acerca de Dios. Y
Elias hombre como nofotros , pasible, y
mortal, con u Oracion cerró los Cielos,
no llouiefen en tres años, y depues orando
que llouiele,llouid,y la tierra dio fu fruto,
mas epecialmente ayuda la Oracion a al
cançar el perdon de los pecados, mayor
mente quando nofotros perdonamos las o
fenas que nos fon hechas por nuetros pro
ximos,y tenemos miericordia, y compafió
de los defectos agenos. Eta oracion hecha
con perfeta Fè,y limpieza de coraçon, abre
los teoros de todas las gracias. Eta en
ciende,y haze al hombre feruorofo en el a
mordiuino,y humilde,y piadofo. Eta en
ciéde el afecto à las cofas diuinas,y celetia
les y fantas; y haze gutar los gozos del Pa
raio:eta haze el alma amiga, y familiar de
euChrito N.S.dà los Dones del Epiritu
Santo; por eta los primeros Chritianos ví
uian en perfeccion grandisimä.Y aduierte,
q muchas peronas cafi fiépre dizé el Pater
noter, Salmos, y alabanças; mas empero
en vano e fatigan , y canan, porque es
necefario leuautar la mente à Dios, y º
O•
Doctrina paravnirfe
folamente con la lengua, fino tambien con
el coraçom,y có el epiritu orar, como lo te
1.Ad tifica el Apotol,y los otros Santos; por lo
cor, qual dize,y muy bien el gloriofo Padre San
14- Agutin:Quando tu hazes oracion, excla
sau. mano con la voz, fino con la mente, poró
los callados fon oidos de Dios, ni menos fe
Iere. buca lugar. Ieremias orando fue conforta
Dan do en la priion. Daniel entre los hambrien
¿ntos y feroces leones,fue confortado,y dado
" de comer. Los tros muchachos en medio
de las llamas del horno de Babilonia, anda
uan orando,y dançando. Iob denudo, llaga
res,
ob 2.
doy en vn muladar echado, triunfaua.
- v.
El
¿ ladron pueto en la Cruz, orando entró en
sii, el Paraifo;porque no ay lugar ninguno dó
de no ete Dios.S.Ifidoro dize: Que la ora
cion fe ha de hazer con el coraçon, y no con
los labios, porque Dios no atiende à las pa
labras,fino mira al coraçon. Y ay muchos
en ete mundo, que orando, nunca hazen
oracion; y particularmente aquellos que
no tienen la mente pura de vn amor fince
ro, y de vn afecto deuoto, y ardiente para
con Dios, y no perdonan las injurias de fus
enemigos; por eto no aprouechan jamas, ni
fienten guto epiritual. La verdadera ora
CQl
el alma con Dios. I8
ció requiere ante todas cofas la méte reco
gida,y libre de los penámiétos terrenales;
y toda eleuada en Dios, y poró el áquiere
ganar la gracia diuina,y la paz del coraçon
debe apartar de fi todas aquellas cofas, que
inquietan la mente,y primeramente los pe
cados,y las ocafiones de los pecados, con
feandofe muchasvezes, y procurar de guar
dare de no caer, ni en culpas veniales,yquá
do va a la oracion echar de fitoda imagina.
cion, debe tambien penar, que eta fiempre
Dios prefente, porque eta en todo lugar, y
mayormente acerca de aquellos que le a
man con todo fu coraçon. Y leuátada la mé
te a Dios, debe darle humilmente gracias,
por todos los beneficios recibidos, penan
do, que todos los bienes que hazemos fon
por fu gracia; y q nofotros no hazemos por
nofotros mimos, mas á males,y pecados,y
fer rebeldes a fus fantas inpiraciones,ydef
pues demandarle perdon de los pecados, y
fuplicarle,e digne de concederle fu anto, y
diuino amor;el qual es necefario para nuef
tra alud, y á aquel que le tiene, perfetamen
te poffee la perfecion de toda la vida ef
piritual,y fin e, qualquiera otro
bien, es nada.
C2, Cap.
Doctrinaparabnir/e
Capit.XIV Comofe entiende erarfin
intermision.

Ad
The.
AA Quel dicho, y fentencía del Apo.
tol San Pablo: Orad fin inter
mision, fe entiende, que continua
**** mente debemos defear á Dios, y la Biena
uenturança; y anfiele continuo defeo del
fumo, è infinito bien, es vna continua Ora
cion; Y quando nuetra intenciones de ha
zer todas las cofas º gloria, y alabança del
Omnipotente Pios, entonces, fegun la
sAu. fentencia del Apotol, fiempre fe alaba al
Señor. Por lo qual dize San Agutin. En
tonces tu alabas i Dios retamente, quan
do no folo las palabras, fino tambien las
obras hazes enalabança, y honra de Dios;
y así la intencion debe correponder à la
obra,y a la obra,la intencion; para que io
vno, y lo otro fe haga, y fea hecho en alas
bança, y gloria de Dios. Orar fin inter.
mision, tambien fe entiende, viuir humil
de, y jultamente; porque el juto fiempre
età en acto de bien obrar; y el que fiempre
obra bien, fiempre ora, y nunca cela de
Qāt
el alma con Diòs. 19
orar 3 tomo lo declara San Gregorio el
Magno, por efo dize San Geronimo. Que 33.
el manjar, y la bebida tomada con tem- SGea
plança, fon Oracion . Y tambien dize
nueltro Saluador en el Euangelio: Nece-¿
fariº es fiempre orar, y nunca faltar, ö
desfallecer Y entiendee, que todas las
colas que haze el juto, o dize, fegun
Dios, fe deben reputar, y tener por Ora
tion,y en otro modo, eto es, que quan
do aquel que ora, no es oydo, no por elo
debe de ceär de orar, porque la Óracion
Perfeuerante es oyda. El exemplo nos
Pone allinuetro Saluador, diziendo: A
quel que demandando, pereuerare con
Fe» era oido. Portanto, el que quiere
alcançarla gracia, debe orar con Fè per.
fectas con humildad profunda, con pere.
uerancia,y limpieza de coraçon, debe
demandar con ardientes defeos,
y deuocion incefa
ble,


Doctrina paraynife
Cap.X. V. Que cofa impide la oracion,
quando mo es oida,
Vando vno pide en la Oracion
O aquello que es contrario a fu fa
lud nociuo, d no necelario, entó
ces no es oida u Oracion. Empero quando
buca , y pide bienes temporales alguna
sau, vez no poráegun la entencia de S . Aguft.
” mejor entiende elMedico aólo á es mas v
til, y neceàrio al enfermo,ó el mimo en
I Co,
fermo. Por lo qual, quandoS. Pablo oraua, á
l2,
le fuee quitado el etimulo de la carne, no
fue oido, porque no era conueniente para
fu falud. Alguna vez fe demanda aquello
es frutuofo, y necefario para la falud. Y fi
efa Oracion procede de la Caridad, mere
ce,y alcança aquello que pertenece para fu
falud,y no folamente Orando, mas tambié
obrando, y haziendo otras buenas obras,
5An alcanga fin duda aquello que defea. Tal
vez(dize San Agutin) algunas coas no fe
niegan,aunque fe tardan, y difieren, hafta q
fe puedan conceder, en el tiempo mas o
Portuno, y conueniente, fegun Sancto Tho
-
Dla Ss
el alma con Dios. 2, O

mas , difiere Dios lo que demanda el que STh,


ora por cinco caufas. La primera, para que
crezca el de feo. La fegunda, para que fea
mas etimado aquello que fe concede. La
tercera,para que mejor fe guarde lo conce
dido. La quarta, para que fe limpie, y pur
gue el pecado. La quinta, para que fe confi
dere la grandeza de aquello concedido. SI.
San Ifidoro dize, que por dos maneras no
tiene efecto la Oracion. La primera, quan
do el que ora comete pecado. La fegunda,
quando no perdona ausenemigos. Y en
otro lugar dize: Que muchas vezes Dios
no oye a la voluntad del que ora, mas que
oye a fufalud. Mas verdaderamente mu
choimpide á la Oracion, la vagacion del
entendimiento. Y efto confirman San Ge SGee
ronimo, San Gregorio, y los otros Santos SGr,
Doctores, diziendo: Que fe canan en vano
aquellos que Oran fin atencion. Por lo
qual es mejor hazer Oracionbreue, y mu
chas vez es con feruierte atencion, que lar
ga, y rara fin atencion. Por efo debes mu
chas vezes robar el tiempo, y leuantar los
ojos mentales a tu Criador, y dezir en tu
coraçon: Señor,dame tu ayuda, y fauor, y
ten mifericordia de mi miero pecador, y
C 4. ce
Doctrinaparavnire
replicar muchas vezes con ardientes fu
piros.Señor dame tu anto amor, y perfe.
éta Fè, y eperança, para que perfecta
mente pueda amar, y eruir. Y eta es cai
vna Oracion mental, la qual fe puede ha
zer trabajando, andando, y conferuando en
todo lugar, dando primeramente gracias à
fu bondad infinita.

Cap.XV1. De la breue, y»til dracion


mental,y del modo de orar mental
mente.
A Oracion mental es mucho mas
frutifera,y grata a Dios, que la vo
cal; por lo qual dize Iob:Sidiere el
Iob hombre fu coraçon al Señor;ee traird a fi
lo. 4, el epiritu.Y San Iuan el amado Dicipulo,
dize; Dios es epiritu, y es necefario ado
rarle en epiritu, y verdad:la atenta oració
vocal, es buena para exercitar la deuocion
de la mente; mas la mental, es mas eficaz pa
ra vnir el alma con Dios, quando por amor
fe enciende,y leuanta la mente toda a las
cofas celetiales, denuda, ydepojada delas
terrenales, de lo qual procede vn gozo epi
,
el alma con Dios. 2,1
ritual, y vna dulgura qexcede a toda huma
na cófolacion, poráquádo el alma etābien
purgada, por la cófeion fanta,y depues ilu
minada por lavirtud de la fagrada comunió
fe enciède täto el coraçon con el fuego del
diuino amor, áno querria jamas apartarfe
de aólla contemplacion, y guto fuauisimo
de la oració métal, la qual inflamada de ar
diéte defeo, leuanta el alma, y la vne con fu
Criador, el qual dize en el Euágelio:quãdo Ma.g. -

tu hazes oració, entra en tu fecreto, yhaz de


manera óetès ageno de etruédos,y pena
miétosde cofasde la tierra,ycerrada la puer
ta: efto es los labios,ora en filencio có el co
raçon, y tu Padre celetial, que te vè en lo
econdido , te hará merced. De aques
fte dicho de el Saluador, puedes confide
rar quan vtil, y conueniente fea la oracion
tmental , y por eo quando la oracion
bocal , impide el guto de la contempla
cion, debes dexar la bocal, yvenir a la men.
tal, como el nauegante que llegado al puer
to, dexa la naue, porque no tiene mas necef
fidad della. Y como la naue es necefa
ria hafta llegar al puerto, de la mima fuer
te la Oracion bocal , es ordenada hafta lle
gar a la mental; y en eto yerran mucho
aque
Doctrina paravnífe
aquellos que por dezir grande numero de
Paternotes y otras Oraciones, no pueden
jamas atender a la falutifera contemplació
ni menos fentir guto de las cofas Diuinas.
Por eo ten por cierto, que asi como el
enfermo que ha alcançado la falud, no tie
ne mas necesidad de medicinas;asi el que
Ora, depues que ha llegado a la alta Con
templacion, y que fumente es eleuada, y
encendida en el amor Diuino, no tiene ne
cesidad de palabras; porque (como dize vn
Santo Doctor)no fe deleyta Dios de largas
platicas,fino del afecto de la mente, y del
feruor de epiritu, con defeo ardiente de fu
Diuino amor. Por lo qual depues que hu
uieredes hecho la debida preparacion, con
alguna deuota Oracion vocal, como aue
mos dicho arriba, procura esforçarte, por
la contemplacion de vnir tu mente libre, y
fuelta de toda fantafia, e imaginacion con
tu Señor, y Criador:y fila conciencia etu
uiere limpia, y pura, comengaràá gutar
täta confolacion epiritual, que excederää
todo contento, y gozo, y felicidad terre
nal; y aunque ete le ayas tu defeado, no du
des nada de los engaños del enemigo; por
que la Diuina benignidad, nunca permite»
que
el alma con Dios. 2, 2,

que los verdaderos humildes, que perfeue


ran en temor,y amor, y en la fanta Oracion
fean engañados : y mayormente aquellos
que con fimplicidad de coraçon, y depre
cio del mundo, perfeuerando, Oran con
feruor. Mas tornando al propofito, fi tu no
etās obligado por voto, ô por obediencia
à la oracion bocal, yo te digo, que es mu
cho mas vtil, y meritorio orar vna hora
mentalmente, que ciento con la boca; por.
que la mental es mas agradable, y femejan
te a Dios. Y bienauenturado, y dichofo tu,
fino pudieles jamas orar fino mentalmen
te; porque aqueto es orar de perfectos, y
de los Angeles. Mas fi por ete orar mentat
mente, tu no puedes dezir tus Oraciones
de deuocion bocales,dexalas etar, porque
es mucho mejor vnir la mente con Dios, y
contemplar las cofas Diuinas: de las qua
les procede temor,amor, conocimiento, y
suto fuauisimo, que no le ay en dezir mu
chas palabras con la lengua, y con la mente
por ventura,vagueando en otra cofa. Mas
ete modo de orar mentalmente, fe apren Ad
de mejor con el exercicio,y la gracia, que Rom
8.
por doétrina de hombres; por lo qual dize
el Apotol. Nootros no fabemos orar, mas
- el
Doctrinaparavnife
el Epiritu Santo ayuda a nuetra flaqueza,
y coti loros inemarrables, nos haze deman
dar aquelo que pertenece ànuetra falud.
Por tanto, lite deleitares de leuantar mu
cina 3 vezes a mente á tu Criador, y con hu
milde afecto,y coraçon limpio, contempla
res los grandes beneficios diuinos, y fuinfi
nica bondad, la fuma caridad, la perfeta abi
dura,y los admirables miterios de la redé.
cion humana,y los juizios defe Omnipoten
te Señor, dando fiempre gracias có temor»
y fuplicando a fu clemencia,mifericordia,y
Perfero amor;el Epiritu Santo te eneina
rà todos los modos de orar; y contempla
rás, y gutaras vna fuauidad epiritual,y vna
confolacion deleitable,y tangutoa, que
jamas querras hazer otra coa , que orar»
como hazia aquella Santa Ana, que de
LGeº, dia, y de noche feruia a Dios en
el Templo,en ayuno,y ora
cion.

a 33 º
Cap.
el alma con Dios, 23
Cap.XVII. Como el defear algunas ve
Res confolaciones 9/pirituales, es li
citoy meritorio.
r." Ota á principalmente no es con
ueniente por fi defear, ni demádar
à Dios aguna delectacion epiri.
tual; porq por aquello no venga la criatura
en alguna buena opinion de fi mifina, d en
alguna etimacion, por lo qual permitiefe
Dios, á ella fuee engañada, y burlada del
enemigo Mas fegú la fentencia de vn fanto
Doctor,fe debe defear,y demandar, no por
fismas por eruir à Dios mas feruientemen
te, y amarāvntà dulce Criador, y Señor. Y
asi como el verdadero amáte no puede de
xar de deleitare de la prefencia, y vita de
la cofa amada; de la mina fuerte aquel gno
ay cofa á mas ame ó dCios(el qua e repre
fenta à el en fu oracion deuota)no puedefer
ó no tenga defeo del guto de tanto amor;
porque parece que fea cofa imposible, te
ner defeo de orar verdaderamente,yso que
rerle deleitar: Como eto fea, que el ver,
dadero amante,vne fil mente con Dios; de
la qual vnion , y ayuntamiento, fin duda
yinguna procede sozoascacioner: Qrº
Doctrina parapnir/e
fortaleza de animo contra la tentacion, caº
lamidad, y afechanças del enemigo; y por
eto no es malo, antes es cofa meritoria, pe
dirydefear cófolació epiritual, por feruir
a Dios mejor,y eto fe prueua con el dicho
del Santo Profeta, que defeaua eto, dizien
ºfºs do:Yo te fuplico Señor mio, que llenes mi
alma de guto epiritual,y de deuocion, pa.
ra que mis labios te alaben con exaltacion
de mente,y con feruor; por lo qual quando
los Predicadores dan vozes, y exclaman al
tamente,lo hazen por poner cerror, y ef.
panto a aquellos que caen facilmente en fo.
beruia,y vanagloria, y no firuen a Dios con
temor, y humildad profunda, como conuie
ne. Por tanto haz, que tu intencion fea bue
na; Por lo qual el Profeta, fintiendo aquel
pal. guto que auia defeado, dezia: Yo he corri
yrs. do por el camino de tus Mandamientos;
porque con duigura epiritual has dilatado
y confolado mi coraçon. Demanera, que
ama ardientemente con temor; y ora humil
demente con feruor, y limpieza de la men
te;y principalmente buca el honor, y hon
ra de tu Criador,y Señor 5 y la falud de tu
alma,y de tus proximos, que el por u infini
ta bondad, no permitirājamas, que el ene
- migo
el alma con Dios. 24.
migo te pueda engañar; porque en muchos
Palmos dize por boca del Profeta, que ja,
mas ninguno pio, y deuoto, fue defampara
do,y nunca alguno eperó en el, que fuee
auergongado, ni confundido,y deleitate tu
en el Senor,y te darà todas las peticiones
de tu coraçon; porque es nuetro Protec
tor, nuetro Defenfor,y nuetro Refugio en
las tribulaciones. Y etando la criaura en ca
ridad perfecta (la qual es vna amitad he
cha cen Dios) no es contrario a ella, que ef
fa criatura defee vnire con fu criador, con
gozo,y deleótacion, y participar de fus l)o
mes Epirituales , bucando, y procurando
principalmente fuhonra, y gloria con gran.
de humildad en todas fus obras.

Capit.XVIII. De la aviºration
de los buenos y verdaderos amado
res de Dios.

Quel que perfectamente ama à fu


Criador,y le firue con temor, ten
dra tanta confolacion epiritual,
que ninguna adueridad le podra contur
bar, porque Dios morará en el, como lo tef
ti
- por?ºcº,fúaparan
tifica
Mosa, diziendo: s¿ de fu legalado A
e

* a¿ »y mi Padre le a
el, y ºnoraremo ol,
A
que f
r¿alguno º" ¿
s con el minó."ºlos
A el Padre terno e ¿habita hota,
II e

d ¿
por l
¿imºdade

r 3.
8. 3. O
¿ fi
-
¿ ¿3 ¿ º
él alma con Dios. 27
dete Diuino Amor,dezia, que no viuia el,
fino Chrifto Nuetro Señor viuia en el, por
que el amante era transformado en la coa
amada y caifepultado todo en ella. Por
lo qual el que ama con el coraçon limpio,
perfectamente a Dios, fin duda ninguna le
poffee a ely toda conolacion con el por
que la naturaleza y fuerga del diuino amor,
vne y conuierte al perfecto amante en fu
anado;y ninguna cofa puede defear masca
ra, y aludable, que ete fanto amor, en el
qual confite toda nuetra felicidad, epe
rança y falud. Como eto fea coa que el
verdadero amador de Dios, fe haze cai en
vn epiritu vnido,y conjunto , femejante a
el, y le parece poleer todo bien, quando có
humilde afecto, y amor ardiente, es vnido
con el, el qual es fin, y cumplimiento de to"
dos muetros defeos; y tal es la mente vacua
y priuada de Don tan grande, como es el
cuerpo humano fiu entidos. Mas aquella
Perona que de tal gracia es dotada,aporre
cera rodo placer,y guto corporal, y amor
terreno, y todo bien aparente, le parecerà
abominable, y vil, por el fuaue guto de eta
fuaue dulgura, y admirable belleza. Y nota
que de todos los dones celetiales, ninguno
G.S.
Doctrina parannife
es mas vtil, y excelente, que aquete Don
de Amor, el qual libra al alma de la conde
nacion,y la ayunta con fu Criador,y obra
todos los aludables efectos, y virtudes,
que pertenecen a la falud humana: por lo
qual ete folo Don debiamos pedir a Dios
con perfeuerancia,y afecto humilde, para
que nofotros amaemos a fu bondad , y
grandeza. Grande amor fue aquel de la
Creacion, y mayor aquel de la Redencions
Mas mucho mayor aquel que nos dà el Ef
piritu Santo, por el qual toca, y ilumina el
coraçon, para conocer, y amar fu bondad
infinita; porque la Creacion, y la Reden
cion no nos aprouechára nada, fino nos hu
uiera dado fu Amor, por el qual nos alua
mos, . . -

Cap.XIX. Del modo de amar perfe


tamente a Dios. * . .

A y por doctrina, öarte humana


A no fe pueda enfeñar aquella coa
que fe dd, e infunde por gracia Di
uina,con todo elo,haziendo aquello que a
nofotros es posible, la fuperna benignidad
- 1OS
el alma con Dios. 28
hos da luz, con la qual podamos ver y cono
cer el camino,y el modo de amar perfeóta
mente a Dios,y a fu bondad infinita . Lo
primero, debemos confiderar, que fe debe
amar fobre todas las cofas,con todo el co
raçon, con toda el anima, con toda la men
te, con todo el entendimiento, con toda la
memoria, con todas las fuerças, y con toda
la voluntad, y ordenar, y enderezar todo
qualquieracto, inteligencia, cogitacion, vi
da, y contemplacion, a gloria, y alabança
de fu Magetad Diuina . Por lo qual dize
muy bien San Agutin: Aquellos verdadera
mente arman a Dios,que no fe exercitan en SAu.
otra cofa,fino en aquella en que fe glorifi
ca fu anto nombre.Y San Iuan Chrifoto
mo dize: Que no es otra cofa amar a Dios 3 Cri
con toda la mente,fino ocupare con todos
fus entidos, vacando, y atendiendo i folo
el, y toda la fabiduria,y el entendimiento,la
cogitacion,la voluntad, y la memoria, ocu
parla en fueruicio. Y por efo la fuma. Sa- .
biduria, y verdadera ciencia de el hombre,
no es otra coa, que conocer,y amar, y con
piado a mente venerar a Dios: Al qual, i
tu quieres entender quanto eres obligado
a amarle,piena quanto ha hecho, y padeci
2. cio
Doétrina paraynife
do por ti. Y aquel que perfectamente le a:
mas deprecia todas las vanas delectacio
nes, las honras, y toda gloria humana, y la
vida larga,le parece muerte;y aquel que a
ma,iempre fupira, y arde con admirable
defeo de la patria celetial: y quanto mas
lumbre de gracia recibe amando, tanto me
nos fe etima, y tiene por vil , y reprehenfi
ble;porque del conocimiento propio,y del
Amor diuino, nace la humildad, y el temor
$Au. de Dios,y la alud del alma. San Agutin di
ze : Dios debe fer amado fin tafa, ni medi
da fobre todas las cofas, por fubondad infi.
nita,y no por otro repecto; y aquel que a
ma otra coa juntamente con el, no le ama
perfectamente, porque el verdadero aman
te de Dios, tiene perfeóta voluntad de de
xar todas las otras cofas por el , y ninguna
otra coa defea, fino a el. Por fu amor ma
cera la carne , refrena la concupicencia,
deprecia los bienes prefentes, y fiempre
fupira a la cofa amada. Por lo qual el Apo
tol encendido con verdadero amor dezia:
Aquellas cofas, que me eran logro y ganan
cia aora las etimo,y tengo por detrimento
y daño, por amor de Ieu Chrito. Y verda
deramente el que de verasama a Dios, es
- . atral
- -
el alma con Dios. 29
atraido de el, como el hierro de la piedra
iman: Mas no fin caufa vemos algunas per
fonas de tanto feruor, de amor encendidas,
para con fu Criador,y Dios,que tal vez fus
miembros quedan defamparados del vigor
veget ¿ razon eficaz es, que los epi.
ritus vitales, por el vehementisimo feruor
acuden a focorrer el coraçon encendido de
la dulçura epiritual, por la qual los nier
uos fe etienden de modo, que los miem.
bros no pueden hazer, ni exercer fu oficio
mientras dura aquel ardiente feruor, y que
fe abren las vias de los epiritus vitales;los
quales por la tal etenfion, etauan cerra
dos; y eto fuele acaecer a los grandes ami
gos de Dios, quando en aquel feruor tiené
alguna reuelacion. Vn gran Doctor dize:
Que quando el epiritu, por amor perfecto
fe ocupa todo en Dios, parece que falta, y
desfallece en fi mifmo; y que fe conuierte
todo en Dios;y la parte epiritual fe viene
cafi a feparar de la parte corporal. Y por
que Dios es epiritu y la imilitudes caua
de vnion, porque quando el anima etá bién
purgada, fe vne con el Epiritu Diuino por
amor, y fe quieta, y facia en el, deprecian
do todas las cofas de la tierra. De donde
- - D3 vie
Doctrina paravnirfe
viene a dezir Daniel, hablando de imif
Pan mo, Vi vna vifion grande, y no quedó en nii
º fuerça alguna, v etaua potrado en la tier
ra, fin ningun vigor. Mas tornando a nuetro,
propofito: Aquel es mayor en el amor de,
Dios, que trae mas criaturas a fu amor, Se:
SGr. gun dize San Gregorio en los Morales.
Tambien el modo de anar perfectamente,
a Dios, y de imitar, y eguir las piadas de
fu Vnigenito Hijo, y Redemptor y Señor
nuetro, es etar aparejado á perder la vida
corporal, por la alud epiritual del proxi
mo y entir el mal ageno como el proprio,
hazer bien à los que nos perfiguen; y rogar
por ellos, negar, y renunciar toda enfuali
dad, y deleftacion terrenal, por amor de le
fu Chrito N.S.

Capxx. como/debe b/ar, y ha


llar a Dios., y

- l Ecearia cefa es a todo Chritia


Aj no bucarà Dios; y no ay otra co
fa que con todas las fuerças de tu
ingenio(quanto a ti es posible) conocerà
fu Magetad y colocido perfectamente,
- - amarle,
el alma con Dios. 3o
amarle,y por todas fus obras, y cofas admi
rables, bucarle, y alabarle, y no fe buca có
el cuerpo,fino con los puros, y piadofos a.
fectos del animo,y con la continua medita
cion y amargura de fu muerte, y acerbisi
ma Pasion que fufrió por nuetra alud, fe
buca con ardientes defeos, y fantas cogita
ciones, con inocencia,juticia,y manedum
brescon paciencia,piedad, y humildad,y o:
racion»y con el eguimiento de fus pifadas;
y quanto con mas amor, y Fè nos allegamos
a ete Señor y Criador nuetro, tanto mas
crece nuetro defeo, y la confolacion epiri
tual. Y porque fin fin fe debe amar, y glorifi Pfi4
car, por efofe debe bufcar fin fin ; por lo
qual viene a dezir el Profeta:Bucad la ca- .
ra y rotro de Dios fiempre. Por el rotrofe P47
entiende el conocimiento: Y en otro lugar
dize: Bucad al Señor y viuirà vueltra ami
ma. Y por Ieremias dize. Quando me bu Iere.
caredes,dize Dios, con todo vuetro cora
9on, al Punto me hallareis. Por lo qual di.
¿e San Agutin, El coraçon de aquellosque SAu.
bucan a Dios, fe alegra,y mucho mas el de
aquellos que le hallan; porque conocer à
efe Señor,es vida bienauenturada, y eruir
le,es verdaderamente reynar, alabara ete
Doctrina paravnife
Señor fiempre, es amarle perfectamente, y
fumo y perfecto bien. Por tanto el que de
fea poffeer a Dios por herencia, no debe
bucar coa ninguna en eta vida, fino folo a
Dios,y enderegar a el todas fuseperanças
vida,acciones,y penamientos; porque para
nofotros es camino,verdad, y vida. Es via y
camino, quando con u luz y rayos nos con.
uierte y trae à fi, Es verdad, quando verda.
deramente a nofotros ále bucamos; y con
uertidos a el, fe nos mue tra y de cubre. Es
vida, quando nuetro animo de la vifió bea
tifica,y contemplacion,fe apacienta y futé
ta. Segun efto,buquemos a ete dulcifimo
Ieus, el qual es fiempre padre propicio pa
ra los ále inuocan con verdad; a efe ame
mos,y imiremos, donde età todo bié, y fin
el qual no fe halla contento, ni gozo, ni cófo
lacion alguna. Abracemos a efte feñor,en el
qualeta la verdadera paz, fuma tranquili.
dad, y alegria perpetua;a ete reuerencieº
mos, y adoremos, firuamos, y alabemos, dó
de età la eterna felicidad, verdadera confo
lacion,y vida bienauenturada; en efe viua
mos, donde età la verdadera fuente de la
vida. Ete fea fiempre en nuetra boca, y fi
xo en el coragon, hata tanto que en la pa
- ... - . I13
el alma con Dids. 31
tria celeftial le podamos gozar con fuma
-
¿y poeerle por los figlos eternos, y
in fin,

C pxxI. Delos beneficios qàe pro


ceden del amor de Dios.

- Quel que viue en caridad, y ama


- con todo fu coraçonà fu Criador,
y Señor, no fiente amargura, ni do
lor, ni fatiga, ni tenor, ni pertur
bacion alguna, ni fe enfoberuece , ni
en alga con las cofas properas; ni fe en
triftece con las adueras. Poffee fiempre
alegria de coraçon,y vna admirable dulçu.
ra: porque gutando las cofas epirituales,
(como dize San Agutin)e hazen infipidas sAu.
las carnales,y el mundo parece vil, y abo
minable,y todas las cofas que ay en el:Por
que effe amor diuino abftra e al amante de
todas las coas terrenales,y lo transforma
en la perona de fu amado , como auemos
dicho de San Pablo Apotol , que le pare
cia en tal modo etar tranmutado en Chrif.
to, por el grande amor, que dezia, no viuir
el,fino Chrito en el; Porque la
- -
sº 1O
:
Doctrinapara pnir/e
Dios etaua derramada en fu coragon, por
sás, el Epiritu Santo ále era dado. Por lo qual
dize S. Agutin. Que amar perfetamente à
efe fumo bienes fuma bienauenturança; y
tanto mayor gloria tendra cada vno en el
Cielo, quanto mas feruoroamente amare
en la tierra, gozarèmos a Dios por volun
tad, porque por ella fomos conuertidos en
el. Y contra la terribilidad de la muerte,
ningun remedio ay mas eficaz,á el amor fer
uiente;y la contemplacion continua del fu:
mo bien,el qual haze al amante por partici
Pºi pacion femejante a fi;y por eto dixo el Pro
fera.Yo dixe, que vootros fois Dioes,yhi
jos del Altisimo. De aquete amor proce
de toda feguridad, paz de animo,alegria, y
cumplimiento de todos los defeos; porá el
verdadero amante fe quieta en fu grande a
mado, que folo el: harta, llena, y fatisfazº
sAs. toda coa criada. Por lo qual dize S. Agut.
º Eta es la conolacion y repoo, ete el de
s cano de mi coraçon, quando por el de".
feo eta fixo en Dios, età firme
- en el amor de mi Señor.
- "
:

Cap.
el alma con Dios. 32
Capitulo XXII. Como fe ayunta la
mente de la criatura con fu Cria
dor.
- º Vando tu animo elà limpio , y
purgado de todas las fantafias,è
imaginaciones terrenas, y libre,
y defarado de los penfamientos, y deleites
mundanos, todos los afectos,y fuerças con
uierte en el Amor, y Cuíto Diuino, y con
la oberuancia de los preceptos diuinos; y
con el gouierno de la vida immaculada, có
forma u voluntad con aquella de fu Cria
dor; y viene à tanto, que ninguna cofa le de
leita, ni guta, ni quiere faber, nientender,fi
no a Ieu Chrifto crucificado , y muel to
por nofotros, entonces por la gracia, y beni
gnidad de ee Señor, y no por tus mereci
mientos, etimarâs el etar vnido con el ef
piritualmente; Y principalmente, quando
todo lo que hazes dizes, y pienas con per
feéta Fe y coraçon humide lo refieres a ef
fe dulcisimo Redentor, el qual te es necef
fario tenerle fiempre fixo en el coraçon,
en la memoria; y contemplar fiempre fu
. - acere
Doctrina paravnirfe
acerbisima muerte, y pasion fufrida por
nuetra redencion. Para aquete afecto es
muy necefaria la fimplicidad, y pureza del
coraçon, la qual confite en el enagenamien
to del apetito,y de la propia voluntad, y
del amor de todaslas cofas criadas: dorque
fiendo Dios vn acto purisimo, y fimplicif
fimo, atrae, vne, y junta configo aquello
que es mas femejante a fi, por implicidad,
Ma. y pureza de coraçon. Por lo qual dize efe
mifmo Saluador muetro. Bienauenturados
aquellos que fon limpios de coraçon, por
que eos verán a Dios. Y anfi como el oro
fe dize, er puro, quando no età mezclado
con otra materia ninguna;de la mima fuer
te el coraçon humano fe dizeetär limpio,
fimple, y puro, quando no etá mezclado
con las cofas terrenales: de las quales quan
to mas fe alexa, tanto mas fe purifica. De
manera, que el que fe quiere vnir con el fu
mo bien; y fer cafi vn epiritu con ete fu
mo bien, y vltimo fin; debe no folamente
del afecto de las cofas terrenas,y de carne,
mas tambien de las cogitaciones, y fanta
fias,y del amor propio,y de todos etärena
genado. Y porque no fe pueda viuir en el
mundo fin algunafeéto, y amor, debe la
- cria2
--, -

el alma con Dios. 33


criatura ordenar todas fus cofas a gloria, y
alabança de fu Criador. A aqueta perfec
cion,y tranquilidad de mente, no fe puede
venir fubicamente, mas es necefario tiem
po para fubir por los grados de la Contem
placion,y de muchos epirituales exerci
cios. Porque asi como la forma no e in
troduze en la materia,fino eta bié dipue,
tasasi la diuna gracia; la qual vne el alma
có Dios, no fe infunde en ella, fino etābié
Purgada,y limpia de todas las terrenas a
fecciones,y defeos. Para cóeguir tá gran
de bien la cótinua, e inflamada oracien vo
calº metal, ayuda mucho; por la qualfe alle
ga y habla la criatura con u Criador: mas
principalméte ele conocimiéto de epiritu
fehaze por amor inteno, y vehemente de
feo; por el qual el verdadero fieruo de feu.
Chrito N.S. por buena volútad,y caricati
uo afecto, e haze cóforme a la duina volú
ººd, le haze por gracia aquello á es Dios,
Pºr naturaleza, Yeto es el repofo,yla cófo
lacion de nuetro animo, quâdo có verdade
ra implicidad,y deprecio del múdo con fu
mo defeo fomos encendidos de el diuino a
mo por estants la delectacion y la dulçu
ra á Procede de tal contemplacion, q exce.
- , - de,
Doctrinapara vnirfe
de,y fobrepuja a todas las confolaciones
P7; mundanas Por lo qual el fanto Profeta gu
ftando táta dulgura, dezia. Mi alma renun
cia todas las cófolaciones terrenales; porá
en acordádome de mi Criador, he recibido
toda la deleótacion, y cófuelo. De la qual di
sbar, ze el deuotisimo P.S. Bernardo. # RO

folo la vida eterna mima, fino tābié la epe


rança de los jutos en ete múdo, es tan lle
na de alegria y cófuelo, qexcede á toda de
lectacion corporal;y verdaderamente, fien
do toda delectacion,y bié mundano, fragil,
mouible ycaduco, no fe puede comparar có
la mileima parte de vn conuéto epiritual,
procede de la pureza de la conciencia me
diante la gracia diuina. Y por efo dize N.
Mad. Saluador, árecibirèmos en ete mundo cien
vezes mas confolacion epiritual,y depues
poeerèmos la vida eterna, i hizieremosfu
fanta voluntad,exercitãdo las obras de mi
fericordia,apartádonos de todo pecado, có
tolerancia, y manedumbre,y confuma
cion de todas las otras virtue.
des.

- s Ca
el almacon Dios. 34.

Capítul.XXIII. De los caminos, por


los quales fe viene, y llega a la per
fecta beatitud, y cumplimiento de
los defeos. - -

A DOrque la Fè,egun ecriue San Au- sas.


es fundamento de todos los
bienes,y fin ella todas las buenas o
bras fon vanas,y fin fruto. Por tanto es ne
cefario a la vida epiritual, tener Fè ente
ra,y perfecta de todos los Articulos de la
Fè Catolica,y todas las demas cofas per
tenecientes a la falud del alma, para que la
criatura etè fiempre en el temor,y amor di
uino; por lo qual nunca la criatura ofende.
ria a fu Criador, ficiertamente creyele el
horrendo mal que procede del pecado; y el
infinito bien, que nace de la inocencia. Por Mat,
lo qualeta ecrito, que el Señor remune
rarà a cadavno,egun fus Obras,y Fe. Abra 1 Io.
Ie
han creyendo,fuejutificado. Y el Amado
Dicipulo dize, Que eta es la vitoria que
vence el mundo nuetra Fè, la qual debe
fer entera, verdadera,y viua hata la muer
CC,
Doctrinaparaoninfe
te. Porque en la otra vida veras ciertamen
te aquello que aquite es neceario creer
por Fe. Eta virtud, quando es perfecta, vé
ce el mundo, y todas aquellas cofas que ay
en el mundo; particularmente las riquezas
las delicias, y las honras. Y San Pablo di
Ad ze: Que los Santos por la Fè vencieron los
He.
l
Ie
Reynos, alcançaronvítoria. Eto es del Gie
lo,y de la Tierra, y del Infierno; porque el
Reyno alto, y fupremo de el Cielo, fe gana
Mat,
cai con violencia, y fuerga de Fè. Por lo
II • qual dize el Saluador. Que el que creyere
Ioa. en el, no perecerà, fino que tendra la Vida
Ie Eterna. El verdadero fiel, vence el mundo,
porque quando cóidera la gloria,y fuseter
nosgozos, le parecé los de la tierra abomi
nables, y viles. Por lo qual dize San Grego
SGr. rio:Si confideraremos, quan grandes fon
los bienes que no fon prometidos en los
Cielos,nos parecerán viles;y de ningunva
lor todos los bienes terrenos,y los bienes
deta vida, comparados con la felicidad fu
prema;antes fon impedimenco, y carga,que
fubfidio; y eta vida comparada con la eter
na,antes fe ha de llamar muerte, que vida
Por ella virtud fe vence el enemigo infer
nal, el qual con muchas afechanças, y va
IOS.
el alma con Díos. 35
rios engaños, procura tragarnos. Por lo
qual San Pedro Apotol nos peruade, que SPes
le debemos reitir con el ecudo de la Fe,
la qual es vna medicina eficacisima con.
tra las tentaciones del enemigo. Y el Ama, Ioa.
do de Dios dize: Que ha dado Dios poder 1,
a los eque creen en fu nombre, de que fean
hechos hijos de Dios. Y verdaderamente
el que quiere alcançar la gracia y tener lúº.
bre de perfeta Fe, e inteligencia, le es ne.
cefaria la Fè perfecta. Por lo qual dize San
Huan Chrifotomo. Asi como la candela en ... ...
cendida alumbra la cafa,asi la Fe ilumina ººº.
el alma. Seguneto, ete es el primer grado,
y necefario para venir a la perfeéta bienas
uenturanças º

Capitulo XXIIII. De la fran


ga que debe tener la perfona e/pi
ritual. -

3 º

A Eperança esvna virtud con que


- eperamos todas las cofas que per
--fetamente creemos; De la qual ha- Ad.
blando el Apotol S.Pabdize. Por la eperóas
- - E r2 ga
Doctrina paravnirfe
rança nofotros fomos aluos; porque quan
do etamos bien confeados , y contritos,
debemos eperar, que Dios, por fu Mieri
cordia; nos ha perdonado nuetros peca
dos;y que en nuetras tentaciones, y traba
jos,nos darà el fauor necefario; y fin eta
virtud no fe puede hazer Oracion, porque
quando Oramos, debemos tener perfec
ta, y firme eperança, que nuetro Benigº
nisimo Dios nos oirà, finos conuiniere.
Por lo qual età efcrito, que Dios no def
ampara jamas a aquellos que eperan en
el. La eperança es vna fiducia, y confian
ga de las coas futuras, que procede de la
Diuina Gracia, y de la buena Conciencia,
mediante los meritos precedentes. O
Pal. verdaderamente es vn eperar la futura bea
3 5. titud. Por eto dize bien el Profeta: Bien
auenturado aquel hombre que epera en ti,
Señor. Y en otro lugar. Por tanto e ale
Pfi y grò mi coraçon,y ui lengua alto de ale
gria; y mi cuerpo reposó en la eperança,
porque yo he eperado en ti, Señor mio. A
quella criatura que età bien etablecida, y
firme en eta virtud, facilmente tolera qual
quier adneridad, porque por los males pre
fentes,fufridos con paciencia por amor de
- Dios
el alma con Dios. 36
Dios, fe eperan los bienes fempiternos,
como dize S. Gregorio, Que la mente del
buen Chriftiano, quanto mas duras cofas,y
aperas tolera y fufre por la verdad, tanto
mas cierto epera los bienes eternos. Y el
fanto Profeta dize: En el eperó mi cora
Pfal:
gon, y fui ayudado. La eperança es vn teo 1.3a
ro fin duda. Por ella efperamos la merced
de la caridad, y poeeremos en paz la eter
na retribucion. La eperança es repofo de
las fatigas, folaz de las tribulaciones , y
medicina de los dolores. Eta virtud ro
deada de la mifericordia , y vn Don de
Dios que no dexa caer el alma en confu
fion. Por eta eperança fufrieron los hom
bres Santos fuertemente los martirios, y
vencieron todos los tormentos, y tenta
ciones: Eta fea tu confuelo, y tu compaº
ñia infeparable; y diras con el Maetro de Pal.
Capilla de los Cantares de Dios. En 3 de
ti Señor mio he eperado, no es
rè auergonçado para fiem
pre.

$w.n s

a º
E 2. Caps
/ y

Doctrina para vnife


Cap. XXV. De la caridad quefe debe
tener en la vida e/piritual.
Stavirtud de la caridad de que aue
mos tratado arriba, confite prime
raméte en amar a Dios, fobre,ymas
que a todas las criaturas, depues amarte a
timimo en Dios, depues debes amara tu
proximo, primero fegun el alma, y depues
egun el cuerpo,de amor honeto;y asi de
bes amar al enemigó, como al amigo, aluo
qdebes amar mas a aquel áte haze masbié
con tal áno fea contra Dios,y contra tu ani
ma;ymas debes amar tu alma,ála de tu pro
ximo;y mas el alma de tu proximo, que tu
cuerpo; el qual quando fuere necefario, de
Ioa. bes ponerle a la muerte por el alma de tu
H3•
proximo. Porque dize el Saluador, que nin
guno tiene mayor caridad, que aquel que
pone fu anima por fus amigos. Y San Aguf
5Au
tin dize:Si alguno età preparado para mo
"rir por fus proximos, en el etá fin duda la
perfeta caridad. Y en otro lugar dize. Sola
la caridad vence todas las cofas, y fin ella,
qualquiera coa es nada; y dóde eta la cari
dad,
el alma con Dios. 37
dad, todas las cofas trae a fi.Ynota,ádebes
amar mastu cuerpo, el de tu proximo: mas
fien tu coraçó le aborreces, o tienes odio, ó
rencor cótra el; todos los bienes ó obrares
no te fon de prouechosporáfon perdidos, y
particularmente, fi excluyes de tu Oracion
a tus enemigos, a los quales eres obligado
a amar como a ºriaturas de Dios , y tener
dellos compasion y orar por ellos (aborre
ciédo fus vícios, y delectacion de la criatu
ra) por repeto de fu Criador, á manda que Mats
amemos a nuetros enemigos; y hazer biéa fe
los ános aborrecé. Y asidize S. Pablo, á Ad
Rom
el cumplimièto de la ley confite en la caris S Gr,
dad-YS. Greg.dize: La caridad es vinculo
de perfeccion, porque todo el bien que fe
haze por ella, fe liga y guarda, para que no
perezca; y fin duda el que poee eta virtud
perfecta, es necefario que tenga todas las SAus
otras virtudes.YS. Agutin dize. Donde no
ay caridad, no puede auer juticia, la qual
comprehéde todas las otras virtudes. La ca
ridad es madre de la paz, fuéte de fabiduria
luz e iluminacion del entédimiéto, obrado
ra de milagros,y obras admirables,adiuina
dora de las coas futuras, horno de amor,
raiz de inmortalidad, etado de los Angeles
-- E3 y
º

Doctrinapara vnife
y arras de la Gloria. La Caridad, como diº
ze el mimo Apoftol es paciente, benigna,
1.Ad no es embidioa, no es ambicioa, no buca
eor, las cofas propias, no piena nual, todas las
13. cofas fufre,epera todo bien, nunca desfalle
ce, ni viene a faltar. Eta virtudes aquella
gracia, que haze al hombre grato a Dios,
que haze al aníma bien auenturada, Epo
fa de Chrifto Nuetro Senor, habitaculo
del Epiritu Santo, y la junta,y vne con fu
Criador. Eta, feguneto, debe fer tu etu
dio principal,para que puedas llegar à fer
perfecto en la vida epiritual,y depues go
zar la gloria fempiterna.

Cap.XXVI. De lafrequente confe/


fion quefe debe hazer para ffar en
gracia de Dios.
--\ L Que fe quiere conferuar en la
º gracia de Dios, y gutar la confola
- cion epiritual, tiene necesidad de
limpiar muy amenudo la conciencia, por la
º confesion Sacramental. Porque dize la Ef
critura: Lauaos, y etad limpios,y bienaué
U
el alma con Dios. 38
turados aquellos que fon limpios de cora
çon, porque eos veran a Dios. Y porque
eta limpieza de coraçon, que fobre todas
las otras cofas es acepta al Señor; no fe
puede confernar fin la frequente confe
fion; por eo te exorto,y ruego, que te con
fieles muy de ordinario, para que por las
maculas de los pecados quotidianos tu Efº
pofo celeftial,amador de la limpieza, no fe
vaya de tu morada. Porque dize, y muy scri
y bien San Chrifotomo. Que la confesion
limpia el coraçon, ilumina los entidos, an
tifica el anima, y prepara la cafa al Cria
dor.San Ambrofio dize. Que la confesion
libra el anima de la muerte, abre el Parai.
fo, da eperança de falud. El deuotisimo
San Bernardo dize. Que el juto fin confe
fiones juzgado,y el pecador es reputado, y SBer
tenido por muerto. Y el grande Padre San *ºº
Agutin dize: La confesion es la falud del
almas difipadora de los vicios, reftaurado
ra de las virtudes, opugnadora de los demo
nios; cierra la puerta del infierno, y abre la
Puerta del Paraifo;y quanto mas quotidia.
namente fe frequenta, tanto mas el anima
fe haze limpia,humilde, deuota,y grata a fu
Criador. Porque dizen los Sanótos Docto
e
E4 16S3
\
Doctrinaparabnirfe
res, Que la Confesion debe fer frequens
te, clara , entera, vergongoa, lacrimofa,
humilde,fimple, pura, fiel, denuda, dif
creta, voluntaria, obediente, fin ecua; y
particularmente converdadera contricion.
Otras muchas circunftancias dexo, por la
breuedad. Y nota, que quanto quiera que
por precepto de la Santa Madre Iglefia no
fea el hombre obligado a confelarfe mas
que vna vez al año; Con todo eo los San
tos, confiderando el gran fruto de el Sacra»
mento de la Penitencia; y el peligro de la
vida prefente, nos aconejan, que nos con
$Bu. feem os muy amenudo. San Buenauentu
ra dize: Que fi fuee posible, fe debria có
fear el hombre cada dia, d por lo menos à
tercer dia,y vna vez al cabo del año, gene
ralmente de todo lo de aquel año, Por eto
en la primitiua Igiefia auia tanta multitud
de Santos; porque era tanto el feruor, y la
deuocion que cada dia confetauan, y comul
gauan todos los Chritianos. De donde vi
no a dezir San Agutin. Si tu hombre, a
mas, y defeas tener la conciencia limpia, a
SAIu.
dornada, y hermofa, frequenta la fanta có
fesion; la qual debes hazer con profunda
humildad;con verdadera contricion, y en
tcra.
el alma con Dids. 39
tera fatisfacion, y con firme propofito de
nunca jamas ofender a tu Criador, y Dios,
y confear con lagrimas , y amargura de
tu coragon todos tus pecados, del coraçon,
de la obra, y de la lengua, y de los bienes
que has dexado de hazer, pudiendo, y a
cuarte de pecador en toda culpa cometi
da; y particularmente de la ingratitud de
los beneficios recibidos , , anfi epiritua
les, como corporales; y del poco amor pa
ra con Dios, y para con el proximo; y del
poco dolor que has tenido de auer ofendi
do a Dios , y primero debes examinar
muy bien la conciencia , como nos en
feña el Santo Profeta, el qual recogita Tfé, º
ua los años, en los quales auia ofendido
a Dios u Señor y Criador, y con amar.
gura de fu anima, bañaua fu lecho con
- lagrimas, doliendofe de fus
- pecados.
Doctrina parapnirfe
Capit. XXVII. Como para regir
la vida epiritual, es necefario,
que el Confeforfea de buena vida,
y docto.
Vanto mas el anima fe allega a
la perfeccion de lavida epiritual,
- tanto mas estentada, y combati
da, permitiendolo Dios, con muchos enga
hos de los enemigos inuifibles , por efo
tiene necesidad de vna guia, de vn Maef
tro, que fea hombre docto y bueno, y exer
citado en la via, y etudio epiritual, y que
con fuprudencia, experiencia, e integridad
de vida, entienda, y conozca las afechanças
y engaños del enemigo, ferpiente antigua;
y como el alma algunas vezes por ignoran
cia, y mal gouierno cree que haze bien, y es
engañada del enemigo, y eto he vito yo
por larga experiencia, y particularmento
en vna perfona,la qual era tenida porfanta,
y por auer fido gouernada ignorantemen
te, vino afer engañada del enemigo, ya te
ner mierable fin. Por lo qual dize el o: Co
el alma con Dios. 4.O
fo Padre San Agutin. Aquel que quiere có
fear fus pecados,y defea alcançar la gra: SAº.
cia de Dios, debe bufcar vn Sacerdote fufi
ciente, que tengaa ciencia de defatar, y a-,
, , tar- Y en otro lugar dize, Que es muy ne
cefaria la dicrecion, y la ciencia del Con
fefor.Y en el libro de Penitencia. Anfico
mo el Confefor debe fer limpio de los pe
a cados, de la mima manera debe etär ador.
l, nado de ciencia, porque aquel que ha de
i- juzgar a otro, fiendo el reprehenible, y di.
gno de fer juzgado, fe condena a imifimo.
Debe fer el tal Confefor temerofo, y foli
cito, y principalmente zelofo de la falud de
las almas, porque ningun facrificio le es a
Dios tan agradable (fegun dize San Gre.
gorio)como el zelo de las almas, debe de-ser.
mas defto fer dulce,afable, prudente, benig
no,y difcreto. Debe pregunrar prudente,
mente,y con cautela, amonetando, enfe
ñando, confolando,y tener fiempre compa.
0 fion,orando deuotamente por el que con
fiela.Y quando hallares vn Confeor feme
jante, manifieta"e tu coraçon, rigete,y go
y uiernate por el toda tu vida, figuiendo fu
conejo. No hagas penitencia, ni otra coa
o alguna fin el; porque lo que el bueno docto
y
Doctrina paravnife
y fieruo de Dios aconejare, ferà del Epi
ritu Santo • No podras jamas errar, fi tu
guia y Confefor fuere tal, como aquite le
he dibujada. Bufcale con diligencia, por
que te es tan necelario, quanto lo es la fa
lud del anima ; y particularmente en ete
tiempo, que ay muchas iluiones, y engaños
de Satanas Reynan muchos pecados ocul
tos; de los quales por ignorancia pocas per
fonas fe faben confeár. Bufca el Medico
Epiritual de tu alma, que ea de fanta vi
da, y doéto en la ciencia del epiritu , de
quien puedas fer intruido, enfeñado , y
guiado en eta vida mortal, en ete pielago
de miferias, tormentas,y deventuras, don
de ay innumerables ecollos, y peligros no
conocidos, ni de cubiertos. Si deto tu
uieres folicitud diligentisima, y cuidado,
fin duda alguna tu nauecilla ferà, Lleuada
al puerto feguro, y felicisimo
de la falud, y faluacion
ctornº.

Cap.
el alma con Dios. 41
Capitulo XXVIII.Como por el San
tifsimo Sacramento de la Eucha
riftia recibe el alma en la fagrada
comunion admirables frutos, y au
mentos de perfeccion. -

L Sexto camino que lleua al hom


bre a la bienauenturada perfeccion
es la frequentacion de la comunion
dignamente recibida, de que trato largamé
te en mi primer tomofobre el quarto de las
Sentencias, en la materia de Eucaritia; y
ani en ete lugar dirè breuemence , como
por ete Sacramento Diuino fe conforma,
y afimila el alma humilde,y deuota con Ie
fu Chrifto Nuetro Señor, fe vne con el, fe le
infunde, crece, y conferua la gracia, fe le di
limpieza de los pecados,la abundancia ycol
mo de las virtudes, la vitoria cótra los ene
migos vifibles, e inuifibles,la falud,y prope
ridad del cuerpo,la fortaleza contra las ten
taciones del demonio. Ete diuinisimo Sa
cramento frequentado dignamente, ilutra
la mente , recrea el coraçon , ahuyen
C3.
Doctrinaparavnirfe
ta las tinieblas, dā perfeccion de vida, haze
al anima humilde,piadofa, deuota, pacien
te,inflamada del diuino amor, y vnida con
fu Criador. Por lo qual dize vn Santo Do
étor. Felicisima es aquella alma, que pue
de cada día dignamente gutar ete diuino
manjar. O dichofo y bienauenturado Ta
bernaculo, en que tan continuamente el
Criador del Cielo,y Tierra, fe digna de ha
bitar. O dichoa anima,que puede recibir,
y conferuar tal,y tan infinito teforo. Oinef
timable Don,y Gracia fobre toda Gracia,
Sivna criatura poeyete cien mil mundos,
y todos los depreciaffe por amor de Dios,
y hiziee quantos bienes, y obras fantas fe
pudieen imaginar(fegun dize vn SantoDo.
ctor) no feria coa tan agradable a Dios,
quanto fi con verdadera deuocion, yperfe,
cta caridad frequentafe muchas vezes eta
fanta Comunion. Si vn gran Rey viniefe
muchas vezes a vifitarte a tu cafa, verdade
ramente feria para tivna admirable feliciº
dad, y vna exceléte honra en ete mundo. Di
me pues yo te ruego,quâto mayor felicidad
y confuelo debe fer al coraçon cótrito,yhu
milde,áes mas vifitado mas a menudo del
fumo,eterno y poderofoRey, y Criador,yá
re
el alma con Dios. 4.2.
recibe en fia Dios verdadero, y Magetad
incomprehenfible? O quan bienauenturada Pººl.
es aquella alma á puede dezir: El áme ha **
criado decana y repoa en miTabernacu
lo.De donde viene a dezir S. Agut. Alegra
te alma dichofa,á eres hecha hopedera de º:
tan grande hueped.Y.S.Bernardize: O diº
chofa el alma ácada dia limpia fu coraçó pa
ra recibir a Dios, ámore alli; aquel Señor
no puede negar la gloria del cielo a aquel a
quien hizo fu hueped, yhabitaculo en la tie
rra. O anima,muy auarienta eres, fino te ba
- tala prefencia de vn tan gráde Emperador,
poró estan liberal, piadofo,ybenigno, q te”.
enriqueze de todos los bienes, fegun eto,
adorna tu talamo, y recibe en el a tu Cria.
dor, aquel de cuya bellezayhermoura,el fol
la luna, y las etrellas fe marauillà, cuya grá
deza los cielos, y el mundo reuerécian, por
cuya abiduria, los epiritus celeftiales fon
alumbrados,ytodo elvniuero es hecho,ye
gouierna. Por eto te exorto a aquella anta
preparació qte pue en u lugar; yno pierdas
por temor aquel infinito bien,y teoro inef.
timable, que quiere fer recibido, y frequen
tado con amor.

Ca
Doctrina para»nife
capxxIx. Como por la Oracion/e
allega el alma alfin de/eado, y alcan
palagracia.
Orque la Oraciones vna de las cos
-

D fas mas principales, que ayunta el at


ma a fu Criador,y le inclina a conce
derle toda, y qualquiera aludable gracia,
aunque arriba lo auemos tratado, toda via.
en ete lugar diremos alguna coa que haga
a nuetro propofito, aunque breuemente.
"Dize San Agutin. Que la Oraciones prefi
dio del alma, y refugio fuyo, a nuetro An
gel Cutodio alegria,y folaz, al Demonio
caftigo, y a Dios feruicio gratisimo. Y en
otro lugar afirma, que ninguna perfona fe
puede aluar fineta virtud. Eta benditi
fima, y antisima virtud de la Oracion, ha
ze al alma buena,humilde,y deuota, y en
fu coraçon confolada,y perfecta y fin la O
racion nunca fue posible, que viniete vno
a fer bueno,y tener contento, , y todos los
Santos,y Bienauenturados vinieron al puer
to defeado de la perfeccion, por eta fanº
virtud Por lo qual te exorto obre todº
quale
el alma t n Dios. 43
qualquiera otra buenas, le Ores fin inter
mision con el epiritu, y con la mente , y
que todas tus obras fean reguladas, y orde
nadas, fegun el amor, y temor de Dios:
porque todo aquello bueno que hizieres,
lo hagas a fu honra y feruicio, y erate, a ti
de grande merecimiente, y toda tu vida fe
râvna continua oracion. Los efectos deta , , , ,
diuina virtud fon admirables,y etupendos. º
Orando Elias, cerró y abrió el cielo Oranº.
do Elifeo,hizo grandes milagros, Orando s.
Moifen,vencida fus enemigos . Orando Exo.
Aaron, fue libre de muchos peligros. Da-º.
niel fue libre de los hambrientos leones.Su B:
faña de los falfos tetimonios. Ezechias de º.
la muerte. Lostresniños orádo fuerólibres 4 Re.
del horno de fuego. Iudith viuda orandoli 2o.
bro fupatria. Iudas Macabeo por ella vir-¿
tud vitorioamente triunfó de fus enemi ¿?
gos,y dos vezes que entró en batalla fin ch.;.
orar, la vna fue vencido, y la otra muerto a
manos de fus enemigos. Iofue orando detu
uo el Sol, y la Luna hizo,etar inmouible. Io.
Salomon por la oracion(fegun el dize) al. 1o.
cáçò el teoro de la diuina fabiduria-Iónas 3 Res
Profeta orando, fue conferuado
vientre de la vallena, y falió deviuo
el finenleel Io.2,
3

R fion
- Doctrinaparavnirfe
fion ninguna. Tobias fue alumbrado de fu
ceguera y retituido en properidad, y ri
queza. Infinitos on los exemplos que po
driamos traer de aquellos que mediante
eta virtud de la Oracion han obrado o.
bras marauillofas, y hecho muchos mila
gros y feñales admirables, y alcançado vi.
torias infignes,y las gracias defeadas.
-

Capitulo XXX. De la humildad ne


cefaria para alcangar la Diuina
Gracia, y la eterna bienauenta.
ranca. -

N Ara alcançar eta bienauenturada


- gracia y hazer cofa agradable a tu.
1. Señor y Dios,te es necefario abra
çar la Virtud de la profunda humildad;
porque etá efcrito, que Dios reite a los
foberuios, y dà fu gracia a los humildes.
sGe. Donde dize San Geronimo. Que acerca
de Dios ninguna virtud ay mas fublime á
º la humildad. Y San Gregorio dize: Que to
da obra buena que haze el hombre,es per.
dida, fino etá guardada con la "milada
Eta
- el alma con Dios. 44.
Eta virtud, fegun la fentencia del Glorio
fo Padre San Bernardo, es vn deprecio de SBet
la propia excelencia, ô verderamente es
vna virtud, por la qual el hóbre con verda- .
derisimo conocimiento de imifmoviene
a fervilisimo asi mimo, reputandofe por
nada, no conoce vanagloria, no jactancia,
no prefuncion, no contiende, ni litiga. Sus
compañeros fon el filencio, la paciencia, la
foledad, la paz; y quanto mas aprouecha en º
el camino del Señor,tanto mas fe reputa,
vil, abatido, y fieruo inutil de Dios. Y asi
dize San Gregorio.Que quanto mas la per se,
fona recibe lumbre de gracia,tanto mas fe ""
s conoce reprehenible, porque del conoci
miento de fi mimo nace la humildad, y el
temor de Dios, del qual procede la vida
del anima. Y en otro lugar dize. Que tanto
es mas preciofo el hombre a Dios, quanto
es mas vil, y depreciado à fitnimo. Eta
virtud de la humildad, fegun la entencia
de muchos Santos Doctores, es origen , y
madre de todas las otras virtudes. Por lo
qual dixovno dellos. El humilde es Santo,
y el muy humilde, muy Santo; y el humildi
imo es antisimo . San Bernardo dize:ººº
Que eta ola virtud es reparadora de la ca
Fa rie
Doctrinaparapnir/e
ridad, y madre de la falud humana . Por lo
sLeó qual dize S. Leon Papa: ávanamente nos
llamamos Chriftianos,fino fueremos imita
Ioan. dores de IeuChrito N.S. El qual por elo
E4.
dize, er el via y camino,para q la cóuera
cion del maetro, fea forma del Dicipulo, y
ó el dicipulo deba eligir aquella humildad
que eligio IefuChrifto N.S. el qual dize:el
Mat, que fe enfalça, ferà humillado, y el que fehu
milla fera enfalgado: y el que no fehumilla
re,y hiziere como vn niño, no entrará en el
Reyno de los cielos.S. Bernardo dize:fola
la humildad es aquella ános acompaña, y
lleua a la vida, y fin ella no fe puede faluar
el alma, porque ay vn conocimiento de la
propia mieria, por la qual el hombreviene
a fervil, y abatido en fus ojos propios,y fié
pre viue con gran temor,y amor de fuCria
dor: Y efto es por la confideracion de fu
propia flaqueza, y por la infinita grandeza,
y perfección del altisimo Dios,ySeñor N.
La verdadera humildad nos enfeña a huir
toda alabança humana, y aborrecer la dig
nidad, la hóra, y toda cófolacion corporal.
La humildad es enemiga de la jatácia, de la
vanagloria, y qualquiera bié lo refiere alSe
ñor, y haze a la criatura humilde y fujeta a
los"
el alma con Dids. 4-5
los mádamientos de Dios,y a los de fusma
yores. Las feñales de la verdadera humil
dad fonverguença, modeftia, filencio, obe
diencia, abominació de los pecados,y fuma
paciencia. La perona humilde no habla,fi-
no pregútada; y quando es neceario, yvtil
al proximo, no anda có la cabeça leuâtada
fino con modetia inclinada, y có los ojos
baxos fin curioidad, yfin hipocrefia, fuspa
labras fon pocas, có voz baxa y de cofas e
pírituales,graues ynecefarias,y verdadera
méte cree y cófiela fer vil,indigna, inutil,
ypeeadora masátodos, no ecuando jamas
fus defetos, fufre pacienteméte las injurias
yniega la propia volútad por amor de Dios Lue.
poponiédofe a fi mimo a todos,y exercitā s.
dofe en exercicios viles; porádize N.Sal
uador,á aquella cofa parecio alta,ygran
de a los ojos de los hombres, es abomina- sAu.
cion acerca de Dios. Y S. Agut.dize: Solo
aquel es vencido,á prefume de fi,yla humil
dad no folo es gracia, mas es receptaculo
de gracias. Mas porámuchos han ecrito
muy largos cratados deta virtud,folo
º he dicho etas pocas palabras
- 2 .
º º
della. . ... º
-
--

- ,, F3 Cas
Doctrinapara vnife -

-
-
, º«

capitulo XXXI. De la confidera.


cionde la muerte muy necefaria pa
rabuirlos pecados, y llegar al fin

A Memoria de la muerte es muy


Ee,7 v til para no ofender a Nuetro Se
ñor y Criador, Por lo qual dixo Sa
lomon : O hombre, en todas tus obras,a-
cuerdate de tus potrimerias,y no pecaras
eternamente. Eto es, teniendo fiempre fi
xo en tu mente la terribilidad, y epanto
de la muerte, no cometeras pecado ningu
no. Y verdaderamente, el que tuuiefe fiem
pre eta confideracion,viuiria inmaculada
mente; y por el configuiente feria bienauen
turado. Por lo qual dixo San Agutin: Si tu
quieres er bienauenturado, viue inmacula
ºº do. Eta vtilisima memoria de la muerte,
han tenido todos los Santos paados Eta
memoria los hizo viuir en tanta perfecion
y inocencia,que vinieron a alcangar la bien
auenturança fempiterna. Anfi que eta me
moria es muy fructuoa, porque ayºll
- el alma con Dios. 46
Chritiana es necefario particularmente
al fin obrar bien.Yeto no es otra coa, que
la memoria de la muerte,y el cuidado,y ef
tudio del bien morir. De donde vino vn
grande Santo, fiendo preguntado, que coa
fe debia mas defear en eta vida, a repon
der;que el morir bien porque el principio
y el medio fin el fin, no vale nada. Por elo
quio Dios dize San Gregorio; Que nue SGre
tro fin ete oculto, e incognito a no otros,
para que etando inciertos, fiempre crea.
mos,etāra el propinquos,y vezinos. Y el
que confidera qual ferà en la muerte,fiem
pre etarà con temor en el obrar; y etarà
en gracia de Dios. No fin caufa dezia Pla Plat.,
ton, que la verdadera abiduria era penar
fiempre en la muerte, y ordenar la vida hu
mana al vltimo fin. Vn Santo Doctor di
ze.Que la vida perfecta, es meditacion de
la muerte, por la qual los hombres jutos
han huido de pecar, porque la fuerte imagi
nacion de la muerte,induze a la criatura a
obrar bien; y facilmente haze al hombre
depreciar el mundo muerable, y engaño
fo. Hablando deto San Geronimo, dize. sgr.
Facilmente deprecia qualquiera cofa te
rena aquel que piena, que cada dia puede
- --- F 4 IInQe
",

Doêtrina para vniyº


morir;y realmente fiel hombre confideraf
fe bien la vanidad del mundo, la breuedad
de la vida, la certeza de la muerte,yfu incer
tidumbre,yos varios peligros, ylos fubita
neos, y repentinos caos, la propia miferia,
las muchas enfermedades,las afechanças, y
engaños del enemigo, la flaóza de la carne;
yquanto cada vno es mas inclinado al mal,
que al bien,y depues penafe la horribili
dad de la muerte,y las penas del infierno; y
aquellos fempiternos tormentos, fin duda
ninguna procuraria con todas veras no o
fender mas a Dios; porque efcrito etā, que
Pfal, la muerte del juto es preciofa en los ojos
¿ de Dios, masía del pecador es pesima.
Pfal
35
Demanera, que fi quieres llegar al fin de
feado, no imites a los necios, e infenfatos,
que por temor no quieren oir nombrar la
muerte; y no haziendo la preparacion debi
da,en la vitima hora de fu vida, ven infi
nitos epiritus horrendos, y abominables,
que traen en defeperacion el anima mie
rable, ocupada de la enfermedad, acordan
dole todos los pecados graues, de que no
età bien confeàdo, ni contrito:antes pien
a diligéte tus cofas, viuiédo oy, como fihu
aieles de morir mañana;yhaz oracion có el
- . .. . - - Pro
el alma con Dios. 47
Profeta,diziendo aquel vero: Señor alum
bralos ojos de mimente, para no me ol-º
uide de mi muerte, ó no me aduerma en “
- ella, para que el enemigo de la naturaleza
humana no diga:Yo he preualecido contra
el,y alcançado vitoria, mas tu viue bien, y
no tengas temor porque como diae S.Agu
ftin La muerte no es mala,quando la Prece
de la buena vida; antes el fin de vna largº
prifiones alegrisimo puerto de falud.

capitulo XXXII. De la meditacion ,


de la Pafsion de Chrifto nue/fro. Se
ñor,y quan necefaria es, yfue para
nug/frafalud. y

Ize el gloriofo Padre San Ber


U) nardo, Óue no ay remedio mas e-ºº.
L/ficaz para fanar las heridas de
nueltra conciencia; y para purgar, e ilu
minar la muerte, que la folicita, y diligen
te meditacion de las llagas, y acerbi
fimos dolores de nuetro Redentor Ie
fu Chrifto. Por lo qual etá ecrito la co
gitacion de la amargura de mi amado
* - - Cria
Doctrina para vnirfe
Criador,fiempre mora en las entrañas de
mi coraçon. Por eta fanta meditacion fe
facude,y echa la tentacion,el fuego, la ira,,
la foberuia,la ambicion,y todos los vanos
defeos, los vicios,y las afechanças del e.
nemigo pierden fu furor,y fuerga. O anima
deuota, no te falte januas, ai fe caiga de tu
memoria la acerbisima Pasion de tu dul
ce Epofo,y Redentor Ieu Chrifto; con .
templa quan grande fue fu dolor, quan pe
noa, y dolorofa fue fu facratisima muerte,
quan fatigada fu vida ; . Que como dize
I.1. ¿ Dede la planta del pie, hata lo al
to de la cabeça. Eto es, defde fuNacimien
to, hafta fu Muerte, no tuuo jamas vn pun
to de decanfo, ni de confuelo de la tierra,
y no teniendo necesidad de padecer¿
fi, porque era purisimo, y limpisimo, fuen
te de inocencia, nos quio eneñar a noo
tros el camino del Cielo, ufriendo,y padea
ciendo por mofotros tantas penas. De don
de dize,y muy bien Salomon.Que los ojos
ze.a, del Sabio etán en fu cabeça. Eto es en
Chrito,para contemplar u vida. Y cierto
fi confideras con atencion a aquel que es
"- gozo, y alegria de los Angeles, y gloria de
los bienauenturados, verale en naciendo,
-
llos
el alma con Dios. 48
llorar,verale denudo,y temblando de frio
y aquel que es Señor, y Criador del vniuer
fo,puefto en el epinofo, y apero heno, Ve.
ralo a los ocho dias con grande pena, y do
lor començar a derramar u fangre precio,
fisima. Veralo de pues er como pecador
prefentado en el Templo ; y depues huir
de noche por montes, y valles, pereguido
de Herodes. Verasle humilmente bautiza.
do de Iuan; y depues ire al Defierto; y ef
tar quarenta dias,y quarenta noches en el
fin comer, ni beber. Verasle tentado, y va
ronilmente pelear con el enemigo. Verasle
predicar apera penitencia, con fuma pobre
za, llantos, perfecuciones, humildad, paz,
mifericordia,y clemencia. Veraslo pere
grinando andar decalgo, con hambre,feds
canancio, y fatiga,fentare fobre el poço,
y demandar agua. Veras le con fus Dicipu
los no tener cofa propia, y viuir en pobre
za Verasle por la doctrina que dio al Fari
feo,infidiado, calumniado,llamado, ende
moniado,bebedor de vino, comedor, blaf
femador de Dios, engañador, quebranta
dor de la Ley,receptor de pecadores. Ve
raslo demas deto, negado de Pedro, ven
).
do de Iudas, deamparado de los º:
.. . Apo
: , , Doctrina para»nife
Apoftoles, prefo de los perfidos Iudios, a:
tado,y echado por tierra, y toda la noche
de los viles minitros efcarnecido, depoja
do, depedagado, ecupido, faltamente acu.
fado, herido,injuriado con oprobios, y con
tumelias,los ojos vendados, lleuado a Pila
to,y examinado por el, efcarnecido de He
rodes,y tenido por loco, depues crueiifsi
mamente en todo fu facratisimo cuerpo
agotado,y de cruelisimas epinas corona.
do,y condenado a vituperiofa muerte, def.
nudo en la Cruz enclauado,heleada fu díui
na boca con hiel y vinagre. Y vltimamente
veràs fu acratisimo cotado roto con vna
langa cruel, y vertida toda fu inocétisima
fangre por muetro amor. Piena tambien a.
nima deuota la grandísima amargura,y a
cerbisima muerte de tu Redentor; y eta,
contemplacion fea tu manjar de noche,y de
dua. O dichoa, y buenauenturada tu, fiete
tu dulce y carisimoEpofo Ieus etuuiere
cótinuamente entu coraçon,en tulengua, y
eu todos tus entidos, penando fiempre el
inmeno amor que te ha tenido, y las granº
disimas penas,y cruelisimos tormentosá
por ti ha fufrido.Bienauéturado aquelque
es encedido de u amor, q ete tal
- - .
eniº OS
-
el alma con Dios. 49
los pecados,y entira gozo y alegria fobre
todo gozo y cótento. Los fantos contéplan
do eto, fe alegrauan y gozauan en las tribu
laciones,y depreciauan las properidades,
porque eta es la regla, y exemplo de toda
perfecion de la vida Chritiana:eto es amá
do a IeuChrito N.S.imitarle.

capxxxIII comodie el hombre


aprouechar en la vida epiritual, y
agradar mas a Dios.
L que defea aprouechar mucho en
E vida epiritual,y fer muy aceto a .
fuCriador, debe ante todas cofas, fe
gun dize S. Buenauentura, reputare quan
to le fuere posible, por vilisimo, e indig
no de todo beneficio diuino,y tener dipli
cencia de fi mimo;y folamente con toda fo
licitud, y cuidado debe defear agradar a
Dios, y procurar fer tenido de todos los
otros, no folo por vil, mas aun por vilisi-...
mo, e indigno de todo bien; y de aqui reco
nozca la fuma clemécia de Dios, qfe ha dig Ad
Ga.4
nado recibir vn tan grande pecador y fier.
uo, por hijo de adopcion,y heredero junta
. Ini e Il CG:
N -
Doctrinaparavnirfe
mente con Chrito en la patria celeftial. Y
no debe etimar por gran coa, que el firua
a Dios,Criador,y Señor fuyo;ino antes de
be etimar, y tener en mucho, que fu Diui
na Magetad fe aya eruido de hazerle tan
grandisimo beneficio, de aceptar vn tan
infuficiente,y miferable pecador, por fier
uo, y criado de los de fu cafa. Debe tābien
dolerfe de los pecados paados;y alegrar.
fe con las calamidades,y trabajos, fufriene
, Aá dolos con paciencia, confiderando aquella
c¿ entencia del Apotol. El que quiere parcí
cipar, y fer compañero de la Confolacion
de Ieu Chrito Nuetro Señor debe fer
Mas compañero de fu Pasion y amar a los ene
migos,y a los que le perfiguen, e injurian,
haziendo epecial Oracion por ellos, danº
do fiempre humilmente Gracias a Dios,
por tan gran beneficio porque aquellos
que etan ecritos en el Libro de la Vida,
/ los corrige, y catiga. Y como dize San
Gregorio. Las tribulaciones,y agotes con
sGr. triñen, y fuerçan a la criatura a llegare a
fu Criador. Demas de eto debe etudiar
aquel que quiere agradar a Dios, amar la
pobreza, y mengua de los bienes temporaº
les,por amor de Ieu Chrito Nuetro Se
ÍlQ
-T-

el alma con Dios. 5o


ñor,viuiendo dellos parcamente, confor:
mandofe en todo con fu Cabeça Iefu Chrí
to,y verdaderamente, no podrā ninguno
jamas poleer la paz de la mente, fitotal
mente en todo no fuere depojado de el a
mor de toda criatura; y fino viniere final
mente a aborrecer, y depreciar fu propria
vida, imitando quanto es posible a Nue
tro Señor Ieu Chrito, cuya vida en aque:
lla peregrinacion,como ló dize San Agufº"
tin, fue toda vna intrucion para nofotros.
Y eto debe reputar por fumo beneficios y
fingularisima gracia, que el Rey de los Re
yes, y Señor de los Señores, Ieu Chrito
nueltro Redentor, fe aya dignado a vn fier
uo vilisimo hazerle emejante d fi en la
pobreza, y abnegacion de fi mimo.Y quan
to mas la perfona fe vè mas rica, y mas abú
dante en las confolaciones terrenales,tan
to le debe mas amargamante doler, y en
trikecer, penando, que tanto mas lexos
età de ferfemejante a Chrifto Nuetro Se
ñor, quanto mas fe viere propero, y rico
de los bienes del mundo; por lo qual es ne
ceario al hombre que defea repofar en fu
Criador plenamente, dexarfe,y aborrecer
fe à i mimo totalmente, y no depreciar a
: - n11nº
- Doctrina paraynir/e
ninguno, por miferabilisimo que fea: mas
antes debe tener compasion de los po
bres,y pecadores, y a aquellos con afecto
interior amarlos, honrarlos, y focorrerlos.
No debejuzgar a ninguno de pecado mor.
tal; porque no fabe lo que la Diuina Gra
cia puede obrar en aquella alma . Mas fi
por feñales manifietas viere a alguno pe
car,fe debe doler mas de el pecado mortal
delproximo, que delgrauisimo mal de fu
cuerpo propio, porque es mas precio a vna
alma, que todos los cuerpos del mundo; Y
poreo fomos mas obligados a amar , y
guardar con Oraciones, Exortaciones, y
buenos exemplos las almas de nuetrospro
ximos, que nuetros cuerpos. Debe final
mente aquel que quiere agradar a Dios, no
amar otra cofa, que a efe fumo Señor , y
bien infinito, no por temor del infierno, ni
por amor del Paraio,fino porque es fuma
mente bueno,y benignisimo, y a toda cria
tura debe amar, por efe Señor,y alegrarfe
en el de los bienes epirituales, y tempora
les del proximo, como de los propios fu
yos,y aquellos procurar , como la madre
procura los bienes de fus hijos. Y en todo
quanto obrare, debe tener en fu coraçon a
- el alma con Dios. 5i
Ien Chrito Nuetro Señor,y en fumente,
y en fu lengua,y penfar y obrar todo quan
to penare,y obrare a u honra y gloria, y fu
frir con paciencia por fu amor todas las tri
bulaciones, y males, pidiendo a fu Mage
tad Diuina, miericordia, y que le de u gra
cia, y que le encienda fu coraçon con fu Di
uino amor, para poderle feruir con amor
perfecto,y perfeuerancia, defeando amarle
ardentisimamente,y cumplir u fantisima
voluntad.

Capitalo XXXIIII. De yna come


pendiofa forma de la vida epiri
tual.

-- L Alma defeofa de la perfeccion,


debe cada dia futilmente examinar
L/ y embetir fus apetitos,y defeos; y
conociendo e inclinada a qualquiera ¿
de la tierra,por minima que fea,la qual ama
defordenadamente, quite en quanto pudie
re el afecto della,para que pueda vnicam3
te con todo u coraçon amar a Dios ; El Pres
1.3e
qual dize: Hijuelo mio; dame tu coraçon,
por efo es necefaria en la vida epiritual
la
Doctrinapara vnir/e
la pureza ylimpieza del coraçon,la qual có
fite primeramente en vna limpieza de con
ciencia, por pura y legitima confesion. Es
tambien necefario quitar todo el afecto de
las cofas de la tierra,y etimar, y tener las
riquezas,honras, pompa, y gloria del múdo
como vn poco de vilisimo etiercol. Y por
ó no e puede venir a la cótemplació de las
cofas diuinas,fineta pureza de coraçon, y
mundicia de la méte, es necefario a la cria
tura depojarfe, no folo de todos losdefeos
y delectacion carnal,mas tambien del amor
propio;yquanto le fuere posible priuare
de las fantafias,è imaginaciones,y perturba
ciones mundanas, conuirtiendofe en todo a
vna tranquilidad inmouible de la mente, có
perfeta fiducia de la eterna retribucion, y fu
frir pacientemente losmales, y aflicciones
temporales,y caficerrados los entimien
tos carnales de las cofas fenibles, y de to".
dos los impedimentos, debe con toda dili
gencia atender a efà limpieza de coraçon,
para poder llegar al perfeto amor de Dios,
May a la beata cótemplacion de fu gloria. Por
”eó dize el Saluador. Bienauenturados los
limpios de coraçon, porque ellos verán d
Dios; y el áno atiende continuamente
ble
el alma con Dios. 52.
fuma diligencia a aqueta pureza, no puede
tener aprouechamiento en la vida epiri
tual; porá no fabe ello que haga, fupueto á
los ayunos, las vigilias,oraciones,limonas
y todos los otros bienes epirituales, fon,y
etān ordenados a aqueta purificacion, y
limpieza de coraçó, fin la qual ninguno pue
de vera Dios: en lo qual confite toda nuef
traeperança, yuma bienauenturança. Mas
fi tu quieres, y defeas llegar a la perfecció
de la vida epiritual,y gutar en ete mundo
las dulguras de la diuina contemplacion,
tienes necesidad de huir todos los impe
dimentos y ocupaciones de la tierra, y li
brar la mente,el coraçon, y todos tus fen
timientos, de todo cuidado, pasion,y cogi
tacion humana , y dedicar toda tu vida al
feruicio del Criador, penando, que todos
los teforos del mundo no pueden dar vna
minima gota de vn folo grado de aquella
confolacion , y gloria , la qual tiene
Dios preparada para fus fieles fieruos, y
amadores fuyos. Mas debes fer folici
to en agradecer mucho, y no fer ingrato
a tu Señor, y confiderar quantos fon los
1aços del mundo,y los engaños de el ene
migo, los quales no fe pueden huir, fino.
- G2. CQ 2
Doctrinapara vnirfe
con la verdadera, y profunda humildad, y
quanto maste fintieres aprouechar en la
vida epiritual, tanto mas etā con temor:
porque ninguno fabe fies digno de amor, ó
de odio. Por lo qual te debes cada dia fu
Ec
”getar a los mandamientos diuinos, tenien
dote,y juzgandote por fieruo inutil, y dezir
cada hora con el Profeta : No me parece
Pal.
76
auer hecho jamas bien,mas yo he penfado
de començar aora,y no atribuyo eto a mi,
porque eta mudança es hecha por la mano
ditra del excelfo Señor, el qual pot fu mi
fericordia me conuierte del mal al bié; por
*ºº que toda nuetra fuficiencia, y buena obra,
"? procede de la gracia diuina.
- Y -

Cap. XXXVT)el conocimiento de las


varias,y ocultas tentaciones, y en
SgañosEgundella enemigo. - -

fentencia del Chriftianisi.


mo Doctor Iuan Gerfon, es muy ne
cefario a la vida epiritual el conoci
Ger
miento de las tentaciones ocultas de los
enemigos inuifibles: Los qtales con fu ar
te,y aftucia procuran macular las bueñas
obras,y debaxo de
-
essierrariºs: 1CI
el alma con Dios. 53
bien conuertirlas en mal. Y fi alguno fuer
temente vence vna tentacion, ubito le pre
para otra mucho mas peligroa y eto per
mite Dios y particularmente en fus eco
gidos, para que venciendo, tengan mayor
premio,y la corona de la vitoria en la vida
cterna. Mas como dize el Apoftol San Pa
blo: No permite Dios que la criatura fea
tentada fobre lo que puede fu flaqueza; y 1. Ad
por effo la ferpiente antigua fe esfuerça de Cor.
dia, y de noche, con diueras,y varias ae º
changas,y ocultas ilufiones,y engaños, de
enlazar las almas imples , y las mas de
las vez es a los abios, y doctos ober
uios; y de la virtud haze nacer el vicio,yde
la humildad la foberuia. Algunas vezes el
enemigo cefa de tentar, para que la pero
na etando fegura, y negligente en fu defen
fion, fe halle improuita para la batalla.
No fin caufa el Apotol San Pedro nos e
xorta y auia, que etèmos fobrios, y vigilá ºe.
tes contra nueltro adueratio , que anda º
bramando como vn leon ferocisimo,y que
le debemos refitir con la Fe perfecta : la
qual es vn remedio eficacisimo contra las
diueras,y peligrofisimas tentaciones del
enemigo. Otras vezes cefa de tentar, para
- G 3 que
Doctrina para pnife
que la perona fe enfoberuezca, penando,
cafi con u propria virtud, ha vencido tal
tentacion,d paraq no refiftiendo tenga me
nos merito acerca de Dios, o verdadera mé
te, paraó no tenga compasion de los etá
afligidos, y arorumentados de grauisimas
tentaciones. Algunas vezes el enemigo e
xorta a la criatura a alguna obra de virtud
dificultofa, como fon ayunosinmoderados,
largas,y penofas peregrinaciones; y femejá
tes coas dificiles, de donde pueda proce
der algun mal, como feria de los muchos, e
inmoderados ayunos, melancolia, grande
trifteza, enfermedad, y faltar el juizio, de la
peregrinació,impaciécia, vanagloria, here
gia, y arrogancia. Alguna vez peruade vna
fingida,d indifcreta deuocion, por laqual la
perfona haze grandes votos, y promeas a
Dios,y depues faltando el epiritu, y la de
uocion, queda en fi mimo turbado, y tran
grelor de aquellas promeas, y votos.
Algunas vezes peruade grande multitud
de Oraciones, para que el hombre por el
largo tedio, y fatidio, diga aquellas fin guf
to,y deuocion, o dexe la oracion mental, y
las otras cofas mas necefarias,ymeritorias
y crea, por aquellas muchas pabras età
- - Dios
el alma con Diós. 54.
Dios obligado a darle lo que pide, ó pora
quella coftumbre demucho orar, venga a re
mer alguna buena opinion de fimimo.Mu.
chas vezes focolor de humildad impide mu
chas buenas obrasyparaque el hembre no
fea tenido por fanto,defaconeja limonas,
ayunosscófesiones, mias, comuniones,y
otros bienes. Otras vezes focolor de hazer
limonas, enciéde la perona a hazer gráde
allega de dinero,y tener gráde codicia, por
áfabe que es peor allegar,y ganar injuta
mente, abtenere de dar limona, y no
querer hazer cofajuta, por zelo de correc.
cion. Algunas vezes haze exceder la medi
da en la ira, y contumelias, y inclina a ven.
gança, ya mucha impaciencia al que corrie
ge el error.Y al contrario, focolor de mife
ricordia, le peruade mucho a la mane
dúbre,de tal manera, q no corrige los defe
ctos a los quales eta obligado por precep
to diuino,y ley de caridad; y asi el engaño
fo enemigo, de todasmanerasprocura enga
ñar a la mierable criatura. Algunas vezes
haze, los fueños parezcá verdaderos;pa
raqcótra losprecetosde la Iglefia,lesde fe
y credito. De la mima fuerte perfuade mu
chas fuPerticiones, có muchos engaños fer
- - G 4. ver
- Doctrina paran nirfe .
yerdaderos,etádo tábié prohibidas,y ete
có falfas apariécias; y particularmente a las
peronas imples, y aqllas cofas las fiébra,
y eparce por todo el mundo, porque fabe
quanto de agrada a Dios, quando varios e
fectos(no a fu Magetad Omnipotentisi
ma)mas a fueños breues, y varias encan
taciones fe atribuyen. Muchas vezes mete
al alma en duerfidad de efcrupulos inunne
- rables,haziendo la conciencia dubia,ytimi
da, demodo q qualquiera coa que haze la
criatura,le parezca q es pecado y eta téta.
cion procura el enemigo,para traer el alma
a alguna deeperacion, por la facilidad del
pecar, dádole a entender, q no puede guar
dar y cumplir losprecetos diuinos. En otras
perfonas obra efeto contrario,haziendo las
céciencias detas eguras, anchas,ygruefas;
demanera q no hazen efcrupulo de pecar»
ni menos tiené cuidado de arrepentire, co
mo nos lo enfeña la experiécia, y lo vemos
en muchos incorregibles, á perfeueran en
fu pecado fin temor de Dios,y defeo de en
mendarfe, Por lo qual es necefario tener
yna mediocridad,ymedida có profunda hu
mildad y perfeuerácia de fantas oraciones,
obedecer los conejos del prudente, doéto,
- y
el alma con Dios. 55
y deuoto confefor. Son varios,y no penfa
dos los modos de las diabolicas infidias, y
engaños para có la criatura. Algunas vezes
auiendo comido con abundancia, trae el
enemigo lagrimas,y deuociones, para á la
perfona perfeuere en el pecado de la gula,
peruadiédofe,á de alli procede táto biéde
lagrumas, y deuoció. Y el mimo efeto haze
proceder depues del largo ydefmoderado
ayuno paraó fe véga a caufar de allí faltade
juizio, défermedad, o daño de la méte,y del
cuerpo, ó verdaderamente fobernia, o va
nagloria. A algunos haze ver en fueños, ó
depiertos, Angeles, antos, muchas y muy
grandes, y etupendas cofas para engañar
los y traerlos a foberuia, y a tener buena
opinion de fi mimos. Por effo fe debé eftas
cofas huir y detetarlas, y por ningü cafo de
fearlas;yparticularméte reuelaciones, y vi
fiones engañofas; poró el premio de la bue
na vida, no fe ha de poeer en eta vida, fino
en la patria celetial, faltuo tanto quanto
Dios N. S. a algunas peronas ecogidas,
las quales fon verdaderamente humildes, y
agenas de defeos tan abominables, por fu
infinita bondad y oculto juizio permite.
Cap.
- , ,
Doctrina
y
paravnife
- s-
"A,
=

Cap. XXXVI. De otros engaños, y


iluiones ocultas, por las quales la
criatura humana viue en grande
peligro.

ALgunas vezes el enemigo antiguo


el alma fimple a tanta dulgura,
y tan admirable en modo y femejá.
ça de deuocion, áabforta en tal fuauidad,
fin otro obfequio, y amor diuino, toda fu
fruicion,y deleótació pone, ni por otra cau
fa defea amar,yeruir a fuCriador,fino fola
mente por gozar y alegrare en aquella fua
ue delectacion. Y por el contrario trae a al
gunos en tanta trifteza, y dureza de coraçó
en el diuino obequio, áles parece jetán
dexados, y defamparados de la gracia de
Dios,y bucan fu confuelo,yquietud en los
dañofos deleites, y placeres de la carne 3 y
de aquete modo declinan,y fe apartan del
camino derecho del cielo, y caen en el de
los pecados y mierias-Algunas vezes per
fuade el enemigo, á los buenos fieruos de
Dios feá vituperados en preencia de loshó
- bres,
el alma con Dios. 56
bres, para que no parezcan perfetos, nihi
pocritas; lo qual es malo, porque de allipro
cede las mas vez es mayor alabança, y fo
beruia, encubriendo aquello que ardiente
mente fe defea en el animo,y depues esma
nifeftado de otras peronas, donde viene a
nacer vanagloria,y pecado. Por efo la fole
dad, o el filencio en la vida epiritual, es
mul necefario y conueniente. Algunas ve
zes haze que vea futilmente los defetos y
pecados del proximo, para que juzgando a.
quello, è infamandolo,tenga en odio,y def
precio,y todas fus buenas obras fean teni
das por hechas con mala intencion; por lo
qual contra eta pesima fugetion del ene.
migo » es necetario aduertir con cuidado
en no mirar los defectos agenos, mas tener
compasion de ellos, y rogar a Dios por e
llos,penando fiempre fer mayores los pro
pios defetos fuyos,yemendarios. Otras ve
zes pone vn ardiente defeo de ver la vani
dad del mundo aquellos que no fontenta
dos del pecado de la carne,y en varios, y
dinerfos epeétaculos, no fintiendo tenta
cion alguna, prefumen fin moderacion de
fu catidad, de donde vienen por la tal pre
funcion a caer en foberuia, y peníamien
tOS
Doctrina parapnir/e
tos inmundos Por lo qual es mas feguro e
uitar los peligros, quitandofe de las ocaio
nes,y orar que no feamos vencidos de tan
tas,y tan ocultas tentaciones del enemigo
antiguo, el qual debaxo de cubierta,y o ef
pecie de deuocion, muchas vezes conuier
te el bien en mal,y el amor epiritual en có
cupicencia de carne. Debaxo de velo de
defeo honeto induce la criatura a ver, oir,y
tentar curioamente muchas cofas y diuer
fas, paraque la mente ocupada de moletas
y varias cogitaciones, no pueda vacar a la
pura y necefaria contemplacion de Dios;
y muchas vez es embia torpisimas,y carna
les cogitaciones a la mente , para que la
criatura deleitandoe en ellas, o dando cé
fentimiento, o fauor con la voluntad, d no
curando con diiigencia de facudir, y echar
las de fi,incurra en culpa mortal; aunque
quando etas cofas no le placen, fino que
antes las aborrece,y caufan horror,y epá
to, no le fea algun peligro de pecado mor
tal. Algunas vezes ete infidiador embia, y
peruade buenos, y vtiles penamientos, y
en particular en el tiempo de la oracion, y
meditacion para impedir el fruto, y mere
cimiento dela, y haze penar en aquellas
- - CO
el alma con Dios. 57
cofas, que en otro tiempo fueron buenas, y
vtiles,y muy conuenientes. Peruade tam
bien a la perfona a que gute, y fe harte de
alguna delectacionilicita, para que depues
de la hartura,con mayor fuerça, y ardor el
defeo de aquella mima coa torne a rena
cer,y atormente,asi como al fediento en
fermo, que con el ardor de la calentura be
be el agua fria,y luego con mayor calor le
torna a crecer la fed. de la mima fuerte cú
plido el defeo carnal; luego torna a renacer
la tentacion de aquello inifmo. Algunas ve
zes es tentada la perfona a penfar interior
mente,fi etā,y fies de peor etado,y condi
cion que los otros y de aqui fuelen nacer
muchos pecados, como foberuia, arrogan
cia, prefuncion, opiniones falfas, juyzios te
merarios,y otros femejantes. Por lo qual
debe dezir có humildad. Todoquanto tégo
yó de mio, todo es pecado: mas fi en mi ay
algo bueno, todo es de mi Dios, y por fu
gracia a mi concedido, y por mi naturalez2,
etoy cierto, que foy iniquisimo. Por tam
to, alguna buena cofa ay en mi, no la ten
go por mi. Por lo qual aun no puedo fer có
parado con los otros, fiendo como foy de
mio abominable obre manera;y deta fuer te
\
Doctrina paravnife
te puede huir eta tétacion diabolica, y con
feruare en la fanta humildad. Muchas ve
zes las gracias y dones qetá en alguna per
fona,el enemigo los pone delante de fuso.
jos, para ó por ellos fe enfoberuezca,y def
precie a los otros, por lo qual debe penar
aquel recibe tales dones, etár tanto mas
en peligro de condenacion, quanto menos
retaméte va de las gracias diuinas, perua
diédoe, y creyendo de fi, á ninguno auria
tan malo y tan ingrato,ó fihuuiefe recibi
do aquellas gracias y dones de Dios, no las
exercitafe mucho mejoráel. Y asi, para hu
ir dete tá grádepeligro, debe tener a todo
Critiano por mejor, q ā fi mimo, ó à lo me
nos no por peor;ä muchas peronas deuo
tas de frequentar el SantisimoSacramen
to,y qtienen dello grande defeo,el malg
no,è embidiofo epiritu de tanto bien s les
propone varias cogitaciones,yecrupulos»
peruadiendoles, no fer dignos, ni auerfe ja
mas confeado bié, ni fabido acuar de fus
Pecados; y eto lo haze para impedirles los
admirables efetos,yfrutos fingulares de tá
diuino Sacraméto. Y es verdad,áninguno
quanto quiera qfea perfeto, fe debe juzgar
ni tener por digno por fus merecimétos de
- aquel
el alma con Dios. 58
aquel diuinisimo Sacramento, aunó fe hu
tiele preparado para recibirle vna olavez
con mil años de rigurofa penitécia:mas de
be creer á por epecial gracia ydon de Dios
la perfona humilde,y contrita fin tan larga
preparacion puede recibir, y frequentar di
gnaméte ete SantisimoSacramento, porá
con limpieza de coraçon y ardétisimo de
feo, fea combidado del amor, como lo dirè
mos en fu lugar; mas bata a cada perona
fuficienteméte humilde,y deuota la diligen
te dicuion,y examen de fu cóciencia pro
pia, y el conejo del prudente ydeuoto Con
felor, el qual no daria tantas vezes el Sacra
mento, fino viee la buena dipoficion del á
recibe. Y porque aymuchos que por temor,
ymoletos efcrupulos de cóciencia pierden
el grande e inetimable fruto de la facrofan
ta comunion; mas rampoco hallan paz, ni
quietud para fu alma, mas deben por etedo
cumento euitar las infidias del enemigo, y
no confentir a fus ugetiones pesimas; las
quales con color de bien, hazen grande
mal, engañando las almas imples
de muchas I13l Ce

ras. -

Ca
Doctrinaparaonife
Cap. XXXVII. Delos peligrofos enº
gaños de los demonios en el punto de
la muerte.

Vcho mas peligroa,y tremenda


es la tentacion del enemigo in
- fernal en el tiempo de la muer.
te; porque fegun fentencia de los Santos
Doctores,en aquella hora;vna multitud de
horrendos, y epantofos enemigos tientan
al enfermo en diueros modos, y maneras,
ya apareciendole, ya peruadiendole mu
chas cofas contra la Fè, y contra la falud
de fu alma. Algunos quando fon agrauados
de enfermedad moleta, on tentados de im
paciencia, de infidelidad, de foberuia, y de
aquellos vicios, a que fon mas inclinados.
Algunas peronas deuotas fontentadas de
la propia reputacion,juzgando fer contan
tes en la adueridad , y en el etado de la
gracia. Efta tentacion debe fermuitemidas
porque en ella han muchos peli ¿ , y fi
do condenados,por auer tenido buena opi
nion defi mimos,y mala de fus proximos,
juz
el alma con Dios. 59
juzgando los defeótos agenos, y no los pro
pios fuyos. Algunos fon peruadidos, que
no moriràn de la enfermedad prefente, pa
ra que no hagan la debida preparacion de
recibir los fantos Sacramentos; y mortifi.
candofe contra ellos, los puedan oprimir
de improuifo: por lo qual qualquiera pru
dente perona en el punto que fe fienta
etär malo, antes de los remedios cor
porales debe vencer eta tentacion, focor.
riendo al anima con todo fu coraçon,
con grande deuocion; y perfecta. O quan.
tos enfermosvan a la perdicion eterna, por
la negligencia de los parientes; los quales,
por no ponerlos temor, no quieren tratar
les, ni que fe les diga nada de confesion,ni
aunque fe les mombre. O quantos fon enga
ñados por eta diabolica fugetion; yquando
no pueden por vn modo engañar, tientan
por otra via mas peligrofa. Eto es con fal
os argumentos,y con grande utileza fe e
fuerçan, y procuran apartar a la alma enfer
ma de la Fe Catolica, poniendoles muchos
dubios y falas opiniones. En ete cafo es
mui necefario el ecudo de la S.Fè,ydezir .
có la légua,ycó el coraçó el Credo, fuietan
do con firme Fè, y profunda humildad el
- -
-
H en
Doctrinapara vnir/e
entendimiento a todo aquello que cree, y
manda creer nuetra Santa Madre Iglefia.
Y fi deta tentacion huuiere tenido el en
fermo vitoria, luego le dará otra batalla
de deeperacion, porque los enemigosque
allietàn, le darāna entender, que no mere
falud, por fus grandes pecados todos
OS uales le traerán, y reprefentaràn a la
memoria,y que jamas fe Confesó bien, ni
Comulgó dignamente; y que todo lo que ha
hecho que fea bueno, ha fido por folo mie
do de las penas del infierno; y por fu propia
volútad,yno por amor dela fuma, è infinita
Bondad del Omnipotente Dios y Señor mi
fericordiofo:Por lo qual debe dezir el en
fermo, por lo menos con la mente, que es
realmente verdad, que el nunca ha hecho tá
to bien, por el qual merezca, ni fea digno
del Paraifosmas que epera en la miericor
dia de fu Señor y Redentor Ieu Ghrito(el
qual derramó fu preciofisima, e innocen
tisima fangre por fu amor) que tendrā mi
fericordia, y compasion del miferablisi
mo pecador. Y diziendo anfi con perfectá
Fè,y Eperança, los enemigos crueles fe:
ràn confufos,y no podran tener contra el
mas vitoria, aluo, que permitiendoloDios»
apas
-

el alma con Dios. 6o


aparecerán en figuras horrendas, y epanto.
fas, para poner temor,y epanto, para que
el enfermo atonito, y afanado con aquella
ena; no pueda facilmente recurrir a la a
yuda y focorro del Cielo. Por eto es ne
ceario, que etè fiempre preente alguna
perfona denota y Religioa, y en particular
en el etremo de la vida, que le exorte y con
forte a etär firme y contante en la Fè Ca
tolica:y que eté con todo u coraçon con
firme eperança en Ieu Chrifto Nuetro
Señor y Saluador,y en los meritos de fu an
tisima Muerte, y Pasion, preguntandole
los Articulos de la Fè,y todo aquello que
pertenece a la falud de fu alma. Y el debe
con coraçon contrito y humillado, confe
fare muy amenudo, por pecador, dando
gracias, y alabando al Señor lo mejor que
pudiere, por los beneficios recibidos, fupli
candole,le libre de las eternas penas, y de
los engaños y afechangas de el enemigo,
y los circuntantes deben rogar fiempre
por el enfermo; porque en ete punto es la
batalla que padece, mas peligroa que nun
ca ha ido. Por eto es necelario preparar
fe con todos los Sacramentos de la Iglefia,
y haz er que muy a menudo le echen agua
- -- Ha - ben
- -

- -

- -
..? y 3 -

l * --
- sº,
- , ,- , . .
--" " .- . .-
... , , , , , ..-
.
Doctrinaparapnirfe
bendita en la cama,y en todo el apofento,
y no dexar ninguna ceremonia de las acof
tumbradadas, y oportunas en cafo feme
jante. Y finalmente es necefario fobre to
do, para tantos peligros la gracia diuina,la
qual fe alcança por la frequente, y deuota
Oracion hecha có profunda humildad,ycó
trició de coraçon,la qual gracia fomose
forçados a alcançar por los meritos de la
gloriofa Virgen Maria N. Señora, y de to
dos los fantos,y ecogidos de Dios.

Cap. XXXVIII. Como ninguno de


los amigos, y efcogidos de Dios
viuen en efta vida prefente inten
tacion.

v. Ize la diuina Ecritura. Hijo, tu


Ecl.2. que vasa feruir a Dios,età en ju
ticia,y temor, y prepara tu alma,
para la tentacion,y no dize para el decan
fo, porque grande premio no fe gana fin grá
sner de trabajo. San Bernardo dize Que ningu
no viue fobre la tierra fin tentacion, y el q
cree no er tentado, y viuir feguro, età
- Clta
el alma con Dids. éI
etado mas peligrofo. Porque dize S.Gre
gorio en los Morales: Que el enemigo in-sGr.
fernal dexa de tentar aquellos, a los quales
poffee con animo quieto en ete mundo.
Masegun la fentencia de San Tiago Apof Iasi
tol,los fieruos del eterno Dios deben etiº ,
mar, y tener por grande gozo, y alegria,
quando tienen grandes, y diueras tentacio
nes; porque la eperança de aquel eterno, è
infinito bien que eperamos, haze parecer
dulce qualquiera coa amarga, que en eta
vida gutan y fiempre con la tentacion ha
zen ganancias epirituales, y nuetro Dios,
y Señor no permite, qningúno fea tentado ce.
mas de lo que fus fuerças alcançan.S.Aguiº.
tin dize: Que nuera vida no puede fer en SAu
efte mundo fin tétació,perónuetro aproue
chamiento fe haze,y crece con las tentacio
nes; aunque pueto que ninguno pueda fer Th.
coronado finvitoria, y ninguno puede te- º,
ner vitoria, fi el no huuiere peleado, y ven
cido al enemigo en la tentacion. Por lo
qual dize el diuino Geronimo. Quáto mas sºe,
fueremos en ete mundo moletados, y
combatidos de tentaciones, y perfe.
cuciones, de pobreza, y mierias, y afii
gidos con enfermedades, y tentados, y
- H3 atri
Doctrina paraynirfe
atribulados,tanto mayor ferà elpremio que
tendremos, y gozaremos en la patria cele
lde, tial. Y en otro lugar dize. Aquel es miera
ble, y dedichado, que no es tentado de al.
guna calamidad; porque anfi como la car
ne que no etā con fal, fe corrompe,anfiel al
ma intentacion,e viene a deprauar, y per
de, dere.Yani dize el mimo San Geronimo.
Que Dios nos prueua, para librarnos, ynos
vexa para aluarnos. Y nota, que quatro
fon las principales epecies de las tentacio
nes. Tienta Dios, prouando a fus ecogidos;
tienta el mundo, tienta la carne, tienta el
o,7 demonio. Detas tentaciones etillena la
vida humana;antes fe puede dezir, que to.
Se da ella es vna guerra,y peligrofa pelea. El
primer hombre del inundo fue tentado, y
por el configuiente todos los Santos Pa
dres,y ecogidos de Dios, que feria coa
prolixa, querer contarlos. Y finalmente Ie
fu Chrito Nuetro Señor quio para nueº
tro exemplo fer tentado,para que nofotros
fuframos con paciencia las tentaciones , y
depues de auer fido prouados, recibamos
la corona de la vida eterna ; la qual tiene
prometida a aquellos que le aman de todo
coragon. Por eo, quando alguna tenta
el alma con Dios. 62,
cion te moleta, refite fuertemente » y ven
ce; porque fer tentado, y vencer; es coa
muy acepta,y agradable a Dios: Mas no $Aº,
femtir nunca tentacion (como dize San A
gutin)es mala feñal, y coa peligrofisima,
y particularmente la perfona queda fober
uia,y incircunfpecta,fin experiencia, inde
uota, menopreciadora de los otros, fin có
pasion. Deta materia ay muchas cofasque
dezir, mas por guardar la breuedad prome
tida, las dexo.

Cap. XXX1A. De los remedios con


tra la tentacion de la carne,
L Primer remedio para compri
º emir la tentacion de la carne, es, y
A—4 confite en el reitir al principio la
mala cogitacion,antes que tome fuerças, y
crezca el enemigo, que quando es debil, fa
cilmente fe vence, y echa por tierra. Por
elo etàecrito. Quebranta tus pequeñue.
los a la piedra, que quiere dezir, que debe
mos romper los principios de las depraua
das fugetiones, y penamientos en la pie.
dra que fignifica a Chrito Nuetro Señor.
H 4. Eto
...

- Doctrina paravnife
Eto es penando en u pasion, y el benefi
cio de nuetra redencion, porque fi comen
çaremos a amar los buenos penamientos,
y cogitaciones(como dize vn fanto Dotor)
Dios fe dignara de librarnos de los ma.
les. El enemigo puede incitar, y deper
tar el mouimiento de las malas tentacio
nes, mas en nuetra mano età el darles
confentimiento. En la mala cogitacion no
fe comere pecado,fila mente no le dá con.
fentimiento.Seamos cautos, y no tardemos
en defechar de nofotros los malos pena
mientos, fin tener alguna delectacion, o de
feo, refitiendo fuertemente , y teniendo
buenos penfamientos, entiremos el fauor
diuino. Y particularmente fidelante de
los ojos tuuieremos fiempre a Ieu Chrif.
to Nuetro Señor denudo, agotado, e
carnecido,coronado de epinas, y muerto
en vna Cruz por nuetro amor. Por lo
SG e qual dize S. Gregorio: Situuieres la memo
ria de la Pasion de el Señor en tu memo
ria, ninguna coa, por dura, y apera que
fea,aurâ para ti, que no te fea dulce, y facil
de lleuar.
El egundo remedio es,penfar con diligé
cia el peligro yhora de la muerte,y fu defor
- - - mi
el alma con Dios. 63
midad, y el horrédo, y epantofo juizio de
Dios, y la perpetuidad de los tormentos in
fernales aparejados para el alma pecadora.
Quando el penamiento de la mierable, y
hedionda carne te cómueue, piena aquello
qferà de tidepues de la muerte ya quanto
mal y daño te lleua el pecado: porqconfin
tiendo,y deleitandote en la mala ugetió,
al punto caeras de la gracia , y perderas a
Dios. O fuma etulticia, y grande mieria,
por vna breuisima, y beftial delectacion,
perder el bien fempiterno, e infinito, confi.
dera aquel punto, quando tu alma rodeada
de dolores crueles, de afanes, y fatigas,eta
rá en el tranfito defta vida a la otra; en quá
to dolor, temor,y peligro etarâ pueta, y
como ha de dar cuenta de todá fu vida, de
toda palabra ociofa , y de todo confenti
miento dado a las carnales fugeliones de
el demonio; confidera como quedarà ta
cuerpo palido,podrido,y hediondo, y abo
minable manjar de guanos; y eto fin ningu
na deda pienía á la mulcitud de los demo
nios bramádo có diueras afecháças, y va
rios égaños,yartes etará al rededor de ti,
para tragarte;yó depuesde la muerte noha
llaráslugardepenitécia,masferātualmapre
fen a
Doctrina para vnirfe
fentada ante el tremendo juez, donde eran
prefentados, y acuados todos tus pecados,
de obra,palabra, y penamiento. Piena
quanta ferà alli tu confufion,quando delan
te de los Santos,y Angeles feràn manife
tadas todas tus culpas, tus deshonetos pe
cados, tus torpes penamientos, piena el
rigor del juto Iuez, y la acuacion que te
ferihecha de los Angeles, de los Demo
nios,y de tu propia Conciencia. Quando
veräs arder todo el mundo,y apenas faluar .
fe el juto(como lo tetifica la fagrada E
1. Pe,
critura)piena, que confintiendo en el pe
4e cado, y etandote en el, podrias morir de
muerte repentina,y fin habla, y fubitamen,
te caer en el lago infernal, donde ay pena
fin fin, dolor intolerable fin repofo,tormé
tos increibles, fin interualo alguno, donde
ay todo genero de horrendo martirio, fin
ningun refrigerio;y finalmente no ay epe
rança de miericordia.Y a todos etos ma.
les excede y fobrepuja la priuacion del fu
mo, e infinito bien, Eto es, no ver mas a
Dios, la qual vifion es perfectifsima bien
auenturança, y bien ineftimable,y gloria fin
fin. Etos penamientos, y femejantes bue.
nos, depiden del coraçon todos los malos,
y
el alma con Dios, 64.
y deshonetos,los quales apartan,y deviá
a la criatura de Dios,y hazen el templo del
Epiritu Sáto cueua de ladrones infernales
que fon los demonios.
El tercero remedio contra la tentacion
de la carne es huir el etar ociofo de don
de viene a dezir el gloriofo Padre S. Agu-SAM,
tin. Que por la ocioidad pierde la fuerça,
y fe difuelue el rigor de la fanta y folitaria
Religion, y fomos tentados ,y defampara
dos buenos propofitos. Por la ociofidad
fomos incitados a la oberuia,yprouocados
a la luxuria, induzidos a la ignorancia, atra
idos a la concupicencia, y a los deleytes
mortiferos. Por eta ocioidad fomos ten
tados de gula,de pompas, y de todo vicio,
y abominable pecado. El diuIno Padre S. SGe.
Geronimo dize. Que ninguna cofa es tan
contraría al fanto propofito, como la ocio
fidad: la qual no folo no trae algun bié, mas
antes detruye aquel bien que halla gana
do, y es el que futenta, y cria todos los vi
cios, y pecados: Por efo ete Santo aconfe
ja a todos los fieruos de Dios, que eten fié
pre ocupados en alguna fanta, y buena obra
y particularmente en la loable leccion, y
etudio de la fagrada Ecritura, la qual
C
:
Doctrina para pni/e
fecha los defeos de la carne mierable; yfin
duda ninguna no puede fer engañada del e
nemigo aquella alma, que con humildad, y
temor de Dios età fiempre ocupada en al
gun buen exercicio. Y nota, áquantos ma
los penamientos,y torpes defeos morá en
nuetro coraçó, a tantas faetas del enemigo
infernal etamos expuetos. Por tanto fe
vigilante,y continuamente ocupado en las
fantas meditaciones, en las alabanças. Di
uinas,y en las lecciones Sagradas,ò en las
obras de miericordia, porque la ociofiº
Eccl ocaion de
dad es madre de los vicios , y
r muchos pecados. En el libro de la Sabidu.
Sne, ria dize el EpirituSáto: á la ocioidad nos
enfeña muchos males. Y Seneca dize: El o
cio,d la vida humana fin letras esmuerte, y
fepultura de hombre viuo. -

El quarto remedio es, tener diligente


guarda, y cutodia perpetua, y circuncidar
los entidos exteriores, quanto fuere posi
Hie» ble y particularmente los ojos; porá età ef
crito, que la muerte del pecado entra por
las ventanas;y de la mima manera el tacº
to,el qual es muy incitatiuo a la concupifº.
cencia carnal; y asi conuiene abtenerte
-
allín
el alma con Dios. 65
aun de las cofas licitas, fino fuere con ne
cesidad. Huye toda vana y inutil conuera
ción,y nunca des oidos, fino a las palabras
fantas,y necefarias, y tu lengua no hable o
tra cofa que las alabangas yloores de Dios,
y enagenate de toda palabra ocioa, y no.
conueniente, ni oportuna:no hables, ni ref
pendas fin grande necesidad; porque el fi
lencio,y la paciencia de las injurias,fonin
dicios de la verdadera humildad ; y no te
fies jamas de ti, diziendo, que el ver,y el to
car, y cofas femejantes no te dañan, por 1Th,
que dañan a los otros. Y fegun dize San
Sablo. De toda epecie y apariencia de ”
mal nos debemos abtener, y nuetros fen
tidos fon las puertas por donde entran à
nuetra alma los pecados. Si aquellos fueré
bien guardados, y quitados de toda oca
fion,y peligro, fin duda ninguna el alma fe
räfegura de las tentaciones,y viuiräfin ma
cula. -

El quinto remedio es,huir los coloquios


vanos, la conueracion, la familiaridad no
necefaria,y de toda perfona, y quáto fuere
posible viuir en foledad, y en cótéplació,
y meditacion de la diuina Efcritura: la qual
como dize San Geronimo , es medi $$ e,
C13,
Doirinaparavnirfe
cinade las heridas,y remedio cierto de los
dolores; y hablando de fi mimo,lo confir
ma fer fingular remedio,y refugio vnico la
aufencia de los hombres porque dize: Yo
confielo mi flaqueza, no quiero combatir
con eperança de vencer, porque acafo no
pierda alguna vez la vitoria, mas huirè, por
no fervencido. Muchos no Santos huyendo
el peligro,feguramente fe faluaron, y mu
chos Sabios, y Santos no huyendo el peli
- ¿ miferablemente en pecado.
Ecl. Y anfidize el Epiritu Santo : El que ama
el peligro, perecera en el Nuetro fentidos
(dize el mimo San Geronimo) piena a
3Ge, quella cofa que vè, y es atraido a defear la
que le deleita viendola. Huyendo el mance
º bo Iofeph el penamiento incato, euitó el
pecado,y mereció tan grande Don, y fin.
a Re. gular gracia. No huyendo Dauid, cayó, y
a 1. fue catigado. Salomon confu fabiduria fue
Rº arruinado torpisimamente. No fin caufa
via, fue dicha aquella voz celetial a Antonio,
p” y Arenio: Si quieres aluarte, huye, ca"
lla, quietate. Etos fon principios de la fa
lud. - -

El exto remedio es, domar, y mortifi


car la carne con ayunos, vigilias, y peniten
Clas
=
el alma con Dios. 66
cias, y no querer utentar a tu enemigo
delicadaméte, porque ninguna cofa es mas
contraria al epiritu, que la carne rebelde: Mat.
Eto quio ignificar nuetro Saluador quá o
do dizo en el Euangelio, que los enemigos
del hombre fon fus dometicos; y el que
mortificare fu alma en ete mundos por pe
nitencia, y abnegacion defi mimos la po Sce.
feerà en la vida eterna. San Geronimo di
ze:Que las ardientes faetas del enernigo,fe
vencen con la frialdad del ayunos y de las Aa
vigilias., Eto nos peruade el Apotol, di; a.
ziendo: Aquellos que fon de Chrifto,tiené
crucificada fu carne con todas fus concuº
picencías. Por loenqual
nimo, dandofe los elpechos,
penitente Gero
dezia sca.
a fu SGe
cuerpo. O jumento,yo te futentarè de pa
ja,y no de ceuada, para que tu no te me re
ueles, y tires coces. De la mima manera
dezia y hazia nuetro Serafico Padre echá Sºri
doe denudo de noche en la nieue, para º
macerar la carne y apagar el incendio de la
mente. Y San Benito fe entraua denudo Spe.
entre las gargas, y epinas: Porque etdef
crito. Aquel que cria, y engorda delicada- º
mente a u fieruo de de la puericia, depuesº”
le hallard rebelde,e indomito. Yani di
2.C
Doctrina para»nife
ze San Agutin bien. Nuetra carne nos
sAu, ahoga, y mete en la fofa , y combate fiem
pre contra el alma; y fi fuere mortificada,
nos lleuará a la vida, i fuere bien futenta
da, nos dará cruel batalla , donde ay abti
mencia, y mortificacion,no reyna alli la ten
tacion. - - -

Bl feptimo remedio es, quando la


criatura no fe enalça con las virtudes , y
gracias concedidas de la diuina benigni
dad,fino que antes con fuma humildad de
coraçon, viue en temor y amor. Dize San
$ Gr, Gregorio. Anfi como por la humildad del
coragon fe conferua la catidad corporal,
anfi por la foberuia fe cae en la immundi
cia carnal, y de vn pecado nace otro . E
Ge. 2. xemplo de eto tenemos en nuetro Padre
Adan, el qual cayendo por la foberuia,lue
go fintio el incendio de la carne, y cubrió
fu cuerpo con hojas de higuera. Por elo el
que quifiere apagar ete fuego, tiene ne"
cesidad de recurrir al auxilio Diuino; y
perfeuerando con Fè perfecta,y pureza en
implorarle, alcangará la gracia. Y debe fa
ber, que ninguna penitencia, ni mortifica
cion de carne,batara para alcançar tal e
fecto fin la graciadel Dulcisimo Ieus Se
nor
el alma con Dtos. 67
ñor y Saluador nuetro béditisimo, la qual
da, e infunde en el alma pura;humilde,y con
trita. -

El oétauo remedio contra las tentacio


nes de la carne es, que ninguno confie en
fus propias fuerças, ni pienfe de poder re
fitir con fu propia virtud, fino que debe có
afecto humilde orar frequentemente al Se
ñor, que fe digne con el rocio de la diuina
gracia, apagar el fuego de la abominable
concupicencia,y juntamente imporar la
ayuda y fauor de la purisima Virgen Ma
ria fu Madre,y Señora nuetra, y de todos
los Santos que tenemos por ayudadores,y
deuotos, para que nos alcancen la Diuina
gracia, yvitoria contra las tentaciones. $ If.
Dize San Ifidoro, que todas las vezes que
la perona es atribulada de femejantes ten
taciones, tantas vezes debe humilmente o
Pal.
rar y hallard refrigerio, porque Dios eta II4
muy vezino de los que le llaman, porque la
oracion frequente vence toda batalla; y fi
luego no fueres oido,perfeuera con Fe, que
tu entiräs el auxilio Diuino en el tiempo . «
oportuno. Porque la verdad eterna dize: Mas.
Bufcad,y hallareis, llamad, y abriros han. 7"
Contra los mouimientos ales ayudan
. - -
"»,
mue
Doctrinaparapnir/e
mucho aquetas Oraciones. Vreigne San
¿ii Spiritus renes noiros, có cor norum,
Domine, vt tibi ca/to corpore feruiamus,6-
mundo corde placeamus - Y aquella: Vir
go fingularis inter omnes mitis, nos culpis fo
lutos, mites fac, dó cafos. Y eta: Fluens
filla de mamilla gloriofe Virginis in nobis
omnem ardorem extinguat libidinis. Y tam
bien el Aue-Maria vale mucho contra las
impugnaciones del enemigo. Leefe de vna
Exs. monja, que fiendo muy moletada y encédí
da de amor carnal, y confintiendo en la ten
tacion, falió del Moneterio para cumplir
fu mal defe o; paso por la Iglefia, y paflan
do por delante del altar de la purisima, è
intemerata Virgen Maria Madre de Dios
y feñora nueftra, la falúdo como folia,có la
falutacion del Aue Maria, y fe le quitó la
tentacion, quedando alli firme, y fixa con
grande temor; y fiendo depues muchas ve
zes tentada, no pudo vencerla jamas a cum
plir fu mal defeo, porque pereueró en aque
lla fanta deuocion. Tambien fe lee de
Esé, otro Religiofo, el qual fiendo grauisi
mamente tentado de femejante tétacion,
le fue acólejado, á có mucha humildad fa
ludale a la Virgen fantisima Madre de la
gracia; y haziendolo asi muchas vezes, fin.
- el alma con Dios. 68
tió vna voz del tentador, que dezia : Mal
dito fea quiente ha enfeñado tal remedio.
En el libro de las Reuelaciones de Santa Exé,
Ifabel fe lee, que vna vez preguntó la San
ta al Angel de fu Guarda : En que mane
ra vna perona que era muy tentada de la
concupicencia carnal fe libraria, y refiti
ria aquella tentacion de tan grande aduer
fario? A la qual repondió el Angel, que
con las armas de la humilde oracion, y con
fesion,y efperança de la diuina defenfion,
venceria la batalla de fu aduerario; por
que età ecrito Que Dios es defenor de
todos los que eperan en el. Y nota, que
no debes pedir, que te fea quitado el eti.
mulo de la carne,fino rogar a Dios, que
tenga mifericordia de ti, y que no feas ven
cido de la tentacion . Leefe de la Aba \
defa Sarra, que treze años continuamen Esé,
te fue tentada de la tentacion de la carne,
y nunca hizo Oracion, para que Dios le
quitatie aquella tentacion, mas rogaua a
Dios, que la concediefe fortaleza, y gra
cia de refittir,yvécer al enemigo: el qual le
apareció vifibleméte, diziédo: vencido me
has tu Sarra, la qual repédiédo humilmé
te dixo:no te he vencido yo, fino mi Señor
Y
2. ie.
Doctrina parapnirfe
IeuChrito te ha vencido. Y ciertamente
quáto es mas fuerte y moleta la batalla en
la tierra,tanto ferà la corona y triunfo ma
yor y mas gloriofa en el cielo. Y verdadera
méte quando confideramos la fuma è infini
ta bordad del omnipotéte Dios, y la fegura
protecció, ninguna criatura fe puede qxar,
ni dezir, que ha fido vécida de la tentacion
cótra fuvo útad. Dichofo y bien afortuna
do es aquel combatiéte, quando la vitoria
etäpueta en fu mano y poder, por tanto có
bate fuerteméte,y refite con oració humil
de,y perfetisima fè,y età certiísimo fiem
Pal. pre de la glorio a vitoria: porádize el Se
24 º ñor, que el áeperare en el, ferà libre,y el á
le llamare ferā oido; porá es cofa cierta, ó
eta el Señor có el en la tribulacion,librarà
Ecol. le della, y le glorificarà, á es el premio que
33• fe promete al atribulado.Y en el Eclefiat.
fe dize: Que el á teme a Dios, no le acaece
rán males, antes feràen la tentacion
conferuado de la Diuina Gra
cia, y librado de todo
mal.

Cap.
el alma con Dios. 69

Cap. XL. De la vtilidad, y prouecho


que procede de la tentacion Jufrida
con paciencta.

S Egun la fentencia de algunos San


tos Doctores, y particularmente de
San Gregorio en los Morales Las SGr
tribulaciones fon no folovtiles a la vida
Chriftiana, mas fon muy necefarias; porá
el amor mundano, y carnal, por el qual fe
impide el Amor Diuino, en que confite
nuetra falud, no fe puede deterrar de nuer
tro coraçon, fin el fufragio, y ayuda de la
tribulacion; Por lo qual dezia el Santo
Profeta.Señor,danos el auxilio de la tribu Pal
lacion. Y en otro lugar dezia. El baculo, Se º"
nor,y la vara de tu correccion me han con pal.
folado. Y en otro Palmo. Por el fuego,y el 2.
agua de las tribulaciones, me truxite al re- ¿al.
frigºrio Iob cafi vanagloriandoe deto,
dezia: El Señor me ha próuado como el o.
rº que pala por el fuego; y ete efecto haze
Dios»paraque todo fu amor fe alexe de las
cºas temporales; porque quando mas an
I3 guf
Doctrina paraonife
angutiada en ete mundo la criatura, tanto
as ardientemente camina a las cofas cele
iales, depreciando las terrenas; porque,
como el bafton haze feparar el grano de
la paja, asi las tribulaciones apartan el co
raçon humano del amor terreno. Asi el di
a.Aduino Apotol San Pablo fe gloriaua en fu
cor enfermedad, diziendo. Que entonces eta
12. ua mas fuerte, y mas feruientemente fe vnia
º con Dios, quando era atormentado de ma
yór enfermedad. Y todos los otros Apoto
les andauan contentos en las tribulaciones
º viendoe dignos de padecer todo mal, y a
al. frenta por amor de Chrito nuetro Señor.
z. El anto Profeta Dauid, abiendo la vtili.
" dad de las calamidades, y tribulaciones hu,
mamás dezia: Que etaua aparejado a fufrir
y padecer los catigos,yaçotes para fu co
raçon fuee de todo amor terreno limpio,
y puro. Y verdaderamente la tentacion mo
derada, fufrida con paciencia, conferua el
anima pura,e inmaculada de todos los vi
cios,y deleyres del mundo. Y como dize vn
fanto Doctor La tribulación ilumina el co
ragon del hombre, para conocer a Dios»
y para la noticia de fi mimo, en qconfite
poda la perfeccion humana;perea come
º ga
el alma con Dids. 7o
garás à conocer a ti y a tu Criador,por ella
vendras a fer mas humilde, y deuoto,y con
mas temor, y feruor, eruirás a u Mage
tad. Por lo qual diae San Gregorio: Que sGr,
los males que en ete mundo nos apremian
y fatigan,nos lleuan a la vida eterna, al a
mor de Dios,y de fu gloria. Mas fi tu tribu
dació fuee tá moleta, no te dexae orar
ni inuocar el auxilio diuino, entonces callá
do, con paciencia, y humildad feräs mas
oido;y vn fupiro era mas agradable a Dios
que vna larga oracion, hecha en properi
dad; porque effa afliccion fufrida con pa- Lue,
ciencia,ora por ti. Aquel pobre Lazaro, á 16.
etaua llagado, quantas llagas tenia en fu
cuerpo, tantas lenguas orauan por el . San
Ifidoro dize. Que fi nofotros confiderae-s.I.
mos la pasion, y tormentos que padecid
Nuetro Señor Ieu Chrito,bien confide
rados, ninguna coa feria tan dura, y apera, A&.
que no fue le facil de leuar, y fufrir; porque. 14.
efcrito etā, que nos comuiene a nofotros en
trar en el Reyno de los Cielos por muchas
tribulaciones. Y fi padecieremos có Crifto Ad
etarèmosen fu cópañia enfugloria. Abrahá Roma
poráfue tétado y prouado có muchas tri-º.
bulaciones,fue llamado amigo de Dios; y
- I 4. de
Dofirina paravnirfe
de la mima fuerte todos los padres fantos,
b. y muy amigos de Dios; y carisimos a fu
Criador, pafaró por ete camino, por tri
bulaciones, trabajos, angutias, perfecucios
Pfal. nes,por fuego, agua, cruces,ytormétos, fem
s. brando en lagrimas, y cogiendo en gozo,y
sºir. alegria.Y asidize biéS. Gregor. Que por
las tribulaciones fufridas humildeméte, fe
mortificá los vicios,y fe multiplican los e
$Au. ternos premios.S. Agut.dize: como el palo
limpia el grano, el fuego el oro, y la lima el
hierro,asi la tribulació purga, y afina al juf
to. Mas por el cótrario la properidad dif
fuelue, corrompe,ytrae a la criatura al olui
do de Dios fuCriador. Por efo debriamos
con la parte racional dar fiempre gracias a
, , Dios, quãdo fuMagetad permite por ocul
Pal. to juizio fuyo, qfeamos en eta vida angutia
¿s dos y atribulados poró eàdiuina bondad
"” fuele hazer nacer del mal gáde bien ynúca
defampara a aquel óepera en el; porádize
In
el fanto Profeta: O Señor de la virtud, bié
Pfal auenturado el hombre jepera en ti.Y en
otros muchos lugares cócluye, que nunca
Iob4 criatura alguna deuota, y fiel fue confundi
da y auergonçada.
Cas
el alma con Dios. 7r

Capitulo X L. I. Como toda nuera


perfeccion confe en hazer la volun
tad diuina.

A Criatura que defea perfectamen


te feruir a fu Criador, debe con to
do cuidado esforçare a cumplir la
voluntad diuina, y mo quebrantar vn folo
punto de fus inandamientos: porque tanto,...,
es el hombre mas perfecto , quanto mas º.
cumple ella voluntad diuina; porque guar-º
dando con perfeóto modo la diuina volun
tad, mas etrechamente fe vne, y junta con
Dios, el qual es fuma perfeccion . Y deto
tenemos exemplo en nuetro Redentor Ie-Ex
fu Chrito, que pufotodo fu etudio en cum #.
plir la voluntad de u Eterno Padre; y en º”
eto motrò confitir toda nuetra perfec
cion, quando dixo No qualquiera que di
xere, Señor, Señor, entrará en el Reyno de Mat.
los Cielos,fino el que hiziere la voluntad 7.
de mi Padre, ete entrara en el Reyno de
1os Gielos. Y hablando de fimimo dixo:ºº º
No foy venido a hazer mi voluntad,fino
6-2
Doctrina paravnirfe
de mi Padre q me ha embiado. Mas la volú
tad diuina fe cumple có amar de todo corar
peu, gó a nuetro fumo Criador y Dios; lo qual
6. tetificaMoifen, diziédonó quiere otra co
fa tu Señor y Criador de ti, finoátule ames
de todo tu coraçó, de toda tu voluntad, de
Mat. toda tu alma, y con todas tus fuerças. Y la
a 2, mima fentécia dixo en fu Euangelio aálla
verdad eterna. Y el Apofol S. Pablo efcri
ue,á la voluntad de Dios es nuetra antifi
a Th. cació,la qual procede defe amor de Dios. Y
a- en otro lugar dize: á el fin de los diuinos
preceptos es la caridad, la qual principal
méte es el diuino amor. A aquel aluberri
mo cúplimiento de la diuina voluntad ayu
da mucho la mortificació,yabnegació de to
das nuetras propias voluntades; porá quá.
to mas negamos nuetro proprio amor por
amor de Dios, táto mas etamos vnidos por
verdadera y perfeta vida có efe Señor, el
qual quádo vè áetamosvazios de nuetros
propios entimiétos, ynuetra propia volun
tad expelida, y mortificada, entóces en la
méte purificada de la deuota criatura ingie
reyfiembra fu fanta voluntad,y la haze áde
Ioan admirable fuauidad,y de grandes frutos e.
... pirituales. Por elonos peruade Ieu Crife
-- “ -to
el alma con Dios. 72
to N.S.á debamos aborrecer nuetra alma Mat,
,
en ete mundo, y negar nueira propia volú IOe
tad, y tomar la Cruz de la penitencia, y fe
guirie a el,ádize;mimanjar es hazer la vo
luntad de miPadre áme ha embiado. Y cier
oan I
to á quádo la criatura etá toda dada al er 4-e
uicio de Dios,ytiene mortificados todosus
gutos, y quereres humanos,ypor amor del
mortificados, y apagados todos los defeos
fenuales,entonces era cumplida la diuina
voluntad, y en particular quando huuiere
llegado a tal conformidad có a díuina volú
tad, qetè tan contenta con el mal á fu Ma
getad permitiere, como con el bien; porá
haziendolo de otra manera,feria poner le
yes a fu diuina è infinita fabiduria. Por tan
to debemos de auer conformado,y eftable
cido nuetro querer con el de N. Señor; q
aunque interuenga qualquiera coa en eta
vida,ora fea mala, ora fea buena, nunca ja
mas fe perturbe la mente, ni la paz interior
del animo; porque quando la mente no età
tranquila,y pura,y remota de toda per.
turbacion terrena,no quiere
Dios habitar en
ella.
-

cap.
Doctrinapara vnirfe

Capitulo XLII. De fiete grados pa


rafubir a la alteza de la vida epi
ritual.

S Egun la fentencia de vn deuoto y fan


to Doctor, es necefario a qualquiera
perfona que defea ubir a la cumbre,
y alteza de la vida epiritual, que ante to
das cofas dexe todos los pecados, y figa a
Chrito Nuetro Señor con feruor, el qual
mueue, y atrae a fiel alma, ni jamas dexe de
dolerfe, y hazer dura penitencia, hata que
por manifietas congeturas, y feñales pue
da alcançar, que fus pecados le fon perdo
nados por el don de la diuina gracia. Las
feñales por donde puede congeturarlo, fon
etas: Si el dolor, y odio de la culpa come
tida etàetable y firme en fu coraçon, con
propofito firme de viuir jutamente en la
oberuancia de los diuinos preceptos haf
ta la muerte; y antes padecer qualquiera
tormento, que ofender a fu Criador , y
Dios:y demas deto el de precio del mun
do,y el defeo de la patria celetial. Y s: e
-

\
el alma con Dios. 73
fe puede llamar el primero,ynecefario gra
do de la vida epiritual, yChriftiana defeo
fa de la falud.
El fegundo grado es, quando la cria
tura depues que ha llegado al primero, no
cela jamas de
perfeccion fubir de
Porque grado
como enelgrado
dixo a la pru
Profeta. Pal»

Dios ha ordenado en etevalle de lagrimas


las acenfiones del coraçon, y andarān de
virtud en virtud,y fe verà el Señor de los fe
ñores en Ierufalen. Eto es en la vida eter-SGe.
na. Por efo dize San Geronimo. Que noir
adelante en la vida epiritual, es boluer a
tras. Y nota; que entre las virtudes adquiri
das, y las infufas por gracia ay gran diferé
cia; porque aquel que poee las virtudes
adquiridas, las poee y tiene fin dificultad,
antes obra con delectacion y guto. Mas
aquel que tiene las virtudes infufas por gra
cia, combate fiempre con trabajo y fatiga,
peleando contra la carne,y contra la feníua
lidad,particularmente por los habitos con
trarios que proceden de la deprauada vida
palada; por lo qual le es necefario a aquel
que ha llegado al primer grado, trabajar,y
fudar hata tanto que dome, vença, y eche
de filas malas inclinaciones, y perueras
CO
Doctrina paranjnife
cotumbres, y junte depues las virtudes
morales con las infufas y deta manera o
brando con alegria, vendrāa ete egundo
grado, en el qual hallará grande confuelo
epiritual. -

El tercero grado es el ardiente è inflaº.


mado defeo de bucar a Dios,porqquanto
mas feruoroamente la criatura fe fuerça a
bucar a u Criador,táto mas fe allega a el,
y quanto mas perfetamente fe dipone, tan
to mas acumula y recibe dones diuinos, y
goza efe fumo bien. Por lo qual dezia el Sá
Pal. to Profeta. Mi alma ha tenido fed de Dios,
4 Is
fuente viua, quando vendré, y aparecérè de
lante de la cara del Señor? Y asi los verda
deros contemplatiuos, y fieruos de Dios,
deprecian a todo el mundo,y fus deleites,
y gutos, por el guto de la úauidad epiri
tual, la qual excede yobrepuja có infinitas.
ventajas a todo contento, y alegria terrenal
y de carne. -
El quarto grado es,vn deprecio de fi
mimo, y de todas las cofas fenibles,y mú
danas,porjaquel que abraça y goza aquel
dulce amor, como fatisfecho, y lleno de ad
mirable dulçura, deprecia todo otro man
jar, porqgultado el epiritu,viene a ferle in
N fipida
el alma con Dios. 74.
fipida toda carne,y la delectacion terrenal
le parece abominable. Mas poró la virtud
es mas fuerte etando vnida, que repartida,
y diuidida, quando la perona comiença fo
la, y fingularmente a amar a Dios, y tener,
y reputar toda otra qualquiera coa por
nada. Entonces el amor de Dios, viendo
fe todo en el folo, viene a fer mas fuerte;
deta manera el anima fe vne mas fuerte
mente con fu Criador amabilisimo; por
que el diuino amor trae de tal modo la per
fona fuera de fi, que no fiente pena de los
oprobios,afrentas, y tribulaciones, antes
fe alegra en ellas, dando gracias a Dios
fiempre. - -

El quinto grado fe puede dezir cai


como vna embriaguez, porque el hombre
juto no habla, ni obra mas cofa temporal,
fino folo las diuinas, y eternas, y fu anima,
aunque eta en el cuerpo, con todo elo ef
tā mas donde ama, que donde anima, co
mo dize San Agutin. Y aquel que apro
uecha en el amor diuino, por la virtud,
y fuerça de aquel, no conuera ya en la SAu,
tierra, mas fiempre etā con la mente en el
Cíelo.
El fexto grado es,vna feguridad, por la
qual
Doctrinaparavnir/e
qual el hombre juto viene por la celetial
conueracionäfer perfecto, y purgado de
toda afeccionterrena,y como puro y claro
epejo recibe abundantemente los rayos de
la diuina ilutracion, demanera que fu fe es
como vna firme viion. Su eperança es vua
feguridad, y cafi vna cierta pofesion. Su
caridad es vnardor, con el qual faltando to
do en fi mimo, fe conuierte, y transforma
todo en Dios; Su prudencia es vna conti
nua y firme contemplacion de las cofas ce--
leftiales; Su juticia es vna rectitud de men
te, y vna conformidad a la voluntad diuina;
Su fortaleza es vna contancia de mente li
bre de toda perturbacion,y temor; Su tem
plança es vna pureza de coraçon, la qual
no fabe que cofa es deleétacion corporal, y
fiempre tiene aquella mima contancia , y
igualdad de mente, y continuamente pien
Pf.4, fa en el Señor, donde tiene todo fu amor» y
repofo, diziendo con el Profeta. En paz , y
en el mimo dormire,y decanare. .
El feptimo grado es,vn etado quieto,
tranquilo, bienauenturado, al qual por la
grande flaqueza y miferia humana, llegan
poquisimos; por tanto aquel que no ha lle
gado al primer grado fe puede llamar infeli
Cl
\
el alma con Dios. 75
cisimo,y mierabilisimo,y debe llorar a
margamente, y dias, y noches hazer penité
cia,hata que llegue a aquel, fin el qual no
fe puede aluar,y depues que aya fubido a
aquel grado, debe esforçare a fubir de gra
do en grado, hata que llegue a la biena.
uenturada, y defeada fruicion dinina.

Capitulo XLIII. Que co/a es ne


cefaria para amar perfectamente
d Dios.

Quel que quiere amar a Dios per


A fectamente,debe depojar; remo
uer, purgar, y mortificar la propia
voluntad de todo terreno, carnal, y tempo
ral amor; y folamente debe amarle por fu
infinita bondad,y no por fu propio como- ,
do;y al proximo, y a qualquiera otra coa
debe amar por amor de fu Criador, y Se
ñor, que es fumamente amable, e infinito
bien; porque de otra fuerte feria amor nuer
cenario. Y con diligencia debe cuidar el
verdadero amante, que las cofas vifibles, y
hermofas criadas para fuvo º le impidá
el
Doctrina para vnife
el diuino amor. Mas no fe puede venir a tá
dulce, felice,ytranquilo etado,fin la morti
ficació de los propios quereres, céforman
dolos como auemos dicho arriba, có el ce
letial querer, poráverdaderarnéte la criatu
ra racional, tanto mas viue en Dios, quanto,
es mas mortificada en fi.Y nota, átantoN.
S y Dios viue en nofotros por fu gracia, quá
a Ad to por la propia mortificacion,y abnegació
Ga 3 faltamos en no fotros, como lo tetica S. Pa
blo diziendo: Aquellos á fon deChrito, tie
né crucificada fu carne có los vicios,y con
cupiciécias. Segú eto debemos có profun.
disima humildad conocer nuetra miferia;
ynegádo la propia voluntad, cóformarnos
con la diuina; porqfiendo Dios el fumo bié,
y amandonos fumamente, nos hará por la
mudança, yvehemécia de amor trásformar
en fi, como no queramos amar, meditar s
con templar en otra cofa ó en folo effe nuef
tro dulce Saluador y Señor crucificado por
nofotros, el qual por fu infinita abidurin,
de qualquiera mal faca algun bié.Ytambié
debemos penar, á qualquiera coa que el
Señor permite, como fon tribulaciones,ca
la midades, tentaciones, y otros males, fino
queda por nofotros, fe conuertiràn todos
cil
el alma con Dids. 76
en bien nuetro. Luego feguneto, es necef.
fario para amar perfetaméte àDios, el def
precio del mundo, la mortificació de la cat
ne,y de los defeos terrenales, la profunda
humildad,y la cóformidad de la propia vo
luntad con la diuina. Tambien es necelaria
la feparacion de las continuas conueracio
nes mundanas, y la purgacion de la mente
de toda macula mundana,la qual aparta el
alma de Dios, y la dicha mortificacion del
cuerpo, domandole con abtinencias, vigi
lias,y penitencias, para que no fe incline a
las obras enfitiuas, las quales perturban
las inteleótiuas, y partes racionales; por lo
qual el que ama verdaderamente al umo é
infito bien, de ninguna coa fe entriftece, al
uo del pecado, porque la perona encédida,
de la caridad, y diuino amor, ufre qualquie es
ra coa; porque como dize el Apotol: La .
caridad es paciente, y fufre todas las cofas, Ad
y ningun mal nos podrà apartar de la ºº
caridad de IeuChrito nuetro , “
Señor. :

K2 ca:
Doctrinaparavnife
Capitulo XLIIII. Devna regla bre
ue para venir a la perfeccion epi
ritual. -

A Criatura para ubir, y llegar al


verdadero y fumo amor de fu Cria
dor,debe reputarfe, y tenerfe por
vilísima, e indigna de todo beneficio diui
no,y defear tambien fer tenida de los otros
por vil y baxa,y fufrir con amor toda peni
tencia, y pobreza, conformandofe confu ca
beça Crito crucificado por nofotros; porá
como età efcrito: Lo á acerca de los hom.
bres es alto, acerca de Dios es abomina
ble. Debe poner todo fuetudio, y cuyda
do en hazer la voluntad diuina , y de qual.
quiera otro fuperior, el qual eta pueto, y
ordenado obre fi en lugar de Dios, y guar
darfe de no depreciar a ninguno quanº
to quiera que fea miferable, y pecador;
antes debe focorrerle , y dolerfe de fu
necesidad,y mieria corporal, o epiritual,
reputando qualquiera calamidad, y mieria
de fu proximo,ferle asi comun, teniendo a
- . CGe
el alma con Dios. 77
todo Critiano quanto quiera fea vil y mi
ferable, como a redimido con la inocentif
ma muerte y fangre de LeuChrifto N. S. y
amando a efe Señor y Redentor fobre to
do, no comparando ninguna otra cofa con
fu amor diuino. Debe penfar, que fiempre
età delante de fu diuina Magetad, la qual
ve todas nuetras obras, y penamientos, y
guardare de no ofender jamas los ojos de
efe purisimo, eterno, y inmeno Dios; al
qual debe procurar de noche,y de dia, te
ner fu almavnida por pura oracion,y con
templacion, depreciandofe a fi mimo, y a
todo lo criado por fu amor; y tener fiem
pre en la memoria el beneficio de la reden
cion humana,y los otros beneficios, y acor
darfe de las penas del infierno, y de fu pro
pia muerte. Debe fiempre confiderar,y teº
ner delante de los ojos mentales, y huir
quanto pudiere las ditracciones, las qua
les fuelen diuidir,y decaminar el
animo de la paz, y diuina
contempla
cion.

K 4 Ca.
Doctrinaparavnife
cptulo XLV. Defeis feñales , por
donde el hombre puede conocer, na
fer engañado en las viones, ó reue
laciones,
-

S Egun la comun fentencia de algunos


fantos Doctores Teologos, la pri
mera,y certisima feñal, para cono
cer quãdo la criatura en fus reuelaciones, y
viiones no puede fer engañada de los mali
gnos epiritus, es quando con verdadera hu,
mildad, ylimpieza de coraçon, viue debaxo
de la obediencia de algun bueno y experto
Confefor, y doóto en la vida epiritual, y
quando no fe enfoberuece, ni leuanta, ni de
fea las alabanças humanas, ni encubre fas
fecretos al dicho Confefor, mas luego le re
uela con temor fu coragon, y viue,y fe rige,
no egun fu voluntad, fino fegun el juyzio, y
Ioan. parecer de u bueno,y prudente Confeor,
Ga. y Mietro. Eta entácia es conforme a Ruan
Caiano, varon fanto,y muy experimétado
en coas femejantes. * v -

La egunda feñal es, quando la alma hu


- - - . milde
el alma con Dios. 78
milde en la pura oracion fe fiente toda cafi
como embriagarfe, inflamar de fuego de
dulcisima infuion de caridad diurna, no de
feada de fi,ydevn faborde interior fuauidad
del amor de Dios, la qual fuauidad el enemi
go infernal no lapuede dar, ni caufar, poró el
no la tiene; y particularméte quãdo etäguar
dada có verdadera humildad, y cótricion,y
etablecida y fortificada de la iluminacion
de la perfeta Fe. Y eto afirma Vgo de San
toVit...en fu lib. Arra anima, cócluyendo, óvgo
eta dulgura interior no puede fer fino de de Si
efpofo
Señor.amado del alma de Chrito Nuetro tOICe
-
to Vi
El tercero modo de conocer quando la
criatura no puede fer engañada, es quando
el entédimiento comprehéde la verdadera
fignificacion de la cofa, por el influxo de la
lumbre fobrenatural; de donde viene a de .
sir S.Tomas: Que aquellas cofas qfabé los sTe.
demonios, no las pueden manifetar a los
hóbres por iluminacion del entédimiento;
porá tal oficio de iluminar la méte, fe hazc
folamente por obra del Epiritu Santo.
La quarta feñal es, quádo la perona di
ze cofas verdaderamente determinadas, y
no condicionales, y dudofas, fino ciertas,
3.- - . K. an.
Doctrinaparavnirfe
fantas,jutas; y cononantes a la diuina Ef.
critura, y pertenecientes al honor de Dios,
y a la falud del alma. Y quantoquiera que
el demonio pueda alguna vez fingir coas
femejantes para engañar. Gon todo ello fe
conocen, quando fon varias, y no perfeue
rantes fin la humildad inflamada del amor
diuino.
El quinto indicio de conocer, y dif
cernir las reuelaciones buenas de las ma
las, d viiones, es el fruto que procede de
Mat. eas; porque como dize Nuetro Saluador
Ieu Chrifto, el buen arbol mo puede hazer
mal fruto, ni el malo bueno; pero quando
vieremos, que por tal reuelacion, o vifion
la mente fe ilumina , el entendimiento fe
ilutra,la vida fe corrige y enmienda, y la
perona fe haze mas humilde,y deuota. Ef.
tos buenos frutos no pueden proceder fi
no del Epiritu Santo, porque del enemi
go infernal procederian frutos contra
OSe

El fexto indicio es, el fin loable y virtuo


fo porque la vida de cada vno depende del
fin, quando las reuelaciones fueen del ene
migo, por fu diabolica ilufion,la muerte fe
tia mierable y infeliz y como eto fea que
vea
el alma con Dios, 79
yeamos todos los engañados, auer al fin
caido en pesimos errores, d de muerte re
pentina fin los deuidos Sacramentos, ido
ahogados del maligno epiritu. Mas aque
llos que han tenido verdaderas reuelacio
nes,y vifiones diuinas,cafi como por feñal
de aprouacion han fido ilutrados de algu
nos milagros, y de laudable fin, y por fingu
lar gracia clarificados,y celebrados, como
fe ha vito en muchos ecogidos, yhumildes
amigos de Dios, los quales han ido fiépre
enfalgados al fin de fu vida, -

capitxLra. Por quantas feñales/e


puede conocer effar el Epiritu San.
to en el alma deuota, -

Vando el alma deuota es dota


da del fingular don del Epiritu
Santo, fe puede congeturalmente
conocer por etas feñales,y efectos. El pri
mero es, que el mundo, y toda cofa terrena
como pompa, honra, y gloria, le parece vil
y abominable. El fegüdo,fiépre crece en el
amor de fu Criador,y toda deleétacion car
nal, y mundana la apaga en. fu Criador.CC El.
-
Doctrinaparavnir/e
tercero, el Epiritu Santo le inpira fabidur:
ria, y cenocimiento de fi,y de glorificar fe.-
pre vn folo Dios, alabando,y loando, y me
ditando fu infinita Magetad. El quarto,in
cita la méte al amor del proximo y tambié
de los enemigos. El quinto,inpira la criatu
ra º continencia,humildad,paciencia, y a to.
da virtuoa operació. El fexto,haze tener
Fe perfeta en el tiempo de la tribulacion,y
haze alegrarfe, y gloriarfe en ella, y etär có
temor, y fiempre de qualquier bien, d mal,
dàr gracias a Dios eterno y mifericordiofo,
El feptimo, dá defeos de la vida eterna futu
ra,y deprecio de la prefente, no haziendo
cafo de la muerte, ni de ninguna properie
dad humana,por amor de fu dulce Saluador.
El otauo,haze etir la perfona feparada de
la cóneracion humana,y de los coloquios
vanos, y fe deleita de la diuina Ecritura, y
de la foledad, en la qual fiente guto fuausi
mo,y de inpiració interior. Etos principa
lesefetos obra el EpirituSáto en el almaliu
milde, y deuota, y el maligno epiritu haria
todo locótrario. Muchasmascofase pudie
rá dezir aqui, mas por guardar la breuedad
áhe ofrecido,hago fin, dando gracias alinº
mortal Criador,de quien vienen todº:
uee
-
el alma con Dios. 8o
buenas inpiraciones, rogando, y fuplicàdo
a fu infinita clemencia tenga miericordia
de mimiferable pecador,y de todos los fier
uos de IeuChrito mi Señor y Redétor,pa
ra á juntamente todos podamos venir al
puerto de la verdadera, y tranquila falud, a
la qual fe digne de lleuarnos efa bondad in.
finita, por fumifericordia, y gracia, y por la
intercefsion de fu amantisima Madre
la Virgen Maria nuetra Señora, concebida
fin pecado original, y abogada nue
tra,y de todos los Santos:
- Amen.
TRATADO
SEGV NDO.
Epues que ete pequeño
e Arte alida luz, han fuce
dido algunas cofas graui
fimas,que han dado cuida
do a muchos,y en particu
lar han conmouido los a
º nimos de los a quien toca
fu remedio , a procurar fe ecriuan tra
tados, que dèn luz, para obuiar los incon
uenientes femejantes , y conocer los
epiritus que tratan de viuir epiritual
mente, exercitandofe en la via vnitiua, y o
racion mental, de que en ete Arte trato. Y
creyendo, que fabrè dezir algo, me piden lo
haga, in poderme valer, alegando mi inufi
ciencia en todo,y mas en ete particular, ni
lo que algunos Santos preguntados deta
diurna, y mitica Teologia, que acogiendo:
fe al puerto feguro del filencio, contener
la luz del cielo, dixeron muy pocas pala
Vora
v
8
bras,como lo vermos en San Dionifio, que
ecriuiendo de eta mitica Teologia, dize:
Myffica Theologia,idem eff, quod extenfo sDio
amoris in Deum,per amoris de/fderiam, Ifa
diuinis illuminationibus, c5 diftillationibus
e eleftibus fcribitur in corde . Y en San Ci
priano,in Symbolo,que folo repondió. De .
Deo etiam vera dicere periculo/um ef. Y el ciº
Padre San Agutin,libr, I I. de Ordine, tra SAu,
tando deta materia diuinisinsa dixo:
Melius fitur neciendo. Et alibi : Me
lius cogno/citar amando, quam diputando. SBue
Y San Buenauentura en fus libros de eta
ciencia diuina, dize: Sapientia vnitina, que
e/t amoris de derio per afectiones flammige
rasfuperius a/pirando,qua difinitura B. Dio
ny/lih7 de diurn.nominibfic. Sapientia efé
diuini/ima Dei cognitio per ignorantiam co
gnita fecundió vnitionem/permentem, quan
do mens ab omnibus alijs recedens,poffea etiā
Je ipfam dimittens,vnita e/fuper fplendenti
bus radijs inferutabili, ó prºfundo/apientie
illuminata. Vnde inhac.fapientia, fic/enfis,
c5/enfibilia derelinque, inteligibilia,c5 non
intelligibilia,ó c. Vnde ifía Japientía, fine
omni inueftigatione,vel mediacione preuia,
amantis aficium furfum trahit, vna nó ibi
opor
eportet cogitarenee de cresturissnes de An:
gelis, nec de Trinitate; quia hec /apientis m3
per meditationempraaiam s/ed per efeéfus
defiderium a/pirando confurgere.Y el mimo
S. Dionifio en otro lugar dize: Ad hanc nos
os, per lucidam liquidifimamq;caliginº admit.
¿º ti oramus,65 per vifus/etentie; priuation.
si, videresac.fcire eum, qui aficiuomnem/cien
cap. tiamq; tran/cendit, 6 hoc ipfum non videres
c3- non/cire, el veracitar videre, ac/cire.
Los que intan en á diga yme haga maetro,
no mereciendo nombre de dicipalo, cenfide
ren dos cofas;la vna, fieta doctrina la pu
fieffemos en lengua vulgar, para ó omnes va
triu/; /exus, la lean, quales, y quantos in.
conuenientes fe feguirian, que de maetras
y maetros docmatizantes tédriamos, pues
fin tales efcricos, dizen los han hallado. Y
anfi, lo que he ofrecido, haré, y es, leer los
Sátos dichos y los demas Padresantiguos
que deto trataron; y recogiendo, y vniep
do de fus admirables fentencias las que
trataren, del modo de conocer, y examinar
femejantes epiritus, harè con la breuedad
ópudiere, vn pequeño epilogo dellas, fin
añadir, ni quitar palabra alguna, fino folo
traduciendo fus dichos de Latin en lengua
*- vuls
- - - 8 2,
vulgar, ineorporarle con ete Arte,á fegun
algunos doctos,y maetros delta facultad,
eneña con claridad,y fuficientemente el ca
mino de la perfeta oracion mental a los á
con humildad, y defeo de agradar a Dios, e
exercitan en ella;y anfi con ete pequeño li
bro fe ecuaràn de leer los grandes, para
cuya licion muchas vezes falta tiempo, por
las ocupaciones que cada vno tiene fegun
fuetado,a que forçoamente debe acudir.
Eta es la cauà Chriftiano Leótor, porque
he tomado ete trabajo, recibelo con el a
mor, y caridad que te le ofrezco, fugeto a
tu correccion,y cenfura, y fobre todo a la
de nuetra Santa Madre Iglefia Catolica
Romana,fuplicando a Iefu Chrifto muetro
Señor y Dios,que nos traxo a la Fè Cato
lica, nos conferue en ella, y nos haga
bien auenturados. Amen. Amea
Amen. -

a3 º
-

Doctrina paravnife
$Bue -

vber OS Grados de la perfectisima os.


racion, fegun Vbertino, y los San
a/tos que el alega, fon fiete, el prime
ro es guto, egundo defeo, el tercero hartu
ra, quarto, exceo, o extafiepiritual, quin
to, feguridad, exto, tranquilidad,feptimo,
que nombre tenga, dize ete Santo Doctor,
que Dios le fabe. Para declaracion de tos
grados, notad la Doctrina figuiente.

Cap. XLVII. De como/e debe compº


mer el alma para la perfect/sima
oracion.
Os fundamentos, ó fines tienen
SAu. los hombres,fegun S. Agutin,ha
ziendo vnos à fi mirnos fin de to
das fus coas,y otros a Dios,dirigiendo, y
enderezádolas a fi mimos,yotros a Dios;
..., y en el medio detos fines, etá nuetra volu
Nºratad,la qual fi por amor fe conuierte a Dios»
tomandole por fin fuyo, quanto mase apar
ta de las criaturas,y de fi mima, tanto mº:
C
el alma con Dids. 83
fe llega por palos de obediencia, y caridad
à Dios, y puede venir con el ayuda duina i
perfeto de precio,y negacion de fi mima,
y transformarfe toda en la voluntad, y a
mor de Dios, que es nuetro fin, en quien e
tà nuetra perfeccion, y bienauenturança, ....
el qual diae en u Euangelio. El que quifie- ¿º
re venír en pos de mi, nieguefe à i mimo, º
deconozcafe de fu falfo conocimiento, có
que penaua fer gran cofa, y desamefe, y
muera á fimimo; porque de otra fuerte
no puede conocer, amar,y viuir en mi, y yo
en el. Y como es natural al fuego fubir a lo
alto,asi es natural al alma libre, y defcar
gada del peo de las afecciones propias, y,
naturales, fubir, y fer eleuada en Dios,
que es u propio lugar para donde fue cria
da, para repofar en el perpetua, perfecta, y
dichoamente. Y tambien como es natu.
ral a la piedra, bucar el centro, y natural
mas baxo; anfi es natural cofa al coraçó car
gado de amor de fi mifimo,yde las criaturas
baxar por pafos de culpas al infierno; el al
ma pues que tiene pueto fu fin en Dios, y
defea fubir al trono de la gracia delverdade
roSalomóCrito, é el qualel eti a la dietra
del Padre, en quien fe épleá los defeos de
- las
Doctrina paravniv/e
las almas fantas, y Angelicos epiritus, ha:
ga de effos grados,vna como efcalera, para
que mas ordenadamente fuba,
El conocimiento detos grados , y e
xercicios fe alcança mas por fus efectos, y
obras(como de las otras cofas epirituales)
que por fi mimos, que folo fon vitos de
los ojos duinos, a quien todas las cofas fon
decubiertas y mayormente etos, que fon
fus tan benignos efectos, y mercedes; y el
alma que en ellos ha de aprouechar; quan
to mejor vita tuuiere, para reconocer fus
flaquezas, y culpas menudas, y enmendar,
y perfeuerar en toda mortificacion, y obras
de caridad,tanto menos vita tendrā, para
poder poner fus ojos en el grado , d alteza
de fuperfeccion, dexando eta obra a Dios,
y ella ocupandofe en fu aniquilacion ; y
quien tuuiere buen entendimiento, y aun
que no mucho conocimitnto de las colas
del epiritu, puede ver, que de querer tro
Nota caretos cuydados con Dios, conuiene a fa
ber, trabajar por la perfeccion, y nada por
la mortificacion. Viene a auer pocos epiri
tuales,áete nombre merezcan, aun aya
muchos que le tengan de fu profesión, ó
CXCIC1C1OSe
Ca
el almacon Dios. 84.

Capitulo XLVIII. Del primer gra


do, y exercicio para la contempla.
cion, -

LPrimer grado, es del guto, del


qual parece que hablaDauid, quan
do dize; Gutad, y ved, porque fua.
ue es el Señor al que en el tiene fu eperan Pal.
ga. Habla el Profeta có los pecadores,a los 33 a
quales ¿ no ay otras ganancias, y
gutos,fino los del mundo. Gutad pecado
res, y vereis vuetros engaños, y entireis
quanto perdeis aun aquien eta vida; y co
mo en el primer grado,y ecalon fe leuanta
el hombre del fuelo,y lugar mas baxo. Asi
los exercicios dete grado primero fon, a
partarfe de los pecados, yde fus caminos, y
perder el guto a los malos contentamien
tos mundanos, ayudandole en aborreci
miento,y enojo, para poder gutar los gu
tos que Dios da al alma de fana concien
cia; por tanto, para atraer Dios à fi al alma
acotumbrada a los gutos animales, dale
en etos principios fentimientos,y confola
ciones epirituales, por: fin ete nueuo
2, guto
Doctrina paraynir/e
guto, como mano fenible áDios le da, fe.
ria dificil cofa atraer al alma flaca a las co
fas diuinas. -

Los exercicios dete etado fon quatro


principales, fin otros áfe allegá a etos,y só
Nota
verdadera cótricion, cófesion frequétada,
fatisfació, conocimiento profundisimo de
fus propias culpas, y ingratitud, malicia, y
audacia temeraria córra fu Dios, dóde nacé
los defeos de la fatisfació de la jufticia diui
na en fi mimo, poró la fatisfació de las par
tes ya la debe tener hecha; y anfi no fe pue
de hartar de lagrimas,y fupiros de arrepé
timiéto, por tener ofendido a fuIDios,y Se
ñor;y có vn grande zelo de végança del Se
ñor, toma penitécias, ayunos, diciplinas, afº
perezas, vigilias, ytrabajos có paciencia; y
haze oraciones q falgan mas del coraçon, á
de la voca;yporó a las vezes para eto fe hs.
lla dura y rebelde la naturaleza, có antos
péfamientos,y meditaciones, trabaja de ha
bládar,y habilitar fu coraçon, para la memo
ria, y gutto del Señor, asi como con pena.
miétos de la muerte, ydel dia del juizio,yde
fu temor; del paraio,yde u gloria, del infier
no,y de fus penas,y de los beneficios y mer
cedes de Dios,asi generales hechas ¿ OS
v

el alma con Dios. 8;


dos nofotros, como particulares;y ante to
das las cofas principalméte no fe le aparra
de la memoria la vida, y pasió de N. S.Ie
fuCrito, fumo beneficio concedido a nofo
tros por N.S. Dios, en el qual età todo nue
tro remedio y eperança; y quãdo fe le a:
cuerda al pecador la gráde ingratitud ácó
tra Crito N.Dios y S.tuuo, tornandole a
crucificar quáto es de fu parte por fus peca
dos, como S. Pablo dize: Iterum eum cruci. SFab.
fgentes, pues ganado y recatado tan cara
méte por la angre, y muerte de N.S.Ieu
Crito fe perdió otravez,yentregó al demo
nio, ofendiendo a fu Dios, no puede dexar
de tenervngráde odio a fus culpas, y zelo
de hazer penitencia, y poró no torne a ref,
ualar y caer del camino de Dios, tiene mu
chos auifos en fu vida;conuiene a faber, a.
partarfe de conueraciones ocioas y no ne \

cefarias,á aunque parecen menudencias,


0
no lo fon; y no menos ahogar fus malas in
clinaciones,y apetitos,trabajando por el a
borrecimiento propio,y deprecio del mun
do,y vitoria de fi mimo; y finalmente
por palare todo a Dios Nue
tro Señor.

L3 Caº.
Defirinaparavnirfe
Capitalo XLIX. Del fegundegrado
para la perfeccion,
E L Segundo grado es, Defeos, por
que como dize San Gregorio las
cofas diuinas gutadas, fon defeae
Gr, das,y no gutadas, parecen fin guto, y fa.
bor,y lo contrario os de las cofas del mun
do, que lo mejor dellas,es los defeos. De
eteguto y prueua de la fuauidad diuina,
nace en el alma tanta hambre y fed, que nin
guna criatura, ni confolacion temporal la
puede hartar, ni contentar,fino folo uDios
a quien ama,y fuvoluntad, y feruicio; y por
que no puede s, ni aun merece el alcançar
los manjares de los grandes, conociendº
fu flaqueza, y pocos merecimientos, età
deshambrida de las cofas temporales, y pi
de las migajas de la mefa de fu Señor eu
Chrito,bufcandole en la tierra, meditando
en fu vida, conueracion,exemplos,yobras;
bucale tambien en fus criaturas, adonde
fuspiadas,y conocimiento, es reprefenta
do, y en las fantas ecrituras, adonde halla
mas claras nueuas de fu Señor, y muchas

el alma con Dios. 36
veses fiente, y oye fuvoz, y preencia. Es
propio a ete etado lo que la Epofa en los
Canrares deziaPidoos, que fihallaredes y cr y
vieredes a mi amado le digais; que etoy
enferma de fu amor. A ete etado acontece
tambié hazer muchas fimplicidades en las
obras y palabras, có el excelo y gráde fer
uor de los nueuos defeos,que es como mof
to epiritual. -

Detos defeos verdaderos nace (y en Nota


elto fe puede eonocer filo fon ) no folo la
imitacion de la vida de Iefu Chrifto Nue
tro Señor, y de u humildad quanto le es
Posible porque anfi pueda fer hallado, y
Poleido. Por elo fellama Nuetro Señor
Ieu Chrito, Camino, porque por el aue
mos de andar,y los pafos fon, como el mif
mo dixo,humildad, manedumbre, pacien. Ex
- cia, caridad, oracion; Y finalmente u Cruz, Pºr
y trabajos porque no es elfieruo mayor áº"
el feñor,niel dicipulo mayor que el maefe
tro. Eto es la fuma de quanto fe puede de
zir,y ecriuir Eta es la lumbre de la volun
tad diuina,y en que confite la muetra y lec
cion de la verdadera Sabiduria Ete es el
mas cierto,eguro,ymas breue camino que
podemostener, el qual halló, y nos decu:,
- L4 brió
. e -

Doctrinapara»nirfe
brió el altisimo y vnico Maetro de la ver
dad; y el le anduuo,y enfeñó a los hombres º
ále anduuieffen;ni pienfe alguno, que ay o
tro atajo mas derecho para alcágar a Dios
por verdadera caridad, que el de los traba
jos, y exercicios de las virtudes, por imita
cion de Crito N.S. Ete exercicio eta en
tres pútos. El primero es pedir a N.S.Ieu
Not
O
Crito muy de coraçon, conocimiento de
º nueftras culpas mórtales y veniales mui de
raiz;y tambien entrañable dolor dellas, y as
partamiéto diligentisimo de toda ocaion
de los pecados veniales, y de los detrahi
mientos. El fegundo,defear la faluacion, y
bienauenturança del proximo (por quien
Crito N.S.padecid) como la fuya propia, r
y ayudar a los proximos corporal, y epiri
tualmente en fus oraciones, rogando por a
migos y enemigos, y por todos aquellos q
Dios quiere que le roguemos. El tercero,
defear muy de propofito imitar la vida de
Crito N. Señor, y fu comuerfacion,asi con
el cuerpo, como con el epiritu, y pedirlo af
fi al Padre celetial, que le ayunte a u Hi
(
-

jo,y que en fus entrañas no halle otra coa


fino a Ieus nuetro Dios, y Señor crucifi
cado pidiendo tambien aquellas virtudes,
- - que
el alma con Dios. 87
que nos hazen parecer al mimo Chrito,co
mo pobreza, humildad, y pureza; y exerci.
taadofe en etas cofas, fi tiene verdaderos,
y feruientes defeos, y fed del amor de Chrif
to, no le eran trabajoas de exercitar, por
alcançarel bien que defea.

Capitulo L. Del tercer grado para la


perfeccion.
- LTERCERO grado, y etado
es, de hartura, quando el alma
llega a tener fatidio de las co
fas terrenales, a las riquezas, a las hon
ras, al decano, y à la propia vida, no te
niendolo todo en nada , y haziendole
aco, vèr todas las cofas de el mundo , d
hablar de ellas , porque como el alma a
ma, y defea a folo Dios, y no halla re
pofo fino en el, y tiene experiencia , que
las criaturas la impiden en el feruicio de
Dios,aunque las ame debaxo de epecie
de deuocion, todas le caufan enojo, y de
fabrimiento , y tambien porque halla
por experiencia, que todo monimiento»
y
/
Doctrinaparawnife
y afeccion humana,y todas las Giencias de
las fiete Artes liberales, futileza de inge
nio, y aun toda la Teologia adquiita , y
Sciencia curioa de la fagrada Efcritura, no
pueden dar paz, y hartura al coraçon huma
no, por fer tratadas con eleuacion ; y folo
el Amor Diuino puede hazer eto en el
coragon humilde,y mortificado en fus pro.
pios defeos,y pareceres; el qual, ni poco, ni
mucho no quiere er algo, ni tener poder,
ni faber fino para amar a u Dios, y que ef
tà denudo de todo vano penamiento , y
propia complacencia , y curioidad de .
aprehender cofas altas ; y fecretas , y
detener
C1OS •
fingularidad de vida, y exerci
Tambien es propio a ete etado, fufrir
º tentaciones y epantos y atucias de los de
monios; porque el alina no lucha con la car
ne y fangre, mas contra los epiritus, y po
tetades de las tinieblas, venciendo a toda
criatura,y à i mima, y poeyendo a folo
Dios en fu defeo.Y tiene otra propiedad,
que no folobuca, y fabe ya hallar á fuSeñor
amado por las criaturas, en meditaciones,
y imaginaciones fabricadas del entédimié
to;mas muchas vezes fin eperar, y lla
- - A là
-
el alma con Dios. 33
la puerta los feruientes defeos, y fupiros
por u amado,la meten detros y muy libre
méte fiente y conuera àfu Dios, porá lle
gó ya al etado de iam non dicam vºs/ruos,
/ed amicos.
Etos fon los efectos de feruorofo a-.
mor, que palan al alma en Dios, hazere có
el vn epiritu, y voluntad;y como ete amor
es fobrenatural,y diuino, mas que el amor
natural, junta en vn nudo , y vinculo de
caridad el epiritu con Dios a quien a
J3,
En ete etado podemos dezir, que fon
tres los oficios que tiene el amor. El prime, Neta
ro, depojar el alma, y no dexar en ella algú
otro,y diuerfo amor, que al amor de Dios fe
pueda comparar, porque no pueda apartar
fe, niditraere de Dios, fegun lo que San SPab
Pablo dezia: Quien nos podra apartar de
la caridad de Chrito? El fegundo oficio es,
no permitir ocioidad; porque como dize
San Gregorio: Sietà ociolo, no es amor, SGr,
u obra es trabajar con fabroo apetito, e
inclinacion de coraçon, corriendo a Dios
como à fuumo bien y tener fiempre la me.
moria fixa en Dios, y continuamente encen
der fus defeos;y obre ea contienda tiene
vna
- Doctrina paravnife - ,
vna cótinua lucha fin cáfar contra los defor
denados cuidados, pasiones, y naturalesde
feos áa otra parte le quieren lleuar, y a lo
menos en los defeos y memoria trabaja ef
\
te amor de traer al hombre apartado de to
da folicitud, y cóuerfacion terrenal con teº
mor de la macula ó dexan en el alma las de
fordenes veniales,y impedimento q dá a la
cótinua y amorófa aficion en Dios, donde
viene el alma a amar fobre todo,yprocurar
la foledad,yapartamiento de toda criatura,
poró como la piedra iman atrahe à i el hie
rro:asi el Señor amado atrahe à i al aman
te a lugares folitarios,y apartados de la con
uerfacion humana, por pueda gutar de la
diuina. El tercero oficio es,y á procede def
te fegundo, nunca cear ete amor de fe au
métar como el fuego,hallando materia, no
tiene termino en aumentarfe, pues como el
Señor es infinitaméte digno de fer amado y
la carídad halla fiempre en Dios materia de
fe ampliar, no tiene ete crecimiento de a
mor, termino en la vida prefente, asi ópro
pio oficio dete amor, es contriñir al hom.
bre a aprouechar en la perfeccion de la
vida,y tener guerra contra la
tibisza.
- Ca
el aima con Dios. 39

Cap. LI. Del quartogrado parafubir


a la perfeccion.
L Quarto grado es vna veodez, vn
extais,y excelo epiritual,y opera
ciones extaticas ánacen de la har
tura del alma enueodada con vna gotita pu
ra del amor diuino, y no aguado con vue
tras imaginaciones humanas, y fantamas,
las quales dificultoamente fe apartan de no
fotros, i Dios nueltro Señor no toma el al
ma por la mano, y la recoge dentro en fi,
quedando todos los entidos de fuera, pri
uados de fus oficios, porque el alma età
ocupada con fu Dies en fuperfecta cama
ra;y a la mima alma parece pafar lo mi
mo; porque etando con Dios, mas etā fo
bre fi, que enfi,y por tanto viendo no vè, y
oyendo no oye, y fintiendo altisimamente,
no fiente, porque
corporal,que limpia de todamateria,
es u herramienta,y imagen Nota

fiente los efectos , y obras de la cari


dad Diuina; y por tanto el que en ete gra.
do de perfeccion ha fubido, fuele exercitar
- me.
/ -
Do#trina para vnirfe
menos las meditaciones por fantas jfean,
firuiendofe dellas folamente hata criar en
fu alma admiracion, deuocion, y feruora fu
amado Señor con las tales meditaciones,
como con elabon facando centellas, y de
feos de amor del coraçon, que a las vezes
eta hechovn duro y frio pedernal, porque
eomo el camino del entendimiento no fale
Ne, a
del etilo humano, aunque fea para Dios
Nuetro Señor, precediendo en el alma el
conocimiento al amor,y voluntad. No es
tan intena fu caridad,nien la vida contem
platiua,en la propia mortificacion, y exer
cicio de las virtudes, tan perfecto, y en ete
modo debufcar,y fubir a la admiració, y de
uocion del Señor, es mas ordinario à los
Letrados,y peronas prudentes, y de gran.
de ingenio, en los quales el entendimien
to por meditacion, y cófideracion fiempre
precede à la voluntad,y fu amor.
Mas la via afectiua es mas compen
diofa para ubir à Dios Nueltro Señor y lo
principal en ella es la voluntad, porque tie
ne fus exercicios mas en defeos, y in pira -
ciones,y entrañables fupiros, y muy conti
nuos à fu amado, y en breues oraciones, e
inflamadas, que en muy largas meditacio
- neº

\
el alma con Dios. 9O
mes del entendimiento; de las quales ausá
fe firuió dellas, como de fundamento en có
fortacion de fu propia flaqueza; mas lo
principal de que ya le firuenes para este fin
de leuantar el alma a Dios con defeos de
amor,el qual alcançado , firuefe de los a
étos de la voluntad, que fon amar, porque
tiene mas entrada con Dios Nuetro Se
ñor, que los actos de el entendimiento,
camino muy breue para la perfeccion, y fa
cil de exercitar, y que no tiene necesidad
de muchos libros, en el qual el fimple y idio
ta aprouecha a las vezes mas que el Letra
do, diponiendo Dios N.S. fegun fu liberali
dad á el alma que mas fin medio le buca,
fea mas conuerada del.
Mas ete auifo es muy necelario par
ticularmente a los que han llegado el amor Nosa
- à ete punto, que les caufa extais, que no pó
gā toda fuperfeccion en la deuccion,y guf
to fenible que reciben, porque no es mas q
intrumento para la caridad epiritual, ni
prefuman de los tales impetus de deuoció,
y actos anagogicos, porque es cofa que fe
puede alcançar, por exercicio natural,y fin
gracia ; mas deben mucho traer los ojos
Puetos en fi, firecibe) con fruto eta gra
- C1&
Doctrinaparabnirfe
cia diuina;y fi aprouechan en la propia mor
tificacions y renunciacion de la propia vo
luntad: pronta en la voluntad diuina, para º
tomar lo que Dios Nuetro Señor ordena,
rey fuere eruido con paciencia, y alegre
voluntad, anfide erabajos de fuera, como de
dentro, con perdimiento de las tentacio
nes,y de otras confolaciones; porque fi les
Nota parece,que fon menos obligados àeto que
3e
los otros, y no cuidan de adquirir el exerci
¿ cio de las virtudes, y todo fu cuidado,po
nen en el alcancar aquella fuauidad, y fabro
fa deuocion, aunque fiete vezes en el dia al
gan fuera de fi, aprouechan poco,yvan mal
de la gracia diuina; y para fu condenacion»
porque con mas diligencia fatisfazen à fu
delectacion, que a la voluntad de Nuetro
Señor Dios. Y mias fentirian etos en fi
penfamientos alterados, y palabras de pre
funcion de fer perfectos, y muy ciertos en
el camino de la perfeccion,y detener a los
otrosque no lleuan fu camino porperdidos,
que de temor, y humildad; y por tanto eta
es la propiedad dete camino, quando es fin
engaño, que anfi como Dios obra etafis
mentales en el alma, eleuandola à fus bra
ços del amor Diuino, asi el alma tornada
- CUA
el alma con Dios. 9r
en fiobra marauillofos excelos de humil
dad, paciencia,y exemplos de toda virtud,
particularmente en la compasion, y lagri
mas de la pasion de Ieu Chrifto Nuetro
Señor, cuyos tormentos excesitios , que
por no otros fufrió,contemplandolos el al
ma,arde y no cabe en fi con el fentimiento
de tanta caridad,y defea pagar a IeuChrif
ro N.S.aquella glorio a muerte, con la pro
pia muerte por martirio.

Capit. LII. Del quinto grado para la


perfeccion.
L Quinto grado fe llama feguridad,
porque gutada ya la caridad en el
etado precedente hecha fuera to
do el temor del alma, que no folo fe tiene
renunciado,y pueto perfectamente quanto
es en fi en la voluntad Diuina, y dipoficion
del Señor, mas aun defea con verdad y fer
uor, ofrecerfe a todos los trabajos, por fer
conforme a Chrito Nuetro Señor fu ama
do;y asi queda fin tener que temer, porque
aunque Dios la embiaffe al infierno. Eta fe
ria fu Gloria, pues era la voluntad de nue
M tº
Doctrina paravnife -

tro Señor Dios. Y demas deto, queda Ie


cierta eperança, y cierta peruafion de la
gracia y amitad de fu Dios, que tiene por
imposible, podere apartar del, diziendo
con San Pablo. Yo foy cierto, que ni la
SPab, muerte , ni la vida , ni los Ange
les, me podran apartar de la caridad de
Dios,y de Chrito Ieu Señor nuetro:y ea
tendamos,que ete nombrefeguridad, mas
es nombre accidental,y de efecto dete ef
tado, que efencial, porque fu raíz, y effen
cia es el amor vnitiuo á el alma tiene, maas
porque ete nombre aunó fea mas fubide,
tiene fu fignificacion mas fecreta y oculta
a Diós, conocida, poró el alma en á fe haze
eta vnion marauillofa, folaméte reuelada,
le nombremos antes por el nombre del efe
to;y viene el alma por continuo recibimié
to de gracia, y caridad, a hazere vn epiri
tu,por marauilloa vnion de el amor con
Dios. Y como la gota del agua echada en
vino, pierde fu natural,y recibe la natura
leza, olor, color, y fabor de el vino, en que
fe conuierte, Anfi el alma que perfecta
mente en ete grado ama, cayendo en la in
finidad de la Caridad Diuina , no per
diendo empero fu naturaleza, es conuer
t1«
-
el alma con Dids. 92,
tida en Amor Diuino, fegun el Oficio, e inf
titucion Diuina;y todas fus potencias que
dan hechas a guto del amor de Dios,ypuef
to á nuetra naturaleza no fe muda fegun fu
naturaleza,en efta vnió diuina, empero mu
da muchas inclinaciones,y códiciones,y al.
cança otras fobre las fuergas de la natura
leza criada, como vemos,á el fuego haze en
el hierro, que le priua de fus propiedades,
frialdad, dureza, y color negro, y le vite de
contrarias,yexcelentes, no le mudádo la na
turaleza:ani es mucho mas el alma inflama
da y vnida en el amor diuino, es dotada de
otra vida, mouimiétos,y fuerças, y áda fin
temor, fin tibieza,ydefcófiáca, y tá leue yfa
cil para fe transformar en Dios fu amado,
por defeovnitiuo, quanto el fuego diuino á
en ella arde, la haze feruiente en fus epiri
tuales operaciones.
Queda tambien el alma deta vnion Nota
Diuina,de tanto feruor, que haze huir las
mofcas de las tentaciones contrarias, en
llegando, y con grandes fuerças, para fe a
niquilar, y mortificar mas en vn acto de la
voluntad, y amor, que otros en mucho tiè
po, y tambien recibe virtud penetra
tiuº de patar a toda criatura fin detriméto
M2 al
Doctrina paravnirfe
alguno, porque fe ayunta fin algun medio, è
impedimento a fu Dios,por lo qual fe dif
pone a recibir mayores mercedes,y amitad
del Señor, porque mas fe llega, o es lega
da a la fuente perenal de las lumbres, Dios
CtCrn Oe
No 2.
Es propio a ete etado tener fiempre d
Dios en fu coraçon, en todo lugar y tiem
po, no fe apartando del por amor viuo,yme
moria, porque prefente le halla en fi, y viue
en fus braços, deocupado en toda obra, fi
no de aquella en que fu amado Señor le o
cupa,y le es fiempre prefente. -

- Nos 3 Ete grado de amor vnitiuo, fe eono


ce en la continua memoria, y comunicació
diuina que fiempre tiene el alma, fin inter
polacion, anfi en el Monaterio, como en el
yermo folitario,yacompañado, ocupado en
la doctrina de la aluacion de las almas,den
s
No. 4 la oracion e

Tambien fe puede ver auer alcánça


do ete grado de perfeccion, en la conuer
fion de los fentidos,y potencias, e inclina
ciones uyas en Dios Demanera que parez
ca en ellas fer tornado al eftado de la inocé
cia, teniendolas asi fubditas las potécias
exteriores al imperio del alma, vnida con
tan
\ el alma con Dios. 93
ta perfeccion en Dios.
Tambien en la lumbre,yreuelaciones
muy frequentes que de la preencia diuina
reciben , de donde le refulta, gloriare en
los trabajos, y vna feguridad marauillo
a de fu faluacion, por la gracia diuina a el
reuelada.

capit, LIII. DelJextogrado para la


perfeccion.
N El fexto grado, y etado, que es
E tranquilidad,ay tanta paz, y holgan
ça, que el alma viue cafien filencio
y fueño como adormecida en el pecho de
Señor. Y puede dezir con San Pablo, que spa,
ya no viue, mas Chrito nuetro Dios, y Se
ñor viue en ella,y reyna. Mas a eta fingu
lar vida, antidad,y priuança de Dios; eta
caridad perfecta a Dios,y al proximo,y en
timiento de la familiaridad diuina, háú de º
preceder tres cofas: La primera, perfecta
muerte, o mortíficacion en las cofasdel mú
do, demanera que por fu repeto,no tenga
el alma contento alguno en alguna criatura
en imima, maspor rePºdeuCriador fo
- Y 3 - la:
Doctrina paraynife -

lamente. La egunda, que ha de fer aparta


da,y mortificada de toda conolacion epi
ritual con que huelgue por fu quietud , y
guito, porque muchas vezes a los que huyé
de todo lo corporal,fuelen nacer,y criare
dentro del epiritu grandes afecciones, y
delectaciones en los exercicios epiritua
les, en los quales bucan a fi memos, y fu
confolacion,a lo menos a bueltas de bucar
º a Nuetro Señor Diosy asi cierran la puer
ta a la verdadera luz, ¿ no ponen d
Nuetro Señor Dios, por el fin,y blanco to
tal de fus exercicios; y puramente fin mez
cla de alguna criatura; y eta apurada iñ.
tencion, y renunciaciones mas dificil que
la Primera, como mas perfecta, por la qual
el alma toda, y en todas las cofas de ete
mundo, y del otro, del cuerpo y del alma,fe
tiene puela en las manos de Dios... e

. La tercera, que con perpetua diligen


Na., cia procure conuertire libre ytranquilame -

te en aquel purisimo, y fimplicisimo bié,


que es Dios, recogiendo en el todo fu epi
ritu, no en parte,fino en todo, confiderando
y fruyendo a Dios, como el es feruido co
muniearfele en eta vida, paando por las
excelécias,y atributos diuiuos, por los s
- - le$
. -

el aima con Dios. 94.


les con muchos nóbres nombramos a Dios
omipotentisimo, apientisimo,bonisimo
ntisimo, miericordiofisimo, &c. poró ef
s atributos y nombres le da la agrada Ef
critura, por los efetos áhaze en las criatu
ras,por los quales venimos en fu conocimié
to, á la diuina Effencia excede todo nóbre,
y termino,es imagen de nuetro entédimié
to;y quádo el alma llega a cótéplar a Dios
en la manera dicha alcâga el tranquilo, y u
blime etado de cótemplació, aunó no esc5
tinuaméte mas por breue tiempo,por la fla
, queza,y peo de la mortalidad en viue.Y.
lº es propio a ete etado,fer el alma dirigida,
-
e intruida en todas las obras y penamien No. 4
tos por Dios, lexos de los caminos de la hu
mana prudécia,pueto en todo etado de
perfecció epiritual. Dios N.S. es elMae.
tro, y guia, qfolo conoce las necesidades,
habilidades; e intéciones del epiritu del ó
m bre:ypor elo el folo le puede lleuar, y guiar
por el camino mas cóueniénte portáto yer
- rá los qcó fus cófejos,d doctrina, quieren
mas ádar auios,y amoneta ciones a las al. Nºs
y mas; poráhaziédofe guia de ciegos, ó no fe
conocé, y ellos tábié ciegos, preumédode
conocer las necesidades de los flacos mu
3 M4 chas
Doctrina para vnirfe
chas vezes,vnos y otros caeran en la cueus
del error. -

Nos Propio es tambien a ete grado de per


feccion, er el hombre perfecto en todos
los exercicios de los grados primeros de
humildad,e imitacion,y memoria de Chri
to Nuetro Señor y Dios, en los quales e
cha muy altos fundamentos, porque el edi,
ficio de fu contemplacion no caiga, mas fea
conferuado,y aumentado por la benignidad
de Chrifto N.S. -

Capitulo LIV. DelJeptimo grado de


º la contemplacion.
L Septimo grado, que es vn prini
legio muy raramente comunicado
del Señor, no e puede dezir con al
gunas palabras humanas , pues aun las de
los Angeles ferian cortas y barbaras para
lo poder declarar, fintieronle algunos San
tos en la carne,ā los quales Nuetro Señor
lo comunicó como a viadores;y aora lo fié.
ten y poeen fin tala y medida de Fè, los
Iutos en la Gloria, por quanto es del nu
- \el
el alma con Dios. 95
mero de aquollas coas que los ojos no las
¿ ver, ni los oidos oir,niel coraçon
humano las puede comprehender, las qua
les tiene Dios guardadas para us ecogi
dos. Y como dize San Bernardo : No a to
dos, ni en vn mimo lugar, y grado es con
cedido gozar de la fecreta, y bien auentu
rada prefencia del Señor, mas fegun que a
cada vno eta aparejado por el Padre ce
letial , porque no ecogimos nofotros a
Dios, fino el a nofotros, y dio a fus antos
fus lugares, y adonde cada vno fue pueto,
allietà. La Madalena a los pies del Señor SMae.
le fue dado lugar. Santo Tome fue admiti. Sirh.
do al lado del Señor. San Pedro en el pechos Pe
Suá
del Padre.S.Iuan en el pecho de IeuChri SPab.
fto»San Pablo fue lenantado al tercero cie S.Frá
lo. Y a nue tro Serafico P. S. Francico le cifre
comunicò IefuChrifto N.S. fus llagas. Pues N, P, -

quien fera tan atreuido, que quiera ecudri


fiar la perfeccion de tanta alteza, como la
Madalena fe entó en el etrado de la ver
dadera penitencia. Santo Tome en la Ca
tedra de la Fè. San Iuan en el Trono de la
caridad. San Pedro en la luz de la verdad,
San Pablo en el Trono de la fabiduria. Y
Nuetro Padre fan Francico en el amor, y
tran
Doctrina paraonife
transformacion de Ieu Chrito Nuetro Se
ñor crucificado. Dios porfumiericordia
nos enfeñe,y alumbre,para que lo entenda
mos,y con ardentisimo amor, y profundi.
fima humildad lo obremos; y firuiendoafu.
diuina Magetad en ete mundo,
le gozemos en fu gloria.
- Amen.

TRA
TRATADO
DE L A FR E
Q y ENTA CION DEL
Santisimo Sacramento de la
Eucharitia. Y de los fru
tos admirables que
della prouie
1CIl,

Vchas vezes, y de muchas


/) peronas(Chritiano leror)
he fido importunado, diga
A lo qfiento,acerca de la quo
tidiana comunion, y como
fe debe frequentar, y de los
- - frutos á della prouienen,
poró aunó en miprimer tomo lo trato muy
largamére, cómo es rangráde, no facilméte
viene a las manosde todos;yasi por eto, ce
mo porveo la cótradició qfe haze a los
l -
á
trae
Doctrinaparavnirfe
tratádefauorecer,yalétar lasalmasdeuotas
con fus efcritos, he determinado no refittir
mas a fus piadofos ruegos. Demas átemo
algun efcandalo graue, con grande daño de
las almas, anfide las vnas, como de laso
tras.Miferia,y defventura grande, que fea
tal la frialdad detos mierables tiempos,
que aya en el mundo tantos vicios, y peca
dos publicos, y efcandalofos, y no ay quiera
los contradiga publicamente, ni los repre
henda. Y en frequentando vno la Comu
nion,quotidianamente fe le oponen, y con
tradizen.Y al que con caridad fe mueue à
ayudarle con fus exortaciones de palabra,
d por ecrito,le cenfuran, y mormuran con
terminos,y palabras afrentofas,diziédo,da
ràn quenta al Santo Oficio de fus efcritos,
fino los retraéta, dexando de fauorecer tal
doétrina, como fino fuefe de los Sanctos
Doctores,Concilios,y Sumos Pontifices,
Vicarios del mimo Dios. Y fi por er fus
Notº ecritos muchos y grandes, ignoran lo que
contradizen, lean los libros pequeños que
tratan deto,y veran quanto aprouechamié
to tendran en poco tiempo, y la fuauidad
dulcisima que del quotidíano, y frequente
vo dete diuino manjar, faean al fin como
de
el alma con Dios. 97
de accion hecha por el mimo Dios, conte
nido en ella, para mas demoftrar la fuaui
dad y dulgura con que nos ama para reme
dio áe nuetras culpas,ymiferias y alud de
muetras almas.

N o T A.
- Vchos Santos, y Maetros de
epiritu entre muchos documen
tos,y caminos que han enfeñado
para que vn alma viua con perfeccion vni
tiua con Dios,feñalan,y dan por la precia
mente necefaria, y que lleua al hombre a
la vienauenturada perfeccion la frequenta
cion de los Sacramentos; particularmente
el de la Eucharitia, recibida dignamente. Nóts
Porque por ete Sacramento diuino fe con
forma,y asimila el alma humilde y deuota
con Ieu Chrito Nuetro Señor,fe vne con
sel, e le infunde, crece y conferua la gracia,
fe le dà la limpieza de los pecados, la abun
dancia, y colmo de las virtudes, la vitoria
contra los enemigos vifibles, e inuifibles;
la falud, y properidad del cuerpo, la for
taleza contra las tentaciones del Demo-.
nio.
Ete
Doctrinaparavnirfe
Ete diuinisimo Sacramento,frequé
tado dignamente, ilutra la mente, recrea
No., el coraçon,ahuyenta las tinieblas, da per
feccion de vida,haze al alma humilde, pia
dofa,deuota, y paciente, y inflamada del
Diuino Amor,y vnida con u Criador. Por
lo qual dize vn Sancto Doctor: Felici.
fima es aquella anima, que puede cada
dia dignamente gutar ete Diuino man
jar. O dichofo, y bienauenturado taber
naculo, en que tan continuamente el Gria
dor del Cielo, y Tierra fe digna de habi
tar!O dichoa anima,que puede recibir, y
conferuar tal y tán infinito teorol Oineti
mable don y gracia obre toda gracial Si v
na criatura pofeyeffe cien mil mundos, y to
dos los depreciale por amor de Dios, y hi
ziee quantos bienes,y obras fantas fe pu
dieen imaginar (fegun dize vn fanto Do
ctor) no feria coa tan agradable a Dios,
quanto fi con verdadera deuocion, y perfe
ta caridad frequentafe muchas vezes eta
fanta comunion. -

Dime Chritiano Leótor,fivngranRey


viniele a vifitarte a tu cafa, verdaderaméte
no feria para civna grande felicidad,y hon
ra inetimable en ete mundo? Dime, pues,
w Yo
-

el alma con Dios. 98


yo te fuego quanta mayor felicidad y con
, fuelo debe fer al coragon contrito, y humil
de, que es mas vifitado mas amenudo del
fumo,eterno,y poderofo Rey y Criador yá
recibe enfia Dios verdadero, y Magetad s
- incomprehenfible. ... "

O quan bienauenturada es aquella al


ma, que puede dezir: Qui creauit me , re-Eccl.
quieuit in tauernaculo meo. Ecclefaffic. c.24.
capit.24. El que me ha criado, decana , y
repoá en mitauernaculo. De donde viene
a dezir San Agutin. Alegrate alma dicho- , , ,
fa, que eres hecha hopedera de tan grande $º:
húeped.Y San Bernardó dize: O dichoa º
alma,que cada dia limpia fu coragon, para
, recibir a Dios, que more alli aquel Señor,
no puede negar la gloria del cielo a aquel.
que hizo fu hueped, y tabernaculo en la
tierra O anima, muy auarienta eres, fino
te bata la prefencia de vn tan grande Em
perador, porque es tan liberal, piadofo,
y venigno, que te enriqueze de todos los
bienes . Seguneto, adorna tu talamo, y
recibe en el a tu Criador, aquel de cuya
velleza, y hermofura, el Sol, la Lu
na, y las Etrellas fe marauillan , cu
ya grandeza, los Cielos, y el mundo reue
Cl»
poctrinaparabnirfe
rencian, por cuya fabiduria,los epiritus ce
letiales fon alnmbrados; y todo el vniuer.
fo hecho, ye gouierna. Por eto he trabaja
do en darte ete pequeño tratado, para que
fin canfancio puedas vèr con la breuedad
posible,eta verdad; y animarte a eta dir
uina frequentacion, y no perder tanto bien,
y teoro,y inetimable, por no tener lugar
para leer libros grandes , ni confultar
Maetrós, que en falta dellos te puede
feruir ete pequeño Tratado
que aquite pone
go.

* ¿º

Cap.
el alma con Dios. 99.

Capítulo primero. Quanvtil cofa es


recibir el Santifimo Sacra.
mento. --

= Rimeramente digo con


los antos Goncilios, y
Padres, que asi como
NA el comulgar en pecado
º) mortal, es cofa conde
nada, dañofa, y execra
t s ble, asi por el contra
el rio es coa digna de a.
labanca y aludable, para aquellos que vi.
uen en etado de gracia,y que con humildad
y limpieza fe llegan a el , , , , , , ,
En la primitiua Iglefia, quando todos
los fieles comulgauan cada dia, era tanto el
feruor, yla caridad,y perfeccion epiritual
que ni temian el martirio, ni los tormentos
atrozes,ni las muertes crueles, por la vir
tud de la agrada Comunion quotidiana. Y $ Aua
aunque dize San Agutin, Que el comulgar
cada dia, niloalaba, ni vitupera; en otro lu
gar dixo depues. Si los pecados no fon tan
N COS
Doctrina paraonir/e
tos por los quales el hombre no pueda cos
mulgar, no fe debe apartar de la medicina
quotidiana del cuerpo y fangre de Nuetro
Señor Ieu Chuito. Y dize luego. Cada vno
haga fegun fu Fe,y piadoamente, porá ay
algunos que por fuma deuocion, reuerencia
y amor, reciben cada dia ete diuino Sacra
méto, y otros ó por mucha humildad fe abá
tienen, y no fe atreuen a recibirle tantas
VC23.S.

Todos etos hazen bien, merecé, y dá glo


SAg. ria y honra al Señor, egú la fentencia de S.
Agutó pone el exéplo de Zaqueo, y el del
Céturion,á el vno có alegria no dudò de re
cibir a Dios en fucafa, y el otro por humil
dad dixo;ó no era digno q entrale en fu ca
fa.Cierto es, ó ambos a dos el vno amádo, y
el otro por humildad teníédohóraró al dul
cisimo Señor y Redétor N. Mas por la ca
Doé. ridad y temor procedé muchas vezes, ynacé
fant. de pufilanimidad ynegligecia,ò del engaño
del enemigo de táto bien, egü la opinió de
los fantos Doctores,es mucho mejor liegar
fe el alma muchas vezes por amor, á ablte.
nere por temor, poráN. Redétor no epe
ra de nofotros, ni recibe mayor retribució,
el anor,ycaridad en confite el cúplimié
tQ.
el alma con Dios. IOO
toy plenitud de la Ley. Poreo dize el glo Sºsº
riofo P.S. Agut. Aquel óperfetamète te a.
mzSeñor dulcisimo, primero e limpia à fi,
y depues viene a ti:yfin ete májar celeftial
no le parece áviue.Y otro fanto dize; jes
mejor llegarfe cada dia có amor, y conoci
miéto de la propia mieria,ó llegarfe vna o
la vez en el año, có prefuncion de la propia
juticia. -

El dulcisimo P.S. Bernardo dize,fi de


feamos tener cada dia en la memoria la Pasºer.
fion de Chrito N.S. debemos cada dia re
cibir u fantisimo cuerpo en el Altar.Y S.
Ambrof dize: Que es coa loable recibir ca SAm.
da dia ete pan celetial, para remedio de
nuetra flaqueza quotidiana. Y en otro, lu
gar dize Cada dia peco, cada dia quiero
recibir la medicina. Y verdaderamerte, nin
gun remedio aymas eficaz, mas faludable, º
ni mas exceléte,y prouechofo, para recrear
confolar,y reduzir el alma a la diuina gra
cia,óeta pura, y humilde frequentacion de
tan diuino y dignisimo Sacramento porá
asi como el cuerpo mortal y caduco e fu
tenta del manjar fragil,y terreno;anfi el al.
ma immortal,y celete fe apacièta,y recrea
con aquel manjar aludable, y Diuino,
N 2. y el
Doctrinaparavnife
y el que defea vnire, y juntarfe con fu Cria
dor, debe ordenar fu vida de tal manera que
pueda jutamente cada dia llegare a eta
diuina Mefa,y combite celeftial. Y como
dize San Pablo,hazere vn epiritu con efe
sPab, Señor El qual en fu Euangelio confirma y
stos dize: El que comiere mi carne , y bebiere
a 2 mi fangre etā con migo,y yo con el porque
por la comunion del fantisimo cuerpo, y
fangre de nuetro benditisimo Señor Ieú
Chrito el alma impia, y encendida del a
mor Duino, fe transforma, muda, y viue to
da en fu amado Señor. Por efo dezia el A
potol inflamado con fu mucha caridad , y
transformado todo en fu Criador. Ya no
spie, viuo yo, Chrito viue en mi; porque fegun
San Dionifio: La naturaleza del Amor Di
uino transforma, y vne al Amante en el a
mado, no fegun la efencia de la cofa , mas
fegun el efecto,feñal,y prenda del amor fe
manifieta por eta vnion Sacramental; por
que aquella criatura que ardientemente a
ma a fu Celetial Epofo, no fe puede fepa
rar vn dia de la fuauidad de aquel manjar
SAu. faludable, y diuino. Por lo qual dize bien
San Agutin. Si cada dia recibieres ete Sa
cramento, cada hora de tiempo etarà con
tigo
el aima con Dios. IO I
tigo tu Saluador,y fiempre tu álud, y a.
prouechamiento epiritual, irá creciendo,
y perficionandoe de nueuo. Y en la Feria
4.Tratado 3. del tomo 9. capitulo 6.dize ef
tas palabras. Tu autem anima Chriftia Idá,
na, que a/en/ara es ex/acratifimofonte,
rubore atque decore perfua, nimis/peciofa,
candida /erua decorem tuum; agno/ee quid
fueris,6 qui deris, vide ne deferas menfam
/ponff tui; vt pulchra permaneas , carnem
eius quotidie manducabis, vt vitam aternà
habeas fanguinem eius potabis; vide me defe
ras hanc men/am.
Nota, que pongo tantas fentencias de
diueros lugares de San Agutin, para que
veas qual fue fufentencia, y como has de Nota
entender lo que tu traias por tu Aquiles,
que dizes dixo el Santo, y pien
fo que no lo entien
des.
Defirinaparavnife
capital, II. De los grandes beneficios
y frutos que proceden de la digna
freqnencia de/te diuino Sa- =
cramento,
S Egun la fentencia de los fantos Do
tores,y Maetros de la Iglefia el fre
quéte y continuo vo de la confesió
y comunió,es el mas eficaz para cóferir, au
mentar,y cóferuar la gracia de todos los o
tros Sacramétos ceremoniales, folamente
por la frequétacion y renouacion dea diui
na gracia. Y poró nuera jutificacion, d per
Bau fecció gófite en apartarnos del mal,yobrar
bien, como lo dixo el Real Profeta Dauid:
ycomo por el Sacraméto de la penitencia e
matan y atajan los pecados;asi por el de la
comunion e liga y vne el alma con Chrifto
N.S. poró realmente contiene a efe Reden
tor, fuente de toda gracia; el qual no tienea
los otros Sacramentos. Por efo con efte di
uino Sacraméto frequentado, crece la deuo
cion,y feruor y la mente purgada y limpia,
por la anta Penitencia, y por las fantas
- me
el alma con Dios Ioz
meditaciones fe enciende toda, e infla
ma en el Amor Diuino; y viene á depre
ciàre a fi mima, y a todas las cofas terre
nales. Por lo qual le fon aumentados los do
nes de la gracia diuina, y el fauor diuino,
juntamente con la promptitud de la buena
voluntad, para todas las buenas obras, y
fantas. Y anfifrequétando ete diuino Sacra
mento,con amor y limpieza de coragó, vie. SPab
ne el hombre,como dize el Apoftol, a fer
vn epiritu con fu Criador; no a la feme
jança de nuetro Redemptor fuVnigenito Euá.
Hijo, que dize en fu Euangeiio: Yo, y el
Padre fomos vna cofa,vna futancia, vna na
turaleza, vna efencia; fino por participa
cion, y por la grande fuerça del amor, fe
transforma, y conuierte en efe Saluador,
el qual dixovna vez a San Agutin: Crece, SAg.
y comerme has, y no me mudaràs a mi en
ti, como el manjar corporal , mas tu fe.-
ràs todo conuertido en mi . Y verdade
ramente anfi como vna varita de humo,
quanto mas fe leuanta en alto, tanto mas
fe adelgaza, y futiliza, y allega a el
Cielo ; de la mima manera el anima
recreada muchas vezes con ete Diui
no Sacramento, con ete manjar celetial,
N4 huz
Doctrina paraynirfe -

huyendo y defechando las nubecillas de los


defeos terrenales, fe leuanta fobre todas
las coas humanas,y terretres, y fe acerca»
y junta por amor catisimo con u Cria
dor. Porque ete Pan fantisimo eta conjun
. . to con la Diuinidad; como el carbon viuo
etävnido con el fuego, el qual fuele infla
mar:y fiendo Dios fuego de amor, el qual
jamas fe apaga,antes fiempre inflama, y a
Pal. umbra al verdadero amante, como dixo
Dauid: Accedite adeum, c5 tlluminamini.
Por efo es aludable confuelo, y feliz v
fo para las almas deuotas, contra las cule
s pas,y pecados quotidianos, y contra los af
faltos de los Demonios, la frequentacion
de tan alto Sacramento, por el qual no fo"
lamente todas las gracias, mas tambien el
Autor de todos los bienes,y dones fe reci
be: Eto es aquel pan viuo de la vida inde
ficiente, y fin fin; el qual el que le come dig
namente, fe llena de gozo, y vida fempiter
sGer na, como lo tetifica efa mima verdad eter
na,diziendo: El que comiere dete pan, viui
ra eternamente. El Diuino Geronimo ex
clama,diziendo. O nobilisimo combite!
donde debaxo de epecie de pan y vino apa
rente fe recibe todo Dios Chrito, y Hom
el alma con Dids IO3
93 bre: O manjar fantisimo el qual diuina
mente comido el hombre e haze Dios fe.
gun el Texto del Profeta , , Yo dixe, que Pfal,
fois Dioes,y hijos del altisimo, porque la
frequentación de aquete pan celetial, pur
ga el alma, y la limpia, y embriaga del dui
no amor,y haze femejante a u amado. Por
ete los pecados veniales fe expelen , los
mortales e diminuyen, y huyen, las virtu.
des fe aumentan,los defeos antos perfeue
ran. Infundee la plenitud de la gracia. El
alma fe recrea con inmena dulgura, crece
la piedad;fortificae la confianga y la epe
rança,la compuncion de coraçon; y la hu
mildad fe infunde. La caridad, que es vin
culo de perfeccion, fe enciende mas; y con.
fequentemente todos los beneficiose alcá
gan;iluminae el entendimiento, inflamafe
el afecto; la memoria con dulcedumbre el
piritual fe deleita. Y por el configuiente to
da el alma fe recrea, y fortifica contra las
contradiciones de los enemigos vifibles, é
inuifibles. De donde vino a dezir vn Santo Gerf,
Doctor, que aquel que puede rocreare re
cibiendo ete diuino májar, y no quiere por
negligencia y en particular el Sacerdote en
quanto es de fu parte, priua a la fantisima
- - - - Tri
Doctrinaparavnirfe
Trinidad, de gloria yalabáca;a los Angeles
de alegria;a los pecadores de perdó;y a los
Nºta jutos de fuidio y gracia, a las almas qe tā
en purgatorio de refrigerio; priua a la Igle
fia del epecial beneficio de Ieu ChritoN.
S.y dimifino de remedio y medicina. Eto
es, quita no quitando,priua y quita no dádo
aquello que puede dar. Por lo qual dixo el
Pal.
Profeta: Comedite,c5- deleófabitur in craf
tudine anima ve/éra. O buen Iefus! O beni
gnisimo Ieus O dulcisimo Ieus O Ef.
pofo, y verdadero enamorado de nuetras
almas, quan grande, e inetimable es tu cari.
dad,ános dite tu antisimo cuerpo enco
mida, y tu preciolisima fangre enbebida,y
tu alma en redencion de mootros ingratisi
mos pecadores. Por tanto te recibimos Se
ñor benignifsimo, en memoria de tus admi
rables hechos, para que nos quede la me
moria de tus inmenos beneficios, y de tu
cruelisima muerte padecida por nofotros.
Ete manjar diuinisimo, Señor mio, es la
prenda de tu grande amor . O dichofa al
ma! que eres digna de tal hueped, y hecha
aluergue,y habitacion de tal Señor, Rey, y
Emperador de los Cielos. -

Si entrara en tu caavn Principe ter.


te-,
el alma con Díos. 1o4
3 reno, no la adornaras, fi pudieras, de mu
chas cofas preciofas, y la limpiarás defuer
te, que no huuiera en ella coa que le pu
diera ofender. Pues aora que entrard -
en ti el mimo Dios, para que repofe en ti
dignamente, que debes hazer? Como debes
0 limpiar tu morada? Como la debes ador
nar San Bernardo dize: O dichofa alma ºr
la que cada dia limpia fu coraçon, para
recibir a fu Señor, que habite en fi mi
mo. O alma mia ingratisima eres, qui--
riendo no etár fiempre aparejada, y procu
randolo para hepedar a tu Criador, y Se
ñor, porque fus delicias fon, etár con los
hijos de los hombres, por etoapetece, y
defea mas beatificar tu vil cafa,que
la celetial; porque te ha ama,
º do a ti, tanto que dio fu
vida por ti.
Doctrina para vnife
Caoitulo III. Que cofa atrae a la
perfoma deuota afrequentar ef
te Santifsimo Sacra
mento. -

Nota Lgunos on atraidos a la frequenta.


- cion dete Diuino Sacramento del
M. AmorDiuino, para que la continua
memoria de la Pasion de nuetro Dulcifsi
mo Saluador etè fiempre fija en el alma».
pueto que eta obra de nuetra redencion
le haze obre todas las cofas mas amables.
Otros fonatraidos del defeo de alcangar
gracias y mercedes; porque por ee u vni
genito (al qual no puede el Padre Eterno
negar coa alguna)pueda alcançar lo que pi
den.Otros fe mueuen,por etärfiempre c6
juntos con el Señor dulce Epofo de u al
l - ma,y por el fentimiento, y guto fuauisimo
que reciben del Santisime Sacramento,
del qual el dia que no le reciben, parece q
no pueden tener confuelo, por vn folo mo.
mento. A otros los combida à eta frequen
eia el conocimiento de fu propia flaqueza,
para
el alma con Dios. 1o 5
para que el propio Señor fea Medico de
todas fus adueridades, no folo de las epiri
tuales, fino tambien de las corporales; por- Nota
que muchas vezes por la virtud de la fre
uencia dete Diuino Sacramento, fe han
S librado muchos de grandes adueridades,
trabajos,tribulaciones, y peligros, calami
dades,y oprefiones. Algunos (y conuenien,
temente) reciben ete fanto manjar, para
purgacion de fus pecados, pues por la cle
mencia de nuetro benignisimo Redentor
cafi como por hotia de placacion. Ete Sa
cramento vale para la limpieza de todos
los delitos-Ay tambien otros que frequen
tan ete Diuino Sacramento, por dar gra
cias a muetro Diuino Saluador, por no pa
recer ingratos de tan grandes, y quotidia
nos beneficios,porque ninguna coa mas
digna, ni mas agradable, ni mas excelente ,
fe puede dar al Señor en recompéfa de tan
tos, y tan fingulares dones concedidos à
nofotros,que recibir ete manjar celetial,y
falutifero por fu amor. Lo qual confideran
do el Real Propheta dezia . Que podrè yo
dar jamasa mi dulce Señor,y Dios,y remu- Pal.
nerarlo por tantos beneficios como me ha 15
dado, recibire el caliz de la falud, e invoca:
- IC
Doctrinaparaoninfe
re el nombre del Señor Eto es, prefen
tare todo el merito de la Pasion de fu
Vnigenito Hijo, Saluador nuetro al Pa
dre Eterno, al qual no fe podrà dar ja
mas mayor Don , aunque le dieemos
mil mundos por fu amor, porque en ele
Diuinisimo Sacramento fe ofrece el Ha.
zedor, y Redentor de todo el vniuero. .
Aora ete manjar fantisimo, recibido de.
uota mente, da admirable refrigerio ,
fempiterno defcanfo a todos los fieles di.
funtos, y a los que viuen, fingular prefi,
dio; porque ninguna cofa inclima mas efi.
cazmente al Criador, y Padre Omnipo.
tente, que la fangre innocentisima de fu
Amantisimo Hijo, derramada por nuef
tras culpas.
Pueto que en ete facrificio, donde fe
haze memoria de fu Pasion, el fiempre
intercede al Padre por nofotros .. Y anfi
como por el Arbol de la vida, fe daua la
veata immortalidad a aquellos que le guf.
tauan; anfia aquellos que dignamente fre
quentan eta Diuina Comunion, e ilumina
el coraçon, fe recrea la mente, e infunde
la fabiduria, fe alegra el alma, fe mortifi
ca el cuerpo;y todas las cofas que fe defeä.
- fu
el alma con Dios 1o6
fuceden properamente.
r. Porque como età efcrito en el libro
de la Sabiduria : Ete es aquel Pan viuo,
ue tiene en fi toda delectacion. Por la
qual peruade San Agutin: Que debe
mos ani humildeméte viuir, que podamos
cada dia llegarnos a eta dichofa mea, y re.
cibir ete diuino manjar. -

Cap. IV. De otras muchas gracias que


proceden defe Diuino Sacra
77367f0,

Onfiderando el dulcisimo Bernar- SBer


do, las admirables virtudes de aque
te diuino manjar, exclama dizien.
do: Ogrande,y inefable Sacramento Mira
Chriftiano quanto etās obligado a amara
tu Criador, el qual nos ha dado fu carne en Nota.
manjar,y fu angre en beuida, y fu alma en
precio,el agua de fu cotado en lauacro de
nuetros pecados. Oagrado yceletial rmite.
rio, y gracia fobre toda gracia el preciofo
cuerpo de N.S.Ieu Chrito bédito, es a los
enfermos, medicina, a los peregrinātes,via,
y camino eguro.A los flacos,y deuiles ¿?
tor:
Doctrinaparavnirfe
fortacion; a los fanos, gozo;a losmiferables
gozo, decano, y folaz; a los pobres refu
gio; a los ricos documentos; a los que peli.
gran, ayuda, y focorro:por ete Diuino Sa
cramento fe haze el hombre mano a la co
rreccion,à la fatiga, paciente, ardiente al
amor, fagaz a la cautela; prompto; a la obe
diencia, prudente en el obrar, deuoto a la
oracion,humilde,y frequente en toda bue
na accion. Porque el que recibe aquel Se
ñor,al qual(como eta ecrito en el Euan
gelio)muchos enfermos de varias enferme
dades defeauan tocarle, porque con la vir
tud diuina que del falia,todos quedauan fa
nos. Ani que luego que le tocauan con folo
el tacto, quedauan fanos todos los enfer
mos; quanto pues mayormente aquellos á
dignamente le reciben, y deuotamente fe
incorporan con el Diuino y Mitico cuer
po de efe benigno Señor, y Redemptor
muetro, ferán y quedaràn limpios de todo
vicio,è inmundicia de cuerpo,y alma. Por
SPab lo qual dize, el vafo ecogido de Dios»S Pa
blo, la fangre de los animales brutos,y la
zeniza de la vezerra eparcida fantificaua
los inrmundos, y manchados a la limpieza
de la carne, quanto mayormente la pres: 3.
- el alma con Dios. 1o.7
fa Sangre de Ieu Chrito Nuetro Señor,
el qual por el Epiritu Santo fe ofreció a
fimimo immaculado por nofotros al Pa.
dre viuiente. - - -

Aora que eta fanta Comunion da a


bundante copia de defear los bienes epiri
tuales, y concede facultad de exercitar a
quellos dá contra la batalladora concupi
cencia y reueldes entidos,admirable forta
leza,y defeada vitoria; y particularmente
contra las infidias, y afechanças de los ene
migos inuifibles.Por efo dize dete Santo Pal.
¿ aquel Diuino mufico: Paraffi in con/:
pecia meo menam aduerfus eos, qui tribulant
me. Porque no fe atreuen los demoniosa
llegar a aquel lugar que habita Ieu Chri
to Nuetro Señor. Muchas vezes da ao
ra luz de la inteligencia, y de la Sabidu
ria. Por effo età ecrito: Ha dado Dios
de comeral hombre, Pan de Vida Eterna,
y de Diuina inteligencia, y le ha dado a
beber del agua de la faludable Sabiduria.
Por lo qual los Padres Antiguos vinie.
ron a tal perfeccion de Vida Epiritual,
que no podian viuir fin ete quotidiano
manjar del Cielo; mas depues que faltó
slfrequente vo del, ubitamente la Fe,
O Es
Doctrina para vnife .
Eperança,y Caridad, y todas las demas o
bras fantas començaron a faltar. Por lo
qual no fin caufa omos detituidos, afligi
dos, ó preos; y con tantos caftigos del Cie
lo agotados ypereguidosde los enemigos;
¿ nuetravida no es tal, que podamos
fer dignos de la frequentacion quotidiana
dete Sacramento, dóde etá la fuente de la
bienauenturança, por el qual, de enfermos,
quedamos fanos, del error, fomos libres,
encaminados a la vida de la jufticia, y de las
tinieblas, reuocados y traidos a la luz , de
V
la muerte del pecado,omos comuertidos a
la vida de la gracia. -

Nota Nota, que dos cofas principalmente


ayudan a eta fagrada comunió quotidiana.
La vna,la compasion de la muerte de Iefu
Chrito N.S. y la vileza, y aniquilacion de fi
mifmo delante de fus ojos; efto es de aquel
árecibe tan grande Sacramento, cófideran
do la propia miferia, y la infinita bondad y
caridad del Eterno Dios, áfe aya dignado
de recrear tanto a vn vilisimo fieruo, con
tan nobilifsimo manjar. Y debe efta con.
fideracion leuantar toda la mente,
y aun acarla fuera de fi.
Ca
*, el aima con Dios. 1o.8

Capit.V. De lapreparacion quefe de


be hazer antes de la Sagra
da Comunion.

-
-

E L Apotol San Pablo dize. Al que


come y bebe indignamente ete Sa
cramento,fe le conuierte en juyzio
$Pab,

y condenacion de fu alma; por efo tiene ne


cesidad el que quiere comulgar de debida
preparacion, diligente examen, dolor de los
pecados cometidos, y humilde reuerencia
de mente limpia y purgada de deprecio de
fi mimo, de defeo de vida Angelica, y ce
leftial, de crecimiento en la virtud, de asi
duacion de gracia, perfeuerancia de inocen
cia,y de contemplacion, confesion entera,
y verdadera contricion,con ayuno,limofna
y oracion deuota.
Hablando el Apotol deta debida
preparacion,dize. Que el hombre fe debe
prouar primero,y depues llegarfea comer
de aquel Pan,y beber de aquel Caliz. Por
lo qual aquel que quiere recibir aquete Sá
to Sacramento cada dia debe, como fe ha
O 2 di
Doctrina para orife
dicho arriba, etar fimpre preparado ve
lan do, y pueto en centinela, velando fo
bre fi mimo contra fus propias pasio
nes , y afechancas del Enemigo anti
guo.
ººº Mas aquel que no le recibe cada dia, de
be por lo menos tres dias antes que le a
ya de recebir, diponere conferuor de
epiritu,y refrenar la mente de todo pena
miento terreno, é inmundo, leuantandola
toda a fu Criador, y confiderar el inmen.
fo beneficio de nueftra Redencion, y tener
fiempre delante de los ojos de la mente a
Ieu Chrito Nuetro Señor, colgado de
la Cruz por nofotros;y acordare de aque
lla virginal,y inocentisima carne, y ternif
fima, cruelmente agotada de aquellos fudo
res, de aquellas gotas de fangre, que cor
rian hafta la tierra de aquel Diuino rotro,
cardeno de las heridas, desformado de do
lor, y ecupido, en quien defean mirar los An
geles; Aquella fantisima frente herida, y
trapafada con epinas : Contemplar a
quellos delicados miembros clauados con
durisimos clauos; Aquel amorofo lado
herido, y abierto con aquella cruel, y
dura langada, hata el coraçon ; Aquella.
, . ... º Vi O -
el alma con Dios ro 9
voca Diuina, y fuaue, amargada con hiel,
y vinagre; Aquellos fantisimos oydos,
hartos de oyr blasfemias, y injurias , y
oprobios; Y de la mima manera todos
los demas tormentos , y penas; y final.
mente hata la muerte cruel, que padeció
por nofotros.
Y todo aquel dia que fe Comulga,
quanto le fuere posible , debe tener eta
memoria, y faludable contemplacion , y
con coraçon dolorofo, motrar compa
fion en el rotro, y dezir con San Pablo:
No permita Dios, que me glorie en otra
cofa, que en la Cruz de mi Señot Ieu
Chrito Dulcisimo Redemptor mio.
Tambien es muy conueniente el filen
cio, particularmente aquel dia que fe reci
be el Santifsimo Sacramento . Por efo
dixo bien Geremias : Bueno es eperar
I eres
con filencio la falud del Señor, la humilde,
y deuota Oracion, la Licion agrada, y
la piadofa contemplacion, deben fer compa
ñeras el dia de la Comunion, ô a lo menos
hablar breue, y manfaméte de las cofas ne
cefarias y á pertenecé a la hóra de Dios,y
vtilidad del proximo. El dia precedéte a la
comunió quáto la peronapudiere,ydebefié
O3 pre
Doctrinaparaynire
pre ayunar por reuerécia de tá grande huef
ped como epera:y a la mañana hazer Ora
cion, porque en aquella hora fe lee, auer fié
pre Orado nueltro Maetro, y Redemptor
Ieu Chrifto Señor y Dios nuetro, que di
ze: Aquel que a la mañana velare, y orare,
º me hallarā, depues de auer recibido ete
diuino Manjar, debe retirar fe algun lugar
fecreto, lleno de jubilo,y alegria epiritual,
y penar alli el efecto de aquel Santisimo
Sacramento,como el mimo Dios Criador
eftā con figo,y le promete la vida Eterna.
Debe penar u inmena caridad, y mental
mente recogitar con el Profeta fus años,
en la amargura de u alma y hazer firme
propofito de nunca mas ofender a fu inmé
fo Señor,perfeuerando en fu amor con im
plicidad de coraçon,y temor; y cada dia co
mençar a hazer nueua y mejor vida, funda
da en Caridad, y Oracion humilde; y dexa
da toda confolacion terrena, juntare y v
mire con el por el ardiente afecto de amor.
Porque fegun la entencia de San Agutin,
Nota
la perfona fe conuierte por el afecto en a
quella cofa que perfectamente ama, y anfi
dize. Si tu amor es de tierra, tu eres tierra.
Si es todo dedicado a Dios, tu por partici
. pala
el alma con Dios. I IO
pacion, y femejanja,y afecto eres transfor
mado en Dios,el qual habitarà enti y tu en
el. .. - -

Por tanto en ete admirable Sacramento


fe debe tambien confiderar,que como la fu
tancia del Pan fe conuierte toda en verda.
dero cuerpo de Chrito Nuetro Dios; anfi
el que fe quiere llegar a ete fantisimo man
jar, debe transformare todo del amor del
mundo, en el amor de Dios, el qual anico
mo eta todo en el Cielo,y todo en ete Sa
cramento marauilloamente, asi el que co
mulga, debe etar en la tierra con el cuerpo,
y todo en el cielo con el alma. Depues de
be penar, que como los accidentes del Pá;
eto es la cantidad, la blancura,el fabor, no
fon futancia de la futancía del Pan, como
eran antes de la confagracion, mas fon fola
mente de la virtud Diuina;anfi debe el hó
bre creer, que toda fu virtud , y todas fus
buenas obras no proceden de fi mimo, fi
no de la Diuina Benignidad. Debe tambié
confiderar, á como corrompiendofe los ac.
cidentes, no fe corrompe jamas el cuerpo
de Ieu Chrito Nuetro Señor,y Dios, por
que età en el Sacramento, por modo indiui
fible; de la mima manera debe fer nuetra
, - al
º
Dofirina paravnirfe
alma indiuia,infeparable,y vnida fiempre
con amor con fu Criador,y Redentor refu
Chrito N.S. y no fe debe turbar jamas con
impaciencia en las tribulaciones,antes con
grande contancia fufrir qualquier aduerfi
dad, y gloriare juntamente con el Apotol
en las enfermedades,y tribulaciones, y no
defear otro confuelo, ófer y etàr fiempre
vnido, y conforme con Crifto fu dulcifsimo
Saluador,y dezir: O dulcifsimo Señormio, v.

quanto debes fer amado, reuerenciado, y te


mido de mi mierable pecador, con quan
tierno afecto me debo esforçar de vnirme
con tigo mi amantisimo Padre y Redétor,
poró tanto me has amado,y fublimado, que
con tan intimo, y familiar modo me puedo
juntar con tigo. A ti mi dulce Señor. A tia
imores de mi alma, etā obligado todo mí
fer, toda mi vida,y todo mi poder, y faber,
porque todo mi bien procede de tíy quan,
do no etoy en ti, tampoco tu etas
en mi. -

Ca .v.
el alma con Dios, 11 1
e
n
Capit.VI. De la gracia, y confidera
cion dete Diuino Sacra
mento,
)
: Vanto mas el hombre frequenta
M) ete diuinisimo Sacramento dig
naméte, tanto mas crece en fu di
uino Amor, y fe vne con el,y mas vi ganan
do gracia, virtud, y fortaleza para fufrir to
da tribulacion, y trabajo, y fupropio afecto
es de cóuertir la deuota yhumilde criatura
con uCriador; Ete diuino májar entra epi
ritualméte en el coraçó,y enciède el afecto
có ardiente caridad, ydipone la vida a gran
de deuoció, y enmienda alguna vez es tan
gráde la deuoció,áfe recibe en ete diuino
Sacramento,ó no folamente el alma, mas
tambié el cuerpo admirableméte fe recrea
y conforta. Por lo qual es mucho de doler
de nuetra negligécia,ánó nos esforçamos
a frequétar dignamente ete tan dulce don,
en el qual età toda la eperança, y confola
cion de los que fe han de faluar.
O dureza, y ceguedad del coragó humano
* - - a - que
fDoStrina parawnirfe
no abraça tan grande Don. O alma
deuota, alegrate,y dà gracias a Dios por tá
fingular y nobilisimo folaz que te ha dexa
do en ete valle de agrimas, porque cada
vez que recibes ete tan grande Sacraméto,
hazes memoria de tu redencion, participas
de los meritos de Chrito Nuetro Señor.
Dirás pues anfi. - -

O Señor mio, yo confieffo mi vileza,


y mieria grande, y conozco tu gran bon
dad, e infinita mifericordia,alabo, bendigo,
y doy gracias a tu infinita caridad, porque
tu Señor une hazes tanto bien, por fola tu
gracia, y no por merecimiento mio. Yo vé
go a ti Redentor mio, fiandome de tu cle
mencia. Yo te amo. Yo te alabo, engrandez
co, magnifico,y bendigo eternamente,y me
de precio a mi, y me entro en el profundo
de mi vileza,porque no foy digno de mirar
la tierra y tu Señor mio te dignas de futé
tarine, dando me a comer tu preciofo cuer
po y fangre, y verdaderamente ete D1uino
Sucramento es mi principal confuelo aí al
ma que peregrina en etemierable cuerpo,
por que te acompaña en ete mundo,defen
diendote del Enemigo, y de los vicios,ype
cados. Y tambien acompaña el alma en la
º, muer
el alma con Dids 1 12
muerte; y quando etābien confeada, la
lleua a la patria celetial. Tiene nombre de
hotia, que quiere dezir ofrenda, la qualo
frece el Sacerdote a Dios, por los pecados
del pueblo, y por las animas de Purgato
rio. Tiene nombre de Eucharitia, que quie
re dezir, Buena gracia, porque el que reciº
be el Cuerpo de Ieu Chrito Nuetro Se
ñor, dignamente recibe aqui todas las bue
nas gracias, y en el cielo la biéavéturança
de la Gloria, -

O grande admiracion de tu piedad, pa


ra con nofotros,que tu Señor, y Dios Cria
dor del y niuerfo, te dignes de venir a la po
brecilla anima, para vifitarla, y confolar fu
mieria. O dichoa el alma, que es hecha
digna de recibir a fu Señor O quan grande
Señor fe apoenta y aluerga en tu caa O
de quantas gracias aquella ferä llena, porá
quien es aquel que va humilmente a la fué
te de la fuauidad, que no traiga gran dulgu
ra. O que yendo muchas vezes a vn grande
fuego no reciba gran calor! O Señor Dios,
y Saluador mio, haz Señor, que el afecto de
nuetra alud crezca con la frequentació de
aquee fagrado miterio.
Y verdaderamente fegun fentencia de
IIntle
Doétrinaparay nife
muchos Sanctos Doctores, mi ay acrificio
mas digno, ni mayor fatisfacion para difol.
uer los pecados,y alcangar la gracia ofre.
cere à imimo puramente con el facrifi
cio del cuerpo de Ieu Chrito Nuetro Se
ñor, comulgando, d celebrando dignamen
te, y haziendo la perfona lo que es de fupar
te posible, le fera concedida toda gracia, y
mifericordia, -- -

- - -

Cap. VII. Cómo fe debe ofrecer la cria?


tura a Dios, y tener oracion en efte,
- Jacrificio e

Omo Iefu Chrifto N.S.fe ofreció


todo a fu Padre Eterno, por nuef
L/ tros pecados,demodo,que no que
dó coa ninguna en fi, que no hiziee, para
aplacar à la Magetad Diuina;De la mima
manera debemos todos nofotros mimos
ofrecernos en ete fanto facrificio con todo
el defeo de nuetro coraçon,ynegar nuera
propia volútad por fu amor. Vesaqui, dize
el mifimo Señor, que yo me he ofrecido a mí
mifmo todo por ti,a mi Padre Eterno,y
-
¿ O.
el alma con Dios 1 13
do todo mi cuerpo en manjar, y toda mi fan
ó gre en bebida, para que yo fuee todo tu
0, yo,y tu fue es todo mio. Mas fino quieres
negarte a ti mimo, ofreciendote, y con for
mandote todo con mi voluntad, tu acrificio
no ferá aceto, ni tendräs la gracia. Por lo
qual fon muy pocos alumbrados có luz ver
dadera, porque no faben renunciar en todo
fu propia voluntad, y ofrecer el acrificio
aceptable a fu Criador, que es la oblacion
entera de fimifmo, no guardando nada pa"
ra fi, fino dedicandofe todo con profunda
humildad, y limpieza de coraçon, dizien
dole. . - -

Señor mio,yo me ofrezco todo a ti cón


ardentisimo Amor, falua mi alma, la qual
tu Dios mio comprate con tu preciofa, è
inocentisima fangre: Haz Señor con migo
egun tu gran mifericordia, no mires a mis
pecados, maldades,y abominaciones. Ad.
uierte, que por muchas ilufiones no debes
dexar jamas la fagrada Comunion, antes pa
ra mayor confuion del enemigo, debes Co
mulgar cada dia, d por o menos mas vezes
de las que folias, fino folias cada día. Haz
fegun el conejo de el Sabio, y dexa paf
far los efcrupulos, que impiden la Grº
12
Doctrina paravnife .
Ditaina,yperturban el entendimiento.
Haz que ninguna tribulacion , ni
ocupacionte aparte de tanto bien, llegate
por amor,y no te apartes por temor , Pan
de Angeles es, no veneno, el te combida, y
ofrece a fi inimo, perdona todas las ofen.
fas que te han hecho, para que fean perdo.
nados todos tus pecados. O que dichofo es
aquel que viue de manera, y con tal pureza
guarda fu conciencia, que cada dia eta bien
confeado, y preparado para recibir efte
Diuino Señor. Mira que quando no fintie
res deuocion,no te entriftezcas, fino humi
llate profundamente, porque Dios concede
en vn punto, lo que no ha dado en mucho
tiempo, y muchas vezes da en el fin aque
llo que nunca ha concedido en el principio.
Si el hombre tuuiefe la Gracia fiempre al
punto que la defea, no le feria tan grata,
ni menos tan vtil;mas quando viene defea
da de mucho tiempo, es muy agradable, y
etimada. - -

Por efo eta gracia de la deuocion fe


debe pedir humilmente , y eperarla con
buena eperança,y larga paciencia quando
no le es dada , o ocultamente es quitada
por la culpa de tus pecados,y haz lo que di
a es
el alma con Dios. I I 4.
ze San Buenaventura en las meditaciones
del Vita Chriti, cap. 14. in fine, el qual di S3ue
I a ti
ze: Qui/piritualiter viuit non miretur, fali
quando mente arídáre manens, videtur fibi
fe efe de reliéium a Deo,non ergo mente ta
be/cat/ea diligenter eum, querat in facris
meditationibus, c9 bonis operibus perfien
do, ó re inuente eum.
Muchas vezes vna coa pequeña qui
ra y ecónde la Gracia, que no pede venir
a nuetra alma, la qual quitandola, y apar
tandola de tiperfectamente, prefto ecibi
ràs aquello que es mas conueniente a la fa
lud de tu alma.Y quando te dieres todo de
todo tu coragon a tu Criador, y no buca
res otra cofa que a el, y fu fanta voluntad,
al Punto entiràs la verdadera paz, y con.
folacion en el alma. Y quanto mas etuuie
res ageno de las coas terrenales,y mortifi
cado, tanto mas recibiras la Gracía ; y tu
coraçon era lleno de deuocion, y guards
las coas marauillofas del Señor. Y particu
ºrmente en ºte Sacramento Dieino, quen
dote età dada eta Gracia de deuo cion, di
gracias a la Diuina Magetad, no porque
feas digno de talgracia, no porque ha te
nido miericordia de ti. Apareja quanto te
º
º•
Doctrinaparabnirfe
fuere posiblehabitacion digna. Antes,
y depues de la Comunion te guarda, aun.
que no por tu preparacion, fino folo por fu
piedad,ymiericordia infinita te recibe a fu
mea celetial.

Capitulo VIII. De las gracias que


han recebido algunos que dignamen
te defeauan recibir e/ée San
t/imo Sacramen
t0.

S IN Duda ninguna, asi como al in


digno,el frequente vfo dele Santo
Sacramento,fe conuierte en conde
cionanfia los deuotos,humildes y contri
tos les digracia, y vida bienauenturada en
ete mundo, y depues, la Eterna, como fe
vè en infinitos exemplos, que podria
mos traer aqui mas , por la breuedad
Caf.
los dexaré, poniendo por tu confuelo al
gunos. - -- - . .
Gobi.
Leefe de vn deuoto Obipo de Narnia,
llamado Cafio, que tenia vna dichofisima
columbre de comulgar cada dia, al qual le
fue
- el alma con Dios. 1 15
º fue diuinamente releuado, que pereuera
º fe en aquella fanta cotumbre, porque pref
toauia de recibir el premio eterno, por fu
quotidiana Comunión; y aquel mino dia
que fue determinado, recebido el Santisis
mo Sacramento, fin dolor ninguno repenti
namente con el rotro alegre dio el epiritu
a fu Criador. - -

r Otra Religiofa que fe llamaua Libe-Libe.


rala, recibiendo cada dia ete Santo Sacra
mento con grande deuocion y amor ardien
te, fin otro futento, có la fortaleza dete di
uino Sacramento viuió vida celetial, y An
gelica;y a otras muchas peronas fantas u
lº cedió lo mimo, por la excelétisimavirtud
de la comunion quotidiana y deuota.
Vn Cerigo llamado Banon fiendo de Bai,
vida entera y fanta, no teniédo modo de co
mulgar fegun fupiadofo y fanto defeo, por
fu enfermedad y flaqueza admirablemente
fue comulgado por mano del Angel de fu
Guarda, poró el benigno Señor no permite
jamas qfus fieles y amados fieruos fean de
fraudados, y priuados de tan aludable,yde
feado manjar. - \
, Honofrio Ermitaño, etando en la fole . Hoºs
dad de Egipto, por eruir a fu
...
giador
, no
CC
Doctrina parawnife
teniendo comodidad de Comulgaré pó
níterio de los Angeles, fue muchas ve
zes recreado con ete Santisimo Sacra
IIn CltO. - r

Vn Obipo de Bretaña, llamado Ma


May yoro, etando orando con ardiente defes
ººº de Comulgar, por miterio de los Angeles
tres vez es en vn dia, le fue adminitrado el
Santisimo Sacramento por dipenacion
duina, los quales le anunciaron el fin de fu
vida etar ya cercano. -

var. - Vº critor en Egipto llamadoMar


¿ co, fiendo hombre denoto, y muy epiritual
defeaua frequentar la Comunion, y no pu
diendo tenerla tantas vezes del Sacerdote,
vn dia etando en el templo humilmente có
ete defeo, le aparecid vna mano fobre el
Altar, á le dió ete diuino,y foberanoSacra
mnento defeado por el. -

Honorato Obipo Albanenfe, dudan


Hon. do por fu humildad de recibir ete Diuino
Obi Sacramento, miraculoaméte devna imagé
del Saluador, que etaua pintada en el Al,
tar, le fue puelto en la voca ete Diuino Sa
cramento. /
San Buenaventura, con profundisi
ma humildad e abtenia de recibir algunas
• . - - V cºa
A

\
el alma con Dios. ( , 16
vezes la fagrada Eucaritia. Y va dia
etando oyendo Mia; y meditando
en la fagrada Pasion de eu Chrito
Nuetro Señor , por mano de vn An
gel , tomada vna particula de la mano
del Sacerdote, e la pufo en la voca: de don
de vino el Santo a entender deber fe dexar
el temor acerca de la fagrada comunion de
bidamente recibida; y asi dende en adelan
te la recibia cada dia.
Etos pocos exemplos de los muchos
ue fe pueden dezir he pueto aqui,en con
firmacion de la razon,y autoridad alegada
contra aquellos que por demafiado faber,
dizen,que no es bien frequentar ete fanto
Sacramento;yo digo no de mi, que foy vi
lisimo,y mierable pecador, mas por fen
tencia de grandes y antos Doctores, que
la perfona humilde, y deuota, fin acto, ni
propofito de pecado mortal, que ninguna
cofa podrāhazer mas meritoria, y grara à
Dios, que por abundancia de amor, frequé
tar dignamente ete Santis mo Sacramen
to, y manjar falutifero cada dia, por el qual
fe haze commemoracion de la Pasion de
Nuetro Redentor, el qual queriendo mof
rP2 , tà C.
:
Doctrinapara pnirfe
trar quan vtil,y neceária fea ete Diuinó
Sacramento, dize en el Euangelio: Si yo.
fotros no comieredes la carne del Hijo
del Hombre,y bebieredes fu fangre no ten
dreis vida Eterna en vootros, porque nin
guno viene a mi Padre, fino por mi, pues
fiendo ete Pan Celetial perfectisimo
por todas partes, fino duda al que le re.
cibe dignamente, da la perfeccion de la
vida prefente, y la de la futura en la Pa
tria celetial, porque aquellos que en la
primitiua Iglefia recebian cada dia ete
Diuino manjar, perfeuerauan en la Do&ri.
na de los Apotoles , y folicitos en la fan
tiales acion; y defeofos de las cofas celef
t a Orobferuantisimos de las palabras di
uinas, humildes en el temor de Dios, fer
uientes, en la caridad , y finalmente a
uian legado a tanta perfeccion, que viuien
do en la tierra, hazian vida Angelicas y ce
le dial. .
Depues viniendo a menos la frº
quencia quotidiana de ete Diuino Sacra
mento, vinieron de la mima fuerte á fal
rar muchas virtudes, y gracias celelia
les ; y ā toda perfección ; y el Enemigo
antiguo, por la aufencia del venigmisº
YO
/

el alma con Dios. - 1 17


mo Señor y graciofo Saluador nuetro,
0 toma atreuimiento, y fortaleza con
tra aquellos que etan priuados de cfte
Manjar Celetial, y los haze caer en mu.
chos, y graues pecados, venciendolos en
tentaciones diueras ; y ani dize muy
bien el Papa Innocencio , que nueiro
Dios, por el miterio de la Cruz nos li.
bra de la potetad del pecado, y por el Sa
cramento de la Comunion nos libra de la
voluntad del pecar,yde todo mal,ynos for
e talece, y confirma en todo bien, euitan
fe los veniales, ahnyentane los morta"
les. . . . . . .
- S. Agutin en vn Sermon del Sacramé
to del Altar dize, que eta fanta oblacion sAu.
fe debe recibir cada dia,poró cada dia cae.
mos en pecados, fin los quales no puede vi
uir la flaqueza humana. Y luego añade.
Por eta Diuina Eucharitia, fomos bendi-º
tos de Dios, ecritos en el Cielo, incorpo
rados con Chrifto, acetos al Padre Eterno,
El gloriofo Padre San Ambroio dize. Sié:
pre fe debe recibir ete foberano májar,pa
ra qfiépre nos feā perdonados nucítros pe
cados,por
-,
º- ,
áquádo
S-
le recibimos
P 3 dignamése
fin sas
Doctrinaparaynir/e
fin duda ganamos la vida eterna, donde fe
vee no ocultamente al Rey de la Gloria, y
º cefaran todos los de eos, y el alma llena
de todos los bienes, e dilatarà en aquella
dulgura abundantisima de aquella biena
uenturada, y fempiterna viion.
Mas empero,ani como ninguna coa
puede er mas aludable, y de confuelo a el
alma humilde pura, y denota, que la frequé
tacion quotidiana dete manjar celeftial;
de la mima manera a los que fon Indeuo
tos impuros y foberuios, ete Sacramentos
les ferá mortifero,y muy dañofo; porque
ninguna coa debe fer mas pura, y limpia de
toda macula de pecado, que aquella que
recibe muchas vezes al Rey, y Criador del
vniuero.
Mas tambien para que la criatura no
tenga voluntad de pecar, y que los delitos
cometidos fean purgados con lagrimas, li
monas, ayunos, y oraciones, confiando en
la Miericordia Diuina, y no en fus meritos
fegun la fentencia de San Agutin, debe
bien confeada,y contrita llegarfe fin te
mora ete celetial, y aludable combite; y
quantas mas vezes le recibiere, tantas mas
, gracias nueuas. Recibiendole cada dia, fe
- VIMA
el aima con Dios. y 18
nirá con u dulcisimo leus Criador fuyo
utara enete preente valle de lagrimas
º na parte de aquella fuauidad inefable,
..., poeera con los bienauenturados
& 2, “ura, y empiterna Patria celelliai,
2 tos figlos de iglos. Amen.
, rpara antes de la Comunion de
pna per/ona deuota.
- Clementisimo Señor, y Padre .
R mio,y Redentor de mi alma, yo Nota
en la implicidad de mi coraçon
te ofrezco a mi todo, para tu perpetuo fier
uo y eclauo, el qual tu Señor mio compraf
º te con tu preciofisima fangre. O Criador,
, mio Ieu Chrito; yo confielo ¿ no foy
digno por mis muchos pecados de recebir
vn tan alto y ouerano Sacramento, por lo
qual Amantisimo Amor mio te fuplico
portuinfinita miericordia me hagas dig
no, porque yo vilisimo guano no me atre
uo Señor llegar a tus diuinos pies Rey, y
Señor de las virtudes, Omnipotentisimo
Emperador y Señor de los Señores, yo te
fuplico por tu inmentisina caridad, por
- - - P 4. la
Dorinapara vnir
la qual hizite Oblacion, y facrificio de en
Santisimo cuerpo, y fangre al Padre Eter
no por nuetros pecados, y por tu infinita
bondad nos has dexado memoria de aque f
ta Oblacion, dando nos tu verdadera car
ne en comida,y tu verdadera fangre en be,
bida epiritual. Suplicote Señor, y Cria
dor mio, enfeñes a mi tu fieruo, al qual has.
llamado por tu Diuina gracia a recibir ef
te Excelentisimo Sacramento, con aquel
temor, reuerencia; y amor; con aquella
contricion, humildad, y deuocion que
foy obligado, y hazme Dios mio fiempre
dezir, penar, y obrar aquello que lea pa
ra alabanca, gloria, y honra de tu antif
fimo nombre: Suphicote, me des gracia,
que te pueda recibir dignamente con to
do mi coraçon limpio, con toda mi mente
pura, con el entendimiento claro, y con la
voluntad prompta. Libra mi corazon de
todo penamiento terreno, y vano, y en
ciendele de la ardiente llama de tu amor
fanto, y mortifica en mi todos los vicios
carnales, y concupicencias; y falua mi a
mima, que a tu imagen, y femejança criate
de nada; y depues con infinito precio
. .. . . .. . . . . . ref,
- - -
. .. .
el alma con Dios a 19
Fercatate. Enciende mitiuieza con el fue
go de tu caridad. Alumbra miceguedad
con la lumbre de la caridad de tu prefécia;
y conuierte todas las cofas terrenales en
de precio,y oluido; leuanta todo mi coraçó
à ti, no me dexes bien mio eterno deleitar
en cofa de la tierra;y haz dulce Leus mio
que tu folo feas mi vida, comida folaz, go
zo, eperança, dulgura y confortacion mia.
Defeo fertódo encendido y abralado,infla
mado y trásformado enti, para áyo fea yn
epiritu con tigo: por lo qual amor mio dul
cisimote fuplico, obra en mi como has o
brado en tus fantos ecogidos, los quales
fempre etàn embriagados, e inflamados
de tu fanto amor para á yo pueda gozar de
tu beatifsima vifió en fu compañia, por los
figlos de los figlos amen. Nota.
Nota depues de todo lo dicho arriba
me pareció fer ya cenueniente, poner aqui
el articulo treze de la quetion feptima, en
la materia de la Eucharitiä , que trato
en mi primero tomo, porque fe me con»
fultô vn muy atreuido fuceffo de vn Sa
cerdote fecular de eta Villa , que lle
gando à Comulgar vna perona deuota, pu
blicamente, le negó la Comunion, porque
la auia vito Comulgar poços dias auia.
Doctrina paravnife
Atreuimiento cierto digno de grande re
prehenion,y catigo,pues fe atreuió a ha
zer lo que tiene declarado la Sede Apofto.
lica no poder hazer (aun en fecreto) nin
gun Obipo, por fer contra el Concilio de
Trento; demas del ecandalo, y nora que
causó en los prefentes, negando la Comu: ,
nion, por auerla vito Comulgar vno ddos,
dias antes; lo qual no hiziera, fila huuie:
ra vito pecar mortalmente, ni podiá no
fiendo fu pecado publico, y contando pu;
blicamente etär pereuerante en ni mal.
etado. Y en ete cafo, para negarle la Co
munion, auia de fer con los modos, caute
las, y aduertencias que digo en ete lugar
de mi primer Tomo,y dizen todos,y fe di
¿ fine en Derecho, 23. que?.8 placuit,
¿ d de confecrat, diftinci, a cap.
pro dileciione, º ubiglof5,
vt pudor.
- .
- "; . . . .
c. , , , , ,, #8 tro
º . es? * - - , ,

- s
el alma con Dids 12o

Capitulo IX. Dubio. Si es licito a


- cada dia? comulgar
las perfomasfeglares A

C o N CLVSION I.

Q Etá prohibido en Derecho la


\\ Comunion de cada dia a las pero
... Y nas que dignamente la pueden re-.
cibir, porque hazen obra de fuyo buena, y
no ponen obice a la gracia Sacramental,
mas folamente les età prohibido el comul
gar muchas vezes en vn dia, como fe difine
ca Derecho, diziendo : Suficit Sacerdoti
vnā Mià indte
tu/emelpo/us e,vna celebrarisquia
gó totum rede- ¿
vundumChrife ¿ll y -

mit, non modica resef vnam Mi/amfacere,


có valde faelix eff, qui vnam digna celebra
re poteff, quidam tamen pro defunciis vnam
faciunt, ó, alteram de dief nece/efuerit,
quivero pro pecunijs, aut adulationihus fas
cularium vna die pra/umunt plures facere
Mi/as, mon exiffimo euadere damnatio
j%é/74 s - - . . .
- - Le
Doétrina para vnirfe
Lo mimo tenemos expreo in Decretah.
º donde dize Onorio III efcriniendo al Obiry
¿ po Sepontino. Terreferente c% infra)cuma
Tere cuilibet Sacerdotiquacumq; dignitate pra
fulgeat unáin die celebrare AMim fuficiat.
nam & valde efifaelix, qui celebrat digne v
744/2.
CONC LVSION II.

A L Secular deuoto, que con la comu


nion frequente va cada dia aproue
chádo en la caridad,yamor de Dios
licito es comulgar cada dias Eta concluiéº
¿? enfeña S.Agutin, egun refiere Santo To
ºº, mias, diziendo : Accipe quöd quotidie tibi
profit,
3re.
¿ºfe viur, vt quotidiemersariº acti-
s , , , . . .»
-

- Y º •

S., Acerca dete punto dizen S. Buenaventn


Bºº ra,y Cayetane, que no ha de fer en lugar pu
blico , fino particular , por quitar ocas º
fion a la vanidad,y a los dezires del pueblo, º
mas fin duda fiaora ecriuieran,viendo los º
vicios ávalidos andan, que pereguida la
-

virtud,exortarán a átodo ado virtuofo feº


hiziera publicamente; quanto mas ete
- tan apronado de Concilios, y Paº
pas,y Santos.
r..."
APENS
el alma con Dios 12 r

A PPEN DIX.
TNA E Aquife figue , que los que no
- ienten el dicho aprouechamiento
de cada dia, por la frequente Co.
munion,fe deben abtener de tanta frequé.
cia,y comulgar vna vez cada femana, por
que no fintiendolo, es feñal de no llegar a
la Comunion con la debida decencia.
En ete cafo dixo San Agutin: Qupti
tidie enim communicare, mec laudo, mec bitu
pero:Porque eto fe ha de alabar, y vitu.
perar fegun el mas, ó menos, d ningun a.
prouechamiento, que de la fre3.
quente Comunion fe
faca.

ºjº?
agº
Dº,
Doctrina paravnife
Dubiofeguudo. Qual es el mas conue
miente, comulgar todas las vezes
que es licito, ó dilatar la co
munion?,
cercadeia dudasy contrarios pz
- receres, porque el Maetro» y San
, Buenaventura,tienen la parte afir
matiua, Ricardo y Durando, tienen la ne
gatiua. -

coNclvs I o N.
Hablando del cao en i y fegun fu natu
raleza; mas conueniente es comulgarto
das las vezes que es licito, porque la comu
nion es pan quotidiano del alma,que Pedi
mosa Dios en la Oracion del Paternoter;
Y porque ete Sacramento dägracia, y au
mencala deuocion,y anfi es mejorSSrecibir
lo cada dia.
Nota
Nora. Digo hablando del cafo en fi,
porque muchas vezes ferà mejor detener
fe,verbigratia,como dexar de comulsº
. 2 Cºn
el alma con TDios. 12 2.
dezir Mia algun dia , d dias, para llegar
de pues, con mayor fertior de epiritu , d
por etär ocupados en obras de caridad im
portantes a la honra de Dios , o prouecho
del proximo, como predicarleer, confear
ò por ecuar la nota, &c.

DvD A III.
. De dos igualmente dipuetos ; qual
feràmas loable,aquel que por grandé reue
rencia fe abtiene algunos dias, o el que
por gran deuocion frequenta ete Sacra
InCIntOe

CONC LV SION I.

Entrambos fon muy loables, como con:


fta del exemplo de Zaqueo: Quigaudens re
sepit, illum in domum/inam. Y en el del Cen
turion, que fe ecuaua de recibir a Chrio
Señor Nuetro: Domine non fam dignus,
Y entrambos fueron alabados de
la boca del Reden
tQI.

CON
Dofirinaparabnife
coNcLvs ON II
ASLoable es el que pór grande
l detuocion frequenta ete Sacra
- mento, porque el que fe abftiene
por gran reuerencia, pone los ojos en fu in
fuficiencia, y el que lo frequenta en fu con.
fiança, y es obra mas perfeta, confiar, que
temer porque ete es Pan de vida, que apro
uecha a quien dignamente le comes --

A PPEND IX I.
TN E Áquife figue, que nunca fe ha
D de peruadir a los fieles que no co
mulguen frequentemente a lo me
nos dos vezes cada femana , por el rezelo
de llegar fin tan feruoroa reuerencia, por
que bataquelleguen con la fuficiente, pus
reza, y feruor de epiritu, y de no llegaran
fi, fe fuelen resfriar en el Amor de Dios; to
do lo qual fe ha de hazer con confejo de al
SAu, gina perfona prudente, y docto, como lo en
feña San Agutin, diziendo.
Dixit qui/ue, non quotidie accipiendá
Et
el alma con Dios. 723
Eurbariffiamsalius, afirmet quotidie facias
vnufquia; qudd fecundum fidem/aam pie cre
die elefaciendum. Neuter eorum exhono
rat corpussó Janguinem Domini, f/aluberº
rimum Sacramentum certatim honorare con
sendunt. Nee enimlitigauerunt interfe, aut
quidquameorum/e alteripropºuit Zacheus,
cº, ille Centurio, cum alter eorum gaudés, in
domumfüam/b/cepit Dominum, alter dixitº
Nonfum dignus, vt intret fub teófum mei.
Ambo honorificantes Saluatorem diuero:
- có quafieontrario modo, ambopeccatis mi/e
ri, ambo miericordiam confecuti: Ad hoc va
let, quddmanna, fecundiam proprià volunta
téin ore cuiufq; fapiebat, fic in ore cuiufque
Chriftiani Sacramentum illud quomodo
fumatur affimandum , Nam & ille bono
rando non audet quotidie Jamere, ó ille
honorádo non audet vllo die pretermittere.
Contemptum folum non vult cibus ille ficut
mannafaffidium.
San Ambrofio dando fuparecer o san
bre eto, dize. --
Qui/emper peccat, coeleffis Sacramen
timedicinam femper accipiat. Referturque
de confecrat. in ha c verba. Si quotiefcum
que funditurfanguis Chriffisin remiffonemº
Q- pe
Doctrinaparabnirfe
percatorum effindetur; debeo illum /emper
accipere, vt femper mihi peccata dimitian
tur , qui/emperpeco, femper debeo habere
medicinam . Y en otro lugar dize el mi.
mo Santo. Si quotidianus ef panis cur
pof annum illum fumis, quotidie accipe, vº
SAm quotidie tibiprofit;fic biue, vt quotidieme.
rearis aceipere. Demas deto nota Chritia.
no Leótor. -

- Nota Nota acerca de ete punto de la Co


munion quotidiana. De pocos años a efta
N
parte fe han ofrecido tátas dudas, y ecrito
tantas y tan varias opiniones, ó có auer di
cho lo que al parecer bataua para gente do
6ta y piadofa, con todo elo me ha parecido
dar mas por etenfo noticia a todos de lo q
dixeron acerca dete particular los Santos
Antiguos,y Modernos,y lo que los Sacros
Concilios determinaron, para que con ma
yor feguridad puedan los Maetros de eta
facultad enfeñar las almas que tienen a fu
cargo la Doctrina mas prouechofa y fegura
para el camino de la perfeccion.
Y anfi, por vltima refolucion de eta
duda quarta,digo: Que mi parecer es, que
los Predicadores, y Confefores deuene.
ºxortar a los Fieles a la frequente Comu-,
- . - nlOn»
el alma con Dios. 12 4.
nion,y aun a la quotidiana; pues confidera
m/ do el acto mimo en fi, /eu ex fuo genere, es
mucho mejor comulgar cada dia, qllegare
tarde o rarasvezes a ete diuino Sacraméto
Eta es doctrina, y fentécia comun de los SBue
sans
Santos, tienelo San Buenaventura, Sanóto sr.
Tomas Ricardo, Paludano, Gabriel, Adria Pal.
no, Pedro de Soto ytomafe claramente del ºbº
Conc.Trid.adonde exorta claramente a la
C, frequencia dete Sacramento, diziendo, ¿
(la Quoad «fum autem, c3 infra, demum aut? to.
propaternoc3 afectu
bortatar, rogat,admonet/ancia Synodus, Trid
gº, obfecrat, pervifcera º
Mi
mifericordia Deinefiri,vt omnes, c5 fingu
-li,qui Chrifliano nomine cº/entur,in hoc vni
tatis /gno, in hoc vinculo charitatis, in hor
cócordie/ymbolo;iam tádem aliquando cóue
«aiāt,gó concordent, memore/;tante Matta
fatis, 3 tá eximi amoris Jefa Chrift Eñi. r
nofri, qui dilecià animáfuáin noffee/alutis
prettie, c5-carnéfuā nobisdeditad máducádiá
- has facra myferia corporis, & fangainis eius
ex fidei confiantia,& firmitate, ex animi de
uptioneseapietate, ó culto credant, é, ve
- merentar, vt panem illum fuper fubfantia
léfrequenter//eipere po/intó is vere esfi, ,
anime vita,6 perpetua famitas métis, cuipºs
«, Qº vt
Doctrina paravnife
vigore confortati, ex buius miferia perge-f-
nationis itinere, ad coeleftempatriam, perve
mire valeant, eumdem Panem Angelorum es
quem modo fubfacrisvelaminibus edunt, a 6
Jque vllo velamine máducaturi. Y en la feñó
de 22.cap. 6.dize:Optaret fancia Synodus, º
ºº in/ingulis Mifis fideles adftantes, non /3:
lum/pirituali afééiu, /éd Sacramentali etuá
Euchariffia perceptione communicarent, quo
adeos fancisime buius/acriférjfruéfus obe
rior prouentret. s

. S. Geronimo alaba la comunion quo


tidiana,y dize:auerfe guardado eka cotuma
sBarbreºna lgeia Romana.
3. San Bafilio alaba eta fanta cotume
bre; aunque dize tambien, que bata co
mulgar quatro vezes cada femana , y las
“Fieftas. - º

Tert, Coligefe tambien de Tertuliano lib.


2.en aquellas palabras. Non /ciet maritas
quifecreto ante omnem cibum gutas , &#
ciuerit panemnon illum credite/e, que di
sAu. citur. - -

San Agutin en aquellas palabras. Panem


norum quotidianum, entiende de la En:
caritia,la qual tomó de San Cipriano y di
ze,no fer poco fino muy grande el detrimº
- tQ)
-
- el aima con Dios. I2 5
r to de abtenere de la comunion quotidia
''
na los fieles. -

l,
San Ambrofio dize la entencia arri san
ó
ba alegada, digna por cierto de ferlo mu.
ú/ muchasvezes. Si quotidianus ef Panis,
ó9ºc. -
SIuá
on S.Iuan Crifotomo ecriue eto larguisi
ff Crif.
mamente, hom. 17.& 6 1.
fº San Epifanio refiere la cotumbre de Epif.
/ comulgar los Miercoles, Sabados, y Do
mingos, y dize;que eta frequencia era má
WA
dato y que mayor frequencia que eta no
era prohibida. - SIui.
San Iutino Martir dize , fer cotum
bre de todo el Pueblo, comulgar cada o
0. eho dias,
San Ignacio Martir dize hablando ge- Ignt
neralmente. Date operam, vtfrequentius có
gregemini ad Eucharifliam , con que en el
tiempo que el Santo Martir lo dixo, fe co
mulgaua cada dia, como conta de los Ac
tos de los Apotoles; y por venrura lo di
xo, por fiauía algunos que fe abtenian por
remor,y reuerencia, animandolos a llegar
fe por amor, y para muetra doctrina, y e
xemplo, -

San Cirilo Alexandrino entre otras .


mu
Doctrinaparaonife
muchas cofas que dize nota agudifSima
mente, que la dilacion fola por fi, no trae
mejor dipoficion, para recibir la Comu
nion,antes dize, que regularmente acon.
tece , los que fe llegan mas tarde, ir mer
nos dipueltos que los que fe llegan frequé
.. temente. - -- -

*ºº San Chrifolomofobre ete punto dize


muchas cofas dignasde fu epiritu yingenio
y entre ellas dize:Semper eff templºs acce
dendifi/emper el concientiapura. Y demas
deto dize en la homilia 1. obre la Epift. -
i Timoteo, y en la Oracion de Santo Fi
logonio,no dize que fe ha de anteponer, d
fer preferido, aquel que por reuerencia fe
abtiene de la comunió quotidiana, a aquel
que cada dia comulga por deuocion.
sº: San Agutin Epitola 1 s: dize o mif
Bermo, San Ambrofio lib. 4. de Saeramentisa
sgo cap. 6, da efe mimo Confejo. S. Bernardo
SGr Sermon in Coena Domini dize lo mimo, S.
º Geronimo inApolog pro libris cont.Ioui.
¿ San Greg.homil.22.in Éuang. Inocencio
Ea. lib.4 de hoc myter. cap. 42.Iuan Oracio,
lij y otros muchos Santos, y Doctores dizen
9ºs fobre ete punto cofas admirables, exortan
do a los fieles a la Comunion frequente, y
el alma con Dios 126
quotidiana. Pero demas de las autorida
des dichas prquamos con razones, quanto
mejor ferá comulgar cada dia, que abtener
fe de la comunion, -

y
R AzoN 1.
- lcomulgar dignamente, es obra
buena per fe,y el abtenerfe, es fola
mente buena, per accidens, d por
falta de dipoficion, ó para exercitare el
hombre a reuerencia, y deuocion. Mas
ninguno negarā, que aquello que por fi es
bueno, feha de preferir a aquello que esbue
no por algun accidente luego mejor es
Comulgar cada dia; pues como queda di3
o cho,es obra por fi mima buena, que
. abtener fe, que es bueno, por al
-

gun acidente. - /

- SE-
- * -4
/
- - e - u

Defirin pronio -

se GvNDA RAzoN.
L. Llegarfe con frequencia procede
por dipoficion de caridad, y elable
nere por negligencia, d por temor,
edperfeloquendo, mejor es obrar con cari
dad, que con temor: Ergo melius effrequen
sia quamabinaria º
TERCERA RAzo N.
L Que comulga ceteris paribus,ex,
-4 cede a otro en el fruto del Sacra
mento, ex opere operato(aunque en
lo demas puede auer facilmente igualdad)
porque la voluntad de comulgar dignamé
te, no es por f menos buena, y meritoria,
que el afecto de abtenere por reueren
cia : Ergo ex fuo genere, commn
micare sº: eft eligibi.
4,

QVAR
- alalmacon Dids 127

ez Z
o y ARTA RAzoN.
3. I. Algunas vezese apruena por al
* -2.- una caufa la abtinencia de la Co
-%2%
3 º nion quotidiana, es particular.
conferuar,d concebir reueren
- on a ete Sacramento fantisi
yuda menos,fino mucho mas pa
, efetos el frequente vfo dete Dini
acramento,hecho con prudencia, y v
La mediocre diligencia, porque la buena
cotumbre ayuda para exercer mejor feme
¿ janresaaos; y la eficacia del Sacramento
ayuda muchó a elo: Ergº impleitar dge.
meraliter leguendofanendum / potius fre
quentiesquam dilattoni, . .. . . .

" ... Digo mas, que no e puede dar vna


mifins regla acerca de la frequencia del Sá
tisimo Sacramento de la Eucharita, que
fea a todos conueniente; antes fe ha de de
terminar con prudente arbitrio , fegun la
diueridad de etados,y cotumbres, Eto
es tan claro, que nó es neceario gatar tié. SBer.
o en prouaro, S. Bernardo dize, que no fe
a de dexar la frequécia por folos los peca
dos veniales, ni porque al hombre le parez
- - º C
A º
Dorinapara unire
ca, que fiente menor feruor de deuocion, y
caridad,porque no es pequeño el fruto de
ete Sacramento, que en los pecados gra,
ues impide el confentimiento, y en los me
ssae nores diminuye el fentido. Por lo qual
dize San Buenaventura. Licet tepide acce
das fiducialiter , confidrns de mafericordia
Dei; quia quo magis aeger, magirindiges me
dico ¿ ¿¿ he.
º mos de exponer aquella fentencia de San
Hilario. Sinon/ant tanta peccata, vt ear
communicetur, quis nonfe debet à medicina
corporis, é, fanguinis Dominifeparare, id.
¿?fon pecados mortales, y filo fon,ya
e han confeado.
-

No niego yo que algunas vezes fuele


fer bueno por alguna ocaion, ópor adqui
rir mayor reuerencia,y deuoeion, el dife
rir la Comunion, mas eto ha de ferraro , y
extraordinarios, antes que frequente ni ha
de fer tanta la dilacion, que pueda hazer
mas daño, que prouecho; y por ventura»
(que no feria fino deventura) acontezca a
alguno aquello del Pfalmo ciento y uno
pal. Percufas fum, vsfrnum,d, asuit cor ae.
ror quia obl ¿ comedere panem meum. Mas
fiendo perona que procede bien y anianº
-
el alma con Dios 128
re, no folo e le ha de dar licencencia, y acó
fejar que diga Mia, óComulgue cada dia»
mas ha de fer alabado por ello, -
A ete propofito e me ofrece lo que
refiere el Beato Cafiadoro ObipoNarnié Cafio
fe, que como dixefe cada dia Mila , oyó
vna voz del cielo, que le dezia: Age quod a
gis,non cert pestaussinnatali enim Apolo
orum veniejadme. Y anfi fue, que murió
aquel fagrado dia, que dat reis veniam, co
molo canta la Iglefia nuetra anta Madre,
à cuyos pies y correccion vâtodo eto uge
to,como fiempre lo eta fu Autor. Donde
fi hallares Chritiano Letor algo bueno,dd
gracias a Dios autor de toda bondad, y lo
natural atribuyelo a mi, que como pecador
y ignorante, pude errar;y pega a Dios por
mi, quinos omnes faluet. Amen. -

Todos los Santos tuuieron, como cóta


de la agrada Ecritura, y tambié de fus ef
critos,coloquios fuaues, y varó de modos
dulces y amorofos, y oraciones breues,y ja
culatorias con andauá amoroaméte im
portunádo a Dios. Modos ciertovtilifimos
para andarferuoroas las almas, á por ti.
bias óetén, cobrarán calor, y feruor de el
Epiritusáto como nosoháeneñadoSan
los
Doctrina paravnir/e
Santos,y lo verá por experiencia el que lo
exercitare.
Eta es la razon que me ha mouido,
(Chritiano Lector)à poner aquietos nue
, ue capitulos breues, colegidos de la Sagra
da Efcritura,y de muchos Santos, y Mae.
tros epirituales, leelos,y procura encomé
darlos a la memoria, exercitandote en e
llos, que no te ocuparán el tiempo, paraque
dexes de acudir a tus negocios, por muy o
cupado que feas;antes te ayudarān, y dará
luz, para que con mas aprouechamiento de
cuerpo, y alma,los concluyas,y con felici.
dad alcances lo que fin orar te fuera impo
SCri., fible. Ni como dize S.Crifotomo in Mat.
tharum, cap. 18. Nihil potentius homine orá
te, no aura poder que te vença.YSan Agu
tin efcriuiendo ad Probam, alabando mu
cho ete modo de Oraciones jaculatorias,
y el var dellas,le dize: Dicunturfratres in
Egypto, crebras quid orationes habere fed
eas breuiftimas,tamen, ó. raptim, quodam
modo iaculatas,
s Defuerte, que no es menefter tiempo
largo, ni impide el hablar, tratar, y acudir
a los negocios de los oficios temporales,
porque juntamente puedes orar en tu cora
- çoma
el alma con Dios. 129
gon, vando dete modo de orar, teniendo
ñempre prefente a Dios, que oye fin pala
bras lo que età en el coraçon del hombre,
como lo dize el Epiritu Santo Palm. 9. Pí9.
Defiderium pauperum exaudiuit Dominas
preparationem cordis eorum, audiuit auris
tua. No es Dios como los hombres,que fo
lamente vèn lo eterior . Deus autem intue
turcor. Acuerdate de aquella fanta Matro
Re,
na Ana, r. Reg. I , que oraua en fu coraçon e
loquebatur,dize y con mucha breuedad, in
corde fuo,y alcançó todo lo que defeaua, y
asi,ibi cap. 2 ...dixo. Dilatatum eff os meum
fuper inimicos meos. Oyó Dios la voz de mi
coraçon, y alcance vitoria de mis enemi.
gos. Dixo muy bien, como fiempre, el Pa SAg,
dre San Agutin en el Palm. 8 ó. Qui defide Pfal
rat, ófilingua taceat, cor decantat. Mira à $é
San Gregorio Papa in Moralibus, tratan SGr,
do deto, que dize. Valentiores voces apud
Jecretifimas aures Dei,non verbafaciunt,
fed defideria(3 infra)ore tacemus, tacentes
clamamus.
Por Ifaias dize el mimo Señor: Si me
- bucaredes en todo vuetro coraçon, me
hallareis fiempre propicio. Y San Ifidoro
Doctor de las Epañas, dize, que para al SIfid
C3I).
Doctrina para onife
cançarlo que defeamos, no debemos orar
con muchaspalabras, fino con coraçon comº
pungido,y breuedad de palabras, defuerte»
que ninguno tendrá ecua de no auer Graa
do,y negociado u faluacion, pues le es tan
facilvar dete bréuifsimo modo de orar,
tan encomendade de Dios, y de fus San".
ºtoS. - , *- - º

sAm Oye a San Ambrofio in Mattheum 6.


cap. Pater no/fer qaies in caelis, vide quama
breui efforatio, & omniumplena virtutuma
(&infra)ex maloferuo,factus ef bonusfilius
Y fobre los Palmos dize, Muchos depre
cian las oraciones brebes, defconfiando de

alcançar fruto dellas como fino fuee pro,
beruio comun de los Santos, el dezir, Ora
Nota tio breuiscalos penetrat, el Sumo Pontifice
con fu Tiara,el Emperador con fu Cetro»
el Rey con fu Corona, los Magitrados, y
Minitros fuyos, los pobres, y los ricos mo
tendran ecua ante elTribunál de aquel juf
sgr. tisimo Iuez con us ocupaciones. Pues co
mo dize San Gregorio en fu Pattoral: Ill
veram orationem exiuit, qui femetip/um co4
no/cit; quia pulus ejº; quia virtutispon
dus oratio non habet, quánequaquampez/eae
rantia cótinarºn amoris ternet; veraciter ora
- 2
re
el alma con Dios, 13o
º ejº, amoris in compunéiionegemitus, & nó
ompo ta verba refónare. -

-
oncluyó amantisimo hermano Leº
tor,redimido con la fangre y muerte de Ie
ºfu Chritó nuetro Dios y Señor, con las pa
labras que San Iuan Chriollomo fobre Ss S Cri
Mateo c. 6.dize: Nonvoce clamo/a pulfin
dus ef Deus,fed concientia recia placandus;
quia non eff vocis, fed cordis auditor. Mi
ra lo que el mimo Señor nos fignificó, al
cançar con aquella breuisima palabra,
Pater noter, que dize el mimo Chrifoto
smo en ete mifmo lugar, diziendo.
Pater mofter,6 veniampeccatorum, c3. Idč,
paenarum interitum, 3 jufificationem, c3.
Janétificationem, ó liberationem, ó, filio
rum adoptionem, ó bareditatem Dei, c3
fratermitatem cum vnigenito copulatam, c5.
Sancti Spiritus dona largi/sima vno fermo
me fignificauit. Finalmente confidera los
Santos Antiguos lo que hizieron, y có quá
pocas palabras alcançaron de Dios mieri
cordias inumerables , vando de Oracio
nes breues y breuisimas abriendo, y ce
rrando ; cerrando el infierno , y a
briendo el Cielo, con aquella llaue
maetra, PE QV E, y juntamente ¿
2. Ol3
Dorina paravni fe .
fola eta palabra de eclauo del demonio,
quedarás hecho amantisimo Hijo delDiosº
como ellos lo quedaron. Dile eta,y otras
qualequiera de las que aquite pongo, ó á
te dictare el Epiritu Santo con todo tuco
raçon en qualquiera lugar, o tiempo, y con
profunda humildad, fin atribuirte a ti mi
º mo, como dizes. Gregorio en el lugar cita
do de fu Patoral. Humiliter videt, quinihil
fibi virtutistribuit quibona, que agit e/e de
mericordia conditoris agno/citycree,firme.
mente alcançaras los defeos jutos, y fana
tos del Padre de las miericordias,
Quinos omnes falust,
Amtne

D A G R A c I As
a Dios , por fus be
neficios.

s, Ca
el alma con Díos. I3 r
fo,
).
3
Cap. 1. San Aguffin traft.4. c. 2. y e.
7. de las meditaciones.
/
i.

y.
ON Señor Dios nuetro, quan admi
rable es tu nombre fobre todo
nombre,quan digº de toda ala
bança fobre toda la tierra. S. Agutin. Ps,
2. Enfeña Señor a ete mierable hom
bre criatura tuya, quanto debo amarte, quá
to te debo alabar, quanto te debo agradar,
muetra,y defcubreme lo piadofo , Padre
de toda miericordia,y bondad, para q yo
no fea ingrato á tantos beneficios.
3. Yo fè Señor, quanto os de agrada la
ingratitud,la qual es raiz de todo el malef
piritual. - - - -

4: Es vn viento que defeca, y abraa todo


bien.
5. Cierra la fuente de vuetra diuina nife
ricordia para con los hombres.
6. Señor,yo te doy gracias infinitas, liber
tador mio, porque me librate, y redemi
te e - 1.

7. O quantas vezes me huuiera tragado


aquel dragó, y tu Señor me facate de uvo
ça: R 8.
Doctrinaparaonife
8 Quantas vezes yo pequè, y el etuuoa
parejado para tragarme, mas tu Señor y
Dios mio me defendite. • *

o Quando yo obraua Dios mio contra tu


voluntad, quebrantando tus mandamienz
tos, el etaua aparejado para arrebatarme,
y lleuarme al infierno, mas tu Señor fe lo efe
tOfull 3 S. -

1 o Yo te ofendia, y tu me defendias;yo no
te temia,y tu me guardauas. -

II Yo me apartaua de ti, y me entregaua


a mi enemigo y tu le epantauas y atemori
zauas, para que no me arrebatale,y lleuale
al infierno. -

12 Etos beneficios Dios mio me hazias,


y concedias y yo miferable no lo conocia.
1 3 Deta manera me librate muchas ve.
zes de la garganta del demonio,yme facate
de la boca del leó infernal, y del profundo
del infierno, aú fin faberlo yo, muchasvezes
me facafte del. -

1 4, Decendite hata las puertas del in.


fierno; y porq no entraffe en el, tu mi Dios
me tuuite
1 y Llegaua a las puertas de la muerte, y
tu hizite Señor mio que yo no murieffè.
1ó Librateme tambien muchas vezes
- de
- el alma con Dios. 132.
de la muerte corporal,Saluador mio, quan
do tenia graues enfermedades, y de mu
chos peligros de mar,de tierra yde fuego,
de cuchillo,y de todo peligro, librandome
fiempre, asitiendome, y faluandome fiem
pre mifericordioamente. -

5 17 Sabias tu verdaderamente Señor, á


fi yo entonces muriera, tragara el infierno
mialma, y yo quedara perpetuamente con
denado, mas tu miericordia, y tu gracia
me preuino, librandome de la muerte del
cuerpo,y del alma Dios mio.
18 Etas,y otras muchas gracias, y be
neficios me hizite Señor, y yo eftaua
ciego, y no lo conoci, hafta que me alum
brate. , -

y9 Pues aora luz de mi alma, Señor, y


Dios mio, vida mia, por quien viuo, lumbre
de mis ojos por quien veo, mira Señor que
me has iluminado,y te conozco, porque vi
uo por ti, y te doy gracias, pero viles,
pobres,y defiguales a tus beneficios, mas
ofrezco te Señor las que mi fragilidad tie»
ne y puede, -

2o Tufolo eres mi Diós, mi Criador


benigno,que amas nuetras almas, y nada
- . R 2. de
Doctrinaparavnirfe
de lo que hizite, aborrecite. -

2 I Confielo Señor que entre los pecado


ros que aluate,yo foy el mayor, para q yo
de exemplo a los demas de tu venignisima
mifericordia, y piedad. - -

22 Yo confiefo tus grandes beneficios,


porque me librate del profundo infierno
infinitas vezes,y yo fiempre caminaua al in
fierno,y tu Señor me reducias, y jutisima
mente filiutíeras querido, me huuieras con
denado a el mil vez es, y cien mil vezes.
2 Todo yo etaua muerto, y todo me re
fucitate,ea pues Señor todo lo que viuo
tuyo,y yo todo me ofrezco a ti todo.
2 4 Tomo mi epiritu, todo mi coraçon,
toda mi anima, todo mi cuerpo, tóda mi vi
da viua para ti, vida mia dulcifsima, por
que todo me librate, para poeerme to
do. - , , , , , "
25 Amete yo inefable alegria de mi cora
çon, viua ya yo no para mi, fino para tito
da mi vida, que murió,ypereció en mimife
ria,y refucitó en tu miericordia.
2 6 Tuyo es Señor ete don, cuyo es todo
bien, mandame,áte ame, y dame lo qman.
dares,y manda lo que quifieres.
27 Huzme Señor a mi pecador, gutar
por
el alma con fDids I 3.3
ud por amor lo que guto por conocimiento;
y fienta por el afecto,lo que fiento por el en
imº tendimiento. -

2 g Maste debo amor mio, que todo lo q


yo mimo foy; pero no tengo mas que dar
te, nieto que foy puedo dartelo por mi fo
lo, i tu amores de mi alma no me ayudas.
m 29 Traime Señor, atraime en tu amor, y
0 eto todo, á fin contradicion es tuyo, haz vi
da mia que ea tuyo con amor.
e 3o Mira Señor, que mi coraçon età delá
WO te de ti,y no puede por fi mimo llegare a
ti; admiteme dentro de la camara, y retrete
de tu amor. Eto pido,eto buco, para eto
llamo a tu puerta,
3 I Lo que me hazes pedir, haz que lo al
cance Padre mio. Dame,y impirame, que
lo buque, dame,y concederne, que lo hā
lle. - , -

s 2 Enfeñasme a llamar, abre al que lla


I}2.
33 Dime bien y falud de mi alma, a quien
das, finiegas al que pide?
34 Quien halla,fiel que buca es engaña.
do,y no halla lo prometido? -

3 5 A quien abres, ficierras la puerta al


que llama? -

R3 36
Dočirinaparavnirfe
3 6 Que das a quien no ora,finiegas tu as.
mor a quien te ruega?
37 De tifolo tengo,y epero de alcáçar;
y aniquiero que mi anima fea vna con ti
O.

38 O mi buen Señor, i tu me niegas tu as


mor, quien me le dará? -

39 Hazme dulcisimo enamora do mio


participe de tu amor.
o Mi alma desfallece, recreala; enferma
età, y flaca, fortificala, y crezca en tu a
m Or. -

4. Querido Epoomio,llenela tu amo.


rofo afecto.
42 Ea dueño mio, leuanteme tu amor,y
poffeame todo. -

4.3 , Muy bien fe Señor,bien fe, yo lo con


fieo, que no foy digno de á me ames; mas
tuCriador mio no eres indigno del feruicio,
de tu criatura. - - -

44. Dame Señor aquello de que eres dig


no, y yo feré digno de lo que foy indigno.
5 Hazane Señor en el modo que quieres
que yo cefe de pecar, para que en el modo
que yo de bote pueda feruir.
y 6. Concedeme Señor de tal manera guar
3r, regir,y acabar mi vida, que yo duerma
el alma con Dios I 3 4.
Y defcanfe en paz.
27 Dame en mi fin, que me reciba el fue
ño con defcano, decano con feguridad,fe
-

guridad con eternidad.


48 Dame Señor lo que das a tantos, no fe
feque tu manantial miericordiofo, quando
yo llegue.
49 Verdaderamente Señor, que querien
do confiderar lo que debo a tu inmenfa
bondad, desfallece mientendimiento, y
falgo fuera de mi , porque ve o mi Dios,
que por auerme hecho, me debo à mi
todo a ti , mi Criador ; y mas intima
mente debo a tu amor, mucho mas de lo á
foy, tanto quanto tu eres mayor que yo, por
quiente dite a ti mimo,y a ti mimo pro
metite por mi.
5o Dios mio, Santificador mio, Glori
ficador mio, por efo mandate en tu Ley,
que yo te ame con todo ini coraçon, con
toda mi anima, con toda mi mente, con to
da mi fortaleza, con todas mis fuerças, y có
las intimas medulas de mi coraçon. Dame
pues Señor, que te obedezca perfectisima
...In CIntes -

5r Conozco Señor, á todas las horas ymo


- - -- R 4. men
- Do#trina para vnife
miétos gozo de los bienes de tu mífericer
dia; yo fiempre pereciera, fitu Señor fié
pre no me rigieras;iempre yo muriera, f
fiempre Señor tu no me viuificaras, y cada
momento no me hizieras tantas y tan gran
des mercedes. -

y 2 Conozco Señor, que anfi como no ay


fora, ni punto en toda mi vida, que no ve
de tu beneficio, de la mima fuerte no debe
paflar vn folo momento en qyo no te tenga
delante d n s ojos en mi memoria, y te a
me con todas mis fuerças.
53 Señor mio, de quien procede todo
bien, y cuyo es todo Don perfecto, mira Se
tor mi miferia, que aun eto que conozco,
no puedo darte, ni hazerlo, i tu miDios no
melo dàs. ,
4 . Acuerdate Señor, que defde que naci
me futentas, y apacientas con todos tus
bienes. - -

5 5 Abre me Dios mio,llaue de Dauid


i tu abres, ninguno me puede cerrar y fi
tu Señor me ciertas, nadie me puede abrir.
Abrerne la puerta de tu luz, para que entre
vea y conozca, y confiefe con todo mi cora
gon, y te de gracias por la grande miferir
cordia que con migo has vado,
4 --
iba a
IA
r
el alma con Dios. a 35
co
mi alma del profundo de mis abominables
é pecados,y del profundo infierno.
53 De donde mi Criador de los Cielos,
y Tierra, de donde me vinospues no tienes
necesidad de mi, ni de mis bienes, de dóde
me vino que me amaes? -

57 O eterna Sabiduria, que abres las len


guas de los mudos O Verbo Diuino, ¿
quien fon,y fueron criadas todas las cofas.
Dame Señor voz de alabança, para ábendi
ga,yquente tus beneficios, q dede mi prin
cipio me hizite. /

5s Mira Criador mio, que fi foy es, por


ru me criate.Dios benignisimo, Dios al
tifimo, Padre miericordiofisimo, Gria
dor poderofisimo, y fiempre benignisimo
que merecimientos fueron los mios; qgra
cia fue la mia,áte pudo agradar, para q me
cria es? .. . . . -

59 Dios mio,yo no era,ytu me criate, na


da era, y tu me hizite, de nada me hizite
algo. -

Que algo Dios mio fue lo que me hi


zife, no fue gota de agua, nó fuego, no peze
no ferpiente, ni alguno de los brutos, a
nimales, no piedra, ni del genero de aque
las goas que olamente tienen el fer, ni de
aque
* Doctrinaparabnife
aquellas que folamente tienen el fer, creer.
y fentir ; fobre todas etas cofas quifite
sAu. que yo fuee. .
6 1 Hzite me, y criate me poco menos
igual a los Angelessporó la razon de cono
Tí, 8, certe comun cen ellos recibi.
6z Mas mi Dios, poco menos dixe verda
deraméte, porá tu felicisima noticia ya la
tienen en vifion, yo en eperánça. -

63 Ellos rotro a rotro, yo por Fè, como


¿ en epejo por fombra ellos enteramente,
rin.c. yo en parte. 7 - -

i 3. 64. Por todo eto mi Dios te doy gracias


infinitas, y por otras muchas mercedes
que no refiºro y porque por tu Diuino
Verbo puedo fer perficionado, y venir a
fer igual a los Angeles, y coheredero
de tu Vnigenito Hijo mi Señor Ieu Chrif
to, que viue yreina para fiempre con tigo, y
el Epiritu Santo. Amen. -

Cap. 2. Exortacion del buen defeo.


1.-E ESV Chrito Señor y Redemptor
-

-
mio,vida,y alud mia,alabote,y doy
te gracias. Tu bondad me crió, tu
.. . . ... a: o mu
-
el alma con Dios 13 6
miericordia me limpid del pecado origi
nal, tu paciencia depues de auerme lim.
piado, me ha ufrido hata aqui, utentado,
y eperado,auiendo me embuelto yo, y en
fuciado en muchas inmundicias de peca
dos. -
SAu.
2. Huyendo Dios mio de ti, tu Señor me
bufcate y trugite á tu rebaño, para que te
amaffe, y firuiee.
3 Señor Dios, Criador mio, Ayudador
mio, fed tengo de ti, hambre tengo de ti, s.
defeo tengo de ti,āti fupiro, codicio te be
º
nignifsimo, fuauisimo, ferenisimo, a ti eta
quiero, a tiamo,en tiepero. :"
4. Mi alma no quio confolacion alguna,
fino de ti dulgura mia, llegate a mi Ses
ñor, aparecete a mi, y ferè confolado. Pala
Muetrame tu rotro, y ferè auo. Def. "
cubre me tu preencia, y lleu aras mi de -

feo. - -al.
5 Reuela me tu Gloria y ferà perfecto mi "
gozo.
o Mi alma tuuo feden tí, mi carae para ti P al.
en muchas maneras. 62.
7 Quando vendras Conolador mio a quié
yo epero? -

s Ofiyo víee el gozo que defeo ,


.
Doctrina paravnir/
9 Ofi y oferè fatisfecho, quande me a
pareciere tu gloria,de que etoy hambrien
Pal. to.
4 le 1o Ofiferè enebriado de la abundancia
de tu caa,a la qual fupiro.
1 I O fime dieles de beber del arroyo de
ral. tus diuinos deleytes, de que etoy edien.
to.
12 Dame Señor en efte detierro dolor
de penitencia,y fuente de lagrimas,lo qual
defeo obre toda abundancia de riquezas,
y deleites. - e

13 Seame Señor mientras viuomis lagri


mas pai de dia y de noche,hata á me digá,
pal, ves aqui tu Dios.
14 Apacientame Señor todo el tiempo
de mi vida, con mis fupiros,y follozos re
creame con mis dolores,hata que oiga, ves
ahi tu Epofo. - .

1 5 ODios, Señor y hazedor mio, qual me


hizite y qual me he hecho yo depues,y de
fecho con mis culpas.
6 -Yo era concebido, y nacido en peca.
dos,y tu Redentor mio me labate,y me fan
tíficate,y yo me enfuciè con peores peca.
º ge dos.
17 Inocente era yo, quando en el bauti.
: - - mo
el aima con Dios. 137
imo naci,aora etoy embuelto, y rebolcado
en pecados voluntarios. «

is Ay mierable,ymas que mierable, mi


conciencia me atormenta,y no puedo huir
della, mezquino y deventurado de mi, que
me epera mi condenacion, i tu mi Dios no
me libras, - -

19 Entended, entended vootros los que


pecais, quan malo,y quan amargo es, dexar Pres
a Dios,ytrocarle por el pecado, en milo he
eperimentado. - -
Hica
2 o A ti mi Dios, á ti mi Amador, a ti pie
dad eterna me buelvo, libra me Señor, mo
vença mi malicia i tu bondad, ni mires a ef,
te foberuio áte prouocó, mira Señor à ete
mierable que te llama.
2. 1 Ea Dulcisimo Señor mio IeuChrif,
to delante de ti decubro todos mis pecas
dos que interiormente tengo, para que me
remedies. , , , , -

2 a Ieus mio, Señor bueno,oye mete fu


plico. Para que venite del Cielo?que hizif
te al mundo º para que te entregate à la
miuerte?no fue para aluar a los pecadores?
Pues yo foy el mayor dellos, cum
ple Señor mio tu obra en
- ml. - . . . "

- Cap3
Doctrina para pni/e
Capit. 3. Implora elpecadorla inina
mifericordia.
¿ 1.
dit, D Adre Eterno, Padre de toda conº
folacion,ävuetros Diuinos pies
vengo rendido, a pedir perdon de
mis culpas. - --

2 Padre de mifericordia, bien fabeis Se


ñor, que Ieu Chrifto mi Señor murió por
mis pecados. -

3 Yo fe,y confielo, que es tengo ofendi


do mas que todos los que han nacido, pea
me dello. -

4 Dize me ete antiguo enemigo, y có el


mi mala conciencia, que defepere de alcan
gar mifericordia. -

5 Repondo yo, que bien fabeis vos pia


dofisimo Padre, que firuió mas mi Reden
tor Hijo vuetro IeuChrifto miSeñor, qu
ofendi yo.
6 Y ni fus teoros fe han diminuido, ni a.
cabado vuetro poder,ni oluidado vuetras
antiguas mifericordias.
7 Y que teneis la mima condicionó an
tes;y pues aueis perdonado a unos
- Gil
el alma con Dios. 138
bien me perdonareis a mi, yo lo epero en
4 vos mi Dios. Pfizi
g O Padre de Mifericordias º no vaya yo
fin miericordia de vuetra diuina tiéda, dó
de tantos han falldo medrados. -

9 Piadofo Padre mio,lo que yo pido, no


lo pido por lo qhe merecido, pidolo por
quien vos fois. *

ro Pidolo tambien, por los buenos roga.


dores Chrito mi Señor, y fu dulcisima Ma
dre Señora mia,concebida fin pecado,y los
demas Santos. -

z r Mucho han de valer tan buenos pas


drinos,y rogadores. -

z 2 Padre Eterno,fi que no eftais oluida


do de la muerte de vuetro querido hijo, ni
fe han anejado fus fernicios.
13 Vos Señorme amates tanto, que me
le dites por Redentor mio, y del mundo
todo. -

i4 Vengamos Iuez jutisimo, Padre mi


fericordiofisimo,vengamos a quentas, que
mayor mucho es el recibo de fus feruicios,
que el cargo de mis ofenas.
1 y Ea Eterno Señor,ea,ea, fi mi Señor Ie
fuChrito no firuió mas q yo he ofendido,
códeneme vueltra juta juticia, pronúciefe
- - lue .
Doctrinaparabnife
luego contra mila entencia de eterna con
denacion. , , , ,, , , ,
r6 Padre de toda bondad,y Criador mio,
fivuetro diuino Hijo firuid tantomas que
yo ofendi, ni el mundo todosporque me que
reis condenar? - e r.

17 . Deteneos Dios de amor, detengae


vueftra Mageladvn poco, que ayudado de
los teforos de fu vida y muerte, yo darè baf
Mas tante precio para el perdon de mis culpas.
18 Dadme Señor epera, que de todo fes
º reis pagado. . . . . . . . . -

19 De gracia Señor, de gracia me aueis


de dar vueltra gracia, por vueftra liberali
dad, y vella gracia, porque fin ella, quié po.
drá obligaros a poneros en de uda. . . .
2 o Conozca yo Padre mio, bondad infini
pal. ta, lo que fe dize de vos, que fois miericor
diofo; motraos tal con ete mierable.
2 r Dizen, que teneis blandas entrañas,
vealo vo Señor mio por las obras.
22 Dízen,que acogeis pecadores, abrid
la puerta al mayor dellos; como teneis Se
ºe fior los dichos tened los hechos.
º” 23 MiPadre fois, no me deis mal por mal,
por culpa mia rigurofo catigo. -

24 O que nacida viene vue tra condició,


el alma con Dios. I 39
ara la mia . Vos liberal, yo pobre. Vos
¿ mano, yo reo cargado de culpas, y
pecados. Vos miericordiofo, yo mie
table. -

25 O que buen Dios tengo, no quiero o


tro Dios que a vos,álos Dioes de los Gen Piss
tiles fon demonios. -

s6 Aquiviene bien vuetro fauor, aqui vé


dra bien vuetrá condicion benigna,y máa,
para qSeñor no venga fobre nofotros lo q
merecen nuetros pecados. -

27 Aquife ofrecen Medico apientisimo


enfermedades en que motraros.
28 Medico os llaman, motrad en mi co:
mo lo fois.
29 Acabad Señor ya, rindafe V.Magetad
diuina,dexefe vencer.
3 o Cumplid Dios inmutable lo que dixif
tes: El que viniere a mi, piene que no le da
rè con la puerta en los ojos ya végo, no me res «
depidais nime deis deábrida repuela.
3 Dauid vuetro fieruo dize: Cerca e
ta el Señor de los que de veras le llaman. pal
Peveras
de burlas.
os llamo Señor,de veras, que no ¿
- - •

32 No os me vais Señor,no huyais, dexaos


amar y vencer dete vil
-
sage. 33
Dofirinaparaonife
33 Eperad Señor,no boluaislas epaldas
abrid
getadeos diuinos
lo que braços, haga ya V. Ma
fuplico. - ud

34. No os hagais mas de rogar amor mio


que mi paciécia desfallece en rogar,ytemo
que fe canfe.
35 Ea Dios mio,no durmais, leuantaos,
Pº3 bata lo que me aueis detenido, no hagais
Señor del dormido.
3 , , , Porque Amador mio difimulais, y os
oluidais de mi necesidad º Porque hazeis
rrit. del ordo porque del enojado porque apar
pa tais de mi vueltros ojos Porque me bol
2 sueis la cabeça º Miradó diràn los incredu
los,que debeis de etär dormido.
37 Señor, i quiera, porque burlando de
mi, no digan;donde etá tu Dios? De pref,
rai. to Señor oidme, que mi epiritu desfalle
a CC. -

“ Preto prefio me dezid defi, que me


canfo de eperar. :

39 O que tardança tan grande Ieusmio


ó ódilacion para luego es tarde,á me aho,
ga la carga de rmis culpas.
4 o Aguijad Señor,aguijad, venidpreto,
daos priea.
4. I Dezidme Señor mio,no os haze lati
el alma con Dios. 14o
ma el mirarme,no os enternece mi necesi
dad?mistantas y tan grandes necesidades
y dedichas?
42, Seräposible,á males como los mios
no hagá mella y feñal entales entrañas co
me las vuetras? -

43 MiMadre me ayudira fi pudiera,pues


mucho mas me quereis vos.
44 Es posible que permitirà vueltro a:
mor, que yo eté tan lleno de males, dezid
bien mio? -

5 Miradme Señor con piadofos ojos, re Pal.


bolueldos a etas llagas,y males:pidoosSe 14i
ñor que me mireis, miradme.
46 Sivos vida mia huis el rotro,quenten
me con los muertos, y lleuen me a la fepol
47 Miradme Señor, no mireis en que vé
go tarde a vos,fino á que vengo, pues al fin
bueluo a vos, y no quiere huir quien a ca
fa torna. , , , , ,
48 Verdades que vengo harto de fer
uir a la vanidad, có todo efo, trocad Señor
pues me trueco, que bien fabeis vos mudar
la fentencia, fiel pecadoremendare fu cul Sº I,
pá,y delito. - - -

49 Ya vengo de engañado de quan poca


--- - - Sz ines
Doctrinaparaonife
medra ay fin vos,ya vengo,aunque (como
dizen) con las manos en la cabeça. Parti
me de vos, dexèos, yo me tengo mi mere
cido. -

yo Lleno vengo Señor de pecados, que es


latima folo mirarme;etas on Señor lasga
nácias de las ferias adonde fui,porá donde
no etäis vos, no ay cofa buena. º.

5 I No mas, no mas, ayudadme Señor, á


yo ferè bueno;eta es paga de mundo, ete
es el dexo de la mala vida.
52 O ciego de mi corrido végo Señor,
corrido bueluo y lleno de verguença, anfi,
anfi Señor medrá los áhuyen de vueltra ca
fa. Acogedme mi Dios aora, y no me de
xeis. ... "

53 O como no os crei! A y Señor, que de


biera yo creeros. O locura mia O que en
gaño tan malo.
54. Amantisimo Padre mio, fios huuiera
de cotar nueuo trabajo, auná fuera dar vn
folo pafo, temiera de pedir eto, aúque con
fiara en vos.
5 y Si fe huuiera de tornar àponer enCruz
vuetra diuina perona, aú no dudara de im
portunaros. -

56 Mifericordia mia, pues no os ha de cof


ta
el alma con Dios I4.1
un
t rar mas de mirarme , no poniendo nada de
rtº vuetra cafa, fino lo fobrado, aunómui pre
ciofo, porque no tengo de pedir mercedes?
º 5 7 Tanto os cueta Señor mio de mirar
convuetros amorofos ojos; echadaora vma
ojeada con ellos,y ádara todo remediado.
53 Cofa en que os và tan poco, y a mitáto
t os deteneis en darmelo?
: y9 Hizites lo que oscotó mucho, que fue
dar vuetra vida por mi, hazed lo que ya os
, cueta poco. -

W, 6o Pudo con vos el amor que me teneis, á


A murie fedes; pueda que me deis aora vida,á
:3 no fereis corto en lo poco, auiendo fido lar
go en ló mucho.
61 Antes de coronare los Reyes, no fuelé
hazer mercedes,fino depues de coronados.
Vos mi Rey y feñor me las hizites tan cú.
plidas antes de la corona, razon ferà quo
fean aora aun mayores depues de corona
do de epinas.
62. No fois mi Dios otro gloriofo, traba
jado, ni otro en el cielo, que en el fuelo.
6s Tanto os cueta dezir vn fi a mis peti.
ciones?
64 Táto os cueta vn folo qrer? vn hazer
yna feña?vn menear el ojo?vn fiat?
S 3. 65
DoStrina paravnife
6 y Tanto es que hagais por mi eto?
óó Tiempo huuo en que no folo hazerpor
los hóbres, mas deshazeros por ellos, feos
hizo poco. * , , -

67 En vn fi que fe atrauiea en perdo.


marme que me perdereis Señor, quien os
culparà. -

68 Hazed vos mi Dios eto por mi,y ved


ó quereis que haga yoSeñor por vosºyo me
de sharè en vuetro eruicio. -
6 y Sino por mi, por los buenos rogado
res que eltán de por medio. Mirad Señor,
que lo debeis a los buenos eruicios de vue
tros Santos. s.

7 o Sed Señor amigo de amigos,y veá los


Angeles y bienauenturados, quanto puedé
º con vos los feruicios de los vuetros.
rros 71 Ea Señor acabad ya yo me enmédarè,
no os daré mas enojo, ayudadme para que
lo haga. ,

72 Ea Señor, que bien fe que defeais vos


táto lo que pido,como yo que lo pido. Dad
me lo que me falta, porque fe cumpla vue
tro defeo, y el mio. -

73, Señor mio, fino fois vos el lo quiere


quíen me haze que lo pida?
2 ...»
74.
r
el alma con Diós I42
yA Dadme harto,no me tengo de conten
tar; mucho, y preto me aueis de dar, que
no eftá bien a vuetra honra, ni a vo mi
Dios dar los bienes por tafa , ni con efcafe
za, fino con grande magnificencia, como fié
pre lo hazeis.
75 Hagalo ya vaetra Magetad, hazerlo
tiene fin duda. Dadme Señor algo,don co
mo de vuetra mano.
76 Dexaos ya vencer miSeñor de misim
portunos ruegos, embiadme contento, que
gloria vuetra esfervencido de pecado Iais
resº - - - -

77 . Dexaos vencer, que envos Señor con


fio de no er eternamente confundidosnia Pfalº
uergonçado. -

3os
78 O Señorque mayor honra vuetra fe
ráfaluarme, que condenarme. Mashonra ga
º nareis en lleuarme al cielo, en condenar
me al infierno.
79 Lo primero ferā obra vuetra, lo fegú
do era mia. Pueda Padre mio mas vueira
gracia,que mi culpa. -

so. No me irè de vuetros pies fin que me


embies con buen depacho. -

s 1. Es por demas , no os tengo de dexar


finalir con lo que pido Miº":
4. A
Dofirinapara onlrfe
Dezid vn fiybatamedezid,que haré para ;
alcançarle? - 0
82 Rogadelo antos del cielo, pedidelo
amigos fuyos que fois, fedle importunos.
83 Sivos Señor me de pedis, a quien me
At. 4 embiais?. - n \

84 Que harè yo mierable, fivos me fal3


tais ¿ - -

85 Quien me dará remedio?


8 ó A quien llamarè? .
87 No ay otro nombre dado a los hóbres
Act,4 debaxo del cielo en que feamos aluos. Deº.
zid criaturas podreis librarme? -

88 Dezidme Angeles, ay envootros fa


ber para mis curas?. -

89 Pregunto os Serafines, podeisvófo


tros encender mi tibieza?
9o Ay,ay,ay, que todos diràn que no.
9 1 Pues Señor, de vos, o de nadie, me ha
de venir el remedio para mis males.
9 2 Trocadme en otro, hazedme bueno,
fi quiera porque otros fe conuiertan.
93 Con mi mal exemplo Señor he daña
do a otros, como perro rabiofo.
9 Como pecador conuertido, los apro
uecharé con buen exemplo.
*... . . .
. 95
el alma con Dios I43
p5 Corregidme fiquiera por honra de
los fantos Sacramentos que frequento, fi.
quiera Señor porque fe cierren las bocasde
los que mormuran. -

96 Señor mio, hagamos pazes,y celen


vuetros antiguos enojos;celé las paiones º :
viejas:lo paado feñor, dad por palado, en
mienda aura, y penitencia con vuetra gra
cia en lo venidero. -

97 Señor amorofisimo, atended a mis co


fas, que a vna buelta de cabeça vuetra tor
marè a perderme. No hagais largas aufen,
cias,etaos cou migo, no os vais. -

9 8 Cierto es Amado mio, que no hareis


falta en otra parte, por etaros con migo,
pues lo llenais todo; ni en el gouierno del
múdo faltareis por etar con migo, ni a vue
ftros amigos del fuelo, ni del cielo,
99 Venid miIDulce Epofo, andad, andad
Querido mio, andemonos juntos como dos
buenos hermanos.Seamos vos, y yo como
dos buenos Amigos, como dos fieles A.
mantes; no os defdeñeis de tenerme por cá.4
1oo No me dexeis Mifericordia infinita,
deleo fiempre andar convos, no quede por
yos de no andaros con migo. N
º 7- O
Doctrina paravnirfe
go 1 No me dexeis, feamos amado mio
para en vno,que para elo nos juntamos en
el Bautifmo cóverdadero(aunqepiritual)
depoforio.
1 o 2 Yo os quiero amores de mi alma, que
redme.Yo etoy mui pagado de vos, pagaos
vos de mi; y fino lo merezco, dadme vos la
hermoura que me falta, que de vos Amor
mio fe dize, que fifeo lo amais, hermofo lo
hazeis.
1 o 3 En vuetra mano età todo, todo pen
de de vos, remediadme Señor,áetoy todo
lleno de culpas, y mierias.
1 o 4 Mayor faber ay envos, que males en
mi, remedialdos. -

1 o 5 Mucha fuerça me haze mi mala in


clinacion, mi natural rebelde, remediadme
C13. bien fe, que puede mas vuetra gra
que • -

1 o 6 Quando de vos Señor me huyere, aº.


quedadme;mirad por mi Pator mio bueno
mirad que me tornarè a perder.
1o.7 Mirad que me irè a paftos bedados,
y comere yeruas que me maten, por donde
me lleuen al corral del infiernó.
1 o 3 Quando me quifiere ir, dadme vn fil
uo,tiradme el cayado, no me dexeis, aun.
- - que
el alma con Bios: 144
que quierayo huir de vos, no os duela Se.
ñor, tiradme.
1o o Aquedad vos Señor mio etos mis
penamientos decaminados,que los traigo
vagamuridos. Aquedad a vos eta mi memo
ria callegera; lleuadme como de riendas a
vos, y atadme convos; atadme bién fuerte
con cadenas de amor. -

1 o O Amor mio, que fabrofas cadenas,


echadme grillos a los pies, y epofas a las
manos, no me folteis, atadme como a loco,
para que no me mate. -

a 1 t O que prifiones tan buenas liberta.


dor, que dan libertad y gozo eterno.
12 Buenas nueuas,buenas nueuas ama
dor de pecadores, buenas nucuas, que me
bueluo a vos, que no me vābien finvos.
1 13 Partime de vos,y perdime; perdi en
perderos a mi,y a toda mi buena dicha.
114 Quede fin ventura en quedar finvos,
ay de mi piedad eterna, que no ofo caipen
farlo;ay de mi Señor fin vos, ay de mifin
mi Dios. -

115 Perdi Eterno Padre de Familias


quanto bien me aueis dado perdi en vn pú
to mas que valen cien mil mundos.
a 16 o que deventura o que esº º.: ,
s. Doctrinaparavnife º º

o que perdida º Deventurado de mi, que


hize?bolui las epaldas a Dios,conuerti mi
rotro a las criaturas, entreguème a los visi
cios,hizeme priionero del demonio,y mo
rador del infierno. - -

1 17 Dios eterno, perdido me hallè finvos,


vengo con las manos en la cabeça; la expe
riencia Ine dize lo que clama la Ecritura
toda, que donde no eitais vos mi Dios, no
ay cofa buena. -

1 13 Oque infierno la conciencia finlDiosl


Muy mal me fue bien mio invos,yo caygo
de mi locura. -

119 Recibidme Padre mio, abrid e fos dini


nos braços, recogedme en ellos, áa ellos
me arrojo,no os aparteis, y me dexeis caer
en el fuelo.
12 o Palabra tégo de vos dada por vn Pro
feta vueltro,áfi el pecador gimiere fu peca
do,tendra nueua vida de gracia. -

1 21 Ea Pator mio, encótrado aueis có la


Ez.33 oueja de carriada,hallado aueis lo que con
ania bucauades.
12 2 Abaxad Pator Diuino efos ombros,
ya me conocé, pues fui yo fu Cruz mas pea
da,no me contéto con menos, no quiero me
nos, ni puedo; no tomarè menos ombros
diuinos, ni me par ºr" nos. 123,
el alma con Dios. 145
r 23 Lleuadme al rebaño de vuetras oue
jas,que el precio de mi recate a vuetra co
fta ha de fer.
124. Padre eterno, no me pidaisa mi folo
la paga de mis pecados, ni el precio de vue
tra gracia,yo le libro en los pagamétos de
mi pagador Ieu Crito, áa u cota, y aú de
fu cotilla ha de falir el precio deo, ida el,
el tiene moneda fuya, y mia, uya pues la
ganó, y mia pues por mi la ofrece. Mucho
mas tiene el que yo debo, de julicía me da
reis con lo á el paga en mi nombre, lo áyo
en el fuyo pido, poniédo de mi parte las o
bras penales que mimiferia puede.
i25 Vetid piadofo Padre al hijo prodigo,
áviene detrozado, y no como conuiene a
hijo vueltrovetilde de nueuo, quitadme la us,
ropa vieja,ydadme la vuetra - -

12 6 Sien mi veis muchas faltas, no os


epanteis, que no cogen (como vos dixif.
¿?
3.Se
de la zarça peras, ni del epino camue
127 . Que mucho es Señor, que el hijo de
pecadores, concebido, ynacido en pecados,
aya hecho pecados. No os epanteis Señor,
que por efo os hizites vos Cordero que
quita los pecados.
El
,º Doctrina tº:
128 El conocimiento que de vos tengs
Señor,es medio a e curas; no os conozco
de rotro, fino de oidas; y anivuetra her,
moura no la he etimado, como era ra
2O. , -

1 29 Sivito os huuiera comolos del Cie


lo, y os dexara, fuera mi culpa yrremifi
ble; mas como no fe figuraros, luego me
oluido... º .. . --

13 o No me efcufo por no conocer mi cul


pa, que fireconozco, pues bataua conoce
- ros por fama vencida por la Fe, y las Efcri.
turas;mas pidoos Dios mio perdon.
13 1 Si bucais amigos, que de todas culº
pas carezcan, no los buqueis en la tierra,
ba., que tal fruto como ee olo fehalla en el cie
º lo, que aca Señor en muchas cofas tropeza
mos,y ofendemos. . .. -

132 Por effo Señor mio fois vos buen ofi


cial, que de troncos muy nudofos, fabeis ha
zer obras primas. Repulidme Señor de tal
manera, que me podais mirar fin aco.
133 Suplicoos Dios miome digais daos
afo el mirarme, y por efo no me mirais;
verme yo qual me veo, entiendo que viene
de no rmirarme. - :

154 No oleis Señorvos er aquerofo de


pe=
el alma con Dios. 146
pecadores, ni os haze mal etomago comu
nicar con ellos.
y 3 y Señor, y Vida mia, motradme buen
rotro, motraos me rifueño, agradable, y
tratable, para que me atreua a tratar con
vos;rllanaos bondad eterna con migo, pues
para efo osaueis hecho hombre.
3 6 No merezco hablaros, yo lo confiefs
fo, mas bien osetarāa vosdarme licencia á
oshable,fer Señor vostan grande, y yo tan
pequeño,me encoge. -

137 Allanaos con migo, boluedme acá ef


fe rotro de alegria, defencogedme,que me
ataja vuetra grandeza;abridme efos bra3
ços, motraos humano. -

13 s Ea mi hermano mayor, hazed como


buen hermano, no os me negueis, pues os
buco vida mia; ya negarè quantos ay en el
mundo por vos ; no me negueis por vue
tro, que yo os confefarè fiempre por Dios
mio; morir; y rebentar fi, ofenderos no
in3.S.

1 39 Sique no he de fer fiempre loco.


Dexèos muchas vezes, mas a mi me pea
14o O locura mialáhize, q deatinos fue
ron los mios, que atreuimientos.
Ea
Doctrina paravnife
1 41 Ea, ea Padre Dios,ya yo quierd /

Her bueno. Bien mio, quered vos no quede


por vos,ea verdad en milo que fe dize de
vos, ó por vos la amitad nunca quiebra;
pues quiero, quered. -

1 4.2 Ea mi Dios quered, querer teneis,


no ha de auer otra cofa. Ea mi Señor qued
red. Eavida de mi alma quered, no melo di
lateís, hazadme bueno;no pierdayo mas tié
po, harto he perdido.
1 43 O inis años perdidos O mi vida
malgatada, y mal viuida º Quíen me dará
deshazer lo hecho? Quien me dará desan
dar lo andado?O que mal hombre he fido
mas d que buen Dios que fois Señor mio,
y mifericordia mía! Yo malo, vos bueno; y
vos infinitamente mas bueno, que yo ma
lo. --- - *

144 O mi Dios,venced con bien el mal.


Hazed, hazed lo que pedis por vueltro A
Rom potol. Mandaisme, que con bondad vença
** la malicia de mi hermano. Hazeldo vos Se
ñor anfi con migo, vença vuetra bondad
mi maldad. .
r45, Vença Fortisimo, y Piadofisimo,
Dios,y Padre Eterno; vuetra contancia
en llamarme, mi dureza en reponderos, y
el alma con Dios. 147
vuetra fufridera condicion en eperarme:
a mitardança en boluerme a vos.
146 Aueis ya mi Señor de oy mas de que
rerme?Aueifos de acordar de mi? Aueima
de hazer nueuas mercedes Heyo de fer el
ue debo adelante he de fer el que he fido?
Dezid Señor,aueis de amarme ? Dareime
lo úme falta para eruiros?Oygan mis oy
dos que fi . Hazedme alegre con darme
vn fi.
147 AsiSeñor veaisbuengozo de las al
ºas que bien quereis. Asios veais amado
y querido dellas, que es lo que mas en efe
mundo defeais, que me querais bien, y per
doneis lo palado. - -

148. Aquiveran vuetras amadas lo qtie


nen en vos:fi conjurado con fus amores,ha
zeis lo que os ruego y fuplico.
149 Asios veais querido dellas,ya ellas
las veais donde vos mas las quereis, que fi
quiera por ellas me querais.
15 o Asi mi Dios veais las almas de los
mayores pecadores conuertidas, ó me con
uirtais. Asi veais muchos que frequenten
los fantos Sacramentos y la Oracion, que
me hagais bien.
1 5 I Obien mio Ovida mia hazed lo que
- - —- T os
Doctrinapara vnife
os fuplico. Acabad Señor y aaenturaos, de
zid fi. -

1 52 Ea que falta?ea en que os deteneis,


acabe de llegar ete vuetro fi tan defeado,
echad vuetro fiat. ºº º - - --

153 Lo que os pido amores de mi alma,


es,que osame yo, que me humille por vue
tro amor, que fea manfó, y fufrido en los en
cuentros, y palabras de trauès;que fe refor
me mi lengua;que recoji mis ojos; hazeldo
vos pues podeis. . .. . . . .
1 y 4 No ay que alegar, quien os ha de cul
par filo hazeis? A quien aueis de dar quen.
ta de lo que vos Dios miovna vez hiziere
des?Todos los antos os alabaràn:Los bue
nosos bendicirān; los malos viendo vn tan
malo trocado, e animarân. Mil bienes fe fe
guiràn de que hagais lo que fuplico. . .
155 Señor, fi que no dormis quando os
etto y diziendo eto?Sique bien veis lo que
pala? Pues miraislo, y no lo hazeis? -

56 Doleos de mi Señor, miradme con


ojos de compasión. - - -

1 y 7 Aduertid, que fios deteneis, que me


perderè.Vençan Señor mis importunida
des, no me embieis de vos confufo, y corri
do. -

Vos
el alma con Dios. 148
# 53 Vos Señor enojado debeis de etar
con migo,y muy enojado? y etais con mu
cha razon;mi vida, Señor es tal, que con
fervos tan mano, os tiene enojado, y ofen,
didos
f59 Mis obras os enejan Señor. Pues
defenojaos,y perdonadmc. Perded el enojo
mano Cordero, y no me catigueis como
merezcoaya envos miericordia para con
migo... . -

1 ó Señor, no quereis admitirme a vuefe


tra gracia?ay Dios que harè? A

té I Adonde irè ? A quien me embiais?


Que otro Padre de Mifericordias como
vos?Oue otro que vos fabrá remediar mis
males?Sivos me defechais,a quien me em
bias? Quereis por ventura que en catigo
de mi perdida vida, me pierda, y me conde.
he?
162 Eto Señorno feria contra aquello á Zes
vos dezis?que no quereis la muerte del pe. 3 3
cador,fino que viua.
163 Eä miSeñor defenojaos eta vez co.
mo las paladas, y perdonadme,y dadme re
medio. - -

164. Si me remitis a los engañofos,y fal


fos Dioes qhe eruido que ellos me valgá
- T2 que
Doctrinaparaonife
que me de remedio el mundo, cuyas eperá r
ças me han traido abobado. O que vaya al hC
demonio mi conejero, que le pida la paga
de lo que le he feruido:ya Señor no ay para
que remitirme por remedio, en tanta nece
fidad de remedio. º ... d
i65 No falga Señor mio de vuetra condi
cion repueta tan de abrida para mide vos
mi Dios, de vos me ha de venir el remedio,
de vos, que no de otro. - -
y 66 - Direime Criador mio: Con que
rotro ofa parecer delante de mi, quien af,
fi me ha ofendido ? Con que titulo ofa
pedir mercedes, quien ha ido traidor con
las recibidas Direos yo, Señor, fiendo
poluo y ceniza: Quei culpa es venir a vos,
fiendo tan malo, fi culpa es valerfe de
vos,y acogere a vos los pecadores, fief
ta es culpa, fieto es mal hecho, vuetra
es la ocaion:fi eto es malo, mandad callar
al otro Profeta, que dize: Aunque tu has
fido fornicaria con diuerfos amadores, con
todo efo vente a mi, que no te boluere el
Hie rotro.
º 167 Mandad tetar los exemplos de los
pecádores que a vos vinieron, no parezca
la Hitoria de la publica pecadora, que ha;
ra
el alma con Dios 149
rá a muchos pecadores que fe vengan à vos
como los cieruos heridos a las fuentes de Luc,
las aguas.
168, Si malo es venir a vos, para que me
hizites feñas que viniee?para que andaua
des có fecretos al oido, diziédome: Buelue
te, bueluete contraria mia , hata quando
has de tener penamientos dañofos?
a 69 Ay mi Señor! Que no es culpa ve
nir a vos depues de tantos pecados, fino
el no auer venido antes, y el auer echado a
huir de vos.
17o Ya vengo Padre mio,aunque vengo
tarde,defenojaos.
171 Si catigo merezco (como es cierto
le merezco)no me remitais al demonio, caf
tigadme vos de vueltra mano,
172 Ay Señorlno fea con eterno catigó,
ni por el verdugo demonio,ea amado mio
por vuetra mano piadoa y blanda: a vue
tras manos quiero morir, fi merezco muer
te, mas quiero morir por vuetra mano, que
viuir por la agena.
i75 Ea Señor, que no es cumplimiéto,fino
ofrecimiento verdadero.
I 7 4 Sia vuetra Iuticia parece muera
V
Doctrina paraynire
yn tan malhechor que muera; y pues la hi.
zo, que la pague. - - -

175 Alto Señor,venga el catigo,mas fea


por vuetra mano,que con el védra embuel
ta miericordia con yo pueda lleuarlo.
Catigo y medicina vendran juntos, agote,
y cura. Yo conozco la benignidad de vue
tra piadofa mano. , , º
176. Ea Señor, mandadme denudar, leuá
tad el braço con el açote y heridme; fiman
dais que muera, que muera como el reo de
crimen la a Maietatis, defembainad la du
ra epada, decargad el golpe, queyo tende
rè el cuello.
177 Direis Dios mio, que no es vuetra
honra hazerlo por mano vuetra. Mirad Se
ñor no aya fido mas afrentofa la imagen yf
gura que tomaftes de malhechor,y del mif
ITO 62O,

178 No os dedignates de recibir a gotes


como malo,y de mano de malos, no os de
digneis de catigarme.
1 79 Huuo en vos, Dios mio,pecho pa
ra confentir que os colgaen de vn paio,
que os cofielen con clauos en vn madero,
ayale para catigar vn delinquente,
* 8o Si el catigarme ha de er medio para
e-
º.

el alma con Dios. I yo


defenojaros,catigadme Señor de mi alma,
y defenojaos; fila he hecho, paguela,y defe
nojaos. - -

18 Defenojaos Amor Diuino; y fino


os defenojais, no acabaré de importuna
IOS. - - - -

182 Ea Señor, que mayor es vuetra mi


fericordia, mayores vuetra bondad que
eto. El caftigoyo le tomarè de mi mano, vé
game el perdon de la vuetra.
I s3 Miradme Diuino Señor , que el
toy colgado de vuetro rotro , colga.
do de vn fi de vuetra boca , que
fera todo mi remedio. Miradme con los
ojos leuátados, haziédo có el rotro mil fem
blantes, eperando de vos mi remedio, co, Mar.
mo el cachorrillo, que epera algunos bos 15
cados de la mea de fu Señor. -

134 Mirad que os miro y me teneis pena


do con dilaciones, para que os deteneis?co
mo no dezis que fe haga lo que pido? A que
amores de mi alma aguardais?que queres,
oidme y remediadme Hazed lo que os fu
plico Señor mio, hazerlo teneis, no ha de a.
uer otra cofa. - -

18 y Llegan Señor mio, y todo mi bien,


llegan a vos mis ruegos?fi llegan, como no
- . - T4 ven,
- - Dofirinaparaonife
vencen?fino pido como debo,deo pido ys
perdon. - -

186 No fuera tanto darme, fiyo pidiera,


como debria pedir, que tal pedir,en alguna
maneranoobliga
P.25 quien a dar.debe
pide como Lo pedir.
mucho es, dar a
187 Enfeñadme vos a pedir, y perdonad
mi no faber pedir. Notad vos mi Dios, y mi
Abogado, mi Iuez,y mi Padre la peticion,
y de pachalda, - - -

88 Ea Señor omnipotente,no os derégaís


hagae lo que fuplico,
r 39 Dios mio, fi yo hize por donde fer
vuetro reo,pude por vétura hazer por don
de no fer criatura vuetra? -

- -

•s º
19o Si perdi mi inocencia,acafo Señor,
quiteos y detrui vueiramifericordia?
19 I Señor, Señor, fi yo he hecho por don
de me podeis condenar, aueis vos Señora
perdido aquello por donde foleis aluar?
1 92. No querais Señor, no querais mirar
de tal manera mi mal, q querais oluidaros
de vuetra bondad.
9 Donde età verdadero Dios vuetra
infalible verdad? Donde etá aquel, viuo yo
y no quiero la nuerte del pecador, fino que
fe conuierta 7y viua? .
a - ... y -w - Se
el alma con Dios r5 r
I y 4 Señor, verdad eterna, que nunca fal
tas, Señor, á es dezir no quiero la muerte
del pecador, i tu epultas en el infierno al
pecador que clama a ti? .
1 95 Por vétura, entregar al pecador a las
llamas infernales, es dezir: No quiero la
muerte del pecador, o es dezir eto:quiero
que fe conuierta el pecador,y viua.
19 6 Pecador foy yo Señor, pecador foy
yo.Luego fino quieres la muerte del peca
dor, que te haze fuerga a lo que no quieres,
que me entregues a la muerte?
97 Si quieres que el pecador fe conuier
tayviua,áte prohibe hazer lo que quieres,
que es que me conuierea y viua? * - -

198 Hazete Señor violencia la grandeza


de mi pecado a lo que no quieres, y impidi
rè lo que quieres, fiendo tu Señor Omnipo
tente Dios?
199 No permitas Dios mio, no quieras, ni
permitas Señor mio,que preualezca la mal
dad del pecador, que fe confieffa, y duele
la fentencia del Omnipotente. A cuerdate,
Dios juto,benigno,y anto, acuerda te que
eres Mifericordiofo,y Criador, y Recrea
dor mio. - ,
2oo Pues asies, no te acuerdes buen Se
- InO
Doctrina para pnife
ñor de tu juticia contra tu pecador, fina
acnerdate de tu benignidad, para con tu
criatura- a .
2o I No te acuerdes de la ira contra tu
reo, fino acuerdate de tu mifericordia para
con ete tu mierable pecador. 2.
zo2 Verdad es que mi conciencia merece
la condenacion eterna, y que mi penitencia
no bata para fatisfacion de las culpas;mas
cierta coa es, que tu miericordia excede,
. . y fobrepuja a toda ofenfa. e:
2o 3 Perdoname tu Señor bueno, cuya es
la falud de mi alma, y no quieres la muer
re del pecador. Perdona à mi alma pecado
ra, ó huye y fe acoge temeroa, y epantada
de tu tretnenda juticia,a tu confortante mi
fericordia. - -c. ro - .
2 o 4: Señor Poderofisimo, y Dios, Om
nipotentisimo, acordaos que lo que pi
do, no es imposible a vueltra Omnipoten
13 » -

¿ Iuftisimo Iuez, mirad Señor, que


lo que pido no es indecente a vuetra juf
tícia. . . . --

2 o 6 Dios Mifericordiofisimo, no es lo
que pido infolito, y defacotumbrado a
vuetra infinita Miericordia, porque
-
¿
e•
el alma con 7Diós 152
Señor mio, Padre mio, Epofo mio, Her
mano mio, Querido mio, bueno, y vuetra
Mifericordia Eterna, os fuplico, qfeais, y
fois bendito para fiempre. Amen.
Bap:4.Conflacion del pacador, para
en vida y en muerte.
1. TTA Epira pecador,repira, no de
feperes;epera,y confia en efe
. a quien temes, acogete, y huye
a aquél de quien tantas vezes has huido; la
ma importunamente a aquel que con tu fo
beruia prouocate,y dile:Ieus, por tu dul
ce nombre,haz con migo egun tu nombre SAg.
de Iefus. - - - . . ..
2 leus, Oluida Señora ete foberuio que
te prouoca, y mira piadoamente a ete mi.
ferable que te llama. -.

3 Ieus, tu Nombre es Dulce, tu Nombre


es deleytable, tu nombre conforta al peca
dor, tu nombre es de bienauenturada epe
ranga.
4. Gee otra cofa es Ieus, fino Saluador?
pues Teus, por ti mimo te fuplico,eas pa
ra con migo Ieus. Se Señor para con º
e•
Doctrinaparapnife
benignisimo Saluador. si .... ,
5 No quieras Señor mio mirar de tal ma
nera mis males, que te oluides de tu bon.
dad. ...: , , , ,,

o Obuen Iefus, Señor mio, confielo que


muchas vezes he yo cometido culpas dig
nas de eterna condenacion , mas tambien
mi Dios confieffo, y fe, que vos no aueis
perdido la cotumbre de aluar los pecado:
16S. - "... . . . . . . 2

7 Diosmio, verdadera alud de las almas,


ten Señor mifericordia de la mia pecado
ra, defata fus ataduras, famala fus llagas,Pa
dre de Mifericordia, y Dios de toda Con
folacion. - , ; 3.

8- Mirame Señor, denudo de todas las


virtudes, y atado con cadenas de vicios, y
agrauado con la carga, y peo de los peca
dos, afeado, y enfuciado con las immundi
cias de los delitos, depedagado con las
heridas de los Deimonios, podrido, y he
diondo con las llagas de los criminales pe
cados. Con etos,y otros mas graues ma
les que tu, mi Dios,ves mejor que yo, ata
do,oprimido, rodeadoscercado, y deritui:
do de todo confuelo, y aliuio, de todas vir
tudes, - - -

- 9.
, , el alma con bior, º r$3
9. A y de miDios miolay Señor que padez
co fuerça, y me encoge mi mala vida, fuerº.
çaime mi míferia-, -
1 o Ay de mi, fiempre mierable. ay de mi
aqui y en todo lugar con quanta miferia, y
ceptiuidad età cercada y oprimida la vida
de los hombres .. . -

11, Libra mi alma Señor, decargala del


pefo, y carga de mis pecados, deatala de
las maromas de los de litos, que la tienen
oprimida, leuantala, futentala, que và a
caer en el profundo de la mi feria ; ar mala,
Señor con las armas de las virtudes, que
como ves piadofo Padre, età defarma
da de ellas, rigela, defiendela en eta pe
lea.
12 Ieus bueno, mira mi humildad, y laba
todos mis pecados. Ayudame Señor, y no
me deampares. No me deprecies Dios,
Saluador mio, enfeñame a hazer tu volun
tad. Haz Señor que mi anima detete y abo
mine con toda voluntad, eto que confiela
la boca. - - ---

13 Piadofo Padre, benigno Señor y clemé


te,mas que puedo yo penfar, ayudame mas
de lo que yo se rogar. No fiéta yo menosde
lo que preumo eperar, y recibir de eas
- di
Doctrina paravnife
diuinas manos en que me efcriuite para te
nerme fiempre en ellas: -
14. Ofrezcoos Señor, en fatisfacion de
lo que pido, y glorificacion de mi alma,
vuetra vida,y vuetra muerte. Ofrezcoos,
Señor mio, vuetros agotes, vuetros cla
uos, vuetra lança,vuetras epinas, vuetra
Cruz, vuetra fepultura, con todos los de
mas trabajos dedevuetro diuinoNacimié
to, padecidos por mis maldades,y pecados,
y de mi pobreza,y mieria ofrezco lanada
de mis obras penales, á con vuetra gracia
huuiere hecho, y hiziere enmivida; y finals
méte en vuetras diuinas manos pongo, yen
comiendo mi alma.

Cap. 5. Delas cofas que impiden el


arrepentire el pecador.
1. "Y.. Ve es lo que anfime impide?á
es lo que tan fuertemente opri
me miceruiz?
a Dios mio,quiere mi alma leuantar a ti
furotro, y cargada con mas peadacarga á
de plomo, es deprimida.
2. Procura decargareyesatada có cadenas
- -

-
de
el aima con Dios. I 54.
de hierro. Procura falir,y es encarcelada
con grillos de bronce.
4. Defea enderezar a tifu feruicio,yes obf
curecida con tinieblas caliginofas. . .»
5. Que coas fonetas Dios mio, que anfi
ecurecen mi alma?asi la agrauan, y ligan?
Por ventura Señor, fon mis pecados? mas
que digo? Verdaderamente etos fon mis
pecados. ,
-

6 Etos fon mis afectos carnales, que ma.


tan en mi los afectos epirituales.
7 La atencion con que miro, y atiendo las
cofas de la tierra,inclinan mi alma de la vif
ta de las coas fupremas.
s El amor de las cofas terrenales,ciega
en miel amor de las celetiales.
9 El vo y cotumbre de los vicios, me
¿ del entido, y dulgura de los Dones
uenos. - -

1o Detos buenos dones etoy alexado, y


ocupado en etos males;excluido de aque
llos,y incluido y cerrado en etos; deriuado
de aquellos,y rebuelto en etos. -

11 De aqui es la carcel,y las priiones, de


aqui fon las tinieblas,y los pecados.
z 2 Ay de mi que etā cerca la hora de la
muerte. Cerca digo, y no conocida, ubita
º. A mente
fDoctrina paraºninfe
mente vendra,y por ventura ferdoy.
13 Yo fe que haré, quiero acuarme ante
mi Padre Diuino,todo el tiempo que la ví
da me durare, que ya fe recibe pecadotes
de buena gana,y los pône fobre fus ombros
Luc y los llena a fu cafa, y vite de nueuo, y los
*º pone a fumea, y fe alegra mas con vno, él,
y todos los de fu Corte,á con muchos juf.
tos,y asi quiero luego començar.

- cap. 6. gge debeberer elpecador.


S.Augibicap. 1o.
Pal.
1. O
- llama
y E señora ete pecador, que
del abimo de los peca
ºº , \,. A dos,a ti Señor, y Padre benig
nifsimo.
2. No econdo mis pecados, antes los de
claro delante de ti. No los defiendo, fino
Pf3í muetrolos. No los ecuo, antes los acu
fo. . . . . * ,

3 Yo mi Dios foy el reo, y yo mimo fo


miacuador. - --
4. Dios mifericordiofo, que me hizite de
nada, no me acues tu Señor, pues yo me
acuo, ... ". - - -
el alma con Dios 75 s
5 Yo folo fui batante para pecar,bateyo
folo para acuarme y olo para hazer peni
tencia con tu fauor.
6 Mas de adonde Dios mio, puede venir
la correccion,yemienda de tátos pecados?
De adonde podrè yo fatisfazer a tu jutisi
ma Iuticia, por tantas culpas y maldades
como he cometido?
7 Hombre mierable, arrojate en el pro:
fundo de la trifteza fin medida, en el abif.
mo del llanto,y dolor de tus culpas,puesde
tu voluntad te depeñate en el profundisi
mo abimo de las horrendas maldades y pe
cadós.
8 Cargate infeliz hombre, con el peo y car
ga de vn terrible dolor;tu que que volunta
riamente caite,y te metite en el cieno del
hedor infernal.
9 Rebueluete miferablemente en las ti
nieblas del llanto fin confuelo, tu que volun
tariamente te rebolcate en el cenagofo
tragadero de tan abominable, y hediondó
lodo.
1 o Rebuelcate en el profundo de la amar
gura de tus culpas, tu que voluntariamen.
te te rebolcate en el rebolcadero de la tor
peza.
v º
Doctrina paraonirfe
1 . Temor terrible, horror, y epanto
horrible , y epantofo, trifteza inconfola
ble, juntaos,y aunaos fobre mi, caed, ente
rradme, detruidme,juto es, jutisimo es:
poleedme,juto es, perturbadme, rebolued
me, atormentada ete reo, y vengad à mi
Dios, , , - . . . .
12 Sienta antes de baxar alla ete a
dultero pecador, los tormentos del infier
no, que tiene tan merecidos; gute lo que
preparó, beba lo que crio, acotumbrefe
à padecer lo que ha de padecer perpetua-.
mente. -

13 Confuelo, alud,alegria,no os quiero,


fino es que os traiga a mi la penitécia,apar
taos de mi muy lexos antes de la muerte,
fino es que os llame la indulgencia, porque
por fuerça el pecador ha de llorar, daquis
d en lo futuro. -

14. Segun eto, mi fiel compañera de to


da la edad de mi vida, fea la amarga,y conti
nua penitencia,el dolor continuo,el infacia
ble e panto, acompañe, y fe vna con mi vi
da infeparablemente. -

15. Los tormentos, y verdugos atormen


tadores de mi juuentud, y vejez, fean Se
ñor las triftezas amontonadas, y los infati
- 84
-- « º - a .
el alma con Dios. r 56
gables llantos. Asi fea ruego, como fupii
co y defeo... . . .»

16. Porque fino foy digno de leuantar


1os ojos al Cielo ; orando en tu preencia,
Dios mio, cierto foy digno de cegarlos llo
rando. - - - r

17 Simi mente fe confunde con la vergné,


ça de mi mala conciencia,juto es y muy juf
¿
no
confunda con el llorofo toruelli.
de dolor y triteza. - - -

i8 Si teme el fer prefentado en el diuino


acatamiento de fu Dios,juto es que tenga
delante de fi mimo, los tormentos de fu
maldad y pecado. . . . . . ..-
19 - Repira d pecador repira,confia, no
defeperes, huye y vete al mimo Dios, à
quien ofendite:huye te digo de Dios aira
¿ efe mifmo Dios aplacado. Clauado
età en la Cruz, no puede huir, tu amor le
impide,y le tiene los braços abiertos, que
no los clauos, para que no pueda huir, no te
mas: Dile, Señor mio,yo etoy cierto me
quereis dar vuetros braços, y a vos mi
mo,y que no quereis huir de mi , puesos
quedates enclauado de pies y manos en la SAz.
E
Cruz,y mas con el clauo de mi amor, que
-

con los de lierro.


va Na
/
(

Doctrinapara omir/e
2 o No fueran poderofos Señor etos clas
uos,ni toda la fuerça del mundo, ateneros
en la Cruz, fi el fortisimo clauo del amor
de los pecadores no os clauara en ella , y
trapatara el coraçon.
2 I O mi Redentor!d amor mio de mico
raçontó alud de mi alma, que hermofos ma
tizes, que lindos colores,que hermofos jaf
peados,que díuinos vios haze en vosDios
mio la fangre fria.
2 a Mas dolor tengo mi Dios, de aueros
ofendido, que de veros muerto por mi, por
que antes,tuuiera alguna difculpa, mas ao
ra no la tengo.
a3 Dizen me, que me aueis bufcádo,
quando yo andaua perdido; por efo mi
Dios me atreuo à pediros, me recojais en
vuetros bragos , y me metais dentro de
vuetro cotado, pues por mios le dexates
abrir. - \.

24 , Veos Dios mio muy cuidadofo de


mi defcuydo, muy folicito de mi reme
dio, como fituuierades necesidad de mi
amor. -

25 Si os debo bien mio el fer que tengo,


y lo que foy, y fui, que os puedo yo impor.
ar?Sicy quien foy, que os puedo yo dare
-
s - - que
el alma con Dios 1 57
que necesidadteneis de mi?Quando pudie
rades vos mi Dios,recibir algo, que Cielo
tengo yo que daros?Cieno fitengo,ymucho
que me limpie, Señor vuetra miericor
13e -

26 - Quando me acuerdo Dios mio, que


vuetra Ducisiina Madre dize, que fue
vuetra Madre por mi, me confuelo con
grande etremo,y me pongo entre los dos,
feguro de que no me perdere etando en
ee medio: Porque fiella fue Madre de
mi Dios por mivos mi Dios, fuites Hom
bre por mi, y asiepero en vuetra mieri.
cordia,

Cap.7. Prouoca al pecador a tener


e/perança, S.Aug. c. 11.
Cuerdate jutisimo, ybenignisi
I-
A mo Dios,acuerdate áeres mife
ricordiofo,y q eres Redétor mio
2. Si eres Iuez para juzgar a ette tu reo,
tambien eres Dios para defender a ete tu
fieruo,y eres Criador para conferuar tu o
bra, y Dios para aluar a ete creyente tuyo
ä ete tu bautiaado,
a - V3 3s
Doctrina para»nife
3 Seguneto, Señor no te acuerdes de fo:
la tu uticia contra ete tu pecador, antesº
Señor te acuerda de tubenignidad para có
elta tu criatura.
4. No te acuerdes de tu ira contra tu reo,
fino acuerdate de tu mieració para con el
te mierable. - . . . . .. . . . . . .

y . Se verdaderamente,y confielo, que


ni conciencia merece la condenacion,yque
mi penitencia no bata para la fatisfa
C1Ol). - -

6 Perdoname buen Señor, que tu eres


mi falud,y no quieres la muerte del peca
dor. Perdona, pues asies, a mi alma peca
dora. . . . . . . . . . . . . . . . . ... -
7 Tu eres miDios, en tipongo mieperá
ça y a ti encomiendo mi alma.
& Guarda mi anima mientras duermo,
defiendela, y conferuala quando obro, a
cuerdate de la mientras yo me oluido de
ti. Pecador foy, y mierable, mas pefame
de auer pecado, y conozcome por mie
rable.
9 Miericordiofo Dios, tened de mi mi
ericordia: ten miericordia deta tu humil
de criatura. . . . ..
o Pecar, es deshonrar a Dios, lo quar
-¿. -- - no
el alma con Dios. 158
no fe debe hazer, aunque necefariamen
te huuiefe de perecer todo lo que no es
Dios. - - , ,- -

1 Ay de mi, que peque y deshonrè al


Verdadero Dios, y prouoque al Omnipo
tente, -.

12 Pecador, que hize quando pequè? Ay


del que obra mal y ay del que es negligen
te en bien obrar º
13 Ayay,ira del Omnipotente Dios, no
caigas fobre mi!
14 Ira del del Qmnipotente Dios, como
d adonde podràs caber en mi º No ay co
¿ yo pueda tolerarte a ti toda, en mito.
Oe -

1 5 Dios y Señor, cuya bondad no fe aca


ba, cuya fabiduria no falta, cuya miericor
dia no fe diminuye, cuya potencia haze to
do lo que quiere,de adonde podre repirar»
que foy forçado por mis pecados a defepe
rar? - -

1 6 Señor,ya fe yo,que aunque os enojais


con los pecadores, oleis Señor dar cone:
jo a quien os le pide.
17 Enfeñadme Señor de donde podrè e
perar para que me pueda aluar. Orar quie
ro,mas no fe. -

- V4 18.
Doctrinaparaonirfe
8 Segun mi ignorancia, no puedo pro:
uocar la Mifericordia de Dios por ef
fo foy forçado a defeperar por mis peca
dos.
19 Sè Señor verdaderamente, y confielo
que foy pecador yque de mi voluntad come
si el pecado y jutamente no oy oidosporá
mi Dios no os obedeci. -

2o , Cierto buen Señor, digo, que pequè,


erté, mas empero no te negue, ni depreciè
tu bondad; por efo Señor haz con migo fe
gun tu miericordia, tu que eres bendito e
tcrmamente.

Cap.8. Que anima al alma, para que


no definaye por entirfalta defer:
uor del efpiritu,
r. - otemasó alma, Epofa, no def
NA confies, ni defeperes, no piéfes
sAg. que econde
eresdepreciada,fi por algá
poco el Epofo de tifurotro.
º Todas etas cofas fe conuierten para ti
en bien,y del allegarfe, y del apartare tie.
ºººganancia, y logro; para bien tuyo viene,
el alma con Dios. 1 59
y para bien tuyo fe aparta. -

a Viene para tu confolación, apartafe có -


cautela,para que la grandeza del confuelo
no te devanezca,
4. Porque fi fiempre etuuiere el Epo
fo con tigo, no comiences a defetimar la
compañia; y la continua vifitacion, no la a .
tribuirás a la gracias cuya es, fino a la natu
ralezas -

3 Eta gracia dala el Epofo a quien quie,


re, y quando quiere, que no fe poee por ju
ro de ¿?
º Comun proberuio es,que la mucha fami
liaridades caufa de menoprecio.
7 Apartafe, porque a cao por la mucha
centinuacion, no fea etimado en poco, y ef
tando aufente, fea mas defeado, y defeado,
con mas feruor fea bucado;y y mas bufca
dº, fea mas codiciofa, y gracioamente ha
llado, -

8 Demas deto, que coa es la vida prefen SPa.


te?que repeto de la futura gloría que nos c¿
fera reuelada? Cofa enigmatica es, la qual 13
conocemos aora por parte.
º No tenemos aqui Ciudad permanente, Heb.
bufcamos la futura. 13

o Pues es asi, no juzguemos el detierro


Por
-

Doctrina paravnife
por patria, ni la feñal de la paga, por la fue
ma del precio. - *

1 r Viene el Epofo, y a vezes fe aparta,


aora trayendo confuelos, ora trocando to
do nuetro etado en la flaqueza.
a 2 Permitenos gutar vn poquito, quan
dulce, y fuaue es,yantes que le fintamos ple
mariamente fe econde, y asi como eftendié
do las alas, reboloteando obre nofotros,
nos prouoca a bolar.
1 3 Como fi dixefe: Mirad que gutaf
tes poquito, oy dulcisimo; mas fiquereis
planariamente fer fatisfechos,y hartos con
eta duçura, corred en feguimiento de mis
olorofos vnguentos,
14 , Leuantad los coraçones a lo alto,
donde yo etoy a la dietra de mi Padre
Dios, donde me vereis, no por epejo, no
or Fe, fino cara a cara, donde plenisi
mamente fe alegrarâ vuetro cora
SPa- çon; ete gozo nadie os le
Luc- quitarâ para fiem
Mat- -

pre e

8y
cººó s
Cap.
elaima con Dios, 16o
cas geleibstran
tas/equedades.
en
I. Spoa, guardate, y aduierte, en
-
que
cn ti.modo fe aparta el Epofo
s

Mira que no fe và lexos, y fi tu no le vès


a el, el te ve a ti. Lleno età de ojos por to.
das partes, defuerte que nunca te puedes
econder, ni encubrir del.
3 Mira que tiene cerca de ti los epirie
tus menageros fuyos, como vnos faga
cisimos Exploradores , para que vean
como viues, etando el Epoo, aufente,
y efes te acuan en fu preencia, fi vèn
¿ad. alguna feñal de la ciuia, ô liuian.
-

4 Es tu Epoo zelofisimo, defuerte que


fiamares a otro, o fi procurares de agradar
a otro, al mimo punto te dexard, y fe ird a
otros. - -

5 Es muy delicado ete diuino Epofo;no


ble,y rico, hermofisimo fobre todos los hi
jos de los hombres, y asi no fe digna de te Pal.
ner Epoa que no fea muy hermoa. 44.
6
-

Doctrina paraonirfe
6. Si viere en ti alguna macula, óruga, lue
go apartará de ti los ojos. . . . . . . ...,
7 No puede fufrir ninguna inmundicia; fe
gun eto, fe cata,vergonçoa, y humilde,pa
ra que asi merezcas fervifitada frequente
mente de tu Epofo, -

3 Mucho nos ha detenido eta platica,


mas confielo, que me ha forçado a ello la
materia, que aunque a algunos les parezca
por ventura, eteril, es muy dulce; porque
ya dando gracias a Dios, por los beneficios
recibidos,ya exortando al buen defeo, ya
pidiendo miericordia de las culpas, ya có-.
folando al pecador en vida, y muerteya a:
uiando de las cofas que impiden al arrepé
timiento de la vida deconcertada;ya enfe
ñandole lo que debe hazer; ya prouocando
le a eperança; ya enfeñando lo que debe
hazer quando fiente falta de feruor. Y vlti
mamente, en tiempo de fequedades epiris
tuales, me ha arrebatado, y atraido con fu
violencia, à alargarme tanto, cafi contra
mi voluntad. Reciba Dios mi defeo, y el
trabajo que para prouecho de las almas he
tenido. Lo qual todo le ofrezco,fujeto a la
correccion de nuetra Santa Madre Igle:
fias -

- * G) nºs-,
- l
/

Omnia que hieftriptafant,


fancie Romane Ecelefe Ca
tholice cenfure, 65 iudicio se
fubiecavolo, mecab ea me, vel
minimum volui difedere quif
quam cogitet, quödfialiquidhu
iufmodi deprehendatur, id non
eff animo dicimm, fed elapfum
iam nunc pro recantato
haberi libens
volo.

FINIs.
v

Auctoris recomendatio.
Si in huius libelli legione,
(candideLector)profeceris,hanc
labori meo rependas vicem, vt
apud Deum meum, quem diligo,
apud remuneratorem meum,
quem expecto, $5 apud iudicem
meum, quem timeo, pro peccatis
meis intercedas, qui mos
omnes faluct.
Amen.
-

-
-
-

v. -

- v

-
-

- -
-
)
-

• -

- - s

v.

-
-

-==- - — - - * -- -
|
|
|-
~~
------------------------- - - - - ---------------

- -
|-
|-
|-
·|-
|-
--------
|-
----|-
|4
~------

---

Anda mungkin juga menyukai