This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com
|
cº e /5 63.)
// 2%e24. / % C.
G. EIRIADUR SAESONEG A CHYMRAEG,
© -

AN

ENGLISH 4.ND JPELSH

DICTIONARY: in Which The

ENGLISH WORDS,
WITH MANY OF

THE ENGLISH PHRASES,

A RE EX PLAIN ED

By those which
SYNoNYMISE or coRRESPOND witH THEM
In the

WELSH LANGUAGE.
--

Compiled from the best Sources and Material,

BY THOMAS JONES.
-

The second Edition, correcTED AND IMPRoved.

DENBIGH,
PR1NTED BY THOMAS GEE,
Fort THOMAS Jones,

1811,
 | tº
Riº 2 1922

-
-
*-
… … */*,

Cºyees ºf
 PREFACE.

-amº

THE whole of the first Edition of this small Com

pendium having been sold, and a second frequently
asked for, I have long since commenced, and at
length finished, the reviewing and reprinting of it,
hoping it will be of some service to a numerous class
of readers; particularly to those among my coun
trymen, who are inclined to read English authors,
but want some assistance towards the better under
standing of them. In reviewing of it I have made
considerable additions, especially in the Welsh part;
and have, with care and attention, endeavoured to
render it as copious and complete as may well be ex
pected in a manual of this size; although I see and
acknowledge it still has many defects and imperfec
tions. -

With respect to the Welsh orthography, I have

ventured to depart in a small degree from what was
looked upon by many as an established system, To
A 2 -
 V PR E FA C E.
º

instance in a few particulars, double consonants have

been used in scores of words, not from any necessity
or propriety arising from their etymology, but merely
from the want of types adapted to the Welsh lan
guage, or of a proper distinction betwixt its long
and short vowels. I have therefore made some use
of the grave and acute (as a 4 & 6 o 6) in carlâmu,
penau, penaf, cènad, topyn, &c. to denote a short
worvel, as well as the circumfler (over a, ć, 6, w, &c.)
to denote a long one: and in every word where I un
derstood the etymology to require it, the double con
sonant is retained; as in ammod, pennod, cymmer,
&c. &c. In several others, such as homni, honno,
llonni, sorri, torri, mynnu, symnu, $c. I have used
a double consonant, through fear of going too far at
once in such an alteration (deemed by many an inno
vation) and of causing any degree of perplexity, even
to the lowest class of readers.
In the next place, the prefr dy is here used in se
veral words that have been frequently, and some of
them generally, wrote with a di; such as dyben, dy
bènu, dyddanu, dydoli, dygasog, dynoethi, dyfetha,
dygwydd, dysgwyl, &c. The reason for this is, that
di is a negative prefir, and therefore should be used
only where a negative or privative sense is to be im
plied: but dy has an augmentative or iterative force,
and consequently is the most proper to be used, where
 PREFA C E. V

any thing like completion or iteration is the sense or

meaning intended to be conveyed by the expression.
Again, the prefir an is here used, instead of am,
in several words, as anmherfaith, anmhur, ammharod,
anmhwynt, anmhwyll, and the like, for a reason si
milar to that given above, viz. because an has a ne
gative sense; but am signifies encompassing, and is
much the same as amphi in Greek words, or circum
in the Latin; although some may perhaps contend
that the am is convertible into an, as the English
prefir in into im, in immanent, immoderate, immer
sion, and the like.
With respect to the different terminations of aw
and o in verbs, awl, awg, awn, and ol, og, on, in ad
jectives, the reader will find here the o, ol, og, gene
rally adopted, and likewise the on, excepting such
words as have their last syllable from llawn, dawn,
or iawn, as ffyddlawn hyddawn, cyfawn, with a few
of the like.
I lay no claim to authorship from the contents
of this compilation: The very copious English-Welsh
Dictionary, published in 1794, by the Rev. John
Walters, was my chief source. Several hundreds of
the Welsh words are taken out of that very laborious
and truly valuable Welsh and English Dictionary,
by William Owen Pugh, Esq. The works of other
writers in this way were not left unconsulted; as
vi PREFA C E.

Mr. W. Evans's, the Rev. T. Richards's, Welsh and

English Dictionary, &c. &c. Nor should I omit
mentioning that I made some use of the Dictionary
published in 1798, by Mr. W. Richards; as I have
adopted such words as I thought judiciously selected
by him (chiefly, if not entirely, out of Mr. Walters's)
and have followed him in frequently putting the same
word in two or three parts of speech, as adjective and
participle, substantive and adjective, verb, &c. wrider
the same head. This was done for the sake of com
pressing the book; and I hope it will not be incom
modious to the common reader. I have likewise
added some hundreds of Welsh words, particularly
compounds, from my own mind, where I thought
there was any occasion for them.
T. JONES.

DENBIGH,
December 20, 1811.
 BEIAU’R ARGRAFFWAITH. (ERRATA,)

tAn Y GAIR GenriAU belius Y Mond Y DYLENT Foo

Airling ooegyn coegyn

THatter hwrdd-beiriant hwrdd-bwyo
Battering-ram hwrdd-bwyo hwrdd-beiriant
Caterwaul cacerwauling caterwauling
Craft creft crefit
Crural groes goes
Buck's-horn llyriad, llyriaid
Debar lluddiais lluddias
Debark ar-arlannio arlannio
Farnestness dyfrifveh | difrifveh
Moveable ymmodad ymmodadwy
Movement symduiad symudiad
Renegade encilwr enciliwr.
Reprieve dienydd-oed dienydd, dienydd-oed
Wicinity | cyfnefasedd cyfnesafedd

D. S....Nidyw y beiau uchod ddim wedidiangc yn y Copiau i

gyd: ond Ile y caffer hwynt, meu wallau ereill, dymunir by
nawseddy darllenydd, aliymgais iw diwygio hyd y gallo.
 ABBREVIATIONS USED IN THIS work.
(Geir-dorriadau alferedig yn y Gwaith.)
\

s, and sub. substantive art. article

a. adj. adjective
t. and r. a. verb active
v. n, verb neuter
ad, and adr. adverb
part, participle
prom. pronoun
par. Particle
conj. conjunction
prep. preposition
interj. interjection
pl. and plu. plural
fem. feminine
Edr. Edrych, See
fig, figuratively
 AN

ENGLISH-IrelsH
IDICTHONARY,

A B A B

As of an ºweddarsennis Abandoning, Abandonment, sub.

or rhifumigol, a arwydda un: ymadawiad, rhoddiad ifymu
megis a man, a field: maen Abase, v. a. darostwmg, iselu;
mewid yn an, pan fo h, neu ymddarostwmg, ymiselu
rywlafarai (vowel) yn dechreu Abasement, s. darostyngiad; ym
y gair camlynol; megis an hour, ddarostyngiad
an order: weithiau mae'n dat Abash, v. cywilyddio; peri cy.
gan gradd meu fesur; sixpence wilydd; delwi, yswilio
a yard, a thousand a year, &c. Abashment, s. cywilydd, gwyl.
Aback, ad. yn ol, yn wysgy cefn, edd; delwad, yswiliad
drach y cefn Abate, v. n. treio, Heihau; colli
Abaft, ad. yn ol, tu a phen ol neu ostwing mewm pris
long; wrth y Hyw Abatement, s. Ileihād; gostyng
Abaisance, s. ymddarostyngiad iad mewin pris
Abalienate, v. a. gair cyfreithiawl Abbacy, s.abadaeth, swydd pen
ydyw, yn arwyddo symmud o fynach -

feddiant y naill i feddiant y Abbot. s. abad, pen-ſynach

llall: trosi; arallu Abbess, s.abades, pen-fynaches
Abalienation, s. aralliad, trosiad Abbey, s. abatty, mynachlog
neu newidiad meddiant Abbreviate, r. a. torri gair: cwt.
Abandon, v. a. gadaw, gadael, togi, byrhäu; cwtàu
rhoi i fynu, burw ymaith; Abbreviation, s. byrhād, talfyr.
gwrthod; troi cefnar iad; geir-dorriad
Abandoned, part. and a gwrth Abbreviator, s, talfyrwr
odedig; wedi ei adaw: anſad, Abbreviature, s. nôd by rhād;
ysgeler, dryglawn talſyriad, cryniad
B
 A B A B .
—T
s
Abdicate, r. a. gadaw, gwrthod, Abjuration, sub. ymwadiad, di- :
rhoi i fynu, yìnwrthod ag ofryd; ymwrthodiad
Abdication, s, llysiant, gadawiad, Abjure, r. a. gwadu ar lù, di
ymadawiad, ymwrthodiad ofrydu; rhoi i ſymu
Abdomen, s. y bol, y ceudod, Ablactate, r. diddyfnu; gadael ,
swaelody bol yn raddol
Abduce, v. a. tyrnu ymaith; Ablative, a. tarddiadol, deilliog
nell'duo, gwahanu Abie, v. n. medru, dichon, di
Abecedarian, s. dysgawdwr yr choni
egwydder, lythyrenwr Able, a. abl, galluog; goludog
Abed, ad. yn y gwely, ar y Abieness, s. Edr. Ability
gwely Ablepsy, s. tywyllni, dallineb
Aherrance, s. cyfeliornad Ablution, s. golchiad, ymoleliad;
Aberrant, adj. crwydrol, cyfeil puredigaeth; glauhad
iornus, gWyrol Abnegate, v. a. maccau, pallu
Aberration, s. cyfeiliorn, didro, Abnegation, sub. gwād, nacead,
cyfrgoll, disberod pali, gommeddiad; ymwadiad
Abet, r. a. annog, cefnogi, cyn Abnormity, s. afraolaeth, anterth
northwyo, attegu, dal i ſynü weh; anuniondeb a

Abettor, s. annogwr, cefnogwr, Abnormous, a. afreoles, anſerth

cymnaliwr, cynnorthwywr Aboard, ad. ar fºwrdd Ilong
Abeyance, s. Edr. Reversion Abode, r. a. darogan, rhag
Abbor, v. a. ffieiddio, casău, ddangos; arwyddoli |
llwyr-gasãu; ilwyr-wrthod Abode, s. cartrefiad, preswyliad,
Abhorrence, sub. casineb, atgas arosiad, trigias, trigiant; car
rwydd, ffieiddiad, dygasedd tref, amneddle, cyfannedd
Abhorrent, a. atgas, fi ſaidd Abolish, v. a. diddymu, dirymu,
Abide, r. m. aros, annediu, cyf. diléu, dyddymu
anneddu, trigo, preswylio; Abolishing, Abolitien, s. dyddyn
goddef: sefyll wrth farm iad, dirymiad
Abiding, sub. arosiad, trigiad; Abominable, a. atgas, faidd |
goddefiad; ymaros Abominate, v. a. casău, ffieiddio
Abject, v. a. byrw heibio, gwrth Abomination, s. fijeidd-dra; es
od, byrw ymaith gymmun-beth; brynti
Abject, s. adyn gwael Aborigines, sub. cyn-frodorion,
Abject, adj. distadl, dirmygus, preswylwyr cyntaf gwlad
gwael, dibris, diystyr Abortion, s, erthyliad
Abjectness, s. gwaeiedd, salw Aboitive, adj. annihymmig; af.
edd, iseledd, gorwaeledd lwyddiannus, antiodiog; ofter
Ability, sub. medr, dawn, gallu, Above, prep. uwch, goruwch,
nerth, grym, cadernid uwch ben, uwch law
Abilities, s. domiau, cymneddfau, Aboveboard, ad, argyhoedd, yn
galluoedd; cymnwysderau ddiduedd, yn ddidwyll
Abintestate, s. etifedd y neb a fo Abovementioned, part, rhagiddy
marw heb dreſnu ei Ewyllys wededig, rhag-grybwylledig
Abjugate, v. a. gollwng, rhydd Abound, r. n. meddu digon, cael
häu; di-ieuo gwala, bodynoludog
 A B 3 A B

About, prep. gerllaw; oddi am Absorb, v. a. llyngcu, sugno ;

gylch, ynghylch, o dileutu sychu i fynn
Abrade, r. a. treulio ymaith, Absorbent, s. sugnydd, sychydd
rhasglio, naddu ymaith, rhwbio Abstain, r. a. yimochelyd, ynlat
Abrasion, s.rhwbiadymath, &c. tal; dirwestu; yngadw
Abreast, ad. ochryn ochr Abstemious, a. cymmedrol, sobr,
Abridge, v. a. tal{yrru, cwtogi ymarbedus, diffwysg, ymattal
Abridger, s. byrhawr, crynhówr gar -

Abridgment, s. crynodeb, cwtog Abstemiousness, s. cymmedrol

iad, talfyriad der; ymarbedusrwydd
Abroach, ad. ar ollyngiad; ar Absterge, r. a. glanllau, sychu
lèd Abstergent, a. glanhaol
Abroad, ad. allan, ar léd; oddi Abstinence, s. ymattaliad, dir
cartref west, ymarbediad
Abrogate, v. a. diléu, dirymu Abstract, s. crynodeb, cynnwys
Abrogation, s. diléad, dirymiad iad, byr-draethawd
Abrupt, adj. disymmwth; byr Abstract, c. a. crynhôi, byrhäu,
bwyll; serth; anfoesol talfyrru
Abruptness, sub. byrbwylldra; Abstract, a. dansoddawl
serthedd, cwtogrwydd Abstracted, a. meillduedig; tal
Abscess, s. cornwyd, anafod fyredig
Abscind,v.a. torriymaith,thwygo Abstractedly, ad, o'r neilldu, ar
oddiwrth wahān, arei ben ei hun
Abscission, s. torriad, rhwygiad Abstraction, s. trimiad ar wahān;
Abscond, v. m. ymguddio, ym dansoddiad
gelu, Ilechu, cilig, bod argil Abstruse, a. anamlwg, tywyll,
Absconder, sub. ciliwr, llechwr, annealladwy; dyrys
ymguddiwr, techwr Abstruseness, s. tywyllni, anhaws
Absence, s. absen, anmrhesen der, dyryswch
moldeb, absennoldeb Absurd, a. afresymol; gwrthun
Absent, a. absenmol, anmhresen Absurdity, sub. afresynoldeb;
mol, asswyn gwrthumi; fºolineb, anterth
Absent, v. a. absennoli, asswyno wch
Absentee, sub. ymabsennwr, ang Abundance, s. amledd, llawnder,
hywlad, asswynwr cyflawnder, digonedd
Absolve, r. a. gollwng, rhyddhau; Abundant, a. cytlawn, helaeth
maddeu; rhoi gollyngdod Abuse, sub. cam-driliaeth, an
Absolute, a. cwbl, hollol; diam mharch; llygriad; trais; twyll
modol, anymddibynol Abuse, v. a. cam-arfer; difenwi,
Absolutely, ad. yn hollol, yn diffrio; treisio; twyllo; halogi
gwbl; yn ddiau, yn ddilys Abuser, sub. cam-ddefnyddiwr:
Absoluteness, s.cliderfynolrwydd, difrīwr, enllibiwr, absenwr;
tra-llawndid twyllwr; halogwr.
Absolution, s.rhyddhād, gollyng Abusive, adj. enllibaidd, arl
dod, maddeuant; gwared mharchus, sarhäus, trahäus
Absonant, a. anghyson, anghy Abut, v. m. cydio, cyffinio
wir; anghydseiniol Abutment, s. *2
 A C 4. A C

Abuttals, s. pl. miniogau, cyffin Acclamation, s. bloedd, blodd

olion, terfynau; pentanau est, bon-lief; gorfoledd, uchel
Abyss, s. anoddyfi, cadduglyn, glod -

eigion, pvil divaelod, affwys Acciivity, s. esgyniad, gallt, rhiw,

Academical, a. priſ-ysgolaidd, ys gor ifynu, bronalit
golaidd, ysgoleigaidd Accłoy, v. a. Ilenwi, laru
Academic, Academician, Acade Accoil, v. n. ymdrafierthu, fryst
mist, s. ysgolaig, prit-ysgolwr, io, ffwdanui
aelod o ryw brif-ysgol neu Accommodate, v. a. cymmedroli,
athrofa cyfaddasu, cymbwyso; cym
Academy, s, prifysgol, athrofa modi; divallu, cynmal
Accede, r. m. cydsynio, cyttuno Accommodation, sub. addasiad,
Accelerate, c. a. prysuro, brysio, cymliwysiad; cymmod; di
ebrvyddo, frystio walliad; lletty
Accent, s. acen, acan, pvyslais Accompany, r. a. cyd-fymed, cyd
ar sillaf: gorddigan, tou ymdeithio; hebrwng
Accent, v. a. acénu Accomplice, s. cyfrinachwr, neu,
Accentation, s. acenyddiaeth gyfranogwr mewn cyfrimach
Accept, c. a. derbyn, derbyn yn Accomplish, r. a. cyſlawni, cwbi
-- eradwy; dilysu hâu, gorphem, perfeithio
Acceptable, a. derbyniol, cym Accomplished, a. perfeithlawn,
meradwy, croesawus, bodd doniog, dawnwych, cyflawu
lawn, dilysiant Accomplishment, s. cytlawmiad,
Acceptance, s. derbyniad, croes cwblhãd, perfeithiad
aw, cymmeriad Accompt, s. rhif, cyfrif
Acceptation, s. derbyniad, croes Accompts, s. rhifyddiaeth
awiad; ystyr, dealliad Accomptant, s. cyfifwr, rhifydd
Accepter, s. derbyniwr iaethydd, rhifyddwr
Acceptilation, s. maddeuant o Accord, sub. cydfod, cyfundeb,
ddyled truvy weithred 'sprif. cydsyniad; bodd; bryd
enedig a fo yn arwyddo eibod Accord, c. cydsynio, cydgordio,
wedi eithalu cyd-daro, cyttuno, cydweddu
Access, s. dyfodfa, mesåd Accordance, s. cydfod, cydsyn
Accessary, s. cyframogwr iad; cydweddiad
Accessible, a, hygyrch; muyn Accordant, a cydsyniol, cyttän
aidd: hawdd dyfod ato According, prep. yn ol, yngyfiel
Accession, s. dyfodiad; yehwan yb, wrth, megis
egiad; meddianniad Accordingly, ad. yn gyfattebol,
Accessory, adj. cyfranogol, cyn yn gyffelyb, yn gamlynol
northwyol; yehwanegol Accorporate, v. a. cydgorphori
Accidence, s. mabddysg, rhaglith Accost, v. a. cyfarch
grammadeg, yr egwyddor Account, s, cyfrif; cyfrifiant
Accident, s. damwain, dygwydd Account, r. a. rhifo, cyfrif
iad, damchwaen Accountable, a cyfrifol, attebol
Accidental, a. damweiniol, &c. Accouple, r. a. cydio, cymbaru
Accipient, s. derbyniwr Accoutre, r, a taclu, trwsiadu,
Accite, t. a. gwysio, dyfynu arfogi, amwisgo, addurno
 A C 5 A C

Accoutrements, s. arfau, taclau Ache, s. dolur, gwyn, poem, cur

Accoutring, s. trywsiad, tacliad; Ache, r. m. gwynegu, gwynlo
dilladiad, gwisgad; arfogiad Achieve, r, a. cytiawni, gorphen
Accretion, s. cynnydd, tyiiant, neu dayfod trvy fawr-walth
tyfiad, toraeth:-twddf Achievement, s. gorchestwaith,
Accrue, v. m. chwanegu; dyfod i mawrwalth, gorchest: pl. gor
ran neu feddiant; deilliaw oddi chestion: pais arſau bonedd
wrth, tyfu, tarddu Ac.d, a. sur, egr, chwipi, chwigl
Accubation, s, eisteddiad ar led Acidity, s. surni, chwit!edd
orweddiad, yr hen didull with Acidulate, v. a. suro, chwiblo
fwyta Acknowledge, r. a. cydnabod,
Accumulate, v. a. casglu, pen cyfaddef, cyffesu, addef
tyru; cynnyrchu; curt:0 Acknowledgment, s. cydmabydd
Accumulation, s. tyriad, pentyr iad, tà diolch
iad; cyſlawnder Acme, s. mch-radd, gradd eithaf
Accuracy, sub. cywreinrwydd; A colothist, s, is-raddwr yn yr
iawmder, cywirdeb; gofal Eglwys Babaidd, gweinydd
- - Accurate, a cywraint, cywir; Aconite, s. bleidd-dag, llysiau'r
cyfrdo, gofalus, celfyddgar blaudd
Accurse, v. a. mellditilio, mell
Acorn, s. mesen: pl. més
dige, rhegi; esgymmuno Acoustics, s. yr athrawiaeth am
Accursed, a.melldigedig, diofryd,
sain, seinddysg: clywedigion
esgymmunedig Acquaint, v. a. hyspysu, mynegi,
Accusable, adj. cyhuddadwy, amiygu; cynnefino, arfer
achwynadwy, beius, cyhudd Acquaintance, s. cyfaill, cydna
A wivy ti a hwyniad bod; cydnabyddiaeth; cyn
ccusation, s. cwyn, ac nefimdra, yamarteriad
sº 2 Acquainted, a. adnabyddus, cyd
Accusative, a cyhuddol nabyddus; cynnefin
Accuse, v. 4. cyhuddo; beio Acquest, s. cyrhaeddiad
Accused, a cyhuddedig Acquiesce, t. ii. yimfoddloni,ym
Accuser, s. cyhuddwr, achwynwr lonyddu, cydsynio: goddet
Accustom, v. a. arſer, ymarfer, Acquiescence, s. caniattád, cyd
cynnefino, ymgynnefino syniad; goddefiad
Accustomable, a. arſerol, wedi ei Acquirable, a. cyrhaeddadwy
hir-arfer, defodol Acquire, v. a. cyrhaedd, cyr
Accustomably, ad. yn ol yr arſer, haeddyd, caffael; casglu
Accustomary,tt.arteredig, gnawd, Acquirement, s. cyrhaeddiad
cynnefin, cynnefinol Acquisition, s. caffaeliad, ynnill
Ace, s. ās, llygad-nod iad; yehwanegiad
Acephalous, a. pengoll, diben Acquit, v. a. rhyddhau, cyfiawn
Acerb, a. sur; sarrug, gerwin hau, di-euogi; maddau
Acerbity, s. surmi; sarrugrwydd, Acquitment, s, rhyddhād, goil
chwerwedd; lymder yngiad, goilyngdod
Acervate, v. a. pentyrru Acquittal, Edr. Acquitment
Acescent, a. surllyd, suredig Acquittance, s. ysgrifen rhydd
Acetose, Acetous, a. sur, egr had, addefiado daledigaeth
 A D 6 A D

Acre, s. erw, cyfar; 4 ystang Adamantine, a. adamantaidd

Acrid, Acrimonious, adj, Sur, Adapt, v. a. cymbwyso, addasu
Ilymsur; sarrug-lym; chwerw Adaption, s. cyfaddasiad
déig Add, c. a. rhoddi at, by w at,
Acrimony, s. surni; sarrugrwydd, ychwamegu; cyssylltu
Plymder, toster Addecimate, v. a cymmeryd
Across, ad. argroes, ar draws degwm, degymu
Acrostic, s. pennil! #'i lythyrenail Addeem, v. a. tybio, cyfrif
blaenat yn gwnéyd rhyw enw Adder, s. neidr, gwiber, asp
priodol Addible, a chwamegiadwy
Act, , s: gweithred, gorchwy!; Addice, Adze, s. by yell gam,
deddf, cyfraith; ordinhād meddyf b.vvellig -

Act, v. a. gweithio, gweithredu; Addict, v. a. ymroddi, ymroi

dynwared, munudiaw Addicted, part. chwannog, ym
Action, sub. gweithred; cwyn, roddiar, yºndueddol
cynghaws, dadl; cad, brwydr Addiction, Addictedness, s. ym
Actionable, a. holadwy roddiad
Active, a gwneuthurol; bywing, Additament, S. yehwanegiad
gweithgar, gwisgi, cyflym, es Addition, s. sciiwanegiad; gwell
gud, siongc, heinif iant; cyssylltiad
Activity, s. bywiogrwydd, siongc Addle, a gwag, clw.c, gorilyd
, rvydd: cyflymdra Addleheaded, a. penwan, fi Öl
Actor, sub, gweithredwr; chwa Addie pated, a ymenydd-wag
réydd Address, s. deheurwydd ymddyg
Actress, s. chwaréyddes iad, medrusrwydd; cyfarwydd
Actual, a gweithredol, gwir iad; cyfarchiad; cyfivyniad;
Actually, ad. yn wir, yn didiau; erfyniad; cyfeiriad
yn sicr, mewn gwirionedd Address, v. a. yunosod; cyfarch;
Actuary, sub. ysgriſenydd tres cyfeirio; cyteirio ymadrodd
Gymmanfa Eglwysig Addresser, s. cyfarchºwr
Actuate, v, a cyffrói, cynllyrfu; Adduce, v. a. tyrimu, casglu
arialu; rhoi ar waith Adduice, v. a. melysu
Acuate, v. a. golymu Adept, s. un hyddysg, un cyfar
Aculeate, a. pigog, colynog, llym wydd; celfyddwr
Acumen, s. synwyr, deall; cyf. Adequate, adj. cyfartal, cystal;
- rvysdra, feldra; Ilym-flaen cyfaddas, cymmesur
Acuminate, v. a. blaenllymu, go Adequately, ad. yngymmesur
lymu, pigfeinio Adequateness, sub. cyfartalwch;
Acute, adj., lym, awchus; syn addasrwydd, cymmesurwydd
wyrol, fiel, deallus, craff Adhere, t. a. ymlynu, glymu wrth
Acute, s. yr acen fein-lais yn cl Adherence, s. ymlyniad
y gramadeg Adherents, sub. ymlynwyr, dilyn
Acuteness, s. Ilymder, synwyr wyr, canlynwyr; pleidwyr
oldeb, deallgarwch Adherent, a ynglyn, glynoi
Adage, s. diareb; dieuair, gwir Adhesion, s, glyniad
air, direb Adhesive, a. yimlynol
Adamant, s. diemwnt, adamant Adhibit, t. a. defnyddio
 A D 7 A D

Adjacency, s. agosrwydd Admiral, s, llyngesydd, llynges

Adjacent, a cyfagos, gerlaw awr, llyngeswr
Adiaphorous, a. ammhleidiog Admiralty, s. már-lywiawd; mêr
Adjection, s, yehwaneciad lywiant; már-lys
Adjective, s. gair a foln dangos Admiration, s. rhyfeddiad; syn
dullac ansawii petil, ansawdd dod, º,
tra-hoffder
gorhoffder,
air, chwaneg-air, enw awan
Adieu, ad. bydd wych; yn iach Admire, v. a, rhyfeddu; hoſſi;
Adjoin, c. a. cyssylitº, cydio: mawrygu, tra-hoffi
r. n. gorweddynymyl, bodyn Admirer, s, hoffwr, serchwr, ym
agos, bodyn gyfinioi, cyffinio serchwr, catwr, cariadawr
Adjoining, part. wrth, yn ymyl, Admissible, adj. cariatáol, der
yn cydio; cydiol, mesaf byniol, derbyniadwy, goddeſ
Adiburn, r. a. gainei hyd ddydd adwy
arall, oedi, gohirio Admit, v. a. caniatān, gadaclincu
Adjournment, suft. oediad hyd oddefi beth fod; addef; der
dividdneu brydarall, oed dydd byn neu gymmeryd i mewn
Adjudge, v. a. dyfarnu; cylioeddi Admittance, Admission, s. der
dedfryd neu farm byniad, dyfodfa i mewn: add
Adjudication, S. pennodiad barn efiad
ol, dyſarmiad Admix, v. a. cymmysgu
Adjugate, v. a. ieuo wrth Admixture, s. cydgymmysgedd
Adjunct, s. peth 'ciiwanegol, dar Admonish, v. a. rhybuddio, cyng
ymsawdd hori; ceryddu; dwyn argöf
Adjunction, s. cyssylltiad, cydiad, Admonisher, s. rhybuddiwr, &c.
undeb, cyfumiad Admonition, s. rhybudd, cynghor
Adjuration, s.tyngediad Admonitory, a. rhybuddiol
Adjure, v. a. tymgedu Ado, s. trafferth, cynhwrf
Adjust, v. a. cymnwyso, iawni, Adolescence, s. maboed, blodau
trefnu: terfynu dad! ieuengctid, tirfºoed
Adjustment, s. addasiad, trefniad, Adonis, s, llysiau y cwsg
uniawniad, gwastatád Adopt, v. a. mabwysio
Adjutant, sub. swyddog mewn Adopted Son, sub. plentyn mab
byddin; cynnorthwywr wysiadol, mabwys-fab
Adjute, v. a. cymnorthwyo Adoption, s. mabwysiad
Admeasurement, s. mesuriad Adoptive, a. mabwysaidd
Administer, v. a. gweini, gwein Adorable, a. addoladwy; parch
yddu, gweinidogaethu edig, parchadwy
Administration, s, gweinyddiad, Adoration, s. addoliad; anrhyd- -
gweinyddiaeth, gweinidogaeth; edd, parch, mawrbarch
trefniad llywodraeth Adore, v. a. addoli; mawrhäu
Administrator, sub. gweinyddwr, Adorer, s. addolwr; carwr
gweinydd dros arall Adorn, v. a. addurno, trywsio,
Administratrix, sub. gweinyddes harddu, cymlienu, twtio
dros arall, gweinidoges Adorning, Adornment, s. addurn
Admirable, a rhyfeddol, rhyfedd, iad, harddiad, &c.
uthr, aruthr, aruthrol, eres Adown, ad, i lawr, i wared
 A D
Adrift, ad. yn rhydd, yn benrydd,
gyd a'r dwfr, i'r lif
Adroit, a. dichwith, hylaw, hy
fedr, dehau, medrus
Adroitness, s. deheurwydd, medr
usrwydd, ilwybreiddrywydd
Adry, a. sychedig, mewn syched
Adscititious, a. anmhriodol
Advance, S. tal blaenllaw
Advance, v. a. cychwyn, myned
y’mlaen; talu y'rlaen; dyr
ckafu; gosod ger bron
Advancement, sub. dyrchafiad,
codiad; yehwanegiad
Advantage, s. budd, elw, mael,
ymmill; goruchafiaeth
Advantage, v. a. Ilesäu
Advantageous, a buddiol, llesol
Advene, v. a. dyfod at, dynesu
Advent, s. y dyfodiad, yr adſent,
y mis cyn madolig
Adventitious, adj. damweimiol;
anmherthynol; estronol
Adventual, a. perthynol i'r adfent
Adventure, v. a. anturio, beiddio,
arſeiddio, llafasu; peryglu
Adventure, s. antur, anturiaeth;
dygwydd; enbydwaith, tro hy
Adventurer, s. anturiwr, &c.
Adventuresome, a. Eofa, dibryd
er, anturiol, hyfaidd
Adventurous, a. anturiol; hy
Adverb, s.rhagferſ, gorair
Adverbial, a goreiriawl
Adversable, a gwrthwynebadwy
Adversaria, s. nád-lyfr
Adversary, sub. 5...",
gelyn, esgarant, gwrthblaid
Adverse, a gwrthwyneb, gwrth
wynebus, croes; adfydig, af.
lwyddianuus
Adversity, s.adfyd, drygfyd, cyni
Advert, v. a. ystyried, dal sulw
Advertence, s. ystyriaeth, daliad
sylw, sylwad, golygiadar
Advertise, r. a. hyspysu, cy
hoeddi, amlygu, mynegi
8 A E
Advertisement, s. hyspysiad, cy
hoeddiad, datganiad
Advertiser, s. cyhoeddwr, hys
pyswr, yspysydd; ymofynydd
Advice, s. cynghor, addysg; hys
pysiad, mynegiad, newydd,
hanes -
Adviseable, a. cymbwys; call
Advise, v. a. cynghori, ammog
Advisedly, ad. yn bywyllog
Adviser, s. cynghorwr; yspyswr
Adulation, s, gweniaith, truth
Adulator, s, gwenieithwr, truth.
iwr, truthan, rhithfolwr
Adulatory, a gwenieithus, &c.
Adult, s. um mewn oedran
Adulterate, a godinebus
Adulterate, v. a. Hygru; cym
mysgu ; gwaethygu; rhithio
Adulterate, Adulterated, part.
halogedig, llygredig, anurdd
edig ; cymmysgedig
Adulteration, 's. Ilygriad; cyn
mysgiad; gwaethygiad
Adulterer, s, godinebwr
Adulteress, s. godineb-wraig
Adulterous, a godinebus
Adultery, s. godineb; puteindra
Adumbrate, r. a. cysgodi; bras
lunio, cynllunio
Adumbration, s. bras-luniad, &c.
Advocacy, s. dadleuyddiaeth
Advocate, s. dadleuwr, amddi
flynwr, eiriolwr, dadleuawr
Advocation, s. dadleuwriaeth
Advow, r. a. haeru; gwirio
Advowee, s. un a hawl ganddo i
roddi personiaeth
Advowson, s. hawl i roddi per
soniaeth neu fywioliaeth eg.
lwysig
Advowtry, s. godineb
Adustible, a. Ilosgadwy, hylosg
Adustion, s. deifiad, golosgiad,
goddeithiad, poethgrasiad
Aenigma, Edr. Enigma
Aera, Edr. Era
 A F
Aerial, a. awyraidd, wybrol
Aerie, s. myth adar ysgyfaethus
Aerology, s. wybrenyddiaeth
Aeromancy, s. awyr-goel
Aerclaetry, s. awyr-feidraeth
Aeronaut, s.awyr-deithiwr
Aerostatic, a. awyryddiaethol
Aeroscopy, s. awyr-modiad
Aerostation, s.awyryddiaeth
Aestuary s. cul-for; mor-ryd
Aetiterial, a. awyraidd
Afar, ad. pell, hirbell, anghysbell
Afeard, g. brawychus, oftus
Affability, s. myynderymadrodd,
mwynedd-dra, tirionweh
Atiable, a mwyn, mwyn-eiriog,
hynaws-fwyn, cyweithas
Affair, sub. gwaith, gorchwyl;
neges; achos; peth, māter
Affect, 1. a, cyffrói, effeithio ar;
gwasgu fuantu, rhithio
Affectation, s. cymbendod, mur
sendod; gwag ynnddaugosiad
Affected, a cynhyrfedig gan;
tueddedig at; rhy-gymäen;
rhith-ddangosiadus, fluantas
Affecting, a. serchiadus, cynhyrf.
iol, effeithiol: rhithgar
Aftection, s. serch, cariad; endôwl
Affectionate, a. serchog, caſu
aida, cariadus, caredig
Affective, a cyfºrous, cynhyrfiol
Affiance, sub. ymddiried, ered,
gogiud, hyder; dyweddiad
Affiance, r. a. dyweddio, rhoi
cred, yundtlinied, ymgredu
Affidavit, s. iiw eyhoedd, rhaith
Affined a yn perthyn
Affinity,s.perthynas;tebygoliaeth
firm, r. a. sicrhäu, gwirio,
cadarnhäu; taeru, haeru
Affirmation, s. sicrhād cadarn
had, gwiriad, homiad, haeriad
Affirmative, a, cadanhãol
Affix, v. a. cydio, cyssy litu, sicr Afterbirth, s. hemysgar; y brych
hâu, hoelio meu esod wrth
Affix, s. cysawd
9 A F
Afflict, v. a. cystuddio, gofidio,
molestu, trailotii; drygu
Afilicted, a cystuddictiig, &c.
Affliction, s. cystudd, trailod
Afflictive, a trailedus; gofidiol
Affluence, s. Hawnder, Ilawndid,
helaethrwydd, digonedd, di
garriant, digouoldeb, anilder;
cyfoeth
Affluent, a. diamdlawd, hełaeth
lawn, cythetiog, goiudog, hawn
armo, gorilawn
Afflux, s. Hifeiriad, gorenwad
Afford, r. a. Ihoddi, gweini; dwyn
chwd; gallu hoi neu wertiu
Afforest, r.a. fforestu,troinforest
Affranchise, r. a. rhyddhau;
breinio, breimioli, rhyddfreinio
Affray, s. cymben, yniadd; ter
fysg, ymryson, ffrwgwd
Aftlight, s. braw, dychryn, of
Affilight. v. a. brawychu, dych
ryuu, peri arswyd, ctmi
Afront, c. a. sarhäu, garthruddio,
anmiarchu, antrio; digio
Affront, s. sarhad, anmharch, an
fri, gwaradwyddiad
Affrontive, a. saihaus, &c.
|Afloat, ad. arnawf; ar led
Afoot, ad. ar draed
Afore, prep. rhag, cyn, o flaen
Afore, ad. o'r biaen, erystalm
Aforegoing, part, biaenorol
Aforehand, ad. y'miaen llaw
Aforenamed, part, a ragenwyd
Aforesaid, part. rhag-ddywed
edig, rhag-gybwyliedig
Aforetime, ad, or blaen, gynt
Afraid, a. dychrynedig, ofinus,
arswydlawn, brawychus
Afresh, ad. or newydd, etto
Afront, ad. gyferbyn o flaen
| Aft, ad. Edr. Abaft
| After, prep. & ad. gwedi; arol
| Afterclap, s. ail dily mod
Aftercrop, s. * ail gmwd
 A G 10 A G.
>

Afterdate, s. olddyddiad Aggrievance, sub. gofid, gormes,

Afternoon, s. pryddawn, divedd poen, tristwch, alaeth, dygnedd
dydd, echwydd Aggrieve, v. a. blino, gormesu
After thought, s. ail feddwl Agile, a ystwyth, gwisgi, espnd
Afterwards, ad, gwedi lyry Agility, s.buander, bywidgwydd,
Again, ad, eilwaith, dracliefn, 0 cyflyindra, buanedd
newydd, etto, elchwyl Agist, v. a. cymmeryd anifeiliaid
Against, prºp, erbyn, yn erbyn, i bori with yr wythnos
gyferbym; thag; with - Agitate, v. a. cyrhytfu, cychwyn,
Agape, ad. yn safn-lwth trin, llywid; afionyddu
Agaric, s. madarch Agitation, s.triniad, cychwyniad, º
Agast, Aghast, a. syn, dychryn cynhyrfiad.—In agitation, ar
edig, brawychus, syfrdan droed, mewn llaw, tan ystyr
Agate, s. maen muchudd iaeth; aryngynhyfiad
Age, s. oed, oedram; oes, einioes, Aglet, s. blaen o fettel ar garrai,
hoedl; to, cemedlaeth pwyntyl-Aglets, eur-gashod;
Aged, a. hen, oedranus, oediog mān-ddalenau aur, &c.
Agency, s... goruchwyliaeth, neg Agnail, sub. evinor, ewinwass,
eswriaeth, golygwriaeth ewin-gas; cadryn, corn ar tys
Agent, s, goruchwyllwr, golygwr troed -

Aggerate, v. a. pentyru Agnation, s. carenydd o du tad

Agglomerate, r. a. pellenu, sypio
Agglutinate, r. a. ysgrawlingo,
głudio y'lighyd; cadāruhău
Aggrandize, r. a. urddasu, an
rhydeddu, derchafu, mawrhäu,
codi
Aguition, s. cytinabygdiaeth
Ago, Agone, ad, cyn hym
Agog, ad. mewn chwant, yn an
esmwyth, argychwyn
Agoing, adar fyned, ar waith
Agonize, r. dirboeni -

Aggrandizement, s, dyrchafiad, Agony, s, gloes, ing, ingder, cyf.

mawrhad, tra-dyrchaſiad yngder, dirboen; dychryndod;
Aggravate, r. a. mwyhäu bai; ymdrech meddwl, Luc 22. 24.
ymhèrio, cyffrói arall tiwy an Agonist, s. ymdrechwr, rhyswr
mharch; almog drwg Agrarian, a. perthyriol i dir
Aggravating, a trymhäol, yeh Agree, r. a. cytuno, ammodi, cyd
wanegol at fai; cyffróawl feddwl, cydfwriadu;heddychu,
Aggravation, s. chwanegiad at cymmodi; cyfateb , -

fai; adgyffroad Agreeable, a boddus, boddhäol,

Aggregate, t. a. casglu, cymnull, ilyfryd; cyfatebol -

meu grymhói y'nghyd Agreeableness, sub, addasi wydd;

Aggregate, adj. cydgrynäedig, hyfrydwch; boddusrwydd
rhefawl -
Agreeably, ad. wrth fodd; yn
Aggregate, sub. Thefdra, cryn gyfatebol; yn gyfaddas
ãad, meu swim y cwbl, cyd Agreement, s. cytundeb : cyfat
grynóad ebiad; cymmod; ammod
Aggress, r. a. dechreur gynhen Agrestic, q, taeogaidd, gwiedig,
Aggression, sub. ymosod, torriad gwladaidd, drèlaidd -

heddweh, Ihuthr, cyrch Agricultural, adj. arddwriaetho!,

Aggressor, s, dechreuwr cynhen amaethyddol, llafuriaethol
 A I
Agriculture, s.arddwriaeth; hws
monaeth, llafur, llafuriaeth
Agriculturist, sub. llafurwr, ardd
wriaethwr, amaethydd
Agrimony, s, llysiau y dryw, llys
iau y fuddai, y dorllwyd, tamsi
gwyllt, y drydon, troedy dryw,
cwlyn y mél,
Agriot, s. ceiriosen sur
Aground, ad ar lawr, ar dir
Ague, s. y cryd
Ague-fit, s. cyrch y cryd, crynſa
Aguish, a. crydol, crymawl
Ah! interj. o! och! wb! ahal
Aha! interj. with ha' aha!
Ahead, ad. yn mlaen, o flaen
Aid, s. cymborth, porth, help
Aid, v. a. cymborth, cynnorth
wyo, helpu, helpio, nerthu
Aid-de-camp, s, gweinyddwr, meu
gènadwry penciwdawd
Aider, s. cynnorthwywr
Aiding, Aidant, a, cymnorthwyol
Aidless, a. digymhorth, diborth
Ail, t. a. dolurio, poemi, gofidio
Ailing, part. & a. doluriol, yn
dolurio, clefychlyd, clwyfus;
lledglaf, clafaidd, clefyca
Ailment, s. dolur, clefwch, clefwg,
afiechyd, cystudd
Aim, s. amcan, cyfeiriad, nôd
Aim, r. a. annelu; cyfeirio neu
amcanu at; rhoi cais
Air, s. awel; awyr, wybren
Air, v. a, rhodio neu sychu dam yr
awyr, awyro, heulo
Airbaloon, s. awyr-fwlan
Airbuilt, part. disail; fugiol
Airling, s. coegyn, ysgentyn
Airpump,s. offeryni sugnorawyr
o lestri, awyr-sugmedydd
Airs, s. pl. pèr-donau, &c. mewn
cerddoriaeth:-coeg-ddulliau,
coeg-droion, &c.
Airy, a. awyrol, awyraidd; aw
elog, yn mywynhäu'rawel; ys
gafn, disylwedd, coeg-ffol
I 1 A L
Aisle, s. ystlys-ran, neu y rhodfa,
mewn cór-eglwysaidd
Ait, s. ynysig mewn afon -
Ake, Edr. Ache
Akin, ad. yu perthyn, yn debyg
Alabaster, s. math ar faen myitor
Alackaday! interj. och fi!
Alacrity, s. bywogrwydd
Alamode, all, yn ol yr arter
Aland, ad. ar dir, arylan, i dir
Alarm, s, gwaedd perygl, bloedd
rhyfel; rhybudd; larwm
Alarm, r. a. dychrynu, brawychu;
galw at arſau, alarmu
Alarming, part. arswydus
A: interj. .. º: .
Alb, º
late,s.ad. yn daiweddar, yn wyr
Albeit, ad. er, er hyny
Albion, s. hen enw Brydain
Alchymist, s. un yn ymhonni y
gall droi metteloedd yn aur ac
arian, uch-feryll
Alchymy, s. y gelfyddydo newid
metteloedd, &c.
Alcohol, s, gwirf
Alcoran, s. y Coran, Bibly Tyrc
iaid, llyfr Mahomet
Alcove, s. ystafell men-fwd, neu
à'i men ar ddull bya
Alder, s. gwernen
Alder-grove, s. gwern-wig
Alderman, s. hemadur, seneddwr
Aldermanlike, a. henaduraidd
Aldern, a. gwernaidd
Ale, s. cwrw, heiddlyn, cwryf
Ale-brewer, s. cyrtydd, daillaw
ydd cwrw
Alegar, s. cwrw sur -
Alehouse, s. tafarn, diotty, cyrfdy
Alehouse-keeper, s. tafarmwr, &e
Alembic, s. math o ddysdyll-lestr
Alert, a bywidg, heini, heinif,
diflin, parod-waith
Alertness, s. bywidgrwydd, &c.
Alexipharmic, Alexiteric, s. cy
faredd rhag tºwn
2
 A L I - A L

Algebra, s. rhifyddeg lythyrenol, Allayer, s. ilinarydd, &c.

alsawdd Ailedge, r. a. datgan, haeru,
Algid, a, oerlyd, fierilyd gwirio, traethu, sicrhäu; dadieu
Algorism, Algorithm, s. rhifydd Allegation, sub. honmiad, haeriad,
iaeth, cyfrifyddiaeth gwiriad; tystiolaeth; dadi
Alias, ad. yn amgen, osamgen Allegiance, sub. ffyddlondeb ir
Alible, a. maethus, lyſaeth Hywodraeth; cywiredd
Alien, s. alitud, cstron, allwlad Allegorical, adj. arallegel, dam
Alien, r. a. estroni, trosi megol, cyffely biaethol
Alien, a. estronol, dyeithr Allegorize, v. a, arallegu; dam
Alienable, d. trosgivyddadwy megu; afer alegori
Alienate, t. a. dyeithro, pell Allegory, s. aralleg, alleg, cyffel
hau; trosi, trosglwyddo, arallu, ybiaeth, dammeg; alegori
gwerthu ymaith Allelujah, s. molwchyr Arglwydd,
Alienation, s.aralliad, trosiad,tros mawl i Jehofa
givyddiad; gwerthiadymaith Allelujah, (herb) suran y gog,
Alight, v. disgyn, dyfod i lawr surafy coed, suranteirdalen
Alike, ad. yn gyffelyb, undqull Alieviate, r. a. ysgafulián, lion
Aliment, s. maeth, thuliaeth yddu, esmwytho, llinaru
Alimental, Alimonious, a. maeth Alleviation, s. ysgafahād, &c.
oi, magwriaethol, maethus Alley, s. rhodfa; heol gil
Ali;nomy, s. maeth; rham gwraig Allfours, s. y bedair bagi
a droerymaith gan eigwr, heb Allheal, sub. Ilysiau y gwrda, y
achos cyfreithlawn ddellen daudda, yr holl-iach
Aliquant Number, s. mifer ang Alinail, intej hamiyehweil, hen
hydred, ac ma ellir ei rammu flych well
(megis 10 yn dricedd;) amnifer Allhallowtide, s. calan gauaf
Aliquot Part, s. cydnifer, neu a Alliance, s. cyfathrach, cystlyn
eilir ei ranmu (fel 20 yn bump edd, carennydd, tras; cyngh
13 ru
rair, cyfammod, ammod
Aº. cwrwaidd Allied, d. cyfathrachol; cyngh
Alive, tr. byw, yn fyw; bywing reiriol
Alkahest, s. ardrwyth Allies, s. cynghreiriaid
Alkakengi, s. y suranen godog Alligation, s. cyd-glymiad
Alkali, s. yr halen mewn llysiau; Alligate, v. a. cyd-glymu
y gwrthwyneb i sur Alligator, s. math o grocodil
Alkanet, s, llysiau y gwrid Allision, s. cyd-darawiad
All, a. oll, yr holl, pawb, y cwbl Alliteration, s. cyd-lythyreniad
Allabout, ad. obob tu, ar led, ar Allodial, a breinrydd, breiniol
wasgar, yn wasgaredig Allonge, s, gwth neu gais agarf
Allalone, ad. wrtho ei hun Allot, v. gosod, penmodi, dos
Allalong, ad. o hyd; 0 hyd gyhyd parthm, cyfranmu
Allay, Edr. Alloy Allotment, s. cyfran, argyfran
Allay, Allaying, s. esmwythäd Allow, v, a. camiatäu; goddeſ,
Allay, v, a. Ilinaru, esmwythäu, gadael; gestwmg; dogmi
Ilonyddu, tawelu, dylofi; cym Allowable, a caniatāol, goddefol,
mysgu, tymheru; leihau goddeſadwy
 + r.
A L 1.2 A M

Allowance, s, goddefiad; dogn # Altar, s, allor; byrdd yr allor

Allude, c.a. byrw, tattu neu gyf Aitarage, 8, yr offewm
eirio at; cyffelybu Alter, c. a. arallu, newid
Allum, s. allawg, alwm. Alterable, a newidiol, newidiad
imate, r. a. allogi, almu wy, cyſnewidiol
Allure, r. a. denu, hudo, litthio Alteration s. cyfmewidiad
Allurement, s. hudoliacth, !lithiad Altercate, v. yīneirio, yinrafaelio,
Allurer, s, hudwr, twyllwr ymſlaeru, yngecru
Allusion, s. cyfeiriad, yºngyfateb Aftercation, s. ynyrafael,ymryson,
iad, tafliad at ymddadleuad, yūgeeriad
Allusive, a. cyffelybol, cyfeiriol Afterer, s. newidºwr
Ally, s. un newn cynghrair Alternate, a. argyleh, bobyn ail
Ally, c. a. ymgyfathrachu Alternately, ad. yn gylchynol
Almanac, s. dyddlyfr, almanac Alternative, s. dewisiad
Almightiness, s. hollahuogrwydd Alternation, Alternity, s. cylch
Almiglity, a. hollalluog yniad, cylchnewidiad
Aimond, s. almon, firwyth y pren Although, ad, er, er hymy;' pe
almon, cneuen Groeg.—Al rhoma, pe, ped, cyd bo
monds of the ears, cilchwyrnau Altimetry, s.ucifeidraeth, mesur
neu cliwarémau clustiau iaduchder, uchfesur
Almoner, s. elusenwr; amnerydd Altisonant, a uchelseiniol
Almonry, Ambry, s. elusenſa Altitude, sub. uchder, uchelder,
r Almost, ad. ofawnychydig, agos, uchedd
braidd, prin, yn mron Altogether, ad. yn hollol, yngyfan
Alms, s. elusen, cardawd gwb!, i gyd, yn llwyr
Almsdeeds, s. elusenau Alveary, sub, gwenynlle, gardd
Almsgiver, s. rhoddwr elusen wenym, gwenynog
Almsgiving, s. elusengarwch Alway, Always, ad. yn wastadol,
Almshouse, s. elusendy, yspytty bob amser, o hyd, byth
Aloes, s. suddy prem aloes Amability s. hawddgarweh
Aloft, ad. yn uchel, ifynu Amain, ad. a'r hollegni, yn ddy
Alogy, e.gwrthreswm fal, yn lew, yn bybyr
Alone, a.umig, wrtho ei hun Amalgamation, s.corphoriadarian
Along, ad. yn miaen, rhag blaem by w a rhyw fetel
Aloof, ad. o bell, o hirbell, adlaw Amanuensis, s. ysgrifenydd, cop
Aloud ad. ynuchel, yn groch iwr, ysgrifen-was
Alpha, s. enwyllythyren gyntaf Amaranth, s. blodau ammor
yn yr egwyddor Roeg Amaranthine, a. ammoraidd
Alphabet, s. yr egwyddor Amass, v. a. pentyrru: cronni;
Alphabetical, a. egwyddorol casglu, tyrru y'nghyd
Alps, s. yr Alpan, mynydd myn Amassment, s. cronniad, casgliad
nau Amatory, a. serchlawn
Already, ad. eisoes, cyn hyn, yn Amaze, v. a. symmu, irdangu, ar
barod, hydyn hym uthraw, perisyndod, ofti, braw
Alsine, s. y flewynog, clust y ychu, chwitho
Ilygoden Amazement, sub. syndod, braw,
Also, ad. hefyd, ynyrun modd aruthredd; irdang, irdange
 A M 14 . A M

Amazed, a. syn, dychrynedig Amen, ad, yn wir; felly y bo

Amazingly, ad. yn rhyfeddol Amenable, a. attebol
Amazon, s, gwraig Wraidd Amend, v. a. adgyweirio, adne
Ambage, sub. cwmpas-ddadi, ys wydau, diwyglo, gwellhäu
trywiaeth daisylwedd Amendment, sub. adgyweiriad,
Ambassador, s. cenad, cènadwr, Amends, s, lawn [divvygiad
prif-gènadwr, negeswr Amenity, s. hyfrydwch lle, tirion
Amber, s, gwefr, elydr, ambr wch, sirioldeb
Amberbeads, s, glaim gwefr Amerce, v. a. dirwyo, finio
Ambergris, s. ambyr, ambr | Amercement, Amerciament, sub.
Ambidexter, s, un deheuig o bob ſlin, dirwy, camlwrw
law: fig. iin dauwynebog Amethyst, s. maengwerthfawr
Ambient, a. amgylchol Amiable, adj. hawddgar, hygar,
Ambiguity, s. amheuaeth, petrus caruaidd, serchus; prydweddol
der; tywyllni, amwysedd Amiableness, s. hawddgarwch
Ambiguous, a. amhéus, tywyll, Amicable,a.caredigol, mwynaidd, |
arbetrusol, dwbl-feddwl cyfeiligar, cariadus, cymmodal
Ambit, s. cylchyniad; amgylch Amid, Amidst, ad. yn mghanol, yn
edd, cylchedd, cylched mysg, yn mhlith, rhwng
Ambition, sub. uchel-gais, uchel Amiss, ad. ar fai, yn feius, yn
drem, uchel-fryd, swydd-ym wal us, allan o le
... gals Amity, s. caredigrwydd, cyfeill
Ambitious, a, tra-chwannog, aw ach, cyfundeb; cariad
yddus; uchelfrydig, rhwyfus Ammunition, s. darpariaeth mil
Ambitiousness, sub, uchelfrydig wraidd, defnyddiau rhyfel
rwydd, uchel-gais, tra-chwan Amnesty, sub. deddfebargofiad
mogrwydd troseddau
Ambie, t. a. rhygyngu Among, Amongst, prep. yn, yn
Amble, s, rhygyng, rhygyngedd, mhlith, yn mysg, rhwng, gyd a
rhygyngiad.—Ambling horse, Amorist, Amoroso, s. cariad-fab,
march rhygyngog serchawg-ddyn
Ambrosia, s. derwen Gaersalem: Amorous, a. careugar; anllad
—bwyd y duwiau Amorous Potion, s. swyn serch
Ambrosial, a. per, hyfryd; an Amort, ad. yu daigalon, arfarw
farwol, bywiol Amotion, s. symudiad
Ambry, s. bywytty; cardawtty Amove, t. a. symud, rhoi-heibio;
Ambulate, v. a. rhodiena, rhodio, diswyddo
amdramwy, cerdded Amount, v. n. cyrhaedd; dringo;
Ambulation, s, rhodiad, amdram. ymddyrchafu; tyfu
wyad, cerddediad Amour, s. nwyfwaith, nwyf-neges,
Ambulatory, adj. rhodienol: ar cariad godmebus
amredol; amdramwyol Amphibious, a. a fo bywar dir
Ambury, s. daſaden chwisoglyd, ac mewn dwfr, deu-elfenog,
... a dyfar gorph ceffyl cyntefin
A. ſº. sub. * Amphibology, s. mwys-iaith, gair
wyn; cynllwynfa, rhagodfa amwys, gwyll-iaith
Amelcorn, s, gwenith frengig Amphibolous, a.mwys-ieithol
*
 A N 15 A N

Amphitheatre, s. chwareudy neu Anathema, s.a.iofryd-beth, esgym

chwareufa cyngrwin; cemmaes
Ample, a. helaeth; mawr; elang,
llydan; llawn
º• Ampleness, s. helaethger, &c.
**
a Amplification, sub. helaethiad,
º
changiad; yehwamegiad
Ampilfier, s, helaethwr, amlhãwr;
ehangydd; cirwanegwr
Amplify, v. a. heiaethu, chwa
negu, ehangu, taenu, lledu
mun-beth; un melidigedig
Anathematize, v. a. melldithio,
esgymmuno; rhegu
Anatomical, a. difyniadol, difyn
iaethol, difyniol
Anatomist, s. difymiwr, difyniaeth
ydd, difymiedydd
Anatomize, r. a. man-dorri cyrph
yn gelfyddaidd, difyniadu, di
fynio -

Amplitude, sub. helaethrwydd; Anatomy, s. y gelfyddyd ddifyn

ehangder; maint, mawrder
Amply, ad. yn heiaeth, yi gyf.
lawn, yn helaethlawn
Amputate, v. G. torriymaith, am
dorri, amdrychu
Amputation, s, amdorriad
Amulet, s. cyfaredd rhagllygad
tyniad, gwenwyn, &c. gwrth
gyfaredd, rhag-gyfaredd
Amuse, t. a. difyrru; coeg-ddi
| fyrru, hud-foddio; daliu
usement, s. difyrrwch, difyr
riad, difyrwaith
iaethol, difymiaeth: ysgerbwd;
croen ac esgyrn.
Ancestors, sub. hymafiaid, hymaiſ,
rhieni, teidiau, cyndadau
Ancestral, a. hynafaidd, cemedl
awl, teldaidd, cyndadaidd
Ancestry, sub. gwelygordd, ach,
achau, bonedd, cyff cemedl
Anchor, s. angor, long-fach
Anchorage, sub, amgorfa, angor
draeth: angor-dreth
Anchoret, s. meudwy, didryfyr,
unigwr -

Anabaptists, s. ail-fedyddwyr Anchovies, s. manbysg, brwyniaid

Anachronism, sub. cam-arfrud Ancient, a.hèn, hir-hoedleg, oed
iaeth; camosodiadamser mewn ranus, oediog; oesol
Anciently, ad. gynt, yn y cynfyd
Anagram, sub. traws-symudiad Ancient-of-Days, Hen ddihenydd
llythyrenau: traws-lythyriad (o di, a hamu)
Analeptic, s. meddyginiaeth ad Ancients, s. hymafiaid, hymaif
ferol, neu gryfhäol Ancientry, s. hymafiaeth, achau
Analogical, Analogous, a cyffel And, conj. & part, a, ac
ybol, cymbarol, cyfatebol, cyf. Andiron, s. brigwn, gobed
laddol, cydweddol Ancle, Ankle, s, ffèr, asgwrn y
Analogy, s. cyfatebiad, cydwedd fièr; migwrm, deilw
iad, cyffelybiad, cysondeb Anecdote, s, hanesyn, hames per
, Analysis, s. dattodiad, datzlym somol, chwedl
iad, dosparthiad, dosraniadº Anemony, s. Ilysiau'r gwynt
Analytical, a. dattodol, datglym Ament, ad, argyfer, gyferbyn
iol; dosparthiadol Anew, ad, or newydd -

Analize, v. a. dattod, datglymu; Angel, s. angel; cemad: chweug

. . dosrānu aim o arian -

Anaphora, s. ad-ddywediad Angelic, Angelical, a. angylaidd,

Anarchy, s.terfysg, aflywoolraeth; engylaidd, angelaidd ...
* annhrefu, wbwaith - Angelica, s. llysiau'r ysgyfaint
 A N 16
Anger, s. dig, dicter, l'id, cºg
Anger v. a. dipio, amfoddloni
Angle, s. ong], congl, cornet
Angle, v. gei.vcırio, pysgotta à
gwialen
Angier, s, genweiriwr
Anglesey, s. Miðr, Ynys Môn.—
Inhabitants of Anglesey, Mon
wysiosa
Anglicism, s. saesnigiaeth
Angling-line, s, llinyn pysgotta
Angry, a. dig, digotus, digilawn,
gygus, amfoddog.--To be angry,
monni; brochi, diglioni, firémi,
liidio
Anguish, s. ing, cyni, gofid, cys
teg, gloes, cystudd
Angular, a. ongog, conglog
Angulated, a. ongledig
Anhelation, s. dyhead, byr-anadi
iad, diffyganadl
Anights, ad. bob nos, yn y nos,
liw nos, yn mosweithiol
Anility, s. gwracheiddrywydd
Animadversion, s. barn, sylwad,
ystyriaeth; beinniadaeth
Animadversive, g. barhol, sylw
iadol, sylwadaidd
Animadvert, r. barnu, sylwi
Animadverter, sub. ceryddwr;
beirniad, sylwiedydd
Animal, s. mil; anifail
Animal, a, eneidiol, bywidl
Animalcule, s, pryfyn rhy fach i'r
llygad noeth u atmo
Animality, d. anianogrwydd
Animate, a. byw, eneidiol
Animate, v. bywhäu; cefnogi,
cysuro, calonogi
Animated, part. bywing, calónog
Animating, adj. bywhäol; annog
aethol; cynhyfiol
Animation, s. iºd, bywiog
rwydd, bywyd; calondid
Animosity, s. casineb, dygasedd,
blyngedd, gelyniaeth, cilwg
Aniseed, s. had anis, gwewyrys
A N
| Anker, s. barilan; pum galwyn
Annalist, s, lanesy'd blynyddol
| Annals, s. blynyddelhanesion
Annates, s.cynnwyn, cyn-ffrwyth,
elw'r flwyddyn gymtat, cyn
gºwd i.
Annex, r. cyssylltu, yehwanegli
Annexion, s. cwdgly aliad, cłyń
iad with; cyssy litial
Annihilate, r. dyddynºr, diddytºn
Annihilation, s. dyddymiai,t, dy
ddymedigaeti, did dymiant
Anniversary, s. cylth-wyl
Annotations, sub. nodau eglurl:2:
ol, modiadau, sylwiadau, sylw
adau
Annotator, s. nodiadur, nodieſ:
nydd, nodiedydd
Announce, r. datganj cylioeddi
Annoy, r. drygu, niwe dio; bling,
aflonyddu, terfysgu
Annoyance, sub. niwed, sarhād;
blinder, aflonyddwch
Annual, a. blynyddol, blvyddel
Annuitant. S. un y bo hawl gall
dqo i dal blynyddol -
Annuity, s. dogn biynyddol .
Aumul, t. dicymu, dileu, galw Yū.
ol, diddymu .
Annular, a. modrwyaidd -
Annulet, s. modrwyig
Annumerate, r. a. rhoddi mewſ,
cyfrif
Annunciate, r. hyspysu, amlygu,
dwyn cenadwri -
Annunciation, sub. (Lady-day
Gwyly Cyfarcliad, Gwyl Fui.
y cyhydedd
Anodyne, s. meddyginiaeth i et
mwythäu neu derri gloes: cº,
mwythäydd, llinarydd *
Anodyne, a. Ilonyddol, esmw ti
ãol, llinarol
Anoint, r. eneinio, iro, elio
|Anointed, s. cnciniog
|Anointed, a. eneiniedig
i Anointer, s. ene niwr; irw
 A N 17 A N

Anomalous, a. di-reol, anghyfar Anthony's-fire, s. tin iddwf -

tal; anghydredawl Antichrist, s. yr anghrist

Anomaly, s. anghydrediad; ang Antichristian, a. anghristaidd
hyfwedd, anghyfartaledd Antic, s. digrifºr: a. digrif
Anomy, s. anghyfraith Anticipate, r. a. thag-gymmeryd,
Anon, ad, ar fyr, yn y man, yn rhag-redeg, rhag-aclub, acliub
finan y blaem; blaen-ganfod
Anonymous, a. dienw Anticipation, sub. blaen-brofad,
Another, a. arall, un arall, all blaem-olwg ; ritag-fwynhad
Answer, s. atteb, attebiad, ateb Anticor, s, clwy'rysgyfaint
Answerable, a. attebol; cyfatteb Antics, s. digrif-gastiau
ol; rhwym i ateb Antidote, s. cyfaredd yn erbyn
Answerer, s. attebwr, gwrtliebwr gwenwyn meu un rhyw gle: yd
Ant, s. morgrugym, my wicnym Antifebrile, a. da rhag twymyn
Antagonist, sub. gwrthwynebwr, ion, gwrthdwymynol
gwrthymdrechwr, gwrthblaid Antimonarchical, a gwrthdeyrn
Antarctic, a. deheuol, perthynol i awg; yn erbyn unbénaeth
begway dehau Antimony, sub. macm gwyn me
Antecede, r. blaenori, rhagflaenu ddygol, a geir mewn mywyn
Antecedence, sub. blaemoriaeth, gloddiau ariam
rhagflaeniad, blaenafiaeth Antinomians, sub. Antinomiaid;
Antecedent, sub. blaenor, rhag gwithddeddfwyr; rhai a yin
flaenor foddlonant mewn flydd farw,
Antecedent, a.blaenfod, blaenorol neuffydd heb weithredoedd
Antechamber, Antichamber, sub. Antipathy, s.gwrthnaws; casineb;
ystafell mesafallan gwrthwynebedd
Antedate, r. a. pennodi dydd a Antipestilential, a. da rhag yr
aeth heibio yn ller dydd pres haint, gwrth-heimiol
ennol; rhagddyddio Antiphonē, s. ateb-gan
Antediluvian, a. a fu cyny diluw, Antiphrasis, s, gwrthair
cyn y dylif, or cynfyd Antipodes, s, gwrthdraedwyr
Antediluvians, s. gwyry cynfyd, Antiquarian, s. hymafiaethydd
y bobl cyn y diluw, cyn-ddi Antiquarian, a. hemaidd, hymat.
luwiaid iaethol
Antelope, Antilope, sub. creadur Antiquary, s. hymafiaethydd: al
rhwng hydd a gafr wydd-fardd -

Antemeridian, a.cym canol-ddydd Antiquate, r. henu, henciddio,

y bore
Antemundane, a. o. flaen y byd
Antepast s. blaen-brawf
Amterior, a. blaenorol, hym, o
flaen, cyn, yn gynt
Anteriority, s. blacnoriaeth
Anthem, s. mawl-gan atteb-leisiol
Anthology, s.trathawdar flodeu;
blodeu-lyfr; darluniad blodeu;
blodeu-air
dyddymn, diddymu, diléu
Antiquated, a. heneiddiol, allan o
arfer, diddymedig
Antique, s. hen-beth, henwaith
Antique, a. hemaidd, oedramus,
ym ol dull nou arſer gynt
Antiquity, s. hymafiarth, yr hēn
amser, yr oesoedd gyi;t
Antiquties, s. pl. hen bethau,
oesol-weithiau
 A P 18 A P

Antithesis, s, trawsddodiad, cyf. Apologetical, a. diheurol, esgus

erbyniaeth. Edr. 2 Cor. 6.8, &c. ol, amddiffynol
Antitrinitarian, s. gwrthdrindod Apologist, s. amddiffynydd; es
iad; gºwrthwynebwr athraw gusodydd, diheurydd
iaeth y Drindod Apologize, r. amddiffyn; esgus
Antitrinitarian, a gwrthdrinded odi, dilleuro, dadleu dros
aidd Apologue, sub. cymbwysiad o
Antitype, sub. gwrthlun, gwrth chwedl; addysg-wers
gysgod, atteb-lun; Sylwedd ef. Apology, s. diffyniad, diheurad,
engylaidd, yn atteb i un o'r esgusawd
cysgodau ſuddewig Apophthegm, s. doeth-air, cym
Antiers, s. pl. cangau cyrn carw hen-wers, direb
Antre, s, lloches, frau Apoplectic, adj. o natur parlys
Anvil, s. eingiom mud
Anvil-stock, s. cyffeingion Apoplexy, s. y parlys mud, marw
Anxiety, sub. trymfryd, pryder, hainty gian
gofal, anesmwythder, cur Apostacy, s, gwrthgiliad, syrthiad
Anxious, a trywmfrydig, pryderus, ymaith, gwrthgwymp
gofalus; awyddus Apostate, s. gwrthgiliwr, &c.
Any, a. un rhyw, nebun, neb Apostate, a. gwrthgwympawl, a
rhyw, neb, dim, nebawd syrthiodd yinaith
Apace, ad. yn gyflym, yn fugn, Apostatize, v. gwrthgilio, &c.
ar frys, ar firwst, yn diliaros, Apostle, s. apostol, ebostol, cènad
yn esgud, yn rhwydd Apostleship, s. apostoliaeth
Apart, ad. o'r meilldu, arwahān Apostolic, a. apostolaidd
Apartment, s.rhandy, ystafell Apostrophe, sub. gwrthdro; nôd
Apathy, s. annheimlad ymsathr;--megishwn, yn myn'd,
Ape, s. ab, eppa, gwrab yn lle mumed
Ape, v. dynwared Apostrophize, v. a. gwrthdroi
Aperitive, a rhyddhāol, agorawl Apothecary, s. gwerthwr modd
Apertion, s. egoriad, agoriad ion meddygol; cyfferiwr.
Apertly, ad, yn eglur, yn daigudd Apothegm, s. Edr. Apophthegm.
Aperture, s, bylch, adwy Apozem, s.trywyth, isgell, diod
Apex, s. cópa, pen, tépyn, crib, Appal, v. dychrymu; digalóni,
uchedd, ucheledd brawychu, peri arswyd
Aphorism, s. ymadrodd synwyr Appalled, a brawychus, dychryn
lawn, call-chwedl, prif-réol, edig, synedig
prif-reswm, gwirddadl Appalment, s. dychryn, braw, ar
Apiary, s. gwenynlle, gwenynog swyd, dyddelwad
Apiece, ad. bob un, ar walian Apparatus, s, offer, darpariaeth at
Apish, a.gwrabaidd; dynwared orchwyl, cyfarpar
ol; fol; fel eppa Apparel, s. gwisg, gwisgad, dill
Apocalypse, s.llyfry datguddiad ad; trysiad, divyg: addurn a
Apocalyptical, a datguddiadol thaclau llong
Apocrypha, s.llyfr annilys Apparel, v. a. gwisgo, dilladu, ar
Apocryphal,a. cudd, ammheuedig wisgo; taclu, trysio, trvsiadu;
Apodictical, a. arddangosiadol addurmo
 A P IQ A P
Apparent, a... eglur, amlwg; ym Appetibility, s. chwennycholdeb
ddangosiadol.-Heir apparent, Appetite, sub. awydd; chwant
edlin bwyd; blys; awyddfryd
Apparently, ad. yn amlwg; mewn Applaud, r. canmol, clodfori
gwelediad meu debygoliaeth Applauder, s, canmolwr, molwr
Apparition, s. drychiolaeth; ys Applause, s. clod, cammoliaeth
pryd; ellyll, anyspryd Apple, s. afal: pl. afalau.-Apple
Apparitor, s. rhingyll, gwysivr, of the eye, canwyll llygad
dyfynwr Appliable, Applicable, a, cym
Appeal, s. appeliad; cyrchiad at hwys, cyfaddasol, priodol
lys uwch, cais am farm arall Application, s. cymbwysiad, cyf.
Appeal, v. appelio; galw am farm addasiad, cyfléad; cais; ymrūad
arall; rhoi ararall Applier, s. cymbwysydd; cyfie
Appear, v. ymddangos, dyfod i'r ydd; ceisiwr; ymrówr
golwg; bodym debyg Apply, r. cymbwyso; cyfaddasu;
Appearance, sub. ymddangosiad, gofyn cynghor meu gymhorth
golwg, dull, rhith, agwedd; Appoint, v. gosod, trefnu; penu,
tebygoliaeth: cyrchfa pènodi, dogmi; appwyntio
ease, v. gostegu, dystewi, di Appointment, s. gosodiad, trefn
ddigio, dyhuddo, heddychu iad, pennodiad; cyttundeb
Appeasement, s. gostegiad, dy Apportion, r. a. dogmi, hanmu yn
huddiad, heddychiad gyfartal, cyfrannu
Appellants. appeliwr; cwynied Appose, v. holi, dwys-holi
ydd, achwynydd; beiddiwr Apposite, a cyfaddas, cymbwys
Appellate,Appelée, s.y nebyr ap iadol, cyfladdol
pelieri'werbyn; y cyhuddedig Apposition, s.arddodiad, cydiad
Appellation, S. enwad; galwad; wrth; cyfaddiad
enw, titl Appraise, v. prisio, cywerthyddio
Appellative, a. enwedigol, galw Appraisement, s, prisiad, &c.
edigol Appraiser, s. prisiwr, cywerth
Appellative, s. enw cyffredin yddiwr
Appellor, s. cyhuddwr; achwyn Appreciate, v. a. prisio; gwerth
wr; beiddiwr, hêriwr. fawrogi, mawrhäu
Append, v. dibynu neu grogi Apprehend, v, amgyffred, dirnad;
wrth; º chwanegu at tybio; offii; dal, dala
*:
Appendage, sub. dibynai
dringl; giad Apprehension, sub, amgyffred,
yehwanegiad;
deall; offm; ameaniad; daliad
Appendant, s. Edr. Appendage. Apprehensive, a. ofaus, pryderus;
Appendant, a chwamegol, chwan synwyrol, synwyrlym
egiadol; dibynol, cyssylltiedig, Apprentice, s, un wedi ei rvymo
inol
glyno i ddysgu crefit; rhwym-ddysg
Appendix, s.llabed; dibyndraith, ydd, prentis
at iad, chwanegiad at lyfr Apprentice, v.a. rhwymo unwrth
Appertain, v. m. perthymu, delryd gelfyddyd, &c. prentisio
Appertinent, a. perthynol Apprentiseship, s, prentisiaeth
Appetence, Appetency, s. blys, Apprize, v. hyspysu, rhybuddio,
awydd, chwennychiad lºwº
rhoi
2
 A R. 2O A R

Approach, s. nesād, dynesād, dy Arbitrariness, s, huuanedd, tra

mesiad humanedd, trahausedd
Approach, t. a. nesau, mesu, dyn Arbitrary, a. arglwyddjaild, tra
esu, dyfodynagos arglwyddiaethus, tra-awdur
Approbation, sub. cymmeradwy. dodus, meistrolgar, gormesol,
aeth; ymfoddloniad - gorwasgawl.-Arbitrary power,
Appropriate, v. a. meillduoli; pri tra-awdurdod
odoli; cymmeryd iddo ei hun Arbitrate, r. dyddio, rhoi barn
Appropriate, a. priodol; addas cylafaredd, torriymrafael
Appropriation, s. priodoliad Arbitration, s. cylafareddiad
Approvable, a. profadwy, cym Arbitrator, s. Edr. Arbiter.
ineradwyol, derbyniadwy Arborary, a. swydd-wasgodawl
Approval, s. cymmeradwyaeth Arborist, s. gwydd-wasgodwr
Approve, r. a. cymmeradwyo; Arbour, sub. gwydd-dy, deildy,
ymfoddloni; profi, dangos gwydd-gell, gwasgodwydd
Approximate, r. dynesu, tymnu at Alºuet, s, mefus-bren, pren.
Approximation, s. dynesiad sy -

Appurtenance, s. peth perthymol, Arcana, s. dirgelion, eyfrinachau

perthynas Arch, s. bya, mwd, mwdd
Apricot, s. bricyllen - Arch, r. byău, mydu
Apricot Tree, s. bricyllwydden Arch, a, cyfrwys, ystry.wus; prif,
Aprii, s. Ebrill, mis Ebrill nodedig.—Arch-thief,carn-leidr
Apron, s, arfredog, barclod, balog Archangel, s. arangel, archangel,
Apt, a. chwannog, parod, tuedd prifangel -

ol; hyddysg; cymlıwys Archbishop, s. archesgob -

Aptitude, s. cymbwysder, parod Archbishopric, s. archesgobaeth

rwydd; hyddysgrwydd
Aptness, s. chwamnogrwydd; de
heurwydd; addasrwydd
Aquafortis, sub. math o ddwfr
cryfysol
Aquarius, s. y dyfrwr
Aquatic, a. dyfrog, dyfrawl
Aquavita, s. dwfry bywyd
Aqueduct, s. dyfr flos, dyfr—lwybr,
dyfr–gist
Aqueous, Aquose, a. dyfrilyd
Aqueline, a. eryraidd
Arable, a. arddadwy, hyar.—Ara
ble land, Ilafur-dir, tir àr
Archer, sub. saethydd, byāwr,
bwéydd
Archdeacon, s. archddéon, prit.
ddéon, archdiacon
Archduke, s. arch-ddug
Archery, s. saethyddiaeth
Archetypal, a. argymddelwaidd
Archetype, s. argymddelw, cyn
llum, cynddelw
Archiepiscopal, a. archesgobaidd
Architect, s. saer, pen-saer
Architecture, sub. y gelfyddyd o
adeiladu; pen-saermiaeth, ad-.
eilad-waith -

Araneous, a, fel gwe cópyn Architrave, s. prif drawstadeilad;

Aration, Arature, s. arddwriaeth capan colofin, pen colofm -

Arbalist, s. bya croes, albrys Archives, sub. cof-ysgrifenadau;

Arbiter, sub. dyddiwr, canolwr, cof-lyfrdy, cof-gelloedd
cylafareddwr; athrywynwr Archwise, ad. yn fuáol, fel bywa
Arbitrage, sub. barn cylafaredd, Arctic, a. gogleddol, gogleddig.
barn dyddwyr neuganolwyr —Arctic pole, pegwm y gogledd
 A R 21 A R

Ardency, sub. taerni; twymder, Arminian, s, arminiad; dysgybl

pocthui, angerdd, gwres Arminius; ewyllysivr rhydd
Ardent, a. taer; twym, brwd, Arminianism, sub. arminiaeth;
gwresog, angerddol; awchus athrawiaeth gallu dyn
Ardour, s. mawrchwant, therni, Arnipotent, a rhyfel-gryf, dewr
awyddfryd, gwresogrwydd arfog
Arduous, a. amhawdd, perygius » Armistice, s.vmattaliad oddiwrth
uchel, gorchestol, mawrbwys ymladd tros amser terfynedig;
Area, s. clawr, arwyneb, neu fesur byr-gynghrair
wyneb darn o dir, llawr ty, neu Armlet, s. ceingcell, morgamlas
ryw wyneb arall; wyneb-tesur; Armorial, a. perthynol i arfau
llanerch bonedd.—Armorial ensigns, ar
Arenaceous, a tywodlyd wyddion bonedd; pais arfau
Argent, a. ariannaidd, arianlliw Armory, s. celfyddyd arf-beisiwr
Argil, s. clai'r crochenydd Armour, s.arfogaeth, rhyfel-wisg;
Argue, r. dadleu, ynnddadleu, taclau rhyfel
ymresymu, rhesymu; profi Armour-bearer, s. yswain, clud
Arguer, s. dadleuwr, ymresymydd ydd arfau
Argument, s. dadl, rheswm; swim Armourer, s, arfwr, arfydd, gof
araith, testun, defnydd arfau; artogwr
Argumentation, sub. rhesymiad, Armoury, s. artdy, arfºell
dadleuad, ymresymiad Arms, s, pl. artau; breichiau
Argute, a. Ilym, blaen-fain Army, s. Ilu, byddin, cad-lu
Arian, s.ariad, dysgybl Arius Aromatic, a. peraroglaidd
Arianism, s. athrawiaeth Arius Around, a. o. amgylch, o amgylch
Arid, a. sych, cras, gwyw, crim ogylch, o bob tu .
... Aridity, s. sychder, gwywder Arouse, v. cyffrói, cynhyrfu; deſt.
Aries, s.arwydd yrhwrdd roi, dihuno
Aright, ad. yniawn, yn gywir, yn Arquebuse, s. gwn llaw, cyflegr
eile, yn gymhwys Arrack, s. dwir cryf a wneir or
Arise, v. a. codi, cyfodi, cwmu, cnau cocoa; cwrw India
arwyrain; esgym, dyrchafu Arraign, v. cyliuddo ger bron
Aristocracy, s. Ilywiaeth pende brawdle; achwyn ar
figion, pendefig-lywiaeth Arraignment, s. cyhuddiad; ach
Aristocratical, a. perthynol i lyw wyniado flaen brawdle
iaeth pendefigion Arrange, v. trefnu, rhesu, rhestru
Arithmetic, s.rhifyddeg, rhifydd Arrangement, s, trefuiad
iaeth, cyfrifyddiaeth Arrant, adj. hyspys, hynod, cy
Ark, s.arch; Ilong; cist; cawell hoedd, carn, cywilyddus
Arm, s. braich, angell; caingc Arras, s, eurlen, brithlen
Arm, r. arfogi, arfu Array, s, gwisg, trywsiad; trefn
Armada, s. llynges arfog Array, v. trºvsiadu: trefnu; bydd
Armament, s. llu neu lynges ar ino; addurno
fogawl; artogedigacth Arrearage, Arrears, s. ol-ddyled,
Armature, s. artogaeth ol-ddyledion, y swm ar el
Armillary, adj. breichledawl, Arrest, v. a. dal, cymmeryd, dal
breichrwyawl yn garcharor; attal
 A R 2O
* A S

Arrest, s. daliad; attaliad; dalfa. Artillery, s. peiriannau neu ºffer

Under Arrest, mewn daifa rhyfei; gymnau mawrign; mang
Arret, s, trefniad, meu ordinhād nelau, magnelau º
liffs, neu uchel awdurdod Artisan, s. Edr. Artificer.
Arrival, s, dyfodedigaeth; dyfod Artist, s. celtyddwr, manylweith
iad i bem taith ydd, celfydd-was
Arrive, v. dyfod i'r porthladd, Artless, a. angheifydd, anghym
neu i ben taith; cyrhaedd adref hem; annichellgar, didwyll,
|
l

Arrogance, s. tra, traha; balch syml

der, rhytyg; human-dyb Aruspice, s. dewiniaeth oddiwrth
Arrogant, a. ucheifrydig, balch, goludd anifeihaid, perfedd
traliàus, rhyfygus goel
Arrogate, v. rhyfygu, ymgym As, prep. & conj. megys, fel, fal,
myreddu, ymbonni; humanu mal; tra, a ; cyn, mor; ag
Arrow, s. saeth, piccell Asafoetida, s. math o sudd drew
Arse, s. tin, rheft, cyfeistedd llyd
Arse-smart, s. y dim-boeth, yr Asbestine, a. annifáol; o urael
elimog, Ilysiau'r dom, y bengoch Asbestos, s. maen ystinos—ym yr
Arsenal, s.arfly, ystoidy arſau hwn y ceid defnydd edaſedd
Arsenic, sub. aur-bibau, eurlliw: ma's gallai tän ei daita
math o wenwyn cryfiawn Ascend, v. a. esgym, dringo,
Art, s, celfyddyd; crefft; cyw dyrchafu, derchafu
reinrwydd; cyfrwysdra; medr; Ascendancy, sub. goruchafiaeth,
dichell; manylwaith awdurdod; rhygymmeriad
Artery, s.rhedweli Ascension, s. dyrchafiad, esgyn
Arterial, a rhedweliawl iad, esgynedigaeth
Artful, a cyfrwys, dichellgar, Ascent, s, esgynfa; rhiw, llethr
ystrywgar; medrus, manwl Ascertain, r. sicrliãu, gwirio; sef
Arthritic, a, cymmalwstog ydlu pris, meu fesur, &c. cael
sicrhād
Artichokes, sub. marchysgall y
gerddi, march-ysgall dóf Ascertainment, s. sicrhād, cad
Article, s. bannod, rhagwas, mēd arnhãd, gwiriad; sefydiad
bannog.—Articles, ammodau, Ascetic, s, gwr llym-fucheddol;
cyfammodau; erthyglau; pen meudwy; didrifvr
mau, prif-byngcian Ascititious, a yehwanegiadol º
Article, v. a. ammodi; rhwymo Ascribable, a cyfrifadwy
Articulate, v. Ileſaru yn groyw Ascribe, c. cyfrif i, byrw ar;
Articulate, a. eglur-lawn; gwa priodoli; rhoddi º
han-nodol; difyngial Ascription, s. priodoliad
Articulation, s. cymmaliad; gwa Ash, s, onen, onwydden, on
han-nodiad; dywediad croyw Ashamed, part, yn cywilyddio, yn
Artifice, s. dichell, dichell-waith, cymmeryd cywilydd
ystryw, cyfrwyswaith Ash-coloured, a. o livºr onen,
Artificer, s. crefftwr, saer, cel- || ilwydwyn, onliw
fyddwr, llawgelfyddwr Ashen, a. onenaidd, o onen
Artificial, a celfydd, cywraint; 'Ashes, s. Iludw, ulw, ulwyn
ansylweddol; dynwaredol Ashore, ad, ary traeth, arlann
 A S 23 A S

Aside, ad. o'r meilldu, or naill Assault, sub. ymgyrch, rhuthr,

ochr, ar ddidol; ar wyr, ar hwrdd, ymhwrdd; ymladd;
osgo; heibio ymosodiadyn erbyn—sarhād
Asinary, Asinine, a. asymaidd Assault, v. a. ymosodyn erbyn,
Ask, r. gofyn, ymofyn; holi; ymgyrchu, rhuthro; taro
ccisio; erfyn; deisyf, dymuno Assay, s. cais, cymygiad, prawf
Askance, Askaunce, ad. ynllygad Assay, v. profi; ceisio; cynnyg .
traws, arosgo, yn gam Assayer, s, profºr; un a roddo
Askew, ad. arosgo, yn wyr-gam feteloedd ar brawf
Aslant, ad. ar ogwydd, ar dro, ar Assemblage, s. cydgasºliad, cyd
oleddf, arystlys gymnulliad, cyfundeb tyrfa;
Asleep, ca. yn nghwsg, mewn casgl, cydgyfarfod
cws in cysgu, yn ei hun Assemble, v. ymgymnull, ym
A. : ; lechwedd, ar Wyr, gasglu; galw *a, cymull;
aroleddf; ar leddf casglu, crynhôi
Asp, Aspic, s. math o sarph dra Assembly, s. cymnulleidfa, tyrfa;
gwenwyng; yr asp cymanfa; eisteddfod
Asparagus, s. llysieuyn o'r enw Assent, s. cydsyniad
Aspect, s. golygiad, yimddangos Assent, c. cydsymio; cydgordio,
iad; edrychiad; drych; trem cyduno
Aspen, Asp-tree, s. aethnen, aeth Assert, v. haeru, taeru, honni,
wydden; pl. aethwydd gwirio, cadarnhäu; amddiffyn
Asperity, s. gerwindeb, Sarrug Assertion, s. haeriad; yimhóniad
rwydd, lymder, garwedd Assertor, s. amddiffynydd, ym.
Asperse, r. a. gwaradwyddo, di waredwr, mawddwr
io, enllibio, goganu Assess, t. trethu; dogni treth
Aspersion, s. taenelliad; gwarad Assessment, sub.pennodiad swim
wyddiad; enllibiad, gogamiad treth; ysgrifen yn dogmi treth
Asphodel, sub. math o elestr neu Assessor, sub. trethwr; dognwr
lili; gwayw'r brenin treth neu deyrnged; tasgwr
Aspirate, s. lythyren arwsain Assets, s. eiddo personolunmarw,
Aspirate, r. seinio'n arw-gryf o barai y telir ei ddyled
Aspiration, s. chwythiad, anadl Asseverate, v. a. gwirio, haeru;
iad: uchel-gais, gorawydd sicrhâu trvy lw, tyngu
- r. anadlu: ymgeisio; Asseveration, s, gwiriad, honiad,
uchel-geisio; dringo at fawredd sicrhād truly lw, &c.
Asquint, ad, yn llygad-draws, a Assiduity, sub. dyfalwch, divyd.
lled-olwg, yn llygad-gam rwydd,astudrwydd,ystigrwydd
Ass, s. asyn.--A she Ass, asen Assiduous, a. dyſal, diwyd, astud,
Assail, r. a. ymosod ar, rhuthro gofalus, ystig
ar, taro ar, dwyn cyrch Assign, s. Edr. Assignee
Assailant, s. ymosodwr, tarawyddAssign, r. pennu, rhoddi; trosi
Assassin,s.dirgel-lofiudd, murniwr
Assignable, adj. trosiadwy; pen
Assassinate, t. a, cudd-lofruddio,modadwy, dangosadwy
murmio, murn-add, lladd truvy Assignation, s. trosiad meddiant:
gynllwyn neu frad pennodiad cyfarfod serchog,
Assassiuation, s. brad-laddiad,&c. eilwydd; oed dydd, addoed
 o AT
A S - 4

Assignee, s. meddiannydd dros Assure, r. a. sicrliau, gwarantu,

arall; rhaglaw; diprwywr dilys-homi, gwirio; diogelu,
Assignment, s. meillduad, aralliad, moddi
trosiad, gosodiad . Assuredly, ad. yn dàjau, yn sicr;
Assimilate, v. gwney'd neu droiyn yn dailys, yn delinam
'debyg, tebygoli, tebygu Asterisk, s. serenig, fel hym *
Assize, Assizes, s, eisteddfod barn, Asterism, s, twrro sér sefydiog
yngnaid-lys, brawdlys, gorsedd. Astern, ad. ar ol y llong, tu a'i
—Assize of Bread, trefiliad meu phen ol, tu a'r llyw
osodiad pºwys bara Asthma, s. clefyd yr ysgyfaint,
Assize, p. a. pennodi pris, mesur, difyganadl, byr-amadliad
a plwysau: cymmesuro Asthmatic, a. anadl-tyr
Associate, sub. cydymaith: cyd Astonish, r. brawychu, dychrynu,
swydd; cyſaill; cyfranogwr peri syndod; symnu
Associate, r. a. cymdeitbasu, ym Astonishment, s. braw, dychryn,
gyfeillachu,ymgyweithasu: cyd syndod, synedigaeth
fasnachu, cyd-drim Astound, r. hurtio, syfrdanu
Association, s. cyd-gymdeithas; Astraddle, ad. troed o bob-tu
cymmanfa; cymdeithasiad Astragal, s, fêr: addurn-gyich i
Assoil, v. rhyddhäu o esgymmun ben colofm
dod, gollwng yn rhydd Astral, a. serenol, serenog
Assort, r. a. cymmathu, cyhafal
Astray, ad. argyfeiliorn, ar ddi
hau, gosod mewn cyd-drefn dro, argoll, argrwydr
Assortment, s. cymmathiad, cyd
Astriction, s. cydglymiad
Astride, ad. Edr. Astraddle.
drefiliad; dewis o amry w fath,
&c. pigion Astringent, a. argaeol, bolrwym
Assuage, 1... tawelu, lonyddu, dy
ol, rhwym, argaeadol
huddo, esmwythäu, llinaru;
Astringe, r. rhwymo, clymu
gostegu, doſi, llarieddioAstrologer, s. sér-ddewin
Assuagement, s. Honyddiad, dy
Astrologize, r. a. sér-ddewinio
Astrology, s. sér-ddewiniaeth
huddiant, gostegiad; esmwyth
àd, llinariad - Astronomer, s.serydd, sywedydd,
-

serofydd, astronomydd
Assuasive, adj, esmwythäol, llin
arol Astronomical, a. seryddawl, ser
Assume, t. a. cymmeryd, cym onawl, serofyddawl, serydd
merydyn rhyfygus iannol -

Assumption, s. cymmeriad am Astronomize, r. a. seroni, serydd

wir mewn dadl; penderfyniad iaethu, seryddiannu
cymnull-ddadl: Fe'i harferir Astronomy, s. seryddiaeth, sér
gan y Pabyddion am gymmer ofyddiaeth, seryddiant, sywed
iad y Forwyn Mair, yn gorph yddiaeth, sywed
orol, i'r nef - Astrotheology, s. ser-dduwinydd
iaeth
Assumptive, a. a ſo gyfreithlawn
i’w feddiannu gan un oeddyn Asunder, ad. o'r meilldu, ar ddi
ddihawl i'r peth o'r blaen dol, ar wahān, yn wallanredol
Assurance, s. sicrwydd: hyder, Asylum, s. noddfa, mawddle
hyfder; haerllugrwydd At, prep. yn, wrth, ger, ar
 AT 25 A 'H'

Ataxy, s. annhreſm, hylldrefn Attempt, s. anturiaeth, cynryº,

Atheism, s. didduwiaeth, annuw
iaeth, atheistiaeth
Atheist, s, un annuw, atheist
Atheistical, adj. annuw, annuw Attempter, s. vinegriwº, yºngyn
iaidd, annuwiaethol, didduw,
atheistaidd
Athirst, ad. yn sychedig
Athletic, a. pybyr, cadarn-gryf
Athwart, ad. ar draws, ar wyr
Atlantic, s. mêr werydd
cais, yºgais, ymdrccł, gosed
Attempt, r. a. yngeiso, ridi
cais, yntegnio, yndrecht
hygiwr, anthriwr; profºr
Attend, r. goſalu; gwrando; ys
tyried; canlyn; heilio, gweath
Attendance, sub. goſal, diwyº
rwydd, dyſalwch; gweinydd
iad;—gosgorddwyr -

Atlas, s. casgliad oddarlumiau Attendant, s. cydymaith; gwas,

Atmosphere, s. yr awyr-gylch gweinidog, gweinydd -

Atom, sub. mymryn, brycheuyn Attendant, adj. dilynol, cydfyu

corphilyn, y gromyn lleiaf edol - - - *

Atone, r. a. rhoi iawn, talu dros; Attention, s. clust-ymvrandaw

gwnéyd cymmod; heddychu iad; ystyriaeth; dytalwch .
Atonement, s. iawn; cymnod | Attentive, a gwrandawgar; yS
Atop, ad. arben, argoppa tyriol, gwyliadwrus, dyſal
Atrocious, a. creulon, erchyll, Attentiveness, s, ymwrandawiad,
ysgeler, echryslon, antad mawr ofal a dyfalwch -

Atrocity, s. creulonder, ysgeler Attenuate, r, lleihau; teneuo

der, erchylldod, erchylldra Attenuation, s. Ileihād; tenetiad
Atrophy, s. disborthiant, amfaeth Attest, v. tystio, tystiolaethu,
Attach, v. a. dal; ymaflydmewn gwirio, gorchwirio
gwr, neuei eiddo; attafaela— Attestation, s. dygiad tystiolaeth,
To attach one's self, to be at arwiriant, prawf trvy dystion
tached, glynu, ymlynu wrth— Attic, adj. ym ol trefn Attica;
To attach a friend, ymill cariad hardd, prydferth; synwyrgall
cyfaill —Attic story, y llawr uchaf
Attachment, s. ymafiad mewn mewn ty
gwr neueiddo: ymlyniad,serch Attire, s. gwisg, dillad: v. dilladu,
Attack, s.rhuthr, cyrch, ymosod trºwsiadu, addurno
Attack, v. a. gosod, ymosod ar, Attitude, s. ystum, agwedd
gwnéyd rhuthrineu gyrch; ym Attorney, sub, dirprwywr; cyf.
gyrchu, &c. reithiwr, gwro gyfraith
Attain, r. cyrhaedd, cyrhaeddyd, Attract, v. tymnu; denu, lithio
cael gafael, caffael, cael Attraction, sub. tyniad; lithiad,
Attainable, a. cyrhaeddadwy hudoliaeth, mwyn-ddeniad
Attainder, s. coll-farmiad yn er Attractive, a tynedigol, demawl,
byn gwrai feddiannau handdenawl, hudolaidd
Attainment, s. cyrhaeddiad, caff. Attrahent, a. a dynno atto
aeliad; dawn, dysg Attribute, s, prodoledd, priod
Attaint, v. dyfarnu, euog-brofi; oliaeth
amurddo, llygru, difwyno Attribute, v. priodoli, gosod neu
Attemper, v. tymberu, ardym fwrw ar, cyfrifi •
heru, cymmedroli Attribution, s, priodoliad”
E.
 A V C.
- 6 A W

Attrition, s. ymrwbiad, ymdreul Aver, r, gwirio, haeru, gorch

iad:—cynradd o dristwch am wirio, sicrhâu, arwirio
bechod Averment, s. gorchwiriad, haer
Attune, v. hwylio, cyweirio iad, sicrhād, arwiriad
Avail, s. Iles: v. Ilesau, buddio Average, s. cyfartaledd; canol
Available, a. Ilesol, effeithiol bris: dogn i feistr Ilong at
Availment, s. budd, llesåd golledion, Ilong-wobr
Avant! interj. ymaith; fſwrdd’’ Averdupois, s. Edr. Avoirdupois
Avarice, sub. cybydd-dod, tra Aversation, sub, gwrthwynebiad,
chwant, crintachrwydd ymwrthodiad; annhuedd
Avaricious, a. cybyddlyd, cyb Averse, a gwrthwynebol, gelyn
yddus, ariangar; crintach ol, annhueddol -

Avast, interj. gan bvyll, dal dy Aversion, s, gwrthwynebiad, c

law, aros aros ineb, cas, casedd
Avaunt, interj. Edr. Arant Avert, v. a. troi heibio, troi yin
Auction, s, gwerthiant cyhoedd aith, dat-droi
i’r uchafei gynnyg; arwerth Auf, Elff, s. delff, lleban, ynfyd
iant, arwerth Auger, or Augre, s. taradr, ebill,
Auctioneer, sub. arwerthwr, ar trwyddew, trul, rhwmp
werthydd Aught, pron, un peth, un rhyw
Audacious, a. hyfaidd, di-arswyd; beth, dim, um dim
digywilydd; haerllug; rhyfyg Augment, v. yehwanegu, am!-
us, arfeiddiawl häu; cynnyddu, helaethu, mwy
Audaciousness, Audacity, s. haer häu; ymhelaethu
Ilugrwydd; eofnder,4 rhyfyg, Augmentation, sub. yehwamegiad
hyfeiddrwydd, tra-dewredd cynnydd; amlhãd, cynnyddiad
Audible, a. hyglyw; croch, son Augur, s. dewin, daroganwr wrth
iarus, llafar ehediad adar, &c.
Audience, s. clywedigaeth; gos Augur, Augurate, v.dewinio wrth
teg, gwrandawiad; gwranda ehediad neu leisiad adar
wyr Augury, s. dewindeb wrth adar,
Audit, S. prawf cyfrifon; holiad adar-goel, ehed-goel
tystion August, s. Awst, mis Awst
Audit, v. trim a phrofi cyfrifon August, a. mawreddig, brenhinol,
Auditor, 8. gwrandãwr; golygwr ardderchog, urddedig
cyfrifon; clywiadur Augustness, s. urddasrwydd, ar
Auditory, S. gwrandawle; cyn dderchawgrwydd
nulleidfa, gwrandawyr Aviary, s. adardy, adar-gell
Avenge, v. dial, ymddial, cospi Avidity, s.awydd, gwangc, aingc,
Avengement, s. dialedd, dialedd gorwangc, rhaib
iad, dialedigaeth Aulic, a llysol, breiniol
Avenger, s. dialydd, dialwr, dial Aumbry, s, llogawd, buydgell
eddwr; cospwr, arteithiwr Aumelet, s. crempog, crèmog
Avens, s, llysiau fy anywylyd, y Aunt, s. modryb
fabcoll,º y’sgyfarnog Avocate, v. galwymaith
Avenue, sub. dyfodfa; cyntedd; Avocation, sub. galwad ymaith,
rhodfa, rhodle rhwystr, tymniadymaith
 A U. 97 AW
---

Avoid, v. gochel, gochelyd Author, s. awdur, awdwr, gwneu

Avoidable, a. gocheladwy thurwr
Avoidance, s, gocheliad;ariloesiad Authoress, s. awdures
Avoider, s, gochelwr Authoritative, a. awdurdodol
Avoirdupois-weight, s. y puys sy Authority, s. awdurdod, gallu
yn cymnwys unwns arbymtheg Authorize, v. awdurdodi, cefnogf |
Avouch, v. gwirio, haeru; ar Autography, s. prif-ysgriſen, ys
dielw, ymarddelw; ateb dros grifenlaw'r awdwr
Avoucher, Edr. Voucher Automath, s. hunan-ddysgydd
Avow, v, addef, cyffesu, arddelw, Automaton, s, peiriant a fomegis
amddiffyn; addunedu ā'i symudiad ynddo ei hun, fel
Avowable, a. arddelwadwy y mae orlais, oriadur, clock,
Avowal, sub. cyffes, arddelwad; watch, &c. human-ysgogydd
human-fynedydd ysgogy (tu,
anddiſfyniad; adduned
Avower, s. cyffeswr, arddelwr, Automatous, a hunan-ysgogol
amddiffynwr; addunwr Autumn, s. hydref, cynauaf
Avowry, s. rhydd-gyffes; diheu Autumnal, a hydrefol, hydrefaidd
rad, amddiffyniad Auxiliar, Auxiliary, s. cynnorth
Avowtry, s. godineb, puteindra wywr: a, cymnorthwyol, attegol
Auricle, s. clusten, godre'r glust Await, v. dysgwyl, aros, cyfaros,
Auricular, a. clustaidd, dirgel ymaros am neu wrth
Auricular-confession, sub, dirgel Awake, v. deffrói, dihuno, deffro
gyffes, clust-gyffes Awake, a.ar ddihūn, yn effro
Aurora, s. gwen-ddydd, y seren Awaken, r. defroi, dihuno un
ddydd; y wavr-ddydd, y wavr Award, s. barm cylafaredd, ded
Aurora-borealis, sub. y goleumi fryd, barn derfynol
gogleddol Award, r. a. barnu, rhoi barn
Auspical, Auspicial, a. argoelaidd derfynol; cylafareddu
Auspice, s. adar-goel; fiawd Aware, a, rhagystyriol, yn rhag
Auspices, s. nodded; tywysiad gamfod, yn gwybod or blaem,
Auspicious, a llwyddiannus, flyn yn dysgwyl, yn arwybod
adwy, flodiog, dedwydd Away, ad. ymaith, fivrdd
Auspiciousness, s, flawd, flyniant, Awe, s.arswyd, ofin, parchedigofu
flynedigrwydd Awe, r. dychrynu, cadw mewn
Austere, a. gerwim, tost, sarrug, ofu, peri arswyd
garw-guchiog; marweiddiadol Awful, a. ofaadwy, arswydus, ar
Austerity, s. gerwindeb, llymder, swydlawn; tra-pharchus
toster, sarrugrwydd Awfulness, s. arswydolrwydd
Austral, a. deheuol, deheuberthig Awhile, ad. ennyd, encyd
Authentic, a. awduredig, gwar Awkward, adj. chwithig, aswy,
antedig, profedig, dilys, diam lled-chwith, annehau, anhylaw
heuol, sicr Awkwardness, s. anneheurwydd,
Authenticate, r. . a. gwarantu, annhrefnusrwydd, difoesedd
gorchwirio, awdureiddio Awl, s. mynawyd
Authenticity, sub. awdurdodiad, Awless, a diofm, diarswyd
awdureiddiad; sicrwydd, di Awm, s, cól yd
y
lysrwydd, gwiredd Awning, s. sº 2
gwasgodfa,
 I3 A 28 B A

Awork, ad. ar orchwyl, ar waith Backbiter, s. athrodwr, absenwr,

Awry, ad. ar Wyr, ar ledtraws, i. enllibiwr, hortivr
yn Hedgam, ar eleddf Backbiting, s. drwg absen, athrod,
Ax, Axe, s. by yell, cymynai cabl, anair
Axiom, sub. ynadrodd profedig; Backfriend, s. cyfaill gau
arwiredd; gair neu réol osod- | Backgammon, s. chwaraegwydd
edig bwyll, firistiol a thawlfwrdd
Axis, sub. echel; echel dilychym Backside, s. budrth; tu cefin, tu
ygol y byd; canol-lined y byd: | ol, pen ol; gwrth-wyneb
dau begwn y gogledd a'r dehau |Backslide, v. a. gwrthgilio, encil
Axletree, s. echei, echel menn io: gwadu crefydd
Ax-vetch, Ax-wort, s, pys y fvy Backslider, s, gwrthgiliwr, encil
e!!, pedoly march, marchronell iwr, gwadwr ei brofes
Ay, ad. Íe Backsliding, s, gwrthgiliad, gwrth
Aye, ad. yn wastadol, byth dróad: a, gwrthnysig
Azure, s. asur, nefliw, glas goleu, Backstays, s. y rhattau sydd yn |
lliw'r wybr, goleu-jas dal yr livylau o du ol llong
Azymus, s. bara croyw Backsword, s.cledd-unfin, cledd
yf gwegilog
* Backward, ad, yn ol, yn y gwrth
B. ol, yn wysgy cefn: a, hwyr
frydig, anewyllysgar, ammharod
BARBLE, s. dadwrdd, bald Backwardness, s. amewyllysgar
ordd, dwindwr, firec, fregawd wch, ammharodrwydd
Babble, v. baldorddi, dwindro, Bacon, s. hallt-gig moch—A fitch
ffregodi, gwag-siarad of bacon, hammer-hob, hanmereg
Babbler, s. baldorddwr, dwndr hwch
wr, gwag-Siaradwr, siaradur Bad, a. drwg, drygionus; miweid
Babbling, s. siaradach; filoreg iol; claf; salw, gwael
Babe, Baby, s. mabam, baban Badge, s.arwydd, néd, amlygyn
i}abish, a. mahanaidd Badge, v. a. modi, arwydd-nodi
Baboon, s. math oeppalled ſawr Badger, s. byr-hwch, daear-foch
}}abyhood, s. mabandod yn, pryf Ilwyd, broch
Bacchamalian, s, meddwyn, ofter Badger, s. edwicwr; um a bryno
ddyn, gloddestwr yd, neur fath gyfreidiau, i elwa
Bacchauals, s, gwleddoedd Bac armynt
chus (duw'r gwin) lleyr arterid Badness, s. bai, drwg ; drygioni;
pob rhyw of redd anhwyldeb; drwg gywair
Bacciferous, a. eirinog, aeronog Baffle, v. a. dyrysu, seithugio;
Bachelor, s. mab ieuangc, dyn dymchwelyd bwriad neu res
a weddw ymiad; call-drechu; twyllo,
Back, s. cefn; gwegil siómi
Hack, ad. yn ol, yn y gwrthol Baffler, s. siómwr; trechwr, &c.
Back, t. a. cefnogi, cymnal, at Bag, s. cwd, cod, fetan, ysgrepan
tegu: myned ar wysg cefn Bag, r. cydu ; ysgrepanu, hel i
Backbite, r. a. absenu, athrodi, giod
cablu; cullibio l Bagatelle, s, firil, filoreg
 B A £)
- 9 B A

Baggage, s. clud, dodrefn a chyf. Baleful, adj. alaethus, gresynol,

reidiau byddin, celfi llu; dy trwch, trychiawn; anºcuol
liren–Bag and baggage, cód a Balk, sub. trawst, tylati, ; balc,
chelfi male; sióm, siomiant, seithug
Bagnio, s. ymolchdy, chwysdy; iant -

twymdy; trythylldy - Balk, c. balcio, malcio, twyll-aru;

Bagpipes, s, pibau; céd-bibau sioni, twyllo, seithugio ; miyiled
Bagpiper, s, pibydd, cód-bibydd heibio
Bail, s. mechniaeth; mach, mach Ball, s. bul, pël, pelen, pellen;
niyād, meichai, meichiau clobyn:—dawns-gymanfa
Bail, v. meichio, mechnio, ym Ball-of-the-eye, s, canwyll Ilygad
wystio Ballad, s. can gyffredin
Bailable, a mechniadwy Ballad-singer, s, clerwr y dom
Bailiff, s. swyddog tref, maer; Ballast, s. balasarn, grö neu dy
maerwr, hafodwr; maeron, wod a roir mewn liong wag i
maeronydd; ceispwl, ceisiad; beriiddi mofio'n wastad-lyfn
gwysivr, dyfynwr, rhingyll Ballast, v. a. balasarnu
Bailiwic, sub. cantref, maerdreſ, Ballance, s. Edr. Balance
cwmmwd; swydd cantrefwr Ballisters, Ballasters, s. män-gol
Bait, s. Ilith, hud; abwyd; lith ofilau, ciedr, man-bilerau
iad, deniad;—adwledd, byr. Balloon, s, clobyn ar ben colofm;
bryd bwlgan; awyr-bel, awyren
Bait, r. a. abwydo, gosod abwyd: Ballot, v. a. dewis swyddwyr,
adborthi, adwledda: baeddu, neu derfynu dadi, trvy ysgrif
maeddu, eirthio en, meu belennau amryliw, a
Baize, s. brethyn cedenog deflir i flwch, meu gist: pèl
Bake, r. pobi, crasu fwrw -

Baker, s. pobydd, tylinwr Ballot, s. arſeriad o'r fath uchod,

Bakehouse, s, pobdy, ffwrndy
Balance, s. clorian, tafyl, tafl;
mantol; cydbwysedd; mantol
iaeth cyfrif
Balance, v. a. pywyso; cydbwyso;
mantoli: gwastatau cyfrif
Balcony, s.lloft neurodia fechan
y tu allani fur ty
Bald, a. moel, gwallt-gollº
Balderdash, s. ffregawd, baldordd
Baldheaded, Baldpated, a. pen
foel, siad-foel, coryn-foel
Baldness, s. moelmi, moeledd
Baldric, s, gwregys; cylch y 12
arwydd
Bale, s, trywsa, burn, byrmaid,
byrmyn: corn crwc neuystwcc
Bale, c., a, byrnio, byrneidio:
dyspyddu llong, &c.
dewisiad trvy bel-fwriad
Balm, s. math o driagl meddygol.
sudd y pren Balsamum:—llys
ieuyn a dyfmewn gerddi,gwen
yn-ddail, llysiau'r gwenyn
Balmy, adj. adferawl, adfywidl:
peraroglaidd, pèr-suddawg
Balneary,8.ymolehdy,ymdrochdy
Balsam, s. sudd meddygol, en
eimsudd, sudd eneimiol
Balsamic, a. iachãol, adferol
Balsamine, sub, mintys y dwfr,
mintys y meirch
Balsam-mint, s. mintys Mair
Balustre, Balister, s, cledrem can
llaw, canbost, colofinig
Balustrade, s. man-byst canllaw
—Edr. Ballisters
Bam, s. siom, twyll
 B A 30
JBam, t. twyllo, siomi
Bamboo, s, rhyw gorsen o'r India
ddwyreiniol
Bamboozle, t. a. twyllo dan rith
cyfeillgarwch, siomi, seithugio,
truth-dwyllo
Ban, s. cyhoeddiad; rhég; es
gymmundod: v. rhegu
Band, s.rhwym, rhwymyn, caw,
cewyn; cwlwm, clwm, ach
lwm:—mintai, byddin, torf–
A band of music, sein-dorf, per
orion, perorwyr
Bandage, sub. rhwymyn, gwasg
rwym
Bandaliers, s. c6d-dyllau gan fil
wri gadwei ergydion
Band-box, s. cistan ySgath
Bandelet, s.rhwymynyn
Banditti, s. mintai o yspellwyr,
carn-ladron, lladron déoledig
Bandog, s. cadwyn-gi; ci had yw
ddi-beryglei adael yn rhydd
Bandy, s, pèlgib, from belgip
Bandy, a cam-fachog
Bandy, v. a. taflu meu guro yn ol
ac y’mlaen; dadleu yn groes,
ym ymrysomol, meu yn derfysg
us: taenu chwedlau
Bandy-legged, a coesgam
Bane, s. dien, dienydd, dinystr;
gwenwyn; andwyad
Baneful, a. marwol, dimystriol;
gwenwynllyd; andwyol
Bane-wort, s. y gedawrach
Bang, s. lab, lab, llach, flat, dul,
dyrmod, fömod
Bang, v. a. llabio, llachio, fusto,
curo, pvyo, baeddu, maeddu Barbacan, Barbican, s.gwn fulch
Banish, v. a. alltudio, deol, gyrru
allan owlad, mewn flordd o Barbarian, sub. barbariad; gwr
gosp; aethwladu
Banishment, s. alltudaeth, deol
iad, difröedd, herwriaeth
Banisters, s. Edr. Ballisters
Bank, s. glän, ceulan, min, tor Barbarity, s. creulondeb, cieidd.
lan; bryncyn, twmpath, esgyn
B A
dir; traethell; clawdd :-arian
dy, syllt-ty cyffredin–Bank
bill or note, ysgrif-docyn arian
nydd
Banker, s. sylltydd, arianawr
Bankrupt, s. un wedi methu yn
ei fasgnach; meth-dalwr
Bankruptcy, sub. torredigaeth;
methedigaeth, methdāl'
Bammer, s. baner, lluman
Bamneret, s. marchog a wneler ar
faes rhyfel; marchog y famer
Bannian, s. boreu-wisg laes
Bannock, s. teisen geirch
Banns of Matrimony, s. gostegion
priodas
Banquet, s, gwledd, cyfeddach,
gwestfa, cywledd
Banquet, v. gwledda
Bansticle, s. crothell: pl. crethyll,
math o fan-bysgod
Banter, s, gwawd : v. a. gwawd
io, cellwair, cymmwedd
Bantling, s.llengcyn; maban
Babtise, Baptize, c. bedyddio
Baptism, s. bedydd; golchiad
Baptismal, a bedyddiawl
Baptist, s. bedyddiwr
Baptistery, s. bedydd-fan
Baptization, s. bedyddiad
Baptized, a, bedyddiedig
Bar, sub. barr, bollt, trosol —
rhwystr, attaliad:—-sefyllfan
carcharor o flaen brawdle
Bar, v. a. barrio, bolltio, trosol
io:—attal, rhwystro, lluddias
Barb, s, cefyl owlad Barbaria;
barf; adfach; blaen art
mewn mur: rhag-glawdd
diddysg; gwr anfoesog; dyn
creulawn: a barbaraidd
Barbarism, sub. antoes; amysg;
llediaith, llygriaith, brithiaith
dra, creulonedd
 B A SI B A

Barbarous, a creulon, ffyrmig; Barnacles, s, gwyrain, math o

gwyllt; trysgl, antoesgar, ang wyddau gwylltion
hywrain, anghymhen Barometer, sub. hin-ddangosydd:
Barbed, a barfog, adfachog offeryn yn cynnwys pibell o
Barbel, s. math o bysgodyn, bar wydr fig arian bywynddi; yr
fogym, barfawg hwn sy’m codineu'n gostwing yn
Barber, s. barfwr, eilliwr olpwysau'r awyr; ac felly yn
Barberry-tree, s. y pren melyn, arwyddo sychder neu wiyhan
draenen yspinys, eurddraenen iaeth; awyr-bvysydd
Barbles, sub. y llyfanwst, llyfian Baron, s. breyr, barwn, baron
tafod, gwaith y pryf Baronage, Barony, s. breyriaeth
Bard,8.prydydd, bardd; pl.beirdd Baroness, s, bréyres, baron-ferch,
Bard, or Beard Wool, r. blaen arlwyddes, arglwyddes
doccio cnuf, blaen-gneifió Baronet, s. baronig, breyr-farch
Bardsey, Bardesey, s. Enlli, ynys og, marchog
Enlli, ger law Lleyn Baroscope, s. awyr-bvysydd
Bare, a noeth, llwm, moel; unig Barrack, sub. lluest neu fath
To make Bare, v. noethi, dy milwr
noethi; llymhâu ; moeli Barrator, s.ymgyfreithwr, cecryn
Barefaced, a wymeb-agored; di Barratry, s. cyfreithgarwch
gywilydd; goleu, amlwg Barrel, s. baril: v. a. barilo
Barefooted, a troed-noeth Barren, a. anſfrwythlawn, diff.
Bareheaded, a. pen-noeth aeth; anmhlantadwy, di-blant,
Barelegged, a coes-noeth di-eppil; hysp, aflith
Barely, ad. ym noeth, yn llwm; Barrenness, s. diffrwythder, an
braidd, prin; yn dlawd fºrwythlondeb; hysprwydd
Bareness, sub. lymder, noethni, Barricade, Barricado, s. attalgae,
moelmi; prinder; noethder attalglawdd, diffynwrych, ar.
Bargain, s. cytundéb; ammod gau-waith: c. a. cylch-argău
Bargain, v. a. cytuno, cyfam Barrier, s, terfyn, cyffin; argae.
modi, ammodi cyffiniol; attalglawdd
Barge, s. math o fad, neugweh; Barrister, s. dadleuwr; cyfreith
ysgraff; long fechan iwr; cynghawsydd
Bargeman, s. badwr, ysgraffwr Barrow, s. berfa, carthglwyd
Barilla, s. Iludw coed a llysiau. Barrow-hog, s. mochyn dyspaidd
Edr. Potash. Barrows, s. ºngº, tom
Bark, s. rhisg, rhisgl; math o long émau, gwyddfaau
Bark, v.a. rhisgo, dirisgo, rhisglo, Barter, s, newidwriaeth
dirisglo, pilio rhisg Barter, e.a. cyfnewidio, troieiddo
Bark (as a Dog) v. cyfarth neu dola
Barking, s. cyfarthiad Barterer, s. cyfnewidiwr
Barley, s. haidd, barlys Barton, s. cut ieir neuwyddau
Barm, s. burym; ewyn diod Base, a. budr, brwnt, gwrthun;
Barn, sub. ysgubor; heiniardy— gorwael, gwael; isel, isel-radd;
Hay-barn, tygwair, gweirdy gau, fugiol; cymmysg
Barnacles, sub. genfa, penwar, Base, sub. sylfaen, gosail, bon,
trwyn-ffrwyn, gefail drywyn gwadn, gwaelod; ystäl
 B A $- B A

Baseborn, a.basaarddaidd | Batch, s. crasiad, pobtjad, pob

Baseness, s, gwaelder; diffeith iad, fyrmaid
der; brynti; gwrthuni Bate, v. Ileihău, colli, gostwmg
Baseness (of birth) s. Iledryw, Bath, s. badd, baddon, ymolehfa,
Iledach, gwael-radd; bastiardd enain: Caer faddon
iad Bathe, v. a. ymolchi, ymdrochi
Bashaw, S. rhaglaw yn mysg y Batlet, s, golchbren
Tyrciaid Batoon, s. berllysg; llaw-fron
Bashful, a gwyl, gwylaidd, yswil2. Battalia, s. brwydr-drefn
cywilyddgar; gwladaidd -| Battalion, s. byddin o 5 i 800
Bashfulness, S. gwylder, yswilder, Batten, s. astell hir-gul
gwladeidd-dra; cywilyddgar Batten, r. brasau, tewychu, tew
weh ; symlrwydd ; lledmeis hau, pvyntio; gwrteithio; yin
rwydd dreiglo
Basil, s, y freninſlys; osgo-fin arf Batter, s. deunydd crempog
Basilic, s, llys brenin; neuadd Batter r. a, curo, pvyo, briwo,
lys; llysesgob; esgobty ysgytio; hwrdd-bwyo
Basilica, s. gwythen yr afu |Battering-ram, s. math o offeryn
Basilicon, s. math o eli - rhyfel; hwrdd-beiriant
Basilisk, s. math o sarph, y fad Battery, sub. in

felen. Edr. Cockatrice glawdd, hyrddglawdd

Basis, s. sail, gwaelod, gwadn Batting-staff, s, golchbren, golch
Bask, v. ymheulo, bolheulo ffon, pvyedydd
Basket, s. basged, cawell; mwys Battle, s. cad, ymladdfa, ymladd,
JBasket-maker, s. basgedwr brwydr, brwydrin
Bason, s. cawg, golchlestr;—pyll Battle, r. brwydro, ymladd, ym
fan, cronbwll, mawfle Ilongau Wrlo

Bass, s. y llais garwaf o bedwar Battle-axe, s. bywyell enmilleg

mewn cerddwriaeth—byrdón Battledore, s.pèl-gip; y llyfr corn
—The bass-string, y llorf-dant Battlement, s. mur-ganllaw
Bastard, s. basdardd, basderddyn, Battology, s. mynych adroddiad
plentyn ordderch o'r un chwedl, flladredd
Bastard, a. basdarddaidd, lled Battoon, s. cwlbren, clwpa
rywidg, dirywiedig Bauble, s. ffril, tegan
Bastardize, v. a. bastarddio Baud, s. carn-butain, llattai
Bastardy, s. basdarddiaeth | Baudry, s. anilad-iaith, serthedd;
Baste, v. iro:-bras-bwytho, go llatteiaeth
wnio: pastwyno,ffonodio, curo Bavin, s. ſiagoden; ysgubell
Bastile, s. carcharyn Paris gynt Bawdy, s. anniwair, serth, budr,
Bastinade, v. a. ffusto, fonodio brwnt, cywilyddus
Bastinade, Bastinado, s. pastwyn Bawdy-house, s, putteindy
iad, ffonodiadar wadmau traed; Bawl, v. gwaeddi, bloeddio, Ilef.
dwys-gurfa ain, croch-lefain
Bastion, s, rhagfur, gwrthglawdd Bay, s. már-gilfach, angorfa
Bass-viol, s. crwth y byr-dòn Bay, sub. cwlas; hyd cwpload.
Bat, s. ystlum, ystlumyn: cwl eilad .*

bren, clwpa, cnwpa; humog Bay, a, gwineu, gwineu-goch

 B E. 33 B E

Bay, r. a. cyfarth—To hold at bay, Bearing,s. dygiad, cludiad; godd

attal, fel y gwna cyfarthgi efiad, ymoidefiad -

Bay-salt, s. halen llwyd-las, mêr Beast, s. anifail, inii, milyn, enfº

halen, halen Ilwyd Wild Beast, sub. aniſail gwyllt,
Bay-tree, s. Jiawry'ſ, llawr-wydd bwystſil, gwcs:fi, gwylltfil
en; preny gerwyn Beastial, a. auifeilaidd, by ystä'-
Rayonet, s. gwu-tidawg, bidogan aidd; fiaidd, brwut, nwytus
Bays, s. coron-bleth: brethyn ced Beastiality, s. cydiad dyn ag ani:-
Be, (to be) v. bod, Hanfod [enog ail; anafeiligºwydd
Be it so, boed felly, bid felly Beastliness, s, fl'ieiki-dra; anifºil
Beach, sub. traeth, y feisdon, dra; budredd, budreddi
tywyn Beastly, a. anifeilaidd ; fl. ſaidd,
Beacon, s. dysgwylfa, twr gwyl aflan, budr; creulawn
ied: arwydd am berygl, neu Beat, v. curo, baeddu, maeddu,
ryfel; tān-fwdw! briwo, pvyo, dulio, Ilachio
Beaconage, s. trèth i gymnal twr Beatific, d, gwynfydlawn . . . .
gwylio, neu dán-fwdw! Beatification, sub. perfeithiad
Beadle, s. rhingyll; gwysiedydd gwynfyd: gwyneithad y Pab
Bead-roll, s. paſſer-restr Beatified, part. gwynfydedig
Beads, s. gleiniau ; paderau Beatify, v. a. gwneuthur ym gwbi
Beads-man, s. Paderwr ddedwydd; gwyneithu
Beagle, s. by theiad bychan, ol Beating, s. curiad, cutta
rhéad, olrhein-gi, cor-helgi Beatitude, s. Ilawn wynfyd
Beak, s. Pig, gylfin, gylt, gyltant: Beau, s. coegyn, coegdøym, balch
duryn long drwsiadydd, pefryn
Beaker, s. Ilestr pistyll-big Beauish, d. coegai!d, coegynºidd
Beal, s. Ilinoryn, pendduyn Beaver, sub. atauge, addauge,
Beam, s. trawst, tylath, swimer; fºrangeon, ilestlydan
pely dryn, paladr: pl. pely dr Beauteous, Beautiful, adi, gian,
Beaming, a. pelydraidd, pèlydr glandeg, prydferth, murain
Bean, s. ffaen : pl. fia [awg Beautifulness, s. Jiaºddweh, mir
#. s. codau#. einweh, prydferthwch
can-shells, s. plis masgi fa Beautify, r. a.harddu, prydferthu,
ciban fla, .. 2 g >
addurne, gwychti -

Bean-stalks, s. gwellt fa, callodr Beauty, sub. glendid, harddwell,

neu gallodreman fa tegwch, prydferthwch
Bean-trefoil, s. y ddrewgoed Becafico, s. aderyn tebygir €0s,
Bear, s. arth: fem. arthes: pl. ar ac yn bywyta if gys
thod, eirth Becalm, v. Hollyddu, llinaru, taw
Bear, C. a. dwyn, cludo, cymnal; elu; yndawełu:—bodym deli
goddeſ, cyd-ddwyn awel; colli'r awel
Bear's-breech, s. crafangc yr arth Becalming, sub. gostegiad, hedd
Beard, s. barf; col Śd; adſach ychiad; ymlonyddiad
Beard, r. barfu: Sarhau: blaen Because, conj. & prep. o herwydd,
docio o blegid, o achos; gan, am
Bearded, part. barfog; adfachog Beck, s. amnaid, awgrym, mum
Beardless, a. difarf; moel ud: cornant, gofer
E
 B E 34 B E

Beckon, t. amneidio, flioi awg Beef, s. cig eidion men fuwch

rym meu amnaid Beer, s. diod, cwrw, heiddiyu
Become, v. m. gweddu, bodyn
weddus, perthymu, bodym per
thym:—damweinio, dygwyddo;
dyfod, as, What becomes of
him? Beth sy’m dyfod o honor
Becoming, adj. gweddus, pryd
forth, cymbwys, addas, hardd
Becomingness, sub, gweddeidd
rwydd, gweddeidd-dra
Bed, s. gwely, gorweddfa
Bed, v. gwelya, myried i wely
Bedaggle, r. caglu, diblo
Bedash, r. taeneilu, ysgeinio
Bedawb, r. divyno ; priddo;
dwbio; luthrodi; tāmi
Bed-chamber, sub. ystafell wely, Beg, r. a. cardotta; crefu, erſyn,
hun-dy, cuddigi
Bedding, Bedclothes, sub. dillad
gwely, gorthogwely
Redeck, r. a. addurno, trysiadu,
º yındrwsio, yim
incio, yngymliènu, ymwychu
Bedew, r. gwlitho, gwlychu
Red-fellow, s, cywely
Bedim, t. a. dallu, tywyllu
Bedlam, s. bediem, swallgofly,
Ile y cedwir pobla fyddo aiian
ou caf, meu wedigwallgofi
Bedlamite, sub, dyn ynfyd, dyn
gorph wyllog, bedlemydd
Bodraggle, v. Edr. Bedaggle
Bed-ridden, a. gorweiddiog
Bedstead, s. prem meu ochr gwely
Bedstraw, s. y felynllys, brigau'r
twynau, llysiau'r cywer
Bedung, r. tomi; teilo
Bedust, r. Ilycliwino, Ilychio
Bee, s, gwenymen—Queen bee, y
cormor–Drome-bee, begegyr
Swarm of bees, haid o wenyn Begotten, part. cenedledig; gan
—Bee-garden, gwenynog
Beetle, s. chwil. chwilen dºiu :—
gordd, pvysodr, gordd fawr
Befal, r. dygwydd, dygwyddo,
damweinio dyfºd; darfod
Befit, r. gweddu, yn weddu
Befool, r. twyllo, siómi, gwatwar,
gwawdio; difrio: ilysenwi: yun
wirioni, pengāmu
Before, prep. o taen, ger bron,
cyn: ad. gymt, or blaen
Before-hand, ad. yn maen Iław
Befoul, c. a. divyno, Iltithrodi
Befriend, ; r. m. cymmvynas",
cedu, dangos caredigrwydd,
gwneuthur cymnwynas
gofyn, deisyf, dymuno, eeisio,
erchi, ymbil am, &c.—To beg
the question, haeru cyn profi
Beget, r. a. cenedlu, ynnilleppil,
eppilio, essillio:-magu
Begetter, s. cemedlwr, hiliwr, ep
piliwr, tad; magwr
Begetting, s. cenedliad; hiliad
Beggar, s. crefwr, cardotai, car
dutyn; pl. cardoteion, rheid
usion
Beggar, r. a. Ilymhâu, todi, dwyn
i dlodi; rheiduso
Beggarly, adj. thawd, anghenog,
rheidus: all, yn dlawd; yn salw
aidd, yn ſawaidd
Beggary, s. todi, eisiau, anghen
Begin, r. a. dechreu, cychwyn
Beginner, s. dechreilydd, &c.
Beginning, s. dechreu, dechreuad,
cychwyniad; cychwynfa
Begird, r. gwregysu, amwregysu,
ymwregysu:—cylchynu
e

Bee-hive, s. cwch gwenyn, bod Begrease, r. iro, seimio: ymiro

rydaf, gwenyn-gell Begrime, t. a. duo, pardduo,
Beech, Beech-tree, s. fawydden gordduo, budreddu
Beech-mast, s, fºrwyth y flawydd Beguile, r. a. hudo, llithio, demu
 B E
Beguiling, s. twyll, hudiad
I}eilalf, s, plaid, rhan, achos
Behave, v. ymddwyn, arweddu,
º
ymar weddu ; gwmeyd
Behaviour, s. yºndāygiad, yimar
weddiad, moes, moesau
Behead, v. torri pen, dibènu;
terfynyglu
Beheading, sub. dibeniad, torriad
pen
Behest, s. gorchymyn, archiad
Behind, prep.ymol, arol, y tu cefn
Behold, e.g. edrych, gweled, can
fod, golygu, tremio
Behold, interi. wele! nycha!
.
*
Beholden, adj. rhwyńedig, dan
ddyled, dan rvymau`
Behoof, s. budd, llès, mantais
Behoveable, a. gofynol; gwedd
us; llesol; rheidiol
Behove, c. gofyn, gweddu
Being, s. hanfod, bod
Belabour, t. a. maeddu, dwys
guro, tresio, baeddu
Belay, c. a. cynllwyn, rhagod;
cau neurwymo ifynu
Belch, s. bytheiriad, brytheiriad
Belch, v. a. brytheirio, ysgyfogi
, Beldam, s. hen-wrach, hen-fall
Belders, s. berw'r dwfr melyn
Beleaguer, v. a. amgylchu, cylch
ymu, amgylchynu, gwarchau
Belfry, s.llofty gloch
Belgic, a. is-elimymaidd
Belial, s. y fall; march malen
Belie, v. a. Edr. Bely
Belief, s, fydd, coel, crèd, cred Below, prep. is, isław, isod, obry,
iniaeth; y Credo
Believeable, a. credadwy, hygoel
Believe, v. 4. credu, coelio,flydd
io; rhoi coel; hyderu
Believer, s. credadyn, ffyddlon
iad: pl. ffyddloniaid, credinwyr
Belike, ad. mae’m debyg, ysgat
fydd, maen debygol
Bell, s. cloch; pl. clych, clychau
Belle, s, merch län goegaidd
35 B E
Belles-lettres, sub. tiws-ddysg, yr
hoyw athrawlithau.-Yr ydys
etto heb gwbi-gytuno pa sawl
cangen oddysgeidiaeth a ber
thyn ºr enw hwn
Bell-flower, s. dail fion frwyth,
byseddellyllon, bysedd cochion
Bełł founder, s. clºch-doddydd
Belligerent, a, rhyfelus—Bellige
rent powers, rhytel-bleidiau
Bellied, a boliog, crothog—Great
bellied, cestiog, potènog, tors
tain; beichiog; torrog
Bell-metal, s. clºch-fettel
Bellow, r. a. rhuo, brefu, croch
frefu, buguned
Bellows, s. megin: pl. meginau
Belly, s. bol, bola, boly; ceudod,
cèst, tor, rhumen; cröth, bru
Belly, v.a. bélio, chwyddo alian
Belly-ache, s. bolwst, dolur bol
Belly-bound. a. bol-rwym
Belly-friend, s. bolerwr
Belly-full, s, gwala, bolaid
Belly-god, s. glwth, gloddestwr
Belly-worms, s. pl. llyngyr
Bellman, s. clochydd, criwr
Bell-wether, sub. llwda y gloch;
ffol-arweinydd; tinge-daenwr
Belong, r. m. perthyn, perthyuu,
deiryd, bodyneiddo i
Beloved, s. anwylyd, cariad, an
wyddyn-Belored ones, anwyl.
iaid, caredigion
Beloved, a. anvyl, eu, hoff, an
wyl-gu ; caredig; cariadus
tan, tamodd, oddi tanodá
Belswagger, s, rhodreswr, boc
Belt. s. gwregys sachwr
bely, º tºwad, º
dywedyd celwydd, bod yn
euog o gelwydd-rhoi'r cel
wydd ararall: fiuantu
Belying, s. enllibiad, athrodiad
Bemire, v. tomi, budreddu, di
wyno ; **
 B E
Bemired, a. wedi ymdröi mewn
baw, wedi ei dial yn y dom
Bemoan, v. cwynian, cwyno, al
aethu, galaru; ynlofidio
Hemoanng, s. alaeth, cwynfan,
cwyn-alaeth, ga'ar-gwyn
Bemoil, v, a, qiwyno, anurddo
Bemonster, t. a. amferthu–Be
monstered, wedianghenfileiddio
Bench, s. mainge, esgemydd, eis
teddle, eisteddfa; eisteddfod;
y cydästedd, cydeisteddwyr
—ixing's Bench, y llys penadur
Išench, v. a. mcingcio, Seddu
I}enchers, s, pl. ae!odau athrofa
gyfreithiol; cyd-seddwyr
Bend, c. a. plygu, crymu, camu,
dolènu, gogwyddo, gwyro; am
nelu; cyfeirio
Bendable, a. plygadwy, hyblyg
£3ending, s. plyg, plygiad, gog
wyddiad, tróad; camedd
Bendings, s, tróadau, plygiadau
Bendlet, s, taleithig
Beneath, prep, & ad. is, islaw, dan,
tan, goris; isod, obry - yr ysgyfarnog
Benedictines, s. mynachod ourdd
St. Benet
Benediction, s. bendith; bendith
iad; tal diolch
Benefaction, s. twrm da, cym
mwynas, cèd, haeledd
Benefactor, sub, cymmwynäswr,
céd-roddwr, noddwr
Benefice, s. bywioliaeth eglwysig
Beneficence, sub. haelioni, cym
mwynasgarwch; haeledd
Beneficent, a. cymunwynasgar,
hael,haelionus, hy-ged, rivydd
ged, rhoddgar, cedawi
Beneficial, a buddiol, llesol
Beneficiary, s, perchen person
iaeth, ficceriaeth, &c.
Benefit, s.budd, llés, llesåd; cym
mwymas
Beuefit, v. Ilesàu, llesu; peri
budd, bodyn liesol
36 I} E
Benefit of Clergy, s. braint Eg:
lwyswyr-braint a fu gyntyn
cael ei rhoddi i didrwg-weith
redwºr—-Os darllemair tros
eddwr wers, mewn hen'sgriſen
neu argraft, fegyhoed did, Legi:
ut Clericus, mae'n darllen fel
Eglwyswr: Ac felly yr oedd
ei ſywyd yn cael Ci arbed—
Hon a clwid yū Neck-wºrst,
Gwers y gwddf
Benevolence, s, ewyllys da, car
edigrwydd; rhodd wirfodd
Benevolent, a. daionus, caredig,
cymmwynasgar, caruaidd
Benight, r. mosi, tywyllu
Benighted, part. & a. a dilaliwyd
gan y mos; yn crwydro yn y
mos; yn daylysedig gany nos
Benign, a tirion, hyhaws, mwyn,
rhywiogaidd; hael
Benignity, s, tiriondeb, hymaws
edd; mwyneidd-dra
Benison, s. bendithiad
Bennet, s, llysiau Benet, llygad
Bent, a.& part, ymroddedig; wedi
Ilwyr-fwriadu:—plygedig, wedi
eiblygu
Bent, s. ystumiad, plygiad, cam
edd; tuedd, gogwyddiad
Benumb, r. a. merwino, ferru,
dwyn y teimlad
Benumbed, a. merwinedig, wedi
ferru, heb deimlad
Benumbing, s. merwinad, mer
win, merwindod, fferdod, rhyn
dod; yr ewinrew
Bepiss, t. piso ar, troethi ar
Bequeath, v. a. rhoi mewnewyll
ys, cymmynu, gadael
Bequeathed, a cymmynedig
Bequest, s. cymmyn, rhodd mewn
ewyllys, cymmyn-rodd
Berate, Berattle, r. a. difrio;
clewtian; ymserthu; tafodi
Bereave, t, a, difuddio, difeddu
 B E J. 7 B E
---

Bereaved, Bereſt, a. & part, di Bespeckle, v. a. mamogi, dy

fuddiedig, amdditad fritho, amliwic, man-fritho,
Bereaving, Bereavement, sub. di britho
fuddiad, difeddiad Bespew, r. a. chwydu ar
Bergamot, s. math o elleigen bér Bespot, v. a. brychu, britho;
a blasus, pèf beren nannu, brycheuo, dyiygeidio
Berlin, s. math o gerbyd . . Bespotted, a. brych, bryeheulyd,
Berries sub. grawn, man aeron, brith, mannog
cyrawel, bacon Bespread, t. a. taenu, lledu, rhoi
Bertram, s. pely dr gwyllt ar led, gorchuddio
Bery), s. y maea beryl Besprinkle, r. a. taenellu, ysgeinio
Beseech, t. a. attolwg, attolygu, Besputter, v. a. taenu poer
ymbil, deisyf, erfyn, ertymied, Besse, s. y pysg penhwyal
crefu, taer-ofyn Best, a goreu: ad. yn orem
Beseecher, s. erſynivr, iolwr Bestead, r. a. Ilesu, Ilesau, cedu
Beseeching, s. attolygiad, &c. Bestial, Edr. Beastial
. Beseem, c. gweddu, cydweddu Bestink, t. a. drewi, drewiannu
I3eseemingness, sub. gweddus Bestir, r, ymgynhyrfu; cychwyn
rwydd, gweddeidd-dra Bestow, r. a. rhoddi ; anrhesu
Beset, c. a. ymgynllwyn, cyn Pestowment, s. rhodd, rhoddiad
Ilwyn; amgylchynu; ymosodar Bestraught, a.gwallgotus -

Beshrew, t. a. difrão, dysennu; Bestrew, r. a. gorchuddio; taenu

rhegu; rhoi tafod drwg * Bestride, v. myned goes o bob tu
Besides, prep. gerllaw, wrth, yn Bet, s. cyngwystl: r. cyngwystlo
ochr, yn ynyl, yn agos at: Betting, s. cyngwystliad
* heblaw, gyda; omil, oddieithr; Betake, r. ymosod, ymroddi;
hefyd, yn milellach, heibio i, rhoi bryd; cyrchu at
am ben hyn Bethink, c. m. adgofio; ystyried,
º Beside one's self, a. gwallgofus; pwylio; rhag-feddwl
ynfyd, gorphvyllog Bethump, p. dyrmodio, pvyo
ſ Besiege, v. a. gwarchae, amgau,
Betide, r. damweinio, dygwydd
amgylchu, amgylchynu Betimes, ad. yn' brydlawn, yn
Besieging, s. gwarchaead gymnar, yn fore, mewn pryd
f
Besmear, v. iro; dwbio Betoken, v. a. arwyddo, argoelia,
Besmoke, v. mygu, mygsychu argoeli, rhagddangos
Besmut, v. a. pardduo, huddiglo Betokening, s, argoel, arwydd
Besoin, s. ysgubell, ysgub v Betony, s. cribau St. Ffraid, llys.
Besot, v. Iled-feddwi, gofrwysgo, iau dwyfog, y ddannogen
ymyfed, ynfeddwi; syfrdanu Betray, v. bradychu, datguddio,
Besotted, a. penfeddw, pensyfr— cyhuddo; dangos falsedd
dan, hurt-feddw -
Betrayer, s. bradwr, bradychwr
Bespangle, v. a. serénu, dyfritho Betraying, s. bradychiad
Bespatter, v. diblo, diwyno :— Betrim, r. a. trusio, hoy wi, cym
enllibio, taenu anair hènu, pingcio, petru
Bespawl, v. poeri, amboeri Betroth, v. a. dyweddio, yungredu
Bespeak, v. a. rhag-erchi, rhag Betrust, v. a ymddiried i
ofyn; ardaangos; rhagddanges Bettee, s. math ogºn cryf
 B I 38 B I

Better, a, gwell, rhagorach; am Bibber, sub. yfwr, diotwr, Ilym.

genach; yehwaneg eitai
Better, v.a.gwelihău: ad, yn well Bible, s. yr Ysgrythyr län, y Bibl,
Between, Betwixt, prep. rhwng, y Hyfr, Ilyfr Duw
yn nghyfrwng, yn mysg Biblical, a biblaidd, ysgrythyrol
Beverage, s. diod rodd; gwirod; Bibulous, a. yspwngaidd
adwledd: prydnawnfuwyd Bicker, t. a. yumryson, ynrafael
Bevil, Bevel, s. conglyn, congl io, yngecru, ynserthu
beiriant, pedryd, pedryor Bickering, s. cynhen, ymryson
Bevy, s. haid fechano adar: diad Bicormous, s. dau-corniog
ell: nythlwyth Bid, r. a, erchi; gwahodd; cyn
Bewail, v. cwyno, ewynfan, gal myg; gofyn gostegion
aru, alaethu, gofidio Bidden, part. gwahoddedig; wedi
Bewailable, a. i alaru o'iherwydd, ei gymnyg; wedi ei of yn
gwiw-gwyn, alaethawl Bidder, s. archwr; gwahoddwr,
Bewailing, s. galar, galariad cynnygivr, cynnygydd
Beware, v. a. gochel, gochelyd, Bidding, sub. gwahoddiad; cyn
gwylio, gofalu, Cadw, yungadw, nygiad; cyhoeddiad
ymogelyd; edrych Bidental, a. deuddaint
Bewet, v. a. gwlychu, mwydo Biennial, a. dwy-flwydd
Bewilder, v. a. myned ar ddidro, Bier, s. elor, elorwydd, gelor
myned i amnhrefn; dyrysm, an Biestings, s. laeth tor
mhreſnu; ynddyrysu Bifarious, a. deublyg, dyblyg
Bewitch, t. a. rheibio, llygad Biferous, a. deugnydiog
tynnu; hudo; swyno ; lithio, Big, a. mawr; braisg, praff; an
tymnu serch, demu, rhwydo ferth, amrosgo, abrvysgl Big
Bewitchiug, s. rheibiad, Ilygad with child, beichiog—Big with
Inniad, swyniad; a. hudol, young, tárog—With calf, cyflo
deniadol, hudolaidd —With foal, cyfebr, cyfebol
Bewray, v. a. datguddio, dangos, Bigamic, a. dwyweddog
arddangos: divymo, budro Bigamy, s. bodyn briod a an."
Bewraying, sub. bradychiad; di neu ä dwy, ar unwaith; deu
iad; dangosiad weddiad, dwyweddiad
Bey, s. llywydd, neu raglaw yn Bigamist, s. un dwyweddog
mysg y Tyrciaid Biggin, s. taleith-gap babau
Beyond, prep. dros, tros, tra, tu Bight, s. cylch-dorch rhaff angor
hwnti, tu draw i, uwchlaw Bigness, s. maint, maintioli
Bezantler, s. ail gaugen corn carw Bigot, s. dall a chyndyn ymlynwr
Bezöar, sub. math o garreg rin wrth ei blaid ei hun; dail
weddol rhag gwenwyn bleidiwr
Biangular, s. deuonglog Bigotry, s. dall-bleidiad; cyndyn
Bias, sub. tuedd, gogwydd, ge bleidiad
gwyddiad; tueddfryd Bilander, s. math o long fechan
Bias, v. a, tueddu, gogwyddo, Bilberries, sub. Ilus, llusi duon
lled-ochri; denu bach
Bib, s. bron-liain, bronfoll Bilberry-tree, s. lluswydden
Bib, v.a. llymeitian, diota Bilboes, s. cyffion llongwyr
 ^
B I J 9 B I
-

Bile, s, geri, llyn y bustl; llynor Bind-weed, s. cwlwin y coed, y

n, pendiluyn gynghafog, cwlwm y gwydd
Bilgé, c. yindolcio, ymddryilio Binocle, s. syll-ddrych y gellir ed
Bilge, s, lled gwaelod Ilong rych drwyddo à'r ddau lygad
Bilged, part. wedi ymddryllio Binocular, a. dau-lygeidiog
Bilious, a geriawg, geriaidd Binomial, a dau-enwawl
Bilk, t. a. twyllo, siómi Biographer, sub. hanesydd buch
Bill, s. ysgrifen cyfrif neurwym eddau: buch-draetkydd
iad; rhybudd cyhoedd; rhwym Biography, s. buch-draethiad
arwydd, ysgrifen-rwym—Bill Biparous, a gefeilldówyn
of erchange, Ilythyr cyfnewid— Bipartite, adj. a fon perthyn i
Bank-bill, llythyr meu sgrifen ddwyblaid; dwyran, deuran
ariandy—A bill in law, cwyn Biped, s, creadur deudroed
cyfreithiol, cynghawsedd.— Bipedal, a. dau-droediog
Cross-bill, gwrth-hawl—Bill of Bipennated, a. dwy-adeiniog
costs, cyfrif or costiau—Bill of Bipetalous, a. dwyddalenog
.fare, buyd-restr, arlwy-restr— Birch, 8, bedw—Birch-tree, bedw
Bill in Parliament, darlun cyf. en—Birch-grove, llwyn bedw
raith—Bill of record, cóf-ysgrif. Bird, sub. aderyn, ehedyn, edn,
en—Bill of sale, lythyr ar edman; pl. adar, ednod
werth—Bill of divorce, Ilythyr Bird-cage, s. gwialgell adar
ysgar—Bills of mortality, cof. Birdlime, s, glud; ysgrawling .
restrau am y melrw Birgander, s. math owyddwyllt,
Bill, (beak) s. pig, gylfant, gylfin, llwynog-wydd
duryn—Bill-hook, glaiſ-Hedg Birt, s, lleden y mêr
ing-bill, gwddi, cryman cau Birth, s. genedigaeth, esgoriad
Billet, s. byr-lythyr, llythyryn: Birth-day, s. dydd genedigaeth
ffagoden fechan, sypyn o fam Birth-right, s, genedigaeth-fraint
wydd neu ysgyrion—Billet Birth-wort, s. esgorlys, ysgarllys,
dour, llythyr caru llysiau'r galon
Billet, c. a. rhoi lletty-lythyr Biscuit, s. math o deisen fechan
Billiards, sub. math o chwarae à Bisect, v. a. deubarthu, rhānu
phelau ifori ar fºwrdd Bishop, s, esgob, golygwr
Billingsgate, sub. Porth Beli yn Bishopric, s. esgobaeth
Llumdain: iaith gyffelybi'r un Bishop's leaves, sub; dannogeny
a siaradir gan y pysgod-wrag dwfr, dailyr esgob
edd yno; ymdaer-wraig gyft. Bismuth, s. math o fettel, deu
redin mydd ystaen (tin) ystaen
, Billow, s. ton, gwaneg, mor-gas wydr
eg, moryn; lifeiriant Bissextile, s. blvyddyn naid
Billowy, a tänog, ténawl Bistort, s. llysiau'r neidr, tegeir.
Bin, s. cist, cist ystyffylog ian, y galdrist
Binary, a. dyblyg, deuol Bisulcous, a. fforchog
Bind, c. a. rhwymo, clymu, cyl Bit, s, támaid, tam; safmaid; difyn,
ymu; sicrhau: ymyl-wisgo dermyn–Tidbit,tameidym mel
Binding, sub. rhwymiad; ymyl us—Devil's bit, clais, y gas
rwym; ymyl-wisgad wenwyn
 B L 40 B J,

Bit of a bridle, s. genfa, haiarn Blacking, s. du esgidiau; duad

ffrwyn Blackish, adj. lled-ddu, tywyll,
Bitch, s, gast; gastan duawg; Hyll, erchyll
Bitchfox, s. cadmoes Blackness, s. duedd, duder
Bite, s. cnidad; brath; tamaid; Blacksmith, s. gof, gof du
hoceed; hoccedydd Bladder, s. chwysigen, pledren
Hite, r. a. cnoi brathu, pigo Bladder, r. clawysigènu, pledrenn
Biter, suh, cudwr; hoccedwr: em. Bladder-nuts, s. dagrau Adda, y
liibiwr; brathwr suramen godog
Biting, a. Ilym-bigog, brathlyd Biade, sub. Ilúl, Ilain; eginyu,
Bittacle, s. Ile'r compod mewm glaswellyn, blewyn glas:-
Ilong; cwmpas-gist pettyn, brólyn; lefuyn–Blod,
Bitter, a. chwerw, chwerwaidd, of an oar, palfrnwyf-Blades of
bustlaidd, chwerwlym neu dost a flower, mān-belyar—Blade.
Bittern, s. aderyn y bwn, bymp bone, asgwrn y baites, crafell!
y gors, aſieryn y bwmp yr ysgwydd
Bitterness,s.chwerwedd,chwerw Blade, r, llafuti: ymwychu
der, bustledd Bladed, a. Hafnog, Hafnedig
Bitter-vetch, s. pys y garanod Blake, s, gieiad. Edr. Casings
IBitterwort, s. chwerwlys Blain, s. chwysigl; pendaiiya
Bittersweet, s. y fanygiog llymoryn: gweli: cornwyd
Bitumen, s. math oglai gwydn Blame, s. bai; cwl; gwyd
, fel p$g, pyg-Höyn, digrist
Pituminous, a. diglistaidd
Blame, r. a. beio, ceryddu
Blameable, Blameworthy,a.beius,
|
Bivalve, Bivalvous, a. deufasgl, ceryddus, ar fai
deufasglog; dwygragehog Blameless, a., difai, difeius, diar.
Blab, r. a. di-gelu chwedl, ſhadr gyoedd, diſrycheulyd
adrodd, ffiadr-dywallt, ſhadru, Blanch, r. a. cannu, gwyngalchu,
baldordd, gwag-siarad dirisgo, gwisgiotii
Blab, s, hauwr chwedlau, &c. Bland, adj. mwyn,
afielthus
wºul -
Blabber-lipped, a. gweſi-dew
Black, a du, pygliw, duawg; ty Blandiloquence, sub. gweniaith,
hudiaith
wyll, erchyll, dybryd
Black, r. a. duo, pardduo, du Blandish, v. a. gwenicithio; dar
liwid: s, du fwytho, mwythddenu
Black-art, s. y gelfyddyd ddu, Blandisiument, sul, mwythiant;
dewiniaeth; swyngyfaredd gwenieithiad; afiaeth
Black berries, s. mwyar duon Blank, s, gwashe, gwynle; siom
iłlackbird, s. mwyalch, mwyalch gwtws, cwtws y dim, ergyd y
en, vraderyn dà, merwys colledwr .
Blackbrowed, a. ael-ddu Blank, adj. gwyn-welw, gwelw
Blackcap, s, penlöyn, y lleian lwyd; syn-Blunk rerse, can
Black-iriars, s. mynachod duon bénrydd, pryddest dai-odl–4
Blackguard, s. mab y fall, dryg blank business, gorchwylanfyn
adyn, dyhirddyn, dyhiryn adwy—Point blank, yn union
Jālacken, r. a. duo, gordduo; ty gyrch
Wyllis; dwyn geirda Blanket, s. brycan, gwrthbau
 T} L 41 B L

Blaspheme, v. a. cablu, difenwi Blend, r. a. mysgu, cymmysgu,

Blasphemer, s. cablvr, cablydd cyd-gymmysgu : cyd-dymlielu ;
Blasphemous, a. cableddus, cabl cyd-gorphori, cyssoddi
us, cablaidd º Bless, r. a. bendithio, bendige,
Blasphemy, sub. cabi, cabl-air, addwyno, lladu, gorladu
cabledd, diſenwad, cabledig Blesse', a. bendigaid, bendigeu
aeth ig, gwynfydedig, dedwydd
Blast, s. chwa, awel, pvff, piff; Blessedness, s. bendigedigrwydd,
gwynt; chwyth, chwythad, an dedwyddweh, dedwyddyd
adl; malldod, melini, deifiad; Blessing, sub. bendith, addwyn
rhwd; cawod dod, gorlad, gorilad; erfyniad
Blast, v. a. deifio, golosgi; amafu; nawdd, &c.
diddymn, seithugio Blight,s.deifiad, golosgiad; cawod
Blasting, s. deifiad; diflamiad Blight, c. deifio, golosgi; difwyno
Blay, Bleak, s. math o wyniad Blind, a. dall, tywyll
Blaze, s. gwenfilam, filam, ifagl: Blind, u, a. dallu, tywyllu; mwg
seren wen gynffönog yn nhal ydu; byrw hud
cencefyl - Blind, sub. caead-len, gorchudd,
laze, c. a. fflamio, filamychu, mwgwd
º 'm oleu : cyhoeddi ar Blindness, s. dallineb, delini, delli
Blind-nettle, s. danadien diall
Blazon, v. a. paentio neu dáar Blind-worm, s. madfall, dallneidr
, lumio a darliwic arſau bonedd; Blink, r. a. amrantu, ammeidio à
cyhoedd-ddangos, taenu ar led llygad, ysmician, ysmicio, yā
Blazonry, s. cel:yddyd arfºddar. mic-lygadu, ysmigo
lumiwr, arwyddfarddoniaeth Blink, s, ysmig, ysmigiad
Bleach, v. d. cannu, gwynnu yn Blinkard, s. ysmicivr, cil-lygadwr
yr haul, ary glaswellt Bliss, s, gwynfyd, dedwyddwel,
Bleaching, s. canniad, gwynhãd Blissful, g. gwynfydig, gwynfyd
Bleak, a. oer, oerllyd, oerfelog, edig, dedwydd, dedwyddlawn,
noethlwm ; gwelwo amwyd dedwyddus
Bleakness, s.oerni, oerder, noeth Blissfulness, sub. gwynfydedig.
lymder; ferdod, rhyndod rwydd, dedwyddwch
Blear, r. a. tywyllu’r golwg, cil Blissom, r. a. rhidio, cydio
gochi'r Ilygaid; cibddallu Blissoming, s. cydiad hwrdd a
Blear-eyed, a llygad-laith, llygad dafad, rhidiad
wlyb, mol-lygeidiog Blister, sub. chwydalen, potheli;
Bleat, s. bref, breñad : r. brefu chwysig', clawysigen, coden
Bleb, s. chwysigen, chwysigl Blister, c. potilellu, chwydalu,
Bleed, r. a. gwaedu, gollwng chwysigènu, codenu
gwaed, taro gwaed Blite, s. y bigawglys
Bleeder, s. gwaedwr, gwaedydd Blithe, Blithesome, adj. Ilawen,
Bleeding, s. gollyngiad neu red llon, difyr, digrif, hoenus
iad gwaed; gwaedling Plitheness, Blithesomeness, sub.
Blemish, s. anaf, bai, mefl, gwrth Ilawenydd, llonder, digrifveh,
uni; anafiad hoenwedd, hoenedd, gorhoen
edd
Blenish, c. anafu, anharddu
 B L
Bloat, r. chwyddogan wynt neu
afiechyd; chwythu i fynu
Bloated, adj. chwyddedig gan
wynt;-balchaidd
Bloatedness, s. clawyddedigaeth
Blob-cheeked, a. bocºdew
Iłock, s. cyff, boneyfi, cippyll
Block, is lockade, r. a. cau ifynu,
gwarchau, amgyichu lle
Blockade, sub. argae, gwarchae,
cylchyniad, attal-gauad
Blockhead, s. cadafael, pembwl,
hurtyn, hurthgen, un pendew
Blockish, adj. pembylaidd, hurt,
anhyddysg, penglogaidd
Blockishness, s. penglogedd, pen
glogeiddrywydd, pengaledrwydd
Block-house, s. attal-dwr
Block-tin, s, yr alcam, neu yr
ystaen goreu, alcan
Blomary, s. tawdd-fwrn haiarn
Blood, s. gwaed, crau: rhwygwr
Bloodshed, s, tywalltiad gwaed,
gwaed-goil, gwaedrediad
Bloody, a. gwaedlyd, creulawn
Bloody-flux, s. y gwaedlif, clefyd
y gwaed, gwaedlifiant
Bloom, sub. blodau; y glesmi ar
firwythydd coed
Bloom. r. a. blodeuo, blaguro;
ſtymnu r
Blooming, Bloomy, a blodeuog;
gwridog; ir-las; hoyw-dirf
I}lossom, sub. bloden, blodeuyn :
pl. blodau
Blossom, r. a. blodeuo, dwyn
blodau; blaguro, blaendarddu
Blot, s. du, drfan, dunod; anaf;
anair: r. a. du-fannu, mannu;
antirddo, divyno ; diléu, tymnu
ymaith, crafu allan—Blotting
paper, sugn-bapur
T}lotch, s. crug-dardd; Ilymoryn
Blow, s. dyrnod, ergyd, chwap,
cnoc, flat, lab, lab, tres; cer
mod, cernhep
Blow, v, a chwythu, blodeuo
4Q B O
Blowing, s. chwyth, chwythiad
Blowing, a, gwyntog, cwthynog
Blowze, s. Hangces foch-goch
Blubber, s, rhyw for-bysg; bras
der y morfil
Blubber, r. a. igian ac wylo nes
chwyddo'r boeiau
Bludgeon, s. cwlbren, pastwin
Blue, s, liv glas: a. glas, asur
liw : c. glasu, liiwie'n las
Blueness, s. glesni; clais-liwiad
Bluff, a. uchūl-gest, traws-falch
Blunder, s. amryfusedd, camgyn
meriad, camsyniad; gwyrdre,
methwaith, coll
Blunder, r. camsymied, amryfus
exiciu
Blunt, a. pyl; difoes, lled-arw;
hy-eglur
Blunt, v. pylu, di-awchu, torri
awch neu lymder
Bluntness, s. pylni, pyledd; iled
arwedd, amfoesogrwydd
Blur, s. dunod, man, brycheuyn;
anaf; masgl; r. a. brycheuo,
ysbrychu; divvyno
Biurt, r. a. siarad yn fyrbwyll yr
hym a daylid eigelu; fladru
Blush, r. a. gwrido, cochi, yswil
io, cywilyddio, gwladeiddio
Blushing, sub. gwrid, gwyledd,
gorchwyledd; gwridiad
Blushing, a. gwridog; gwyl, cy
wilyddgar, gwylaidd
Bluster, Blustering, sub. rhuad,
twrdd, trvst, terfysg
Bluster, r. n. trystio, dadwrdd,
gwagsymio, gwagfygwth, tyr
ddu, tyrddain
Blusterer, s. dwndrwr, tyrddwr,
broliwr, bygylwr, brochwr
Blustering, Blusterous, a tym
hestlos, ystorm.us; brochus,
bloeddgar, brochgar
Boar, s. baedd, tremyniad
Boarish, adj. baeddaidd, baedd
awg; taeogaidd, gwladaidd
 B O 43 B O

Board, s. eisteddfod; astell, as Boiler, s. callawr, pair

tyilen; bywrdd;—tal-westiad Boiling, s. berw, berwedd, berw
Board, t. a. byrddu, byrddio:- ias, berwad
tal-westu;-arfyrddu llong Boiling, a. berwawl, berwedig
Boarder, s. byrddwr; tāl-westwr Boisterous, adj, tymhestlog, tor
Boarding-school, sub. ysgol gyd fysglyd, garwaidd: bloeddgar
westeiol, meu gyd-deuluaidd Boisterousness, s. ystorm-wedd,
Boast, c. frostio, ymffrostio, boc garwedd him:-bloeddgarwch
sachu, bostio, ymtawrygu Bold, adj. hy, eofn, anturiol, di
Boast, Boasting, sub. frost, ym arswyd,hyderus, byfaidd,dewr;
frost, bocsach, bost, bostiad elud; gwastad-lyfm, dienbyd
Boaster, s. ymffrostiwr, bocsach Boldness, s. hyder, hyfder, gwro
wr, bostiwr, broliwr deb, dewredd, calondid, tom
Boat, s. bad, cwch—Ferry-boat, der: digy wilydd-dra, aníoes
ceubal; ysgraff garwch, haerllugrwydd
Boatman, s. badwr, ysgraffwr Bole, s. paladr: mesur o 6 ſlestr
Boatswain, s. penbadwr aid–Bole-armoniac, priddeli o
Armenia f
Bob, sub. dyrmodysgafn, cnith:
croesan-air, gwawd-air Boling, Bow-line, s.rheftynigeuo
Bob, a. byr, cwta neu dynhäu hwyl llong
Bob, r. taro'n ysmala; gwawdio: Boll, s, paladr llysieuyn, calaf neu
twyllo; maeddu welltyn yd; boltad Îlin, Jus.
Bobbin, s. math o linyngwyn ii. 6, bollteidiau llin
Bobbins, s. pleth-wey'll Boll, v. corsemu, hedeg, hadu
Bob-tailed, a cynſton-gwta Bollemong, s. am-yd, brith-yd
Bode, r. darogan, argoeli; rhag Bolster, s, gobenydd, clustog
ddangos, rhag-arwyddo Bolster, r, attegu, dal i fynu
Bodement, Boding, s. darogan Bolt, s. bollt, saeth; bār; trosol
iad, argoel, rhag-arwyddiad Bolt, v. bolltio, trosolio; saethu;
Bodice, s. gwasg-rwym merch ymsaethu : gogrynu, peiilio
Bodiless, a. digorph, anghorphol Bolter, s. gogrpaill, gogr rhuwch;
Bodily, a corphorol gogrynydd, peilliwr
Bodkin, sub. gwaell gwniedydd; Bolting-house, s, peilldy
mynawyd; nodwydd wallt Bolts, s, pl. gefynau haiarn
Body, s. corph; un, neb-un; swm, Boltsprit, s. yr livyl-bren gog
erynodeb; paladr, bon-cyff; wyddedig y’mlaen long
byddin, Ilu–A dead body, cel Bolus, s. pelen feddygol
ain, celan: pl. celanedd Bomb, Bombshell, s. ceubelen o
Bog, s. cors, mignen, siglen haiarn yn llawn o bowdr, &c.
Boggle, v. n. arbetruso; tymnu a deflir, ar dān, yn erbyn tref
yn ol:—cloff-ddywedyd neu amiddiſºnia, allam o ryw
Boggler, s, rhuswr; rhagrithiwr; fath hynod own rhyfel
geir-guddiwr, anwadalwr Bombard, v. a. ergydio yn y dull
Boggy, a corsog, siglenog uchodyn erbyn tref neu am
Boghouse, s. geudy, ysgothfa ddiffynfa; tafu tän gwyllt
Bohea, s. math o De Bombardier, s, trinwr gyunau y
Boil, s, pendduyn : v. berwi tän gwyllt
a
 B O 44 B O

Bombardment, s. ergyd-waith o'r Boom, s, trawst porthladd; hwyl.

fath uchod; tān-dafliad bawl; nod-drostan
Bombasin, s. math o gymmysg-we Boon, s. arch, gofyn, cais, deisyf.
Bombast, sub. y pren cotwm; iad : rhodd, cymmwynias, ced
math o frethyn cotymog:—fig. —Boon companion, glān gyd
chwyddedig eiriau, chwydd ymaith; cyd-ddiottwr ; cell
iaith weir-frawd
Bombastic, a chwyddedig Boor, sub. taeog-ddyn, del-ddyn,
Bomb-ketch, s.llong i daflu pelau drèlyn, delfryn; dyn gwledig
o dam gwyllt Boorish, a. taeogaidd, gwladadd,
Bonaroba, s. putain delffaidd, drélaidd
Bond, s. ysgrifºrwym, rhwymed Boorishness, sub. gwladeidd-dra
igaeth, rhwymiad; rhwymyn, taeogrwydd, dreleidd-dra
achrwym; cadwyn Boose, sub. cymmysg bridd a
Rondage, s. caethiwed, caethfyd mwyn; mwyn-bridd
Bond-man, s. caeth-was Boosy, sub. cymmysglyd: lled
bond-woman, s. caeth-forwyn feddw, gofrwysg, mewn diod
Bond-service, s. caeth-wasamaeth, Boot, s. botas, botasen, curan,
gwarogaeth, gwriogaeth coesarn; cist cerbyd:—mant
, Bone, s. asgwrn: v. di-esgyrnu ais, elwant, yumill º
-
Bonfire, s. coelcerth, bonflagl Boot, r. gwisgo botasau; elwa,
Boneless, a. diesgyrn ymmill
Bouc-like, a. asgyrniawl, asgyrm Booth, s. by th, lluesty, caban,
aidd, esgyrnaidi Ilen-luest, llen-fwthyn
Bongrace, s. pen-archudd rhag y Bootless, a. anſuddiol, diles
gwres; heulrhod Booty, sub. ysglyf, ysglyfaeth,
Boning, s. diesgyrniad anrhaith, yspail, caffaeliad
Bonnet, sub. cwccw!!, penwisg, Bopeep, s. mig-yinguddiad
penguwch, capan merch Borachio, sub. costrel o groen
Bonny, adj. hoyw-wych, dillyn, mochyn; cestivr, meddwyn
destlus; hoenus; difyr Borage, s. tafod yr yeh
Bony, a. asgyrnig, esgyrniog Borax, s. math o halen
Booby, s. hurtyn, hurthgen, del Bordel, s, putteindy, ty drw
was, drèlyn, penbwl Border, s, fin, cyffin, cyffinid,
Book, s. Ilyfr, Ilyfryn, llyfram terfyn, bargod; eirionyn, yimyl,
Bookbinder, s, rhwymwr llyfrau, ymylwaith; godre
llyfr-gloriwr Border, v. cyffinio, terfynu ar:
Book-case, s.liyfr-gloer ymylu, einionynu
Bookish, a, llyfrgar Borderer, s. cyffiniwr, cyffinydd;
Book-keeper, s. Ilyfr—was, cyfrif. cymmydog
ydd, llyfrwr Borders, sub. cyffiniau; addurn
Book-keeping, sub. cyfrif-waith, daleithau; eirionynau
cyfrifyddiaeth Bordure, s. ynyl-waith neu am
Bookseller, s. gwerthwr llyfrau, aerwy i arwyddion bonedd
Ilyfrwr, Ilyfr—werthwr Bore, s. ceuedd dryll; twll clo
Bookworm, sub. lyti-bryf; dar Bore, v. tyllu, ebillio
llenydd diſlin -
Boreal, a gogleddawl
 B O 45 B O

Boreas, s. y gogledd-wynt dau–Both of us, myni ein dau

Bored, a. tylog, tyliedig —Both of you, chwi eich dau
Borer, sub. tyllwr: taradr, ebill, Bots, s. pl. yr euon, pryfed y per
trwyddew, treiddew, trill fedd; y rhaisy’m achos o glwy
Boring, s. tyiliad, treiddiad y pry figedd: y perfigedd, y
To be Born, v. geni; caei gened gwyrm ar anifeillaid
igaeth; hanu---To be born Bottle, s, potel, costrel, costrelig
again, ail-eni, ademi Bottom, s. gwaelod, sail, syltaeu;
Born, part. ganedig–Horn again, liawr; godre; pant, dyffryn,
ail-anedig, ad-ahedig–First ystrad: v, gwaciodi, seilio
born, cylitat-ahedig Bottomless, a. divaelod
Borough, sub. bywrdeis-dref, tref Bottomless-pit, s, pvll-divaelad,
freiniel: pentref, Ilandref annwfn, cadduglyn
Borrow, c. a. echwyna, beathyc Bottomry, s. Ilong-wystl; arian
cio, ceisio bettilyg echwyn ar long
Borrowed, a. echwyn, benthyg, Boude, s. pryiynyd, Sil-ysydd
echwynol, benthyciol Bough, s. cangen, cauge, clofen,
Borrower, s. echwyn-geisiwr gwrysgen, osgl
Borrowing, s. benthyciad, ech Bought, ſt. & part, prynedig, pryn,
wyniad a brynwyd, &c.
Boscade, s. coed, gwig; coed-tir Bought, sub. camedd; ystum;
Boscage, s. gwig-firwythau, me cwlwm.
gis més, fla coedydd, &c Bougie, s. offeryn a arferir gan
Bosky, a. coedog; garwaidd law-feddygon: trywyddew
Bosom, s. monwes, mynwes, ces Bounce, s. maid, ysbongc
ail; cilfach: a, mynwesol Bounce, v. neidio; trystio; boc
Bosom, r. a. mynwesu; coledd sachu, bostio
Boss, s. boglyn, boglwm ; bogeil Bouncer, s, trystivr, bocsachwr,
glwm, oddt, oddfyn rhodreswr:—anferth gelwydd
Botanic, Botanical,a. Ilysienaidd, Bouncing, adj. hoenus, by wigg;
perthynol i lysieuwriaeth bocsachus, rhodresgar
Botanist, s. chwiliwr naturiaethau Bound, Boundary, s, terfyn, ffin,
llysiau a phlanigion; lysieuwr, cyffin, cyffinid, miniogau
llysieuydd Bound, Bounden, adj. rhwym,
Botanology, s. darluniad Îlysiau rhwymedig, dyledus; clymedig
a phlanigion; llysieu-draith Bound, v. ffinio, cyffinio: ys
Botany, s. Ilysieuwriaeth bongcio, meidio, gwrthneidio
Botch,s. pyloryn, Hymoryn, crach Boundless, adj. annherfynol, di
en: bras-glwt; bras-waith ddiwedd, diderfyn .

Botch, v. a. hagr-glytio; bras Boundlessness, s. annherfynoldeb

drwsio Bounteous, Bountiful, adj. hael,
Botcher, s. bras-drwsiwr, bras haelionus, rhoddgar, cedawl
glytiwr; un diſedr Bounty, Bountifulness, sul. hael
Botching, sub, annhaclus-waith, ioni, rhadlonrwydd, haeledd,
bras-giytiad, bras-drwsiad cymmwynasgarwch, Syberwyd
Both, a, dau, dwy, daucedd, dwy Bourgeon, t. a. tarddu, egino,
eedd—Both of them, hwy ill blaguro, bhaen-darddu
 B R. 46
Bourn, s. cyffin, terfyn, terfynau; Boy, stºº. bachgen, llange, hog,
mant, corrhaut
Bouse, v. Edr. Boose
Bout, s. tro, sińs; cais; firwgwd
Boutefeu, s. bonfaglwr, tertysg
wr, aficilyddwr, pvt y gynhen
Bow, s. bya; pen-grymiad, yin
grymiad—A bent bow, byva an
melog—Oa-bow, dol, dolen iau
—Bow-knot, cwlwm dolen—
Bow-pin, gwar-llost—Bow-case,
cöd bwa-Bow-legged, coes
gam—Bow-net, perced, cryw
—Bow of a ship, thureg—Bour
of a saddle, cambren blaen
cyfrwy
Bow-bent, a, byāog, fel bya
Bowel, v. diberfeddu
Bowelless, adj. diymysgaroedd:
dideimlad, didosturi
Bowels, s. ymysgaroedd, coludd
ion, perfedd, amysgar
Bower, 8, gwasgodfa; deildy–
angor blaen llong
Bowery, a. gwasgodfawr, cysg
odaidd, cysgodig
Bouge, r. trydyllu, tyllu tryodd
Bowl, s. cawg, mail, cogan, cawg
en: pellem, chapen, crónell,
pèl dreigl
Bowl, v. a. treiglo, chwarau pèl
dreigl
Bowling-green, s. twmpath pèl
dreigl, cadras dreiglo
Bow-maker, Bowyer, s. byéydd
Box, s. dyrnod; blvch, golwrch,
prenfol, cistan, llaw-gist; y
prem bocs
Box, v. a. dyrnodio, dwrnguro,
dwrm-ymladd, paffio, ymbaffio
—Boat of a screw, gwain cog
wrn tro
Boxen, a. bocys-liw, bocysaidd
Boxer, s. dyrmodiwr, dwrn-ym
laddwr, dwrngurwr
Boxing-bout, Boxing-match, sub.
dyrmodfa, dyrnodwalth
B R
hogyn, heriod, bachgenyn
Bºyish, a, bachgemaidd
Boyishness, sub, bachgeneidd
rwydd -
Brabble, s. ymgecraeth, ymgip
rys, ymgeintach
Brabble, r. yngegu, yneirio, yin
daeru, yimsemu, yumddadwrdd
Brabbler, s, ymgegwr, dwmilrwr,
cynhenwr, ymrysonwr
Brace, s. craft, creſtyn, rhwyn
yn; cwpl, pār; cydnod
Brace, r.a. craffu, cydio, rhwymo,
cyfrwymo; tynhäu, cryfiiau
Braced, par. cyd-rwymedig, wedi
ei dynhau, ei gryfhau, &c.
Bracer, s. cyfrwymydd; peth o
natur gryfhäol: breichrwy,
breichwisg
Bracelet, s. breichled, breichrwy,
breichwisg, arddyrn-dlws
Braces, sub. hwyl-raffau; crog
gareiau cerbyd
Brachial, a. breichiol
Brachmans, s. offeiriaid neu ath
rawon yn yr India
Brachygraphy, sub. byr-ysgriſen
yddiaeth
Brachylogy, s. byr-draith
Bracing, s. cyfrwymiad, cryſhād
Brack, s. brēg, agen, toriad; bai
Bracket, s. ysgwyddyn, goben
yddiad, cymmalbren
Brackish, a. hallt, heliaidd
Brackishness, s.halltrywydd, hallt
edd, helltni
Brad, sub. math o hoel fain heb
glopa
Brag, v. m. bocsachu, firostio, ym
frostio, brolio, gwag-fostio
Brag, Bragging, s. ymffrost, boc
sach, rhodres, broled
Bragger, Braggadocio, sub. ym
ffrostiwr, bocsachwr, broliwr
Bragget, s. bragod, meddyg-lyn,
bragodlyn
 B R 47 B R.

Braid, s, pleth, pen-bleth; culyn Sinndished, a. s.sgwydedig

modrwyog; math o ysuoden, Branding, sub. Pryºr swith, yr
meu sidan-bleth abwyd ºr britnyil
Braid, r. a. plethu, crychu, mod Brandy, s, poethlyn, poethwin,
rwyo brandi, dystyllwin
Braided, a. plethedig, crych Brank, 8. gwenith yr hydd
Brain, 8. ymenydd, emenydd | Brańk-ursine, s. crafange yr arth
Brain, v. a. diymenyddio, curo'r Branny, a rhueliomaiki, eismog,
ymenydd allan branllyd: llawncisin
Brainless, a. dieménydd, disyn Brass, s, près, efydd, elydn, elydr,
wyr, fol, ynfyd, penſiol gwelling
Brain-pan, s, penglog, siad, siol, Brassy, a. o brès, efyddaidd
creuan, padell yr eménydd Brat, s. brat, brètyn, cadechyn:
Brain-sick, a. penglwc, penwan, —fig. gwael fab, basterdyn
gwallgofus; hammercof Bravado, s. bro!-was, gwag fyg
Brain-sickness, sub. penwendid, ywr: gwag-fostiad
pensyfrdandod, gorphvyll Brave, a. dewr, glew, calonog,
Brake, s. dyryslwyn, gwydd-le, mawrfrydig, hyderus, hy: tact
gwyddelwern, prysg-le, prys, us, ardderchog, hardd
cardden, ilwyn:—breuan Ilin, Brave, r. a. gofyn gwaethaf,
heislan, heisyllt:—cafn-tylino: gwaradwyddo mewn bycyth
—genfa fºrwyn:—braich sugn iad:—ymbingcio, yumwychu
beiriant long Bravery, s, glewder, gwroldeb,
Braky, a. dreiniog; gwyddelain; dewrder, mawrfrydigrwydd
perthlawn Bravery, (finery) sub. gloywder,
Bramble, s. mieren: pl. mieri;| hoywder, gorhoywder, destlus
dyrysien: pl. dyrysi rwydd, ymbingciad
Brambling, sub. bronrhuddyn y Bravo, interj. puriawn! thagorol!
mynydd gwych iawn!
Bramins, Edr. Brachmans Bravo, s. cyflog-leiddiad
Bran, s, rhuddion, eisin, bran Brawl, s. cecreth, cynhen, ym
Branch, s. cangen, caingc, clofen ryson, ymdaeriad
Branch, t. a. ceingcio, cangènu, Brawl, v. cecru, ymryson, ym
clofenu; torri allan; dosranmu daeru, clewtian
Branchy, a ceingciog, cangenog, Brawler, s. cecryn, ymgecrwr,
clofenog, brigog ymdaerwr, cynhenwr,clewtivr
Brand, s. tewyn, etewyn, pen Brawn, s. baedd-gig; cylyr-gig :
tewyn: nod drwg, dunod; hai grym, merth, cryſder
arm-mod Brawny, adj. cyhyrog, braisg,
Brand, r. a. haiarn-modi:-fig. grymits, cryf, gewynog
gwaradwyddo, rhoi drygair Bray, r. a. pywyo, briwo, malurio:
Branded, part. a modwyd a hai drygmadu; rhuo fel asym
arm; a nód arno, a drygair Brayer, s, pvywr: punyodr:—
iddo, gwaradwyddus rhuwr, drygmadwr, brefwr
Brand-new, a. newydd tanlliw Braying, s.rhuad: pyvyad
Brandish, v. a. ysgwyd; ysgwyd Braze, v. efyddu, cyfannu, asio
dan fygwth, chwyrnellu Brazen, a, efyddaidd; haerllug
 B R. 48 B R

Brazen-face, s. unliaerltugwyneb Bred, part, wedi ei fagu, meith

galed, digy wilydd rinedig–Well-bred, moesawg,
Brazenness, s. haerilugrwydd moesgar, da ei ymddygiad—
Brazier, sub. gof pres, göf copr, Ill-bred, aníoesgar, drwg ei foes
efydd-weithiwr Breech, s. cyfeistedd, tin, bon
Brazil-wood, s. math o goed tra tin: r. ſlodri, gwisgo clos—
mor, brasit Breech-galling,y bildin–Breeck
Breach, s. advy, brēg, rhwyg, ºf a gun, būn gwn
rhwygiad, torriad; anghydfod Breecies, s. clés, llawdr, Ilodrau
Bread, sub. bara—Barley bread, Breeches-maker, s.llodrwr, lodr
bara haidd, bara barlys—Oatrºl ydd, lodreuwr, closwr.
bread, bara ceirch–Rye bread, Breed, s, rhyw, rhywogaeth, hil,
bara rhyg—White or Wheaten h:liogaeth, eppil ...
bread, bara can, bara gwenith Breed, r. a. hilio, eppilio, planta;
Bread-corn, s. 5d bara, amyd magu, maethu
Breadth, sub. llèd, llydander, Breeder, sub. hiliwr, eppiliwr,
ehangder, helaethder maethydd—4 female breeder,
T}reak, s. torriad, agoriad mam, magwraig, mammaeth
Break, t. torri, dryllio; doff, Breeding, s. cenedliad, hiliad;
hyweddu meithrindod; ymddygiad
Breakers, s. beisdon, beisdonnau Breeze, s. awel, awelan, chwa :
• Breakfast, sub. bored-fwyd, tor caccynen y meirch
ympryd, boreu-bryd Breezy, a. awelog; oeraidd
Breaking, s. torriad, rhwygiad Bret, Bretcock, s, lleden y mor
Break of day, s. torriad y dydd Brethren, s. brodyr, brodorion
gwawriad y dydd, glasiad Breve, Brevet, s, gwys-lythyr
dydd Breviary, s. crynodeb, talfyriad
Bream, s. math o bysg Breviat, s. byr-bigiad allan o
Bream, r. a. golosgigwaelodillong lyfr meu ryw’sgrifen, &c.
Breast, s. bron, dwyfron Breviature, s. byr-nod
Breast-cloth, s. bronlliain Brevier, s. math o argraffly thyren
Breast-high, a, cyfuwch a'r ddwy Brevity, s. byrder, byrdra
from, hyd y bránau Brew, r. mysgu, darllaw
Breast-knot, s. bron-gwlwm. Brewer, s. cyrfydd, darllawydd
Breast-leather, s. bron-gengl Brewer, ºf mead, s. meddydd
Breast-plate, s. dwyfróneg Brew-house, s. darllaw-dy
Breast-work, s. bron-glawdd Brewess, or Brewis, s. brywes,
- Breath, s. anadl, fun, chwyth, pottes, miccan, brwchan cig
awel; awyr-gyrchiad Bribe, s. gobr, dobr, dobrwy,
Breathe, r. amadlu; cymmeryd gwobr, llwgr-wobr
anadi; gorphyvys; byw Bribe, r. a. dobru, dobrwyo,
Breathing, s. chwythad, amadl Ilwgr-wobru, gwobr-ddenu º
iad, gwyntiad: amadlyu Briber, sub. dobrwywr, budr
Breathless, a. allan o anadl, di wobrwr
amad! ; marw Bºº, s. budr-wobraeth, arian
Brecom, Brecknock, s. Aberhon ag -

Addu, Brycheiniog Brick, s. pridd-faen, pridd-lech

 B R.
Brick-bats, s. darnau pridd-feini
Brºck-kiln, s. odyn pridd-feini
Brick-layer s. saer pridd-feini
Brick-maker, s, priddellwr
Brick-wall, s. priddfein-fur
Brick-work, s. priddfein-waith
Bridal, s. neithior, priodas
Bridal, a. priodasol, neithioraidd
Bridal-song, s. priodas-gerdd
Bride, s. priod-ferch, y briodas
ferch, y wraig ieuange
Bride-cake, s, teisen bríodas
Bride-groom, s, priod-fab
Bride's-man, s. gwas priodas
Bride's-maid, s. morwyn priodas
Bridewell, s. carchar-weithdy
Bridge, sub. pont—Draw-bridge,
ysgrogell–Foot-bridge, pont
bren—Bridge of an organ, sein
fwrdd—-Bridge of the nose,
crymeddy trywyn–Bridge of a
violin, crib crwth
Bridle, s. ffrwyn: genfa: v. attal,
no : ellu
Bridler, s. ffrwynwr, attaliwr
Bridling, s. ffrwyniad, &c.
Brief, s. byr-lythyr; dyfyn-lythyr,
gwys-lythyr; cais-lythyr
Brief, a. byr, crymo, cwta
Briefly, ad, yn fyr, ar fyr eiriau
Briefness, s. byrder, crynoder,
cwtogrwydd, byrdra
Brier, s. mieren, dyrysien—Sweet
briers, mieri Mair, dyrysien bér
—Brier-plut, mierinllwyn
, Brigade, s. unfintai, neu tyddin,
mewn llu, byddin-dorf
Brigadier, s, llywydd y fath fintai
neu fyddin; byddinwr
Brigand, sub. brigantiad, carn
leidr, yspeiliwr, brigant
Brigandine, s, llurig, curas
Brigantime, s. math o ysgafnlong
Bright, a. dysglaer, gloyw, can
maid, ysplenydd, eirian, claer
Brighten, r. dysgleirio, Ile
wyrchu; gloywi, eiriana
40 B R.
Brightness, s. gloywder, dysgleir.
deb, llewyrch, eamueldrwydd,
cirianwch, claerder
Brilliancy, s. dysgleirdeb, claer
der, gloywder, gorwychder
Brilliant, s. diemwnt tryloyw
Brilliant, a. claerwych, rhagor
wych, dysglaer; ardderchog
Brim, s. ymyl, min, cwr
Brim, v. Ilodi, goſyn baedd
Brimful, a llawn hydyr ymyl
Brimmer, s. cwpan lawn
Brimming, a, llodig .
Brimstone, s. mygfaen, brwm
stan, llos-faen, losg-faen
Brimstony, a. Ilosgfeinin, brwm
stanaidd, mygfeinin
Brinded, Brindled, adj. brith,
brych, cymmysg-liw, amryliw
Brime, s. heli, dwfr hailt
Brine-pit, s, pvil heli, heledd
Bring, r. dwyn, cyrchu, cludo,
cywain, arwain, arwedd-To
bring to pass, dwyn i ben, cyf
lawmi–To bring up, dwyn i
fynu, magu, meithrin—To bring
forth, esgor ar; buyrw llo neu
ebol, Ilydmu; heigio; déor
Brinish, Briny, a hallt, heliaidd
Brink, s. glan, nin, yimyl, cwr
Briony, or white cine, s, y win
wydden wen, bloneg y ddaear,
rhwymyn y coed, pys y coed,
paderau'r gath, eirin Gwion,
llysiau'r twrch, grawn y perthi
– Wild Brioxy, y winwydden
ddu, y winwydden wyllt
Brisk, a. by widg, he enus, heiniſ,
gwisgi, sionge, gorhoenus, es
gud, cyflym, chwai
Briskness,s.bywiegrwydd, Siongc
rwydd, hoen, hawnt
Brisket, s. y barwyden
Bristle, s. gwrychyn; rhawnyn:
pl. gwrych, rhawn
Bristie, c. codigwrychyn, gwrych
io; yºuhyllu,flºws:
 B R. 50 B R

Bristled, Bristly, a gwrychog, Broker, s. cyflog-werthydd, dir

blewog, garw, rhawnog prwy-fasmachwr: gwerthwrhen
Bristol, s. Caerodor ym Nant bethau; gwystwr, liog-wystlywr
baddon, Bristo Broken, a. & part. drylliedig, tor
Bristol-stone, s. crisial Caerodor redig, briwedig, wedi torri
Britain, s. Prydain, Brydain Broken-backed, a, cefn-dwin a
British, a. Brytanaida Broken-bellied, a. boi-dwm
Briton, sub. Bºythyn, Brytwm, Brome, v. glamhau a thrwsio corph
Brytaniad, Prydeimiad Ilong. Edr. Pream
Brittle, a brau, breuol, bregus Bronchiai, a. perthynol i'r gwddf
Brittleness, s. breuder, breuol Brontology, sub. traethawd ar
der, breuoledd, breuedd dyrfau, taran-draith
Broach, s. ber, beran Bronze, s. pres: Hiw pres
Broach, r. a. gosodar fêr; agor Brooch, sub. tiws, glam gwddf;
baril: cyhoeddi; taenu ar led gwddf.dlws: paentiad un-lliw
Broad, a. Ilydan; ehang, helaeth Brood, sub. hil, hiliogaeth : déor- z
—Broad-awake, cwbl effro— aid, mythlwyth, mythaid o gyw.
Broad day, dydd goleu–Broad ion: v. eistedd ar wyau, gori,
side, tamind ystlys-ynnau llong;
ystlys-ergydion
déor: fig. trvim-fyfyrio
Broad-side, Broody, Brooding, a & part. gor
[among Printers] llen argraff. Ilyd; yn eistedd, yn déor:
|
edig arum wyneb; wyneb-len yn dwys fyfyrio, mewn trvni
Broadness, sub. lled, llydander, r

ehangder, helaethder Bºing, s. déoriad, eisteddiad

Brocade, s. sidan-we men frethyn
eur-frodiog, neu arian-bleth
Brocaded, a.eurbleth, eurfrodiog
Brock, s, gwilfrai, broch, pryf
penfrith. Edr. Badger
Brocket, s. carw dwyflwydd
Broggle, v. a. pywtio am lyswod, Brooklime, s. y greulys fenyw,
llyswena, dal llyswod
Brocoli, s. math o ardd-lysiau;
crych-fresych
ar wyau, gorilyddiad
Brook, s. nant: (pl. meint, nent
ydd:) cornant, afonig, aberig,
aber ddwfr; gofer
Brook. v. goddeſ, ymoddef, dy
oddef; cyd-ddwyn a pheth
yr henwr, lychlyn y dwfr, llys
iau , Taliesin, y glauarlys, y
glaslys -

Brogue, s. esgid goed; llediaith Broom, s. bamad, banal, banadi;

Broid, Broider, v. a. crychu,
plethu, modrwyo; brodio
ysgub fanadl–Butcher's broom,
celyn Mair—Sweet broom, ban.
|
Broidered, a. brodiedig, o waith || adios,eurfanadi--Spanish-broom,
edau a modwydd banadl Yspaen—Thorny-broom,
Broiderer, s. Edr. Embroiderer banadl pigog
Broil, s, terfysg, cynhwrf; cyn Broom, v. Edr. Bream
hen, ymryson, ymgeintach Broth, s. potes, cawl, isgell, sew
Broil, r. a. rhostio ar dān, neu Brothel, s. putteindy, trythylldy;
uwch tan, golosgi, alch-rostio ty wtres a gloddest
Brokage, Brokerage, s. gwerth Brothelry, s. putteindra, anilad
iad am gyflog; cyſlog-werth rwydd; serthedd, croesanaeth
iad; gwobr cyſlog-werthydd Brother, s. brawd; pl. brodyr
 E. R. 51 B U

Brotherhood, sub. brawdoliaeth, Brustle, c. clec-drystio; croch

brodoriaeth: cymdeithas fygylu. Edr. Rustle
Brotherliness, s. brawdolrwydd Brutal, adj. anifeilaidd; anwar,
Brotherly, a brawdol; serchog; ereulon; cnawd-wyllt, anllad
ad. fel brawd, yn frawdol Brutality, s. anifeileidd-dra, creu
Brotherly-love, s. brawdgarwch lonedd; brynti
Brought, part. wedi ei ddwyn Brutalize, v. anifeileiddio; ani
, Brow, s. ael; tal, talcen; ellael feilhäu, troin anifail; gor
Brow-beat, v. bygylu, ciliorni, phwyllo; ymgreuloni
edrych meu siarad yn ygus; Brute, s. anifail, mil, ysgrubl;
cuch-ddwrdio, cuweh-ddondio dyn direswm, un ammhwyllog
Browis, s. micas, brywes Brutish, a. anifeilaidd, anifeilig,
Brown, a. Ilwyd; gwinau direSwm, disynwyr, annoeth
Brownish, a. Iled-winau, llwyd Brutishness, s. anifeileiddrywydd;
aidd, gwineu-ddu afresymoldeb, ynfydrwydd
Brown-wort, s, llysiau'r gynddar Bub, c, gair coeg am ddiota
edd, y benddu, y ddigoll lwyd Bubble, s. byrlwm, clochy dwfr,
Brouse, sub. brigau neu dilail a cloch Suddas, morwysiad: fig.
borir, pawr-frig, pawr-ddail gwag degan, gwael-beth; siom
Brouse, r. a. brig-bori iant; meddal-ddyn
Browsing, s. brig-bawr, brig-bor Bubble, p. m. clochi, byrlymn,
iad, deil-bawr tarddellu, boglymu: fig. hoc
Bruise, s. clais, ysigiad, yssigiad, cedu, twyllo, siómi
ysigtod; anafod Bubbling, part. yn clychu, yn
Bruise, v. a. ysigo, cleisio, briwo; tarddellu, yn crych-ferwi
Fº
pwyo,āryūio
mām-bwyo,yo, malu, mal Bubbling, s. morwysiad, byrlym
iad, tarddelliad, crychferwad
Bruise-wort, s. glesyn y coed, yr Bubby, s. bron, diden, brónig
olchenid, llyslau'r cwlwm, com Bubo, s.llynoryn arffed
ffri Buccaneers, s. mor-ladron (a fu
Bruising, s. ysigiad, maluriad gynt) yn mår India Orllewin
Bruit, s. y son, ysiarad cyffredin, Buck, s. bych; y gwrryw o'r
y gair, y chwedl geifr, iyrchod, danys, ysgyfarn
Brut, v. a. taenu chwedl, cy ogod, cwmingod, &c.—Roe-buck,
hoeddi iwrch, iyrchfwch, carw, eilon
Brumal, a gauafaidd —Buck-skin, hydd-gen, croen
Brunette, sub. gwineuen, merch carw
wineu-liw: a, gwinau Buck-beans, s. ſſa corsydd, meill
Brunt, s.rhuthr, hyrddiad, cyrch, ion y gors
ymosod; dryglam, anflawd Buck, Buck-lye, s. Ileisw coed,
Brush, sub. ysgubellig, gwrych trwyth--Buck-ashes,lludw coed,
grafell, gwrych-rugl: curfa trwyth-ludw, llytrod–Buck of
Brush, v. ysgubo, rhuglo, craf clothes, golchiado daillad
ellu: frystio; rhoi curfa Bucket, s. ystwc, celwrn, crwc
Brush-maker, S. ysgubelligwr Buckish, a, bychaidd; bychwych
Brush-wood, s. man-wydd, briw Buckle, sub. boglwm, tytanwy,
wydd, gosgymon gwäeg
H2
 B U 5o
- BU

Buckle, v. boglymu, tytmwyo, Bug, s. math o leuen, neu døro

gwāegu:—cyd-daro; ymaflyd, gen déâ ddrewllyd
ymafael, ymosod ar, modrwyo Bug, Bugbear, s. bywg, bo, by,
neu grychu gwallt bwcai, bybach, hudwg
Bºº... boglymwr, &c. Buggerer, sub. gwrtyw-gydivr;
Buckler, s. buccled, tarian, aes, cydivräg amifail
aestalch, ysgwyd Buggery, s. gwrryw-gydiad, sod
Buckram, s. syth-liain omiaeth; anifeiligrwydd
Buckram, s. cra'r madroedd Bugle, s. bull; glain: glesyn y
Buckrams, s. crafy geifr coed, yr olchemid
Buck's-horn, s. lyriad y mor, Bºom,hela
s, bual-gorn, corn
Ilysian Efa, corn yr hydd
Bucksome, Edr. Burm | Buglos, sub. tafod yr $ch, y ddi
Buck-thorn, s. rhafnwydden drist
Buck-wheat, s. gwenith yr hydd, Build, r. a. adeilo, adeiladu, codi
gwenith yt ysgyfarneg adeilad; murio; sellio; saernio
Eucolic, s. bugeil-gerdd Builder, s. adeiladydd, adeilwr
Bud, sub. blaguryn, eginyn, by Building, s. adail, adeilad, adeil
wullyn adaeth, adeiiwaith
Bud, r. blaguro, egino, blaen Bulb, s, crwm-wreiddym, crwil
darddu, bywullu, blodeuo ben, (fely mae iamryw lysian)
Budding, sub. blaguriad, blaen liór
darddiad, bywulliad Bulbous, a. crwm-wreiddiog
Buddle, s, golchfa plwm meu ryw Bulge, s. tolc, agen, hollt, pan
fwyn, golch, goichle nwi, neu dwll, mewn long
Buddle, r. a. golchi meu døad Bulge, t. tolcio, agènu, ymddryll
fysgu mwyn io, fely gwna Ilong wrth graig
Budge, s. croen oen wedi ei drin neu feisle
à'r gwlan arno; oem-gen Bulk, s. sum, swim, swimp ; maint,
Budge, r. a. ysgogi, symud, syfyd maintioli, corpholaeth; -praff
Budget, s. cod, codem, fetan, der, thefdra; corph; clamp,
bwlan, bywlgam, bolgan talp: bylg, rhagfwrdd
Buff, s. bualgen; hyddgen Bulky, a.helaeth, mawr, corphol,
Buff, Buffalo, Buffle, s. bual, yell praft, cynnwysfawr, braisg
gwyllt, bittolws Bull, s, tarw, byla, bittolws;
Buffèt, s. ongl-gloer, llawgell eidion digyweiriad—in speech,
Buffet, s. cernhep, cermod, bon gwrthiaith, gwrth-ddywediad,
clust trosgl-iaith—Pope's Bull, cy
Buffet, v. a. cernodio, bonclustio || hoedd-lythyr meu ordinhãd y
Buffeter, s. cermodiwr, dyrnodivr Pab
Buffle-headed, a. pendew Bull, v. rhoi tarw, cyfäi
Buffoon, s. digrifvas, ystumiwr, Bullace, s. eirin perthi o'r fath
ysgentyn, croesaniad, chwardd fwyaf, eirin gwylltion
gampiwr Bull-chafer, s. carw'r dwfr, gwas
Buffoonery, sub. croesanaeth; y neidr, chwilen gorniog
chwardd-gampwaith; cymmw Bull-dog, s. citarw, cystowei
edd; ſtol-ddigrifºwch Bullet, s, pelen gwn, peled
 BU 55 P. U.

Bull-feast, s. math owyl-mabsant Bung, v.a. bywng-glorio, eau bung

yn Yspaen, lley bydd marehog Bung-hole, s. bung, twil baril
ion yn ynlladd a theirw Bungle, s. bongler-waith
Bullfinch, s. aderyn rhowngoch, Bungle, e.trywsg!-weithia, bonglera
cochy berlan Bungler, s. bony gièr, bongleryn,
Bull-head, sub. crothell; penci: trusglyn
dyn penglwpa, penbwl Bungling, adj. bongleraidd, an
Bulli s. aur neu arian yn y mhrydierth, trvsgi, antedrus
clamp, heb eifathu Bunt, s. canol neu geuedd hwyl
Bullock, s. bustach, eidion, ºch long, synchwyddogan wynt
Bulrushes, s.liafrwyn, cors-tiwyn, Bunt, c. m. chwyddogan wynt
mör-frwyn, mor-besg Bunting, s. aderyn bras yr $d
Bull-stag, s. adfwi, attarw | Bunting-line, s. rheſiym hwyl
Bull-trout, sub. brºthyll mawr; Buoy, s. cyff neu lestryn mofo
brithyll gwriyw wrth gadwyn, iddangos pale
, Bull-weed, s. y ddau wynebog, y bydd yr angor, meu i nodi
fad felen eisle perygins: nawf-fynaig,
Bull-wort, s, llysiau'r tarw, troed nawf-ddangosydd
y tarw Buoy, r. a. cymnal, dal i fynu,
Bully, sub. bygylwr, yngecrwr, codi ifymu
hyll-ddwrdiwr, cweryl-walch Buoyancy, s. nofiadolrwydd, byn
Bully, r. a. hyll-dawrāie, boc awfedd, nawfluedd
º: sachu, croch-daeru, tán-boeri Buoyant, a hymawf, esgymawl,
Bulwark, s. gwrth-glawdd; di vsgafn, nofiawl, anhysawdd
º ogelfa, amddiffynfa; mawddle Bur, Burdock, s. cynghai, cyngh
Bum, s. tin, bontin, ffolen aw, cacamwcci, cedory wrach
! Bum-bailiff, s. ceispwl, rhingyll, Burden, s. baich, pvn, llwyth,
gwysiwr, cymfony gyfraith clud, pvys, burn
Bum-boat, s. porth-gwch Burden, r. beichio, pynio, pynor
Bumble-bee, s, begegyr io, llwytho-Burden of a song,
Bumkin, s. delff, drel: un difoes byrdon, y gair cyrch, y wers
Bump, s. dyrned; chwydd, enwe eilgyrch
, Bump, v. dyrnodio; codiyngnwe Burdensome, a. trym, pvysfawr,
Bumper, s. cyfor-wydryn, lawn beichiawl; gormesol
gwpañaid, flawnwydryn Bureau, gº."
s
Bun, Bann, s.chwäog, chwiegen, Burg, s. Edr. Borough
" baramiod, teisen lysieuog Burgage, Burgage-tenure, s. yr.
" Bunch, s. swp, sypyn; cwtwm: ammodau ar barai y delirtir
oddſ, cygn: chwydd, hwrwg bwrdeis-drefawl
* Bunch, v.vmsypio; oddfu, cygnu; Burgamot, s. math ragorolo ber
chwyddo allan anen, neuellygen
Bundle, s. sypyn, sopen, burn, Burganet, sub. helm, penfestin,
bwrnel, rhwymynaid, rhwym penwisg, haiarn-gap
faith, ºrwī Burgeois, sub. math o argraph
* Bundle, v. sypynu, sopem, cyd lythyren
º: rwymo tryvio Burgess, s. buyrdais, dinesydd;
Bung, s. twºgganad; twmffed semeddwr tros furdeisdre
 B U. 54 - BU

Burgess-ship, s. bywrdeisaeth, di Burse, s. cyfnewidty, cyfnewidf,

mas-traint, bywrdeisfraint marchmadyddfa
Burgh, s. Edr. Borough Burst, sub. ymdorriad; rhuthr;
Burglar, s, torrwr ty meu dai firwt-glec. Edr. Hernia
Hurghary, s. torriad ty Burst, r. ymdorri, ymrwygo;
Bºrgmote, s. cyfarfod neu gy dryllio; torri allan; rhutiro
hwrdd bwrdeisiaid: liwyr-wys Burthen, s. Edr. Burden
tref, lişs tref Bury, c. claddu ; canhebryngu
Burgo-master, s. Maer, neu brif Burying-place, s. beddrod, bedd.
Swyddog tref neu daimas, yn le, claddfa, corphlan, myl
yr Iseldir went
Burial, sub. angladd, claddedig Bush, s. perth, llwyn, twyn
aeth, arwyl, cynhebrwing Bush of hair, cnuwch, cudyn
Burial-place, s. beddrod, myn Bushel, sub. mesur yn cynnwys
went, claddfa wyth galwyn; Ilestraid; hanner
Burlesque, s. dycham, arabedd hestoraid: liestr
iaith, gwawdiaith, gogerdd Bushy, a. perthog, dreiniog; cud
Burlesque, v. a. gwawdio, dy ynog, cedenog, crych
chanu, gwatwar, goganu Busily, ad, yn brysur. Edr. Busy
Burlesque-poem, sub. gwatwar Business, sub. galwad, celfyddyd,
gerdd, dychan, gogerdd gwaith, gorchwyl, swydd, neg
Burn, s.llosg, liosgiad
Burn, v. Ilosgi, goddeithio, go
es, achos, gorchwyliaeth, mat-
ter
)
losgi, deifio Busk, s. bron-atteg, bronbren,
Burnet, or Pimpernel, s. Ilysiau'r bronfoll, a wisgir gan ferched
crymman, gwlydd mair Buskin, s. gwintas; curan, hosan
Burning, s. Ilosg, llosgfa, Ilosgiad, ledr, coesarn, llopan
goddaith, cynneu : a, Ilosgad Buss, s. math o lestr pysgota
wy, poeth, chwilboeth Bust, s.llun y darn uchafo gorph
Burning-glass, s, llosg-wydr dyn; pen-delwedd, hanner-lum:
Burnish, v. a. caboli, arlathru, —arwyl-grug (
gloywi, dyrathu, yslipanu Bustard, s. math oaderyn corph.
Burnisher, s. cabolwr, llathrydd, drwm; twrc-iary gwerni
dyrathydd, yslipanwr Bustle, s.#. terfysg; ym.
Burnt, purt. Ilosgedig–Burnt ffrwst, ffwdan, trafferth
incense, arogl-darth—Burnt Bustle, v. godwrddio, trafferthu,
offering, aberth llosg, poeth ffwdamu
offrwm Bustler, sub. ffwdanwr, ymdra.
Burr, s. Ilabed y glust:-oddfar fferthwr, prysur-ddyn
fön corn hydd:—cefndedyn Busy, a. divyd, gweithgar, Ilaf.
llo, melys-dam. Edr. Bur urus; fſwdanus; swyddgar
Burrow, sub. tyllau cwmingod; Busy-body, s. ymyrwr, rhodrºs
cwning-gaer wr, prysur heb ddiolch
Burrow, v. tyllu allochesu yn y But, conj. ond, omid, eithr, er
ddaear, daearu, ymddaearu hyny—But for, oni buasai
Bursar, Burser, sub. amnerydd, But, Butt, s. annel-nod, parsel;
trysorwr, sylltwr, arianydd gwatwar-nod, gwawd-gyff
 BU 55 C A

But-end, s. bom, y bàn Buxomness, s, gorhoem, by wiog

Butcher, s, cigydd, cigwr rwydd, nwyfusrwydd
Butcher, r. cigyddio; dienyddio; Buy, v. prynu, pvrcasu
lladd : Buyer, s, prynwr, prynydd, &c
Butcher-bird, s. y cigydd-The Buzz, s, su; rhuad; husting
great butcher-bird, y cigydd Buzz, p. a. suo; rhuo; sisial, hust
mawr—The red-backed butcher Hºng
bird, y cigydd cefn-goch Buzzard, sub. by mcath, béd y
Butcher's broom, s. celyn Mair gwerni–Bald buzzard, bod tin
Butcherly, adj. cigyddlyd, creu wyn, iár dim-wen
lawn, gwaedlyd, cieyddaidd Buzzer, s. hustingwr, sisialwr
Butchery, s. cigyddiaeth Buzzing, s. hustingiad, sisial, su
Butler, s. trulliad, heilyn, men By, prep. gan, wrth, trvy, heibio,
estr, gwallofiad, gwallofydd ger, gerllaw, gerfydd, yn agos
Butment of an arch, s. pentan By-and-By, ad. ar fyr, yn y mail,
Butt, s. gwawd-nod: llestro 126 allan o law, yn ddioed
galwyn Byas, s.gogwyddbwys. Edr. Bias
Butt, r. cornio, yngornio, gyrth By-blow, s. cél-ddyrnod; amfawd
io, hyrddio, gwth-daro cudd:—plentyn o ordderch
Butter, s. ymenyn: v. ymenynu By-end, sub. cam-dayben, gau
—Fresh-butter, ymenyn gwyrf amcan, coeg-fwriad -

Butter-burr, s. alan mawr, daily By-law, s. deddf gartrefol, cyf

tryfan
Butter-bump, s.a.deryn y bwn
Butter-flower, s. crafangcy från
Butter-milk, s. laeth enwyn
Butter-spoon, s. crafell ymenyn
raith gymmydogaethol
By-past a. wedi myned heibio
By-path, s. coeg lwybr
By-place, s. Ile diarffordd, cilfach,
godechfa Ilech-fan -

—A lump or print of butter, By-room, s. ystatell dirgel

agalen, rhisgen, breuan, man
aid meu seigen oymenyn—But
ter-tooth, rhagddant llydan
Butter-wort, s. golchwraidd, clust
yr arth, yr olcheuraid
Buttery, s. ymenyn-gell, buyd
gell: a ymenynog
Buttock, sub. clun, morddwyd,
pedrain, ffolen, tin—Bare-but
tocked, tin-noeth
Button s. botwm, boglwm.
Button, r. botymu, boglymu—
Button-fish, draenog y mor—
Batchelor's button, y beneuraid
Buttoned, a, botymog
Buttress, sub. atteg, atteg-waith,
canbost, cymnal-fur: v. attegu
Buxom, a.by widg,siongc, llawen,
gwisgi, hoenus; nwyfus Cabal, s, gair o wreiddyn Hebr
By-stander, s, edrychwr, Sefyllwr
gerllaw
By-street, 8, heol gefn, coeghèol
By-way, s. ffordd ddidramwy
By-word, s, gwawd, gwawd-nod,
diareb, gwatwar-gyff
Byzant, Byzantine, Bizantine, s.
ilafm aur, (owerth 15l.) a off
rymir gany bremin wrth gym
uno ar ddydd Nadolig, mewn
ffordd o gydfurtiad a siamply
doethion yn Bethlehem
C.
CAB, s. mesur Iuddewig, yn
cynnwys y'nghylch dauchwart
 C A
aeg, yn arwyddo traddodiad
neu athrawiaeth dierbyniedig:
mewn iaith gyffredin fe'i har
ferir am, gyd-gynghor, cyd
gynghoriaid, cyd-gyfrimachwyr,
cyd-fwriad
Cabal, v. cyd-Junio; cyd-fwriadu;
cyd-gynllwyn
Cabala, s. y traddodiadau Iu
ddewig; dirgelion Iuddewiaeth
Cabalist, s. unhyfedr yn y tra
ddodiadau a'r dirgel-ddysg Iu
dilewig ; deilongiwr dirgel
ddysg
Cabalistic, Cabalistical. a. tra
ddodiadol, dirgeledigaetiol
Caballer, s. cyd-fwriadwr
Cabbage, s. cawl, cawlen, bres
ych, bresych bengron–The sea
cabbage, cawl y mor
Cabbage, v. a, bresychu:-darn
guddio, darn-ladratta
Cabin, s. cab, caban, cell, cut,
cuddigl, lluest, twic
Cabin-boy, s. cell-wesyn, caban
was
Cabinet, s. cloer-gist; amguedd
gist, tys-gist; amguedd-gell,
tlys-gell: cyfrin-gynghor
Cabinet-maker, s. cistamwr
Cable, s.rhaff angor
Cachectical, a. annivygus
Cachexy, s. annivyg, drwg an
sawdd corph: llifiant
Cackerel, s. math o bysgodyn
Cackle, t. m. cocian, feliãr; crec
ian: taenu chwedlau
Cacochymy, s. drwg ansawdd y
gwaed a llynlify corph
Cacophony, s. dryg-sain
Cadaverous, a, celaneddog, bur
gunaidd, fel celain Calcination, sub, calch-lossiad
Cadbait, s. abwydyn, abwydbryf
Cade, s. Ilestryn, barilan Calcinatory, sub. calch-losg-lestr.
Cade, a, tymer, döf, gwār—Cade
lamb, oen llowfaeth—Cade of
Aerrings, mwys, set pumcant, o
56 C A
benweig men ysgadan–Cade
temm, or Cader, pry’r gwellt
Cadence, s. addasiad liais net
dom: lawm-fesuriad: teg-droed.
iad
Cadent, adj. ar ostyngiad, gos
tyngol
Cadet, s. milwr ieuansc, yn gwa
sanaethu'm dai-eytag
Cag, s. barian, liestryn
Cage, s. cº-weil, adardy; frongc;
fau; cadwracth, attalfa
Caiole, r. ºwenieithio, hudo, denu,
ilithio, twyiio
Cajoler. s. gwenieithwr, liithiwr.
twyllwr
Caisson, s. cistaid o bowdr men
belau rhyfel, powdr-gist
Caitiff, sub. dyhiryn, diffeithwr,
drygddyn, dieflyn, crogyn
Cake, s. teisen, afriladen, torthig,
cliwigg, bara miod
Cake, r. n. teisenu, torthi
)
-
Calamanco, s. math owlan-we
Calamary, s. mor-gyllell
Calamine, s. mwyn pres: mwyn
a gymmysgir à choppr, neu
efydd, i wineuthur pres
Calamint, s. mintys y gath
Calamitous, a. adfydus, trallodus,
helbulus; advythig &
Calamity, s. adfyd; blinfyd, hel.
bul, aflwydd, cystudd, trallod,
trueni, drygfyd, tryehineb
Calamus, s. math o goed perarog.
aidd, pereidd-gyrs
Calash, s. math o gerhyd; math
hynod o ben-wisg merch
Calcarious, a, calchaidd, calchog
Calcimate, Calcine, r. calch-losgi,
Scalchogi, ulw-losgi
llosgiad yn ulw; calchogiad
tawdd-lestr, calch-lestr
Calcography, sub. y gellyddyde
argraftu ar bres neu efydd
 C A 57 C A

Calculate, r. a. cyfrif, burw cyf. Calling, s. galwad, galwedigaeth,

rif; amoan-gyfrif; olrhain; add swydd; ceifyddyd
asu, cymmesuro Callipers, s. math o gwmpas coes
Calculation, s. cyfrifiad, cyńif gain?
Calculator, s. cyſtifvr Callosity, Callousness, s. caled
Calculotis, a graianog, carregog wch; chwydd caled; croen
Caldron, s, pair, callawr dewedd: annheimlad, wydd
Caledonia, s. yr Alban Calicus, adj. caled, croendew,
Caledonian, s, Ysgotyn, Ysgot croen-galed ; dideimiad
iad: a, ysgotaidd Callow, a. dibiu, croen-ilwm
Calefaction, s. gwresogiad; twym Calm, a tawel, dystaw, digyffro,
niad, poethiad Ilonydd, araf araſaidd
Calefactory, a. poethiamol Calm, s, tawelwch, hill-dda, teg
Calefy, v. twymno, poethi, bryd weh : r. a. tawelu, gostegu,
io, gwresogi, poethianum dystewi, lionyddu, dyinuddo
Calmness, s, tawelwch, dystaw
Calendar, s. dyddlyfr; dydd-fynag
Calender, s. pry yr yd, yd-bryfyn: rwydd; arafwch, llavieidd-dra
—gwasg-belliant i lyfishau lli
Calomel, s. arian byw wedi ei
einiau, &c. Ilathr-wasp, lleſh gynilawyso at feddygiaeth
Calorific, a. twymynol
wasg: r. a. liathru, Ilyfnwasgu
Calotte, s. math o gapail
Calends, s. calam-ddyddiau, sef y
dydd cymtafo bob mis; megis Caitrop, sub. math o vsgall tra
calan-mai, calam-gauaf, &c. phigog: offeryn haiarn pigog,
Calenture, sub. twymyn boeth; a arterir niewn thyiel, yue, by in
mör-dwymyn, mor-gryd gwyr meirch
Calve, v. dyfod a llo, bywrw llo
Calf, s, llo—Calf of the leg, cröth
y goes, cróth esgair Calves, s. pl. lioi, Hoiau
Caliber, s. mesur ceuedd gwn Calvin, sut. Diwygłwr enwog o
Calico, s. cotymwe a whaed gynt Geneva, a fu farwyn y fivydd
yn Calicut yn yr India ym 1564, yn 55 oed -

Calid, a twyn, poeth, tambaid Calvinism, s. Caliiniaeth, Calfin

Calidity, Calidness, S. poethler, istiaeth; e.gwyddorion unol a
tanbeidrwydd barn Callin. Y mae Erthygłau
Caligation, s, tywyſini, caddºg Eglwysi Llocar, y Werddon, a
Caliginous, a. tywyll, anamiwg Scotland (ac ſeju egwyddorion
Caliph, s. archofieiriad y Mallo y Lutheriaid, ar holl Eglwysi
metamiaid Protestahaidū) yin dra agos
Caliver, s, gwn ysgafnar long iddynt, oran sylwedd athraw
Calk, Caulk, c. cau agenau Ilong iaeth, er fod cryu wahaniaeth
à charth pygedig ym eu trefiliadau a'u dysgybl
Calker, s. cauwr agènau aeth
Call, s. galw, galwad; goſyniad; Calumniate, r. cam-gyhuddo, en
gwahoddiad llibio, absénu, athrodi
Call, v. a. galw; enwi Calumniator, sub. camgyhuddwr,
Callid, a cyfrwys, fiel-gall athrodwr, enllibiwr, absenwr
Callidity, s. cyfrwysdra Calumnious, a. athrodgar, enſlip
Callimanco, s, gwlām-we o'r enw aidd, culum,gogauawl
 C A 58 C A

Calumny, s. anair, cabl, cablair, Cancelling, Cancellation, sub, di

enllib, athrawd léad, durymiad, diddymiad
Calw, s. calch Cancer, s. crange, cancr, dataden
Cambering, g. byāawg, mydawg wyllt: már-grangc
Cambrick, s. bilant, meinlliain, Cancerate, r. cancru, crangcu
sindal Cancerous, a cancraidd, crangc
Cambridge, s. Caergrawnt aidd
Camel, s. cammarch, cawrfarch— Candent, a. poeth, tambaid
Male camel, cémyll Candid, a. teg, clau, gonest, di
Cameleon, s. math o enau goeg, duedd, annilileidgar; rhywidg
madfall, lysard, Lºf. xi. 30. aidd
Camera-obscura, sub. ystafell dy Candidate, s. ymgeisiwr: swydd
wyll; math o beiniant a rydd erlynwr; cyd-ymgeisiwr
olygiadhynod ar wrthddrychau Candify, r. canutſ, gwynnu
allanol yn y fathystafell Candle, s. canwyll–Corpse-candle,
Camerated, par. mydedig; byāog or Fetch-candle, canwyll corph
Cameration, s. mydiad, byāad —Candle-fly, pry'rganwyll
Camisade, s. mos-ruthr, plygein Candlemas, s, gwyl Fair y can
gyrch, trim-gyrch plygeiniol wyllau
Camlet, s. math o gymmysg-we Candlestick, s. canwyllbren, can
Sidan, blew, a gwlan wyllyr, goleu-ddal
Cammock, s. eithin yr icir, hwp Candour, sub. tegwch, rhywiog
yr yehain, crach-eithin, cas gan rwydd, mwyneidd-dra,hymaws
ardºwr edd, tirionwch, cleuder
Camomile, s. y milwydd-Stink Candy, r. crawenu a siwgr
ing camomile, llygadyr Sch Cane, s. calaf, corsen, corsffon
Camp, s. gwersyll, gwersyllta Cane, r. fionodio, ffonio
Campaign, s. rhyfel-dymmor:- Cane-reed, s. cawnen
gwastadedd, gwastattir Canibals, sub. buytawyr cnawd
Campaigner, s, hen filwr dynion; difawyr dynol-gnawd
Campanel, s. clychy perthi Canicular, adj. perthynol i seren
Campestral, a. maesaidd, gwyllt y ci-Canicular days, dyddiau'r
Camphire, s. camphyr cwn
Can, Cann, s. piser, diod-lestr Camine, a. claidd, costogaidd
Canaille, s. gwerinos; gwehilion Camine appetite, y wangc-Ca
y bobl, y werindorf nine-tecth, ysgythyr-ddeint—
Canal, s. dyfr—fos, dyfr–gronfa: Canine madness, y gymddaredd
—rhedfa rhyw fath owlybwr Canister, s. cauad-lestr, o alcan,
Canary-bird, sub. aderyn bychan neu ryw dilefnydd arall
melynlliw, hyfrydlais, a dros Canker, s. cancr; rhwd, rhydni
glwyddir, o'r ynysoedd ded Canker, v. rhydu, ysu
wydd, ynysoedd y cwm (Cana Canker-worm, s, pryfy rhwd
ries.) Gellir ei alw y melynog Cannel, s, pibell baril–Cannel.
muryn bone, corn breuant, corn gwddf
Canary-grass, s, glaswellt y cwn Cannon, s, gwm mawr, cyflegr
Cancel, v. a. dirymu, diselio, di Cannonade, sub. cytlegriad, cur
lèu, dyddymu, diddymu ergydiad
 CA 59 C A

Cannonade, r. a. cyflegru, cur Cantred, s. cantref, cwmmwd

ergydio, ergyd-ddryllio, dryll Canvass, s. sachlíain, cywarch
ro len; bras-liain; cynfas-liain
Canoe, s. ceubal, corvgl, crwm Canvass, r. a. holi, chwilio ; gotyn
fad, cwch neu fad un-pren. llais etholwyr, &c.
Canon, s. canon, rheol, gosodiad, Cap, sub. cap, capan, heuriiod,
deddf; canonwr—Minor canon, cwflen, penwisg
adganon, adganonwr—Canon Cap, c. capio, tymnu cap, &c
law, cyfraith Eglwys, canon Cap-a-pee, ad. o'r pen ir traed
dileddf-Canon-type,y fathfras Capability, s. gallu, galluogrwydd,
afolythyrenau argraffydd abledd; cymliwysder
Canonical, a. canonaidd: rheol Capable, a. galluog, abl, addas,
aidd; awdurol, awduredig cyfaddas, digonol
Canonicals, s. y gwisgoedd offeir Capacious, a.helaeth, ellang, cyn
iadol nwysfawr, rhwth
Canonist, s. canonwr; cyfreithiwr Capaciousness, 8, helaethrwydd,
eglwysig eliangder, rhythmi; maint
Canonization, s. defod yn Eglwys Capacitate, t. addasu, cyfaddasu,
Rhufain, i benmodium yn sant; galluogi, cymbwyso
seintiad, samtoliad Capacity, s. gallu, cymbwysder;
Canonize, v. gwneuthur yn sant, medr: sefyllfa; cynnwysiad
seintio, santioli Caparison, sub. Seirch, addurnau
Canonry, s. canoniaeth march -

Canopy sub. gortho, mwd-len, Caparison, r. a. addurno, tryws

gorchuddlen; cylched-len
Canorous, a. llafar, somiarus
Cant, s.truth-iaith; frec, fregod:
iaith fugiol; iaith daisylwedd:
r. ffregodi; truthio; gwagsynio
Canter, s, rhagrithiwr, fugiolwr:
gyng-droediad
Canterbury, s. Caergaint—Can
terbury-bells, clych y perthi
Cantharides, s. cylion paradwys;
cylion Yspaen
Canthus, s. cil y llygad
Canticle, can, caniad, cathl
Canticles, s. Caniadau Salomon
Cantle, s. darn, dryll, talp
Cantle, v. darnio; dosparthu;
rhanmu
Cantlet, s. dermyn, telpyn
Canto, s. can, dosparth o gån
Canton, s.rhandir, talaith, ardal,
tiriogaeth; cantref
Canton, v. a. rhamnu, tir; rhannu
milwyr rhwng trefi, &c.
iadu, hardd-wisgo march
Caparisoned, a. Ilurigog, mewn
seirch, wedi ei drwsiadu
Cap-case, s. capan-gūd
Cape, s. pennarth, penrhyn, pen
tir:—mynygl-dorch, coler
Caper, t. a. dawnsio, llamsach,
crychneidio, crych-lammu
Capering part. dan grychneidio,
llamsachus: s, crychneidiad
Capers, s, pl. math o flagur neu
lysian, o'r Ital, a arferir i
wneuthur saws blasus:—crych
lammau, ystumiau digrif
Capillament, sub. man-wraidd,
gwallt-wraidd, gwreiddiach:--
gwallt, neu friger blodau
Capillary, a. gwalltaidd, briger
aidd Capillary-têins, mān
wythenau, mān-Wythi
Capital, a. prif, pennat, arbennig
—Capital city, prif diinas–Cº
Pº2
pital letter, lythyren
 C A 60 C A

Capital, s. (in mercantile affairs) Captive, s. caeth-was; caeth-glud'

y swmgwreiddiol; arian treigl; carcharor: a. caeth
arian anturiaeth—In architec Captivity, s. caethiwed, caethfyd;
ture, un o brif ranmau colofm caethgludiad
meu biler; y penclwm—Capital Captor, s. ysglyfivr, ysgafaelwr:
crime, trosedd marwol, trosedd cymmerwr, gafaelwr, daliwr
bywyd; achos crog Capture, s. ysgafael, helfa, caff.
Capitation, sub, treth y pennau, aeliad; daliad, cymmeriad
treth bennol; dofraeth Capture, c. a. dal, cymmeryd
Capitulate, r. n. ymroddi aram Capuched, a. cwcyllog
modau i dwylaw gelynion Capuchin, s. cwcyll-frawd
Capitulation, s. ymroddiad am Car, s. carr; cerbyd; memn
modol ; coll-ammodiad Carabine, s. gwn byr
Capon, s. ceiliog dyspaidd, cabwllt Carack, s. math o long arferedig
Capon's-tail, s. cynfton y cabwilt, gan wyr Portugal, &c.
y Falerian, Ilysiau Cadwgan, Carat, s, pvys pedwar gronym
gwell na'r aur Caravan, s. mintai o farsialidwyr
Capouch, s. cwewll, cwfl yn y dwyrain yn cydymdaith:
Capouchin, s. mynach cwcyllog hefyd math o fenn döedig
Capping, s. capiad; tāp, tapyn, Caravansary, s, lletty cyffredin yn
tàpig, capan y dwyrein-fyd
-
Caprice, s. chwidredd, mympwy, Caraway. s. y garddwy
gwammal-dyb * Carbonade, r. rhostio cig yn
Capricious, a. anynad; gwammal, ddermynau ar farwor
anwadal, penchwiban Carbuncle, s. math o faengwerth
Capricorn, s. arwydd yr afr fawr; carbwncl:—-pyloryn,
Capriole, sub. cydgarniad march llymoryn du-goch
arei lawn egni: gafriam, car Carcase, Carcass, s. celain, abwy,
lam ysgerbwd, corph marw, bur
Capstan, Capstern, sub, dirwyn gym, buria, ysgrwd, llurgym
drawst Ilong, dirwynlath Card, s. cerdyn: pl. cardiau–
Capsular, a. ceuaidd, cistanaidd Stock Cards, cribau cyffion
Capsulate, r. cau am, tyfu dros, Card, r. a. gardio, cribo gwlan
gorchuddio , Carder, s. gardiwr, cribwr
Captain, s. pen, pèmaeth, cadben, Cardamoms, s, grawn Paradwys,
blaenor—Captain general, pen grawm Paris
civdod—Captain of a hundred, Cardigan, s. Aberteifi
canwriad–Captain of a thou Cardiganshire, s. Ceredigion
sand, milwriad—Captain of a Cardinal, s, un o bengraddolion
ship, meistr, pèmaeth, llywydd eglwys Rhufain: cochl benyw:
long - a. prif, arbēmig–Cardinal num
Caption, s. daliad, gafaeliad bers, y prif rifedi—Cardinal cir
Captious, a, cecrus, ymrafaelus, tues, y prif rinweddau
gair-gipgar, croes, dichellgar Carduus-benedictus, sub. ysgallen
Captiousness, s. cecrusedd, &c. fendigaid " -

Captivate, c. dwyn yn gaeth; dal Care, r. gofalu, gwylio, pryderu,

acymill serchiadau dwys-feddwl
 C A 61 CA.
Care, sub. gofal, pryder, ystig Carmosity, sub. candigrwydd:—
rwydd chwydd-gig, oddſ-gig
Careen, r. glambāu'r tu allan i Carol, s. mawi-gerdi madolº:
waelod long, ginnweithio Carotisal, s, gloddest-ºy!, witres,
Career, s, gyrta, rheilſa, helynt wttres-wyl, cyfeddach, cytedd
Careful, a. gofalus, gwylladwrus, Carouse, r. gloddesta, wittes, l,
carcus, diesgeulus - cyfed ach, hieddw-wledda
Carefulness, s, goſal, astudiºwydd, Carp, s. math o lyn-bysg: v.cnoi,
pryder, carc, cablu, sennu, pigo beiau
Careless, a. diofal, esgeulus Carpenter, s. saer, Saer coed
Carelessness, s. diofałwch, esgeu Carpentity, s. saermiaeth, coed
lusdod, esgeulusdra saerniaeth, saerwaith
Caress, r. a. anwest, mynwest, Carpet, s. Iławr-len; byrdd-len
achlesu, lochi, gwěn-garu Carriage, s. clad, cerbyd: menn,
Caret, s, gwall-nod, diſtyg-uod carr:-gwaith carrio, cywein
Cargo, s. livyth long iad: yīmddygiad, ymarweddiad
Caricature, s. digriſ-itin, anſerth Carrier, sub. carrivr, cludydd ;
lun, gwarth-lun arweddodwr, eyweiniwr
Cariosity, s. pydrni esgyru Carrion, s. burgun, llurgun, cel
Carious, a. pydr, braenllyd aim, abwy, buria
Cark, r. gofalu, rhyofalu Carrots, s. moron cochion: sing.
Carking, s. dygn ofti, rhyoſal moronen goeh-Wild carrots,
Carl, Carle, s. cerlyn, bawddyn morony maes
Carl-cat, s. gwr-cath, cath wriyw Carroty, a. moronaidd, moronliw,
Carline-thistle, s. ysgallen wen coch, pen-goch
Carlisle, s. Caerliwelydd Carry, c. 4. carrio, cludo ; cy
Carman, s. certwynwr, certiwr wain; dwyn, arwedd
Carminatives, s. meddyginiaethau Cart, sub. certwyn, trol, mem,
i chwalu gwynt carr, car-ſon–Dray-cart, carr
Carmine, s, lliw goleu-goch llusg—Child's cart, carr cerdd
Carmage, s. galanastra, lladdfa ed; chwareu-fen—-Cart-horse,
Carual, a. cnawdol, ; anianol— men-farch, cefly!gwedd-Cart
Carnal appetite, cnawdolfryd, load, trolaid, mennaid, Ilwyth
cmawdwylltrywydd–Carnal con trol
mection, cydgmawd, cydgnodiad Cartel, sub. cyttundeb i mewid
—Carnal mind, syniad cnawdol, carcharorion rhyfel
syniad y cnawd Carter, s mênwr, certwynwr
Carmality, s. cmawdolrwydd Cartilage, s. madruddyn
Carnation, s. blodeuyn teg cig Cartilaginous, a. madruddawg
liw, oryw'r fabgoll Cartoon, s darluniad neu gynllum,
Carnelian, s. maen gwerthfawr o i weithio wrtho; bras-ddarlum.
liw cig ammrwd; maen cigliw iad, rhag-baentiad
Carneous, a.cnodig, cigog Cartouch, s. math o addurn mewn
Carnival, s, gwyliau hymod yn adeilad-waith
Venice; gloddest-wyl, cig-wyl Cartridge, s, papuraid o bowdr,
Carnivorous, a ciglwnge, ciglyd, a phelen ar, achosion: ergyd
ysgig, cig-reibus lwyth, ergyd-ról -
 CA 62 CA
Cartridge-box, sub. céd i gadw'r dalwr: v. a. diswyddo, diraddº,
ergyd-lwythi, ergyd-göd troi ymaith neu alian
Cart-wright, s. saer troliau, saer Casings, s. tom gwartheg wedie;
certi, cert-weithiwr sychu yn danwydd, gleiad
Carve, r. a. certio; ysgythru:— Cask, Casquet, s, helm, penifestin ||
rhamnu, torri by yd Cask, s. baril, barilan
Carver, sub. certiwr, cerfiedydd, Casket, s. cistan, premfol; blvch
}...". ysgythrydd: torrwr Cass, v. diléu, dirymu
wyd, bywyd-rannwr Cassation, s. dilead, dirymiad
Carving, sub. cerſiad, cerfwaith, Cassaware, s. aderyn mawr of
ysgythriad; torriad bwyd India -

Caruncle, s. difyn o gig, cigyn Cassia, s. rhisglyn pèr, casia

Cascade, s, rhaiadr Cassidony, s. math o flodeuyn:-
Case, sub. amwisg; cod; cistan; maen myrierid
gwain: ystäd, helyut, cyflwr: Cassock, s. casul, crys-bais offeit.
matter, peth, achos; treigl— iad; Ilaeswisg; toryn º
Noun without case, enw di Cass-weed, s. pywrs y bugail º

dreigl—Of one case, un-dreigl Cast, s. tafliad, ergyd; cymnyg;

—Of two cases, deu-dreigl—
Of three cases, tri-threigl–Of
many cases, amry-dreigl—No
minative case, achosenwedigol,
enwedigaethydd—Genitive case,
achos deilliadol, deilliedydd-–
Dative case, achos rhoddedigol,
rhoddedigaethydd—Accusative
case, achos cyhuddawl, cyhudd
iedydd--Vocative case, achos
galwedigol, galwai, galwedig
aethydd-–Ablative case, achos
gwrthodawl, gwrthodai, gwrth
odiannydd
prawf, prawen; anturiaeth:
gwawr, gwedd, edrychiad;
bath, dull-wneuthuriad
Cast, v. a. byrw, taflu, Iluchio,
ergydio: toddi, tawdd-lunio:
—cyfrif, swm-rifo: coll-farnu,
euog-farnu–To be cast [in law]
colli cynghaws neu achos cyſ.
Faith—To be cast away, [in sea
affairs] cael llong-ddrylliad
Castanet. s. rhugl aged wiryn eu
dwylaw gan dawnswyr &
Cast-away, s. un anghymmeradº
wy, ungwrthodedig -

Case, t. a. anwisgo; gweinio. Castellain, s. ceidwad castell

Case-harden, v. dur-galedu
Case-hardened, a. dur-galed
Case-knife, s. cyllell cegin
Casemate, s, gwaith bvāog
Casement, sub. rhwyll fiemestr;
ffenestr-ddór:—bwaad pen col
ofn, neu y rham a fo'n crogi
drosodd; colofm-gap
Case-shot, s. sypyn o fan belau
rhyfel; cód-belau
Cash, s. cist a fo'n dal arian:-
arian-gist:—arian, mwmai: ar
ian-dāl, arian-werth
Cashier, s, arian-ddaliwr; arian
Castellany, s.rhandir castell
Castellated, a. castellog
Caster, sub. taflwr, ergydiwr.
bwriwr, toddydd, tawddlum
1Wr
Castigate, v. a. cospi, ceryddu,
cystwyo, curo, flangellu
Castigation, s. cystwyad, cosped
igaeth, curfa, ceryddiad
Casting, s. tathad; chwydiad
Casting-net, s.tafl-rwyd, rhwyd
fwrw
Casting-voice, s.llais terfyniadol,
terfyn-lais
 C A 63 C A
r

Castle, sub. castell, amddiffynfa, pen, neu fºr y cefi, i is-rannau'

twr; Ilysdin, castellan corph:--maws-lifiad, gormwyth,
Castling, s. erthyl, peth annhym dyterwst
mig; marw-lo; marw-ebol Catarrhous, a gormwythus
Castor, s, yr afangc, Ilostlydan: Catastrophe, s. gwrthdro; triad
Edr. Beaver. Creadur a fu'n a diveddiad chwarae: drug
gyffredim yn Nghymru, mewn dqiwedd, dwys-derſyniad
oesoedd gynt Cat-call, s. math o cliwibanogl
Castrate, r. a. dyspaddu, cyw Catch, s. difyr-gān:—bach, attal
eirio:—byrhau, anafu fach, clicied:—dalfa, caffael
Castration, s. dyspaddiad iad, ysgafael, ysglyf
Castrel, s. cudyll, y cudyll coch, Catch, r. a. dal, dala, gafaelu,
cudyli y gwynt, ceinlly goch ymätly dyn, cipio, ysgipio, cym
Casual, a damweiniol, dygwydd meryd -

º talol, dygwyddol Catcher, s. daliwr, daliedydd, gaſ

Casualty, sub. dygwyddiad, dam aelwr; cipiwr, ysgipiwr
wain, damchwaen, dichwain Catchpole, s. ceispwl, ceisiad
Casuist, sub. dattodwr amheuon Catchup, sub. math o gyfaith a
crefyddol, neu gydwybodol wneiro fºyd y llyffaint
Casuistical, a. perthynol i daat Catch-word, s. my neg-air
todiad amheuon cydwybod Catechetical, a, gwydderig
Casuistry, s. beinniadaeth achos Catechise, t. a. dysgu diwy holi
ion cydwybod; cyfrwysdrin acateb; gwyddori, egwyddori
Cat, sub. cath; titw-A gil-cat, Catechism, s, gwyddor-lith, hol
gwr-cath—Musk-cat, cath fusg iad-lith, catecism
—Pole-cat, cath goed—Cat Catechist, s.gwyddorwr, egwydd
mint, mintys y gath orwr, cateceisiwr
Cat-like, a. cathaidd, fel cath Catechumen, s. dysgybl, egwydd
Catabaptist, sub. gwrthwynebwr orig, un dan holiad
bedydd Categorical, a. pendant, pennodol,
• Cataclism, s. diluw, llif, dylif dihoced, eglur, penderfynol
Catachresis, s. cam-arferiad, neu Category, sub. trefn ac ansawdd
arferiad rhy bell, o air: Megis pethau mewn rhesymedigaeth
pe dywedid, Gwrrhagorol a Catenarian, u, cadwynaidd
rhinweddol yw Napoleon Catemate, v. a. cadwyno, cyf
Catacombs, s. claddfeydd awneid rwymo, cydgadwyno
gynt, fel ogféydd ; cladd-lys Catemation, sub. cadwyniad, cyf.
oedd: sing. cladd-lys rwymiad
Catalogue, s. cof-restr, llech-res Cater, r. m. darparu, prymu, meu
Catamite, s. Ilangc at drin brynti; arlwyo Iluniaeth; bol-wein
brynt-was, Sodom-was yddu; darmerthu
Cataplasm, s. plastrifeddalu, &c. Caterer, sub. bol-weinyddwr, ar
sugaethan, meddalai lwywr, neu arlwywraig
Catapult, s, taff-beiriant Caterpillar, s. y lindys, y pryf
Cataract, s. rhaiadr, dwfr-ddisg cadachog, pryfy dail
ynfa, eirw: sych-bilenar lygad Caterwaul, r. cathderica—A ca
Catarrh, s, disgymad gormaws y certeauling, cathderig
 C A 64 C E

Caterwauler, s. cathdericai Causal, a. achosawl, achlysurol,

Cates, sul, danteithion, ammeu pariamus, paiiannoi
thymion, ancwynion Catisation, s. achosiad, parad, par
. Catilartics, s. meddyginiaethau a iait, acłdysuriad, paradwyad
fo'n carthii'r corph : cartheion Cause, s. acios, etiaryb, achiysur:
Cathedral, s, e.giwys gadeniawi, —cytºtraws, flawi, dad!
gorawl, neu esgobaw! Cause, r. a. peri, effeitãio, thoi
Caithness-point, s. penrhyn Blath acitly stºr, aciliysuro, nchosi
aon, yn yr Alban Causejoss, a. diaches
Catholic, a. cyffredawl, cyffred, Causey, Catiseway, s. sarm, ilwybr
coffretlinol, catholic troed
Catholicism, s. cyffredinder, cyff. 'Caustic, a. a ysa gig marw, ysol,
rediaedd, cyffredimwydd difáol: s, eli poethnaws
Catholicon, sub. cyfaredd holl Cauteious, a. pywyllog, gochelgar
iachãol: plastr di-flael Cauterization, s. seriad; ysiad
Catkins, Cat's-tail, sub. conawon Cauterize, r. serio; liosg-ysu
cyli, twddſ hirgrwm argyll neu Cautery, s. haiarn poeth; seriad
fedw, cynifon y gath Caution, s, pryder, pvyli, ym.
Cattle, sub. da byw, anifeiliaid, bwyll; gochelgarwch; gochel.
dof-filod, gwartileg, ysgrublaid iad, rhybudd, rhybyddiad
Cavalcade, sub. gosgordd, torf Caution, r. a. rhybuddio, rhoi
farchogawi; marchordaith rhybādd neu ocheliad
- Cavalier, s, un o blaid y brenin Cautious. a. gochelgar, pvyllog,
Charles gynt: march-filwr ymogelgar, gofalus; craff
Cavalierly, ad. yn uchelſalch Cautiousness, sub. gochelgarwch,
Cavalry, s. march-lu, marchawg gofalustwydd, hybwyliedd
lu, meirch-filwyr, marchrawd : Cawl, s. penrhwym; rhwyden
pl. marchrodion Caw, r. crawcian, cren, crefu
Caudle, s. Hymeid-fwyd; sucan Cease, r. peidio, gadael, gorpl.
Cavate, Edr. Eaccurate wys, y mattal, dyspeidio
Cave, sub, ogof, gogof, ceudwll, Ceaseless, a. dibaid, didor, di.
fiau dawl, diball, diorphwys, di.
Caveat, s, rhybudd, gocheliad, odor
gwaharddiad:—anach-lythyr Cecity, a. dellni, dallineb, delli
Cavern, s. ceudwll, ogof, Ilechta Cedars s. cedrºydd, coed cedr
Cavernous, a. ogofawg, tyllog Cede, v, rhoi i ſymu, trosi
Cavil, s. cceg-wrthddadl, traws Cedrine, a cedraidd, o gedr
ddadl -

Ceil, r. a, cronglwydo, menfydu,

Cavil, r. n. traws-ddadleu, cecrus
ddadlen, gwag-ddadleu
Caviller, s. cecryn, traws-ddadl
euwir
Cavity, s. cendod, ceudwll
Caul, s, gwerem fol, rhwyden;
penguwch rhwyllog
Uauldron, s. pair, callawr, croch
an, efyddyn, efydden
nem-guddio, nen-galchu
Ceiling, s. mwd, men-fwd; myd
iad, men-ſydiad; cronglwyd.
Celandine, sub. dilwydd, y ddi.
wlith, llysiau'r wennol, llym Y.
Ilygaid, llysiau y llaw.
Celebrate, v. g. cyhoeddi, datgan;
dathlu; cadw gwyl; gweini
Celebrated, a, clodfawr, enwog
 C E
Celebration, sub. cadwad gwyl:
camnoliad; dathliad; gwein
yddiad
Celebrious, a, enwog, modedig,
hynod, clodfawr, dathl, hyglod
Celebrity, sub. enwogrwydd, hy
glodedd, clodforedd ; hynod
rwydd
Celerity, s. buander, cyflymdra
Celestial, a.mefawl, nefolaidd
Celibacy, s. gweddwdod, anny
weddiaeth, unigrwydd
Cell, s. cuddigl, cell, celfa
Cellar, s. diod-gell, seler, trull
Cellarist, s. trulliad, diod-was
Cellular, a cellog; tyllog
Celsitude, s. uchder, ucheledd
Cement, s. cymmrwd, syth cyd
iol, priddgalch
Cement, r. cymmrydu,syth-gydio,
cyd-ludio
Cemetry, s. beddrod, gwyddfa,
mynwent, corphlan, bedd-le
Cemotaph, s. bedd-adail er an
rhydeddi un wedi ei gladdu
mewn lle arall; gwag-fedd
Censer, s, thuser; padell dām
Censor, sub. uchel swyddwr yn
Rhufain gynt, i nodi a diwygio
beiau:—beirniad:—hyfelwr
Censorious, a. hyfarn, cyhuddgar,
enllibus, gogamus, hyfai
Censoriousness, s. cyhuddgarwch,
sengarwch, hyfeiedd
Censorship, s. uchel-faeroniaeth
Censurable, a, belus, ceryddadwy
Censure, sub. Sen, barn, gogan;
cerydd
Censure, r. barnu, beio, cablu,
ceryddu, sennu, sardio
Censurer, s. ceryddwr, sénwr Certain, a. sicr; diau, diammau,
Cent, s. (centum) cant
Centaur, s, rhyw anghenfil dych
ymmygol, rhwng dyn a march Certainty, sub. sicrwydd, dilys
Centatºry, s. busti y ddaear, y
gamrhi goch, ysgol Crist
Centenary, a canted-rifol
6 J. C E
Centesimal, a y gamfed, camfed
Centifolious, a candalènog
Centinel, s. gwyliwr, gwyliedydd
Centinody, s. canclvm, camewin,
canclawdd, berw'rieir, y glym
og, y wasdlys
Centipede, sub. pryf gwenwynig
amidroediog; cantroed
Cerito, s, pryddest gasgledig allan
o amryw awdwyr
Central, a camolawg, canolaidd,
cymmherfeddol, canolberthig
Centre, sub. y canol, canol-barth,
cymmherfedd, perfedd-bwngc
Centre, r. cymmherſeddu, canol
gyfeirio; cyd-gyfarfod
Centric, a. canolaidd
Centrifugal, a canol-ochcl
Centripetal, a canol-gais, canol
gyrch, canol-gyrchawl
Centry, s. Edr. Centinel [maint
Centuple, a can-plyg, can-gym
Centuriator, s. un yn rhoi hanes
amser bob yngan mlynedd:—
oes-hanesydd, oes-frudiwr
Centurion, s. canwriad
Century, s. can mlynedd, oes
Cephahc, a. da rhag dolur pen
Cerastes, s. sarph gyrmig
Cerate, s. eli cwyrog, cwyr-eli
Cere, v. cwyro, gludio, pygu
Cerebrosity, s. tueddiadi wallgof
Cere-cloth, sub. pyg-liain, cwyr
liain, sugliain
Ceremonial, sub. Ilyfr defodau :
a. defodawl, seremoniawl
Ceremonious, a. ffurfiol, moesgar,
moddus; manylaidd
Ceremony, s. defod, arddefod;
moesgarwch; rhwysg, rhodres
dilys, diddadl, gwir, cywir;
gosodedig; rhyw, rhai
rwydd, dilysiantrywydd, dilys
dod, hyspysrwydd, dieurwydd,
gwiredd, diammheuaeth
K.
 C E G6 C E

Certificate, s. ysgrifendyst, 'sgrif Chain, t. a. cadwyno, tido

dyst, lythyr hyspysrwydd Chair, s. cadair; eisteddfa; sedd
Certify, r. a. sicrlián, hyspysu, —Chair of state, urddasfainge,
ardystio, gwirio, dilysu brenhinfaingc—Chairman, gor
Certitude, s.a.rwiriant, dinamedd. seddwr, cadeirwr--Folding-chair,
Edr. Certainty cadair hyblyg—Elbow-chair,
Cerulean, a brithlas, nefliw cadair elinog
Cerumen, s. cwyry glust Claise, s. cerbydan, taithgerbyd
Cerusse, s. gwyn-blvm puredig Chalcedony, sub math o faen
Cess, s. treth: tasg: v. a, treth gwerthfawr llwyd-las
ddogni, rhannu treth. Edr. As Chalcography, s. pres-gerfiaeth
sess Chaldron, s. mesur gloo 36 llestr.
Cessation, s. paid, tor, gorphvys aid, nea 9 baril; calloraid
iad, peidiad, dyspeidiad, toliad, Chalice, s. cymun-gwpan
seibiant, ymattaliad Chalk, s. calch-bridd
Cessible, a. ymollyngadwy Chalk, t. a. calchu, calch-nodi,
Cession, s, rhoddiad i fynu, tros calciubriddo
iad; ymroddiad; hawl-drosiad Challenge, sub. baidd, beiddiad;
Cessment, s.treth, trethiad her, ynihériad:—Jiawl, luoliad;
Cessor, s, trethwr, treth-ddognwr llysiant, nam, anach
Cestus, s, gwregys Gwener Challenge, t. a. beiddio, bygwl
Cetaceous, a. morfilaidd feiddio, hêrio, ymbèrio:—hon
§. : §: S. d ni hawl: llysu; rhoi yin erbyn
had, s. matno bysgo Chalybeate, a. duraidd, durllyd
ºSoriant,
Chafe, s. dig, digter, Chamade, s. arwydd-Sain: sain
cythruddiad tabwrdd neu udgorn, i ofgn
Chafe, v. ymrwbio i wrés, ym cylafaredd, neu ymddyddan
dwymno; poeth-rwbio; crafu am heddwch, mewn : el
i’r byw:—cyffrói, cythruddo Chamber, s, ystafell; cell; par
Chaff, sub. us, man-us, peiswyn; lawr; llofft; llogawd
hedion, mwlwg ; gwehilion Chambering, sub. cyd-orwedd,
Chaffer, r. marchnatta, porth trythyllwch; cyfeddach, wtties
monna, prymu a gwerthu Chamberlain, s. ystafellydd
Chafferer, s. marchmattàwr, masg Chamberlainship, s. ystafellydd
machwr, porthmon iaeth; trysoryddiaeth
Chaffinch, S. y wingc Chamber-maid, s. ystafellyddes
Chaffy, a llawnus, manusog Chamber-pot, s.troeth-lestr
Chafing-dish, s. tan-ddysgi, pad Chamblet, v. a. brith-liwic
ellig dām, crasiedydd Chamfer, s. rhigoi, rhych, fosig
Chagrine, sub, cythrudd, gofid; Chamfer, v. a. rhigoli, rhychu
siómedigaeth; anfoddloniad : Champ, v. cnoi; cnoi'r awen
trwm-feddwl:—math o ledr Champaign, s. gwastadedd, rhôs,
amwisg, wedi ei drwsio'n arw bro; tir digoed
Chagrine, v. cythruddo, gofidio, Champion, s, rhyswr, ornestwr;
anfoddogi, antoddloni campiwr, pen-campiwr; cawr
Chain, s. cadwyn, torch, cadwyn Chance, s. damwain, damchwaen,
dorch; tid, très * dygwyddiad, dychwaen .
 C H 67 C H

Chance, v.n.damweinio,dygwyddo Chap, s. agen, hollt; gèn, boch

Chancel, s. canghell, cafell germ: prynydd, masnachydd
Chancellor, s. canghellwr, cang Chap, v. agennu, ymagennu, ym
hellydd, canghellawr—Lord agor
chancellor, prif ganghellwr, pen Chapel, s. capel, cyssegrfa, eg
ymad, pen-sel lwvsan
Chancellorship, sub. canghellwr Chap-fallen, a. boch-laes, llaes
iaeth wetl; digalom
Chance-medley, s. Ilofruddiaeth Chapiter, s. heilog, meu benclwm
ddi-fwriad neu daamweiniol colofin
Chancery, s. llys cydwybod: llys Chaplain, s. caplan, capelwr
yr arglwydd ganghellwr Chaplainship, s. capelwriaeth
Chandelier, s, canwyllyr; can Chaplet, s. coronig, talaith, tal
wyllbrem ceingciog eithig, coronbleth -

Chandler, s. canwyllwr, canwyll Chapman, s. masgnachwr; pryn

ydd; gwerthwr canwyllau, &c. wr, porthmon, maelier
Change, s.aralliad, newid, newid Chapter, s. penmod; seneddr eg
iad, cyfnewidiad, tro: v. newid lwys gadeiriol; cabidwi
Changeable, a cyfmewidiol, &c. Chapter-house, s. cabidw), cabid
Changeableness, s. cyfnewidiol yidy; cadeir-dy
deb, anwadalwch, anwastad Char, s. y pysg torgoch: swydd
rwydd, newidiolder meu orchwyl dygwyddiadol
Changeling, sub. anwadal-ddyn: Char, or Chare, v. cyflawni mãn
ymmewidiwr; hurtyn swyddau, meu waith tros amser
Changer, s. cyfmewidiwr. byr:—-golosgi, glo neu goed,
Channel, sub. cyfyng-fôr; rhédle i’w cael yn gymmud di-fwg
afon; dyfrile : rhych meu fös Character, sub. y gair, enw, neu
colofm: cyfiead hyspysrwydd gymmeriad, y cyfrifir un yn
neu newydd haeddiamnolo hono:-nód, neu
Channel, r. cwyso, neu rychu arwydd, i gadw lle geiriau:—
colofm—English channel, mór bath, neu faintioli, argraff-ly.
Udd-Bristol channel, mêr thyren
Hafren—Irish channel, mêr Characterize, v, darlumio, hymedi,
Iwerddon, Mörwerydd priod-lunio, dosbènu
Chant, r. canu, córganu; pyngcio Charcoal, s, glo neu goed wedieu
Chanter, s. cantor, ceiniad, cór golosgi; golosged
geiniad, ceiniad cór Charge, s, gorchymyn, annogaeth,
Chanticleer, sub. croch-geiniad: archiad : gofal, cadwraeth;
enw a rolr ir ceiliog gorchwyl, swydd, neges; cwyn,
Chantress, s. cantores, ceiniades cyhuddiad; east, traul, rhuthr,
Chantry, s. c6r-gafell ymgyrch, ymosod
Chaos, sub. cymmysgedd, cym Charge, r. a. gorchymyn, annog :
mysgfa, anmhreſm; pentwr af. bwrw neu osod ar, cyhuddo,
lumiaidd—Gwel Gen. i. 2. rhoi ynerbyn; rhuthro ar, ym
Chaology, s. darluniad o'r pentwr osod: goſyntāl
afluniaidd, dechreuol Chargeable, a, treulfawr, costus;
Chaotic, q, cymmysg, didrefn gofynadwy; sº
 C H 6. C H

Charger, s. cawg, dysgl, dwbler; Chat, s. clebar, cogor, siaradach,

march rhyfel pepraeth
Chariot, s. cerbyd—War clutriot, Chat, c. a. pepru, baldordd
căd-gerbyd Chattels, s, pl. da, dàoedd, da
Charitable, a. cariadus, caredig, symudol, da cyffro
diragfarm; hael, ciriawl, elus Chatter, v. freg-siarad, ffregodi,
engar, cardodol lolio, trydar, ymddadwrdd
Charity, s. cariad; tosturi; elusen, Chaw, v. cnoi. Edr. Chew
cardawd, ciried Cheap, a. a newid arno, isel-bris,
Chark, v. golosgi. Edr. Char go-rad: dielwig, di-werth
Charles's-wain, sub. y saith seren Cheapen, v. a, gofyn pris, march
ogleddol, a elwir Pleiades; gan natta; cynnygar beth
rai Llun y llong Cheapness, s, iseldir pris, newid,
Charlock, s. berw'r fam, berw’r dielwant, iswerth
famog, berw'r torlänau, berw Chear, v. Edr. Cheer
Caersalem, berw'r gauaf Cheat, s. twyllwr, budol, hoced
Charm, s. swyn, swyn-gyfaredd; wr; hoced, dichell, twyll
serch lithiad; swyn serch Cheat, v. twyllo, cam-golledu,
Charm, v. a. swyno ; rheibio, siómi
llygad-dynnu;--boddio, gwych Check, s. attaliad, rhwystr; pig
foddio; enmill serch, hudo iad, cerydd:—gwastatád cyfrif
Charmer, s. swynwr, hudol; bodd Check, t. a. attal, nadael, cer
hâwr, dyhudd-wr meu wraig yddu, firwyno, arafu
Charming, a. boddhaus, boddawl, Checker, s. attaliwr, argyoeddwr
hyfrydawl, hardd-deg Checker-work, sub. gwaith amry
Charnel-house, s. esgyrn-dy weddog; rhwydwaith (1 Bren.
Chart, s. argraff-len yn dangos Z. 17.) gwaith fristialaidd
gosodiad gwledydd Cheek, sub. grudd, běch, cern—
Charter, s. braint-ysgrifen, breint Cheek-bone, asgwrn grudd-–
lyfr, breimlen Check-by-joll, ochryn ochr
Chartered, a, breiniol, breiniog Cheer, s, hoen, llonder: ariwy,
Chary, adj. gofalus, gochelgar, darmerth: v. llonni, sirioli—
pryderus, cymil, dyſal Good clear, byd da, byd gwych
Chase, s. coedwig, gwigfa; hel Cheerful, w, siriol, llon, hoenus,
waith, helwriaeth: erlyniad llawen, dyddan, difyr
Chase, v. hela, hely; ynlid, erlid Cheerfulness, s. Hawenydd, siriol.
Chaser, s. heliwr; ymlidiwr deb, llonder, hoenusrwydd
Chasm, s. agen, hollt, gwag-le, Cheerless, a. aflawen, amnifyr, an:
gagendor, adwy, eyfwng nyddan, athrist
Chaste, a. diwair, dihalog, dilwgr, Cheerly, Cheery, a. siriol, llon,
pur, gwyryſaidd llawen, hoenus; go-lon, &c.
Chasten, Chastise, t. a. ceryddu, Cheese, s. caws—A cheese, cosyn
cospi, cystuddio, cystwyo Cheese-monger, caws-werthydd
Chastisement, s. cerydd, cerydd —Cheese-press, caws-wryf,caws
iad, cosp, cospad, cospedigaeth wasg-Cheese-runnet, caul, cy.
Chastity, s. diveirdeb, diweiredd, wair—Cheese-rat, caws-lestr
purdeb, gwyryfdod Cheese-curds, s, caws gwyn
 C H 69 C H.

Cheese-wort, s. y felynllys, llys Chief, a. pen, pennaf, pènial, ar

iau'r cywer, brigan'r twynau
Cheeslip, s. gwrach y lludw
Cheque, s. math o liain brith;
braithliain, lilain croesreng
Chequier, t. a. amryliwie, braith
livio, britho
Chequered, adj. amryliw, briti:-
edig
Cherish, r. maethu, meithrin, cyn
hesu, achlesu, yngeleddil
Cherry, sub. ceiriosen, Siriamen—
Cherry-tree, pren ceilios—Agri
cot cherries, cenics surion—
Winter cherries, surain codawg,
dagrau Adda - plant
Cherry-cheeked, a. rhuddfochog
Cherry-cheeks, s. gruddiau flion
Chert, s. math o garreg dàn
Cherub, s. cerub, angel
Cherubim, Cherubic, a.ccrubaidd,
angylaudd, nefol
běnig, prit, blaenaf
Chief, s, pen, pènaeth, pènaeth
iad, pènadur, blacnor, penaig,
llywydd, arglwydd
Chiefdom, s. blaemoriaeth, &c.
Chiefly, ad. yn bennaf, gaumwy
af, yn bendiſaddef
hieftain, s. blaenor, tywysog
Chilbain, s. cibwst, malerth, llc.ch
eira, Ilosg-eira
Child, s. plentyn, maban
Child-bearing, adj. plantog, yn
planta
Child-bearing, s. esgoriad, dygiad
Childbed, s. gwely esgor, gwely
fod, gwelyfiad, esgorfan
Childhood, s. mebyd, mabeed,
mabanoed, mabolaeth
Childish, a. plentynaidd, maban
aidd -

Chesnut, s. castan Childishness,s.plentyneiddrwydd,

Chesnut-tree, s. castan-wydden plentyndra, mabaurwydd, mab
Chess, s, gwyddbwyll alleidd-dra
Chess-board, s. clawr y wydd Childless, a. anmålantadwy, di
bwyll, tawibwrdd blant
Chest, s. cofir, cist—Chest of the | Chiliad, s. mile rifedi
stomach, cledr y ddwyfron— Chiliasts, s. Edr. Millenarians
Chest of drawers, cist logellawg Chill, s. ffer, ferdod, rhym, rhyn
Chevalier, s. marchog dod: v. fferru, rhymnu
Cheveril, s, gafr wyllt Chilling, a. fferilyd: s. ferdod
Chew, r. cnoi—Chew
cil, atgnoi, all-gnoi the cud, choi
t Chilliness, Chilness, s. oerni, an
nwyd, oerllydrwydd. Edr. Chilt
Chibol, s. wymionym bach Chilly, a rhynllyd, ferllyd, an
Chicane, Chicanery, s. cecraeth nwydog, oer, oerllyd
ceeri: ystryw-ddad; dichell Chime, r. m. cynghaneddu, cyd
drin, ystrangc seinio: cytuno, cyd-daro
Chiche, s, yt-bysman cochion Chimes, s. cynghan-glych -

Chicken, s. cyw: pl. cywicn Chimera, s. rhyw anghenfil dych

Chick's-foot, s.troedy cyw ymmygol; dychymmyg .*
Chicken-pox, s. brechyriair Chimerical, a. dychymmygol
Chicken-hearted, a.digalon Chimney, s. fumer, simme, sim
Chick-weed, s. gwlydd • dde, mygdwll, sawell
Chide, t. a. semu, sardio, cer. | Chimney-piece, s. cladde
yddu; dwrdio, dondio Chin, s. gén; aegerth, elgeth—
Chiding, s.sen, ceryddiad, dwrdiad | Double chin, tagell * *

C H
China-ware, s. Ilestri pridd China,
neurai cyffelyb
Chincloth, s. miswrn, gènlíain
Chincough, s. pās, sych-beswch
Chine, s. glain cefn, cefnddryll
Chink, s. agen, hollt, holltiad
Chink, v.m.agennu, yimagor, hollti:
—tingcio, tingcian
Chinky, a. agenog, holltog
Chip, s. asglawd, asglodyn; pl.
asglodion
Chip, v.asglodioni, asglodi—Plow
chip, gwadn aradr
Chirographer, s. ysgrifénydd
Chirography, s. Ilaw-sgrifen, ys
grifen-law, ysgrfwaith
Chiromancer, s, llaw-ddewin
Chirp, v. a. trydar, clochdar,
grillio, grillian, gwich-leisio
Chirper, s. mainleisiwr, &c
Chirurgeon, s, llaw-feddyg
Chirurgery, s, llaw-feddygaeth
Chisel, s. gaing, cyn cerfio, cym
Chit, s. corryn; cecryn; eginyn
Chit, v. blaen-darddu, egino
Chit-chat, s. trydar, siaradach, lol
Chit-pease, s. pys y llygod, gwyg
bys, mān-bys
Chitterlings, s. coluddion; mom
och: pleth-addurn
Chitty, a. brych, brycheulyd
Chivalry, s. urddas milywraidd:
marchwriaeth; gwrol-gamp
Chives, or Cives, s. män-gènin;
cèniny gwinwydd:—canol-dwf
blodau
Chocolate, sub. cymmysgdoes a
wneir, yn bennaf, o flawd y wisol, dewise.dig, dewis
gneuen Gocoa:---hclydygwlyb Chough, s. y gogfran, y gegid, y
wr oddi wrtho
Choice, s. dewis, dewisiad; am
rywiaeth
Choice, u. dewisol, rhagorol, go
didog, odiaeth, daiawn
Choiceness, s.rhagoriaeth, &c
Choir, sub. cór, cafell; coraid o
gantorion, cór-fintai
reſ
O C H
Choke, p.a. tags, llindagu; mysu; "
sychfurnio; Henwiceg
Choke-pear, S. gellygen dàg
Choking, s, tagiad, tagta, Ilindag
Choky, a, taglyd, tag
Choler, sub. geri:—fig. digter,
gwyth, digilomrwydd, anynad
rwydd, llidnaws
Choleric, a. geniog, llawn geri;
digus, digofus, digilawn, hyddis,
nawswyllt, drwg-anwydus
Choose, r. dewis, ethiol, pigo,
dethol -
Chooser, s. dewiswr
Chosing s, dewisiad, etholiad |
Chop, s, dyrnod, torriad, holitiad K
dermyn; cig-ddermyn
Chop, c. a. darnio, dryllio, cinyn.
io, briwo:—cyfnewid, tinne.
widwriaeth; llewa; glewa
Choppin, a bochlew, bochog
Chopping-block, sub, trych-gyfi, ,
trychfivrdd; trestl
Chopping-house, s. buyt-dy f
|
Chopping-knife, s. cy-lell friwo
Choppy, s. tyllog, holltog
Cliops sub. safn: bochau, boch.
germall—Chops of the channel,
geneu’r cul-for
Shoral, a. corawl, cafellaidd t
Chord, s.tant: pl. tannau K
horister, s. cérydd, cor-geiniad
Chorographer, s, parth-arluniwr
Chorography, sub. darlumiad llc.
ocqd.; parth-arluniad
Chorus, s. cor, cyd-gór, cyd-gān
Chosen, a. & part. etholedig, de
gawci, palores
Choule, s. crombil; cern
Chouse, s. fivlcyn, gwirionym;
hūd, hoced: r. twyllo, sidmmi
Chrism, s. olew cyssegredig gan
Eglwysi Gröega Rhufain: en
meiniad
Chrismatory, s, yr enein-flwch
 M
C H ſ I C I

Christ, s. Crist, Emeiniog Churching, S. egiwysa

Christen, r. a. bedyddio, enwi ar Church-land, s, tireglwys, clasdir
enw Crist, cristionogi Church-man, s, gwreglwysig; eg
Cinistendom, s: gwledydd crèd, lwyswr; aelod o'r eglwys
y byd Cristionogol, crèd Church-warden, s, golygwreglwys
Christeniug, s. bedydd, bedyddiad Church-yard, s. mynwent, bedd
Christian, s. cristion; credadyn— rod, corphlan, beddlan
Christian name, enw bedydd Churl, s. delfi, drel, taeog-ddyn;
Christianity, s. cristionogrwydd cybydd, mab y crim-was, carl,
Christianize, v. cristion.ogi cerlyn, buach, basai
Christian-like, a. cristionogaidd Churlish, a. drelaidd, taeogaidd
Christianly, ad. yn gristionogaidd, Churlisliness, s, taeogrwydd
fel cristion Churn, s. buddai: v. corddi
Christmas, s. madolig–Christmas Chuse, r. Edr. Choose
º box, calenig; cyfarwys Citylacious, a ceulaidd
a Chronic, Chronical, a. parhäol, o Chyle, S. cuul; traul-Sug
hir barhād, hen, henaidd Chilification, s. ceulad ymborth
Chronicle, s. brud, cof-lyſr, amser wrth ei dreulio yn y cylia
Hyfr, oes-lyfr, cronicl Chylous, a.A. fel caul
Chronicler, sub. brudiwr, brudai, Chyme, s. sudd bwyd (arol ei
pennod-hanesydd, amseriedydd dreulo yn y cylla) sy'n rhoi
: Chronologer, s. brudiaethwr, am maeth i'r holl gorph
seriedydd, oesrestrydd Chymic, Chinmical, a. fferyllaidd
Chronological, a. oes-restrawl Chymist, s. fferyll, fferyiit
Chronology, s. brudiaeth, amser Chymistry, s. fierylliaeth
yddiaeth, oes-restriad Cicatrice, s. craith, crachen
Chronometer, s. mesuryddamser, Cicatrize, v, creithio, crachenu
awr-ddangosydd:—awr-fynag, Cich-peas, s, gwyg-bys
awr-lais, oriadur Cichory, s. dant y llew ileiaf
Chrysanthemon, s. y beneuraid, Cicurate, v. doſi, arafu
yr olbrain, crafangcy från Cicuration, s. doſiad
Chrysolite, s. yr eur-faen Cider, s. afal-ddiod, osai
Chub, s, p$sg penfawr, y penci: Cieled, a. mydedig; byrddedig
deiff, penbwl, un pendew Cieling, s. mwd, men-fwd, men
Chubbed, a. penfawr, pendew Cilery, s. deil-gerfiad
Chub-cheeked, a. boch-dew Cilicious, a. blewog, garw
Chuck, s. clwciad; dyrnod dan Cimetar, s. cleddyfy Tyrciaid
yr en: v. m. clw.cian felieir neu Cimmerian, a felgwlad y Cimbri
betris: taro neugnithiodan yr —tywyll, trathywyll, erchyll
ên–To play chuck, or chuck far ddu, caddugawl
thing, taflu presi dwll, fel y Cincture, s. gwregys, rhwymyn
gwna plant ysgol, &c Cinder, s. marworyn, cecysyn
Chuckle, v. crechwenu; hoff-lochi || rhysodyn: pl. marwor, cecys,
Chuff, s. delff, drelyn, lleban rhysod; henlo, sinydr
Chum, s. cywely, cydymaith Cingle, s. cengl
Chump, s. boncyffyn, cippyll Cinnabar, s. sinobl, sinopr
Church, s. eglwys: llan |Cinnamon, s. cane, synämwn
 C I 7 - C I

Cinque. s. pump Circumference, s. cylch, cwmpas,

*Cinque-foil, s. Ilysiau'r pumbys, cylched, cylchedd, gogylch
pumnalen edd -
Ciom, sub. blaguryn, impym, ys Circumferentor, s. cylchedydd
brigyn Circumflex, s. nod hir-dón; forch.
Cipher, sub. y dim-nod (0) peth gapan, fel hyn (a)
dyddim: dirgel-nod Circumficence, s. cylch-lifiad
Cipher, r. m. rhifyddiaethu, byrw £ircumfluent, a cylch-lifawl, am.
, cyfrit, trim rhifyddeg: ysgrif. ddyſław), ambifawl
enu mewn dirgel-modau Circumfluous, a cylch-li'eiriel
Ciphering, s.rbifyidiaeth, cyfrif. Circumfulgent, a. amdywynaw!
yddiaeth; rhifyddeg Circumfuse, r, amdywallt, tywalt
Circinate, v. crynhäu o bob-tu neu o ameylch
Circle, sub. cylch, cant, cylchig, Circomfusion, s, amdywalitiad
cylchyn, cylchwy,comp, cwmp, Circuingyrate, r. amdreiglo, tre |
cwmpas, amgylch, trvn fel olwyn ar echel
Circlet, s. cylchig, cylchyn, torch Circumition, s. cylch-ſymediad
Circuit, s. angylchedd, cwmp Circumligation, s. cylchrwymiad
awd, cwmpas, cylch, cylchen Circumjacent, a. argyffiniawl
Circuitous, a cylchawl, amgylch Circumlocution, s. cylch-ymal
awl, cwmpasog rodd, amgylch-iaith, cylch-aſ
Circular, a cylchaidd, cylchyno!, cithiad, cwmpas-chwedl /
cylchawl--Circular letter, cylch Circummured, a. amgadarn, am!
lythyr—-Circular motion, am gaerawg, cylch-furiedig
red, cylchdro Circumnavigation, s. amfordwy.
Circularity, sub. cylcheidd-dra, ad, cylch-fordwyad
cylcheiddrwydd,cylcholrwydd, Circumnavigator, s. amfordwywſ,
coreddusrwydd cylch-fordwywr
Circulate, r. cylch-gerdded, am Circumposition, s. cylch-osodiad
droi, cylch-dramwy; cylch-lifo, Circumrotation, s. cylch-dröad
cylch-redeg:—cylch-anfon Circumrotatory, a. cylch-dröawl
Circulating, par. cylch-redawl, &c Circumscribe, r. amgau, cyſyngu
Circulation, s. amrediad, cylch ar, argyfymgu
rediad, coreddiad, amlifiad Circumscribed, part. amgauedig,
Circumambiency, s. cylchyniad, cyfyngedig, cylchganedig
cylchrediad, cylchynoldeb Circumscription, s, terfyn-gylch,
Circumambient, adj. amredawl, cylch-sgrifemiad, amgauad
cylchynawl, cylchredawl, cylch Circumspect, a. amwel, amgraff,
ynedig gwyliadwrus, gochelgar, dies
Circumambulate, c. cylchrodio, geulus, gofalus, call
amrodio Circumspection, sub. gwyliadwr.
Circumcise, v. enwaedu iaeth, gochelgarwch, gofal
Circumcision, sub. enwaediad, Circumspective, a gochelgar, go
cylch-dorriad, cyd-dorriad falus, gwyliadwrus
Circumduct, r. cylch-arwain Circumstance, sub. amgylchiad:
Circumduction, s. cylch-araith; dygwyddiad; achos perthynol;
cylch-arweiniad helynt; sefyllfa; cytl wr
 C I 73 C L

Circumstantial, adj. perthynol i Civil, a gwledig, gwladaidd, di

amgylchiad, amgylchiadol nasawl: hymaws, moesgar
Circumstantiate, r. a. manwl Civil-law, s. y gyfraith whadol
ddangos, arbenmodi Civil-war, s, rhyfel cartrefol
Circumvagant,a cylchgrwydrawl Civilian, s. cyfreithiwi’
Circumvallation, sub. amglawdd, Civility, s. moesgarwch, moes
gwarchglawdd, cylchglawdd hymawsedd, mwylleidd-dra
Circumvent, v. twyllo, cam-goll Civilization, s. moesoliad, gwedd
edu, hud-siommi eiddiad, gwareiddiad
Circumvention, s.twyll, siomiant, Civilize, r. gwareiddio, moesoli,
twyllofaint, hoccedwaith gweddeiddio, hyweddu
Circumvest, v. amwisgo Civilized, part. hyweddedig, di
Circumvolve, r. amdreillio, am wygiedig, gwar, glān-foes
droi, cylchdreiglo, cylchdroi Clack, s. clec, clap, clep, clebar,
Circumvolution, s.amrod, amdro dadwrdd
edigaeth, cylch-dröad, cylch Clack, r. clecian, clepio, clepian,
rediad, clawyl-dro clegyr, dadwrdd
Circus, s. cemmaes, maesy camp Clacking, s. dadwrdd, dwndwr,
au, cylch-chwareule clec, clegr clep. Edr. Clack.
Cisalpine, a. o'r tuyma i fynydd Clad, Edr. Clothed. ' -

Mynnau neu'r Alp • Claim, sub, hawl, arddelw, ar

Cist, s. gwain, cód; cauad ddelwad: "...arddelwi, arddelw,
Cistern, sub. dyfrgist; flynnon honni hawl
( Esay 36. 16.2 Bren. 18. 31.) Claimable, a. arddelwadwy
pydew (Diar. 5, 15. Jer, 2.13.) Claimant, s. arddelwydd, homnwr
Citadel, s. castell, amddiffynfa hawl, ymhonnwr
Cital, Citation, s.gwys eglwysig; Claimed, a. arddelwedig
Ilythyr dyfyn: adroddiad geir Clamber, r. dringo, yungribo
iau um arall Clamm, t. glymu; giud-ddal
º: Citatory, a. dyfynol, gwysawl Clamminess, sub. gludiogrwydd,
Cite r. gwysio, dyfyn, dyfynu; gwydnedd
adrodd dywediad um arall Clammy, adj. gludiog, gwydn,
Cit, s. dinesydd:—ysbrigyn tref toeslyd
Citizen, s. dinesydd, burdais Clamour, s, dadwrdd, twrdd,twrf,
Citrine, a. o liv neu flas tebyg trwst, diaspad; croch-achwyn
i’r Citron:--melynlliw, curlliw Clamour, r. m. croch-waeddi,
Citrine, s. maen grisialaidd croch-rwgnacil, croch-achwyn;
Citron, s. afal eurad diasped, diaspedain
City, s. dinas, caer, dinas-dref Clamorous, a. dadyrddus,gwaedd
Cives, s. cénin Pedr, cèniu y gar, bloeddfawr, achwyngar
gwinwydd, cènin syfi Clamp, s. darn o haiarn at gydio
• Civet. s. per-arogl tebyg if wsg meini; darno brenigydio wrth
Civet-cat, s. cath fºwsg, cath Peru un arall, i'v gryfhäu.—Clamp
Civic, a. dimasaidd; gwladol.-- of bricks, odymaid o briddfeini,
Ciric crown, coron-bletharodd 16,000
id, gany Rhufeinwyr, yn wobr Clamping s. math o gysylltiad as:
an orchestwaith gwladol dellod, trvy º &C.
 C L 74 C L
Clams, s, rhythony brain Clasp-knife,8.cyllell gauyniy carn
Qian, s. Tylwyth; cydymlynwyr §ºf º:
Clandestine, a. dirgel, dystaw, Classic, s. awdwr uchel-raddol
dam gudd, dam law, lladradaidd Classic, Classical, adj. awduroi,
Claug, r. seinio fel udgorn profedig, hyglod, uchel-raddol
Clang, Clangor, s. swin croch a Clatter, s, twrdd-glep, dadwrid,
hirilaes, mehel-sain mawr-drywst, Swn ailafar, bal
Clangous, a, crochseiniol dordd, clewt
Clank, v. cras-dingcio Clatter, v. m. baldorddi, croch
Clap, sub. twrf, trywst: y frech ddadwrdd, gwag-ddwudio, di
ſtrengig, y poethglwyf aspedain, clew tian
Clap, r. curo, dulio, taro; byrw; Clause, s, gwersig, byrbwngc,
prysuro; cau yn cliwyrm adnod, penran, pyngey in
Clap-boards, s. erwydd; esdyll Claw, s. craf, crafange, ewin,
barilau - - -
palf; r. crafu, crafangu, cripte,
Clapper, s. curwr dwylaw: clap cripian, ewino, paliu
bren, adar-glap ; clap melin; Clawed, a... evinog, crafangog;
clep-dafod, clecai; morthwyl crafedig fig cwinedd, cripiedig
drws, ystwffwl Clay, s. clai, priddgist: c. cleio
Clapperclaw, c. ymdafodi Clayey, a ciellyd, cieieg
Clarencieux, s. yr ail arwydd Clean, a. glam, gloy w; c. a. glam
fardd, a enwir felly oddi wrth häu, puro, gloy wi -

dduciaeth Clarens Cleanliness, s, glendid, glamweith

Claret s, gwin coch; frtion-win
Claricord, s. math o offer cerdd;
claerdant, pereidd-dant
dra,taclusrwydd,destlusrwydd;
puredd
Cleanly, Clean, ad. yn gwbl, yn
|
Clarification, s. teriad, gloy wad Ilwyr, yn lan, yn lanwaith
Clarify, v. teru, gloywi, puro Cleanness, s, glendid, gloywder
Clarion, s, utgorn meinlais Cleanse, r. glanhäu, puro, gloy wi;
Clarity, s, gloywder, purder coethi; teru - -

Clark, Edr. Clerk. Cleanser, s, glanhãwr, purwr

Clary, s. y gochlas, clais y moch Clear, a. eglur, amlwg, golen,
Clash, r. m. mawr-drystio; gwrth annhywyll; glān, gloyw;, di
daro; annghyttuno, angllyduno, euog, rhydd; claer, claerdeg;
annghydsymio - - croyw; c -

Clashing, s. mawr-drvst; mawr Clear, r. egluro; glanhäu, dieu

drystiad; annghydfod, an ogi; symud rhwystr; difeich
nghordiad; gwrthdarawiad io; talu dyled, &c. -

Clasp, s, gwieg, boglwm, gafael Clearance, sub. rhyddhād Ilong

fach, craff, craff-glwm. (trwy dalu arian y porth:) ys
Clasp, r. a, boglymu, tytmwyo, grifen rhyddhād
gwāegu, craff-glymu:—-coff Clearness, s. croywder; eglurder,
eidio:-cau, argau amlygrwydd, claerder
Claspers, s. y man edafedd a pha Clear-sighted, a. craff-olwg
rai yr ymeif pys, ac amryw Cleave, v. hollti, ysgyrioni, as
lysiau, mewn peth i'w cymnal; dellodi, delltenu; forchogi:
amglymyddion glynu, ymlyuu
 C L 75 CL
Cleaver, s. holltwr, ysgyrionwr, Clicketing, s. ymgais am gyd-ym
delitenwr: by yell cigydd gydiad mewn llwynogod, &c.,
Cleft, s. hollt, agen, rhigol Client, s. un a dalo i gyfreithiwr
Cleft, part. hollt, holltedig am ei gynghor a'i ddadleuad;
Clemency, s, gwaredd, gwareidd ymgynghorydd, nawd-ddyn
dra, hymawsedd, tiriondeb, llar Cliff, s, dibyn, ciegyr, clogwyn,
ieidd-dra, tymerweh serthallt, ewin-allt, gallt; mor
Clement, a.gwār, mwyn, tirion, ddibyn
Ilariaidd, hymaws, hygar, tost Climacteric, Climacterical, adj,
uriol, trugarog, tyner enydraddoſ, gair perthynol
Clench, r. a. blaen-dynhäu. i farn yr, hen sywedyddion, a
Clergy, s, gwyr llén, offeiriaid dybient bob seitlifed fivyddyn
Clergyman, s. offeiriad, eglwys o oes dyn yn fºy perygius
wr, periglor, gwr llén iddo nã blynyddoedd ereill
Clerical, a. oftiriado, clerig, eg. Climate, sub. un o ramniadau'r
lwysig, eglwysaidd º ddaear oddi wrth linyn y Cy
Clerk, s. ysgolaig, Ilêenawg, gwr hydedd, tu agun o'r ddau beg
Ilén, eglwyswr; ysgriferydd, wn, gogledd a deheu: parth
ysgrif-was; llyfrwr, cyfrit was; ram, byd-ddosparth. Deg ar
dysgadur yny gyfraith-Clerk hugain or partl-rannau, lyn a
of the kitchen, alwywr bwyd, gºlfrifir oddi wrth ganol-barth y
ceginwr.—Clerk ºf the peace, dilaear i begun y gogledd, new
hedd-lèenawg.—Clerk of the i begwn y deheu -

market, gorchwiliwr y farch Climax, s, graddeb, gradd-iaith;

º clochydd, sef, dull oymadrodd o'r fath a
iteny wy. gawn yn 1 Cor. 3. 22.
cº. jºiod,
S. ysgol
-

Climb, v. dringo; ymgodi

eigiaeth, llèn: swydd ysgrifen Climber, s. dringiedydd, dring
ydd meu daysgadur yn y gyf. wr; ymdderchafydd
raith: amser ei ºf Clime, Edr. Climate.
Cleromancy, s. dewiniaeth trvy Clinch, v, gwrth-blygu; tym
fwrw coelbren, neu dynmu afaelu, sicrhau; cau dwrn
cwtws ; cwtws-ddewiniaeth, Clinch, s. cwlwm; llawn-wiriad
coelbreil-goel . -

Clincher, s. craff, Greffyn

cº q. hardd, thws; º, Cling, p. glynu wrth, cydio wrth,
iaw, hºeir
deheuig, " celfyd
medrus, lfydd, hy -
cynghafu, ymlynu wrth
Clink, v. tingcio, tingcian
Cleverness, s. dichwithder, de Clip, v. cneifio, brig-dorri, toccio,
heurwydd, medrasrwydd, cyw laen-dorri, gwelleifio
reinrwydd, prydferthwch | Clipping, s. biºdoriad, blaen
Clew, s. pellen edafedd; edefyn docciad, ymyl-dorriad r

arweiniol:—cwr isaf hwyl Clippings, s. cneifion; ciniach

long; r. codi'r hywyl -Cliver, s. y wreiddrudd
Click, c. clecian, tingcian Cloak, ºn.". cochl, cob,
Clicker, s. drws-wahoddwr CO ug, hugan : t
Clicket, sub, clicied; morthwyll
drws
c.". *... cuddio,
dirgelu; twº: lliw meu esgus
2
 C L 76 C L

Cloath, r. a. dilladu, gwisgo, ym Cloth, s. brethyn; gwisg-ddeu

wisgo, arwisg0, trvsiadu nydd: llìain.-Home-spun cloth,
Cloathing, s. dillad; archenad brethyn cartref, brethyn tal.
Clock, sub. orlais, awrlais, awr pentam.—Superfine-cloth, bre
fynag,awrgloch, cloch:-chwil, thym meinwych.--Broad-cloth,
chwilen:—blooleu-waith ar ho brethyn deuled.--Narrow-cloth,
san.-One o'clock, unar y gloch brethym un-lled.—Hair-cloth,
Clock-niaker, s, orleisivr, orlais sachlen flew, carthen rawn.—
weithydd, orleisydd Table-cloth, llìain bvrdd.—
Clock-work, s. orleis-waith Horse-cloth, hws, hwsin cefyl,
Clod, s. tywarchen, priddell cefnlliain march
Cloddy, a. tywarchog Clothe, r. Edr. Cloath.
Clod-pate, Clod-poll, s, un pen Clothed, adj. gwisgedig.—Well.
feddal, pendew: hurtyn clothed, trvsiadus, taclus
Clog, s. rhwystr, attalfa, lludd:
attal-bren:-esgid bren
Clog, r. a. gorlwytho; afrwyddo,
Clothier, s. brethynwr, dilledydd
Clothing, s. dillad, gwisg, tryws
iad; gwisgad; gwisgoedd
Iluddio, goluddio, attal; llyſ Clotty, a, tolchénog
etheirio; rhwystro Cloud, s. cwmwl, cymwl
|
Cloister, s. mynachdy, mynach Cloud r. cymylu: tywyllu; gor
log; lleiandy; achudd; clás: chuddio; cwmwl-liwic
rhodfa golofmog, cyntedd col Cloudberries, s. mwyar y ddaear,
ofnog -

I
º berwyn, mwyar gwen
Cloister, c. cau mewn mynachdy
Cloisteral, a. mynachaidd, myn Cloudy a cymylog: cuchiog
achlogaidd; leianaidd Clove, s, ewin garlleg:-seith
Cloisterer, s. mymach; unigwr pwys owlan:-ffrwyth o'r In
Cloistress, s.lleian, mymaches dia
Cloke, Edr. Cloak. Cloven, part. hollt, holltog, hollt
Close, s. cae, buarthgae, argae; edig, fforchog
terfyn, clo, cload, diveddglo Cloven-footed, a. fforch-droed,
forchog ei evin, ewin-hollt
Close, adj. cauedig, tym-gaued;
cyfagos; tawedog; cynnil Clover-grass, s. meillion-wair
Close, v. a. cau: terfynn, gorph Clough, s. nant-bentref
º
en, dybènu:—cyssylltu Clout, sub. clwt, clwtyn, carp,
Closeness, s.agosrwydd; tynder; cerpyn, bril, brilyn, cadach,
anhaelder;tawedogrwydd; dur cadacham, cadechyn, brat,
fingrwydd, dwysder bretyn
Closet, s. cell, cuddigl, llogawd, Clouted, part. clytiedig; clytiog,
ystafellig: llogell carpiog, bratiog
Close-stool, s. cadair gaued Clouterly, a. ammhaelus, anſedrus;
Closing, s. cléad, terfyniad; cyd llabíaidd, llabystaidd
iad, cyssylltiad Clown, s. drel, lleban, buach
Clot, s. tolchen, gwaed-dolchen Clownish, adj, trvsgl, drélaidd,
Clot, v. tolchi, tolchénu gwladaidd, llebanaidd d,
Clot-bur, s. cacamwcilleiaf Clownishness, s.gwladeiddrywyd
Clot-head, s, penbwl, hurthgen drèleiddrwydd
 C O 77 C O

Cloy, r. digoni, Henwi, gorllenwi, Coalesce, r. cyd-ymumo

arddigoni, gorddigoni Coalescence, Coalition, s. cyd
Club, s. clwpa, cnwpa, pastwin, ymuniad, cyduniad, cyfumiad
cwlb rem: cymde ithas gydr an Coalescent, a cyfunol; undwf
nol, cwlwm o daynion Coal-mine, Coal-pit, s. glo-bwll,
Club, c. cyfuno i dalu, &c. gwaith glo, pvil glo
Club-footed, a. troed-gam Coal-rake, s. cribyn glo
Cluck, v. clw.cian, clochdar Coaptation, s. cyfaddasiad
Ciue, s. pellen; edefyn Coarse, a. garw, bras, braisg;
Clump, s. clwf, cnwff trwsgl.—-Coarse thread, edau
Clumperten, s. Ileban, llabwst, fras.-Coarse wool, gwlan garw
hurthgen, delbren Coarseness, s. garwedd; anmlıur
Clumsiness, s. annhaclusrwydd, deb; anharddwch
aumeheurwydd; musgrellni; an Coast
, s. arfordir, glan y már;
ystwythder bro, goror, cyffin, tuedd, cost
Clumsy, adj. trvsgl, amnestlus, Coat, s. coban, amwisg, corph
lledchwith, antedrus bais.-Great coat, or Riding
Clung, r. m. crimsychu; gwystmo coat, gorbais, hugan, cób, ar
Clung, a. celſan; cul-fain wisg.— Maistcoat, siaced, crys
Cluster, s. swp, magwy, sypyn, bais.-Petticoat, pais merch.--
pwng, pvnga, bagad Coat of arms, pals arſau.-Coat
Cluster, r. cyd-ymsypio, cyd-ym-: of mail, pais ddur, cad-bais,
dyrru, bagadu Ilurig.—Sheep-coat, cail, corlan
Clutch, s. crafangc: r. crafangu defaid
Clutches, s. craangau, ysbachau Coax, v. a. gwěn-foddio, twyll
Clutter, s. dadwrdd, godwrdd, | foddio; gwenieithio, hudo
wrf, twrdd, trywst Coaxer, s, gwenieithydd; hudwr
Clyster, sub. chwistrelliſeddygin Cob, s, gwylan lwyd; cybydd
iaeth, rheft-chwistrelliad
Clyster-pipe, s.rhefr-chwistrell Cobbl e, c. a. trvsio, clytio, neu
gyweirio hen esgidiau:—bras
Coacervate, v. crugio, pentyrru drwsio; hacru gwaith
Coach, s. cerbyd; certwyn ledr Cobbler, s.clytiwrneugyweiriwr.
Coach-box, s. º hem esgidian—bras-glytiwr
Coach-house, s. cerbytty Cob-iron, s. brigwn, gobed
Coach-maker, s. saer cerbydau Cobweb, s, gwe'r cor, rhwyd y
Coach-man, s. cerbydwr pryf copym:—gwag-esgus
Coaction, s. cydweithrediad Cochineal, s, rhywbryſ tramor a
Coactive, a. cydweithiawl arferi at livio ysgarlad, &c.
Coadjutant, Coadjutor, s. cyd Cock, s.r ceilio g: pl. ceiliogod.-
gymnorthwywr; cyfmerthwr A heath-cock, ceiliogy mynydd.
Coagment, r. cyd-dyrru —Cock of a ressel, dwsel.-Cock
Coagulate, r. ceulo, troin geuled of hay, &c. mwdwl.—Cock of
Coagulated, part. ceuledig a dial, mynegfys, nodwydd.—
Coagulation, s. ceulad Cock of an arrow, gwlf saeth.-
Coal, sub. gloym: pl. glo.—Live Cock of a bow, rhigol buſa,—
coal, marworyn, rhesyn, rhys Cock of a gun, clo-drècyn gwn
odyn; pl. marwor, rhés, rhysod Cock, v, a.mwdylu; clo-drècio
 co 73 CO

Cockade, s. cern-addurn, cern Coercive, a. attaliadol; gorſodol

bleth, ysnoden-glwm. Coessential, a. cyd-hanfodol
Cockatrice, s, gwiber, asp Coetaneous, a gogyfoed, cyfoed,
Qock-boat, s. cwch long, bad cydoed, un-oed
Cockbrained, a. penchwiban Coëternal, a cyd-dragywyddol
Cocker, v. cocru, anwesu, llochi Coeval, a cyfoediog, gogyfoed
Cockerel, s. ceiliogyn, cyw ceiliog Čoexist, r. cydfod, yijianfod
Cocket, s. toll-ysgrifen, ysgrifen Coexistence, s. cyd-hanfod
ollyngiad, a roir or tolldy i Coexistent, a cyd-hanfodol
longwyr wrth adael porthladd Coffee, s. math orawn a daygir
Cocket, a bywidg; pert; hy-air owledydd tramor; a'r gwlyb
Cockish, a. nwyfus, anilad wr a wheir o honynt
Cockle, s.ller, gith, ydig, bulwg Coffer, s. cist, ysgrin, coffr, coffor
Cockles, s. cocos, rhython Coffin, s. arch; prêmial, ysgrin
Cockle-stairs, s, grisiau tro Cog, r. a. hudo, siómi, fuantu
Cockney, s. enw oddirmyg arun Cogs, s. pl. cocos, dannedd K
a fagwyd yn Llundain: y mae mewn olwyn, neu gyffelyb
narwyddo ma wyrefe wahan Cogency, s. dirmi, dinerth, dir
iaeth rhwng caniad ceiliog a ddangosiad, nerth, effeithioldeb
gweryriad march Cogent, a. grymus; effeithiol
ock-pit, s, twmpath ceiliogod Cogger, s. fugiwr, siómwr
Cock-roche, s. math o chwilen Cogitate, c. meddylio, ystyried
Cocksure, a. hyderus, cwbl sicr |Cogitation, sub. mytyriad, ystyr
Cockswain, s. bād-lywydd
Coction, s. berwad; pobiad
iaeth, meddylwaith, º,
argynghyd, myfyrwaith
Cocoa-nut, s. cmeuen o'r India Cogitative a. meddylgar, myfyr
Coctible, a hyferw, berwadwy iol, myfyrgar -

Cod, s. coden, cibyn, plisgyn:— Cognation, sub. cystlynedd, tras,

ciliºmatio bysgodyń dwfr carennydd, neu berthynas
hallt rhwng eppil un-tad K.
Code, s. Ilyfr; deddflyfr; casgl Cognisance, Cognizance, s, gwy- \a
** iad o dddeddfan gwladol byddiaeth; holiad, chwiliad.-- 1:
Codex, s. deddflyfr eglwysig To take cognizance, profi neu
Codicil, s. chwanegiadat Ewyllys chwilio achos, gwrando dadl
meu Lythyr cymmyn Cognition, sub. adnabyddiaeth,
Codle, v. berwi, goferwi beirniadaeth, gwybyddiaeth
Codling, s. afal berwadwy Cognizable. a. holiad
Coefficient, a cyweithiol, cyd. Cognomen, s. cyfenw, llysenw
º
effeithioſ: s. Cognoscible, a. a ellir ei wybod,
Coequal, a gogystal, gogyfuwch, olrheinadwy, chwiliadwy
º; º
§§
Coeguality, s. cyd-gyfartalrwy
vvdd
ydd,
Cohabit, a. cydfyw, cyd-drigo,
cydwelša, cyd-anneddu
Cohabitant, s. cyd-drigiannydd, .
Coerce, v. a. dal i mewn, attal, Cohabitation, s.cyd-dyaeth, cyd.
o; rhoidan orfod drigias; cywelyogaeth
Coercion, s. attaliad, rhwystr Coheir, s. cyd-etifedd
Coercible, a. attaliadwy Coheiress, s. cyd-etifeddes
 CO 79 CO

Cohere, v. cyd-lynu; cyttuno Collapse, r. cydsyrthio; adfeilio

Coherence, Coherency, s. cyd Collar, sub. torch, gwddſ-dorch,
lyniad; cyttundeb ; cydrediad mwnwgl-dorch, º:
Coherent, Cohesive, a cydiyuol; myngci ; coler; penfestin.—
cyttum : cyson, cyfaddas §."º yr ys
Cohesion, s. cyd-lyniad, yngys gwydd.—Golden-collar, eur
sylltiad,ºi - dorch, cadwyn aur
Cohibit, v. attal, lluddias Collar, v. a. coleru: Ilindagu
Cohobate, v. a. ad-ddysdyilio Collate, c. cydmharu, chwilio;
Cohort, s. mintai yn myddin y cyfivymo, cyfieu: rhoddi
Rhufeinwyr gynt; degfed ran Collateral, a. cyfochr, cyfochr
o'u lleng - awl, cyd-ystlysawl, cyfystlys
Coif, s. molcd, penwisg, cap : Collation, s. cyd-gymhariad; cyn
capan Graddwr yn y gyfraith armerth, amryfwyd, gwleddig:
| Coº, s.terſysg: rhaff dorchedig —rhoddiad perSonoliaeth
º Coil, c. torchirhaff; cylch-ddy Collator, s. cyd-gymharwr: cyf.
rwyn; yimdorchi lèwr mewn by wipliaeth eg
Coin, s. bath, arian bath, mál, lwysig
mwnai, arian, ariant Colleague, sub. cyd-swydd, cyd
Coin, r. a. bathu; furfio; fugio swyddog, cydwr, cydwas
Coins, s. pl. congl-feini addurn Collect, s, gweddi fer ar achos
awl mewn adeilad; darnau priodol; colect
bathedig:—cynion argraffwasg Collect, r. a. casglu, cydgasglu,
Coinage, sub, bathiad; yr arian cymnull: cryphoi
bathol; gwaith bathwr. Collection, s. casgl, casgliad
Coincide, c. cydgyfarfod, cyd Collective, a cryno, casgliadol
daro, cyttuno, cyſładd Collector, s, crynhöwr, casglydd;
Coincidence, sub. cyd-darawiad, tollwr, cyllidwr
cyfiaddiad, cyttundeb College, s. cymdeithas, brawdol
Coincident, adj. cyd-ddygwydd iaeth; brodordy, prif-ysgoldy
awl; cydunawl, cydredawl, Collegiate, a. perthynol i frawd
cyſładdawl; cyd-amserol oliaeth meu brifysgoldy
Coiner, s. bathwr; dychymygwr Collier, s, glöwr: glo-lestr
Coit, s. coeten -
Colliery, s, gwaith glo, glo-bwll
Coition, s. cyd-dueddiad; cydiad Colligation, s. cyd-glymiad
Coke, s. mwyn efydd meu bres: Colliquate, v, toddi, cyd-doddi
—golosg-lo, marwor, Edr.Char Colliquation, s. cydidoddiad
coal. - - - - -
Collision, s. gwrth-darawiad
Cold, s. oerni, oerfel, oerder: Collocate, r. cyfléu, rhoi mewn
annwyd; rhyndod: ferdod lle neu swydd
Cold, a. oer, oerllyd, rhynllyd, Collogue,w.a.mwyn-lithio, mwyn
annwydog; 0erfelog; noeth dynmu, mwyn-dwyllo
Colish, a déraidi,iledderſiwm Collop, s, golwyth o gig
Coldness, s. oerni, oerfel Colloquial, a. cyd-ymddyddanol
Coleworts, s, bresych Colloquy, s. cydymddyddan, cy
Colic, s. bolwstwynt, coluddwst, lafaredd, cynnadl -

rhwym-gnofa | Collow, s, parddu, huddigl

 C O 80 CO

Collude, r. cyd-wnéyd twyll; Combat, r. ymladd, ymryson,

bradychu hawl, chwarau'r gwrthsefyll, gwrthladd
bradwr Combatant, s, ymladdwr, rhys
Collusion, sub. cyd-dwyll, cyd. wr, ormestwr, cyspwywr
ddichellwaith; cytundeb i Comber, s. cribwr, cribiedydd
dwyllo Combination, s. cyttundeb; cyd
Collusive, Collusory, adj. cyd fwriad; cydymgysylltiad
ffuantus, dan chware'r fion Combine, r. cyduno, cydymgys
ddwybig ylltu, cydfwriadu; cysoddi
Colly, s. parddu: r. pardduo Combustible, a. hylosg
Colon, s, gwahan-nod, fel hyn (:) Combustion, s. cydlosgiad, bon
—y coluddyn mawr fragliad: terfysg, blin-gynhwrf
Colonade, sub. rhes o golofinau; Cone, r. n, dyfod, dynesu : dyg
colofiledd, colofil-res wyddo, damweinio
Colonel, s. swyddog mewn bydd Comedy, s. chwardd.draith; llon
in : milwriad chwareuwaith, cymwedd
Colonise, v. trefiannu, trefu Comeliness, s, glendid, tegwch;
Colony, s. trefedigion; bro dref. prydferthwch, gweddusder
iannol; trefedigaeth Comely, a glän, teg, prydwedd
Colossus, s. enw'r ddelwo bres a awl; prydferth, gweddus
godwyd gyntyn Ynys Rhodes. Comer, s, gwestai; dyfodiad, dya
Yr oedd y llongau yn myned i dyeithr, dyfodadyn
mewn i'r porthladd rhwng ei Comet, s. seren gynfonog
thraed: anterth-lwyth Comfits, s. pl. ancwynion, dam
Colour, s.lliw, eiliw, gne; gwawr: teithion, sych-felysion
frug, rhith, fºug-liw Comfort, s. cysur; hyfrydwch,
Colour, v. livio, lliwo; cochi, dyddanwch
gwrido, ymliwid; fugio Comfort, r. cysuro, dyddanu
Colourable, a hardd-ymddangos Comfortable, a cysurus, dyddan
iadol, rhith-deg us; hyfryd, cysurol, hylon K
Coloured, a. Iliwiedig; fugiol Comfortless,a.digysur, annyddan,
Colours, s, llummanau, banerau anghysurus, amddiſad
Colt, s. ebol, blanc, llwdn caseg Comforter, s. dyddamydd
neu asen: fem. eboles, ffilog Comfrey, sub. y gyfardwf, yr
Colt'sfoot, s. carn yr ebol, alan olchemid, llysiau'r cwlwm, gles
bychan, y besych-lys yn y coed
Columbary, s. colomendy Comic, Comical, a. digrif, ar
Columbine, s. troed y ceiliog, abeddus, cellweirus, ysmala
troed y golomen, Ilysiau y Coming, s. dyfodiad, dynesād
cwlwm. Comitatus, s. gosgordd; ardal,
Column, s. colofm, cymnal-bost, swydd, sir
post; dosparth tu-dalen Comitia, s. cymmanfa
Comb, s. crib; ysgrafell Comitial, a cymmanfaol
Comb, U. a. cribo Comma, sub. lled-wahan, adran,
Comb-brush, s. carthwrych crib lled-wahan-mod, fel hyn (, )
Combat, s. ymladdfa, trim, ym Command, v. erchi, Ilywic, rhe
gyrch, ymryson, ornest; trafod oli, gorchymyn
 C O 8} C O
-

Command, s. arch, archiad, gor Commination, s. bygythiad, barn

clymyn; awdurdod, Hywodr ddatganiad, bygyliad
aeth Comminatory, a. bygythiol
Commanded, a gorchymynedig Comminution, s. maniſatiad
Commander, s.archwr, gorchym Commiserable, a. tosturiadwy
ynwr; penaeth, llywydd, pen Commiserate, r. tosturio, tostur
civdod, blaenor, llywiadur iannu, tosturhau, trugarhau;
Commandment, sub. gorchymyn, cyd-ymdeimlo
arch Commiseration, s. tosturiad, &c.
Commemorable, a gwiw-gof Commissary, sub. rhaglaw, dir
Commemorate, v, coffau, cadw prwywr; golygwr, goruchwyl
coffa, cofio iwr; arf.olygydd
Commemoration, s. coffiad, coff. Commission, sub. gorchymyniad,
adwriaeth; cof-wyl, cylch-wy! awdurdodiad : dirprwyaeth,
! Commence, v. dechreu, cychwyn
Commencement, s. dechreuad,
swyddogaeth; gwneuthuriad,
gweithrediad troscºld
cychwyniad; cychwynfa Commission, v. a. swyddo, swydd,
Commend,v.cannawl; cyflwyno; ogi, awdurdodi, swydd-ben
cymmyuu ; anner nodi, pendodi
Commendable, a. cammoladwy, Commissioner, s, rhaglaw, rhag
hygłod, gwiwglod, cyfoladwy swyddwr ; cyndwrychiolydd,
Commendation, s. cammoliaeth, dirprwywr; aſſionawg
clod, geir-da Commit, r. a. ºweithredd, gwriet
Commendatory, a canmoliaeth thur, gwntºyd; traws-weith
ol; cymmynol, cyſtwynol redu ; gorehymyn; traddodi;
Commensurability, s. cymmesur rhoi incu yn
oldeb; cyfartalrwydd Commitment, s. anſomiad i gar
Commensurable, adj. cydfesur char; carchar-warant; traws
adwy, cymmesuradwy werthrediad
Gommensurate, a cymmesurol, Committee, s, nifer dewise.dig i
cyfraddol, cymmesur, gogym ystyried achos: cyfeisteddwyr
mesur: r. cymmesuro Commix, r. cydgynmysgu
Commensuration, s. cymmesuriad Commixture, s. cymmysgiad
Comment, Commentary, s. arnod Commodious, a cyātus; cym
iad, agoniad, eglurhād, Sylwad, liwys; cyfaddas; defnyddioſ,
sylwiad buddiol, prydlawn
Comment, r. armodi, eglurhau Commodiousness, s. cyflèusdra,
Commentator, s. arnodydd, Sylw addastvydd, cymbwysder
jedydd, ysgrifenwr ar, eglur | Commodity, s. céd, ſles, buddiol
hâwr deb-Commodities, pl. nwytau,
Commentitious, a. dychymygol, da neu eiddo marwol gwerth
fugiol, dychymygedig -
adwy, nwyddau
Commerce, s. masgnach, cystlvn, Commodore, sub, mir-raglaw, is
newidwriaeth, cyweithas, mas lyngeswr, all-lyngeswr
mach Common, s. maes meu dir cyff.
Commercial, a. masnachol, cy redin, cyttir
weithasol, cystlynol Coulmon, v. cºsta, cyd-bori
 C O 82 C O

Common, a cyffredin, cyffredin s, cytundeb, cyfammod, cyngh

ol, sathredig, arferol, arferedig, rair, cyfundeb: r. cytuno, cys
cynnefim ; gwael, lledwael ; ylltu, cyfumo; cyfammodi
gwladol.--Common Pleas, yr Compactedness, sub. crymoder,
ail lys gwladol crymodeb, cyfnerthedd
Commonage, s. hawl i gyd-bori Compactness, s. crynoder, &c.
Commonalty, s, y werin, y gwlad Compacture, s. cyd-gysylltiad
ogion, y cyffredin Companion, s. cydymaith, cyf.
Commoner, s. swerinwr, gwr aill, canymdaith, cyd-wr
engwr, cyffrediuwr; cyd-fwyt Company, s. cymdeithas; cyd
ãwr; seneddwr or Ty Isaf gyfeillion; cyd-gyfuniad; cyd
Commonly, ad. yngyffredin, &c. fasnachw$r: cydrestr neu gyd
Commonness, s. cyffredimedd,8.c. res, megis offilwyrmewn bydd.
Commonplace-book, s. nod-ly fr, in:—cymdeithion
cöflyfr Company, r. a, cyd-deithio, cyū- !
Commons, s. armerth men arºwy fyned, canymdeithio
gyffredin, cyſymborth; dogn o Comparable, adj. cymbaradwy;'
luniaeth Seneddwyry Ty isaf cydradd; i'w gystadlu
Commonweal, Commonwealth, s. Comparably, ad. mewn cymbar
gwladwriaeth; y lles cyffredin iaeth, yn gymhariaethol
Commotion, s. cyffro, cynhwrf, Comparative, a, cymbariaethol
terfysg, cythrwfl, godwrdd Compare, s. cymbariaeth; r. cym
Commune, v. ymddyddan, ym haru, cystadlu, cydraddu
gómio, chwedleua, siarad Comparison, s. cymbariaeth, cyff.
Communicable, a cyfranogol,cyf. ely biaeth, cystadliad
ranadwy; hyspysadwy Compartition, S. parthiad, rhān
Communicant, s. cymunwr iad, cydgyfraniad, dosparthiad
Communicate, r. cymuno; cyf. Compartiment, Compartment, s,
rannu; hyspysu; cyframogi rhan, dosparth; .
Communication, s, ymddyddan, Compass, s. cylch, cylchedd, am.
ymddiddan, cyd-ymddyddan; gylchedd, rhygylch ; comp,
cyframogiad; rhydd-dramwy compawd, cwmpas, cwmpawd
Communicative, adj. cyfrangar; Compass, r. a. amgylchu, am
rhydd-feddwl; athrawaidd ; gylchynu, cylchymu, cwmpasu;
cymmwynasgar, cedawl cael, caffael; dwyn i ben
Communion, s. cymun, cymun Compasses, s. cwmpas, compodaa
deb, cyfundeb, cymdeithas Compassion, s.tosturi, trugaredd,
Community, s. y whadwriaeth, y tosturiaeth; dyn-garwch
cyffredin; cyffredinrwydd,cyf. Compassionate, u. tosturiol, tost
ramogiad, cyd-feddiant uriaethol, tosturiannus: r. tost
Commutable, a. mewidiadwy urio, tosturiaunu *

Commutation, s. newidiad; cyf Compatibility, s. cydweddoldeb

mewid; newidwriaeth Compatible, a cydweddol, cyd
Commute, r. newidio; prymu di unol, cydfodawl, cytunoi
gospiad; prynu ymaith gosp Compatriot, s. cywleidiad (pl.
Compact, a cryno, cynnwys, cywleidiaid,cywleidiadou)cyd
byr, cyfrdo; cydnerth; taclus: i wladwr; cydwladgarwr
 C O 83 CO

Compeer, sub. cyfurddor, cyd Complaisant, a. moesgar,cyweith

raddwr, un gogyfürdd asol, hymaws, boneddigaidd
Compel, r, a cymbell, argym Complement s. cyflamw, llawns
hell, dirio, dir-gymhell rif, llawn-ddognad; dogn -

Compendious, a, crymo, byr Complete, adj. perfaith, hollol,

Compendiousness, s. crynoder cwbl, cyfan, cyflawn, cyfrdo
Compendium, s. crymodeb, tal Complete, r. a, cyflawni, cwbl.
fyriad, byr-gasgliad orphen, perffeithio, cyfrdói,
Compensate, v. talu, gwneuthur cyfānu, cwblhau
iawn, gwobrwyo; iawni Completely, ad. yn gwbl, &c. . . .
Compensation, s.tal, taledigaeth, Completeness, s. perffeithrwydd,
iawn, boddloniad, gobrwy cyfanrwydd, cyſlawnder
Competence, Competency, sub. Completion, sub. cwblliad; cyf.
cyfraid, cyfaddasrwydd, addas lawniad, perffeithiad
ran, gweddeidd-ran; digon Complex, s. amrygasgliad
Competent, a.cymhwys, digonol, Complex, a. amrywidg, amryw
addas, cymmesur, cyfreidiol, iedig, dyrus, anhawdd; amry
cymmedrol ddull, amrywedd
Competition, s. cydgais, cydym Complexion, sub. gwedd, pryd,
gais, cydymganlyniad, cyfam gwyneb-pryd, eiliw; edrychiad
ryson, cydymryson ; cyfar Compliance, s. cydsymiad, ym
was
ostyngiad, ufudd-dod,ymºut
Competitor, sub. cydymgeisiwr, iad; cydymagweddia
cyderlynwr, cyderfynivr Compliant, a. cymmodlawn, cyd
Compilation, s. casgl, cydgasgl, symiol, hyblyg, plygadwy
cyfansoddiad; amrygasgliad . Complicate, adj. cymblethedig,
Compile, r. casglu, cyfansoddi cymmysg-ryw, cymbleth, cym
Compiler, sub. casglydd, cyfan hlyg, cynghawog, dyrus
soddwr, amrygasglydd Complicate, v., a cydblethu,
Complacence, Complacency, s. cymblethu, dyfysgu ; cym
ymfoddloniad, ymfoddhād, cy mysgu ; dyrysu
foddiant, addfwynder; boddol Complicate, Complicated, a. &
deb, cymmodlonedd part. aml-ryw, cymblethedig,
Complacent, a.hynaws, addfwyn, dyrysedig, cymmysgedig
mwynaidd, cyfoddus Complication, sub. cymblethiad
Complacential, a cyfoddiamnus cydblethiad; cydgasgliad; am
Complain, c. achwyn, cwyno, rywiaeth; cymmysg-rif
cwynfan, ymgwyno; beio Compliment, sub, moes-air; an
Complainant, s. achwynwr,cwyn merchiad, cyfarchiad; defod-air
wr; hawlwr, hawlblaid Compliment, c. a. moes-gyfarch,
Complainer, s. achwynwr, cwyn moes-annerch:— truth-foddio;
wr; grwgnachwr, tuchanwr rhith-ganmol
Complaint, s. cyhuddiad, cwyn, Complimental, a. moesawg
achwyniad; dolur; gofid Complimentary, a.dameirchiawl,
Complaisance, s. mwyneidd-dra, ammerchawl -

cyweithasrwydd, moesgarwch, Complot, v. a. cydlunio, cyd,

hymawsedd, boneddigaeth | ddychymyguº cydfwriadu 2
 CO 84 CO

Complot, s. cydfwriad; cyfrad Comprehend, r. a. cynnwys; ar

Comply, t. a. ymroddi, cydsynio, gymnwys; amgyfired, dirmad
cyttuno, ymgydweddu Comprehensible, a. amgyffredol,
Component, a. ansoddawl, cyf dirhadadwy, dyalladwy
reidiol; a fo'n rhan gymnwys Comprehensibility, s.amgyfired
edig mewn rhyw-beth; cyfan iad, dirnadaeth
sawdd, hantodol, cyssoddawl Comprehension, sub. amgyffred,
Comport, r. m. ymweddu, yºn dirmadaeth, dealltwriaeth
ddwyn; cyttuno, cyngweddu, Comprehensive, a. cynnwystawr,
cydymweddu cyrhaeddgar, dirmadus; helaeth
Comportable, a cyttun, cyng Compress, r. a. gwasgu, cyd
weddol, gweddns, cyson wasgu, cydgymnwyso
Comportment, sub. ymddygiad; Compress, s, gwasg-dusw, goben
cyngweddiad, ynweddiad yddyn llaw-feddyg.
Compose, r. cyfaisoddi, cys Compressible, a cydwassadwy
sodi; Ilonyddu, tawelu; ym Compression, sub. cyngwa giad,
lonyddu cydwasgiad; cydwass
Composed, adj. cyfansoddedig; Comprise, r. cynnwys, cydgyn
araf, tawel, Ilonydd, digyffro nwys, argynnwys
Composednessys.tawelwch, araf Compromise, s. cytundeb trywy
wch, anghyffróad rannu ymrafael, meu ei roi ar
Composer, s. cyfansoddwr, cyf. farm ereill; cyfaddawd
ansoddydd, gwneuthurwr
Composing-stick, s. cyssodur
Composition, sub. cyfansoddiad,
awdur-waith; cymmysg, cym
Compromise, s, torri neu rannn
ymrafael; rhoi ar farm ereill;
cylafareddu; cytuno
ſ
Comptroller, s, cyfarchwyliwr
mysgiad; cytundeb, cymmod Compulsative, a. cymbelliadol
Compositor, s. cyfansoddwr; cys Compulsatively, ad. yn gymhell
sodydd, cyssodwr iadol, trvy gymhell, dam ortod
Compost, s. tail, gwrtaith, cym Compu , a.cymlielliadol
mysgdail; marlbridd Compulsion, s. dir, dirórais, dir.
Composure, sub. cyfansoddiad; dra, dirgymhelliad, argymhell
tawelwch, anghyfiréad iad, i. ul
º.
Compotation,s. cyd-yfed, cyfedd, Compulsive, Compulsory,, g.
a cy
cym
cyfeddach: cydwledd
Compound, s. gair cyfansawdd; Compunction, s. pigi dwys
cymmysg, cymmysgfa bigiad; ...”
Compound, r. a.cymmysgu : cyf. Computable, a cyſtifadwy
ansoddi; torri yimrafael; cyt Computation, s. cyfrit, cytrifiad
uno i dalurhan oddyled, cyf. Compute, r. a. cytºif; burw cyf.
randalu rif, amcan-gyfrif
Compound, Compounded, a.cym Computed, a cyfrifedig
mysgedig, cymmysg; cyfan Comrade, s. cyfaill, cydymaith,
sawdd, cyfansoddedig cyd-fucheddwr; cyd-filwr
-

Compounder, s, dyddiwr: cym Con. (abbrev. ºf Contra, Lat.) yn

mysgwr; cyfram-dalwr erbyn-Pro and con. drosto ac
Compound-Interest, s. ad-lóg i’w erbyn
 C O 8.5 C O

Con, r. a. myfyrio, adfyfyrio; To concern one's self, ymdra

camfod, deall, dirhad fierthu, ynthno-lt concerns
Concamerate, c. mydu, crong me not, ni'm dawi, ni'm dy
lwydo déawr, mid yw'm perthyn i mi.
Concatemation, s. cyd-gadwyn —To le cºncerned, bod a law
iad; rhes olynol; cynghlymiad mewn peth
Concave, a cau, ceuol; whengca Conceramg, prep. am, a ran, yn
Concavity, s. ceuedd, ceudod achos, tu ag at ani, y'ughylch,
Conceal, r. a. cuddio, celu, celc o herwydd, mewh pertily has i.
io, argelu, dirgelu, cadw y'ng Concernment, s, pvys, pvysig,
hudd rwydd; achcs obwys; gorch
Concealable, a celadwy, celc ww.l
adwy, cuddladwy Concert, s. cydgynghanedd, cyd
Concealed, a. celedig, cudd berorlaeth :-cydgais, eyely in
Concealment, sub. celedigaeth, drech; cydgynghor
celciad, cuddfa; argelwch Concert, c. cydynigynghori, cyd
Concede, v. a. cyspcidio, caniat bwyso, eydlumio, cyd-dretuu
tān; cyfroddi; addef Concession, s, goddefiad; can
Conceit, s, tyb, lledty b, coeg iattàd: addefiad
dyb; dychymmyg; human-dyb Conciliate, r. a. ynnill bodd,
Conceit, c. tybio, meddylio, lled boddloni; heddychu, cymmodi
goelio; dychymmygu | Conciliator, sub, yinillwr bodd;
Conceited, a humail-dybus, coeg- | cymmodwr, heddychwr
falch, cymmyreddus Conciliatory, sub., cymnodawl,
Conceitedness, sub. human-dyb, bodd-yumilgar, Ilonyddol
coeg-falchedd, mawr-dyb Concinnity, s. crynoder, gwedd
Conceivable, a tybygawl, am usder, dillynedd, cydweddiad
gyfiredadwy, dyalladwy | Concinnuous, a. cryuo, gweddus
Conceive, r. amgyfired, deall, Concise, a byr, cryno, cynnwys
diruad; lled-ddirnad, tybied; Concisely, ad. ar fyr eiriau, &c.
dychymygu, llumio yn y medd Conciseness, s. cynnwysder, cryu
w!; beichiogi, ynddwyn oder, byrder, cryuodeh
Concent, s. cydlais, cydsain Comcision, s. cyd-dorriad
Concentrate, t. cyspellu, cym Concitation, s. cynllyriad
herfeddu, cyd-ymgyfarfod | Conclamation, s. cyd-floedd
Concentre, r. cydgyfarfod, &c. Conclave, s. cymanfa Cardinal
Conceutration, sub. cymlierfedd iaid Rhufain; en 'stafell
iad, cyd-ganoliad, un-ganoliad | Conclude, v, diweddu, gorphen,
Concentric, Concentrical, a cyni dybènu, cwblau; penderſynu,
herfedd, cymberfeddawl Sefydlu; casglu, barnu
Conceptible, a. dirhadw | Conclusion, s. diveddglo, cliad,
Conception, s.amgyffred, dirnad terfyniad; canlyniad, casgliad
aeth; beichioglad |Conclusive, a. penderlynol
Concern, s. achos, neges, garch- | Concoct, t, treulio yn y cylla;
wyl, trafferth; goſal, dyddor cyd-ferwi, berwi
deb, cur, gofid,..". Concoction, s. cydſerwad; berw
Concern, v. Perthyn, deiryd neu dreuliad bwyd yay cylia
 C O 86 C O

Concomitance, s. cydfymediad Concussion, s. ysgydwad, ysgyt

Concomitant, s. cydymaith, cyd iad, cyd-ysgydwad
ganlynwr, cyd-deithiwr Concussive, a. ysgytiol
Concomitant, adj. cydgamlynol, Condemn, v. a. dyfarnu, euog
cydfodawl, cydfydiol farmu, collfarnu, burwi farw,
Concord, s. cydgordiad, cyfun condemnio, damnio
deb; cyfundôn, cydsain, cyd Condemnable, a beins, camgy
lais; cydweddiad, cyssonedd lus, barnadwy; damniol
Concord, r. cydfod, cytuno Condemnation, s. dyfarmiad, coll
. Concordance, s. cyd-dyumiaeth, farmiad; damnedigaeth
cytuniaeth, cytundeb; geirlyfr, Condemnatory, a. dyfarnol
geiriadnr, mynegal, dangoseg, Condemned, adj. colledig, coll
neu hyspysai ysgrythyrol farmedig, wedi eifvrwi'w golii
Concordant, a. cyd-dyunol, cyt Condensate, Condense, r. cyd
unol, cytûn, cyfunol, unfedd dewychu,cyd-ddwyso,tewychu
wl, un-galom; cyson Condensation, s. dwysiad, cyd
Concordate, s. cyd-dyumiad, cyt dewychiad, cyd-ddwysiad
uniad; cytum-draith Condense, a tew, dwysedig
Concorporate, c. cyd-gorphori, Condensed, a. tewychedig
cyd-gymmysgu, un-gorphi Condensity, s. tewedd, dwysedd
Concourse, s. torf, tyrfa; cyng Conders, sub. cyfarwyddwyr (i
had, cyd-gasgliad, cyrchfa hwylio Ilong, neu i gyfeirio at
Concrete, c. casglu, hel, neu didy haig o ySgadam, meu ben
fod y'nghyd, cyd-dyrru weig;) canfyddwyr
Concrete, a cydgasgledig, cyd Coudescend, v. ymostwmg, ym
gorphoredig.—In the concrete, blygu, cyd-ymostwmg; teilyngu
yn y cydgorphoriad, mewn Condescendence, Condescension,
cyfuniad a pheth arall s, ymblygiad, ymddarostyng
Concretion, sub. cydgorphoriad, iad, hymawsedd, difalchedd, tir
cyd-doesiad, cyd-dewychiad iondeb, iselfrydedd, ymostyng
Concubinage, s. cydorweddiad, arwch -

cywelyogach; gordderchiad Condign, a.dyledus, haeddiannol,

Concubine, s. gordderch, gor tra-theilwng, rhyglyddedig
dderch-wraig; cywelyes, cyff Condignity, Comdigmness, s. cy
oden wiwdeb, cymmersurrwydd
Conculcate, v. Sathru, Sarnu Condition, s. cyflwr, ystäd, hel
Concupiscence, s. chwant, tra ynt; ansawdd; tuedd; gradd;
chwant; amladrwydd, chwant ammod: v. ammodi
ach, cydchwant Conditional, a. ammodol
Concupiscent, a trythyll, anllad Conditionally, ad. tan ammod
Concupiscible, a. chwantus (meu ammodau) yn ammodol
Concur, v. cytuno, cydsymied Conditionary, a. ammodedig
Concurrence, s. cydrediad, cyd Condole, v. cydymdeimlo, cyd
uniad, cydsyniad gwyno, cydofidio; cwyno i
Concurrent, a. cydredawl, cyd Cº.; º sub.
unol, cydsyniol, cyfredawl,cyd cydymdeimlad, cydgwyn, cyd
amserol -

alar, cydalaeth, cydofidiad

-
 CO 87 CO

Conduce, r. m. cydarwain, cyd Confession, s. cyffes, cyffesiad,

dueddu, cydweiuyddu, cyd addefiad, cyfaridefiad, cydna
ddwyn y’mlaen; bod o lés byddiad; profes -

Conducible, Conducive, a cyd Confessional, Confessionary, sub.

gymnorthwyol, llesol, buddiol, cyffesfa, cyffes-gell
gwasanaethgar, defnyddiol Comfessor, s. cyffeswr; addefºr
Conduct, s. ymddygiad, ymar ygwirioneddyn wyneb perygl
weddiad: arweiniad: diogel Confest, adj. cyffesedig; noeth,
iad amlwg, addefol, di-wad
Conduct, r. a. arwain, tywys; Confidant, s. cyfrinachwr, cyfaill
ymarweddu: trefnu, trin mynwesol, ymddiried-ddyn
Conductor, sub. arweinydd, hy Confide, r. hyderu, ynnddiried,
fforddwr, hebryngwr; trinwr rhoi goglud meu hyder ar
Conductress, sub. arweinyddes, Confidence, s. hyder, yimddiried;
rheol-wraig, trin-wraig eondra, hyfder, rhy:yg
Conduit, s. dyſr-lle; dyfr—bibell; Confident, a hyderus, eon, eofn,
dyſrhynt hyfaidd, hy, anturus
Cone, s. cyfan-gorph bên-braff a Confidential, adj. cyfrinachol;
brigfain; pig-adail ffyddlawn; ymddiriedus
Coney, s. cwningen, ffiogen Configuration, s. cyfluniad, cyd
Confabulate, v. ymchwedlema fºurfiad, cyfddulliad
Confect, s. cyffaith Confine, s. cyffin. Edr. Confines
Confect, r. cyffeithio, cyweirio Confine, v. a. attal, cyfattal,
Confection, s. cyffeithiad carcharu, caethiwo; cyfyngu
Confectioner, s. cyffeithiwr, cyff ar; gosodterfyn; cadwi mewn
eithydd, cyffeithiedydd Confine, v. m. cyffinio, terfynuar
Confectory, sub. cyffeithdy, an Confinement, s. attaliad, cyfat
cwyndy, cyffeith-gell taliaeth, caethiwed, carchar
Confederacy, s. cynghrair; cyd iad; carchar, rhwymau
fwriad, cydfrad, cydbleidiad Confines, s. ffiniau, cyffiniau, ter
Confederate, sub. cydfwriadwr, fynau, amminiogdir
cynghreiriwr, cysswynwr Confirm, v. cadarnhäu, Sefydlu;
Confederate, v. a. cydfwriadu, awdurdodi; rhoibedydd esgob
cysswyno, cydbleidio Confirmable, adj. cadarnhãol,
Confederation, sub. cynghreiriad, profadwy, arddangosadwy
cyfammodiad, cysswyniad Confirmation, sub. cadarnhãd,
Confer, v, a cydymddyddan,cyn ºf; Sefydliad: bedydd es
madlū, cylafareddu, yimchwedl go
i. ymgómio, cyd-siarad: an Confirmatory, a. cyfnerthawl
jº.
egu, cynnysgaeddu : cym
y Confirmed, a. sefydledig, awdur
edig, profedig
Conference, s. cynnadledd, cy Confiscate, v. a, cymmeryd yn
lafaredd, cydymddyddan attafael, attafaela, anrheithio;
Confess, r. cyffesu, cyfaddef, cyd dirwyo; cyhoedd-arwerthu
nabod; yimgyffesu Confiscation, s. attafael, attafael
Confessedly, ad.yn addefedig, yn iad, anrheithiad, dirwy odda
ddigèl, yn ddiddadl dirwyad; cynºddarwerthai
 CO SS C O
*

Conflagration, s. cydłosgiad, cyn Confusedness, s. annhrefnusdra

neu, flagliad, cydfiaghad, hon Confusicn, s. ammhrefin, amhrefn
fragliad, godderthiad; gwen iad; afreolaeth, terſysg: gwar
filam, gwenſ;agl, goddaith, tan adwyddiad; cymmysgedd
Ilwyth Confutable, a gwrthbrofadwy
Conflict, s. vimladd, ymladdfa, Confutation, s. dadbrawf, dad
ymsawd, brwydr, cadatwy; brofiant, gwrthbrofiad
cydymlynité; yíngyrch Confute, r., dadirofi, dibrofi,
Confict, r. a. yimryson, brwydro, gwrthbrofi, gwrthdystio
cyfergydio, windymiu, ymraf || Coºrge, Congºe, s. moes-blygiad;
aelio, ymladi, ynornest moes-genadiad–Conged elire,
Confinence, Conflux, s. cydłº, cºnad iddewis: felly y gelwir
cydifiad, cyd:#ydiad, cym. Lythyr y Brenin, sy’m rhoi
mer, cymmer denddwfr; cyd cenad i dilewis Esgob, ar ol
gyrchiad, cydymgasgliad marwolaeth neu symudiad un
Confluent, a.cydlifeiriol arall
Conform, r. cydfarfio, cydym Congeal, r. cyd-dewychu, cyd
fºurfio, cyd-ddullio: cyflunio gettlo; rhewi
Conformable, a. unfurf, cytûn, Congealable, u. cyd-dewychad
ºyſatebol, cyfluniaidd ; cyd. wy, rhewadwy, hyrew
furfiol, cydymiſurfiol Congelation, s. cyd-dewychiad,
Conformableness, s. cwflunieidd cyd-geulad, cyd-rewiad
rwydd: cydymfürfiad Congenerous, Congenial, a. cyd
Conformation, s. cytiumind, cyſ. ry w, cydrywidl, cydnaws, un
ddulliad, cydymweddiad maws,cyfnawsaidd, ungymeddf
Conformist, s. cydfurfivr, cyd Congeniality, Congenialness, s.
ymſfulfiwr, ymgydfurfivr cydrywiaeth, cydgynneddf
Conformity, s. cydiſurfiad, cyd Congeniture, s. cyd-darddiad
ymfürſiad; cyfveddiad, cyf. Congeon, s. cór, pegor, när
addasiad; cydgordiad; cydar Conger, s. morlyswen, y bendoll
weddiad, cydarwedd Congeries, s. pentwr neu grug o
Confound, r. a. cymmysgu, dy amrywbethau mån
fysgu;annhrefnu,dyrysu:gwar Congestion s. cydgasgliad, crón,
adwyddo.—To be confounded, iad, crawngasgliad
delwi, dyddelwi Conglomerate, r. pellemu, crwn
Confoundedly,ad.yngywilyddus, dyrrn, pentyrru, crugio ; ynt
ymerchyll, yn of madwy sypio, ymbellenu
Confront, r. wynebu, cyfwynebu, Conglomerate, a. pellen-ddull
gwrthwynebu; cydgyffelybu, Conglomeration, s. crugiad, pelk.
cydgymharu emiad, ymsypiad, pentyrriad
-Confronted, a. cyfaran; wymeb Conglutinate, v. a. gludio, cyd
yn wyneb Judio, cydysgrawlingo
Confronter, s. cyfarwynebydd Conglutination, s. cydiudiad, cyd
Confuse, r., cymmysgu, dyrysu; ysgrawlingad
cy wilyddio, gwaradwydd: Congou, s. math o Dea
Confused, a cymmysgedig, di Congratulate, r. a. cydlawenhäu;
drefn, dyrus, rhwystrus lawen-gyfarch
 C O 80 CO

Congratulation, s. cydlawenych Conjunction, s. cysylltiad, cys

iad: lion-gyfarchiad sylltiad, cydiad; cysyllt-air
Congreet, c. cyd-annerch Conjunctive, a cysylltiol, cyfunol
Congregate, c. cymnull, crynhöi; Conjuncture, s. cyfnod; cyswllt,
cydymgynnull arfod, cytle addas; trefn, an:
Congregation, sub. cymnulleidfa, sawdd, neu amgylchiad pethau
cyd-dyrfa, tyrfa Conjuration, s. cyd-dynghediad,
Congregational, a cymulleidfa cydfrad, cydfwriad:—dewin.
ol; cymanfäol iaeth, rhinwaith, consuriaeth
Congress, s. cydhenuriaeth; cyd Conjure, r. a. tymghedu, dir-ofyn;
gynghor; cydgasgliad, cydgyf. cydfwriadu, cydbleidio: dew
arfod; ymgyrchfa inio, galwar ysprydion drwg;
Congressive, adj. ymgyfarfodol, llygadtynu, argamfod
cyfrychol, cydymgyrchol Conjurer, s. dewin, hyspys-ddyn;
Congruence, Congruity, s. cyd llygadtynwr; dieifl-drinwr:
naws, cydmawseiddiad, eyd chwaréydd ysgafn-law
rediad, cydgordiad, cyfun Connate, Connatural, a. cynhen
deb; cyfaddasrwydd, cyfadd id, greddfol, cydryw, cydnaws,
rwydd cydanian, cy-inwynol
Congruent, Congruous, sub. cyf. Connect, v., a, cysylltu, cyd
addas, cyd-gordiawl, cyfladdol, glymu, cyfrwymo, cydio
cyttumol, cyfun Connection, Connexion, s. cyd
Conic, Conical, adj. bön-braff a iad, cydglymiad, cyssylltiad;
blaentain, breisg-fon a mein cydberthynas; cyfuniad; cyſ.
frig rwymiad, cydgysylltiad
Conjectural, a tybygol, amcan Connivance, s. goddefiad, cyd
awl, amcanadwy, aramcan ddygiad; esgeulusiad
Conjecture, sub. amcan, amcan Commive, r. a. ynoddefă, goddeſ,
iaeth, tyb, tybiad, tybygiad cyd-ddwyn; esgeuluso
Conjecture, v. a. tybio, tybied, Commiver, s, ymoddefwr, &c.
tybygu, lled-dybio, godybio, Connoisseur, sub, un cyfarwydd,
yfalu, byrwamcan, lled-dair beirniad hyfedr, celfyddwr
mad Connote, c. arddangos, cyfnodi
Conjoin, v., cyssylltu, cydgy Comnubial, a cydweddog, priod
sylltu, cydrwymo asol, dyweddiol
Conjoint, a. & part. cyssylltiedig, Conquer, r. gorchfygu, goresgym,
cydiedig, cynghly medig;-cyf gorfod, trechu
un, cyfunedig Conqueror, s, goresgynwr, gorch
£onjugal, a. dyweddiol, priod fygwr, gorfodwr, gorſodai;
asol, cydweddog, cydieuol concwerwr, Rhuf. 8. 37
“Conjugate, t. a. cydieuo:—iawn Conquest, s, goresgyniad, goruch
dreiglo gair ym ei amryw der afiaeth, gorfodaeth
fyniadau, amrywidli Consanguineous, a, cyd-dras, o'r .
Conjugation, s. cydieuad; am um gwaedokiaeth, cydwaed
rywicliad; iawn-dreiglad gair Consanguinity, sub. cydwaedol
Conjunct, part. cysylltiedig, cys iaeth, carennydd o waed, tras,
sylltiedig, cydiedig, cyfunedig perthynas, º
 C’O 90
Conscience, s. cydwybod
Conscientious, a. cydwybodol,
cydwybodus, o gydwybod dda
Conscientiousness, s, cydwybod
oldeb, cydwybodusrwydd
Conscionable, a. cyfiawn, rhe
symol; cydwybodol
Conscionableness, s. iawnder, rhe
symoldeb, cydwybodolrwydd
Conscious, a, ynwybodol, cyd
wybodus, ymwybyddus
Consciousness, sub. ymwybod,
ymwybyddiaeth, cydwybodol
rwydd, tystiolaeth cydwybod.
Conscript, part, rhestredig-Con
scripts, rhestredigion, rhifedig
10n
Consecrate, r. cyssegru, sanct
eiddio ; urddo; meillduo
Consecrate, Consecrated, a. &
part. cyssegrawl, cyssegr-lan,
cyssegredig; urddedig
Consecration, s. cyssegriad
Consectaneous, a. camlyniadol
Consectary, s. camlyniad, casgl
iad, cynghlo, cload
Consecution, s. swim camlyniadau
Consecutive, a. camlynol
Consent, s. bodd, cydsyniad
Consent, v, a cydsynio, cyttuno;
cènadu, caniatán
Consentaneous, adj., cydsymiol;
cyssen, cyfatebol, cyttun
Consentient, a cydsyniol, unfryd,
cydunol, cyttun
Consequence, sub. canlymiad:
pwys, mawr-bwys; mawr-fri
Consequent,s, dirdarddiad, arlyn Consimilarity, s. cynnhebygiad
iad, cydgamlyniad
Consequent, a camlynol, arlynol,
arlyniog : . s. pl. arlyniogion, Consistence, Consistency, s. cy
olion, oliaid
• Consequential, a canlyniadol; o
fawrbwys; uchelfrydig
Consequently, ad. ***,
. . gamlyniad; yn me
Conservable, a, cadwadwy
-
CO
Conservation, s. cadwriaeth
Conservative, a cadwriaethol,
cadwedigaethol; noddawl
Conservator, s. ceidwad, noddwr
Conservatory, s. ystór-dy; maeth
le; nawdd-le; achles
Conserve, s. pereiddſwyd rad
wadwy, për-gymmysg, cyd
gyfaith, cyweir-fy"g
Conserve, r. a. eadw, noddi, am
ddifiyu:—per-gyffeithio, pèr
gymmysgu, pèr-gadw
Consider, r. a. ystyried, meddyl
ied; pyyilo, dwys-fyfyrio
Considerable, a haeddolo ystyr- .
iaeth; go fawr; o gryn bywys,
mifer, gwerth, &c.
Considerableness, s. cyfrifoldeb,
mawrder, dwysder
Considerably, ad. o gryn radd, o
grym lawer, o, lawer
Considerate, a. ystyriol, pvyllog,
pwyllig, myfyrgar
Considerateness, s, ystyrioldeb,
pwylledd, hybwylledd
Consideration, s. ystyriaeth, my
fyriad ; bri, parch; p wys;
iawn, tàl
Consign, r. a, rhoi mewn ymddir
ied, rhoi dan law arall; trosi, (
trosglwyddo
Consignable, a. trosiadwy -
Consignment, s. yr hyn a fomar
siandwr ym ei drosglwyddo i
law arall i'w werthu; tros
glwyddiad; daymddiried
Consimilar, a cynnhebyg
Consist, r. sefyll, cydsefyll; bod
yn gynnwysedig; cymwys
somdeb, cydsafiad; tewedd,
sylwedd, tewder.
Consistent, adj. cyson, cytûn,
O yn cydsefyll, un-eiriog; tew
ychol -
Consistently, ad, yngyson, &c.
 C O 91 CO

Consistorial, a. perthynol i lys Conspire, v. bradfwriadu, cyd

esgob, gorseddfaol, gorseddawl fwriadu, cyfradu, bradlumio
Consistory, s. brawd-lys meu farn Conspirer, s. cyd-fwriadwr, &c.
15's Esgob; cynghordy; cabid Constable, s. ceidwad heddweh,
w!, cabidyldy hedd-was, dyheddwr
Consociate, s. cydymaith, cyf. Constancy, s. ffyddlondeb, dian
aelod, cydweddog, cyfaill; cyd wadalwch, parhād
bleidiwr, affeithiwr Constant, a. dianwadal, diym
Consociate, v. a. cyduno, cyf. mod, sefydlog, gwastadol, dyf
aelodi, cydgyfeillachu; cyd al, parhäus; fryddlawn
beidio, cydgyfrinachu Constellation, s. cyd-sér, sér-gyn
Consociation, sub., cydweddiad, mull, twr neu swpo sér
cymdeithas; eydgyfrimach Consternation, s. braw, dychryn,
Consolable, a dyddanadwy, cy syndod, synedigaeth
suradwy; hylon, llon Constipate, v.tynhäu,tyn-rwymo,
Consolation, s. dyddaniad, dy bol-rwymo, cysychu; sechi
ddanwck, cysuriad, cysur Constipation, s. tynhãd, rhwym
Consolatory, a dyddanus, cysur iad, cysychiad, cyd-dynhãd
ol, dyddanawl, cysurus Constituent, s. sylvedd-ran, cys
Console, c. dyddanu, cysuro ail, elfen :—anfonydd, cthol
Consolidate, r. cyssylitu, cyfan. ydd; cyfansoddydd
mu, cydgasglu, cydgynhôi, cyd Constituent, a. sylwedd-ranmol,
rwymo; cryfhäu . elfènol, elfyddol, amsoddawl,
º s. cyfaniad, cyfun cyfansoddawl; anhepgorol
iad, cyfrwymiad,
iad; cydgyssyllt Constitute, v. a. gosod, cyfosod,
cryfhäd , cyagyssy
arosod; gwneuthur i fynu, el
Consonance, s. cydsain; cysson fêmu, elfyddu, cyfansoddi
edd, cydweddiad, cydsyniad Constitution, s. gosodiad, sefyd
Consonant, s. cydsain: a cyd liad; furf llywocraeth; an
seiniol, cyssain; cysson, cyt sawdd y corph, tymher, ardym
tún her, divyg, dyli, maws
Consonantness, s. cyssondeb, cy Constitutional, adj. gwreiddiol,
sondeb, cydseinioldeb greddfol; cydunol ā ſurf y
Consonous, a cydseiniol llywoolraeth; cyfreithlawn
Consort, s. cydwedd, cydradd; Constrain, r. a. cymbell, argym
gwraig briod: cyfeill-long:— hell, dirgymhell, gwasgu ar,
cydgerdd, cydberoriaeth dirwasgu, gorfod, gwnéyd
Consort, r. cydgyfeillachu, cyd Constrainable, a cymbelladwy t º
ymgyssylltu, ymuno Constrained, a cymbelledig
Conspicuity, s. eglurdeb, amlyg Constraint, s. cymbell, cymliell
rwydd, eglurder - iad, dirgymhell, trais, dir
Conspicuous, a. amlwg, hynod, Constriction, sub. dirwasg, cyd
enwog, hyspys, argy flwg,hywel rwymiad, cydwasgiad, dywasg
Conspiracy, s. cyd-fwriad, cyd Constringe, v. cydwasgu, tyn
fradwriáeth, cyfrad, cy frad rwymo, cydglymu; crebachu
Conspirator, s. bradwr, cydfrad Constringent, adj. rhwymiadol,
wr, cyfradwr bolrwymol, § naws rwymol ,
2
 C O 942
~! C O

Construct, v. adeiladu, cyfeilio, Contaction, s. cyfyrddiad

cyd-osod, cyfansoddi Contagion, s, haint, liaint llyn,
Construction, s. adeilad; adeilad heinglwyf, heintnaws, cyngh
iad, cyfansoddiad; dehongliad, lwyfedd, advyth ; pla
ystyr; cystrawen Contagious, adj. heintus, heint
Constructure, sub. adail, adeilad ddwyn, llygrol, heintmawsaidd
aeth; cydosodiad, cyfeiliad Contagiousness, s. heinusrwydd
Construe, v. dehongli, esponio, Contain, r. cynnwys, dal, cyffred,
cyfieithu, lladmeru amgyffred, angu
Constupration, s. treisiad, difor Contained, a cynnwysedig—To
wyniad, llathruddiad be contained, gweddu, genni
Consubstantial,s.cyd-sylweddawl Contaminate, v. halogi, llygru
Consubstantiate, v.cyd-sylweddu, Contamination, s. halogiad
cyd-sylweddoli Contemm, v, diystyru, dirmygu,
Consubstantiation, sub. cyd-syl difrio, dibrisio -
|
weddiad, cysylweddiad Contemned, a. dirmygedig
Consul, s, prifswyddog yn Rhuf. Contemplate, p.myfyrio, meddyl
aim ; uchel-faer:—negesydd ied, arsynied, ymsymied
masnachol Contemplation, sub. myfyrdod,
Consular, a.uchel-faeronawl meddylgarwch, myfyrwaith
Consult, r, ymgynghori, gofyn Contemplative, adj. meddylgar,
cynghor, cydymgynghori; go myfyriol, arystyriol, myfyrgar
falu, golygu, ystyried Contempt, s. dirmyg, tremyg di
Consultation, s. cynghor, cyng ystyrwch, dielwedd, anſri
horfa, cydymgynghoriad; ys Contemptible, a. dirmygadwy,
tyriaeth, myfyriaeth dirmygus, dielwig, salw—A
Consulter, s. ymgynghorydd contemptible fellow, bawddyn,
Consume, v. dyſetha, difa, treul adyn, adlaw, brilyn
io, ysu; afradloni; nychu, sāl Contemptibleness, sub. dielwig
wino, dihoeni, edwi, edwino, rwydd, sālwedd, dielwant
dedwino Contemptuous, adj. diystyrllyd, (
Consumer, s. afradwr, difrodwr; tremygus, dirmygus, sarhäus
defnyddiwr, treuliwr Contemptuousness, sub, diystyr
Consummate, a. perffeithiedig, wch, dirmyg, dirmygiant
gorphenedig, cyflawn Contend, v. amrafaelio, ymdyn
Consummation, s. cwbliád, per nu, ymryson; croes-dynnu;
feithiad, cyſlawmad, divedd, ymddadleu,ymdaeru; ym wrio,
diveddiad, dyben, gorphen ymladd, ymdrechu
Consumption, s. treuliad, darfod Contending, s. ymryson, &c.
iad; y llifiant, y darfodedig Content, s. boddlomrwydd, bodd:
aeth, mych, mychdod cynnwysiad, éniad, angad
Consumptive, a, nychlyd, llifian Content, a boddlawn, boddgar
nus, darfodedigol Content, v. a. boddio, boddhau,
cº, tiveness, s. darfodedig boddloni, rhyngu bodd
rwydd, nychlydrvydd Contentation, s. boddlonrwydd
Contact, sub. §d, cyd Contented, part. & a. boddlawn,
gyfyrddiad, cyhyrddiad boddawg, boddlonus
Contentedness, s. boddlonrwydd, Continually, ad. o hyd, beunydd,
boddgarwch, diddigrwydd ym barhaus, &c.
Contention, s.ymryson,ymrafael, Continuance, s. parhād; dyſal
cynhen, anghydfod, ymgeint bara; arosiad, golliriad
ach, ynnddadleu, cynhwrf, cyf. Continuate, adj. didor, dibaid,
arwas, firwgwd cyfan, digyfwng, diodor
Contentious, a cynhenllyd, ym Continuation, sub. para, parhād,
rysomgar, cecrus, cwerylus ystyniad, gorystyniad
Contentiousness, s. ymrysongar Continuator, s. ystynwr, gorys
wch, croesdyniad, cecraeth tynydd, estynydd
Contentless, a. amfoddawg Continue, r. parhau, aros, cyf
Contentment, s. boddlomrwydd, aros; dwyn y’mlaen, estyn
boddineh, boddgarwch, bodd Continued, a. yn caelei barhau;
Contents, s. cynnwysiad, y pethau estynedig, parhäol, didor, di
cynnwysedig; crynodeb odor, didawl, cydawl,digyfwng
Contest, s. ymdrech, ymdrechiad Continuity, s. parhausder, cydol
Contest, t. a. gwrthdaeru, ym rwydd, gorestyniad, eyfunedd
ddadleu,ymeirio, ynryson,ym Contort, c. croes-droi; nyddu yn
dynnu; ymdrechu, dadleu wden; dirdynnu
Contestable, a. dadleuadwy Contortion, sub. dirdyniad, croes
Context, sub. cyd-destum, cyd droad, cam-ystumiad
wersi,cyfadnodau,amgylch-ran Contour, s. cynlinell, amlinell,
Contexture, s. cydwead, cysyllt. cylch-luniad, brasluniad
iad, cymblethiad; cyfansoddiad Contra, prep. yn erbyn, cyf
Contignation, s. cledriad pen ty, erbyn
ceibrad Contraband, a gwaharddedig,
Contiguity, Contiguousness, sub. anghyfreithlawn
cyfagosrwydd, cyfnesafedd Contract, s. ammod, cyfammod,
Contiguous, a cyfagos, cyffyrdd cytundeb; ymgred
awl, cyfnesaf Contract, v. ammodi, cyfammodi,
Continence, Continency, s. di cytuno; yngredu, dyweddio,
weirdeb, dianlladrwydd, dy rhoi cred, cyfaddaw: byrhau,
gynnwys, ymarbed cwtogi—To contract a halit,
Continent, a. ynattalgar, dian ymreddfu, dysgu arſer neu
llad, divair, diveirin, dihalog acen—To contract a debt, myned
Continent, s. y tir cydiol (annos neu redeg i dayled—To con
parthediggan för;) cyfandir tract friendship, ymgyfeillachu,
Continently, ad. yn ddiwair, &c. tymnu cyfeillach—To contract
Contingence, Contingency, sub. together, crebachu,ymgrebachut
dygwydd, dygwyddiad, dam Contracted. a. ammodedig; dy
wain, damchwaen, dichwain, weddiedig; cyfyngedig; cryno
dychwaen, hap Contractedness, s. cyfynglad
Contingent, a. dygwyddol, dy Contractible, adj. byrºadwy; a
gwyddiadol, damweiniol; an ellir el fyrhau; ammodadwy
sicr: s, dogmiad, cyfran, dogn Contractile, a. crebachaidd
Continual, a. dibaid, gwastadol, Contraction, s. byrhād, cwtogiad;
parhāus, didor, didawl, bythol | crebachiad; tyrfiad
 C O 94 C O

Contradict, c.a.gwrthddywedyd, Contrivance, s. dychymmyg, dy

gwrtheb, creesddadleu, gwrth
haeru
Contradiction, s, gwrthddywed
iad, gwrthiaith, gwrthwyneb Contriver, s. dychymmygwr, dy
iad, croesddadl
Contradictious, a. gwrtheiriawg, Control, s. awdurded, rheolaeth
cecrus, cwerylus, croes
Contradictory, a gwrthwyneb,
croes, gwrthwynebol
Contradistinction, s. gwrthddy
nodiant, gwrthwahaniaeth
Contradistinguish, r. gwrthwa
hanu, gwrthddynodi
Contramure, sub, gwrthglawdd,
rhagfur, gwrthfur
Contraries, s. pl. croes-bethau
Contrariety, s. gwrthwymebedd
Contrarily, Contrariwise, ad. yn
ygwrthwyneb, o'r tu arall
Contrary, adj. gwrth, gwrthawl,
gwrthwyneb, gwrthwynebol,
croes, anghyson, anghytumol.
Contrast, s. cyferbyniad
Contrast, r. cyferbynu, gwrth
fais; artwriad; dyſeiswaith
Contrive, r. a. dychymmygu, dy
feisio, Ilumio; trefau
feisiwr, lluniedydd, liumiwr
Control, r. ffrwyne, meistroli,
rheoli, cyfarwain, cyfattal
Controlable, a. attaliadwy, a aller
ei gadw tanodda', recil
Controller, s, gornchwyliwr, go
lygwr, cyflywydd, rheolwr
Controllership, s. golygwriaeth,
arlywyddiaeth, arolygiaeth
Controlment, s. attaliaeth, rheol
aeth, arolygiaeth
Controversial, a. dadleuawl, ym
ddadlawl; dadleuadwy
Controversy, s. dadl, ymddad
euad, dadleuad, dadleu, yin
rafael; cwyn, cynghaws
Controvert, r. gwrthdrin, gwrth
sefyll, gwrthddangos; dadlu, º
cyfddadlu ; anmau -

osod, amgenu Controverted, a. dadleuedig

Contravene, r. a. gwrthdrin, torri Controvertible, a. dadleuadwy,
ammod, diammodi; dieffeith arbetrus, ammheus, annilys
io, rhwystro, lluddio Controvertist, s. dadlwr, dadleu
Contravention, sub. difuddiad, ydd, cysdadlwr, cysdedlydd º

gwrthweithrediad, dieffeithiad Contumacious, adj. cyndym, ys.

Contributary, a cyd-drethawi' tyfnig, gwrthmysig, anhydyn
Contribute, r. a. cyd-roddi, cyf. Contumacy, s. cyndymrwydd, ys
ramnu, cyd-dalu; rhoddi; cyn tyfnigrwydd, gwrthnaws
northwyo -
Contumelious, a. enllibus, dir
Contribution, s. cyd-daliad, cyd mygus, gwārthns, anmharehus,
drethiad, casgliad, cydgasgl, diystyrllyd, gwarthruddgar
cydran, cydgynnorthwy Contumeliousness, s. enllibieidd
Contributive, a, cynnorthwyol rwydd, trahausder
Contributor, s. cynnorthwywr, Contumely, s. anſri, anmharch,
cyfrånwr,cyfroddwr, cyd-dalwr sarhād, dirmyg, diystyrwch
Contributory, a cydroddawl Contusion, s. cymmriw; briwiad,
Contrite, a briwedig, briw, dryll pwyad, yssigtod, clais -

iog, cystuddiol; edifeiriol Convalescence, Convalescency, s.

Contrition, s. briw neu gystudd gwelliant, gwellhãd o glefyd
calon am bechod; edifeirwch, Convalescent, a, gwellhäol, as
edifarwch, edifeiriant wellhäd, eytherthédig
 C O
-
Convene, r. galw y'nghyd, cyd
gasglu ; cydyingymnuli
Couvenience, Conveniency, sub.
cyfleusdra, odfa, cyfle; cyf
addasrwydd, cymlawysdra
Convenient, a. cyflèus; buddiol,
cyfaddas; amserol, cymbwys
Convent, s. cyfaint, mynachlog,
mynachesdy, mynachdy, cre
fydd-dy Pabaidd
Convent, p. gwyso, galwi farn
Conventicle, s. cyfarfod bychan:
Y mae'r gair ym cael ei gym
hwyso, gan rai, at bob cyfar
fodydd crefyddol.sy heb fod
yn ol trefn Eglwys Loegr
Convention, s. cyttundeb, cyfam
mod, hedd-ammodiad ; cym
manta o flaemoriaid gwlad
Conventional, sub. eisteddfodol, Conviction s. argyhoeddiad; dy
cymmanfäol; cyfammodol
Conventual, a. cyfeimniawl, my
ºnachlogaidd
Conventual, s. mynach
Converge, v. m. cyd-dueddu, cyd
gyfeirio, cydgyfarfod
Convergent, a, cyd-dueddol i'r
un man, cydgyfeiriol
Conversable, s, hyfwyn, cyfeill
gar, ymddyddangar
Conversant, a. cynnefin, cyfar Convincingness, s, llawn-eglurder,
wydd, hyddysg, ymarferus
Conversation, sub. ymarweddiad, Convivial, a cydwleddol, cyd
ymddygiad; ymddyddan
Converse, s. cydymddyddam: cyf.
eillach, cydymdeithas
Converse, c. cydymddyddan, cyd
siarad: ymgyfeillachu
Conversible, Edr. Conversable
Conversion, s, tróad, tróedigaeth,
dychweliad, ymchweliad
Convert, s. dychwelwr, ymchwel
wr, dysgybl
Convert, v. , troi, dychwelyd;
trosi; newidio
Convertible, s, tróadwy, newid
iadwy, newidiawl, hydro
95 CO
Convex, ſt. crwm, amgrwm, ar
grwn, cynghrwm, argrwm
Convex, r. crymu, crwmachu,
amgry mu
Convex, s. crwmach.
Convexity, s. amgrymedd, ar
grynedd, crymedd, crymiad
Convey, r. a. cludo, cywain,
dwyn, trosglwyddo: arallu,
trosi . -
Conveyance, s. trosglwydd, dy
borthiad, cyweiniad; trosiad,
aralliad; gweithred tir, ,
Conveyancer, s. arallydd, troswr:
trosglwyddwr
Convict, sub. coll-ddyn, eneid
faddeu -
Convict, v. euog-broſi ; euog
farnu, coll-farnu, dyfarnu
farmiad, diddadiad
Convictive, a. euocãol, digonol i
brofºn euog, euogbrawf
Convince, v. argyhoeddi ; di
ddadiu; sicrbau, arbrofi
Convincement, s. argyhoeddiad;
diddadliad; sicruád -
Convincible, a. argyhoeddadwy
Convincing, a. anWrtlawynebol,
diymwad, tra-eglur
diymwadrwydd, coel-baredd
westeiol, cyfeddwog, cydym
lónawl
Conundrum, sub. mwys-air cell
weirus; gair cytgam; doeth
alt
Convocation, s. cydwys, llwyr
wys, neu gymmanfa eglwysig
Convocation-house, s. dadleudy
gwyr llén, cynghordy
Convoke, r. gwysio, Cydw$sio,
cydalw, galw y'nghyd
Convoy, v. a. eanymdöi, canym
daith, noddi neu dáiogelu
longau llwythog, canhebrwing
 C O 96 CO

‘Convoy, s. canymdo, canymdö Cope, s. offeren-dòr, toryn Off.

ydd; nawdd-lu; mawdd-long
Convulse, c. dirgrynu, dir-ysgwyd,
dir-gynllyrfu
Convulsion, s. dirgryn, dirgryd,
dirgryniad; dir-gynhwrt—Con
vulsion fit, gloes o dairgryn
Convulsive, a. dirgrynaw!
Cony, s. cwningen, ffiogen
Cony-warren, s. cwning-gaer
Coo, v. Ileisio fel colomem
Cook, sub. cegimwr, ceginwraig,
cög, cogydd, coges
Cook, v. arlwyo, cegino, trip
bwyd, cogesa
Cookery, s. arlwyaeth, cogydd
iaeth, ceginiaeth, byvyd-drin
iaeth, buyd-gyweiriad
Cook-shop, s. buyd-dy
Cool, a. Ilygoer, lled-oer, go-oer,
anwresog:—-llariaidd, tawel,
pwyllog, arafaidd
Cool, v. oeri, lledoeri, Ilygoeri,
diboethi: fig. torri awch
Cooler, s. oeriedydd, llestroeri
Coolish, a.lledoer, go-oer, oeraidd
Coolness, sub. oerfelgarweh, an
eiriad; cwcwll, cwfl; mwd,
mwd-len; crib mur neu wal,
trum, truman
Cope, v. mydu; trumio, gosod
crib gwāli: ymladd, ymwrio,
brwydro, dal brwydr
Copesmate, s. cydymaith
Copier, s. adysgrifenwr
Coping, s. ymladd, brwydrad:
crib, cribiad, trum, truman
Copious, a helaeth, ehelaeth, hel
aethlawn, dibrin, llawn
Copiousness, s. helaethara, hel-
aethger, meithder; estyniad
.
Copped, a. cribog, cobynog
Coppel, Copple, s, tawddlestr
eurych
Copper, s. copr, rhudd-efydd;
elydn: pair, crochan
Copperas, s. copras, dū'r crydd
Copperplate, s. argraff-lafn |
Coppice, Copse, sub. coedwig:
llwyn manwydd, prysgoed,
glasgoed, prys, prysg
Copulate, r. cydio: ymrain, ym
rewydd; aru.

wresogrwydd :-anwylltineb, Copulation, s. cydiad; cydgmawd,

diboethder, arafwch ymréad, cydgnodiad
Coom, s. huddygl: iraid trol Copulative, a cydiol, cymghlym
Coom, Coomb, s, mesur syeh o awl, cyssylltiol, cynglynol
bedwar llestraid Winchester Copy, s. adysgrifen ; cyn's grif,
Coop, v. cau, argău, cutio Synysgrifen; arium, cynllun,
Coop, s. adardy, eutieir, cwb bath: unllyfr, cópi
Cooper, s. cylchwr, cylch-lestrywr, Copy, v. a. ad’sgrifemu : cyn
crwc-lestrvi, barilydd melwi; canlyn siampl meu gyn
Co-operate, v. eydweithio llun
Co-operation, s. cydweithiad Copy-hold, s. meddiant odir dan
Co-operative, a cydweithiol modded Arglwydd y Maenor:
Coot, s. cors-iar, dyfriar twmgc-feddiant, daill-feddiant
Cop, s. coppa, coryn; crib, cób, Coquet, v. rhith-garu, twyll-garu,
cobyn, siobyn, siób esgus-garu, hoedena
Copartner, s. cyfranogwr, cyd Coquetry, s. hoeden-waith
gyframogwr, cydränwr, cydwr Coquette, s. chwidwen, croesen,
Copartnership, sub. cydgyframog hoeden, coegen dwyllodrus
aeth, cydràniad, cyd-driniaeth, Coracle, s. corwg, corwgl, cyck.
4-ydfasgnach yn Pysgota, ysgoren
 C O 97
==== -- -
Coral, s. math offir-lysieuyn, am
ryliw athew-sypiog; cwrel
Coralline, a. cwrelaidd
Corant, s. math o dilawns fuan
Corb, s, cawell, basged globwll
Corban, sub. elasen-gist; elusen,
rhodd, rhodd gyssegredig
Corbel, sub. gobenydd-waith o
bridd i diogelu milwyr: ys.
gwydd-drawst, corbal, corbed
Cord, s. cord, corden, cort, cort
ym, rheffyn, tennyn; tant:-
cludair o goed, cord
Cord, v, a cortio, cord-rwymo:
cludeirio, cordio
Cordage, s. cordeddwaith, rheff.
ynwaith; rhaffau braslin, bras
reflynau, rhaff-daclau
Corded, a. & part, cortiedig ;
cordeddig.: cludeiriol
Cordelier, s, rheffynydd; mynach
ourdd St. Ffrancis, a rhefyn
ganddo yn lle gwregys, yr hyn
yw nod y frawdoliaeth
Cordial, s. meddyglyn, eli'r galon:
fig. dyddanwch, cysur
Cordial, a. diffuant; caredig, car
eugar, gwresog, o'r galon
Cordiality, sub. caredigrwydd:
gwresogrwydd; diffuantrywydd
Cordmaker, s.rhaffwr, rheftynwr,
cortynwr, cortynydd
Cordon, s. cyfres, cyfrestr
Cordwan, Cordwain, s.lledr Cor
dova, lledr hydd-gen
Cordwainer, s. crydd
Core, sub. bywedyn, bywed,
bywyn, y galom; crawn; gwaed
grawn
Coriander, s, coriander (Ecs. 16.
31.)—llysiau y bara, bulwg
Rhufain
Cork, s. math o risglyn neddal
tramor, a arferir at amryw
orchwylion: core, corcyn
Cormorant, s. mêr-fran, mulfran:
jig, dyn glwth, ymrythwr
C O
Corn, sub. Yd, yilau, grawn yol,
barlys, llys bara :--corn ar
droed, &c.—Corn-board, cól yd
–Corn-rose, pabi coeli yr yd,
bulwg—Corn-yard, ydlan
Corn, r. caledu a halen, sychu,
argaledu: cornio
Corm-chandler, s. adverthwr yd
Cornel-tree, Cornus, s. cwyros,
cwyr-wialen
Corneous, a. cornaidd, caled
Corner, s. ougl, congl, cornel, cil,
cilfach, lloches
Cormer, r. cornelu **
Cornet, s.lluman wrmewn march
awglu : math o udgorn: math
o gragen-bysg
Corn-horsetail, sub. y gedowrach
leiaf
Cornice, s. addurn-dalaith
Cornicle, s. cornyn, corn bach
Cormigerous, a. cyrnig, corniog
Cornish, a. Cerniwaidd—Cornish
language, y Germiweg
Corn-marigold, s, graban
Corn-salad, s, gwylaeth yr $d
Corn-sedge, s. y gell-hesg
Cornucopia, s. corn llawndid, o
ddychymmyg hen Bagamiaid
Cornute, Cornuto, Edr. Cuckold
Corny, adj. corpaidd, caled fel
corn: grawmaidd
Corollary, s. casgliad, canlymiad,
cléad, diweddglo
Coronal, a corymawl
Coronale, s. asgwrm y talcem
Coronation, s. coroniad
Coroner, s. swyddog i'r hyn y
perthyn ynholi am achos pob
math o angau disyfyd
Coronet, s. coronig, talaith
Corporal, s, y swyddog isafyny
llu, dengwriad
Corporal, Corporeal, a. corphor
ol, corſawl, corphol
Corporality, s. corpholaeth
Corporate, a. *
 C O OS C O
-

Corporation, sub. corphoraeth; Corrival, s. cydgeisivr

bwrdeis-dref, tref freiniol Corroborant, a cyfnerthawl
Corps, s. byddin, by ddin-ran Corroborate, r. a. cyfnerthu, cad
Corpse, s. colph Inarw, celain: arnhäu, cryfilau, sicrhau
pl. celanedd, celaneddau Corroborating, a. cadarnhãol
Corpse candle, s. canwyll corph Corroboration, sub. cyfnerthiad;
(sydd i'w gweled, neu addych cadarmhād; llawn-wiriad
ymygir ei gweled, o flaen Corroborative, a cadarnhäol
marwolaethan, yn esgobaeth Corrode, v. ysu, difa, angmoi,
Dewi) cyfysu, amdreulio
Corpulence, Corpulency, s. corph Corroded, a. ysedig, amgmöedig
ogrwydd, tewdra Corrodent, Corroding, a. ysol
Corpulent, a corphol, corphog, Corrodible, a. ysadwy
cnodig, tew, corſawg: trvn Corrosion, s. ysiad, cyfysiad, am
Corpuscle, Corpuscule, s. corph gnóad, amdreuliad
ilyn, mymryn, briwsionyn Corrosive, a. ysol, cyfysol
Corradiation, s. cydlewyrchiad Corrosive, s. eli cytysol
Correct, r. cospi, ceryddu; di Corrugate, r. crychu, rhychu
feio, divvy.gio, cywiro Corrupt, a. llygredig, halogedig;
Correct, a cywir, divygus, di budr-wobrawl; budr-wobrwy
fwlch, cywrain; cywair edig
Correction, s. cyweiriad, adgy Corrupt, r. Ilygru, halogi, di
weiriad, divygiaeth; cerydd, fwyno, divvymo: gwobri, do
cosp, cospedigaeth, cystwyad brwyo: pydru, crawni
Corrective, a. divygiadol; tym Corruptibility, s. Ilygroldeb, hy
herol, cyweiriol, ardymberol lygredd, llygrolrwydd
Coirective, s. ardymlierydd, cy Corruptible, a. Ilygradwy
wair, cyweir-gymmysg Corruptibleness, s.llygrolrwydd
Correctness, s. cywirdeb, cyweir Corruption, sub. Ilwgr, llygredd,
deb, manylrwydd llygriad, llygredigaeth: gwobr
Corrector, s. divygivr, divyg gariad: crawn, gör, pydredd :
iedydd ; ceryddwr, cospvr Corruptive, a. Ilygrol, hyłwgr
Correlative, s. cydberthynas Corruptness, sub. llygredigaeth,
Correlative, a cydberthynol llygredd, llygrolder
Correptory, a. ceryddol, &c. Corsair, s. mor-leidr, mór-williad,
Correspond, r. cyfatteb, cyn gwillmyr; herw-long
mhebygu, cyngweddu : cyfeill Corse, Edr. Corpse
achu trvy lythyrau, gohebu, Corselet, s. bron-gengl
cydymateb, goheb Cortical, Corticose, a. rhisglog
Correspondence, s. cyfattebiad, Corticated, adj. rhisglaidd, rhis'
cyfattebiaeth, cyfatebrwydd: glawg, rhisgawg
eydmabyddiaeth lythyrol,goheb Coruscant, a. Ilewychawl, llachart
Correspondent, s. cydymatteb tywymawl, dysgleiriol
ydd, cyfatebwr, gollebwr Coruscation, s. Ilewychiad, mell
Correspondent, a. cyfattebol teniad, tywyniad
Corrigible, a. ceryddadwy, cosp Cosmetic, a. addurnol, tecáol
adwy; diwygiadwy. Cosmical, a. perthynol i'r byd
 C O 99 CO

Cosmogony, s. créad neu haniad Covenanter, s. cyfammodwr

y byd Cover, s. clawr, caead, croeg,
Cosmographer, sub. byd-ddarlun gorchudd, gwasgawd, to ty
iwr, darluniedydd y ddaear Cover, c. toi, gorchuddio, cysgodi
Cosmography, s. byd-ddarluniad Covering, s. toad, gorchuddiad
Cosset, s. oen llowfaeth Coverlet, Coverlid, sub. cwrlid,
Cossick, a. perthynol i Algebra huling, teisban, torsed, cadwy,
(Alsawdd) yn ol ei hen dàull; pallen
alsoddawl Covert, s, gwasgawdle, ymgudd
Cost, s. traul, cóst; pris fa, cudd-lwyn, cudded, cuddigl,
Cost, v. costio brycell, brycini
Costal, a, eisawl, asènawl Covertly, ad. yn didirgel, dan law,
Costard, s. math o afal masw dan gudd, yn gelgar
Costard-monger, s. afaleu-wr Covertness, s. dirgelrwydd
Costive, adj. rhwym, bolrwym, Coverture, s. cyflwr gwraig dan
rhefrwym; bolrwymawl mawdd ac awdurdod eigwr
Costiveness, s. rhwynedd, bol Covet, v. chwennych ; deisyfu;
rwymedd, bolrwymiad trachwantu, cybyddu
Costliness, s. mawr-göst, mawr Covetous, adj. trachwantus, cy
werth, gwerthfawrogrwydd bydd-lyd, cybyddus, crintacil,
Costly, a gwerthfawr, costfawr ariangar, cyrruth
Cot, sub. byth, bythyn, lluest, Covetousness, s. cybydd-dod, cy
caban, cabandy, twic, cwt byddiaeth, cybydd-dra: arian
Cotemporary, s. eyfoed, cyfoes garwch, argynnildeb
wr, cydoed Covey, s. haid, mythlwyth o betris
Cotemporary, a cyfoediog, cyf. neu adar
oesol, cyfoed, cydoesol Cough, s. peswch: c. pesychu
Coterie, s. llon-gymanfa Covin, s. cyd-dwyll
Cottage, s. byth. Edr. Cot Coulter, s. cwlltwr, cwlltr
Cottager, s. caban-ddyn, lluestwr Council, s, cynghor, cydgynghor;
Cotton, s. c6twm, ceden cymanfa, eisteddfod; cylighor
Couch, sub. glwth, trvl; gwāl;fa–Privy Council, cyfrin-gyng
gorweddfainge: brăg-wely hor, cyfrimachwyry brenin
Couch, v. gorwedd; ymgrymu; Counsel, s. cynghor, cysul: cyng
tor-orwedd: cynnwys, cydgyn horwr. dadleuwr
nwys: tymnu pilen neu ruchen: Counsel, c. cynghori
annelugwaywffon Counsellor, s. cynghorwr, cyng
Couchant, adj. Mewn Arwydd hawsydd, cynghoriad, cyfreith
farddoniaeth mae n arwyddo iwr, dadleuwr, cynheiliaid
º creadur yngorweddar ei dorr, Count, sub, yr un mewn amryw
a'i ben ifynu: tor-orweiddiol wledydd agiarll gyd a ni
Cove, sub. cil, cilfach, ebach, Count, s, gair cyfreithiol am ben
gwasgodfa, gwasgawd nau dadl neu gynghaws: heſyd
Covenant, s. ammod, cyfammod, y gloch-olwyn mewn awrlais:
cynghrair cyſrif, rhif
Covenant, r. cyfammodi, ammodi, Count, r. a. cyfrif, rhifo
| cytûno, cyd-dyuno. Countenance, 6 noddi, cefhogi
2
 CO
Countenance, s. wymeb, gwyneb,
trem, wynebpryd, gwedd; der
byniad; cefnogiad; nawdd
Counter, adj. gwrth, gwrthawl,
eroes, gwrthwyneb, cyferbyn
iol: ad. yn groes, yn erbyn
Counter, sub. rhifwr, cyfrifydd:
bwrdd cyfrif a phwyso, &c.—
rhith-arian, tegan
Counteract, v. a. gwrthsefyll,
gwrthweithio, gwrthladd
Counterbalance, sub. cyfarbwys,
gwrthbwys
Counterbalance, r. cyfarbwyso,
gwrthbwyso; cydbwyso
Counterbond, s, gwrthrwym
Countercharge, v. a. gwrthgy
huddo, achwyn aryrachwynwr
Countercharge, s. gwrthgyhudd
iad, gwrthgwyn
Counterfeit, a. gau, geuol, fugiol, gènad
fals, fuantus: v. ffugio, fu. Course, s. ystod, gyrfa, rhedfa,
antu; dynwared
Counterfeit, sub. ffugbeth, rhith;
dynwarediad
Countermand, v. gwrthorchymyn
Countermine, v, gwrthgloddio,
dadymchwelyd
Countermine, s. gwrthglawdd
Counterpane, Edr. Coverlet
Counterpart, s, gwrthran, cópi
Counterplea, s, gwrthddadl
Counterplot, s.gwrthfrad, gwrth
ystryw, gwrthgynllwyn
Counterpoise, S. gwrthbwys
Counterpoise, v. gwrthbwyso,
cyferbwyso
Counterscarp, s, gwrthglawdd;
rhag-glawdd, rhagfur
Countersign, v. Ilaw-arwyddo
Counter-tide, s. gwrthlif
Countervail, p. a cyfartaln; cyf.
iawni; cyferbynu
Counterview, s. gwrth-olygiad
Countess, s. iarlles
Counting-house, s. cyfrifay
Countless, a, aneirif, dirif
*
100 C O
Country, s. gwlad; bro, goror,
ardal; tir, gwerydre, peties
Country, a. gwladaidd, gwledig;
gwladol
County, s. sir, swydd, rhandir;
iarliaeth; a. perthynol i sir
Couple, r. cysylltu, cyfrwymo,
cydio, cymbaru, cydieuo, pri
odi, cydweddogi, cyplu
Couple, s, pār, dau, cwpl
Couplet, s. pemmill
Couplings, s. (of a net) maglau
rhwyd -.
Courage, s. dewrder, glewder,
gwroideb, calondid, dewredd
Courageous, a, dewr, gwrol, cal
6mog, mawrfrydig, glew
Courageousness, s. gwroldeb, &c.
Courier, sub, cèmad, cèmadyad,
negesydd, rhedegwr, brys
rhedegfa; cylch, tro, chwyl;
helynt, hyntº fordd, ilwybr,
haen, rhes—Of course, yn gan
lynol—Course of meat, saig,
hail, neu huliad of wyd—Course
of nature, rheol meu gwrs natur;
troell maturiaeth
Course, v. hela; carlâmu
Courser, s. hel-farch, rhedfarch,
cefyl rhedeg neu hela; butan
farch, carlänlydd, gyrfüydd
Courses, s, dyferlif, misgivyf
Court, s. llys, palas, brenhindy;
cwrt, cyntedd, cyntcddfa
Court, c. a. caru; arddeisyf, dy
gamlyn, adolwyn, erfyn
Courteous, a. m.wyn, addfwyn,
moesawg, cyweithasol, mynawg
Courteousness, s. mwyneidd-dra,
tiriondeb, moesogrwydd
Courtesan, Courtezan, s. putain,
dwynwen, llys-butain
Courtesy, s. tirion-foes, moesgar
wch, hymawsedd, cyweithas.
| rwydd:—glin-ostyngiad
 C R 101 C R

Courtier, s, gwr llys Crabbed, a. sarrug, sur, anſodd

Courtleet, s. llys pentrefol og, dryganwydus; rhwystrus
Courtlike, adj. llysaidd ; moes Crabbedness, sub. surpi, Sarrt:g-
wych rwydd, antoddogrwydd ; dy
Courtliness, sub. moeswychedd; rysrwydd
moesogrwydd, hytoesedd Crack, s. brèg, agen, hollt:—
Courtly, ad. Ilysawl; moesawg; trwst, croch-drwst; bøst
destlus; gwenieithus Crack, r. agennu, holiti: ym
Courtship, s. carwraeth hollti:—crociº-drystio, trystio;
Cousin, s. car—First cousin, cefn gwichio:-brolio, gwag-fostio
der: fem, cyfnither—-Second Crack-brained, a. pen-chwiban,
cousin, cyfyrder pen-wan, penfiol
Cow, s. buwch, buchsbu, hemfon: Cracker, s, gwag-fostiwr
pl. Rine, buwchod, buchod, Crack-hemp, s. crogyn
buw:—gwartheg Crackle, r. clindarddacli; ysgwr
Cow, r. digalóni; cystwyo lwguch; crimellu -

Coward, s. anwr, anwas, cachan, Crackling, s. clindarddach; criti

cachgi, annewrddyn, ofilawg
Cowardice, s. anWreidd-dra, llyfr Cracknels,s, pl. teisenau caledion
der, ofnogrwydd, cachgieldd Cradle, s. cryd; cawell; alch
rwydd, amewredd
Cowardliness, Edr. Cowardice
Cowardly, a. digalon, anWraidd,
anwroi, annewr, cachgīaidd
Cow-blake, s. gleiad
Cow-dung, s. biswal, bendail
Cower, r. cwrian, cwrcydu
Cowered, a hufenawg
Cow-herd, s. bugail, heusor
Cow-house, s. beudy
Cowl, s. cwcwll, cwfl: mit
Cowslip, s. y dewbānog fechan,
symylen, llysiau'r parlys
Cow-wheat, s. y gliniogai
Cow-yard, s. buches, buarth
Coxcomb, s. coegyn, ysgoegyn
Coxcomical, a, coegynaudd
Coy, a. mursemaidd, osgoilyd–4 Cramp, sub. yr wrwst, ewlwm.
coy lass, mursen
Coyness, s. mursendod
Cozen, v. twyllo, hudo, siommi
Cozenage, s, twyll, siom
Cozener, s, twyllwr, dichellwr
Crab, s. afal sur, cogwrn
Crab-fish, s. crange, mēr-grangc
Crab-louse, s. crange-leuch
Crab-tree, a. atallen sur
elliad, ysgwrlwgach
Craft, s. celf, celfyddyd, creſt;
dichell, ystryw, cyfrwysder:-
celfi pysgotta: man longau
Craftiness, s. cyfrwysedd, &c.
Craftsman, sub. celtyddwr, llaw
gelfyddwr, creſtwr, ceifwr
Crafty, a. cyfrwys, dichellgar
Crag, s. blaem gwddf; pencraig,
clegyr, clogwyn, ysgythredd,
craig ysgyryd
Cragged, Craggy, a. ysgythrog,
clegyrog, serth, garw
Cram, v. sechi, gorienwi; pesgi;
ymsechi, bol-lwytho
Crambo, s. chware rhosb, un yn
rhoi gair, ar llallyn rhimymu
mewn cydodhad a hwnw
gwythi: t. attal, eaethiwo ;
cretlymu; dirwasgu
Cramp-iron, Crampoon, s. craff.
creñyn, cretlyn halarm; craft
fach, gafael-fach
Cranberries, s, pl. ceirios y wern,
cryglus: sing. crygiusen
Crane, s. garan, cregyr, crych
ydd, y gwddt cryg
 C R IO6)
- C R -

Crane, s. peiriant i godi pethau Cray-fish, Edr. Craw-fish

trymion, dyrwyn-lath, dyrwyn Crayon, s, puntriluniedyddion:
dq —cymmysg-liw at eu gwaith
cłºbil, s. y droedrudd, llys Craze, v. Syfrdanu, penwannu
iau'r llwynog, pig yr aran, Crazed, Crazy, adj. methedig,
mynawyd y bugail, llysiau breulyd, ysig, dinerth ; an
Rhobert -
mhwyllog, penwan, fol
Crane-like, a. garanaidd Crazedness, Craziness, s. meth
Crane's-peas, s, pys yr aran iant, ysigrwydd, anmhwynt;
Crank, s. offeryn bachog—Crank aumhwyll, penwendid, ffoledd
, of a well, dyrwynlath pydew Creak, r. grillian, gwichian, crec
Crank, a heini, hoenus, bywidg, ian, gwich-drystio
iachus, hawntus, cryf Cream, s. Hafen; c. hufenu
Crankle, v. dolemnu fel afon Cream-faced,a.gwep-salw,digalom
Crankles, Cranklings, sub. crych Creamy, a hufenog, hufenllyd
ion; doleniadau; bachdroiau Crease, s. Ól plygiad, crychiad
Crankness, s. bywiogrwydd, &c. Crease,w.crychiadu, pericrychiad
Cranny, s. agen, hollt, agenig Create, r. crèu; peri; urddo
Crape, sub, teneu-we arferedig Creation, s. créad, créadigaeth,
mewn galar; galar-we crèadwriaeth; urdăiad
Crapulence, s. afiechyd oddiwrth Creative, a créadawl, créawi
feddwdod neu lythineb Creator, sub. créawdwr, crèydd,
Crapulous, adj. glwth, meddw, créawdydd, gwneuthurwr
brwysg; meddw-glaf Creature, s. créadur; dynyn
Crash, s. trvst, tordrwst; cnec, Credence, s. crèd, coel, fydd
grem, gremiad, grill, rhingc Credenda, s, pethau iw credu,
Crash, v. cnec-drystio ; chwil pyngciau frydd; bamau
friwic ; grillian, rhingcian, Credent, a. credus, crediniol
grêmio, grèmial Credentials, sub. cred-lythyrau,
Crassitude, s. tewedd, triveh tyst-lythyrau, gwarantoedd
Crastimation, s, gohiriad, oediad Credibility, s. crededd, coeledd,
Cratch, s. preseb; rhesel; cor coeledigaeth, credinolrwydd;
nelig gaued; cafnebran tebygoliaeth, tebygolrwydd
Cravat, s. math o wadf-liain Credible, a credadwy, coeliad
Crave, v. a. crefu, deisyf, taer wy, hygoel, crededig
ofyn; dychwantu, chwennych Credibleness, Edr. Credibility
Craven, s. ceiliogyn digalon Credibly, ad, yn gredadwy
Craving, sub. dychwantus; creſ. Credit, s. coel, cred; cymmeriad,
awl; gwangcus: s, taer-gais cyfrifiad, bri, parch, ymddiried
Craunch, v. rhygnu dannedd Credit, v. credu, coelio
Craw, s. crombil, croppa Creditable, a cyfrifol, urddasol,
Craw-fish, s. ceimwch coch, ceim hybarch, anrhydeddus
weh mair Creditableness, sub. hybarchedd,
Crawl, v. ymlusgo, cropian, ym cyfrifiad, cymmeriad, bri
gripian Creditor, s. coeliwr, achretawr,
Crawler, s, crópiwr, ymlusgwr; goſynwr; echwynwr
crópiedydd, ymlusgiad | Credulity, s, bygoeledd
 C R 103 C R

Credulous, a coelgar, hygoelus Crick, s. dolur poenus yn sythu'r

Credulousness, sub. hygoeledd, gwddf, annwyd-bigyn
coelgarwch, hygreded d Cricket, sub. criciad, criciedym,
Creed, s. prif byngciau frydd, grilliedydd, pry’r tān—A fen
bānau frydd, credo cricket, rhing.c y tes—Cricket
Creek, s. cilfach, crigyll, ebach, play, chware pèl a chlwpa
mör-gilfach ; aber Crier, s. criwr, cyhoeddwr
Creek, c. gwichian, gwichio Crime, s. bai, trosedd, cyflafan,
Creeky, a. cilfachawg, ebachawg camwedd, pechod, camgwl
Creep, r. ymlusgo, ymlithro, Criminal, sub. troseddwr, drwg
crópian, ymgribo; ymledu weithredwr, caniweddwr
º tr.
Creeper, s. ymlusgydd, cropied Criminal, a camweddus, g
ydd, cropiwr; ymlusgiad lawn, camgylus
Crepitate, r. rhingcian, clindardd Criminality, s. camweddusrwydd
ach; crinellu Crimination, s. cyhuddiad
Crepitation, s. clindarddach Criminatory, a. cyhuddawg
º Crepuscle, s. lled-dywyllni, cyf. Criminous, a. beius, cared dog
nos, cyflychwyr, gwyll y nos, Criminousness, s. beiusrwydd
gwyll y dydd, cyfddydd Crimp, a crych; crimpiol; brau
Crescent, sub. cefn-lioer, hanner Crimp, Crimple, r. crychu, crimp
lleuad; hanner cylch io; clofi-ymiusgo
Crescent, a. cynnyddol, tyfol Crimson, s. coch dwfn, porphor
Cresses, s. berw, berwr, berwy Crinated, a. gwalltiedig
—Water-cresses, berw'r dwfr— Cringe, v. Cynfoni, isel-druthio,
JWinter-cresses, barfy gwr hen, gwenieithio
berw'r gauaf—Garden-cresses, Cringe, s. truthblygiad
berw freinig, berw, fraingc, Crinkle, s. crych, crychiad
berw'r ardd Crinkle, v. crychu, ymgrychu
* Cresset, s. goleu twr gwylied; Crinose, a. gwalltog, garw
tān-fwdwl; try bedd Cripple, s. un cloff efrydd, dyn
Crest, s. crib, cópa: mwng: helm baglog: v. efryddu, cloffi
gribog arſau bonedd—Crest Crisis, s. amser tróad clefyd er
fallen, wedi torri ei grib, wedi gwaeth meu er gwell; cyfwng
eiddarostwmg--Crest-tile, crom o berygl neu o fawr ddysgwyl
beithynen iad: dwys-gyfwng
Crested, a cribog, cobynog Crisp, a.crisbin, crisbiniog, sych
Crestless, a. di-grib; pen-isel gras: v. sych-grasu, crisbinio;
Crevice, s. agen, hollt crychu
Crevis, sub. ceimwch yr afon, Crispation, s. dwys-grasiad
llamhidydd. Edr. Crawfish Crisping-pin, s, crychnodwydd
Crew, s. cydforwyr, dwylaw meu Crispness, s. crasder, cras-dym
ddymion llong:-haid o ddy heriad, sych-grasiad
hirwyr Criterion, s, prawf, maen prawf
Crewel, s, edau fain o wan, &c. Critic, Critick, s. beirniad, llèn
Crib, s, preseb ; cor; rhesel feirniad, arholwr
Crib, v. darnguddio, celcio Critical, a. beirniadol, manwl;
Cribble, s. gogr, gwagr tro enbyd, perygius
 C R 104 C R
-º-

Criticalness, s, enbydrwydd Croslet, s. croesig; talaith baban

Criticise, v. arholi, manwl-favnu Cross, s. crocs, croesbred, crog:
Criticism, sub. arholiad, beinniad fg. adfyd, blinder, erlid
aeth, manyifarn, cystraw Cross, a. croes, traws; anyuad,
Critique, s. manwl-sylwad gwrthwyuebi's, amfoddog
Croak, r. crygleisio fel llyſant Cross, r. a. croesi; gwrthwynebu
meu frān; grymial Cross-beam, s, trawst, trawst-lath
Croaking, s. cryglas Ilyffant 'ross-bow, s. albrys, bywa croes
Croceous, a. saffryinaid:l Crossness, s. croesineb, anyuad
Crock, s. crochan; y parddu ar rwydd, croesdyniad
gefn crochan: r. pardduo Crosswise, ad. ar wedd croes, ar
Crockery, s, llestri pridd, croch draws
anau priddion - Crotch, s, forch neuffwrch pren
Crocodile, s. crocodil; creadur Crotchet, s. crom fach [ ]
tebyg i'r genau goeg, ond o Crouch, r. m. isel grymu; human
faintanferth; y lefathan (yu grymu, ynablygu
Job 41.) yn ol barn rhai–Cro Croup, s, pedrain, ffolen, cloren
codile's tears, dagrau bradus neu ben ol march, Edr. Crupper
Crocus, s. saffrwm, saffrwn Crow, s. bran: pl. brain—Irvn
Croft, s. cae bychan, maesan crow', trosol neu wif haiarn
wrth dy, erw, cadlas Crow, r. n, cauufel ceiliog-fig.
Croisade, Crusade, s, rhyfel y bostio, ynnddyrchafu
groes, a gymnaliwyd gan Grist Crowd, s. torf, tyrfa, tym-dorf
ionogion, tros oesoedd gynt, i Crowd, r, tyn-ymdyrru; gor.
geisio ynnill gwlad Judea oddi
ar y Tyrciaid
Crony, s. cyfaill neu gyfeilles
lenwi, tynleuwi; sengi, gwasgu,
ymwasgu, ynwthio
Crowder, s. crythor, crythwr
Crook, s. crwbach, crwbach-ſton, Crowfoot, s. crafangcy från, ol
|
ffon gnwpa, baglan; bugeil brain, chwys Mair
from—By hook or by crook, ryw Crow-garlick, s. garllegy brain
ffordd meu gilydd; bid cam Crow-toes, sub. blodau cœnin y t
bid cymbwys brain
Crook, v. crwbachu; crwm-lifo Crown, s. coron, corymrwy; tal
Crook-backed, a. crwca, cefn aith; coron-bleth: darn arian
grwm, gwar-gam o werth puniswllt—Crown of
Crooked, a, cam, crwm, crwca; the head, eoryu, cópa, carau,
gwyrdraws, trofaus; bachog siol, iád, sia
Crookedness, s. camedd, cèmi, Crown, r. coroni, addurno
gWyrni, gwyredd, crymedd Crowning, s, coroniad; perfeith
Crop, s. cnwd; adgen, firwyth, iad, gorphemiad
cynnyrch; y goreu, goreuon: Cruciate, t. arteithio, poemi
crópa, crómil, crombil Crucible, s, tawdd-lestr
Crop, a. cwta, cwtog; clust-gwta Crucifix, s. Ilun Crist ary groes
Crop, v. 4. cwtau, tácio, blaen Crucifixion, s. croeshoeliad
dorri; brig-ladd, difrigo, ys Crucify, r. croeshoelio
gythru; blaen-bori; cmeifio Crude, a, anmawd, llymrig; an'
Crosier, s, from esgob; bugeil-ſion i addfed; analureuliedig
 C R 105 CU
—r

Crudeness Crudity, s. ammryd Cry, r, wylo, Ilefaim, bloeddio,

edd, Ilymrigrwydd: anaddred gwaeddi, clio, dolefaim, ubain
rwydd | Cryer, s. criwr., cylioeddwr
Cruel, a. crenlawn, gwaedlyd, Crying, s, wyloſain, lefaim, beich
milain, fyrmig, erchyll, ysgeier, iad, gwaedd, gerain
cíaidd, dywal -
Cryptic, Cryptical, a. dirgel, cel
Cruelty, Cruelness, s. creulon edig, cudd, cuddledig
deb, creulonedd, creulonder Cryptography s. ysgriºcniad trvy
Cruet, s. gwydryn gwinegr neu nodau dirgel; cel-nodiad, cèi
olew; gwinegr-lestr; costrelig 'ysgrifen
Cruise, s.gwyl-fordwyaeth, gwib Cryptology, s. céliaith, nod-iaith
fordwyaeth Crystal, s. crisial, crisiant, sloyw
Cruise, r. n.gwyl-fordwyo, gwib wydr
fordwyo, gwib-forio Crystal, Crystalline, a. crisian
Cruiser, s, gwiblong maidd, crisialaidd, tryloyw—
Crum, Crumb, sub. difyn; briw Crystalline humour, canol-naws
sionyn, briwionyn, mymryn y llygad
Crumble, t. a. briwo, briwsioni, Crystalization, sub. crisianniad,
briwicni, malu, malurio crysialad, tryloywad
Crummy, adj. bywymawg, llawn Crystalize, c. crisialu, crisianmu,
bywyn; cnodig, tew tryloywi, tra-loywi
Crump, a. cam, crwm, crwca Cub, s, cc.nau, cenaw
Crump-backed, a. cefn-grwm Cube, s. corph neu beth chwe
Crumple, s. crych, crychiad ochrog, meu chwe-wynebog
Crumple, r. crychu; annhrefnu Cube-root, s. º
Crumpled, a crychiog, crychedig Cubic, Cubical, a chwe-ochrog
Crumpling, s. math o afal faeth Cubit, s. cufydd, cyſelin, troed
Crupper, s. pedrain, bontin, neu fedd a hammer
fiolen march; pystylwyn Cucking-stool, s. ystäl drochi:
is . Crural, a. perthynol i'r glun neu'r Buarteriad olloni gyutyu gosp
ſ: groes - araml fath o droseddwyr
Crusade, Edr. Croisade. - Cuckold, s. enw o dairmyg ar
Cruse, s. ffidl fechan. Edr. Cruet Wr gwraig odinebus: gwanwr,
. Crush, sub, gwasgiad, llethiad; anwr; cycwallt
ysigtod; dinystr Cuckold, r. a. di-wrio
Crush, v, gwasgu, llethu, ysigo, Cuckoo, S. y gog, y gegid fechan,
mathru, malurio, dyfetha, gor y gethlydd, y gwcw
threchu Cuckoo-chafer, s, gwichell y gāg
Crust, s. crawen; crafen, cresten Cuckow-point, 8, pidyn y gāg
Crust, r. crawenu; crestenu Cuckow-spittle, s. poeryn y gog
Crustaceous, adj. crawenaidd, Cucqueam, s.chwidwen, mwyglen
cragenaidd; cramenaidd Cucumer, sub. y chwerwddwr,
Crustiness, s. crawenogrwydd cucunner

Crusty, a. crawenog; afrywing Cud, s. cil boch, buyd cilfoch–

Crutch, s. bagl, ffon-fagl To chew the cud, cnoi'r cil: fig.
Cry, s. bloedd, gwaedd, llef, cri, myfyrio, hoff-gofio
dolef Cuddlé. v. Ilechu; cofieidio
. P
 C U 106 - CU

Cuddy, s. He man-gelloedd, mewn Cumulate, r. casglu, crugio, tyrru,

Ilong, at was anaeth is-swydd pentyru, carmeddu
wyr Cumulation, r. casgliad, crugiad,
Cudgel, s, fon, cwlbren, delbren, peutyriad, carneddiad
cogel, clwpa, pastwm Cunctation, s. oediad, gehiriad
Cudgel, r. a. ffénodio, pastymu Cuneal,Cuneated, a fel cºn, cyn
Cud-weed, s. vradafeddog, llwyd. aidd, geingaidd; cymiol
y fordd, Ilwyd boneddig Cunning, a cyfrwys, gochelgar,
Cue, s.amaid, awgrym; diwedd, call; dichellgar: cywrain, cel
cynifon; tymher, hwyl - fydd, hy-fed", medrus
Cuff, s. torch llawes: dyrnod, Cunning,Cunning mess, s. cyfrwys
cermod, bonclust:—drèlyn edd, cyfrwysder, cyfrwysdia:
Cuff, r. a. torchi, torch-wisgo:— dichell, ystryw; medr, medr
dyrmodio, bonclustio usrwydd, cywreinrwydd
Cuirass, a llurig, curas Cup, s. cwpan; cib, caffen, fiol.
Cuirassier, s. milwr Ilurigog cibyn mesen heu flodenyn
Culerage, s. yr elimog goeb, y Cup, c. a. craffinio, ysgraffinio
benboeth. Folr. Arsc-sºart Cup-bearer, s. heilyn, trulliad
Culinary, a.ccginaidd Cupboard, sub. Hogell, Ilogawd,
Cull, r. cwlio, dewis, pigo clo-gell, cup-burrád, cwpan
Cullender, s. hidl gell
Cully r. siómi, twyllo, hudo Cupid, s. duw'r anlladrywydd
Cully, s, un a hudwyd gan ferch Cupidity, s. chwant, truehwant,
Culm, s. glo pelau, glo cwlwm gorawydd; trythyliserch
Culminate, r. m. ucheddu, bod Cupola, s. cromen, twr byāog
mewn ucheddiad neu entrych Cupper, s. craffinydd
Culpable, a beius, cam-gylus Cºpping, s. craffiniad
Culprit, s. um tan gyhuddiad Cupping instrument, s. craffinai
Cup-shot, a. meddw, Hech-feddw
Cultivate, r. a. divyilio, amaethu,
hwsmonaethu, llafurio, gwr Cur, s. corgi, costawg, costawe
teithio: meithrin, coledd ci, ci defaid, bugcilgi
Cultivation, Culture, s. amaeth Curable, a. meddygadwy
wriaeth, amaethiad, divylliad, Curableness, s, iachãolrwydd
gwellineb; addysg, addysgiad; Curacy, s. bugeiliaeth, periglor
meithriniaeth; coleddiad iaeth, curadiaeth
Culver, s. colomen: ysguthan |Curate, s. periglor, curad
Culverin, s. math ownn mawr Curative, a. iachãol, meddygol,
Cumber, r.a. rhwystro, luddias; meddygin, meddyginiaethol
beichio, gorlwytho; diffrwytho Curb, s, genfa; attaliad
Cumberance, s.rhwystr, rhwystr Curb, r. ffrwyno, attal, cadwi
ad, afrwyddiad; trafferthiad mewn
Cumberous, Cumbersome, adj. Curd, s. caul, ceuleden–Cheese
llwythfawr, amrosgo, rhwystr curds, ceulfraen, caws gwyn
awi, beichiawl, gorthrwm Curdle, r. ceulo, ceuledu, cawsio
Cummin, sub. Ilysiau'r hedydd, —Curdle, or milk tray, ceul.
troed yr hedydd, tafod yr hed awr

ydd, curmin. | Curdled, a. ceuledig, ceulog

 CU 107. C. U.

Curdy, a.cawsog, ceuledawg Curse, v. a. melldithio, melldigo,

Cure, s. iachãd, gwellhäd, gwell rhegu, offrwm ir fall
iant; perigloriaeth, bugellwr Cursed, a. melldigedig, esgym
iaeth, cur, gotaleucidiau mun, esgymmunedig, atgas,
Cure, c. a. iachãa, meddygin anted, ysgeler, erchyll
iaethu, gwellitäu:—halltu Cursedness, s. melldigedigrwydd,
Cureless, a. amwelledig, divell ysgelerder, anțadrwydd
iant, anteddyginiaethol, anwell Cursorily, al. ar frys, ar redeg,
advy argiparem, yu lled ysgatin
Curer, s. iachãwr:—halltwr Cursoriness, s. buanwedd, cyſ
Curfew, s: gloch wyth (gynt:)— lymedd; brys; ammwysder
gorchudd tâm meu aelwyd Cursory, a. buánred; cipdremiol;
Curiosity, s. manylwch, manyl bryslawl; ySgafnddull
gais : cywrein-beth, manyl Curtail v. cwtogi, byrhäu
waith, hymodwaitia; tıysyn Curtain, s. llen, crog-len, caead
Curious, adj. manwl, cywraint, len–Curtain-rod, llenlath, llen
celfydd, tiws; ymofyngar ; wialen
rhy-fanwl Curtilage, s. cadias, buarth
Curl,* crychgudyn, doleniad Curtsy, s. moes-blygiad
gwſalt Curvated, a cam, crwca
Curl, v.crychu, dolemu, modrwyo, Curvation, s. crymiad, doleniad
argrychu Curvature, s. camedd, dolemiad,
Curled, a crychedig, argrych dolystum, crymder, cèmi
Curlew, sub. y gylfinhir, aderyn Curve, a cam, crwca, crwm
Iniot
Curve, s.cémi, crymedd: v. camu,
Curmudgeon, s. cerlyn, bawddyn gwyro, crymu; plygu
Currant, sub. rhyf; pl. rhyſion, Curvet, s. crychnaid, carlam
grawn Corinth, currens Curvet, v. a. llamsach, crym
Currant-tree, s, rhyfwydden garnio, cariamu, crychneidio
Currency, s.hydreigledd, rhwydd Curvilinear, a. crymlinellaudd
rediad neugerddedad; rhed Curvity, s. camedd, gwyrmi
iad:—arian neu werth der Cushion, s. clustog, gobenydd
bymiol Cushionet, s. clustogam
Current, s. frwd, cerhynt, gofer Cusp, s. dyſiaen heu fiaen saeth:
Current, a. derbymol, cymmer um o gyrn y lleuad
adwy; cyffrediu; rhugl Cuspated, a. pig-faha, blaen-fain
Currentness, s. Edr. Currency Cuspidate, r. blaen-llymu, blaemu,
Curricle, s. cerbydan ysgafu ar pugfeinio
: ddwy olwyn Custard, s. brithog, ceulfwyd
Currier, s.lledrur; ysgrafellwr |Custody, s. cysdodiaeth, cadwr
Currish, 8, corgiaidd; sarrug iaeth, ceidwadaeth, adne; dal
Curry, e. g. cyffeithio Il-dr, ys-li fa, carchar
twytho; ysgrateliu-To curry Custom, s. arſer, defod, cynneſ
farour, ceisio boddio trvy druth od, moes, arddefod, hen-foes:
neu weniaith masgnachaeth, cuismariaeth ;
Currycomb, sysgrafell, rhistyll toll, arian porth, treth, cyllid,
Curse, s. melldith, rueg teyrnged
P2
 C Y 108 D A

Customable, a tolladwy; aifer Cymbal, s. symbal

edig, cymeſin, cyffredin Cynanthropy, s. y gynddaredd
Customarily, ad. yn arterol, yn Cynegeetics, sub. hyfrau helwr
gyff edin, yn ol y ddefod ideº, men gynyddhaeth
Customariness, s. arteredigaeth, Cynic, Cynical, a cialda, costog
arferoldeb, arferolrwydd aid , antwyn, difoes.
Customary, a detodol, cynnefin, Cynorexy, s. y rhaub-glwyf, dolur
, arferol, arferedig bwytčig -

Customer,s, prynwr, masgnachwr Cynosurus, s. (Ilysieuyn) rhônell

Custom-house, s. tolldy, toilfa y ci:—seren y gogledd, seren
Cut, s. torriad; archoll, briw; y morwyr, yr arth leiaf
tafell, darn: argraff-lun:—dyfr.
Cyon, s. impyn. Edr. Cion
glawdd, dyfrile cloddiedig Cyperus, s. ysnoden Fair
Cut, r. a. torr.; naddu; trychu Cypher, Edr. Cipher -

Cut, part. torredig; gwahanedig, Cypress-tree, s. cypres-wydden—

trychedig, atdrychedig Field-cypress, troed y gath bali
Cutaneous a. croemaidd Cyst, s. coden, crawn-goden
Cuticle, s. croenyn, tánen, pilen Czar, s. byrhād o enw Caisar,
Cuticular, a. croenymaidd enwawd neu ar-enw Ymer
Cutlass, s. bidog, byl-gleddyf awdwr Russia
Cutler, s. cyllellwr; cledd-öf Czarina, s, titl neuenwawd Ym
Cutlets, s. darnau teneuon o gig erodres Russia
llo wedi eu trim yn addas
Cut-purse, s. Ileidr pyrsau
Cut-throat, s.llofrudd, murniwr, D.
Ileiddiad; drygddyn, dyhiryn
Cutter, s, térwr, maddwr; cylien: D, TRWY fyrhād, a arterir
—ysgafn-long rhyfel yn lle Doctor, dysgawdwr, a
Cuttle-fish, s. ysdifflog, mēr-gyll. Dirinity, duwinyddiaeth: ac,
ell, math o bysg—Cuttle-bone, fel rhifnod neu rif-lythyren, y
bron alarch, asgwrn yrysdiffio. mae'n sefyll am bum cant
Cyamus, (or Blue-bottles) sub, y Dab, s. math o bysgodym llydan,
glafr-lys, y bengaled, y benlas lleden gènnog, lythien: dyrn
wen, y gramenog, penlas yr yd od ysgafn, cuith: celfyddwr
Cycle, s. cylch-rediad, rhygylch, medrus
cylchwy:—cylch-wyl Dab, v. a. ysgafn-daro, cnithio
Cyclometry, s. cylch-fesuriad Dabble, c. ymsicio; ymdryboli;
Cyclopaedia, sub. cylch-gwybod ymyrraeth; bas-ymbela
aeth, corph o didysgeidlaeth Dabbler, sub. ymdrybaeddwr;
Cyder, s. suger, osai. Edr. Cider gwan-ymyrrwr
Cygnet, s. cyw alarch, alarchen Dab-chick, s. math o Wylan;
Cylinder, s, rhol, trol, rhol-bren, tundroed
rhol-faen:—ceuedd dryll crwn, Dace, s. brwyniad, math offithyll
crwil-geuedd Dactyle, s. mesuro dair sillaf, un
Cylindrical, a rhólaidd, trólaidd; hir a dwy ferr, mewn plyd
trolynog, trolynaudd; crwn yddiaeth #: a Ladin
geuol Dad, Daddy, s, tad, tada
 D A 100 D A

3Dadock, s. prengwyn, prem pvdr Damascene, Damson-plumb, sub.

Daffodil, s. math o lili, gwayw'r entinen Damascus
brenum, blodau'r gwyddau bach Damask, s. Iliain meu sidan wedi
JDag, v. blaen-gneifio ei wau yn ol arter Damascus,
Dag-locks, s. blaem-gneifion sefyn guerog flodeu-wedd
Dagger, s. cleddyfan, bidogyn, Damasked, adj. caerog-flodeu
clun-gyllell, dagr wedd
Daggle, s. dibl; cagi: r. diblo Dame, s. arglwyddes; meistres,
Daggled, a. diblog, caglog benyw; hen wraig; bodo
Daily, a beunyddiol Damn, r. a. damnio; dyfarnu,
Daily, ad. beunydd, bob dydd, o colitarnu : melldithio, rilegu
ddydd iddydd, yn feunyddiol Damnable, a. damniol, barnad
Dainties, s. dantentimion, moethau wy; ysgeler, echryslawn
Waittiness,s, moethusder, moeta Dammation, s. barmedigaeth, coll
" usrwydd; dichlynedd; dant edigaeth, damnedigaeth
eiddiwydd; dicrawch Damiatory, a. damnioi, melldig
Daunty, sub. danteiddfwyd, am ol, colifarnol, colliannol
meutlyn, meddfaeth Damned, a. melldigedig, colledig,
JDainty, a. moethus; danteithiol, collfarnedig, dammedig
danteiddiol, ammeuthyn,medd Damniſy, v. colledu, niweidio
faeth—Dainty-mouthed minfel Damnifying, a colledus, niweid
us; min-flysig iol, dry gweithiol
Dairy, s. hafod, llaeth-dy, maer Damp, sub. Ileithder, ſleithdra,
dy, hafodty—Dairy-man, ha lleithrwydd, gwlybnaws; tarth,
fodwr, maery biswall—Dairy mygdalth; ager, agerdd: llyfr
maid, llaethwraig, maeromes der, gwan-galondid
Daisy, s.llygady dydd, aspygan, Damp, a. liaith, lledwlyb
sensigl Damp, r. a. Ileithio, liedwlychu;
Daker-hen, s-crec-iar Hyfrián, digalóni
Dale, s, dyffryn, glyn; ystrad, Dampish, Dampy, a. Iledlaith
cwm, dól, allmor; dol-dir 3Dampishness, Dampness, s, lled
Dalliance, s. ysbleddach, nwyf. leithder, Ileithder, oer-maws
, chwarae, maldodaeth; oediad Damsel, sub. geneth, heriodes,
Dally, v. maldodi, maswedda, llangces, bachgenes, bun
chwarena; yndrythyllu; cell. Dance, s, taplas, dawns
wair, cydgam; g.ohirio Dance, r. taplasa, coroli, dawns
Dam, s mam: dyfr-glawdd, ar io, liamsach, crychneidio, llem
gae, arglawdd, clonia, pvnt ain

Dam, v. a. argau, cróni, llynio Dandeliom, s. dant y llew, danty

3Dama e, sub. niwed, colled, ar ci, clais, dail clais
gywedd:—iawn barne ig Dandeprat, s. cór cymbenffraeth
Damage, v. a. miweidio, colledu, Dandle, v. mwyn-foddio: oedi
argy weddu, gwaetuu . Dandruff, s. marwdon, mandon
Damageable, a. gwaethygadwy Dane-gelt, sub. treth a dalai y
Damaged, a gwaethygiedig Saeson gynt ir Daniaid
Damage-feasant, sub, iawu am Dane-wort, s. ysgaw, Mair, ys.
niweidio aniſail gaw'r dilaear, gwacdy gwyr
 D A 1 10 D E

Danger, s, peryg, perigl, perygl, Data, s. pl. rhoddedigion

pyd, embydrywydd
Dangerless, a. diberygl, diogel
Dangerous, a. perig, peryglus,
enbyd, enbydus
Pangerousness, s. enbydrwydd
Daugle, v. rhydd-grogi, rhydd
. . lusgo, llusgo arol
Dangler, s. yunganlynydd
Dapper, a bach a bywiog—Dap
per mag, crynfarch, siongcyn
Dapperling, s. dynyn, corryn
Dapple, Dappled, a. mannog,
brithliw, amliw, amliwicg, cym
Date, s. dyddiad, dydd-nodiad:
—math offrwyth peraidd
Date, r. a. dyddio, dydd-nodi
Dative, a rhoddawl. Edr. Case
Daub, r. a. dwbio: priddo; iro
Daubed, a. dwbiedig, iredig
Dauber, s, priddwr, dwbiwr.
Daubing, sub. dwbiad; dwb;
priddad, cleiad
Daughter, s. merch–Daughter
in-law, meich y'nghyfraith,
dawes, gwaudd-Step-daughter,
llys-ferch, elses -

mysgliw; troellog Davids, St. s. Ty Daewi, Menew,

Dapple-gray, a, briti-las
JDare, r. beiddio, arteiddio, an
turio, Ilyfasu; rhyfygu
Daring, a hy, eon, êofm, rhy
fygus, anturiol, arfeiddiol
Daringness, s, beiddgarwch, ar
hyder, hyfeiddrywydd
Dark, a gwyll, tywyll, du, cadd
ugawl; anamlwg, aneglur
Barken, v. tywyllu; duo
Darkness, sº tywyllwch, tywyll.
wg, tywyllni; caddug, yfagddu
Mynyw
Dannt, v. digalóni, brawychu
Dauntless, a. calónog, diofm, di
ddychrym, hyfaudd, beiddgar
Dauphin, s. titl meu enwawd mab
hynaf Bremin Ffraingc
Daw, s. corfran, cawel, palores
Dawn, s, gwawr, gwawrddydd,
clais neu daychlais dydd, cyf
ddydd, cynddydd, glasddydd,
glasiad neu dorriad dydd, bor i
eu-ddydd -

Darksome, a tywyll, godywyll,

lled-dywyll, anoleu
Darling, a. anvyl, hoff, gorhoff
Parling, s. anwylyd, anvylddyn
Barn, r, darm-wnio, cyweirio
Dawn, r. gwawrio, dyddio, dydd
hau, goleuo, torrin didydd
|
Day, s. divrnod, dydd, dwthwm, |
dydd-gwaith, dyw, diau (
Day-book, s. dydd-lyfr -

Darnel, s, efre, efcau; ller Day's-man, s, dyddwr, canolwr,

Dart, s, picell, pilwrm, gatlach cylafareddwr, barnwr *
Dart, v. picio, ynasaethu ; pic Day-spring, s. swawr-ddydd º
ellu, tafiu picellau Dazzle, r. a. ardywynu, serénu,
Dart-fish, Dase, s. brwyniad gorddysgleirio; Ilygaid-ddallu,
Dartingly, all. yn chwyrm, ar bwrw hud
ergyd Dazzling, a llachar, gorddysglaer
I)ash, s. tarawiad, ergyd ; taen, Deacon, s. diacon, dyweinydd
taenell, cymmysg; croesłinell Deaconry, Deaconship, s. diacon
Dash, e. taro, chwyrn-daro, mal-; iaeth, dyweinyddiaeth
urio; ysgemio, taenellu; ar "Dead, a. marw; marwaidd, di
wiychu; yswilio ; symnu:— fywyd; di-enaid; diflas
croeslinellu: cymmysgu Deaden, e. g. marweiddio, lladd,
Dastard, s. anvr, bawddyn gwanhäu, torri gryn,
Dastardly, a, anºraidd, bawaidd * Deadish, a, Inarwadd, Hedfarw
 D E 111 DE

Dead-lift, s. cyfyng-fºwlch Debase, r, iselu ; gwaethu; bych

Deadly, a. marwol, angeuol, din anu; dibrisio, difrio
ystriol: all. yn farwol Debased, adj. isel, dirmygedig;
Deadness, s. marweidd-dra gwaethedig, wedi ei lygru
Deaf, adj. byddar; trymglyw, Debasement, sub. gwaethygiad,
trwm eiglybod; di-glyw darostyngiad, iseliad, llygriad
Deafen, v. byddaru; syſrdanu Debaser, s, gwaethygwr, llygrwr;
Deafish, a. lied-fyddar, anhyglust dirmygwr, anmharchwr
Deafness, s. byddarweh, byddar Debatable, a. dadleuadwy
dra, clyst-drymedd, trymglyw, Debate, s. dadl, arddadledd
bydderi Debate, r. a. ymresymu; dadleu,
Deafening, s. byādariad arddadlu : amrafaelio
Deal, s, rham, cyfram—A great Debateful, a. dadleugar; cecrus
deal, helaethran, ilawer, amledd Debater, s. dadlwr, ymresymwr
Deal, v. rhamnu, cyfrannu: cy Debauch, s, gormodedd, rhysedd,
werthu, cyfaelio, masgnachu, wttres; dyföliad; meddwdod
marchmatta: trin, ymdrin Debauch, r, wttresu; ymlygru;
Dealer, s. cywerthydd, cyfael. halogi,diforwyno,treisio;ilygru
iwi, masgnachwr, marchmatwr, Debauchée, s, wttreswr, rhys
maelier: rhānwr eddwr, of rddyn; anilad-fab
Dealing, sub. cydfarchmadaeth, Debaucher, s. halogwr, Ilygrwr
marchmadaeth; masgnach, ym Debauchery, sub. rhyseddwaith,
driniaeth, triniaeth wttreswath, brynti, drygfuch
-

Deal-tree, s. fawydd, pren flaw edd

ydd; fivnidwydden. Edr. Fir. Debenture,s.ysgrifen-dystiolaeth
Bean, s. déon; cór-flaenor am dayled; hawl-sgrifen
Deanery, s. déoniaeth: déondy Debilitate, v. gwanhäu,
‘Deanship, s. déoniaeth ychu, annerthu, eiddilo
Dear, a. anvyl, cu, hoff; drud Debility, s. gwendid, nychdod
Dearness, s. anvyledd, cudeb : Debonair, a. moesgar, mwynlan;
drudaniaeth, uchel-bris hoenus, llonwych
Dearth, s. prinder, drudaniaeth; Debt, s. dyled, dylyed; goſyn
newyn, dir-anghen Debtor, s. dyledwr, dledwr
Beath, s. angan, dylaith, marwol Decade, sub. deg; degaid; deng
noS
aeth, trang, trangc, trangced
igaeth, diem, dienydd Decadence, Decadency, s. ad
Deathless, a. antarwol feiliad, dadfeiliad; dirywiad
‘Death-watch, s. c6pyn neu gor Decadist, S. unyn rhoi hamespob
bryf a wna Swn tebyg i awr. deng mlynedd
lais; yr hyn, trvy wan-goel Decagon, s. darlun, neu adeilad
Ilawer, a gyfrifir yn arwydd deng-ochrog meu dáeng-onglog
angau: marw-orlais Decalogue, s. y deg gorchymyn,
Debar, r. attal, lluddiais, llestair,
y deng-air deddf, dengair
cau allan, difeddiannu Decamp, v. dadwersyllu; mudo
Debarred, a. attaliedig Decamping, Decampment, s. dad
Bebark, t. a, tirio, glannio; ar wersylliad; mudiad
arlannio; dailwººth, Decant, v. a. araf-dywallt
 s

ID E ..I I o D E

I)ecanter, sub. Ilestr tywallt, ty Decerptible, a gwahanadwy

walltydd, gwallofydd Decertation, s. ymrysoniad
Decapitate, v, torri pen, dibennu Decide, r. a. penderfynu; cylaf.
I)ecapitation, s. diböhlad eddu, terfynu ymrafact
Decay, s. ammhariad, adfeiliad, Decider, sub. barnwr, terfynwr
methiant, nychdod, dihoeniad ymryson, dyddiwr.
, Decay, r. adfeilio, gwaethygu, Deciding, s. penderfyniad, &c.
nychu, dihoeni, gwanilau Decimal, a. degawl, degymawi
Decayed, a. methedig, nychlyd Decimate, v. degymu, degu
Decaying, s. methiant, adfeiliad, Decimation, s. degymiad, degiad
, anmhariad: a. methiannus Decipher, r. a. dehongli, dynodi;
Decease, s. marwolaeth, trange, dirhad neuegluronodau tywyll,
trangcedigaeth, ymadawiad neu eiriau ammheuol
Decease, r. marw, trengi, ymado Deciphered, a. dehongledig
Deceased, a. wedi marw, wedi Decipherer, s. dehonglydd dirgel
yınadael, a ymadawodd modau, dynodydd
Deceit, s. hoced, hud, hudoliaeth, Decision, s. barniad, dybendod;
twyll, siomedigaeth, geudeb, tor-ymryson, penderfyniad
dichell, falsedd Decisive, a. terfynol, penderfyn
Deceitful, a twyllodrus, hocedus, ol, pen lant, dybènol
ystryw-ddrwg, geuol Decisiveness, s.terfynolrwydd
Deceitfulness, sub. twyll, hudol Deck, s. burdd long
iaeth; dichellgarwch - Deck, r. tacclu, taccluso, trvsio,
Deceivable, a hydwyll, twyllad trwsiadu, gwychu, addurno:
wy; twyllodrus, dichellgar ymdrwsio, ynbingcio
Deceivableness, s. hydwylledd; Decked, a. byrddiedig; trvsied
hudoliaeth, twyll, dichell ig, trvsiadus, addurnedig
Deceive, r. twyllo, siómi, hudo Declaim, v. ymadroddi, areithio:
Deceived, a. twylledig, siomedig dwys-feio; croch-feio
Deceiver, s. twyllwr, fugiwr Declaimer, s. areithiwr
Deceiving, sub. twyll, twyllad: Declamation, s. araith; areith
part. gan dwyllo, yn twyllo brawf; areith-floedd; areithiad \-
December, s. Rhagfyr, y mis du Declamatory, a croch-feiawl
Decemvirate, s. rheolaeth deng Declaration, sub. adroddiad; ar
wr, dengwriaeth dystiad; cyhoeddiad, datgan
Decency,s.gweddusrwydd, iawn iad, hyspysiad; ardystiolaeth
foes, gweddeidd-dra, cymbwys Declarative, Declaratory, a. hys
der, harddwch, º, pysol, mynegol, datganawl, ad
gweddeiddrwydd roddawl, arddangosawl
I)ecennial, a. deng-mlwyddol Declare, r. mynegi, hyspysu, dat
Decent, a gweddaidd, hardd, gan, traethu, adrodd, cyhoeddi,
prydferth, moesgar, addwyn arddangos, dangos; tystio, ar
Teceptible, a. twylladwy dystio, gwirio; addef, cyffesu
Deception, s, twyll, hud, siom Declarer, sub. mynegwr; cy
Deceptious, s. siómgar, geuol oeddwr, &c.
Deceptive, a. twyllodrus, hudol Declaring, sub. mynegiad: part.
Deceptory, a. hudolawl gan fynegi, ganddatgau
 D E
Declension, s. adfeiliad, ymlaes Decoy, s. hud, deniad; hud-lyn,
iad, dirywiad, anmhariad,
gwaethygiad: treiglad geiriau,
amgenedigaeth, dychwyliad
Declinable, a. hydreigl, treigl
adwy: gocheladwy
Declination, sub. gogwymp, go
gwyddiad: Gradd-bellder, sef,
pellder planed, tua'r gogledd
neur dehau, oddiwrth linyn y
Cyhydedd
Decline, sub. methiant, nychdod,
darfodedigaeth, mych; gwaeth
ygiad, adfeiliad
Decline, v. nychu, anmharu,
gwanhäu; gochelyd, gwrthod:
—treiglo gair, amgenu
Declined, adj. methedig; go
gwyddedig; treigledig
Declining, (on the decline) a. go
gwyddol, ar ogwydd, ar feth,
ar drai, ar ball
Declivity, s. gwaered, gorwaer
ed, disgyniad; llethr, Ilech
wedd; serthi, serthedd
º Declivous, a. llethrog; serth
Decoct, v. a. berweddu, crych
º iasu, trvytho; treulio
Decoctible, a berwadwy
Decoction, s. berwad, dyferwad;
meddyglyn; trvyth, isgell
Decollation, s. di-beniad
: Decompound, v. adgyfansoddi
* Decompounded, Decomposite,a.
º adgyfansawdd, adgyfansodd
edig, ail-gyfansawdd
Decorate, a. addurno, gwychu
Decoration, s. addurniad, &c.
º Decorator, s, tacluswr, addurn
wr, harddwr, prydferthwr
Decorous, a.gweddus, prydferth,
addwyn, hawddgar
Decorticate, r. a. dirisgo, di
risglo, dadrisgio, dadrisglo
º Decortication, s. dirisgliad, &c.
Decorum, sub. gweddeidd-dra,
harddwch, gweddusrwydd
I 13 D E
hudle, llithle—-Decoy-duck, hud
hwyad, hudnwy
Decoy, r. a. hudo, denu, lithio
Decrease, s. Ileihād, treiad: cil
adeg y lleuad, cil y lloer
Decrease, r. Ileihău, treulio,
treio: myned argil
Decreasing, s. Ileihād, trciad
Decree, s. gorchymyn, deddf;
gosodedigaeth; arfaeth
Decree, v. a. gorchymyn, deddfu,
dyerchi; arfaethu
Decreed, a. gosodedig, gorchyni
ynedig; arſaethedig
Decrement, s. Ileihād, treuliad
Decrepit, a. methianllyd, crym
edig, egwan, cleiriach
Decrepitness, s. methiant, cleir
iachrwydd, gwendid hemaint
Decrescent, a. yn leihau, treiawl
Decretal, a gorchymynol, gos
odawl, gosodedigol, ordeinioi
Decretal, sub. gosodiad; lly fr
gosodedigaethau : deddf-lyfry
Pab
Decretory, a. barnedigol, barn
awl; terfynol; awdurdodol
Decrial, s. difenwad, gogamiad
Decry, r. cablu, diffio; beio
Decumbence, s. ystum gorwedd
iad; gorweddiad
Decumbiture, s. claf.orweddiad
Decupie, a. dengmhro, degplyg,
dengmyblyg
Decurion, s. dengwriad:
Decursion, s. dylifiant, rhediad
Decurtation, s. cwttogiad
Decussate, r. croesi, cynghroesi
Decussation, s. cynghroesiad
Decypher, r. Far. Decipher
Dedicate, p. cyssegru; cyflwyno ;
dyanmerch; priodoli
Diº. a. cyssegredig, &c.
Dedication, s. cyssegriad; cyf.
lwyniad; dyannerchiad; an
rhegiad; priodoliad
Q
 D E 1 14 D E

Dedicatory, a. anrhegawl, cyf. Defamation, s. cabl, difenwad,

lwynawl, dyanmerchawl
Dedition, s. gorfod-roddiad, ym Defamatory, a. athrodus, enllib
roddiad, yimroad
Deduce, v. tymnu casgliad, casglu Defame, t. athrodi, cablu, difen
!)educed, a. casgledig oddiwrth
Deducement, s.tardd-gasgliad
1) educible, a casgladwy
Deduct, r. a. tymnu allan, tynnu
oddiwrth, tymnu'm ol
Deduction, s. tardd-gasgliad, ar
gamlyniad, casgliad: tymniad
allan, neu'rhyn a dynmir allan
Deductive, a casgliadol
Dee, s, dyfrdwy, dwrdwy
Deed, sub. gweithred; gwaith,
gorchwyl, peth; ammod-sgrif
en—Deeds, gweithredoedd ;
ysgrifenadau
Teedless, a. diveithred; segur
Deem, v. tybied, meddylio,
barnu, cyfrif, tybygu, tybio
enllib, gogan, athrod, absen
us, gwaradwyddiadol
wi, gwaradwyddo, diffio
Defamer, s. athrodwr, difenwr
Defatigate, r. peri blinder; blino
Defatigation, s, lludded, lludded
iad, lluddedigaeth
Deſault, s. difiyg, gwall, meth,
bai, gwallusdra; pall-daliad
Defaulter, s. pall-dalwr
Defeasance, s. dirymiad ammod;
diddymiad; dadymrwymiad
Defeasible, a. diddymadwy
Defeat,s.gorchfygiad; maeddiad; s
dymchweliad; curfa
Defeat, r. a. gorchfygu, arymlid;
dymchwelyd; seithugio; di
rymu, curo, maeddu
Defeature, s. newidiad neu an *...

Deeming, s, tyb, tyhygiad fºurfiad wyneb-pryd

Deemster, s. dyddiwr, barnydd Defecate, v. divaddodi, puro, ".
Deep, a. dwfm; isel; gorddwfn teru, diammhuro
JDeep, s. dyfnder, eigion, dyfm Defecated, a. divaddod, tér, pur,
for, anoddyfm, affwys diammhur, puredig
Deepen, v. dyfnhäu ; tywyllu Defecation, s. divaddodiad, &c.
I)eepening, s. dyfmhād Defect, s. byrdra, diffyg, gwall,
}}eeply, ad. yn dawfn; yn ddwys coll, aball, fael, mēth .
Peepness, s. dyfnder, dyfnedd Defectibility, s. diffygiolrwydd
I}eer, s. danas, ewig, hydd; carw, Defectible, a gwallygus
eilon—A deer-park, parc evig Defection,s.gwallygiaeth, gwall
\
od; parc ceirw; hydd-gae— wg, gwallygiad, -

Deer-skin, hydd-gen; croen enciliad, syrtiliad ymaith

carw Defective, a.gwallus, gwallygus;
Deface, r. a. hacru, gwrthumo, diffygiol; ammherfaith; anafus,
anfurfio, anharddu, anterthu, cloff, byr
llygru, divyno ; diléu Defectiveness, s. gwallusrwydd,
Defaced, a hacredig, &c. diffygiolder, byrdra
Defacement, s. atluniad, anfurf. Defence, sub. diffyn, amddiffyn,
iad, hacriad: diléad amddiffyniad; amddiffynia;
Tefailance, s. meth, diffyg amnawdd, amgaer; modded
Pefalcate,".. blacn-dorri; cwtogi; Defenceless, a. diamddiffyn, di
rhoi cyfrif cwta; attal rhan ymgeledd, dinodded
Tefalcation, s. brigdorriad: coll Defend, v, amddiffyn, ymddiff
gyfrit, colliant diogelu, diffyn, moddi, achu
 D E 115
Defendable, a. diffymadwy
Defendant, sub. ymddiffynwr, y
ddiffynblaid; y cyhuddol
Defender, s. diffynwr, noddwr
Defensible, a. diffynadwy
Defensive, a.diffynol, amddiffyn
us, ymddiffynol
Defer, r. oedi, addoedi, golirio,
dyoedi, bywrw heibio
Deference, s, parch, bri; ymos.
tyngiad, dymroddiad
Defiance, s. beiddiad, her, hêr
iad, aws; cyngwys
Deficiency, s. difiyg, byrdra
YXeficient, a. diffygiol, byr, ang
hyflawn, amorphen
Defile, s. cul-ffordd, rhes-lwybr
Defile, r. halogi, divyno, bud
reddu, aflamhau; diforwyno
Defiled, a halogedig, aflan
l)efilement, s. halogiad, haloged
igaeth, llygriad, divyniad
Defiler, s. halogwr, divynwr
Definable, a. darluniadwy
Define, r. amlygu, darlunio, eg
lurhäu ; pennodi, nodi
Defined, a. darluniedig; hyspys
edig; pennodedig
Definer, s. darlunivr
Definition, s. darnodiad, darlun
iad, egluriad; pennodiad
1)efinitive, a terfynol, pender
fymol, pennodol; eglur
Deflagration, s. Ilosgiad
Deflect, r. m. gwyr-gammu, cam
lwybro, gwyr-fyned
Deflection, Deflexture, s. gwyr
iad, gwyr-dyniad; Osgöad
Defloration, s.treisiad, diforwyn
iad, llathruddiaeth
Deflour, r, a. treisio, Ilathruddo, Degrade, r. a. diraddu, di-urddo,
diforwyno; diflodeuo
Defloured, a. treisledig, &c.
Deflourer, s. halogwr, treisiwr
#: a. Ilifiannaidd
Defluxion, s, llifianniad, gorddy
lifiad; dyſerwst rddy
D E
Deforcement, s. trais-attaliaeth,
cam-oresgym, trais attatael
Deform, r. a. anſfurfio, gwrtkuno,
hagru, hyllu, anharddu, all
ferthu, aflumleiddio
Deformation, s. anſfulfiad, &c.
beformed, a. alluniaidd, anterth,
gwrthum, hyll, hagr
Deformity, s. aflunieiddrywydd,
anfelthwch, gwrthuni, hagredd
Defraud, r. a. twyllo, camgoll
edu, cam-attal; siommi
Defraudation, s. twyllofaint
Defrauded, a twylledig
Defrauder, s. hocedvr, twyllwr
Defray, r. a. dwyn traulineu º ost,
digostio
Defrayer, s, dygwr traul
Defraying, s. dygiad traul, di
gostiad, cost-ddygiad
Defunct, a. marw, wedi marw
Defy, v. a. beiddio, arſeiddio, an
nog, dir-annog, gofyn gwaethaf;
ynwrthod a
Degeneracy, s. dirywiad, afryw
iaeth, llygredigaeth * - .
Degenerate, c. dirywid, afrywid,
-
adrywid; amfoesogi
Degenerate, a. dirywiel, afryw
iol, diry w, dirywidg, dirinwedd,
llygredig, adrywidl, dadryw,
dadrywidl, afryw
Degenerated, a. dirywiedig
Degenerateness, s, dirywiaeth,
atrywidgiad, llygriad. Edr. De
generacy
Degenerous, a. dirywicg
Deglutinate, v, diysglawringo
Degradation, sub, difreimiad, di
urddiad, diraddiad
di-urddasu, difreimio; iselu
Degree, s. gradd, urdd; mesur
Dehort, r. a. gwrthgynghori
Dehortation, s. gwrthgynghor
Deject, c. digalomni, Ilwrhäu
Dejected, a. º2
digalou
 D E
ldejectedness, Dejection, s.trym
fryd, ardrymedd, ymollyngiad,
digalondid, anghysuriaeth
Deification, s. duwiolaeth, cyfrif.
iad yn deilwng o addoliad,
dwyfoliaeth, dwyfoliad
Deify, v. a. cyfrif yn deilwng o
addolia , duwioli, dwyfoli
Deign, r. n. tellyngu, bodyn
wiw ganddo, gweled yn dia
Dcism, s. tyb y rhaia addefant
fod Duw, ond a wadant Grist,
ac a wrthodant y Bibl; gwrth
gred, anſfyddiaeth,anghrefydd
iaeth, deistiaeth
Deist, s, gwrthgredydd, anſfydd
iwr, anghrefyddwr, deist
Deistical, a. anglirefyddus, rhydd
dybiol, gwrthgredawl
Deity, sub. Duwdod, Duwdeb,
JDuwiaeth; Duw
Delactation, s. dilaethiad
Delapsed, a syrthiedig, syrthiawl
Delate, r. dwyn, dygyd
Delation, s. dygiad; cyhuddiad
Delator, s. cyhuddwr; athrodwr
Delay, s. oed, aros, attreg, go Delicateness, s. manylder; gwan
hiriant, godrig, cyfaros
Delay, v. a. oedi, addoedi, go
hirio; aros, ymaros
Delayed, a. oediedig, &c.
Delayer, s. oedwr, ynarhöwr
Delaying, s. oediad, gohiriad
Delectable, a, hyfryd, hyfrydlom,
hyfrydlawn; dymunol; tirion
Delectableness, s. hyfrydlonedd,
hyfrydwch, tirionwch
Delectation, s. dywenydd
Delegate, s. cénad, negeswr dros
arall, rhaglaw
Delegate, t. anſon yn gènad;
rhoi mewn swydd
Delegated, adj. anfonedig dros
arall; dirprwyol
Delegation, s. dirprwyad; gosod
iad mewn swydd neu ar or
chwyl
D E
116
Deletion, s. diléad, diddymiad
Deleterious, a. gwenwynig, ad
wythig, miweidiol, marwol
Delf, s. cloddfa, cleddiwig
Delibation, s. chwaethiad, prawf
Deliberate, v. arystyried, ym
gynghori, pvyso, dyfal-bwyso
Deliberate, a. pvyllog, pvyllig,
pwyllgar; dwys-fwriadol
Deliberately, ad. gyd a bywriad,
yn bywyllog, yn ystyriol
Deliberateness, s, pvyllogrwydd,
ystyriaeth; arafedd
Deliberation, s. ymgynghoriad;
ystyriaeth, pvyll, dyspwyll
Deliberative, a. ystyriol, pvyllus,
darbwyllus, mytyrgar
Delicacy, s. manylwch, cynmil
wch; moesgarwch, harddwch
ymddygiad; moethusdra, moe
thusder—Delicacies, moethau,
danteithion, ancwynion, dant
eiddfwyd, melysion
Delicate, adj. moethus, tymer,
mwythus, meddfaeth; cynnii,
manwl; moesgar, dillynfoes
dymher corph;-danteiddflas;
moethusrwydd
Delicious, a. danteiddiol, dant
eithiol, moethus; pèr, peraidd,
tra-pheraidd, tra-hyfryd
Deliciousness, s. danteiddrvydd,
pereiddrvydd, pereidd-dra
Delight, s. hyfrydwch, digrifvch,
dyddanwch, difyrwch
Delight, v. difyrru, hyfrydu,
boddio; ymddifyrru, ymhy
frydu, ymhoffi, ymserchu, yn
ddigrifo; hoffi, serchu
Delightful, Delightsome, a. hy
fryd, cysurlawn, hyfrydlawn
Delightfulness, s. hyfrydlonedd,
tirionwch, hyfrydwedd
Delighting, s. ymddigrifiad
Delineate, v.a. darlunio, dylumio,
arlumio; cynllumio
 D E 117 D E.

Delineation, s, llun, furf; bras Demandant, Demander, s. gofyn

lumiad; darlumiad, arluniad wr, hawlwr, eirchiad
Delinquency, s. beiusrwydd ; bai Demean, v. m. ymddwyn, ymar
Delinquent, s. troseddwr weddu, ymarwedd
Deliquate, c. toddi; ymdoddi Demeanour, s. ymddygiad, &c.
Deliquation, s. toddiad, yndodd Dementation, s. gwallgof, coll
iad: poeth-ddysdylliad bwyll, lledfrydedd, ynfydiad
Delirious, adj. pen-ysgafn, pen Demerge, v. trochi, suddo, soddi
syfrdan; gorpliwyllglaf, gor Demerit, s. anhaeddiad, anhaedd
phvylius iant, drwg-haeddiad, drygedd
Delirium, s. pen-ysgafnder, ym Demersion, s. suddlaut, soddiad
leferydd, marwerydd, gor Demesne, s.treftadaeth; tyddyn;
phvyll, gwallgof, synwyrgoil tiriogaeth ; maerdref
Deliver, v. traddodi; gwaredu, Demi-god, s.lled-dduw, hanner
achub, rhyddhau: ymadroddi dduw, mabwys-dduw
Deliverance, s. acuubaeth, gwar Demigration, s. symudiad trigfa,
edigaeth, rhyddhād, gollyng mudiad o le i le
dod, ymwared : y madroddiad Demirep, s. mwyglen, putain
Delivered, a. achubedig, gwar Demise, s. marwolaeth
edol; esgoredig Demise, r. a. cymmynu, gadael
Deliverer, s.achubwr, gwaredwr mewn evyllys: gosod tir, &c.
Delivery, s. rhyddhad; esgorfa, Demission, s. iseliad, diraddiad
tymp, ; traddodiad; parabl, Democracy, sub. gwerin-lywod
dawn ymadrodd raeth, gweriniaeth
Dell, s. glyn, mant, pant Democratic, a. gweriniaetho!
ble, a twylladwy Demolish, v. a. dinystrio, dym
Delude, v. twyllo, hudo, llithio chwelyd, diadeilio, dystrywid,
Deluded, a. twylledig, &c. dyfetha, dadymchwelyd
Deluder, s. twyllwr, hudwr Demolishing, loemolition, s. di
Delve, v. cloddio, palu nystriad, dymchweliad
Delving, s. cloddiad Demon, s. cythraul, yspryd drwg
Deluge, s. diluw, dylif, gorlif, Demoniac, s. um cythreulig, un
lifeiriant, rhyferthwy dieflig, un a chythraul ynddo
Deluge, v. lifeirio, gorlifo, rhy Demonstrable,a.dangosadwy,&c.
ferthwyo, trol yn för Demonstrate, r. arddangos, profi,
Delusion, s. twyll, hudoliaeth, dangos, amlygu, egluro
hūd, siom, lledrith JDemonstration, s. arddangosiad
Delusive, Delusory, a. twyllgar, Demonstrative, a. arddangosiad
twyllodius, siomgar, hudolaidd, ol, eglurhäol, eglurol
lledrithiol Demulcent, a. esmwythäol
Demagogue, s, torf flaenor, cor Demur, sub. petrusder, attreg;
noryr adlawiaid, corny gynhen petrus-ddadl, attreg-ddadl
Demand, sub. gofym, gofyniad, Demur, v. petruso ; petrus
hawl, holiad, arch, archiad, ddadlu, gwrth-ddadlu; oedi
galw, galwad, ymofyn, ym emure, a. human-ddwys, human
ofyniad; c. a. gotyn, holi, ceis ddiſrif, gwep-ddwys, gwefl
io, erchi -
sych, mursenwedd
 D E 113 D E

Demi-reness, s. Ewep-ddifriſwch, Dentifice, s. deint-lwch

human-ddwysder Dentils, s. damnedd waith
Demurrer, s. attreg, meu attaliad,}}entist, s. deintydd
mewn cynghawsedd neu achos Dentition, s. dentiad, danhedd
cyfraith iad, magiad dannedd
Demy, s. papur helaeth-len Denudate, r. a. moethi, amnoethi,
Dem, s. frau, gwal, lloches dynocthi, dihatru
Denbigh, s. Dinbych, Caledfryn Denudation, s. dynoethiad
yn Rhos, Din-buch Denude, r. noethi, dihatru
Denegation, s, gwadiad; maccād Denunciate, r. a. Edr. Denounce
Deniable, a. gwadadwy, hywad Penunciation, s. arddatganjad
Denial, s, gwad, gwadiad; mag, Deny, r. a. gwadu, ynwadu, dy
nacăd, negyr, negyddiad wadt; macău, gommedd, pallu
Denier, s, gwadwr, dywadwr, Denying, s, gwadiad, ymwadiad;
negydd, macawr, pallwr maccad, gommeddiad
Denigration, s. duad, ardduad Deobstruct, r. dirwystro
Denison, Denizen, s. alloud wedi Deodand, sub. rhodd i Dduw;
cael braint dinesydd duwimrodd. Mae'r gair wedi
Denization, sub. dinesyddiad, tarddu oddi wrth yr arſer o
rhydd-freiniad, bremioliad fymnu gwerth yr anifail neu'r
Denizen, v. a. breinio, breimioli, offeryn a barai farwolaeth i
rhydd-freinio, dinesyddio ddyn, i'v roddi at wasanaeth
Denominate, v. enwi, cyfenwi, creſyddol
enwedigo, rhoi henw, galw Deoppillate v. a. digarregu,
Denomination, s, enw, cyfenw; rhwyddhäu, neu wastatäu
enwad, cyfemwad, henwad ffordd
Denominator, s, enwedydd Depaint, v. darlunio, darnodi
IXenominatrix, s. enwedyddes Depart, v. ymadael, cefnu ar,
Denotation, s. nodiad, penmodiad, troiymaith; ymwahanu
dynodiad, hymodiad Departing, s. ymadawiad
Denote, c. arwyddo, arwyddoc Department, s. Ile, swydd, dy
cău, darnodi, hymodi ledswydd, swydd-gyfran
Denounce, r. a. argyhuddo, Departure, s. ymadawiad
croch-gyhuddo; cyhoedd-fyg j}epasture, v. pori, porfău
wth, arddatgan; achwyn Depauperate, v. thodi, lymhâu
Denouncer, s. arddatganwr Depend, r, ymddibynu: hyderu,
Denouncing, Denouncement, s. gorphvys; argredu
arddatganiad; bygythiad Pependant, s. ymddibynydd
Dense, a tew, dwysedig, cyn Dependence, s. ymddibyniad;
mwys, cydwasgedig ; durfing dibyniad,ymorphwysiad, pvys,
Density, s, tewedd, cynnwysedd, goglud, hyder, ymddiried: at
iº, durfingrwydd teg, º
Dent, s. buylch; tolc; rhigol Dependent, a ymddibynol
Dent, v. gylfu, bylchu, rhigoli Deperdition, s. cyfrgolledigaeth
Dental, a. deintiol, damneddol Depict, v. darlumio, darliwid
Denticulated, a. deintiawg Depicted, a. darluniedig
Denticulation, s, danneddiad Depilation, s, divalltiad; hiſiad
 D E 1 19 D E

Depilatory, a. moel-mawsol Depredation, s. dybreiddiad, an

}}epilons, a. moel, diwallt rheithiad, yspeilwaith
Deplorable, a. galarus, gofidus, Depredator, s. anrheithiwr, di
gresin, gresynus, tostur, athrist frodydd, dybreiddiwr
Deplorableness,s.gresyngarwch; Deprehend, v. dynoethi bai
gresyn, gresyni, truemi Deprehension, s. dynoethiad bai,
Deplore, r. a. gofidio, tosturio, dadenhuddiad trosedd
galaru, meu gwyno dros Depress, v, gwasgu i lawr, gost
Deplumation, s, dibluad wng, iselu, arlethu, gor-iselu
Deplume, v. dibluo; pluo Depressed, adj. darostyugedig;
Deponent, s, tyst ar Iw, ardyst, isel, llwfr, prudd, gor-isel
tyngedydd, damdyngwr Depression, sub. puysiant, gor
Depopulate, v. dibobli, attrefu bwysiant; iseliad, goriseliad;
Depopulation. s. dibobliad, at iselder
trefiad, anghyfameddiad Depressive, a. pvysiannol, isol
Deport, v. ymddwyn, bucheddu häol, gorthryn awl, rhyddwys
Deportation, s, alltudiaeth Deprivation, s. difuddiad, difudd
Deportment, s, ymddygiad, ym iant; diraddiad
arweddiad, bucheddiad Deprive, v. a. difeddu, difedd.
Depose, v. tystio ar lw, tymgu: iannu, difuddio; diraddu
diswyddo, difreinio, diorseddu Deprived, a. difuddiedig
Deposit, s. admeu, gwystl Depth, s. dyfnder, dyfnedd
Deposit, v. a. rhoi y'nghadw, Depulsion, s. ymlidiadymaith
rhoi mewm ymddiried, adneu, Depurate, a. pur: v. puro
gwystlo, cyngwystlo; tystio Depuration, s, puriad, dyburiad
Depositary, s. gwystl-ddaliwr, Deputation, sub. antoniad cémad
law gadw: trysorle, croule meu gènadau; nifer o gènadau
Deposition, sub, dodiad i lawr; anfonedig; cénadwriaeth; dir
tystiolaeth ar lw; diswyddiad prwywyr; awdurdodddirprwy
Depository, s. cronfa, trysorfa; Depute, v, q, anfon cénad neu
ystórdy, trysorfan, ystär-gell gènadau; dirprwy-osod
Depravation, s.llygriad, difwyn Deputy, s. cenadwr, rhaglaw,
iad, gwaethygiad dirprwywr, rhag-swyddwr
Deprave, v. llygru, halogi Deracinate, v, diwreiddio
Depraved, a llygredig, haloged Deraign, r. profi; cyfiawnhäu
ig; drygfoesawg, drwg Dereliction, s, gadawiad, gwrth
Depravity, sub. llygredd, halog odiad, llwyr-adawiad
rwydd ; drwgduedd, drygioni Deride, v.a. gwatwar, gwawdio,
Deprecate, r.gwrth-ymbil,gwrth dirmygu, tremygu
erfyn, erfyn rhag Derided,a.gwawdiedig; dirmyg
Deprecation, s, gwrth-ymbiliad, edig, gwatwaredig
gwrth-erfyniad, archan Derision, s, gwatwar, gwatwar
Depreciate, v. diffio, bychanu iad, gwawd, gwawdiad, dir
Depreciating, a difriawl, dirmyg myg, dirmygiad, tremyg
awl, dirmygus, diystyrus Derisory, a.gwatwarus, gwatwar
Depredate, r. preiddio, anrheith gar, gwawdus, dirmygus
io, difrodi, dybreiddio Derivable, a. deilliadwy
 D E I oO- D E

ñerivation, s. tarddiad, tardd Desertless, a. anhaeddiannus

gyrchiad, tardd-lifiad, deilliad Desertion, s. enciliad, gadawiad,
Derivative, a. tarddedig oddi brad-giliad, traws-fioad; encil
wrth, deilliawl, deilliedig Deserve, v. liaeddu, rhyglyddu,
Derive, r. cyrchu; tarddu, deillio, gobrynu, bodyn deilwng, dir
hanu : olrheinio er - -

Perived a tarddedig, deilliedig pºwd, a. haeddiamnol

H}ernier, a. olaf-Dernier resort, Deserving, a. haeddawl, haedd
noddfa daiweddaf iannol, teilyngawl, rhyglydd
Derogate, v. Ileihau, bychanu, awl
iselu; tolio, tymnu oddiwrth Desiccate, r. dysychu
Derogation, s.lleihād, bychaniad, Desiccative, a. dysychawl
iseliad; toliad; antriad Desiderate, r. a. chwennychu
Derogatory, a bychaniadol; am Design, s, arfaeth, arfeddyd, am
friawl, er anfrineu anghlod can, byriad, arofyn:—adeil r
Dervise, s. math o fynach neu furt, cynllun, arfel
offeiriad Mahometamaidd Design, r. a. arfaethu, amcanu, |
Desart, s. anialwch, anial, anial bwriadu, arofyn; cynllunio
dir, diffeithwch, dyserth Designation, s. arfaethiad, Ilun
Descant, s. traethiad, ardraeth ieithad, arfwriad: dynodiant
iad, ymhelaethiad: pymgciad Designative, a. arwyddāol, ar
Descant, r. ardraethu, traethu, wyddocăus; darluniadol
ymhelaethu neu areithio ar, Designedly, ad. of wriad, o wir
pyngcio, arbyngcio gwaith goddeu, ym furiadol
Descend, t. disgyn, dyfod i lawr, Designer, s. Iluniedydd
ymostwing; hanu, tarddu Designing, a. dichellgar, twyll
Descendants, shil, heppil, eppil, gar, cyfrwys, hócedus
hiliogaeth, esillydd Designment, s. dyfais, buriad
Descension, s. disgyniad Desirable, a. dymunol, ceiswiv,
Descent, s. disgynta; gorwaered: hyfryd, boddwych, hoſt, anwyl
rhuthri äch, bonedd Desirableness, s. dymunoldeb
Describe, v. a. darlumio, dar Desire, s. dymuniad, deisyfiad,
ddullio, dynodi, arddangos, eidduned, dyhewyd, argyllid,
datgan; dosparthu gofyniad, erfyniad; chwant
Describer, s. darlunivr, &c. Desire, r. a. chwennych, chwen
Description, sub. darluniad, dar mychu, ewyllysio, dymuno,
modiad, arddulliad; dull, bath eidduno, adduno, dymumed;
Descry, r. canfod, dirmad gofyn, ceisio, erchi, deisyſ,
Descrying, s. canfodiad deisyfu; blysio, chwantu
Tesecrate, r. digyssegru, halogi Desirous, a. chwannog, awyddus
I)esecration, a. digyssegriad Desist, v. ymattal, peidio, rhoi
Desert, s. ancwyn, ancwynion, heibio, gadael heibio
pêr-ddysgleidiau, melysion Desistance, s. peidiad, paid
Desert, sub. haeddiant, gobryn, Desk, s. estyll-fwrdd, estyll-gist
rhyglyddiant, rhyglydd —Reading-desk, darllenta: ar
Desert, r. gadael; encilio eithfa–Writing-desk, ysgrifen
Deserter, s. enciliwr; füadur fa, ysgrifen-fwrdd
 D E 121 D E

Desolate, a. anrheithiedig; ang Despot, s, gorlyw, gorfodwr, ar

hyfannedd; amddiſad, unig glwyddiaethwr, rhwysgwr
Desolate, r. a. anrheitilio, ang. Despotic, Despotical, a tra-ar.
hyfanneddu, diffeithio glwyddiaethol, arglwyddiaida
Desolation, s. anghyfanneddiad, Despotism, s, llawn-rwysg, aw.
difrodiad, anrheithiad; aug durdod annibynol
hyfannedd-dra; diffeithwch Despumate, v. a. diewynu, puro
Despair, s. anobaith Despumation, s. diewyniad
Despair, r. anobeithio, diobeithio Destinate, t. arfaethu, luniaetid
Despairing, a. & part. diobaith, Destination, s, llumiaethiad
anobeithiol: gan anobeithio Destine, r. arfaethu, byriadu
Desperado, s. dyn frychwyllt, Destiny, s, tymged, tynghedſen
dyu cidymwyllt, dirieidwas Destitute, a. amddiſad, diymge!.
Desperate, a.diobaith; byrbwyll, edd, anghenus, amdlawd
fyrmig, diriaid, gorwyllt JDestitution, s.aughen, amddifedi
Desperateness, s. anobeithioldeb, Destroy, t. a, dystrywid, dimystr.
anobeithlondeb; angirioldeb; io, dyfetha, difrodi; lladd
gorwylltedd Destroyer, s. dinystydd, &c.
Desperation, sub. anobaith, an Destructable, a dinystradwy
obeithiad; gorwylltiad Destruction, s. dinystr, dystryw,
Despicalle, adj. dirmygadwy; diſancoll; colledigaeth
salw, dielwig, gorwael Destructive, a. dimystriol
Despicableness, s. dielwigrwydd, Desudation, s. chwysiad dirfawr
salwedd, gorwaelder Desuetude, s. anghymefindra
Despitefulness, s, traha, dirgas, Desultory, a. anseſydlog, au
dygasedd, rhygasedd, dirmyg rywiedig, darincidiol, neidiol
Despight, s. Edr. Despite Detach, r. a. mcillduo ac anton
Despisable, a. salw, difrãawl ymaith ran o lu; gwahau
Despise, v. a. dirmygu, diystyru, drefnu, gwahan-auton
tremygu, dielwi, difrio Detached, a. mcillduedig, gwahau
Despiser, s. dirmygwr, diffwr anfomedig; meillduol
Despite, s. dirmyg, diystyrwch; Detachment, s, gwahan-lu, gwa
cas; mic–In despite, o dra han-res, gwahan-rif
dirmyg; o fic; ergwaethaf Detail, s, adroddiad, adnodiad,
Despiteful, a. diystyrllyd; tra adriſiad: r. manwl-adrodd
haus, dygasog, cenſigemus Detain, r. a. dal, attal, caethiwo,
Despitefulness, s. traha, dirgas, rhwystro, Ilestair, Huddio
dygasedd, rhygasedd, dirmyg Detainer, s. attaliwr, lluddiwr
Despoil, r. anrheithio, yspeilio Detaining, s. attaliad, attaliaeth,
Despoiling, Despolation, s. an attal, dal, dàliad yn ol
rheithiad, yspeiliad, difuddiad Detect, r. a. diachludo, dat
Despond, r, anobeithio, gwan guddio, dwyn i'r amlwg; dy
galóni, gwanobeithio noethi, diargelu, digelu; dal
Despondence, Despondency, s. Detection, s. (tymoethiad, &c.
gwanobaith, digalondid Detention, s. attaliad, carchariad.
Despondent, Desponding, a. di Deter, r. a. rhwystro trvy of),
obaith, digalom, yºuollyng-gar lluddias, attal: dychrynu
R
 D F 122 D E

Deterge, r. glān-svchu; carthu Deuce, s. deulygedyn: y fall

J)etergent, a. glanhãol.
J)eterment, s.rhwystr, liudd
Determinable, a. terfynadwy
Determinate, r. a. terfynu, pen
derfyna; sefydlu, gosod
Determinate, a. penderfynedig;
sefydledig; ymroddedig
Determination, s, penderfyniad;
diofryd; buriad, yimróad
JDeterminative, u. penderſynol,
terfyniadol; yimroddiadol
Determine, r. terfynu, pender
fynu, dyspènu, penmodi; byr
indu, llwyr-fwriadu: ymrôi
Determined, a terfynedig : ym
roddedig, tan lwyr-fwriad
Determining, a. penderſynol;
ymroddediº, ymroddgar
Petersion, s. glanhãd archoll
W)etersive, a. glanhãol.
})etcst, v. fficiddio, casău
IDetestable, affiaidºl, atgas, dygas
I}etestableness, s. atgastwydd
})etestation, s. fficiddiad, dygas
Develope, r. dynoethi, egluro
Devest, r. dios3. Edr. Direst.
Devexity, s. gwyredd, llethredd
Deviate, v. diarfforddi, gwyro
Deviation, s. gwyriad, trawswyr
iad; enciliad, trawsgiliad
Device, sub. dyfais, dychymyg,
dychymmyg, dyſeiswaith
Devil, sub. diafol, diawi, diaf,
cythraul, andras, y fall—A de
vil incarnate, dieflyn, diawiddyn
Devilish, a. dieſlig, diaflaidd, Sc.
Devilishmess, s. diefligrwydd, &c.
Devil's bit, s. clais, y glaswen
wyn, y wreidd-don:-calon
afal
Devil's fish, s. v már-lyffant
Devil's milk, s. laeth y drwa
Devious, a. diarffordd, gwyrog,
cyfeiliornus, trofits
Devise, r. dyſeisio, dychymygu :
dylumio:-- cymmynn, rhoddi
trvy Ewyllys men lythyr cym
myn -

ād, casād, casineb Devisee, s. derbyniwr trvy ly

Pethrone, r. diorseddu thyr cymmyn neu Ewyllys
Dethroning, s. diorseddiad Devisor, sub. cymmynwr, cym
Detinue, s. cwyn cyfraith yn mynai, rhoddwr trvy Ewyllys
erbyn cam-attaliwr; attal-gūyn Devoid, a. gwag, Ilwyrwag
Dctonation, s. croch-scimiad Devoir, sub. parch-ddangosiad;
Detort, r. gwyrdroi, gwyro iawn ymweddiad; gwasanaeth
Detract, r. a. Ileihău geirda; Devolve, r. disgyn; treiglo
bychanu; athrodi, enllibio Devon-shire, s. Dyfn-neint
Detracted, a. enllibiedig Devoration, s. ysiad, llyngeiad
Detraction, s. by chaniad geirda, Devote, r. cyssegru, cyſlwyno;
athrodiad, athrodiaeth rhoddi; ymroddi; diofrydu
Detracting, Detractory, a. en Devoted, a cyssegredig; diof
llibus, athrodus, hortiawl rydedig; ymroddedig
Detractor, s. athrodwr, difriwr Devotedness, s. v.mroddiad, ym
Detriment, s. colled, niwed gyflwyniad; diofrydedd
Detrimental, a. miweidiol, coll Devotee, s. y mgyflwynwr: coel
edus, niweidiannol,argyweddus grefyddwr ; diofrydydd
Detrude, r. gwthio i lawr, gwth Devotion, s. duwiolder, crefydd
io ymaith, troi allan older; dyhewyd
Detrusion, s. gwthiad allam Devotional, a. crefyddus, cre
Devastation, s. difrodiad, Hafog fyddol, creſyddgar, defosiynol
 D I 123 ID I

Devour, v, gwangcio, traflymgcu, Dialectic, s. rhesymeg

afradloni, difa, difrodi Dialectical, a rhesymegawl
Devourer, s, gloddestwr, difrod Dialing, s. deialiaeth
wr, gwangcrwr, difáwr Dialogue, sub. cynnadlyddiaeth,
Devout, a. duwuol; crefyddgar, cydymddyddan, cylcl;-ymddy
dyhewydus, creſyddus; alſo: dilan, ymddyddan
siynot, duwlol-serchus i Diameter, s, tryfesur, camoldraws
Devoutncss, s. cretyddgarwch, Diametrical, a tryfesurol, canol
crefyddoldeb, duwlolfryd draws, union draws
Deuteronomy, sub. ell-ddeddf, Diametrically, all. ynllwyr-groes;
pummed lyfr Moses; Dcuter ym union trvy'r canol
OilOnlitiºn Diamond, s. math o faen gwerth
Deuteroscopy, s. ail-fwriad fawr; diem wint; adamant
Dew, s. gwlith, arien: v. gwlitho Diaper, s. Illain caerog; blodeu
Dew-berry, s. math ofwyaren we: c. a. gwau'm gaerog
Dew-drop, s. gwlithyn Diaphanous, a tryloyw, gloyw
Dew-lap, s. tagell-eidion Diaphoretic, a. cliwysgar
Dew-snail, s, gwithen Diarhoea, s. y dolur rhydd, dar
Dewy, a gwithog, ariënog, ar ymrediad, y darymred
iênol, gwlithlawn Diary, s. dydd-lyfr, dyddiadur
Dexterity, s. deheurwydd, de Dibble, s. planbren, prem neu
heuder, dichwithrwydd, medr, haiarn plaunu
medrusrwydd, cyfarwyddyd Dicacity, s. dywedgarwch, Siar
Dexterous, a. deheu, deheuig, adusrwydd, baldordd
hylaw, medrus, hyfedr, dich Dice, s. pl. darnau mån-lygeid
with, cyfarwydd, celfydd iog, chwe-ochrog, o bren neu
Dextral, Dexter, a. deheuol ifori: disiau, fristiau
Dey, s. enwawd y priſ-lywydd Dice-box, s, firistial, fristiol
yn Tunis, Algiers, &c. Dichotomy, s. torriad neu barth
Diabetes, s. dolur sy’n peri ym iad yn y canol: hammer-lloer
adael à gormod oddwfr; dyfr. Dicker of leather, s. deg o grwyn
lif, troethliſ, trvngclif Dictate, v. a. addysgu ; hyffordd
Diabolic, Diabolical, a. dieſlig io: Theol-roddi; meistrol-erchi;
Diacope, s, rhyngsang penmodi -

Diadem, s. corymrwy,coronbleth, Dictate, s. cyfarwyddiad, rheol.

talaith; coron; meitr roddiad, addysglad; cymbell
Diaeresis, s. gwahaniad; dydoleg, iad; meistrol-alchiad
gwahan-nod, dydol-nod Dictator, s, pen-rheolwr
Diagnostick, sub. arwydd-brawf, Dictatorial, a. meistrolaidd
eglur-nod, argoel-nod Dictator-ship, Dictature, s. pen
Diagonal, s. croes-linell o gongl rheolaeth, penogaeth
i gongl: a, croes, traws Diction, s, dywediad, ynadrodd
Diagonally, ad. ar oleddf, yn iad; dawn ymadrodd
grees o ongli ongl; ar draws Dictionary, s, geir-lyfi, geiriadur,
Dial, s. deial, awr-ſynag iaith-restr, geiriedydd
Dialect, s, priod-laith, amryw Didactic, Didactical, a. addysg
iaith, canghen-iaith
alolausewººsadora2
 D I 124
Didapper, s. math o for-aderyn,
tindroed, ymdroch-iar
Didascalic, a. athrawaidd
Die, v. marw, trengi, ymado,
diffodd, diffoddi; trigo
Die, s. dis, frist. Edr. Dye
Diet, s. Iluniaeth, ymborth; llum
iaeth pennodol:—-eisteddfod
tywysogion yr Ellmyn
Differ, v. amrywid, amrafaelio,
anghytuno, gwahanu; cwerylu
Difference, s. amrywiaeth, gwa
haniaeth; anghytundeb ; cweryl
Different, a. amrywidl, gwahanol,
amrafael; amgen
Differing, s. amrafael: part. yn
amrywid; yn amrafaelio
Difficult, adj. anhawdd, caled,
...” afrwydd, rhwystrus;
ygn
Difficulty, s. anhawsder, anhaws
dra, dyryswch: caledi, cyfyng
der, astrusi, afrwydd-deb
Diffidence, s. anhyder, cynnil
gred, anymddiried, petrusder
Diffident, a. anhyderus, anghoel
gar, anymddiriedus, gwan
gredawl, gwan-gredawg; pe
trusgar
Difluence, s. hylifedd, amlifad
Difluent, a. hylif, amlifawl
Diffranchisement, s. difreimiad
Diffuse, v. a. taenu ar léd, lled
tanu; tywallt at led
Diffuse, Diffused, a. amnhalfyr,
annhalgrwn, digrynhöus: lled
wasgaredig; helaeth, dibrin
Diffusedly, Diffusely, ad. yn hel
aeth ar led, yn ddibrin
Diffusedness, s. annhalgrynedd,
annhalfyredd; helaeth-daemiad
Diffusion, s, gwasgariad, taniad
Diffusive, Diffuse, adj. helaeth
daenedig, helaeth, dibrin
Diffusiveness, sub. Edr. Diffused Dilapidate, v. difrodi, difurio
ness
Dig, r, cloddio, ceibio, palu
ID I
Digest, v. a. iawn-drefnu, dos
parthu: treulio yn y cylla: araf
fwydo: addfedu crawn-ddolur
Digest, s. deddf-gasgliad cryn
odebo dieddfau gwladol
Digester, s. treulydd
Digestible, a treuliadwy, hy.
draul; trefnadwy
Digestion, s. berw’r cylla, treul
iad bwyd yn y cylla; cyd.
doddiad
Digestive, a. a bair dreuliad
Digger, s. cloddiwr, palwr
Dight, v. trvsio; cymbènu
Digit, s. lled bys, tri chwarter
modfedd:—unig-rif, sef a fo
islaw deg:—y ddeuddegfed ran
o wyneb yr haul, neu’r lloer
Digital, a. perthynol i'r bysedd
Digladiation, s. ymgleddyfiad
Dignification, s. urddasiad
Dignified, a. urddasol
Dignify, v. a. ardduno, urddasu, {
anrhydeddu, dyrchafu
Dignitary, s. eglwyswr urddasol
neu arddunedig; urddol
Dignity, s. urddas, bri, dyſri,
cymmeriad, teilyngdod, ardd.
uniant, uchel-radd; bonedd
Digress, v.n.dywanu, diarfforddi,
gadael y llwybr neu y testun,
troi º,*:
Digression, s. dywanfa, dywan.
iad, diarfforddiad; osgöad
Dijudicate, v. barnu rhwngpleid
iau, cylafareddu
Dijudication, s. barn rhwng dwy
blaid, cylafareddiad
Dike, s. clawdd, fos; argae
Dilacerate, v. rhwygo, dryllio,
llarpio, cinynio, darnio
Dilaceration, s.rhwygiad, &c.
Dilamiate, v. cigyddio, dryllio
Dilamiation, s. drylliad, cinymiad
Dilapidation, s. adail-ddifrod, di
furiad, adgyweir-ball; adfeiliad
 DI 125 D I

Dilatable, a lledadwy, ymledawl Dimity, s. math o gotwm

Dilatation, s. yimlediad Dimly, ad. yn byl, yn dywyll
Dilate, c. ynihelaethu, ynledu: JDimness, s. pylni, tywyllni
arlydann, helaethu ar Dimple, s. pannwl, boch-dwll—
Dilatorily, ad. yn hwyrfrydig Dimple-cheek'd, boch-dyllog
Dilatoriness, s. oedgarweh, go Dimpled, adj. pyllog, mänog
hiliant, hwyrfryd, hwyrfrydig Dimpled cheek, boch byllog
rwydd, goinriogrwydd Din, s. dyar, twrdd, dadwrdd
Dilatory, a. hwyrfrydig, gohiriog, Dim, v. Syfrdanu, byddaru
oedgar, oediamnus Dine, c. ciniawa, byyta cinio
Dilemma, s. dyryswch, anhaws Ding, sub. dyrnod, dwrngmith–
dra, cytyngder obob tu Ding-dong, yn didityr; ar sigl
Diligence, s. divydrwydd, dy Ding, v. taro; trystio, dwmdro,
falwch, astudrywydd rhuo; Syfrdanu
Diligent, a., dyſal, diwyd, ystig, Dinge, s. pant, pannwl, tolc
astud, diflin, esgud Dinge, v. pannylu, tolcio
Dill, s. math offenigl neu anis: Dingle, s. cwm, glym, mant
y wenynllys, gwenynddail Dining-room, s. ciniawfa, ciniaw
Dilling, s. anwyl-fab–Dilling gell, ystatell fivyta
pig, cardydwyn, corbedwyn Dinnér, s. ciniaw, canol-bryd
Dilucid, a.eglur, tryloyw Dint, s. grym, merth, min, awch
bilucidate, v. egluro, amlygu Dinumeration, s. rhifiad o un i
Dilucidation, s. eglurhād un, un-rifiad
Dilute, t. a. teneuhau; cym Diocesan, s. esgob
mysgu á dwfr Diocese, s. esgobaeth, esgobawd
Dilution, s, teneuhad, tymheriad Dioptrics, s. celfyddyd pell-olwg,
Diluvian, a. diluwaidd, lliteiriol a gymnorthwya ºr golwg igan
Dim, adj. tywyll—Dim-sighted, fod gwrthddrychau pell ; pell
llygad-bwl, gwan o olwg drèmiaeth
Dimension, s. mesur, maintioli Dioptrical, a. pelldrèmiol
Diminish, v. Ileihau, primhau, Dip, c. a. trochi; gwlychu: bras
tolio; bychanu; treio, cilio chwilio; bras-dreiddio
Diminishment, Diminution, sub. Diphthong, s. dwy fogail unsain,
toliad, toliant, lleihād, bychan lliosseiniad, deulais
iad, treiad, primhad Dipped, Dipt, a trochedig
Diminutive, a bychamig, arddi Dipper, s. trochwr, suddwr
sum, disum, sebach s. trochiad, suddiant
Diminutive, sub. bychamig-beth; Dipping,
Diploma, s. Ilythyr cymdeithas
eiddil-air; bychauig-air; megis freiniol, yn addefgwryn radd
dynym, gwreigan, yn lle dyn,
gwraig: pl. bychanigion wr ym eu mysg: gradd-lythyr
Diminutiveness, sub. bychanig Dipsee-line, Đeepsea-line, sub
rwydd, eiddilwch, salwedd
Ilinyn iblymio dyfnder
Dimissory-letters, s. Ilythyr goll Diptote, s. enw deudreigl
Dire, a. erchyll, aruthr, echrys
ngdod, a antomir gamum esgob lawn, arswydus, erch, engir
at y llall, yn llaw un a fo yn Direct, adj. cyfeiriawl, uniawn
ceisio urddau | gyrch, uhiawn, didro
 D I 126 D I

Direct, e. a. cyfarwyddo, hy Disadvantage, r. colledu, aflesu,

fforddi, hylwybro, addysgn, niweidio, drygu, difanteisio
cymmedru; cyfeirio; ariy wid Disadvantageous, a. anſanteisiol
Directive, a. hyfiorddiadol anfudd, anfuddiol; colledus,
IJirection, s. hyfforddiad, cyfar niweidiol; anghyſaddas, ang
wyddiad, tywysiad, trefilad; hyfieus
arch, gorchymyn; cyfeiriad . Disadvantageousness, s. anghyf
Directly, ad. yn ddloed, yn un leusdra, aflesolrwydd, aufudd
iawn, argyfer iolder; dilesiant
Directness, sub. unionder, cym. Disadventure, s. dryglam, drvg
hwysder, cyfeiriolleb dianwain, anñawd
Director, sº hytforddwr, arlyw, Disaffect, v. angharu; peri ang
llywyd , cyfarwyddwr hariad ; dielthro, oeri
Directory, s. cyfarwyddor: pl. Disaffected, a. anºharedigol, arl
cyfarwyddorion; ariywiaeth foddog, amfoddlawn
Directory, a cyfarwyddol, &c. Disaffectedness, sub. anghariad,
Direful, a. erchyll, echryslawn, angharedigrwydd, anserch
angiriol, arswydlawn, aruthr Disaffection, s. anserch, antodd
Direfulness, s, erchylldra, erch lonedd, anghariad, amghariat!-
ylldod, echryslonedd, aruthr oldeb; angllywiredd
edd Disaffirmance, s, gwād, mag
Direption, s. anrheithiad, trais Disagree, t. anghytuno, anghyd
Dirge, Dirges, s. y gwasanaeth symio, anghydweddu, amraf.
pabaidd dros y marw; galar aelio, anghordio; croesi
mad, marwnad, galar-gan Disagreeable, a. anghytumol, ang
Dirk, s. math o gleddyf byr hydfyddus; anhyfryd, difias
Dirt, s. baw, tom, llacca, Ilaid Disagreeableness, s. anhyfryd
Dirtily, ad. yn fawlyd, &c. edd,anhyfrydwch;diflasrwydd;
Dirtiness, s. budredd, budreddi, anghyfladdrwydd
baweiddrvydd, brynti Disagreement, sub. anghytumdeb,
Dirty, a budr, brwnt, bawlyd, anghydfod, amrafael, cweryl
bawaidd, tomlyd, swga, aſian Disallow, c. a. anoddeſ, anghym
—A dirty fellow, bawai, baw meradwyo, llysm, gwrthod
ddyn Disallowable, a. anoddeſadwy,
Dirty, v. divyno, budreddu; Ilyt anghaniatáol, llysadwy
rodi, Ileidio; tāmi, tomlydu Disallowance, Disallowing, sub.
Diruption, s. ymdorriad anghymmeradwyaeth, llysiant
Disability, s. anallu, analluedd, Disanimate, r. digalóni, gwan
analluogrwydd, gwendid galóni; lladd, diemeidio
Disable, v. analitieg, anaddasu Disanimation, s. diemeidiad
Disabuse, v. didwyllo; lawmi Disannul, r. dyddymu, diléu
Disaccommodation, sub. angllyf. Pisannulling, s. dyddymiad
leusdod, anglly fleusdra Disappear, v, diflānu, diffinu
Disaccord, v. anghytuno Disappearance, s. diflaniad
Disacknowledge, v. anaddef Disappoint, c. siómi, seithugio,
Disadvantage, s. anghyfleusdra; twyllo, torri addewid
afles, colled, anſantais Disappointed, a. sicruedig
 D I 12 7
- D I
- a--

Disappointment, s. siomedigaeth, Discerning, a. craffus, deallus,

Seithugiaeth; anhap gwybodus, synwyrol: treiddiol
Disapprobation, s. autoddlongar Discernment, s. dirmad, dirmad.
wch; Ilysiant; anmerbyniad aeth, dealltwriaeth, craffder
º Disapprove,t.anghymmeradwyo, Discerptible, a gwahanadwy
llyst, gwrthod - Discharge, s, gollyngdod, rhydd
Disarm, r. dadarfogi, diarfu hād: ... talnod; taliad: ergyd,
Disarmed, part. diarfedig: a. ergy.diad
dadarfog, diarfog, anarfog Discharge, r. rhyddhäu, gollwng
: Disarming, s. diarfogiad ymaith, diswyddo; talu dyled;
Disarrange, r. dadrestru - cyſławni dyſcdswydd: ymdy
Disarray, s. adwisg: annhreſm: wallt, ymarilywys; dilwytho;
º, dad wisgo; aunhrefnu gollwng ergyd men ergydion
º,
Disaster, s. anſfawd, anhap, af. Discinct, a. Ilaes, rhydd, llac
lwydd, dryglam, trychineb Discind, r, gwahauu, rhannu
* Qisastrous, a. trychinebus, &c. Disciple, s. dysgybl; ysgolais;
Disavouch, Disavow, r. diar canlynwr, dilyniedydd
… ddelwi, gwadu, diarddelw Discipleship, sub. athrylithdod;
... Disavowal, Disavowment, sub. dysgyblaeth; ysgoleigiaeth
gwād, gwadiad; gwrthodiad Disciplinable, adj. athrylithgar;
º, DiSauthorize, r. diawdurdodi ceryddadwy; llywodraethus
Disband, r, difyddino, gollwng Disciplinarian, s. dysgyblaethwr,
yn rhydd: ynnwasgaru dysgyblvr; carwr trefn
Disbeliefs. anghoel, anghrededd, Disciplinary, adj. dysgyblaidd,
anffyddiad, anymddiried dysgyblaethawl; ceryddgar
Disbelieve, s. anghredu, anſfydd.Discipline, s. dysgyblaeth, rheol
io, anghoelio; anhyderu aeth; addysg; iawn-drefn;
, Disbeliever, s, , anghredwr, an cerydd
fyddiwr, anghredadyn Discipline, r. dysgyblu, dysgybl
4 Disburden, r. a. dadfeichio, di aethu, addysgu, iawn-drefnu;
, , feichio, dadbynio, dadlwytho hyfforddio; ceryddu
Uisburdening, s. dadlwythiad,&c. Disclaim, v. diarddelwi, diar
Disburse, r. a. gwārio, talu arian, ddelw, gwadu, gwrthod, diholi
costio, treulio Disclose, v. dynoethi, amlygu, cy
Disbursement, s, traul, taliad hocddi, dadenhuddo, digelu
Disburser, s. talwr arian Disclosing, Disclosure, sub. dat
Disburthen, r. dilwytho, &c. guddiad, dynoethiad, digeliad
Discalender, v. direstru Discolour, v. diliwic, drygliwic,
Discandy, v. toddi llychwino; amliwic
Discard, v. diswyddo ; diar
Discoloured, adj. drygliw, wedi
ddelwi, diarddelw; Ilysu colli ei liv. amliw, amliwicg
Disceptation, s. ymresymiad;ym Discomfit, r. gorchfygu, gorfod,
2. ddadl; dadlwriaeth baeddin, dymchwelyd -

º
Discern, v. a. canfod, dirnad, Discomfiting, Discomfiture, sub.
déall; barnu; gwahaniaethu gorchfygiad, dymchweliad
* Discernible, a. amlwg, gweled. Discomfort,s, anghysur, tristwch,
ig; dealladwy; dirnadwy gofid
 D I
Discomfort, v. tristan, goſidio, Discordant, a. anghydsain, ang
anghysuro, digalóni
Tiscomfortable, a. anghysurus
Discommend, r. anghaumawl, Discover, r. a. datguddio, daden
beio, cablu, anfoli, gogamu
Discommendable, a. anghammol
adwy, beius, ceryddus
Tiscommendation, sub. anghlod,
anair, gogan, drygair, hort
Discommode, r. perianghyfiens
dra, aflesu
Discommodious, a. anghvfleus
Discommodity, s. anchy fleusdra;
colled, afles, anfantais
Discompose, r. afionyddn: an
mhrefnu, cythruddo, cyffroi
Discomposure, s, didrefniad; an:
mhrefniad, annhrefn; cynilwrf
Disconcert, v. siómi, seithugio,
dymchwelydamcan neufwriad
Disconcerted, a. wedi cael siom
neu dálymchweliad amcan
Tisconformity, s. anghydfurfiad
Discongruity, s. angllydgordiad,
anghydweddiad .
Disconsolate, a. anghysurus, gal
arus, athrist, prudd, digysur
Discontent, s. anfoddlonrwydd,
ancsm.wythder, anſoddoldeb
Discontented, a. antoddlongar,
anfoddlonus, antoddog
Discontentedness, Discontent
ment, s. anſoddlonrwydd, an
-
foddlondeb, anſoddogrwydd
Discontinuance, s. anmharhād,
dyspaid, toliant, dibarhād
Discontinuation, s, dyspeidiad
Discontinue, t. anmharhān, di
barhâu, gadael heibio, peidio,
dyspeidio; anghyfānu
Discontinuity, sub. anghyfander;
dibarhād; tor-cyfunedd
Discord, s. anghydfod, anghym
modiad, amghytundeb, ymraf.
ael; anghydgerdd, anghydsain Discretionary, a. digyfyngol, di
Discordance, s. anghydgerdd:
anghyfundod, anundeb Discretive, a. dosparthus
123 D I
hydgerdd, angllywair, anghy
weiriol: anghyson, anghytûn
huddo, dad-ddirgelu, amir
º
od
amlygu ; cael allan, can
Discoverable, a. dirnadwy, ol
rheinadwy, i'v gael allan
Discoverer, s. caffaelydd allan
Discovery, s. dadenhuddiad, am
lygiad, amirgeliad: caffaeliad,
allan, olrheiniad
Discount, s. toliad, toliant, tyn
iad allan o daliad, taw-gyfrit
Discountenance, r. anghetnogi
Discourage, t. anghysuro, ang
hymnal, anghalonogi, digalóni,
gwan-galómi
Discouragement, s. digalóniad,
anghefinogiad, anghalóndid
Discourse, s. yumddyddan, ynn
gómiad, chwedleuaeth; traeth
awd; araith; pregeth
Discourse, r. m. ynnddyddan,
chwedleua, ymresymu, siarad;
traethu; cémio, ymgómio
Discourteous, a. anſwyn, difoes,
anfoesgar, antoneddigaidd
Discourtesy, s. anſwyneidd-dra
Discous, a. fel dysgl, dysglaidd
Discredit, s, gwaradwydd, ang
hlod; r. gwaradwyddo; ang
\
hoelio; perianghoel
Discreet, a. call, synwyrol, deall
gar; pywyllog; dwysgall
Discreetness, s. callimeb, callder,
pwylledd, pvyllogrwydd
Discrepance, s. anghydfod
Discreet, a gwahanedig, dos
parthedig, arddosparthawl
Discretion, s. dyspwyll, doeth
ineb, callineb, synwyr—At dis
cretion, yn ddîammod
derfyn; diammodol
 D I 120 D I

Discriminable, a, gwahanadwy Disfavour, r. amhoffi, angilaru;

Discriminate, c. gwahaniaethu, angllefrogi; anſſurfio
dydoli, dynodi, gwahanredu Disfavoured, a. amhoff; anmrhyd
Discrimination, s, gwahamiaeth ferth, salw, hagr
iad; dynodiad, dosparthiad Disfigure, v. a. anſfürſio, an
Discriminous, a, enbydus harddu; anafu, hacru, hyllu
Discumbency, s. Iledorweddiad Disfiguring, Disfigurenient, sub.
Discursive, a. amredawl, gwibiog anfurfiad, gwrthuniad, hylliad
Discursory, a rhesymiadol Disfranchise, v. a. difreinio, di
Discuss, v. holi, chwilio, trin, arfreintio, difºrdeisio; difuddie
holi; eglurhäu; chwalu Disfranchisement, s, diffeiniad
Discussion, s. holiad, arholiad; Disgarnish, v. a. diaddurno
manwl-driniad, ymboliad Disgorge, v. arilwys, chwydn;
Disdain, s. dirmyg, tremyg, diys ymarllwys, ymdywallt
tyrwch; fieiddiad; traha Disgrace, s, gwartli,gwaradwydd,
Disdain, v. dirmygu, diystyru, gwarthrudd, sarhād, gwg
fieiddio; bodyn anwiw Disgrace,t.gwarthruddo; gwarad
Disdainful, a. ſtroen-uchel, diys wyddo, anurddo; diffeinio
tyrllyd, llawn dirmyg Disgraceful, a cywily ddus, an
Disdainfulness, sub. diystyrwch, mharchus, gwaradwyddus
lichel-drem, coegfalchedd Disgracefulness, s, gwaradwydd
Disease, s. clefyd, dolur, afiech usrwydd, gwarthusrwydd
yd, anhwyl, haint, anmhwynt Disguise, s. Hedrith, fºuant, flug,
bis-ease, s. ahesmwythder finant-wedd, ſiuaniad; ymddu
Disease, v. a. poeni; aflonyddu eithrad; twyll-wis:
Diseased, a. claf, afiachus Bisguise, v. a. ffiiant-wisge,
Disembark, t. tirio. Edr. Debark gºedd dailin, lledrithio, iſ:-
Disembarkation, s. tiriad antti, fugio, gosod lug
\Disembitter, v. dadchwerwi Disguised, a. Hedrithiog, &c.
-

Disembodied, a. anghorphedig Disgust, s. difiasrwydd ; flieidi

Disembogue, r. y marilywys i'r | rwydd; antlas; dihofiedd
mór, aberu, ymdywailt Disgust, r. ditlast : peri diſłasºod
Disenable, r. anallitogi lieu flieiddiad, antoddi:áti
Disenchant, c. dadreibio Disgustful, v. diſlas, flaidd, fli
Disencumber, r. dadrwystro ciddlawn, atgas, casăus, cas
Disencumbrance, s. diteichiad Dish, s. dysgl, ysgudell, cawgen
Disengage, r. rhyddhäu, dad A dish of meat, dysglaid of wyd
rwymo, gollwng; diddyrysu Dish, r. dysgleidio, ysgudellu
Disengaged, a rhydd, dirwym Dishabille, s. bore-wisg, adw.sg
l)isengagement s. dirwymedd Dishearten, r. a, anghaiolii, gwan
Disentangle, r. dad-ddyrysu; galámi, digalóni, lly filău
rhyddhau; rhwyddhau Disheartening, a, digalónus
Disenthrone, r. diorseddu Disherison, s. diet if dollad
Disesteem, s. dibarchiad, antii Disherit, r. dietiſeddu
Disesteem, r. difrio, by chanu, Dishevci, r. a. dyrysu gwait
dibarciu, dibrisio Dislieveiled, adj. dyrysedig, an
Disfavour, s. anghymmeriad | mhrctnus, didrefn, I'l:ydd
 D I 130 T) I

Dishonest, adj. anonest, anghyf Diskindness, s. angharedigwaith,

lawn, an:lyddlawn, anghywir anghymnwymas, twrm drywg
I}ishonesty, sub. anomestrºwydd, Dislike, s. antoddhad, anhofedd;
anghywirdeb: aniiweirde ffieiddiad, gwrthwynebiad
Bishonour, s, diamrilydedd Dislike, r. a. amhoffi, angliaru
JDishonour, t. a. dianrhydeddu, Dislikeness, s. angllyffelybrwydd,
annihal chu, gwaradwyddo, di amlebygolrwydd .
frio, Sarhäu, anurddasu Dislocate, r. ladgymmalu
Dishonourable, a.dianrhydeddus, Dislocation, s. dadgymmaliad
gwaradwyddus, gwarthus, all Dislodge, r. a. dilochesu, didSo,
friawl, anweddus, annlics tarfu, codi alian, ymlid ynlaith
Dishonoured, a. ammharchus, &c. Dislodgement, s. didyad, tarfiad
Disinclination, s. annhuedd, an Disloyal, a. anſfyddlawn, angliy
mhueddiad; anewyllysgårwch, wir, bradwraidd, bradus
gwrthwynebiad, gwrtsfryd Disloyalty, sub, auffyddiondeb,
Disincline, v. anniu;eddu angllywirdeb, brad-duedd
1)isiliclined, a. anºhueddol; an Dismaï, a cethin, hyll, erchyll.
ewyllysgar, gwrthwynebus eciaryslawn; galarus, gresynol;
Disincorporate, r. gwahanu, di tywyll; ansiriol, anghysurus
gorphori, dadgynunysgu Dismalness, sub. erchyllrwydd,
Disingenuity,sannhegwch,hóced, erchylldod, hyllrwydd; ansir
dichell, anglleuder iolaeb
Disingenuous, u. Annbég, anonest,
húcedus, dichet!gar
Disingenuousness, s, anfoueddig
Dismantle, r. a. difurio, digaeru;
digochli, difantellu
Dismay, s. braw.wch, syn-fraw,
J
-{

ciddrywydd, antihegwch synnedigaetia, dychryn, cethin

JDisinhabited a. did; igiedig fraw, dwys-off, arswyd
Disinherit, r. didrefiadu, dietif. Dismay, r.ofmhau, othi, dychryuu,
eddu, diholi, difuddio brawychu, peri braw–To be
Disinter, r. dadgladdu dismayed, arswydo, ofiſogi, &c.
Disinterested, a. anhunanol, di Dismayed, a. dychrymedig, ofil
littman, anhumangar; diduedd og, digalon, brawychedig
Disinterestedness, s. anhumanol Disme, s. degwn: pl. Dismes
rwydd, dihumanedd; tegwch Dismember, r. diaelodi, darmio
Disjoin, r. dadgyssy litu, daduno, Dismembering, Dismemberment,
ysgaru, gwahatºu, ysgar s. diaelodiad, darniad
Disjoining, s. dadgyssylltiad Dismiss, r. gollwng ymaith, dar
Disjoint, v. dadgymnalu ddanfon; rhyddhau; diswyddo
Disjunction, s. dadgyssylitiad Dismission, s. antoniad meu droad
pišjunctive, a dadgyssylltiadol ymaith; rhyddhād; diswyddiad
IDisjunctively, ad. yil ddigysswllt, Dismount, r. disgyn, dyfod i
arwahan, ar ddidol lawr; taflu i lawr, dadym
Disk, s. wyneb gweledig yr haul chwelyd; didrwyllogwn mawr
meu'r Ileuad, neu un o'r planed Dismounted, a. disgyaledig, &c.
at : y cano! lygcidym mewn Disobedience, s. anufudd-dod,
blodau: hetyd y gwydr-wyneb anhydynder, anhyweddiad, an
mewn y spienddwych : byweithder, cylidynrwydd
 D I IS 1 D I

Disobedient, a. anufadd; anhy Dispatchful, a brysgar; cyflym

dyn, gwrthnysig, anhywedd
Disobey, r. anufuddhäu
Disobligation, sub. antoddlád;
anghymmwymas, twrn drwg
Disoblige, r. antoddhâu, antodd
loni, Sarhäu, digio; drygu
Disobliged, a. antoddedig
Disobliging, a. anſwyn; sarhäus;
antoesgar, diserch
Disorder, s.amnhreſm, didrefnedd,
afreolaeth; terfysg: anhwyl,
afiechyd, cle:yd
Disordered, a. annhrefnedig; an
hwylus, claf, Iledglaf
Disorderly, adj. afreolus; pen
rhydd, didref", drywg eidrefn
Disordinate, a. afreolaidd
Disorganize, c. a. dadgyweirio
Dispel, r. cliwalu, gwasgaru :
ymlid ymaith, tarfu
Dispend, r. gwārio, treulio
Dispensary, s. cyſtyr-lyfr; cyfyr
dy, meddyg-dy
Dispensation, s, goruchwyliaeth,
trefniad; gorchwyl: lly thyr yn
rhoi goddefiad, cènadiad neu
esgusodiad; braint-lythyr
Dispense, r. a. Thamnu; gwein
yddu: rhyddhau oddiwrth
rwymiad; goddef troseddiad;
esgeuluso; esgusodi
Dispenser, s, rhannwr; gweinydd
Dispensing, adj. cyfråniadol-4
dispensing power, awdurdod
cymmedrolaidd, gallu tymher
iadol -

Disown, r. diarddelwi, gwadu, Dispeople, r. dibobli, difrodi

gwrthod, diholi, ymwadu a
Disowned, adj. diarddelwedig;
gwrthodedig, diholedig
Dispand, c. lledu allan, amleda
Dispansion, s. amlediad, ymled
siad, ymagoriad
isparage, v. a. difrio, ammherchi,
bychanu, anfoli, goganu, cablu,
dirmy
Disparaging, a. diffiawl, &c.
Disparager, s. bychanwr, dir
mygwr, goganwr, difriwr
isparagement, s. gwarth, anſri,
gogan, dirmyg, antoliant
Disparity, sub. anghyſartalwch,
anghyffelybrwydd
Dispark, c. digau, dibarcio
Dispart, v. a. Thamnu, gwahanu
Dispassion, s. diddigrwydd, llar
ieidd-dra, anwylltimeb
Dispassionate, a. arafaidd, pvyll arddangos, gosod allan
Disperge, r. a. taenellu, taenu
Disperse, r. a. gwasgaru, chwalt,
hau, tanu, taenu
Dispersed, a. gwasgaredig
Dispersedly, ad, ar wasgar, yn
wasgaredig, ar léd, yn llamastr
Dispersion, s, gwasgariad; gwasg
aredigaeth, lled-daemiad
})ispirit, r. a. digalóni, anwroli
Dispirited, a. digalon, anviol
Dispiritedness, s. of mogrwydd
Displace, r. a. anghy fleu; di
swyddo; symud, troi o le
Displacing, s. anghyfléad, &c.
Displacency, s. anſodd, antodd
longarwch; anfoesedd
Displant, r. diblånu, divreuddio,
dadwreiddio, dadblånu
Display, s, dadblygiad, dangos
iad, arddangosiad: e.dadblygu,
-

us, anwyllt; anmhleidgar Displeasant, s. anhyfryd

Dispatch, s. brys, dyfrys: gorph Displease, r. a. amfoddhâu, an
emiad: Ilythyr arachos arbènig foddio, antoddloni, antoddogi,
Dispatch, v. d. brysio, dyfrysio;
digio, diglloni; diflasu
anfon ymaitla, anfon cémad: Displeased, a. anſoddlon, dig
gorphen, dybènu; lladd Displeasure, s. **.
2
 D I 132 D I

Displeasure, s. sorriant, antodd; Disputant, s. dadleuwr,ymresym

anghymmwymas, twrm drwg ydd; ymbyngciwr
Displode, c. torrimeu ollwng allan Disputation, s. dadl, ymddadieu
gyd a mawr-drwst ad; dadlwriaeth; dadleuad
Dispoil, t. anrheithio, yspeilio Disputatious, Disputative, adj.
Disport, s. chwareu, difyrwch dadleugar, cecraidd, cecrus
Disport, v. chwareu, chwarwyo Dispute, s. dadl, ymbyngciad;
Disposal, sub. trefniad, triniad, ymrafael, ymryson
rheoliad; gwerthiad Dispute, c. a. dadlen, pyngcio,
Dispose, r. trefnu, dosparthu; ymbyngcio, ynnddadleu, ym
cyfléu, llywoolraethu: tueddu, ddadlu, arddadlu; ymryson,
addasu ; defnyddio; gwerthu ymbarlio, ymdrech, ymdrechu
Disposed, part, trefnedig; tuedd Disputer, s, dadleuwn, ymholydd,
edig; wedici werthu ymresymydd, ymbyngciwr
Disposition, s.trefniad; dosparth Disputing, s. ymddadl; ymryson
iad ; llywiad ; gogwyddiad, Disqualification, s. anghymhwys
cymbwysiad, tuedd, hwyl ; iad, amaddasiad
tymher, ardymber, ansawdd Disqualify, v. anghymhwyso
Dispossess, v. difeddiannu, di Disquiet, s. aflonyddwch, ames
berchenogi, difeddu mwythder,anorphwysdra; cyn
Disposure, s. Edr. Disposal hwrf, blinder, cur, gofal
Dispraisable, a. anghaumoladwy, Disquiet, v. a. aflamyddu, ter
beius, anghlodus fysgu, cyffrói, cynhyrfu, blino,
Dispraise, s. anghlod, amfoliant, trallodi, cythruddo
anair, drygair, gogan; cabl Disquiet, a. atlonydd, anesmwyth,
Dispraise, v. a. anghammawl, an diorphwys; rhy-ofalus
foli, goganu, beio Disquietude, s. Edr. Disquiet
Dispread, c. taenu ar lèd. Disquisition, s.arholiad, Pyngc
Disprofit, s. afles, anfudd, colled iad, manwl-chwiliad
Disprofit, v. m. aflesåu, colledu Disregard, s. diystyrwch, amfriad
Disproof, s, dadbrawf, gwrth Disregard, v. a. diystyried, di
brawf, gwrthbrofiad ystyru, bychanu; esgeuluso
Disproportion, sub. anghydran, Disregarded, a. diystyredig
anghymesuraeth, anghyfartal Disregardful, adj. esgeulus; diys
edd, anghymmedroledd tyrllyd, dirmygus, dirmyglawn
Disproportion, v. a. anghydrānu, Disrelish, sub. diflasdod, diflas
anghymesuro rwydd, anſlas, amchwennychiad
Disproportionable, a. anghymes Disrelish, v. a. anflasu, diflasu,
ur; anghydran; anghyfatebol, anhoffi
anghymedredig Disreputable, a. anghlodfawr, di
Disproportionableness, sub. ang gyfrif, dibarch
hymesuroldeb; amaddasrwydd Disreputation, Disrepute, s. an
Disprovable, a gwrthbrofadwy fri, anghlod, drygfri
Disprove, v. a. dibrofi, gwrth Disrespect, s. anmharch, dirmyg;
brofi, dadbrofi, gwrth-ddangos dryg-foes, dibarchrwydd
Disputable, a. ammheus, dadleu Disrespectful, adj. ammharchus,
adwy, a fomewn dadl dirmygus, aníoesgar, dibarch
 D I
Disrobe, r. dadwisgo, diosg,
dyosg, dihatru: diraddu
Disruption, s. ymdóriad
Dissatisfaction, s. antoddlondeb,
anfoddedigaeth, antodd
Dissatisfactory, a. antoddliãol,
anfoddlongar, difoddläd
Dissatisfied, a. antoddlawn, an
foddedig, antoddog - Dissimulation, s. rhagrith, argel
Dissatisfy, r. antoddio, amfodd
hâu, antoddloni–To be dissulis.
fied, antoddloni, antoddogi, yin
ddigio
Dissatisfying, a. antoddgar
Dissect, r. difymio: fig. manwl
chwilio, manwl-farnu
Dissection, s. difyniad; difynineth
Disseisin, s. diteddiad; ditedd
ianniad trvy-drais, cam-oresgym
Disseize, c. difeddiamnu, diteddu
Disseized, s. un diteddiannedig
Dissemble, r.ffugio, fruantu, lied
rithio; argelu; ymargelu
Dissembler, s. lledrithiwr, rhag
rithiwr, argelwr, fugivr
Dissembling, adj. dau-wynebog,
twyllodrus, fuantus, fugiol
Disseminate, v. hau, lledu, taenu
arlèd, arlydanu; cyhoeddi
Dissemination, s. heuad, taeniad
Dissent, s. anghytundeb, anghyd
syniad; ymmeillduad'
Dissent, c. anghydsymio, anghyt
uno; ymmeillduo, ymwahanu
Dissentaneous, a. anghytunol;
anghydsyniol; anghyson
Dissenter, s. ymmeillduwr, neill
duwr, ymwahanwr
Dissention, s. anghydsyniad, ym
wahaniad,anghydfod,anuildeb,
anghytundeb, ymrafael, ym
râniad, cynhen
Dissertation, s. traith, traethiad,
traethawd; ymresymiad
Qisserve, v. affesu, niweidio
rvice, s. anghymmwynas, Distance, s. pellder, pelledd, pell
auwasanaeth, aufuddiaut
133 I) I
Disserviceable, a. aflesol, an
fuddiol; anwasanaethgar
Dissever, r. dadgyssylltu, gwa
t
hanu ; dyrannu; dirwanu
Dissimilar, a. angllyfielyb, an
mhebyg, anrytal
Dissimilarity, sub. annhebygol
rwydd, anghyfiely brwydd
iad, Iledrithiant, fuant, flug
Ilissipable, u. gwassaradwy
Dissipate, r. a. gwasgaru, chwalu;
afiadu, afiadloni, gwastraflu
Dissipation, s. gwasgariad, afrad,
gwastraft, afradlonedd
Dissociate, t. a. digyfeillio, digyf.
ieuo, anghyfieuo
Dissolvable, a. dattodadwy, todd
adwy, dadmeradwy, hydawdd
Dissoluble, a. toddadwy, &c.
Dissolve, r. toddi, dadmer, dad
leithio, ymollwng: dattod, dad
glymu; digorphori; diweddu
Dissolvent, s. dadmerydd; a baro
doddiad; dadleithydd
Dissolute, a. penrydd, afreolus:
afradlom, ofter, diffaith, dyhir
Dissoluteness, s. penrhydd-did,
atreolaeth, of redd, diffeithder
Dissolution, sub. ymddattodiad:
dadmeriad, toddiad; digorph
oriad, gollyngiad ymaith; yn
adawiad; ymdoddiad
Dissonance, sub. anghydseiniad,
anghysoniaeth, gwrthseiniad
Dissonant, a. anghyson, anghyd
sain; anghytûn
Dissuade, r. a. gwrthannog, di
annogi, anghynghori
Dissuasion, s, gwrthgynghor
Dissuasive, a. gwrthamnogawl
Dissyllable, s. gair oddwy sillaf;
dwysill, deusill -
Distaff, s. cogel, cogeilyn
Distain, v. ystaenio, divymo
dra, pellineb, pe
 D I
Distanced, a. pell arol
Distant, a. pell, pellenig, anghyf
agos, anghysbell
Distaste, s. diſlasrwydd, anfodd
had, drygchwaethiad; casineb
Distaste, v. diflasu; anfoddio
Distemper, s. annhymber, anar
dymher, anmhwynt, anhwyl,
afiechyd, clefyd, saldra, saledd
Distemper, t. a. annhymkeru, am
hwylfo ; amnhrefnu
Distempered, a. afiach; anardym
herol: anmhwylledig
Distemperate, a. anglrymmedrol,
annhymberus
Distemperature, s. annhymmer
usrwydd
Distend, r. a. arledu, arlydanu;
ehangu, rhythu, helaethu
Distention, s, lled, arled, arled
iad; ellangiad; dirdyniad
Distich, sub. penmill dwyfraich,
cywydd deuair
Distill, t. a. dysdyllio, dyhidlo—
To double-distill, arddysdyllio
Distillation, sub, dysdylliad, def
nyniad, dyhidlad
Distillery, s. dysdyllfa, dysdyll ly;
dysdyllyddiaeth
Distinct, a. eglur, croyw, dynod
ol; gwahan-nodol, gwahanedig
Distinction, s, gwahamiaeth; gwa
han-nodiad; rhagoriaeth
Distinctive, a gwahamiaethol
Distinctly, ad, yn wahanredol:
yn groyw, yn llawn-llythyr
Distinctness, s. eglurder; croyw
der; manwl-modiad
Distinguish, r. a. dosparthu, gwa
hamiaethu, dynodi; hymodi
Distinguishable, a.d.osparthadwy,
gwahanadwy, nodadwy Distributive, adj. cyfranedigol;
Distinguished, a nodedig, hymod
edig, rhagorol, godidog, ar
dderchog; gwahanedig
Distort, v, a camystumio, dir District, s. tiriogaeth, rhaglaw
gåmu, gwyrgåmu, croes-Wyro, iaeth; ardal, rhandir
I ~) 4 T) I
Distort, r. croes-droi; hacru,
hyllu
Distorted, a gwyr, gwyrgam,
gwyrdröedig, wedi eigămu
Distortion, s. camystum, croes
dróad, camystumiad, gwyrad
Distract, c. afionyddu, terfysgue
trallodi, syfrdamu; peri gwall
gof; gwallgofi
Distracted, a. terfysgedig, ter
fysglyd—To grow distracted,
anmhwyllo, gorphvyllo, gwall
gofi, ynfydu, colli y cof neu'r
synwyr
Distractedness, Distraction, sub
terfysg, anmirefin; gwallbwyll,
gwallgof, ammhwyll, gorphvyll,
gorphvylliad
Distrain, r. a. gafaelu, attafaela,
attafaelu, cymmeryd gafael
Distrainable, a. attafaeladwy
Distrainer,s.attafaelwr, gafaelydd
JDistraint, s. attafaeliad
Distress, s. cytyngder, cyni, ing
der, trallod, adfyd: attafael
iad, gafaeliad cyfraith
Distress, r. a. arwasgu, gwasgu
neu gyfyngu ar, trallodi, blino,
gorthrymu; attafaela, cymmer
yd gafael
Distressed, a. helbulus, trallodus,
adfydus, adfydig, truemus
Distressful, a gofidus, gorthrym
derus, traliodus, trychimebus
Distressing, a. blin, trallodawl
Distribute, t. a. rhannu, cyfran
nu, dosparthu; cyflèu
Distributer, sub. cyframwr, dos
parthwr; cyfléydd
Distribution, s. rhāniad, parth
iad; cyfléad; iawn-drefniad
cyfrangar, haelionus: cyfran
edig-Distributivejustice,iawn
der cyfranedig
M
 HD I 135 D I

Distrust, s. anhyder, drwg-dyb, Diverge, r. dal draw, tymnu

pryder, anymddiried, anghoel draw, ymbellhau, lledwyro,
Distrust, v. a. anymddiried, ang lleddfu, osgoi, gwyr-dynmu
hoelio, ammeu, drvgdybio Divergent, a ymbellhäol, osgö
Distrustful, a. drwg-dybus, pryd awl, lled-wyrog, yn gwyro
erus, anymddiriedus Divers, a. amryw, amrywidl, am
• Distrustfulness, s. anymddiried, ryſal, aml un, llawer—Of dirers
gwam-gred. Ldr. Distrust colours, amryliw, amliw, am
Disturb, e. aflonyddu, cythruddo, liwicg, symudliw--Of divers
terfysgu, cyffroi forms, amryddull, amrylun,
Disturbance, s. terfysg, aflonydd aml-wedd
wch, cynhwrf, cytiro Diverse, a. amrywidl, gwahanol;
Disturber, s. aflonyddwr, &c. annhebyg, anghyffelyb
Disunion, s. anundeb ; yśgariad Diversification, s. amrywiad
Disunite, r. gwahanu, amuno, Diversified, a. amrywiedig, am
daduno, dadgyssylltu, ysgaru ryfaledig, amgenedig; britil
I)isunited, a. gwahanedig, &c. edig
Disunity, s. anumdeb, angllyfun Diversify, r. a. amrywid, amryw
deb, yimrāniad, anghytuildeb ioli, amryſalu, amgenu; brith
Disusage, s. anarteriad nodi; gwahanredoli
Disuse, r. anarferu, diarferu Diversion, s. difyrwch, digrifveh;
Disyllable, s. Edr. Dissyllable chwaréyddiaeth; troad o'rneill
Ditch, s. clawdd, fos, camlas du, meillduol-waith
3Ditch, r. a. cloddio, fiosi Diversity, s. amryfeiliaeth, am
Ditch-bur, s. cacamwci ileiaf ryfeiliant, amrywiaeth
JDitch-dock, s, tafol Mair Divert, r. difyru, boddio, Ilonni,
IDitcher, s. cloddiwr, fosivr dyddan-foddio: troi meu dynmu
Ditching, s. cloddiad, flosiad or meilldu: ymlomni
Dithyrambus, s. ofar-gam, gwin Diverting, a. dutyr, digrif
gerdd, medd-fawl a Divertisement, s. difyrwch, &c.
Dittander, s. berw gwyllt, bulwg Divertive, a. difyrus, difyrgar
Rhufain Divest, r. dihatru, dyosg, diosg;
Dittany, s. dittain, y ddittain difeddiannu, difuddio
Ditto, s. yr un, yr un peth Divide, t. rhamnu, dosparthu;
Ditty, s. can; cwyn-gerdd gwahanu, ysgar: ymrannu
Divan, s. y prif gynghor-lys, neu'r Dividend, s, rham, cyfram, rhan
prif gynghor, yn Twrci dwy, ysgår; sum meu Swmi'w
Divaricate, v. fiorchi; forchogi; rannu; tāl-gyfran; dogm
rhammu yn didau, gwaham Divider, sub. rhānwr, parthwr,
rannu
dosparthwr, dydolwr, gwa
Divarication, s.fforchogiad, rhān hanwr -

iad yn diau; ymråmiad Dividers, sub. math o gwmpas,

Dive, v. myned, ac aros emmyd, rhaniedydd
dan dwfr; fig. dyfn-dreiddio, Dividing, s.rhāniad, dosparthiad,
dyfn-chwilio, olrhain dydoliad
Diver, s, ymsuddwr, dyfneddwr, Divination, s. dewiniaeth, chwik
dyfil-dreiddiwr, &c. iogaeth, dewindabaeth
 D I 136 D O

Divine, s. duwinydd, dewinydd Dizzy, a. pendröedig, penysgafn,

Divine, a. duwiel, dwyfol, dewin pensyfrdam, penfeddw
yddol, duwinyddol Do, r. gwneuthur, gwnéyd
Tivine, r. a. dewinio, darogan, }}obeler, s. dysgl fawr
brudio, dychymmygu, coel Docible, Docile, adj. hyddysg,
gyrchu; dyfalu, dyſeisio dysgedyddol, hydrin, dofaidd,
Divinely, ad, yn néfolaidd, gam dysgadwy, athrylithgar
Dduw, yu dduwiolaidd, yn Docility, 1}ocibility, s. hyddysg
rhagorwych edd, eorthfryd, athrylithgar
Diviner, sub. dewin, daroganwr, weh; hymaws dueild
brudiwr, coelgyrchwr JDock, sub. gorsaf neu borthle
Divinity, s. duwdod, duwdeb, Ilongau, llongborth:-cymfon,
duwiaeth, dwyfoldeb:—duwin cloren men folen march
yddiaeth, dewinyddiaeth Dock, v. a. torri cloren
Divisibility, sub. gwahauredol Dock, s, tafol—Water-dock, sur
rwydd ain hirion, tafoly dwfr—Sour
Tivisible, a. rhānadwy dock, surain yr Yd, strain y
Division, s.rham, rhāniad, dyran maes, y ddringol–Garden-dock,
iad, cydraniad; ymraniad, ym tafol gwaedlyd, tafol hiriou
bleidiad, ymbleidiaeth Docked, a. and part. digloren,
Divisor, s, rhaniedydd wedi torri'r gloren— Strong
Divorce, s. ysgar, ysgariaeth, di docked, cefn-gryf, cryfyn ol *
ddymiad priodas Docket, s, hyffordd-nēd, cyfeir
Divorce, r. a. ysgar, ysgaru, gwa nód;sº cynnwysiad
hanu priodas, bywrw ymaith Dock-yard, s. cadias Ilongsaer
Divorcement, s. ysgariaeth, &c. niaeth
Divorcer, s, ysgarydd Doctor, s. athraw, dysgawdwr,
Diuretic, a. a baro ymadael à cadeirdraw, doctor
llawer oddwfr; troethbair Doctrinal, a. athrawiaethol
Diurnal, s. dydd-lyfr : u. dydd Doctrine, s, athrawiaeth, addysg;
iol, beunyddiol athrawlith, athronddysg
Diuturnity, s, amser parhad, par Document, s. addysgiad, cyfar
hausder, hyd oes neu ryw am wyddiad, addysg-lith, rheol
gylchiad; pa um by nag ai hir wers; ysgrifen-brawf
faith ai byr - Documental, a. addysgiadol, hy
Divulge, r. a. cylioeddi, dad fforddiadol ; ardystiawl
ddirgelu, anghelu, anghytrin Documentize, r, addysgu, cer
achu, cyffredino yddu
Divulger, s. dadgelwr, anghelwr Dodder, s. cwlwm y gwydd, y
Divulging, Divulgation, sub. cy Ilindro cynghafog, cwlwm y
hoeddiad, dad-ddirgeliad coed
Divulsion, s. dadgyssylltiad Dodge, r. traws-ddadleu; tyir.
Dizen, v. taclu, addurno ddadleu; cecru, cecruso
Dizzard, s. cadafael, hurthgen Dodger, s. cecryn; tyn-ddadleu
Dizziness, s. pen-ysgafnder, pen wr; dimei-ddyn, bawddyn
syfrdandod; madrondod, pen Dodkin, s. Ilai na ſtyrling
feddwdod, pendilaredd }Joe, s, ewig, gafr datas
}* *
 D O 137 ID O

Doer, s. gweithredydd, gweith Doing, sub, gwaith gweithred,

redwr, gwneuthurwr; gweith gweithrediad, cytlawmiad; hel
lwr ynt, dygwyddiad; inawrwaith
Doff, r. a. dadwisgo, dihatru Doit, s. Ilaină flyrling
Dog, s. ci, costawg; cian: v. dir Dole, s.rham, cyfran, dogn, ysgår,
gel-olrhain neu dailyn rhandwy , cardawd ; cwyn,
Dogberry-trec, s. pren pisgen cwyufan, galar: v. Cyfraumu, &c.
Dog-briar, s. mieri Miair, rhôs Doleful, Dolesome, a. alaethus,
Mair galarus, athrist, cºynfanus, tos.
Dog-cheap, a rhy iselbris tur, irad
Dog-days, s. dyddiau'r cwn Dolefulness, sub. alaethusrwydd,
Doge, s. penllywydd (gynt) yn galarusrwydd, iradedd
Venice -
Dollar, s. darn arian sydd yn
Dog-fish, s. morgi, penci werth y'nghylch 4s. 6c.
Dog-kennel, s. tycwn, cynhordy Dolorous, a. alaethus; achwyn
Dogged, a. olrheiniedig: cºaidd, gar, cwynfallus; dolurus
costogaidd, anhymaws, sarrug Dolour, s, gofid, dolur, cysteg,
Doggedness, s. cieidd-dra; an poen; alaetli, galar
hymawsedd, satrugrwydd Dolphin, s. mór-hwch
Dogger, s. math o long fechan, Dolt, s. penbw!, hurtyn, hutyn,
ysgoren, ysgwin, llongig lurthgen, deltf
Doggerel, d. gwael, gorwael, sål, Doltish, a. delfiaidd, hurt
salw, anghelfydd Domain, s, tir meddiant, treft:d-
Doggish, d. ciaidd. Edr. Dogged acth, etifeddiaeth; arglwydd
Dog's-colewort, Dog's-mercury, iaeth
s.bresychy cwn, blaenyriwrch Donic, s. twr buyāog, crômen
og's-grass, s. glaswellty cwn, Domestic, a tyaidd, teuluaidd,
llygady ci, triagly cwn cartrefol: s, teulu-was
Dogstar, s. seren y ci Domicil, s. anneddle, trigle, car
Dog's-stones, s. baldar, ciriny ci, tref, tref, ystref
y galdrist, Ilysian'r neidr, teg Dominate, r. trechu, gorthrechu,
eirian. Edr. Satyrion a Rugirort darostwmg
Dog's-tooth, s. Ilyiiad y mor, llys. Domination, sith, arglwyddiaeth,
iau Efil rheoliad, rheolaeth
Dogs onions, s, winwyn y civn Domineer, t. a. rhwysgo, ar
Dog-trick, s. cast brvnt, cast ci glwyddiaethu, tra-arglwydd
Dogma, s. egwyddor neu addysg iaethu
sefydiedig; daliad neu dyb Domineering, a tra-meistrolaidd;
cyffredin traliàus: S. rhwysgiad
Doganatical, a rhy-awduraidd,
cryfymlynol with ei dyb ei
Dºrukuº, s.
Sul
Ilythyren y
hun, human-gryf, doctoruidd Dominican, a. o. urdă I)ominic
Dogmatist, Dogmatizer, s. dys Dominion, sub, llywodraeth, ar
gawdwr human-gryf, meistrol glwyddlaeth, meistrolacth, rhe
ddysgwr, awduriaethwr - olaeth, goruchaſiaeth, awdur
Dogmatize, r. a. awduriaethal, dod, llywyddlaeth
meistrol-ddysgu Domino, s. cwewll mynach
- 'i'
 D O 188 D O

JYou,s, enwawd bomeddyn'spacn Doting, a. ffol-serchus

I}onation, sub. rhodd, anrheg;
rhoddiad, doniad, anthegiad
}}onative, s rhodd; rhodd dili
gyſ, wing. Edr. Donation
Dome, a. wedi ei whéyd neu ei
orphem: int. dyna ben!
159nee, s. derbyniwr rhodd
Donor, s, rhoddwr, rhoddydd
3200m, s. barn, dediſryd, brawd
JDoom, r. barnu, dyfarnu, coll
farmu, cyhoeddi barn
Poomsday, s. dydd y farm, dydd
brawd, y dydd olaf
Deomsman, s. barnwr, barnydd,
brawdwr, ynghad, ynad
Double, a. dyblyg, deublyg, dau
ddyblyg, duebl; dau
Double, s. plyg, plygiad, di",
dilliad, dyblygiad
Double, r. plygu, dyblygu, dyblu,
chwamegu'r cymmaint arall;
ymddyblygu
Doubler, s, dysgl helaeth
Doublet, s. math o wasqawd
Doubling, s. plygiad, dyblygiad;
plyg; rhediad traws-ddyrus
Doubly, ad. yn dayblyg, &c.
Doubt, s. ammkeuaeth, ammatl,
ammheuad, petrustier; amilys
rwydd: dadi -

I}oor, sub. drws, dör; porth—A Doubt, r, ammau, petruso

fore-door, rhagddor, rhagddrws Doubtful, a. ammheuol, ammheu
Door-frame, s. attegwisg drws us, petrus; annily's
Doubtfulness,s.ammheinstwydd,
Door-post, s, gorsin, gorsing, post
drws—-Upper door-post, capan petrusrwydd, annilystwydd
drws, gwār-ddrws Doubtless, ad, yn daiammau
T}oor-keeper, s, drysor, porthor Doucet, s. ccultwyd, brithog
i)oor-sill, s, liiniog, trothwy Doucets, s, certig cwd carw
}}or, JXorr, s. chwilen y baw Douceur, s, gwobr; budr-wobr
Dorado, Doree, s. y pysgeurgefn, Dove, s. colomen—A stock-dore,
eurbysg, pysgodyn yr haul or Wood-pigeon, cuddan, ys
I}oric, a ym ol dull y Doriaid gutham—A ring-dore, ysguthan
i)ormant, a, yn cysgu ; tam gudd, gadwynog. Edr. Turtle-dore
or golwg ; marw Dove-cot, s. colomendy
l)ormant, s, prif-drawst, swmer Dove-like, a, colomeuaidd; di
Dermer, s, fenestrym men ty niwed
Dormitory, sub. hundy; ystafell Dove-tail, s. math o gysswilt
gysgu; humfa'r meirw mewn gwaith coed, peusyth
T}ormouse, s. math o lygoden, Dough, s. toes
pathew; (wn or saith cysgadur) Doughty, a.gwych, dewrwych—
I}orser, s, cefn-gawell, bancr Doughty fellow, dewryn
1)orture, s. hundy, hunle Doughy, a toeslyd, fel toes
I}ose, s. dogn gan feddyg Douse, s. bonclust; r. rhoi bou
!)ose, r. humo, liedgysgu clust: rhoi trochfa
}}ot, s. man, mod: r. mammu Dowager, a. gwaddolog
I}otage, s, lledfrydedd, pen-wen Dowdy, s. benyw wiadaidd
did, gwall synwyr; maldod Dower, s, gwaddol, cynnysgaeth,
Dotard, s, tra-serchwr; un lied agweddi, egweddi; cowyll
fydig, un penwan Dowered, a.swaddolog, cymysg
Dote, r. gorhoff, fol-serchu;
gwambwylio, ynfydu ! aeddedig,
ddi
a chymnysgaeth gan
|
 D O -I 30 D O

Dowerless, a. digynnysgaeth, di | great dragon, tegeirian, Edr.

waddol, anwaddolog Histort ac Orchis
Dowlas, s. Ilíain lled-fras Dragon-fly, s. gwas y neidr
Down, s. man-blu, plucan, goſlew, Dragon-like, a. dreigaudd
pān; plu'rysgall, plu'r gweu !'ragoon, s. march-filwr
nydd; gwastadedd; rhôs Dragooning, s.gormestrvy filwyr
Down, ad. i lawr, i waered, obry, Drain, s. dyfer-fios, såch
tu a'r llawr: a trvn, athrist Drain, r. a. dyhysbyddu, Sychu
Downfall, s. cwymp, codwm, di Drainable, a. dyhysbyddadwy, ºc
nystr, dymchweliad Drainage, s. dyhysbyddiaeth
Downhill, sub-gwaered, gorwaer Drained, a. dyhysbydd, dyhys
ed, llethr, llechwedd byddedig; wedi ei wagliau
Downlying, a. ar wely esgor Draining, s. dyhysbyddiad: a, dy
Downright, a didwyll, diliocced, hysbyddawl; gwaghäol
Syml, gonest; eglur Drake, s. ceiliog hwyad, adiad
Downs, s., gwastatair, noethair, Dram, s. darlwm.gc neu draflwnge
heldır, rhosydd or dyfroedd poethion
Downward, Downwards, ad. i Drama, s. chware dynwaredol
lawr, i was red, tu agi wacred Dramatic, a.chwaryddol, chware
Downy, a. pluaidd, man-bluawg, yddol; dynwaredol
panawg; esmwyth Dramatist, s. chwaryddiaethydd,
Dowry, s. Edr. Dower. awdur chwareu-waith
Dowse, s. cernod, dyrnod Drap, s. defuydd dillad
Doxology, s. mawl-wers Draper, s. marchmatwr brethynau
Doxy, s. cyffoden, putain allieiniau, brethynwr
Doze, v. Edr. Dose Drapery, s. marcluladaeth llìain
Dozel, s. dwsel, pistyll a brethyn: y dillad neu'rero ºr.
*
*

Dozen, s. deuddeg, ilwsin lenni mewn llumiau

Doziness, s. cysgadrwydd Drape-sheep, s. defaid cwliedig
Dozy, a cysgyd, tryinlyog Drastic Medicine, s. meddygiu.
Drab, s. dyhiren; budrog, dwg iaeth gref-weithiol
en:-math o frethyn tew-gryf Draught, sub. llwngc, traflwnge,
Drachm, s. Wythfed ran wins:– Ilymaid:—arloesdy, geudy :-
dermyn o arian Rhufain gymt tyn, tyniad; tynia; helfa:--
Draft, s. Soeg, gweisgion; b.vyd gwcrth, gwerthiad
moch; cibau; golchion, &c. Draught-horse, s. march tymnu
Drafty, a. soeglyd; tra-saiw Draught-tree, s, trawst men, &c.
Draft, s. cymlium, darlun, bras Draughts, s. chware gwyddbwyll:
ddarlun:—hawl-lythyr, tym —offer march tymnu
lythyr Draw, c. a. tymnu, llusgo; arwain,
Drag, s. carr llusg: tym-fach i denu: llunio, darlunio; llinellu;
godio dawfr; rhwyd dynuu portreiadu -

Drag, r. a. Ilusgo, dylusgo Drawback, s. at-dal, at-daliad

Draggle, v. a. diblo, dibl.lusgo
Drag-net, s, tyn-rwyd
Dragon, s. draig-Dragon-wort,
llysiau'r ddraig–Common or
Draw-bridge, s. ysgrogell
Drawer, s, tynwr; heilyn, goll
yngwr diod, diodwas:—llum
iwr, darlunivr:—llogell
T2
 D R 140 D R

I)rawers, s. ſlodrau: llogellau Dribble, v. defnynu; dyboeri

Drawing, s.llum, arlun, arluniad, Dribblets, s. dryllyniach (o ar
darluniad; tym, tymiad–Draw ian); cyrbibion
ing room, cyfarchfa Dribbling, part. yn defnymu
Drawl, r. llusgo geiriau Dribbling debts, dylediach, män
Drawn, a. wedi ei dymu; noeth; ddyledion, dylètach
heb ei derfynu Drift, s. amcan, tuedd: lluclifa
Dray, s. car, car hir, car trol eira; eludair oia: croeslwybr
Drayman, s. eariwr, gyrwr trol mewn gwaith muyn
Drazel, s. budrog, dwgen Drift, v. a. Iluchio, liuwchu
Dread, sub. ofa, arswyd, braw, Drift-sail, s. attal-hwyl i'w roi
dychryn, echryn, arynaig dam dawfr mewn 'storm
Bread, r. offii, arswydo; crynu Drill, s. trvyddew, ebill, trul:—
Dreadful, a. offiadwy, erchyll, math oeppa:-aberig; si aber
echryslawn, arswydus, irad Drill, v. a. trulio: dysgu milwyr;
Dreadfulness, s. erchylldod, ar gofern; sio fel aber
swydohrwydd, iradedd Drink, s. diod, llyn, gwirod
Dreadless, a. diofm, diarswyd Drink, v. yfed; ymddiodi
Dream, s. breuddwyd; fol ddy Drinkable, a...yfadwy, i'vyfed
chymmyg: r. breuddwydio Drinker, s, yfwr, diotwr
Dreamer, s. breuddwydivr Drip, s. disgyniad tâ neu fur ty
Drear, Dreary, a. hyll, erchyll, Drip, v. m. dyferu, defnymu -

cchrysol, cethin-hyll Dripping, s. toddion, dyferion

Dredge, s.rhwyd Ilymeirch neu Dripping-pan, s: padell y toddlion
westrys: v.rhwydomeu dreillio Dripple, a gwan; prin; cloff
am lymeirch (westrys)—blodio Drive, t. gyru, gwthio, ymlid
bwyd a foºm rhostio Drivel, s, glafoerion, ymboer
Dredger, Dredging-box, s.blawd Drivel, v. n. ymboeri; ynfydu
flwch, blvch blodio Driveler, s: glafoerwr, ymboerwr:
Dredger, s. daliwr llymeirch ynfyd, un penwan -

Dregs, s. gwaddod, gwaelodion, Driven, a ymlidiedig–Driven.

fivlbri; gwellilion y bobl snow, y man-Öd, lluvch
Dreggy, a. gwaddodlyd Driver, s, gyrwr, gyriedydd
Drench, s. diod-feddyginiaeth i Driving, s. gyriad, gwthiad
anifel, meddyglyn i farch Drizzle, v.defnynu, gwlith-wlaw
Drench, r. a. inwydo; trochi; io, definio, deigrynu
trwytho: rhoi diod lysiau i Drizzling-rain, s: gwlaw mān
anifel Drizly, a. man-ddefnynog
Dress, s, gwisg, gwisgad, dillad, Droll, s. ysgentyn, cymbenwr,
trwsiad, divyg; addurmiad digrifvas, cellweiriwr
Dress, v. a. dilladu, gwisgo, tryws. Droll, a. digrifol, digrifgall, ar
iadu, addurno; trin; gwrteith abeddus, cellweirgar
io; cyweirio, cyffeithio Drollery, s. digrifveh, cymben
Dresser, s. gwisgwr, dilladwr, dod, arabedd, cymmwedd
dilledydd; trinwr; cyweiriwr, Dromedary, s. math o gamel neu
&c.—trestl, cegin-fwrdd gammarch ä dau grwmp ar ei
Dressing, s, gwisgad; triniad gefn; camelbuan. Jer, 2.23.
 D R 141 D R

Dromo, s. Ilong fuan: math o Drudging, s. cystogial

bysgodym Drug, s. detnydd meddygol: petle
Drone, sub. gwenymen ormes, di-werth, gwael-beth
bychygyr, begeryr: fig diogyn Drugget, s. math o frethyn
Dromish, a. diog, musgrell Druggist, s. -gwerthwr defnydd
Droop, v. diheeni, llipău, llip iau meddygol, cyfferiwr
rynu, pendrymu, ynollwng Druid.s.derwydd: pl.derwyddon
Drooping, s. dihoeniad: a. ilipa, Druidical, a. derwyddawl
methedig, lliprymaidd Druidism, s. derwyddoni, der
Drop, s. dyſeryn, dafm, defnym wyddoniaeth
Droplet, s. defnym byclian Drum, s. tabwrdd, rhuglen
Dropping, s. dyſeriad: a. dyfer Drum, r. tabyrddu
iog: part. yn dyferu Drummer, s. tabyrddwr
Droppings of the Eares, s. defni Drunk, a. meddw, brwysg
y bargod, dyferiony to Drunkard, s. meddwyn, brºwysg
Propwort, s. crogedyf, crog-edau ym, brwysgwr, diotwr
Dropsical, a. dyfrglwyfus Drunkenness, sub. meddwaint,
Dropsy, s. y dyfrglwyf meddwdod, brwysgedd, medd
Dross, s. sorod, sothach, gorferw, .wedigaeth
ammhuredd—-Dross of iron, Dry, a. sych, hysp, sychlyd, cras,
sinidr sychedig: v.sychu; crasu; dy
Prossy, a.sothachlyd, ammhur hysbyddu
Drove, s, gyrr, deade'l, cenfaint Drying, s. sychiad, crasiad
Drover, sub. porthmoil; gyrwr, Dryness, s. sychder, crasder
gyriedydd-–To act as a drover, Dry-shod, ad, yn droed-sych
porthmóna, porthianna Dual, adj. perthynol i dilau,
Drought, s. sychder, sych-hin, deuol
crasder, gwres; syched Dub, v. a. urddo, urddasu
Droughty, a. sych-hunog, sych Dubious, a. ammheilus, ammheu
edig, sych-wresog, tesog ol, annilys, ansier, petrus
Drown, t, boddi, soddi, suddo Dubiousness, sub. annilysrwydd;
Drowned, adj. boddedig, wedi petrusdra, petrusedd
boddi, wedi ymsoddi Dubitable, a. ammheuadwy
Drowning, sub, bawdd, sawdd, Dubitation, sub. petrusder, am
suddiant: a. & part. yn boddi mheuad, arbetrusiad
Drowsiness, s. cysgrwydd, cysg Ducal, s. dugiawl
adrwydd, syrthni, trymlyogder Ducape, s. math o sidan masw
Drowsy, adj. trymlyog, swrth, Ducat, sub. darn arian o werth
swrthlyd, cysglyd; marwaidd 4s. 6c.—y ducat aur yn werth
Drub, v. a. llabio, llachio, dyrnu, 108.
pastynu, tionodio, fusto Duck, s. hwyad, hwyaden
Drubbing, s. curfa, maethgen Duck, v. trochi, tafu dam ddwfr
Drudge, s, gwas cegin, cystogwr, Duck-bill wheat, s. gwenith Nor
poenwr, gwas carr mandi, gwenith Ffrainge
Drudge, v. gwnéyd gwaith caled Ducking, s. trochiad
neu wael, cystogi Ducking-stool, s. ystól drochi
Drudgery, s. caled-waith, cwst Duckling, s, hwyadieuangc
 DU 1492 D U.

Duck's meat, Duckweed, s. bywyd Dun, r. a. cnip-gyffwrdd; gofyn

yr hwyaid, y gyflafan, llinos y dyled yn daer a mynych
dwfr Dum-bee, Dum-fly, sub. clyryn
Duct, s. hyfforddiad, tywysiad llwyd, cacynen y meirch, cre
Ductile, adj. ystwyth, hyblyg, "ren
hydyn, hyddwyn, estynadwy Dunce, s. delfi, penbwl
Ductility, Ductileness, sub. ys Dung, s. tom, baw; tail; biswall,
twythdra, hydynrwydd -
ebod; r. a. tello; tommi, bis
Dudgeon, s. bidogan; sorriant, weilio, ebodni
drygnwyd, antoddogrwydd, dig Dung-beetle, s. chwilen y dom
Due, sub. dyled, died, dy!yed; Dungeon, s. daeardy, dyfngell
haeddiant; iawn; eiddo Dung-fly, s. cyliomen y dom
Due, a.dyledus, dyladwy; iawn; Dunghill, s, tomen dail
da—Due to me, yn dilai mi Dunging, s. tellad, tomiad
Duel, s. ymladd rhwug dau, or Dungy, a, teilawg, tomlyd
nest, ornestwaith: v. ornestu Dum-meck, s. gwas y gāg, gwich
. Duelist, s. ornestwr ek neu gwigyn y gāg
Duet, s. cam-deulais Dummer, s, taer-ofynwr
Dug, s. teth, diden, bron Duodecimo, a. deuddeg plyg
IXuke, s. duc, dug Dupe, s. dyn hydwyll, symlyn
Dukedom, s. dugiaeth Dupe, r. a. twyllo, siom-ddenu
Dulcet, a.melys, hyfryd, peraidd, Duplicate, s.adysgrifen, adly thyr
hyfryd-bêr, melusbér Duplicate, a. deublygawl
Dulcification, s. melusiad Duplicate, r. deublygu ; adys
Dulcify, v. melysu, pereiddio grifemu; ail-adrodd
Dulcimer, s, dwsmel, symphon Duplication, s. deublygiad, dy
Dulcorate, v. melysu blygiad; adluniad
Dull, a hurt, sym, syfrdam, syn Duplicative, a. dyblygawl
hwyr-bvl; marwaidd, swrth; Duplicature, s. deublygiaeth, dy
diflas; diawch, pvl, di-fin blygedd, dyblygiad
Dull, v. hurtio, syfrdamu; pylu Duplicity, s. twyll, dyblygrwydd, {
Dullard, s. delfi, hurtyn, hutyn dau-wyneb
Dulness, s. hurtrºwydd; pylni: Durability, s. parhausrwydd
tywyllni; marweidd-dra, anſlas Durable, a. parhäus, parhäol,
Duly, ad. yn ddyladwy, yn addas, o hir-bara, Safadwy, cryf
yn iawn, fel y gweddai Durableness, s. parhausder, para
Dumb, a. mud, atlafar, dystaw Durance, s. carchar, carchariad,
Dumbness, s. mudaniaeth, aflatar caethiwed, dalfa, attalfa
edd, afleferydd Duration, s. para, parhād
Dump.sh, a. dystaw-ddig Dure, v. parhâu, aros, sefyll
Dumpling, s.rhólen, póten Dureless, a, dibara, darfodedig
Dumps, sub. dig-ddystawrwydd, Duresse, s. carchar, dalfa; trais
ysmigwst, antoddogrwydd ddaliad, trawsrwymiad
Dun, a gwineu-ddu, Ilwyd-ddu, Durham, s. Deifr, Dewyr
gwineu-lwyd, du-frych - During, part. yn parhau; tra par
Dun, s. cnip-gyſtyrddiad, cnipws; häo, cyd ag, hyd tra
gofyniad; gofynydd dyled Durity, s. caledrwydd, ealedwch
 D Y 143 E A

Dusk,s. cyfnos, cyflychwyr, gwyll iyysentery, s. clefyd y gwaed

y mos; gwy:l y dydd; rhwng Bysnomy, s. anghyfraith
gwawl a gwyll Dyspepsy, s. difiyg treuliad ar
Duskish, Dusky, a. Iled-dywyll, fwyd yn y cylia
Ilwyd-dywyll; Ilygliw, dulwyd Dysphony, s. attal dywediad
Duskisliness, s. tywyllni; llygliw Dyspnoea, s. diffyg anadi
iad, lled-dywyllni -
Dysury, s. y tostedd, attal dwfr
Dust, s.llwch, pluor, fylor
Dust, r. Ilychwino, Ilychu
Dusty, a. Ilychlyd, llycliwin E.
Butchess, s. duges -

Dutchmen, s. yr Isellmyn EACH, pron. pob, pob un—

Dutch-myrtle, s. mordywydd Each other, y naill y llali, eu
Dutchy, s. dugiaeth gilydd
Duteous, 3Dutiful, a ufudd, gos Eager, adj. awyddus, awchlym,
tyngedig, dyledgar awchus; gwangcus, rheibus,
Dutifulness, s, uſuddgarwch, dy trachwantus:–surflyd, egr
ledgarwch; ufudd-dod Eagerly, al. yn daer, yn awydd
Duty, sub. dyled, dyledswydd: us, yn drachwantus
gwasamaeth: cyllid, toll, teyrn Eagerness, s.taer-flys,awyddfryd,
ged, treth awchlymder, awydd, gwangc,
Dwarf. s. corr, corryn, pegor dirchwant; chwibledd, surm
Dwarfish, a, corraidd, maraidd Eagle, s, eryr: fem. eryres
Dwarfishness, s. correiddrvydd Eagle-eyed, s.llygad-lym, Ilygad
Dwas-light, s. Ilewyrm, tan ellyll graff, craffei olwg
Dwell, v. m. preswylio, trigo, trig Eagle-like, a. eryraidd
iannu, anneddu, cyfanneddu ; Eaglet, s. eryram, cyw eryr
aros; ymhelaethu Eagle's-stone, s. eryrai, eryrfaen
Dwelling, s. annedd, preswylfod, Ear, s. clust, ysgyfarm:-tywysen
trigias, trigiant, ty; amneddiad, Ears of corn, tywys yd–Eur, of
preswyliad---Dwelling-place,am a vessel, dolen, dyrnddol, clust,
meddle, ameddfa, trigfa, trig y gafael
fan, preswylfa Ear, r. m. tywysemu, hedeg; hadu
Dwindle, v. dihoeni, gwanhäu, To give ear, r. a. clust-ym
gwywo, methu, darfod, edwi wrando, rhoi clust, clustfeinio
Dye, s.lliw, gne: r. Iliwic, lliwo: Eared, a tywysemog
marw, trengi Earl, s, iarll: fem, iarlles
Dye-house, s.lliwdy Earldom, s, iarllaeth
Dyer, s. Iliwydd, lliwiwr Earless, a. diglust, heb glust
Dyer's-weed, s. banadlos, eurfan Earliness, s. cymnarwch, boreu
adl, cor-fanadl edd, boreuolrwydd, boreuder
Dying, s. Iliwad; lliwyddiaeth Early, adj. cynmar; prydlawn;
Dying, part, yn marw, ar drangc boreu, boreuol: ad, yn fore, yn
Dynasty, s. Ilin o frenhinoedd; gynmar, mewn pryd
y rheolaeth, llywodraeth Earn, r. a., ynmill, elwa, maelio;
Dyscracy, s. afiechyd, drwg an rhyglyddu, haeddu
sawdd corph, anhawnt |
Earnest, s, ern, ernes, gwystl .
 E A 144
—r-
Earnest, a. difrif, difrifol, prysur;
dwys; divyd, dytal, taer
Earnestly, ad. oddlifrif, yn ddy
fal; yn daer; yn graff
Earnestness, s. dyfrifvch, awydd
fryd, dyfalwch, dwysder, taer
ineb, prysurdeb
Earning, s. cyflog, ynmill, enmill
iad, elwant
Ear-pick, s. clust-garthydd
Ear-ring, s. clust-dlws
Farsh, s. tir àr, tira arwyd
Ear-shot, adj. yn nghyrhaedd y
glust
Earth, s. daiar, daear, tud, daear
en, tir, pridd; r. priddo, claddu;
daearu; ymddaearu
Earthen, adj. pridd, o'r pridd,
priddol, priddlyd
Darthen-ware, s.llestripridd
Farthing, s, priddiad; daeariad
Earthliness, s. daearoldeb
Iºarthling, s. bydol-ddyn
Farthly, a. daearol, bydol
Earth-nuts, s. clor, cylor, cnau y
ddaear, bara'r liwch
Earthquake, s. daeargryd, daear
n, daeargrynfa
Earth-smoke, s. cwd y mwg, mwg
y ddaear, y pvff-gwd
Earth-worm, s.llyngyren y ddaear,
amwydyn, abwydyn
Earthy, a.dacaraidd, priddlyd
Far-wax, s. cwyr clust
Earwig, Earwiggle, s. pryfy glust,
chwilen glust
Ease, s, esmwythder, gorphwys
dra, Ilonyddwch, seibiant, ys
gafnhād; hawsedd, hawsder,
rhwyddineb
Ease, v.a.esmwytho, esmwythau,
hawsau; lonyddu, Ilinaru, di
flino; cysuro
Easel, s. atteg-wydd paentiwr
Easement, sub. esmwythiad, cs
mwythedigaeth; fordder cyf.
leusdra
E C
Easily, ad. yn hawdd, yn dai
boen, yn rhwydd, yn estuwyth
Easiness, s.rhwyddyd, esmwyth
der, hawsedd, hawsder, hwyl
usdcr: lymawsedd; meddaldra
Easing, s. ysgafnhãd, liinariad
East, s. dwyrain, codiad haul
Easterly, Eastern, a. dwyreimiol
Easter, s, gwyly pasg
Eastward, ad. tu a'r dwyrain
Easy, a hawdd, rhwydd, es
mwyth; hymaws; meddal
Eat, r. buyta, ymborthi, lleva;
difa, ysu, dyfetha, treulio
Eatable, s...bwyd: a, buytadwy
Eater, s. buytâwr; dyn glwth
Eating, sub. buytād; part. yn
bwyta, gan fºyta; ySol
Eating-house, s. buytty
Eaves, s. bargod, bondo
Eaves-dropper, sub. bargodlech,
clust-feiniwr dan fargod
Ebb, s, trai, adlit, mordrai, er
trai, dysdyll
Ebb, r. n. treio, adlifo; lleilhäu
Ebony, s. math o bren du caled
o'r India, ebenus
Ebriety, s. meddwdod, meddw
waint, brwysgedd
Ebriosity, s. ymroddiad i feddw
dod, diodgal weh
Ebullition, s. dyferwad, gorfer
wad, crychias: fig. cynhwrf
Eccentric, Eccentrical, a. afreol
aidd, anghydweddol, anghyd
gerddawl; pengam
Eccentricity, s. afreoleiddrwydd,
anghydweddusrwydd
Ecclesiastes, s.llyfry Pregethwr
Ecclesiastical, a, eglwysaidd, eg
lwysol, eglwysig
Ecclesiastic, sub. eglwyswr, gwr
eglwysig
Echo, s. adsain, dadsain, carreg
atteb, adlef
Echo, r. a. adseinio, dadseinio,
attebleisio
 E D 145 'E F
—--

Echoing, s. atebleisiad, &c. | Edile, s. adail-olygydd

laircise, r. a. eglurhau, de Edition, s. argratifiad, cyhoeddiad
hongli, dangos yn oleu Editor, s. cyhoeddwr
Eclaircisement, s. amlygiad, eg Educate, r. meithrin; addysgu ;
lurhād, dehongliad dwyn i fynu; hyfforddi
Eclat, s. dysgleirdeb; urddun Education, s. dysg; dygiad ifynu;
iant, clod, parch, mawrhād meithriniad; moes -

Eclectic, a. dewise.dig, dewisol: Educe, t. a. dwyn allam, dangos

yn meddu havli didewis Eduction, s, dygiad allan
Eclipse, s. difyg ar yr haul neu Edulcoration, s. melysiad, &c.
y lleuad, &c. cil; cwmwl Eek, t, estyn, ystyn, hwyhäu,
Eclipse, r. peri diffyg, pylu neu mwyhäu, helaethu, yehwanegu
drechu llewyrch; cymylu Eel, s, llyswen—To catch eels
Ecliptic, s. y linell wybrömolyn llyswena, dal llyswod
yr hon y dygwydd diffygion, Effable, adj. hydraeth, traeth
cylch y diffygion; cylch blyn adwy
yddol y ddaear Efface, r. a. dilén, dimystrio, di
Pclogue, s. bugeil-gerdd ddymu; antturfio
Ecstasy, s. pèrlewyg, llon-lles Effaced, a. anſfurfiedig, diléedig
mair, llawen-fas Effect, s. effaith, camlyniad, ar
Ecstatic a. per-lesmeiriol gamlyniad, affaith; lies, budd;
Edacity, sub. gwangc, buyteig ystyr, amcan, dyben, perwyl
rwydd, glythmi, bol-raib Effect, c.a. effeithio, achosi; ar
Eddy, sub. cylch-dröad dwfr; lwyddo; dwyn i ben; digoni
gwrthlif—Eddy wind, tro-wynt Fffectible, a. effeithiadwy
Edge, s. min; awch; ymyl, cºwr, Effective, u. effeithlawn, effeith
Ochr, goror iol; digoll, grymus
Edge, v. minio, awchu, hogi, go Effectless, a. dieſfaith, dirym
lymu; ymylu; ymyl-weithio; Effector, s. effeithiwr
ymyl-wasgu–To set the teeth Effects, s. da, dioedd, eiddo
on edge, peri y ddeincod Effectual, a. effeithiol, gorawſ,
Edged, a miniog, awchlym; ym achosawl; digonol, digonian
ylog; eirionynog nus
Edging, s. eirionyn, amaerwy, Effectuate, v. effeithio, effeithioli,
ymylgylch, rhidens, sider digoniannu, dwyn i ben
Edgeless, a. pyl, di-fin, di-awch Effectuation, sub. effeithiolaeti,
Edge-tool, s.arf neuerfyn miniog effeithiad, digoniant
Edge-wise, ad. tu a'r min Effeminacy, s. maswedd, mas
Edible, a bywytadwy wedd-dra; gwreigeidd-dra, an
Edict, s. deddf neu ordinhãd gy wreiddry ydd, mwythusder
hoedd, cyheeddiad Effeminate, adj. maswedd-gar;
Edifieation, s.adeiladaeth, adeil merchedaidd; mursenaidd, an
adiad, adeilad; addysgiad Wraidd, mwythus, masw
Edifice, s. adail, adeilad, ty, ad Effeminate, r. masweddu, an
eildy, adeiladaeth, adeilwaith Wreiddio, gwreigeiddio -

Edifying, a. adeiladol: s. adeilad, Effervesce, r. brydio, gorferwis

adeiladiad, adeiladaeth dyfrydio; ***
 EG 146 EI
Effervescence, s. brydiad, dyfer. Egg, r. a. cyffrói, annog, amnos,
wad; ymgynghyrfiad cymbell, symbylu
Ffficacious, a. effeithiol, merthus Egging, s. atmogiad, annosiad
Efficaciousness, Efficacy, s. eff. Eglantine, s. mieri Mair, drysien
eithioldeb, effeithiolrwydd, bèr—Eglantine berries, egroes,
achosoldeb, digoniaeth, di aeron mieri Mair—Wild eglam
gonolrwydd, nerthusrwydd time, rhôs y cwn
Efficience, Efficiency, s, effeith Egotism, s. myfaeth humanol
iad,achosiad.Edr. Effivaciousness iaeth, humanaeth
Efficient, s, effeithydd: a, eff. Egotist, s. ſhyfivr, hunan-gan
eithiol, achosawi, merthog molydd, humanwr
Effigy, s, llun, eilun, delw, dull, Egotize, r. myfio, hunan-foli
dyluniad, cyffelybrwydd Egregious, a nodedig, tra-mod
Effiorescence, Effiorescency, s. edig, gormodawl, tra amlwg,
blodenad; tarddiad hynod, hymodawl; gwrthum
£fflorescent, a. blodeuog, blod Egregiousnes, sub. hymodrwydd, ſ
euwedd; tarddiol, yn tarddu dirfawredd, aruthredd
Effluence, s. dylifad, deilliad Egress, Egression, s. ffordd neu
Effluent, a. dylifawl, firydiol fynediad allan. Edr. Ingress
Effluvia, s. pl. chwäs-hedion, Egret, s. aderyn y bwn
chw$s--darth, arogl--hedion, Egrette, s, tal-flodeuyn, addurn
sawr-hedion, mws a wisgir gan bendefigesan
Efflux, sub. ffrydiad: v. ffrydio, Egriot, s. math o Aurianen
lifo, meu darddu allan, dylifo Egritude, s. clefyd; tristyd s
Effluxion, s. dylifad, rhediad Egypt, s. yr Aipht
Effort, s. cais, hwp, huppynt, Egyptian, sub. aiphtwr; trinwr
hwb; argais, dirgais, yindrech tesmi: a. aiphtaidd
Effraiable, a. erchyll, arswydus Ejaculate, r. a. saethu, ergydio:
Effrontery, s.talgryfder, digy wil anadiu saeth-weddi
ydd-dra, haerllugrwydd Ejaculation, sub. saeth-weddi:—
Effulgence, s.arddysgleirdeb, ar ergy.diad neu dafliad alian 4.
loywder; Ilewyrchiad Ejaculatory, a. saethawl, saeth
Effulgent, a.arloyw; Ilewyrclius edig; di-ragſyfyr; taer-wresog
Effuse, v. tywallt at led Eject, v. burwallan; didyo
Effusion, s, tywalltiad ar léd; Ejection, s. byriad allan; didyad
bol-dywalltiad; gwastraffiad Ejectment, s. didyad º
Eft, s, genau goeg, modrvyen, Eigh! interj. ow! och fi! haſ
modrwyfil,budr-chwilen, bryn Eight, a wyth—Eighth, wythfed
tyn Eighteen, a. deumaw, triar bym
Eftsoons, ad. yn fynych; ar frys, theg—Eighteenth, deunawfed,
ym fuan wedi, yn fuam trydydd arbymtheg
Fgestion, s. carthiad y corph Eighty, a. pedwar ugain—Eight
Egg, sub. Wy—Addled egg, Wy ieth, pedwar ugeinfed—Eight
mysorig, wy madreddog, hundred, wyth-gant—Eight
clongc-Wy—Treadle of an egg, hundredth, Wyth-gamfed—Eight
y rhith, gorilydd Wy—A soft hundred fold, wyth gan-plyg
*gg, meddal-Wy -Eisel, s, gwinegr; sur-beth
-
 E. L. 147 E L

Either, pron. un o'r ddau, y naill Elect, adj. etholedig; r. ethol,

neur Ilall: conj. naill ai dethol, dewis
Fjulation, s. cwynofain, udfa Election, s, etholiad, dewisiad;
Eke, ad. heſyd, heblaw hym, yn etholedigaeth, etholiant
mhellach, gyd a hymy Elective, a. etholiadol, dewisiad
Ela, s. y gradd, liais, neu’r tant ol, a roddir trvy ddewis
uchaf mewn peroriaeth: y Elector, s-etholwr, dewisydd
llorf-dant Electoral, a. etholyddawl
Elaborate, a cywrain, celfyddus, Electorate, s. ardal etholydd;
manwl;-llafurfawr, poemfawr etholyddiaeth
Elaboratory, s. gweithdy, fieryll Electre, s. gwefr, ystor coeth
dy, peiriandy Electric, Electrical, a. perthymol
Elapse, v. lithro ymaith, ym. i ryw ddefºlydd, neu gorph, a
lithro, diauge, myned heibio, dynno diefnydd neu gorph
päsio, darfod arall atto ei hun; ac yn en
º
Elapsed, part, wedi myned heibio wedig tan at gorph dynol
Elastic, adj. gwrthmeidiol; ar Electricity, s. y ddyfais uchod;
dwythawl, ystwyth, hydwyth tàn-dymniad; gweft-dyniad
Elasticity, s. gwrthneidiolywydd, Electrify, r. a. afferu'rgelfyddyd
ardwyth, ystwythder, hy uchod; ceeth-gynhyrfu, twym
dwythedd gymnyrfu—-Electrifying jiu
Elate, r. a. derchafu; balchio chine, peiriant ir dyben uched;
Elate, Elated, adj. derchaſedig, rhugl-beiriant, coeth-beiriant
wedi yumddwrchafu neu yn Electuary, s. cyfaith; cydiew
chwyddo, uchel-frydig, pen gymmysg meddygol
uchel Eleemosynary, a. elusenol
Elation, s. ymfalchiad, ymgod Elegance, Elegancy, sub, dilini,
iad,ymdderchafiad, ymchwydd dillynder, tiysni, prydferthwch
Elbow, s. elin, penelin; plyg Elegant, a. dillymaidd, tiws, cain,
Elbow-chair,s.cadair ddwyńaich, ceinwych, gorwych :—ilyawdl,
neu elimog cymben
Elbow-room, s. changle Flegiac, a. alaethawl, galarnadol,
Elbow-wise, a. elinog; bachog marwnadol, cwynfanus
Elden, s. tauwydd, cymnud Elegy s. marwnad, galarnad
Elder, s. henuriad, hemadur, hyn Flement, s. elfydd, elſen; eg
afgwr: a, hym, hymach, hen wyddor; cymddysg, mabddysg
eiddiach Elemental, Elementary, a. el
Elderly, a. henaidd, oedranus fyddol, elfenol; egwyddorol;
Eldership, s. hemaduriaeth dechreuol, gwreiddiol
Elder-tree, s. pren ysgaw, ys. Elench, s. eyfrwys-ddad!
gawen—Dwarf-elder, ysgaw’r Elephant, s. elephant, cawr-fil
ddaear, ysgaw Mair, gwaed y Elephantime, a, cawrfilaidd
gw$r—Elder-wine, gwin grawn Elevate, r. a. dyrchafu, mawr
ysgaw hâu, urddasu; llonni, Ilawenu
Eldest, a hymaf, heneiddiaf Elevated a. dyrchafedig; llon,
Elecampane, s. marchalan crychlawen, siriolwych
Elect, s, etholedigion Elevation, s, dyrchaſiad; uchden
TJ 2.
 E L 148 E. M.

Flevator, s. derchwr, derchafwr, Eloquent, a. parablus, firaeth,

derchafydd, dyrchafydd hyawdl, ymadroddus, rhwydd
Eleven, a. un-ar-ddeg—Eleventh, cliwedl, arain ; aur-enau
unfed ar ddeg Flse, a. all, arall, amgen
Elf, s. ellyll, gwyll, gwag-yspryd, Else, ad. osamgen, pe amgen,
un o'r tylwyth teg omid 8, onibai hymy
Elfish, a, ellyſlaidd, gwyllaidd Elsewhere, ad...mewn lle arall
Elf-lock, s. cudyn yr wyll Elucidate, r. eglurhäu
Elicit, t. a. Gael neu dyimu allan, Elucidation, s. eglurhād, arlleniad;
eglurhau, manwl-egluro Elucubration, s. mos-gyfansodd
Elicit, a. egluredigyny weithred iad, 'sqrifemiad wrth ganwyll
Elicitation, sub. . eglurhād trvy Elude, v. gochelyd, cyfrwys--
weithred, dygiad allam yn ochel, ymddiangc rhag
ngweithred Elvers, s, pl. man lyswod
Eligibility, s, gwiwdeb iw dée Elves, s. pl. ellyllon, tylwyth teg,
wis, dewisoldeb, dewisolrwydd gwag-ysprydion
Eligible, a. dewisol, dewisadwy, Elvish, a, anymad, drygnawsus
dymunol, dewis-wiw Elusion, sub. cyfrwys ocheliad;
Eligibleness, s. dewisolrwydd, rhith-ocheliad, siom-esgus; ys
dymunolrwydd, rhagoriaeth tryw, ystrangc, ymdro
Fliquation, s. tawdd-wahamiad Elusive, Elusory, a gochelus,
Elision, s.torriad ymaith, torriad hocedus, annheg, ystrywgar
Ilythyren, bogel-drweh Elutriate, c. hidlo, glān-hidlo
Elixation, s. tymiad nerth llys Elysian, a. paradwysaidd, hyfryd
iau trvy eu berwin araf lawn, tra-hyfryd .
Elixir, sub. cyd-ffrwyth amryw Emacerate, Emaciate, v. teneu
gyfiyriau meddygol häu, culhäu, curio -

Ell, s. mesur o dair troedfedd a Emaculation, s. difrycheuad, dad

naw modfedd, hir-lath făniad, difániad; glanhãd
Elm-tree, s. Ilwyf, Ilwyſen, Ilwyf. Emanant, Emanative, a. deilliol,
anem—Made of elm, livyfin, || tarddiol, deilliedig
lwyfemin—-Witch-clin, Ilwyf. Emanation, s. deilliad, tarddiad, .
amen lyfn-ddail ffrydiad, dylifiant, dylifad
Elocution, s. dawn ymadrodd; Emancipate, c.a.digaethu, rhydd
ffracthomeg, araethyddiaeth; häu; breinio, breinioli
hyawdledd, parabledd Emancipation, sub. rhyddhād,
Elogy, s. clod-air, clod-araeth rhyddfreiniad, digaethiad
Eloigne, v. a. symudymaith Emasculate, v. dyspaddu, anwr
Elongate, v. a. symūd y’mhell: rywid, anwrio
ystyn - Emaseulation, s, dyspaddiad
Plope, r. m. dirgek-gilio neu Embale, v. a. cydrwymo, neu
ddīange, ymgelcio; encilio gydsypio eiddo iw cario
Elopement, s. dirgel-giliad, ym Embalm, v. a. pèr-arogli, pèr
gelciad, ffo, enciliad lysieuo, pèremeinio
Eloquence, s. ffraethder, ffraeth Embalming, s, pèr-lysieuad, &c.
edd, fraethineb, hyawdledd, Embargo, s, gwaharddiadilongau.
areinrwydd, parabledd. ddyfod i mewn neu allan
 E. M. 149 E Nſ

Embargo, s. porth-attaliad wrth y lleuadau : y gorym

Embark, r. myned i long, gosod dºlwyn, ymsang, lleuad ormes
ar long; hwylio meu gyehwyn Emboss, r. boglymu, brodio neur
at ryw orchwyl meuanturiaeth; gerfio boglyn-waith
arhwylio, taro allan Embossment, s. boglyniad, bog
Embarkation, s. mynediadi long, lyn-waith, argerſiad
dodial mewn ilong; arhwyl Pmbowel, r. diberfeddu
... iad, cychwyniad Embrace, s. cotleiðiad
Embarrass, r.a.rhwystro, dyrysu, Embrace, c. cotleidio, breicheid
dyrus-attal, afrwyddo io, ymzaredigo
Embarrassment, sub, dyrysweh, Plmbracer, s. coticidiwr
cyfyng-gynghor, anhawsedd Embrasure, s. twll mewn muryn
Embassador,.s. Edr. Ambassador ymchangu oddi ſewn
Embassy, s. cenadwriaeth, cem Einbrocate, r. a. twym-fwydo,
adwri, cenadiaeth, herodraeth twym-olchi, twym-rwbio.
Embattle, c. byddino, llueddu Embrocasion, s. twym-fwydiad,
Embay, r. cornelu, llocio, cil twym-olchiad neurwbiad . .
fachu—A ship embayed, Ilong Embroider, c. a. brodio, brwyd
ym caeleidal mewn cilfach weithio, addurn-wnio
Embellish, r. addurno, liarddu, Embroiderer, s. brodiwr, brwyd
Kmbellishment, sub. Addurn, ydd, brwydweithydd
addurniad, hardd-wisgad Embroidery, s. brodiaeth, brwyd
Embers, s. marwor, marwydos, waith, gemwa.th
rhysod, ulw, ulwyn, ſludw Embroil, r, enuynterfysg, golosgi:
Ember-days, s. dyddiau ympryd, neu y mlosgigan yºuryson neu
dyddiau'r lludw ryfel, tertysgu
Ember-weeks, s, wythnosau y Embryo, sub. defuydd anelwig,
cyd-goriau milrhith, ebwystl, cymſturf,
Embezzle, r. a. celcio, chwiw gortlydd; peth anorphem
bigo, chwiw-ladratta, darn Emendation, s: gwellhäd, difeiad,
guddio, dirgel-afradu diwygiad, diwygiaeth
Embezzlement, s. darnguddiad, Emendator, s, gwellhäwr divyg
afradiad, chwiwiad iwr, dwygiedydd.
Bmbezzler, sub, darnguddiwr, Emerald, s. y gwyrdd-faen, eme
celciwr. rald, smaragdus
Emblaze, Emblazon, t- elaer Emerge, r. dadysmsuddo, ad-ym
addurmo; tymnu arfau bonedd ddanges; deilliaw 0
Pmblem, s, lluniad arwyddocãol, Emergence, Emergency, s. achos
arwydd-lun, bath meu anghen disymmwth, dir
Emblements, s. ffrwyth llafurdir, dro, dirni, chwaen-dditiyg
cynnyrch, toreth, cnwd Emergent, a. a ddelo i'r golwg
Embody, v. Edr. Imbody megis o dan ddwfr, dadym
Embolden, v. Edr. Imbolden soddawl, adymddangosawl
Embolism, s.amser chwamegol i Emerging, s. dadymsoddiad
gyflawm'r flwyddyn; megis y Emerging, part, yn dadymsoddi
29 o Chwefron, neu'r drydedd Emeroids, s. clwy’r marchogion,
leuad ar ddeg, pan gyfrifid hi Iledewigwst; ſtolenau
 E M 150 E M
--~~

Emersion, s. dadsuddiant Emperor, s. ymherawdwr, am

Fmery, s.llwyd-faen caled herawdwr, unben, archdeyrn
Emetic, s. cyfoglym, carthlyn; Emphasis, s.pwys ar air; dirlais,
cyfogydd, carthydd pwyslais . º

Emetical, a cyfog-bair Emphatic, Emphatical, adj. ar

Emigrant, sub. ymfudwr, ymgil nodol, arbennodol, tra phwysig
1Wr , Empire, s. ymerodraeth
Frnigrate, r. ymgilio, ymfudo Empiric, s. craeh-feddyg, cyfar
Emigration, s. symudiad, trigias, eddwr, coeg-feddyg
ymgiliad, ymfudiad Empirical, a, coeg-feddygol
Eminence, Eminency, sub. uch Empiricism, sub, crach-feddyg
edd, rhagoriaeth, ardderchawg waith, coeg-feddygwaitli
rwydd, enwogrwydd Emplaster, s, plastr, eli-lain
Eminent, a, uchel, enwog, godi Emplastic, a. glynol, eliol
dog, ardderchog, nodedig Emplead, r. a. dadleu, arddadlu
Eminently, ad-yn hynod, &c. Employ, v. a. rhoiar waith, cadw
Emissary, sub. cél-gènad, cél mewn gwaith; arſeru; treulio
negeswr, yspienwas Employ, Employment, s. gorch.
Emission, s. anſoniad neu dafliad wyl, galwad, gwaith, gorch
allan; taeniad ar led wyliaeth, gwasamaeth, swydd
Emit, v. a. anton neufwrw allan; Nº. galwedigaeth, neges
Saethu; pelydru; lled-taenu Walth
Emmets, s. pl. morgrug, mywion, Empoison, v. gwenwyno
bywign, myrion, grugion, dy Emporium, s. prif-farchmadfa
banod: sing, morgrugyn, myw. Empoverish, c. llymhâu, thodi
ionyn, &c. dyban Empower, t. a. awdurdodi, gall
Emmew, v. g. can i mewn uogi, rhoi awdurdod
Emolliency, s. mwythedd Empress, s. ymherodres
Emollient, a. meddalhãol, tymer Emprise, s. antur enbydus
ol, esmwythäol, mwythawl Emptiness, s.gwagder, gwagedd,
Emollition, s. tymeriad, ystwyth gorwagedd, coegedd, coegni
iad, rhywidgiad; esmwythiad Dmpyreal,a.uwch-wybrol, uwch
Emolument, s. budd, céd, elw, wybrenol
ynnill, mantais, elwant -
Empyreum, s. y mefuchaf neu
Emotion, s. cyffro, cyffroad, cyn uch-wybrol; nefy meſoedd
hyrfiad, dysgegiad Emrose, s. blodeuyn y gwynt |
Empale, c. a. argău, pawl-gau, Emulate, v. ceisio rhagori ar
|
cylch-gau; pawl-wanu arall; gwynfydu; cydymgeisio
-
Empalement, sub. pawl-gauad, Emulation, s. cydymgais, cyd
cylch-gauad; pawl-waniad, di ymestyniad; gwynfydiad
enyddiad creulawn trvy wthio Emulator s. cydymgeisiwr
pawl ifymu i'r corph Emulge, v. godromeu sugno allan
Empannel, v. a. rhestru rheith Emulous a. taer-chwennychus;
w$r wrth eu henwau awyddus i ragori; gwynfydig
Emparlance, s. oed-gais mewn Emulsion, s. meddyg-laeth
llys gwladol, oed-ddadl Emunctories, s. mannau cnewyll
Empasting, s.tew-liwiad ogym (a charthleoedd) y corph
 E N 151 EN

Enable, r. a. merthu, galluogi, Encourage, t. a cefnogi, calon

Enact, r. a. deddfu, dedlf-osod, ogi, ysprydoli, annog y’mlaen
gosod cyfraith, ordeinio Encouragement, s. calonogiad,
Enamel, s, arliw, amliwiad cefuogiad, ammogiad; ammog
Enamel, t. a. alliwic, ardowbio aeth; calondid, cefitogrwydd
Enamelling, s.arliwiad, arddwb Encroach, r. cytymgu, gwasgu,
iad, owmal, berneisiad gormesu ; trais-feddiammu :
Enamour, v. a. emmyn cariad Encroaching, a gormesol
Enamoured, a.mewn cariad Encroachment, s. gorines; gor
Ennarration, sub. mymegiad, ad mes feddiant,gormesiad, traws
roddiad, traethiad, mynag wasgiad, traws-gymmeriad
Encamp, r. gwersyllu, linestu Encumber, t. a. gorlwytho,
Encampment, s, gwersyllfa beichio, gorfeichio, rhwystro
, Encephali, s. Ilyngyry pen Encumbrance, s.arludd, arlwyth,
Enchain, r. cadwyno gorlwyth, rhwystr, trymfaich,
Enchant, r. swyno, cyfareddu, attal faich, baich
darswyno ; hudo serch Encyclical, a cylchaidd
* Enchanted, a, swynedig - Encyclopedia, sub. cylch-ddysg,
Enchanter, s. swynwr, hudol cylch-olwg ar y celfyddydau
Enchantment, s. cyfaredd, hud End, s. divedd, terfyn, pen; dy
oliaeth; swyn serch ben; amoan, byriad, perwyl
Enchantress, s. dewines, hudoles End, r. a. dybenu, diveddu, gor
Enchase, c. a. gosod addurn phen, terfynu, cwblhäu
dlysau mewn gwaith aur, arian, Endable, a. terſynadwy
&c. gor-dlysu; addurn-gerfio Endamage, v. a. miweidio, aflesu,
Enchasing, s, gordlysiad colledn; gwaethygu
Enchiridiom, s, llaw-lyfi, llyfryn Endanger, v, peryglu
Encircle, r. a. cylchynu, am Endear, v. anwylhäu, anwylo
gylchynu, amgylchu, cwmpasu Endearment, s. anwylweh, an
nclose, v. a. amgau, caui mewn, wylder, anwyledd, earueidd
gwarchau, angylchynu WCh -

Enclosure, s. cae, caeadle, clas, Endeavour, s. cais, ymgais, egni,

cadas, ceufaes; clawdd ymdrech, llafur, hwp
Encomiast, s. molydd, molied Endeavour, v. a.egnio, ymegnſo,
ydd, darglodydd, gwawdydd ymgeisio, ymdrechu
Encomium, s. mawl, clod, geirda, Endemial, Endemic, a. pºol
mawl-gān, molawd, arwyrain, iryw whad, lle, neugened
darglod Endict, v.a. cyhuddo, achwyn ar
Encompass, r. a. cwmpasu, am Endictment, s. Edr. Indictment
gylchu, cylchymu; amdoi Endite, v. a. cyfansoddi meu
Encore, t. a. galw am, meu fyned draethu sylweddllyfr, &c.
tros, yr un gåneilwaith: galw Endive, s. math olysieuyn o ryw
ail-byngciad; adbyngcio ogaeth yr ysgall—Wild endice,
Encounter, s. brwydr, ymgyrch, march-ysgall
ymladdfa, gwrthdrin Endless, a. diderfyn, didrange
Encounter, t. a, brwydro, ym Endorse, v. a. ysgrifemu ar gefä
gyrchu, ymladd, gwithdrim. gweithred, &c, arysgrifemu
 T. N. 152 E. N.

Endorsement, s. cºfi-sgrifen, ar. Enfranchisement, sub., breiniad,

ysgrifen, arysgrif breiniolaeth, dinesyddiad, dim
Endow, v, gwaddoli, cynnysg as-freiniad, bywrdeisiad
aeddu ; domio, arddonio Engage, r. ammodi; ymrwymo;
Endowed, a cynnysgaeddedig, ymgyduno; addaw; yínosed
gwaddołedig; dawnedig men osod ar waith: ynladd,
Endowment, s. gwaddol, cyn brwydro, cydio mewm brwydr
nysgaeth ; , cynnysgaeddiad, Engagement, s. rhwymedigaeth,
'doniad, gwaddoliad, rhoddiad; ymrwymiad; ammod; brwydr,
dawn, arddawn; darddoniant, ymladdfa ; gorchwyl
dawnedicaeth, dyddoniad Engager, s. ammodwr; mäch
Endue, r. domio, cynnysgaeddu Engaging, a. serchns, hyserch,
Endurable, a goddeſadwy tirionfºyn, boddhāol, ynnill
Endurance, sub, parhād, para; gar
goddefiad, goddetgarwch Engender, r. a. hilio, eppilio,
Endure, r. parhäu ; goddeſ, ym. cenedlu; magn; peri
aros, dyoddeſ, ymoddefă " Engine, s, peiriant, Imig; mans
Endwise, ad, gerfydd ci ben nel; offeryn
Enemy, s. gelyn, gwrthwynebwr, Engineer, s. mangnelydd
cas-ddyn, esgar; andras England, sub. Lloegr, Lloegyr,
Energetic, a grymus, northol, gwlad y Saeson, bro y Sais
darfryw, effeitiliol English, a. saesonig, seis'nig–-
Energy, sub. grym, ymi, nerth; English tongue, Saesoneg, Seis
effeithiolacth, gweithrediad 'meg—English-like, Seis'nigaidd
nerthol —English-men, gwyr Lloegr,
Enervate, r. dinerthu, gwanhäu, Saeson, Seison (sing. Sais)—
gwanychu, annerthu An English woman, Saesones,
Enervation, s. Ilesgåd, gwaihād, Saesºnes, Seis'nes
dinerthiad, eiddiliad Englut, v. ymrythu; gorlenwi,
Enerve, v. Edr. Enerrate arddigoni, bolrythu, gwangcio
Enfeeble, e.g. gwanhäu, llesgäu, Engorge, v. Edr. Englut
eiddilo. Edr. Enerrate Engraft, v. impio
Enfeebled, a. Ilesg, egwan Engrailed, a ymyl-fylchog
Enfeoff, t. rhoi mewn meddiant Engrain, v. dwfn-liwic, adliwic
Enfeoffment, s, gosodiad mewn Engrave, v. a, cerfio, crifio, crif
meddiant, rhoddiad goresgyn ellu, ysgythru, torri à chyn
Enfilade, s.cydres, cydresiad Engraved, a cerſiedig, &c.
Enfilade, t. cydresu; saethu ar Engraver, s. cerfivr, ysgythrydd,
draws cydres, traws-sgubo, crifivr, crifiedydd
traws-gyrhaedd Engraving, s. certiad, ysgythriad,
Enforce, v. a. . grymuso, rhoi crifelliad, crifiad
-mewn grym a gweithrediad; Engross, v. a. glān-sgrifenu:
dirgymhell, dirio llwyr-brynu; llwyr-feddiannu
Enforcement, s. diriad, gorfod Engrossing, sub. glān-sgrifemiad:
iad, dirgymhelliad; cyfnerthiad llwyr-feddianniad o eiddo
Enfranchise, v. breinio, breinioli, marchmad; rhagbryniad
dinesyddio; rhyddhau Engrossment, S. glān-sgrifeniad
 E N 153 E N

Engyscope, s. craff-ddrych Enrap, Enrapture, Enravish, r.

Enhance, r. a. mwyhäu, angh gorionni, tra-llonni, tra-bodd
wanegu, yehwanegu; codi liau
Enhancement, s. yeliwanegiād, Enrich, r. cyfoethogi; brasău
codiad pris neu werth Enripen,
addfed v. addſedu; dyfod yn
yiod y
Enigma, s. dyſal-wers, dammeg,
grymeg, dychymmyg, cymmyg Enrobe, r. dilladu; harddwisgo,
Enigmatical, a. damme awl, &c. arwisgo, Ilaeswisgo
Enjoin, r. gorchymyn, erchi Enrol, v. cofrestru, coſyfru
Enjoined, u. gorchymynedig Enrolment, s. cofrestriad, & c.
Enjoy, r. meddu, mwynhau, ym Ensample, s. cynllun, cynddull,
hyfrydu yn, amwesu; bod wrth anghraifft, siampl
ei fodd Ensconce, r. amgloddio
Enjoyment, s. myyniant, medd Enshrine, v.u. coffru; creir-gadw
iant, mwynhãd, amwes Ensign, s.llumman, baner, ban
ge, v. ehangu, helaethu ; iar: llummanwr, bamierydd,
ymhelaethu: rhyddhäu banerwr
Enlargement, sub. helaethiad, Enslave, r. caethiwo, caethu
ehangiad; ymbelaethiad; di Enslavement, s. caethiad, caeth
garchariad, rhyddhād iwed, caethiant, caethqdygiad
Enlighten, r. goleuo; egluro Ensnare, r. a. bachellu, maglu,
Enliven, v. adfywid, bywidgi, byddaglu, rhwydo, cyfrwys
bywidli; arialu; sirioli ddal
Enlivening, s. bywiccad, &c. Ensnarer, s. byddaglwr, maglwr
Enmity, s. gelyniaeth, dygasedd, Ensnaring, a. bachellgar, dicliell
cas, casedd, casineb . gar, rhwydawi; dengar
Ennoble, r. a. uchel-raddu, ur Ensue, t. argamlyn, sicr-gamlyn
ddasu, uchraddu, uchfreinio, neu døyfod ar ol, canlyin
ardderchu, ardderchogi Ensuing, a. canlynol; nesaf
Ennoblement, s. urddasiad, &c. Entail, t. a. gadael etifeddiaeth
Enormity, s. anfadrwydd, ysge i wr, &c. a'r etifeddion ar ol,
lerder; dirfawredd, anterth di-arallu, anarallu
edd; afreelaeth Entall, s, penmodiad i etifeddar
Enormous, a. anwëdd, anferth, ol, &c. anaralliad, diaralliad,
difesur, dirfawr; ysgcler rhwymiad anaralladwy. Edr.
Enough, sub., digon, digonedd, Fee-tail.
gwala: a. digon, digonol Entangle, r. a. dyrysu, magiu,
Empassant, ad. ary fordd, wrth rhwydo, methlu, nidro
yned heibio, ar hynt Entangled, a. dyrys, dyrysedig
Enquire, r. holi, ymorol, ymor Entanglement, s. dyrysiad, ym
alw, ymofyn, chwilio, ceisio ddyrysiad, ynrwystriad; dy
Enquiry, s. ynofyniad, holiad ryswch
Enrage, r. gwylltio, cymddeir Entendment, s. Edr. Intendment
iogi, cyffróillid, gorddigio Enter, r. a. myned neu døyfod i
Enraged, a lidiog, gorwyllt mewn; ysgrifenu mewn llyfr.
Enrange, c. rhesu, rhestru, rhengc —To enter an action.rhoicwyn
io, iawn-dreſnu; by ddino i Inewn, cychwyn lawl
Y
 E N ! 54 E N

Enterlace, r. a. cymlilethu, brith Entombed, a. claddedig, &c.

fysgu, cyfresu. Edr. Interlace. Entrails, s. coludd, coluddion,
Enterology, s. traethiad ar ran perfedd,amysgar,ymysgaroedd
nau tumewholy corph Entrance, s. mynediad i mewn;
Enterparlance, sub. cylafaredd, dyfodia; drws, porth ; cycli
cydsiarad, cydymddyddam wyniad, dechreuad; derbyniad
Enterprize, s. arlefasiad, antur, Entranced, a.mewn pèr-lewyg
anturiaeth, beiddwaith Entrap, r. maglu, bachellu,
Enterprize, v. anturio, arſeiddio, rhwydo, byddaglu, dyrysu
argychwyn, arlefasu Entreat, r. attolygu, deisyfu, er
2ntertain, c. a. croesawu, dygyn fyn, eiriol, ymhwedd
nal, gwesta, llettya; difyru Entreaty, s.º, deisyfiad,
Entertaining, a. difyrus, dyddan erfyniad, ymbilia
Entertainment, sub. croesawiad, E. : angloddio: gor
croesaw, gresaw ; ilettyad; mesu, gwasguar
cymnaliaeth; gwiedd; difyr. Entrenchment, sub. amddiffyn
well; chware glawdd, amgaer, amglawdd;
Fntbral, c. caethu, caethiwo caer
Inthraliment, s. caethiad, caeth Entrust, r. ymddiried
iant, caethiwed, caethdrimiad Entry, sub. cyntedd, porth : dy
Enthrone, r. gorseddu fodiad neu tymediad i mewh;
Euthronement, s. gorseddiad meddianniad, goresgym; hys
£nthusiasm, sub. ymdériad gor pysiad, cófºnodiad, llyfriad
wyllt; gor-awydd: fºug-ys Entwine, r. cynglymu, cylchlynu,
prydoliaeth; penboethnimewn cordeddu, cyfrodeddu
rhith-grefydd, gwynfydiaeth Enubilous, a. di-gwmwl, teg
Enthusiast, s, gwyllt-ymdórwr; Enucleate, t. a. digniewullu, tyuu
gwynfydwr, creſyddwr pen 'r cnewullyn; eglurhäu
boeth: awenydd Envelope, r. cuddio, encuddio;
Enthusiastic, a gwynfydig, pen gorchuddio, enhuddo, arlennu,
boeth, gwyllt-grefyddus amgorni, amguddio -

Entice, v. hudo, denu, lithio Enveloped, adj, cuddiedig, am

Enticement, sub. lithiad, hudol wisgedig, enhuddawg, &c.
iaeth, hudiad, deniad Envenom, c. gwenwyno
Pntire, a cyfan, cyfa, cyflawm Envenomed, a, gwenwynedig
Entirely, ad. yn hollol, yn llwyr, Envier, s. cenfigenwr
yn gyfangwbl Envigorate, r. grymuso, arialu,
Entitle, r. enwi, rhoi enwawd, gwroli, cryfhäu, bywiggi º
galw; rhoi hawl Envious, a. cenfigenus, dygas
Entitled, part. yn meddu hawl; Environ, r. amgylchu, cylchynu,
yn cael yr enw neu emwawd gwarchâu ; amwre
Entity, s. hanfod, bod; hanfod Environs, s.amgylch-leoedd, am
aeth, bodolaeth - gylchoedd, y wiado angylch
Entoil, r. dyrysu, dal mewn magl; Enumerate, v. cyfrif, rhifo
ymddyrysu, ymrwystro Enumeration, s. cyfrifiad, rhifiad
Entomb, r. a. claddu, dacaru, bob yn un
rhoi mewn bedd neu feddrod Enumciate, v, datgan, adrodd º
 E P 155 EQ

Enunciation, s. adroddiad, &c. Epiphany, s. yrystwyll

Envoy, s. cénadwr, negeswr Episcopacy, s. esgobaeth; llyw
Envy, s. cenfigen, cynghortynt, odraeth esgobawl
cynghorfen Episcopal, a. esgobawi
Envy, r. cenfigemu, cynghorfynnu Episcopate, s. csgobaeth, swydd
Enwrap, v.a.amblygu, amgylchu, esgob
amwisgo, amdoi, androi Episode, s. adgan, ystlys-gān
Epact, s, un dydd ar ddeg, sef y Epistle, s. Ilythyr, epistol
rhagoriaeth annserrhwng cylch Epistolary, a. epistolaidd
blynyddol yr haul a deuddeg Epitaph, s. bedd-argraff
llenad: yr epact. Epithalamium, s, priodas-gerdd
Epenthesis, s. chwamegiad llyth Epithet, s. addas-air, enw dodi,
yren mewn gair cyfenw; cylm-air, cylym-air
Ephemera, s. cryd diwrnod, brad Epitome, s. crynodeb, cynnwys
gyfarfod iad, talſyriad, crynóad
Ephemeris, s. sér-lechres ddydd Epitomise, Epitomize, r. crynói,
iol; sér-olygydd; dydd-lyir talfyru, talgrynu
Ephialtes, s. yr hun-llef Epitomist, s. taifyrwr, crynówr
Ephod, s. ysgwydd-wisg, addurn Epitrope, s. math offugyrmewn
wregys, ephod araethyddiaeth, sef caniatau
Epicene, a. deu-ryw, deurywiel yr hyn a ellid ei wadu, i'r dy
Epic-poem, s, pryddest neur gy ben o gadarnhau'r ddadl; dar
wydd hanesiol, ac ar hanes o oddefiad
bwys: difrif.gerdd Epoch, Epocha, s. amser dech
Epicure, s: glythyn, mwythym, reuad rhyw gyfrif, megis oddi
anewynai, glythwas, blys wrth enedigaeth Crist, &c.
borthwr cyff cyfrif, priſuod amser
Epicurean, a blysig, moethgar Epulosity, s. giythineb, gly thi
Epicureanism, s.athrawiaeth Epi Equability, s. cymbwysdra, cyf.
curus ; chwantgarwch, bysig artaledd, gwastadruvydd
rwydd; glythineb Equable, a. cytartal, cymbwys
Epidemic, Epidemical, a cyff. Equal, a cytartal, cystal, cys
redin, ymdanawl, llyn, llymol dadl, cydradd, cyfuwch, cyd
Epidesmus, s.rhwymyn wastad, gogymmaint
Epigastrion, s, gwaelody bol Equal, r. cydraddu, cysdadlu,
Epigram, s. englyn, pennill cymmeinio, cyfatalu, cymbaru
Epigranumatic, Epigrammatical, Equality, s. cytartalrwydd, cyd
a. englynai d, euglymawl wastadrºydd, cydgysdadledd,
Epigrammatist, s, englynydd cydraddoldeb
Epigraph, s. argraft, arysgrifen Equalize, r. a. argysdadlu, argyf.
Epilepsy, s. yr Haint dygwydd, io, cydraddu, gogyfio
y gloesion, gloesion llewyg, Equalization, sub. argysdadliad,
llesmeir-glwyf cyfartaledd, cymmeintiolaeth
Epileptic, a. darostyngedig i'r Equanimity, s. tawelfryd, tawel
haint dygwydd wch meddwl, cymmodlonedd,
Epilogue. s. divedd-glo, gorph addwyn-fryded
en-chwedl, ol-araeth Equanimous, “; gwastadfrydol
 EQ 156 E R

Equation, s. cyfartaliad; cyhyd Equivocal, a. amwys, amwysawi,

iad; cymmedriad
Equator, s. y cyhydedd, canol
barth, neu ganolgylch y byd,
cylch meu linyn y cyhydedd
Equatorial, a cyhydeddawl
Jºquerry, s, gwastrawd, marchwr
Equestrian, a. marchogawl
Equi-angular, a cyfongl
Equi-distant, a cydbell
ammheus, deu-feddwl
Equivocate, v. deu-eirio, nyddu,
mwys-eirio, cyfrwys-eirio
Equivocation, sub. mwys-iaith,
mwys-eiriad, amwysedd; deu
eiriogrwydd, mydd-dröad
Equivocator, s.amwyswr, mwys
eiriwr, nydd-eiriwr; deu-einwr
Era, s. Edr. Epoch -

Equiform, a. cyflun, gogyfun Eradicate, v. divreiddio, dad

Equiformity, s. cyfumedd wreiddio; llwyr-ddifa
Equilateral,a.cyfochr, cyfochrog, Eradication, s. divreiddiad, &c.
gwastad-ochrog, cyfystlys Erase, v, diléu, crafu ymaith
Equilibrate, v. cydbwyso Erasement, s. diléad; difáad
Equilibration, s. cydbwysiad Ere, ad. cyn–Ere long, cyn bo
Equilibrium, s. cydbwysedd hir—Ere now, cyn hym—Ere
Equinoctial, a, cyhydeddawl while, yn daiweddar
Equinox, s. cyhydedd dydd a Erect, a.syth, uniawn-syth
mos, llinyn y cyhydedd Erect, r, sythu, syth-godi; adeil
Equip, t, a, taclu, offeru, trecio, adu, codi adeilad
rhag-daclu, darpariaethu Erection, s. codiad, syth-godiad;
Equipage, s. addurnau a gwein adeiladiad; adeiladaeth *
yddion ymdaith, gweinydd-res, Erectness, s, uniawn safiad
addurn-res; taclau Eremite, sub. meudwy. Edr.
Equipment, s. dodrefniad, tacl Hermit
iad, arddarpariad, trèciad Eremitical, a. meudwyol
Equipoise, s. cydbwys, unbwys Ergo, ad, am hymy, gan hymy, o
Equipollency, s. cyfalluedd, cyf. herwydd paham
alluogrwydd, cyfallu Eringo, s. celyn y mêr
Equipollent, adj. cydnerth, cyf. Ermine, s. pān; pali; eroen mån
rymus, cyfalluog, cydnerthol flewog y gāth bali—hefydy
* e
sub. cydbwys creadur ei hun, cath bali
Erode, v, amgmoi, ysu, difa
Equiponderant, Equiponderous, Erogation, s. rhoddiad; céd
adj. cydbwys, cydbwysol, um Err, v. cyfeiliorni, amryfuseddu,
bwys, uniawm-bwys camsymied; ymgrwydro, diar
Equitable, a, iawn, uniawn, cyf. fforddi; dotio; gwibio
iawn, cymmesur, cymbwys | Errable, a. cyfeiliornadwy, cam
Equitableness, s, iawnder, &c. syniadwy, dotiadwy
Equity, s. cyfiawnder, uniondeb, Errand, sub. neges, cennadwri;
iawnder, cymbwysder gorchwyliaeth, herodraeth
Equivalence, sub. cyfwerthedd, Errand-goer, s. neges—was
cydwerth, cywerth, arbrwy Errant, adj. crwydraidd, gwib
Equivalent, a. cyfrdal, cyfwerth, iog—Knight-errant, marchog
cydwerth, cywerthawl, argyf. crwydr, gwib-farchog
iawl, cyfartal Errata, s. beiau, gwallan.
 ES 157
Erratic, a crwydraidd—Errutic
stars, sérgwibiog
Erroneous, a cyfeiliornus, am
ryfus, camsyniadol: beius; gau
Erroneousness, s. geuolrwydd
Error, sub. cyfelliornad, dutiad,
camgymmeriad, candyb, am
ryfusedd, geufarm; gwall
Ers, s. gwygbys chwerwon
Erst, ad. gynt, cyn lyn
Erubescence, s. gwrid-liw; ym
: wridiad, ymgochiad
Eructate, v. darlyngcu
Eructation, s. dailyngeiad, bryth
eiriad; torriad allan
Erudite, a. dysgedig
Erudition, s. dysg, dysgeidiaeth,
mawr-ddysg, ysgoleigdod
Druption, s. crugdarddiad, tardd
iant allan; chwyrndarddad,
rhuthrad allan
Erysipelas, s. iddwf, tán iddwf
Escalade, s. mur-ddringediad
IXscape, s. diangfa, ymwared
Escape, v. diangc, cilio, fioi;
gochelyd; yumddiangc
Eschar, s. craith, craf-graith
Escheat, sub. fforfed i arglwydd
maenor: v. myned yn dairwy
neu fiorffed
: Escheator, s. dirwy-olygwr
Eschew, c. gochel,gochelyd, cilio
rhag, ymochel, ymogelyd
Escort, s. canymdo, porth, cym
horth: v. canymdoi, amdditlyn,
noddi, diogelu
Escrutoir, s. ysgrifen-gist
Esculent, a buytadwy
Escutcheon, s. arwydd-len, ar
wyddwaith addurnol gwyr o
fonedd; arf-gwnsallt
Espaliers, s. coed gwastad-gang
henog mewn gardd
Especial, a. arbenig; neillduol;
enwedigol; pèmaf; priodol
Especially, ad. yn enwedig, yn
bendifaddau, yn anad dim
Tº S
Espousal, a. dyweddiol, priodas
ol, neithiorawl
Espousals, s. dyweddiad; priod
as ; ymgred priodasol
Espouse, c. dy weddio, priodi
Espoused, a. dyweddiedig
Espy, r. a. sciu, camfod, yspelo,
ySpeienna: Syllu, tremio
Espyal, s. seliad, yspeiad, yspei
ant, yspelenniad, craft-drenuad
Espyer, s. selwr,selydd, yspeiwr,
yspereuddyn; tremiedydd
Espying-place, s. gwylfa, dys
gwylfa; twr gwylled
Esquire, s. yswain, yºgwier; clud
ydd arran, isailler
Essay, s. cais, yingais; prawf,
prawen, cyūbrawf; byr-draith,
byr-draetawd - -
Essay, r. a, profi, gwnéyd prawf,
caus, meu gymyg, ymgeisio
Essayer, s, profwr, profydd
Essence, s. aniam, natur, Sylwedd,
cymryw; bod, hantod: sudd
sylveddol llyslau, &c.
Essential, a.hanfodol, sylweddol,
cynrywidl; anhepgorol
Essoign, s, esgus cyfreithlawn am
beidio ymddangos arol cael
gwys; asswyn, esgusawd
Establish, r. seſydlu ; sicrhäu,
cadarnhäu, arsetydln
Established, a. selydledig, gosod
edig ; awduredig
Establishment, s. sefydliad; sicr
hād, cadarnllad, cyfnerthiad
Estate, s.tir neu dila meddiannol,
etifeddiaeth: cyflwr, ansawdd,
stad–Estutes of the kingdom,
onedd-raddau'r deyrnas
Esteem, s. cyfuñad, cymmeriad,
bri, parch; pris, prisiad
Esteem, r. a. gwuºyd cyfrif 0,
º, perchl, dyfrio; cyfrif;
risi
Emile, a. cyfrifol, hybarch,
gwerthfawr; cyfrifadwy
 ET 158 E V

Estimate, s. prisiad, cywerthiad, Etymologist, sub. cyfiachydd,

cywerthyddiad, amcan-brisiad #. chwiliwr àch neu darddiad
Estimate, r.amcan-gyfrit, amcan geiriau, gwreidd-chwiliwr
brisio, cywerthyddio; cyfrif Etymologize, v. cyfiachyddu
Estimation, s. bri; parch, cym Etymology, s. tadogaeth geirian,
meriad, cyfrifiad; cywerth geir-darddiad, cyfiach; cyf
yddiad, amcan-gyfrifiad iachyddiaeth
Estival, a hafalda, hafawl Etymon, sub. tadog-air, cyn-air,
Estrade, s, gwastadle, ystrad gwreidd-air
Estrange, r. estroni, estroneidd Evacuate, r. arloesi, arlloesi,
io, dyeithro; pellhau gwaghäu, dyhyspyddu
Estranged, a. dyeithredig Evacuation, s, gwaghād, arloes
Estrangement, s, estroniad, dy iad, dyhyspyddiad
eithrad, estroniaeth; pellhäd Evade, v. gochelyd, cyfrwys
Estray, s. anifall crwydr ochel, cilio neu ymlithro oddi
Estreat, s. copi cywir; ystréd wrth, myddu, nydd-eirio
Estuary, s. caing.c o for; már Evagation, S. gwib; crwydrad
gamlas, mor-ddwfr Evanescent, a. difanedig, diflan,
Esurine, a. ysol, difäol diflamus, diflanedig, dedwinol,
Eternal, a tragywyddol, bythol, difan, difanw
diddechreu a diddiwedd, an Evangelical, a, efengylaidd
mherſynol, tragywydd Evangelist, s. efengylwr
Eternalize, Eternize, v. tragy Evangelize, r.efengylu
wyddoli, anniveddu, bytholi Evanid, a. gwānaidd, diflâmus
Eternally, ad. byth, byth byth. Evaporate, v. tarthio ymaith,
oedd, yn oes oesoedd, yn dra mygdarthio, anweddu
gyfyth, yn dragywydd, dros Evaporation, s. mygdarthiad
byth, &c. &c. Evasion, sub. cyfrwys-ocheliad,
Eternity, sub. tragywyddoldeh, rhith-esgusiad, myddiad
byth, tragwyddoideb Evasive, adj. gochelus, cyfrwys,
Eternization, s, tragywyddoliad, ymlithrol, rhithiol, ystrywus
tragywyddoliaeth, tragwydd. Eucharist, s. y cymun, swpper
oliad, &c. yr Arglwydd; coffa diolchus
Fther, s. uwch-awyr, awyr bur, Eucharistical, a cymunawl; per
uwch-wybr thymoli swpper yr Arglwydd;
Ethereal, a. awyrol, wybrenol; diolchus
ur-awyrol; pur E crasy, s. ardymher iachus
Ethic, Ethical, adj, perthynol i Eve, s. moswyl, nos o flaengwyl
foesaa, moesol, moesaidd Even, adj. gwastad, cydwastad,
Ethics, sub. moes-ddysg, moes gwastad-lyfn; cyfartal, cyf
athroniaeth, moesogaeth radd; gogymmaint
Ethnic, s. cemedl-ddyn, pagan Even, ad. hydyn nod; yn ddiau,
Ethology, sub. moes-draethawd; fe, sef; yn yr un modd
moes-ddarluniad, moesogaeth Even, Evening, s. nawn, pryd
Etwee-case,s, ofter-gistan; llogeli nawn, gosper, diwedd-dydd,
Etymological, a cyfiachyddol, echwydd, ucher, yr hwyr, y
tadogaethol; gwreiddioſ cyfnos -
 E. W. 150 E X

Evenly, ad, yn llyfn, yn wastad Evince, r. arddangos, sicr-broſi:

Evenness, s. cyfartaledd; gwas. | ymnill with gyfraith
tadrvydd, llyfndra; tawelwch Evincible, a. arddangosadwy
Event, s. damwain, dygwydd, Eviration, s, anwrrywiad
dygwyddiad; canlyniad Eviscerate, v. diberfeddu
Eventful, a. dwys-ddygwyddol, Evitable, a gocheladwy
dwys-ganlyniadol, pvysig Evitate, c. gochel, diangc rhag
Eventilate, t. withio, gwyntyllio: Eulogy, s. clod-air, clod-araeth,
dwys-holi, chwilio allan elodiad, inawl-gān, molawd
Eventual, adj. dygwyddol, dyg Eunuch, s. dyspaidd, mab dys
wyddedig; canlymiadol paddedig, ystafellydd
Ever, ad. bob amser, yn wastad, Evocation, s. galwad allan
erioed; byth, yn diagywydd Evolve, r. dadblygu, egori;
Evergreen, s, llysieuyn a fon treiglo; dad-ddyrysu
wyrdd o hyd; gwyrdd y gauaf Evolution, s. troell-ysgogiad neu
Everlasting, adj. bythol, tragy dreigl-symudiad milwyr dan
wyddol, diddarfod, didrange, eu harſau; dadblygiad
diddiwedd; antarwol Eupathy, s, da-oddet, goddefedd,
Everlastingness, s. tragywyddol dyoddeſsarwch
rwydd, bytholrwydd Euphony, s. pereiddsain, erddy
Everlastingly, ad, yn dragywydd, gan, cynghanedd, pèr-sain
byth, hydbyth Euphonical, a. per-seiniol
Ever-living, a. anſarwol, byth Euphrasy, sub. y dorſagl, effros,
fywidl, byth-fodawi gloyw-lys. Edr. Eyebright
Evermore, ad. yn ddidawl, yn Euroclydon, s: gwynt tra thym
ddi-drangc, yn oes oesoedd, o hestlog or dwyrain-ogledd
hyn allau byth, yn dragywydd Europe, s. Europa, Ewrop
Everse, Evert, c.dadymchweiyd, Eurus, s. y dwyrein-wynt -

dymchwelyd; didrefau Eurythmy, s. iawn-dreſn, cyd

Eversion, s. dadymchweliad weddiad, hardd-weddiad
Every, a pob, pob un, pob rhyw Euthanasy, s. marwolaeth dda,
un, pawb; pob peth ymadawiad dedwydd
Evestigate, c. chwilio allan Euthymy, s. bodd-garwch, tawel
Evict, c. difeddu, taflu allan weh meddwl
Evidence, s. tyst, tystiad, tystiol Eutrophy, s. iawn-saethiad
aeth, prawf, profiad; eglurder Evulsion, s, tymiad allan, &c.
Evidence, v. tystio, profi; egluro, Ewe, s. dafad; mamog-An eve
amlygu, arddangos lamb, oenig, oenesig–A young
Evident, a. amlwg, eglur, goleu, ewe, hespim, datadan—An ewe
arddangosedig, honnaid Tig with lamb, dafad gymmwyn
Evidentness, s.amlygrwydd, &c. neugyfoen—.Ewes having lambs,
Evil, s. drvg, niwed, aſlwydd, mamogion
anffawd; drygioni, ysgelerder; Ewer, s. dyfrilestr; ystèn
haint, clwyf; abred Exacerbate,s.gerwino, chwerwi;
Evil, a drwg, blin, drygionus, cyffroi, cythruddo
anfad, anrasol, abredog Exact, a manwl, cywraint,cryno,
Evil-speaking, s. athrod, enllib cywir, cyfrdo; Ilym
 E X 160 E X

Exact, r. mynnu,dirgeisio,gwasgu Exceed, r. rhagori, blaenori,

oddi gan; elwa truy dwyll dwyn y blaen ar, myned tu
neu nerth; traws-fynnu, crib hwmti
ddeilio; tyn of n Exceeding, part. and a. yn rha
Exaction, s, gorthrymdreth, cam gori; rhagorol; dirfawr; iawn:
dāl, tyn-wasgiad; gormes ad. tra, dros ben, tu hwnti
Exactness, sub. cywreinrwydd, Exceedingly, ad. yn dra, yn dair
cywreindeb, cywiredd, manyl fawr, yn dramawr, yn rha
rwydd, dichlynedd gorol
Exaggerate, r. mwyhäu, yehwan Excel, r. blaemori, mymed tuhwut
egu, trymhau; pentyrru i, rhagori; trechu
Exaggeration, sub. chwanegiad, Excellence, Excellency, s. rhag
mwyhäd, helaethiad - oriaeth, ardderchawgrwydd,
Exagitate, c. cyffrói, cynhyrfu, rhagorolrwydd,urddasolrwydd
aflonyddu, cythruddo, blino Excellent, a diareb, rhagorol,
Exalt, v, dyrchafu, arddyrchafu, ardderchog, arbenig, od
mawrhâu, mawrygu Excellently, ad. yu od, yn od
Exaltation,
alth
s. dyrchaſiad: arwyr • *
iaethol, yn dda odiaeth, yn dia
iawn, &c.
Examen, Examination, s. holiad, Except, prep. ºithr, oddieithr,
profiad, chwiliad, ynlofyniad amyn, ond, onid, namyn, heb
Examine, v. holi, profi, chwilio, law, oddigerth . . .
craft-edrych, arholi, dyholi Except, conj.oddieithr, oddiſfyg;
Examiner, s. holydd, arholwr oni, onid, oni bai; pena, os
Example, s. angraifft, cynllun, na, penad
cynddelw, cyntfurf, rhagffurf, Except, v. llysul, gadael allan,
portreiad, siampl; esampl, pa eithro, dyeithro, rhagu
trywn Exception; sub. eithrad, gwrth
Exanguinous, a. divaed ddadl, llysiant, nam, anach
Examimate, v. dieneidio; digal Exceptionable, adj. eithladwy,
6ni; gorfrawychu gwrthodadwy, llysadwy
Examimate, a. diemaid, difywyd, Exceptious, a hy-feiawl, cecrus
digalon, diyspryd; ofmog Exceptive, a. eithrol, llysiannol
Examimation, s. diemeidiad, treng Pxceptless, a. dinam, dios, di
iad; digalondid wrtheb, dilysiant, dianach
Exantlate, v, gwaghäu, dyspyddn Excerp, r. pigo, dewis; cwlio
Exarch, s. math o Raglaw gynt Excerption, s, pigiad, detholiad
Exarchate, s.rhaglawiaeth Excess, s. gormodedd, anghym
Exasperate, t. cyffroi llid, chwer edrolder, rhys.edd, rhw
wi, gorddigio, llidio - Excessive, a gormodol, iñº,
Exasperation, sub. eyffroad, dy rhy, rhyfawr, tra
. gorddigiad, llidiad Exchange, s. cyfmewid, mewid
Exauctorate, r. difuddio oblvy wriaeth; newidfa, cyfmewidty
Excandescence, s. poethni en Exchange, v. mewid, newidio,
nymfa; fromiad, gwylltimeb cyfnewid, cyfnewidio
Excavate, r. cafnu, ceudyllu Exchequer, s. y syllt-dy, y dry
Excavation, s. ceuad, cafniad | sorfa, y trysor-lys
 ex 161 EX
Excise, s. ardreth, dofraeth, toll, Excrement, Excrements, s. tom;
cyllid, trêth, māl, cais carthlon, ysgarth, ysgarthlon;
Excise, r, gosodnet godi toll,&c. trwngc; chwys; poer; llys
Pºlº, adj. tolladwy, treth nafedd y trvyn, &c. eulon
adwy - Excremental, a. ysgarthawl
Exciseman, s, tollydd, ceisydd Excrescence, Excrescency, sub.
Excision, sub. torriad ymaith: go thwf, hwrwg, twddf, oddf;
trychiad; dinystriad, difrodiad dafaden, meu ryw dyfiant an
Excitation, Excitement, s. cyff naturiol ar y corph
rôad, annogiad, annosiad, cyn Excretion,s. ysgarthiad, ymgarth,
lyriad, annogaeth ymgarthiad, ymarlioesiad
Excite, r. cynllyrfu, cyffroi, an Excretive, Excretory, a. ysgarth
nog, annos, dirgymhell bair, arlloesawl -

Exclaim, r. croch-lefaim, croch Excruciable, a. poemfawr, poem

floeddio, gwaeddi; croch-feio, adwy, artelthiol, poenus
dwys-oganu, wfftio - Excubation, s. nos-wyliad
Exclamation, s. croch-lef, bam Exculpate, v, difeio, esgusodi,
llef, cri, bloedd, croch-waedd: digyhuddo, dieuogi
gwrth-lef; rhyfeddeb Fxculpation, s. diteiad, glanhãd
Exclamatory, adj. bloeddiawl, Excursion, s.rhuthr-gyrch; gwib
croch-leisiol, croch-lefawl 4| ymdaith: osgo-gyrchiad mewn
| Exclude, r. cau allan, byrw ymadrodd, &c.
allan; llysu; eithro; gwrthod Excursive, a. gwib-redawl
| Excluded, a. gwrthodedig, an Excusable, a. esgusadwy, esgus
nerbyniol, llysedig; didoledig odol; maddeuadwy
Exclusion, s. canedigaeth allan, Excusatory, a. esgusol, diheurol
gwrthodiad, Ilysiant, llysiad Excuse, s. esgus, esgusawd; di
Exclusive, a gam gau, neu yn heurad; rhith-ddadl; asswyn
cau, ereill allan: prep. heb, Excuse, v. esguso, esgusodi; di
| heblaw; oddieithr heuro, difeio ; maddeu; as
! Exclusively, ad... ar ddidol, heb swyno
eigyfrif gyd ag ereill, arei ben Excuser, s, esguswr, esgusodwr
ei hun, or neilldu, yn meill Execrable, adj. atgas, dygas,
duol -

echryslawn, melldigedig, es
Excogitate, r. dychymmygu, cael gymnaun, ysgeler
allan, ... Execrate, e. melldigo, rhegu;
Excommunicate, r. a. ysgym ffieiddio; dygm-gasäu
muno, bu'rw allan o gymmun Execration, s. melldith, rhegfa,
deb, esgymmuno melldithiad, rheg, rhegiad
Excommunication, s. ysgymmun Execute, v. a. gwneuthur, cyf
dod, esgymmundod lawui, cwblhau; dienyddu;
Excoriate, v. digroeni, blingo; crogi
pilio, dirisglo; tymnur dénen Executer,s.gwneuthurwr,gweith
Excoriation,
ad; piliad,s.dirisglad
digroeniad, bling
w
redydd, cyſlawnwr, cwblawr
Execution, s. cwblhad, cyfawn
Excreate, r. hoch-boeri iad, gweithrediad, ymarferiad;
Excreation, s, peswch-boeriad dienyddiad, gºal
 E X 162 EX
---

Executioner, s. dienyddwr, dial Exhale, r. mygdarthu, agerddu ;

eddwr, crogwr anadlu allan; tarthu
Executive, a gorchwyliaethol, Exhaust, v. gwaghān, dyhys
gweithrediadol; llywiawl pyddu, Ilwyr-dreulio
Executor, s. cymmyn-weinydd, Exhausted, a dyhyspyddedig, ar.
goruchwyliwr Ewyllys ball, wedi darfod
Executrix, s. cymmyn-weinyddes Exhaustless, a. ammy'spyddadwy,
Exegetical, a.eglurol, eglurhäol, diddyspydd
egiuriadol, esponiadol Exhibit, c, dangos, darlunio, go
Exemplar, s. cynllum, cymddelw, sod allan, arddangos
Siampl, patrwn, egluryn Exhibition, s. gosodiad allan, ar
Exemplary, a. dilyn-wiw, teilwng ddangosiad, dangosiad cy
o'i dailyn; anghreifftiol; hynod hoedd: arian porth i ysgolaig,
I.xemplification, s. cynddelwad, Exhilarate, r. llonni, llawemu,
cynllumiad, arddangosiad, ar sirioli, bywidgi, tra-llomni
luniad, darluniad, egluriad Exhort, r. cynghori, annog, cym
Exemplify, v. egluro, profi trywy hell; rhybuddio; erfyn ar .
siampl; adysgrifemu Exhortation, s. cynghor, annog
Exempt, v. rhyddhau, dirwymo; aeth; annogiad; rhybudd
esgusodi; breinioli Exhortative, Exhortatory, a. an
Exempt, adj. rhydd, esgusodol, nogaethol, cynghorol; rhy
dirwym, breiniol, afrwym buddiol; attolygiadol
Exemption, s. breiniad, trvydd Exhorter, s. cynghorwr, annogwr
ed, rhyddfraint, afrwymiad Exigence, Exigency, s. anghen,
Exenterate, r. diberfeddu rhaid, anghenrhaid, anghenoc
Exeguies, s. arwyliant, defodau tyd; achos; gofyniad; dir-achos
claddedigaeth meu attgladd Exigent, sub. dir-anghen; dir
Exercent, a. arſeriaethol achos; dir-alwad -

Exercise, s, ymarferiad, gorch Exiguity, s. bychander; eiddil

wyl--waith, gorchwyliaeth ; well; bychodrwydd
gwneuthuriad, cyflawniad;ym Exiguous, a. bychan, eiddil
drech-waith, dogn-waith, tasg Exile, s. alltud, alltudes, herwr,
waith; eirf-driniad gwr déol, difro: alltudaeth,
Exercise, v, arferu, ymarfer; alltudedd, herwriaeth, deol,
profi; go-lafurio; trim deoliad, difröedd -

Exercitation, sub. traith-sylwad, Exile, r. alltudo, allwladu, dēol

esponiad; ymarferiad Exiled, a. déoledig, alltudawg
Exert, v, arferu yn egniol; yn Exilement, s. alltudaeth, deoliad
egnio, ymorchestu, ymdrechu Exility, s. eiddilwch, meinder
Exertion, s. ymroddiad, ymegmi Eximious, a. rhagorol, gwych
ad, ymdrech, ymdrechiad Exist, v. bod, hauffod, byw, bod
Exeter, Excester, Exon, s. Caer. ym fyw, hanfod
wysgyn Nyfneint (Devonshire) Existence, sub. bod, bodolaeth,
Exfoliate, v. deilio allan; filoch bywdeb, hanfod, hantodaeth
enu, delitëmu Existent, Existing, a bodawl,
Exhalation, s, tarth, mygdarth, hanfodawl, mewm bod
ager, anwedd; tarthiad Existimation, s, tyb, barn; cyſtif
 E X 16S EX

Exit, s. ymadawiad; marwolaeth Expectorate, r. poeri allan; tailu

Exodus, Exody, sub. mymediad o'r cylla; peswch-boeri
allan, ymadawiad, Fcsodus Expedience, Expediency, sub.
Exonerate, r. dadlwytho; es cyfaddasrwydd, cymbwysder,
mwythau; difeichio addasrwydd, rheidiolrwydd
Exoneration, s. difeichiad, &c. Expedient, a. addas, cymbwys,
Exorable, a cymmodadwy, hy. cyfaddas, cyfleus, buddiol, lles
maws, hyblyg, tymerol ol, cymmesur, rheidiol
Exorbitance, s. dirfawredd, an Expedient, s. dyfais, dyteis-fodd,
weddeidd-dra,anweddolrwydd fordd addas, dychymyg
Exorbitant, a. anwëdd, gormod Expedite, a. rhwyddawl, parod
ol, gormoddus, afresymol, ang ol, prysurol, brysiawl
hymmedrol, anweddol Expedite, r. dirwystro; rhwydd
Exorcise, r. tynghedu, byrw, hau, ebrwyddo, prysure, brysio
men alw allan dººrwg yspryd; Expedition, s. prysuriad, brys
cyfareddu, swyn--gyfareddu, iad, dytrysiad, cyſłymedd:–
swyn-ganu hynt filwraidd, rhytel-gyrch--
Exorcism, s. swyn-gyfaredd Expedition money, brys-wobr
Exorcist, s. tylighedydd, swyn Expeditious a... ebrºwydd, cyfiyin,
wr, swyn-gyfareddwr esgud, gwisgi, budu, prysuroi,
Exordium, sub. rhagymadrodd, brysgar, fièst
rhagdraith, rhaglith Expel, v, bywrw allan, gyrru nen
Exornation, s. addurniad ymlid ymaith
Exotick, s. alltud, dyeithryn Expence. Expense, s. traul, cost
Exotick, a. alltudawl, estronol, iXpenceless, a. digost; rhad
pellênig, allwlad Expend, t. gwārio, costio, treul
Txpand, r. taenu, lledu; ynledu, io:—afradu; dita
ymagor; darestyn; dadblygu Expender, s. treuliedydd, gwār
Expanse, s. ehangder: ymlédiad iwr, &c.
Expansion, sub. taeniad, llediad, Expensive, a costfawr, costus;
ehangedd, ehangiad, ymiedlad afradus, treuifawr; drud
Expansive, a ymdaemawl Expensiveness, s. costisrwydd,
Expatiate, r. ymhelaethu tra-chostiad, mawr-gostiad
xpatriate, Expatriated, a. ang. Experience sub. prawf, profiad;
hywladol, anghywladedig prawf-wybyddaeth, ymarfer
*}. iaeth, hirbrawf, cyfarwyddyd
v. allwladu, alltudo,
ifröi, deol Experience, v, profi, teimio, yni
Expatriot, s. anghywleidiad brofi; gwybod trvy brawf
Expect, t. dysgwyl; aros, ym Experienced, a. profiadol, prof
aros, edrych am, goberthio edig, cyfarwydd, hyfedr
Expectable, a. dysgwyliadwy Experiment, s, prawf, cais, cyn
Expectance, Expectancy, s. dys myg; ymbrawf, profiad -

gwyliad; gobaith Experimental, a. profiadol; seil

Expectant, s. dysgwyliwr, ymar iedig ar brawf; profedig
osydd: a. dysgwylgar Experimentally, ad, yn brofiadol,
Expectation, sub. dysgwyliad; trvy broſiad, ar brawf
gobaith; yurarosiad; Hiraeth Experimented, a. profediº, &c.
Z2
 E X 164 E X

Expert, a. cyfarwydd, hwylus, Exploits, s. gorchestion

medrus, hyfedr, tra-pharod, Exploration, sub. chwiliad allan,
deheuig, hyddysg, campus fforiad
Expertly, ad. yn fedrus, &c. Explore, r. chwilio allan, florio:
Fºxpertness, sub. deheurwydd, dyfal-chwilio, craff.yspeio
medrusrwydd, hwylusrwydd Explorer, sub. chwilledydd, ys
Expiable, a. dyhuddadwy, dile peiwr, fforivr, syllwr, yspei
adwy, maddeuadwy enwr
Jºspiate, r. ºwncuti:iir iawn; Explosion, s.tafliad allan, gwrth
iawni; dyliuddo; diwygio odiad, hwtiad: rhuthr ergyd
Expiation, sub. iiawn; cynimod allan oddryll tamio; tān-ruthr;
warth, dyhudd-waith, iawniad taran-ruthr; taram-dorriad; ys
Expiatory, a. dyhuddawl, cym gortiad
modroddawl, iawmawl Explosive, adj. ysgortiawl, tan
Exp ration, s, rhoddiad ifynn yr ruthrawl, tam-swniawl
yspryd, y madawiad; terfyniad, Export, s. trosglwyddiad allam—
diweddiad, divedd Earports, eiddotrosglwyddedig
Expire, v. trengi, rhoi i fynu'r allan
yspryd, marw; Garfod, di Export, c. anfom allan, carrio
weddu, terfynu; gorphen allan, mor-drosi, trosglwyddo
Expired, a. wedi marw, darfod, Exportation, sub. trosglwyddiad
neu døyfod i ben allan, antoniadi orwlad, mor
Explain, v. eglurhau, egluro, de drosiad
hongli, esponio, agoryd Exporter, sub. amfonydd allan,
Explanation, sub, eglurhād, de gwerthwr tros for
hongliad, goleufynag Expose, r. a. amlygu, arncethi,
Explanatory, a.eglurhāch, amlyg dynoethi, datguddio, cyhoeddi,
iadol, agoriadol dangos allan, gwaradwyddo;
Explicable, adj. egluradwy, de gosodym mgwyneb perygl, per
hongladwy, dattodadwy yglu - -

Explicate, r. dadblygu, dattod, Exposed, a. amlygedig, dynoeth

egluro, dehongli edig, agored, armoeth, yn wyn
Explication, s. dadblygiad; eg eb, tan berygl
luriad, dehongliad Exposition, s. dehongliad, egor
Explicative, g. eglurhäol, &c. iad, agor-draith, agor-draeth
Explicator, S. eglurhāwr, eglur iad, egluriad, esponiad
ydd, agorwr, dad-ddyryswr Expositor, s. dehonglwr, armod
Explicit, a. amlwg, eglur, pen ydd, agoriedydd, esponiwr
nodol, di-gēl, di-hocced Expostulate, r, ymliw, ymliwic,
I.xplicitly, ad, yn eglur, &c. ymliwied, ymddadlu
Explode, r. h.wtio; gwrthod yn Expostulation, s. ymliwiad, ym
ddirmygus, troi allan liw; ymresymiad.
Exploded, a gwrthodedig, hwt Expostulatory, a, ymliwuidd, ym
iedig; anarferedig - liwiawl; dadleuol
Exploit, s.gwrol-waith, gorchest Exposure, s. dynoethiad, gwarad
waith, mawr-gamp, antur wyddiad; dodiad mewn per
waith, gwiw-gamp ygl, arberygliad
 E X 165
Expound, r.csponio, egluro, egori,
dehongli, lladmeru
Expounder, s. csponiwr, dehong!-
ydd, lladmerydd
Express, a.egiur, hyspysol, gwir,
pendant, pennodol
Express,s.brys-gēnad, rhedegwr;
brys-gēnadwri
Express, r. mynegi, adrodd, dat.
gan, traethu ; darlunio; gwasgu
allan, gwryfio alian
Expressed, a hyspysedig; gwryf.
iedig, gwasgedig; adroddedig
Expressible, adj. adroddadwy,
traetladwy, darluniadwy
Expression, s, gair, ymadrodd,
dywediad, mynegiad; gwasg
iad allan; darluniad
Expressive, a.mynegawl, myneg
iannus, mynegiadol; dailum
iadol ; dwys, dwys-eiriedig,
dwys-ddywedawl,gryunus; cyn
uwystawr
Expressy, ad. wrth ei enw, yn
bennodol, yn eglur, yn dawys
Expressure, s. mynegiad, myneg
iaeth,datganiad:gwasgiad allan
Exprebrate, r.edliw, dannod
Exprobration, S. edliw, edliwiad,
danmodiaeth, lliwiant
Expropriate, c. arallu; trosi
Expugn, c. ymlid allan neu ym
aith; gortiirechu, gorchfygu
Expugnable, adj. goresgynadwy,
gorchfygadwy, ynnilladwy
Expugnation, s, gorchſygiad, &c.
Expulse, r. byrw, troi, gyrru,
neu ymlid allan
Expulsion, sub. ymlidiad, tróad,
gyriad, men f\wriad allan
Expulsive, a. a allo, neu a fon
tueddu i, fºwrw allan
Expunge, r. dilén; croesi allan
Expurgation, s. glanhãd; carth
iad; puredigaeth
1.xpure-ºry, adj. carthawl, ys
garthawl, glanweithiol
E X
Exquisite, a. rhagorol, odiaeth,
tra--chelfydd, tra—chywrain,
cyfr-ben, perfaith, eithaf, tra
dygn, arteithiol, cyfrdost
Exquisiteness, s. dichlynrwydd,
manylrwydd: dygnedd -
Fxscript, s. adysgri en; adlum
Exsibilate, v. hwtio y maith
Exsiccate, "... sychu, dysychu -
Exsiccation, s. dysychiad -
Extant, a, yn bod, mewn bod,
i’w gael, I'w weled -
Extasy, sub. mad-lesmair, pèr
lewyg, llawen-lewyg
Extatic, Extatical, a. pèr-gyn
hyrfiol; per-lesmeiriol
Extemporal, Extemporary, Ex
temporaneous, a. disyfyd, di
fyfyr, heb rag-fyfyrio
Extemporariness, s. difyfyredd,
parod.rwydd yimadrodd
Extempore, ad, yn difyfyr, yn
ddiaros, yn ddîattreg
Extemporize, v. lletaru yn ddi
fyfyr
Extend, c. estyn, cyrhaedd, dar
estyn, estyn allan, ehangu,
lledu, rhythu, arledu
Extended, adj. estynedig, es
tyniog
Extender, s. estynwr, arledwr
Extension, s. estyniad, estyned
igaeth, ystyniad, arlediad
Extensible, a. estynadwy, &c.
Extensive, adj. ehang, helaeth,
llydan, estymol, amgyrhaeddiol
Extensiveness, sub. amgyrhaedd
iad, ehangder, helaethrwydd,
meithder, ymlediad
Extent, s. cyrhaedd, maint, hel
aethder, amgyrhaedd
Extenuate, c. leihău, ysgafmhâu ;
esgusodi; bychanu -
Extenuation, s. Ileihād, toliad,
ysgafmhād; esgusodiad
Exterior, a. mesaf allan, allanol,
oddi allan, o faes
 E X 166 E X
-

1.xterminate, 2xtermine, r. di Extract, Extracts, s. dewis-ran,

wreiddio, Ilwyr-ddileu, llwyr sylwedd-ran;–pigion, dewis
ddyfetha: gyrru ynlaith ion—-Eatract of a Letter or
JExtermination, s, llwyr-ddyſeth Treatise, rhau-lythyr, rhan
iad; torriad ymaith draethawd
External, a. allanol, or tu allan, Extraction, s, tymiad allan; gwe
mesaf allan, o faes lygordd, bonedd, gwreiddym,
Externals, s, pl. rhamnau neu cyff, ach
bethau oddi allan, allanolion Extractor, s, tynwr allan, tyn
Extersion, s. dilead, rhwblad neu iedydd -

olchiad ymaith Extrajudicial, a. afreolaidd, allan

32xtimulation, s. annogiad, o reol cyfraith; antarn
ſ
Extinct, adj. dittoddedig ; wedi Extra-mundane, a. oddi allan ir
darfod, diffodd, neu ballu byd, goruwch y byd
Extinction, s. diffoddiad, diffodd Extraneous, a. estronaidd, arall
, iant; iiwyr-ddyfethiad; dričad, aid; oddi allan
diddymiad Extraordinary, a. anghyffredin,
Extinguish, r. diffoddi, diffodd; hynod, odiaeth, antynych, all
diddymu, diléu ; ilwyr-ddifa arferol, anghynnefim
Extinguishable, a diffoddadwy Eºſi. a. annhlwyſol,
Textinguisher, s. diffoddydd heb fod yn perthyn i blvyf
$Extirpate, r. divreiddio; dinystr Extravagance, s. afrad, afradiad,
io, llwyr-ddystrywid afradlonedd, gwastraff, gwas.
Extirpation, s. divreiddiad, di traffiad, rhysedd, gormodedd;
nystriad, dystrywiad afresymoldeb, ynfydrwydd,
Extol, v. mawrygu, dyrchafu, ar chwidredd
ddyrchafu, arfoliannu, clod Extravagant, a. afradlawn, afrad
fori, arwyrain, canmawl us, gwastraffus, of er-dreulgar,
Extolled, a, dyrchafedig; clod difrodus; afresymol, anwedd
fawr, clodforedig aidd, didrefn; gormod, gor
Extoller, s. clodforwr, canmolwr
Extolling, s. clodforiad, &c.
modol
Extravagate, r. ynfyd-siarad, ym
º
32xtorsive, a treisiawl, cribddeil leferydd, filadru -

us, cribddeiliaidd, cribildeil Extravasated, adj. wedi myned

iawg allan o'i briod lestr
Extorsively, ad. yndreisgar, trvy Extreme, s. eithaf, eithaf-nod,
drais, yn dreisiawl, &c. pellder; eithated, pellated: pl.
JExtort, v. gwasgu, gorthrynuu, eithafoedd, pellafoedd
cribddeilio, edwicca, angheri Extreme, a. eithaf, eithaſig, di
Extortion, s. cribddail, cribeddeil weddaf, pellaf; dirfawr, rhy
iad; gorthrymiad, dirárais, fawr, dygnaf, tostaf
gorthrym-gais Extremely, ad, dros ben, yn dair
Extortioner, s.cribddeiliwr, tyn fawr, yn dra, yn eithaf
wasgwr, gorthrymwr, treisiwr, Extremity, sub. eithaf, . blaen,
treisiad, ceisiad, gormeswr cwr eithaf, pen pellaf: cyf.
Extract, r. tynnu, gwryfio, yugder, calediyd, gwasgfa; en
gwasgu, neu bigo allan bydrwydd
 E. Y. 167 F A

Extricate, t. rhyddhau, diddy Eye-tooth, s. Ilygad-ddant, ys

rysu, dadrwymo, dirwydo githr-ddant
Extrication, s. diddyrysiad, &c. Eyed, a. and part. Ilygeidiog:
Extrinsic, Extrinsical, a. or tu golygedig, tan olygiad, yn cael
allan, allanol, anmhrīodol ei olygu-Blear-eyed, Ilygad
Extrude, c. gwthio allan goch Goggle-eyed, llygad
Extrusion, s, gwthiad nea fºwriad fawr, llygadog—Squint-eyed,
allan. Edr. Expulsion. llysad-gam, llygad-draws—
Extuberance, s, gordy fiad, men Wall-cycd, Ilygad-frith
godiad yn y cnawd; otidſ, Eyet, Eyght, s. ynysan, ynysig
oddfyn, fivrrwg, twddf Eylet Eyict-hole, s. orpāi, olpai,
Extumescence, sub. chwyddiad twil olpai
allan, ymchwydd Eyre, s. Hys barmwrymdeith
Exuberance, s arddigonedd, gor iol, cylci.-lys
Ilawndid; gerdyfiant
Exuberant, a rhylawn, gorilawn,
tra-helaeth, goriuodol, tra-aml F.
Exudation, s. chwysiad allan N

Exulate, r. alitudo; bywºn alltud F ABLE, sub. chwedl, fug

Exulcerate, r. gwelie, torri yn chweill, rhith-hanes; dywed
friw; chwanegu briw iad disail, geudeb
Exulceration, s, gweliad, göriad; Fable, r. flug-lunio, fugio
chwanegiad briw Fabled, a. ffug-lumiedig, &c.
Exult, v. gorfoleddu, llammu, Fabler, Fabulist, s. chwedlydd
Ilemmain, neidio o lawenydd; Fabric, s. adall, adellad, adeildy,
ymorfoleddu, ymlawenychu ałeliadaeth, adell-waith
Exultation, s, gorfoledd, llam Fabricate, ".. adeiladu; llunio,
miad gan laweuydd; ymffrost, dyſeisio, dyehymmygu, flurfio,
ymorfoleddiad; gorhoen fºurfciddio, gwneuthur -

Exundation, sub. gorllif, llifiad Fabrication, s. adelladiad; llum

drosodd, lifeiriant, lif iad, gwneuthuriad, furſiad
Eye, sub. llygad; golwg, trem, Fabulosity, sub. chwedlzarweh;
drem—crau, rhwy:1–Eye fugiolrwydd, amieurwydd
ball, canwyll flygad, mab-lygad Fabulous, u. fugiol, dychymmyg
—Eye-brow,ael y llygad–Eye ol; celwyddog'; disail
lid, amrant, caead lygad, sail Fabulousness, s, flugiolrwydd
—Eye-witness, gwybyddiad Face, s. wymeb, gwyneb, gwyn
Eye (of pheasants) s. mythaid o ebpryd; arwyneb
ieir coed Face, v. wynebu, gwynebu;
Eye, r. Ilygadu, trêmio, edrych, gwrthwynebu ; sefyil yn
golygu, gwylio, syllu wyneb
Eye-bright, s. y dorſagl, effros, Facet, s. gwyneb bychan
goleu-ddrem, gloyw-lys Facetious, a cellweirus, arab
Eye-service, sub. Ilygad-wasan eddus, afieithus, digrif, cell.
aeth weirgar, difyr, llon-eiriog
Eye-sight, s. golwg, golygawd; Faeetiousness, s. cellweirgarwch,
llewyrch, neu drem y llygaid digtifvch; digrif-iaith
 F A 168 F A

Facile, adj. hawdd, esmwyth, Fag, r. curo, baeddu; bodyn

rhwydd, hyblyg, hydyn, hy flinedig, blino, Ilesgäu
naws
Fag-end, sub. gobed brethyn, y
Facilitate, r. rhwyddhäu, ly pen eithaf, pen yr eddi, y pen
rwyddo, cyfrwyddo, hwyluso gwacthaf
Facility, s. hawsder, rhwydd Faggot, s. fagod, fagoden, ced
ineb, rhwyddyd, rhwydd-deb ysen, cidysen, fasg, flasgeii
Facing, s. wynebiad, gwynebiad; Faggot, r. ffagodi, cydrwyme,
gwynebwaith: ad. argyfer, yn cidysio, cedysio, fasgu
gyferbyn, yn wynebu Fail, r. faelu, methu, pallu; torri
Tacinorous, a. ysgeler, diried ifynu
Fact, s, gweithred, faith, gwaith; Fail, Failing, Failure, sub. ffael,
gwir, gwirionedd faeliad, meth, pall; gwendid,
Faction, s. plaid, ymblaid, ter bai; torriad mewn masgnach
fysg-blaid; ymbleidiad Fain, r. ewyllysio, chwennycliu
Factious, a. pieidiog, pleidgar, —To be jain, bod yn awydd
ymbleidgar, terfysgus, cyn. lawn:-bod dan orfod neuang
nhönus henrhaid
Factitious, a, celfydd-weithied Fain, adj. awyddus, chwannog,
ig; fugiedig, frug-weithiedig evyllysgar, boddlawn, llawen
Factor, sub. marchmattāwr dros Fain, ad. yn chwammog: tan orfod
arall, marchmadydd dirprwy, Faint, v. n. Ilesmeirio, llewygu,
gorchwylydd, gloesygu; diffygio, llesgau,
Factorage, s. masgnach-wobr llwfrhau
Factorship, s, gorchwylyddiaeth, Faint, a. egwan, diffygiol, meth
marchmadaeth tros arall edig, llegach; ameglur, angh
Factory, s. gweithfa; trigle cym laer, pvl
deithas o fasgnachwyr dirprwy Faint-hearted, adj. gwan-galon,
neutros eraill llwfr, anmewr, anvrol
Faculty, s. medr, dawn, dawn Faint-heartedness, s. gwan-galon
edd, galluedd; rhydd-fraint : did, annewredd .."

cynneddf, swydd-gyuneddf; Fainting, sub. Ilewyg, llewygiad,

celfyddyd; meddyg-waith; y ilesmar, llesmeiriad, gloes,
gymdeithas feddygol gloesiad
Facund, a. hyawdi, fraeth Fainting, a. Ilesmeiriol, &c.
Facundity, s.ſiraethder, hyawdi. Faintly, ad, yn wan, yn ameglur
edd, ffraethineb Faintness, s. gwendid, Ilesgedd,
Faddle, v. ofara, coeg-flºwdanu, llyfrder, methiant, Ilesgrwydd
ofer-siarad–Fiddle fuddle, of Fainty, a. Ilesmeiriol, llwfr
er-glep, ofter-waith, oftegedd Fair, s. ffair, prif farchmad
Fade, v. edwi, difannu, diſlannu, Fair, a. teg; glān, glandeg, pryd
gwywo, tygio, dihoeni weddol, gloyw: hardd-deg,
Faded, a gwyw, gwywedig, &c. telaid, mwymaidd: cyfiawn, di
Fadge, v. cydweddu, cyfladd, dwyll
cyfatteb, cytuno, cyd-daro Fairing, sub. ffeiryn, rhodd o
Pading, a difian, diſlânus, diflan ffair
edig, difan, darfodedig Fairly, ad, yn dég, yn län
 F A 169 FA

Fairness, s.tegwch, glendid; un Fallacy, s. twyll, hocced, anwir

ionder, iawnder, cleuder edd; hudoliaeth; hudoliaith;
Fairy, s. gwyll, ellyll, anyspryd twyllgarwch, falsedd
Fairies, s. pl. y tylwyth teg, Fallen, a. syrthiedig -

gwyllon, ellyllon, gwag-yspryd Fallibility, Fallibleuess, s, ffael

ion, anysprydion edigaeth, faeledigrwydd, an
Faith, s. #ydd, crèd, crediniaeth; mherffeithrwydd;siomgarwch,
hyder, ymddiried; fryddlon hydwylledd
deb -

Fallible, a. ffaeladwy, faeledig,

Faithful, a. ffyddlawn, ffyddiog,
ffyddiol, cywir, didwyll. s. pl.
fyddloniaid,credimwyr; cywir
~iaid
Paithfulness, sub. ffyddlondeb,
ffyddlonder, cywirdeb, gonest.
rwydd
Faithless, a. diffydd, digred, an
fyddiog; anſfyddlawn
falcated, a crymauaidd; cyrnig
Talchion, s.cleddyfcam, cryman
gledd, crwm-gledd
Falcon, s. math o wakh, hebog
Falcomer, s. gwalchydd, hebog
ydd: camminydd
Falconry, s, hebogyddiaeth, &c.
Faldage, s. hawl gwarchaead
Faldistory, sub. gorsedd Esgob
y’nghor ei Eglwys gadeiriol;
call-fainge, bugeil-ſaingc
Faldstool, s. ystol meu famgc, ar
baun y penlinia brenhinoedd
Lloegr, pam eu coronir
Fall, s. cwymp, cwympiad, cod
wm; syrthiad, disgyniad: dyg Falsity, s. anwir, celwydd, fals
wyddiad, dygwydd, syrth
Fall, v. cwympo, syrthio, cod Falter, r. petruso; blocsai; attai
ymu: tramgwyddo, cwyddo;
dygwyddo—To fall to, or upon,
dechreu neu syrthio ar, neu Fame, s. gair, son, chwedl, ne
daro at—To fall back, syrthio
meu gilion ol, encilio
Fallacious, a. twyllodrus, fugiol,
gau, twyllgar, geuol
Fallaciously, ad. trwy dwyll, Familiar, a. cyfeillaidd, cyfeill
mewn dichell, mewn lliw, &c.
Pallaciousness, s. twyllgarwch;
geuedd, geudeb, siómiant
hysiom, a dilichon gamsynied
Falling, s. cwymp
Falling, part. yn syrthio; ar
syrthio, &c.
Falling-sickness, s. Edr. Epilepsy
Fallow, s. braenar, cynwydd,
adwydd: r. braemaru
Fallow, a hydd-liw, braenar-liw,
melyn-goch, gwelw-goch
Fallow-deer, s. damys, gafr danys,
evig iwyd; hydd, bych danys,
False, a. amwir,anwireddus, flug
iol, gau, celwyddog, celwydd
us; twyllodrus, fals, bradol.
bradog, rhagrithiol—False *
swearing, anudon, anudoniaeth
Falshood, Falseness, s, anwiredd,
celwydd, falsedd, geudeb
Falsify, v. ffalsu, fugio; ang
hywiro; llygru; gau-eirio:-
profiyn gelwydd, gwrthbrofi,
celwyddo, dibrofi
Falsifier, sub. ffugiwr, llygrwr:
gau-eiriwr:—gwrthbrofºwr
tedd, geudeb, anwiredd
geiriau; bod ag attal dywedyd
arno; methu, aflwyddo
wydd; enw, enwogrwydd,elod,
bri–Good fame, sair meu enw
da—1ll fame, gair drwg
Famed, a. envog, clodfawr
gar; cymeſin, adnabyddus;
teuluaidd-Familiar spirit, ys.
pryd dewiniaeth, cyfeilifai,
w)
* -
 F A 170 F A

Familiar, s. cyfaill, cyfeill-frawd, Fang, s. ysgithr-ddant; crafangc,

cyfathrachwr, cydnabod t ewin, yspag
Familiarity, s. cydynideithas, cyſ. || Fangled, a coeg-furfiedig; flug
eillach, cyfeillgarw.ch, teulu iedig; newydd-day feisledig
edd, cymdeithas; cymeſindra, Fangless, a.diysgithr, digrafangc,
ymarferiaeth diewinedd
Familialize, c. cynnefimo; , peri Fannel, s, ysgwydd-rwy offeiriad
cyfeillach neu gydhabyddiaeth Fanner, s, gwyntylliwr, &c.
Family, s. teulu, tylwyth, tyaid; Fanning, s. gwyntiad, gwyntyll
Ilwyth, cemedl, ach: caren iad, nithiad; purad
ydd Fantastic, Fantastical, a fol
Famine,s.newyn, diffygymborth, ddychymmygus, pen-chwiban;
eisiau buyd anwadal, mympwyol
Famish, r. newynu, lladd a new Fantasticalness, Pantasticness, s.
yn ; marw o newyn anwadalwch; coeg-falchedd
Famished, a. newynog, newyn Fantasy, s. mympwy, tyb. Edr.
|lyd, wedi ei newyuu, wedi Fancy
marw o newyn Far, ad. pell, yn mhell, neppell—
Famishing, part. ar drengi gan By far, o lawer—As far, cyn
newyn belled, mor bell
Famishment, s. newyniad Far, a. pell, pellenig, anghysbell
Famous, a.enwog, lynod, hyglod, Farce, s. coeg-chwarae; esgus
clodfawr, honnaid beth, rhith-waith, law o beth
Fan, s, gwyntyll, awyren, mithlen Farcical, a. coeg-chwareurol
Fan, r. gwyntio, gwyntyllio, Farcy, s. y clafr, y clefri mawr,
puro, mitilio, glanliau yd gwahanglwyf y meircii—Wa
Tamatic, s. crefyddwr penboeth ter farcy, y clefri dyfrilyd
Fanatical, a. gwyllt-greſyddus, Fardel, s. sypyn, soppen, byrn **&
ynfyd-grefyddol, penboeth aid, flasgell; pun, pynor
º
Fanaticism, sub. gwallgofrwydd Fardingale, s. cylch-bais {º
mewn crefydd, gwyllt-grefydd Farding-deal, s. chwarter erw
iaeth, gau ysprydoliaeth Fare, s, llumiaeth, buyd, ym
Fancied, a, dychymmygawl borth; clud-wobr; porth-lóg
Fanciful, a. dychymmygus, coeg Fare, r. byw, bod, bydio; ym
dybus, coelgar, fol-dybus daro; ymborthi; hyntio
Fancifulness, sub. tybgarwch, Farewell, s. cyfarchiad wrthym
mympwyaeth, dychymmyg adael, cymmeriad cemad, canu
iaeth yn iach
Eancy, s. cymmyg, dychymmyg, Farewell, ad. byddwych, yn iach
darſelydd; ias pen, mympwy, y byddych, rhwydd-debit
ofer-dyb, lled-tyb: serch, hoff Farinaceous, a. blodwy, blodiog
edd, ymserchiad Farm, s, tyddyn, syddyn, rhan
Fancy, r. dychymnygu, darfel dir, ferm; maenor; hafod
yddu; tybio, brith-dybio:hoffi, Farm, c. cymeryd dan rent meu
serchu, chwennychu ardreth; rhemtu, ardrethu; trim
I’ame, s. awel-fynag neu fyneg neulafurio tir, amaethu,ardda;
ydd, coiliogy gwynt: teml gosod tir, &c.
 E. A. 171 FA

Farmer, s. amaethon, amaethwr, Fashionable, a. dull-wiw; dillyn

Ilafurwr, hwsmon; maerwr,
hafodwr; rhentwr, fermwr, ar
dretirwr
Farming, s.hwsmonaeth, amaeth
iad; ardrethiad, rhentiad
Farmost, a. eithaf, pellaf
Farness, sub. pellder, pellenig
rwydd, pelledd, pellineb
wych, llunieidd-wych, moes
wych: modd-gar, ystumgar
Fashionably, ad, yu ol moes y
byd; yn hardd-foes, yn foes
wyeh
Fashioned, a. Ilumiedig, furfiedig
Fashioning, s, llumiad, furfiad,
furfeiddiad, dyluniad -

Farrago, . s. cymmysgfa, cym Fast, s. ympryd, attal-bryd, dir

mysgedd, cymmysg-grug west, cythlwng; cad-gor
Farrier, s. meddyg meirch Fast, v. ymprydio, dirwestu, attal
Farrow, r. byrw perchyll, dyfod brydio, ymattal
à pherchyll Fast, a tym, sicr; diysgog, diogel,
Farrow, s. porchell, porchellyn safadwy—buan, cyflym, fest,
—A sow with farrow, hwch chwai; trym
dorrog— A farrow cow, mys Fasten, v. sicrbău; cadarmhâu,
wynog diogelu ; gafaeln; cyfrwymo
Farsang, s. hyd tair milldir Fastening, s. sicruād; rhwymiad
Fart, s. bram, rhech, flair: v. Faster, s. ymprydivr, dirwestwr
brammu, rhechain, fileirio Faster, a. sicrach; buanach
Farther, adj. pellach: ad. yn Fast-handed, a. crintach, cynnil
mhellach, etto, hefyd Fastidious, adj. cynihen-falch,
Farthest, Farthermost, a. pellaf, froen-uchel, dirmygawl, di
eithaf, eithafig; olaf ystyr-lawn; rhy-twythus
Farthing, s, flyrling Fastidiousness, s. diystyredd, di
Fasces, sub. fiasgau, ysgub meu ystyrwch; cynihemiddull
fragoden o wiail a daygid o Fasting, s. yniprydiad, dirwest
flaen hen lywiawdwyr Rhufain iad: a ymprydiol: ... ad. ar
Fascia, s. addurn-dalaith gythlwng, dan ymprydio
Fasciation, s. cyfrwyniad Fastness, s. sadrwydd, diysgog
Fascicular, a. rhwymynol rwydd; diogelfa, amddiriynta;
Fascinate, r. Hudo, arhudo, llithio, diogeliad, sicrhād; cyflyinder
ymnill serch; rheibio, arswyno, Fat, s. brasder; mehin, mehin
llygad-tymu gig; gwér; blomeg; tawdd :
Fascination, s, llithiad, gordden pl. toddion
iad, arswyniad, llygadtyniad Fat, a. brås, tew, tirf, pvyntus,
Fascine, s. math oysgub neuffa cnodig; gwerog, blonegog;
goden owiail, neu fan gangau; mehinawr; llawn gwer, &c.
cidysen, cedysen Fatal, a. tymgedfenol, tynged
Fascinous, a rheibiol, swynol awl; angeuol, marwol, dinystr
Fashion, s. dull, gwedd, flurf, sut, iol; anochel
filmud, llum; fordd, modd; Fatalism, s. athrawiaeth tymged
arfer, defod, cynnefod;—dill fen (sef honno, sy’n dal fod
yn-ddull, pefr ddull pethau yn dygwydd, drwy’r
Fashion, “.. furfio, flurfeiddio, fath anghenrheidrwydd agsy'u
llanio, dullio, agweddu, addasu gwneuthur yºu()
Jºnewºº
2 -
 F A 172 FA
------

daioni, a gocheliad drygioni, Fatidical, a tynged-fynegol

yn bethan cwbl ofcr:) tyng Fatigue, sub. lludded, blinedd,
edfenyddiaeth blinder -

Fatalist, s. tyngedfemydd, tyng Fatigue, r. blino, perilludded

edfenwr. Fatigued, a lluddedig, blinedig,.
Fatality, s. tyngedfen; drwg blin, wediblino
dynged; angeuolrwydd, dim Fatlings, s. pasgedigion
ystriolrwydd; anochelrwydd Fatness, s. tewder, brasder
Fatally, ad. yn dyngedfemol, yn Fatted, Fattened, adj. pasgedig,
anochel: yn angeuol wedi pesgi, tew-fag, magod
Fate, s, tynged, tyngedfem: an Fatten, r. pesgi, brasău, tewychu,
flawd, drwg damwain, af. tewhâu, pvyntio
lwydd: dinystr, drwg ddiwedd, Fatty, a, tew, bras, ireidlyd
dyrraith. Hafyd, ond cymumeryd Fatuity, s. delfreiddrwydd
y guir ym ei ystyr iachusaf, fe Fatuous, u. delfſaidd, hurt
cllir ei arſeryd am Raglumiaeth Fat-witted, a.delfſaidd, synhwyr
—Ill fated, anffodiog, trywch, bwl, penbylaidd
aflwyddiannus Fawcet, s, dwsel-Spiggot and
Fated, a, arfaethedig, rhaglun fawcet, yspigod a dwsel
iedig, yn ol rhagluniaeth Faulchion, s. cleddyf cam
Father, r. tadu, tadogi: arddelw, Faulcon, s.hebog, gwalch
mabwysio, mabwysiadu Fault, s. bai; trosedd ; amryſus
Father, s. tad, tadwys—Father edd, cwl, pechod; amaf
in-law, tad y'nghytraith, llys Faulter, v. Edr. Falter
dad, chwegrwn—Fore-Father, Faultiness, s. beiusrwydd
hen-dad, hymaf---God-Father, Faultless, adj. difai, difeius, di
tad-bedydd, alltraw, alldad— ddrwg, dimam; diamaf
Foster-Father, tad-maeth—— Faulty, a, beius, arfai, o le, cylus,
Grand-Father, tad cu, taid | ceryddus, gwydus
Great Grand-Father, hen-daid Favour,s.hoffedd, serch, cymmer
gorhendad---Greatgreat Grand iad, ewyllys da, hawddgarwch;
Father, gorhendaid—Step-Fa cymmwynas, cèd, rhadlonedd:
ther, llysdad —ysmodem rodd
Fatherhood, sub-tadaeth, tadog Favour, v. hoffi, dangos hoffder;
aeth, tadoliaeth cymnuwynasu;-tebygu
Fatherless, a. amddifad, ymddi Favourable, adj. hymaws, tirion,
fad, di-dad tymer, rhadlawn, hawddgar;
Fatherlike, Fatherly, a tadaidd, cymmwynasol, cymnorthwyol;.
tadol: ad, feltad, yn dadol, &c. prydlawn
Fathom, s. gwrhyd (h. y. hyd Favourableness, sub. tiriondeb,
gwr ) chwech troedfedd rhadlonedd, hawddgarwch
Fathom, v. gwrhydio; plymio Favourer, s, hoffwr, ewyllysiwr.
meu fesuro dyfnder: cael neu da, noddwr, achleswr, cetn
gyrhaedd y gwaelod; dirmad, ogwr
amgyffred . Favourite, a hoff, anwyl, cu,
Fathomless, a. anoddyfm, divael caredig.: s. hoffddyn, anwyl
Qd; annirnadwy -
ddyn, anwylyd; dewisddyn.
 F E l 3 F E.

Fausen, s. math olyswen fawr Feather, s, pluen, pluyn, plufem:

Fawn sub. elain, rhydam, eilon, pl. plu, pluf
carw ieuangc, llwdnewig Feather, r. pluo, plufio; dibluo;
Fawn v. bvrw llwdm ewig:— pluenu ; addurno a phlu
truthio, gwenieithio, cynfoni Feather-dresser, s. plufwr, pluwr
Fawningly, ad. yn druthgar, &c. Feathered, a. pluedig; pluog;
Fawns, s. math o rag-dduwiau a adeiniog, asgellog, ehedawl
wag-dybid eu bodym trigo yn Featherless, a. d.blu; croen-liwm,
y coedydd noethlwm.
Feaberry, s. Edr. Gooseberry. Featly, ad. yn ddigrif wych
Feague, r. gwialenodio Featness, s. digrif-wychder
Fealty, s. fiyddlondeb, cywiredd; Feature, s. wymeh-pryd, wyneb
gwriogaeth wedd, wyneb-ddull, wyneb
Fear, s. of n, arswyd; braw, orn, drem, pryd, Ilum wyneb
dychryn; arynaig, achryd Febrifuge, s. cyfaredd neu fedd
Fearful, adj. of mog, brawychus, ygiuiaeth rhag y cryd neur
ofmus; of madwy, arswydus, cryd poeth; tarf-gryd
dychrynllyd, dychrynadwy Febrifuge, a. taif-gryd, tarf-gryd
Fearfulness, s, offiusrwydd, of mog iawl, gwrthgrydiawi
rwydd; echryslonrwydd Febrile, a cryd-bar, crydiawl,
Fearless, a. diofm, dibryder, di twymynawł, crydaidd
fraw, diddychryn, &arswyd February, s. Chwetror
Fearlessness, s, eonder, dewrder, Feculence, Feculency, s, gwadd
diofilogrwydd, anarswyd, an ediad, gwaelodiad, annheredd
mliryder Feculent, adj. gwaddodłyd, an
Fearn, s, Edr. Fern mhör
Feasibility, Feasibleness, s. hy Fecund, a. ffrwythlawn, helaeth,
wneledd, hawsedd, hawsder toreitiriog, ffaeth
Feasible, a, gwneuthuradwy, hy Fecundity, s. ſaethger, faeth
wnel, hy-wnedd, hawdd ei iant, fºrwythlondeb; toraeth
wnéyd Fed, part. pasgedig, porthiannus;.
Feast, s. gwledd; cyfedd, cyf. divall, llawn, digonol
eddach: gwyl—Solemn Feust, Federal, a cyſanimodol
uchel-wyl, gwylarbènig-Wed Fee, s.gwobr, gobrwy, dobrwy,
ding-Feast, neithior, priodas tål, cyflog—Fee farm, tir cyd
wledd uabod, meu y telir cydnabod
Feast, v. gwledda; gloddesta, am dano–Fee simple, a fo iwr
cyfedd, cyfeddach, cyfedd a'r neb a fynno efe arei ol—
wogi, wttresa, gwylmabsanta Fec tail, a fo dam rwymiad pri
Feaster, s, gwleddwr; wttreswr, odol, oran yr etifeddion a'i
bolerwr, cyfedd-walch meddiamant rhag-llaw
Feasting, s. cyfeddach: part. yn Fee, r. cyflogi, gwobrwyo, do
gloddesta, yn gwledda, &c. brwyo, gwobri; talu gwobr
Feat, sub. camp, rhagor-waith, Feeble, a gwan, egwan, eiddil,
º,
wal
rhagor-gamp, gwrol llegach, liesg, mychlyd, llegus
Feebleness, s, gwendid, llesgedd,
Feat, a, digrifol, digrif-wych anmerth, eiddilwch
 F E 174 F E

Feed, v. porthi, by ydo, divallu, feeling, cyd-ymdeimlad.—Fel

maethu ; , ebrānu ; bvyta;
liewa, ymbortini: pesgi: por
fau; tewhâu, pvyntio
Feed, sub. ebran, march-ddobr,
ceirch-ddogm; porth, gogawr
Feeder, s, porthwr, porthydd,
maethydd, maethwy; buytâwr
Feel, v. teimlo; clywed
Feeler, s, teimtydd, teimledydd
Feeling, sub. telnilad; profiad;
syniad: a, teimladwy, tyner
Feet, s. traed; troºdfeddau
Fegary, s, gwib-feddwl; gwib
waith
Feign, v. dychymmygu; gwméyd
lliw, o, fruantu, cymmeryd
arno, rhagrithio
Feigned, a gau, fugiol, fuantus,
rhithiol, geuol, fals
Feint, s, rhith, lledrith, lliw
Feint, a. gau, gwag, fugiol, fals Felo-de-se, s. human-leiddiad
Feist, r. fileirio: s. ſhair
Felicitate, v. llwyddiamnu, ded
wyddo; dymuno livyddiant:
Ilawen-gyfarch
Felicitation, sub.llwydd-ddymun
iant; dedwyddiad
Felicity, s. dedwyddwch, gwyn Felt, s. brethyn law-ban, breth
fyd, llwydd, flynniant, flawd
Feline, a. cathaidd, fel cath
Fell, a. creulawn, fiyrnig
low-creature, cyd-greadur—A
wretched-fellow, adyn—A wick
ed fellow, dyinryn, dyhirwas—
A base fellow, bawddyn, bawai
—Surry fellows, dynionach—A
pretty fellow, pefryn, propryn,
siongcyn—A little fellow, dyn
yn—A proud fellow, coegyn,
belchyn—A surly fellow, mán
yn, del-ddyn—A wrangling fel
low, cecryn, &c. &c.
Fellow, c. cyfeillio, cymbaru,
cyfiello: cyfielybu
Fellowship, s. cymdeithas; cyd
ymdeitilas, cy;eillach, cydgyf
eiliach, cyweithas, cyframog
aeth
Fell-wort, s. crwyn-llys, chwerw
lys
Felly, ad. yn fyrmig, yn greulon
Felon, sub. Ileidr; cyſiafanwr;
drwg-welthredwr:—dolur bys,
y bysdºwn, gwrly's
Felonious, a cyflatanawl, cyfiaf.
anaidd, lladradawl; ysgeler
Felony, s. cyflafan; lladrad
yn hetiau: r, llaw-banmu
Felt-hat, s. iiet frethyn (
Felt-maker, s. gweiti.iwr hetiau -

Fell, s. croen, bling-goen brethyn

Fell, r. torri i lawr, taro i lawr, Felucca, s. math o long ysgafn
taflu i lawr; cymynu Female, s. menyw, benyw; dy
Fellable, a. tatladwy, addas i'w lies, merch, bun, gwraig
dafu Female, a. menywaidd, benyw
Fell-monger, s. crwynwr, march aidd, benywawl; gwreigaidi
nadydd crwyn Feme-covert, s. gwraig briod
Feller, s. cymynwr, cymynydd Feme-sole, s. benyw weddw
coed, taflwr; coedwr Feminime, a benywaidd, or rhyw
Fellies, Felloes, sub. cylchgoed fenywaidd; merchedaidd
olwyn, cèmyg, camegau Femoral, a. morddwydawi
Feilº, a jail, cydymaith, Fen, s. cors-dir, corsle, cors,
- cymbar, cyd-radd, gwaun wiyb; morfa, merfa
cyd-wr, brodawr—Fellow-ser Fen-berries, s. ceirios y waun
tant, cyd-was, &c.—Fellow Fen-duck, s. cors-hwyad
 F E 17 5 F E

Fence, r. cau, amgåu, caeru, am Ferment, r. gweithio; lefeinio,

gaeru, cloddio, argău ; amddi eplesu: ymweithio; bragodi
ffyn, diffyn:—chwarae diffyn Formentation, s. ymwaith, ym
ă'r cleddyf weithiad, ymferwad; ymgyn
Fence, s. cae, gwalc, clawdd, hy, fiad; ymleteiniad
gwrych, pawlgae: amddiffyn, Fern, s. Thedyn: sing. rhedynen
achles, modded, diogelfa —Male-ferm, rhedyn y cadno,
Fenced, a cadarn, caerog, argau rhedyn mair–Oakfern, the dyn
edig, dittynedig y derw–14 all-fern, rhedyn y
Fencer, s. cleddyfwr fagwyr, march-redyn, rhedyu
Fencible, a. amddiffynadwy, di yr ogofau
fynadwy, hymawdd Fern-brake, s.rhedyneg, rhedyn
Fencibles, s. diffymolion os, rhedynllwyn
Fencing,s, cledd-driniaeth, cledd Ferny, a rhedynog, rhedymaidd
yfyddiaeth - Ferocious, a. ſyrnig, gorwyllt,
Fencing-master,s.pen-cleddyfydd bleiddſar, golofrudd, creulawn
Fen-cricket, s. rhingcy tes Ferocity, s. fyrmigrwydd, mil
Fend, r. cadw draw; dadlen; einrwydd, gwylltnaws, creu.
gwrth-resymu–To fend and lonedd, gorwylltrywydd
prore, profia gwrthbroſi; gwag Ferrel, s, amdorch, amgarn
t. symu Ferrel, v. a. amgarnu, amidorchi
Fender, s. haiarn aelwyd,aelwyd Ferreous, a. haiarnaidd
gyich, gwalcaelwyd Ferret, s. ſtured: v. olrhain, hela;
Fender-bolts, s. diffyn-fyllt ffuredu
Fennel, s. ſenigl Fennel-giant, Ferriage, s. porth-lóg, porth-dāl
march-fºenigl Iſild fennel, Ferruginous, a. haiarmaidd
fienigi y cwm—Hog's fennel, Ferrule, s. amgarn, amdorch
femigly moch, pyglus—Fennel Ferry, s. portli, porthfa, tros
flower, bulwg Rhuſain, llysiau'r glwyddfa, ceubalfa
Fenny, a. corsog, corslyd [bara Ferry-boat, sub. trosglwydd-fad,
Fenugreek, s. y grog wyran ysgraff, ceabal—Ferry-man,
Feodal, a. a dilalier dan arall, porthwys, porth-was—To ferry
gwriogaethol over, croesi'r borth: taflu dros
Feodary, s. deiliad dan wriogaeth odd, trosglwyddo
Feoff, r. a. rhoi llwyr feddiant Fertile, a. ffrwythlawn; toreith
Feoffee, s. meddiaunydd cyflawn iog, cnydfawr
Feoflinent, s. meddiaumiad llawn Fertileness, Fertility, s, firwyth.
Feracious, a.ffrwythlawn,cnydiol londeb, ffrwythlonedd -

Feral, a. alaethus; marwol Fertilize, v. ffrwythloni

Ferine, a. ffyrmig, gwylltfilaidd, Fervency, s. gwresogrwydd, ang
anwar, buystfilaidd erdd; awyddfryd; taerineb
Ferimeness, s. anwaredd, fyrmig Fervent, a.gwresog, brwd, tan
rwydd, gwylltfileiddrvydd baid; taer,...iii. -

* Ferment, sub. gwaith, ymwaith, Ferventness, s. gwres, twym'der;

neu chwydd-waith, gan furym, difrifvch. Edr. Ferrency
swyf, lefaim, eples, meu sur Ferula, s. crafell i guro llaw—
does:–cyffro, cynhwrf Ferula herb, cedorwydd, pyglys
 F E
Fervour, s, gwresogrwydd, gwres,
poetilder; taerineb
Fescue, s. dangoseg, cyfeir-bin
Fester, r. crawmi, gori, madru
Festimate, a. buan, Rrystiol
Festination, s. brysiad, frystiad
Festival, s. gwyl, gwledd; dydd
gwyl—High festival, uchel
wyl—Solemn or principal festi.
tal, prif wyl, gwyl arbenig
Festive, Festival, a gwieddawl,
llawem, gorhoemus, gwestfäol
Festivity, sub. Ilawenydd, difyr
wch, gorhoen; gwledd, gwyl
Festoon, s. addurn-bleth ar go
lofm, adeilad, &c.
Fetch, r. cyrchu; dwyn, arwedd,
cludo; cyrhaeddyd
Fetch, s. ystry w; dichell-dro,
dichell-gyrch; liedrith
Fetid, a. drewllyd, drewedig
Fetidness, s. drewiant, drewdod,
drewi, drygsawrusrwydd
Fetlock, s. cudyn egwyd: eg Fickle, adj. anwastad, anwadal,
wyd, swrm, eswrm, deilw, meil
wn, meufwydle march: troedog
Fetter, s. ſlyffethar, llyfiethyr, Fickleness, sub, gwammalrwydd,
ºws".
- hual, bu
rwy; ge
Fº ºffencio,
º hualu,
troedogi, cloffrwymo, burwyo; Fictious, Fictitious, a. ffugiol,
gerynu
r: s, llyffetheiriwr, &c.
Fettle, v. Simera; gwag-daclu
Fetus, s. milrhith. Edr. Embryo
Feud, s. dygasedd; cynhen, ym
ryson; anysgymnod
a Feudal, a. a ddalier dan arall;
gwriogaethol
Pever, s. Ilucheden, llycheden,
cryd, poethgryd, twymyn—
Intermitting fever, cryd dys
peidiawl—A Continual Fever,
cryddiddyspaid—A Quotidian
Ague or Fever, cryd beunydd
iol—A Tertian Ague, cryd
*Lidiau -
176 F I
Feverſew, s, tarfgryd, y wermod
wen, llysiau'r fam, amranwen
Feverish, a crydawl; poeth
Feuillage, s. sypyn, meu rés 9
ddail
Fuillemort, s.lliw gwyw-ddail
Few, a yehydig, bychy dig, an
am], bychan onifer
Fewel, s. cymnud, tanwydd, gos
gymmon, dylwyt, briwydd
Feweller, s. cymnutai, cymnutwr
Fewer, a. Ilai, amamılach
Fewest, a. Ileiaf, amamlaf
Fewmets, s. cagl hydd
Fewness, s. anamledd, anamidra,
anamlder, bychodedd
Fib, s. anwiredd, celwyddan
Fib, r. flugio, celwyddu
Fibber, s. celwyddwr, fugiwr
Fibre, s. main-edefyn: pl. Fibres,
mān-edafedd, mān-wraidd,
mân-linynan
Fibrous, a. man-wreiddiog, &c.
gwannual, oriog, ySmala, an
safadwy, ysgoew, ysgoewain
anwadalwch, anwastadruvyd
Fiction, s. fug-cliwedl, dychym
myg; flugiad, flugwaith, fruant
fugiedig, dychymmygedig
Fiddle, s. crwth: c. crythorio
Fiddle-faddle, sub. coeg-waith,
oferedd: a, coeg-ffwdanus
Fiddler, s. crythor, filor
Fiddlestick, s. bya crwth,ffiloryn
Fidelity, s. ſtyddlondeb, cywir
deb, aeirwiredd, cywiredd
Fidge, Fidget, r. ofar-hela, coeg
redeg, coog-olrhain
Fiducial, a hyderus, diried
gar, ymddiriedus, ffyddiadol
Fiduciary, s. un y bo eiddo arall
dan ymddiried gauddo, yu
ddiriedolwr
| Fiduciary, a ymddiriedus
 F I l 77 F I
-------,

Fieſ, s. maenor ammodol, maenor Figurable, a. Iluniadwy, hylum

wriogaethol -
Fie! Fy! interj. ffeit fi! hach!
Field, sub. cae, maes, ceu-taes,
maesan; cad-faes
Field, a. maesawl
Field-fare, s. aderyn ganaf, tebyg
ifronfraith; socan eira, socan
lwyd
Field-marshal, s. maes-lywydd
Field-mouse, s. Ilygoden, twrila,
Ilyg, Ilygoden maes
Field-officer, s. maes-swyddog,
maes-raddog, rhyfel-raddog
Field-piece, s. maes-ddryll, gwn
macs, gwn mawr
Field-sow, s, gwrach y lludw,
gwrachy coed, twrch y coed
Fiend, s. ellyll, diafi, cythraul, y
fall, y ddera, yr andras
Fierce, a. ffyrmig, gorwyllt, ger
win, dywal, creulawn
Fierceness, s, fyrmigrwydd, &c.
Fiery, a. tanllyd, tanbaid, o dán,
llachar; poeth, poethlyd
Fiest, s, flair: v. fileirio
Fife, s. pib feinllais, chwiban,
chwibanogl; r. chwibanu
Fifer, s, pibydd, chwibanydd File, s. rhygmen, dur-lif: rhès,
Filteen, a. pymtheg
Figurability, s. hylumedd
Figural, a. darluniadol
Figuration, s. furfiad, lluniad
Figurative, adj. cysgodawl; ar
ddangosawl; traws-fudawl;
ail-ystyriaethawl, allegawl
Figure, s. Ilun, dull, flurf, ifumud,
gwedd, eilun, delw; cysgod,
cyffelybiaeth, alleg, aralleg;
fugyr, flugyryn; rhif-möd;
tröell-ymadrodd
Figure, r. Ilumio, darlunio, flurfio
ystumio; rhif-nodi
Figuring, s.lluniad, darluniad
Figwort, s, llysiau'r figys, melyn
y gwanwyn, dannogen y dwfr,
y filtyw, y fronwys, llygady
didyniawed, y fioled fraith,
gwenith y ddaear, Ilygadebrill
Filaments, s. man-edafedd; man
wraidd; man-wythenau
Filbert, s. cmeuen y gerddi, barſ.
gneuen; cueuen Yspaen
Filch, v. chwiwic, chwiwbigo
Filcher, s. Ileidryn, chwiw-leidr,
chwiwgi, ysgipiwr, un ysgip
law
rheng, rhengc; rhestr, coi
-

Fifteenth, a. pymthegfed restr; llinyn

Fifth, a. pummed - File, v. dur-lifio; rhestru; myned
Fiftieth, a. degfed a deugain. yn rhès, ymresu; llinynu
Fifty, a. deg a deugain, haimer File-cutter, s, göf dur-lifiau
File-dust, Filings, s. blawd dur
r."
19, S. ffiisen; pl. fä
ffigys lif, dur-lifion, llwch y ddur-lit
Fig-tree, #. ffigysbren, ffigys Filemot, s.lliw melyn-lwyd
wydden; pl. ffigyswydd Filer, s. dur-lifivr
Fight, sub. ymladd, ymladdfa, Filial, a. mabaidd, mabawi
brwydr, cad: u. ymiadd, ym Fill, s. Ilonaid, gwala; digon: e.
frwydro, ynwrio, ynbaffio llenwi, divallu, digoni, cyt.
Fighter, s. ymladdwr, paffivr lenwi; cyforio; gorleuwi
Fighting, s. ymladd, ymladdfa, Fillet, s. ysnoden, talaith, funen,
ymbaffiad: a ymladdawl, yin eirionyn, rhwymyn, penrwymt:
laddgar, rhyfelgar, tringar addurn-gylch, eirion-gylch—:
$igment, sub, flug-ddyfais, fug Fillet of real, morddwyd ddryl,
chwedl, celwydd, dychynamyg o giglio
9 JB
 FA 178 F. A

Fillet, r. ysnodemu, rilwymo: | Fined, a. dirwyedig, camlyrºus;

addurn-gylchu gloywedig, teredig, puredig
Filligree, s. math o fanyl-we Fincly, ad. yndlws, yu wych, &c.
Filling, s, llenwad, cyſienwad Fineness, s. meindra, manyltra;
Fillip, s. culpws, cnocell coethder, teredd, purder; tºys
Filip
el
tº. rhoi chipws incu gnác ni,harddwch,dillynedd, gwych
der; cywreinrwydd
Fillipendula, º, y grog-cdau, crog Finer, s, purwr, coethwy
edyf. Edr. Dropwort Finery, s, gwychder, harddwisg,
Filly, s, ebolcs, flog hoyw-drwsiad
#. s, pilen, pilionen, croenen Finery, Finary, s. coeth-fwrn;
coeth-efail i'r haiarn
ilmy, a. pilonog, crocalynaidd
Filter, Faitrate, r. a, hidio trvy Finesse, s. ystryw, dichell-dro,
wlamen, meu, liain, &c, glam yStryw-gamp, ystrange
hidlo - Finew, s. braem-llwydui bara
Filth, sub, brynti, hudredd, an Finewy, a braenllwyd
|
mhuredd; baw, carthion, tom Finger, s, bys: pl. bysedd
Filthily, ad. yuffiaidd, yn fudr Finger, r. bysio, bys-deimlo, go
Filthiness, s. bryuti, budreddi deinulo; yimdrafod.
Filthy, adi. bryant, budr, aflam, Finical, a cymben-ffol coegyn
swga, flaidd; drewllyd; au-j aidd, coegemaidd, pingc
111 wair. Finicalness, s. coegeneiddrwydd
Filtration, s, hidlad trvy liain,&c. Fining, s. coethiad; gloywiad,
Fimble-liemp, s, cywarch benyw purad, teriad; dirwyad-4.
Fimbriated, u, yuyl-weithiedig. fining-house, coethdy---A fuing.
Fin, s. adan.ncu adain pysgodyn pot, tawdd-lestr, coethlestr.
Finable, a dirwyadwy. Finish, r. diveddu, gorphem, ter.
Final, a. diveddaf, terfynol, fynu, dybènji, cwbluan
Finally, ad, o'r diwedd, yn ddi Finisher, s, gorphenwy, &c.
weddaf, yn derfynol -
Finishing, s. gorphemiad, &c.
Finance, pl. Finances, s, ardreth, Finite, d. terſynol, terfynedig,
ardrethion, trysor, neugyllidy meidrol, mesurol; peniiodol.
deyrnas; y cyllidau Finiteness, s, terlynoldeh, ter
‘Financier, s, cyllidwr, trysorydd; ... ſynolrwydd, meidgoldeb, &c.
golygydd y syllt-ty - * Finny, a. adeiniog fel pysg.
Finch, sping"; pingcyn, yspingc Fir, s, flawydden, premifiawydd,
yn, telor, pila -
Pyr, [...; ftynidwydd:
Find, t. ... cael, caffael, chwilio en: pl. flawydd, pyrwydd, &c.
allan, déall; taro wrth, Fire, s, tán, ufel; goddaith, talk
Fine, sub, dirwy, camgwl, cam llwyth—St. Anthony's fire, idd
lwrw, forfed; sarhād, wf, tan iddwf. -

Fine, a, main, manwl; man; pur, Fire, t. tamio; goddeithio.

dilin, coeth; gwynliw.; thws,
ping, pefr, hardd, llumiaidd,
gwych, teg, hoyw
Fiuc, c. dirwyo:—coethi, glān
buro, diwaddodi; pingcio
Fireblast, Fire-damp, s.tanchwa,
tanfa, poethcliwa
Firebrand, s, pentewyn, tewyn 0
dān; bonflaglydd, tertysgwr
|Firedrake, s, sarph dauilyd.
 F I F L
170
Firelock, s. gwn; dryll saethu Fissile, a, holitadwy; hyddellt
Fireman, s. diffoddydd tân Fissure, s. holit: r, hoiſti
Firenew. a. newydd dailliw Fist, s. dwrm—Chih-fisted, dyrn
Firescreen, s. tin len fawr Close-fisted, law-gaead
Fire-wood, s, tanwydd, coed tân Fistula, s. math o bibell aarferid
Firing, s. cymūd, turwydd, goi!. gynt:—anafod, new diluhur, sy.
yngiad ergyd, taliad yin rhedeg, ac megis yn pibellū,
Firkin, s. pedwaredd ran baril; yn barhaus
fircyn Fistular, a tyllog, pibellog
Firm, a. Čadarn, eryſ, diamwadal, Fit, s, ſlewyg, goes; cyrch o
diysgog, scr, sefydlog ddolur; cylch-las, sińs, cliwiw
Firmament, s, flurfafen, wybren, Fit, a. addas, cyfaddas, cynihwys,
awyr-nen, entrych, entyrch cymmesºr, lawn-weddawg, cyſ.
Firmamental, a. wybremawl, &c. ladd, cyligweddawl, gweddus,
Firmly, ad. yin gadarn, yn dilian rhesymol, uniawn
wadal, yn safady Fit, t. addasu, cyfaddasu, cym
Firmness, s. cadernid, divsgog mesuro, cymmedroli; cyd
rwydd, sadrwydd, cryfiler weddu, cyſładd, cyfatteb-T
First, adj. cyn, cyntaf, blaen, fit out, dal . fºr.”
Blaenaf, pénat, prif: ad. yil up, dodrethu, addurho;cyweirio
gyntaf, yn mlaenaf Fitches, s. pl. gwyg-bys, py's y
First-born, s. cyn-blentyn, cyntaf. llygod, gw$g -

anedig; cyn-fab; cyti-ferch Fitchet, sil. iiwibart, gwiclyn,

First-frtiit, s. blåen-ffrwyth, cyn gwichyi, gwichydd
ffrwyth, cynnwyn Fitness, sub. addāsrwydd, cym
Firstling, s. cytºtºanedig anifel hwysder -

First-milk, s. cynilaeth Fitter, a. addasach: s. addaswr,

-

Fiscal, a. perthynol i gyllid neu addasydd, cyfaddaswr, &c.

drysory deyrias: cyſlidawl | Fitting, a cymbwys, cyfaddas
Fitz, s. mab, ab,
Fish, s. pysg, pysgodym: pl. pysg
od, pysg—Dogfish, penci— Five, a. primp, pu
Sand fish, or Stone fish, Ilam #:...' *"... dail pum
riad: pl, llamriod - bys, pumnalen -

sh, r. pysgota, dal men hela Fives, s. chwarae pèl humog

pysgod—To fish with a net, Fivefold, a. pum º
treillio, rhwydo Fix, r. sictián, sefydlū, gosdá
isher, Fisherman, s. pysgodwr Fixed, a.sefydledig, sicry &c.
Fishery, s. !...ºft." Fixedness, s. diysgogrwydd, di.
Fishing, s. pysgota—Fishing-line, anwadalwch, anysgogiãd
- funen bysgota - Fixity, s, tyū-osodiad, &c,. . .
Fish-guard, Fish-wear, s. cored Fixtures, s. da anghyffro, dodrefa
Fish-market, s. pysgodfa, march arosol f wºr - -

nad pysgod - -- Fizgig, s.tryfer morwyr

Fishih ger, s.gwerthwrpysgod #; #. ;t. bråmu.
º
Fish-pond, s, pysgod-lyn Flabbiness, s. º -

Fish spawn, s, gravn pysgod | Flabby, a. Ilipa, meddāl, masw,

Fishy, a. pysgodawl - llibyu, Irº, liac, llaes
«» 4)
 - F L
Flaccid, adj. gwyw, gwywlyd,
mychlyd, edwin, llibiu, llipa
Flaccidity, s. Ilipryndod
Flag, s. ſluman, baniar, penwn,
arwydd-len:-llèch-faen, liech.
en, flag:-hesgen: , pl. hesg
Flag, r. Ilippäu, llesgäu, diffygio,
ymollwng:—llorio allecil-feini,
llech-lorio, flagio
Flagelet, s. pibell, cliwibanogl
Flagellation, s. filangellad
Flagginess, s. Hibinrwydd, &c.
Flagging, s. Iliprymiad; dihoen
iad, ymollyngiad, llacad
Flaggy, a. iiipa, thbin, llibinaidd,
ymollyngol; diflas
Flagitious, a. anſad, drygionus,
ysgeler, dyhir, dybryd - Flare, v. difa (fel canwyll gan
Flagitiousness, s. dyhirwch, ysge
lerder, amfadrwydd, direidi
Flagon, sub. cwpan grothog, cos
trel -
Flagrancy, s. amlygrwydd, hyn.
odrwydd, eglurder, cyhoedd.
rwydd; flamiad, llachar-ddull
Flagrant, a homaid, hynod, hys
pys, cyhoedd; gwarthus
Flag-ship, s, lluman-long
Flag-staff, s.lluman-brea
Flail, s. frust, fustfel—Flail han
dle, Helve, or Handstuff, troed
ffust—Flail yard, or Swipple,
gwial-ffust - Flat, a. gwastad, gwastad-lyfn,
Flake, s, tafell, filocheu, clwyd
en; gwanaf
Flaky, a. clwydenog flochenog
Flam, sub. rhith-chwedl, coeg
chwedl, celwydd, siom
Flam, r. siomi; chwedla
Flambeau, s. carth-ganwyll, can.
wyll-b$g, goleu-raff
Flame, s. ſham, gwenfilam, fagl,
gwentiagl
Flame, v. filamio, flaglu, flam
ychu; ennymu
Flaming, a filamllyd, filămaidd,
filamiawl, flaglog
180 . If f:
Flammeous, a. fflâmaidd, flam
liw, flamllyd, fel flam
Flammiferons, a filamddwyn
Flammivomous, a. ffiamboer
Flamy, a. fflamllyd, filämiog
Flank, s. tenewyn, ystlys-ddarn:
adam, asgell, neu ystlys by ddin
Flannel, s, gwlanen
Flap, s. palfod, tarawiad a llaw:
llip-ddarm, llip-gaead, llipryn;
cantel—Flap of the ear, lip
ddarny glust—Flap of a pocket,
gwerchyr coden—Flap of a
shoe, clust esgid—Flap of the
throut, cloch yr ymadrodd
Flap, r. palf-daro, palfodio: llip
ău, Iliprymu, crogi'n Ilipa
wynt); coeg-lygadu: serému
Flash, sub. lucheden, meliten;
fiagl; flâmiad; byr-lewyrch,
mellteniad; gwagfostiad, ym
wychiad
Flash, v. melltenu, lluchedenu,
byr-lewyrchu meu daysgleirio
Flashy, a. disylwedd; bocsachus,
bostgar; diflas; dibara
Flask, s. costrel, flacced, fasgell;
cornflwch, pylor-flvch, corn
powdr
Flasket, s. basgedan, cawellan,
cawellyn, basged mān-ddillad
wymeb-wastad; o hyd gyhyd,
llèch-wastad;llydan, anghrwm:
diflas, difywyd, marwaidd
Flat, s. beisle, traethell: bāslestr
Flat, r, llafnu; gwastatau: di
flasu, diawehu, pylu
Flatness, s, gwastadrywydd; di
tlasrwydd, difiasedd; pylni
Flatten, v, gwastatau:—marw
eiddio, diflasu; pylu
Flatter, v. gwenieithio, truthio,
truth-foddio, truth-foli
Flattery, sub. truth, gweniaith,
truth-iaith, ymolaith, rhyfawl
 F H, 1S 1 F I,

Flattish, adj. liedwastad:—lica | Fleer, sub. gwawd ; r. gwatwor

ddiflas, go-dditlas, antywidg | gwawdio, gwawd-syllu
Flatulence, Flatulency, s.gwynt Fleering, adj.gwatwarus, gwawd
ogrwydd, gwynt-chwydd, gwag seat -

chwydd: gwagder Fieet, a. cyflym, bun-droed

Flatulent, Flatuous, a. gwyntog, Fleet, s, llynges, llyng-fintai
gwynt-chwyddawl Fleet, r. rhedeg meu ehedeg yn
Flatwise, ad. yn lledſen, ar ei fuan, cytlymu: dilufenu
wastad, are wyneb Fleeting, a. diflanedig, brenol,
Flavin, s. cras-galaf trangcedig, rhedadwy, buan .
Flaunt, r. balch-ymddwyn; ym Fleeting-dish, s. ysgal hufen
rod.resu; coeg-ymdrwsio, lledu Fleetness, s. buander, cyflymdra,
esgyll: s. balch-dro cytlymder, cyflymedd
Flaunting, a hoyw-wych, coeg Flesh, s. cig; cigfwyd: cmawd
aidd, coeg-ſalch, pingc Flesh-fork, s. cigwain
Flavour, sub. archwaeth, blas, Flesh-meat, s. cigfwyd
sawr; arogl, arogledd Flesh-monger, sub. cigydd, cig
Flavourous, adj. blasus, sawrus, werthwr: cmawd-was -

safwyrus: arogl-bër, aroglus Fleshiness, s. cigogrwydd, cnod

Flaw, s. agen, gagen, flaw, hollt; igrwydd, llawnder o gig
rhwyg, brog, bradwy; bai, di Fleshly, a. cnawdol; cnawdwyllt.
fiyg, gwall, meth Fleslilmess, s. cnawdolrwydd
Flaw, r. filawio ; agènu Fieshy, w. cigog, cnawdog -

Flawy a. agenog, flawiog Fletcher, sub. saeth-weithiwr,

Flax, s, llin
Flax-comb, s. heislan, rhuppai
Flaxen, adj. o lin, o liv'r llin,
goleu-liw
Flax-finch, s. aderyn y llin, eur
limosen. Edr. Goldfinch
Flay, r. blingo, digroeni, pilio
Flea, s. chwänen: pl. cuwain:
gwneuthurwr saethau, paledr
y
Flowed, a.gweflog, llaeswefl
Flexibility, Flexibleness, sub. hy
biygrwydd, ystwythder
Fiexible, adj. hyblyg, ystwyth,
plygadwy; hydro, ystumgar,
anwadal, anSafadwy -

c. chweina, dal chwain Flexion; Flexure, sub. plygiad,

Flea-bane, s. y gedowydd, llys tröad, ystumiad; camiad; cam
iau'r tenewyn, chweinilys, llys edd
iau'r cliwaln Flexuous, a. cam, ystumiol, cam
Flea-bitten, part. wedi ei frathu
edig, tróedig, trofaus
gan y chwain, chweinllyd; Flicker, v. ysgwyd adenydd
gorwael Flier, s. ehedydd: főadur, cil
Fleam, s. ſhaim iwr—Flier of a Jack, mantol
Fleck, c. maunu; britho ydd troell rostio
Fledge, v. pluèmu, magu plu Flight, s. hedia, ehediad: encil,
Fledged, a. pluénog, pluog fio, ffoad—Flight of steps, rhes
Flee, v. ffoi, cilio, diangc o risiau—Flight of birds, haid
Fleece, s. cmu, cnuſ, cnaif o adar
Fleeced, a, cneifiedig Flighty, a. anwadal, anwastad,
Fleecy, a.cnuog; gwlanog ansefydlog, ysgafn, gwyllt ’
 T L 132
—-

flimsy, a. masw, gwan, gwael, bobi); praidd–Flocks of troot,

egwan; distadl, disylwedd &c. casiaeh, casnod, neugneiſ
Flinch, r. cilio neu dynmu yn ol: ion gwlan, &c.
rhuso; ymlacău, ymollwng Flock, c. cyd-dyrru, cydyn
Flincher, s. ciliwr, ynsiliwr gasglu, cydgyrchu, hel y’ng
Fling, s. taff, taillad, ergyd: v. hyd, ymdyrru, yngasglu
taflu, byrw, ergydio, Iluchio Flog, r. flangellu, ffrewyllio
Flint, s. callestr, maen callestr, Flogging, s. ſhangelliad
carreg dan, cellt Flood, s.llif, lifdwfr, dwll, lif.
Flintshire, s. bro teg-eingl,swydd eiriant, firydlit, rhyferthwy;
cellt, siry Flint - dylif, llamw, gorilanw; dilyw,
Flinty, a.o gallestr, callestraidd, cefallif
callestrawl; tra-chaled Flood, r. Ilifo; Iſifeirio, dyſru
Flip, s. math o gymmysg-ddiod Flood-gate, s. dyfr—ddër
hoff gan forwyr Flood-mark, s. Ölgrym lif
Flippancy, s. siongc-lafar, gor Flook, s. adfach, gafael-fach
ffraethder - Floor, s. Ilawr: v. Ilorio; pal
Flippant, adj. ffraeth, cynihem, mantu ; llech-lorio
tafodrydd; cyflyin-red Floor-cloth, s, llawrien, llorlen
Flirt, sub. ysbongc, gwrth-maid, Flop, r. a. curo à'r edyn: troi i
gwib-naid: gwawd-gais:—dy lawrymyl het. Edr. Flap
hiren, hoeden, mwyglen Floral, a. pertiiynol i flodau
Flirt, v. taflu gwawd: siongc Florid, sub. blodeuog, godidog,
neidio; chwyfio gwynt; am addurn-wych, liardd-wych :
wadalu; hoedèna tirf, ireiddlawn; gwridgoch
Flirtation, s.siongc-ysgogiad, &c. Floridness, s, goddogrwydd
Flit, r. nudo, symudo, treiglo, gymhenrwydd ynadrodd: tirf
. trigias; hedeg heibio, der, blodeuogrwydd
rhedeg ymarth, ditlânt Floriferous, a.blodeu-fag, addwg
Flitch, s, hapherob (sef hanner flodau
hob) ystlys neu hannereg Florist, s. blodeuwr, un cyfar.
mochyn - wydd mewn blodau s
Flitter, s. dermyn; crempog— Flounce, s. addurn ymyl gwisg,
All to fitters, yn ufflon, yn sider, amaerwy, ysnoden
chwilfriw Flounce, v. sideru, amaerwyo, ys
Flittér-motise, s. ystium modemu:—ymdaflu; ymddigio
Float, s. chud ar ddwfr, cludair ymchwerwi -

Float, v. nofio ar wyneb dwfr, |Flounder, s. Hythien: pl. lythi:

cludinofio, mawf-gltido; ysgafn |_lleden; pl.lledau: ºymdreiglo
mofo = #ifeirio neu døyffhäu Fiour, s. peillied, perflion, blawd
tir:-difeiddio caws paill, can, blawd cán, mängan,
Floating, s. ſofiad, mawf; buſhw miãrigant
man: part. arnawf, ar wyneb Flour, v. blodio
y dwfr, yn nofio, yn byhwman Flourish, s. addurn-waith, blod
Flock, s. diadell, dèadell (oddet. eu-waith: blaem-gerdd, rhag
aid); llu neu haid (o'adar); chwarae: gwag-fost, ym
maintai, tyrfa, cymnulleidfa (o
| chwyddiaith, firðst, yūffrost
 F L. 183, F L
-

Elourish, r. blodeuo; addurno: Flue, sub. man-flew cwningen;

Ilwyddo, flynnu:—rhag-chwa man-blu:--simne, simueian,
reu:—gwag-fostio, ſirostio pibell mwg neu wres
Flourisher, s. addurnwr; bostiwr Fluellin, s, yr euad, llysiau Llyw
Flourishing, s. blodeuad; fºym eign, gwrmerth, rhwyddlwyn, y,
iant; gwych-ymddangosiad; ddeileh (idu dola, craith unnos.
ymffrostiad: adj, blodeuog, Edr. Speedwell, Peronica, a
llwyddamnus: part. yn blod Ytes.
eno, yn ei flodau, yn livyddo Fluency, s, rhugledd, hyawdledd,
Flout, s, gwawd: e. gwawdio, ffraetader, parabledd
mingāma, difrio Fluent, a rhugl, ilyawdl, firaeth,
Flów, s, llif, firwd, lianw; Ilitad, parablus; lllfawl
rivediad - Fluid, ſt. hyllf, frydiol, teneu
Flow, r. Ilifo, dylito, frydio, lit. wlyb, rhedegog, lifiannaidd,
eirio, rhedeg; llcnwi; gor Fluid, s, lliſ-nodd; gwlybwr
T. llenwi; tarddu, deilliaw. Fluidity, sul. hylifedd, firydiol
Flower, sub. blodeuyn, blodyn, rwydd, gwlybeiddrvydd
blodon, blaen-dardd; blodeu Fluke, s. Edr. Flounder
waith; pl. blodau, gwull Flummery, Flumry, s, Ilymry,
Flower, r. blodeuo, gwullio llymruwd, mwdran, uwd suc
Flower de luce, sub, cammined, an, uwd sugaethan, brwchan
elestr. Flurry, s. chwa o wyat; firwst,
Flowered, a. blodeulyd fivaan, terſysg, trafierth
Floweret, s. blodenyn byclian Flurt, s. fivſtau-dro
Flower-gentle, s. blotlau ammor Flush, a, llawn-fywiog; gorllawn:
Flowers, s. misglwyſ, mislif gor heini; balch
Floweriness, s. blodenogrwydd Flush, s, gwrid-liw, coch-liwº—
Flowering, a. blodeuawi: s. biod-l. dylif, dylanw, amledd, haſlug:
euad, tarddiaul hlodau —haſing unlliw.
Flowery, a, blodeuog, blodeu Flush, v. gwrid-gochi:. . gorlifo,
lawn, addurmiedig a bloſłau: gorlenwi; gotlonni, balchio,
Flowing, s. Ilifad; a. ffrydiol, |Flushed, Flusht, part. yn llawu.
Ilifeiriol, rhedegog; ynllifo hyder; wedi yinfalchio.
Flowk-wort, s. Ilysiau'r geiniog, Flushing, s, gwrid, cochni
dail y grom, y gron doddaid, Fluster, s. cynllwrf meddwl.
bogaily forwyn Fluster, c, ymderſysgu ; annhreſ:
Flown, part, wedi hedeg—High mu'r-meddwl; lled-feddwi.
flawn, uchel-falch, uchelfrydig |Flute, s, pibell, chwibanogl;
Fluctuant, a. amwadal, ansafadwy Flute, t, rhychu meu rigoli co
Fluctuate, u, yndreiglo, (felton lofa, &c. pannelu, papnylu
nau) yn olac y’mlaen; byhw Flutings, s, rhychau neu. rigolau
man, anwadalu, bodyn ansaf colofin, pamuylwaith,
adwy - Fluted, a, rhychawg, &c,
Fluctuating, a, anwadal, ansef Flutter, t, ynhedſam, ysgwydyr
ydlog. ānwastad; petruso edyn, yìnchwyfan;–ymder
Fluctuation, sub, ymdóniad; an fysgu, yºnddyrysu mewn, gor
wadalwch, anwadalrwydd | chwyl new yuadrodd,
 F O 184 F O

Flutter, s. ysgydwad adenydd: dróad, lled-godymiad:—cledd

curiad y galon; annlirefn, cyff yf blaem-bwl, prawfgledd:—
rôad, ymderſysglad gwrth-lun; gwrth-len
Flutterer, s. ysgoegyn Foil, r. gyrru i ammhrefn: lled
Fix, silif Öyſif, iihad, Ilifºir. godymu, gorchfygu, maeddu
iad, dylifiad; gwaedlif; y dolur Foiler, s, gorfodai, maeddwr
rhydd Foiling, s. armhrefiliad; gorch
Fluxion, s. dylifiad, lifiad, rhed fygiad, dymchweliad:—rhith
iad, ffrydiad addurniad:—lled-öltraed hydd
Fly, s. gwybedyn, cyliomyn, ed ar laswellt
nogyn, clyryn:-chwyfilroell: Foin, s. ysgwd, ysgwth; gwān; r.
—ehed-ran cwmpas gwān-frathu, gwanu, trywamu
Fly, r. hedeg, ehedeg, ehedfan, Foist, r. rhoi i mewn yn dairgel
floi, diangc; ynhollti ac amonest; flug-ddodi
Flying, s. enediad; fºad: m. hed. Foisty, a. ſileiriawg, drewllyd
egog, fiedig, floawl; dan Fold, s. cail, corlan; fºald, de
ffoi; dan hedeg, &c. feitty, Iloc; buarth gwarchae:
Foal, s, ebol, (fem. eboles) ilwdm —plyg, dyblyg, dyblygiad
. To foal, llydmu, burw ebol— Fold, r. corlänu, ffaldio, llocio,
To be with foal, bodyngyfebol buarthu, ceilio:-plygu, dy
meu gyfehr, cyfebru blygu, dillio, cydblygu
Foam, s, ewyn, ewyngant; bu Folded, a. Ilociedig, gwarcheu
rym, swyf, swyfi; ysgai; glaf. edig:—plygedig, dyblyg, dy
oerion y genau; dystrych blygedig, dilliedig
Foam, c. ewynu, malu ewyn; Folding, s. plygiad; Ilociad
dystrychu; glafoeri Foliage, s. deilfrig, deiliant; llun
Foaming, Foamy, a. ewynawg, dail, deil-waith
ewynllyd; glafoerllyd, &c. Foliation, s. dalèniad, deiliawd,
Fob, s. coden oriawr neu orlais deiliad; blodeu-ddail
Fob, v. siómi, twyllo Foliate, r. dalènu, deilio
Focus, s. cymnull-fan pelydry Folio, s. dalen lawn
goleumi; aelwyd, foc, fivrn Folio, a. umplyg, llawn-ddalen,
Fodder, s. porthiant, byyd anif. dalen-lawn
eiliad, gogawr, ogawr: ebran Folk, s. pobl, dynion -

Fodder, v. porthi, ebrannu Folkmote, s. cymmanfa ºr bobl

Foe, sub. gelyn, (fem: gelynes)
gwrthwynebwr, casddyn
Foetor, s. anadi drewllyd
Foetus, s. milrith. Edr. Fetus
Fog, s. nivl, nifwl, mygdarth,
tarth, ysmwcan, nydd; caddug.
—myngwellt, sych-borfa
Foggy, a. miwlog: godywyll; pot
ënog, swrth-dew, tew ,
Foible, s. man gwan; gwendid,
gwan-duedd; ochr ddall
Foil, sub, dymclaweliad, gwrth
Follicle, s. had-goden; cibyn
Follow, r. dilyn, canlyn, rhodio
ar, ol, dilyd; erlyn, ymlid,
erlid
Follower, s. dilynwr, dilynydd,
dilyniad, dilyniedydd, can
lynwr, &c.
Folly, sub. ynfydrwydd, ffoledd,
ffolineb, synhwyrwall
Foment, r. cynhesu, twymdwyro
twym-eneinio; achlesu, magu,
meithrin, cefnogi
 FO 18.5 F O

Fomentation, s, twym-dwyriad, Foot-pad s. Ileidr traed, leidr

twym-olchiad, twym-emeiniad, pen fordd, Ileidr pedestrig
brwd-olchiad Foot-path, s, llwybr troed
Fomentor, s. annogwr, cefnog Foot-step, s. 6l troed, arlwybr
wr: brwd-olc.iwr. Foot-stool,s.troed-fainge, lleitliig,
Fond, u. gor-hoff, hoff, maldod troed-le
us, mal; ysmala; fol * Fop, s. mursenwas, ysgogyn
Fondle,r. maldodi, hoff-lochi, gor Foppery, s. coegyneiddrvydd,
hoffi, mwyth-foddio, dorlota mursen-ddull, coog-wychder
Fondling, sub. anwylyd, hoff. Foppish, a. coegymaidd, coeg
ddyn, mab anwes, dorlawd faich, coeg-wych, fol-falch
Fondly, ad. yn faldodus; ym ffol; Foppishness, s. coegfalchedd,
yn amwesog coegſtoledd, coegedd, eoeg
Fondness, sub. cudeb, cnedd, ddull. Edr. Foppery
mabiaeth, hoffder, gorhoff For, conj. canys, o blegyd, ohér
tler; maldod; maledd; mab wydd, gan, can, am, o ach9s, 9
iaith -

ethryb, dros, tros, yn lle, rhag,

Font, s. bedydd-faen, bedydd er
fan, troch-lestr Forage, s. gogawr, ebran, porth
Food, s. buyd, porthiant, ym iant, ysborthion
borth, llumiaeth, maeth Forage, v. casglu neu hel porth
Fool, sub. dyn ynfyd, ynfyd iant, porth-geisio, porth-hela
ddyn, fol-was, fivl, hurtyn Foraminous, a tyllog, amdwll
Fool, v. siómi, twyllo; fol Forasmuch, conj. yn gymmaint,
dreulio, ofCra, afradu gam, o herwydd, am
Foolery, s. fºoledd, fliloreg, of r Forbear, v. gadael neu roddi
edd, gwegi, bregedd heibio, peidio, ymattal; godd
Fool-hardiness, s. ynfyd-ddewr ef, dyoddeſ, cyd-ddwyn; oedi
edd, rhyfyg, ehudrwydd Forbearance, sub. cyd-ddygiad;
Fool-hardy a ynfyd-ddewr, yn amynedd, ymaros, hirymaros,
fyd-wrol, rhyfygus, ehud dyoddeſsarwch; ymattaliad
Foolish, a. ffol, annoeth, ynfyd Forbid, v. gwahardd, gwarafun,
Foolishness, s. ffolineb, annoeth llestair, lluddias, gommedd
ineb, ynfydrwydd, ffoledd Forbidden, a gwaharddedig
tºº. s. llysiau'rysgyfarnog Forbidding, part, and a. yngwa
'oot, s. troed; troedfedd hardd, gwaharddawl, gwa
- Foot, r. troedio, pedestru, cerdd harddedigol, gwarafunol; cas
ed, mynedar draed wrthun
Football, s, pèl droed Force, sub. grym, gallu, nerth,
Foot-bridge, s. pont droed, pont nertholdeb, egni; dir, dirim,
bren, pont unpren cymbellwaith, trais, gortinech,
Footing, s. cerddediad, pedest, rhysgyr, gorſod . -

pedestrig; lle troed, sefydliad, Force, c. dirio, cymbell, dirgym.

ymsefydliad; sefyllta; cyflwr; hell; gwthio; goresgym
ammod, ammodau Forceless, a. dirym, dineith
foot-man, s, gwr traed, gwas Forceps, s, gefail law-feddyg.
traed, pedestrydd, rhedegwr Forcer, s. ** treisivr
2C
 FO
Forcers, s. gefail damnedd
Forces, s. galluoedd, byddinoedd,
lluoedd, rhyfelwyr
Forcible, a cryſ, cadarn, grym
us, nerſhol, effeithiol
Forcibly, ad. yn gryf, &c.
Ford, s.rhyd, rhydle, bais
Ford, r. rhydio, beisio
Fordable, a, rhydiol, beisiol
Fore, a. blaem, blaenaf: ad, yn
mlaen: prep. rhag, cyn
Forebode, r, darogan, rhag
dangos, rhag-argoeli, arddar
main, darmain
Forecast, s. rhag-ddyfais, rhag
ddarbodaeth, rhag-weliad
Forecast, r. rhag-ystyried, 1hag
ddarbod, rhag-lumio
Forecastle, s. ſhureg, blaem lion
Fore-chosen, a. rhagddewise.dig
Fore-cited, part. rhagbemnodedig
Foreclose, v. torriymaith y fraint
o daiwystlo , ; rhagcău, ar
gäu, llawm-feddianmu
Fore-deck, s.arfwrdd blaenllºng
Fore-end, a. blaen, pen blaen
Forefathers, s. hymaiſ, hymafiaid,
hen-deidiau, cyn-dadau
Fore-fend, r. noddi, diogelu o'r
blaen; troi meu gadw draw
Fore-front, sub. talcºn; blaen
wyneb
Forego, c. rhoi i fynn, gollwng
gafael, gadaw, gadael; rhag
fyned, mymed o'r blaen
Foregoer, s. blaenwr, blaen-was
Foregoing, a. blaenorol, blaenol
Forehead, s, tal, talcen
oreign, a. alltudaidd, estronol,
tramor, pellenig, dyeithr
Foreigner, s, alltud, estron
Toreknow, r. rhagwybod
Foreknowledge, s. rhag-wybod
aeth, rhag-ddeall
Foreknown, a. rhagwybodedig
Fore-land, s. pentir, penrhyn
Forelay, r. cynllwyn, rhagodi
186 FO
Forelock, sub. taldrywch, blaen
guſlyn, cudyn talcem
Foreman, s. blaenor; hyffordd
wr; pen-gweithiwr
Foremost, adj. blaenaf: ad. yn
flaenaf
Fore named, a. rhag-enwedig
Fore-noon, s. bore, rhagnawu
Forensic, a cyfreithiol, perthyu
ol i'r gyfraith
Fore-ordain, r. rhagderfynu, rhag
arfaethu, rhag-ordeinio
Fore-part, sub. rhan flaen, pen
blaen—Fore-part of the heul,
yriad
Forerun, t, blaem-redeg, rhag
flaemu, rhag-redeg
Forerunner, sub. rhagflaenydd,
rhagredwr, blaenred
Fore-sail, s. hwyl flaen long
Foresay, r. rhagddywedyd
Foresee, c. rhagweled
Foreshew, v. rhagddangos
Foresight, sub. rhag-olwg, rhag
welediad, rhagddarbodaeth
Foreskin, s, blaen-groen
Forest, s. coedfa, coedwig, for
est, coedtir, gwigfa, celli
Forest, c. forestu, gwigio
Forestall, t. rhagachub, rhag
brynn, rhagod y farchmad, ed
wIca
Forestaller, s, rhagbrynwr, ed
wicWr
Forester, s. ceidwad coedwig,
fforestwr; gwigyn
Foretaste, s, blaembrawf, rhag
brawf, rhagflas, cymbrawf, cyn
chwaeth
Foretel, r. rhagfynegi, daroganu,
rhagddywedyd, darogan
Forethiuk, t. rhagfeddwl, cyn
bwyllo, rhagfyfyrio, rhagdybio
Forethought, s.rhagfeddwl, rhag
fwriad, cymbwyll
Fore-token, s. rhagarwydd, ar
goel: t. rhagarwyddo, argoelio
 FO 187
Fore-tooth, s. dant blaen, rhag
ddant; pl. daint, damnedd
Forewarn, v. rhagry buddio
Forfeit, s. camlwrw, camgwl,
dirwy, forffed; colled; penyd
Forfeit, v. forffedu, colli, talu
eamlwrw, meu dáirwy
Forfeiture, s. collediad, forffed
iad; forffed-daliad
Forge, s. gefail neu aelwyd göf;
ffwrn-weithdy, morthwyldy
haiarn; foc, ffwrnes
Forge, r. morthwylio, morthwyl
weithio: fugio, fºug-fathu,
fug-lumio, twyll-lumio
Forgeman, s. morthwyliwr haiarn
Forger, s. fug-lumiwr, fugiwr
Forgery, s. ffugiad, fºug-sgrifen
iad, twyll-fathiad
Forget, v. ebargoff, anghofio,
gollwng yn anghof neu dros
go§f
Forgetful, a. anghofus, ebargofus,
drwg men wanei göf
i Forgetfulness, s. anghof, ebargof.
iad, ebargof, diffyg cof
Forgive, v. madden, cyreifio
Forgiveness, s. maddeuaut, rhydd
had, gollyngdod, trugaredd,
cyreifiant, cyraf
Forgiving, a. maddengar
º Fork, s. forch; pigforch; cig.
wain, tyfer gig.: #wrch
Forked, Forky, s. fforchog
Forlorn, a. diymgeledd, digarad,
amddiſad, truan; gwrthoded.
ig, colledig, diobaith
Forlorn-hope, s. felly yºgelwir
mintai o filwyr aranturiaeth
enbydus; tāmaid angau
Forlornness, s. amddifedi
Form, s. ſurf, dull, funud, llum;
gwedd, agwedd; modd, divyg,
trefn, ystum: rhith:—-llen
ddull argraffydd
Form, v, furfio, furfeiddio, llum
io, ystumio, ardumio
Formal, a furfiol, furf foesol;
rheolaidd, trefnus, defodus
Formalist, s. ffurfiolwr
Formality, s. ſurfioldeb, furt
garwch; trefnusrwydd
Formalities, s. swydd-wisgoedd,
urdd-wisgoedd: urdd-focsau
Formalize, v. furfioli; furfio
Formally, ad. ym fulfiol, &c.
Formation, s, furſiad, llumiad
Former, s. ffurfivr, llumiwr, lluu
iedydd, furfeiddiwr
Former, a, cynt, blaenorol
Formerly, ad. gynt, cyn hym, er
ystalm, erys Ilawer dydd
Formidable, a.arswydol, arswyd
bair, offiadwy, arswydus
Formless, a. aſlunaidd, dilum
Formula, s. ſurf reol, furf
Formulary, s. ſurflyfr, rheol
Fornication, s. puteindra, godi
neb; amniweirdeb
Fornicator, sub.puteiniwr, gor
dderchwr, aullad-fab
Fornicatress, s, anilad-ferch, &c.
Forsake, v. gadael, gadaw, gadu ;
ymadael à
Forset, s. cistan, premfol
Forsooth, ad. yn wir déïau; neu.’
rywheth cyffelyb mewn flordd
ddirmygus, neu ysgafn
Forswear, v. anudoni, tyngu an
udon: gwadu artw, ymwadu ä
Forswearer, s. anudonwr
Forswearing, s. anudon, anudon
iaeth, anudonedd, geu-lw
Forsworm, a. anudonawg
Fort, s. caer, castell, llysdin, ani
dditſynta, gwrth-glawdd
Forth, ad. allan, yn mlaem, rhag
llaw, i maes
Forthwith, ad, yn ddîattreg, yu
ddioed, yn daiaros
Fortieth, a. deugeinfed
Fortification, s.amddiſfynfa, am
gaer, caer-waith, diogelfa; am
gaeriad, caer-luniad
2 C2
 F O. 188 F O.

Fortify, r. cadarnhäu, cryfhau; Foul, a. afian, brwnt, budr; an

amddiffyn, caeru, amgaeru
Fortitude, s. gwroldeb, calondid, Foul-mouthed, adj. budr-eiriog ;
mawrfrydedd, glewder
Fortlet, s. castellyn, llyslin
Fortnight, sub. pythefnos, pum
thengmos
Fortress, s. amddiffynfa, caerſa,
caer; castell, cadarnle, pill
Fortuitous, a. damweiniol, dy
gwyddawl, dygwyddiadol
Fortuitously,ad.arddamwain,&c.
Fortunate,a.ftyniannus,hylwydd,
ffodiog, hāpus
Fortune, sub. tesni; tymghedfen,
damwain, dygwyddiad, dam
chwain:-gwaddolºcynnysgaeth
mheg, amonest; garw; afiach
cás-eiriog, drwg ei dafod
Foulness, sub. brynti, budredd,
gwrthumi: annhegwch
Found, r. seilio, sylfaenu; sef
ydlu; burw, tawddfwrw
Foundation, s. sail, sylfaen, bon
sang, gwadn, sell-wadm
Founder, sub. seiliwr, sylfaenwr,
adeiladydd; byriwr, toddydd
Founder, v. suddo, soddi; ym
ddryllio:—cloffi, meth-gloffi
Foundery, Foundry, s.tawdd-dy,
tawdd-le; gwaith toddi: tawdd
gelfyddyd -

Fortune-hunter, sub. gwaddol Foundling, s. plentyn cael, plent

geislwr, aur-garwr yn diarddelw
Fortune-teller, s. darllenwrtyng Fount, Fountain, sub. ffynnawn,
ed, adroddwr tesmi ftymon, ffynnonell, fynon
Forty, a. deugain, dau ugain Fount of letters, s. mifer cyfrdo o
Forward, a. dilwfr, hyfaidd, an argraff-lythyrenau
turus, awyddus; cynnar Four, a. pedwar; fem. pedair
'Forward, r. gyrru nen hwylio yn Four-cornered, a. pedrongl
mlnen, prysuro, rhwyddo, hy Four-fold, a. pedwar-plyg, ped
rwyddo; cyfarwyddo wardyblyg; arei bedwerydd
Forwarding, sub. rhwyddhād, Fourscore, a. pedwarugain
rhwyddiad, hyrwyddiad, prys Four-square, a. pedrongl, pedror,
uriad ysgwar-—A four-square spot,
Forwardness, sub. parodrwydd, petrual, pedryfal
ewyllysgarwch, awydd-fryd Fourteen, a. pedwarar ddeg
edd; arhwyliant; cymnarwch Fourth, a. pedwerydd: fem. ped
Forwards, Forward, ad, yn mlaen, waredd
yny blaen, rhagddo, rhag blaen Fourthly, ad. yn bedwerydd
Fosse, s, fros, clawdd-Fosse-way, Fowl, s. aderyn, edn, ehedyn,
ſtos-ffordd, sarm ddwy-fios, ehediad
ffordd ddeu-glawdd Fowl, r. adara
Fossile, s. mwyn, mwn Fowler, s. adarwr
Fossile, a. , mwymawl, o natur Fowling-piece, sub. adar-ddryll,
mwyn, elydrawl dryll adara
Foster, r. magu, maethu, meith Fox, s, cadno, llwynog, gwydd
rin–Foster-Father, tad-maeth gi—She Fox, cadnöes, llwyn
—Foster-brother, brawd-maeth, oges, llwynog-ast
brawd un-fron, brawd cyd Foxgloves, sub, menyg ellyllon,
faeth neu cyd-laeth, &c. &c. bysedd cochion, dail fion.
Foul, r. divyno, budreddu º, llwyn y tewlaeth
 F R 189 FR

Fox-like, a cadmüaidd, llwynog Frangible, a. hydor, torradwy,

aidd brau, breuol, hawdd ei dorri
Foy, s. gwledd gychwyn, arlwy i Frank, s. gwr o Ffraingc, ſtrenc
gyfeillion cyn cu gadael yn, ffrangc-ddyn: gwr rhydd;
Fraction, s. torriad, rhwygiad: un bywidg:—darn arian yn
—twn-rif, rhan-nifer, nifer ang Ffraingc (gwerth 20c.)—nod
hyfan breiniolar lythyr
Fractional, a. twn-rifawl: breg Frank, t. rhydd-nodi neu frein
awl, anghyfan ioli Ilythyr -

Fractious, a cemtachlyd, cecrus, Frank, a. ffranc, by wiog; hael,

anymad, cwerylus, croes hyged, cleu-fryd, hwydd-galon
Fractiousness, s. anymailrwydd, Frank-almoigne, adj. cardodawl,
cecrusrwydd, croesineb elusemawl: s. cardottir, elus
Fracture, s. torriad, gorthóriant; endir
brég, bradwy, twn: c. torri Frankincense, s. thus, math o
Fragile, a. brau, breuol, hydor ystor per-aroglaidd
Fragility, s. breuder, breuolder Frankly, ad, yn rhwydd, o fodd
Fragment, s. dryll, darn, cwt, Frankness, s.rhydd-der, rhwydd
briwsionyn, cetyn, cilcyn— ed, clau-frydedd, cleuder
Fragments of meat, briwsion, Frantic, a.gorphwyllog, gorwyllt,
briw-fwyd, gweddillion; cil. gwallºotus, ynfyd
cynos Franticness, s, gorphwyll
Fragmentary, a. o. fan diarniau Fraternal, adj. brawdol, brawd
Fragrance, Fragrancy, sub. per aidd, brawdgar
arogledd, perarogliant, per Fraternity, sub. brawdoliaeth,
arogl brawdoriaeth, brodoriaeth
Fragrant, a. peraroglus Fratricide, sub. brawd-leiddiad,
Fragrantly, ad. yn ber ei arogl brawd-lofrudd: brawd-laddiad
Frail, a. brau, breuol, gwan ; an Fraud, sub. twyll, siom, hóced
wadal; gwanfrydig waith, dichell-waith, Slom
Frailness, Frailty, sub. breuder, waith, siómiant, hud
breuolder, breurwydd; gwen Fraudulence, Fraudulency, sub.
did, gwanfrydigrwydd dichellgarwch, twyllgarwch
Frame, sub, ansawdd, agwedd, Fraudulent, a. dichellgar, hoced
trefu. adeilad y corph, ei gyf. us, twyllodrus, chwiredus
ansoddiad, cyd-osodiad, &c.— Fraught, part. Ilwythog, llawn
lº ymyl-byst, llwyfan, Fray, s. ymrafael, ymryson; ym
lwyf, atteg-wydd, cymnal laddfa, ymgipprys, ymladd
wydd, gwalc Fray, v. gwaethygu, bregu; tyg
Frame, c.ffurfeiddio, ſurfio, llum io; ymdreulio, ymrwbio
io; dychymygu, dyfeisio: ymyi Freak, s. chwidr-dro, ysmal-dro,
gylchu, gwalcio chwiban-dro, nwydwaith
France, s. Ffraingc, Ffrainc Freakish, a. penchwiban, pen
Franchise, sub. braint, dinas wan, chwidr-ffol, nwydus
fraint, rhydd-fraint; breim-dir Freakishness, s, penchwidredd
Franciscan, a. o. urdd neu frawd Freckle, v. brychu, ysbrychu,
- oliaeth St. Francis | brychynu, brych-nodi
 F R. 100
Freckles, s. pl. brychion, brych
fannau—Freckled face, brychyn
Frecklines, s. brychni
Freckly, a. brychlyd
Free, v, rhyddhau: breimioli
Free, a rhydd, bremiol; hael,
haeliomus, rhwydd, parod
Freebooter, s. yspelliwr, yspeil
ydd, ysglyfaethwr, preiddiwr
Free-born, a breiniol gemi, brein
rydd, breiniol, rhydd
Freedom, s.rhyddid, rhydd-did;
rhyddhād, rhydd-deb: brein
iolaeth, dinas-fraint
Freehold, s, rhydd-ddaliad, tir
di-ardreth, tirum ei hun, rhydd
feddiant
Freeholder, s, uchelwr, perchen
tir, rhydd-ddeiliad, gwr tiriog
Freely, ad, yn rhydd, yn rhad,
ym rhwydd, yn rhodd, yn hael
Freeman, sub. gwr rhydd, gwr
breiniol; buyrdais; dinesydd
Freeness, s. rhwydd-deb; hael
, ionusrwydd, haeledd.
Freestone, s. carreg madd, tywool
faen, madd-faen, mwrl, maen
myldardd
Free-thinker, s, rhydd-dybiwr
Freewill, s, ewyllys rhydd: a.
ewyllysgar, gwirfodd, bodd
lawn, mynmawl
Freeze, s. math o frethyn tew
ban: addurn-dalaith pen colofm
Freeze, v. rhewi, oer-geulo
Freezing, s, rhewiad, rhewiant
Freezing, a rhewllyd, rhewog
Freight, sub. llwyth llong: hur
liong: v. Ilwythollong.
French, adj. ffrengig; tireinig–
Frenchman, ffrancwr, franc,
ffrange-French language,ñrang
eg, iaith Ffraingc—French wo
man, frangees, &c.—trench
larender, llwyn cotymog freng
Fribble, s. ffritiwr, ffrilyn, gelach
ig–French Mercury, Ilysiau'r Fribble, v. ofar-chwarau
gwrda, -
F R
Frenchify, v. frengigo
Frenzy, s. cynddaredd, gwallgof,
gorphwyll, gorwylltedd
Frequency, s. mynychder, my
mychrwydd: cyffredimrwydd
Frequent, a. mynych, am!, cyff
redin, arteredig, mynychawl
Frequent, v. mynych-dramwy
neu gyrchu, cynniwair, myn
ychu, mynychâu, hygyrchu
Frequented, a. hygyrch, hyddyn,
mynychedig
Frequenter, s. cynniweiriwr
Frescade, s. cysgodfa
Fresco, a. go-oer, cysgodol, allan
or poeth-wres
Fresh, a, croyw, anhallt; gwyrf,
gwyryf; crai, cri, newydd;
by widg; gwridog, gwyrenig,
tirf
Freshen, p. croywi, creio, gwyrf.
io: bywiogi; bywiocău
Freshening, a creiawl: s. creiad,
croy wad; bywiecăd
Freshet, s. Ilyn dwfr croyw
Freshness, s. croywder, creider,
croy wineb; by wiogrwydd ;
gwyrfedd
Fret, s. cythruddiant, soriant,
anfoddlonedd:—torriad; treal
iad
Fret, r. frómi; ymgythruddo,
ymofidio, ymdrallodi: yn
dreulio fely gwna dilledyn
wrth rwbio, &c.
Fretful, adj. anſoddog, digofus,
hyddig, amynad, from, digus
Fretfulness, s. fromder, dryg
nawsedd, anynadrvydd
Fret-work, s.rhwyll-waith, thigol
waith; clwm-waith
Friable, a hyfriw, briwsionllyd
Friar, s. cre yadiawā, mynach,
manach -
Fricasee, s, man-fwyd, brithog
 191 F R

Friction, s. rhathiad, rhwbiad Frivolous, a. dibwys, disylwedd,

Friday, s. dydd gwener
Friend, sub. cyfaill, cydymaith,
car, anwyldaym, carodyn
Friendless, a. digyfaill, amddiſad,
digar, diborth, digarad
Friendliness, s. caredigrwydd, Fro, ad. Edr. From-To and fro,
cyfeillgarwch, ewyllys da
Frieze, s. Edr. Freeze
Frigate, s. ysgafn-long rhyfel
Fright, sub. arswyd, braw, dy
chryn, of n, orn, echrytl, echryn
Fright, Frighten, v. brawychn;
dychrynu, ofmău, offiu
Frightful, adj. hagr, erchyll, dy
chrynllyd, ofiladwy, aruthr
Frigid, a. oer, oerllyd; marw
diverth, gorwag, salw, diddim,
gorwael, coeg
Frivolousness, s, gwagder, gor.
wagedd, gorwaeledd, coegedd
Frizzle, r. crychu, modrwyo
yma a thraw—Fro and to, uwut
ac yma; acw acyma
Frock, s, twyg, lingam, arwisg
Frog, s. lyfiant, grifyll, llyfiant
melyn: bywyn carn march
Frog-Kite, s. bād y gwerni
Frog-spawn, s, grift. Edr. Tad
poles
Froise, s. crempogen: frwysen.
Edr. Pancake -

aidd, egwan, divres Frolic, s. gwammal-waith, cell

Prigidity, sub. oerni; marweidd weir-gamp. Edr. Preak.
dra, gwendid, anwres Frolic, Frolicsome, a.gorhoenus,
Fringe, s. sitrach, sider, pleth, afielthus, chwateugar
amaerwy, rhideus, eddi Frolicsomeness, sub. gwagsaw
Fringe, v. eiddio, amaerwyo, rwydd, nwyfusrwydd, chwidr
sitrachu, sideru, gwaio rhid edd, gorhoenusrwydd
ens From, prep. o, oddi, oddiwrth
Fripperer, sub. gwerthwr hen Front, s, tal, talcen; wyneb, tu
ddillad, &c.; bragaldivr blaem, tal-wyneb : blaen y gād,
Frippery, s. hen daillad ar, eil cynnhorf:-wyneb caled, tak
werth:-gwerth-lehenbethau, gryfder
diliad, &c: baldardd Front, v. wynebu, gwynebu
Frisk, s. crychnaid, rhont Frontal, s, tal-addurn; talaith
Frisk, v.crychneidio, moel-ystota, Frontier, s. ffin, cyffin, terfyn:
nwyf chware, rhonta a. amminiog, cyffiniol
Frisker, s. crychneidiwr, rhontai, Frontispiece, s. wyneb adeilad;
rhontyn: fem, rhonten wymeb-addurn llyfr
Frisket, s, cylch haiarn iddal y Frontless, s, talgryf, haerllug
bapur-len a roir dan y wasg | Frontlet, s, talaith, rhagdal
Frisky, u, clawareugar, llamsach Front-stal, s, taiffrwyn, rhagdal
us, nwyfus, rhontus Frost, s.rhew—Hour frost, bar
Frit, s. Iludwi whéyd gwydr rug, llwydrew
Frith, s. cyfyng-for, mêr-gamlas, Frosty, a, rhewllyd, rhewlyd
cainge o for, mēr-nant Froth, s, ewyn, ewyngant, gor
Fritter, sub. erempogen, miod ferv, ewyngaen, burym, broch
deisen, crammwythem: dernyn Froth, c. ewynu, malu ewyn
Frittered, a. man-ddarniol meu Frothy, a. ewynog; ysgafn, di
ddarmiedig, ... man-ddrylliog: sylwedd, gorwag, gwag
efer-drculiedig - Frounce, t, tindaflu; ynnddigio
 F R t I9 o
•l FU

Frouzy, a.mws, drewllyd Frustraneous, a. ofar, difudd, di

Jºroward, a. afrywidg, anynad, les, seithug,aflesol
hwstr, dryguaws, anhyfodd, am Frustrate, r. a. seithugio, di
hydyn, anhywaith, ystyfnig, ddymu, difuddio: siómi
gwrthnysig, cyndyn. Frustration, sub. seithugiad, di
Frowardness, s. afrywidgrwydd, ddymiad, dirymiad, siómiad
hwstredd, cyndyurwydd, &c. Frustrative, Frustrating, a. seith
Frower, s. haiarn hollti, delltawr, ugiawl, twyllodrus
dellt-gyllell Fry, s. grawn pysgod, mān-bysg;
Frown, s. cuch, cuwch, gwg, pysg haig
cilwg, garw-guch Fry, r. cras-bobi, ffrio
Frown, v. cuchio, gwgu Fryed, s. cras-boeth, ffriedig
Frowning, a. gygus, cuchiog, Frying, s. cras-boethiad, flriad
digllon, digus, cilygus Frying-pan, s. padell ffrio
Frowy, a rhwydd-hollt, rhywiog, Fryth, s. ffrith; prysg-lwyn
di-gwlwm, hyhollt Fuage, s, treth aelwyd
Frozen, a... rhewedig, ceuledig Fucate, v. rhith-liwic
Fructiferous, adj. cynnyrchiol, Fucus,s. golch-liw, arliw:—math
ffrwythlawn, ffrwythawl o for-lysieuyn
Fructify, c. fºrwytho, firwythian Fuddle, v. ymyfed, diotta
nu,cmydio,cynnyrchu; fºrwyth Fuddled, a. meddw, brwysg
loni, faethu Fuddling-bout, s. cyfeddach
Frugal, adj. cynnil, ymarbedus, Fudge, s. ffug-waith
hw.smonaidd, annhreulgar Fudge, v, frug-liwic; rhith-weith.
Frugality, s. cynnildeb, cynnil. io; chwiléna -

edd, cynmilwch, cynnildraul, Fuel, s, tanwydd, cynnud, tan

annhreulgarwch borth, dylwyf
Frugiferous, Fruit-bearing, a,' yn Fugacity, s. ffoadusrwydd
dwyn fºrwyth, ffrwythawl, Fugitive, s. ffoadur, enciliwr: a.
ffrwythiannus, cnydiol, cyn oadurus, crwydrus, hyffo
nyrchiol Fulcrum, s, gwif-rwym, trosol
Truit, sub. ffrwyth, cnwd, cyn ddaliedydd
myrch, toraeth: aeron Fulfil, r. cyflawni, cwblhäu, dy
Fruitage,s.ffrwythau, ffrwythydd bénu, gorphem, cyflenwi
Fruiterer, s, aeron-werthydd Fulfilled, part, a gyflawnwyd
Fruitery, s. aeron-gell; frwyth Fulfilling, Fulfilment, s. cwbk.
Fruitful, a. ffrwythlawn, toreith hād, cyflawniad; dybèniad
iog, cnydfawr; faeth Fulfraught, a cyflenwedig
Fruitfulness, s. ffrwythlondeb Fulgency, s. dysgleirdeb, claer
Fruition, s. mwymhād, mwymiant, der, claeredd, gloywder
meddiant Fulgent, Fulgid, a. dysglaer
Fruitive, a.mwymawl, mwynhäol Fuliginous, a. huddyglyd
Fruitless, a. ofar, seithug, diles, Full, a llawn, cyflawn; cyfan;
difudd, anſuddiol; diffrwyth dan sang, sechedig: s. Ilonaid
Frump, v. gwawdio, gwatwar —A cupful, llonaid cwpan,
Frumper, s, gwawdiwi, gwas di cwpanaid—A mouthful, llonaid
grif, gwatwarwr ; safn, safnaid
 F U. 193 FU

Full, r. påuu Funambulation, s, rhaft-ddawne

Fuller, s. pânwr, pânydd, golch iad, rhaft-ddamsangiad
ydd—-Fuller's trade, panwr Function, sub. swydd, galwad,
laeth—Fuller's earth, gogarth, galwedigaeth, swyddogaeth
pridd y pânwr—Fullery, Full Fund, s, arian-grawn, arian-gyft,
ingmill, dy, melin bānu trysorgyff; trysorfa, ystäy
Fuller's thistle, s. Ilysiau'r cribau, Fundament, s. yr eisteddfod, y
blysian'r pânwr cyfeistedd, y rhefr, y cwthr
Fulling, s. pān, pâniad Fundamental, a. sylfaenol, bon
Fully, ad, yn llawn, yn gyflawn, sangus; gwreiddiol; hanfodol;
yn gwbi, yn hollol, yn gyfun arbenig, prif, pèmaf
Fulminant, part. yn taramu: a. Fundamentals, s. pl. pyngciau
taranllyd; bygylus, bygythiol neu wirioneddau sylfaenol
Fulminate, c. taramu; bugwth Fundamentally, ad. yn y sylfaen,
Fulmination, s, taraniad; byg yn y gwreiddbwngc(neubync.
ythiad, bygyliad §. sylfaenol
Fulminatory, a taramawl; bygyl Funeral, s. angladd, arwyl, cladd
us, bygythiol edigaeth, arwyliant
Fulness, s. Ilawnder, llawndid, Funeral, a. arwylawl, arwylian
cyflawnder, digonedd, gwala mol, angladdawi
Fulsome, a...chwydlyd, gwrth Funereal, a tywyll; cethin-hyll
wynebus,ffiaidd, brwnt, gwen Fungous, adj. ysbyngaidd, mad
ieith-frwnt, fieidd-fwyn archaidd; masw, chwysoglyd
Fulsomeness, sub. ffieiddrywydd: Fungus, s. cig balch, meddal-gig;
gor-fwynder, gor-folawd madarch; buyd ellyllon, buyd
Fulvid, a.melyn-goch y barcud
Fumado, s. pysg coch-fygedig Funk, s. drew-dawcli, tag-fwg
Fumble, e. gweithio dam dawy Funnel, s. plaiol gég, i dywallt
law, neu yn antedrus rhyw wiyb i lestri:-ceu-dwli,
Fumbler, s. bongler, anghelfydd iddwyn myºg neu awyr; fryn
was, musgrellyn ell, flynel, pibell; carthdwil
Fume, s. tarth, mygdarth, ager; Fur, sub. pān, manweidd-tiew,
mwg; broch, digter ftwrw, mān-flew; cén, ftwrwr.
Fume, v., mygu:—sorri, digio, Fur, v. pānu; cenu; cresténu
ffrómi, brochi Furbelow, s. sider, amaerwy
Fumid, a.myglyd: tarthiol Furbish, v. dirydu, gloywi, trvs.
Fumigate, c. mygu, mygdarthu io, llathru. Edr. Burnish
Fumigation, s. mygdarthiad Furbisher, s, lugenydd, cabol
Fuming, a from, digus, digofus, ydd; trvsivrarfau
brochus, anſoddog Furies, s. cethern, cythreuliaid,
Fumitory, s. cwd y mywg, pvſfy ellyilon; plant y fall
mwg, mwg y ddaear—Hedge Furious, a. ffyrmig, cynddeiriog,
fumitory, math olysieuyn coes dywal, ethrywyllt, ffrochwyllt
goch,y goesgoch, mwgy perthi Furiousness, sub. ftyrmigrwydd,
Fumous, Fumy, a.mygdarthiol cymddaredd, llidiogrwydd
Fun, s. digrifveh, ysmalhãwch, Furl, v. a. crychio, plygu, neu
ysbleddach, cellwair, difyrwch gymmhlygu
2
º
 FU 194 G A

Furled, a crychiedig, &c. Fuss, s, gwag-helynt. Edr. Fuzz

Furlong, s. ystäd, wythſed ran Fust, s, paladr colofm
milidir Fustian, s. math o frethyn co
Furlough, s. ysgrifen drwydded, tymog; iaith chwyddedig
yn rhoi caniattádi filwr ſodyn Fustic, s. math o bren lliw
absenmol dros amser pennodol Fustilarian, s. bawddyn
Furmenty, s. cawl gwenith Fusti lugs, s. pyttog fudr
Furnace, sub. ffwrn, foc; odyn, Fustiness, s. drewiant; llwydni
cyl, cylyn; creisier, creis-bair Fusty, a llwyd; drewllyd; mºs
Furnish, v. dodrefnu; diwallu, Futile, a. gwag, coeg, disylwedd,
digoni; cymnal, cyunysgaeddu, gorwag; siaradus, filadr
darparu, arlwyo Futility, s. coegedd, gwagedd,
Furnisher, s. darparwr, &c. gwegi, of redd; filadredd
Furnishing, s. diwalliad, arlwy Future, a. rhagllaw, dyfodadwy,
ad; dodrefniad; darpariad deuawl, iddyfod, a dilaw
Furniture, s. dyodrefn, dodrefn; Futurity, s. yr amser i dayfod, {
trefnan, taclau, trec; addurn amser yn ol, dyfodiant
au; arfau; doniau Fuzz, s. dadwrdd, mawr-swn
Furrier, s. pânydd. Edr. Fur. Fuzz, v. Sio; chwistrellu:—dad
Furrow, s. cwys; rhych; rhigol; wäu, eddio
fos, fynegl Fuzz-ball, s. coden fåg.
Furrow, v. cwyso, rhychu; flyn Fy! interi. Edr. Fie!
eglu
Furry, a. pånog, llawn pån neu
-

*
ffwrw ; cénog. Edr. Fur G. y
Further, adj. pellach; pellaf,
olaf, eithaf: ad. yn milellach, GABARDINE, sub. mantell
etto, hefyd, heb law hym; mwy werddonig, bugeil-wisg
Further,r.rhwyddhau, hyrwyddo; Gabble, s. clebar, clec, clegyr,
cynnorthwyo baldordd, dwindwr, llol, lol º
Furtherance, s.rhwyddhād, cyn Gabble, r. clolian, lolian, lïolio K.
northwyad, hwyliad Gabbler, sub. dwmdrwr, loliwr, |
Furthermore, ad. yn mhellach, clebryn, Ilolym, fladrwr
heblaw hym, am ben hyn Gabel, s.treth; treth ar halem
Furthest, a. pellaf, eitha Gabion, s. cawell llawn o bridd
Fury, s. ffroch, cynddaredd, flyr Gabionade, s. amddiffynwaith o
nigrwydd, gorphyvyll; angerdd gewyll llawn o bridd .
ol gymnhwrf meddwl Gable-end, s.talcenty or bondo
Furze, s. eithin; sing. eithinen i’r grib; piniwn ty
Furzy, a. eithinog—Furze-stalks, Gad, s, llafn oddur
creilwg, poeth-fom, poeth-foel Gad, r. crwydro, crwydr-wibio;
Fuse, v. toddi; ymdoddi rhodièna, gwyn-wibio
Fusee, s. chwerfan : gwn llaw Gad-bee, Gad-fly, s. cacynen y
Fusible, u. toddadwy meirch, creyryn, clyryn
Fusileer, s. milwr yn carrio ys. Gaddel, s. math o hwyad a chyn
gafn-ddryll ffon flaen-fain
Fusion, s, toddiad Gadder, s. rhodiènwr; chwilast
 G A
Gadding, adj. ...gwib-grwydrus,
gwibiol, amwibiol, gwibiog
Gaddingly, ad. ar wib
Gaff, s. math o fach pysgota
Gafter, hen wr; fy evythyr
Gafle, s. gaflach; tym-fach bva
croes; yspardun ceiliog
Gag, s. safn-sypyn, safn-glo
Gag, r. cau'r safn--Gag-tooth,
arddant, ysgithr-ddant–Gag
toothed, ysgithrog, arddan
neddog
Gage, s. gwystl, cyngwystl, ar
wysti, admeu, attafael
Gage, r. gwystlo. Edr. Gauge
Gager, s, gwystlwr, arwystiwr
Gagged, a. safn-gauedig
Gaggle, r. clegyr (fel gwyddau)
Gaiety, sub. gorhoen, Ilonder;
hoyw-wedd, hoywder,gwychder
Gaily, a yn hoyw-wych, &c.
... Gaim, s. elw, enmill, budd, cèd,
eiwant, mael, mantais
Gain, r. elwa, maelio, manteisio,
enmill, ynnill; cyrhaedd
Gainable, a. enmilladwy
Gainer, s, ennillwr, maeliwr
Gainful, a. enmilliawr, buddiawr,
cédlawn, manteisiol
Gainless, g, difudd, diennill
Gainsay, v. gwrthddywedyd,
.gwrthebru; amman
Gainsayer, s. gwrthddywedwr
Gainsaying, s. gwrthddywediad
Gairish, adj. hoyw-wych, pingc
wych, claerwych; nwyf-lon
Gairishness, sub. hoyw-wychder,
gor-ddillynedd; nwyſ.londer
Gait, s. agwedd unar ei rodiad;
agwedd-foes, trawd-ddull
Galaxy, a. laethog—Galary way,
y llwybr llaethog (sydd ar nos
waith eglur, i'v gamfod yn
gyleh-res lwyd-oleu yn y finrf.
- afen); arian-rod, eirian-rod,
: caergwdion, crygeidwen, heol
ygwynt, by nt St. Ialm, Ilwybr
10.5 G A
y mab afradlon, galaeth.-Y
séraneirit ynddo, mewn pell"
der dirfawr, sy'u peri iddo
ymddangos i ni fel cylch
dysglaer
Galbula, s.a.deryn y gegid
Gale, s. awel, chwa; chwyth'
Gale, s. adfwl, attarw, buia
Galeas, s. math orwyf-long
Galeated, a. helmog
Galeon, s, trysor-long yspaenaidd
Galeot, Galiot, s. math o long
ysgatin a chyflym-red
Galingale, s. ysnoden fair
Gail, s. bustl, geri—Gall-bladder,
coden y bustl neu'rgeri
Gall, r. digroemi, ysu'r donnen,
cig-noethi; dolurio, gwasguar,
dygn-boeni, gorlwytho
Gall, s. math o afal neugneuen a
dyfar dderw tramor
Galled,a.poenedig; wedi ei lygru,
meu ei rwbio yn gig noeth
Gallant, adj. gwrol, dewr-wych;
godidog, hoyw-wych, gwych
Gallānt, sub, cariad-ddyn, serch
was, gwr caru; gordderchwr
Gallant, a. dillynwych, twtnais,
trvsiadus, hoywych
Gallantize, v. ymhoy wi; ymdry
thyllu, godinebu
| Gallantness, Gallantry, s. dewr
edd, dewrder, gwrolder;
gwychder, hoywder
Gallantry, s. nwyf-waith, nwyf.
neges, cariad godinebus
Gallery, s, rhodfa, llofft-rodſa,
uchiawr, oriel; llofft y gān
Galley, s.rhwyflong
Galley-slave, s. caeth-rwyfvr
Galliard, s. corelw, llam-ddawns
Gallican, a. ſtrengig, yn perthyn
i Ffrainge
Gallicism, s, llafar-ddull neu ym
adrodd frengig
Galligaskins, s. uch-lodrau, clás
Ilongwr, llac-glös
.2 b x
 G A 196. G A

Gallimatia, s, filadredd, ffregawd, Gane-fish, sub, mor-modwydd, y

cceg-araeth corn-big
Gallimaufry, s. cymmysg-fwyd Ganet, s, gwylan lwyd, hucan
Gallipot, s. blveh emaint, gor Gang, s. mintai, torf, liaid
flwch y cyfferiwr Gang, r, hyntio, trotian, ffrystio;
Gallon, s. galwyn; galwynaid eydlwybro
Galloon, s. ysmodem gul Gang-flower, s, llysiau Crist
Gallop, s. carlam, gwilhobain Gang-way, s. rhodfa ar long
Gallop, r. carlâmu, pedwarcarnu Ganglion, s. chwydd y giau f
Galloper, s. carlamwr Gangrel, sileian, labºst, Habi
Galloping, s. carlamiad: part. ar Gangrene, s. madredd, braenedd
garlam, ar bedwar-carmiad yn y cnawd, marw-gig
Galloshoes, s. ar-esgidiau, foll Gangrene, r. magucig drvg
achu, Ilúpanau Gantlet, Gauntlet, sub. dyrntol,
Gallow, r. brawychu, dychrynu maneg dilur—To throw the
Galloway, s. math o geflyl bych gantlet, hērio, meu her-feiddio
an; eryn-farch Gantlope, s. gwial-gosp—To run
Gallow-grass, s. cywarch the gantlope, rhedeg rhwaig
Gallows, s. crog-bren, pren-dy dwy rés o filwyr i derbyn
oddef, dial-bren gwialenod gan bob milwr
Gambade, Gambado, s. botasen Ganymede, s. Edr. Catamite
gyfrwy, coesarn Gaol, s. carchar, geol
Gamble, r. chwareu am arian, Gaoler, s, ceidwad carchar ,

gwystl-chwareu; chwiredu Gap, s. bulch, adwy, iſosp; agen, “ .

Gambler, s. chwaréydd; twyll
chwaréydd, chwiredwr
Gambol, s, nwyf-maid, crychnaid,
chwydawiaeth, taplas
Gambol, r. hwyf-chwareu, crych
limu, moelystota
Game,s.chwarau, chware, gware, Gatbage, s. perfedd, perfeddion, &
camp, ysbleddach; gwawd;—
asgafaeth, helwriaeth
Game, r. chwarau, ysbleddach;
campio; gwawdio, cellwair
Gamesome, adj. chwareugar,
chwaréus, cellweirus; nwyfus
Gamester, s. chwaréwr, chwar
éydd, campiwr; chwiredwr
Gaming, s. chwaréyddiaeth; a.
chwareu-Gaming-house,chwar
eu-dy, clawiredfan
Gammon, s. morddwyd neu balf
ais mochyn, angell hwch
Gamut, s. dring-raddau, meu don Gargle, s. sefnig: gelch safn
raddau cerddoriaeth
Gander, s. ceiliawgwydd
agendor, gagendor
Gape, v. dylyfu gén; lledusafin,
safn-rythu; llygad-rythu; yin
agor; agénu; dyhéu
Garb, s, gwisg, gwisgad, trusiad,
divyg, arddull
coluddion; tripa; syrth; budr- \
eddion, ysgarthion
Garbel, s. baw, sorod
Garble, v. glān-bigo, difrychu
Garbler, s, purwr, glam-bigwr
Garboil, s. cynllwrf, ymgiprys
Garden, s, gardd; v. garddu
Gardener, s, garddwr
Gardening, s. garddwriaeth
Gare, s, gwlan garw ; ceden
Gar-fish, s. Edr. Gane-fish
Garget, s. math o haint marwol
ar anifeiliaid
Gargle, Gargarise, v. golchi'r safa
a'r gwddf, dygegu
 G A I 97 G A

Gargol, s. math o haintar foch Gashing, s.archoliad, cylielliad

Garland, s. coron-bleth o delail Gasp, s, tyniad amadl; chwyth,
neu, flodau, coronig, gwyrlen, fun; r. tymnu anadl mewn
talaith, garlant, (Act. 14, 13.) Iludded, dyhéu; hiraethu
Garlick, s. cra'r gerddi, cémin Gate, s. porth, taldárws; porth
ewinog, garlleg—Wild garlick, daër; Ilidiart, clwyd
cra, cra ºr meusydd, yr atlleg Gate-house, s. cynhordy, ty 'r
og, troed yr asen porth, porthdy --

Garment, sub. gwisg, dilledyn; Gate-keeper, s, porthor; drysor

pilyn, achre, achris, twyg | Gather, r. casglu, cymull, cryn
Garner, s. ysgubor, yd-gell, ydle, hôi, hel y'nghyd, pentyru
ytty, heniar-dy Gathered, r. casgledig, &c.
Garnet, s. math o faengwerth | Gathering, s. casgliad, cymnull
fawr, o liv rhudd, rhudd-em iad, crynhãad; casgl
Garnish, s. addurn, trvsiad: r. | Gathers, s. plygiadau, dillian
addurno, harddu, trysiadu | Gaud, s. coeg addurn; tegan
Garnished, a. addurnedig, hardd Gaudily, ad. yn goegwych
edig; trºwsiedig Gaudiness, s. coegwychder
Garnishment, s. addurniad, &c. Gaudy, a. coegwych, gorwycli,
Garret, sub. llofft y gronglwyd gorddillyn, hoyw-flol
meu’r nèmawr, uch-stafell, uch Gavel, sub. treth, toll, cyllid,
lofft, coeg-lofft teyrnged;ardreth–Garcl-kind,
Garretteer, s, un a fo ºn byw yr arſer 9 roi ºr meibion oli
mewn coeg-lofft; ymlechwr | yn gyd-rannog o direu tad
Garrison, s.amddiffynfa, caderfa, | Gauge, s. cyfartalai; mesurai;
castell; gwarchawd-lu mesur-lath; mesur; mesuriad
Garrison, v. gwarch-luyddu; gos Gauge, e. mesur, mesuro; fton
od llu i gadw castell, &c. fesuro; cyfartalu, cymmedreli
Garrulity, s. dywedgarwch; bal Gauger, s. mesurydd; fon-fesur
dordd, siaradach; trydar wr; cyfartalydd
Garrulous, a. tafod-rydd, siarad Gauging, s. y gelfyddyd of sur
us, hy-delwed, dywedgar; bal llestri, &c.
dorddus, clebarddus Gauging-rod, s. mesur-lath
Garter, s. gardas, gardys, coes Gâtint, a, cul, achul, cul-fain
rwymyn, gardysyn: tº gardysu Gauntlet, s. Edr. Gantlet.
Gartering, s, gardys-we Gauntree, s, trestl barilau
Garter-king-at-arms, s. pen ar Gauze, sub, teneu-we o lin neu
wydd-fardd Brydain, arwydd sidan, niwl-we
fardd y gardys Gawky, a. yslebog, swga
Garth, s. cored bysgota Gay, a. gwych, gorwych, dillyn,
Gasconade, s. bocsach, coeg-fol dillyn-wych, addurn-lawn:
ach, gwag ymffrost: r. boc huenus, gorhoemus, llonwych
sachu, gwag-fostio neu frolio Gayety, Gayness, s. gwychder,
Gash, sub, archoll, dyfn-dorriad, dillynedd. Edr. Gaiety
dyfu-drwch, hac-dorriad Gaze, s. sylliad; ardrem
Gash, v. archolli, hacio, cyllellu, Gaze, r. syllu tremio, ardremio,
dyfu-dorri, trychu llygadrythu, hylldremu
 G E
Gazette, sub. papur newydd; y
newydd a gyhoeddir gan y
llywodraeth; newydd-len
Gazetteer, s. cyhoeddwr newydd
ion: hefyd enwawd llyfrau a
nodant ansawdd gwledydd,
dinasoedd, &c. darlundraith
Gazing, sub. sylliad, ardrenaiad,
llysad.rythiad, hylldremiad
Gazing, a. hylldremiol: part, yn
syllu, yn hylldremio—Gazing
stock, drych; gwawd ; syll
ddrych, gwawd-ddrych
Gear, Geer, s. cer, seirch, trec,
taclau; tresi; offer; trvsiad
Geese, s. gwyddau
Gelable, a. ceuladwy, hygaul
Gelatine, a, ceuledig
ſield, r. dyspaddu; cyweirio
Gelder, s. dyspaddwr, cyweiriwr
Gelder-rose, sub. corswig, cors
wigen -
Gelding, s. march dyspaidd, ad
farch
Gelid, a. fferllyd, fferedig; oer
Gelly, s. glud-gawl; ceulfwyd,
cawl ceuled (sef, wedi ceulo)
Gelt, Gelded, a. dyspaidd, dys
paddedig–Gelt-goat, hyfr
Gem, s. glain, gem, maengwerth
fawr, em, thws
Gemini, s. gefelliaid; arwydd y
gefelliaid
Gemmary, s.tlys-gell, gem-dy
Gemmow-ring, s. modrwyddwbl
Gemmy,a.gèmawg; gorddysglaer
Gemot, s.llys cwmmwd
Gender, sub. rhyw, ºº::
ystlen: r. a. cenedlu, hilio,
silio, eppilio; magu
Genealogical, a. achawl
Genealogist, s. achwr: hamesydd
achau, äch-chwiliwr
Genealogy, s. ach, cemedl, edryd,
edryfigwelygordd; āch-draeth
iad; achyddiaeth * Geniculum, sub. paladr meu galk.
General, a cyffredin, cyffredinol
198 G F.
General, s.arweinydd llu, tywys
og, cad-flaenor, cad-ben, pen
civdod, llueddwr
Generalissimo, sub. pen-tywysog,
pen-Ilueddwr, pen-liuyddwr
Generality s. cyffredinolrwydd,
y rhan fºyaf
Generally, ad. yn gyffredin, yn
gyffredinol, gan mwyaf, yn ſyn
ychaf, yn amlaf
Generalness, Generalty, s. cyff
redimol;wydd, cyffredinedd,
cyffredimwch, cyffrediniaeth
Generalship, sub. arweinyddiaeth
llu, Iluyddwriaeth : medrus
rwydd yn y swydd -
Generate, r. a. cenedlu; magn.
Generation, s. celiedliad, hiliad,
esilliad, eppiliad: cemediaeth,
hiliogaeth, rhywogaeth; gem
edigaeth: oes
Generative, a hiliawl, eppiliawl
Generical, a rhywogaethol
Generosity, s. haelder, haelioni,
cèdrwydd-der; mawrfrydig
rwydd; navseiddrvydd, tir
ionwch, boneddigeiddrvydd
Generous, a. hael, haelionus, bon
eddigaidd, rhwydd-galon
Genesis, s. cenedliad; enw llyfr
cyntaf Moses, am ei fod yn
rhoi hames cenedliad pob peth
Genet, sub. math o farch buan
droed: math o gāth mán-flew
og:—genfa fodrwyog
Genial, adj. genedigol, naturiol;
rhywiog; priodasol, hiliogaeth
ol; llon, gorhoenus -
Genialness, s. rhywiogrwydd
Gemiculate, r. tyfu'n gylymog,
neu yn rhannau blvyddol
Geniculated, a cylymog, fel y
mae'r planigion a ddangosant
bob twſ blvyddol ogwlwm i
gwlwm
odryn cylymog
 G E 100.
Genital, a.cenedlawl, hiliawl
Genitals, s. y rhamnau cenedlawl
Genitive, a hiliawl; tarddiadol
—Genitire cuse, (mewn grama
deg), yr achos tarddiadol, y
tarddledydd, y gwahanai, y
gwahanedigaethydd. Edr. Cuse
Genius, s. math o wagyspryd a
ddychymmygwyd gynt
Genius, s. athrylith, anian-duedd;
anian: dym athrylithfawr neu
ddawnus
Genteel, a. moesawg, gwedd
eidd-dlws; divygns, bonedd
igaidd, dillyn-wedd
Genteelness, sub. moesogrwydd,
boneddigeiddrwydd ; dillyn.
rwydd, gweddeiddrwydd
Gentil, s. cynrhonyn
Gentile, s. cemedl-ddyn; ethnig :
a. cemedlig, ethnicaidd
Gentilism, s. ethniciaeth, pagan
iaeth, eilun-addoliaeth
Gentility, s. bonedd, boneddig
iaeth ; boneddigeiddrywydd,
cyweithasrwydd ; uchelradd
Gentle, a.honeddig; tirion, rhad
lawn, hymaws, mwymaidd, es
mwyth; gwār, döf; araf
Gentleman, sub.gwr bo leddig,
uchelwr, gwrda, boned twr
Gentlemanlike, a. boned tigaidd
Gently, ad, yn dirion, &c.
Gentry, s. boneddion, bonedd
wyr, boneddigion; dyledog
ion; uchelwyr, gwyrda
Genuflection, s, plygiad glim
Genuine, a. pur, digymmysg; di
twgr; cynnwynol, naturiol;
gwir; diledach
Genuineness, s, purdeb, digym
ºwyll,
edd
cy wirdeb, gwir
Genus, s. bath; perthynas, per Gestation, s. dygiad yn y groth
thymedigaeth; rhywogaeth Gesticulate, v.
Geographer,s.darlunivryddaear, gwneuthur munudiau
daear-ddosparthydd Gesticulation, sub. ymystumiad,
G. E.
Geographical, a. daear-ddarlun
iol, byd-ddosparthawl
Geography, s. daear-ddosparth
iad, daear-ddarluniad; daearen
draith, byd-ddangosydd
Geomancy, s. daear-goel
Geometer, Geometrician, sub.
daea:-fesurydd; mesurydd
Geometrical, a. mesuryddawl
Geometry, s. daear-fesuriaeth,
daear fesuriad: Yn yr ystyr
yr arſeriº y gair ym bresemol
y mae'n arwyddo mesuriaeth
pethau dychymmygol, gystal
a'r holl bethau sy’m wirionedd
olmewn bod
Georgic, s.llyfr ar lafuriaeth
Ger-falcou, s. y bâd mawr
Germ, Germin, sub. biaguryn;
blaendardd, bragur, bregyn,
bragodyn; egiuyn -
German, s. Allman: pl. Ellmyn
German, a. Allmauaidd:—cyf
nesai'; cyfrywidl, un-waed—
Brother german, brawd un-dad
un-fam—Cousin german, cefil
der un-waed -
Germander, s. derwen Caersa
lem, y dderwen fendigaid, cor
dderwen, derwen y ddaear
Germany, s. yr Almaen, gwlad
yr Ellmyn
Germinate, v. blaendarddu, bla
guro; egino; bragu, bragodi
Germination, s. blaendarddiad,
blaemdwf, bragodiad
Germins, s. blagur; ysgewyll;
impiau; egin; bragodion
Gerund, sub. gorchwylydd. En
wawd gramedegawl ydyw yn
mhreiglad geiriau
Gesses, s. addurnau gwalch
Gest, s. rhestr teith-ranmau
ymystumio,
*
 G I 200 G I
Tº

ystumiaeth, fumudiaeth; ag Gifted, a. rhoddedig; domiog;

weddiad, ymddygiad domiol, dawnus, dawnedig
Gesture, s. agwedd, arweddiad, Gifts, s. domiau; rhadau; rhodd
arddull, ystum; ymddygial ion; amrhegion
Get, v. cael, caffael; ceisio; dar Gig, s. math o gerbydan, neu
paru; ynmill, ennill gerbyd-sadair : tro-degan
Gewgaw, s. coeg-beth, tegan Gigantic, Giant-like, adj. cawr,
Ghastful, Ghastly, a. ellyilaidd, aidd, cawrdduli; anferth
erchyll, irad, girad, cethin Giggle, r. ºwyf-ciiwerthin, crych
Ghastliness, s. hyllrwydd, erchyll chwerthin, crechwenu
dod; truan-wedd, gwelwedd Gigling, s. ſtol-chwarddiad
Gherkin, s. cucumer cyffeith Gigling, adj. ffol-chwerthinllyd,
iedig; math o afal pèr Giglet, s. hoedem, mwyglen, dy
Ghost, s. yspryd—Holy Ghost, hiren, coegen drythyll
Yspryd Glån—Ghostly, ys Gild, v. a. gorthói neu olchi äg
rydol aur neu arian; euro, goreuro;
Ghost, pl. Ghosts, s. gwyll, anys ariannu
pryd, ellyll, bybach, buygam: Gilder, s. goreurwr, eurwr
pl. gwyllon, gwyllion, &c. Gill, s. mesur churarter peint
Giant, s. cavr Gill, s. dail eidral, llysiau ºr ger
Giantess, s. cawres, gwiddan wyn, mauteil Fair, y feidiog
Gibbe, s. anifel methedig lås, eiddew'r ddaear, palf y
Gibberish, s. ffieg, ffregodiaith, llew, mantell y cór
baldordd; fugiaith Gill, s. cyffoden, cymmones
Gibbet, s. crogbren, crogwydd Gill-hooter, s. dyiluan rudd, ader
Gibbet, v. crog-osod; cre gi yn y corph. Edr. Screech-owl
Gibbosity, s. crwm-ddull, crym | Gills, s. crogénau, tagellau neu
edd, crythedd, crothédull degyll pysgod, dwy-àn
*Cibbous, a. crothaidd, crothawg, Gillyflowers, sub. blodau y Gor
crybachlyd, crythawg, cryth phenhaf-Winter-gilluſiower, y
awl, crythaidd, crythedig, dewbanog wen, y dewbanog
crymaidd: fem. crömaidd wrryw, gwynddail, nelyn y
Gib-cat, s, gwrcath, cath wrryw gauaf, menygy merched
Gibe, S. gwawd, gwatwar, gwat Gilt, Gilded, a goreuredig, arian
wargerdd: v. gwawdio edig; golchedig; eurdo
Giblets, s. syrth gwydd Gilt-head, s. math o bysg, eur
Giddily, ad. yu bendroedig; yn ben, banwes
ddiofal, yn ddifeddwl Gim, a. pingc, pert, pefr
Giddiness, sub. pensyndod, pen Gimcrack, s. tegan, fril, frilyn
ddaredd, madrondod; gwib Gimlet, s. ebillen, gwimbill
wrn, y gysp, y bendro; pen Gimp, s, eilion-we o sidam
chwibandod, anofaledd Gin, sub. magl, croglath, annel,
Giddy, a. syſrdan; penſtol, pen telm, byddag, byddagl
chwilian; anofal, diofal, di Gin, Geneva, s. diod gref addys
feddwl, anvadal, ysgoewan dylliro rawn meryw, &c.
Gift, sub. rhodd, dawn, anrheg, Ginger, s, rhyw wraidd poeth
rhoddiad, domiad, doniaeth tramor, sinsir
 G I 201 G L

Gingerbread, s. bara pér-flas Giving, s. rhoddiad, dodiad

Gingerly,ad.yn araf, yn esmwyth, Gizzard, s. y grópa las, afu glas,
yn yszafn-law y lasog, glas-gylla
Gingerness, s, gochelgarwch, cyn Glasiate, r. ceulo, rhewi, troi'u
nil-driniad; arafedd ia:—myned fel gwydr gan wres
*Gingle, s. tingc, tingcian, rhingc, tān, gwydreiddio
cyd-dingciad Glaciation, s. iiiad, tróad yn ia
‘Gingle, c. tingcio, cyd-dingcio Glacis, s, llethr-glawdd
Gingling, s. tingciad, swn heb Glad, a. Ilawen, llou, siriol, hy
Sylwedd. a. tingciol fryd, dyddan, hoenus
Gimnet, s. mul, bastardd-ful Gladden, r. llenni, llawenhäu,
Gipsies, s. rhyw grwydriaid mel sirioli, cysuro º
yn-ddu a gymmerant armynt Glade, s, goleu-fwlch, advy oleu
ddywedyd tesni, &c. mewn llwyn coed
Girandole, s. canwyllbren ceingc Gladiator, s. cleddyfwr
10g Gladness, s, llawenydd, gorfol
Gird, r. gwregysu, amrwymo, edd, hyfrydwch, Honder
amwregysu; cenglu Gladsome, a. Ikawen, lion, dy
Girded, a. gwregysedig, &c. ddamus, hylon, hoenus, difyr
Girder, s.gwregysydd, &c.—cyf. Gladwyn, s. Edr. Swordgrass
rwym-drawst, gwregys-drawst, Glair, s, gwyn wy
llogail Glair, r. gloy wi, llasarull a gwyn
'Girdle, s. gwregys, rhwymyn wy
Girdier, s, gwregyswr Glamorganshire, s. swydd neu
Girl, s, geneth, bachgenes, her Sir Forganwg, bro Morgan
lodes, hocrell, genethig, llangc Glauce, s. cil-olwg, cip-olwg, Iled
esig, morwynig, croten olwg; |..."lied-lewyrch;
Girlish, a, genethaidd, &c. byr-gyfyrddiad
“Girrock, sub. y pysg corn-big Glance, v. cil-edrych, cip-drem
mwyaf io: ysgafn-gyftwrdd; pelydru
Girt, Girth, s. cengl:—amfesur, Glancingly, ad, argip-drem
cylch.fesur, cwmpas | Gland, s. mesen-gig, cilchwyrm,
Girt, Girth,t. cenglu :—amfesuro, cil-chweryn, chwären
mesur cwmpas Glandage, s. mesºdymmor
Gisarms, s, gwayw-ffon ddwybig Glandage, r. porthi à més
Gith, s. bulwg Rhufain, llysiau'r Glanders, sub. clwy ºr ysgyfaint,
bara -
clwy’r cilchwyrn
Give, v. a. rhoi, rhoddi, dyroddi; Glandiferous, adj. mesawg, ya
anrhegu, donio—To give up, dwyn měs, mēs-lawn
ymiroddi, ymollwng, rhoi i Glaudula, s. cliwarönig
fynu - Glandular, Glandulous, adj. cil
Civen, adj. rhoddedig; ymrodd chwyrnog, chwarénog
edig, yimroddgar, ymroddawl, Glandulovity, s. chwareniaeth -
chwannog Giren to wine, Glans, s. mesen
gwingar—Giren to charity, Glare, s. gor-ddysgleirder
elusengar, &c. Glare, c. º
arwyuygio º |-drènito
serenu,
Giver, s, rhoddwr, domiwr, dēon 1. 2 E
 G H, Q02 G L ~,
~,

Glaring, a, and part. arwynyg, Glibness, s. Ilyfnedd, llyfnder,

arwynygiawl, llachar, claer llithrigrwydd; parodrwydd
eglur, claer-amlwg; yn serénu, Glide, r. ynlithro, ymlusgo, llyſm
yn claer-dywynu fymed; llyfn-lifo
Glass, s. gwydr, iolwrch; gwydr Glike, s, gwawd-weniad
ym, cwpan wydr Glimmer, r. go-dywynu, lled
Glass, Glassfull, s, llonaid gwydr llewyrchu, lled-wawrio
yn, gwydrynaid, gwydraid Glimmer, Glimmering, sub, go
Glass-house, s, gwydr-dy lewyrch, lled-wavr
Glass-ware, s. Ilestri gwydr Glimpse, s. godywyn, cipoleumi;
Glass-window, s. ffenestr wydr lledolwg; ber-olwg, cip-olwg
Glassy, a gwydraidd, gwydrawl, Glisten, Glister, Glitter, t. claer
gwydrin, owydr; º lewyrchu, gor-ddysgleirio, ar
Glastonbury, sub. ynys afallach, wynygio, lieueru, echdywyuu
ymys atallon, ynys wydrin (yn Glister, s. Edr. Clyster -

ngwlad yr Haf) Glistering, Glittering, sub. gor.

Glauceous, a, gwyrdd-olau ddysgleiriad, echdywyniad: a.
Glave, Glavie, s. cledd llafia-lydani ysplénydd, gor-ddysglaer,llach
Glaver, r. truthio; gwenieithio ar, llathr, tra-gloyw
Glaze, r. gwydro: caboli, llathru, Gloar, Gloat, v. traws-edrych
arliwic, ysslipanu Globated, a.crwnluniedig
Glazed, a. gºwydredig; caboled Globe, s, pël, pellem, clobyn:—
ig, arliwiedig; arlathraidd bedyssawd, y byd cyfr-grwn:
Glazier, s, gwydrwr, gwydrydd —darlun-bèl y byd
Gleam, s, llygeidyn, pelydryn, Globose, a.crwn, cyfr-grwn, am
godywyniad, lled-lewyrchiad grwn, cyfangrwn
Gleam, v, pelydru, tywynu Globosity, s. crynedd, crynder,
Gleaming, a.go-dywynawl angrynedd, amgrymiad
Glean, r, lloffa, hel llofficu Globular, Globulous, adj.crwn,
Gleaned, a. Iloffedig cyfrgrwm. Edr. Globose
Gleaner, v. lloffwr; casglwr Globule, s. crynyn
-

Gleaning, s. Iloffa; pl. lloffion Glocester, Gloucester, s. Caer

Glebe, s, tir llam, tireglwys, clas loyw
dir: tywarchen, priddell Glomerate, r. pellènu; sypio
Giebous, a. tywarchog; cmydig Glomeration, s. pelleniad, &c.
Glede, s. bād; barcud, barcutan: Gloom, Gloominess, s. mwrllwch;
—marworym poeth tywyllni; gor-brudd-der; trym
Glee, s. Ilonder, llawenydd der meddwl
Gleeful, a. Ilawenlawn Gloomy, a... tywyll, dilewyrch;
Gleek, s. cynghanedd; cerddawr trwmfrydig; gor-brudd
Gleek, c. cellwair; gwawdio Glorification, s, gogoneddiad
Gleet, s. hadlif, dyferlif; crawn, Glorify, r, gogoneddu; moliannu,
gór, dyfergrawn mawrygu, clodfori
Gleety, a crawmaidd ; hadlifaidd Glorifying, s. gogoneddiad: part,
Glib, adj. llyfn, yslib, llithrig, yn gogoneddu
hylithr, cyflym-red Glorious, a gogonawl, gogoned,
Glibly, ad, ynllyfn, yn lithrig gogoneddus; ºf:
 G L 2O3 G O

Glory, s, gogoniant, gogonedd; Glue, s, glud, ysgrawling, ys

godidawgrwydd; clod, mawl, glawring, syth: c. gludio, ysg
molawd, moliant; anrhydedd rawlingo, ysglawringo
Glory, v. ymogoneddu, ymffrost Gluer, s. gludiwr, ysgrawlingwr,
io; bostio; gorfoleddu ysglawringwr
Glorying, s. ymogomeddiad, gor Gluiness, s, gludrywydd, gludiog
foleddiad; yimffrost, bost rwydd, gwydnedd
Glorying, a. and part. ynifrostus, Gluish, a. hyſyn, hylud, gludiog,
ymffrostgar; ganymogoneddu, gwydn, ysglawringaidd
yınffrostio, &c. Glum, s. anhylon, diserch
Gloss, s. egluriad, agoriad, de Glut, s, gormodedd, arddigonedd
hongliad, esponiad:—hefyd Glut, v. gorlenwi, sechi
gau-egluriad, rhith-ddehongl Glutinous,a. gludiog. Edr. Gluish
iad, &c.—dysgleirder, grân; Glutted, a gorilawn, rhylawn
wyneb-liw, wyneb-liwiad Glutting, s, gorlenwad
Gloss, r. dehongli, eglurhau;- Glutton, s. glwth, gewai, rhem
wymeb-liwic; ariathra mwth, ymrythwr, cegwr
Glossary, sub. geir-ddehonglydd; Gluttonize, r. gly thu, glythinebu
egluryn, armod-lyfr; geirlyfr Gluttonous, a glwth, glythlyd,
Glosser, s. eglurhāwr, dehongl. gly thig, glythawl; rheibus
wr; yslipanwr; ariiwiwr Gluttony, s. glythineb, glythmi,
Glossiness, s. dysglaeredd, llathr glythi, bolrythni, glythedd
eiddrvydd; wymeb-lyfnedd Glyster, s, Edr. Clyster
Glossing, s. egluriad, arnodiad: Gnarl, v. grymial; chwyrnu
arliwiad, wymeb-liwiad Gnash, v. rhingcian; esgyrnygu,
Glossographer, s. geir-ddehongl ysgyrnygu; ymddanheddu .
wr; armodwr; geiriadurwr Gnashing, s. rhingcian, ymgmöad
Glossography, s. geir-ddehongl Gnat, s. gwybedyn, ednogyn
yddiaeth; geiryddiaeth Gnaw, r. cnoi, deintio; angnoi,
Glossy, s. claer-lyfn, llathr dargnoi; difa, ysu
Glove, s. maneg; (pl. memyg) am Gnawed, a.cnöedig; vsedig
law, dyrnfol Gnawer, s. cmûwr, cudydd, &c.
Glover, s. menygwr, dyrnfolydd Gnawing, s. cnéad, cnofa: part.
Glout, v. edrych yn guchiog yn croi, dan gnoi
Glouting, a. cuchiog, gygus Gnomon, s. mynagfys: dangos
Glow, s. twym-wrid; poeth-ias, eg, mynegai; bys (leial
tywynias; enmyn-lif Gnomonics, s. celfyddyd deialu
Glow, r, twym-wrido; angerddu, Go, r. myned (imp. dès; pl. ew.ch)
gwyniasu, ymboethi cerdded; cychwyn; rhodio
Glowing, s. twym-wridiad Goad, sub. irai, ierthi, garthon,
Glowing, part. and a, yn ang swmbwl, swimwl, swml
Goad, v. a. symbylu, symlu; pigo
erddu; gwynias, tanlliw, claer
Goal, s. gal, cyrch-nād; carchar
wresog, claer-boeth, brydlawn
Glow-worm, sub. y gyfarwydd, Goat, s, gafr; llwdn gafr; Hill,
magien, golenen giten, llillen—A young goat,
Gloze, v. twyll foddio, gwenieith efyrmig–A he-goat, bych gaff
io; wyneb-liwic —A gelt goat, hyfr
2 E2
 G O 204
Goat-beard, s. dail barfy bwch
Goat-herd, s. bugail geiff
Goatish, a, gafraidd; mºs, drew
llyd, neu drythyll fel bych
Gob, Gobbet, s, tam, tamaid,
safnaid, tameid-ddarn, bochaid
Gobble, r. cegu, boch-lwytho
Gobbler, s. cegwr, traflyngcwr
Goblet, s, fiol, cwpan, gwn, god
ard, carfen, mail
Goblin, s. ellyll, gwyll, mwci
Go-by, s. hud, siom, rhith-dro
Go-cart, s. car cerdded
God, s. Duw, Duw Celi, (Iðn,
Iör, Näf, Něr)
Goddess, s. duwies, dwywes
God-father, s. all-traw, tad-bed
ydd
Godhead, s. duwdod, duwdeb,
duwdid, duwiaeth
Godless, a. didduw, ammuw
Godlike, a. duwiaidd; duwiol
Godliness, s. duwioldeb, duwiol
der, duwiolrwydd, duwiol-fryd
edd, dwyfolder
Godly, a. duwiol, dwyfol, dwywol
God-mother, s. mam-fedydd
Godship, s. duwiaeth, duwdeb
God-son, s. mab-bedydd
Godward, a. tu ag at Dduw
Godwit, s. sofl-iar
Goer, s. mynedydd-Comers and
Goers, tramwywyr
Goff, s. mwdwl o wair, &c. . Goose-grass, s. cynghafan
Gog, To be agog, v. awch-ddilyn
Goggle, r, llawn-rythu—Goggle
eyed, afo à llygaid llawn-rwth
Going, s. mymediad, cerddediad
Gold, s. aur: euraint
Golden, a.euraid, euraidd, eurin,
eurinawl: and in compounds
eur, as eur-enau, golden-mouth
ed, eloquent; eur-fail, a golden
goblet, &c.
Gold-finch, s. pen-euryn, melyn Gorge, v. gorlenwi; ymddyfölio,
og, eur-limosen, llinos
Gold-foil, Leaf-gold, s, eurddail
G OF
Gold-knobs, s. Edr. Crowfoot
Gold-locks, s. eur-gudynau
Goldsmith, sub. eurych, eur-of,
gof aur
Gome, s. cymmysg-iraid
Gondola, s. math o ysgraff
Gome, part. wedi myned
Gonfalom, s, lluman, baner
Gomorrhoea, s. had-red, hadlif, y
frech fremgig
Good, adj. da, daionus, daiawn,
mād; llesol, buddiol, cedawl
Good, s. da, daioni; budd, llès,
mād, llesåd, cèd, llād; mantais
Good-Friday, s. dydd Gwener y
croglith -
Good-lack, int. och fi! och!
Good-will, s, ewyllys da, bodd.
Goodliness, s, tegwch, prydferth
wch, harddwch -
Goodly, a, teg, hardd, golygus,
prydweddol, prydus; madawg.
Goodness, s. daioni, addwynder,
tosturi, hymawsedd, madedd
Goods, s. dà, dāoedd, dodrefu;
nwyfau, golud, eiddo
Goose, s. gwydd: haiarn gwni
edydd-Solan-goose, gwyran
Gooseberries, s. eirin Mair, grwys
Gooseberry-tree, yspinan, grwys
wydden; pl. grwyswydd, eur
ddrain
Goosefoot, s. troed yr wydd
Goose-pen, sub. ffrongc, cut
gwyddau
Gorbelly, s. cestwr, bolrythwr
Gorbellied, a cestog; bolrwth
Gore, sub. gör, gwyar, gwaed
grawn:-llein-ddarn, cwysed
Gore, v. cornio : gori
Gorge, s. corn gwddf, corn pori,
llindag ; breuant ; sefnig;
crópa, crombil
dyslyngcu
Gorged, a gorllawn, gorlawn
 -

G. O. 2OJ. G R.

Gorgeous, adj. hoyw-wych, gor Gourd, s. bresych. (2 Bren. 4.

wych, harddwych, claer-wych 30.) cicaion, palm Crist
Gorgeousness, s. claerwychedd, Gout, s. troedwst; cymmalwst
gor-wychder, hoywder Gout-wort, s, llysiau'r gymmal
Gorget, s. brómeg, bronfoll; bron WSt
dor; mynygl-wisg Gouty, a. yn caei ei flino gamy
Gorgon, s. un rhyw hyll-beth droedwst, troed-wstog, cym
Gormandize, v. bolrythu, glyth mal-wstog; cmyciog, anhyfn
inebu, gor-ymlenwi; gwangcio Gown, s: gwn, ysgin, hug, twyg
Gorse, s. eithin. Edr. Furze Gowned, a gynog, ysginog
Gory, a. gorllyd, gwaedlyd Gown-man, s. ysginawg; pl. ys
Goshawk, sub. gwalch mawr; ginogion
gwyddwalch Grabble, r. palfu; chwilóta
Gosling, s. gwyddan, cyw gwydd Grace, s. rhad, llād, gras, rhad.
Gospel, s, efengyl, newydd da rodd; fatr; gweddusrwydd ;
Gospeller, s, efengylwr erfyniad bendith, tal diolch
Gossamer, s, gwawn; eurwawn Grace, c. urddasu; prydferthu,
Gossip, sub. clepwraig, clècai, addurno, harddu
chwedleuwraig; cilwilast; yf. Graceful, a, hardd, prydferth,
wraig; r. clèca, clèpian tra-threfuus, gweddaidd, pryd
Gossips, s. alltrawon, gosebion, us, hardd-deg, telaid, cain
tadau a mämau bedydd Gracefulness, s, harddwch, pryd
Gossiping, sub. bedydd-wledd; ferthwch, gweddusder
clep-ymgyrchiad, cleewaith Graceless, a. diras, anrasol
Gosting, s. y wreiddrudd Gracelessness, s, anraslonrwydd
Got, Gotten, part. enmilledig; Graces, s.rhadau, grasau, grasus
meddiannedig; wedi ei gael all; teleidion, ceinion
Gothic, a. ar ddull y Gothiaid Gracious, a. graslawn, rhadlawn,
mewn adeil-waith; delfiaidd, trugarog, grasus, tirion
trvsgl, hen-ddulliawg Graciousness, s. rhadiomrwydd,
Govern, r. llywodraethu, rheoli, graslondeb, graslonrwydd
llywid, ffrwyno, gwladyddu, Gradation, s, graddiad, esgyniad,
gwledychu, ardwyo gradd:esgym, graddiaeth
Governable, adj. hylyw, hydrin, Gradatory, s. rhes o risiau
Ilywiadwy, rheoladwy, Gradient, u, mynedawl; graddol
Governance, s, llywiad, llywiant, Gradual, a... graddol, araf-symud
llywodraethiad; llywodraeth ol; gradd-esgynol
Governante, Governess, s.llyw Gradually, ad. yn raddol, bob yn
yddes, llywiadures, athrawes ychydig, yn araf deg
Governing, s. llywiad: a, lly Graduate, s. graddwr, graddol
wodraethol: part, yn llywid wr, urddawg: pl. graddolion
Government, sub. llywodraeth, Graduate, v. graddu, graddoli,
llywiaeth, rheolaeth; ardwy graddogi; graddnodi
Governor, Governour, s.llywydd, Graduation, s. graddawd
llywiawdwr, llywodraethwr, Graft, s. imp, impym
llywiadur; ardwyad Graft, v. impio
Gouge, s, gaing gau, cyn Ilwy Grafting-stock, s. coettrych
 G R 206
Grain, s, gronym, gromynyn, yden:
pl. grawn, gromynau, yd--Grain
of wood, llin, llinon-Cross
grained, afrywidg—Grain of
leather, hêrwm—Grained tim
ber, llin-goed
Grains, smb. grawn, &c. soeg—
Empty grains, manion, hedion,
gwehilion, many glion—Grains
of Paradise, grawn paradwys,
grawn Paris, lysiau Paradwys
Grammar, s. Ilythyreg, gramad
eg, dwmad, dwmed
Grammarian, sub. lythyregydd,
gramadegwr, dwnedydd
Grammatical, a. Ilythyregawl,
gramadegaidd
Grampus, s. math o bysgodyn
mawr, morfilyn
Granary, sub. ystordy $4, yāle,
ydty, heiniardy, yaloft
Granate, s. gromyn-faen; rhudd
em, Edr. Garnet
Grand, a. mawrwych, mawredd
us, ardderchog, prif, pènaf,
arbènig, uchel, dyrchafedig–
Grand-son, wyr-Grund-father,
Grand-sire, taid, hemdad
Grand-daughter, wyres—Grand.
mother, Grand-dame, main, hen
fam—Great Grand-child, gor
wyr—Grand-child's Grand-son,
gor-esgynnydd-Great Grand.
mother, hen-naim, gor-hen-fam
—Great Grand-mother's mother,
gor-hem-main—Great Grand-fa
ther, hendaid—Great Grandfa
ther's Father, gor-hendaid
Grandee, s. pendefig, uchelwr
Grandeur, s. mawredd, mawr
wychedd, rhwysg, gwychder
Grand.jury, s. uchel-reithwyr, yr
uchel-raith, pen-rhaith
Grange, s. maer-dy, maer-dref,
hafodty; maenor, ferm; ydle,
, ydlan, yd-lannerch
Granivorous, a. yn byw arrawn
G R.
Grant, sub. rhoddiad, anrheg;
goddefiad; cénad, caniatäd
Grant,t.caniatäu,cènadu, rhoddi:
addef
Grantee, s. yr hwn y rhodder
iddo; y derbyniwr, derbynydd
Grantor, s. y caniatāwr, y rhodd
wr, y rhoddydd
Granulary, a gromynol, graeanol
Granulate, v. gromynu, mynedyn
ronynau, graeanu
Granulation, sub. gronyniad,
graeaniad, graeanemiad
Granule, sub. gronym, graeanen,
mymryn, briwsionyn
Granulosity, s. graeander
Granuious, a gronymog, gronyn
aidd, gronymawl, graeanawl
Grape, s. grab, gwimronym: pl.
gwimrawn, grawnwin
Graphical, a. argraffawl; cyw
raint, celfyddgar, manwl
Graphically, ad. yngywraint, yn
gy wir, i berfeithrwydd
Grapnel, s. angor bychan, angor
yn; gafael-fach long
Grapple, s. gafael-fach; tynfach:
—gafael-drin, ymornest
Grapple, v. bachu, dyfachu, bach
gydio, crapio ; cyd-ymgydio,
cyd-ymfachu
Grappler, sub. crapiedydd, crap
1Wr
Grasp, sub. dyrmaid, crafangaid,
lloweth; dwrn-wasgiad, gaf
aeliad; afflau; gafael
Grasp, r. tyn-afaelu, tyn-wasgu,
dwrm-wasgu, crafangu
Grasper, s, tym-afaelwr, crafang
wr, cipiwr, gafaelydd
Grass, s. glaswellt, gwellt-glas,
ir-wellt, porfa, gwellt—Latter
grass, aeth-wellt, adladd
Grashopper, s. ceiliog rhedyn,
hagab, (Lef. 11. 22.) locust
Grassplot, s, glas-lannerch, cad
las, talwrn, g
 G R. 2O7 G R

Grassy, a. glaswelltog, glaswellt Gravel, s, graean, marian, gro,

aidd, porfãog; ir-las marian-ro, grut: y graeanwst,
Grate, s. alch; gradell y dywod-wst, y graean-dostedd
Grate, t. rhathellu, mān-rwbio, Gravel, r. graeanu; marianu: dy
rhygnu : gofidio, dygnu, an rystſ, dyrys-boeni
foddhan Gravelled, a. dyrysedig; cloff.
Grateful, a. diolchgar, diolchus; edig, graean-gloff
boddus, hyfryd, dymunol, hôff, Gravelling, sub. graean-daemiad;
derbymiol, cymmeradwy graean-ddoluriad; dyrysiad
Gratefulness, s. diolchgarwch; Gravelly, a. graeanog
hyfrydwch, boddusrwydd Gravely, ad, oddifrit, yn ddwys;
Grater, s. rhisellt, rhathell yn weddāidd, yn sobr
Gratification, s. boddhad, bodd Grav, n, a cerfiedig, crifiedig
iad; boddloniad; tāl, taliad, Graveness, s. difrifwch, difrifol
gwobr; digoniad, porthiad deb, dwysder, sobrwydd
Gratify, v, boddio, rhyngu bodd, Graver, s. cerfivr, crifivr, crif.
boddhau; gwobrwyo, talu iedydd:—cyn cerfio; crifell
Gratifying, a boddhäol, &c. Gravitate, r. pywyso tu a chanol
Grating, a. garw, llym, anhyfryd, barth, dyscyrchu, dymgyrchm;
gerwinol, antoddgar gobwyso, pvyso
Grating, s. alch-waith, alches; Gravitation, s. dyscyrchiad, dym
eiswaith; cledriad gyrch, dyscyrchiant, tueddiad
Gratis, ad. yn rhad, yn rhodd, am tu a'r canol-barth
ddim, yn rhwydd Gravity, s. tueddiad i'r canol
Gratitude, s. diolchgarwch barth:-difritwch, dwysder,
Gratuitous, a. anrhegawl; gwir doeth-ddwysder, sobr-wedd
foddawl, rhad; dibrawf Gravy, s. sudd cig, ir-nodd meu
Gratuity, sub. rhodd, gwobr, fras-modd cig
gobrwy; cydmabyddiad Gray, a llwyd. Edr. Grey
Gratulate, r. cytarch gwell, llon Graze, r. pori, porfău, ynbawr:
gyfarch, llwydd-annerch ysgafn-gyffwrdd, crafu
Cratulation, sub. cyd-lawenhād, Grazier, s, porfăwr, porthwr am.
llwydd-annerchiad, cyfarchiad ifeiliaid: pasgadur
Gratulatory, a cyfarchiadol, cyf. Grazing, s. porfãad, ymbawr
archedigol, llwydd-annerch Grease, s. saim, iraid; bloneg
awl
Grease, v. iro, seimio, ireidio,
Grave, a. diffif, difrifol, dwys, Greasiness, s. seimlydrwydd
difrif-ddwys,doeth-brudd,sobr, Greasing, s. seimiad, ireidiad
sobr-ddwys; go-dywyll Greasy, a. seimlyd, ireidlyd
Grave, sub. bedd, beddrod: Great, adj. mawr, mawreddus,
acèn-nod Grave-clothes, mawreddog, mawryddig; hel
amdo, amwisg Grave-ful, aeth-fawr:—cyfrinachol
beddaid, llonaid bedd—Grave Greater, a.mwy; pèmach
digger, térwr beddau—Grave Greatest, a.mwyaf; pènaf
stone, carreg bedd, beddlech, Great-hearted, a. mawrfrydig
beddfaen—Grace-worm,breuad Greatness, s. mawredd, mawr
£3rave, r, crifellu, certio; crafu der; maintioli, maintiolaeth
 G R.
Greatness, sub. mawr-wychedd,
rhwysg
Greaves, s. coes-arfau, coesarnau,
curanau, botasau
Grecian, s. Groegwr: a groeg
awl, groegaidd
Grecism, s. groegeiddiaeth
“Greece, sub. tir Groeg, gwlad
Roeg, bro Gryw
Greediness, sub. aingc, awydd,
trachwant, gwangc, rhaib
Greedy, a. awyddus, chwantus,
chwannog, rheibus; cipgar
Greek, s. Groeg, Gryw, y iaith
Roeg: Groegwr: a groegaidd
*Green, a gwyrdd, gwyrdd-las,
ir-las, glas, tirf, ir, iraiſld; an
addfed; anmrwd; llymrig
Green, s. gwyrdd, gwyrdd-liw:
gwyrddon, glas-lanerch; mar
lan
'Green-chafer, s. chwilen y baw
Green-eyed, a. Ilygad-wyrdd
Greenfinch, s, llinos neu linosen
werdd, y gegid
Green-gage, s. yr eirimen werdd
Green-house, s. gwyrddendy
Greenish, a.gwyrddaidd,gwyrdd
in, lled-wyrdd
*Greenness,s.gwyrddedd,gwyrdd
ni, gwyrddlesni, irder: anadd
fedrwydd
Green-sickness, s. y glas-glwyf
Greensward, s. ton las, glasdon
Green-wood, s, glasgoed
Greens, s. bresych; cawl
Greet, v. annerch, cyfarch
Greeting, s. annerch, anmerchiad
Gregarious, a. diadellog, deadell
aidd, minteiawg
Grenade, sub. tan-belen, pelen
fechan lawn o bowdr gwn
Grenadier, s. tal-filwr: tán-bel
ënydd, taflwr tān-belau
Grey, a, llwyd, blawr, llwyd
wyn; llwyd-las; glas
Greyhound, s. milgi, hyddgi
208 G R
Greyling, s. gwyniad; glasgang
en, ytembysg
Grice, s. porchellyn, porchell
Gridelin, a.gwyn a choch, gwyn
goch symudkiw
Gridiron, s. alch, gridyll
Grief, s, gofid, tristwch, trymder,
tristyd, cystudd, cysteg, blinder
Grievance, s. gofid; camwedd,
gormes, Sarhād, camwri, cam
Grieve, r. gofidio, blino, trist
hâu, dygnu, dolutio; galaru
Grieving, s. gofidiad: a gofidus
Grievous, adj. trvn, gorthrwm,
gorthrymus, poenus, gofidus,
blin, dygn-flin, chwerw-dost
Grievousness, s, trymder, blin
der, gorthrymedd; atgasedd,
anfadrwydd, erchyllrwydd
Griffin, s. aderyn dychymygedig,
egrifft, griffwn
Grig, s. cór-lyswen: ysgentyn
Grill, r. araf-rostio uwch ben tån (
Grillade, s, golwyth rhostiedig
ar y gridyll |
Grim, a. cuchiog, garw-guchiog,
gygus, gerwin, hyll, cethin- .
hyll, tra-gwrthun -
Grimace, s, fuant-wedd, wyneb.- :
huniad; mingamiad } *
Grimalkin, s. hen-gathewinlew
Grime, s. parddu; budreddi; r.
budreddu. Edr. Begrime
Grimly, ad. yn guchiog, &c.
Grimness, s. cuchiogrwydd, hyll
drem, gerwindeb, erchylidod
Grin, s. dysgyrmiad, esgyruygiad;
cwrgegiad
Grin, v. dysgyrnu, esgyrmygu;
cwrgegian ; coeg-chwerthin,
gwneuthur gwén ddiflas :
Grind, r. malu, malurio, breuanº,
briwo, chwilfriwid; llifo, lit
iannu; gorthrymu
Grinder, s. malwr; liftwr
i
Grinders, s. cilddannedd |
Grinding, s. maliad; Ilifad |
 G R 209 G R
-

Grindstone, s. maen lifo | Grogram, s. math o sidau eyf

Grinner, s. dysgyrhydd, esgyrn. | rodedd-we
ygwr, cwrgegiwr. Groin, sub, gweryd, gwerddyd,
Grimming, s. dysgyrniad damnedd, cylch yr affed, achſen
cwrgegiad | Gromel, s, y gromandi, tormaen
Groaning, u. dysgyrnaw! Groom, s. marchydd, marchwr,
Gripe, s. crafangaid; crafangiad; | marchwas; gwastrawd; sefyll
crafangc; tym-wasgiad; craf. | was—Groom of the Stole, gol
angwr, cribddeiliwr. ygwr y ddillad-gell
Gripe, r. crafatigu; tyn-wasgu; | Groove, s. rhigol, fiosig, rhych,
crib-ddeilio: cnoi, bol-gnoi ceu-rigol; ceu-dwll
Griper, s, crafangwr; tynwasgwr; Groove, r. rhigoli; rhychu
crib-déteiliwr Grope, r. palfalu, ynabaifalu,
Gripes, s. enofa, bol-gmofa, bol palfu; arat-demlo; teimlo
wst, bol-wayw; pryfigedd Groper, s, palfalwr, yumbaifalwr
Griskin, 8. glain ceth mochyn Groping, s. palfaliad: part. dan
Grisled, a. brith, mawr-frith baltalu, dam ymgribo
Grisly, edi, erchyll, hyll, irad, Gross, a, tew, bras; braisg; an
cethin, offiadwy, angiriol ferth; gor-amlwg; gwrthuu;
Grist, s. nal, maliad; arral, toll; hurt-bwl; annhér, animhur
mål-berth, yū i'w falu Gross, s. cyfan-rif; deuddeg o
Gristle, s. madruddyn, mwyth dqeuddegau---In the gross, yn
an—Gristle of the nostrils, teis ei grynswth, y cyfan drywydda
ban y ddwyfireen Gross-beak, s. y gyltin-braff
Gristly, a. madruddog, madrudd Grossness, is tewder, tewedd;
ynog, inadruddaidd anmhuredd; anterthedd
Grit, s, grut, graean-lwch, mān Grot, Grotto, s. ogof dy: gardd
raean, grut-faen gell; addurn-gell
Grittiness, sub. grat-maws, grut. Grotesque, a. digrif-ddull, digrit
rwydd, graeanrwydd * lun; diréol; lynaflun
Gritty, a graeanllyd, tywodlyd, Grove, s. llwyn, coedwig, celli;
graeahog, gratiol llwyn-rodia, gwigfa
Gritty-berries, s, graealilly's Growel, r. ymlusgo, ymgreinio;
Frizzle, Grizzled, a cymms baweitlilo; ymtaweiddio
lwyd, broc, brochliw, brithlas Groveling, s. ymgreiniad, baw
Groan, s. tichenaid, och, erthwch aidd-blygiad: a baweiddiol,
Groan, v,ucheneidio, ocheneidio, lloriog, gorwael: part, dam ym
ochi, griddfan, cwyntam, tuch greinio, &c. -

'an, ebycliu | Ground, s. Hawr, daear, tir, tud:

*Greaning, s.acheneidiad, ebych
iad, griddíamiad
*Great, s. pedan ceiniog
WGroats, s.rhynion
—sail, syltaen; gwaelod: tes
tun, cyn-ddefnydd-Ground
colour, Gyulliw, gorlliw
Grouud, v. Beilio, sylfaemu;—ºg
-

+Greeer, s, gwerthwr melysion, wyddori, addysgu; setyallu

per-lysiau, perffrwythau, &c. -Ground, part. maledig, maluried
Green-grower, bresychºwr ig; life dig, ilifed, Hiſaid
grocery, s. per-fºrwythun, &c. | Ground-ash, s, ouen y ddaear
2 F
 G R o
- 10 G R

Ground-floor, s.llawr, llawr isaf Gruff, a.sarrug, diserch, arthaidd,

Ground-ivy, sub. y feidiog las, afrywidg, anſwyn
eiddew'r ddaear, Edr. Gill Gruffness, s. sarriagrwydd, &c.
Groundless, a. disail: direswm Grumble, v, grwgnach, grymial,
Groundling, s. rhyw bysgodyn al tuchan, manson, grwgach
drig y'ngwaelod dwfr Grumbler, s. grwgnachwr, &c.
Ground-oak, s. derwen y ddaear Grumbling, a grwgnachlyd, &c.
Ground-pine, sub. palf y gath, y Grume, s, tolchen o waed, ceul
dorllwyd, palfy gath bali waed, gwaed tolchenog
Ground-plot, s, llawr-lun adail Grumous, a. tolchenog, ceulog •
Grounds, s.seiliau;egwyddorion: Grunt, r. rhochain; grydwst
gwaddodion; malurion Grunter, s, rhochiwr, &c.
roundsel, Grunsel, s. y greulys, Grunting, s.rhochiad, grwgnach
y benfelen, y garnedd felen iad: part. yn grwgnach, yn
Groundsil, sub. trothwy, hiniog, rhochian: a, rhochus
gwadm; go-sail, seilgoed Guiacum, s. math o goed tramor
Ground-work, s. sail, seilwaith o maws iachãol
Group, s, llìaws, rhawd; swp, Guarantée, sub. gwarantydd,
crug o lunian, cymbleth rés gwarcheidwad; mechniydd
Grouse, s. ceiliog y grug, grug Guarantee, e.gwaramtu (neu ym
iár: pl. grug-ieir, ieir y myn rwymo i fynnu gweled cyf.
ydd, cochiaid, coch-icir lawmi) ammodau heddwch;
Grout, s.rhyn-flawd, breisgion; gwarchadw; mechnio
rhymion; cymmrwd teneu Guaranty, s. gwarcheidwadaeth
Grow, t. tyfu, cynnyddu, pritio; Guard, s, gwyliadwriaeth, cadwr
chwyddo; chwanegu aeth; gocheliad:— gwyliwr,
Growing, a tyfol: part. yn tyfu gwyliedydd:—gosgordd-lu;
Growl, v. chwyrnu, grymial gwarchawd-lu, gwart-lu
-Growling, part. dan chwyrnu, Guard, r. a. cadw, argadw,
dan rwgnach: a, grymialus gwarchadw, amddiffyn, dior
Grown, part, tyfedig, wedi tyfu gelu; gwylied; gwartu
Growth, s, twf, tyſiad, tyfiant, Guarded, a gwarchodedig, am
ddiffynedig A.
cynnydd, cynnyrch, prifiant
Grub, s, math o gynrhonyn; cor Guardian, s.arffedawg, arffedog
bryf; cor oddyn - wr, gwarchodwr, ymgeledd
Grub, c. divreiddio, dadwreidd wr, noddwr, golygwr
io, tymnu chwyn Guardian, a. gwarcheidwadol,
Grubbed, a. divreiddiedig ymgeleddawl -

Grubbing, s. dadwreiddiad Guardianship, sub. arſedogaeth,

Grudge, s. cas-gofiad; dygascdd,
llid, cenfigen; lled-wg; adgno
Grudge, v. grwgnach, gwarafun,
cynghorſymu; dannod
Gruel, s. cawl, grual, isgell, pottes
—Barley-gruel, heidd-gawl—
Water-gruel, dyfrgawk pottes
.blawd a dwff -
gwarchodaeth, gwarcheidwad
aeth, ymgeleddwriaeth
Guardless, a. di-wyliadwriaeth,
diqfal, penrhydd: dinodded
Guardship,s.mawdd-long, gwarch
awd-long, gwart-long
Gudgeon, s. gwyniad: symlyn

Gubernation, s, rheolaeth
 G U. 21 J G U.

Guerdon, s, gwobr, tál, iawn Gully, t. ceg-leisio; gorlyngcu

Guess, s. amcan, amcaniaeth
Guess, r. dyfalu, burw amean,
amcan-gyrchu, lled-dybio
Guess-work, s. amcan-waith
Guest, s, gwestai, gwestwr, llet
tywr, osb, (pl. ysb, osbion)
Guggle, r. byrlymu, boglymu
Guidage, s. gwobr hyfforddwr
Guidance, s.arweinid, arweiniad,
cyfarwyddyd, cyfarwyddiad,
hyfforddiad, tywysiad
Guide, s. fforddwr, hyfforddwr,
cyfarwyddwr, fforddoliad
Guide, r. hyfforddio, tywys, ty
wyso, cyfarwyddo, florddoli
Guild, s. cymdeithas, brawdol
iaeth; dirwy; treth, tasg
Guildhall, s. bywrdeis-dy; dadleu Gunner, s. gynydd, gynwr—A
dy, cynghor-lys
Guile, s, twyll, dichell, hóced
Guileful, a hocedus, dichellgar,
twyllgar, cyfrwysddrwg
Guilefulness, s. dichell, dichell
garwch, twyllgarwch, twyll
Gully-gut, s. bolerwr, glythwr
Gully-liole, s. ceg neu dwll canol
ffos, dam heol tref, &c.
Gull-catcher, s. twyllwr, hoced
wr; un castiog
Gulosity, s. gwangc, rhaib
Gulp, s, traflwngc, 'cegaid, dar
lwngc: v. darlyngcu; cegu
Gum, s. math o sudd addefnyna
allan orai coed; glud, gwydd
lud: v. Sythm, gludio, glud
ddwbio
Gummy, a gludiog:—molog
Gums, s. gorchfanau, gorchar
fanau, cig y damnedd
Gun, s, dryll tanio, ergyd-ddryll,
cyflegr, gwn
master gunner, pen-gynwr
Gunnery, s. cyflegr-waith, gyn
yddiaeth
Gunpowder, s. flam-lwch, flam
rawn, powdr gwn
Gunshot, s. ergyd gwn -

Guileless, a. didwyll, annichell Gunsmith, s. ; gynau, cyflººr.

gar, dihóced, diddichell wr; gynwr, gynydd *-
Guilt, s. euogrwydd; affaith Gurgions, s.rhuchion, rhuddion,
Guiltiness, s. euogrwydd eilflawd, sisel, breision -

Guiltless, a. dieuog, diſai Gurnard, Gurnet, s. math o for

Guilty, a. euog, camgylus, beius, bysg, pengernyn
anwirion, traws-wybodol Gush, s. ffrwd, gorlif
Guinea, s. gwlad yn Affrica:- Gush, v. ffrydio, gorlifo, lifeirio,
darn aur gwerth punt a swllt pistyllio, gorddyferu
Guise, s. modd, dull, sut, llum, Gusset, s. cwysed, llain; dermyn
gwedd; defod, arfer; gwisgad Gust, sub. awel, enawel, chwa,
Guitar, s. math o offerym cerdd cawad, chwaf, chwaw, gor
Gulch, s. bolerwr, ymrythwr chwa:—chwaeth, blas, blesyn
Gules, a, rhudd, rhuddgoch Gusty, a chwäawl, chwawiog,
Gulf, s. mor-gaingc; cadduglyn, ystormus, chwythain, awelog"
Ilynge-lyn, sybwll; mor-ger Gut, s, perfeddyn, coluddyn; yin
wyn; llyn tro; gagendor ysgar, monochen
Gulfy, a llyngclynog, sybyllog Gut; tº diberfeddu, ysparnu neu
Gull, s, gwylan:-gwirionyn ysparchu penweig
Gull, v. twyllo, hudo, siómi Gutling, s. monochen
Gullet, s.sefnig, y corn pori, corn Gut-pudding, sub. gwaedogen,
r
y gwddf; cegen, ceg selsigen, monochen
2 F2
 H A 21 2 H. A

Guts, s. perfedd, coluddion Habitable, a. preswyliadwy, trig

Gutter, sub. fos, cwter; dyfr
glawdd, dyfr-banlle, rhewyn,
bargod-gafn
Gutter, r. ffosi, cwteru
Guttle, r. cegu, yumddyfoli,
bolera, glythinebu, ymlenwi
Guttler, s, glwth, bolerwr
Guttling, s. ymddyföliad, glodd
est, gly thimeb
Guttural, a cegaidd—A guttural
letter, llythyren arw ei sain
Guzzle, v. ymyfed, cofftio
Guzzler, s, ymyfwr, bolerai, bol
erwr, trafiyugewr, cofftivr
Guy, s. dyrwyn-raff (i long)
Gymnasiarch, sub. pºm-ysgolwr;
pen-campiwr; pen-meistr
Gymnastic, a gorchestol, moeth
ymarferol
Gyration, s. chwyl-dröad
Gyre, s. cylch; chwyldro
Gyves, s, gefynau, hualau
fanawl, cyfanneddol
Habitation, sº preswyl, preswyl
fa, preswylfod, trigfa, trigfan,
trigle, annedd, cartref
Habitual, adj. arſerol, defodol,
gnawd; greddfol; ansoddawl
Habituate, c. cynnefino, ynmarfer,
arferu, ymgynnefimo
Habitude, sub. greddf-duedd;
athrylith; ymarfer; perthynas
Hab-mab, ad. yn fyrbwyll, ar
antur, aramcan
Hack, r. hacio, torri hac neut
hâciau:—hurio allan; mynych
arſer; gyrru'n déliarbed
Hack, Hackney, s.yrhyn a logir,
neu aarferirynfynych—Hack
horse, ceflyl llāg—Hackney º
writer, 'syrifenydd am gyflog
—Hack-serraut, gwas i bawb
Hacking, s, hāeiad; attal-day
| wediad; logiad -

Hackle, s, crib llin, heisyllt

H.
HA intai, haſ haſ
Habeas-corpus, s, lly thyr dyfyn,
Hackle, r. Edr. Hatchel
|Haddock, s, math o for-bysg
Haft, sub. carn, said; menybr,
coes; dwrn, neu afael-ddarn
offeryu miniog -

trwy ba un y mae careharor, Haft, c. carnio, gosod carn

arei ddeisyfiad ei hun, yn cael Hag, Hagard, sub, gwiddanes;
ei ddwyn ger bron Uchel Lys rheib-wraig: hen-wrach; hun
i brofilei achos lle; gwyll, ellylles
Haberdasher, s. gwerthwr mân |Hag, t. aflonyddu; dygn-flino
bethau at wisgad |Haggard, a. anferth, gwrthun;
Haberdashery, s. män-nwyfau eul, truan; gwyllt, answar
Haberdine, s. mêr-bysg (cod) Haggard, Hay-garth, s, gweir
wedieu halltu au sychu llan, gweir-clas f
Habergeon, s.lkurig; dwyfráneg, Haggass, s. selsigea friwgig
bronfoll Haº, a swiddanada, ellyū.
. Habiliment, s. dillad, trusiad; aidd : hagr, hagraidd
addurn-wisg; tree rhyfel -|Haggle,”.gwrthunderri: edwica,
Habit, sub. cyſlwr, ansawdd; tyn-fasgnacha, g -eirio
greddf, tuedd, athrylith; defod, Haggler, s. magmachwraul-sir
arfer; acen:—gwisg, gwisgad; iog; gºwydn-eiriwr; edwiewr
arwisg . |Hag-ridden, a. aflinir gangrº
Habit, v, gwisgo, dilladu uéu hunkle
 213 H A
HA
Hagiographer, s. ysgrifenydd ar Halibut, s, lleden y mor
bethau sanctaidd Hall, s. llys; dadieu-lys, eistedd
Hail, s, cenllusg, cesair: c. cen 1$s; plas, palas; meliald; march
lius.go, ceseirio, byrw cenllusg matty
neu gesair Hallage, s, toll marchmatty
Hail, r. cyfarch, cyfarch-alw Hallelujah, 1, moiwch yr Ar
Hail-shot, s. pl. ergydion man gkwydd, Haleluia
belau, haels, cesair-belau Hallier, s, rhwyd adar
Hailstone, sub. ceselrym, carreg Halloo, s. dolef; bioedd; hºwi
genllusg Halloo, r. a. gawri, croch-floedd
Haily, a ceseiriog, cenllusgog io; hwi, hwa, hwyala
Hair, sub. gwallt, briger; blew ; Hallow, r. a, benditlalo, bendigo i
rhawn: sing, blewyn, hoeuyn cyssegru; sancteiddio
Hair-brained, adj. penſiol, peu Hallowed, a. sancteiddiedig, hen
chwiban, ysgoewan, anywastad digedig, bendigaid, cyssegr:
Hair-cloth, s. carthen rawn, sach län, cyssegredig [segriad
len flew, brethyn rhawn Hallowing, s. sancteiddiad, cys
Hairiness, s. blewogrwydd Hallucination, s, gwall, caumsyn
Hairless, a. moel, gwalt-goll, di iad, camgymmeriad
flew : penfoel, 1ad-lwm. Halm, s, callod, gweilt, cyrs
Hairy, a.gwalltog; blewog Halo, sub. y guottai, y çylch o
Hake, v. taer-ymgeisio ddeutu'r haul, lloer, neu Sēr
Hakot, s, math 9 bysgodyn, y Halser, Hawser, sub. tyil-raff, i.
penhwyad, y cegdilu lusgo long yu erbyn dwfr
Halberd, Halbert, s. ffon-fwyell; Halsers, s. pl. gwedd-dresi, cèr
isarm; gwayw-ſion tymnu, rhaffau, carreiau, &c.
Halberdier, s, from-filwr; isarm Halsier, s.llusgwrilong
wr; fon-fwyellwr Halt, s. cloſini; gorphy'ysiad
Halcyon, s. math o aderyn mêr, Halt, c. cloth, cloff-gerdded:
a wna ei nyth, meddant, ar y llácio :—gorphyys, sefyll
feisdon—Halcyon days, dydd Halter, s. cebystr, tennyn, cort
iau tawel tăg;'amser heddych ym, corden; penfiestr, Pen
lawn; hāf-dilyddiau refryn:-clottedigwr; gorsafwr
Hale, a lach, iachus, cryf Halter, p. cebystru; by ºldaglu
Hale, v, flusg0, llurguinio Halve, w, hanneru, ãº:
Haler, 3. llusgwr, dyiusgwr . Halved, a hauneredig
Haling, s.llusg, dyſºsg, ºluºgiad Halves, s, y ddau hammer
Half, s. hanner, hanmereg Ham, sub, morddwyd inochyn,
Half-bred, a cºmmyśgryw, lled. tiolen; y garr;-maer-dy
#. 4. a bachau ynddo
ame, s. mynggi, myºngci Pren
*:::::::: tº: Hamlet, s. maesdref, cordref,
wry r
pentref; maenol r -** -

tº:
ad.arhawerfordd |Hammer, f. morthwyl; gordd
#º: Hammer, r. morthwylio; p wyo
nereall, gwallbwyllºg, led Hammock, s. gwely cºg, gwely
chweian -
morwr wew long
º
 H A Q 14
HA
Hamper, s. cawell, balleg Hang, r. crogi; dibynu; ynnddi
Hamper, r. dyrysu, rhwystro bynu: gosodar fachau
Hamstring, s. Ilinyn y garr Hanger, s. bidog, byr-gleddyf
Hamstring, r, torrillinyn garr Hanger-on, s. truth-ymlynwr
Hanaper, s. caweil: syllty—Clerk Hangers, s. crèg-fachau
of the Hanaperºrswyddwr dan Hangings, s. crög-lenni, cylch
y Canghellwr lenni, caead-lemmi; cortyman
Hand, s.law, Ilofen, Ilofen, adaf: Hangman, s. crogydd, crogwr,
—lled Ilaw, dyrnfedd dienyddwr
Hand, r. estyn a law; arwain Hank, s. cengl, cenglyn o edau;
gerfydd y llaw; trosglwyddo boglym; attalfa, cloffrwym
Handful, a. Ilonaid llaw, dyrmaid, Hanker, r. blysio, chwantu,
munaid, llaweth; crafangaid chwennychu, gorſiysio
Handicraft, sub. llaw-gelfyddyd, Hap, sub. hap, damwain, dam
crefft chwaen, dychwaen, dygwyddiad
Handicraftsman, sub. celfyddwr, Hapless, a. anned wydd, anſfod
Ilaw-grefftwr, crefftwr . anhapus, trwch
Handily, ad. yn hyław Haply, ad. ysgatfydd, o dilam
Handiness, s. bylawrwydd wain, fe allai, nid hwyrach,
Handkerchief, sub. llaw-liain, ond odid, hwyrach
chwys-liaim, cadach, mapcyn, Happarlet, s. huling brithog
moled, llawfoled Happen, v. damweinio, dyg
Handle, s. carn; menybr; coes; wyddo, hāpio, dygwydd
troed; dolen; dyrn-ddol:— Happiness, s. dedwyddwch, ded
achlysur; esgus wyddyd, gwynfydedigrwydd,
Handle, r. Ilofi, dylofi, llaw hapusrwydd, dedwydd-fyd,
deimlo; trim, ymdrin a gwynfyd; fiawd, rhwydd-deb,
Handmaid, s, llaw-forwyn, gweim hap dda
ydd-wraig, gweinyddes Happy, a. dedwydd, gwynfyd
Handmill, s. breuan, melin law edig, hāpus, hapusol
Hand-over-Head, ad. yn daiys Harangue, sub. araith, araeth,
tyriaeth, yn ddi-gynghor arawd: hir-chwedl
Handsel, Hansel, sub. calénig, Harangue, v. areithio
gwoseb, goseb, honsel Harbinger, s.rhag-redegwr, rhag
Handsome, a hardd, glän, pryd flaenor, blaenred
weddol, prydferth, gweddus, Harbour, sub. porth, porthladd,
gweddaidd; divael; golygus long-borth, angorfa, moreb,
hafn, aber
, Handsomeness, s. tegwch, glen
Harbour, v. llettya; croesawu;
did, prydferthwch, harddwch,
tlysmi, teledivrwydd arſolli; cynnwyso; Ilochesu
Handspike, s. trosol-brenHarbourless, a. diletty, dinodd
ed; diborth, diymogor
Hand-writing, s. ysgrifen-law
Hard, a, caled, durfin, durfing;
Handy, a. hylaw, dehau, deheu
tyn, cynnil, crintach, cyrrith
ig, medrus, dichwith; parod;
o waith llaw Harden, v. caledu; ymgaledu -
Handy-dandy, s. minddu man Hardener, s. caledydd; duriwr
ddell, chware plant | Hardening, s. calediad; duriad
 HA 2 15 H A

Hardily, ad.ynhyfaidd, yn ddewr Harmonics, sub. cyngham-ddysg;

Hardiness, s. “ofmder, “onder,
éondra, gwrolder, hyfder
Hardish, a, lled-galed
Hardly, ad. yn galed; yn al
hawdd; yn brin, o braidd
traethodau arberoniaeth
Harmoniousness, sub. cyssciniol
rwydd, cysomoldeb, cydsain
Harmonist, s. cyssonydd, cys
seinydd, cysonwr -

Hardness, sub. caledweh, caled Harmonize, r. cynghanu, cyng

_rwydd; durfingder; anhawsder
| Hardship, sub. caledi, caledſyd,
blinfyd; cam, gorthrymder
Hardware, sub. nwyddan dur a
haiarn, dur-gelfi, dur-drec
Hardware-man, s. dur-gelfiwr
haneddu; cyssoni, cysoni
Harmony, s. cyssondeb; cyng
hanedd, cyd-gerdd, cyd-gān
Harness, s. cer, seirch, harnais,
trec, march-wisg, march-offer;
artogaeth, rhyfel-wisg -

Harness, c. cerio, harneisio, trèc

Hardy, a caled, cadarn; pybyr, |
|
hy, calónog, hyfaidd io, offeru; taclu; aifu, arfogi
Hare, s, ysgyfarnog, ceinach Harp, sub. telyn: t. telynorio,
Hare, r. brawychu; aflonyddu chwaren ar y delyn
Hare-brained, a. pen-ffol, pen Harper, s. telynor, telynwr
chwiban, di-feddwl, anwadal Harponeer, s. mor-dryferwr
Hare-hearted, a. ofaus, digalom Harpoon, s. tryfer mor-feirch
Hare-lip, s. gwefus fºlchog Harpsichord, s. math o offeryit
Hare-pipe, s. yslepan, nagl, neu cerdd dannau -

groglath, iddalysgyfarnogod Harpy, s. rhyw anghenfil dych

Hare's-cummin, s. troed yr ys ymygol: rheib-ddyn
gyfarnog, meillion cedenog Harrass, r. blino, dygn-flino; di
Hark, int. hai; ho! degle! clywſ frodi, diffeithio, amrheithio
gwrando! hwda air Harridan, s. hen butain
Hark, Harken, v. gwrando, ym Harrier, s. helgi, sawr-gi
wramdo, clust-feinio, deglyw Harrow, s. Ög, ogeid
Harlequin, s. amredydd, yºgent Harrow, v. Ilyfnu,ög-lyfnn; dwys.
yn, digrifvas, ystumiwr rwygo; gorddygmu
* Harlot, s. putain, hoedem, dyhir #. v. blino, dygn-flino
en, cymmones, mwyglen Harsh, a. garw, gerwin, afryw
Harlotry, s. puteindra iog, llym, sarrug, stir, anſwyn
Harm, s. miwed, emiwed; Sarhād; Harshness, s. gerwindeb, garw
colled; drvg edd, sarrugrwydd, anſwynder
Harm, niweidio, drygu, colledu, Harslet, s. syrth mochyu. Edr.
sarhäu, argyweddu, eniwo Haslet
Harmful, adj. niveidiol, niweid Hart, s. carw, hydd; eilon; elain
lawn, drygiog, dryglawn Hartshorn, s. corn yr hydd
Harmless, a. diniwed, diddrywg, Harvest, s. cynhauaf, cynauaf
gwirion; diadwyth; digolled Harvest, c. cynauafa, cywain
Harmlessness, s. diniweidrwydd Hash, s. briw-gig, man-gig
Harmonical, Harmonious, adj. Hash, r. briwo, cymmriwo : cym
cynghan, cynghanawl, cyng mysgu ; brith-arlwyo
haneddol, perfeiniol, hyfryd: Haslet, s. ymysgar mochyn—A
lais, erudºmºw, cydseiniawl haslet pudding, monochen.
 - H A 216 H A

Hasp, s. hespen, cloig, cloigyn Haughtiness. s. balchder, balch

Hasp, r. hespèm, cloigynn edd, traha, trahansder, uclider
Hassock, s. clustog welft, chastog Hauglrty,’a, trahatis, froen-uchel,
benlin, hesor uchel-frydig, balch
Hast, s, bris, dyfrys, firwst, prys.Haulm, Hamm, s, Edr. Halm
urdeb, flvdan, fill, flysg Haunch, sub. morddwyd, clun,
Hasten, r. brysio, dyfrysio,ffryst. ffolen, pedraim, aelod ol
io, prysaro, cyflymn Hatimt, s. cyrchfa, cyrchfam, cyn
Hastics, s. byrbwylldra; ym. miweirſa; hen arter
fºrwst, brysgårwch, tra-brys Haunt, r, cytihiwait, mynych
Hastings, s. pys cyūnar gyrthu; aflonyddu
Hasty, q. brysiol, frystiol; byr Havoek, s. diſrod, atirhaith, haf.
bwyll, mawswyllt, iºr og, difrödaeth, diffrodiad
Hasty-pudding,s, berw-gymmysg Havock, r, difrodi, hafogi, an
o beillied a laeth rheithio
Hat, s. het, heulrhod, capan Hautboy, s. math o bibell groch
Hatch, s, deoriad, haid o gyw. lais, rhibib, telgorm
ion, hyth-lwyth: dorig; clawr. Haw, sub. pilen heu groenen ar
ddor, gor-ddor, gwardārws lygah, yr ongyl:—ogfaen,
Hatch, r. déor, dēori: dyſeisio grawn y ddraehen wen, cyt
Hatchel, sub. heisyllt, heislan, awel meu gºratol y moch–
rhupai, crib llin, trafel Hawthorn, draenen wen, ys
Hatchel, c. cribo, heislanu, trysio pyddaden; pl. ogfaen-llwyn, k
§º
llin meu -
yspyddad
Hatchet, sub. º cythymiai, Hawk,shebog, gwalch,ysgutyll, |
cynymen, buyellig 'cudyll, cudyū coch |
Hatchet-face, sub. wyneb hagr. Hawk, r. bebocca:—carthm safn, º

lym hoeh-boerit-eri-werthu, cylch. º

Hatchment, s.arwydd met affan werthu, gwica . -

bonedd wedieiºsodar fury Hawker, sub, hebogydd:—eri.

ty, marw-gwnsallt
Hatchway, s. ...” trºy neu
drös giawr-ddofan long
Hate, s. cas, dygasedd, easineb
Tate, r. casău, eiddio
Hateful, a cas, atgas, flaidd
Hatefulness, s. atgasrwydd
Hatred, s. cas, casineb, dygasedd Hawses, s, rhºtlyllan
itter, s.hètwr, liétiwr
werthwr, cylèh-werthwr, gwice
awr, gwicwr -
º
Hawking, s.hebogyddiaeth: cri
|
werthiad, gwiciaeth
Hawkweed, s. Ilysiau'r hēbēg
|
# , gwalchlys felenydd
|Hawser;s. Eòr. Tſuiser
Hawthorn, s, Edº. Haw -

Hattock;s.swp wythysguboyd; Hay, ºs. gwait, gwyran, gweir.

cogwrh, cogyrnyn - wellt, dēºwełlt: #ysiau
Have, r. cael, eiffael, meddu,
meddiatinu; dwyn, dygyd Hayhººker, s. cyweiriwrigwair
‘Haven, s, pörth, porthladd, Hong|Hazard, s. eribydrwydd,
borth, § pyd; antwr; damwain,
º
gh-haugh,
mdel-glav ūs. math oftsgae *Hāºard, rºaſtatio, artiádio; em.
bººvy
bydu, pydio, peryglū
 H E 217 HI E
**

Hazardous, a. enbyd, enbydus, Health, s, iechyd, pvynt

peryglus; anturus; angeuol Healthful, Healthy, adj. iach,
Haze, s. nivi, tarth, lled-niwl iachus, iachusol, pvyntus
Hazel, s. collen: pl. cyll, coll Healthfulness, s. iachusrwydd,
Hazel-grove, s. ceili, collwydd iechyd, pvyntusrwydd
Haziness, s. niwliogrwydd Heap, s. crug, crugiwyth, twrr,
Hazy, a, niwlog, lled-niwlog, go pentwr; carn; carnedd; twm
dywyll, anamlwg path; cludair, cwrt, curt, cwrn
He, pron. efe, ef, e, efo, fo, o Heap, v. tyrru, pentyrru, crugio,
Head, s. pen; cópa, clopa; iád, cludo, cludeirio, curtio, canu,
sińd; talcen; blaen; penaeth carneddu, cyrnemu
Head, r. blaemori, llywie, ar Hear, v. clywed, clybod, er
wain, penu, penogi; bodyn glywed, dyglywed; gwrando
ben {{earer, s. clywedydd, clywiad
Head-ach, s. dolur neu gur pen ur, gwrandawydd, clybodydd
Headborough, snºb. maer neu Hearing, s. clyw, clywedigaeth;
swyddog bwrdeis-dref achlust; gosteg, gwrandawiad
Headed, a. penawg, à phen iddo Hearken, v, gwrandaw, andaw
Headily, ad. yn chwidr-wyllt Hearsay, s. pell-hanes, hames o
Headiness, s, ehudrwydd, pen glywed, hames o beni ben, sån
galedrwydd: cryfder diod Hearse, s. elor feirch, elor-gerbyd
Headland, s. penarth; talar Heart, s. calom; canol; rhuddin
Headless, a. diben; heb ben Heart-ache, s. dolur calon, bron
Headlong, ad. yn bendramwn WSt

wgl, yn wysg y pen, dibyn Heart-burn, s. ingloes, llosg cylla,

dobyn: a, chwyrm-wyllt, di cyllagwst: gwg calom
ymattal, penchwidr; serth Heart-ease, s, esnwythder calon:
Head-piece, s. helin; penfestin: —blaen y gwayw, y boeth
fig. deall, callineb flam
Head-qnarters, s, prifluest-dy Hearten, v. calonogi, cefnogi,
Headship, s. penogaeth, periad cysuro, gwroli, sirioli
uriaeth, blaenoriaeth Hearth, s.aelwyd—A hearth-full,
Headsman, sub. dibenwr, pen aeivydaid. –Hearth-money,
dórwr, dibenydd treth acIwyd
Head-stall, s. pen-ffrwyn Heartily, ad, yn galénog, yn ddi
Head-stone, s, pen-conglfaen fruant, o'r ga'on
Headstrong, a. cildyn, cyndyn, Heartiness, s. diffuantrywydd, ca
afrcolus, anystywallt, anystyr ionogrwydd, awch o galon
iol
o Heartless, a. digalom, diarial, di
Heady, a chwidr, ehud, byr fywyd, diyspryd, annewr
bwyll; cryf, brwysgawl Heartlessness, s. anghalondid
Heal, v.iachâu, gwellhäu, medd Hearty, a, calonog; iachus, byw
yginiaethu; ymiachau iog, cefnog; diffuant, cywir
Healing, sub. iachãd, meddygin Heat, r. twymo, poethi, brydio;
iaethad, meddyginiaeth cynhesu; twymdwyro
Healing, a. iachãol, meddygin Heat, sub. gwres, brydaniaeth,
iaethol, meddygawl poethler, twynn'der;
<) ( .
cynhes
 H E o
- 18 H E

rwydd; iás; angerdd:--tan Hedge, r. cau, bidio, cloddio

dde; crugdardd:—siàs, gyrfa, Hedge-bill, sub. cryman cau,
rhetifa gwyddiſ -

Heath, s. grug, myncog; grugos; Hedge-chafer, sub. chwilem y

rhos, grugle dom
Heath-berries, s. gryglys, llys y Hedger, s. caewr, gwrychwr . .
llau, llys y brain, grygon.— Hedge-fumitory, s. m.w.g. y perthi
Heafl-cock, ceiliog y mynydd Hedge-hog, s. draenog, ballog
—Heath-hen, grug-iar—Heath Hedge-mustard, Charlock, sub.
game, grug-ieir—Heathy, grug berwy'r fam, berwy Caersa
og, llawn grug lem, berw'r torlänau, berw’r
Heathen, s. cemedl-ddyn, barbar. famog -

iad, ethnig, pagan Hedge-row, s. gwyddi, gwydd

Heatlien, Heathenish, a. cenedl ing, cae, gwrºch; clawdd
ig, digred, barbaraidd, ethnic Hedge.sparrow, s. gwrachy cae,
aidd, paganaidd brych y cae; gwigyn y gāg
Heathenism, s. paganiaeth, eth Heed, sub. gwrandawiad, ystyr
niciaeth; anghred iaeth, pvyll, gofal, gocheliad
Heave, s. dyrchafael; codiad Heed, v. ystyried, pvyllo; ym
Heave, r. codineu dynmu i ſymu; wrando; yrnogelyd; ymgadw sº

codi; ymgodi; chwyddo Heedful, a, gwagelog, gofalus,

a
Heaven, s. nef; pl. nefoedd gwyliadwrus, gochelgar |-
. Heavenliness, s. nefolder, nefol Heedfulness, s. ymogeliad * º
- rwydd, nefoleiddrwydd Heedless, a. anochelgar, csgeu º s

Heavenly, a.mefawl, nefolaidd lus, disylw, diofal

Heavily, ad. yn drwm, &c. Heel, s. sawdl, tap, ffal.—Heel
Heaviness, s. trymder, tristwch, piece, tépyn
athrymedd, athristedd, trym Heel, r. sodli, tàpio; gogwyddo
frydedd; dwysder, trymbwys Heifer, s. anner, treisiad; mein
Heavy, a trvin, pvysig, pvys oles -

fawr, dwys; cysglyd; hwyr Height, sub. uchder, uwchder, Q

drwm; trist, athrist, athrwm uchelder, uchedd; hyd; eithaf
Hebraism, s. Efreiaeth, dull ym Heighten, v. uchelu, codi yn
adrodd priodol i'r Hebraeg uwch; myyhäu, chwanegu
Hebraist, Hebrician, s. Efreiydd, Heinous, a. echryslawn, erchyll,
Efreiwr, Hebrewr anfad, ysgeler, tra-gerwin
|
Hebrew, s. Efrai, Efreieg, He Heinousness, s. ysgelerder, er
brieg, Ebryw; Hebréwr: pl. chylldra, echryslonedd, dryg
Hebréaid, Efrewysion edd
Hebrew, adj. Hebréaidd, Efre Heir, s. etifedd, edifedd; aer;
iaidd; Hebrüg, Efréig treftadog, dyledog; ediing
Hecatomb, s. aberth can anifail Heiress, s. etifeddes, aeres
Hectic, a, gwastadol, dibaid, an Heirship, s. treftadogaeth i.
myspeidiol; greddfol | Helioscope, s. haul-ddrych
"
Hector, s. bygylwr: r. bygylu | Heliotrope, s. blodeuyn yr haul
Hedge, sub. cae, gwrych, bid, Hell, s. affern; afagddu, y fag.
... gwydding, perth-gae ddu, annwfn, alis
 H E 219 H E

Hellish, a, uffernol, uffernig Heptagon, s. dull seith-ochr: a.

Hellebore, s. pelydr Yspaen seith-ochrog
Helm, s.llyw: cloig, beiys Heptangular, a. seith-onglog
Helmet, s. helm, penwisg dur, Heptarchy, s, llywoolraeth saith,
penffestin, pènawr seith-béuaduriaeth
Help, s, porth, cymborth, cyn Her, pr. ei; hi: Hers, eiddi
northwy, ymgeledd, help Herald, s. arwyddfardd, achwr:
Help, r. cymborth, cymnorthwyo, cyhoeddwr; herodr, herodiad
cyfnerthu, helpio Heraldry, sub. arwydd-farddon
Helper, s. cynnorthwywr, &c. iaeth, achyddiaeth; herodacth
Helpful, a cynnorthwyol Herb, sub. llys, llysieiuyn, (pl.
Helpless, a...digymhorth, diym llysiau) glaswelltyn
geledd, diborth, dinodded Herbaceous, s, llysieuaidd, llys
Helter-skelter, ad. yn dilidrefn ieuol; llysieugar
Helve, s. coes bwyell, menybr; | Herbage, sub. porfa, tir porta;
troed caib; carn cryman degwm porfa; llysiau'r maes;
Hem, s. ymyl-wniad, gwrym, rhydd-did i gyd-bori
gwald; haech, tasel, hem Herbal, s, llysiau-lyfr, traethawd
Hem, v, ymyl-wnio, gwrymio, am lysiau
gwaldio, hemio; amgylchynu Herbalist, s. Ilysieuwr, llysieu
Hemeroids, Hemorrhoids, sub. ydd
clwyfy marchogion, lledewig Herbalize, v. trin llysiau
wst. Edr. Emeroids Herb-bane, Broom-rape, s. gor
Hemisphere, s, hanner cylch yr fanadl, tag-wyg, corn yr hydd,
wybr neu’r ddacar, hanner corn iwrch, corn bywch, pal
grwn adr hir
Hemlock, s. cegid Herby, a. lysieulyd, llawnllysiau
Hemorrhage, s. gwaedlif, gor Herculean, a. cawraidd, gorch
ddin neu dályferlif gwaed estol, aruthrol, dihafarch
Hemp, s. cywarch Hercules, s, Ercwlf, un o'r hen
Hempen, a. cywarchog, o gyw gawr-dduwian
º
* Hen, s. iár, giar, dicen [arch | Herd, s, gyr; mintai, dūadell;
Hen-bane, s. Ilewyg yriar, fton gre; centaint
y bugail, crys y brenin, fla y Herd, r. cyd-ymdyrru, cyd
moch, partyg, bele gymdeithasu, déadellu
Hence, ad. oddiyima: interj. ym Herdsman, sub. bugail, grewr,
alth fivrdd : heusor, bugeilydd, déadellwr
Henceforth, Henceforward, ad. Here, ad, yima, yn y lle hwn, yny
bellach, rhagllaw, mwy, mwy fan hon; dyina, llyma
ach, ohyn allan, weithian Hereabout, ad.oddeutuyma,Szc.
Hen-hearted, a. livtr, digalon Hereat, ad. ar hym, wrth hyn
Hen-driver, Hen-harrier, s. y iár Hereafter, ad. arol hyn, yn ol
dimwem, 3. bód tinwyn lyn, wedi hyn, 0 hym allan,
Henpecked, a tan gnwc gwraig rhagllaw: s. byd iddyfod
Henroost, s.clwyd yr ieir Hereby, ad. wrth hyn
Hepatic, a. afuawl; afuaidd, Hereditable, Heritable,a.etifedd
perthynol i'r afu awl, •uadºl
.
2 G 2
 H F. 220 H I

Hereditament, s. da etifeddawl Herring, s. pennog, penwag,

Hereditary, a. etifeddawl, tref.
tadawl
Hereford, s. Caerffawydd, Hen
ffordd
Herefordshire, s. swydd Erein
nwg, swydd Henffordd
Herefrom, ad. oddi yma
Herein, ud, yn hym; yma
Hereof, ad. o hyn; ei
Hereon, Hereupon, ad. arhyn
Heresy, sub. geulith, geu-gred,
gwrth-gred, cam-gred, cam
goel, heresi, geu-ffydd
Heresiarch, s, blaenor gen-gred
Heretic, s, gwrth-gredwr, cam
gredwr, heretic, geu-ffyddiwr
Hereto, Hereunto, ad. i hyn, at
penweigyn, (pl. penmogiaid,
penweig) ysgadenyn (pl. ys
gadan, ysgaddan)
Herself, pron. hi ei human
Hesitate, p. ammau, petruso,
rhuso, gohirio; cloff-siarad
Hesitation, s. petrusiad, petrus
edd, petrusder, ammheuaeth;
geirdagiad
Heterodox, a. gwallam-dybiel,
gwrth-dybiol; geuol, ang
hywir, geu-lithiawl
Heterodoxy, s. geu-ddysg, all
farm, geu-farm, geu-lith
Heterogeneous, adj. brithryw,
brithrywiel, allryw, amryfeil
ryw -

hyn, wrth hym; hyd yn hyn. Hew, r. cymynu, cymynian;

Heretofore, ad. gynt, cyn hyn, maddu, trychu; torri; darmio
or blaen, o flaen hym Hewer, s. maddwr, cymynwr,
Herewith, ad. efo hym, gydahyn cymynydd, trychwr, torrwr
Heriot, s. ebediw; anifel a delir Hexagon, s. corph chwe’ ochrog,
i'r meistrar farwolaeth deiliad meu chwe'-onglog
Heritage, s. etifeddiaeth, treftad, Hexagonol, a.chwe'-ongl, chwe'-
treftadaeth; etifiant ochrog, chwe'-onglog
Hermaphroditical,a.gwr-wreigiol Hexameter, a. chwe'-bamog
Hermaphrodite, sub. un deuryw Hey, Hey-day, interj. had hai!
iol, cyd-ryw, mab-ferch, gwr wiſ oi! oiam oio! hai-ho
a gwraig Hiatus, s. agen, agendor, gagen
Hermit, s. meudwy, didryfyr, Hibernal, a gauataidd
golochwydwr, elaig Hibernia, s. yr Iwerddon «
Hermitage, s. meudwy-fod, cell Hibernian, s. Gwyddy!
didryfwr: meudwyaeth Hibernian, adj. Gwyddelig, Iw
Hermitical, a. meudwyaidd, di erddonig
dryf, didryfaidd Hickcough, Hickup, s. ig, yrig:
Hern, Heron, s. crêyr, crychydd v. Iguan, eigian
Hernia, s. torgest. Edr. Rupture Hickwall, Hickway, s. caseg y
Hernshaw, Hernery, s. crêyrfa, ddryg-hin, delor y derw, eym
coed crychyddion ynwry coed
Hero, s.arwr, gwrolddym, gwron, Hid, Hidden, part. and a cudd
cadgun, arwron, rhyswr iedig, celciedig, y'ughudd, dan
Heroic, Heroica, a. arwraidd, gël, cudd, dirgel
mawrfrydig, traigwrol || Hiide, s. croen, cen, bling-groen
Heroine, s. arwraig, arwres | Hide, v, cuddio, celu, celcu,
*Heroism, s.arwreſid, arwriaeth, celcio; dirgelu; ynguddio.
gwroriaeth, mawrwriaeth Hide-and-seek, s, migymguddio
 H I. 221
Hide-bound, a croen-rwyn, cem Hinder, t. rhwystro, lluddias,
rwym
Hideous, a. hyll, erchyll, echrys
lawn, irad, girad, gwrthum
Hie, v. brysio, prysuro, frystio
Hierarchy, s. cyssegr-lywodraeth;
llywodraeth eglwysig
Hieroglyphical, a. arwydd-lumiol,
batheimiol, arwyddocãol
Hieroglyphics, s. nodau arwydd.
ol, arwydd-lumiau, batheimiau
Higgle, r. edwica. Edr. Haggle
Higgler, s. edwicwr, adwerthwr
High, a, uchel, ban, bānog, tal;
llawn; croch; mawr
High-lands, s. blaenau, bānau,
uchel-dir, gwrth-dir
Highly, ad, yn uchel, yn fawr
Highness, s. uchder, uwchder;
uchelder, uchel-radd
High-taper, s. y dewbānog, clust
yfuwch, moron y maes, troed
aderyn
High-way, s. ffordd fawr, cefn
ffordd, prifffordd
Highwayman, s, lleidr meu ys
peilydd pen fordd
Hilarity, s. Ilawenydd, Ilonder,
hoen; hoenusrwydd
Hilary-term, s. yr amser cyntaf
i drin achosion cyfreithiawl,
yn dechreu yn mis Ionawr
Hill, s. bryn, moel, cefa, garth,
cefnen, rhyn; bre; trum;
gallt
Hillock, s. bryneyn, corfryn;
crug, twyn, twmpath, ponge,
pongcyn. Ant-hillock, myr
dwyn,
Hilly, a.m.
. ig, bryniog
- º:3. garnºcleddyf
Him, pron. ef, efe, efo, fo, o
Himself, pron. cihun, eihuman
Hind, s. ewig.—llafur-was
Hind, a. ol.—Hinder, Hinder
most, Hindmont, olach, olaf, di Hit, r., taro; cyhwrdd, ey
weddaf: bouawl, yu bonio
H I
Ihuddio, Ilestan, nadael, cyf
luddio, attal, rhagod
Hinderance, Hindrance, sub.
rhwystr, lludd, llestair, llest
ciriad, rhagod, goludd
Hinge, s. colyn dör, bach drws
Hint, s. amnaid, awgrym, ar
wydd, lled-ry bydd, crybwyll
Hint, r. rhoiamnaid neu awgrym,
corbwyll, crybwyll
Hip, s. clun, penuchafy glun
Hip, s. Edr. Hippishness.
Hip, v. llaesu cymmal pen y
glun; clum-glofti
Hippish, a. isel o yspryd, gwan
dybus, gwyllt-dybus -
Hippishness, Hippo, sub, tyb
ddolur, iselder yspryd; clefyd
y ddueg, dueg wst
Hippuris, Horsetail, s.rhonell, y
march
Hips, s, egroes, ogfaen, fºrwyth
au march-fieri
Hire, s. cyflog, hur, log
Hire, r. cyflogi, hurio, liogi
Hircling, s. gwas cyflog
His, pr. eiddo ef, ei eiddo, ei–ef
Hiss, s. chwithrwd, chwythlais,
si; hwt, hys
Hiss, c. cliwithrwd, chwyth-leis
io, chwibanu, sio; hwtio
Hist, interj. ust! tewch! taw!
Historian, s. ystoriwr, ysdorſawr,
hanesydd, hauesai, haneswr
Historic, Historical, a. ysdorawl,
hanesiol, hanesyddol
Historify, r. hanesu
Historiographer, s.hanesydd,&c.
History, s.hancs, brud, ysdori,
edrybod; hanesyddiaeth
Histrionic, a, tafod-chwaréydd
ol; ar wedd chwerig
Hit, s. ergyd, tarawiad; dam
wain; damwein-dro
ftwrdd; dygwyddo; eyd-daro
 H O Oen
---
) II O

Hitch, r. gafaelu, bachu: ym | Hock, s.cymmal yr egwyd, coes

symud yn anesmwyth gym, coes-ddarn blaeu o gig
Hitchel, s, heislan. Edr. Hatchel mochyn:—-gwin meu gwrw
Hithe, s, portiliadd bychan cryf
Hither, ad. yuna, hyd yuna Hocus-pocus, s. had, hud a fu;
Hithermost, a y mesafyma lledrith, hudoliaeth
Hitherto, wi. hyd yina, hyd yn Hod, sub. cafn cymmrwd, cafn
hyn, hyd y pryd hym morter, hawc ; cafnaid
Hitherward, ad. tu agyma Hoddy, a. cryſ, iachus
lſive, s. cwch gwenyu; bod Hodman, s.cymmrydwr, hawewr
rydaf, modrydaf Hodge-podge, s. cymmysgedd
Hive, v. cychu, ilestru gwenyn Hoe, s. caib, ceiben, cribyn-gaib,
Ho! int. ho! hall clyw! clywcht chwyn-gaub -

Hoar, a. Ilwyd, llwyd-wyn, Hoe, r. ceibio, cribyn-geibio

blawr -

Hog, s. mochyn, ilwdn hwch,

Hoard, s. cuddfa, cudd-bentwr, twrch; banw; porchell . .
cudd-grug; cronfa, casglfa Hoggish, a. mochaidd, tyrchaidd;
Hoard, r, casglu, tyrru, pen drelaidd; crintach -

tyrru; cudd-dyrru; cronni Hoggishness, s. mocheidd-dra

Hoar-frost, s. Ilwyd-lew, barrug, Hog-louse, s. horen (pl. hor)
arien, gorwydr Hogoo, s. drewiant, drewdod -
Hoar-hound, s, llysiau'r cwm, Hogrel, s. hespwrm: fem. hespin
mör-ddanad, mor-ddanadi-- Hogshead, sub. myddi, barilyn
Stinking hore-hound, mor-ddan cynnwys 63 galwyn
adl gwynion, llwyd y cwn, Hog-sty, s. cut, cwt, craw, neu
cyntony gath dwlc mêch
Hoariness, sub. llwyd.edd: pen Hogs-wash, s, gelchion, agolch
wynni, brig-wynnedd; caened Hog-wort, s. Ilysiau'r mâch
Hoarse, adj. cryg (fem. crèg.) Hoise, Hoist, v. codi meu didy
cryglyd–To grow hoarse, rwyn ifynu, uch-ddyrwyn
crygu Hold, s. gafael, dalfa ; amddiff.
Hoarseness, sub. crygi, cryglyd ynfa: lloches: cellfa, ceudod,
rwydd, crygni, crygiant
Hoary, adj. Ilwyd, llwyd-wyn,
blawr, blawr-wyn, arienog
Hob, s, pentan, pentan-faen
meu gèst long
| Hold, r. dal; gafael, gafaelu;
attal; cymnal; cadw; meddu
Hold, interj. dal! aros! paid!
s
Hobble, s. cloff-ddull: anghyflwr Hold-fast, sub. gafael-fach, dal
Hobble, r. cloft.gerdded bren
Hobby, s. corfarch, crynfarch: Hole, s. twil, but: ceule
—pawl-farch:-hoff-degan:— Holiness, s. sancteiddrwydd
hogyn neu hogen antoesog:— Hollo, interj.clywl gwrando!
math o hebog, cudyll Hollow, s. ceule, ceudwll, cau
Hobgoblin, s. ellyll, gwyll, lled Hollow, a. cau, ceuol, cafnog,
rith, anyspryd, bygwydd pannylog: diwaelod, twyllgar
Høb-nail, s. Hoel glópa Hollow, v, ceuo, cafnu, cafnio -
Hock, Hockle, t. torri gewyn y Hollowness, s.ceuedd, ceudod
garr, Edr, Hamstring. Holly, s, celynen, pren celyn
 H. O. 223

Holly-grove, s. celyneg, celyn | Homologous, a. gogymmedr, go

llwyn, celyn-wig - gyfartal, cyfiely b
Hellyhoch, s. hôcys bendigaid Homotonous, a. unsain, gogyd
Holme, s. prinwydden, derwen sain, cydsain, cyfunilais
fyth-ddeiliog, glasdónen:--— Homotomy, s. cydseinedd, &c.
maran, marian, maranedd Home, s. ellyn-taen, hogalen
Holocaust, sub, losg-aberth, Honest, u, cyfiawn, cywir, go
poeth-offrwm nest, addwyn, didwyll
Holpen, part. cynnorthwyedig. Honesty, sub. union deb, gonest
They hare holpen, cymnorthwy rwydd, addwynder, cywiredd
asant | Honey, s. Inêl: anvylyd
Holster, s. gwain neu gód wrth Honey-comb, s, dil inel, crwybr
gyfrwy iddal gwn llaw | Honey-dew, s. mel-wlith, mél
Holt, s. coedwig, gwig, coed cawod, Inél-gawad
Holy, a. sanct, sanctaidd, glän, Homey-flower, s. blodau'r gwyn
pur; cyssegr-län, cyssegraidd wydd -

Holy-day, s. gwyl, dydd gwyl Honey-mouth, s. mwyn-dafod

Holy-Ghost, s. Yspryd Glan
Holy-water, s. dwfr bendigaid
Homage, s, gwriogaeth, gwarog
aeth, ymostyngiad
Honager, s. deiliad dan wriog.
aeth, dyn gosgordd
Home, s. cartref, tref, trigfa,
preswylfa, mangre, haddef
Home, ad. adref, i dref
Homeliness, s. cartrefeiddrywydd;
gwael-ddull
Homely, a cartrefaidd, gwlad
aidd, gwledig, trvsgi
Homespun, a cartrefig, a wnaed
gartref, tal-pentan
Home-stroke, sub. dyrnod hyd
adref
Homeward, ad. adref, tuagadref,
tu a thref
Homicide, s. Ileiddiad dyn, llaw
Honey-suckle, sub. gwynwydd,
gwydd-fid, ilaeth y geifr, teth
au'r gaseg
Honied, a llawn o fel, melus
awg; tafod-bêr; gwenieitlius
Honorary, a.myged, mygedawl,
cymmriawl, urddroddawl
Honour, s.aurhydedd, bri, parch,
enw, ardduniant, urddas,urdd
iant, cymmyraeth, ermyg
Honour, v. anrhydeddu, palchu,
perchi, urddasu, mawrhäu, er
mygu: cymineradwyo
Honourable, adj. anrhydeddus,
parchus, urddasawl, myg
Honourableness, s. anrhydeddus
rwydd, dyledogrwydd
Hood, s. cwf, cwcwll, penwisg,
penguwch; mugwd
Hoodwink, v. mwgydu -

rudd, Ilofrudd; dyn-laddiad, Hoof, s. carn; gwadn troed an

galanas, llofruddiaeth ifel, ewin-garn
Homily, sub. byr-draith, byr |Hoofed, a carniog, carnol
draethawd, pregeth, homili |Hook, s. bach, bechyn; cryman
| Homogeneous, a cyd-ryw, cyd Hook, v. bachu, dyfachu, dal
rywidl, cyfryw, cyfrywidl, cyf. Hooked, a. bachedig, bachog
maws, cyfmawsol, un-ryw, un Hoop, s. cylch, cylchyn, cant
rywidl, cyfunryw, humanryw Hoop, r. cylchu, cantio
Homogeneousness, sub. cydryw |Hooping cough, s. y pås
liaeth, cydrywogaeth, cyfnaws Hoot, v. hwtian, hwtio
 H O 224 H O

1Hop, s, go-maid, hwp, llam, dy Horrid, a. hyll, erchyll, echryd

lam, darlam, llam un-troed
Hop, r. llèmain, goncidio, neidio, Horrific, adj. dychrynllyd, ar
Ilāmu, golåmu, hobelu, hēcian,
darneidio, adlámu: rhoihôpys Horror, s. arswyd, dychryndod,
mewn diod
Hope, s. gobaith, goglud, ym
ddiried, hyder, goſynag, dys
gwyliad.
Hope, v. gobeithio, hyderu
Hopeful, a. gobeithiol, gobeith
lawn, gobeithfawr; golygus
Hopefulness, s, gobeithiolrwydd;
golygusrwydd
Hopeless, a. diobaith, anobeith
iol, anobeithlawn
Hopper, s, hopran melin
Hops, s. hôpys, pensag
Horary, a. awrol, oriawl
Horizon, s. terfyn-gylch, gorwel
—Sensible or apparent horizon,
y rhan honno o'r ddaear a'r
wybr a fyddo o fewn cyr
haeddiad y golwg—-Real or
true Horizon, hanner-gylch y
byd
Horizontal, a terfynyddol, ter
fyn-gylchol; gwastad
Horn, s. corn—Hornbook, llyfr
corn—Hornbeam, cerddinen
wyllt—Inner horn, mabgorn
Horned, a, corniog, cyrnig
Hornet, s. cacynen y meirch,
chwiliores, chwyrmores, clyryn
Horny, a cornaidd, cyrnaidd
Horologe, s. awr-fymegydd
Horometry, s. mesuriad amser
wrth yr awr, awr-fesuriad
Horoscope, s. cyd-dremiad y
planedau (neu of rgoel am)
yr awr y ganed dyn; coel y
blaned-awr
Horrible, a. , erchyll, offiadwy,
dychrynllyd, echryslawn
Horribleness, s, erchylldra, erch Hospital, s. ysbyttº, clafdy
ylldod, erchyllrwydd, anterth Host, s. Ilu, by ddin: liettywr;
wch, echryslonedd
us, echryslawn, anterth
swydus, yn peri dychryn
braw, erchylldod, tysmwy
Horse, s. march; ceffyl
Horse-block, s. esgynfaen, car
reg farch, esgyn-gyff
Horse-cloth, s. hws, cofin-llian
Horse-courser, sub. gyrfey'ld,
porthmon meirch
Horse-emmet, s. marchforgrugyn
Horse-fly, s. cacynen y meirch
Horse-hair, s, rhawn
Horse-laugh, s. crechwen-ſleedil
Horse-litter, sº elor, gelor feirch
Horseman, s, gwr march, march
awg, marchwr
Horsemanship, s. marchwriaeth
Horse-marten, s. march-wenynen
| Horse-mint, s. mintys y meirch
Horse-raddish, sub. rhuddygly
*
meirch, march-ruddygl
Horse-shoe, s. pedol march
Horse-tail, s.ygedawrach, rhawn
y march. Edr. Share-grass
| Horse-tongue, s.tafod y march
Horse-trappings, s. seirch, add
urnau meirch.
Hortation, s. annogaeth
Hortatory, a. annogaethol, rhy- *
buddiol, cynghorol
Horticulture, s. garddwriaeth
Hosanna, Gair raeg, yn ar
wyddo, Achub, attolwg
Hose, s. hosan; draen cerwyn -
Hosier, s. bosaneuvr
Hospitable, a, lletteugar, croes.
awgar, croesawus, ysbydawl
Hospitableness, Hospitality, sub.
lletteugarwch, lettywriaeth,
ysbyd, ysbydaeth; haelioui;
elusengarwch
tafarnwr: aberth yr offeren
 II O 225 H U

Hostage, s. mach, gwystl, gwystl House-keeping, a. teulilyddawl

ddyn; tangwystl House-leek, s. y fyw-tyth, cyn
Hostess, s. lletty-wraig; tafarn ffon y llysodel—The great
wraig house-leek, byddar-lys, llysiau
Hostile, a.gwrthrymawl, gelynol, pen tai, y ſyw-ſyth neu ſyw
gelyniaethol, gelyniaethus lys fºyat
Hostility, s, gelyniaeth, gelynol House-wite, s. teulilyddes
rwydd; rhyfel, galanas House-wifery, sub. teulilyddiaeth
Hostler, s. march-was, ostler neu iawn-drefiliad gwraig y ty
Hostry, s. marchdy cyffredin Housings, s. cefn-llian, hws, neu
Hot, a. twymn, twym, gwresog, huling march
brwd, poeth, gwynias, terwyn How, ad. pa, mor, pa mor, pa
Hotel, Hostel, s.lletty cyffredin, gym, pa fodd, pa sut
ostri, ostl, lietty Howbeit, ad. er hyny, er hym oil
Hot-headed, a. penboeth, anwyd However, Howsoever, ad. pa
wyllt, gor-wyllt fodd bynag; er byny: anilai
Hovel, s, gwasgawd-ty; cert-dy; Howl, Howling, s. ud, udiad,
crug-nyth, butlyn, caban, udfa, ud-lef; oernad; wylofain
hogl-dy, twlco dy Howl, r. udo, ubain; oernadu
Hover, r. chwyfio, hofio, hofan, Howlet, s, dylluan icuangc
cychwyfan, cwhvfanu, chwylo, Howling, a. udawl, uduar
chwyl-wyblo, ehedtan neu yin Hox, s. Edr. Hough a Hamstring
hongian uwch ben Hoy, s. math o long fechan
‘Hoverer, s, hofiwr; cudiedydd Hubbub, s, gwag deifysg, croch.
Hough, s. garr: v. torrillinyu y ddadwrid, godwrild
garr Huckaback, sub. math o liain
Hound, s, huad, huadgi, helgi, llygadog neu droellenog
bytheuadgi——Hound-bitch, Huckle-backed, a. cefn-grwin
bytheuad-ast, bytheuades Huckle-bone, s. asgwrn y glum
Hound-fish, sub. y pysg picwd, Huckster, s. ail-werthwr, mael
penci, cipigog, cipigau crwr, cdwicwr, adverthwr
Hound-grass, s. glaswellty cºn Huddle, s. twrr didrefu, crug
Hound's tongue, s. tafod y ci lwyth, cymmysgfa; anmhrefn
Hound-tree, s. pisgwydden Huddle, r. brys-dyrru; brys
Hour, s. awr: pl. oriau | wisgo; brys-guddio
Hour-glass, s. awr-wydr Hue, s.lliw, eiliw, gwawr, gne,
Hourly, ad. bob awr; a. oriawl gorne; liedliw
House, s. ty: pl. tai—teiau Hue-and-cry, s. gwaedd acymlid
House, v. dwyn i dy, tyo ar-ol troseddwr
Household, s. teulu, tylwyth; ty; Huff, s. antoddlonedd, sorriant;
tyaid sard; sarhād
Householder, s. gwrty, perchen Huff, v. bygylu; sardio; ym
ty, penteulu, pènaeth ty | scrthu; gwagfostio
Household-stuff, s. dodrefn ty | Huffer, s. dwrdiwr, dyn traws
House-keeper, sub. perchen ty; Huffish, a. anniddig; ymserthus;
teuliiyddes, golygwraig ty trahaus-falch; bygylus
House-keeping, s, teuliyadiaeth, Hug, r, cotleidio, breicheidie
«»
 H U Q 26 H U

Hug, s. cofleidiad, breicheidiad, Humility, Humbleness, s, isel

breich-wasgiad frydedd, gostyngeiddrywydd
IIuge, a. dirfawr, anferthol, ar Humming-bird, s. aderyn (bach)
uthrol, amrosgo, rhyfawr y si
Hugeuess, s. gorfaint, dirfawr Humorist, sub. gwammal-ddyn,
edd; anterthedd: aruthredd chwiban-dºlyn, anwyd-ddyn |

Hugger-mugger, sub. celc-waith, Humourous, a. gwammal, pen

eel-waith, celeiad, cèi-ddull chwiban; digrif, hoenus
Huguenots, s. Ilysenwar y Pro Humorsome, a gwyniawg, an
testaniaid yn Ffraingc foddawg, anniddig, any nad,
Hulk, s. corph long, long foel, dryg-maws, auwesog, anywadal
cyſt-lestr Humour, s, irnaws, sudd, llyn,
ifull, s. corph liong hek ei hwyl gor-lif, llyn-lif:—tuedd, tyiu
iatt, &c.—cibyn, plisgyn, croen her, mympwy; hoff-lwybr
yn, cisinyn Humour, r. boddio, boddhau,
Hully, cibynog, eisinog mwyn-drin; iawn-drefnu
Hum, s. sigwenyu; sibrwd Hump-back, s. cefu crwm
Huin, r. mungial; mud-leisio:— Hump-backed, adj. cefn-grwm,
twyllo, siómi cefn-oddfog, cefn-grwba, cefil
Huiſian, a. dynol, dyniadol hwrwg, ysgwydd-gam -

} thman", a hymaws, tymer, tir Hunch, s, gwth neu didyrnod a'r

ion, dyngar, rhywiog penelin, penelinod
Humanist, s. grammadegyéld Hunch, c. penelino; dyrnodio
Humanity s, dyndod, dynoliaeth, Hunchback, s. Edr. Hump-back *
dyniolaeth, dyniad; dyngar Húndred, s. cantref: a cant
wch, tiriondeb Hundredth, a.canted
Humanize, v. dynoli, dyniadu; Hunger, s. newyn, newyndod,
awareiddio, moesoli chwant bywyd, eisiau buyd
Humankind, sub. dynolryw, y Hunger, s. newynu, dwyn hewyn
rhywogaeth dilynol Hungriness, s. newyndod
Humanly, ad. ar ddull dynol Hungry, i. newynog, newºº
Humble, a. gostyngedig, difalch, llyd; gwangcus; newynawl º
anfalch; isel, gwael, tawd Hunks, s, carl, cerlyn, cybydd.
Humble, v.iselu, darostwing Hunt, s. helyddiaeth; heifa', laid
Humbles, s. perfedd, coluddion o gwn hela
Hunt, v. hela, hely, asgafaethu;
Humbling, Humiliating, a. daros-|
tymgawl, gostyngawl erlyn, ymlid, erlid; olrhain;
Humdrum, s. delff: adj. pen hel, helcyd -
º
*
drwm, difywyd, delfiaidd Hunter, Huntsman, sub. heliwr.
Humeral, a. ysgwyddawl hely wr, asgafaethydd §
Humid, a gwlyb, llaith, ir Hunting, s. helwriaeth; helfa
Humidity, Humidness, s. Ileith Huntress, s. helyades, helwraig !
der, gwlybrwydd Hurdle, sub. clwyd, clwyden,
Humific, adj. Ilaith-bair, gwlyb pleiden, plaid wiail i
yrog Hurds, s. breision llin |
Humiliation, s, iseſiad, darostyng Hurl, v. taſlu, chwyrn-dafiu, er.
iad; yunostyngiad gydio, chwyrnellu, Iluchio |
 oo
II Y - - H Y

Hurl, s.tafl; chwyrn-dafliad iau'r gög, cènim y brain:—

Hurlbat, s. maneg. ddyrnodio math o facn gwerthfawr
Hurly-burly, s, godwrdd, ter Hyads, Hyades, s. y twr ser, y
fysg, ymffrwst, cyd-yındyrriad saith seren siriol -

Hurricane, s, enawel, gorawel, Hyaline, a gwydraidd

rhutir-wynt, corwynt, tym Hydra, s. math o sarph a ddy
liest, hyrddwynt, ystormwynt chymmygwyd, a llawer obèn
Hurrier, s, flrystiwr, ystunwr au yntyfu arol torri un gau y
Hurry, s, firwst, yimfirwst, bºys, Cawr Ercwlf (Hercules)—cyd
mawr-frys flºwdan, tra-full rifo sér dehenol, y rhai yaynt
Hurry, r. prysuro, brysio, frystio, 26 onifer
ystuno, fivalanu: peri brys,&c. Hadraulics, s. y gelfyddyd o dros
Hurst, s. coed, gwig, coedwig glwyddo dwir trvy bibellau
Hurt, s. niwed, emiwed, afles, Hydrocephalus, s. y dyfr-glwyf
drwg, colled: anafod, briw men døyfr-gasgliad yn y pen
Hurt, c. niveidio, eniwo, eniw Hydrographer, sub. mor-diarium
lwr
eidio, argy weddu, drygu, coll
edu; bliwo, dolurio Hydrography, s. már-ddarluniad,
Hurtful, a. miweidiol, anafawl mör-ddyluniad, mēr-ddarlun
Hurtle-berry, s. llusen, llusien: Hydromancy, sub. dyfr-ddewin
pl. llus, llusi duon bach iaeth, dyfr—goel, dyfr-ogan
Hurt-less, a. diddrywg; diadwyth Hydromel, s. medd, meddyglyn
Husband, s. gwr priod, gwr Hydrometer, s. dwfr-fesurydd,
Husband, v. iawn-drin, iawn dyfr.bwysydd
drefnu; anaethu, hwsmoni Hydrophobia, s. y gynddaredd
Husbandman, s. arddwr, llafur Hydrops, s. y dytr-glwyf
wr, hwsmon, amaethydd Hydrostatics, s. dyfr—bwysydd
Husbandry, s. hwsmohaeth, lla iaeth, dyfr—bwysiant
furiaeth, divyllyddiaeth, ardd Hydrotics, s. meddyginiaethau
wriaeth, amaethyddiaeth; lla yn perichwy's
, fur-waith; iawn-drefniad Hyenial, a gauataidd
Hush, interj. ust tawt ys-taw! Hyena, s. math o wylltfil tra
Hush, r. dystewi, gostegu-Hush tlyrnig, lled-debyg iſlaidd
money, cél-wobr, arial taw Hymen, s. duw priodus gan Iła
Husk, s. cib, cibyn, eisinyn, usyn, ganiaid: priodas
plisgyn, coden, mesglyn Hymeneal, a. priodasol
Husky, a. cibog, eisimog, &c. Hymn, s. emyn, hymn, mawl
Hussar, s. math o farch-filwr gerdd, arwyrain, dygan
Hussy, s. dyhiren, maden Hymnist, s. emynydd, hymnwr
Hustings, s. prit-lys Llundain Hyperbole, s. gormodd-jaith
Hustle, v. cydysgwyd, ysgytian Hyperbolical, a. dros bengwir
Huswife, v.iawn-dreſhu ty, &c. Hyperborean, a.uch-ogleddig
Hut, s. byth, frongc, twic, cut Hyphen, sub. cwplys-nod, cyd
Hutch, s. cist Şd, yd-gist glymydd, cysswllt-linell
Huzz, v. sibrwd, sisial; sie Hypochondria, s. clefyd y ddueg
Huzza, s. bloedd, bloddest neu'rgwynt, dueg-wet, gwynt
Hyacinth, s.hosanau'r gög, esgyő | glwyf iselderyspryd
2 H2
 H TX. 228 I Gº
--

Hypochondriacal, adj. claf o'r y meddwl; meddyl-ddrych,

dueg, neu'rgwynt-glwyf meddyl-rith, dychymmyg; ani
tº: s. rhagrith, lledrith, gyfired; tyh: cyfrith
ug, fuant; fuantwaith Ideal, a. dychymnly gol, tybiol,
Hypocrite, s. rhagrithiwr, fug amgyffredawl, dyſeisiawl
iwr, fuantwr, fugiedydd Identic, Identical, adj. yr un,
Hypocritical, a. rhagrithiol, fu yr unrhyw, hwnw ei hun;
antus, fugiol, twyllodrus gwir
Hypostasis, s... hanfodoledd, han Identify, v. profi am y person,
fodoldeb; persondod, person meur peth, mai hwnw ei hun
oledd
ydyw; profi un-rhywdeb;
Hypostatical, a... hanfodol; syl humaniaethu; penmodi
weddol; personol Identity, s. un-rhywdeb, human
Hypothesis, sub. rhag-osodiad, deb, un-rhywiaeth, gwirfod.
rhag-dybygiad; amoan-sail; aeth, humaniaeth -

lled-tyb, amcan-dyb. Ides, s. enw, a roddid gynt iam

Hypothetical, a tybygol, tybyg ryw o dayddiau'r flwyddyn,
iadol, tyb-selliedig sef y 15fed o Fawrth, Mai,
Hyssop, s. isop Gorpheuhaf, a, Hydref, ar
Hysteric, Hysterical, a. perthyn 13eg o'r misoedd eraill
ol i'r famog neuglefyd y famº Idiom, sub. priodoldeb, priodol
Hysterics, s. clefyd y 3. y iaeth, priod-ddull iaith
famog, y fam-wst Idiot, s. dyn ynſyd, symlyn, ffol
geni, hurtyn, gwirionym
Idiotism, sub. ffoledd, gwallgof,
I. n-wendid, ynfydrwydd
Idle, a. segur, segurllyd, diog
I, pron. mi, myfi; i ; minnau lyd; diwaith, diofal; gwag
Ice, s, fa; iáen; caen-rew Idle, r. segura, diogi; of ºra,
Ich Dieu, s. (yr arwydd-air ym ofer-dreulio,.ofer-walio
mhais arſau Tywysog Cymru) Idler, sub. segurwr, segur-ddyn,
Yr wyf yngurasanawthu ofer-ddym, diogym, ofterwr
Ichnographer, s. seil-ddarlumiwr Idol, s. delw, eilum, eilun-dduw,
Ichnography, s. cynllun adail gen-dduw -

Ichor, sub, sudd y corph, corn Idolater, s. delw-addolwr, &c.

wydlif, Ilifnodd briw Idolatrize, r.eilum-addoli
Ichorous, a. modd-lifawl. Idolatrous, a.delw-addolgar, eil
Ichthyologist, s, pysgydd un-addolgar, eilun-addolaidd
Ichthyology, s. pysgyddiaeth Idolatry, sub. delw-addoliaeth,
Icicle, s. cloynia, cloch ia—Ici eilun-addoliaeth, gau-dduw
cles, pibonwy, clych ia, &c. iaeth
Iciness, s, iáeth, rhewlydrwydd, Idolize, v. gorhoffi, gorberchi,
iáeiddwedd
addoli, duwioli,
Icon, s. cywirlun, llum. Idyl, s. bugeil-gan fer
Icy, a. Ilawn ia, rhewlyd I.E. (byrhād o id est, that is).
Icteric, a, claf o'r cryd melyn hyny yw, sef
Idea, s. delwad neu didarluniad If, conj.os, od, o, pe, ped, pes.
 rt, OO
*- 9. I I,

Igneous, a, tanllyd, llachar Illegal, a. anghyfraith, anghyf

Ignify, v. ennyn, tanio, llosgi, reithlawn, anneddfol
cylineu, ennynu Illegality, s. anghyfreitlilondeb,
Ignis fatuus, sub. Ilewyrm, mall anghyfreithioldeb
an.
Illegible, a. anarlienadwy
Ignitible, a. Ilosgadwy, cynneu Illegibility, s. annarilenolrwydd
ol, ennymol Illegitimacy, sub, basdarddiaeth,
Ignition, s, taniad,.ennymiad genedigaeth anghyfreithlawn
Ignoble, a. amenwog, gwael, salw, Illegitimate, adj. basqarddaidd,
anghlodwiw, antomeddig gordderchaidd, anghyfreithlon
Ignominious, a.gwarthus, gwar Illegitimate, r. basqarddio, gor
adwyddus, cywilyddus dderch-broſi, anaddwyno
Ignominy, s. ammharch,.gwarth, Illeviable, a. angllasgladwy
gwaradwydd, anurddas Ill-favoured, a. anterth, gwrthum,
Ignoramus, s. (mid ydym yngwy hagr, anhawddgar .
bod)—dyn anwybodus, hurth Illiberal, adj. anhael, bawaidd,.
gen, penbwl, meredigddyn crintacli, crim wasaidd ; aufon
Ignorance, s. anwybodaeth, an eddigaidd ; antoesgar
wybod, annysg, anhyfedredd Illiberality, s. anhaelder, baw
Ignorant, a. anwybodus, amneall eiddrwydd, criutachrwydd ;
us, anhyddysg, di-wybod aufomeddigrwydd; amfoesgar
Ignorantly, ad... yn ddiarwybod, well, ansyberwyd
mewn anwybod, yn amryfus Illicit, a. anghyfreithlon, ammhög,
Ignoscible, a. maddeuadwy gwaharddedig; celciedig
Iliac-passion, s. cnofa yn y man Illimitable, a. amherfynadwy
goluddion, coludd-glwyf Illiterate, a. diddysg, aullythyr
Iliad, s. Pryddest neu Gywydd a enog, aflènawg, almysgedig
wilaeth Homer,yrenwog Fardd Illmannered, a. dryg-foesawg
Groegaidd, ar ddinystr Ilion, Tilmanners, s. dryg-foesau
sef Caer Droia Ill-nature, s. drwg anian, drwg
Ill, s. drwg, miwed: a... drwg; dymher, dryº-maws
claf, sål, salw: all. yºn feius, yn Ill-natured, adj. drwg-anwydus,
ddrwg, yn angllymhwys, ar dryg-nawsus; Sarrug, antoddog
gam, allan o le Illness, s. afiechyd, clefyd, an
Illaborate, a. a'r ni phoenwyd hwyldeb, anhwyl; bai
wrtho, di-lafur; anghryno; an Illogical, a, annadiawl, afresym
nhreſmus; anmherfaith egawl, annadlyddiaethol
Illacerate, Illacerable, a. anhy Illude, v..twyllo; cellwair, cyd
rwyg, afrwygadwy gam, gwawdio, difrio
Illapse, s. ar-lithrad, ar-ymlith Illume, Illuminate, r. goleuo,
rad; rhuthr, rhuthrad ffoddi, eglurhâu, llewyrchu,
Illation, s. casgliad meu gamlyn damlewyrchu; harddu
iad oddiwrth yr hyn a fo or Illumination,s:goleuad, ſlewyrch
blaen iad, llewychiad, claer-oleuad;
Illaudable, a. anghammoladwy canwylliad; egluriad
Ill-bred, a. difoes, antoesog Illusion, s, twyll, siom, hud, hud
Ill-disposed, a. drygnawsus. oliaeth, gau-yuddangosiad:
 I MI 23 I Mſ.

Illusive, Illusory, a. ht:dclawi, {{Imitable, a. dilynadwy, dynwar

lledrithiog, siómgar, twyllod eladwy, canlypadwy
, rus, twyllgar, fals, gau Imitate, r. dynwared, eiifyddu,
Illustrate, r. antlygu, eguro amredu, efelychu, arddullio
Illustration, s, egluriad, eglurhād, Imitation, s. ardd:liiad, dynwar
agoriad, dehongliad ediad, tebygiad, amrediad
Illustrious, a. enwog, ardderch Initative, a. arddulliog, &c.
og, godidog, hymod, hyglod Immaculate, a. difrycheulyd, di
Image, s. delw, ellum, llum : rhith, halog, dimam, glän, purlan
cyffelybiaeth, arddull Inimanacle, r. Ilawetheirio
Imagery, sub. lhun-waith, arun Immanent, a. arosolo fewn; cyn
waith, arddull-waith, delwant enial; hanfodol, priodol, an
Imaginable, a. dychymmygadwy, ianyddol, naturiol
a ellir ci feddwl Immanity, s. anterthedd
Imaginary, a. dychymmygawl Immarcessible, a. anniſlanedig,
Imagination, sub. dychymmyg, anklygredig, amnifan
meddwl, tyb, amgyffred, dar Inmartial, a. antilwraidd
felydd, tºb-aluedd, tyb-gyn Immaterial, a. gwael, diverth,
neddf; darſelyddiad, tyb-red dibwys; annefhyddiawl
iad, tyb-weithrediad Immateriality, s. annefnyddiol
Imagine, v. dychymmygu, tybio; deb, anghorpholdeh
nod-weddu, darfely ddu Immature. a. amaddfed, anffaeth,
Imbecile, a. gwan, egwan, di anmhrydlawn, amaddas
rym, dinerth, Ilesg, diallu Immaturity, s. anaddfedrwydd
Imbecility, s. dialluedd, ciddil Immeasurable, a. antesurol, all
wch, annerth, gwendid. feidrol, difesur, gorfawr
Imbibe, r. sugno i mewn, der Immediate, adj. digyfrwng, di
byn, llyngcu; dysgn aros, diymaros, dioed, diat
Imbitter, v. chwerwi, tra treg; difyfyr; digyfwng
chwerwi, gor-chwerwi Immediately, ad. yn ddigyfrwng,
Imbody, v. corphori; cyd-gym yn daiaros, &c.
mysgu ; tewychu Immedicable, a.anfeddyginiaeth
Imbolden, r. hyfiläu, eoni; hyf. ol, anniachãol
iadu; cefnegi, calomogi Immemorable, a. anhygof, ang
Imbosom, r. mynwesu, celu hofiadwy; anwiwgºf
Imbound, r, angäu, cylchu Immemorial, a. dros ben chf
Imbower, r. gwydd-guddio, cys Immense, a. anſeidrol, difesur,
godi à changau deiliog ..anferth, dirfawr, tramawr
Imbrue, v. trochi, gwlychu; try Immenseness, Immensity, s. an
liwic; halogi, divyno feidredd, anfeidroldeb, anſeid
Imbrute, v. anifeileiddio rolder, anteidroledd, gorfaint,
Imbue, v. dyfm-lywio, tryliwic: | dirfawredd, tramawredd
egwyddori, athrawu; mwydo Immensurable, a. antesurol, an
Imburse, v. tala neu drysori if feidrol, difesur, gorfawr
mewn; costio, dwyn cóst; eyd Immerge, c. llwyr-guddio à dwfr,
drysori; cydgostio claddu mewn dwfr; trochi,
Imbursement, s. cést, traul soddi, suddo - -
 I MI Q31 IM
Immerse, r. Edr. Immerge Imp, s, impyn, plan-frigyn:—
Immersion, s. soddiad, suddiant, dietlyn, mab y tall
sawdd, trochiad, trochfa Imp, r. impio, plannu i mewm,
Immethodical, adj. annhrefinis, brig-blannu
aulaybarth, didrefit, diddos Impair, t, gwanhäu ; gwaethygu,
parth gwaethu, niweidio *

Imminent, a bygythiol; ymwng, impairing,Impairment,s, gwaeth

cyfagos; yn crogi uvvch ben ind. gwaethygnud
Immission, s. taillad i mewu Impale, c. 12dr. Empale
Inmobility, s. angllychwyniad, In palpable, a. annirnadwy; an
disymulledd, anghyffroedig mheimladwy, sef na ellir ei
aeth, ausymudoldeb, diysgog deinulo, neu ci gantod
rwydd, diymmodrwydd Impalsy, r. taro à'r parlys
Immoderate, adj. **** Impannel, r. Edr. Empunnel
angllymestir, anweddol, gor. Imparadise, r. rhoi mewn hawdd
modol, gormoddol, anterth fyd, dedwyddo
Inmodest, a. anſul, aflednals, di Imparity, s. anghyfartaledd, ang
wylaidd, digy wilydd ; anni hydmariaeth, anghydradd
wair; antoesgar; serth Imparlance, s. cynnadledd, cy
Immodesty, s. anweddeidd-dra; lafaredd; oed-gais -

digy wilydd-dra; anniveirdeb Impart, r. cyfranmu, cyfroddi

Immolate, r. aberthu
Immolation, s. aberthiad, offrym
iad, aberthedigaeth
Immomentous, a. diwerth, isel
werth, gwael, dibwys
Immoral, a. antoesol, anſuchedd
Impartial, a. diduedd, annhuedd
awl, aumhleidgar, teg
Impartiality, s. didueddgarwch,
ammhleidgarwch, ammhleidiol
deb, anmhleidiolrwydd, annhu
eddoldeb, elender -

ol, drygfoesawg, dyhur Impartially, ad. yn ddiduedd, yn

Immorality, s. anțoesoldeb, an ddiddebyn wyneb . .
fucheddoldeb, drygfoes Impartible, a. cyfranadwy
Immortal, a antarwol, didrange, Impartment, s. cyfraniad
diddiwedd, tragywyddol Impassable, s. anhyfordd, anhy
Immertality, s. antarwoldeb lwybr, anhydraidd -

Immortalize, t. tragywyddoli Impassibility, s. anhyboenedd,

Immoveable, a. diysgog, diym anmhoeniad, di-oddefusrwydd
mod, anghyffroadwy, anysgog Impassible, Impassive, adj. an
ol, disigl, ansyfladwy, ausym mhoenadwy, anhyboen
udol, diamwadal, anghyffro, Impassioned, a. anwyd-glaf
ansymudadwy Impatience, sub. diamyneddgar
Immunity, s. breiniolaeth, rhydd wch, anoddeſgarwch, anor
fraint, trvydded beidrwydd, anymaros -

Immure, c. cau o fewn muriau, Impatient, s. diamynedd, diam

carcharu, amgaeru yneddgar, anoddeſsar, anyin
Immutability, s. dianwadalwch, arhous, dibwyll, gwyllt
anghyfmewidioldeb Impatronize, r. rhoddi mewn
Immutable, a. anghyfnewidiol, meddiauto Eglwys, &c. -

dianwadal, sicr; digyfnewid Impawn, v, arwystlo, gwystko

 I M o &$2 I M

Hmpeach, r. cyhuddo, achwyn Impersuasion, s. annarbwylliad

Impeachment, sub. cyhudd, cy Impertiuence, s. diberthynasedd;
huddiad, cyhuddedigaeth, ach. coeg-hyfder, fol-goegedd
wyniad, cyhudd-gwyn Impertiment, a. ammherthynascſ;
Impeccability, s. anhybechedd ymyrgar; coeg-flol, haerſlug
Impeccable, a. anhybech, an Impervious, a. annhry wanadwy,
mhechodawl, dibechod anhydraidd; anhyfordd
Impede, r. attal, rhwystro, Iludd Impetrate, r. cael trvy erfyn, ar
ias, llestair, lluddio gattacl, wrddeisyf
‘Impediment, s. anach, rhwystr, Impetnosity, smb. tanbeidrwydd,
attalfa, attal, lludd, göludd, angerdd, angerddoldeb; flyt
lluddiad; attal-dywedyd - migrwydd: mawr-egni; rhuthr
Impel, r. annog, cymbell, gyrru, edd; rhtithr-dditil
hyrddio, dirio, gwthio. Impetuous, a. egniol, egnins;
-Impend, r. crogi uwch ben; dy gorwyllt, brysgar, frychwyllt,
nesu: trywm-fygwth from, fromwyllt, rhuthrawg,
“Inspendent, Impending, a. yºn fyrmig
ghrög uwch ben, a fo ar ddis Impetus, s, egni, egniad; rhuthr;
gyn, trvin-fygythiol hyrdd-hynt, fluchynt
Impenetrable,a.aunhreiddiadwy, Impiety, s. annuwioldeb, anras,
anhydraidd - anghrefydd, anſadhwydd
-Impenitence, s. anedifeirwch Impious, a. annuwiol, anrasol,
Impenitent, a. anediteiriol, died. anwir, antad, amfadus, ysgeler
ifeiriol, amedifarus Implacability, s. anglymmodlon
Imperative, a gorchymmynol, edd, annyhuddiant
archedigol Implacable, a. anghymmodadwy,
Imperceptible, Imperceivable, a. anghymmodlawn
annirnadadwy, ansyniadwy, Implant, r. plannu i mewn;
anghraffadwy, annealladwy, gwreiddio; greddfu: impio
anhyddalit Implausible, a. anweddawl; an
Imperfect, a. ºl. di mhebygol; afresymol
Im ygiol,
- s. jºu.
anghyfan,
rfection, anghryno Implead, t.cyhuddo, argyhuddo;
arholi; hawl-gwyno
rwydd, diffyg, gwall, bai Implements, s. pl. cer, trec, offer,
Imperforate, a. annhreiddiedig peiriannau; arfau; dodrefn
-Imperial, a ymherodrawl Impletion, sub. llenwad, cyſlen
Imperious, a. arglwyddiaidd, tra wad; ymlenwad, llawnaeth
awdurdodaidd, meistrolgar Implex, a cymblethedig, dyrus
Tmperiousness, s. arglwyddieidd Implicate, c. cymblethu; cyd
rwydd, trahausgarwch; dirni ymblethu; cydgynnwys
Imperishable, adj. annifan, di Implication, s. cydymbleth;cyd
rangc, diddarfod, anhyfeth gynnwysiad; cudd-gasgliad ;
Impersonal, a. anmhersonol, an cynnwys-gasgliad
nymsoddawl, annynsodawl Implicit, a canlynol, cantymiad
Hmperspicuous, a. anamlwg ol; ymddibynol ar farm neu
impersuasible, adj. annarbwyll, awdurdod un arall, diholiad,
ammarbwylladwy, anhybwyll diymchwiliad, ymbwysaw
º 1M 23S I M

Implicitly, ad. o gamlyniad; yn Impossibility, s. anmhosibirwydd,

gudd-gynnwysedig; yn ddi. amalluoldeb, anallu -

holiad; yn dàibynol ar Impossible, a. ammhosibl, anallu

Implore, t. attolwg, attolygu, awl, anallu
adolwyn, ymbil, taer-ertyn, Impost, s. toll, treth, cyllid
taer-ddersyt, yinnhedd, ioli Imposthume, sub. crüg, crugyn,
Imply, r. cynnwys; dal allan; crugdarddiad, llynor, llynoryn,
arwyddo, arwyddocău anafod, addwyd, gör-gasgliad
Impoison, v. gwenwyuo Impostor, s, twyllwr, hudwr
Impolicy, s. anghallineb, anghyf. Imposture, s. twyll, hudwaith
rwysdra, annoethedd Impotence, Inpotency, s. anallu,
Impolite, a. autoesog, taiog annerth, dialluedd, analluedig
Impolitic, adj. amoeth, anghyf. aeth; anWreidd-dra
rwys, anghall; anwladyddol Impotent, a. anallu, analluog, an
imponderous, a. aumhwysig, ys alluedig, dirym, dinerth, eg
gafn, dubwys, lled-ysgafn wan; anwraidd -

Imporous, a. durfing, didwll Impoverish, r. todi, lymhâu, di

import, sub. cymnwystad, llawn gy foethi, antfrwythloni
ystyr, arwyddoccad; defnydd Impoverislunent, sub. Ilymhād,
--Imports and Exports, yreiddo digyfoethogiad, antirwythlon
trosglwydd i mewn ac allan iad
Import, r. arwyddo, arwyddoc Impound, r. gwarchae, gwarchau
cau; cynnwys; gweddu neu Impracticability, s, rhy-alihaws
berthyuu i.—dwyn,carrio, neu der, rhy-anhawsedd
drosglwyddo i newn Impracticable, a. anwneuthurad
Importable, a. cyfreithlawn iw wy, , anweithiadwy, rhy-an
ddwyn i mewn:—aunyg hawd
iadwy -Imprecate, v. Crfyn yn erbyn, er
Hunportance, sub. p.Wys, mawr yn drvg; rhegu, melldigo
bwys; mawr-gamlymiad: cyn Imprecation, sub. erfyniad am
nwysiad, ystyr; grym drwg, ertyniad yn erbyn;
Important, a. pywysfawr, dirfawr; rhegiad
dwys-gamlyniadol Imprecatory, a. drwg-erfyniol .
Importation, s. dygiad imewn o Impregnable, a. anoresgynadwy,
w!edydd traunor anorfodadwy; llwyr-gadarn .
Importiess, a. dibwys, diwerth Impregnate, v. llenwi, llawn
Importunate, a. taer; deisyfgar, fysgu, mawsiannu, naws-lenwi;
rhydaer, haerllug, digy wilydd beichiogi
Importune, c. taer-erfyn, dyful Impress, s. argraff, gwasg-nod,
geisio, taer-geisio, eddu argraff-lun; arwydd-lun:—ar.
Importunity, s. taerni; dyſal-gais,
gymhelliad, dir-gymhelliad
ymnedd; haerllugrwydd Impress, r. argraftu, gwasgnodi:
Impose, r. arddodi, gosod ar; argymhell, dir-gymhell
trethu: twyllo, hud-siómi Impression, s. argraff; argraffiad;
Imposeable, a. arddodadwy gwasg-nód; ol
Imposition, s. arddodiad, gosod Impressure, s. gwasg-graffiad .
iad; andrethiad: twyll, siam Imprimis, ud, yn
2
fºurou
 I M 234 I N
--tº

Imprint, v. dwys-wasgu, gwasg Impulse, s. gwthiad, cynhyrfiad,

3. lº. cymlielliad, dir, diriad, fro,
Imprison, v, carcharu cyffrawd, cyffroad; dyrawr
Imprisonment, s. carchariad Impulsion, s. cymbelliad, amog
Improbability, sub. annhebygol edigaeth, annogiad, diriad
rwydd, annhebygoliaeth, an Impulsive, a. annogawl, cymbell
mhebygoledd awl, diriawl, gwthiawl
Improbable, a. annhebygol Impunity, s. angherydd, anghosp
Improbate, v. llysu, gwrthod edigaeth, angliosp
Improcreate, a. anghenedladwy Impure, a. anmhur, brwnt, budr,
Improbity, s. amonestrvydd, ang aflan, anghoeth, annher
hywirdeb, anuniondeb - Impurity, s. aumhuredd, affen
Improper, a. anghymhwys, ang did, budredd; anulleredd
hyfwedd, anaddas Impurple, r. porphor-liwic
Impropriate, v. priodoli, meilldu Imputable, a cyfrifadwy
oli, priod-feddiannu Imputation, s. cyfrifiad
º, sub. priodoliad: Imputative, a cyfrifadwy
rhoddiad o elw Eglwysig yn Impute, c. cyfrif i ; bywrw ar,
nwylaw gwr llèyg, neu wr rhoddi neu osodyn erbyn
heb urddau Imputed, a. cyfrifedig, cyfrifol,
Impropriator, s, gwr lleyg a fo cyfriſed gol; damnodedig
berchen personiaeth neu ryw Imputrible, a. anllygradwy
feddiant eglwysig In, prep. yn, mewn, o fewn
Impropriety, sub. anghyfaddas Inability, s. anallu, annerth
rwydd, anmhriodolder Inaccessible, a. anhygyrch, an
Improsperous, a. anſfyniannus myfodadwy, anghyrchedig
Improve, c. gwellhäu, gwella, di Inaccuracy, sub. anſanyirwydd,
wygio; cynnyddu; taclu anghywiredd, annichlynedd
Improveable, adj. diwygiadwy, Inaccurate, a. anghywir, antan
gwelladwy, diwylliadwy wl, anghywraint; beius
Improvement, s. divygiad; cyn Inaction, s, anvaith, seguryd,
nydd; gwellhäd, gwelliant anweithrediad, diveithedd
Improvident, a. diamcanus, an Inactive, a. amweithgar, anweith
narbodus, anghyfarchwyl, di iol, antywidg, divaith -

ragddarbod, diragwelia -
Inactivity, sub. diveithedd, an
Imprudence, sub. annoethineb, weithiolrwydd, anweithgar
oledd, anghallineb, drygbwyll wch, amfywidgrwydd, seguryd,
Imprudent, a. annoeth, anghall, diogi, syrthni
anhybwyll, drygbwyll Inadequate, a. anghyfaddas, ang
Impudence, s, digywilydd-dra, hyfartal, anghyfattebol
anfoes, haerllugrwydd Inadmissible, a. annerbyniadwy
Impudent, a. digywilydd, haer Inadvertence, s. ansylv, ansyn
llug, antoesawg, talg iad, disylwant, diffyg sylw
Impugn, e. gwrtlisefyll, gwrth Inadvertent, a. ansyniol, disylw,
wynebu, gwrthladd, ymosodar anghraff; anofalus, esgeulus
ºnce,
i
sub, annerth, gwen Inalienable, a. anaralladwy
Inalimental, a. ditaeth, anſaeth
 I N
Inamissable, a. angholladwy
Inamorato, s. twym-garwr
Inane, a gwag, gorwag, ofter
Inanimate, a. difywyd, anfywieg, Incarnate, a. Inewn cnawd
diemaid, marw, anſyw - | Incarnation, sub.
Inanimation, s.anfywieldeb
Imanity, S. gwagder; gwag-le
Inappetency, s. anchwant, an
chwannogiad, antlys
Inapplicable, a. anghymhwysiad
ol, angllyfaddasol
Inapplication, s. anymröad, anni
wydrwydd, annyfalwch
Inapposite, a. anghyfaddasol, an
minerthymasol, anghyfiadd
Inarable, a. anarddadwy
Inarticulate, a. anghroyw, aneg. Incentive, s.cynhyrfiad, cyffrijad,
lur, amnealladwy; bloesg
Inarticulation, s. anghroywder
Inartificial, a. anghelfydd
Inattention, suh. anwrani'awiad,
diofalwch, ansylw, anofaledd
Inattentive,... a. anwrandawgar,
annyfal, diofal, esgeulus
Inaudible, a. anhyglyw, disain
Inaugurate, r. urddfreinio, urdd
asu, urddedigo; cyssegru
Inauguration, sub. urddfreiniad;
cyssegriad; coroniad
Inauration, s, goreurad
Inauspicious, a. drwg-argoelus,
drwg-ddaroganus, antfavdus
Inborn, Inbred, a cynnwynol,
cymenid, greddfol, naturiol
Incalescence, s. gwresogiad
Incantation, s, gwarchan, cyfar
edd-air, cyfaredd-gān, dewin
air
Incapability, s. anallu, amaddas
rwydd, analluedd
Incapable, a. analluog, anabl
Incapacious, a. anehang, aneang
Incapacitate, v. anaddasu, ang Incitement, s. annogiad, &c.
hymhwyso, antedruso
Incapacity, s. analluedd, anadd
asrwydd, anghymhwysder, an
fedr, anallu, antedrusedd
235 I N
! Incarcerate, c. carcharu *
Incarnate, r. crawdio, cnawdoli;
ymgnawdoli, ymgnawdio
cnawdoliad,
| cnawdoliaeth; cnawdiad
Incase, r. amwisgo, gweinio
i Incavated, a. cafnog, ceuog
Incautious, a. anochelgar, diofal,
esgeulus, anofalus
Incendiary, s. ſtaglwr, faglydd,
fileimiad: tertysgwr, cynhenwr
Incense, sub. arogl-darth, myg
dyrth, mwg-arogl
Incense, v. ennyn llid, annóg dig,
digio, cyffrôi -
annogiad; ennyniad
! Incentive, a cynhyrfiol, &c.
| Inception, s. dechreuad, dechre
Incertitude, s. annilysrwydd, an
sicrwydd, ammhöusrwydd
Incessaut, a, dibaid, didor, di
dawl, cyfanaidd, diball
Incest, s. Ilosgach, ymlosgach
Incestuous, a, euog o losgach
Inch, s. modfedd, lied bawd
Inchpin, s. herwth (is-goludd)
hydd
Inchoation, s. dechreuad
Inchoative, a. dechreuedigol
Incident, s. dygwyddiad, dam
wain, dichwain, dychwaen
Incident, Incidental, a damweit:-
iol, dygwyddawl, dygwydd
iadol; perthynol
Incipient, a. dechreuedigol
Incircumspection, s. diamwelcd
iad, anwyliadwriaeth
Incision, s. torriad, haciad
Incite, v. annog, cyffrói, cyn
hyrfu; annos; dirio
Incivility, s. anfoes, antoesgar
wch, anfoesogrwydd, anghy
weithasrwydd, º
Incle, s. math o fºre gui
2 1 2
 I N 236 I N

Inclemency, s. afrywidgrwydd, : Incompact, Incompacted, a. ang

gerwindeb; creulonedd hryno, anghynnwys
Inclement, a. gerwin, afrywidg, Incompactness, s. anghrymodeb
garw, llym-dost; creulon Incomparable, a. anghymharol.
Inclinable, a tueddol, parod digymharol, digyttelyb, ang
Inclination, s. tuedd, "tueddiad, hyffelybiaetiol, digymhar
gogwyddiad, lled-awydd Incompassionate, a. anulirugar
Incline, r. tueddu, gogwyddo og, annhosturiawl
Inclose, r. caui mewm, amgylchu, Incompatible, a. anghydwedd,
amgäu, argău anghydsail, anghydweddus
Inclosure, s. cae, maes cauedig Incompatibility, s. anghydseiliad,
Incloud, c. tywyllu, cymylu anghydweddiad
Include, r. caui mewn, cynnwys, Incompetency, s. anghyfaddas
cymmeryd i mewn rwydd, anchymhwysder
Inclusiem, s. cymmeriad i mewn Incompetent, a. anghyfraid, an
Inclusive, a cynnwysedig, cyf. migonol, anaddas
rifedig, yn y cyfrif; yn cau i Incomplete, a. angllyfan, ang
fewn hwbl, anghyflawn, anghyfrbem,
Incogitancy, s. anteddylgarwch anghyfrdo, anllawn
Incogitive, s. anteddylgar | Incompliable, a. anghydsymiol
Incognito, Incog, ad, yn ddirgel, Incomprehensible, a. anamgyff
yn rhithiol, dan gèl redadwy, annealladwy, aunir
Incoherence, Incoherency, sub. madwy, anghyrhaedd
anghydlyniad, anghysondeb Incomprehension, sub. anamgy
Incoherent, a. anghydlymol, ang frediad, anamgyffred, anghy
hytunol, anghytladd, ammher ffred, anghyforddwyn
thymol, anghyson Incompressible, a. anghydwasg
Incombustible, a. anilosgadwy, adwy, anghyfyngadwy
anhylosg, annifa Incomputable, a. angllyfrifadwy,
Income, s. ardreth, rhent dirif, aneirif, .#
Incommensurable, a. anghymes | Inconcealable, a. angheladwy *
uradwy, angllydfeidradwy Inconceivable, a. annealladwy,
Incommensurate, a. anghydfeid annirnadwy, anamgyffred
rol, anghymmesurol Inconcinnity, sub. annhrefinus
Incommodate, Incommode, r. rwydd, annhaclusrwydd
aſlesu, rhwystro, anghyflehäu, Inconclusive, a. anghlöaidd, ang
perianghyfleusdra neurwystr hlöawl, anorphenol, annybenol
Incommodious, adj. anghyfléus, Inconcoct, a. annhreuliedig; an
anghyfaddas, aflesol addfed; Ilymrig; didrefn
Incommodity, s. anghyfleusdra, Incondite, a. aflathraid, anghyd
aflesolrwydd; afles wedd, annhrefnus, trywsgl
Incommunicable, a. anghyfram Incongruity, s. anghydweddiad,
adwy anghyfladdrwydd, anghyson
-

Incommunicative, a. anghyfran deb, anghyfundeb -

ol, anghyfrangar Incongruous, a. anghydfodawl,
-

Incommutable, a. anghyfuewid anghyfaddawl, anghymesurol,

iadwy, anghyfnewidiol anghyfaddas, anghyfan
 f N. 237 I N.

Inconsiderable, adj. bychan, di Inconvincible, a. anargyhoedd

gyfrif, anghyfrifol, dibwys adwy, anargyhoedd, digred
Inconsiderableness, s. anghyfrif Incorporate, t. corphori, cyd
oldeb; bychander, anwerth gorphori, cyfrwynno, cyfuno
Inconsiderate, a. anystyr, auys Incorporation, s. corphoriad
tyriol, diystyr, byrbwyll ! Incorporeal, adj. anghorphorol,
Inconsiderateness, Inconsidera | anghorphawl, digorph
tion, s. anystyriaeth, anystyr Incorrect, a. anghy wir, annivyg
º, diystyriaeth, byrbwyll iedig, gwalius, angllywrain
c Incorrectness, s, aughy wirdeb.
Inconsistence, sub. anghydwedd Incorrigible, a. anwelladwy, an
iad, anghydsafiad, anghytum wellyniog, annivygiadwy
deb, anghysondeb, anghyd Incorrupt, Incorrupted, a. anlly
fyddiaeth, anghy funedd gredig, dilwgr, pur, glan
Inconsistent, a. anghydweddawl, Incorruptibility, s. an:lygredig
anghyfun, anghydsymiol aeth, anllygradwyaeth
Inconsolable, a. amyddanadwy, Incorruptible, a. anllygradwy,
annyddanol, tra-gofidus anmhydradwy, anhylwgr
Inconsonant, a.anghydgerddawl, Incorruption, s. anllygredd, an
anghydlais, anglydsain Mygredigaeth, diaumhuredd,
Inconstancy, s. anwadalwch, an dilygredd; puredd
wastadrvydd, anwadaledd, Incorruptness, s. anmhydredd
Inconstant, a. anwadal, ansefydl Increase, s. cynnydd, mwyhād;
og, ansafadwy, gwammal twf, tyſiad, tyfiant, priſiad,
Inconsumable, a. annlireuliadwy, priſiant, cynnyrch; chwaneg
annifadwy, annifa, anysadwy ld

Incontemplative, a...antyfyrgar Increase, r. tyfu, cynnyddu,

Incontestable, Incontestible, a. cynnyrchu, dyfwyo, prific;
annadleuadwy, diammau fºurº,
au
anghwauegu, mwy
Incontiguity,s, angllyfagosrwydd,
anghytlyrddiad Increate, a. digreedig
Incontiguous, a. angllyfagos, ang Incredibility, sub, anghredadwy
hydawl, anghyffwrdd acth,.auhygoeledd
Incontinence, sub. anniweirdeby. Incredible, a. anghredadwy, an
anymattal, anlladrwydd hygoel, auhygred
Incontinent, a. annivair, anghyn Incredulity, sub. anghrediniaeth,
nwys, trythyll, anllad anghredadyniaeth, ammheu
Incontrovertible, a. anamheuad garwch, anſfyddiaeth
wy, diamheuol; tra-eglur Incredulous, adj. anghrediniol,
Incouvenience, s. anghyfieusdra, anghoelgar, ammheugar
anhawsdra, amaddasrwydd Increment, s. cynnyddiad, cyn
Inconvenient, a. anghyfleus, &c. nyrchiad, cynnyrchedigaeth;
Inconversible, a. diymddyddan, prifiant. Edr. Increase
digyfeillach, anymadroddus Increscent, a. cynnyddol
Inconvertible, a. auhydro, an Incroach, v. Edr. Encroach
mhröadwy, annychweladwy Incrust, c. crawénu, crestènu,
Incouvexity, s. anghrymder | caenu, caenenu
 I N 238 I-N

Incrustation, s. craweniad, cres Indecorum, s. anharddwch, an

teniad, crestiad, cacmeniad, weddeidd-dra, amaddwynder
caeniad; cymmrydiad Indeed, ad, yn wir, yn ddiau,
Incubate, v. déor; eistedd ar mewn gwirionedd, yn sicr
Incubation, s. déoriad Indefatigable, a. diflin, dyfal, di
[wyau
Incubus, s. humillef ludded, diorphvys, anhyflin
Inculcate, v. mynych-goffäu, Indefeasible, a. anniddymadwy
mynych- lell; dir-ddysguIndefectible, adj. anniſfygiadwy,
Inculpable, a. difeius, difai diwall, diball, diballiant
Incumbency, s. meddiant o elw Indefectibility, s. diballrwydd
eglwysig':-—rhwymedigaeth, Indefensible, a. anymddiffynad
dyledswydd; rhwymiadar wy, anniffynadwy
Incumbent, s. perchen bywiol Indefinite, a. anmhemmodol, an
iaeth eglwysig; person, &c. nherfynedig, ammhendant
Incumbent, a. perthynol i, yn Indeliberate, a. di-ragfeddwl; di
gorwedd ar, dyladwy, dyledus ymråad, anystyr
Incumber, v, llwytho, belchio, Indelible, a. anniléadwy
gorlwytho. Edr. Encumber Indelicacy, s. ammillynedd, an
Incur, c. rhedeg i, myned yn famylwch; amnestlusrwydd, an
agored i, tymmu armo ei hun nestledd; anſoesgarwch
Incurable, a. amwelladwy, an Indelicate, a. anſwyth, annhymer;
feddyginiaethol, amaele anfoesgar, amnestlus
Incurious, a. antamwl, anymofyn Indemnification, s. digollediad
gar; amnestl; diofal indemnify, v. digolledu
Incursion, s. ymgyrch, ymred, Indemnity, s. digollediad, digoll
rhysgr-daith, rhuthr-daith edrwydd; diogeliad .
Incurvate, t. pl gu, camu,Crymu, Indemonstrable, a. ammhrofad
ystumio; crymann wy, annangosadwy; disail
Incurvation, Incurvature, s.căm Indent, v. min-fylchu, bylchu,
iad, crymiad, plygiad danheddu, cam-redymu; can
Indagate, c. chwilio, olrhain wyro:-ammodi; ymrwymo
Indear, v. ymill cariad, caru Indenture, sub. bylch-dorriad;
eiddio, anwylo. Edr. Endeur bylch-sgrifem; ammod-sgrifen
Indearingness, s. carueiddwch Independence, Independency, s.
Indearment, s. Edr. Endearinent annibynoldeb, annibynrwydd,
Indebted, adj. dyledus, mewn anymddibyniad
dyled; rhwymedig Independent, a. amnibynol—AR
Indecency, sub, anveddeidd-dra, independent man, gwr heb
anweddusder, anharddwch bwyso ar arall, meu yn bywar
Indecent, adj. anweddaidd, an ei foddion ei hun
weddus, anhardd, brwnt Independents, sub. pl. (enwad
Indecision, s. ammhenderfyniad, ar gangen o Ymmeillduwyr)
annybendod, anmhendud annibyniaid, anymddibynwyr
Indecisive, a. ammhenderfynol Indesert, s. anhaeddiant
Indeclinable, a. annhreigladwy Indesinently, ad, yn ddibaid
Indecorous, a. amhardd, anwedd Indestructible, adj. annyfeth
us, hyll, gwrthun, brwnt adwy
 I N 239 I N

Indeterminable, a. annherfynad dig-ddiystyrllyd; from-ddig,

wy, anmhendodig brochddig, gorddiz
Indeterminate, a. ansefydledig; Indiguation, sub. dig, digofaint,
annherfynedig; aneglur diglionedd, llid, bar, sorriant
Indevotion, sub. annitrifveh yn Indignity, s. antri, drwg drin
addoliad Duw; oer-addoliant iactlı, Sarhād, annuharch
Indevout, a. amaddolgar; oer Indigo-blue, sub. glas yr India,
Hndex, sub; dangoseg, mynegai, math o garreg i livio glas
mynegydd; mynagfys; tailem Indiligent, a. annyfal, segurllyd,
Indexterity, s. anneheurwydd amniwyd, diog
Indicate, v, dangos, mynegi, lled. Indirect, a. anghyfeiriol, gwyr
hyspystſ, amnaid-ddangos gyrchol; anuniawn, annheg
Indication, s. dangosiad, myneg Indirectness, sub. anghyfeiriol
iad; arwydd; amnaid rwydd, anghyfeiriad; anunion
Indicative, a. mynegawl; dang der, anunionrwydd
osedigol; arwyddol Indiscernible, adj. anhywel, an
Indict, t. achwyn ar, cyhuddo, weledig; anmirnadwy
hawl-gwyne, cwyno yn erbyn Indiscerpible, a. and drylliadwy
Indictable, a. cyhuddadwy Indiscreet, a. amoeth, anghall,
Indictment, s. cyhudd, cyhudd ansymwyrol, anmhwyllog
iad, cyhudd-gwyn, hawl-gwyn Indiscretion, s. anghallineb, an
Indiction, s. cyhoedd-wys—cylch noethineb, annoethedd
oamser yn cynnwys 15 mlyn Indiscriminate, a. divahan, an
edd wahanedigol, anwahan
Indies, s. y ddwy India, sef y Indiscrimination, sub. anwahan
ddwyreiniola'r orliewinol iaeth, anwahaniad, divahan
Indifference, s.annhueddgarwch; iaeth, anvahanrwydd --

oerfelgarwch, difatterwch, an Indispensable, Indispensible, a.

myhewyd anofaledd, ysmal
rwydd, dysmalrwydd Indispose, v, anaddasu; annhu
Indifferent, a. annewis; ammhu
eddgar; anofalus, diofal, ys Indisposed, adj. anhwylus, an
mala, diawydd; canolig, lled
weddol; oychydig bwys
Indigence, sub, anghenusrwydd,
anghenoctyd, tiodi, eisiau
Indigenous, a. cymenid, gened
igol, brodorig, priodol, natur
iol
10
Indigent, a. anghenus, rheidus,
tlawd, eisiwedig, anghenog
Indigested, a. annhrefnedig, di
drefn: annhreuliedig
Indigitate, v. bys-nodi, manwl
ddangos, eglur-broſ
Indign, a. annheilwng, anviv
Indignant, a diglion, digllongar;
anesgusadwy, anhepgorol
eddu ; gwrth-dueddu
mhwyntus, afiachus, clefycca
lled-glaf: annhueddol
Indisposition, s. anhwyl, afiech
yd, ammhwynt, clefwch: an
mhuedd, ammhueddiad
Indisputable, a. diddadl, diam
heuol, anmadleuadwy, diau
Indissolvable, a. annhoddadwy;
anmattodadwy, annattod
Indissolvent, a. amnattawdd, an
mattodawl, amnattoddadwy
Indissolubility, sub. annattodol
rwydd, annattoddrwydd
Indissoluble, a. annottodol, an
natglymadwy, annattod
 H N o 40
- I N

Yndistinct, a. aneglur, anamlwg; | Indurate, v. caledu, haiarnu

anhyglyw; anwahanol
Hndistinction, Indistinctness, sub. Industrious, a. divvyd, gweithgar,
aneglurder; anwallaniaeth
Indite, r. Edr. Endite
Individual, a. divahan, diran, an
wahan; neillduol, unigol
Individual, s. un dyn, &c.
Individually, ad. bob yn un
Indivisible, a. anhyran, anrhan
adwy, annidawl, anhybarth
Indivisibility, s. annidoledd, &c.
Indocible, Indocile, adj. anhy
ddysg, annysgadwy, anhydria
Indocility, s. anhyddysgrwydd
Indolence, s. segurye, syrthni,
diogi, musgrellni, anymrūad
Indolent, a. diog, dioglyd, esgeu
ius, swrth, anyinröus
Indubitable, Indubious, a. diam
heuol, anmhetrusol, diau, dilys,
diunon, dibetrus
Induce, r. annog, tueddu, cym Inept, a. atladdas; fol, off, di
hell, darbwyllo; denu
inducement, s. cymbelliad, an
nogaeth, darbwylliad; deniad
Induct, v. arwain i mewn, gosod
Eglwyswr mewn meddiant o
Eglwys, &c. rhoi goresgyn
Induction, sub. dygiad i mewn,
gosodiad mewn.
Indure, r. goddef. Edr. Endure
llafurus, dyful, gafaelgar
i Industry, s. diwydrwydd, dyfi.
| weh, ºweithgarwch, llafur-boen
Inebriate, r.gw.neuthuryu feddw,
meddwi, brwysgo
Ineffable, adj. anhydraeth, au
mhraethol, aunliraethadwy
Ineffectual, Ineffective, Ineffica
cious, a. anefleithiol, anhyryiu,
dirym, diettaith; aflesol
Inefficacy, s, anefleithioldeb
Inelegauce, Inelegancy, s. an
mhlysni, aſunillyader, anwych
der
Inelegant, a. anghymiien, annill
yuaidd, annhiws (fem.amnhlös)
anaddwyn, aiwºch
Incloquent, a. anffraeth, anhy
awdl, anymadroddus
ddefnydd, aflesol, difudd
Ineptitude, s. anghymhwysder,
auaddasrwydd ; foledd
Inequality, s. anghyfartalrwydd,
angllyfartaledd
Inequipollent, a. anghyfrymus
Inequivalent, a. aughyfwerth, di
bridiawl, annigon; rhy fyr *

Indue, t. cynnysgaeddu, donio Inergetical, a. hwyrdrwm, an

Indulge, * §. mwyth ... • ºws,
marwaidd; aneffeith
foddio, llochi, mwyth-fagu, 10
maldodi, cocru, anvesu; myn Inerrable, a. anghyfeiliornadwy
wesu ; i. .*. Iuert, a. swrth, antywing, an
ffordd,
oddef fi cyd-ddwyn
y #, ym
y weithgar, cysglyd, marwaidd
Inertness, s. antywidgrwydd
Indulgence, s. anwes, cocr, cocr. Inestimable, a. anmhrisiadwy,
aeth, llochiad, , mwyth-fodd uwchlaw gwerth, anhywerth
had, llawch-driniaeth, elawch; Inevident, a. anamlwg, aneglur
cyd-ddygiad, ymoddef: ma Inevitable, a. anocheladwy
dieuant-lythyr y Pab Inexcusable, adj. anesgusodawl,
Indulgent, a. anwesgar, cocrus; diesgus, anesgusadwy
tyner, tra-thyner, tra-hynaws Inexhausted, a. anhyspyddedig
Indult, Indulto, s. braint, rhydd Inexhaustible, a. annyspyddad
did, trywydded, cènad wy, diddyspydd, annyspydd
 I N 241 I N

Inexistence, s. antodolaeth, au Infanticide, s. maban-leiddiad;

fodolrwydd, antodoldeb maban-laddiad
Inexistent, a. dihaufod, dihan Infantile, a. mabanaidd, mebin
fodawl, anhanfod, di-fod Infantry, s. milwyr traed, pedyd,
Iexorable, a. annyhuddgar, an peddyd, gwyr traed
ºnyhuddadwy, aughymnodlawn Infatuate, v, gwneuthur yn yn
Inexpedience, s.auaddasrwydd; fyd, ynfydu, penwannu, pen
aflesolrwydd; aufuddioideb feddwi, bryd-feddwig gor
Inexpedient, adj. aughyfaddas; phvyllo; rheibio, lygadtynu
aughy fleus; anſuddiol, aflesol Infatuation, sub. ymfydiad, gor
Inexpeditious, a. aufrysgar, ang. pilwylliad, ammhwyiiiad; an
, hyflym, anvisgi, anghytrywydd mhwyllineb; penwendid
Iuexperience, sub. aunhroñad, Infeasible, a. amwneuthuradwy
iftyg profiad, anmhrawf, an Infect, r. Ilynn, adwytho, plán,
ymarferiad, anhyfedredd heintio; gwenwyno ; Ilygru
Inexpert, a. anghyfarwydd, ang Infection, s. ilwgr; haint, haint
l:elfydd, anhyfedr, antedrus glymol, haint y nodau
Inexpiable, a. iias gellir gwuéyd Infectious, adj. heintus, heint
iawn am dano; annilºadwy ddwyn, Ilygrawl, adwythig
Inexplicable, adj. anegluradwy, Infecund, a. antirwythlawn
anysplygawl, annattod Infecundity, s. anſfrwythionder:
| * Inexplicit, a. aneglur, tywyll diblantadrvydd
Inexpressible, a. amuhraethadwy Infelicity, s. annedwyddyd, an
Inexpugnable, adj. auorclifygol, nedwyddwch, anhapusrwydd
anoresgyuadwy - Infer, r. casglu, tymnu casgliad
Inextension, s. anystyniad Inference, s. casgliad
Inextiuguishable, a. anniffoddad Inferible, a casglas -

wy, diddiffodd, ann.ffodd Inferior, a. is, iselach, gwaelach

Inextricable, adj. tra-dyrys, di Inferior, s. isaſiad, is-wr
ddattod; diymwared Inferiority, s. is-gyflwr, is-radd
, Infallibility, Infallibleness, s. an iad, isder, gwaelder, iseledd
ffaeledigrwydd, antiaeledig Infernal, a.ufferno!, dietlig
aeth, anhydwylledd, anteth Intertile, a. antirwythlawn
iant, anghyfeiliornad Infertileness, Infertility, s. au
Infallible, adj. aufethiannol, an ffrwythlondeb, diffacthder
siomadwy, antfaeledig, angllyf. Infest, c, dygn-flino, aflonyddu,
eiliornadwy, diball, tra-sicr dygnu, got mes-gyrchu
Infamous, a. gwaradwyddus, cy. Infestive, a. anilon, dilon, aflon
wilyddus, gwarthus Infestivity, s. anilonder, aflon
Infamy, s. anair, endlib, gwarad der -

wydd; gwarthusrwydd Infidel, sub. anghredadym, ang

Infancy, s. mabandod, mebyd, hristyn, gwrthfyddiwr—Inft
maboed, mabolaeth dels, anſfyddloniaid
Infant, s. maban, baban, mebyn, Infidelity, s, anghrediniaeth, am
; plentyn, mebai, dyn bach ºffyddiactii; auffyddlonder
Infanta, s. titl neu Seuwawd ty Infinite, a. anteidrol, annherfyn
wysogesau Portugala'r Yspaen ol; aneiriſ, afrited, dirif
2 K.
 I N 242 I N

Infinitude, Infinity, s. anſeidrol neu ogwyddo'r meddwl; dy

deb; afrifoldeb; antesuri ogwyddo; annog
Infirm, a, egwan, llesg, dinerth, Influent, a, yn lifo i mewn
afiach, methianllyd, methiant Influential, a.dylanwadawl, cym
us, cymbercyn, nychlyd hellawl, cynhyrfol
Infirmary, s. clafly, yspytty Influenza, s. math o ddolur Ilyin
Infirmity, s. gwendid, liesgedd; yn y gwddf, &c.
afiechyd, methiant, annerth Influx, sub, dylifad, ynlanwad,
Infirmness, s. eiddilwch, gwen rhediad i mewn, ynllifad
did: anmhybyrwch, dirymder Infold, v. dyblygu; amwisgo,
Infix, v. gosodi mewn; dyfn amblygu; cofleidio
lynu, dyfn-reddfu Infoliate, v. gorchuddio à dail,
Inflame, i, emmyn, cunymu, flam deiliannu, deilio, dalenogi
io: cyffroi, cynllyrfu Inforce, v. dirio. Edr. Enforce
Inflammability,s, filamlydrwydd, Inform, v. addysgu, cyfarwyddo;
hylosgrwydd; digofusrwydd; rhoi hyspysrwydd neu wy
tra-phoethder byddiaeth, hyspysu
Inflammable, a. hylosg, hyboeth, Informal, a. afreolaidd; cyhuddol
filamycladwy; eunynus Informant, s. mynegydd
Inflammation, s. flameg, ennyn Information, s. mynag, hyspys
fa, tandde, Ilosgfa rwydd, hanes; addysg; hys
Inflammatory, a flamegawl, en pysiad; achwyniad
mynol: llid-gynllyrtol Informer, s. mynegydd, hyspys
Inflate, r. chwyddogan wynt; wr; cyhuddwr, achwynwr
imchwyddo; ymfalchio Informidable, a. diarswydawl
Ii. sub, ymchwydd: dym Informity, sub, aflunieidd-dra;
chwyddiad, ymchwyddiad afreolusrwydd, amnhrefa
Inflect, r. plygu i mewn Infract, v. torri; man-dorri
Inflection, Inflexion, s, plygiad Infraction, s. torriad, drylliad
i mewn; croes-ogwyddiad:— Inframundane, a. is-fydawl
amgenetligaeth, neu amryw Infrangible, a. annhorradwy . .
derfyniad geiriau wrth eu Infrequency, s. anamledd, anſyn
treigio; megis, dyn, dynion, ychder, anamlder
gwelcd, gwclais, gwelwyf, &c. Infrequent, a. anaml, anfynych,
Inflexibility, Inflexibleness, sub. ambell, anghyfredin -

amystwythder, anhyblygedd Infringe, v. torri ar ammodau

Inflexible, adj, diymdro, amys
twyth, ambyblyg, ammhlygad
wy, anystumiol, diblyg
Inflict, r. rhoddi cosp, cospi
Infliction, s. cosp-roddiad
Influence, s, dylanwad, effaith
gynhyrfol neu ogwyddol; rhe
olaeth neu awdurdod ar
meddwl, &c. effeithiad, eff.
eithiolaeth; frydiad; gåen
Influence, r. dylenwi; cynhyrfu
neugyfreithiau,&c. traws-dorri
Infringement, s, traws-dorriad
Infuriate, a cynddar-wyllt, cyn
ddeiriog-wyllt, gorwyllt
Infuscate, v, duo, pygdduo
Infuse, v. tywallt, i mewn;
mwydo, trvytho, sicio
Infusion, s, tywalltiad i mewn;
mwydiad llysiau mewn rhyw
wlyb; llysieu-wlyb
Ingage, v. Edr, Engage
 I M 2 43 I N

Hageminate, v. dyblu, chwanegu, Inhabitant, Inhabiter, s. trigian

all meu fynych-adrodd nydd, cyfanneddwr, preswyl
Ingemination, s. dybliad iwr, cartrefwr
Ingender, r. hilio, essillio; magu. Inhale, v. tymnu i mewn gyd a'r
Edr. Engender amad!
Ingenerate, a. maturiol, greddfol Inharmonious, a. anghynghan
Ingenious, a. manylwych, cyw eddol, anghamiadaidd
rain, cywraint, gorchy wrain, Inhere, v. tyfu yn; dwfn-ymlynu
celfyddgar, athrylithus ym meu wrth, greddfu
Ingenuity, sub. celfyddgarwch, Inherence, s. glyniad, ymlyniad
cywreindeb, cywreinrwydd Inherent, a, cymenid, cynnwynol,
Ingenuous, a. didwyll, diffuant, greddfol, dwfn-lynol
annichellgar, rhydd, rhwydd Inherit, v. etifeddu ; meddiannu,
Ingenuousness, s. gonestrvydd, meddu, perchenogi
diffuantrywydd, cleuder Inheritable, a treftadol
Ingest, v. taflu i'r cylla Inheritance, sub. etifeddiaeth,
Inglorious, a. anogonawl, ang treftadaeth; meddiant
hlodfawr, anwiwglod, anem Inheritor, s, etifedd, etifeddwr
wog, anhyglod, gwarthus Inheritrix, s. etifeddes
Ingot, s. clamp, talp, meu lafm, o Inhesion, s. dwfn-lyniad, dwys
autt neu arian ymlyniad; greddfiad
Ingraft, r. impio, bywullu: dwfn Inhibit, v. gwahardd, gwarafun,
sefydlu; dwys-argraffu; lluddias, attal, rhwystro
Ingrail, v. ymyl-tylchu Inhibition, s, gwaharddiad, at
Ingrate, s. aniaiolchyn, anniolch taliad, gwarafuniad
was, prin-ddiolch Inhospitable, a. anllettyawg, an
Ingrateful, a. anniolchgar llettygar, anghroesawgar; ang
Ingratiate, r. enmill bodd; ym hymhes, oerllym
lusgo i gymmeriad - Inhospitality, s. anghroesaw, an
Ingratitude, s. annīolchgarwch llettygarwch; oerllymder
Ingrave, v. cerfio. Edr. Engrate Inhuman, a. creulawn, amwar,
Ingredient, s. cyfyr: pl. cyſtyr. dideimlad, amuhosturiol
iau, defnyddiau Inhumane, a. anhyuaws, annhir.
Ingress, sub. dyfodiant neu day ion, amfoesgar, taeog
fodiad i mewn—Ingress and Inhumanity, s. creulondeb; ci
Egress, hawl i fyned i mewn eidd-dra; dideimladrwydd
ac allan Inhume, r. claddu, daearu
Ingression, s. mynediad imewn Inject, v, taflu i mewn, neu
Ingross, v. Edr. Engross chwistrellu, i lanhäu archoll
Inguinal, a. perthynol i'rarffed Imjection, s. chwistrelliad new
Ingulph, v. Sugno i lyngclyn; dafliad i mewn i archoll
llyngcu, traflymgcu Inimical, a gelymol, gwrthwyn
Ingurgitate, v. rhaib-lyngcu ebus, gelymiaethus, cas
Inhabit, p. cartrefu, cyfanneddu, Inimitable, a. annynwaredadwy,
preswylio, trigo anghamlynadwy, anefelychad
Inhabitable, g. cyfanneddol; di wy, digymhar, digyffelyb
anial; cyfanneddadwy Injoin, r, erchi. Edr. Enjoix.
2 K-2
 I N 244 I N

Iniquitous, a. drygionus, anghyf Inmate, s. cytty, llettywr, cytty

iawn, anvireddus, traws wr; gwestai
Iniquity, sub. drygioni, cam Inmost, a. mesafi mewn, dyfnaf,
wedd, anghyfiawnder, anwir dirgelaf
edd, trawsedd, trawsder,traws Inn, s, tafarn, tafarn-dy, gwestle,
ineb gwestfa, gwest, Iletty, lettyfa,
Initial, a. dechreuol, cychwynol, ostl, ostri–Inns of Court, Ys
egwyddorol goldai Cyfreithwyr
Initiate, r. dechreu; e.gwyddori, Innate, u. cymenid, cynnwynol, .
cymwyddori; derbyn i mewn greddfol, naturiol, mewmol
Initiation, s. cychwyniad, dech Inner, a. tufewnol, nés i mewn
renad, egwyddoriad Innermost, a.. nesafi mewn
Injudicial, a. anghyfreithiawl Inuholder, Innkeeper, s. tafarn
Injudicious, a. diſarm, annoeth, wr, llettywr, ostrivr
ansynwyrol, anghail Innocence, sub. diniweidrwydd, ..
Injunction, s. garchymyn, arch, gwiriondeb, difeiedd, puredd
archiad: hawl-lythyr Innocent, a. diniwed, gwirion,
Injure, v. miweidio, colledu, dieuog, glän, diddrwg, difal
gwneuthur cam, sarilău Innocents, s. pl. gwirioniaid
Injurious, a. sarhaus, niweidiol, Innovate, r. newyddu, newydd
colledus, caumweddus, traws lumio, newid defod
Injuriousness, sub. camweddus Innovation, s. newidiad, defod
rwydd; enllibusrwydd newidiad, arferiad newydd
Injury, s. cam, camwedd, Sarhād, Innoxious, a...diddrwg, diniwed, ,
miwed, colled, eniwed diberygl, diargywedd
Injustice, s. anghyfiawnder, cam, Innuendo, s, lled-arwydd, lled
caniwedd, anghyfraith hyspysiad, byr-nodiad
Ink, s. dii ysgrifemu, dū, ingc Iunumerable, adj. ameirif, afrif.
Inkhorn, s. corn dü, dū-gorn
Inkle, s. Iliuyn-we. Edr. Incle
# anhyriſ, annifeiriol, uwch.
Inkling, sub. arwydd, awgrym, Innumerableness, s. aneiriſedd
lled-hyspysrwydd, amnaid Inobdurate, a. anghaled
Inky, a. duawg Indbservable, a. annodadwy
Inlaid, a. blith-addurnedig Inobservance, s. anofaledd
Inland, s. canol-dir, perfedd-dir,
Inobstinate, a. anghyndyn
perfedd-wlad, cyminerfedd Inoculate, v. impio, Ilygad-impio,
Inland, a. diarfor, canol-dirawg,blagur-impio, bywullu: gosod
y'ahirawg, perfedd-wladol y frèch wen
Inlarge, r. helaethu. Edr. Enlarge
Inoculation, s. impiad, llygad
Inlay, c, addurmo à darnau o am impiad, bywull-blaniad
ryw liviau, brith-addurno, Inodorous, a. ansawrus, diarogl
brith-osod, amryſalu Inoffensive, a. didramgwydd, di
Inlet, s. dyfod-ffordd, geneu niwed, diddrywg, didraws
fordd; fryd-le, adwy ddwfr Inofficial, a. answyddawl
Inlighten, v. goleuo: egluro Inofficious, a. anymyrgar, anym--
Inlist, c. cof-restru; myued, neu yrus; digymmwynas
dyumu un, yn filwr Inoppressive, a. anorthrymol.
 I N 245 I N.

Inordinate, a. atreolus, anghym sm, &c, trych-bryfyn, trych

esawl, anweddol, trachwantus, filyn -

gormoddus, gormodawl Insecure, a. anniogel, ansicr

Inorganical, a. hel) rannau neu Insecurity, s. anniogelwch
gyfamsoddiad addas, di-gyfan Insensibility, sub. annheimlad
sawdd, anmheiriannawl rwydd, dideimladrywydd
Inosculate, r. cyfuno, cysylltu Insensible, a. ansyniol, annheiml.
Inquest, sub. chwiliad, hollad; adwy; anweladwy, anhywel
rhaith-chwiliad:—rheithwyr Inseparability, sub. anwahanol
Inquietude, sub. anesmwythder, rwydd
aflonyddwch; cyffro, terfysg Inseparable, . a. anvahanadwy,
Inquination, s. halogiad anesgarad, divahanol -

Inquire, r. ymofyn, ymoralw, Insert, v. rhoddi, gosod, neu.

ymorol, holi, chwilio, gofyn ddodii mewn, neu yn mysg
uiry, s. ymofyniad, chwiliad Insertion, s. gosodiad i mewn;
Inquisition, s. chwiliad;—chwil. yr hyn a osodirimewn
lys, chwiliad-lys Inservient, a. defuyddiol, gwasan
Inquisitive, a. ymofyngar, holgar aethgar, atebol 1 dayben
Inquisitor, s. chwiliedydd; uno Inshrine, r. coffru; creir-gadw
farmwyry chwiliad-lys Inside, s. y tu mewn: a mewnol
Inquisitorial, a.chwiliedyddaidd; Insidious, a. dichellgar, twyllgar,
traws-farnol, bradus, cyfrwys-ddrwg
. Inroad, s. yungyrch, rhuthr-gyrch Insidiousness, s, traws-ddichell;
Inrotundity, s. aughrynder bradusrwydd, dichellgarwch
Insalubrious, a. afiachus. Insight, s, golwg i'r tu mewm;
Insane, a. ynfyd, gwallgofus, an cyfarwyddyd, medrusrwydd
mhwyllog, gorphvyllus Insignificance, s. anmhwys, an
Insatiable, a. annivalladwy, 'an sylwedd, dibwysedd, anwerth
nigomawl, gorwangcus, divala Insignificant, a. disylwedd, di
Insatiableness, s. annigonoldeb, bwys, diwerth, anolo; diystyr
annivallrwydd, gorwangc Insincere, a. anghywir, rhagrith
Insatlate, a. annivàll, divala. iol, fuantus, celwyddog, angh.
anmigonawl; annogawn lau, anffyddlawn
Insconce, v, amgåu, amgaeru Insincerity, sub. ffuant, fuant.
Inscribe, t. ar-sgrifemu; argraffu: rwydd, rhagrith, anghleuder .
cyflwyno Insinew, v, cryfhau, nerthu
Inscription, s. ar.'sgrifen, craifft, Insinuant, a. bodd-ddenawl
argraff; cyſlwyniad,ar-gyflwyn Insinuate, v. ymlusgo neu ym.
iad weithio ym druthiol i ynnih
Inscrutable, a. anolrheinadwy, bodd, truth-ymlusgo, truth
anchwiliadwy,amihreiddiadwy ymddyrwyn: dangos lled-ar
Insculp, r. cerfio, crifio, crifellu wydd, lled-fynegi
Insculpture, s. cerſiad, crifelliad Insinuating, a cyfrwys, gwen
Insect, s, ednogym neu ymlusgiad iethus, truthgar, bodd-ddenawi
a fo megis à thrw.ch-ranniad Insinuation, s. truth-ymlusgiad;
yn ei ; fel y mae gwen cyfrwys-grybwylliad; lled-gry.
guen, gwybedyn, neidr, amwyd bwylliad, amneidiad.
 I N 246 I N

Insipid, a. difas, anſlasu", merf Instability, s. anwadalrwydd, an

Insipidity, sut, diſasrwydd, ad-l wastadrywydd, anwadalwch
fiasrwydd, difiasedd, merfdra Instable, a. anwadal, anwastad
Insipidless, s. merfedd, adflasdod Instal, c. urddo, graddio, gof
insipience, s. ffoledd, penwendid seddu, gosod mewn meddiant
Insist, v. sefyll ar; haeru, honni, Installation, Instalment, s. urdd
neu didadleu yn gadarn iad, graddiad, gorseddiad
Inslave, r. caethiwo, caethu Instance, s. anghraifft, cynllum,
Insnare, r. bachellu, byddaglu, siampl.: dymumiad, deisyfiad,
maglu, thwydo. Edr. Ensnare taer-gais
Insobriety,s.meddwdod; rhysedd Instance, r. sén am, rhoisiampl
Insociable, a. anghyfeillgar, ang. Instant, s. munudym, cythrym,
hymdeithgar, anſwyn cythrymedd; y munud hwn;
Insolation, s. heuliad, haul-gan y mis presennol
niad, haul-sychiad Instant, a. taer; dyſal, dibaid:
Insolence, s. trahäusder, haer. diattreg, diaros, ebrvydd
llugrwydd, gorhyfder, traws Instantaneous, a. diattreg, cy
falchedd thryugawl, disymmwth, disyfyd
Insolent, a, trahäus, taeog, traws Instantly ad. yn daer, yn dayfał:
falch, trahäus-falch, talgryf yn ddîattreg, mewn munudyn,
Insolvable, a. annhaladwy: an yn déjaros, yn dàioed
mattod, annattodadwy Instate, p. gosod mewn rhyw
Insolvency, s, torriad i ſynu, tál urdd, sefyllfa, neu radd -

fethiad, mēth-daliad ; Instauration, s. adferiad, adnes

Insolvent, s. meth-dalwr, didal. wyddiad; ail-adellad
wr, annhalwr Hnstead, ad, yn lle, tros; cystal a
Insolvent, adj. analluog i dalu, Instep, s. gwar troed, mwnwgl
wedi torri Instep, r. tapio, gosod tâpyn
Insomnious, a breuddwydiog esgid
Insomuch, ad, yn gymmaint ag, Instigate, v. cynhyrfu, annog,
gam, hyd oni, fel, mes amos, cymbell, dirio, ystuno
Inspect, r. edrych i mewm, man Instigation, s. cymbelliad, cyn
wl-edrych, golygu, goruch hyrfiad, annosiad, ystuniad
olygu, edrych dros Instigator, s. cynhyrfwr, annogwr
Inspection, s. golygiad, goruch Instil, r. defnynu i mewn; dysgu
olygiad; manwl-chwiliad ym raddol, egwyddori
Inspector, s, golygwr, goruch Instillation, s. cyfranniad addysg,
olygwr, goruch-wyllwr egwyddoriad
Inspersion, s. ardaenelliad Instimulation, s. annogiad, &c.
: Inspiration, s. anadiad; yspryd Instinct, s. greddf, cyn-ddeddf,
oliad, ysprydoliaeth -
anian-duedd, anian-ddeddf
Inspire, v.chwythu neu anadu i Instinctive, a. anianol, greddfol,
mewm; awchu'r meddwl; ys human-annogawl
prydoliaethu, ysprydoli Institute, r. gosod, trefnu, sef.
Inspirit, v. bywiocău, rhoi ys ydlu : addysgu, hyfforddi
pryd mewn un, calonogi Institutes, s. pl. egwyddorion,
Inspissate, r. tewychu gwlybwr, cynddeddfau;gosodedigaethau.
 H N 247 I N

Institution, s. gosodiad, sefydl Integer, s. rhyw-beth cyfan a di

iad; addysgiad; ordeiniad, ddarn; cyfan-gorph; cyfan-rif
cymmeradwyad; ordinhād Integral, a cyfan, diddaru, di
Instruct, v. dysgu, addysgu, hy dwa, cyſlawn, perfaith
fforddi, trawiadu, athrawu Integrity, s, uniondeb, cywirdeb,
Instruction, s. addysg, hyffordd gonestrvydd, symlrwydd
iad, cyfarwyddiad; dysg | Integument, s. croen, croenyn,
Instructive,a,addysgawl, athraw croenen, pºlen, pilionen
aidd, addysgiadol Intellect, s. déall, déallt, deallt
Instructor, s, athraw, dysgied wriaeth, dyall, &c, synwyr
ydd, trawiedydd, trawiadur Intellective, Intellectual, a. de
Instrument, s. offeryn, peiriant, allawl, dēalltawl, déalledigol
trècyn, celfiyn: pl. offer, peir Intelligence, s. dealltwri, dyallt
iannau, trec, celfi wriaeth, gwybodaeth: hyspys
Instrumental, a. wherynol, def. H. rwydd, haues, gwybyddiaeth,
nyddiol, offeriannol copinod
Instrumentality, s. offerynoldeb, Intelligencer, s. newyddiwr -

offeriant, defnyddioldeb Intelligent, a. deallgar, deallus,

Insufferable, a. anoddeſadwy synwyrol, dyaltwrus
Insufficiency, s. annigonolrwydd, Intelligible, a. dyalladwy, déall
-amigonedd; anallu adwy; hyddallt, hawdd ei
Insufficient, a. annigomol ddeall
Insular, a ynysaw); ynysawg Intemperament, s. annhymber,
Insult, s. Sarhād, dirmyg, traha annhymbyr, dryg-ausawdd; an
Husult, r. sarhâu, anmharchu; mhymheriad - -

dirmygu, gwawdio, anſrīo Intemperance, s. amnhymber, an

Insulting, a.sarhäus, diystyrllyd, mhymhyr; anghymmedrolder;
gwatwarus, anſriawl annhymmerusrwydd
Insuperable, a. amorfod, anorch Intemperate, a. annhymnerus,
fygol, anortodadwy anghymmedrol; anſwyn -

Insuperableness, s. anorfodedd Intemperateness, s, Edr. Intem

Insupportable, a. anoddefol, an perance -

oddeſadwy, gorthrwm Intemperature, s. annhymberus

Insurance, sub, diogeliad rhag rwydd. Edr. Intemperament
colled; digollediad Intenable, Intenible, a. anniffyne
Insurance-office, s. diogelfa, di adwy, anhyddal
golledfa Intend, v. meddwl, meddylied:
Insure, c, diogelu, digolledu bwriadu, amcanu, arfaethu .
Insurmountable, a. anorfod Intendancy, s, golygiaeth, golyg
Insurrection, s. terfysg, gwrth iad, goruchwyliaeth -

godiad, gwrthryfel, gwrthryn Intendant, s, golygwr, goruch

Intail, v. sefydlu etifeddiaeth a wyliwr, arolygydd
phenmodi'r etifeddion arol Intendment, s, gwir-feddwl, yss
Intail, s. etifedd penmodolar oly tyr, meu duedd
meddiannydd presennol Intenerate, v. tymeru, meddalu
Intangle, v., dyrysu, rhwystro, Intense, a. angerddol, tanbaid;
rhwydo, nidro; ynddyrysu tra-mawr, tra-dwys, tra-thymn
 I N 248 I N

Intenseness, sub. angerddolder, Interchangement, s. cydnewid

tanbeidrwydd; gor-ddwysder iad, cydgyfnewid
Tntensive, a. dwys-ddyfal, &c. Intercipient, a lluddiawl, rha
Intent, s. byriad, amcan, bryd, godawl, rhwystrol, attaliol
medr; meddwl; ystyr; dyben Interclude, v. cau allan, cau
Intent, adj. bryd-lawn, buyriad ffordd, rhagod, attal, lluddias
lawn, ilwyr-frydig, tra-dyſal Intercommon, c. cydfwyta; cyd
Intention, sub. amcan, buriad, bori; cyd-rannu
- bryd, meddwl; ameaniad Intercommunicate, r. cyd-gyfrin
Intentional, a, buriadol, of wriad achu; cydgymuno
Intentive, a. Edr. Intent Intercommunity, s. cydfeddiant;
Intentively, ad. yn dra dyfal, o cydgy framogiad
- Iwyrfryd calon, yn wresog Intercostal, a rhwng yr asènau
‘Intentness, s. dyfalwch, diwyd Intercourse, sub. rhydd-rediad;
rwydd, Ilwyrfrydigiwydd cyd-fasgnach; cyweithas; cyd
Inter, r. claddu, daearu, daiaru gyfeillach, cydyindeithas
Intercalary, a. a roir i mewn yn Interdict, s, gwahardd-ddeddf,
... rhyw gyfwng, megis y 29 o gwaharddiad, gwaharddedig
Chwefron, iwneuthury flwydd. aeth:-esgymundod .

yn i fynu; ymsangawl—Huter Interdict, c. cyhoedd-wahardd;

calary days, dyddiau yinsang,
neu y gorymddwyn-Interca
lary stanza, y gair cyrch, ym
sang, &c. mewn cerdd
Intercalate, v. rhoi i mewn
Intercalation, s. gosodiad y gor
ymddwyn, neu ymsang, mewn
cerdd, &c. goryInddygiad, yin
sangiad - Interested, a cyfannog
Intercede, v. myned rhwng; cyf.
‘ryngu; eiriol neuerfyn tros
dwys-warafumi-esgymuno
Interest, s. budd, cèd, eiw, lies;
ºrhau, hawl, braint: llóg, usur
iaeth, adlog
terest, ocraeth—Compound In •
Intercst, v. bod mewn gofal;
dwyn dan of d, perigoſal, cyn
hyrfu
Interesting, adj. pvysfawr, tra
dwys *.

Intercedent, a. cyfryngedigol Interfere, r. myned rhwng, cyf.

Interceder, s. cyfryngwr, cyf. ryngu, ynyrru, yìnhel, ym
ryngydd, eiriolwr, eiriolydd hela; anghyd-daro, croesi
Intercept, v. rhwystro, attal, Interference, s. cyfryngiad; yin
rhagod, dal ar y fordd, rhag yrraeth, ymyrriad, ymheliad
ddal Interfluent, a yn llifo rhwng
Interception, s, rhagod, rhagod Interjacent, a.yngorwedd rhwng,
iad, rhag-ddaliad yn cyfrwng-orwedd, cyfryng
Intercession, s. cyfryngdod, eir ol; canolbarthawl º
iolaeth, eiriolad, eirioledd Interject, r. taffodi; taflu rhwng
Intercessor, s. cyfryngwr, &c. Interjection, s, taflodiad, cyſ:
Interchange, s. cydnewidiad: r. ryng-dafi, cyfryng-air
cydgyfnewid, cylchgyfnewid; Interjective, a. taflodawl
cyd-ymmewid Interim, s. cyfamser, cyfrwng
interchangeable, a.cydgyfmewid Interjoin, c. cydgyssylltu
iol, cylchgyfnewidiol H Interior, s, perfedd-wlad
-
 H M £49 I N

Interior, adj. tufewnol, mesafi | Intermingle, t. cymmysgu, cyd

mewn, mewnol gymmysgu; ymgymmysgu
Interlace, r. cymblitho; cyſresu Intermission; s. dyspaid, ham
Interlapse, s. cyfamser, yr yspaid dden, gorphvysiad, seibiant
rhwng dau bryd Intermit, v. dyspeidio
Interlard, r. bras-fysgu, bras Intermitting, a. dyspeidiol
fritho, bras-resu | Intermix, r. cymmysgu
Interleave, r. rhoi dail gwynion Intermixture, s. cymmysgedd
rhwng y rhai argraffedig Internal, a. mcwmol, o fewn
Interline, r. ysgrifemu rhwng | Internaliness, s. mewmoldeb
llinellau, rhwng-linellu Internuncio, s. cyfi wing-gènad
Interlineary, a. Thwng-linellol Interpolate, t, gwthio i mewn,
Interlineation, s.rhwng-linelliad, neu cliwanegu rhyw-beth ya
adlinelliad lladradaidd mewn llyfr, &c.
Interlink, r. cadwyn-gydio frug-wthio, fug-lenwi
Interlocution, s. cyd-siarad, cyd Interpolation, s, gau-chwanegiad;
ymddadwrdd, cyd-chwedleu. | cyfrwng-gymmysgiad
ad, cydymatebiad Interpolator, s. fug-gymmysg
Interlocutor, s. cyd-chwedleuwr wr: newidiwr ystyr; llygrwr
interlope, r. ymwthio i mewn llyfrau
heb hawl, neu heb wahoddiad, Interpose, t. myned rhwng, cyf.
traws-gipio masgnach, &c. ryngu, gosod cyfrwing
Interloper, s, gormes-ymvthiwr; Interposition, s. cyfryngiad
traws-reibiwr; gormes-farch Interpret, r. dehongli, lladmer,
madydd, masgnachwr di lladmeru; cyfeithu; dirhad
drwydded; traws-gipiwr Interpretation, sub. dehongliad,
Interlude, s. coeg-chwarau; cyf. cyfiesthiad, dirmadaeth
rwing-chwarau Interpreter, s. dehonglwr, cyf.
Interlunium, s. y-cyfrwng rhwng ieithydd, lladmerydd
ymddangosiad y Reuad hen a'r Interpunction, s, gosodiad gwa
newydd; Iloer-gyfrwng - han-nodau, gwahan-nodiad
Intermarry, r. cyd-briodi, priodi Interregnum, s. y cyfrwing rhwng
yn mysgeu gilydd dau frenin
Intermeddle, v. ymyrru, ymyr Interrogate, t, holi, posio, ym
raeth, neuymhela á matter, Sc. holi, gofyn, ynofyn a
Hntermeddler, s, ymyrrwr, rho Interrogation, s. holiad, holedig.
dreswr, prysur heb ddiolch aeth, gofyniad; hawl-nod, Lod
Intermediate, a cyfryngol, cyf. holi, gofyii-nod [?]
ryngedig, cyfryngaidd Interrogative, a. holiadol
Intermedium, sub. cyfrwng, cyf. Interrogative, s.rhagenwholiad
ºwng; cyfrwng-chwarau ol, holiad-air, megis, puy? Nº.
Interment, s. claddiad, cladded beth, beth, &c.
igaeth, daeariad Interrogator, s. holwr, holydd,
Intermesses, s. pl. canol-ddysgl holiedydd, ymofynwr, chwil
YWr
cidiau, cyfrwng-ddysgleidiau
Intermiguation, s. newidiad trigle |Interrogatory, sub., goſyniad: a.
interminable, a, diderfyn gofyniadol, holiadol
2 L
 I N 250 IN

Interrupt, v. torri ar waith neu Inthralment, s. caethiwed, caeth

siarad un; rhwystro; aſion fyd, blin-fyd
yddu, traws-attal Intirone, v. gorseddu, gosodar
Interruption, s.rhwystr, attaliad, orsedd -

godor, afionyddiad Inthronization, s, gorseddiad

Interscribe, r. cyfrwing’sgrifemu. Intice, v, denu. Edr. Entice
Edr. Interline Intimacy, s. cyfeillach, cyfeill
Intersect, v. cynghroesi; croesi garwch, cydnabyddiaeth
eu gilydd; torri'n groes-ym Intimate, s. cyfaili, anvylddyn,
groes; torriyny canol cymdeithaswr, cyfeillachwr
Intersection, sub. cynghroesiad, Intimate, a cyfeiligar, cyfeill
ymgroesiad, ymgroes-dorriad: iaidd, cydmabyddus; agos
y man llebo Iłinellauyncroesi, Intimate, v. arwyddo, rhoi ar
cynghroes-bwngc wydd, lled-hyspysu, yngan
Interseminate, v. han rhwng neu Intimation, sub. ynganiad, lled
yn mysg spysiad, crybwylliad
Intersert, v. gosod rivng geiriau
neu linellau
nº. §. º, digalon
-

mi, peri of , offii, bygylu

Intersertion, s.rhwng-osodiad | Intire, a cyfan. Edr. Entire
Intersperse, v. gwasgaru rhwng Intitle, r. enwi, rhoi enwawd,
Interspersion, sub, mysg-wasgar neu ditl; rhoi hawl
iad Intitled, part. a elwir, dan enw;
Interstice. s. cyfrwng, cyfwng yn meddu havl
Intertexture, s. cymbleth, cyd Into, prep. i, i mewm i
we, cynhlethiad, cydwead Intolerable, a. anoddeſadwy, an
-Interval, s. cyfrwng, cyfwng, cyf. myoddefol, di-oddeſadwy
wlch, bylch, adwy; hamdden, Intolerance, s. anghyd-dāygiad,
gorsaf, seibiant anghydoddefedd, anoddef
Intervene, v. cyfryngu, dyfod Intolerant, a. anglrydoddef
rhwng; ymyrraeth; dywamu Intomb, v. rhoi mewn bedd
Intervention, s. cyfryngiad, cyf. Intoxicate, v. meddwi, brvysg0;
rwng-ddyfodiad pensyfrdanu, pen-feddwi
Intervert, v. gwyrdroi; troi Intoxication, s. meddwad
Interview, s. cyfrwch, ymgyfar Intractable, a. anhywaith, anhy
fod, cyd-ym-weliad drin, afreolus, anystywallt
Interweave, v. cydwäu, cyfres Intractableness, s. anhydrinedd,
tru, cymblethu, cydblethu anhyweithder; cildyniad
Intestate, adj. heb ewyllys neu Intranquillity, s. aflonyddwch
lythyr cymmyn, anghymmyn, Intranced, a.mewn llewyg
anghymmynol Intransitive, a. didrosiad
Intestinal, a. perfeddawl Intransmutable, a.aunewidiadwy
Intestine, a tufewnol, mewmol; Intranslateable, a. anghyfieith
cartrefol, gwladol; dirgel Intrap, v. Edr. Entrap [adwy
Intestimes, s. ymysgaroedd, per Intreat, r. y mbil, ymnhèdd, taer
fedd, coludd, coluddion erfyn. Edr, Entreat
{nthral, v. caethiwo, gorthrymu, Intrench, v, amgloddio, amgaeru:
caeth-wasgu, caethu gormesu, gwasguar
 IN 25 I I. Nº

Intrenchment, sub. amglawdd, Invalid, s. meth-filwr—Invalids,

clawdd, amgaer; gormesiad meth-filwyr, methedigion
Intrepid, a gwrol, diofm, hy Invalid, adj, gwan, gwānaidd,
Intrepidity, s. glewder, dewrder, clefyca; dirym, diddym
eofnder, gwrolder, anofm Invalidate, v. gwanhäu; dirymu,
Intricacy, s. dyryswch, dyrysi diddymu, dirymio
Intricate, adj. dyrys, dyrysedig, Invalidity, s. dirymedd, dirym
rivystrus, astrus; anhawdd iant, annerthedd, gwendid, an
Intrigue, s. cudd-neges; dichell. mallu
waith; nwyf-gyfrinach, nwyf. Invaluable, a uchiaw, gwerth,
neges, nwyf-gynllwyn tra-gwerthfawr, anhybris
Intrigue, v. cudd-negeseua. Invariable, a. digyfnewid
Intrinsic, Intrinsical, a. priodol, Invasion, sub. rhuthr-gyrch, ym
hanfodol, gwin-berthynol, cyn ruthriad; trais oresgym, cam
nwynol, naturiol, cymenid oresgyn
Introduce, t. arwain i mewn Invective, sub. dychan, gogan,
Introduction, s. dygiad neu ar gogan-gerdd, gogan-waith
weiniad i mewn; rhag-yumad Invective, a. dychanus, goganus,
rodd, rhag-draethawd, rhaglith sengar; enllibus, cableddus
Introductive, a. arweiniol; rhag. Inveigh, v. difrio, cablu, sennu,
lithawl, rhagymadroddawl goganu, dychanu
Hmtromit, v. gollwng i mewn Inveigle, v. twyllo, llithio, hudo,
Introspect, v. edrych i mewn denu, cil-dywyso
Intrude, v. ymwthio i mewn; Invelop, v. Edr. Envelope
trais-ruthro; gormesu ar Invendible, a. amwerthadwy
Intruder, s. traws-ymwthiwr Invenom, v, gwenwyno
Intrusion, s. ymwthiad, traws Invent, v. dyſeisio, dychymmygu,
ymwthiad, gormesiad; trais dychymmyg, llyfelu
feddiamniad, cam-fwyniant Invention, s. dyfais, dychymmyg;
Intrusive, a. traws-ymwthiol asbri; fug-waith
Intrust, v. ymddiried, gosod dan Inventive, a. dyfeisiawl, dyfeis
ofal a chadwraeth um gar; ystrywgar; celfydd-gall.
Hintuition, s, gwybyddiaeth neu Inventor, s. dychymmygwr, dy
ganfodiad trvyadl; traidd neu feisiwr; awdwr: llyfelwr
dreiddiad meddwl; golygiad Inventory, s. Ilech-res o enwau
Intuitive, a. ynamgyffred arum dà a dodrefn; dodrefn-res
waith, argynnwysawl Inverse, Inverted, a, gwrthdrö
Intuitively, ad. trwy olwg y edig, ar wrthdro,
meddwl, o graffdery meddwl Inversion, s, gwrthdro, gwrth
Intumescence, sub. chwydd, dröad, ymdro, gwrthymdro
chwyddiad, chwydd-dyfiad Invert, p.gwrthdrói; traws-sym
Intwine, r. cydblethu, cyfrod udo, newid trefn
eddu, cyfnyddu, cynglymu Invest, v.gwisgo,arwisgo; urddo,
Invade, v. rhathro i, ymosod ar, urddasu; gosod mewm medd
cyrch-ruthro; trais-ruthro iant, rhoi goresgym: amgåu,
Invalescence, sub. anhwyl, af. gwarchâu, cau o amgylch
iechyd Investigable, a.*
2. L.2
 I N 252. I R
-
-

Investigate, v. olrhaim, chwilio Inurbanity, s. anſoneddigeidd

allan, posio, posianmu. rwydd, anfoesogrwydd
Investigation, s. chwiliad allan, Inure, v. cynnefino, arferu
olrheiniad, posiad, posiant Inutile, a.diddefnydd, aflesol
Investiture, s. rhoddiad medd Inutility, s. diddefinyddrwydd,
iant meu oresgyn; urdd-osod amnefnyddioldeb, anſudd, an
iad, urdd-wisgad, urddasiad fuddioideb, afles, of eredd
Investment, s. urddiad; rhodd Invulnerable, a. anhyfriw, all
iad meddiant—gwarchaead archolladwy, anghlwyfadwy
Inveteracy, s, heneiddiad rhyw Inward, a.mewnol, tufewnol
ddrwg; dyfn-reddfiad, dyfil Inwardly, ad. o mewn, o'r tu
gasedd; canlid, hēnlid, dyfn. mewn, oddi-fewn; yn y galon
lid Inwards, s, perfedd, coluddion
Inveterate, adj. hèn, henlidiog, Inweave, r. cyd-wau ä pheth
gwrthnysig, greddfol arall, eymmysg-wäu -

Invidious, a cenfigenus; atgas

Invigorate, r. cryfhäu, arialu,
Inwrap, r. amgorni, amguddio,
amwisgo; dyrysu. Edr. Enreley
|
bywioli, gwrygio, grymio Iö-pean, s, llawen-floedd, orollian
Invigorating, a cryfhäol, &c. Irascible, a. digiadwy, cyffroad
Invincible,.a. anorchfygol, anor wy, digus, digofus, hyddig,
fodadwy, amorchfygadwy anghymmodol, drwg-anwydu:
Inviolable, a. dihalog; annhor Ire, s. dig, digter, digllonedd,
radwy, anniddymadwy gwg, bär, llid, llidiogrwydd &
Inviolate, a. dihalog, anhalog Ireful, a, digllawn, llidiog
Inviron, r. amgåu, cylchynu Ireland, s. Ywerddon, Iwerddon,
Inviscate, v. dwbio; ynnddwbio yr Ynys werdd
Invisibility, s. auweledigrwydd Iris, s. yr enfys, biva'r gwlaw
Invisible, a. anweladwy, anhy Irishman, s. Gwyddyl, Gwyddel
wel, amweledig, anyspeiadwy —Irish tongue, Gwyddeleg
Invitation, s, gwahoddiad, galw Irk, c. dygnu, blino, gofidio
ad, gwahawdd: deniad Irksome, a blin, blinderus, dygn,
Invite, r. gwahodd; denu trvm, gerthrwm, gofidus.
Inunanimous, a. anghydunok Iron, s. haiarn: a haiarnaiddº
Inunction, s. eneimiad v.haiarnu; llyfnhäu
Inundation, s. Ilif-ddwfr, lifeir Ironical, a gwawd-ddywedawl,
iant, rhyferthwy, llif, dylif gwatwarieithus, arwawdus
Invocate, v. galwar, gweddio Ironmonger, s. haiarn-werthwſ,
Invocation, s. galwad am borth, haiarmwr, haiarnydd
deisyfiad, gweddi; erfyniad Irony, s. gogan wavd, gwawk
Invoice, v. cofrestr o lwyth iaith
llong; llwyth-restr Irradiancy, s. pely dredd, pelº
Invoke, v. ymbil, galwar iad, iiewytch, dysgeirde”,
Involve, v. dyrysu, cymblygu, claerder
cymblethu, cymmysgu; maglu Irradiate, v. pelydru; goleno
“Involuntarily, ad. o anſodd Irrational, s. afresymol,
ammluwyllog, direº,
anghymnwyll, di
Involuntary, adj. anſoddus, an
ewyllysgar; annewis ..ymsynied - -
 F. R. 253. I R.

Irrationality, sub. afresymoldeb, Irrevalent, a. ammherthynol, an:

dibwylledd, afresymolrwydd mherthynasol, diberthynas
Irreclaimable, a. amniwygiadwy Irreverence, s. anmharch, anſri,
Irreconcileable, u. anghyinmod anfoes; dianrhydedd
adwy; anghymmodlawn Irreverent, a. anniharchus, an
Irreconcileableness, s. anghym edmygawl, diedmygawl
modlouedd, digymnodiad Irreversible, adj. divrthdröawl;
Irrecoverable, adj. anadferadwy, anniddymadwy, diadlam
diadfer,cyfrgolledig,anfeddyg Irrevocalle, a.aumiddymadwy
iniaethol, auwelladwy Irrigate, v. dyfrilau, dyfru, am
Irrefragable, a...anwrthwynebad ddyfru; gwlycliu, mwydo
wy, diymwad, anvadadwy Irrigous, Irriguous, a. amddyfyr,
Irrefutable, adj. annisbrofadwy, amddyfrawl, dyfredig, dyfrawl.
anwrthbrofadwy, anwad Irrision, s. gwawdiad, &c.
Irregular, a. afreolus, afreelaidd, Irritable, a. hyddig, digus
direol, allam oréol: Irritate, r. ystumo, herie, cyffrói,
Irregularity, s. afréol, afréolaeth, I cynhyrfu, antoddogi
afréolusrwydd, amuhrefnedd rritatiug, a... ennynol, emmyngar
Irrelative, a. diberthynas idgar'ilidºwethioi, herawl.'
Irrelevant, a. diberthymus, an Irritation, s. anſoddogiad, cyn
mherthynol, anmherthynasol hyrfiad, annogiad llid
Irreligion, s. anghrefydd, anauw Irruption, s.rhuthr-lif, gorffryd
iaeth, annuwioldeb: iad; rhuthr-gyrch; flam-gyroll
Irreligious, a. anghrefyddol Is... r. y mae, y sydd, yºv, ydyw.
Irremeable, a. annychweladwy, Ischury, s. attaliad y dwfr
diadlam, diadchwel, diadnawf Isinglass, s. math olād neu ys.
Irremediable, a. anteddygadwy, grawling a wueir o berfedd.
diymwared, anteddyginiaethol rhywbysgod
Irremissible, a. anſaddeuadwy, Island, Isle, s. ynys—A small,
difaddeu, antaddeuol: island, yuysan, ynysig
Irreparable, a. annivygiadwy Islander, s. ynyswr, ynysydd
Irrepleviable, a. anadveradwy Israelite, s. Israeliad; Iuddew,
Irreprehensible, a. diargyhoedd, Issue, s.rmynediad allan; diangfa;
anghylus, dinam, difeius. diwedd, camlyniad; tarddiad,
Irreproachable, a. digabl, diwar tarddelliad; flynnonell, flyn.
adwydd, difeſ, divarth nonig: llynnor, llif-weli: dy
Irreprovable, a. difai, angher ferlif: hiliogaeth, hil, eppil, hād
yddadwy, anghylus Issue, v. torri, tarddu, #. neu
Irresistibility, s. anwrthwyneb ffrydio allan; cyhoeddi
edd, anwrthwynebrwydd Issueless, a. dieppil, diblant
Irresistible, a. anvrthwynebad Isthmus, s, llain o dir rhwng dàu
wy, anwrthladdadwy för, cyfyng-dir, llein-dir
Irresolute, a. diyinröad, anym It, pron, efe, fe, efo, fo, e, of hi
roegar, anwadal; annewr Italy, s. yr Eidal, yr Ital
Irresolution, s. anwadalwch; an Itch, s. y crafu, yr ymgrafu,y
ymrūad; gwangalondid cosi; ysfai fig. mawr-flys.
Irretrievable, a. anadferadwy Itch, v. ysu; merwino
 J. A. Q54 J. A.

Ftem, s. amnaid, awgrym:—pen, Jack-pudding, s. bongleryn: ys

peth, pvngc: ad hefyd gentyn, digrif was
Iterant, a. ad-ddywedawl: ad Jacobins, sub. gwrthwynebwyr
weithredawl; adweithiawl llywoolraeth frenhinol; Siacob
Iterate, r. ail-ddywedyd neu iniaid, a elwir felly, oddi wrth
wneuthur, ad-ddywedyd eulle cyfafod, yn ddiweddar,
Itinerant, a teithiol, ymdeith yn Paris, sef Mynachlog y
iawl, amdeithiawl Siacobiniaid neu grefyddolion
Itinerant, s. ymdeithiwr, cylch St. Dominic
deithiwr Jacobites, s. heretieiaid gynt, a
Itinerary, s teith-lyfr wadent Dduwdod Crist:hefyd,
Itinerate, r. cylch-deithio pleidwyr teulu Siamas II, yn
Ivory, s. dant y cawrfil neu'r erbyn Siðr I, a theulu Hano
elephant, ifori ver:-Siacobiaid
Ivy, sub. eiddew, eiddiorwg— Jaculation, s, tafliad, ergy.diad
Ground-iry, eidral, eiddew'r Jade, s. dyhiren, maeden, budr
ddaear, y feidiog las, mantell og:—cetyl diog, cul-farch
Fair, palf y llew Jade, r. blino; ystrangeio
Ivy-berries, s, grawn eiddew Jaded, a. Iluddiedig, wediblino,
Jadish, a. dioglyd, castiog
Jag, v. sitrachu, rhygn-fylchu
J. Jags, s. sitrach, rhygn-fylchau
J9 MAE y llythyren weithian Jaggy, a. sitrachog, rhygn-fylch
og; carpiog, llarpiog
yn cael ei harfer fel byrhād JAH, s. (Hebr. ) Arglwydd, Ior
or gair Jesus, Iesu; megis Jail, s. carchar, earchardy
J. H. S. am Jesus homiium Jailer, s. ceidwad carchar
Salvator, Iesu Iachawdwr dyn Jakes, s. ysgothfa, geudy
lon
Jam, s. aeron-gyfaith: arwisg.
Jabber, v, gwag-siarad, lolian, Jam, t. tyn-wasgu, tym-gynio d
brygawthan, baldordd Jamb, s, gorsing drvs, ystlys- º'
Jabberer, s, lolivr, bryddonwr bost, gorsin
Jacent, a, yn ei orwedd Jangle, s. chwedl-geeraeth; ym
Jack, s. bér-dröydd, běr-beir gecraeth; swn didrefn—jain
iant, botas. was; march-breh jangling, of r-siarad
llifio:—y pysg pen-hwyad:— Jangle, v. ymryson, ymdaeru,
ceiliog hebog neu walch: nod ymeirio; cario chwedlau
Jackall, s, gwas y llew Janizary, s. un o'r radd uchaf c.
Jack-a-lanthorn, sub. ellyil-dán, filwyr traed y Tyrciaid
Ilewyrm, mall-dan January, s. Jonawr
Jackanapes, s. eppa, gwrab Japan, v, arliwic, barmeisio (yn.
Jack-by-the-hedge, s. troed yr ol dull trigolion Japan)
asen, yr arilegog. Japan-ware, s. Ilestriarliwiedig
Jackdaw, s. cogfran. Edr. Daw yn oly dull uchod
Jacket, s, hugyn, hugan, toryn Jar, sub, costrel, costrelig, cos
Jack-ketch, s. dienyddiwr eyff. M
trelan, ystèn, bridd:—anghyd
redin, crogwr Stun -
$l.
 J E 255 J O

| Jar, v. anghydseinio, amrafaelio, Jersey, s. math o frethyn .

gwrth-eirio—To stand a jar,
bodyn gil-agored .
Jargon, s. ffrec, fregod bryddon
eg, brygawthen, lol
Jasper, s. maen jaspis
Jessamine, s. math of odeuyn
Jest, s. cellwair, digrif-air
Jest, c. cellwair, cynimwedd
Jester, s. cellweiriwr, digrifvas,
croesan, croesaniad -

Jass-hawk, s. gwalch neu hebog Jesuits, s. sect y Jesuitiaid

ieuangc, hebogym Jesuitical, a tebyg i ddull y Je
Javelin, s. picell, gwayw, gwayw suitiaid; mwys-eiriog, cyfrwys,
ffon, llóst, paled dichellgar, twyllgar
Jaundice, s. y melyni, y cryd Jesus, s, Iesu, Iachawdwr, Gwar
tº sº redwr, Meddyg pechaduriad.
Jaunt, s. gwib-rodiad, darymred, Jet, s. maen muchudd - -

º
oivyym
gwib-hynt.—-cámeg Jet, v. corbelu. Edr. Jut
Jetsam, s. dioedd o longddrylliad
Jaunt, v. gwib-rodio, darymred, Jetty, a. dā fel muchudd
rhodiena, ymrodio Jew, s. Iuddew, Iddew -

Jaw, Jawbone, sub. asgwrn yr Jew's-ears, s. clustiau Suddas,

ên, car gēn; cern, boch-gern, clustiau'r ysgaw -

mant, ael-gerth, elgeth, genog Jewel, s. gem, em, glain, maen

Jay, s. casegy dryghin, y gegid, gwerthfawr, tws; emig
ysgrechy coed, piogy coed Jeweller, s, gèmydd, ceinionydd
Jealous, a. eiddigeddus, eiddig Jewess, s. ſuddewes Iddewes
us; drwg-dybus, amheilus Jewish, a. Huddewaidd
Jealousy, s. eiddigedd; drwgdyb Jew's-harp, s. ystyrmant
Jeer, s, gwawd, gwatwar-iaith Jig, s. ilam-ddawns: v. Ilam
Jeer, v. gwawdio, gwatwar ddawnsio, crych-lammu
Jeering, adj. gwawdus, gwatwar Jilt, s. cariad ferch dwyllodrus;
llyd, gwatwargar anllad-ferch, dyhiren
Jehovah, s. Duw, Jehoſa Jingle, sub. cyd-dingciad; tingc
Jejune, a.sych-gras, sychlyd; waith, rhimyn-waith
difudd, diflas, anſlasus Jingle, v. tingcio; rhimynu . .
Jejuneness, s. sych-grasrwydd; Job, s, gorchwyl, gorchwylyn,
anfuddiolrwydd; sychder swydd, swyddan, tasg -

Jelly, s. glud-gawl. Edr. Gelly Job, v. porthmóna; gorchwylio

Jennet, s. Edr. Genet
Jenneting, s. math o afal pèr
Jeopard, v. peryglu, enbydu
Jeopardous, a. perygius, &c.
Jeopardy, sub. perygl, enbyd
rwydd, pyd; ingder
Jerk, sub. ysbongc, Ilam, maid,
Jobber, s, prynwr a gwerthwr;
rthmon; tasgiedydd, tasgwr
Jobbernowl, s. pen clwpa
Jockey, s. marchogwr: porth
mon cefylan; torrwr cefylau
Jockey, tº gwthio draw neu
allan; siómi, twyllo -

crychnaid; tafliad; ergyd Jocose, Jocular, a... cellweirus,

Jerk, v. ysbongcio; - tin-daflu; arab, arabeddus, digrif-lon
taflu dan fraich Jocularity, s. cellweirgarwch.
Jerkin, s. hugan; hebogyn Jocund, a. Ilonwych, llon-ddifyr,
Jerking, s, pvyad, curfa chwaréus, digrif-loa -
 5 O 256 J U

Jog, Joggle, s, lled-ysgydwad, Journal, s. cofºlyfr; dydd-lyfr,

en-elinad; ysgytfa, ysgytiad; rhestrydd; teith-lyfr
led-duthiad, go-duthiad; garw Journalist, s. dydd-nodydd
duth, hald, hongc Journey, s, taith, ymdaith, hynt,
Jog, Joggle, r. lled-ysgwyd, lled-- dyhynt, hyttynt, lielynt, sincruti
wthio, pen-elino; ysgwyd, ys Journey, v. , teithio, ymdeithio,
gydwyd, ysgyttio; go-duthio; hyntio, belyntio
haldian, hongcian Journey-man, s. divrnodwr, di
Join, v. cydio, cyssylltu, uno, wruod-was, hūr-weithiwr
cyfuno; cyd-rwyno; asio Journey-work, s. hur-waith, di
Joinder, s. cyssylitiad, asiad wrnod-waith, cyſlog-waith
Joiner, s. cyssylltwr, asiwr, as Joust, s. math orith ymladd
iedydd; coed-asiwr; saer cist Jowl, pen, cern. Edr. Jole
iau Joy, sub. Hawenydd, lionnedd,
Joinery, s. asiedyddiaeth; cist llonder, gorfoledd, gorhoen
saerniaeth; coed-gelfyddwaith Joy, r. Ilonni, llonychu
Joint, s. cydiad, cysswilt, cym Joyful, a. Ilawen, gorfoleddus
, mal, cwgn: dryll, darno gig Joyfulness, s. Ilóniant, llónwch,
Joint, a cyd.—Joint-heir, cyd Ilawenwch, llawenydd
..etifedd Joyless, a. annyddan, aflawen
Joint, v. chwarthorio. Edr. Join Joyous, a llawen, hoenus, dy
Jointer-plane, sub. cysswllt-gan ddanus, difyrlawn, llon, hylon
wyr Jubilee, s. blvyddyngollyngdod;
Jointress, s. gwraig waddolog gwylflwyddyn i Israel gynt, &
Jointure, s, cynnysgaeth gwraig Jubili
gan eigwr; agweddi, egweddi, Jucundity, s. hyfrydwch
traian, traean; gwaddol Judaic, Judaical, a. Iuddewaidd
Joist, s. dist, trawst, ceibr Judaism, s. Iuddewiaeth
Joke, s. cellwair, cellweir-air, Judaize, r. Iuddeweiddio
awd-air, digrif-air Judge, sub. barnwr, **,
Joke, v. cellwair, cellweirio brawdwr, ynad, yngnad
Joker, s. cellweiriwr, digrifvas Judge, c. barnu; cytrif
AJole, s. cern, bochgern, lled pen; Judgment, s. barn, brawd, barn.
pen pysgodyn edigaeth; dedfryd: iawn-farp,
Jolliness, Jollity, sub. hoywder; iawn-ddeall; tyb, meddwl
hoenusrwydd, hoen-wychder, Judgment-seat, s. gorsedd baru,
gorllonder; nwyt-lawenydd; brawdle, hawl-ſainge
cyfeddach, rhysedd Judicatory, s. brawdle, llys barn
Jolly, a lion-wych, hoyw-wych, Judicature, sub. yngneidiaeth,
hoenus; puyntus, boliog brawdwriaeth; awdurdod i
Jolt, s. ysgytiad, haldiad farnu: brawd-lys, brawdle
Jolt, c, ysgyttio; hongcian Judicial, adj. barnol, brawdwr.
..Jolthead, s. pen-hongc, penbwl aidd, brawdawg, yngneidiawl;
Jostle, v. hergwthio, ysgyttio barnedigol; cyfreithiawl
Jostle, s.... hergwd Judicious, a call, synwyrol, fel,
Jovial, a. digrit-lon, llouwych doeth; medrus, cyfarwydd
Jovialness, s, hoenlonder, &c. Jug, s. croth-lestr; diodlestr
 JU
Juggle, s. hud, siom, twyll
Juggle, v. chwido, lled-rithio,
chwarau hug, hoccedu, twyllo
Juggler, s. chwidog, hudol, hud
olwr; hoccedwr, twyllwr
Juggling, s. hudoliaeth; hocced
Jugular a. perthynol i'r gwddf
Jugulate, v. torri gwythen y
gwddf
Juice, s. sudd, nodd, sug, sugn
Juiceless, a. disudd, Sych
Juiciness, s. irder, ireidd-dra
Juicy, a. Ilawn sudd, iraidd
Julap, s. meddyglyn melus
July, s. Gorphenhaf
Jumble, s. cymmysgfa, mwchwl
Jumble, v. dyſysgu, cymmysgu,
didrefnu, plith-bentyrru
Jump, sub. maid, llam—Jumps,
creifion iledr-corph-wisg
Jump, r. neidio, llamsach, llāmu,
crychneidio: cydredeg
Jumper, s. neidiwr, llamsachwr
Juncate, Junket, s, pèr-deisen,
ammeuthyn: pl. ammeuthyn
ion
Junction, s. cydiad; cyfumiad
Juncture, s. cydiad, cyssylltiad,
cysswllt, cyfwlch, cyfwng, cyſ Jutty, sub. corbed, ysgwyddiad,
rwng; cyfwedd; agwedd
June, s. Meheffin, Myliefin
, .Junior, a. iau, ieuach, ieuangach;
ieuaf, ieuengaf
Juniper, s. meryw, merywen
Junket, v. gwledda; dant-foddio
Junto, s. cydgyfrinach; cydgyf
rinachwyr; cydbleidwyr
Jupiter, Jove, s. Iau, Io, Iou
Jurat, s. seneddwr; burdais
Juridical, a cyfreithiol, brawd
faol, barnol, llysol
Jurisdiction, sub, awdurdodaeth,
rhaglawiaeth, brawdwriaeth Keckle, r. hachio, corn-dagu:—
Jurisprudence, sub. gwybodaeth
neu gyfarwyddydyn y gyfraith Kecks, s. sych-gallod
"Jurist, s. cyfrcithiwr gwladol
Juruut, s. cmelten y ddaear
257 K A
Juror, Juryman, s, rheithiwr
Jury, s.rheithwyr, gwyr twmg—
Grand Jury, uchel reithwyr—
Petit jury, is-reithwyr
Just, a. iawn, cyſiawn, uniawn,
cywir, cyfartal, tég, didwyll
Just, s. rhithymladdfa
Just, ad. yn agos, o fewn yohyd
ig; prin; yn gymhwys—Just
now, yn awr, ar hyn–Just so
much, hyny a dim yehwaneg—
Just so, ie felly
Justice, s. cyſiawnder, uniondeb,
barn: ynad, yngliad, barn
ydd
Justiceship, s. yngmeidiaeth
Justiciary, s. yuad, barnwr
Justifiable, a cyfiawnadwy
Justification, s. cyfiawnhãd
Justificator, Justifier, s. cyſiawn
hâwr, diheurydd -
Justify, v. cyfawnhäu, dieuogi
Justle, r. gwthio, hyrddio
Justness, s. cyfiawnedd, rhesym
oldeb, cymbwysder, cywiredd
Justs, s, ormest-chwareuon
Jut, c. corbelu, corbedu, taflu
allan; crogi drosodd, ysgwyddo
tafliad mewn adeilad, &c.
Juvenile, a. perthynol i ieuengc
tyd, plentymaidd, ieuengaidd,
bachgemaidd—Juvenile games,
mabol-gampau
K.
KALI, sub. gwyg, gwmmon,
dylusg neu ySnoden y már
Kaw, v. creu, crefu, cogor fel
brän:—anadiu'm boenus
amgortiorhaff -
Kedge, Kedger, s. angor by chan,
angor llusgo
2 MI
 K I 258 K I

Keel, sab. trum-bren gwaelod Kidnapper, s. Ileidr plant

Ilong, cil-bren Kidney, s. aren, elwlen: bath
ičeeler, s. cerwyn, citer Kidney-beans, s, ffa freinig
Keen, a. craff, llym, lyminog, Kidney-wort, s. daily grom, y
awchlym, awchus, miniog; cyſ. grom doddaid, bogel y forwyn
rwys-gall, synwyr-lym Kilderkin, s. hanner baril
Keenness, sub. craffder, Hymder, Kill, r. Iladd, diemeidio, hofrudd
awchly medd; gor-awydd io, dienyddio -

Keep, s. diogelfa; cadwraeth Killer, s. Ileiddiad, llofrudd

Keep, r. cadw, dal, cymnal; Kiln, s. odyn, cyl
gwarchadw; magu, maethu Kimbo, a cam, crwm, dolènog
Keeper, s. ceidwad, gwarcheid Kin, s. car, perthynas, cydwaed,
wad, gwyllwr, golygwr cyfathrach; cydryw
Keeping, s. cadwraeth, ceidwad Kind, s, rhyw, ystem, rhywog.
aeth, gwarcheidwadaeth aeth; math, matur
Keg, s. barilan, baril by chan Kind, a. cymmwynasgar, cart
Kelp, s. Hudw gwmmon aidd, mwyn, hymaws, caredig
Ken, s. golwg, trem, trèmyn, Kindle, t.ennyn, ennymu, cymeu
trèmynt; hyd golwg Kindly, a rhywiog; mwyn, teg
Ken, c. canſod, gweled; dirmad Kindly, ad. yngaruaidd, &c.
Kennel, s, ty cwn, cyudy, cyn Kindness, s. cymmwymas; car
hordy, cynllwst; cnud o gwn iad, caredigrwydd, cymmwyu
hela:-ftös budreddi asgarwch; rhadlonedd
Kemmel-coal, s, gldyn caled, car Kindred, s. cystivn, cystlynedd,
reg-lo, caled-lo perthymas, träs, carennydd,
Kerb-stone, s. y maen munwgli cyfathrach; cyd-gened!
wrth enau pydew Kine, s.gwartheg, boon, buchod,
Kerchief, sub. cadach, moled, bnw, buwchod. Edr. Cour. .
neisiad King, s. brenin, brenhin, breenin,
Kermel, s. cnewullyn, bywyn unben, teyrn, rhi, gwledig
Kersey, s. math o frethyn caerogl King-craft, s. teyrn-ystryw ..
Kestril, s, cudyll, cudyil coch Kingdom, s. teyrmas, brenhill
Ketch, s.l.long fechan, cwch iaeth, gwledych, Ilywodraeth
Kettle, s. callor, calloryn, croch King-fisher, s, piodén y dwf,
enyn, peiryn; efyddyn glas y dorlan
Kettle-drum, s. º près |Kingly, a brenhinol, breninol
Key, s.agoriad, allwedd; cyweir King's-evil, s.clwy’r brenin, man"
gorn:-porthfa, llwythfa. wynnan, clefrigwyn -

Key-stone, s. carreg clo Kingship, s. brenhindod -

Kibes, s. cibwst, melerth King's-spear, s, gwayw'r brenin

Kick, s.troediad, troed-ergyd Edr. Daffodil ac Asphodel
Kick, t. troedio; gwingo King's-stone, s.rhyw for-bysg
Kickshaw, s. dysglaid oddant Kinsfolk, s. ceraint, perthynasau,
eithion cyd-gened, trasau, tylwyth
Kickshoe, s. digrifddyn |Kinsman, s.cár, carºr, cyſnesaſ,
Kid, s. myn gafr, mymyn gwr unwaed; cyfathrachwr
Kidnap, t, lladratta plant, &c. |Kinswoman, s. cares, &c.
* -
 KN 259 LA

Kirk, s. eglwys, ty addoliad, sef Knight-service, s. cad-weini

yn oliaith yr Alban (Scotland) Knit, v, gwau; clymu, cylymu,
Kiss, s, cusan: t. cusanu achlymu; uno, cyssylltu º
Kit, s. ystwc llydan Knitter, s, gwěwr, 5.
Kitchen, s. cegin Knitting, Knit, s, gwéad, gweuad
Kitchen-garden, sub. cegin-ardd, Knitting-needle, s. gwaell: pl.
arbawr, gardd fresych gweill, gwéyll
Kitchen-maid, s. cegin-ferch Knittle, s.llinyn rhedeg
Kitchen-stuff, s, llysiau'r croch Knob, s. cmap, cwgn, cnwc
an; brasder y crochan Knobby, a. cnapiog, cygnog,
Kite, s. barcud, barcutan, béd, cmyciog, oddfog, talpiog
boda, bury, bery Knock, s. cnoc, flat, dyrmod
Kite's-foot, s. troed y barcud Knock, v. cnácio, flátio, taro,
Kitten, s. mab-cath, cath fechan curo, fusto,pwyo, dulio, cébio
Kitten, v. bwrw cathod Knocker, s. cnócivr, tarawydd:
Klick, u, clecian —ystwffwl, dör-forthwyl
Knack, sub. ystrange, cyfrwys Knoll, v. canu clul, cnulio
ffordd; º: Knot, s. clwm, cwlwm; cwgil,
Knag, s. clwm, cwlwm, cwgn, cymmal—Bow-kmat, cwlwm.
osgl, ceingc-fônmewn pren,8:c dolen—Hard knot, tym-gwlwm.
Knaggy, a clymog, cygnog elwm-gwlwm,llin-glwm—Gor
Knap, s. cmap, telpyn, crug dian knot, cwlwm amnatted,
Knappy, s. cmapiog; twmpathog priodas -

Knapsack, s. céd milwr, coden Knotty, a. clymog, cygnog

Knapweed, sub. y, bengaled, y Know, v, gwybed, dyall, dirnad,
gramenog, y benlas, clafrllys adnabod, advaen
Knave, s. dyhiryn, erogyn Knowing, a gwybodus, deallus;
Knavery, sub. dyhirwch, amfad medrus, cyfarwydd
rwydd, twyll-waith Knowingly, ad. trvy wybod; yn
Knavish, a. anſadis, anonest fedrus, yn gyfarwydd , -

Knead, v. tylino, pobi Knowledge, sub. gwybodaeth:

Knee, s. ghn, pen y glin; pl. dealtwriaeth; adnabyddiaeth
glimiau, penlimiau, deulin Known, a. hyspys, adnabyddus"
Kneed, a.glinieg; elymog Knubble, v. cwgn-daro, cygnu,
Knee-deep, ad, hyd y gliniau dwrn-bwye -

Knee-pan, s. padell pen y glin Knuckle, s. cwgn, migwrn

Kneel, v. penlimia, deulimio Knuckle, v. migyrnu; rhoi mig
Knell, s, cnull, emul, cluk wrn ar lawr
Knife, s. cyllell, twoca Knuff, s. delft, drel, lleban
Knick-knack, s. tegan; manyl
ddarn; ystrangc, eyfrwys-dro ||
Knight, s. marchog L.
Knight-errant, s.crwydr-farchog,
marehog y bendro Ls FEL rhifnod, a arwydda
Knighthood, s, gradd neu urdăas ddeg a deugain: L. L. D. Le
marchog, marchogiaeth gun Doctor, Dysgawdryn y
Knightly, a. marchogajdd cyfreithiau
2 M 2.
 LA 260 LA
*

La! interj. wele! och fi! Laconic, a. byr-eiriog, byr, tal

Labefaction, s. gwanhãd, adfeil fyr, yn ol dull y Laconiaid
iad, dirywiad, gwaethiad Laconicism, Laconism, s. byreir
Label, s. Ilabed, dibynai, dibyn iad, ber-iaith, byr-air -

ydd, crogiedydd, carraiddibyn Lactant, adj. Ilaethog, yn rhoi

Łabia, s. gwefusai, gwefiau llaeth; liaethawl. Edr. Lac
Labial, a. .." teal
Laborant, s. fieryll. Edr. Chymist Lactary, s.llaethdy, blithdy
Laboratory, s, gweithdy, gweith Lactation, s.llaethiad, dyſmiad
fa; fieryllty, fferylldy Lacteal, Lacteous, a. laethog,
Laborious, a.ſ.lafurus, gweithgar; llaethlyd, llaeth-liwicg
poenfawr; gorchestol Lactescent, a. blithawg, blith
Laboriousness, s.llafurusrwydd Lad, s. bachgen, llangc, llengeyn,
Labour, s, llafur, trafod, trafael, herlod, hoglange, hogyn
trafferth, lludded, poem, llafur Ladder, s. ysgol, llettring .
boen; gorchwyl: gwewyr es Lade, v. llwytho; pynio, pynoriº
gor tywallto lestri Iestr, gwalloff
Labour, v. Ilafurio, gweithio, Laden, part. Ilwythedig, llwyth.
poemi, ymboeni, trafferthu; og, pynoriog
ymegnio, ymorchestn Lading, s, llwyth; baich
Habourer, s, gweithiwr, poenwr Ladle, s.lledwed, lledwed-lwy
Laburnum, s. y ddrew-goed Ladleful, a. lledwedaid
Labyrinth, s. Ile dyrys ei droion; Lady, s. arglwyddes, pendefiges
bachdroſa, dyrysfa, dyrysle Lady-day, s. §. Fair y Cy
Lace, sub. ysnoden, eirion-we, hydedd
addurn-we, ymyl-we, sider; Lag, v. dyfod yn olaf, llercian
llinyn-we, pléth-linyn, carrai Lag, a. olaf, diweddaf, diocaf
Lace, v. sidera, ysmodemu; cau gger, s. llercyn; diogyn
à llinyn neu garrai Laic, s. Ilêygwr, gwr lléyg, neu
Lace-man, s. ysnodenwr, siderwr heb urddau eglwysig: a le.
Lacerable, a rhwygadwy, tor ygiol
radwy, hyrwyg, hydor Lair, s. gorweddle ceirw, &c.
Lacerate, v. rhwygo, llarpio, Laird, s. arglwydd maenor
dryllio, cinyńo, darnio Laity, s.lléygion, gwyr llèyg
Laceration, sub. rhwygiad, llarp Lake, s. Ilyn, llwch
iad Lamb, s. oen: (pl, Wyn)
Lachrymal, a. deigrawl, dagr Lamb, v. bywrw oen: dwys-gurº
euol, deigrynog Lambative, a. iw leibio, hylaib
Lachrymation, s. deigriad, dagr Lambent, a. Ileibiol, llyfawl -
euad, deigryniad Lambkin, s. oen bach, oenyn
Lack, s. eisiau, diffyg, gwall Lamblike, a. oenaidd, hymaws
Lack, v. bod mewn eisiau, &c. Lamb's-tongue, s, tafod yr Oen
Lacker, sub. math o eur-liw, Lame, v. cloffi, anafu, effyddu
addurn-liw, melyn-liw Lame, a cloff, efrydd, anafus
Lacker, v. eur-liwic, &c. Lameness, s. cloffi, cloffni
Lackey, s, gwas traed, gwastrod Lament, v. galaru, cwynfan;
yn, rhedeg-was alaethu, ynofidio, wylofain
 LA 261 L A

Lamentable, u. galarus, gresynol, Language, s. iaith, tafod-iaith,

alaethus, athrist, wylofus ymadrodd—British language,
Lamentableness, s, gresynoldeb brythoneg—English language,
Lamentation, s. cwynfan, galar, Saesoneg—Syrian language,
galarnad, alaeth, alaethiad, Syriaeg, &c.
galar-gwyn, wylofain Languid, adj. Ilesg, methedig,
Lamina, s. haen; teneu-lafn nychlyd, egwan, diffygiol
Laminate, v. haemu, haem-danu Languish, r. nychu, methu, di
Lammas-day, s. y dydd cyntaf o hoeni, llesgäu, curio
Awst, dydd degwm wyn Languishment, Languor, s. nych,
Lamp, s.llusern, Illigorn, crllen, nychiad, nychdod, dihoeniad
canwyll, llamp, ffagl Lamiary, s. cigyddfa
Lampas, s. y fintag, mindag Laniferous, a gwlanawg
Lamp-black, s. math o huddygl Lamfice, s. gweithle gwlan
neu barddu, du'r lamp Lank, a cul, teneu; Ilipa, llibin:
Lampoon, s. cas.gerdd, gogan llathraid, hirllaes
- gerdd, dychau-draith Lankness, s. llibinrwydd; culmi,
Lampoon, v. dychanu, goganu teneuder: llathreiddrwydd
Lampooner, s. dychanwr Lamky, a. yslebog, llibin
Lamprey,8. Ileiprog, llyswen bem Lantern, Lanthorn, sub. llusern,
Lanarious, a gwlanog [doll llugorn, goleu-dial
Lanary, s, gwlandy Lap, s. arfed; afflau; arfſedog
Lance, s. gwayw, gwayw-ffon, Lap, v. llepian, lleibio: troi meu
yspèr, llost, saffwy, par amguddio'r maill beth yn y
Lance, v, fleimio, agor dolur llall
Lancet, s. ffiaim Lap-dog, s. col-gian, arffed.gi
Land, s. daear, tir; gwlad Lapidary, s. #. maenydd
Land, v. tirio, glannio; dilwytho Lapidation, s, llabyddiad
Landed, a tiriog, yn meddu tir; Lapideous, a caregaidd
wedi tirio, dyfod i dir Lappet, s. godre gwisg
Landholder, s. deiliad tir Lapse, sub. llithrad, syrthiad;
Landing-place, s. tirfa, porthfa, treiglad: breint-goll
glann dwfr;—pen grislau Lapse, v. lithro, amryfuseddu,
Landgrave, s. enwad yn yr Al syrthio, cwympo; dygwydd
maen, tebyg i Iarll gyda ni Lapsed, part. cwympedig, syrth
Landlady, s. meistres tir; meis iedig; wedi myned heibio
tres tafarm, tafarnwraig Lapwing, s. cornchwigl, cornic
Landloper, s, glann-wibiwr ell cornur y gweunydd
Landlord, s. meistr tir; tafarmwr Larboard, s.yr ochrchwith, neu'r
Landmark, s. ffin, cyffin, terfyn tu aswy i long
Landscape, Landskip, s. darlum Larceny, sub, lladrad, chwiwlad.
iad tiroedd, tai, coedydd, &c. rad; crog-ladrad
Land’s-end, s. penrhyn, pentir Larch-tree, s. lars-Wydden
Land-tax, s. y dreth fawr Lard, s. bloneg: v. blonegu
Land-waiter, s. toll-wyliwr Larder, s. cig-gell; bywyd-gell
Lane, s. hewlan, heolan, ystrýd, Large, a helaeth, ehang, mawr,
heol gyfyng, coeg-heol rhwth; llydan; maith
 LA Qö2. E. A

Large;ess, s. mawredd, helaeth Latimism, s. lladin-ddull, lladim

rwydd, helaethder, mawrder iaeth; llādin-air
Largess, s. anrheg, rhodd Latinist, s. lladimwr, lladinyad
Lark, s. hedydd, ehedydd, uch. Latinity, sub. lladimiaeth, hadin
edydd, meilierydd croyw, lladim-iaith
Larum, s. alarm, larvn Latinize, v. lladineiddio
Lascivious, a. anllad, nwyfus, Latish, a. hwyraidd, lled hwyr
trythyll, annivalr; anweddus Latitude, s.llèd, llydanedd, llyd
Lasciviousness, s. anlladrwydd, ander, ehangder; y gradd o
, nwyfusrwydd, nwyfiant, tesach bellder y bo lle yu gorwedd
Lash, s.llach, gwialenod: carraili oddi wrth y cyhydedd tu a
firewyll meu ſhangell phegwny Dehau neur Gogledd
Lash, v. firewyllio, flangellu, Latitudinarian, s, rhydd-dybiwr,
llachio; gwialenodio: rhwymo pen-rhyddiad
à rhaff meu gortyn Latrant, a. cyfarthawl
Lask, s. darymred y, corph, y Latten, s.llattwm, alcan
dolur rhydd, y pib-glwyf Latter, a. olach, hwyfach, di
Lasking-wind, s. ystlys-wynt weddarach; olaf, hwyraf, di
Lass, s.herlodes, llangces weddaraf o'r daau; diweddar
Lassitude, s. Iludded, blinder —Latter end, y diwedd-Lat
Last, s. pren troed, gweddig': ter growth, adwair; attwſ
hefyd rhyw fesur, rhit, neu Latter math, adladd, aethwellt
bwysau pennodol of amryw Lattice, s. dellt; dellt-waith
fath o eiddo; pen-rhif, eithat Lattice, v. delltu, eisio
|
bwys, pen-fesur; ilwyth Lavation, s. golchiad
Last, a. olaf, diveddaf Lavatory, s. golchfa; ymelchfa,
Last, v. parhān; aros baddon, ymdroch-le
Lasting, a. parhäus, parhäol Laud, s. mawl, clèd, clodforedd,
Latch, s. clicied: r. cliciedu moliant, eammoliaeth, molawd
Latchet, s. carrai esgid Laud, v. cannyawl, clodfori
Late, a. hwyr, diveddar Laudable, a. clodadwy, canmol
Lateness, s. diweddarweh, hwyr adwy, hyglod, gwiwglod, mol
edd, anghynnarweh ediw, moleddus, moledig
Latent, a, dirgel, anamlwg, cudd Lave, v, golchixdyfrhau
iedig, allan o'r golwg Lavender, s.lafant
Lateral, a.ystlysawl, cyfar-ystlys, Laver, s. moe, golch-moe, osged
cyfar-ochrawl, wrth yr ochr Laugh, v. chwerthin, chwarddu
Lath, s. aseth, eisen, dellten: Laughable, a. chwerthinus, di
(pl. esyth, ais, delltº) cam grifawl, chwarddus
medd bwa Laughableness, s. chwerthinedd,
Lath v. eisio, delltu: turnio. chwerthingarweh, digrifveh
Lathe, s. troell, tröadur, turn Laughing, s.chwerthiniad
Lather, s. sebon-drwyth; v. se Laughing-stock, s. chwardd-gyff,
boni, sebon-drwytho gwatwargerdd, gwatwarmöd
Lathering, s. seboniad, tryyth Laughter, s. chwerthin, chwer
iad:—curfa, dwys-gurfa thiniad, chwardd, chwardded
Latin, s.lladim, llading-iaith igaeth, chwarddiad
|
 LA 263 LE J.

Lavish, adj. rivy-hael, tra-hael, Layman, s, gwr llèyg, llèygwr

treulgar, afradus, gwastraffus Laystall, s. tommen, tom-le
Lavish, v. afrada, gwastrattu, Lazaretto, s. clafray, claidy; ys
afradloni, of r-dreui.o pytty; elusendy
Havisher, s. afraidwr, corodyn Laziness, s. diogi, syrthni
Lavishness, s. afradlonedd, afrad, Lazy, a. diog, masgiell, swrth
gor haeledd, afradiad Leacher, sub. trythyllwr, an
Launch, v, gwthio, disgyn, meu || llad was, gordderchwr, hocł
gycirwyn ir mor eli wr
Launder, s. dyfr—gafa, dyfer-gafn Leacherous, a. trythyll, aniladus,
Laundress, s. golchyddes cnawd-wyllt, gor-nwyfus
Laundry, s. golchdy, lifeindy Leacherwite, s. dirwy am anni
Laureat, sub. Ilawrwydd-fardd, werdeb, lleirwyd
pen-fardd y brenin, priffardd Leachery, s, amladrwydd, dyre,
Laurel, s, llawryf, llawrwydden, tesach, gor-nwyfiant
Law, s. cyfraith, deddf; rheol |Lead, S. plwm: plymmen
Lawful, a cyfreithlawn |Lead, c. arwain, darwain, tywys,
Lawfulness, sub. cyfreithlonedd, tywyso; blaemori
**sa,
eb
cyfreithlon Leader, s.arweinydd, tywysydd;
cormor, blaenor
Lawgiver, s. deddfºwr, rhoddwr Leaf, s. deilen, dalem
cyfraith Leafless, a. di-ddail, heb ddalen
Hawless, a. digyfraith League, s. cyfammod, cynghrair,
Lawn, s. llìain main, meinwe, cyfundeb : tair milltir
bliant, sindal:—llawnt; llan League, r. cynghreirio: cyfuno
merch; gwastad-taes Leak, s. agen, hollt, dyferta
Hawsuit, s. cwyn cyfraith Leak, t. agenmu : dyfer-ollwng
dawyer, s. cyfreithiwr, gwr y Lean, a, cul, teneu, truan—Lean
gyfraith, cyfreithiolwr ment, cyhyr-gig, cyhyryn; cig
Lax, a rhydd; llac, yslac: ang. cul—Fat meat, mellin, mehin
hryno; anghywraint gig, cig bras
fax, Laxness, s. Edr. Lask Lean, v. p.Wyso neu orphyrys ar;
Jaxation, s.rhyddhād; llaccād ymddiried yn; gogwyddo at
Haxative, a rhyddhiol Leap, s. maid, llam, crych-lam .
Laxatives, s. cyffyrian, agorawl Leap, r. neidio, llammu, hobelu,
neuryddhāoli'r corph crych-neidio, llamsach -

Hay, sub. can, cerdd; prudd. Learn, v. dysgu, cymmeryd dysg;

gerdd; haen; seldrem; gwanaf caelgwybod, 3.
—Lay-land, gwyndon, gwyn Learned, a. dysgedig, lythyren
dwn, ton-dir, tir gwydd og, Ilêenawg—Learned ones,
Lay, a flèygoi. Edr. Laic dysgeidiom, dysgedigion, gwy
bodolion, lléenogion
Lay, r. gosod, rhoddi, dodi, Iſèu:
gostegu:—dal, dal cyngwystl, Learner, s. dysgwr, ysgolaig
gwystlo:—dodwy Learning, s. dysg, dysgeidiaeth,
Layer, s. haen, rhés, gwanaf; ysgoleigdod, llen, lléen
gwely:--plan frigyn, plan-gyń, Lease, v. gosod am flynyddoedd
plan-biti neu Gesau-lloffa
 *

L E 264 L E

Lease, s. ammod-weithred, wrth Leer, s, cil-olwg, cil-wén: t. cil

ba un y gosodir tir neu dai wenu, cil-olygu
tros amser pennodol: ammod Leering, a. cil-wemawl, &c.
rwym Lees, s, gwaddod, gwaelodion
Leash, s. Ilinyn men garrai dy Leet, s. Ilys, llys-ddydd; maen
wyso, cynilyfan—A leash of or-lys; pentref lys
dogs, trio gwn Leeward, a. oddiwrth y gwynt,
Leassee, s. y cymmerwr wrth gyferbyn a'r gwynt -

ammod-rwym, ammod.ddeiliad Left, adj. aswy, asw, chwithig,

Leassor, s. y gosodwr wrth am chwith–Left hand, llaw aswy,
mod-rwym, ammod-osodwr clèdd
Least, a. Ileiaf, bychanaf, bych Left-handed, a. Ilaw-chwith
6taf, bychanicaf; anamlaf Leg, s. coes, esgair, llorp, bert.
ther, s, lledr, croen; cén Legacy, s. cymmyn-rodd, cym
ther-seller, s.lledrwr, gwerth. myn, thodd mewn Ewyllys
wr iledr Legal, a. deddfol; cyfreithiawl;
Leathery, a. Iledraidd, fel ſledr cyfreithlawn -

Leave, s. cénad, caniatad, rhydd Legality, sub. deddfoldeb; cyſ.

did, trvydded, cènadiad reithlondeb, cyfreithlonedd
Leave, v. gadael, gādaw, gadu ; Legalize, r. cyfreithloni
ymadael, ymadaw a Legate, s. cénadwr y Pab
Leaven, s. surdoes, eples, lefaim Legatee, sub. derbyniwr. 0
Leaver, s. trosol, gwif ºn", cymmyn-dder
avings, s, gweddillion, olion ynydd
Lecher, s. Edr. Leacher, &c. Legation, s. cénadwriaeth
Lectern, s. Ilethr-fwrdd i dial Legator, s. cymmynwr
llyfr, darllen-fwrdd, darllenfa Legend, sub. Ilith-lyfr;—ffug.
Lection, s. darllen, darlleniad chwedl: argraffºlythyrenau ar
Lecture, s. llith, gwers, pregeth, ddarn aur neu arian
darlith, llènlith: sen, cerydd Legendary, a. ffugiol, celwydd
Lecture, v. darlleain, gwersu, og, dychymmygol, disail
pregethu, llitho, darlitho Legerdemain, s. castiau llawys.
Lecturer, s, lithwr, pregethwr, gafn, hud-gastiau, lledrith.
darlithwr, darllèwr waith, rhodres-waith
Lectureship, s. darllenyddiaeth, Legged, a. coesog, berrog
darlléodraeth, llithwriaeth Legible, a darllenadwy,
Ledge, s. rhes, haen; trum, tap, Legion, s.lleng, (y'nghyich 6000)
cefnem, esgair; ymyl-ddellten, catyrfa
ymylfa, corbel-ddellten Legionary, a llengawl
Ledger, sub. cyfriflyfr, gorsaf. Legislation, s. llywodraethiad,
lyfr gosodiad deddfau, arlywiad
1. s. yr ochr gyferbyn a'r Legislative, a. yn gosod cyfraith,
deddf-wneuthurol
gwynt, neu tu á pha uny mae
yr gwyntyn chwythu Legislator, s. deddfºwr, gosodwr
Leech, s. gele, geloden cyfraith, rheolwr, arlyw
Leek, s. céninen: pl. cénin Legislature, sub, y llywodraeth;
Leek-porridge, s. cawl cénin llywodraethwyr, deddfwyr
 L E 2 65 L E

Legitimacy, s. iawnedd, cyfiawn Leprous, a. gwahanglwyfus

edd, cyfreithlonedd Less, Lesser, a. Ilai, bychanach,
Legitimate, adj. iawn-rywidg; lleiaf o'r ddau—Much less,
priod-anedig; cyfreithlawn Ilawer llai, chwaithach . . .
Legitimate, r. cyfreithloni, hawl Lessen, r. by chanu, bychanigo,
freinio; breimioli lleihău ; tolio, treio
Legume, s. pys, fla, &c. Lesson, s. gwers, lith, darlith
Leguminous, a. yd-rawnol, fel Lesson, c. gwersu, rhoi gwers
pšs, fa, a'r cyffelyb rawm Lest, conj. rhag, fel na
Leisure, s. odfa, ennyd, arfod, Let, s. attalfa, rhwystr, l’udd
hamdden, seiblant, amser Let, r. attal, rhwystro, lluddio
Leisurable, a. hamddenawl gadael, gollwig: goddef:-
Leisurely, Leasureably, ad. yn gosod; hurio; llogi
hamddenawl, gan bowyll, yn Lethalgic, a hun-glwyfus -

esmwyth, yn araf dég Lethargy, s. yr hun-glwyf, hun

Leman, s. cywely wr; gordderch haint, gorchwsg
Hemon, s. math o eur-afal Letter, s. lythyren; lly thyr—A
Lend, r. rhoi echwyn, echwyna, letter-bag,lly thyrgod—A letter
echwyno, rhoi bentlyg, ben case, Jythyrfa, Ilythyrgloer—
tlygio, benthycea ---
A letterman, or writer, llythyr
Length, s. hyd, hirder, neithder wr, lythyrydd–A letter foun
—At length, bellach, o'r di der, lythyrenydd -

wedd, weithian; arei hyd | Letter, r. lythyrenu, lly thyru

Lengthen, v. estyn, Ilwyhäu Lettered, a... Ilythyrenog, dysg
Lengthwise, ad. gyd a'r hyd edig: wedi el lythyrenu
Lenient, a tymer, tymerol Lettering, s lythyreniad
Lenify, r. Tyneru, Ilmaru, es Lettice, Lettuce, s, golaeth
mwytho, llarieiddio, doſi Levant, s. Dwyrain: a. dwyr
Lenitive, s.llinarydd: a, Ilinarol, eimiol
esmwythäol, tynerol, lionydd Levee, s. bore-gyfarchiad; cyn
ol, llonyddgar nwyre:—bwrdd ymwisgo
Lenity, Leniency, s, tymerweh, Level, s, gwastadedd, gwastat
tiriondeb, tymeredd, tymeriant tir: gwastedydd, cywur-blvin':
Lent, s, garawys, y grawys -
cyd-raddiad, cyfråddiad: an
Lent, part, echwynedig, &c. melfa, cyfeirfa;-cyfeir-flos;
Lent, Lenten, a. grawysawl cyfeir-dwil; isgyfeir-flos
Lentils, s. man-bys, pys y llygod, Level, a gwastad, gwastad-lyfn,
gwig-bys, facbys - cyd-wastad, un-uchedd, cywir;
Lentor, s, gwydnedd cyfartal, cyfladd: r.gwastatäu,
Lentous, a, gwydn, gludiog llyfelu; annelu, cyfeirio
Leonine, a. Ilewaidd; o liv llew Leveller, s. gwastatāwr, llyfelwr
Leopard, s. Ilewpart Lever, s, trosol, gwif--A lever
Leper, sub, un gwahanglwyfus, beam, trosol-waew—A wooden
gwahanglaf lever, trosolbren, trosolwydd
Leporine, a. ysgyfarnogaidd Leveret, s. ysgyfarnog ieuangc,
Leprosy, s., gwahanglwyf, clafr, glasdorch
clefri, brèch yr Iuddew Leviable, a codadwy fel tieth
2 N -
 "LI 266 L H

Leviathan, s. anghenfil mór Library, s. Ilyfrdy, llyfrgrawn,

Levigate, r, malu'u fan, lychu llyfrgell
Levite, s. Lefiad, un o Lefi Libration, s. mantoliaeth; man
Levity, s. ysgafuder, aunifrifveh, tol-ysgogiad; cydfantoliad
gwammalrwydd Lice-bane, s. Ilysiau'r llau
Levy, s. cyllid, tàsg, treth, teyrn Licence, s. braint-lythyr; cénad,
ged (o wyr, neu arian) rhydd-did, trvydded
tº: º t". codi treth neu Licence, c. cemadu, trvyddedu
irwy; coal gwyr Licentiate, s. trvyddedawg
Lewd, . anfad, ãº, brwnt, Licentious, a. penrydd, afreolus,
serth, trythyll, anllad; diras rhydd-wyllt, didrefn
Lewdness, s. anlladrywydd; di Licentiousness, s, penryddid
ffeithder, antadrwydd Lick, s.llyfiad: arliwiad
Lexicographer, sub. ysgrifenydd Lick, v. llyfu, leibio, llepian :
geir-lyfrau, geirlyfrwr arliwic, arddwbio -

Lexicon, s, geir-lyfr, geiriadur Lickerish, Lickerous, a.mwyth

Liable, a. agored, darostyngedig, us, dant-felus, min-felus
rhwymedig, rhwym Lid, s. clawr, caead, hulier
Liar, s. celwyddwr, geuwr Lie, s. celwydd, anwiredd
Ilibation, s. diod-offrwm Lie, v. celwyddu, dywedyd cel
Libel, sub. cabl-draith, gogan wydd-gorwedd
draith, athrod-gwyn, athrod Liege, a. ffyddion, cywir; uſudd;
iaeth, traws-athrod . a fo tan warogaeth—Liege
Libel, v. enllibio, cabl-sennu, people, deiliaid, deiliaid cywir
traws-oganu, traws-athrodi Liege, s. arglwydd, llywydd
Libeller, sub. cabl-draethydd, Lieu, s. lle—In lieu of, yn lle
y dychanwr, traws-athrodwr Lieutenancy, Lieutenantship, s,
Libeilous, a. athrodus, enllibus, rhaglawiaeth; dirprwyaeth
traws-athrodus -
Lieutenant, s, rhaglaw, rhagiyw
Liberal, a, hael, haelionus, sy iawdwr, is-gadben, is-lywydd
berw, cedawl, rhwydd-ged; Life, s.
º". einioes, oes, byw
rhydd, diragtaru; breiniol; º º, buch
boneddigaid weud; bywiogrwy
Liberality, s. haeledd, haelder, Life-guards, s, gosgordd-w$r y
haelioli, syberwyd brenin; llys-filwyr
Liberate, t. rhyddhau, gollwng Lifeless, a. difywyd, marwaidd
Libertine, s. un penrydd |Lift, s. codiad; hwp, hybiad—A
Libertinism, s. penrhydd-der dead lift, yr hwpolat, eithaf
Liberty, s, rhyddid, rhydd-did, perygi, dygn anghen
trvydded, braint, cènad; hyf. Lift, v. codi, dyrchu, dyrchaſe,
der: cyffin, terfyn - derchatu, derchafael; cwmu
Libidinous, a. anniwair, cnawd Ligament, s, rhwymyn; gieuyn
wyllt, trythyll, anllad cymmal, gewyn cysswilt
Libidinousness, s, aniladrywydd Ligation, s.rhwymiad -

Lib-long, s. dail Orpin Ligature, s.rhwymyn, cyfrwym:

Librarian,...s., llyfrgellydd, llyfr argraff-lythyren ddyblyg neu
gellwr, llyfrwr -
deirplyg
 I, I 267 L I

Light, s. goleu, goleuni, llewych, Lily, s. elestr, lili–Yellow water

Ilewyrch, gwawl, llāg, ileufer, lily, bu'ltys—White water-lily,
learwydd, Foleurwydd, goleu yr alaw, y fagwyr wen, lilfr
ad; canwyll dwfr
Light a. goleu, dysglaer:ysgafn; Limb, s, aelod; dermyn; cétyn
disylwedd, gwael Limbeck, sub. distylliffwrn, dy
Light. v. goleuo—disgyn ferynydd. Edr. Alembic
Lighten,
d v. Ilef rchu, goleuo: Limber, a. ilippa, ystwyth, masw
isgyn: ysgafnhäu. melitenu Limbermess, s. ystwythder
Lj º, ysgafn Limbo, s. canoifan dychymmyg
fād; a. ysgafhach edig rhwng nefacuffern; pur
Lighterman, s. badwr, cychwr dan: carchar, dalfa
Light-fingered, a. Iladronig . .
Lime, s. : v. calchu;
Lightfoot, adj. gwisgi, ysgafn gwyn-galchu: giudio
droed, troed-ysgafn L. s, cyl meu odyn galch
Hight-headed, a. pen-ysgafn Lime-tree, s, gwaglwyfen, pºs:
lºadene,
r
s. pen-ysgafn wydden, palwyf, palalwy
Limit, s. terfyn, ffin, cyffin
Light-house, s, goleu-dwr i oleuo Limit, v. terfynu, gosod terfyn,
Sllongau; goleu-d pennu, pennodi
Lightness, s. ysgafnder; siongc Limitary, a cyffiniol
rwydd; goleurwydd Limitation, s.terfyniad
Lightning, s. mellten, llucheden: Limn, v. eilunio, tymnu ſlun, ar
pl. mellt, lluched felyddu, delweddu, paentio
Lights, s. ysgyfaint: goleuadau Limner, s. eiluniwr, delweddwr,
Lightsome, a goleu-lawn, goleu paentivr, portreiedydd
deg; siviol-wych, llonwych, Limous, a. lieidiog, leidlyd
hoenus; ysgafn Limp, a. Ilippa, llibyn, masw
Lightsomeness, s. goleuder; ys Limp, v. clunhècian, cloffi
gafnder; hoenusrwydd Limpet, s. (cragen-bysg) brenig
Ligneous, a. premaidd, o brem en; pl. brenig, ilygaid my
Like, a tebyg, cyffeyb, eilfydd, heryn
hafal, cyhafal, §: cymbe Limpid, a. gloyw, tér, claer
byg, un-wedd, un-fath Limpidness, s: gloywder
-

Like, ad. yn debygol, yn debyg, Limping, s. hecian, cloffni

&c. fel, fal, mal, megis Limpness, s, llipryndod, masw
-

Like, r. caru, hoffi, serchu edd, ystwythder, hyblygedd

Likelihood, s.tebygoliaeth Linch, s. ffin, ffin-glawdd
Likely, a tebygol; golygus Linch-pin, s. ſhoel echel, gwar
iken, v, tebygu, tebygoli, llost, gwar-bin, echel-bin
gwneuthur yn debyg; cyffel Linden, s. pisgen. Edr. Limetree
bu Line, s.llinym; llin, llinell; fun
Likeness, s. tebygolrwydd, cy en; rhés: amglawdd
felybrwydd; ilun, delw Line, v. a. linellu : llìeinio,
Tikewise, ad. felly, yn yr un gwrthleinio:—amresu
modd: conj. hefyd Lineage, s. ach, Min-ach, ſlin;
Liking, s. divyg, sut; hoffiant hiliogaeth, hil; tylwyth
2N2
 LI ºbs L I

Lineal, a. union-lin, llin-lin, olyn Liquidate, r. toddi, llymeiddio

ol; lineliawl Liquids, s. pl. gwlybyroedd, llyn
Lineament,s. pryd, wyneb-wedd, moedd—y toddiaid, y tawdd
'wyneb-ddull, gwedd lythyrenau, sef, l, m, n, r, s
Linear, a limeklog, llinellaidd Liquity, Edr. Liquify --

Lineation, s. Ilmelliad Liquor, s. Ilyu, gwlybwr, diod

Linen, s. Ilian, llian, llieinwe
Linem-draper, s, llìemiwr
Ling, s, grug—brenhin-bysg
Linger, r. gollirio, oedi, aros;
sefyllian: hir-nychu
Lingerer, s. oedwr, gohiriwr
Lingering, a nychlyd; afrys
Linget, s. penloyn, sywidw
Lingo, s.trosgl iaith, ffregod
Linguist, s, ieithydd; cyfieithydd
Liniment, s, emaint, iraid, eli
Liquorice, s. pèr-wraidd, gwylys
Lisp, r. bloesgi, bloesg-siarad
Lisper, s. bloesgyn, bicesgwr.
Lisping, s. bloesgedd, bloesgni
List, sub. llechres, rhif-restr, cof.
restr, rhestr—eirionymbrethyn
—ymdrechfa; camp-gychwyn
fail-ewyllys, chwennychiad
List, v. ewyllysio, chwennychu,
mymnu–rhestru neu ymrestru
yn filwr - -

Lining, s. gwrthlain, tenlli Listen, r. gwrando, clustfeinio

Link, sub. très-ddolen, cadwyn
dorch, modrwy—canwyll o
b$g a charth—selsigen
Link, v. dôl-gydio, cyd-fachu,
cyd-gadwyno, cydrwyo
Listless, a, dihawnt, diawch
Litany, s. gweddi gyffredin
Literal, a. Ilythyrenol
Literary, a. Ilytiyrawg, Ilythyrol,
Ilythyriannol -

Linnct, s, llinos, llinosen, aderyn Literati, s. dysgedigion, dysgeid

y llin—Red-headed linnet, linos ion, gwyr llén -

ben-goch—-Mountain-linnet, Literature, s. dysg, llythyriant

llinos fynydd Litharge, s. gorferw, ewyn neu
Linseed, s. had llin neu gywarch sorod wrth doddi plwim
Linstocks. ffon dànio, tan-ffon Lithe, Lither, a. ystwyth, hy
Liusy-woolsy, s. cymmysg-we blyg; heini; llon; anywadal
Lint, s, lliein-rwd, crafion llìain Lithotomy, sub. maen-drychiath
Lintº l, sub. goriminiog, cap neu maen-dorriad, torriad y garreš
gāpan drws, gwarddrws allan o'r bledren
Lion, s, llew: fem. Ilewes Litigant, s, ymgyfreithiwr
Lion-like, adj. Ilew-eilun, llew Litigate, c. cyfreithio, ymgy*
elyn: cadarn-galon reithio, cwerylu, yngecru
Lip, s. gwefus, min; gweſi Litigation, s. ymgyfreithiad, &º.
Lipothymy, s, llewyg, llewygfa Litigious, a ymgyfreithgar, cy”
Lippitude, s. cibddellni reithus, cynhenllyd, cecrus
Liquable, Liquefiable, a toddad Litigiousness, s. ymgyfreithgar.
wy, hydawdd, hylif wch, ymrysongarwch -

Liquefaction, s. toddiad Litter, s, elor feirch, cludai:-

Liquefy, v. toddi, dadmer; dat llaesod, llaesodr, gwasarn; "
tod; ymdoddi; ymloywi torllwyth, gwaling—an
Liquid, s, gwlyb, llyn, gwlybwr Litter, e. gwasarnu, gosody
Liquid, a, gwlyb, Ilynnol, llyn gwasarn neu'r llaesod: by W.
maidd, hyſif, teneu-wlyb torllwyth ogwn meuberchyll
 Lo 269 L O

Little, a bach, bychan; mán; Loaf, s, torth; torthig, torthan

ychydig-A little man, dynyn Loam, s, tywod-glai, pridd-glai,
, -4 little woman, dynan, dyn marl-bridd, glud-bridd
esan, dynesig, gwreigan Loamy, u, pridd-gleiog
Little, sub. yellydig, yellydigyn, Loan, s. benthyg, echwyn
tipyn, ticyn, bychodedd, bach Loath, a. anewyllysgar, anfodd
1g lawn, antoddawg, anhydyn
Littleness, s. bychander; bych Loathe, r. ffielddio, finioni,
anrwydd; eiddilwch casău, alaru, llaru, diflasu
Liturgy, s. gwasanaeth cyffredin, Loathing, s. gwrthwynebrvydd,
gweddi gyfiredin ffieiddiad, alariad; cas -

Live, a, byw, by widl, bywiog Loathsonie, a. ffaidd, atgas

Live, r. byw, bodynfyw; buch Loathsomeness, s. ſheiddrwydd,
eddu, bucheddogi; oesi, hoedli atgasrwydd,ffieidd-dra, casedd
Livelihood, s. by wioliaeth Lob, s. drel, hurtyn, penbwl
Liveliness, sub. bywidgrwydd, Lobby, s. cynteddfa, cyntedd
hawnt Lobe, s. dernyn, tipyn; dalem
Lively, a. bywing, by widl; heinif; Lobster, sub. cemwch, llegest,
gwisgi, eidiog; llon gafr y raór, liamidydd
Liver, s. yr au, afu; bucheddwr; Local, a. Ilêawl; cyficawl, per
oeswr, hoediawg thymoli le; sefydlog
Liver-clung, part, claf or llech Locality, s.lléoldeb, llèawl han
au, neu'r lech-glwyf fod, Ilêolrwydd
Liverwort, s, llysiau'r afu, llin Location, s. Iléad, cyfléad, dy
wydd, cynglenydd yr aton, yr fániad, sefydliad; gosodiad
afuawg, clustyr asen, llyſanog Loch, s, llyn, llwch : cyfaith
Livery, s. goresgym meu feddian Lock, s. clo; cloig, cloigyn—
miad ar dir, &c.—breiniolion cudyn; dylotyn o wan—ar
neu daimasyddion Llundain— gae, argae-ddrws, dyfrilidiart
gosgordd-wisg, lifrai Lock, c. cloi -

Livid, a. dulas; cleisiog Locker, s. cloer; twll colomen

Living, a. byw, a bywyd ynddo, Locket, s. addurn-glo, mynygl
bywidl, yn fyw - dlws, eur-gae; addurn-gudym
Living, s. by widliaeth: person Lockram, s. bras-lian: hyll-wetl
iaeth, by widliaeth eglwysig Loco-motion, s. ymsymudiad o
Livre, s. swllt Frengig leile, gallu i ymsymud
Lixivium, s. Ileisw, trvyth Loco-motive, a. human-symudol
Lizard, s. créadur tebygi'r genau Locust, s. Ilindys, pryfy gwellt,
goeg; gwedresi, madfall, bud llindys yr yd, loeust
rychwil, budrichwilen, eth Locution, s, llafar-ddull, llafar
rychwil iaeth, dywed-ddull
Lo, interj. wele! mycha Lodge, s. lletty, lluest, lluesty,
Load, sub. Ilwyth, hwys, baich, hafotty, maesdy; gorweddle
pwn: v. llwytho, beichio, pyn Lodge, v. Ilettya; trigo; aros;
io, pymorio; Ilenwi mynmu neuwneuthur lle
Loadstone, s. ehed-faen, tywys Lodgement, s. sefyllfa, gorsaf,
faen, maen tymnu arosle, cartrefle; gwersyllfa
 I, O 970 L.O
Lodger, s.llettywr, gwestai Lone, Lonely, Lonesome, adj.
Lodging, s. Hetty, llettyfa, gwest. unig, wrtho ei hun; anhyfryd;
fa, gwestle; gwelyfan didramwy, disathr; cethin
Loft, sub. Iloft, hurtr, tafod, Long, a. hir, maith; parhaus;
llwyf llaes, hirllaes
loftiness, s, uchder, uchelder, Long, v. hiraethu, chwantu, blys
uchedd; balchder, goruchedd io, dymuno
Lofty, a.. uchel, goruchel, dyr. Longanimity, s. hir-ymaros
chatedig; uchelwych, chywydd Longe, s.herciant, hergwd
edig, trahaus-falch Longevity, s. hir-oes, hir-hoed];
Log, s. cytº, boneyff, cyffyn, pill, hir-oesiad, hir-hoedliad
cippyll; cyfrif-bill:—log Longevous, a. hir-hoedlog, &c.
Logarithms, sub, dirprwy-rifydd Longing, s. hiraeth, chwennych
iaeth, ber-rifyddeg iad, blºs, chwant, afar, neued
Log-book, s.llyfry cyfrif.bill Longing, a. hiraethus
Loggerhead, s. cloppa, hurtyn: Longitude, s. hyd; hyd-bellder,
—At loggerheads, ben-ben sef y gradd o bellder lie, tu
Loggerheaded, a. pendew, &c. a'r dwyrain, neu'r gorllewin,
Logic, s, rhesymeg, arbwylleb, oddi wrth gylch neu gyn-gylch
arbwylleg, , , dadleuyddlaeth, hanner dydd: Mewn serydd
rhesymegyddiaeth - iaeth, pellder seren oddi wrth
Logical, adj. rhesymegawl, ar arwydd yr hwrdd
bwyllegawl, dadléyddol Longitudinal, adj. hydawl, hyd
Logician, s.rhesymegwr, rhesym fesurawl, o'i hyd, at ei hyd
wr, ymresymydd, arbwyllydd, Longsome, a. hirfaith, rhyhir
dadleuydd Long-suffering, a. hir-ymarhöus
Logist, s. rhifyddwr, cyfrifydd | Longways, Longwise, ad. gyda’r
Logistics, s, rhifyddeg drugein hyd, ar neu yn ei hyd
iol, tón-rifyddeg. Edr. Algebra Long-winded, a. hirei anad!
Logline, s.llinyn y cyfrif-bill Loobily, adj. drèlaidd, pembyl
Logomachy, sub. ymryson y'ng aidd º

hylch geiriau, geir-ddadl -|Looby, s. Ileban, drèlyn, hutyn

Logwood, s. coed lliwyddion Loof, r. cadw long at y gwynt
Loin, s. lvyn, llwyn, aren Look, s. gwedd-wyneb, wymeb
Loiter, v. gohirio, ystelcian, sef. pryd, golwg, trem; edrychiad,
yllian, llercian, dyhirio - tremiad; ymddangosiad
Loiterer, s.llercym, ystelciwr Look, v. edrych, syllu, burw
JLoll, v. ymdrélio, ymddiogi, ym golwg; dysgwyl; chwilio
dorstain, diog-orwedd Looker, s. edrychwr, syllwr
Tollards, s. Lolardiaid, Ilysenw Looking-glass, s. drych
oddirmyg a roddwyd gan y Loom, s. gwydd
. #Duwy rhai oedd yn Looming, s. ymddangosiad long,
rchu
ther,gair zºn
Calfin, c dyddiau neu yr olwg armi
Loon, s. drel, delff, Ileban
London, s. Caer-hudd, Llundain Loop, sub. dolen, dól-ystum, ar
** sub, balchder Llun westr, olpai, tytmwy
Loop, v. arwestru, döl-fachu
 L O 07.1 L.O.
---------------

Loop-hole, s. dolen-dwll; cloer cwtws, neu goelbren; dam

dwll; diang-dwli, esgus weiniaeth; coelbrenfa—-Lot
Loose, a, rhydd, anmbyn; llaes, tery-ticket, coelbren (neu gwt
llac, yslac; penrydd ws) damweiniaeth—-Lottery
Loose, Loosen, c. gollwng, dat wheel, damwein-droell
tod, rhyddhau, llaccáu, llaesu Lovage, s. dulys, persli'r meirch
Looseness, s, y doiur rhydd, pip. Loud, a. croch, uchel, ban
pre, darymred, y bib; diryw Loudness,s, uchder neu grochder.
iaeth, Hygredigaeth liais, soniarusivydd
Loose-strife, s. helyglys, llysiau'r Love, s. cariad, serch, hoffder,
milwr, y waedlys cudeb, cuedd, anwylwch
Loover, s, twll mwg Love, r. caru, hoffi, serchu
Lop, v. ysgythru, brigladd Loveless, a. digariad, diserch
º Loppings, s. ysgythrion, briw. Lover, sub. cariad, cariadawr,
frigau, tor-gelugciau, mān carwr, carodyn
wydd Loveliness, s. hawddgarwch, car
Loquacious, a. siaradus, tafod. iadusrwydd, anwylwch -

rydd, dywedgar; filadr Levelorn, a. cariad-goll

Loquacity, Loquaciousness, sub. Lovely, a hawddgar, hygar, an
siaradgarwch, dywedgarwch wylaidd, cariadusaidd
Lord, sub. arglwydd, arlwydd, Love-sick, a clafo gariad
meistr; nér, mumer, näf, Iör, Lough, s. llyn, llwch
Ión, Pör, rhi, rhiawdr, peryſ, Lounge, v. Ilechu ; Segura
rhwyf, gwanar, gwaladr, . Louse, s. lieuen: pl. llau—Hog
modur; gwledig; baron, bréyr louse, horen—Sheep-louse, his
Lord, v. arglwyddiaethu leuen—Wood-louse, gwrach y
Lordliness, sub. arglwyddieidd lludw, gwrachy coed.
rwydd; gor-falchedd Louse, v, ileua -

Lordling, s. arglwyddyn Louse-wort, s, llysiau'r llau

Lordly, a. arglwyddiaidd
Lordship, s. arglwyddiaeth
Lore, s. dysg; gwers, addysg
Loricate. v. dalen-wisgo
Loril, Lauril, s, clust yr ewi
Lorimer, s, genfäwr, genfäydd
Loriot, s. y gegid
Lose, v. colli, cael colled
Loser, s. colledwr, collwr
Loss, s. coll, colled, sarhād
Lousily, ad, yn fawaidd, yn or
wael
Lousy, a. lleuog
Lout, s. delfi, lleban, llabi
Low, a. isel; gostyngedig; sal,
salw, gwael; gwau; truan
Low, v, brefu, buguned
Lower, u, gollwng; iselu, gos
twing, darostwing
Lowermost, a isaf, iselaf -

Lost, a coll, colledig Lowliness, s. gostyngeiddrywydd

Lot, s. coelbren, cwtws; syrth, Lowly, a isel, gostyngedig
ºddad, rhan, cyfran, Lowness, s, iselder, gwaeledd
o gn,
Lowr, v. cnchio, edrych yn gib
Loth, a. annhueddol, anhawdd og; tywyllu, cymylu, duo
gan unei wineuthur. Edr. Loath Lowring, a. cuchiog; cymylog
Lotion, s, golch-drwyth Loyal, a., flyddlon fel deiliad;
Lottery, sub. chware damwain, difrad, difredych, cywir.
 k,
LU 2 72 I, U

Loyalists. cywir-ddyn iw frenin, Lugubrous, a. galarus, alaethus

cywiriad Lukewarm, a. clauar, Ilygoer
Loyalty, s. ffyddlondeb, cywir Lukewarmness, sub. clauarwell,
edd clauarineb, anvresogrwydd
Lozenge, s. afriladen feddygol Lull, v. Suo, cauu i gysgu
Lubbard, Lubber, sub. Ileban, Lullaby, s. htiu-gān
delff, diogyn, llabwst, grafel Lumbago, sub. Ilwynwst, dolur
Lubric, Lubricous, a llyſm, llith poenus yn y luynau º

rig; limp: anvadal ' ! Lumber, sub. hen diodrefn di

Eubricate, v. lithrigo ddefnydd, hen-gelfi
Lubricity, s. lithrigrwydd Luminary, s, goleu-gorph, goleu
Lubrifaction, Lubrification, sub. ad, arwawl; yr haul, &c.
llyfnhãd, lithrigiad Luminous, a goleu, llawn goleu,
Lucid, Lucent, a, claer, dysglaer, goleuawl, goleufawr
_goleu, gloyw; di-anmirwyll Lump, s. clamp, clap, mwl, her
Lucifer, s. y seren daydd; diatol god, talp, telpyn, swp, swimp ;
Luciferous, a goleu-ddwyn y crynswth, y cyfan
Luck, s. damwain, hap, damwain Lumpish, a clobynaidd, dilian
"neu hap dda, fawd Lumpishness, sub. clobyn-ddull;
hapusrwydd, fyniant, llwydd penbylni, hurtrywydd
Luckiness, s. ffawd, hapusrwydd, Lumpy, a. talpiog, ciampiog
flymiant, llwydd Lunacy, s, lloerigrwydd, gwall
Luckless, a. anſfodiog, anſfodus gofrwydd, gorphwyll
Lucky, a llwyddiannus, hāpus Lunar, Lunary, a.ſloerawl, lloer
Lucrative, a. emillfawr, elwawg || awg, lleuadawl
Lucre, sub. elw, ennill, elwant, Lunatic, s, lloerigyn, un lloerig,
mael, budd, ynnill un a lloeriau arno: fem, lloer
Luctation, s. ymdrechiad, ym igen
orchest, ymhwrdd, ymdynniad Lunatic, a. ſloerig, lloerglaf, Ileu.
Luctiferous, a gofidiawl | adglaf, gorphwyllogº
Lucubrate, v. gweithio,’sgrifemu, Lunation, s. rhygylch, misgylch,
&c. wrth oleuni canwyll cylch-dro, neu gyfr—dro y
Lucubration, s, canwyll-orchwyl; lleuad
gwaith goleumi benthyg | Lunch, Luncheon, s. cnwff neu
Luculence, s. claerder glwff of wyd, byr-bryd
Luculent, a., claer, claer-wych, Lunge, s. gwth, hergwth, cais
gloyw-wych, manyl-wych Lunge, v. gwthio; rhoi cais
Ludicrous, a. digrifawl, digrif. Lungis, s. hurthgen, lleban
gar, digrifvedd, ySmala Lungs, s. ysgyfaint
Lndicrousness, s. chwerthinedd, Lung-wort, sub. callod y derw,
digrifveh, digrifedd, ysmaledd clustiau'r derw, llysiau'r ys
Lug, v. llusgo; trvin-lusgo gyfaint - -

Lug, s. llusg-dyniad: llabed y Lupine, s. math o ya-rawn

glust: mesur-lath: math o Lupius, s. Ilewygy blaidd
bysg Lurch, s. dalfa, magl; dyryswch
Lnggage, sub. clud-lwyth, clud Lurch, v. cynllwyn; cynllwyn
gelfi, beichlwyth tº:
ddal; ; twyllo
 ©
LU - 73
Lurcher, sub. cynllwynwr; bol
rythwr; cynllwyn-gi
Lure, s. hud, arhud, dēn-gyff
Lure, r. hudo, arhudo, llithio,
arlithio, denu, siom-litilio
Lurid, a.cethin, tywyll
Lurk, v. ystelcian, techu, llech
wibio, cynllwyn; segura
Lurker, s. ysteiciwr, lechddyn,
gwibiwr, gwill, gwilliad
• Luscious, a tra-melus, gor-felus,
merffelus: mychweg
Lusciousness, s, gor-felusder, &c.
Lusorious, a chwaréol, digrif
Lust, s. chwant, blys, tra-chwant,
gwyn; melus-chwant
Lust, -t. chwantu, trachwantu,
chwennychu, blysio, chwen
nych
Lustful, a cnawdwyllt, nwyfus,
chwantus, cliwantaidd, anllad
Lustfulness, s. chvantachrwydd,
nwyfusrwydd, aulladedd
Lustiness, sub. pybyrwcil, iach
gryfder, dihaſarchedd
Lustration, s. puredigaeth, glan
had trvy aberth
Lustre, sub. gloywder, claerder,
dysglaerder: goleu-ddalo wydr
Lusty, a. gwrol, heinif, cryf,
pybyr, grymus, corphol; iach
Lute, s. offeryn cerdd a thaumau
iddo, dwsmel
Lute, r. cau neugleio geneuau
costrelau, llestri, &c.
Lutherans, s. dilynwyr Luther,
divygiwr euwog, yn yr Al
maen; Lutheriaid
Lutulent, a. Ileidiog, afloyw
-Luxation, s. dadgymmaliad
Luxuriance, Luxuriancy, s, gor
molledd; brasdwf, brasdyfiant Mace-bearer, s. dygiawdry byr
Luxuriant, a. bras-dyfol, braisg
dyfol; rhyseddus, gormodol
Luxuriate, v. tyfu'normodol
º, Luxurious, a, rhys.eddgar, wttres H Maceration, sub. culhãd: muyd
gar, gwleddgar; unoethus
M A
| Luxury, sub, gloddest, rhysedd,
gorinod-rhys.edd, wittes
Lycanthropy, sub. cynddaredd a
wna i didyn udo fel blaidd
Lye, s. Iludrod, leisw, trywyth
Lying, a. celwyddog, celwydd
us: part, yn gorwedd
Lying, s. celwydd: gorweddiad
Lymph, s. dyfrnaws
Lymphate, c. cynddareddu, gor
wylltio, gor-frawychu
Lynx, s. buystſil brith, .#
(rhwng blaidd a danys, medd
ant) damys-flaidd, lyncs
Lyre, s, telyn, offer tannau
Lyric, a. telymaidd
Lyrist, s, telynwr, tanneuwr, tº
lymawr; telynfardd
M.
M. da rhinod) a thousand,
mil, mil onifer—M. A. llythyr
'emau by rháol) master of arts,
athraw yn y celfyddydau—-
M.S. manuscript, Ilaw-sgriſen
MSS. manuscripts, ilaw
’sgrifemadau
Mab, s. budrog, budrogen
Mac, s.ap, mab, ab
Macaroni, s. brithyn, coegyn
Macaronic, sub. brith-iaith: a.
brith-ieithig; coegynaidd
Macaroon, s. math o berridd.
fwyd, meu lysieu-fwyd; coegyr,
|Macaw, s. math o barrot
|Mace, s. (arwydd o Swyddog
aeth) brysgyll, byrllysg, ber
llysg—cibyn math o ber-lys
ieuyn
llysg, bryszyllwr w
Macerite, r. culhäu, teneuhau,
truanu: mwydo, sicio
iad
º 9 ()
 M A 274 M A

Machiavelian, adj. yn ol ffordd Magician, sub. swynwr, hudol,

Machiavel (adyn dichellgar or dewin, gorcheinlad—-Magici
Ital;) cyfrwysddrwg, dichell an’s wand, hud-lath
gar, ystry.wgar Magisterial. adj. awdurdodaidd,
Machinate, r. cyfrwys lumio neu arglwyddiaidd, meistrolgar
ddyfeisio, dychymygu Magistracy, sub. swyddogaeth,
Machination, s. ystrywiddyfais, llywyddiaeth, beirniadaeth,
dichell-walth, dyfeis-waith rheolaeth, blaemoriaeth
Machine, s. peiriant; offeryn Magistrate, s. swyddog, gorsedd
Machinery, s. peirian-waith awg, hedd-ynad; maer
Mackerel, s. macrell: pl. mecryll Magnality, s. mawrder
Macrocosm, s. y byd, bedysawd Magnanimity, s.mawrfryd, mawr
Macula, s. mann, brych, magl frydigrwydd, mawrwriaeth,
Maculate, v. mannu, brychu, mawredigrwydd
brycheuo, diwyno, ysbrychu Magnanimous, a. mawrfrydig,
Maculate, a. brycheulyd mawrwraidd, dewrwych
Maculation, s. brycheuad Magnet, s. cheißen, maentynmu,
Mad, a ynfyd, gwallgofus, ffol; try-faen, tywys-faen
cymddeiriog, gorwyllt Magnetic, a. perthynol i'r ehed
Madam, s. meistres, arglwyddes faen, tryawchaidd
Madbrained, adj. penwan, pen Magnetism, sub. rhinwedd neu
cliwiban, penchwidr effaith ehed-faen; try-awch,
Madcap, s. chwidryn, chwidrog dur-dynniad; haiarn-dynniad
yn, ftwłcyn, ynfyd-was Magnetize, r. tryawchu
Madden, v. ynfydu, gorphwyllo, Magnific, Magnifical, a. mawr.
cynddeiriogi, creuloni wych, enwog, hyglod -

Madder, s, y wreiddrudd, y friw Magnificence, s. mawr-wychedd,

wydd wen mawr-wychder, ardderchawg
Madefaction, s. mwydiad rwydd, mawthydi
(adhouse, s. gorphwylldy Magnificent, a. mawr-wych, gor.
Madman, sub. ynfyd-ddyn, dyn wych, mawryddig, ardderch
gwallgofus neu orphwyllus og, mawreddus
Madness, s. gwallgof, gorphwyll, Magnifier, s. mawrygwr, mawr.
cynddaredd hâwr, mawrygydd
Madrigal, s, bugeil-gān Magnify, v. mawrygu, mawrhäu,
Magazine, s, arfdy, arfgell, perc moli; mwyhäu, mwyo
ell, ystordy, trysorgell, trysor Magnifying-glass, s. syll-wydr a
fa, cludlan, cronfa; cylchgrawn ddengys wrthddrychau yn fivy
Maggot, s. chwiliorym, cynrhon nag ydynt; myyad-ddrych
yn; mácai, maceiad Magnitude, s. maint, maintioli,
Maggotty, a cynrhonllyd; an helaethier, maintiolaeth
wadal, penchwiban Magpie, s. pi, pia, pīoden, pi
Magi, s. doethion y Dwyrain ogen, piog
Magic, s. dewiniaeth, swynydd. Mahogany, s. math o goed def.
iaeth, hudoliaeth - nyddiol o'r India Orllewin
Magic, Magical, a.swynawl, cyf. Mahometanism, s. rhith-grefydd
areddus; denawl, hudolaidd Mahomet, mahometaniaeth
 M A 275 M A

Maid, s. gwyryf, geneth, mor | Make, s. gwneuthuriad, cyfan

wyn, eigr, rhian soddiad; dull, gwedd
Maiden, a. morwynaidd, mor Make, v. gwnelyd, gwneddyd,
wymawl, gwyryfol, eigrandd; gwneuthur, gwneuthyd, gwné
ieuangc; dibriod yd; crèu; peri; llumio, fºurfio
Maiden-hair, s. briger Gwener, Make-bate, s. cecruswr, cecryn
gwalltyddaear, briger Gweno Maker, s, gwneuthurwr, &c.
Maidenhead, sub. morwyndod, Malady, s. clefyd, dolur, afiech
gwyryfdod, eigraeth yd; haint; anhwyl -

Majestic, a brenhinaidd, tywys Malapert, a. cras-eiriog, tafod

ogaidd, mawryddig, ardderch gras, gorhéwg, cras-aren, haer
og, myg, mygyr llug
Majesty, s. ardderchawgrwydd, Malapertness, s. haerllugrwydd,
mawrhydi, mawredd; myged crasder tafod, gorhewgdra ."
Mail, sub. Ilythyr-god, bulgan; Male, s. gwrryw: a, gwrry waidd,
codaid olythyrau—mann am. gwrryw, gwrrywidl
ryliwar blu aderyn—modrwy Male-administration, sub. cam
—Cout of mail, llurig, llurig lywoolraeth, cam-driniaeth
fodrwyo Malecontents, s. deiliaid antodd
Mailed, a. Ilurigog: mammog lonus, amfoddogion
Maim, s. nam, anaf, anafod Malediction, s, rheg, melldith
Maim, v, anafu, briwo Malefactor, s. drwg-weithredwr
Maimed, a. anafus, anafawl Malefic, a. drygiog, drygeddus
Main, a. pénaf, prif, mwyaf Male-practice, s. dryg-waith
Main, s. y rhan bénaf, fuyaf, &c. Malevolence, s. drwg ewyllys,
—cefnför—Main-land, cyfan dygasedd, drwg ddymuniad
dir—Main-mast, yr hwyl-bren Malevolent, a. drwg-ewyllysiawl,
mawr—Main-sail, yr hwylfawr drwg ei evyllys, dygas
—Main-sea, cyfan-fôr, cefnför Malice, sub. cenſigen, cynfigen,
Mainpernable, a. mechniadwy dygen, cynghorfyn, cynddryg
Mainpermor, s. meichai, mäch edd, llid, malais; gwenwyn
Mainprize, s. mach gorſodawg; Malicious, a. malcisus, cenfigen
mâch; mechni, mechniaeth us, dygasog, gelynol
Maintain, v. dal, cymnal, cadw, Maliciousness, s. drwg ddymun
myntumio, diffyn, amddiffyn, iant, drygamiaeth, dygas
muneru; porthi Malign, a. miweidiol, gwenwynig,
Maintenance, s. cadwriaeth, cyn dinystriol, drygiog
maliaeth; myntumiad - Malign, c. cas-erlyn, cas-ddrygu;
Major, adj. mwy, mwyaf; hyn, enllibio, traws-dduo
h oddau Malignancy, Malignity, s. dryg
Major, s. swyddwr milwraidd; edd, dryganiaeth, dryganian;
is-raglaw;uch-gadpen—y fraich adwythigrwydd, adwythedd
taf mewn prawf-reswm Malignant, adj. maleis-ddrwg,
Majoration, s. helaethiad athryfar, drygamianus, anian
Majority, s. mwy rhan, y rhan ddrwg; adwythig, atgas
fwyaf, llawn oedran Malkin, s. ysgubell ffwrn, moppa,
Maize, s, yd neu wenith India moppren: bygan adar
2 O-2
 M A 276 M A

Mall, sub. gordd; chwarau pèl Manchet, s. bara coesed, bara

ordd; talwrm neurodfa Ile y cann, mām-gaum, man-baill
bo'r cyfryw chwarau Mancipate, c. rhwymo, caethiwo;
Mall, r. curo à gordd, pvyo trosi meddiant
Mallard, s. ceiliog hwyad gwyllt Manciple, s. darparwr luniaeth
Malleable, a. morthwyliadwy Mandamus, Mandate, s. ysgrif
Malleate, p. morthwylio en orchymmyn, llys-orchym
Mallet, s. gordd bren, gordd myn, arch-sgriſen, arch-sgrif,
Mallows, s. hoceys, y feddalai archiad, arch-wys
—Garden-mullows, hoceys y Mandarin, s. pendefigyn China
gerddi–Marsh-mallows, mēr Mandatory, a. archedigol, eirch
hoccys, hoccys y morfa iol, gorchymynol
Mahmsey, s. math o felys-win Mandible, s.aeigerth, gèn,asgwrit
Malt, s. bråg, heidd-frag—Malt yr &n, bochgern, genogl
house, bragdy—Malt-kiln, odyn Mandrakes, s, pl. mandragorau
fräg—Halt-mill, melim fråg Manducate, c. cnoi, deintgmoi
Malt, r. bragu, gwnéyd brag Mamducation, s. cnéad, dygnóad
Maltreat, r. cam-drin Mane, s. mwmg; myngen
Maltreatment, sub. cam, traws Manes; s. ysprydion y meirw;
driniaeth, cam-driniaeth gwyllon; gwag-dduwiau
Maltster, s. bragydd, bragwr Manful, a gwrol, gwrol-wych,
Malversation, s. dichell-dro dewr-wych, gwraidd, gwych
Mamma, s. mam, mamwys Manfulness, s, gwroldeb, gwrol
Mammocks, s. gweddillion der, gwrolaeth, dewredd
Mammon, s, eilun-dduw cyfoeth; Mange, s. clafr, clefri
duw'r bydol-ddyn; golud, dar Manger, s. preseb, cafm ebran
byd, mwnws Mangle, r. cigyddio, darnio; -
Mammonist, s. bydol-ddyn, cy hacru; difymio; llyfnhäu llian
bydd, cybyddwr, cribyn-was, Mangler, s. cigyddiwr; hacrwr
crin-was, llygady geiniog, carl, Mangy, a. clafrilyd, clafrog
ceryn, crimtachwr Manhood, s. oedran gwr; dyn
Man, s. dyn, gwr; gwrryw dod, dyndeb, dyndid, dynol
Man, v. divallu ä gwyr iaeth; gwroldeb, gwrolaeth
Manacle, sub, gefyn, llaw hual, Maniac, s. un gorphwyllog
llawethair, breichrwym Manifest, a. eglur, goleu, amlwg,
Manacle, p. rhwymo dwylaw dysgywen, hyspys
Manage, s. ysgol farchogaeth ; Manifest, v. amlygu, egluro, eg
marchwriaeth,march-driniaeth lurhâu, arddangos, diargelu,
Manage, v, rhéoli, trefnu, trin; dangos, datguddio
llywodraethu, llywiadu Manifestation, s. amlygiad, eg.
Manageable, a rheoladwy, hy luriad, arddangosiad
drin, hywedd, hydyn Manifestness, s. amlygrwydd
Management, Managery, s.llyw Manifesto, s. egluryn, cyhoedd
iadaeth, trefniad, triniaeth iad, cyhoedd-draith, cylch
Manager, sub. trefnwr, rheolwr, lythyr
trefniedydd, llywiadur Manifold, a. amryw, amrywidl,
Mamation, s. deilliad, tarddiad amlryw, aml, llìosog, lluosog
 M A 277. M A

a
Manikin, s. dynyn; corryn
Maniple, sub. dyrmaid: by ddin
fechan o wyr: offeren-wregys
Mankind, s. dynolryw
Manual, a. perthymol i'r llaw—
Sign manual, llaw-sgrifen—
A manual, llaw-lyfr, llyfryn,
llyfian -

Manlike, a gwraidd, fel gwr Manualist, s. Ilaw-grefftwr, llaw

Manliness, s. gwroldeb, dyndeb, gelfyddwr - -

dyndid, gwreidd-dra,awrdàeth, Manuduction, s. law-arweiniad,

gwrdäeiddrywydd. Edr. Man
fulness
Manly, a. gwrol, dewr; dynol
Manna, s. bara meſol, manna;
awyr-fel, mel-wlith
Manner, s. modd, dull, gwedd,
moes; trordd; afer; defod
Mannerliness, s. moesogrwydd,
moesgarwch, hyfoesedd
Mammerly, a. moesgar, moesog
Manners, s. moesau; moddau
llaw-dywysiad, liofiad
Manufactory, s, gweithfa, gweith
le, gweith-dy; gwaith
Manufacture, s, gwaith, llaw
waith; gwneutliuriad
Manufacture, v. Ilaw-weithio,
gweithio, gwmenthur, gwméyd
Manufacturer, s, llaw-weithydd,
meistr Ilaw-weithyddion
Manumise, r. rhyddhau, digaeth
iwo, rhydd-freinio -

Mannish, a. dynol, gwraidd Manumission, sub. gollyngdod,

Manoeuvre, s. dyfais, dyfeisdro, rhyddhād, rhydd freiniad
cyfrwys-waitli, calldro Manureable, a. gwrteithiadwy
Manor, s. maenol, maenawr Manure, s. tail, gwrtaith, achles,
Manse, s. persondy, ficerdy cardail: v. gwrteithio, teilo
Mansion, s.trigfa, trigias, trigle, Manuscript, s. Ilaw-ysgrifen, ys
cartref, preswylfod, trigfan; grif-lyfr; ysgrit-waith
maenor-dy, esyddyn Many, a llawer, alml, llìosog
Manslaughter, s. Ilofruddiaeth Many-times, ad. ynfynych, llawer
ddi-ragfwriad, llawruddiaeth gwaith, aml waith
Manslayer, sub. llawrudd, dyn Many-coloured, a. amliwicg
leiddiad, llofrudd Map, s. argraft-len, darlun-len,
Mansuetude, s. dyngarwch: tyn darluniad, darlun, darlinelliad
erwch; gwareidd-dra Map, v. darlunio, darlinellu
Mantelet, Mantlet, sub. man Maple, sub. gwiniolen, gwiniol
. fer, mantellan, cochlan:
Caldain
wydd, peisgwyn, peisgwydden
Mar, v. niweidio, anafu, llygru,
Mantle, s. mantell, faling, cochl, gwrthuno, divyuo, difwyno
arwisg Marauders, s. yspail-filwyr : ys.
Mantle, v. mantellu, ffalingo; peil-rawd, yspeil-dorf
ewynnu: lledu'radenydd Marble, s. mynor, marmor, maen
Mantle-tree, s. march-bren ael clais; mymorem: a mymorog,
wyd, mantell, cladde. mynoraidd, mymorawl, mar
Mantology, s. dawn rhagfynegi moraidd
Mantua, s, gwn benyw, ysgwm, Marble, v, mymori, mynorogi;
ysgin, cyfr-wisg mynor-liwic
Mantua-maker, s. ysgin-wraig, Marcasite, s. maen tän
ysginyddes, gWnyddes: ysgin March, s. Mawrth:-ymdaith,
wr, ysginydd, ysginawr taith, hynt; rhodiad -
 M A 27 8 M A

Margarite, s. maen myrierid | March, v. myned, cerdded, rhod

Margent, Margin, s, yinyl, cwrr io; cychwyn; cyrchu
—Marginal note, yīnyl-ncid Marches, s. cyffiniau, terfynau,
Margrave, s. ardalydd bargodion, godreuon, eithafion
Mariet, s. crinllys mair Marchioness, s. ardalyddes
Marigold, s, gold, goldwyr, gold Marcid, a. cul; gwywedig
Mair, rhuddos--—Marsh-mari. Marcour, s. culmi, teneuedd
gold, rhuddos y molfa Mare, s. caseg, gwil, gwilog.
Marilock, s. ysnoden, cudyn ded Marline, s. llinyn pyglyd, pyg
wydd linym, pyg-rwymyn
Marinate, r. cyffeithio pysgod Marmalade, s. cyfaith aeron
mewn olew, gwinegr, &c. - Marmorean, a. tebygir marmor, º
Marine, a. morawl, merinawl mymoraidd, marmoraidd
Marines, s. pl. mor-filwyr; mor Marmoset, s. math o eppa
lú, mor-fyddin Marquis, s. ardalydd, ardalawr
Mariner, s. morwr, mordwywr, Marquisate, s. ardalaeth
merinwr--Mariner's compass, Marriage, s. priodas; neithior
compod, cwmpas Marriageable, a. dyweddiadwy,
Marjoram, s. math o lysieuyn— mewn oed i briodi
—Wild marjoram, y ddalen Married, a. priod, priodol, priod
benrudd, mintys y creigiau edig, gweddog; gwreigiog;
Marish, a, corslyd, siglenog gwriog
Marital, a. perthynol i wr Marrow, s. mêr, madrudd—Spi
Maritime, a. morawl, arforawl— mal marrow, madruddyn y cefu
Maritime town, arfordref-Mu —Marrowfats, math o bys
ritime country, arfordwy, ar.
Marry, r. priodi, dyweddio;
fordin gweddogi; gwreicca; gwra
Mark, s. nod, armod, marc, ar Marsh, s. morfa; corsdir, siglen
wydd-nod, amlygyn; nann; Marshal, s. byddinwr; cad-lyw
Öl, arlwybr—more, morch (sef ydd, penciwdod; pen-gwas
13s. 4d.) trawd; pen-swyddog; cyfres
Mark, v. nodi, marcio; edrych; trydd; dystain
ystyried; craffu ar: gwahan Marshal, v.iawn-drefnu
modi Marshalship, s. swydd byddinwr
Market, s. marchmad, marchmad Marshmallows, s. már-hoccys
fa, maelawr, maelawg, mael Marsh-trefoil, s. ffar gors
dref, maelerfa, maelfa–Flesh Marshy, a. morfãawg, corsog
market, cigfa Mart, s. maelierfa. Edr. Market
Market, v. marchmatta; maelera Marten, s. bele, earlwm -

Marketable, adj. gwerthadwy, Martial, a. milwraidd, rhyfelgar

marchmadol, hy-werth Martin, Martinet, s. math o wen
Market-place, sub. marchmadle,
marchmadfa, marchnatty wº .#
artingal, s. cengi-ffrwyn
Marksman, s. annelydd Martinmas, sub. gwyll Farthin,
Marl, sub. cleibridd, brasbridd, Tach. 11
marl, marlbridd Martyr, s. merthyr; tyst
Marl, w, cleibriddo, marlio, &c. Martyr, v. merthyru
 M. A 279 M A
T

Martyrdom, s. merthyrdod, mer Masterdom, s. meistroliad, &c.

thyrolaeth; merthyriad Master-key, s. all wedd i agor
Martyrology, s. hames merthyron, pob clo; prit-agoriad
merthyr-draith, merthyraeth Masterless, a. diréolaeth; cildyn
Marvel, s. rhyfeddod: c. rhy Masterly, a. trachywrain, pen
feddu, symnu, aruthraw igamp, rhagorwych, awdur
Marvellous, a, rhyfedd, rhyfedd aidd, saerniaidd; meistrolgar
o!, uthr, uthrol, aruthr, aruthroi Masterpiece, sub. campus-waith,
Masculine, a. gwrryw, gwrawl, pen-gorchwyſ, prif-waith
gwraidd, gwrry waidd Mastership, s. melstrolaeth, pèn
Masculineness, s. gwreidd-dra ogaeth, uchafiaeth, riseolaeth
Mash, s. cymmysg, cymmysgedd; Master-stroke, s.rhagor-waith
eisin-gymmysg - Master-wort, sub, dailyr ysgyf
Mash, r. cymmysgu; brăgfysgu: airit
dryllio’m swtrws Mastery, s. goruchafiaeth; camp
Mashing-stick, Mashing-staff, s. Miasticate, v. cnol, dygnoi
ffon cerwyn, rhodol - Mastification, s. cnijad, dygndad
Mask, s. mwgwd, llen-gēl, ysgod; Mastic-tree, s. y lentysg-bren
fug-wyneb, fug-liw Mastiff, s, gwaedgi, cadgi, gafael
Mask, v. mwgydu, llen-guddio, gi, costowcci
ysgodi; gosod hūg; cuddio Mat, s. mat, mattras, bannas,
Maslin-corn, s. amyd, brith-yd, rhestog, brwyn-we, hesg-we
cymmysg yd Match, s, pabwyryn, dylwyfyn,
Mason, s. saer maen, saer cerrig tari-reffym—cymbar, cymliar
—Free-mason, rhin-gelwr es: priodas; cydieuad: cys
Masonry, sub. saermiaeth maen, dedlydd ; cysdadliad; ym
gwaith maen, mein-waith drech-gamp, ymbrawf
Masquerade, s. mugwd-ddawns Match, v. cymbaru; cysdadlu;
Mass, s. clamp, mwl, talp, crug, cyfartalu; cyd-weddu ; priodi;
crymswdd, crymswth, twrr, cyd-ieuo; cyfaddasu
pentwr, cruglwyth; y cyfired. Matchable, a cyfaddasol, cyd
im, corphy bobl: Gwasamaeth raddawl, gogystal; ieuadwy
yr Offeren Babaidd Matchless, a. digymhar, digyd
Massacre, s. galanasdra, galanas, radd, anghymharol, digyffelyb
cyflafan, lladdfa Matchmaker, s, llunivr priodas
Massacre, v. cyflafanu, cigyddio, au, ieuedydd; tān-asglodydd
lliasu, celaneddu; lladd Mate, s. cydymaith, cyfaill, cyf
Massiness, Massiveness, s. ſſyrf. alle, cymbar, cydieuedydd;
der, dwys-braffder, gorfaint ail-lywydd long, is-lyw
TMassive, Massy, adj. pwysig; Mate, v. cydraddu; cyd-ieuo
mawr; cadarn-braff, corphog Material, a. defnyddiol, sylwedd
Mast, s. hwylbren, gwernen ol, corphorol; pywysfawr
Master, s. meistr, arglwydd, ar Materialist, s. defnyddiolwr, def
lwydd, pen, pènaeth, llywydd, myddiawdr, defnyddwr
llyw; athraw, entraw, dysg Materialism, s. athrawiaethy rhai
awdwr a haerant madoesyspryd; def
Master, v, meistroli, &c. nyddiodraeth, annuwiaeth
 M. A 2SO M A

Materiality, Materialness, s. def. Mattress, Edr. Mutrass

nyddiolder, defuyddiolrwydd; Maturate, r. addfedu; trawu
pwysigrwydd Maturaticin, s. addfediad; traw
Materialize, c. defnyddiadu iad
Materially, ud. o lawer, o gryn Mature, a. addfed; mewn oed;
bwys, yn fawr; oddefnyddiau pwyllus, ystyriol; cyflawn
Materials, s. denyddian, modd Maturity, sub. addtedrwydd ;
ion, cyffyriau, elfyddau; ys lawn-dyfiad, llawn-oed
twff Maudlin, s.llysiau Mair Fadlen
Materiate, a. defnyddiog, def. Mandlin, adj. lled-feddw, go
nyddiadol, definyddiedig frwysg; hyfriglaf, diod-glaf
Materiation, s. defuyddiawd Maugre, ad, er gwacthat, heb !
Maternal, a. mammol, mam ddiolch, ergèn a dainedd
maidd, o du'r fam; tra-thymer Maukin, s. mop. Edr. Maulkin
Math, s. glaswellt; gwei-ladd— Maul, r, maeddu, baeddu
Latter math, adladd, adwair Mauikin, sub. mépa, ysgubell
Mathematical, a. perthynol igel ffwrn; bygan, hwganes; yslabi
fyddyd rhifa mesur; arddang Maund, s. basged gestog
osyddawl—-Mathematical de Maunder, r. grwgnach, grymial;
cardotta
monstration, ysgwir-brawf, eg
lur-brawf diymmod Maundy, s. cardod, cyfarwys—
Mathematician, s, un cyfarwydd Maundy Thursday, Dydd Iau
yn nghelfvddyd rhif a mesur cablyd
Mathematics, s. celfyddydau rhif Mausoleum, s. gwyddfa, beddfa,
a mesur, sºf, rhifyddeg, ser beddgor, bedd-adail
yddiaeth, daearyddiaeth, &c. Maw, sub. caul, cylla, crópa,
Mattins, s. borenol weddi crómil, crombil
*Matrass, s. matras, gwely cas Mawkish, a. anſlasus, diflas
nach:-math oddistylliestr Mawks, s. hagr-lafnes, yslabi
Matrice, sub. cröth, bru, mam, Maxillary, a. perthynol i'r gern,
mammog, mamwys—mold lly neu asgwrn yr en
thyrenau, llythyr-fold Maxim, s.arwir, arwiredd, direb,
-

Matricide, s. mam-laddiad; mam diareb, gosodedigaeth, rhesym

leiddiad, mam-lofrudd Air—A received marim,
Matriculate, c. derbyn yn aelod wyddor, neureol, brofedig
o fam-ysgol, neu brifysgol May, s. Mai; bloden-fis–May
Matrimonial, a. priodasol day, dydd calan-mai.
Matrimony, s. priodas May, c. gallu, dichon, dichoni
Matrix, Edr. Matrice May-blossoms, s. blodau'r drain
Matron, s., hymafwraig, gwreig gwynion ysbyddad
dda May-bug, s. chwileny baw
Matter, sub. defnydd, deunydd, Mayor, s. maer—Lord Mayor,
sylwedd; matter, peth, helynt, uchel-faer: fem. uchel-faeles
achos, neges—gor, crawn Mayoralty, s. maeronaeth
Mattery, a crawnllyd, görllyd Mayoress, s. maeres, maerones
Mattock, s. caib, matog Maypole, s. bedwen fai
Mattock, r. ceibio May-weed, s, llygadyr Sch
 M. E. 281 M E
Maze, sub, dyrysſa, bachdrofa;|| Measure, t, mesur, mesuro
syndod, synnedigaeth Measurer, s. mesurwr, mesurydd
Mazy, a dyrus, treiedig Measurement, s. mesuriad, me
#. myfi, mi, fi, i suriaeth, mesuryddiaeth
Mead, s. medd, meddyglyn Measures, s. #yrdd; moddion
Mead, Meadow, s. dāl, gweir. Meat, s. buyd; ſhuniaeth, yin
glawdd, dól-waun, frvymen— º ; cigfwyd; bara ac'en
ºn
Mountain meadow, rhos, gwaun
Mead-wort, s. Ilysiau'r forwyn Mºuie, s, celfyddwr, crefftwi,
Meager, a. truam, cul, teneu |_llaw-gelfyddwr, dybanon
Meagerness, s. culmi, truander Mechanic, Mechanical, a. Ilaw.
Meak, s. bach hir-droed | weithiol, Haw-gelfyddus; dist
Meal, s. blawd; pryd of wyd adl—Mechanic arts, llaw-gel
Meal, r. biodio: Biotta`ſeatſ fyddydau–Mechanic powers, y
dust, blod-waith–Meal-man, llaw-alludedd, mud-alluoedd,
blodiwr, blottai—Meal-worm, chwyf-alluoedd, sef, y peirian
gwyddonyn; pl. gwyddon nau addas i beri symudiad; y
Nîealy, a blodiog-Mealy-mouth. rhai'nydynt, y fantol, y trosol,
ed, safn-feddal; yswil yr oiwyn, y chwerfan dro, y
Mean, s. cyfrwng; canolffordd cogwrn tro, a'r cyn
Mean, adj. canolig, Iled-wael, Mechanies, s, y llaw-gelfyddyd
gwael, isel, salw, anwych |__au:—llaw-gelfyddwyr
Mean, v. meddwl, tybio, byr |Mechanism, sub. faiian wall,
iadu, amcamu, arwyddocău law-gelfyddwai -

Meander, s. amiwybr, dólystum Mecomium, s. suddy pabi.

iad, amdröad; dyryswch Medal, Medalion, s. cofiddryll
Meander, v. dolystumio, am. || bathedig, bathain; pl. bathein
lwybro, dolenmu, ynnyddu iau—Medalic, batheiniawi
Meaning, s. i. meddwl, ar Medalist, s: batheinydd
wyddoccād, amcan, deall Meddle, v... yimyrru, ymyrryd,
Meanness, s. salwedd, gwaeledd, M." ymhela; cydgam
gwāelder, dielwedd; crimtach eddler, s. ymyrrydd
rwydd Meddlesome, a ymyrrus, ym
Means, s. moddion, offerynau; yrgar - -

cyfryngau; meddiant, ffordd, Mediate, a cyfryngol, cyfryng

:*ś,fair means orfoul, edig, cyfrwmg; canolaidd
trwy deg, meu trywy hagr Mediate, v. cyfryngu, eirioli, eir
Meanwhile ar. yny cyamser iol; setyll rhwng
. Mearl, s. aderyn du Mediation, s. cyfryngdod
Mearling, s. gwyniad Mediatorship,s. cyfryngyddiaeth,
Mease, s. mwys, sef pum-cant, o cyfryngwriaeth
benweig neu ysgadam: plas' Mediator, s. cyfryngwr, canolwr,
Measled, a brechog, brechlyd canolydd; eiriolwr
Measles, s. y frèch goch Mediatorial, a cyfryngyddol
Measure, s. mesur; mesuraid, Mediatrix, s. cyfryng-wraig
Ilestraid; medr, meidr, meidr. Medicable, a. meddygiadwy
aeth; mydr: fordd; trefa Medical, Medicinal, a meddyg
2 P
 M E 282 M E

ol, meddyginiaethol, meddygin Megrim, s. y ben-dro; meigryn

Medicament, s. meddyginiaeth, Meiosis, s, eiddileb -

eli; cyfaith; cyfaredd Melancholy, s. y pruddglwyf, y

Medicate, r. meddygu dulyn, y dduegwst, y ddueg, y
Medic-fodder, s. mellion corniog geri du; prudd-naws
Medicine, s. y gelfyddyd fedd. Melancholy, a. prudd, trymllyd,
ygol, cyfferiaeth: meddygin anhylon, atlirist; pendrist;
iaeth, meddyglyn, physygwr prudd-glwyfus
iaeth, meddygiaeth Melasses, s, triagl
Medicines, s. cyfferi, moddion Melilot, s. godrwyth, pys y ceirw
meddygol, cyſtyriau Meliorate, r. divygio, gwellhau;
Mediety, s. canoligºwydd ; han trºwsio; tacluso
ner Melioration, s, gwelliant
Mediocrity, s. cymmedredd, ca Mellicot, s. meillion teirdalen
nolrwydd, cymmesurwydd Melliferous, a. mêl-ddwyn
Meditate, p. myfyrio; b.vriadu; Mellification, s. gwmeuthuriad
meddylio; dyfeisio; ystyried mêl; mél-waith
Meditation, s. myfyrdod, ystyr Mellifluence, s. mêl-rediad, mél
iaeth; mytyriad, eorthedd flryliad, melyslif
Meditative, a.myfyrgar, medd Mellifluent, Mellifluous, a. mêl
ylgar, mytyriol; ystyrgar red; parabl-bêr, mēl-enau
Mediterranean-sea, s. mér y ca Mellow, adj. addfed, meddal,
nol-dir: a, camoldirawl błodwy: lledfeddw, brwysg
Medium, s. cyfrwng; y canol Mellowness, sub, addfedrwydd,
Medlar, s. merys-brem, prem ceri: ffaethder, blodwyedd
math o afal caled, tindoll Melodious, a. per-seiniol, peror
Medler, s. v.myrrwr, prysur heb iaethol, pereidd-sain, cyngham
ddiolclu. Edr. Mediller eddol, melain, meleinber
Medley, a. Cymmysg: s. cym Melodiousness, s. cynghaneddol
mysgedd; cymmysgfa rwydd, pereidd-dra
Medullar, a. perthynol i'r mér, Melody, sub. peroriaeth, melus
merawl, meraidd, tebyg i fér gerdd, cynghanedd, melwawd
Meed, s, gobrwy, gwobr, tal Melon, s. pompiwn, melwn
Meek, a. addfwyn, llariaidd, lled Melt, r. toddi; dadleithio, dad
aais, hymaws, tirion, gwār mer, ymdoddi; ymollwng
Meeken, v. Ilarieiddio, &c. Melter, s. toddydd, toddwr
Meekness, s. Ilarieidd-dra, add Member, s. aelod, aelawd
twynder, tiriondeb, hymawsedd Membrane, sub. pilem, pilionen,
Meer, s. mér o dir, 32 llath croenyn, croenen—Membrane
Meet, a. addas, gweddus, cy of the brain, y grefadur, pilen
mhwys, cyfaddas, cymmesur yr ymènydd
Meet, c. cyhwrdd, cyfarfod, cy Membraneous, a, croenenaidd,
fwrdd, taro wrth; dygwyddar croenênog, pilénog
. Meeting, s. cyhwrdd, cyfarfod Memento, s.arwydd coffāol
Meeting-house, s. tº cyfarfod Memoir, sub. cofiant, dargofiad,
Meetness, s.addasrwydd, gwedd cöflyfr, hanes-lyfr, brut, brud
eidd-dra, cymbwysder Memorable, a. cofiadwy, cofus.
-
 ME 283 M E

Memorandum, s. cofinod, coſmod Mercenariness, sub. cyflogeidd

iad, sylw-nód - rwydd; human-serch
Memorandum-book, s. nád-lyſ, Mercenary, a. gwobr-chwantus,
cöflyfr, dydd-lyfr human-geisgar, cyflogajdd
Memorial, s. cofen, cofiaeth, dar Mercer, s. sidan werthwr, sidan
goffa, cofadwriaeth wr, silamydd -

Memorialist, s. dargofiwr Mercery, s. sidan-weoedd

Memory, s. cof; coffadwriaeth; Merchandise, sub. da masnach;
Men, s. dynion, gwyr [coffa marslandiaeth, marchmadydd
Menace, r. bygwth, bygythio, iaeth, maeleriaeth, marsiand
bygylu, mynasu -
aeth
Meuage, sub. bygwl, bygwth, Merchandise, t. a. masgnachu,
mynas; bygythiad, bygyliad marchmatta, maeliera
Menagerie, sub. casgl o amryw Merchantable, a. gwerthadwy,
fiiod, mil-gasgfa, milfa hyweith, marchmadol
Mend, r. gwellhäu, divygio, Merciful, adj. trugarog, trugar,
gwella, cyweirio; trysio. athrugar, tosturiol
Mendable, a. gwelladwy, &c. Merciless, a. didrugaredd, an
Mendacity, s. celwyddgarwch nhrugarog; creulawn
Mender, s. divygivr, gwellhäwr, Mercury, s. y blamed Merchur,
cyweiriwr; trysivr neu Mercher: arian byw:
Mendicant, a. cardoteiawl, car sawdl y crydd Mercuries,
dotlyd, cardotymaidd gwerthwyr newyddion—Dog's
-

Mendicant, s. cardottai, cardotyn Mercury, bresych y cwn

Mendicate, r. cardotta
Mendicity, s. cardoteiaeth
Menial, a teuluaidd, tyaidd
Menology, s. mis-gofiant
Menow, s. pilcodyn, pilcod-bysg
Menses, s. misglwyſ, mislifiant
Menstrual, Menstrucus, a. mis Merctricious, a. aullad, putein
awl; misglwyfus
* Menstruum, s. dadleithydd
Mensurable, a. mesuradwy
-
Mercy, s, trugaredd, tosturi
Mercy-seat, s. trugareddfa
Mere, s. Ilyn, llwch
Mere, a. unig, syml, gwir, pur;
moel, noeth; hollol; glän
Merely, ap. yn unig, &c.
llyd, budrogaidd; nwyfus

Meridian, s. canol-ddydd; llinell

y canol-ddydd; cylch hander
Mensurate, r. mesur, mesuro Meridional, a. deheuol [dydd
Mensuration, s. mesuriaeth, me Merit, s. haeddiant, haeddedig
suriad, mesur-waith aeth, rhyglyddiant, teilyngdod,
ſ Mental, a. perthynol i'r meddwl || dybryn, arobryn, arobrid
—Mental reservation, meddwl Merit, v. haeddu, rhyglyddu, dy
géliad, twyll-adroddiad brynu, arobrynu, gobrynu
f Mention, s, crybwylliad, gair Meritorious, a haeddawl, teil
Mention, v. crybwyll, crybwyllo, wng, haeddiamnus, dybrynawl
corbwyll, son, coffäu Merlin, s. math o walch
Mephitis, s. drewchwa, drewsawr Mermaid, s. már-forwyn
Mephitic, a, drewchwäawl Merrimake, s. noswaith lawen
Mercantile, adj. marchmadawl, Merriment, Merriness, s, llon
masnachawl, masgnachol ddigrifºvch, llawenydd
3 P 2.
 M E £84, M E

Merry, a.hoenus, difyrion, hylon, Metathesis, s, traws-elfeniad, ne

gor-awenus, llawen widiad lythyrenau
Merry-Andrew, s. ffwl y fair, Mete, v. mesur, mesuro
chwydawydd, croesan Metempfychosis, s. y tyb fol
Mersion, s, trochiad, suddiant fod eneidiau myned o'r
Mesentery, s.lliein-gig, perfedd naill gorph i'r llall; traws-en
len, cefndedyn, percini eidiad
Mesh, s. masgl neu dwll rhwyd Meteor, s.awyr-dān, goruchion
Meshy, a. rhwyd-dyllog en; pl. goruchion, goruchelion
M.S. brith-yd, cymmysgyd, Meteorologist, sub. goruchion
ºvdd
amy
Mess, s. Saigo fºyd: v, bywyta Meteorology, s. olrheiniad matur
Message, s. cenadwri, cènadwr awyr-dām, &c. goruchiongraff
iaeth, neges; gair Meter, s. mesurwr, mesurydd
Messenger, s, cènad, cènadwr, Mete-wand, s, mesur-lath
negeswr, negesydd, negesawg Metheglin, s. mêdd, meddyglyn,
Messiah, s. Crist, Emeiniog glas-fedd
Messieurs, s. meistri, fy meistri Methinks, v. yr wy'm tybied,
Messmate, s. cydfwytâwr, cys tybygwn, mia dybygwin
saig, cysseigiwr; cydwr Method, s.trefu, forād, modd ---

Messuage, s. ty a thyddyn, an Methodical, a. trefnus, rheolaidd,

medda'i berthynasau, gardd,8.c llwybraidd, hyfforddus
Metabasis, s. trosfymediad Methodise, v, inwn-dreſhu
Metachronism, s. cam-amseriad Methodist, s.treſniedydd, hoffwr
Metage, s. mesuriad - i. trefn, methodist ex *
Metal, s.adwyn, delid, mettel |Methodize, t. trefniadu
Metallic, a. mettelaidd, o fettel Metonomy, s, trawsenwad r
Metallist, s. mettelydd, delidwr Metre, s. mydr, mesur, meidr
Metallurgy, s. mettel waith Metrical, a mesurol, mydrol
Metamorphose, v. gwedd-newid, Metropolis, s, mam-ddinas, prif.
dull-newidio ddinas, pen-caer
Mºº s, gwedd-newid Metropolitan, s. archesgob
iad, dull-newidiad Mettle, s. mettel; hawnt, byw
Metaphor, sub. traws-symudiad, iogrwydd, ynni, arial; calen;
pwyll-gyfnewid, trawsddwyn awch; ySpryd; bywyd
Metaphorical, a traws-symudol, Mettlesome, a.mettelus, arialus,
traws-fudol, pvyll-fudol bywidg, calonog, methelwych
Metaphrase, s. caeth-gyfieithiad, Mew, s.adar-gell; hebogdy, mud,
cyfieithiad lythyrenol muding: gwylan
Metaphrast, s, caeth-gyfieithydd, Mew, v. mewian—cau i mewn—
a gyfieithio air y'ngair bwrw ºr plu; burw ºr cyrn;
Metaphysical, a. arddamsoddawl, bwrw 'r hen-flew
athronawi, uchanianawl Mezzotinto, s. math oddarluniad
Metaphysics, s. y gelfyddyd sy'n mewn du a gwyn; hanner
olrhain anianolaeth, yspryd darliwiad, hanner-lliw
oedd; athrawn, athroniaeth, Mice, s: Ilygod: sing: Ilygoden
arddansoddiaeth, uchanianaeth | Michaelmas, s, gwyl Fihangel
 *

M I
Miche, v. llechu, godechu, llerc Mile, s. milldir, miltir, 1760 llath.
ian rhag myned irysgol
Mickle, s. cryn lawer, sypyn,
Microcosm, s. y byd bychan, y
crynfyd; dyn
Microscope, s. gwydr bychan
wël, chwydd-wydr
Middle, s. bannel, cefuaint
Middle, Middlemost, a. canol
Mid-day, s. banner-ddydd, canol
dydd, canol-ddydd
285 M: ,
Milestone, s. carreg filldir
Milfoil, s. milddail, y wilfrai,
llysiau'r gwaedling
Militant, a. milwl us, milwriaeth
us, rhyfelus, milwraidd
Military, a. milwraidd, rhyfelus,
rhytelgar—4 military man,
milwr, rhyfelwr, sawdwr
Militate, v. ymeghio; gweithio.
neu ymdrechu yn erbyn -

Middle aged, a canol-oediog Militia, s. cylch-filwyr, milwyr

Middling, a. camolig, cymmedrol, cartrefol, cylch-fyddin
lled-weddol, rhwng dau Milk, s.llaeth, blith–Sweet-milk,
w Midge, s. gwybedyn, edmogyn
Midriff, s.llen-gig y ddwyfrom
llefrith—First-milk, blaemion,
blaenllaeth—Second-milk, ar
Midshipman, sub. is-swyddog ar. mail—Milk-beggar, llaethai
Midst, s. canol [long rhyfel Milk, v. godro; armeilio
Midstream, s. canolffrwd Milk-diet, s. Ilaethfwyd
Midsummer, s. canol haf Milkmess, sub, llaethogrwydd,
Midway, s, hammer y fordd llaethedd, llaetheiddrvydd
Midwife, s. by dwraig, colwyn Milkmaid, s. laethwraig
wraig, esgorwraig–Man-mid Milksop, s. mursenddyn
!*
wife, eolwynwr, colwynydd
wynyddiaeth
Milk-tray, s. ceulawr; mail.
Midwifery, s. by dwreigiaeth, col Milk-weed, s. laeth-ysgall
Milkwhite, a. pur-wyn -

Midwinter, s. canol §: - Milk-wort, s. amlaethai, llysiau'r

llaeth
der gauaf, byrddydd gaua -

Mien, s. agwedd, gwedd, golwg, Milky, a llaethaidd, llaethog

pryd, edrychiad, trem Milky-way, s. Edr. Galaxy
Might, s. gallu, galluedd, nerth, Mill, s. melin; breuan
grym, cadermid; egni Mill, v. malu, melino, breuanu;
A. Mightiness, s, galluogrwydd pannu; ymyl-rigoli
Mighty, a. galluog, cadarn, nerth Mill-dam, s, pvnt, argae melin
ol, grymus, cryf . Mill-dust, s, gotlawd; llwch melin.
Migrate, v. mudo, treiglo . Millenarians, s, y rhai addaliant
Migration, s. mudiad, symudiad, y teyrmasa Crist yn bersonal,
newidiad trigi ar y ddaear, am filo flynydd

i Milch, a. blith, blithog, llaethog

M.". tymer,*
ild, a trion,º: lymaws,
mwynaidd, Ilariaidd, gwār
oedd, cyn dyddy farm gyfired
...} mil-flynyddwyr, milenar
2012 -

Millenium, S. y mil o flynydd

Mildew, s. Ygawod, mel'gawod: oedd yn y rhai y bydd Satan
—brychni är liain, &c. wedi ei rwymo, &c. (Dat. 20,
Mildness, s, tiriondeb, tymerweh, 3.) Y mae amrywiaeth o farn
mwyneidd-dra, addfwynder,
bynawsedd .
| auy'nghylch moddac amsery
cytlawuiad
 -

M I

l
Millenial, a. perthynol i'r mil Mineral, s. mwn, mwyn : mette!
blynyddoedd Mineral, a.mwynawl, mettelaidd
Mille-pedes, s.gwrachodyliudw, Mineralist, s. myynydd -

milrediom: sing. milred Mineralogy, s. traethawd neu

Miller, s. melinydd, malwr wybodaeth am fºynyddiaeth
Millet, s. milet, Ezec. iv, 9. Mingle, r. mysgu, cymmysgu, .
Milliner, s, penwisgyddes dyfysgu ; britho
Million, s. buna, mil o floedd, Mingle-mangle,'s. cymmysgfa
can myrddiwn, deg riſiałlu, Miniature, s. man-ddarlun
Mill-leat, s, fiès melin [mynta Minikm, s. bychanigyn -

Milt, sub. y ddueg, y ddwyeg, | Minim, s. mymryn, bychanigyn

cléddyf Bleddyn, eleddyfy bis: —Minims, by chanigion
wail:-grawm pysgod; lieitiion, Mihion, s. anwylyn, gwenieithwr,
lleithban, y bol meddal anweswr, anwesyn
Milter, s, pysgodyn lleithban, sef Minish, v. lieihău, cwtàu
y gwrryw Minister, s. gweinidog, gweim
Mimic, s. amiredydd, amredwr, ydd, gweiniedydd; swyddog
dynwaredydd, mab yr eppa —Prime minister, , cym-was,
Mimic, v. amredn, dynwared cyn-weisiad
Mimic, Mimical, a. amredawl, Minister, c. gweini, gweinyddu,
dynwaredig, eppäaidd gweinidogaethu
Mimickry, s. dynwaredyddiaeth, Ministerial, adj. gwenyddawl,
chware'r eppa, munudiad gweinidogaethol
Minatory, adj. bygythiol, by Ministery, s. gwasamaeth, swydd
gylus Ministration, sub. gweinyddiad,
Mince, r. man-friwo: hanner-dy gweinidogaeth -

wedyd: rhygyngu, mursenu Ministry, s.gwasamaeth, gweimid

Mince-pie, s. pastai fan-friw ogaeth: gweimidogion; cyn
Mind, s. meddwl, bryd, byriad; weisiaid, cyn-weision, gwled
tyb, barn; cof; pvyll ychiaid
Mind, r. meddylied, syniaw, cof. Mmor, s. un dan oed; ail fraich
io, gofalu, ystyried prawf-reswm
Mindful, a goalus, meddylgar, Minor, a. Ilai; leiaf, neu ienaf
cofus, ystyriol, cofar o delau
Mindfulness, s. cofgarwch, cofus. Minorate, v. leihau, tolio
rwydd; goſal Minority, sub. mab-oed, an-oed, -
Mindless, a diofal, anghofus. mebyd: yr is-rif, nifer leiaf.
Mine, pron. fy, mau, eiddof Minster, s. mynachlog, mynach
‘Mine, v. mwyn-gloddio lys: eglwys gadeiriol
Mine, s. mwyn-glawdd; cudd Minstrel, s. clerwr, cerddor, gwr
glawdd-A gold mine, eur wrth gerdd, teleiddwr
gkawdd, eur-gloddfa-A silver Minstrelsy, s. clerwriaeth, amgan
mine, arian-glawdd, &c.—To Mint, s. bathdy, bathfa: mintys
spring a mine, chwythu cudd —Redmint, mêr-ddanadl coch
ion—Spear-mint, mintys Mair
Miº."
iWr; s.cudd-gloddiwr
. Miner, mwynwr, mwyn-glodd
yn-glodd.
-
—Water-mint, minty's y dwfr
—Wild-mint, mintysllwydion
 M I 287 Mr
Mintage, s. bathiad, bathweith Misbecome, v. drwg-weddu,
iad: treth am fathu -

gweddu yn darwg, anweddu

Mintman, s. batllwr, bathydd Misbecoming, a. anweddaudd
Minuet, s. mawf-ddawns Misbehave, v. camymddwyn
Minute, s. munud; meityn. Misbehaviour, s. camymoldygiad,'
Minute, c. cof-modi -
drygfoes, antoes
Minute, a. bach, bychan, bych Misbelief, s. camgoel, geugred
ydig, bychanig, mān; manwl Misbelieve, v. canngredu, cam
Minutely, a. yn fanwl goelio; anghoelio
Minuteness, s. manylwch, man Miscal, r. camenwi, difenwi
yfrwydd, bychander Miscalculate, r. camfwrw, cam
Minutes, s. cof-modau: prif-bên gyfrif, camrifo
au; cynllumiau Miscarriage, s. ethyliad; anſfod
Minx, s, coegen, mursenig rwydd, aflwyddiant
Miracle, s, gwyrth, rhyfeddod Miscarry, v. ertlylu; athwyddo,
Miraculous, adj. gwyrthiol, rhy anffyiinu, drwg-dyccio
feddol, aruthrol; gwyrthiog Miscellaneous, a. amryfath, am
Miraculousness, s, gwyrthioldeb rywieg, aml-ryw, amrywidl
Mire, s. Ilaid, llacca, trybola, Miscellany, s.amrywidlaeth, am
tom, baw: r. tommi, tryboli rygasgliad, brith-iyfr, brith
Mirror, Mirrour, s. drych 2 modach, brithnodiadau
Mirth, s. Ilawenydd, digrifedd, Mischance, s. aflwydd, anhap
digrifveh, difyrwch; Sarlach Mischief, s. drwg, drygioni, cyn
Mirthful, a. Ilawen, hylon ddrygedd, ashri, ysgelerder;
Miry, a. Ileidiog, tomlyd niwed, dryglam, aflwydd
Misacceptation, s. cam-gymmer Mischief, r. drygu, niweidio
iad, cam-dayalliad Mischief-maker, s. telfysgwr, af.
Misadventure, sub. drwg-ddam lonyddwr, dirieidwr -

wain, dryglam; anſfawd Mischievous, a. diriaid, diried,

Misadvice, s. cam-gynghor; gau dirieidus, asbríawl, drygionus,
hyspysrwydd anfad, barus, niweidiog
Misadvise, t. cam-gynghori Mischievousness, s. direidi, dryg
Misaim, p. cam-gyfeirio -
aniaeth, drygedd, anfadrwydd,
Misanthrope, s. dyn-gasawr S drygioni, bariaeth
2| Misanthropic, adj. dyn-gas, an Miscible, a cymmysgadwy
nyngar Miscite, c. cam-brawfnodi
Misanthropy, s. dyn-gasedd, an Misclaim, s. cam-hawl, cam-ar
nyngarwch ddelw, camholiad: v. cam-holi,
Misapplication, s. cam-gymhwys cam-ofyn, cam-arddelw
iad, cam-ddefnyddiad Misconceive, r. camddéall, cam
Misapply, p. cam-briodoli, cam dybied, camystyried
ddefnyddio, cam-arferu Misconduct, s. camymddygiad
Misapprehend,”, camddéall, cam Misconjecture, sub. camamcan
ddirmad, camsynied iaeth: v. camdybio -

Misapprehension, s. camsyniad, Misconstruction, s. camddehongl

cymgymmeriad, camdyb iad, camystyriaeth -

Misarrange, v. camdrefnu Misconstrue, v. camddelrongli

 M I 288 - M I
Miscount, v, camgyfrif Misinterpretation, sub. camdde
3. s, dryganiaeth d hongliad, gau-ddehongliad
drygeddwr: º a yn,
iscreant, s. drygddyn, Misjoin, c. cam-gyssylltu
Misjudge, v. camfarmu, gwall
Misdeed, s. drwg-weithred, dryg. farnu, methfarnu, trawsfärnu
waith, cam-weithred Miskin, s. tommen; baw-dwrr
Misdemeanor, s. camymddygiad, Mislay, tº cam-osod, cam-ddodi,
camdwyaeth, trosedd - anghyflèu, coll-gadºw
isdirect, v. Camilyfforddi, cam Misle, v.bwrw gwlaw mān, brith
gyfarwyddo wavio, nān-wlawio
Misdo, v. camwneuthur Mislead, r. Edr. Misguide -

Misdoing, s. camweddiad Misletoe, s. achelwydd, uchel.

Misemploy, v. cam-osodar waith: far, uchelfel
cam-arferu, cam-defnyddio Mislike, s. anhoffder: r. angharu,
Miser, s. cybydd, carl, cerlyn, discaru; drwg-dybio.
bawai, crinwas, crimtachwr, |Misling, Misly, Edr. Mizzling
bydolddyn, mab y crinwas Mismanage, v. camdrin, cam
Miserable, adj. gresynol, truan, drefnu, camly wio, methdrin
truenus, anuedwydd; crintach Mismanagement, s, gwall-dref",
Misery, s, trueni, adfyd, gresyni, camdriniaeth, camdrefriad
gresyndra; g Mismatch, p. cam-gySSylltu, cam
Misfashion, v, cam-lumio, cam gymharu, cam-ieuo
fºurfio, dryg lunio, aflunio Misname, v. camenwi
Misform, v, camffurfio Misnomer, s. camenwad
Misfortune, sub, anſfawd, anhap, Misobserve, s. camsylwi, cam
annhynged; anºnhynghedfen, modi, camgraffa, camweled
dryglam, cywall, annawn Misogamist, s. casăwr priodas
Misgive, v., gwangredu; drwg Misogyny, s. casimeb at ferched
dybio; of mi drwg Mispersuasion, s. cam-dyb, cam-.
Misgiving, s. drwgdyb: ammheu-ji syniad, cam-goel, cam-gred
aeth; gwangred Misplace, v. aflèu, cam-gyfléu,
Misgoverm, v, cam-reoli, cam eam-osod, cam-doodi -

lywodraethu, cam-lywio Mis-print, v. cam-argraffil

Misgovernment, s, aflywodraeth, Misprision, s esgeulusdra—Mis
camdriniaeth prision of treason, brād-geliad
Misguide, v. camarwain, carn Misproportion, v. cam-gymme
dywys; cam-hyfforddi' suro, cam-gymmedroli
Mishap, s. anhap, dryglam Misreckon, v. cam-gyfrif
Mishear, v. cam-glywed. Misrelate, v. cam-adrodd
Mish-mash, s. cymmysgedd an Misreport; r. canfynegi
addas men angllyson Misrepresent, v. canddarlunio
Misinfer, tº carſigăsglu, Misrepresentation, s. camddar
Misinformy v. camhyspysit M." geu fyriag
Misinformation; s. cam-gopinod, isrule, s. anniirefn, aflywodr
gen-chwedt, geu-ſynag, cam. aeth, affeolaeth, camréol
hyspysrwydd; get-ddysg. Miss, s, meistresan, meistresig:
*Misinterpret; w cabiddehonigli —gordderch, cywelyes
 M I . 289 M O

Miss, v. flaelu; methu; anghyr Misusage, s. camdriniaeth

haeddu; colli; pallu Misuse, v. camarfer, camdrin,
Missal, s.llyfr yr offeren ammharchu; sarhäu
Misseldine, s. Edr. Musletoe Mite, s. hatling, mymryn, briw
Mis-shape, p. aflunio, cam-lunio yn; gwyfyn, meisgyn
Missile, s. ergydiol, hydafi, tafi Mites, s, gwiddon, euddon—To
adwy—Missile weapons, arfau breed mites, euddoni, gwiddoni
taff, ergydiol, &c., Mithridate, s. cyfaith Mithri
Mission, s. antoniad, danfoniad; dates, a gyfrifidyn rhinweddus
cènadwriaeth, cènadiaeth yn erbyn effaith gwenwyn
Missionary, a cénadawl, cènad Mitigate, v. esmwythäu, ysgaft
wrawl, anſonawg, amfonedig hâu, llinaru, lionyddu, doff,
Missionary, s. cénad, cenadwr: tymeru; tawelu
s. pl. antonogion, negesolion Mitigation, s. Iliuariad, esmwyth
Missive, a. tafladwy, ergydiol, ād, ysgafuhād; leihād
hydafl; anſonaw!: cénadawl Mitre, s. penguwch neu gorou
Missive, s. cénad; Ilythyr Esgob; capan cór; meitr
Misspeak, r. camddywedyd Mitred, a. meitrog; coronog; yn
Misspell, t. cam-lythyru, cam gwisgo meitr neu goron esgob
lytilyrenu, cam-sillafu Mittens, s. pl. menyg heb ſys
Misspend, v. cam-dreulio, of r edd; dyrnfolau, dyrnfyl
dreulio, cam-warrio Mittent, a. anfomawl, yn anſon.
Misstate, v. cam-dolarlunio Mittimus, s, gwarant anſoniad i
Mist, s. caddug, niwl, nif-wl, niwl garchar, carchar-warant
en, tarth, mygdarth Mity, Mitey, a gwiddonawg,
Mistake, sub. camgymmeriad, gwiddonllyd, euddonog
camsyniad, gwallawd, amry Mix, r. mysgu, cymmysgu
fusedd: c. camsyuied, cam Mixture, s. cymmysg, cymmysg
: gymmeryd
Misterm, v. cam-enwi
-
edd; cymmysgiad
Mizzen-mast, sub. hwyl-bren ol
Misthink, r. cam-feddwl llong–Mizzen-sail, hwyl ol
Mistime, r. cam-amseru, an-am Mizzling, adj. mān-ddeſhynol—
seru, cam-brydio —Mizzling rain, mān-wlaw,
Mistiness, s, tywyllni, niwledd gwlith-wlaw, niwl-wlith
Mistion, Misture, s.cymmysgedd Mizzy, s. migmen, siglen, trallwng,
Mistress, s. meistres; dysgawd llyngcfan
wraig: cymmones, gordderch, Moan, s. cwyn, cwynfan
cywelyes; cariad-ferch Moan, v. cwyno, cwynbfain,
Mistrust, s. [... drwg-dyb: cwynfan; galaru; ymofidio
Moat, s, ffès, clawdd, cylch-fios,
v. drwg-dybio, anghoelic cylch-glawdd, amglawdd
Mistrustful, adj. drwg-dybus;
pryderus, anghoelgar Mob, s, gwerinos; gwerin-dorf;
Misty, a. miwlog, mitwog terfysg-lu; milein-lu-math o
Misunderstand, r. camddéall, gap hir-glust
camsynied, camddirnad Mob, r. cyd-derſysgu; cyd-ym
Misunderstanding, s. camddeall godi; torffeistroli; cyd-dueis
iad; amrafael; croesdyb io; cyd-erlid
2 Q
 MO 290 MO

Mobility, s. symudoldeb, symud Module, s. darlun, gwaglun

olrwydd:—y werinos: gwerin Modus, s. swim pemodo), neu
lu, gwerin-dorf ddogn-dāl, yn Ile degwm
Mock, s. gwawd; gwatwargerdd Mohair, s, edan flew
Mock, a. dynwaredol; rhithiol Moidore, s. darn aur o' fathiad
Mock, r, gwawdio, gwatwar; Portugal, gwerth 11.7s.
mingãmu; dynwared, dyfalu; Moiety, s. hammer, hanmereg
twyllo, siómi: cellwair Moil, v. ffwdanu, ystuno, ym.
Mockery, s, gwawd, gwatwar, boeni: try baeddu, tryboli
gwatwargerdd; fug, rhith Moist, a liaith, yuwsi; iraidd, .
Mode, s.a.rfer, dull, ffordd, trefn; suddlyd, suddlawn; gwlyb
defod; defod-daull - Moisten, v. Ileithio; ireiddio;
Model, sub. cynllum, cymddelw, irhau; gwlychu; lledleithio
darlun, portreiad, patrwn: v. Moistmess, s. Ileithdra, leithder
cyſlunio, cynllumio, arlunio Moisture, sub. irder, ireiddwch,
Moderate, a, cymmedrol, gwedd lieithder, sudd, gwlybwr,
ol, rhesymol, canolig gwlybaniaeth, lledleithder
Moderate, r. a. cymmedroli; Molasses, s.gwaddodsivgr, triag!
gweddoli; arafu, lonyddu Mold, s. mold. Edr. Mould
Moderation, s. cymmedrolder, Mole, s. twrch dacar, gwadd,
cymmedroldeb, cymmesur y llyr, gorddodyn: man geni,
wydd, gweddoldeb; atafwch man cyněnid: argae, mor
Moderator, sub. cymmedrolwr; . . glawdd, pvnt
cyfréolydd; camolydd Mole-catcher, sub. gwaddotwr,
Modern, a newydd, diveddar, tyrchwr, twrch-ddaliwr
ym ol dull yr oes bresenmol Mole-hill, s, pridd y wadd
Modernize, r. newydd-ddullio Molest, p. ystuno, aflonyddu,
Modest, a...llednais, syml, gwyl trallodi, blino, dygmu, dygn
aidd, mul, cyliwyl, divalr flino, molochi; drygu -

Modesty, sub. mulder, gwylder, Molestation, s.afionyddiad, aflon

gorchwyledd, lledmeisrwydd yddwch, blinder; gofidiad;
Modicum, s. yehydigyn, tameid dygnedd -

ym, bychanigyn, tipyn -

Mollient, a. meddalhãol, llinarol,
Modification, s. agweddiad, dull esmwythäol, llonyddol
iad; cymmesuriad - Mollification, s. meddalhãd, tyn
Modify, v. dullio, agweddu, dull eriad, esmwythiad, llinariad
roddi; cymmesuro Mollify, v. meddalu, meddalhäu,
Modish, a. moddgar, moddaidd, tyneru, ystwytho, esmwytho,
yn olarfer; manylwych llinaru; llonyddu
Modishness, sub. moddusrwydd, Molten, a. tawdd; toddedig
moddgarwch; manyliant Mome, s. delff, drel, penbwl
Modulate, r. peroriaethu, cyng Moment, s. munudyn, cythrym,
haneddu; cyweirio llais tarawiad amrant, haiach;
Nodulation, s. cynghaneddiad; pwys, mawr-bwys, dwysder
cyweiriad sain neu lais Momentaneous, Momentary, a.
Modulator, s. cyweirydd cerdd; cythrymawl; munudawl; di
cynghaneddwr bara; diflanedig -
 M. O. 201 M O'
--r

Momentous, a.pwysfawr,pwysig, | Monochord, s. cyweir-dant

dwys-ganlymiadol Monocular, s, un-ilygeidiog
Momus, s. duw'r cellwair Monody, s. galar-gān a gano un:
Monachal, a. mynachaidd wrtho ei hun -

Monachism, sub. mynachaeth, Monogamist, s, un a fo yn erbyn’,

mynachdod, manachaeth ail bríodas, un-wreigydd
Monarch, s. brenin, teyrn, un Monogram, s. Ilythyren, yn lie
ben, arch-de gair, nen amryw lythyrenau
Monarchal, Monarchial, a. un dechreuol ynlle amryweiriau,
bènol, un-bênaethol, arch llythyr-air, Ilythyr-mod, lly thyr
deyrnawl, brenhinol glwm. -

Monarchy, sub. un-bêuaeth, un Monologue, s.areithiad un witho

běnaduriaeth, brenhiniaeth ei-hun, un-araeth
; Monastery, s. mynachlog, myn Monomachy, s. ymladd benben"
achlys, mynachdy Monopetalous, a. unddalenog
Monastic, Monastical, a myn Monopolist, Monopolizer, s. In a
achaidd, manachaidd geisio'r farchmad, neur eiddo
Monday, s. dydd Linn gwerthadwy, iw law ei hun;
Money, s. arian bathol, ariant, edwicwr, unig-werthydd; di
mwnal, arlam gyfran-wr -

Moneyed, a. arianog Monopolize, t. rhag-achub y

Moneyless, a. diarian, tawd
Money-scrivener, sub. arianydd,
arianwr, māl-gyfodydd
Money-wort, s. y gamclwyf.
Mongcorn, sº cymmysg-yd
Monger, s. masgnachwr
Mongrel, sub. cymmysg-ryw—A
nongrel fellow, cymmysg-faby
Monish, c. cynghori, rhybuddio
Monisher, s, rhybuddiwr
Monition, s.rhybudd; cynghor Monstrosity, Monstrousness, s.
Monitor, s, rhybuddiwr
Monitory, a rhybuddiawl
farchmad; gwerthu'n didigyfran;
edwica
Monopoly, s. marchmad unllaw,
marchmad diligyfram
Monosyllable, S. unsillair
Monotony, s. un-domiad
Monsoon, s, gwynt sy'n clwythu
yr unforddam chwe’ mis
Monster, s. cynfil, angllyngel,
anghenfil; créadur, auferth
anghenfileiddrvydd; anterth
edd, anterthwell -

Monk, s. mynach, manach Monstrous, a. anghenfilaidd, cyſ:-

Monkery, s. mymachaeth, myn filaidd; anterth, gwrthun
echdid, manachaeth Montgomery, s. Trefaldwyn
Monkey, s. math oab neu eppa Month, sub, mis; misgwaith—A
Monkish, a. mymachaidd month old, misyriad, mis oed
Monmouth, sub. Mynwy, tref Monthly, q. misawk bob mis
Fynwy, Aber-mymwy Monument, s. adail meu babeth
Monmouthshire, s. Sir Fynwy, bynag a foer cadw coſta: cóf.
Gwent, gwlad Went—Mon arwydd; beddgor; bedd-adai
mouthshire-dialect, iaith Gwent, Monumental, a coffāol, cofad
y Wenhwyseg, --Monmouth wriaethol; mynwentawl
shire men, gwyr Gwent, Gwen Mood, s, tymher; modd–Indi.
hwyson cative mood, modd mynegol.
2Q 2 .
:*

MO 292 M. o.
y!oodiness, s. antoddogrwydd Morals, s. moesau; ymarwedd
Moody, a. digus, antoddog iad, bucheddiad, ymddygiad
Moon, s.lleuad, lloer Morass, s. cors, siglen, migmen
Moon-light, s, goleu-leuad, Iloer Morbid, adj. heinus, heiniawl,
gau, llewyrcia y lloer heintiol; afiach; clefychkyd
Moon sick, Moºnstruck, a lloer Morbidness, s. heintusrwydd
ig, lieuad-glat Morbific,a. heintus, heintildwyn,
Moon-wort, sub. llysiau'r bedol; clefydog; afiach
(math o redyn ydynt) Mordacious, a. dammeddog, col
Moony, a. lloeraidd, lleuadol ymog, lym-eiriog, brathlyd
Moor, s, dyn du; cors-le, cors More, adj. mwy, anghwaneg,
waun, rhos ; tır morfa. chwaneg, yehwaneg; rhagor
Moor, v. angori; deu-angori Morel, s, llysiau'r moch
Moor-hen, s. cot-iār, dyfr-iār , Moreover, ad. yn mhellach, heb
Mooring, s. angorfa, angorle law, gyd a hymy, ac hefyd
Moorish, Moory, a gwaunlyd, Moresk-work, s. math o ddarlun
corslyd, rhoslyd; morfãog waith (cerſiad, meu baentiad)
Moorland, s. rhosdir: morfa. direol, plith-draphlith
Moose, s. math o anifel yn Ame Moresk-dance, Morrice-dance, s.
rica, à phen fel carw, ond yn dawns y Mooriaid
droed-trywm i redeg Morigenous, a. moesgar, hymaws
Moot-case, Moot-point, s. achos Morkin, s. burgun, buria, abwy
dadleuadwy, pvngc aneglur Morling, Mortling, s. gwlan hiſ.
Mooting, s. prawf-ddadi (er ym io, gwlan gim, gwlan marw
arter yn y Gyfraith) prawf. lwdn -

araeth, fug-ddad, coeg-ddadl Morn, Morning, s. bore, bore

Mop, s. mop, moppa, ysgubell gwaith, bore-ddydd, boreu
eddi Morming, a. boréol, borenol—
Mop, v. moppio Morning-gown, bore-dwyg—-
Mope, s. hurthgen, hurtyn, un || Morning-star, seren wener,
diyspryd: v. pendrymu gwenddydd, seren y bore
Moping, a trymllyd, diyspryd Morology, s. baldordd, clep
Mopsey, s, budrog, budrogen Morose, a. sarrug, anymad, an
Moral, a. moesog, moesol; buch middig, afrywidg, anſwyn
eddol; deddfol; gwir-eglur; Moroseness, Morosity, s. sarrug
gwirfoddol rwydd, anſwymder, drygmaws
Moral, s. yr addysg oddi wrth Morphew, sub. ysgen, y clefri
ddammeg neu chwedl; dam gwyn. Edr. Danºruff"
meg-wers; moes-wers Morrow, s. y bore; y bore mesaf,
Moralist, sub. moesolvr, moes tramnoeth—To-morrow, y fory,
athraw, moes-ddangosydd efory—The day after to mor
Morality, s. moesoldeb, moesol row, trennydd, tradwy
rwydd, moesolaeth Morse, s. y mêr-farch
Moralize, t. moes-resymu; moes Morsel, s, támaid, safnaid, tam
ddehongli; moesoli Mortal, a. marwol; angeuol
Morally, ad, yn foesol; yn de Mortality, s. marwoldeb; angeu
tygol, yn ol rheswm aeth, angeuolrwydd -
 M O 293 M O

Mortar, sub. cymmrwd, pridd Mostly, ap. gan mwyaf, ynfyn

galch, dwb-galch, simmant, ...; #. fwyaf,º amlaf
morter:—llestr malurio—math Mote, s. bryeh, brycheuyn: pl.
oddryll i daſlu pelau o dán brychau, liuwch, lluvchion
Mortgage, v. arwystlo, marw Moth, s. gwyfyn (pl. gwyfon)
wystlo, rhoi attafael ar dir meisgyn, pryfyn dillad
Mortgage, s.arwystliad, attafael Mother, s. mam, mamwys—Mo
aeth, nuarw-wystliad; arwystl ther in law, mam y'nghyfraith
oriaeth llysfam, elitrewen, mam wen,
Mortgagee, s. rhoddwr echwyn chwegr—The mother, y bru: y
ar dir, attaſaelwr, attafaelydd fanimog, clefyd y fam—Mo
Mortgager, s.cymmerwr echwyn ther-tongue, mam-iaith,prifiaith
ar dir, marw-wystlvr —-Mother-wort, lysiau'r fam
} Mortiferous, u. marwol, angeuol, Metherless, a. ditam, heb fam
dinystriol Motherly, a.mánawl, māmaidd
Mortification, s. marwhad, marw Mothery, a. blodeulyd, fel diod
eiddiad: marw-lygriad, cnawd wedi egru meu suro
fallder: siomedigaeth, chwerw Mothy, a, gwyfynog -

siom, dwys-offid Motion, sub. chwyf, chwyfan,

Mortify, v. Inarwháu, marw chwyfedigaeth, chwimiad,
eiddio: mallu, hadlu, marw ehwiml, chwyfiad, symudiad;
lygru: dwys-siómi, dygn-flino, cyffroad; ysgogiad; annogiad:
gofidio, darostwing eymnyg, cymygiad:ymarllwys
Mortise, s.rhwyll, mortais Motionless, a. digyffro, disymud,
Mortise, p. rhwyllo, morteisio di-chwyf
Mortmain, sub. Imarw-rwymiad, Motive, s. cynllyrfiad, cymbell
marw-ddaliad; tır anarallad iad; ysgogydd; egwyddor
wy, neu wedi ei rwymo am Motley, a. amryliw, cymmysg
byth; tireglwys, clasdir liw, amliwicg, mudliw
Mortuary, s. rhodd i'r eglwys; Motto, s. arwydd-air, arwydd.
marw-rodd; daered wers, cyfeir-wers, testun-air
Mosaic, a. perthymol i Moses, meu Move, v. symud, symudo; cyn.
Moesen, moesenaidd—Mosaic hyrfu, cyffroi; eymhell, annog,
dispensation, goruchwyliaeth, chwyfio, chwyfan, chwimio,
Moesen—Mosaic work, brith ymmod, ymmodi
waith mewn palmant, &c. Moveable, a.mudadwy, symud
Mosque, s. teml Fahometanaidd adwy, hydreigl, symudol, ner
Moss, s. mysogl, mwswg, mws. widiadwy, ymmo
wn, migwyn; ceny coed; cen Moveables, s. pl. da cyffro, da
y cerrig; gweryd—Mosses, cyfodedyn, da mudo
migmeint, corsydd Movement, s. symudiad—Move
Mossy, a. mysyglog, mwsoglyd ments of a watch, &e. chwyf.
Most, a. mwyaf, amlaf: ad. yn waith,olwyn-waith,troell-waith
fwyaf, yn bénaf, tra—A most Moving, a, cynhyrfiol, cyffrèawl;
cruel deed, gweithred tra chreu serchiadol, bywidg; ymsymud
lon, gweithred greulomaf ol—A moving thing, yimsym
Mostick, s. atte #on paentiwr | udydd
 M U 2.94. MTU
-I-T-

Mould, s. pridd, daear: mold, Much, a. Ilawer—As much, cyni

cynllun, drychiaden–ceuedd
iñd—llwydui, llaith-lwydni
Mould, e. tylino, moldie; dylum
io, llunio–llwydo
Moulder, r. troi yn llwch, myned
yn lludw, malurio -
maint—Much the same, agos yr
un–Much like, tra-thebyg—
Too much, gormodd, gormod–
Make much of it, gwman fawr
o hono

Mucid, a llwyd; mºs, llysog

Mbuldiness, s, llwyd.edd, llwydni Mucidness, s, llwydmi; llysmi
Mouldings, s. addurn-getfiadau, Mucilage, s. sudd; ysmatedd
addurn-rigolau Mucilaginous, adj. Hyslynnaidd,
Mouldy, a. ilwyd, brithlwyd sudd-wlyb, llysnafeddog
Moult, Moulter, v. b.vrw plu Muck, s. tail, gwrtaith, tom
Mound, s. clawdd, moelglawdd, Muck, r. teilo, gwrteithio
lloc: r. amgau, angloddit}; Muckender, s, llaw-liain plentyn
llócio
Muckhill, s, támen
Mount, s. bryn, bre; crugſyn; Muckiness, Muckishness, s. af.
esgynfa: r. esgym, dringo lendid, brynti; baweidd-dra
Mountain, s. mynydd; moel. Mtickle, a. Ilawer: s. sypyn
Mountaineer, s. mynyddwr Muck-sweat, s. chwys dyterol
Mountain-flax, s. Hiny mynydd Muck-worm, s. pryfy dom: fig.
Mountainous, a. mynyddig, myn. cybydd, cribin was, certyn
yddawg—A mountainous coum. Mucky, a bawlyd, brwnt
try, gwlºd fynyddig, mynydd Mucous, a llyshafeddog
dir, blaenau, albah -
Mucus, s, llysnatedd y trvyn;
Mountebank, s. crwydr feddyg, llys y corn pori
crachfeddyg: guag-fostiwr *Mud, s. Ilaid, llacca, baw
Mourn, v. galaru; cwyno: galar. Mnd, Muddy, Muddle, r, lleidio,
wisgo; arwylo, dwyn galar budreddu, divyno: lled-feddwi
Mournful, a. galarus, trist, trum Muddiness, sub. Ileidiogrwydd,
Mourning, s. calar, arwyl; galar Ileidlydedd, Ileidlydrwydd, af.
wisg, a wyl wisg loywder • . -

Mouse, s.llygoden; pl. llygod Muddle-headed, a. penfeddw

. A shrew-mouse, Ilygoden göch, Muddy, a. Ileidiog, ſleidlyd
chwistlen——Mountain-mouse, Mud-wall, s, gwal bridd
twrlla: fem. twrllaes To Muff, s. dyrn-dorch, clyd-wain,
mouse, llygotta, dal llygod (i gadw'r dwylaw'm gymhes)
Mouser, s, llygottwr: fem. lly Muffin, s. math o deisen
gottai, llygotwraig Muffle, r. huddo meu orchuddio'r
Mouth, s. safn, gemaw: v, safnu, safn, wyneb, &c. moledu, mi
safnio; mingámu, gweflu syrnu: mygydu
Mouthful, s, safnaid, tarpaid Muffler, s, gorchudd ir safu a'r
Mow, sub, mwdwl, dàs, ysgafn, ffroeman, moled, miswrm
beisgawn: t: lladd, neu ys Mufti, s. archoffeiriad Mahomet
gafnu şd, &c. anaidd
Mower, s. pladurwr, lladdwr, ys Mug, s. diod-lestr -

gafnwr, daswr, deisiwr Muggy, Muggish, a, llwydlyd;

Moyle, s, imp, impya; mul llaith-fwygl, tawch-drwm.
 MºU o
-- 95 M ‘U

Mughouse, s. diotty, tafarn Multiply, r. Iliosi, lliosogi, llios

Mug-wort, sub. y fydiog lwyd, dilyblygu, dyiwyo; analhäu
y gan-wraidd lwyd, Hysiau Multipotent, a. amlºmerthog, am
* Ieuan - -

rynertu, amryallu
Mulatto, s. un y bo ei dad neu Multitude, s, lilaws, lluaws, torſ,
ei fant yn dau, un melyn-ddu, myntai; y werin, gwerinos
melynog ". Multitudinous, a. iliosog, am!"
Mulberies, s... aeron tin-agored, Multure, s. tal lieu doll am falu
mwyar freinig, niwyar Mair, Mum' interj. ust, taw a són
ffrwyth morwydd men ferwydd Mum, s. math o daiod a wheir 'o
Mulberry-tree, s. mêr-wydden, frag gwenith a cheirch, &c.
morwydden; pl. mérwydd, &c. Mumble, r. cnoi ä'r fant, mant
Mulct, s. dirwy, camlwrw T Vachu; mwngial, manson
Mule, s. mul: , pl. mulod—A she Mumbler, s. måntachwr
mule, mules Mummer, s. mud-chwaréydd
Muleteer, s, gyrrwr mulod Mummery, s. mud-chware
Muliebriety, sub. gwreicāod, Muminy, s. math o gyfyr medd
gwreigeiddrywydd, gwreicāra ygol; corph wedi ei ber-arogli
Mull, v. brydio gwin Mump, r. cliwyl gnoi, buan-gmoi:
Mullar, s. malur-faen, llaw-faen isel-ddywedyd, seigyngian:-
malurio, Inaliedydd ! : cardotta; bolera
Mullein, s. y dewbānog, surcyn Muniper, s. chwyl-gmöwr: hel
y melinydd - gerddwr; bolerwr
Mullet, s. barf-bysg, pen-fras Mumpish, adj. mud-sarrug, dig
Mulligrubs, s. y pryfigedd: drvg. .ddystaw, sor-ddigus
anwyd; cyfrwys-strangc Mumps, s, chwydd yn y cermau,
Mulloc, s. ysgarthion, baw esogryn, y bensach; y dawed
Mulse, s. mêl-win, bragod-win wst, y dwymyn doben
Multangular, a. aml-onglog Munch, c. cnoi, dygnói
Multicapsular, a. aiml-gellog |Mundane, a bydoſ, bydawi
Multifarious, a. amryfath, am. Mundatory, a. glanhãol, purol
rywedd, amlryw, anryw Mundify, v. glanhäu, gwynnu
Multiform, a. amryddull, amry Mundungus, s. drew-lysiau.
lun, amrywedd, llioslun Munerary, a. anrhegawl
Multilateral, a. aml-ochrog Municipal, a breiniol; dinasol;
Multipartite, a. aml-rannog bwrdeisiol; cartrefol
Multipede, a. aml-droediog Municipality, s. burdeisiaeth
Multiple, a. aml-blyg, aml-rif Munificence, s. haelder, haelioni,
Multipliable, a. Iljosadwy, llìos cèd-rwydd-der, haeledd
ogadwy, dyfwyadw Munificent, a. hael, haeliomus
Multiplicand, s, y nifer iw lios Muniment, s. amddiffyn; hawl
ogi mewn rhifyddiaeth Munition, s. diffyn-waith, amgaer
Multiplication, s, lliosyddiaeth; waith; moddion rhyfel
lliosogiad, amlhãd, dyfwyad Mur, Murr, s, gormwyth y pen
Multiplicator, Multiplier, s.llios arol caelamnwyd. Edr. Rheum
ogydd, y nifer lliosyddol Murage, s. mur-dreth
: Multiplicity, s.lliosogrwydd | Mural, a. muriawl, caerawl
 M U 296 M U.

Murder, s. murm, murndwrn, Musician, sub. cerddor, tamtawr,

cyfrsang, llawruddiaeth, Ilof. cynghaueddwr, clerwr, perawr
ruddiaeth; cyflafan; laddfa Musk, s. mwsg
Murder, v. Ilofruddio, ladd dyn; Musket, s. gwn law, hyr-ddryll,
murnio; cyflafanu cyfiegr, mwsged
Murderer, s.llotrudd, lleiddiad Musketeer, s. musgedwr
Murderous, a. Ilofruddiog Musketoon, S. gwn byr allydan
Mure, v. murio, gwālio Musky, a fel musg, mwsgaluu
Muriatic, a. heliaidd, heliawl Muslin, s. mein-liain India
Muricated, a. Hymbigog Musrol, s, trywyn-ffrwyn
Murk, s. cibyn, plisgym, masgi Musselmau, s, un offyddloniaid
Mahomed
Murky, a tywyſl; clichiog
Murmur, s, grwgnach, tuchan, Must, s.gwin neu dáiod newydd,
gyth: trvst frwd; go-ruad diod yn yril: t. Ilwydo
Murmur, r. grwgnach, tuchan, Must, v, imp. rhaid yw, dir yw
gythm, manson; sibrwd, go Mustach es, s.trawswch, y farfar
drystio y wefus uchaf
Murmurer, s, grwgnachwr, &c. Mustard, s. mystardd, cethw
Murrain, sub, haint, chwarren, Muster, s. byddin-brawf; prawf.
cowyn, neu gormwydaranifeil. olygiad: byddin-rifiad
iaid Muster, v. prawfolygu; byddino;
Mn a. gwineu-lwyd ; coch. byddin-rito; rhit-restru
§... ; gwineu-ddu Muster-master,s.byddin-restrydd
Muster-roll, s.cofrestr Ilu
Murrion, s. helm, penwisg
Muscadel, Muscadine, s. math o Mustiness, s. llwydui; mysmi
rawn a gwin peraidd Musty, a. Ilwyd; mus; drew
Muscle, s. gav, gewyn, cyhyr, llyd; llwydlyd
cyhyrglwm, Hyweth, Ilyweth Mutability, s. anwadalwch, cyf.
an: math o bysg cragen-las newidioldeb
Muscular, Musculous, a gawy, Mutable, a. cyfnewidiol, anwad
gewynog, Ilywethawl, Ilyweth. al, ansatad wy, newidiadwy
og, cyhyrawl, cyhyrog; ca. Mutation, s. mewidiad
darn-gryf Mute, s. mudan
Muse, s. awen; cerdd; myfyr, Mute, a mud, tawedog, dilafar,
miyºdhead,'dº Mute, aflatar
t. tommi, ystlommi
Muse, r. myfyrio, cyngydio
Museful, Musing, a.myfyr, my Mutes, s, pl. lythyrenau mud
fyriannns, myfyrdodol, myfyr. sain, mudseiniaid, set, yn yr
iadol, myfyrgar, . Egwyddor Saesoneg, b, c, d, f,
Museum, s. casglfa obethau hy g, h, j, p, q, t, r, acyny Gym
nod, amgueddfa, cueddgell raeg, b, c, ch, d, dd, fifſ, §, ºg,
Mushroom, s. buyd, y, barcud, p, ph, t, th: Fen gelwir felly,
caws y llyffaint, buyd ellyllon am na wnant sain, heb lafar
Music, s. cerddoriaeth, cynghan iaid (vourels) i'w canlyn
edd; peroriaeth, alaw Mutilate, c. anafu, häcril
Musical, a cerddgar, cynghan Mutilation, sub, amafiad, torriad
eddol, pèr-seinio aelod, antiurfiad, häcriad
 M Y 297 N A

Mutineer, s. terfysgwr, gwrth

godwr, terfysg-godwr
Mutinous, s, terſysgus N.
Mutiny, s, terfysg, gwrthgodiad,
gwrtlıbleidiad N, fel byr-nod, a saif am arm
Mutter, v. grwgnach; myngial, ryw eiriau; megis, N.S. New
selgyngu, hustyng Style, y Cyfriinewydd; N. B.
Mutterer, s, grwgnachwr, man Nota Bene, dailwch sylw:
sonwr, myngial wr N. W. North West, y Gogledd
Mutton, s. cig mollt, cig dafad. orllewin; ac No. Number, Rhif
—4 carcase of mutton, corwg Nab, v. dalyn daisymmwth
mollt Nadir, s, y pywngc neu y rhan o'?
Mutual, a, or ddwy. ochr, per f{urfafen a foºm uniawn dan
thymol i'r ddwyblaid neu iw draed, a chyferbyn a'r Zenith,
/
gilydd, cyd - sefy than a fe'n uniawn uwch
Mutually, ad. argylch, ar gyf-| ben -

newid, o bob ochr Nag, s. cryn-farch, cor-ſarch

Muzzle, s, geneu, safn; penfar Nail, sub. boel, he eien, cethr,
Muzzle t. amrwyno'r safn, pen. cethren; ewin; ewinfedd -

firwyno, pennori Nail, t, hoelio; cethru :

My, pron. mau, fy, eiddof Nailer, s, hoeliwr. gif hoelion
Myriad, sub. myrddiwn, myrdd, Naked, a noeth, !lwm; amnoeth
deng-mil —A naked one, llymun, noeth
Myrrh, s. myrr: a. myrllyd lvmun
Myrtle, sub. myrtwydd-Dutch Nakedness, s. noethni, noethedd,
myrtle, Edr. Street-gale noeth-dra, noethier, llyndra
Myself, pron. mi (myſi) fy hum Name, s. enw : v. enwi; galv
Mystagogue, s. dehonglydd dir Nameless, a. dienw, dienwad,
gelion creſyddol Namely, ad. wrth enw, yn enw
Mysterious, a, dirgeledig, tywyll, edigol; sef, hyny yw
aneglur, rhiniol, cyfriniol Namesake, s. cyfenwydd
Mystery, sub. dirgelwch; rhin; Nantwich, s. yr Heledd wen
cyfriniaeth; pl. dirgelion, dir Nap, s. hun, hunell, hunyn, dar
geledigaethau, cyfriniaethau gwsg, amrant-hun: ceden, cas
Mystic, s, dychymmygwr dirgel nach, ffris, pân
ion, cyfriniolwr Nap, v. huno, dargysgu, gogysgus
Mystic, Mystical, a cyfriniol —cedènu, codi :*
Mythologize, v. trin, dehongli, Nape, s. gwar; gwegi
neu gymhwyso'r henchwedlau ;
paganaidd
Sºiſſºu ...
Napkin, s. cedaílen, llaw-liain,
Mythologist, s. un hyddysg yn napcyn; cadach ..
yr benchwedlan paganaidd Napless, a. digeden, digasnach
Mythology, sub. dammeg-ddysg, Nappy, a. cedenog, casuachog
chwedl-daysg; cudd-chwedlau Nappy ale, cwrw cryf -

Narcotics, sub. cyffyriau i beri

cwsg, a dwyn yunaith y teimlad
Narrable, a traethadwy
& H.
 N A 298

Narratiºn, Narrative, s, traeth Naught, Naughty, a. diried, dir

iad, adroddiad; hanes; chwedl iaid, drwg, drygionus; brwnt
Narrator,s, adroddwr, mynegydd Naughtiness, s. bryuti, dirieidi,
Narrow, a cul, cyfyng; caeth; drygioni, drygedd dyhirwch
tyn: t: culhäu, cyfyngu Navigable, a. mordwyadwy, mor
Narrowly, ad. yn gyfyng; yn || dwyol, moriadwy
gaeth; yn graff; yn dayfäl; Navigate, c. mordwyo, hwylio
yn fanwl; yn brin; o'r braidd Navigation, s. mordwyaeth, long
Narrowhes, s. culmi, culedd, cul wriaeth, morwriaeth
dra, culder; cyfyngder Navigator, s. mordwywr, mor
Nasal, a. perthynol ºr trvyn iwr; llywydd long; Ilyug
Nastiness, s. budredd, budreddi, eswr

º, aflanweithdra, ffieidd Nausea, sub. gwrthduedd i ym

borth; clawydd-duedd; alariad
Nasty, a. ffiaidd, brºwnt, swga Nauseate, r. gwrthwynebu, fi
Natal, a. genedigol, genawi eiddio, neu iaru ar, ymborth
Natation, s. nawf, notiad Nauseous, adj. gwrthwyneblyd,
Nation, sub. cenel, cenedl, ciw, ffiaidol, alarlyd; adgas
dod Nauseousness, s. fieiddrºwydd
National, s. cenedlol; civdod Nautical, a. mordwyol, longwr
awl; gwladol, gwladwriaethol; iaethtºl, morawl
cenedlaethol Navy, s.llynges; mêr-fyddin
Native, s. brodor, priodor: a. Nay, ad. nag å; nac; mid felly;
genawl, genedigol; cynnwynol, na dao; mid hyny yn unig
cymenid; greddfol; dechreuol Neal, t. tymheru trºvy wres
Nativity, s. genedigaeth Neap, adj, isel; treiawl—Neap
Natural, adj. amianol, naturiol, tide, llanwisel, marwddwfr
genawl, cynnwynol, cynenid, Near, a. agos, cyfagos, eiddwg,
hanfodol—Natural philosophy, eiddwng, whg: ad. ger llaw
anianyddiaeth—Natural right, Nearer, a. més, nesach, agosach
anianolder—Natural son, mab —Nearest, mesaf, agosaf
gordderch Nearness, s. agosrwydd, nesder;
Naturalist, s. anianydd carénydd: crimtachrwydd
Naturalization, sub. trywyddedog Neat, s. eidion; pl. eidionau, da
aeth, rhydd-freiniad duon—Neuf-herd, bugail gwar
Naturalize, v. trywyddedogi; cy theg, bugail da duon
wladu; rhydd-freinio, brein. Neat, adj. dillym, destlus, thws,
ioli, brodori; naturioli destl, propr, hardd, gwedd
Nature, s. amian, natur, natur aidd; pur, digymmysg, disorod
iaeth; y byd; y grèadigaeth; Neatness, s. destledd, destlus
rhyw, math, bath rwydd, .tlysni, proprwydd,
Naval, a. Ilyngesawl; morawl harddwch; purder, digym
Nave, sub. corph eglwys; bogel mysgedd
troell; both olwyn Neb, s, pig meu safm aderyn
Navel, s. bogel: y canol Nebulous, a cymylog, niwlog
Navew, s. Ilysiau'r ddidol; mei Necessaries, s, pl. rheidiau, ang
pen yd, erfinen wyllt henrheidiau, cyfreidiau
 N E
Necessary; a rhaid, rheidiol, ang Negative, s. mag; negydd
henrheidiol, dir, anhepgorol
Necessitate, c. dirio, dirgymhell
Necessitous, a. anghenus, rheid.
us, anghenog, rheidiog
Necessity, s. dir, dirni, anghen,
anghenrhaid, anghenrheid
rwydd, rhaid, rheidrwydd
Necessitude, s. anghem, eisiau,
rheidwy, anghenocºyd
Neck, s. gwddf, mwnwgli
Neckcloth, sub. cadach gwddſ,
gwddwgen -
Necklace, sub. mwndlws, gwddf.
addurn, gwddf-gadwyn
Necromancer, s. dewin a gymmer
armo godi ysprydion y meirw,
&c gorcheiniwr .
Necromancy, s, gorcheiniaeth, y
gelfyddyd ddu, y tybia rhai ei
bod yn rhoi cymdeithas ā'r
nueltw
Nectar, sub. diod ddychym
2
99 NE
Negative, a. maccāol, gwadawl;
gommeddol, negyddol
Neglect, s. diofalwch, esgeulus
dra, espeuluNad, gwall
Neglect, v. esgèuluso, gwalluso
Neglectful, a. diofal, esgeulus .
Negligence, s. anofaledd, diofal
wch, esgeukusdod, esgeulusder,
gwall, gwallusder
Negligent, a. diofal, gwallus, es
geulus; anghryno; ysmala
Negotiable, adj. mewidiadwy;
marchnadol, marclinadyddol .
Negotiate, r. gorchwyllo; neges
eua; marchmatta; porthmon
ma; cynnadlu, cylafareddu ..
Negotiation, s.triniad gorchwyl,
gorchwyliaeth, negeseuaeth,
negeswriaeth; herodraeth;
cynnadledd, cylafaredd
Negotiator, s, gorchwyliwr; ne
geseuwr; cynnadlydd •.

mygol y duwiau, i beri an Negro, s. dyn du, Ethiopiad,

farwoldeb ".
Neigh, p. gweryru, gweryrad
Nectareous, Nectarine, a. melus. Neighbour, s. cymmydog, afaith
ber, pereidd flas Neighbourhood, s. cymmydog
Nectarine, sub. math offrwyth aeth, Ile cyfagos
eirinawg, eirinen pèatus Neighbourly, , a, cymmydogol,
Need, s. anghen, rhaid, eisian, cymmydogaidd, cyfeilliaidd
rheidiant, rheidusedd Neighing, s. gweryriad .
Needful, a rhaid, dir, rheidiol Neither, a na'r naill na'r llall,
Neediness, s, rheidusrwydd, ang mid yr un o'r ddau -

henusrwydd, eisiwed, thodi Neither, conj. may nac, yehwaith

Needle, s. modwydd; modwydd Nemine-contradicente, ad, yn
ddur, dur-big; gwachell ddiwrthwynebiad, yn unfarm
Needle-fish, sub. corn-big, mēr Nemoral, a llwynol, Ilwynaidd
modwydd Neophyte, s. un newydd-blan,
Needle-maker, s. modwyddwr dysgybl ieuange, newyddian
Needle-work, sub. gwniadwaith, Neoteric, a newydd, diweddar
gwaith modwydd, brodiad Nephew, s. mai: pl. neiaint
Needs, s.rheidiau, rheidion, ang Nephritic, a. perthynol i afiech
henrheidiau: ad. o raid, &c. yd yn yr elwlen neur aren
Needy, a. anghenog, rheidus Nepotism, s. rhwysg ceraint y
Nefarious, a. anſad, drygionus, Pab; neiaintgarweh
ysgeler, esgymmun, erchyll Nerve, s. gewyn, gieuyn
Negation, s. mag, nacead, gwād Nerveless, a, egwan; dirym
2R2
 N E 300 N I

Nervous, s, gewynog, liawn giau; New-fangled, a, newydd-ffurfieg,

cryſ, cadarn, pablus, nerthol newyddus. Edr. Fangled
—Nervous disorders, clefydon Newly, ad. o newydd, yn ne
y giau wydd, yn daiweddar
Nervousness, s. cryfdwr, grymus Newness, sub. newydd-deb, me
der, nertholrwydd wydd-der, newyddrwydd
Ness, s. penrhyn, pentir, rhyn News, s. newydd, newyddion
Nest, s. nyth, mythyn, mythle; News-monger, sub. newyddiwr,
mythaid, mythlwyth: c. mythu heliwr newyddion; chwedlwr
Nestle, r. mythu; rhag-mythu; Newspaper, s, papur newydd,
adeimio neu gymhesu cywien newydd-grawn, newyddlen
Nestling, s. myth-gyw, cywyn Newt, sub. budrchwilen, genau
Net, s.rhwyd, balleg, rhwyden goeg, madfall, madrwy
Net, Neat, a. glém, disothach New-years-day, s. dydd calan
Net weight, glām-bwysau, pvys New-year's-gift, s. calenig
au digolled—Net produce, cyn Next, a. mesaf: ad. yn mesaf .
nyrch cyfan Nib, s, pig; blacn pit, 'sºr fenu
Nether, a. is, iselach, isach. Nibbed, adj. a phig neu flaen
Nethermost. a. isaf, iselaf arno
Netmaker, s.rhwydweydd Nibble, v. deintio, dargnoi, mall
Netting, Net-work, s. rhwyd gnoi, go-frathu ; enithio
waitil, rhwyd-wead Nibbler, s. deintiwr, dargnúwr
Nettle, s. damadlen (pl. danadl, Nice, a. moethus; destlus; cains.
damad)—Blind nettle, danadien manwl, cywraint, dichlyn, pert
dolall neu farw Niceness, s. manylrwydd: des
Nettle, v. pigo; l'idio, cyffroi tlusrwydd; mwythusrwydd
Nettling, a llymbigiadol . . ; Niceties, s. blysion, ammheuth
Nettling, s. Ilyabigad, cyffºad, ynion–Niceties of language,
cynhyrfiad dichlynion ymadrodd, ceinion
Never, ad. mid erioed, mid un Nicety, s. cywrein-beth; many}-
aniser, mid byth; a. mid un waith; manyl-bwngc
Never-ceasing, a. dibaid, diball Niche, s. celledd mewn magwyr:
Never-ending, a. diderfyn eilunta, eilum-fedd
Never-fadiag, a.amniſlanawl Nick, s. buylch, rhint, rhygn—In
Never-failing, a, diball, difeth the nick of time, yn yr iawn
Nevertheless, ad. etto, cr hymy, fwlch, adeg, meu funud
er hyn oll; eisoes Nick, v.bylchu, rhintachu, rhygn
Neuter, Neutral, adj. anmlilaid, dorri:—taro'r nôd; iawu-am
aumhleidiol, anmhleidgar—— seru; twyllo, siómi
Neuter gender, y canol-ryw Nickname, s, llysenw
Neuter, sub, ammhleidydd, gwr Nide, s. mythaid, mythlwyth
anmhlaid; canolydd - Nidification, s. mythiad
Neutrality, s. ammhleidgarwch, Nidulation, s. myth-drigiant
ammhleidiaeth, diymbleidiaeth; Niece, s. mith -

canol-safiad Niggard, s. crinwas; bawddyn.

New, a newydd; diweddar; cri Niggardliness, sub. cybydd-dra,
New-born, a newydd-emi cybyddiaeth, crimtachrwydd,
 N F. 301 N O
---

Niggardly, a. crintach, crimtach Ninth, a nawfed, nawed

lyd, llaw-gaued, bawlyd Nip, s. cnidad; daif, deifiad
Niggler, s. tocivrarian bāth:— Nip;, p. cnoi, brathu; gwasgu,
hen ferchedwr deifio; gwywo
Nigh, u, agos, cyfagos: ad-yn Nippers, s, gefail, gefeilan
agos, ger llaw, yn ynlyl Nipping, a. deifiol; cmöawl
Nighness, s. agosedd, agosrwydd Nipple, s. dideu, pènig bron;
Night, s. nos, noson; moswaith— tethan
This night, y nos hon, heno— Nit, s. medden; pl. Médd
Yester-night, Last-night neith Nitency, s. claerder, dysgleirdeb.
wyr—The might before last, ech Nitid, a. gloyw, dysglacr
nos; ymannes Nitre, s. math o halen, chwerw
Nightfaring, a. mosdeithiol aidd a hylosg, nitrº
Nightiugale, s. eaws, eos, Nitrous, a. cymysgedig a nitr
Nightly, a nosol, nosweithiol: Nitty, a. meddog, llawn nēdd
ad. bob nos, o hyd mos; beunos Niveous, a fel eira, eiryawg,
Nightman, s. carthwr geudai eityaidd, eiryawl; pur-wyn
Nightmare, s. yr humllef No, a.. neb, neb rhyw, nebun,
Night-raven, sub. brån mos, (a dim ; ad...mi, nid, ni's, na, nac;
eltrir) aderyn y corph mad, na's ; magè, maddo
Night-shade, s. cysgiadyr; céd Nobility, s... uchel-fonedd, bon.
warth eddigiaetil, dyledogaeth, dy
"Night-walker, sub. mos-gerddwr; ledowgrwydd:—-dyledogion,
gwilliad; gwyllast, putain. pendefigion, arglwyddi
Nightward, ad...tua'r nos Noble, adj. dyledog, dylyedog;
Nightwatch, s. gwylfa, neu wyl. ardderchog, goddog,arwraidd,
iadwriaeth mos; gwyliad boneddig, urddasol
Nigrescent, a yn duo, ym, ty Nobleman, s. dyledog, pendefig,
wyllu;. caddugawl, gwyllawg arglwydd, arlwydd
.Nihility, sub. dimedd, diddym Nobleness, sub. dyledogrwydd,
rwydd, dyddimder, diddyunder bonedd; mawredd, ardder
Nill, v. anewyllysio, nagu; pallu chogrwydd,. Inawr-wychedd
—Will they, will they, er eu Nobles, Nobless, s. dyledogion,
bodd, neu eu hanfodd dylyedogion, pendefigion
Nim, r. chwiw-ladratta Nobly, ad.yn fomeddawl; yn ar.
Nimble, a... cyflym, buan, buan dderchog, yn fawr-wych, &c.
droed, heinif, sidmgc, gwisgi Nobody, s. neb, neb un, neb
Nimbleness, s. cyfly medd, &c. rhyw un, nid meb, mid un
Nincompoop, s. cadafael, drel Nocent, a. miweidiol, drygus
Nine, a.naw—Ninefold, mawplyg, Noctambulist, s. mos-rodiwr, un
maw dyblyg. a gerddo yn eigwsg
Nine-pins, s. ceilys: sing, ceilysyn Noctiluca, s. rhyw-beth y ddys
Nineteen, a. pedwarar bymtheg, gleiria yn y mos, nos-oleuadº
amyn unugain Noctuary, s. mos-lyfr
Ninety, a. pedwar ugain a deg Nocturn, sub. nos-wasanaeth y
Ninny, Ninnyhammer, S. pen pabyddion, mos-weddi
bwl, fylcym: syber-geisiwr Nocturnal, s, deial nos
 N O *
362 N O

Nocturnal, adj. mosawl, InoS Nonconformity, s. anghydffurf

weithiol
Nod, s. awgrym, amnaid; pen Noncupative, a. enwawl, mewn
ogwyddiad, hep, hep-blygiad
Nod, v, awgrymu,amneidio; pen Nondescript, s. peth na dilarlun
ogwyddo, hepian, hep-huno
Noddle, s, penglog, clápa, clol
Noddy, s. hurthgen, drelyn
Node, s. cwlwin, clvin, oddf,
cwgn—Nodule, clymyn, &c.
Nodous, a. clymog, cygnog
Noggin, s. picyn, picynyn: liestr
bychan, chu'arter peint
Noise, s. swn, twrf, godwrdd, Nonjurors.amnhyngwr, annllyng
dadwrdd, twrdd; san; trvst
Noiseless, a. diswn, didrwst
Noisiness, s. tyrddusrwydd, da
dyrddisrwydd, bloedd-garwch
Noisome, a. ffiaidd, drewllyd,
. . atgas, adwythig, gwenwynig
Noisomeness, s, fieiddrvydd, at
gasrwydd: drewiant
Noisy, a tryst-fawr, bloeddgar
Nolition, s.antymiad, amfodd
Nombles, s, perſedd carw
Nomenclator, s. un hyddysg ar
- enwau, galwedydd, enwedydd
Nomenclature, s. enw-lyfr, geir
iadur enwau, enwadur
Nominal, a. enwawl, newn enw;
galwedigol
Nominally, ad. wrth neu erbyn
ei enw; oran enw, mewn dim
ond enw
Nominate, p. enwi; pennodi
Nomination, s. enwad, pennod
iad, enwedigaeth; galwad.
Nominative, a. enwedigol–No
minative case, yr achos enwed
igol, enwedigaethydd, enwai,
enwedydd
Nomma, s.llwyn y gyfagwy
Nomage, s. an-oed, mab-oed
Nonappearance, s. pall-ymddang
osiad; tor-mach
Nonconformist, sub. anghydfilrf.
wr; yanneillduwr
iad; ymmeillduaeth
enw neu air yn unig
iwyd, peth diddelwant
None, a. neb, dim, dim un
Nomentity, s. an-fod; dychym
myg-beth; di-hanfodedd
Nonesuch, s. un digymhar
Nonexistence, sub. dihamfodedd,
difodaeth, antodolaeth
Nonjuring, a. anubwng
ydd, annllyngedydd
Nonnaturals, s. pl. pethau nad
ydynt yn heimus, ond etto a
allant fod yn achlysuron i gle
ºfydau; megis bwyd, diod,
cwsg, awyr, &c. anachosol
ion
Nonpareil, suh. digymhar: enw
rhyw afal, a math o argraph
lythyren, sef y fath leiaf
Nonpayment, s. methºdāl
Nomplus, s. eithaënod, eithafed,
dyrys-nod; attal-fwlch; gor
mod dyrysweh, llawnhwde
Nonplus, v. gyrru un i eithaf ei
synwyr; peri taw; gor-ddy
rysu, trech-ddadlu
Nonresidence, s. annhrigiant, an
mhrigiad, trigiad Person neu
Ficcer allan o'i blvyf
Nonresident, s. annhrigiannydd:
a.amnhrigiannol, didrigawl
Nonresistance, s. divrthrynedd
Nonsence, s. afreswm, iaith ddi
fynwyr, fadredd, ffoledd, yn
fyd-iaith, fregod, freg .
Nonsensical, a. direswm, disyn
wyr, fol, fiadr, ynfyd
Nonsolntion, s. methddattodiad
Nonsuit, s. anhawl, hawkgwymp,
hawl-goll: v. llysu hawl, di
holi, dihawli, gorfodyr hawl
awr
 N O 303 N O
-I-

Noodle, s. symlyn, hurthgen Note, v. nodi; sylwi, dal sylw;

Nook, s. congl, ongl, cornel liyfru, cof-modi; nodoli
Noon, Noon-day, Noon-tide, s, Noted, a. nodedig, hynod -

hanner-dydd, canol-ddydd Nothing, s. dim, dyddim, diddim,

Noose, s. byddag, magl; cwlwm diddym, peth heb ddim
rhedeg, cwlwm tagu -
Notice, s. sylw, sulw; copinod,
Noose, p. byddaglu; dyrysu hyspysrwydd, rhybudd
Nope, s. cernhep; dyrhodar ben Notification, s. hyspysiad, hys
Nor, conj. ma, nac pysrwydd, rhybuddiad
North, s. gogledd: a gogledd Notify, v. hyspysu; cyhoeddi
awi, gogleddig; gwyneddig Notion, sub-, tyb, dychymmyg,
North-pole, s. pegwn y gogledd barn, meddwl; rhith; ystyr
t
North-star, s. seren y gogledd Notional, a tybiol, t º,
North-Wales, s. Gogledd Cymru, dychymmygol, tybiedig
Gwynedd, Gwyndud, Gwyn Notoriety, Notoriousness, s. hy
dawd, Gwyndodydd—A North nodrwydd, hēneidrwydd, am
HWales man, gwr o Wynedd, lygrwydd; erchylldra
Gwyndodyn—4 North-Wales Notorious, a, hynod, hómaid, hys,
woman, Gwyndodes—North pys, carn, cyhoedd, amlwg
Wales dialect, Gwyndodeg Nott, v. ticio; cueifio
Northwich, s. yr Heledd-ddú Nottingham, s. Din Obant
Norway, s. Llychlyn Notwithstanding, conj. er hyny,
Nose, s. trywyn: v. trywyno ‘er hyn oli, etto, aullai
Nosegay, s. blodeu-glwm, twff Novation, s. newyddiad
Noseless, a didrwyn, heb drwyn Novel, s. newydd chwedl, fug
Nosle, s. trvyn megin draethawd; a. newydd
Nostock, s. chwydredd y sér, Novelist, sub. awdwr newydd
chwydawyr, chwydr chwedlau, fug-ysdoriwr
Nostril, s, froen; pl. froenau, Novelty,
rwydd;s.newydd-der,
newydd-beth newydd N
y ddwy-ffroen
Nostrum, s. cyfaredd November, s. Tachwedd
Not, ad. ma, nac, nad, mi, mid Novercal, a llysfämaidd
Notable, a. modadwy, nodawi, Nought, s. dim, dyddim, diddim
nodedig,hynod, hónaid; enwog Novice, s. newyddian
Notableness, s. nodolrwydd, hy Noviciate, sub. newyddianaeth,
modrºydd; enwogrwydd amser prawf, prawf-gyflwr
Notary, s. modiadur, nodiedydd, Noun, s, enw; gair—4 noun sub
ysgrifenydd; cofºlyfrwr stantive enw cadarn, sylwedd
Notation, s. nodiad, nodyddiad air—A noun adjective, enw
Notch s. bylch, rhwgn, rhint gwan, chwameg-air, ansodd-air
Notch, v. bylchu, bylch-dorri Nourish, v. maethu, meithrin,
Note, s. mod; arwydd; "sgrif. magu, magwriaethu; cynnal
nod; llaw-mod: llythyr-nod; Nourishable, a hyfaeth, meith
fº. sylw-mod; eglur rinadwy, hyfag, maethadwy
nod; nodiad; tān-nod, sein Nourishment, s, maeth, meithrin
nod:—hynodrwydd; enwog iaeth; lluniaeth, ymborth
rwydd; cymmeriad Nousel, t. anwesu; maglu
 N U
Now, ad, yn awr, yr awrhon, y
pryd hwn; bellach, weithian
Now-a-days, ad, yn y dyddiau
hyn, yn-yr oes hon
Noxious, a. afiach, niweidiol, ad
, wythig, drygus, ifiveidiog
Nubble, v. dyrnodio, pvyo
Nubilous, a cymylog; tywyll
Nucleus, s. cnewullyn; bywyn;
canol-gorph; canolfa
Nudity, s. moethni; noeth-lun
Nuel, Newel, s. canolbost grisiau
JNugacity, s. coeg-chwedliad
Nugatory, a. ofar, ofter-wag, gor
wag, disylwedd, fladr
Nuisance, s. blin-beth, cas-beth
Null, a.diddin, dyddim, diddym,
... dirym, ofter; diddymedig
Nullifidian, s, un digred
Nullify, v. diddymu, dirymu
Nullity, s. diddim, dyddin, di
... ddymder, diddymrwydd, dim
edd -
Numb, a. merwinllyd, ferllyd
Numb, v. fferru; merwino
Number, s. rhit, rhifedi, mifer,
eirif, rhifed : cyfrif
Number, v. rhifo, cyfrif, eirifo,
dyrifo; rhifnodi
Numberless, a. afrifed, aneirif
Numbness, s. merwin, merwin
edd, merwindod, fferdod;
•ewinrew; cysgfa; annwyd
Numerable, a rhifadwy
Numeral, a. rhifol, dyrifol
Numerate, v. rhifiannu, rhifo.
Numeration, s, rhifiad, dyrifiad;
rhifyddiaeth, cyfrifyddiaeth
Numerator, s, rhifydd ; miferai
Numerical, u. rhifus, cyfrifus;
cyfrifedigol. Edr. Numeral
Numerist, s.rhifydd; coel-rifydd
Numerosity, s. rhifed, cyfrifed;
iliosogrwydd, amledd, amlder Nutshell, s. plisgyn cneuen
Numerous, adj. llìosog, niferog, Nut-tree, s. pren cnau; collen
rhifiog, mifeiriol, aml, tra-aml Nuzzle, v. pen-guddio; ymgyn
Numerousness, s, rhifedd
304 NU
Nummary, a. arianawl
Numskull, sub. penbwl, cloppa,
drelyn, catwrdd, delbren
Nun, s. mynaches, lleiau
Nunchion, sub. prydmawn-fowyd,
ciniaw echwydd, nawn-damaid
Nunciature, s. swydd cemad y
Pab; canadwriaeth
Nuncio, s, prif-gènad y Pab
Nuncupative, a cylicedd-fynegal
—A nuncupative will, Ewyllys
wedi ei roddi mewn geiriau;
geir-gymmyn
Nunnery, s. Heiandy, gwyryfdy
Nuptial, s, priodasol, neithiorawl,
pertlymol i briodas
Nuptials, a. priodas; neithior
Nurse, sub. mammaeth, maeth
wraig, mäg-wraig, rhagai
Nurse, t, magu ; methrin
Nursepond, s. maeth-lympysgod
Nursery, s. 'stafell fagu, maeth
dy; maethle, dysgeidle; planſa,
planigfa, cymiilanta
Nursle, ".. maeth-fagu
Nursling, sub. maeth-blentyn;
maeth-fab; maeth-ferch
Nurture, sub. , meithrin-ddysg;
addysg; dygiad ifynu
Nurture, t. addysgu; meithrin;
dwyn ifymu
Nut, s. cmeuen (pl. cnau): mesen
Nutcrackers, s, gefail guau
Nutgall, s. afaly derw
Nut-hatch, s. delory cnau
Nutmeg, s. pèr-gneuen India
Nutriment, s. maeth, lluniaeth,
ymborth; magwraeth
Nutrimental, Nutritious, Nutri
tive, adj. maethol, maethgar,
magwriaethus, maethlawn
Nutriture, s. magwraeth, maeth;
maeth-rmwedd, maetholrwydd
hesu:—trwyno'r ddaear
 O B 305 O B

Nymph, sub. duwies, dwywes; Obedient, a. ufudd, ufuddgar,

angyies; bennywen; meinir ufuddawl; darostyngedig
Nymphea, s. buitys Obediential, a utuddawl, ym
ddarostyngol, ymostyngol
Obeisance, s. moes-blygiad, ym
* O. grymiad, ymostyngiad
Obelisk, s. math o adail neu go
O, d.o.º inter of oio
och O. (byrhād o'r gair Old )
lofm pedeir-onglog a brigfain
—yr argraft-dod Hwn (t +) bār
• O. S. Old Style, yr hengytrif nod
(or flwyddyn.) Oberration, s. crwydr, crwydrad
Oaf, s: hurtyn, penbwl, drel Obese, a. tew; pendew
Qafish, a. deltàidd, penbylaidd Obey, v. ufuddlau, yunostwing
Oaſishness,s.hurthgeneiddrwydd, Object, s, gwrthddrych; gwrth
hurtrywydd, benbylni \ rych ; nod, amnod; almlygyn
*Oak, sub. derwen, dàr, mēsbren Object, t. byrw yn erbyu,
(pl. derw, deri) A stunted oak, eithro, gwrthwynebu; gwrth
cor-dderwen—A stately oak, eb, gwrthatteb; gwrthddadi
caterwen—-The scarlet ous, cu; dannod, edliw, achwyn
prinwydden—-A young oak, Objection, s. gwrthddadl; gwrth
glas-dderwen–Oak-apple, afal eb, gwrthair, gwrthreswm:
y derw, darafal–Oak groce, anach, bai, beiad
|lwyn derw,derlwyn, derwlwyn Objectionable, a gwrth-ddadlcu
Oaken, a. o. dderw, derwaidd, adwy; beiadwy, eithradwy
derwawl, derwin Objective, a gwrthddrychawl
Oakum, s. carth, breisgion Objectiveness, s, gwrthddrych
Qar, s.rhwyf, rhodol, rhodl. oldeb, gwrthrycholrwydd
Oat, s. ceirchen: pl. ceirch— Objector, s. gwrthebwr, gwrth
. Oat-bread, bara ceirch–Oat dqadlwr, gwrth-ddadleuydd
cake, teisen geirch—Oat-meal, Obit, s. marw-ddefod, arwyliant
blawd ceirch Obituary, s. marw-restr
Oaten, a. o geirch, ceirchawl Objuration, s, tyngediad, tyng
Qath, s: llw, twing, rhaith; llaw iad, twmg-rwymiad
gair; cynghrair; achred Objurgate, c. ceryddu, dwrdio
Oaty, Oatish, adj. ceirchaidd, Objurgation, s. senniad, dwrdiad
ceirchawg, ceirchlyd Oblation, s. offrwin; rhodd
Obduce, t, dwyn y'miaen tan Oblectation,s.difyrwch; boddhād
orchudd, neu tan rith arall Obligate, c. dwyn tan rvyned
Obduracy, Obdurateness, s. ca. igaeth, rhwymo
ledweh, caledrwydd; cyndyn Obligation, s, dyled, dyledswydd,
rwydd; gwargaledrwydd; ca rhwymedigaeth; rhwymiad
longaledrwydd Obligatory, a. dyledus; rhwym
Obdurate, a caled; wedi yin edigol, rhwymol, rhwymedig.
galedu; calon-galed; anhyblyg acthol

-
Obduration, s. yungalediad Oblige, r. rhwymo, dwyn tan
-

Obedience, s. afudd-dod, uſudd rwymedigaeth, bodd-rwymo:

hād, ufuddgarwch; gwarogaeth rhoi gorfod ar, dirgymhell,dirio
2S
 O HB 306 oB
Obliged, adj. -rhwymedig; dan wyllni, aneglurder, anghlaer.
rwymau : dan orfod . - der; anenwogrwydd, dinodedd
Obligée, Suð, ysgrifrvymydd, Obsecration, s, eryniaeth
rhwymedydd; y gofynydd Obsequies, s. arwyliant, arwyl
Obligeor, s. yr ymrwymydd; S. ddefodau, Edr. Erequies
dyledwr -- - - Obsequious, a. ufnddgar, moes
Obliging, a yn rhoigorfod ar,yn gar, hyblyg, tra-ufudd
rirwymo; cymnwynasgar, cy Obsequiousness, s. ufuddgarwcil,
weithas, caruaidd - - -
moes.blygiad, hyblygedd
Oblique, a. gwyr, gwyrog, lled: Observable, a. modadwy, gwiw
bailleddf, goleddf; liedtraws, nod, hynod, modawl; eglur -----
gwyr-draws; ystysol. Observance, s. parch; cyfūau;
-

Obliqrity, Obliqueness, s: gwyr wyliad; dyſal-gadwad; cyl

edd, gwyrni, gwyrogrwydd, lawniad; manylbarch
gogwydd, gosgo, traws-wyr Observances, s. trefiniadau, rhe
edd, Iledbeiad olau, defodau, deddfau
-

Obliterate, r. dadlythyra, dad Observant, as uſuddgar, ufuddel;

Aliaw, dioli, daduodi, dilén ffyddlawn, cywir; gofalus neu
Obliteration, s. dadlythyriad, di gofus i gyflawmi
oliad, diléad, dadnodiad Observation, ... nodiad, sylwad;
Oblivial, a. ebargofiawl cyfarchwyliad; ardremiad
Oblivion, s. ebargof, ebargofiad, Observator, sab. golygwr, cyf.
anghof, anghofiant -
archwyliwr; arsyllwr, ardren
Qblong, a. hir-gul, bychan-led 1Wr -

Obloquy, s.gogan, enllibjathrod; Observatory, s. cyfarchwylfa, ar

anair, drygair; difiad syllfa, tremym-dwr
Obnoxious, ddi, darostyngedig, |Observe, v. dal sylw, sylwi, nodi,
rhwymedig; beius; atgas afnodi; syllu ar; cadw
- |
Obnoxiousness, s. darostyngedig ‘Observer, s. daliwr sylw; syllwr,
aeth, hyrwymedd; beiusrwydd, ardremiwr, yspeienwr
atgasrwydd Obsession, s. cylchyniad, gwar
Öbnubilation, s. cymyliad chaead; cynllwyn-boeniad
Obreption, s. ymlusglad neuyſm Obsidional, a. perthynol i war
lithriad Îladradaidd chaead; gwarchaeawl
Obreptitious, a. a foºm cudd-ym Obsolete, a. anarferedig, angh
lusgo, yn trawsymlitbro ynnefodig, gorhenaidd
- --

Obscene, a budr, brwnt, aflan, Obstacle, s.rhwystr, lludd, go

serth, antiad, antiwair ludd, attalfa, attaliad
Obsceneness, Obscenity, sub. Obstetric, adj, perthynol ifyd
brynti, ffieidd-dra; budriaith, wraig, colwynawl—-Obstetric
anllad-iaith, budr-eiriad; di art, colwynyddiaeth .
flasdod Obstinacy, s. cildymrwydd, cyn
Obscuration, s, tywylliad dynrwydd, anhydynrwydd, ys
Obscure, a. aneglur, anghlaer, tyfmigrwydd, gwrthnaws
tywyll; anhynod, anenwog; Obstinate, a. cildyn, cildynus,
iselradd, lledisel, dinod cyndyn, ystyfnig, anhydyn,
Obscureness, Obscurity, s. ty. tynnog, tonnog, gwrthlysig
 O D.
tºe
oc sor
Obstreperous, a.gwrthfloeddgar, Occupancy, sub. meddlanniad;
gwrthmadus, drygnadus meddiant. Edr. Occupation
Obstruct, v.rhwystro, attal, rhag Occupant, Occupier, s. medd.
od, lluddias, achluddo iannydd, meddiannwr; daliwi
Obstruction, s.rhwystr, attalfa, daliedydd, deiliad -

iludd, dyhoriad: tagfa; argae Occupation, s. meddiant; medd

edigaeth, ariuddiad ianniad, daliad; goresgyniad:
Obstructive, a rhwystrol, lludd galwad, galwedigaeth -

* iawl, ariuddiawi, attaliedigol, Occupy, v. meddiammu; dal; trin;

attaliadol, argauedi rol arſer, arferu; ymarfer
Cº, t. cael, caffael, cyrhaedd. Occur, v. dygwydd, damweinio;
º-y , cyrhaedd, ynnill - cyfarfod; dyfod 1 gèf
~ obtainable, a gyrºeidadwy Occurrence, sub. dygwyddiad,
Obtainment, s. caffaellad, cyr damwain, damweindro, dy
haeddiad, meddiad, meddlan. gwydd
nia Occursion, s. yºngyfrediad”
Qbtend, v. gwrthryn; nagu Ocean, s. cefnför, dyfnför, yr
Obtension, s.gwrthwyneblad,&c eigion, y mêr mawr -

Qbtest, v. taer-erfyn, crefu . Ochre, s. math of wyn-bridd

Obtestation, s. taer-erfyniaeth Octagon, s. peth wyth-onglog
Obtrectation, s. athrodiad Octangular, a. wyth onglog
Obtrude, v. ymwthio; traws-ym Octapla, s. Ilyfr Wyth-iaith
gymhell; trawsgymhell || Octave, s. Wythfed dydd owyl;
Obtrusion, s. ymwthiad; traws wythradd tân; wyth-radd
gymhelliad, gor-wthiad Octavo, a. Wyth-blyg, wedi ei
Obtrusive, a ymwthgar blygu yn wyth dalen -

Obtuse, a. pyl, di-fin, anflniog Octennial, a wyth-mlwyddol

Obtuseness, s. pylni, pyledd
Obtusion, s. pyliad; pylni
Obvert, v. troi tu ag at
Obviate, t. rhagflaenu; rhag
gyfarfod; rhag-atteb; rhagod
Obvious, a. hawdd 1'w ddunad,
amlwg, eglur, hyspys, hywel
Obviousness, s. eglurder, amlyg
rwydd, amlygedd
Occasion, sub. achlysur; achos,
ethryb; odfa; cyſle; anghen
Occasion, v. peri, ac osi
Occasional, a. achlysurol; dy
gwyddiadol, damweiniol
6ccidental, a. gorllewinol, tu a'r
gorllewin neu fachlud haul
Oecutt, a cuddiedig, dirgel, cel
edig, cèl, cudd, amadnabyddus
October, s. hydref, hyddfref
Octuple, a wythblyg
Ocular, a.golygawl, hygadawi
Oculist, s. meddygllygaid
Odd, a. anghynnifer, anghydrif;
anghyffredin, anarferol, hynod,
rhytedd: tros ben, yehwaneg
—Odd number, ammi er, ang
- hydmifer—An odd (eccentric)
fellow, dyn anghymhar, mab
armwythus, un heb eifath
Oddity, Oddness, s. ammferedd,
anghynniferwen: anghyffred
intwydd, anarferolrwydd, hym
odrwydd; arnwyth
Odds, s.rhagoriaeth; ymrafael—
Great , dau, deg, neu gant
i un -

©ccultation, s. dirgeliad, cuddiad, Ode, s. awdl, cerdd danmau

cuddiedigaeth, machludiaeth Odious, adj. cas, dygas, hygas,
2S2
*
 O F 308 O I
---

casiol, casāedig, atgas; brwnt, Offering, s. aberth, offrwm, cyſ.

ffiaidd, cywilyddus lwynrodd; offrynnad
Odicusness, s. atgasrwydd, &c. Offertory, s. offrymiad; offrym
Odium, s. cascdd, cas; gwarth fa; offrwm-wasamaeth
Odoriferous, Odorous, a. arogl Office, s. swydd, swydd-waith,
aidd, pèr-aroglaudd, arogl-bêr swyddogaeth; gwasanaeth; dy.
Odour, s. arogl, arogledd, sawr, ledswydd: swyddfa, swydd-dy
safr, sawyr, arwynt —A good or kind office, cym
Oeconomical, a, teuluwriaethol, mwynas, twrn da–4 house of
trefniadol, triniedyddol office, geudy, ysgothfa
Oeconomist, s.triniedydd, trefn Officer, s. swyddwr, swyddog.
iedydd, iawn-drefnwr, diaf. Officered, a tan swyddogº *
... radwr Official, a. swyddol, swyddog
Oeconomize, v. trefayddu awl: s. is-swyddog; rhaglaw
Oeconomy, s. feuluwriaeth, teu Officially, ad. wrth neu yn ol
luyddiaeth, trefnyddiaeth ty, swydd
goruchwyliaeth,iawn-drefniad, Officialty,’s, gwaith a gofal
iawn-drefnyddiaeth Officiate, r. gweinidogaethu;
Oecumenical, adj, cyffredinol, gwasanaethu; darlien Gwasan
perthynol i'r byd oli aeth; gweinyddu dros
Qédenia, s. chwydd gwyn Officious, adj. parod i swydd,
Of prep, o, gan; am; y’nghylch swyddgar, negesgar; cym
Off, ad, and prep. ymaith; yn mwynasgar; ymyrrus, ymyr
rhydd; oddi, oddi wrth; gyf. gar, rhodresgar, prysur licb
erbyn a ; int. ymaith ! ſtwrdd’’ ddiolch
hwnt! hwt! hai, hai! Officiousness, s. swyddgarwch;
Offals, s. syrth; briw-ddarnau; try bestod; ymyrraeth; rhodres
gweddillion; perfeddion Offing, s. mory'ngolwg tir, artör
Off-casts, s. ysgubion, gwellilion, Offscouring, s. sorod; ysgubion,
sbwrial, ysgarthion, ysprèd ysgarthion, ysprèd, ysbwrial
Offence, s. trosedd, bai; sarhād; Ofi-sets, s. ysgewyll; blagur ar
tramgwydd, rhwystr, argawdd fonau coed meu lysiau
Offenceless, a. diniwed, difai; di Offspring, s. hiliogaeth, eppil,
Twystr, didramgwydd hil, sil, essill, essillt; silym
Offend, v. troseddu, pechu; Oft, Often, Oftentimes, ad. yn
tramgwyddo, rhwystro; an fynych, aml-waith, lawer
foddloni, anfoddio, digio gwaith, yn amb
Offender, sub. troseddwr, cam Oftness, s. mynychder, mynych
weddwr, drwg-weithredwr rwydd, amlrwydd
Offensive, adj. atgas, ffiaidd, Ogle, s.llygadiad, cil-wen, nwyf.
gwrthun, gwrthwyneblyd; olwg: v. Ilygadu, cilwenu,
rhwystrawl; gormesol; ni nwyf-drèmu, ysmician
weidiol; yimosodawl, rhuthrol Ogler, s. cilwenwr, ysinigiwr.
. Offer, sub. cynnyg, cais; cyn Ogling, s. cilweniad, ysmigiad
mygiad Oh, interj. o! och—Oho, ho ho!
Offer, c. cynnyg; rhoddi cais; Öis oiew, al-oily, olewaii
offrymu; cyſlwyno; beiddio Oilet, s, olp, Edr, Eylet
 oM 309
*-

Oiliness, sub. oleweiddrwydd; iad—Sins of omission and corn

seimlydrwydd: llyfndra mission, pechodau o wall aco
Oily, a. olewaidd, o olew - wyd, o waith aco anvaith
Ointment, s, enaint, eli Omit, v. gadael heibio, yn ol,
Oker, s. math ofwyn. Edr. Ochre neu allan; esgeuluso: peidio à
Old, a. hèn, oedramus, oediog— gwneuthur; pâsio heibio
Older, hyn, hymach, henach, Omittance, sub. oediad; ynaros
heneiddiaeh, mwy hen, mwy iad; esgeulusiad; pâsiad heibio
oedramus—Oldest, hynaf, &c. Omnifarious, a. o ob rhyw a
-—Old age, hemaint, hen-oed— math, holl-rywidl, hollryw
To grow old, henu, heneiddio Omnific, a. holl-wneuthurol
Oldish, a. hemaidd, go-hèn Omnigenous, a. hollryw, &c.
Oldness, s. hender, heneidd-dra Omnipotence, Omnipotency, s.
Oleaginous, a. olewaidd, elialda hollalluogrwydd, Duwdod
Oleander, s.rhôs-bren, rhoswydd Omnipotent, a. hollalluog
Oleaster, s, olewydden wyllt Omnipresent, a. holibresennol.
, Olfactory, a. a fedr arogli, arogl Omniscience, s. hollwybodaeth
iadol, ymsawrus Omniscient, a hollwybodol
Oligarchy, s. gwladwriaeth yn On, prep. ar, ar warthaf, aruch
caelei rheoligan yellydig w$r; af: ad, yn mlaen, y'miaen
llywodraeth ambellenigion, Once, ad. unwath; dam un
. . ambelienigaeth One, a. un, rhyw un; naill—
Olitory, s. gardd lysiau cegin Great ones, gwyr mawr—Lit
Olive, s. prem olew, olewydden tle ones, rhai bychain, plant,&c.
—Olive-berries, Olives, grawn One-berry, s, gronynlys, llyslau'r
olewydd, olifaid—Olive-colour, um gromym, llysiau Paris
olewydd-liw, gwineu-ddu One-eyed, a...un-ilygeidiog
Olympiad, s.yspaid pedair blyn One-handed, a.. unllawiog
edd (gan y Groegwyr gynt) Oneness, s. undod; unigedd
Olympic-games, s. campau myn Onerate, c. llwytho, , beichio,
i. Olympus, a gynnelid gynt || pynorio, pynio, gosod baich
ob pedair blynedd Onerary, u. llwythawl
Ombre, s. math ochware: pysg Onerous, a. Ilwythfawr, trvin
Omega, s. y llythyren olaf yn yr Onion, s.wynwynym: pl. wynwyn
egwyddor Röeg; y divedd; y Only, a. unig; ad, yn unig
diveddaf Onset, s. ymosod, rhuthr, cyn
Omelet, s. crempog Wyau, froes osod, blaengis, ymgyrch
Omen, s. argoel, arwydd, rhag Ontology, sub. arddansoddiad;
arwydd; coel, arma, darogan, athrawn. Edr. Metaphysics
coelfan, rhammant Onward, Onwards, ad. yn mlaen
Omer, s, omer, Ecs. 16. 16 Onyx, s. y maen onycs
Ominate, v, argoeli, darogan Ooze, s. Ilaid
Ominous, a. argoeliog, darogan Ooze, v. navsio, dynoddi, nodd
us; drwg-argoeliog ddyferu, godarddu
Omission, s, gadawiad heibio neu Oozy, a lleidiog, Ileidlyd; llys
allan; esgeulusiad; gwall; ar lyd–Oozy ground, tir gwlyb,
wall; gwallusder; anyweithred pislyd, neu gorslyd
 310 6 p.
Fººt - - Eº

Opacity, Opakeness, s, tywyllni, ‘Oppilation, sub. rhwystr yn y

aunhryloywder, tywylledd corph neu'rgwaed
Opacous, Opaque, a tywyll, an Oppenency, s, gwrthwynebiad
olau, annhryloyw, gwyll
Open, Ope, a. agored, egored,
angliaead, anghau; amlwg,
cyhoe id; rhydd; rhywiog;
rhwydd -

Qpen, t. agor, agori, agoryd,

egor, egori; ymagor
Opening, s. agoriad, egoriad, ym
-

-
agoriad; egoredigaeth
Openly, ad, argyhoedd, &c.
Openness, sub. anghaeadrwydd:
amlygrwydd; ellangrwydd:
rhywiagrwydd; dihocedruwydd
Opponent, sub. gwrthwynebwr,
gwrthebydd, gwrthblaid
Opportune, a. prydlawn; addas
Opportunely, ad. mewn iawn
bryd neu tytle, yn brydlawn,
yn gyfamserol, ar awr dda
Opportunity, s, amser cyfadēas,
cyfle, cyfamser, arfod, cyffetis
|
dra, achlysur, odfa, hamdden
Oppose, Oppone, t. gwrthwy:-
ebu, gwrthsefyll, gwrthladd;
gwrthddadieu, gwrtheb; cyf
erbynu, wyhebu -

Opera, s. matli ochware cerdd Opposite, a.gwrthwyneb, cyfar

awl, can-chware -
wyneb, cyferbyn, cyferbyniol, º

Opera-house, s. can-chwareudy cyfeiryd, argyfer

Operant, Operative, a gweith Opposition, s. gwrthwynebiad,
redus, gweithnol, effelthiol gwrthsafiad, gwrthladdiad; cyf.
Operate, r.gweituio, gweithredu; erbyniad, cyfarwyneblad
effenthuo, dwyn i ben Oppress, e. gorthrymu, gorth
Operation, sub. gwe thrediad; recht, gormerlie, gormesu,
gwaith, gweithted, effeithlad, trywm-wasgu; dir-wasgu, Hethu
effeithiolaeth: meddyg-warth Oppression, sub. gorthrymder,
Operator, s.sweithredydd: llaw gorthrymiad, gormes, gormes
feddyg; deuntydd -
1ad, gorthreeh, trais 4.

Operose, a. poeifawr, llafurus Opp essive, a. garthrymus, &c.

Opertaneous, u, celedig Oppressiveness, s, gorthrymedd,
Ophthalmics, s. meddyginiaethan treisigrwydd, treisiolrwydd
i’r llygaid . Oppressor, s. gorthrymwr, gor
Opiate, s. sudd y pabi du, eºsg threchwr, gormeiliwr, treisiwr,
iadyr, ewsgbar, cwsgbarydd; gormeswr, treisydd
diod gwsg Opprebrious, a, gwaradwyddus,
Opine, v. tybio; rhoddi tºb gwarthus, sarhäus, enllibus
Opiniative, a tybgar, cryfºdybus; Opprobriousness, s.gwaradwydd
tyn-dybus;human-dybiol, mym usrwydd, gwarthusrwydd
pwyog -
Opprobrium, s, gwaradwydd,&c.
Qpiniator, Opinionist, s. cryſ. Oppugn, e.gwrthladd, ymosod
dybıwr; tymºlybiwr; ymgil yn erbyn. Edr. Oppose
dynwr, mympwywr Optative, a. dymunedigol, dy
Opinion, s, tyh, meddwl, barn; muniaminol, eldtunedigol–Op.
tybygiad; dallad; mympwy tative mood, y modd dymumed
ºpium, s. suddy pabi, opiwni igol
3: s, pren cyrafol Optic, Optical, adj. golygawl,
PPignorate, v, gwystio perthyno ir olwg gelſyddyd
 O R. SI I O R

. --Optic nerves, gewynnau'r Orbicular, a.crwn, cyfrgrwn

llygaid–Optic glasses, yspeien Orbit, s. cylch-dro, cylch-daith,
wydrau; trembeiriant cylch-lwybr, chwylfa planed
Qptician, sub. trem-geifyddwr; Orchard, s. perilan, afallach
trem-beiriannydd---Optician's Örchestra, s. lie'rgerdd, cerddfa
trade, trembeiriammaeth-To Orchis, s, tegeiriam, eiriny ci, y
make optical instruments, trem galdrist, llysiau sgyfarnog
beiriannu-Relating to eptical Ordain, v. gosod, trefºu, pen
instruments, trembeiriannol modi; urdăo, ordeinio
Optimacy, s, goreugwyr, y gor Ordeal, s. math o brawf truvy
euon, y blaenorion; goreuant dān, &c. a arſerai'r Saeson
Optimate, s. goreugwr, &c." gynt; diheur-brawf -

Optimism, Optimity, s. goreu Order, sub. trefn, rheol; dull;

aeth gorchymyn; trefiniad, gosod
Option, s. dewisiad; dewis iad; urdd; pyrynt, iechyd
Opulence, Opulency, s. cyfoeth, Order, t. trefnu, hwylio, trin;
golud; cyfoethogrwydd gorchymyn, erchi; cymmoni
Opulent, a, cyfoethog, goindog Orderless, a. didrefn, direcl
Opulus, s. Edr. Gelder-rose Orderliness, sub. trefnusrwydd,
Or, conj. neu; ai; ynte rhéolusrwydd; manyl-drefn
Or, s. (mewn arwydd-farddon. Orderly, adj. rhéolaidd, trefnus,
iaeth) eurliw, melynliw; aur gweddaidd: ad. mewn trefn
Orach, s. Ilygwyn, Ilewyn, eur Orders, s. gorchymyn, gorchym
liys, y llew gwyn döf—Wild ymion: urddau -

orach, y llew gwyn gwyllt, Ordinal, a, rhestrawl, rhesawi,

troed yr wydd trefniadol

: Oracle, sub. atteh-dduw; genau Ordinal, sub. urdd-lyfr Esgob;

duw; attebydd; cynghorfa; rhéol-draith Crefydd-dy
!
attebfas gwr doeth; oracl Ordinance, sub. deddf, cyfraith,
* Oracular, a. dwyfol; dewinydd gorchymyn, gosodedigaeth, or
|
ol, dewinol, oraclaidd dinhād, gosodiad, trefniad
:
Cral, a. o enau i enau, o beni Ordmary, a camolig, cyffredin,
f
ben, geneuol, geiriol lledwael, lled-hagr; arteredig
Crange, s. eur-afal, afaleurad Ordinary, s. Gweinidog neu ynad
Orangery, s. eurllwyn, eurafall sefydiedig; Rhaglaw. Esgob:
ach, eur-berllan, eur-gelli bwydfa gyffredin; buytty;
oº:
ait
sub. araeth, arawd, ar pris dognedig
-
Ordinate, a. trefnus, rheolaidd
"Orator, s, areithydd, areithiwr, Ordinate, v. trefnu, ordeimio
arawdr, aroman; ymadroddwr, Ordination, s, gosodiad; urddol
parablydd; pregethwr iaeth,urddiad, rhoddiadurddau
Oratorical, a. areithyddol, &c. Ordnance, s, gymnau mawrion,
Oratorio, s. cynghammeddfa oyflegrau, cyflegr-ddrylliau,
Oratory, s. areithyddiaeth, cad mawr-ddrylliau rhytel
eiriaith; areithfa; cafell weddi Ordomance, sub. eymmesuriad,
Orb, s, pèl, pellen; cen-bellen, iawn-drefniad (sef ar rannaw:
bwlyn; rhôd; cylchen; troellen adéilad, neu dáarlun-waith)
 O R 31 2 O S

Ordure, s. tom, baw, tail Ornament, r. addurno, harddu,

Ore, s. mwyn; delid, metel
Ore-weed, s. dylusg y mêr, ys
noden y mor, gwymon
Orfgild, s. iawu a wna cwmmwd
am yspeiliad liv dydd
Orgal, s, gwaddod gwin wedi
‘sychu, sych-waddod
Organ, s. organ; efferyn, ermig,
peiriant—Organs of speech,
. peiriamnau ymadrodd
Organ-builder, s, saer organ
Organic, Organical, a. organaidd;
offerynol, peiriamol
Organism, s. iawn-gyfansoddiad
prydferthu, ceinwisgo, tysu
Ormament, s.addurn; harddwch;
tlws—-Ornaments, addurnau;
ceinion, dillynion; tıysau
Ornamental, a. addurnawi
Ornature, s. addurmiaeth
-
Ornateness, s. addurnoldeb
Ornithology, s. traethiad ar ed
nod, adar-draith, ednogaeth
Orphan, sub. plentyn ymddifad
neu amddiſad
Orphanage, s amddifedi
Orpiment, s. eurlliw, eurbibau.
Iliw'r aur, orpment -

o ran rhannau, aelodau, &c. Orpine, s. math o lysieuyn

Organist, s. organwr, orgenydd Orrery, sub, peiriant hynod a
Organization, s. cyfansoddedig ddengys gylchoeddy planedati
. . aeth, cyfluniad rhanuau a symudolrwydd y ddaear
Organize, p. iawn-drefnu, iawn Orris, s. sider, neu ySnoden, o
gyflunio, ardumio, ystumio aut, neu arian: y gleddyſłys ,
rganized, a., cyfluniedig, wedi Orthodox, a. iawn-flyddiog, un
eiiawn-drefnu o ran telodan iawn-grèd, iachus-gred
Organy,s. brymlys—Wild organy, Orthodoxy, s. union-grèd, iawn
mintys y creigiau grededd, iachusrwydd barn,
. Orgasm, s. ysbonge, hwp; cais iawm-ffyddiaeth
Orgilous, a balch, uchelfalch Orthogonal, a. union-onglog
Orgies, s. gwyl y gwallgof Orthographer, s. arddygrafiydd,
Orient, s. dwyrain: a. dwyrein iawn-silliedydd
iol, fel yr haul arei godiad, Orthographical, a. iawn-sgrifen
dysglaer, llachar, ysplenydd yddol, arddygraffawl
Oriental, a. dwyreiniol Orthography, sub. iawn-sgrifen
Orifice, s. safn briw, briw-dwll yddiaeth, arddygraff; iawn
Origin, Original, sub. dechreu, ddarluniad; cynllun adail
dechreuad; ifynnon; gwreidd Ortive, a. yncodi, cyfodawl
, yn; cyn-wraidd; bonedd; cyff Orts, s, gweddill, gweddillion
Original,a.dechreuol, gwreiddiol, Oscillation, s. ymysgydwad, ym
cyssefin, cynnwynol, cymenid sigliad, sigl-dafliad yn ol acyn
—Original sin, y cyn-bechod, mlaen, sigl-hongciad -
pechod gwreiddiol - Oscillatory, a. o fou ymsiglo yn
Originate, r. dechreu; tarddu, ol acy’mlaen, fel dibynai awr
hanu, codi, deillio, cymddeillio gloch (pendulum clocc)
Origination, sub. dechreuad, cy Oscitancy, s. cysgadrwydd, trym
chwyniad, cychwynfa, cyn luogrwydd, syrthni; diogi
ddeilliad, cyntefigiad, tarddiad Oscitation, s. dylyſiad gén
Qrisons, s, gweddiau; paderau Osculate, r. minial, millialu
Orlop, s, uchaf-lofft llong Osculation, s. minialedd, cusaniad”
w
 -n.
OU J 13 OW

Osier, s. mér-helygen Oven, s, ffwrn—Oven full fyr

Osprey, Ossifrage, s. mêr-eryr; maid; pobtyaid
gwaich y weilgi; mór-wennol, Over, prºp. and ad, ar, uch, uwch
Lef. 11, 13. gwydd-walch ben, dros, tros, rhy, trosodd,
Osselet, s. cragen march (sy’m tra, gor
lwmp caledy tu fewn i'w goes) Overact, p. gor-wneuthur, gwneu
Osseous, a. asgyrnaidd, esgyrn thur mwy. ná chymhwys
llyd, esgyrnawl; caled Overanxious, a rhy-ofalus, rhy
Ossicle, s. asgyrnym; carreg ei bryderus; gor-awyddus
rin, &c., Overawe, v, cadw tan ofa
Ossification s. asgyrniad, asgyrn Overbalance, r. pywyso'n drym
... eiddiad, esgyrneiddiad ach, gorfantoli, traphWyso
Ossify, v. asgyrnu, asgyrneiddio Overbear, v. tra arglwyddiaethu,
Ossivorous, a yn difa esgyrn gorthrymn; balch-réoli
Ossuary s. asgyrnfa, esgyrnle, as Overbearing, a. meistrolgar, &c.
gyrndy, esgyrnfa, &c. Overbid, r. cynnyg mwy; cyn
Ost, Oust, s. clwyd odyn fråg myg gormod, trachynnyg
Ostensible, a. dangosadwy; ar oš. ºth (le

swyddol; ymddangosol--—An Overboard, adtrosy bwrdd, all.

ostensible office, arswydd an o'r llong, i'r mór -

Ostensive, a dangosiadol; ym. Overboil, v. gorferwi, berwigot

ddangosawl, dangosedigol mod, rhy-ferwi -

Ostentation, s. balch-ddangosiad, Overborné, part. gorchfygedig,

gwag-ymddangosiad, gwag-og wedi ei faeddu, &c.
onedd, gwag-folach, rhodres, Overburden, e. gorlwytho, lethu
balchedd, balchineb Overcast, v. taflu'n rhy bell;
Ostentatious, a. dangosiadus, ym cymylu, tywyllu:—gwnio
ddangosgar, gwag-ogoneddgar pwyth dros ben, crymbwytho;
Osteology, sub, esgyrn-draith, part. gorchuddiedig, gortho
traethiad y'ngllylch esgyrn edig
Ostiary, s. cég afon, aber Overcharge, v. gorlwytho; gor
Ostler, s. march-was; ostler llenwi; gorofyn, gofyn gor
Ostrich, s. estrys, Job 39, 13. mod: s, gorllwyth; gorthal,
Other, pron, arall, all, llall— gormodd-gais
One another, eu (eich, ein) gil Overcome, e. gorchfygu, gorfod,
ydd–From one evil to another trechu, athrechu
oddrwg bwygilydd Overdo, r. gwneuthur mwy (neu,
-

Otherwise, ad.yn (os, pe)amgen, yn well) nag arall; gweithio

onid e, oni bai hyny, mewn | gormod, gor-weithio
modd arall, yn wrthwyneb Overdress, v. rhy-bingcio
Otter, s, dyfrgi, dwfrgi Overdrink, r. gorlyngcu; ym
Oval, a. ar ddull wy, hirgrwn ddyfoli, yfed gormod
Qvarious, a yn magu Wyau Overdrive, r. rhy-ſlino, gyrru'n.
Ovary, s.llestr yr wyau (mewn rhychwyrm, tra-gyrru
adèryn) rhithfa, rhith-lestr Overeat, r. gorwangcio g

Ovation, s, is-raddo orfoledd Overfall, s. disgynta dwfr

Quch, s. boglyn, Ecs. 28. 13. Overfill, c. gorlienwi
| 2T
 OW 314 O W

Overfine, a gorwych; rhy fain Overplus, s. swim neu fesur tros

Overflow, sub. Ilifeiriad, gorllif; ben, rhelyw, sarrid, gweddill,
gormodedd ychwaneg, arddigop
Overflow, r. Ilifo drosodd, gor Overpoise, v. traphyvyso, tra
lifo, gorllifo, Ilifeirio mantoli, myn'd fl'r fantol
8. ". maldodus
ºl.
Overpower, r. g. gorchfygu,
vergrow,
tyfun r. gordyfu,
ormoddol yIu, gorthyfu
gorthyru, trecliu, gorthrechu, meistroli
Overrate, r, gordrethu, tasgu,
Overgrown, a. and part, gorthyf. prisio, neu drethu yn Tby uch
ol, rhydyfol,rhy-dal; gorchudd. el, gorbrisio, gorphrisio
iedig, wedici orchuddio Overreach, r. myned men gyr
Overgrowth, sub, gorthyfiant, haedd tros; cyfrwys-dwyllo;
gorthwf, gordyfiant, gordwf gorymestyn; gorchammu
Overhale, r. ail-holi, ail-chwilio: Overreckon, r. cyfrif gormod
traws-lusgo: trvin-lwytho Over-rid, a. wedi ei farchogaeth
Overhang, c. crogi drosodd a'i yrru yn rhy galed
Overhasty, a rhy frysgar, by r Over-rigid, a. rhy-lym, rhy-fanyl
bwyll, twdanllyd;, penchwidr aidd, rhy anhyblyg
Overhear, r. cip-glywed, go Overripe. a rhy addſed
glywed; dygwydd-glywed Overrule, r. trechu mewn dadl;
Overheavy, a rhy-drwm, gor llysu dadl, gwrthod dadl: rhe
thrwm, rhy-ddwys, gorddwys oli, goruch-réoli, meistroli
Overjoy, v. gorilawenu, tralla Overrun, c. gorllenwi; gorchudd
wemu, gorllonni io; gorllito: adredeg neu ad
Overlay, v. gorwedd ar, arlethu; luniollinellau argraff-waith
gorchuddio, ar-wynebu, wy Oversée, r. edrych arol, arolygu,
meb-wisgo, ar-ºlchi cyfarchwylio, golygu
Overleap, r. neidio dros Overseen, part, a siómwyd, &c.
Overſive, r. by w ar ol, byw'm Overseer, s. arolygwr, golygwr,
hwy; bywyn rhyuchel goruchwyliwr, cyfarchwyliwr;
Overload, r. goillwytho, gor gwarcheidwad; cynwas
lwytho, gor-wasgu, Ilethu Overset, r. dymclawelyd, dadym
Overlook, v. edrych ar ol, gor chwelyd, dadymchwel, taflu
uchwylied; edrych dros ben, trosodd, taflu är gwaelodify.
edrych heibio, esgeuluso mu, troi tin dros ben
Overlooker, s. arolygydd Overshadow, r. cysgodi dros, ar.
Overmatch, r. bod yn drech, wasgodi; tywyllu, caddugo
trechu, rhagori ar; maeddu Overshoot, r. saethu dros y nôd;
Overmatch, s. un trech, rhygryf collir nôd; rhedeg neuanturio
Overmeasure, s. mesur dros ben yn rhy bell, rhy feiddio
Overmuch, a gormodd, gormod: Oversight, s. amryfusedd, cam
ad. yn ormodol, rhy gymmeriad, gwall-olygiaeth:
Overofficious, a rhyºmyrrus, arolygiaeth, cyfarchwyliaeth
rhy-swyddgar, prysur heb ddi Qversodden, par. gorferwedig
olch, rhybrysur Overspend, a gorilino; afradu
Overpass, r. myned tros; myned Overspread, v. gorchuddie, gor.
heibio, mynod tu hynt | thói; tanu, taenu; ymdaemu
 O U
Overstock, v. gorlenwi, darparu
neu ystorio'n ormodol, gor
moddi, gormodi, rhylenwi
Overstrain, v. trathynnu, gores
tyn, dirdynnu; gor-egnio
Oversway, v. Edr. Over-rule
Overswell, r. chwyddo dros.
Overt, a. amlwg, eglur—Orert
act, gweithred yn amlygu'r Out, ad. and prep. allan, o'r tu
bw riad, neur drwg furiad
Overtake, r. gorddiwes, goddi
315 oU
gwyr ni—Our-selves, nyni (ni,
ninnau) ein humain
Ouse, sub. blawd rhisgl derw, .
rhisgl flawd, rhisgl-fal
Ousle, Ousel, sub, aderyn du,
mwyalchen, merwys
Oust, Out, v. byrw, gwthio, neu
droi allan, difeddu
allan, i maes; yn uchel, yn
gröch *

wes, goddiweddyd, dal | Outbid, c. cymnyg tros ben

Overthrow, e, dymchwelyd, dad | Outbrave, r. dirmygu dwrdiad;.
ymchwel: s. dynchweliad trech-ddwrdio, trech-feiddio
Overthwart, adj. traws, traws Outcast, s.crwydryn, crwydriad;
orweddol; lled-traws: ad. ar gwibiad, gwibddyn; digarad;
draws, ar ledtraws esgymmun-ddyn; pl. .
Overthwart, v. croesi; tymnu'm iaid, gwibiaid, gwasgaredig
groes: gwrthweithio ion, &c.
Overtop, v. tyfu'n uwch, uwch Outcry, s. gwaedd, bloedd, gor:
bènu; rhagori ar; trechu floedd, dirwaedd, croch-gri,
Overture, s. cynnyg, cynnygiad; dolef, gwaeddolef; cyhoedd
prawf; argais; cymbrawf gri
Overturn, v. Edr. Overset. Outdo, t. rhagori, blaenu ar
Overvalue, r. gwneuthur gormod Outer, a. allanol, nés allan
cyfrif; gorbrisio Outermost, Outmost, a. mesaf
Overweening, a. rhy hunan-dyb allau; eithaf; pellaf -

iol, rhy hunangar, gorfalch, Outface, v. taeru allan, trech

uchel-dybus; fol-dybus daeru; wyneb-feiddio, gwyn
Overweigh, r. pywyson drym ebu -

ach; dwys-fantoli. Edr. Over Outfall, s. pistyll; gofer

poise Outgo, r. blaenu ar; Ihagori ar;
Overweight, s. y pvysau tros mylied yn gyflyinach
ben, yr anghwaneg, y gwellhäd Outgoings, s. terfynau; Inyned
Overwhelm, v, gorchuddio, gor iadan allan; costiau, 1hwyn
wasgu, llethu, gorchfygu, gor daliadau, taliadau allan
llwytho (sef, a gofid, neu Outgrow, v. trech-dyfu, &c.
drais, &c. Outlandish, a. all-fréaidd, arall
Qught, s. dim, rhyw-beth, rhyw wlad, alltudawl, dyeithr, di
ran: v. dyly—I ought, you eithr, estronol, pellenig, allaidd
ought, &c. dylwn, dylit, dylai, Outlaw, sub, herwr, un allan o
dylem, dylech, dylent: dylas nodded y gyfraith: c. dinoddi
wn, &c. —To live an outlaw, herwa,
Oviparous, a. a fåg Wyau, dod herwrio
wyol, dodwyog: a fegir owy Outlawry, s. herw-farn, herwr
Our, pron... ein—Our's, einom, iaeth, dinoddiad, nawddgoll
einym, giddom—Our men, ein Outlearn, v, blaenu mewn dysg
2T2
 O U 316 O Y

Outlet, s.rhydd-lwybr; gollyng Outwit, t, bodyn rhy gall i un,

fa dwfr; `...?"; } d trèch-ddichellu, hydwyllo
lake, bala llyn Outworks, s. rhag-ddiffynwaith,
Outline, s. amlinell, cylchlinell; y diffynwaith mesaf alian
cynlluniad; brasluniad Owe, v. dylu, dyly, dylèu, dièu,
Outlive, v. byw neu oesiyn hwy; bod mewn dyled, bod dan
bywyn rhyuchel rwymau, bodym dayledwr
Outlook, v. Edr. Outfaee Owl, s. dylluan, cuan, hwan—
. Qutmost, a. Edr. Outermost White owl, dylluan wen–Tuw
Outnumber, p. rhagori newn ney owl, dylluan frèch—Brown
mifer, bodynlliosoccach or screech owl, dylluan rudd,
Outparish, s. plwyf tu allani fur aderyn y corph—The long
iau dinas, allan-blvyf eared or horned owl, dylluan
Outpass, v. gadael arall ar daith, gorniog-The short-eared owl,
&c. myned heibio (tu hwnt) i, dylluan glustiog
rhagori ar Owlet, s. coeg-ddylluan
Outpour, r, tywallt allan Own, s. eiddo: pron. hun, hum
Öutrage, s. dirdra, trais, dir-drais; an: (My own, eiddoffi, eiddof
sarhād; mawr-gam; drygedd; fy hum—His own, ei eiddo ei
terfysg-waith human): priod, priodol
Outrage, v. dirdreisio; sarhān; Own, v. meddu, perchenogi; ar
traws-niweidio ddelw; addef, cyfaddef, cyd
Outrageous. a. dryg-wyllt; ys nabod—Who owns this? p.Wy
geler, gor-ddrygus; fyrmig biau hwn 2–He will own (he
Outrageousness, s. anfadrwydd, the owner of) all, y fo fydd biau
anferthwch; ysgelerdra; fyr. (bjeufydd) y cwbl
nigrwydd, cynddaredd Owner, s, perchènog, meddwr,
Outreach, c. cyrhaedd tu hunt i meddiannydd, arglwydd
Outright, ad. yn gwbl, yn llwyr; Ox, s. Yeh, eidion—Oren, yehain
yn ddîattreg, yn ddioed —A young or, bustach—A wild
Outrun, r. rhedeg yn gynt or or buffalo, bual—An or-dri
Outshine, v., rhagori mewm dys ter, cethreinwr—The oa-fly,
gleirdeb, dysgleirio mwy cethréor
Outside, s, ytuallan, tu'rwyneb: Oxen-driver, sub, cethreinydd,
a. nesaf allan, allanol; uchaf cethrwr -

Outstretch, v. estyn allan Ox-eye, s.llygadyr $eh

Outstrip, v. blaemu, rhagori ar; Ox-fly, s. cethréawr
trech-redeg; rhedeg, yn rhy Oxford, s. Caer Fembyr, Caer
fuan; byw'n rhy dreulgar Wrtheyrn, Caer Wysog, Rhyd
Outvie, v. rhagoriar Wysg, Rhyd-ychain
Outward, a. allanol, mesaf allan, Oxgang, s, fir diwrnod, cyfar o
arwynebol, o'r tu allan dir, erw, gwaith aradr
Outwardly, ad. oddi allan, o'r tu | Oxymel, s. mêl a gwinegr
allan, yn allanol, yn arwyneb Oyer, w.clywed-4 court ºf oyer
ol, yn yr amlwg and terminer, llys clyw a dos.
ºw.
Outweigh, t, pwyso
pvy 'm drym- [. parth, prawflys
|Oyes, ad clywch; gosieg
 PA - S;7 P A.

Oylet, s. Ed. Eylet |Packet, s. sypyn; lythyr-god

Oyster, s.llymmarch, wystrysen: Packhorse, s. pyutarch
pl. liymmeirch, wystrys Packsaddle, s. panel pvn, ys
Oziers, s. man-helyg, merhelyg darn, ystrodur, sadell, pyuoreg
Packthread, s. edan rvymo
t
l'act, Paction, s. cytuudeb, cyf
P. ammod; cynghrair
P3 FEL byrhād o'r gair Lla | Pad, s. clustog fechan, clustogan,
f sachell; cor-farch, cryn-farch
f diu, post, a arwydda wedi; me. | Pad, Padder, s.leidr tracd
gis P. M. post meridicm, wedi | Pad, t. troedio; byr-gammu: ys
hanner dydd: Gan y morwyr | peilio ar y fordd fawr
y mae’m wrthnod i A. M. ante Paddle, Paddle-staff, sub. rhod!,
meridiem, cyn hanner dydd rhodol, rhail; rhwyf: raw
Pabulation, s. ymbawr, gogawr; ffon
ymborthiad; pesgiad Paddle, r. rhodli, rhodoli, rhwyfo;
Pabular, u. ymborthawl yslotian - -

Pacated, part. heddychedig Paddler, s. rhodlwr; yslotiwr

Pacation, s, dyinuddiad, heddych Paddock, s. parc bychan, argae:
iad -
llyffant mawr
Pace, s. cam, camre (pl. camrau) Padiock, s clo march, cloegwyd
cerddediad: cam 0 dair, neu Paeam, s. can o orfoledd, orobiait
o bump, troedfedd Pacdagogue, s. ysgol-feistr; cor
Pace, r. cammu, mesur clam ; ddysgedydd, egwyddorig
rau;
gerdded; #ddd
rhygyngu, rhygyngygyng Paetkobaptism, s. bedydd plant
Pagan, Paganish, a. ethnicaidd
Pacer, s. shygyng-farch Paganism, s. etliniciaeth, pagan
Pacific, Paciferous, a., a wnél || iaeth; gau grefydd
heddwch; heddychol, dyhudd Page, s. tu neu wyneb dalen;
gar; tawel, llonydd gwesyn, pvrffil-was, gwas.
Pacification, s. heddychiad, tang trodyn -

nefeddiad, dyhuddiad Page, r. a. moditu-dalénau .

Pacificator, Paeifier, a. heddych Pageant, s. coeg-lun, esgus-lun,
wr, taugneteddwr coegwych-beth: a, coegwych,
Pacified, a. dyhuddedig, &c. gwagºymddangosiadol, coeg
Pacify, c. dyhuddo, diddigio rithiol, coeg-rødresawi
Pacing, a rhygyngog Pageantry, sub. coegºwychder,
Pack, s. swp, sypyn, trywl, beich gwagrwysg, coeg-rodres
yn, byruaid, rhwymynaid, Paginal, a tu-dalenawl
rhwymfaich—Apack of hounds, Pagod, Pagoda, S. elun-dduw'r
enudo fytheuaid #id: eilun-deml
Pack, v, sypynio, rhwymynu, Pail, s. crwc, ystwc, celwrm—4
byrnio, byrneidio, pynio, pyn milk pail, eunnºg, cunnogodro
orio, baich-glymu-To pack || Pailful, s. crycaid, celyrnaid
away, prysuro ymaith Pain,s, poem, penyd; poenedig.
Package, s. pynor-dāl aeth; gwyn, gwayw, dolur,
Packcloth, ś, Iliain Pymio | gwst; gofid; Hafur; cosp
 P A 3 18 P A

Pain, r. poemi, dolurio, gwynio Palisades, Palisadoes, s. palis,

Painful, adj. poenus, poenfawr, cledrigae; gwalc; achwre
dolurus, gofidus; laurus Palisade, r. cledr-gau, paliso
Painfulness, sub. poenusrwydd, Palish, a. go-welw; llwydaidd
poendod; llafurusrwydd Pall, sub. brein-gochl, paeol,
Painim, s. ethnig, pagan, &c. addurn-wisgarchesgobion Pab
Paint, s, lliw y paentwyr, dwb aidd: brethyn elor, brethyn
liw, darlun-liw: r. goriliwic, arwyl -

dwbliwic, darlun-liwic, paent. Pall, v. diflasu; egru; hyfrhäu

io, Iliwic Pallet, s, gwely by chan; glwth
Painter, s. dwb-livydd, darlun Palliate, r.esguso, esgusodi, iled
liwydd, arliwydd, paentiwr guddio, bychanu bai
Painting, s. dwb-liwiad, &c. Palliation, s. esgusiad, esgusod
Pair, s: pār, cwpl, dau; r. paru, iad, ysgafibad, Ileihād bai
cymbaru, deuo, cyplu; cydio Palliative, sub. esgusodai: llinar
Pairing, s. cypliad, cynihariad ydd, esmwythydd: a. esgus
Palace, s. llys, plas, palas awl, esgusodol: esmwythäol
Palanquin, s. math o gadair neu Pallid, s.gwelw, glaswyn, liwyd
gerbyda arferir yu China Pallidity, s. Edr. Paleness -

Palatable, a chwaethus, blasus Pallmall, s. math o chware à

Palatableness, s. blasusrwydd phēl a gordd mewn talwrm hir
Palate, s. taflod y genau, gor gul. Edr. Mall
charfan; chwaeth, archwaeth; Palm, s. palf, pawen, cledr llaw,
blas, archwaethiad, blasiad; ceuedd llaw; lled Ilaw
blys Palm, r. palfu: cudd-dwyllo
Palatinate, sub. brein-iarllaeth, Palm, Palmtree, sub. balalwyf,
breinfa, teyrn-iarll teth palmwydden, palmidwydder:
Palatine, sub. teyrm-iarll, brein. fig, buddugoliaeth—He won
iarll: a, brein-jarllaidd the palm, efe a ynnillodd y
Pale, adj. gwelw, gwyn-welw, fuddugoliaeth
gwelw-las, gwelw-gan, can Palmer s. chwaréydd law ys.
welw, glas-wyn, Ilwydaidd— gafn; hoccedwr:—pererin .
Pale death, angau glas Palmeryworm, sub. pryfy gwin
Pale, sub. pawl, cledr, cledren, wydd, pryf melfedog. Edr.
cledr-bawl; palis: c. cledru, Caterpillar
cledr-gau; paliso Palmetto, s. math o balmwydd
Pale-eyed, a. Ilygad-bwl Palmiferous, a. a daygo balm
Palefaced, a. pig-las, wyneblwyd wydd neu balmidwydd
Palefence, s, pawl-gae, cledr-gae Palmipede, a cyfandroed, palf.
Paleness, sub. gwelwedd; glesni droediog (fel troed gwydd)
neb; glaswynni; llwydedd Palmister, s. llaw-ddewin, palf.
Pº, S. i. º: ddaroganydd - -

Palfrey, s. cryn-farch gwychedig, Palmistry, s. palf-ddewiniaeth

palfre, gwilwst, gorwydd-farch, Palm-Sunday, s. Sully blodau
Palmy, a. palmwyddog
i.".
Palinode, Palinody, s, gwrthgān. Palpability, s. hydeimledd; am.
Edr. Recantation lygrwydd, eglurder º
 P A
PA 3 19

Palpable, a. hawdd ei deimlo Panic, Panic-fear, s. dychryn, ar

neu eiganfod, hynodol, eglur, swyd, neu fraw disymmwth,
amlwg, tra gwyhyddus; dybryd echrys, echryndod: y giboglys
Palpitate, r. dychlāmu; dyhéti | Pannade, s. carlam; cariamiad
Palpitation, s, dychlämiad, llam Pannage, s. frwythau'r goedwig,
miad neu guriad y galon mès, &c.—nnesobr: měs-fraint,
Palsical, Palsied, a. parlysaidd hawl i fesa -

Palsy, s. parlys, hainty giau Pannel, s. ystrodur, pynioreg,

Paltriness, s. distadledd, ansylw panel, ystarn:--rheith-restr,
edd, gwaeledd, gorwaeledd rhól o enwau rheithwyr:—
Paltry, a. distadl, gorwael crombil hebog
Pamper, r. pesgi, gerbesgi, Pannic, Pannicle; s. math o rawn
mwythborthi, mwyth-feuthrin cibog, tebyg i'r miled
Pamphlet, s, lly frau, llyfryn Pannier, s. cefn-gawell, march
Pamphleteer, s. Ilyfrenydd gawell, bancr. ysporthell
Pan, s, padel; padellan Panoply, s. cyflawn arſogaeth
Panacea, s. llysiau'r holl-iach Pansy, s. math o fioled, cènin tri
Panado, s. uwd bara câm lliw, y grinlys dri-lliw
Pancake, s. cremog, cremogen, Pant, r. dyhèu, dyheuo, dyheued,
crempog, crammwyth dychlāmu; hiraethu ".

Pancratic, a. meistrol-gampus Pantaloons,s.hosan lodrau, hosan

Pancreas, s. cyndedyn, cefnded gloss digrifvas -

yn. Edr. Mesentery a Sweet Pantheon, s, teml yr holl eilun

bread dduwiau
Panda monium, s. dieifl-gyrchfa Panther, sub. math o fivystfil
Pandeinic, a. perthynol i'r bobl rheibus mannog, panther
neu y wiad oll Pantile, s. cafn-beithynen
Pandects, s.llyfrau ar destynau Pantler, s. ceidwad y bara, cell.
amry fath; casgliadau o sylw ydd, cellwr; pobydd
edd yr holl gyfraith wiadol Pantofless, esgidiau nos
Pander, s, llattai, ceisydd put Pantometer, s, oll-fesurydd
ain i arall : gwobr-was Pantomime, s. ymystumiwr, dyn
Panderism, s, llateiaeth waredydd, digrif was
Pandiculation, s. ymystwyriad, Pantry, s. byyd-gell, buytty
ymystyniad a dylyfiad gèn Pap, s. uwd, uwd peilliaid: byw.
Pane, Panel, s. pennill (o wydr ym afal; diden, teth, bron
mewnffenestr) pedroryn, pedr Papa, s.tad, tada
onglyn Papacy, s, pabaeth, y pabaeth
Panegyric, Panegyrical, a. ar Papal, a. pabawl, pabaitld
wyreiniol, moliannol Papaverous, a. pabīawg, pabi
Panegyric, s, arwyrain, molawd, awl; pablaidd, fel pabi
arwawd, darfawl, ceinfawl Paper, s, papyr, papur
Panegyrist, s. arwawdydd, dar Paper, a. o bapyr
folydd, molydd, arwyreinydd Paper, r. papyro, papuro
Pang s, gloes, gloesboen, pang, Paper-maker, s, papurydd, pa
gwasgfa, gwayw: pl.gwaywyr, purwr, papyrwr
*gwevyr, gloesion, &c. Paper-mill, s. melin bapur
 ºcy
PA ~) 20 P A

Faper-reeds, s. papurfrwyn |Paralogy, s. geu-ddadi

Paper-skull, s. clol-bapur | Paralytic, a. claf or parlys
Paper-stainer, s. ºl. l
Paramount, a, goruchel, uchaf,
ſ
Papery, a. papyraidd, papturaidd pênaf, uchel-falch—Lord pa.
Papilla, s. diden, y ddiden ramount, pen-arglwydd
Papillary, a. didènol, didénog, Paramour, s. cariad fab, cariad.
didênaidd, yn y ddiden ferch; gordderchwr
Papist, s, pebydd Paranymph, sub, gwas priodas;
Papistical, a. pabyldol, pabaidd llywoºtraethwr y wiedd
Papistry, s. pabyridiaeth Parapet, s. canllaw-fur, crib am
Pappous, a goffewog, panog ddlifyn-glawdd, gwaic-fur
Pappy, a. suddlyd, suddlawn araphrase, s. dehongliad trvy
Par, s. cyfartaledd, cyfiverthedd; newid y geiriau, all-air, arall
cydbwys, cydwerth air, angen-air: r. amgen-eirio,
Parable, s, dammeg, cyffelyb cyfiaith-ddehongli, all-eirio
iaeth, ammeg, adámeg Paraphrast, s. alleiriwr, alleirydd
Parabolic, Parabolical, a. dam Paraphrastical, a. alleiriawg, &c.
megawl, cyffely biaethol Parasite, s. gwenieithwr, truth
Parachronism, s. camamseriad iwr; bolerwr: truth-foler wr
Paraclete, s. dadleuwr, eiriolwr; Parasitical, a gwenieithgar, &c.
dyddanydd, diddanydd Parathesis, s. atddodiad; ymsang
Parade, s, rhodres; coeg-rodres; mewn ynadrodd
rhwysg, ymddaugosiad: rhestr. Parboil, r. goferwi, lledferwi
fa, ynnddangosſa; camas Parcel, s.rham, cyfram; twysgen;
Paradise, s. paradwys, nefoedd cryn-sypyn; cryn-mifer
Paradisical, a. paradwysol, par Parcel, r. rhannu, dyrannu, am
rannul
adwysaidd, nefolaid
Paradox, s. anrydyb, anghyfdyb, Parceners, sub. cyd.etifeddesau,
amgen-dyb cyd-berchenogion tir, &c.
Paradoxical, a. anhydyb, amry Parcenery, s. cydfeddianniad
dybawl, anghyfdy biol. . . Parch, r. crasu, rhuddo, deifio,
Taragon, s. cynilun perfaith; un golosgi, cras-boethi, rhostio
digymhar, digyffelyb Parched, d. and part. cras, cras:
Paragraph, s. gwahan-ran, gwa lyd, crasedig, golosgedig, deif.
han-bwngc; gwahan-nod iedig, wedi ei losgi, &c. -

Parallax, s. cyfnewidiaeth, am Parching, s, cras-boethiad, &c.

enedigaeth; sef yr amgeniad Parchment, s. cras-groen, ysgriſ.
wng givir ac ymddangosol le groen, memrwn
ºr haul meu ryw seren Pardom, s. maddeuant, maddam,
Parallel, a cytochrawl, cyfbell cyraf: r. maddeu, cyreifio
gyfochrol, cyd-gyfochrol Pardonable, adj. maddeuadwy,
Parallel, s. cyfochriad; cyfatteb maddeuol, diléadwy
iad; cyfrediad; tebygiad Pardoned, a. maddenedig
Parallel, r. cyfochri; cyfatteboli Pare, c. didonni, didonénu, di.
Paralogistn, sub. gau-resymiad, grawénu, pilio; blaen-dorri
twyll-reswm, twyll-gasgliad Paregoric, d._llinarol, esmwyth.
Paralogize, v. geuddadlu ãol, lonyddol, tynerol "
 so
P A - v2 21 P A -

Parent, s, tad, neu fam; pl. rhi Parlous, a. Ilym-graff; pert

eni, tad a mam Parochial, s, plwyfol, plwyfog
Parentage, s. gwely gordd, gwe Parody, s. dull o wavdio à geir
helyth, bonedd, fich; tadogaeth iau arall; trosglwydd-wers;
IParental, a. perthynol i rieni traws.gyfeirwawd,traws-wavd
Parenthesis, s, yrymadrodd a fo iad -

rhwug y Hinellau llyn () yin. Parole, s. gair; llaw-gair; add

sang :-hefyd y llimellau eu ewid: a geiriol, ar air
humain, croinfacilau Paronomasia, s. argyfenw
Parenticide, s. Iladdiad rhieni: Paronymous, a tebygo enw
tad meu fam-leiddiad -
Paroquet, s. math o barot
Parer, s, piledydd, erfyn neu Paroxysm, sub. cyrch, poethger
offeryn pilio; piliwr. neu drynder dolur, poethgyrch
Parergy, s. peth disylwedd Parricide, s. tad-laddiad; tad
Parget, s. cymmrwd, morter, leiddiad, mam-leiddiad -

simmant, dwb-galch: dwb Parrot, s. yr aderyn parot

galchiad: r. cymmrydu, dwb Parry, r. gochelydneu droiheibio
galchu, plastro ddyrnod, brath arf, &c.
Parhelion, s. rhith-haul Parse, r. dosparth-dreiglo geir
Paring, Parings, s, pilionen, cra iau, llythyriannu -

wen, tonnen; pilion, ciniach, Parsimonious, a cynnil, arbedus,

maddion, creifion; ysbwrial anhael, llaw-gaued, criutach
Parish, s. plwy, plwyf-Parish Parsimoniousness, Parsimony, s.
jurisdiction, &c. plwyfogaeth— crimtachrwydd, rhy-gynniiwch
To settle in a parish, plwyfogi, Parsley, s, perilys, troed y dryw
plwyfoli Parsnips, s. moron gwynion, pan
Parishioner, s. plwyfvr, unplwyf. mas, Ilysiau gwyddelig
og, un plwyfol: pl. plwyfwyr, Parson, s. offeiriad, person, pe
plwyfogion, plwyfolien riglor, gweinidog plwy
Parity, sub. cymmeintioli, cym. Parsonage, s. personiaeth, perig
meintiolaeth, cyfartaledd, cyſ. loriaeth; persondy
artalrwydd, cydraddolrwydd Part, s, rhan, cyfran, darn, dryll,
Park, s. hydd-gae; centaes, parc peth; parth, parthed, parth
Parley, s. cylafaredd, cynnadl red; tu, plaid, ochr: v. rhan
edd, cydymddyddan: r. cyla nu; gwalianu; athrywyn ; ym
fareddu, cynnadlu, cydym rannn, ymwahanu, ymadacl
dayddan - - Partage, s, rhāniad; ymadawiad
Parliament, s. senedd, seneddr, Partake, r. cydramnu, cyfranmu,
hemaduriaeth neu gynddrych. cyframogi, cael rhan
|
iolwyr y deyrnas, yr ucheſ IX's Partaker, s. cyfranog, cyfranog
|

—Parliament house, senedd-dy, | wr, cyd-rannwr

cynnadifa'r senedd, ty’r parlia |Parterre, s, blodeufa gardd -

Incint Partial, a. rhamnol, parthol, han

Parliamentary, a. seneddawl nerog; pleidiol, pleidgar, un
Parliament-man, s. seneddwr tuol, tueddol, anunion .
Parlour, sub. parlawr, gwestfa, Partiality, s. tueddgarweh, tu
gwest-gell; cein-gell eddolrwydd, pleidgarwch--
2 U
 PA 322 P A

Partialize, v. ochri, pleidio; der Parvitude, Parvity, s. by chan

byn wyneb; gwyro barn edd, by chanrwydd, bychander
Partially, ad. yn dueddgar, yn Pas, s, hawl i flaenori
bleidgar; yn rhamnol, oran Paschal, a. perthynol i'r Pasg—
Partible, a rhamnadwy Paschal lamb, oeny pasg -

Participant, a cyfrånog, cyfran Pasquin, Pasquinade, s. dychan,

ol; s. cyfranogwr, cyframog gogan-gerdd, cabl-gān
ydd, cyfránawr; pl. cyfranor Pass, s. setylifa, cyflwr; buylch,
ion, cyframogion, &c. cul-ffordd: taith-drwydded;
Participate, v. cyframogi mud-warant—biath -

Participation, s. cyframogiad Pass, v. Inymed, myned heibio,

Participial, a rhangymmeriadol passio; cerdded; gwarrio,
Participle, A. gair rhan-gymmer treulio; hod uwchlaw ueu tu
iadol, rhan-gymmeriad, cyfram hwnti; hwylio y’mlaen
man Passable, a, hyffordd, tramwyad
Particle, sub. rhennym, dernyn, wy; derbyniol; canolig
têmig, dryllyn; geiryn didreigl Passage, s, tramwyfa, mynedfa;
Parti-coloured, adj. amliwicg, trosglwydd-daith; trosglwydd,
brithliwicg, amliw, brithliw trosglwyddiad; mynediad:—
Particular, a. pennodol, hyspys gwers neu yīnadrodd olyfr
ol; neillduol; enwedigol; pri Passenger, s.teithydd, ymdeith
odol: s, rhan neu beth pen ydd, tramwywr, florddol
nodol; pvngc, pen, dosben |Passibility, s. ansawdd dyoddeſ,
Particularity, s. neiliduolrwydd dyoddefoldeb, goddefoldeb
Particularize, v. pennodi, manwl Passible, a, o ansawdd dyoddeſ,
modi, manwl-enwi a eill (neu allai) didyoddef
Parting, s. gwahaniad; rhanniad; Passing, a. and part. rhagorol, yn
ymadawiad -
rhagori; yn tramwy, yn myned
Partisan, s. pleidiwr, pleidydd, heibio
cefnogwr: blaenor cad-blaid Passing-bell, s. clochymadawiad,
Partition, s, rhanniad; gwahan clul, cmul, cnull
eiliad; canol-fur; pared Passion, s. dyoddefaint, goddeſ:
Partlet, s. crychdorch; gwddf. aint:-gwyn, anwyd, nwyd;
dorch poeth-wyn, gwyllt-naws, drug
Partly, ad. mewn rhan, oran anwyd, gwylltimeb: tra-serch
Partner, s. cydwr, cyfranogwr, Passionate, s. hyddig, nwydwyllt,
cyfrinawr; cyfaill, cydymaith poethlyd; tra-chynhyrfol
Partnership, s. cyfranogaeth, cyd Passionately, ad. yn nwyd-wyllt,
driniaeth, cyd-ymdriniaeth , &c. yn angerddol; yn serch.
Partridge, s. cor-iār, petrusen iadol, yn dra-serchus; yn dra.
Parts, s, doniau. Edr Part chynhyrfol; yn drachwannog
Parturient, a yn esgor, ar esgor Passive, s, y goddeſai
Party, s.tun, rhyw un, person; tu, Passive, a goddeſus, goddefol,
plaid; ymdrinydd goddefedigol, dyoddefus, &c.
Party-man, s. pleid-ddyn Passiveness, s., goddefusrwydd,
- Party-rage, s, pleid-wºn goddefolrwydd, goddeſaint
Party-wall, s, gwahan-fur Passover, 8, y pasg
 PA 323 P A

Passport, s. taith-drwydded Pathetic, Pathetical, adj. pêr

Past, part. wedi darfod, wedi wresog; serch-gynhyrfoi
myned heibio, tu hwnti, &c. Pathless, a dilwybr, di-ffordd
Past, conj. wedi, gwedi, arol Pathology, s. y rhan, honno 9.
Paste, s. toes; glud; syth feddyg-ddysg sy ºn ystyri
Paste, v. gludio; sythū achosion, naturiaethau, ac at
Pasteboard, s. papur wedi eigyd wyddion clefydau, &c., .
iudio yn dew, glud-fwrdd, pa Path-way, s.llwybr traed
pur-fwrdd, gludilem • Patible, a dygadwy, goddefol
Pastern, s, egwyd march Patience, s. amynedd, ymaros,
-

Pastil, s. syth-liid; puntr, pvyntt Patient, a. amyneddus, amynedd

Pastine, s. difyrwch, difyrwaith gar, goddefºgar, dyoddeſsar
Pastor, s. bugail; gweimidog goddeſsarwch, ymarhöad
Pastoral, s. bugeil-gerdd Patient, s. dyn claf, goddefydd
Pastoral, adj. bugeilaidd, bugeil Patin, s. cymun-ddysgl . .
iawl Patly, a yn dra-chyfaddas"
Pastry, sub. celfyddyd pasteiwr, Patriarch, s, prif-dad, cyn-dad,
pasteiyddiaetil: pasteifa uchel-dad, patriarch
Pasturable, a hybawr, addasi'w Patriarchal, a. perthynol neu yn
bori, porfelawg gweddu i Batriarch; patriarch
Pasturage, s. porfiad, poriant awl, prif.dadaidd, &c.
Pasture, s. porfa, porfel Patriarchate, Patriarchship, sub.
Pasture, v. porfău, porfelu, por patriarchaeth, uchel-dadaeth
iamnu, poriadu Patrician, s. boneddwr: a dy.
Pasturing, s. porfãad, porfelaeth ledog, boneddig, boneddigaidd
Pasty, s. pastai: pl. pasteiod Patrimonial, a treftadol
Pat, a, tra-addas; tra-chytiéus Patrimony, s. treftad, treftad
Pat, s. cnith, ysgafn-gis: u. ys aeth; etifeddiaeth
gafn-daro; cilithio; Ilochi Patriot, s. gwladwr, brûwr, cam
Patch, s.clwt, clytyn; llain, llein Ilaw gwlad, gwleidiad
ell; ysmót, ysmótyn Patriotism, sub. gwladgarwch,
Patch, r. clytio; Ileinio; cyweir gwleidiadaeth; bro-lwydd
io, trysio, túclu; ysmótio Patrol, sub. cylch-wylfa; cylch
Patched, a clytiog, clytiedig wylwyr, cylch-olygwyr: t.
Patch-work; s. clyt-waith cylch-wylio, cylch-olygu
Pate, s. coppa, pen, siol, clol Patron, s, tadog, moddwr, ym
Patefaction, s. amlygiad geleddwr; canllaw; mabsant
Patent, a, agored, cyhoedd; pri. Patronage, s.tado_aeth; nawdd,
odol—Letters patent, lly thyr modded, ymg ledd, and diffyn
agored, braint-lythyr Patronal, d. tadogawl, moddawl
Patentee, s. mcddiamydd braint Patroness, s. noddwraig
lythyr, braint-lythyrog Patronize, v. noddi, ymgeleddu,
Paternal, a tadawl, tadaidd amddiffyn, achlesu, diffyn
Paternity, s.tadogaeth Patten, s. math o ail-esgid i
Paternoster, sub. gweddi'r Ar. gadw’r troed o'r laid; foliach
glwydd, y pader Patten-maker, s, follachwr "
Path, s.llwybr fordd, thodie Patter, t, rº llyfn-bwyo-"
2 U 2
 P E $24 PE
Pattern, s. Ilun, cynllum, cyn Peach, s, eirymen whanog, afal
nelw, cyaddelw, slampl ptatus: pl. eirym gwlanog
Paucity, sub. anamlder, anaml Pea-chick, s. cyw pawyn
edd - Peacock, s. paun, pawyn
Paye, t. palmantu, llech-lorio; Peallen, s. paumes, pawan
lasarnu, llorio; rhwyddhäu Peak, s. pig; crib, blaenwedd,
Pavement, s. palmant, llawr cer. ban meu gópa mynydd, &c.
rig, llech-lawr Peak, c. mychu, salweddu
Pavior, s, palmantwr, llasarmwr Peaking, a clafaidd ; mycillyd,
Pavilion, s, pabell, pabellig cul-wan, gwepsál, gºvywlyd
Paumch, s, potten, c6d, coden; Peal, sub. cyd-sain, cydol-sain,
cest; ceudod; bol--Big-paunch, chwyl-sain, darstein-lais -

, fargod, cestog Peal, c. cydseinio; darstain

Paunch, v, cestio, cestu, ynifolio: | Pear, s, gelleigen, peren, peran,
|
diberfeddu ! rhwuem, rhwny mem: pl. gell
Pauper, s. tawd, thawd-ddyn, aig, peranau, rhwnyn
dyn ricidus, tlodyn, rheidusyn Pearl, s. myrieriden (pl. myrier
Pause, sub. seibiant, handden; id) gem, perl—Mother of pearl,
safiad, ymsafad, peidiad, ym math o gragen-faen try-loyw:
baid, dyspaid; gosteg —magl neu bysen ar lygad:
ause, v. gorphwys; cymmeryd math o argraff-lythyren, y fech
hamdden; dyspeidio - anigen. Pearl-wort, Edr. Gromel
Paw, s. palf, paywen, crafangc Pearmain, s. math o afal për
Paw, v. palfu, falf-cliwarau Pear-tree, s. pèr-bren, prem gell
Paw, interj. #C# fºrdd; hwt! aig, pren rhwnyn
Pawn, s. gwystl, arwystl Peas, Pease, s. pys; $d-bys
Pawn, c. gwystlo, prido, pridio Peasant, s, gwladeiddwr, gwlad.
Pawn-broker, s. gwystl-drinwr ciddyn, gwr gwledig, gwreng
Pawning, s. gwystlad, gwysticid Peasantry, s. y gwladeiddwyr, y
iaeth, gwystloraeth, arwystl gwladeiddiadom, y eyffredin
iad, pridiad, prid iaid, y gwledigion, y gwreng
Pay, s.tal, cyſlog: "...talu Peasecods, Peashells, s. masgi,
Payable, a. dyledus, taladwy pſisg neugodan pys
Pay-master, s. taliedydd, talwr, Peasehalm, s. callod pys
talawdr, pen-talwr Pease-porridge, s. cawl pys
Payment, s. tal, taliad, taledig Peat, sub. mawmen (pl. mawn)
Pay-office, s. tal-dy [aeth cleiad, cleiaden (pl. cleiaid)
Pea, s. pysen; pl. pys r
Pebble, s, gröyn, carregan; pl.
Peace, s. hedd, heddwch, tange, cerrigos, carregos, mängerrig
tangmef, tangmefedd; taw Peccability, s. hybechedd
Peaceable, a. heddychlon, hedd Peccable, a. a allo bechu, anni.
ychol, tamgnefeddus; dystaw bech, hybech, agored i bechu
Peaceableness, sheddychlonedd, Peccadillo, sub, beiyn, pechod
heddychlondeb; taweledd bychan; rhithfai: pl. pcchótach
Peaceful, a. heddychlawn, &c. Peccancy, s, pechadurusrwydd
Peace-maker, s. taignèfeddwr Peccant, adj, beius; drygnaw:
Peace-offering, s. bedd-offrwm aidd, drygnawsus
 P. E. 3.25 P E.

Peck, s. pecc; peccaid: ergyd Pedigree, s. āch, achwedd, bon

à phig, pigiad, cnocelliad
Peck, c. pigo, ceisio meu daro à
phig, tymmhigo, cnocellu; cyſ
hogi maen melin
Pecker, s. pigwr, pigiedydd
Pectoral, a. º ir ddwy
from, dwyfrónawi: s. addurn
... dwyfron, dwyfróneg: meddyg
iniaeth i'r ddwyfron, y cylla, &c
Peculation, s. celciad neu dwylf
driniadar avian y wiad
edd, gwelygordd, asglineu
Pediment, s.talog, talfa
Redlar, s-gwerthwr mán bethau,
, mām-nwyfwr, gwicwr
Pedlery, s. crâch-nwyfau
Pedling, s. crâch-fasgnachaeth:
a. crâch-fasgnachawl, gwicawl
Peel, s. crafell fivrn, pil; croen;
rhisglyn, rhisgyn
Peel, r. pilio, digroeni, dirisgo,
dirisgio -

Peculator, s. ceiciwr, neu yspell Peeling, s. piliad; pil-groen

ydd arian y whad - Peep, s. cip-olwg, cip-edrychiad;
Peculiar, a. priod, priodol; neili yspeieniad; lled-edrychiad
duol, unig; hyspysol Peep, r. cip-edrych; yspeio, ys
Peculiar, s. cyfailſ anwylaf:— peiena; edrych yn lladrad
plwyf gwahan-freiniol aiſld: dechreu ynnddangos
-

Peculiarity, sub. priodolrwydd, Peeper, s. yspeiènwr, yspeiwr,

meillduolrwydd, yspysolrwydd cèl-edrychwr, cipdrémiwr, &c.
Pecuniary, a. perthynol i arian Peeplole, s. yspeien-dwll -

bathedig–A pecuniary reward, Peer, s. pendefig, dyledog, cyf.

gwobro arian, arian-wobr urddawr, arglwydd, arlwydd
Ped, s, panelym; basgedan Peerage, s. cyfurddoriaeth, dy
Pedagogue, s. addysgwrplant ledogaeth, pendefigaeth
Pedal, a. troedfeddol Peeress, s. pendefiges, &c.
Pedals, s, troed bibau organ Peerless, a. digymhar
Pedant, s. crâch-athraw, cräch Peevish, a. anymad, anniddig, an
ysgoleigyn rhodresgar foddog, anſwyn, croes
Pedantic, Pedantical, a, coeg Peevishness, s. anniddigrwydd,
ddysgedig, ysgoleig ſtol drygnaws, anynadrwydd
Pedantry, s. dysgeid-fost, dysg Peg, sub hoel bren, pin pren;
eid-frol; coeg-ddysgeidiaeth ebill, ebillen
Peddle, v. ofara. Edr. Piddle Peg, v. pinio, ebillio
Pedee, s, gwr traed, pedestrydd Pegasus, s. march adeiniog, ehed
Pederasty, s. ymlochlach, gwr farch yr Awen -

ryw-gydiad, sodomiaeth Pelf, s. mwnws, mwmai; cyfoeth

Pederero, Patenero, s. math o Pelican, s. (aderyn) y pelican
drwyll-wn llong Pelisse, s. pilysym, pilys
Pedestal, s, gwadn colofm Pellet, s. pelen, pellen
Pedestrian, s. gwr traed, pedestr Pellicle, s. p.lem, teneu-groen
Pedestrian, a. pedestraidd, ped. Pellitory, s. llysiau'r pared, pel
estrawg, pedestrawl ydr—Bastard pellitory, poer
Pedicle, s. coes neu baledryn Iys, poerai, pelydr gwyllt
deilen neuryw fºrwyth coed Pell-mell, ad. yn llwyr ddidrefa,
Pedicular, Pediculous, a, Ileuog, blith dra-phlith, ben dra-phen
Ileulyd, pryſedog |Pellucid, a tryloyw, gloyw .
 a p E.
pE $26

Pellucidness, s.tryloywder Peninsula, s. Ile agos yn ynys,

Pelt, s. ir-groen heb wian arno, meis-ynys, gorynys, myniw-le
croen giniedig, croen Penitence, s. edifarwch, editer
Pelt, v. lhichio, baeddu, meu wch, edifeiriant; edifarhād
bwyo, a cherrig men dom, &c. Penitent, adj. edifar, edifarns,
Pembrokeshire, s. sir Benfro; edifeiriol, edifeiria
Dyfed, swydd Dyfed Penitential, a. editeiriol, edifarhi
Pen, s, pin, pin'spriſenu; grafol, ol, edifarus
graffol:—lloc, fald, corlan, Penitentiary, s. penydivr: tin
call;-ffrongc, cut ieir, &c. dam ei benyd, ynbenydiwr;
Pen, v. ysgrifenu; cyfansoddi: penydfa, edifeirdy’
—lloccio, corlannu, cuttio; Penknife, s, pin-gylleil, cyllenian
cau i mewn, argău - Penman, s. ysgrifenydd, ysgrifen
Penal, a, cospawl, penydiawl: edydd, cyfansoddydd
dialeddol, cospedigol Penmanship, s, ysgrifen-ddawn,
Penalty, s, poem, cosp, cospedig ysgrif-ddawn; ysgrifen-waith
aeth; dirwy, forfed; penyd Pennant, s. penwn, banerig
Penance, s. penyd; cyfarchwel Penniless, a digeiniog; diarian
Pence, s. ceiniogau Penny, s. ceiniog
Pencil, s. pywyntel:'t. arunio Pennyroyal, s. y freflys, brym
Pendant, sub. dibynydd; clust lys, º y freſai
dlws: baner llong Pennyweight, s. pvys ceiniog,
Pendency, s. dibymrwydd; anmi pwys 24 oromynau
lysrwydd; annherfyiiiad Pennywort, s. Ilysiau'r geiniog,
Pendent, a. dihynol, y'nghrög, daily grom leiaf, amºrain
yn crogi i lawr ncu wrth Pennyworth, s. ceiniogwerth
Pending, part, yn dibynu; yn Pensile, a. dibymaidd; Ilethrog
ddiderfynedig-Pending a suit, Pension, sub. tal-wobr, gwobr.
yn oed hawl, tra fyddo hawl ddogn, tàl-ddogm blynyddol
mewn dadl -
Pendulous, a. dibymaidd | Pensioned, part. yn derbyn täl
blynyddol, gwobrwyedig
Pendulum, s. dibynai, dringlyn, Pensioner, s, gobr-was, cyflog
crogiedydd, dibyn-dafod ddyn, tál-dderbynydd
Penetrable, a treiddadwy, hy Pensive, a. prudd, athrist, me.
draidd; dirmadwy ddylgar, myfyr, myfyrgar
Penetrability, s. hydreiddrwydd; Pensiveness, s. meddylgarwch,
: dirnadwyaeth prudd-der, brwynfryd
Penetrant, adj. treiddiawl, syn Pent, part. argauedig, cauedig i
wyrgraff; dirmadus, craff mewn, wedi cyfyngu arno;
Penetrate, t. treiddio, trywanu; llocciedig, gwarchauedig
amgyffred, dirmad Pentachord, s. pum-tant, offeryn
Tenetration, s. traidd, treiddiad, pum-tant
athréildiad; eraffder déall; Pentagon, s. peth pum-ongl
amgyffred; dirnadaeth Pentagonal, a. pum-englog
?enetrative, a. craff, treiddiol, Pentameter, s. mesur pumbăneg
treid
rº". | Pentateueh, s. Ilyfr pum-rham,
-

pumllyfr Moesea: " -

 P E $2 7 P E

Pentecost, s. y pentecost, y deg bren; trostan, gweilging:-

fed a deugain, y sulgwyn math o bysgodyn dwfrcroyw
Pent-house, s. pendist, pendist Perch, v. disgyn neu º ar
ty, rhagto, rhagtal; penty | draws-frigyn, &c.
Penultima, s. y sill olāf oud un, Perchance, ad. ysgatfydd
mewn gaur Percolate, v, hidlo, glān-hidlo
Penumbra, s. gogysgod Percolation, s. Ilwyr-hidlad
# Penurious, a. amhael, llawganed, Percussion, s.tarawiad, ergy.diad,
cybyddiyd, crintach, bawaidd gwrth-darawiad
Penuriousness,s.cybydäusrwydd, Perdition, s. colledigaeth, dys
crintachrwydd tryw, argoll, difancoll, coll .
Penury, s.tlodi, anghen, anghen Perdue, a. celedig; colledig–
usrwydd, eisiau, cisived Centinel perdue, gwyliwr a fon
Peony, s. y ddaeallys, blodau'r
brenin
fawr eiberygl, º
Perdurable, a tra pharhäus
People,s.pobl, pobloedd: v.pobli Perduration, s, hir barhād, par
Pepper, s, poethlys, poethrawn, hād hyd y diwedd, i'r eithaf
pupur-Wall-pepper, pupur y Peregrinate, v. pell-ymdeithio;
fagwyr-Pepper-wort, y boeth pererindotta; dargrwydro... .
lys, y bupur-Ilys—A pepper Peregrination, s. pell-ymdeithiad,
corn, pupren, poethronyn pererindod, dargrwydrad
Pepper, t, poethluwchio, pup'ro Peregrine, a. pellenig, dyeithrº
Peradventure, ad. . ysgatfydd, Peremptorily, ad, yn bendant,
osyd, feallai,agatfydd, adfydd yn ddi-mag, yn ddi-os
Peragration, s, trawsymdeithlad Peremptoriness, sub. pendant
Perambulate, r. cylch-deithio, rwydd; gorchymyngarwch
amdramwy,amgylchu, amrodio Peremptory, a. pendant; meistr
Perambulation, s.amdramwyad olaidd, gorchymyngar
Perambulator, s, rhodiadur Perennial, adj. a barhā truy'r
Perceivable, Perceptible, a. dir. flwyddyn, gwastadol, didawl
nadwy, dirmadawi, dyalladwy, Perennity, s. bytholrwydd
syniadwy, gwelad Perfect, a. perfaith, cyfan, cyf.
Perceive, v. º, dirnad, an-gwbl, cyfawn; pur, diſai:
déall, canfod, gweled Perfect, v. perfeithio; gorphen
!º Perceptible, a canfodadwy Perfecting, s, perfeithiad -

Perceptibility, s. canfodrwydd, |Perfection, s. perfeithrwydd

amlygrwydd, hyweledd; by Perfective, a. perfeithiadol
deimiedd; dirnadwyaeth Perfectly, ad, yn berfaith, yn
Perception, a.gwelediad, can berffeithgwbl, yngyflawn
fodiad, canfyddiad; syniad, Perfectness, s. perfeithrwydd;
symiedigaeth, dirnadaeth; am hyfedredd; cymbenrwydd
g gyffrediad; cynrith, argymrith Perfidious, a... twyllgar, bradfas,
Perceptive, adj. gwelediannol, bradychol, bradwrus, bradus
syniawl, syniedigol, syniadol : Perfidiously, ad. trvy dwyll, yn
Perch, sub. gwialen, erwydden, fradwraidd, yn fradus -

dilerbren, tud-lath, ystang; Perfidiousness, sub. bradoldeb,

ystengald; traws-lath, esgyn bradwrusrwydd, bradwch
 P E 328 P E

-Perfidy, s. brād, twyll, anſfydd Periphrase, r. cylch-ymadroddi

londeb, bradwch, falsedd Periphrasis, sub. amgylch-iaith,
Perforata, s. y gandoll, paladr cylch-yinadrodd, amchwedliad
trwyddo Peripneumony, s. cnnynta yn yr
Perforate, r. tyllu, trydylla, try ysgyfaint, ysgyfeinwst
wanu, tyifu trvodd Perish, r. marw, trengi, methu,
Perforation, s. tyliad, trydylliad cyfrgolli, diſtannu, darfod
Perforce, ad. trivy orthréch, &c. Perishable, a. brau, darfodedig,
Perform, v. cyflawni, cwbliáti; trangcedig, marwol, diſan
gwméyd, gwneuthur: chwarau Perishableness, s. breuolder, dar
Performance, sub. cyfawniad, fodoldeb, diſlanrwydd
cwb!hād; gorchwyl, gwaith Perishing, a. and part. hylwgr,
Performer, s. cyflawnwr, cyf. hyfeth, trangcedig, darfodiedig,
lawniedydd: chwarāydd diflanedig: S. trange, trengiad;
Perfume, sub. 13r-arogl, mºs pydriad; dyfethiad; colledig
aeth
arogi, mygdarth: e. per-arogh, -

Peristaltic, q, ar nºdd yndre,

ºs, gWerthwr pārarogl.
'Perfumer, nydd-ymdróawl, gwiingellog—
au; per-aroglydd. - Peristaltic motiºn ºf the guts,
Perfunctoriness, s. diofalwch, an gwringelliad y coluddion
ofaledd, ysmaſhāwch Peritoneum, s. Hiei...gig y bol, y
Perfunctory, a. diofal, esgeulus, weren fol, y fraslem.
ysgafn, anofal,ysmala, anofalus Perjure, r. camdyngu, tyrgu an
Perfuse, v. taenellu; ystaenio . udon, antidoni -

Perhaps, ad. Edr. Péradeenture |Pegured,

a. anudonol, anudon
Pericardium, s. pileny galon " awg—A perjured man, anudo:-
Pericranium, s. pileny glol :
wr, camdyngwr
Perigee, s. y rhati o gylchdro Perjury, s. anudon, anudoniaeth,
- F. yn mha un y mae hiyn cam-lw, geu-lw, camdyngiad
fºyaf agos i'r ddaear; daear Periwig, sub. ffigwallt, gwalt
. . nesiant gosod, gwallt-gapan, gwalltwe
Perihelium, S.s. y rhan ogylchdro Periwig-maker, s. penguwchwr,
planed yumba un y mae hiyn gwalt-gapan wr, gwalltwäydd
agosafat yr haul; haul-nesiant Periwinkle, s. math o gragen
Peril, s, perygl, enbydrwydd bysg, gwichiad:—ysgarllys
Perilous, a. peryglus, enbyd, en bychan, pèrfagl, Ilorig
bydawl, enbydus, pydus Perk, v. hoyw-yınsythu
Period, sub. gwers; cyfnod, di Permanence, s. parhād, para
weddnod, pennod: parhād; Permanent, a. parhäus, Sefydlog,
yspaid; chwyl, cylch, rhy arosol, didrangc; maith -

., gylch , , - Permeable, a treiddadwy

"Periodical, adj. a ddèlar gylch, Permissible, a goddeſadwy, can.
cylchawl, cylchynawl | iatäol, cènadadwy *

Periphery, s, amgylchedd Permission, s. caniatád; goddeſ.

Peripatetic, a. dargrwydrol iad; cénad, cènadiad -

Peripatetics, s. dilynwyr addysg |Pºº, adj. cénadroddawl,

Aristotle, dargrwydriaid | cénadedigol, cènadedig
 EP E 329 P E
t

Permit, s, trvydded-lythyr Persist, v. sefyll at neu ar; dal

Permit, r. caniatäu, goddeſ, rhoi
cènad, cènadu, cynnwys
I’ermittance, s, goddefiad, &c.
Permutation, s. cyfnewidiaeth
Pernicious, a. miweidiol, dinystr
iol, eniwawl, drygus, drwg
Permiciousness, sub. dinystriol
rwydd, niweidiolrwydd, drwg
Pernoctation, s, arosiad drosinos
IPeroration, s. diveddglo araeth, Personal, a dynsodawi, awsod
adlefariad, cynghlöad
Perpendicular, adj. union-syth,
at; dwys-haeru, taeru
Persistance, s. parhād; haeriad
Person, s. dyn, gwr neu wraig,
un; person; amsawd, dynsawd;
corpholaeth; wyneb; dull
Personable, a. prydwetidol, go
lygus, gweddeïddlun, hardd
Personage, s. dynwedd; person,
rhyw un, gwr; gwrenwog
awl, personol; priod, pertlyn
ol i -

union-serth, union tu a'r llawr Personality, s. personolaeth, an

Perpetrate, v. gwneuthur peth a sodoldeb, ansodwedd -

fou fawr-ddrwg; cyſłafanu Personate, c. ymrithio fel un

Perpetration, sub, gwneuthuriad arall; chwarau rhan arall
- neu weithrediad rhyw fawr Personification, s. ansodlad, dyn
'ddrwg, neugytlafan; cyflafanad sodiant; dynsodwedd
Perpetual, a. parhäol, didawl, di Personiy, r. ansodi, dynsodi
baid, bythol, gwastadol Perspective, a.golygiadol, trylwg
Perpetuate, t, bytholi, tragy Perspective, s. yspeien-ddrych,
wyddoli; peri parhād trém-ddrych:—alunyddiaeth;
Perpetuity, s. bytholrwydd arlwg, arbaith, golygiant
Perplex, v. dyrysu; dwys-flino Perspicacious, adj. llygad-graff,
Perplexed, part. and a. dyrys synwyr-lym; tra-eglurol -

edig; dyryslyd, dyrys, astrus, Perspicaciousness, s. craffigan

petrus; mewn cyfyng-gynghor fyddiad; craffiddéalliad
Perplexity, s. dyrysrwydd; dy Perspical, s. craff-ddrych
ryswch, dyrysmi, astrusi; pet Perspicuity, s. eglurdeb, amlyg
rusder; cyſyng-gynghor rwydd, eglurder, amlygedd
Perquisite, s. mael tros ben cyf. Perspicuous, a. amlwg, eglur,
log, adfael, damwein-fael goleu, claer-amlwg; tryloyw
Perry, sub. pèr-lym, gelleig-lyn, Perspicuousness, s. eglurder, am
gelleig-win, pèr-wlybwr lygedd, claer-eglurder
Persecute, v. erlid, erlidio, erlyn, Perspirable, a chwysadwy
ymlid; traws-flino - Perspiration, s, tarthiad trvodd;
Persecution, s. erlyniaeth, erlid chwysiad, chwys, try-anadiad
edigaeth, erledigaeth - Perspire, v, tarthio neu amadlu
Persecutor, s. erlyniwr, erlidiwr, trwodd; chwysu
erlynydd, erlyniedydd Persuade, v. darbwyllo, dy
T^erseverance, s. parhād, para, bwyllo; eiriol; cyngliori, an
hir barhād, dyſal-bara nog,perswadio, gogwyddo bryd
Persevere, v. parhäu; para, dyſal Persuasible, a darbwylladwy
barhäu ; aros; lair-barhau Persuasion, sub. darbwyll, dar
Perseveringly, ad, yn barhäus, bwylliad, darbwylledigaeth;
yn ddyfal, yn ddianwadal cynghoriad; º, créd
 PE 330 P E.

Persuasive, a darbwyllawl, lº. Pesthouse, s, heintly, heindy

bwyllus; anmegawl, annoged Pestiferous, a. heintiog, heintiel,
igol, amogiadus, annogaethol lieintddwyn, pláawl
Persuasiveness, s. darbwyllineb, Pestilence, s. haiut, yr liaiut 113:1,
darbwyllusrwydd; coelbaredd y-cornwyd, y pla, pla'r medali,
Persuasory, a. Edr. Persuasive mallhaint, cowyn
Persultation, s. gwaed-ffrydiad Pestilent, Pestilential, a. heintus,
Pert, a. bywidg, sinngc, propr; heinllyd, heinus, pláaidd
fraeth, tafod-rydd; cymbien Pestle, s, pvyodr, pestl
Pertain, r. perthyn, perthymu Pet, s. tymlier anfoddog'; dig
Pertinacious, a cyndym, ystyfilig, Petalites, s. dail y tryfan, alth
cildynus; cryf-dybus mawr. Ellr. Butter-burr
Pertinaciousness, Pertinacity, s. Petals, s. blodeu-delail -

cildynrwydd, cymdymrwydd Petard, sub. ergyd-offeryu, i

Pertinence, s. cyfaddasrwydd chwythu adail, &c. ifyuu
Pertiment, a. perthyuol, perthyn Petechial, a heintnodawl
asol, cyſaddas, cymilwys Petit, a. by chau; bach—Petit fe
Pertin ſent, a. addas; agos lony, chwiw-ladrad.--Petit trea
Pertness, s. stongcrwydd, propr son, lied-frad. Edr. Jury -

wydd, ffraethder, gorffraeth Petition, s, erfyniad, erſyn, arch,

der, crasder, hewgri, hewgrach archiad, deisyf, deisyfiaeth,
Perturbation, s.terfysg, cynhwrf deisyfiad: e. erfyn, erfynied,
meddwl; dwys-ofid erchi, deisyf, gofyn -

Pervade, v. heinio; treiddio, yim Petitioner, s. erfyniwr, erſynied.

ledu, neu gyrhaedd trvy ydd, eircliad, iolwr, iolydd
Perverse, adj. gwrthgas, gwrth Petrescent, a yn troi yn garreg;
mysig, trofaus, gwyrgam, pen yn yngarregu, yimgerrigol
gam, cyndym, cildyn Petrification, s. tróad yn garreg,
Perverseness, sub, gwrthnysig carregiad, ymgarregiad
rwydd, cildyarwydd, trofaus Petrify, r. troi peth yn garreg:
rwydd, gwrthgasedd mynedyn garreg, carregu, yn
Perversión, s, gwyrdröad; Ilyg garregu, ynagerrigo
riad; camwri, camwy Petrified, part, wedi troi yn gar
Pervert, r, camdrói, camdrosi, reg, carregedig, fel carreg
gwyrdroi, gwyro; dattröi Petticoat, s, pais, ambais
Perverter, s, gWyrdrówr, cam Pettifogger, S. crach-gyfreithiwr,
dröwr, gºvy, wr, gwyrdröydd cecryn y gyfraith -

Pervertible, a hydro, gwyradwy, Pettish, a. anſoddog, anynad

dymchweładwy Pettishhess, s. anfoddogrwydd
Fervious, a. hydraidd, treiddad Pettitoes, s.traed perchyll
wy, tramwyadwy º Petto, s. y fonwes: taw: sor
Peruke, s. Edr. Periwig, &c. | Petty, a. bach, crach. Edr. Petit
Perusal, Perusing, s. darlleniad, |Petulance,s, drygmaws; anniddig.
tryddarlleniad, chwiliad. rwydd; crasder; nwyfusrwydd
Peruse, r. darllen, tryddarllen Petulant, a. amiddig, antoddog,
Pest, s. pla, haint, mallhaint doeth-gras; rhy chwareus;
Pester, e. dygm-fluno, gormesu ! nwyfus, aullad, trythyll
 P H 3.31 P. H.

Pew, sub, eisteddle, eisteddgell Philology, s. Ilythyregaeth, ieith

mewn llān; cór-gell garwch, dwnedyddiaeth, ieith
Pewit, s. cornchwiglen yddiarth; llèn-garwch
Pewter, s. ystaen Philosopher, s. carwr doethineb,
Pewterer, s. ystaenwr athronwr, athrawlithyid, of
Phalanx, s. byddin-res: lleng an ydd, philosophydd–-Philoso
hydor, llu trefnwych pher's stone, eurſaen, dychym
Phantasm, Phantom, s. tremyn. yg-beth rhy amhawdd ei gael
iad, drychiolaeth, lledrith, an Philosophical, a. athroniaethol,
eilun, gwag-yspryd, bygwydd, attirolithgar, athrolithawg, phi
- bygel nos, hugwd losophyddawl, gwyddonawi
Phantastical, a fiol-ddychymyg Philosophize, v, athroniaethu,
us, ffol-dybus, lled-frydus athrolithio, gwyddoni
Phantasy, s. drychiolaeth; coeg Philosophy, sub. athroniaeth,
rithiad; coeg-freuddwyd athronddysg, barddas, bardd
Pharisaical, a. pharisëaidd awd, athrawłith, of diliaeth
Pharisee, s. phariséad, rhagrith Moral philosophy, moes-daySº,
iwr, lledrithiwr, humanwr &c. Edr. Ethics—Natural phi
Pharmacology, s. y wybodaeth o losophy, Edr. Physics -

foddion meddygol Philter, s. swyn serch

Pilarmacopeia, s. cyfferiaeth Philtrate, v. hidio trwy wiamen
- Pirarmacopolist, s. cyfferiwr dew, papur, &e. -

Pharmacy, s. y gelfyddyd oddar Phiz, s. wyneb, wynebpryd

paru cyfferi meu gyſtyriau | Phlebotomize, v, gollwaggwaed,
neddygol; cyfferiaeth gwaeda, taro gwaed -

Phasels, s. ffa freinig, pys hirion Phlebotomy, s, goilyngiadgwaed,

Piases, s. ymddangosladau'r lieu gwaediad; gwaedyddiaeth
ad a'r planedau Phlegm, s. cornboer, Ilysmafedd
Pineasant, s. ceiliog men iár coed Phlegmatic, a. llysnafeddawg
Pineeze, r. cribo; ysgrafellu Phlegmon, s. pendáiged, dolur
Pienix, s. aderyn dychymygedig ueu gasgly bendiliged
had oes ond un or 1 hyw; ad Phiene, s, flaim, cylie'l waedu
eryn unig; un digymhar Phlogiston, s, y rhan losgadwy a
Phenomenon, s. yºnddangosiad ddywedir fod yn Imhob rhyw
anarferol yn yr wybr ; argoel gorph neu didefnydd -

Phial, s. costrelan; fliol Phosphorus, s. seren didydd:—

Philanthropic, a. dyn-gar, tirion mwyn, neu defnydd celfydd
Philanthropist, s. dyn-garwr us, a rydd oleu lewyrch yn y
Philanthropy, s. dyn-garwch | tywyllwch; llewyrch-fwyn
Philippic, sub, dychan, gogan Phrase, s. ymadrodd, dywediad,
gerdd, coeg-senn, cabl-gān geiriad, geiriadaeth -

Philologer. s. carwr dysg; gram Phrase, v. ymadroddi; geirio,

adegyőd, llythyregwr, dwned
wr; cywir-ieithydd.
Philological, adj. Ilythyregaidd,
dwnedyddol, ieithyddol, yn
catu cywir-iaith; llén-gar
geiriadu, geirioli, ieithio
Phraseology, s. ymadrodd-lyfr,
ymadroddiad, dywediad, dy
wed-ddull, priod iaith; geiriole
aeth, geirweddiad
2 X 2
 p I 332. P t

Phrenetic,a.gorwyllt.Edr Frantic
Phrensy, s. gorwylltedd. Edr.
Pickle, s. cyffaith: c. cyffeithio
Pickle-herring, sub. creesan, ys
|
Frenzy. gentyn, gwas digrif
Phthisic, Phthisis, s. darfodedig. Picklock, s. offeryn i agor cloiau,
aeth, lifiant, erth-glwyf, erth dadslöadur
ych-glwyſ, nych.glwyf Pickpocket, s. cod-bigwr
Pitthisical, adj.darfodedigol, erth Pickthank, s.gwén-glèpai, gwěn
ychlyd, nychlyd, mychawl glépiwr, diolch-bigwr
Phylacteries, suh. phylacterau Pictorial, a. paentiawl
(Math.23.5.) darnau oftemrwn Picts, s. Brithw$r, Fichtiaid
à geiriau o'r Dded if armynt Picture, s. llum, darlun, darlun
Physic, s. meddyginiaeth, phy iad, arlun, delwedd
sygwriaeth; meddyglyn Picture, v. darlumio, delweddin,
Physical, a. meddygawl; natur paentio; gosod allan, dangos
iaethol, amianyddol Piddle, r. lled-chwarau, otera,
Physician, s. meddyg; physygwr || simera; gwan-fwyta—A pid
Physico-theology, s. amian-dduw | dling business, gorchwyl bych
iaeth, anian-dduwinyddiaeth am neuwael, simerwaith
Physics, s. anianyddiaeth, anian Pie, s. crawen saig, pastai: pāog,
ddysg, anian-draw, dansodd piogen, piodºn, pi, pia
iaeth |Piebald, a brith, amryliw
Physiognomist, s. wyneb.ddewin, Piece, s. darn, dryll, than; clwt,
pryd-ddewin llain–Piece-meal, bobyn dilara
Physiognomy, s. wyneb-goel yn déarnau, yn gyrbibiom
Physiological, a. amian-draethawl, Piece, v. darmio, clytio, Heinio
anianyddol Piecer, s. darniwr, clytiwr
Physiologist, s. amian-draethydd | Pied, a brith, brithedig
Physiology, s. Edr. Physics Pier, s, cambost neu biler pont
Phytology, s. Ilysieu-draith Pierce, v, trywanu, gwanu,
Piacle, s. ysgeler-wai‘h brathu, tyilu, treiddio, trvyo
Piacular, a. ysgeler: iawnol dros Pircer, s.trywenydd; trvyddew
gamwedd, cymmod-roddawl Piercing, adj. llym, Ilym-dost,
Pia-mater, s. bilen isafyr ymen tostlym, treiddiol; teryll
ydd, y grefadur Piety, s, duwidlfryd, duwioldeb,
Pianet, s. piogen; coblyn y coed duwiolfrydedd, duwgarwch
Piaster, s, coron yr Eidal Pig, s, mochyn, llwdn hwch,
Piazza, s.rhodia golofmog, pendist twrch, hob—A young pig, por.
Pica, s. math o argraff-lythyren chell, porchellyn, banw-A
Picaroon, s. yspeilydd, yspeiliwr, barrow pig, twrch—A fat pig,
preiddiwr: herw-long pasg-dwrch, mochynºtew
Pick, s. pig-drècyn, pig Pigeon, s. colomen—A wild pi
Pick, v. pigo, dewis, hel geon, ysguthan
Pickage, s. buth-doll Pigeon-house, s, colomen-dy
Pickaxe, sub. caib-fwyell, caib, Piggin, s. piccyn, cunnogyn
cyfegydd, bywyell-gab Pigment, s, eiliw, dwb-liw
Picker, s, pigwr, pigiedydd Pigmy, s. corr, corryn
Picket, s, pig-bawl, lym-bawl |Pignut, s. caeuen y ddaea:
 ºr
P I 33 3. P I
---

Pike, s. pigſſon, rhethren, gwayw Pimping, a nwyf-weinyddiol; di

t
fon: y pysg penhwyad sylwedd, gor-wael; crimtach
Pilaster, s. pileryn, adbiler, col Pimple, s: pylorym, crugym, llyn
ofuyu; coloſing, adgolofa oryn, pisgen, cytodem, liyfrith
Pilch, sub. cewyn; brethyn cyf. en, pisgyrilyn
rw -

|Pinpſed, u. Ilyuorawg, Ilyffith

Pilchards, s. math o benweig Pill, s, pil; modwydd: u. pinio
Pile, s. crug, pentwr, cruglwyth; Pillacie, s, pinygl; r. pinyglu
das:-sell-bawl : seild dar: ad Placers, s. clail, geieilan, cräff,
eil-res: ".. crugio, pentyrru craffiedydd, ºwl thrimyu
Piles, Edr. Enteroids Pinch, s. crimp-wasg, bys-wasg,
Pile-wort, s. Ilygadebrill, melyn ewin-wasp. ; gwaseta; dyrysta
y gwanwyu, llysiau'r biºau, Pinch, c. tynwassu ; geteilio;
gweuith y gāg. Edr. Figueurt crimpio; ewin-wasgu; cynniio
Pilfer, t. chwilenua, cliwiwian, Pinchbeck, s. math o fetel cym
chwiw-ladratta, cliwiwbigo mysg; eur-rutil
Pilferer, sub. chwilenai, chwiw 'Pulchpenny, s. bawai, bawddyn
leidryn, cliwiwgi, chwilgi Pincushion, Pincase, s. clustog
Pilfering, part.chwiwgiadd, llaw binnau, pin-gustog
ysgafin, chwilenus Pin-dust, s. blawd lili, lifion
Pilgrim, s, perelin, teithiwr creſ. Pine, sub. pinwydden, pererin
yddol, ceimiad bren; e. dilloeni; nychu, curio
Pilgrimage, s. pereriudod Pine-end, s, puniwn, talcenty
Pill, s, pelen, pelenig Pinfold, s. buarth gwarchae
Pill, r. pilio, dirisgio; gwisgio; Pinguid, a, tew, blonegog
digroeni, blingo. Edr. Pett Pinion, s. angell; asgell; blaen
Pillage, s. yspail, anrhaiti, ysglyf. adail-olwyn nodedig mewn
aeth, ysgwfi, praidd; yspeiiiad, orials, echel-droell
amrheithlad, &c. Pinion, r. rhwymorelinoedd, hu
Pillage, v. preiddio, anrheithio, alu, engyll-rwymo
yspellio; pilio ; crib-ddeilio Pink, s. math ofkodeuyn: math
Pillar, s. colofin, piler, pileryn o long fechan: math o liv
Pillgallick, s. moelyn; dyn Siol rhudd-goch, pingc-liw
wag, pen-ffol |Pink, v. gwanu, trywamu; try
Pillion, s, º, ysgil dyllu: lled-gau'r Ilygaid
gyfrwy, ysgil-glustog Pinmaker, s, pinneuwr
pi. i. gwddfgyffion, Pin-money, s. traul-arian gwraig
pen-ddalfa: v. rhigodi Pinnace, s. ysgafn-long, ysgoren,
Pillow, s, gobenydd, clustog bād-long
Pillow-case, s. clustog-dudded Pinnacle, s, uch-flaen meu flaen
Pilot, s. long-lywydd, llong-lyw grib adeilad. Edr. Pinacle -

iedydd, llyw, llywydd Pinner, s, piniwr, pin-weithiwr:

Pilotage, sub. Ilong-lywiadaeth; —math o ben-wisg
cyflog long-lywydd Pinnock, S. gwas y gāg
Pimp, s. Ilattai, nwyf-weinydd Pint, sub. wythfed ran galwyn,
Pimpernel, sub, gwyddlwyn, peint; peintiaid
gwlydd Mair, llysiau'r cryman | Pioneers, s, cloddwyrllu,
 p f : 3.34 P. T.

Pious, a duwiel-frydus, duwiol, |

crefyddgar, creſy idol
Pºles, s. pyglydrwydd, pyg
Piousness, sub. creſyddoirwydd, Pitch-tree, sub. pygbren, pyg
crefyddgarwch. Edr. Piety | wwdden •

Pip, s. dolur pig; llygeidyn Pitchy, a. pyglyd: dà, tywyll

Pipe, s, pib, pibell, plben | Pit-coal, s, glo, glor pwll
Pipe, v. canu pibeil; gerain ; Fittoºs, a. tosturus; truan, truan
Piper, s. pibydd; pipianydd: aidd, truenus, gor-wael
- math o bysg, y corn-hig Pitfall, s. brād-bwll
Piping, a. madlyd; poeth-frwd Pith, sub. bywyn, pabwyryn,
Pipkin, s. croclienyn inwydiomyn, mwydion: měr;
Pippin, s. afal esbiydden grym; sylwedd; bywyd
Piquancy, s, liymder, tymedd || Pithily, ad. yº sylwedd-ºryf
Piquant, a. pigog, llym, tost Pithiness, sºil, bywyneiddrywydd;
Pique, s. soriant; givy, cilwg sºlveddolrwydd; sy! wedd
Pique, v. peri sorriant: ymſawr Pititless, a difywyn; disylwedd
ygu, ynifalchio Pithy, a. bywynäidd, bywynog,
Piquet, Edr. Picket - nawydionog, niwydionllyd;
Piracy, sub. mor-ladrad, mār dwys-wresog, by wing, sylw
breiddiad, nièr-yspail eddo!, merthol, grwmusol
Pirate, s. mêr-herwr, mēr-leidr; Pitiable, a. tostur. Edr. Piteous
mör-williad, gwillmyr: gwill Pitiful, adj. tosturiol: gresynol;
herwlong salw, distadl, Edr. Pitcous
Piratical, a. mérladronaidd Pitiful less, s. gresynolrwydd
Piscary, s. bysgodfa, pysgle | Pitiless, adj. didosturi, cajon
Piscatory, a. pysgawſ galed
Pish, interj. py! wift och Pittance, s. dogm, cyfran: byr
Pismire, s. morgrigyn, bywidn ddogm, byr-bryd, adwledd
yn: , pl. morgring, by wion, Pity, s. tosturi, trugaredd, tos
mywion. Edr. Emmets turiaeth, tymerweh; truemi
Piss s, trvingc, pision: v. piso, Pity, c. trugarhäu, tosturio
troethi, gwnéyd dwfr Pivot, s. colyn, corddyn, pegor,
Pissburnt, a. troethlosgedig chwerfam-big
Pistol, s, gynnyn law Pizzle, s, pidya, gwialen
Pistole, s. darn o aur Yspaen Placable, a. dyinuddadwy, dy.
aidd, gwerth 17s 6c. * huddol, hyfodd, cymmodion
Pit, s. twil, pvll, pydew, fös; Placableness, Placability, s. dy.
|
pant; 6I huddgarwch, hymawsedd, cym
Pit, v. pyllu, pantio modlonedd, hyfoddedd
Pitch, s. pyg—Stone pitch, sych Placard, Placart, s. hyspysiad,
byg, caled-byg: v. pygu cyhoedd, cyhoeddiad, egłuryn
Pitch, s... gradd, mesur, maint; Place, s, lle, man, mangre; plas;
trumiad, cyflethr ty, &c. sefyllfa; swydd—A high place,
Pitch, v. taflu; union-daflu; dis uchelfa—A washing place,
gym ar; gosod; penmodi golchfa, &c. .
Pitcher, s. ystèm, cunnog; piser Place, v. lléu, cyfléu, llekāu,
Pitchfork, s, pig, pigſſorch cytlehäu, gosod, sefydiu.
 35 P L

Plancher, s. aste!; estyllen s

Placid, a. araf, tawel, esnvyth,
lionydd, llariaidd, hymaws iPlane, s. canwyr, lly fiedydd:
Placidity,
Plagiarisin,s. suð...
araſwch, hyalawsedd
ličn-ladrai t
asät, gwastati-lawr, clawr: c.
cauwyro ; lyfiſhäu
lagiary, s. ličn-leidº, lién-ys Plaher, s. canwyrydd, canwyrwr
perlydd, a gy isoeddo waiti un Planet, s, goruchiad, seren wib
arall fei ei eiddo ei hun iog, gwib-seren, planed \

3Plague, s. bla, chwarren, gall Planetary, a. planedawl

dwyn, cowyn: dygn-fiinder, Plank, s. asteil, astyllen, estyllen,
gorines, go! mail. Edr. Pesti tew-fºwrdd, plange, toniar -

lence -
Plant, sub. pianigyn, prem plan,
Plague, r. plin, taro à phla; plan-wydden: v. plannu
dygn-ſitun, dirboeiſt, gofidio Plantain, s. Edr. Plaintain
Plazuy, a... blin, dygu-Hin, gor Plantation, S. planta, planigfa,
flin, tyºas; adwythig cymillanfa, gwyddlwyn; plan
Plaice, s. Hºlen, Heden y mér w!ad -

Płaid, s. brith-we, breit...we Planter, s. piāniedydd, planwr

.

Plain, a., gwastal, llyſh; eglur, Plash, s. corbwll, cor-lyn: ys

amlwg: croy w, titſyngus; syml, geintiad : v. ysgeinio, ysgeint
dysy inl; d.hoceed, didwyll; io: plygu gwrych, bidio; ys
di-aditiºn, lled fras gythru
Plain, s, gwastadedd, gwastattir, Piaster, s. Edr. Plaister
brodir, bro, ceinle, as Plastic, a. delwadawl, lunied.
Plainness, s, gwastadrywydd; am. yddol; cemedlyddol -

lygrwydd; symlrwydd, gon Plat, s. tymo, as o dir; r. plethu

estivydd: dysymledd Plate, s. plad; dysglam, dysgi.
Plaint, s. cwyn, achwyniad llestri aur meu arian: v. ar
Plaintain, s. Ilydain y fordd, wisgo àg aur, &c. dalènu;
dall lyriad, lºwyn-hidl, hen llafnu
llydan—Water plaintain, Ilyr. Platen, s. gwasgfwrdd argraff.
iaid lymion, lyriaid y llynau wasg
Plaintiff, s. cwynwr, hawlydd, Platform, s. cynllun, llwyfan
hawlwr, hawiblaid, goiynydd Platonic, a, yn ol fordd neu
Plaintive, a. cwynawl, cwynfan dull yr athronydd Plato
us, achwyuawl, achwyngar Platoon, s. minteian bedrogl o
Plaister, sub. cymmrwd, dwb, filwyr
dwb-galch, simmant; paeied, Platter, s, dysgl; noe; buyydiar
plastr–Drawing-plaister, sug Platter-faced, a clawr-wynebog
- lian -

Platting, s. plethiad, plethwead

Plaisterer, sub. dwbiwr, calch Plaudit, s. clod, caumoliaeth
ddwbiwr.cymmrydwr, plástrywr Plausibility, sul, golygusrwydd;
Plait, s. dill, dilliaden, dyblyg: tybygolrwydd; teg-weddiad
v. dillio, dyblygu, crychu Plausible, adj, ymddangosiadus,
Plaiting, s. dilliad, dyblygiad golygus; tybygol; wynebol
Plan, s. cynfwriad, rhagfwriad; Plausive, a. moleddus, molachus
cynllum: v. rhagfwriadu; cyn –A plausice shout, moledd;
llunio; dylunio, Iluuio bloddest - - .
 P I. 336 P L

Play, sub. cºwarau, chwareu, Pleiades, s. y twrr sér, y saith

chware, gware, cliwariydd seren, y twrr tewdws
iaeth : v. cliwarau, gware, Plenary, a llawn, cytlawn, cyfa
chware, chwareu, chwerio, Plenilunary, a. llawn-lloerawl,
chwarwyo perthynol i'r llawn-leuad
Player, s. chwareuwr, chwaréwr, Plenipotence, s.llawn-awdurdod,
chwaréydd, chwarydd, gwa llawmallu, llawmall
reuwr, &c. Plenipotent, a llawm-alluawl
Play-fellow, s. cyd-chwaréydd Plenipotentiary, s, llawn-aluedd.
Playful, a chwaréol, chwarétis, wr, cènad Îlawn-awdurdoded
chwareugar, chwareuol, chwer ig, llawn-allueddawg
iawl, chwerig, gwareol, &c. Plenitudes.cyſławader, llawnder
Play-house, s. chwaren-dy Plenteous, adj. helaeth, llawu,
Play-thing, s. tegan, firil helaethlawn, chelaeth, ami
Plea, s. ardeladl, dadl; esgus Plenteousness, s, helaethrwydd
Plead, v, dadleu, ymddadieu,ym Plentiful, a helaeth, cyſlawn
deladlu ;arddadlu ; taeru, haeru Pleuty, s. helaethrwydd, amlder,
Pleader, s. dadleuwr, arddadiwr, amledd, llawndid, digonedd
cynghaws, cynghawsydd Pleonasm, s. gair llamw; geir
HPleading, s. arddadliad, dadleu lenwad; aml-eiriad
ad, dadlwriaeth; dadl Plethora, Plethory, s. gortlawn
Pleasant, a. hyfryd, teg; llon, edd; gorllawnedd gwaed
diddan, boddhāol, dyddan Plethoric, ºt, gorilawmawl
Pleasantness, s, hyfrydwch, hy Pleurisy, s. cisglwyf, eiswayw
frydedd, hyfrydlonedd; siriol Pleuritic, a. eisglwyfus
deb; digrifedd, Ilonder Pliable, a hyblyg, plygadwy
Pleasantry, s. digrifveh, cellwäir Pliableness, Pliantness, sub. ys.
JPlease, v.boddio, botlahäu, bodd twythder, hyblygedd
loni, rhyngu bodd; bodyn Pliant, a. ystwyth, hyblyg
wiw gam; gweledyn dda; bod Plight, s. cyflwr, agwedd, sawd,
wrth fodd -
gwedd, pvynt, hwyl, divvy.g
Pleasing, a boddus, boddawl, Plight, r. ymgredu; sicr-addaw
boddhäol; hoff; hyfryd; cym Plinth, s, gwadn pedrongl coloſh,
meradwy; melus, boddwych petrual-droed
#Pleasure, s. hyfrydwch; difyr Plod, v. dwys-fyfyrio; dilyn yn
wch; digrifveh; melyswedd, ddiball; ymdratierthu
maws; melyschwant; bodd; Plodder, s, trafferthwr, ſwdan.
ewyllys: cymmwynas: v.bodd wr, dwys:ymboenwr
io, cymmwynasu Plot, sub. cydfrad; cydfwriad;
Plebeian, s. gwerinwr, cyffredin cyd-amcaniad: amean; cyn
wr, gwreng; un o'r werin, y llun; darlun; dermyn o dir,tyno
cyffredinolion, neu'r boblach Plot, v. cyd-fwriadu : cynllumio
Plebeian, adj. gwerinol, gwreng Plover, s. cwtiad, rhostog, bron
aidd, gwrengawl, gwledig ddu ºr twynau—Grey plorer,
Pledge, sub. admen, cyngwystl, cormory gwenydd, corniceh,
gwystl ; sicrwydd, ern, ernes ewtiad Îlwyd–Green plorer,
Pledge, s. gwystlo, cyngwystlo cwtiad aur
 37 P O
P 1. 3

Plough, Plow, s. aradr, arwydd, Plunderer, s. anrheithiwr, yspeil

gwyddarad: pentfestr, ylity d:
v. aru, ardu, aredig
Plough-beam, s. arnawdd
Plough-handle, s. haeddel aradr
–Plough-staff, haeddel gam—
Plough-tail, haeddel fawr, corn
gwydd aradr
Ploughman, s. aradwr, arddwr
Ploughshare, s. swch; cwlitr (gan
rai) - Plural number, llios-rif, nifer llì
Ploughwright, s. saer erydr
Pluck, s. tym, tymiad, chwap
dyniad, chwai-dyniad, chwip
dyniad–ymysgar, syrth (sef,
calon, iau a mvwnglws llo, da
fad, &c.)
Pluck, r. tynnu; dwys-dynnu;
chwap-dynmu; gimio
Plug, s. top, tépyn, ystäpell, tyw
ysel, ystop-gyn, pill-gym: ".
iwr, ysglyfivr
Plunge, s. trochiad, trochfa:—
grawth, tin-dafliad march: ".
trochi; ymdrochi; neidio i
ddwſr, neu ynte i ryw flinder
dwys
Plunket S. math o las-liw
Piural, a. perthynol ifwy mag un,
ym cynnwys amryw, Ilīosog
osog, lluos-rif
Pluralist,s, unami-eglwysog, amk
blwyfog, aml-eglwys
Plurality, s. mwy nifer mag un,
lliosogedd, amledd, llìosedd
Plush, s. math o ddefnydd llyfn
gotymog
Pluvial, a gwlawiawl, gwlawlyd,
perthynoli wav: s. cwfi myn
ach -

tàpio, tápynio, ystópio, 'stóp Pluvious, a, gwlawog, gwlybyrog

_ellu, pillgynio Piy, v. sefyil at; ymroddi; dyfal
Plumage, s. plu, plif; esgyll; ymarſer, dyſal-ddilyn, &c.
coron-bleth oblu Plying, s. plygiad, ynblygiad;
Plumb, s, eirynen: pl. eiryn ymroddiad; ymddilyniad
Plumb, v. plymio, profi à phlymen Plying place, s, gorsaf; Ilogfa
Piumber, sub. plymiwr, plwm Pneumatic, Pneumatical, adj.
weithydd awyrawg; chwythawl
Plumbery, s. plymwriaeth Pneumatics, s.awyrogaeth, awyr
Plume, s. plu; pluf-gobyn olaeth, awyr-ddysg
Plume, p. pluenmu; ynbluo: yn Poach, c. herw-hela, Iladrad-hela:
falchio —lled fervi wy -

Plummet, s. plymen; plwm-bin Poacher, s. herw-heliwr

Plump, adj. Ilyfn-wedd: tew, Poachy, a llaith; corslyd
cnodig: ad. yn swrth * Pock, s. crugdardd y fréch
Plump, v. tewychu, tewhâu, Pocket, s. llawgell, liogell, cod
chwyddo: chwyrn-syrthio neu en, llaw-gód, cwd-sach
daflu Pocket, v. liogellu, rhoi yn y
Plum goden, rhoi y'nghadw
r, s. chwyrn-ergyd, dyr
no Pocket-book, s. cod-lyfr
Plumpness, s. llyfnder gwedd, Pocket-money, s. arian traul
tewedd, cnodigrwydd Pockhole, s. craith neu ol brèch
Pfunder, s, yspail, anrhaith, ys. Pockmess, s. brechlydrwydd .
glyf, ysglyfaeth; v. yspeilio, an Pocky, adj. brechlyd; claf of
rheithio, ysglyfio, ysglyfaethu, clwyf drvg, meu frèch fawr
difrodi - Poculent, a. sº, da iw yfed
2
 P O 338 P O

Pod, s. coden, plisgym, cibyn Pole, s. pegwn: pawl; pastwu;

Podagra, s. y droedwst. Edº.Gout trostan: ystang. Ed. Perch
Podge, s. lieidbwli; cymmysglyn Pole-ax, s. fon-fwyell
Poem, sub. pryddest, cywydd, Pole-cat, s. cath goed
cerdd-draith, awen-gerdd, Pole-davy, s. ilian cryf caerog
Poesy, Edr. Poeiry [barddgan Polemic, a. daćlwrimethol, dadl
Poet, s, prydydd, awenwr, awen euadol: s. dadiydd
ydd, cowyddwr, cywyddwr, Polemics, s. dadl-dreithiau
clerwr, awen-fardd, bardd Polestar, s. seren y gogledd
Poetaster, s. crach-fardd, coeg Policy, s. llywyddiaeth gwlad:
brydydd; bony gièr call-driniaeth; callineb; cyſ
Poetess, s. prydyddes, &c. rwysdra, ystryw:—’sgrifen di
Poetic, Poetical, a. prydyddol, gollediad
awenyddol, cowyddol, cywydd Polish, s. caboledd, llathredd: r.
ol, berddig, barddomawl caboli, llathreiddio, Ilyfishäu,
Poetry, s. prydyddiaeth, awen llathru, arlathru, lluganu
yddiaeth barddoneg, cowydd Polished, a, cabol, caboledig,
oliaeth, barddoniaeth llathr, llathraid llathraidd, ar
Poignancy, s. Ilymder, Ilymedd, lathr: moesawg, hardd-foesawg
naws.lymder, tostlymedd Polisher, s. cabolydd, arlathrydd,
Poignant, a, llym, Ilylym, pigog, |lugenydd, llathrydd
pigog-lym, lymdost Polite, a. moesawg, moesgar,
Point, s. pyvngc, pvynt, pen; boneddigaidd, moeswych
º pig, blaem; nod; olpai; mun Politeness, s. moesgarwch, bon
udyn: T. blaem-llymu; cyfeir eddigeiddrywydd, hyfoesedd
io; dangos Politic, adj. call; cyfrwys-gall:
Point-blank, ad. yn union-gyrch, gwladol, gwlad wriaethol
rhag blaen Political, a. gwladol, gwladwr
Pointed, a. Ilym, pigog; pigfain, iaethol, teyrmasol
blaen-llym, blaen-ſain Politician, sub. gwlad wriaethwr,
Pointel, s, pvynth; peth ar flaen gwladwr; fiel-was, cyfrwysyn
Pointer, s, pvyntiwr: cyfeir-gi Politics, sub. llywiawd-ddysg,
Pointless, a. diſlaen; di-fin, pvl gwledych-ddysg; gwledych
Point-thread, s. edau'r crydd dreithiau -

Poise, sub. pvys, cyd-bwys: v. Politure, s.llathriad, caboliad

pwyso, cyd-bwyso, tafolu
Poison, s. gwenwyn: v. gwen
wyno; trwm-lygru
Poisonous, a gwenwynig, gwen
wynllyd, gwenwynawl
Pole, s. c6d, coden: v. ymbal
falu; dall-geibio; dall-brócio " Pollard, Pollenger, s, pawl-bren,
Poker, s, préciedydd, tanffon
Poland, s. Pwyl, y Pwyl
Polar, a. perthymol i begynau'r
byd, pegynawl
Polarity, s.tuedd at y pegwn
Polity, s. trefn a llywiad gwlad,
lywiaeth, llywiadaeth
Poll, s. pen; Ilechres dewisydd
ion, cófres etholwyr; c. cneifio,
pen; talgrymmu:—rhoi llais a
ochr; rhestru enwau etholwyr
toc-bren: y pysg penci
Pollard, Pollen, sub. rhuddion;
goflawd
Pollute, v. halogi, aflanhäu, di
wyno, anurddo, difwyno
 P O Q
v./ 59 P O
º:

º** Pollution, s. halogrwydd, halog eddusrwydd, ymddangosgar-,

º iad, aflamlığd, divvyniad weh; fraetº-faichedd r

Poll-tax, s. trèth penau Pond, s. llyn; merilyn, llynwyn .

Poltroon, s. cachan, cachgi Ponder, c. ystylied, dwys-ystyr
Polyedrous, a. ami-ochrog ied, myfyrio; p wyso
Polygamist, s. unami-briod, aml. Ponderosity, s. p wysigrwydd
weddawg, aml-wreicwr Ponderous, a. pywysig, trywm
Polygamy, s. ami-weddogaeth, Poniard, s. bidog, dagr
aml-briodas, am!-wreicaeth Pontage, s. toil meu dreth pont
º Polyglot, a. amry-laith, aml-iaith, Pontiff, s, pab ; archeffeiriad
aml-ieithawg Pontifical, adj. arch.cffeiriadol;
Polygon, s. dull amry-ongl pabawl; esgobawl
Polygonal, a, amry-onglog Pontifical, s, llyfr defodau'r Pab
Polygram, s. dull aml linellog Pontificate, s, teyrmasiad Pab,
Polyphonism, s. amry-semiad llywodraeth y Pab; pabaeth
Polypody, s. march-redynen Pontoon, sysgraff-bont
Polypons, a. aml-droediog Pony, s. cor-farch; ceffyiyn
Polyptoton, s. amddychwel Pool, s, pvil, llynwyn, llyn
Polypus, s. math o enfilamldroed Poop, s, ol-ganiſaw, Ilyw-le Hong
iogyny inor, lof: cancryu y Poor, s, tlawd, rheidus, tylawd,
trwyn anghenus, anghenog, bychod
Polysyllabical, a. aml-sillawg awg, truan, gwael, sål, salw,
Polytheism, s. ami-dduwiaeth distadl, disylwedd - -

Poly-theist, s. un aml-dduw Pop, s, fºrwt-sain: frwt-naid

3Pomace, s. gweisgion afalau Pop, v. ffewt-swnio, fī wydro,
Pomaceous, a. afaleucg fºrwt saethu (o win bycian,
Pomado, Pomatum, s. afal-enaint &c.) neidio yn ddisymmwth
. (a wneiro afalau, bloneg, &c.)
i iro'r gwallt, &c. f
Pope, s. Pab, esgob Rhufain
Popedom, s, pabaeth
Pomander, s, per-belen Popery, s, pabyddiaeth -

Pome, c. crwil-dyfu Pope's-eye, s. cheuen y forddwyd

Pome-citron, s. eur-afal Popinjay, s, y gaSeg wanwyn
Pomegranate, s. atal gronynog Popish, a. pabaïdd, pabawl
Pomiferous, a. afaleuawg Poplar, sub. poplysen, poplys
Pommel, s, gwar-glwm neu ys wydden, pren poplys—Black
gwydd-glwm cyfrwy; cmap, poplar, pv.mpleren—lſhite pop
peu-clwm cleddyf lar, aethnen, aethwydden
Pomp, s, rhwysg, rhodres; cein Poppy, s. pabi, y fabgol–Gar
wychedd, gorwychder den poppy, pabi dof, ilysiau'r
Pºt, s. Ingc-belau'r argraff cwsg—Corn poppy, pabi cách
yr $1
Pompiqn, s, pompiwn, pvmpa Populace, s. y werin, y llìaws, y
Pompoon, s. tal-addurn . dorf, y cyffredin
Pompous, s, rhwysgfawr, cein Popular, a. pobiogaidji, gwerin
wych, gor-wych; ſtraeth falch aidd, gwerinaw!; cyff edin
Pompousness, Pomposity, sub. | Popularity, s. pobiogeiddrywydd .
mawryddigrwydd, gwag-ogon. Populate, v, pobli, pobiogi
| º: , 2 -

-
 p O 340 PO

Population, s. pobliad; poblog gangladyddion Llundain; elud.

aeth; poblogiad lyn, clud-gwrw
Populous, a. poblog, tylwythog, Porterage, s. cyflog cludydd
llawn pobl Port-hole, s. gwn-dwll
Populousness, s, poblogrwydd, Port-glaive, s. cledd-ddygydd
anledd neu amlier pobl Portico, s. portifa. Edr. Piazza
Porcelain, s. Ilestri pridd o'r fath Portion, s. rhan, rhardwy, cyſ.
oreu, llestri China ran; gwaddol, cynuysgaeth;
Porch, s. porth, cyntor, cynnor agweddi, egweddi, engweddi
Porcupine, s. ballasg, draenog Portion, r. rhannu; gwaddoli,
Pore, sub, chwys-dwil; r. syllu, cymysgaeddu, cynnysgaethu
tremio, edrych yn graff Portliness, sub. mawr-wychedd,
Poreblind, Edr. Purblind hoyw-wedd; puyntus-wedd
Pork, s. cig (ir-eig) mochyn Portly, adj. boyw-wych, cryf.
Perket, Porkling, sub. mochyn weddawg; yuaddangosiadus
icuangc lled-fras, porchellyn Portmanteau, s. bolgan, ysgil
Porosity, Poriness, sub. tyllog gist, cochl-gist
rwydd, amrydylledd Portrait, Portraiture, s, limn, ar.
Porous, a, chwys-dyllog, mān lum, arfel, darlun, drychedd;
dyllog, tyilog, amrydyllog arluniad, arfely ddiad, delwad
Porphyry, s. math o faen mynor Portray, r, arlunio, darlunio, ar
caled a llwyd-goch felyddu, delweddu
Porpoise, sub. Ilemidydd, mêr Port-reeve, s. porth-lywydd
fochyn, mērlo, moelrhon Pose, v. dyrys-holi: posio
Porrets, s. math o gènin Position, sub. cyflead, gosodiad;
Porridge, s. cawl, pótes sefyllfa; ystum; trefniad; gos
Porridge-monger, s, cawlwr, pot odedigaeth, rhag-osodiad
teswr, cawlai Positive, a. gwiriawl, gwiviedig.
Porringer, s. cwpan; pashed ol; gosodedigol; sicro pendant,
Port, s. porthladd ; porth, twil pennodol; awdurdodol
gwn; agwedd, ynddygiad Positiveness,s.gwiriedigolrwydd,
Port, Port-wine, S. gwin Oporto dieurwydd; pendantrywydd
Portable, a, dygadwy, cludadwy, Posnet, s, padellan
hyddwyn,ar weddadwy, hygiud Posse, s. mawylu, torf -

Portage, s. arian clud; porth-dāl Possess, v. meddu, meddiann

Portal, s. porth, rhagborth mwynhäu, perchenogi,eiddiaw
Portcullis, s. math o diorau dan Possession, s. meddiant, perchen
meddog i daiogelu porth dinas, nogaeth; mwyniant; etifedd.
&c. Ög-lidiart; 6g-borth iaeth, cytoeth, tir; goresgym
Portend, r. argoelio, rhag-argoel. Possessive, a. meddiannedigol;
io, rhag arwyddo, darogan meddianmol, perchennogol,
'Portension, s. rhag-arwyddiad perchennogaethol, yn medd
Portentous, a. drwg-argoelus, iamau
daroganus. Edr. Ominous. Possessor, s. meddwr, meddian
Porter, s. porthor, drysor, beich nydd, meddianwr. Edr. Owner
ddygiedydd, arweddwr clud
ydd: math o ddiod a hoffir
Fº Vh.
sub, caws-wlyb, meidd.
 PO 34 lP O

Possibility, s. gall, galledigaeth, Postpone, r. troi heibio; gadaw

gallneiddrywydd, hyalledd, hy yn ol; oedi, gollirio
allwedd, -dichoniad, dichon PostScript, s. ol-ysgrifen, ol-ym
iaeth, posiblrwydd adrodd, el-ysgrif
Possibie, a. hyali, galluadwy, di Postºlata, s, gosodiadau diym
chanadwy, posill ! wad, nabo raid eu profi
Possibly, ad, feallai, efallai; ys Postulate, v. adrodd heb brawf
gatfydd; mewn un modd Postulation, s, honmiad heb brawf
Post, s. post, yspúr; the degwr, Posture, s. munud, ystnin, safiad,
llythyr-was; swydd: gorsaf setyllwedd; agwedd; helynt
Post, v. dyfrysio, cytlym-delthio: Posture-master, s. ystunnydd
sefydin, cyfieu: trefnu cytºif. Posy, s. blodeu-giwm; arwydd
on: cyhoeddi, postio wers modrwy
Postage, s. Ilythyr-dāl, lly thyr Pot, sub. p.6t, pótyn; crochan,
doll eyddyn; diod-lestr, cwpan,
Post-bey, s.lly thyr-was cregen, llestryn: v. pótio
Post-claise, s. cerbydan, ysgafn Potable, Potulent, a y fadwy
głud, brys-gerbyd Pot-ash, s, golch-ludw, trvyth
Post-date, r. ol-armseru, ol-ddydd ludw, deunydd sebon
io: s. ol-ddyddiad Potation, s. pâtiad; traflyngciad
Post-diluvians, s, pobl wedi'r di Potatoe, s. cloromen; pl. cloron
luw, neur dylif; ol-ddiluwiad Pot-companion, s, cèst-gyfaill
Posterior, a. olach, hwyrach, di Potency, s. galluedd, grymder
weddarach, a fo arol arall Potent, a. galluog, galkius, merth
Posteriority, s. olatedd, olaſiaeth; ol, nerthawg, cryſ, grymus
is-raddia, is-raddiad Potentate, s. penadur, llywydd
Posteriors, s, rheſr, tin, pen ol Potential, a. galluogol, galluawl,
Posterity, s, to neugenedlaeth a gallºus—The potential mood, y
ddaw; adian; ein plant an modd galluedigol
hwyrion, hiliogaeth, &c. Pother, s. mawr-dwrdd, mawr
Postern, s, porth neu'ddór bych sún, ffwdan-glep, dadwrdd
an, cil-ddör, drws tu cefa Pot-herbs, s. llysiau'r crochau
Postexistence, s. ol-fodolaeth Pot-hooks, s. bachau croclian
Post-haste, ad. ar fawr-frys, ar Potion, sub, llymaid, llymeidyn,
redeg-frys, mewn gorfull neu drangcell oddiod (feddyg
Posthumous, a. a gyhoeddwyd, olyn bénaf:)
neu a aned, ar ol claddu ºr Potsherd, s. dermyn o lestr pridd,
awdwr, neu'r tad; ol-argraff. cragen-ddarn
edig, ol-anedig–A posthumous Pottage, s. cawl. Edr. Broth
piece, ol-draith Potter, sub. crochenydd, pridd
Postil, s. byr-egluriad lestrydd, cregenydd, priddawr
Postillion, s, rhag-farchogydd Pottery, s. crochenyddiaeth, &c.
Postmaster, s. Ilythyrwr Pottle, s. mesuro hanner galwyn
Post-meridian, a. wedi'r canol Pot-valiant, a. diod-ddewr
ddydd, prydmawmol, olmawnol Pouch, s. cod, coden; bolgwd
Post-office, Post-house, s.llythyr Poverty, s. todi, anghen, lym
dy, lythyrfa, lly thyrgell der, eisiau, eisiwed, prinder
 P R 34 2 P R

Pouldavis, s. llìain hwyliau Practical, a ymarferol, gwneuth

Poult, s. cyw, cywyn: hergwd urol, bucheddol; deſilyddiol
Poulterer, s, adar-werthwr, edn Practicalness, s, gwneutliuroldeb
werthwr, edmogwr Practice, s. arſer, arteriad, ymar
Poultice, sub. sugaetham; llys feriad, afferiaeth
blastr; meddalai Practise, r. arfer, arſeru; ymar.
Poultry, s. pob adar doſion, döf. fer; mynych-wneuthur; dilyn
edmod:—adarfa, ieirfa Practioner, s. arſeriedydd, ymat
Pounce, s. pan-lwch (i attal rhed feriedydd, arſerwr "
iad ingc, &c.) Pounces, craf. Pragmatic, Pragmatical, a. yun
angau, yspagau, ewinedd arferol; gorchestol; ynyrgar,
Pounce, e. pan-lychu: try-dyllu, rhodiesus, rhodres2ar
addurn-dyllu sidan, &c. Praise, s. mawl, mojiant, clod,
Pound, s. pywys: punt: gwar clodforedd, can:moliaeth, dar
chae, ffald; r. gwarchâu :— fawl, molawd, gwawd
mān-bwyo Praise, r. moli, motiatinu, clod
Poundage, s. gwobr-dāl o bob fori, camol, darfoli; bendithie
punt: tal am warclae Praise-worthy, a cammoladwy
Pounder, s. man-bwywr, pvyed Prame, s. garfwch, bād gwaelod
ydd: un-pwys—A six-pounder, lydain' -

dryll, gwu mawr, neu gytlegr Prance, c. carlămu, crychlāmu,

chwe-phwys ei belen crychneidio, prangcio
Pour, c. tywallt, gwallaw, dy Prancing, s. carlam, carmial
mén, gwychynu, gwaiienu Prank, s. cast, ystrange, prangc
Pourtray, Edr. Portray Prank, c. yumbingcio, yinwychu
Pout, r. Ilaesweflu; s. Ilaeswefl: Prate, Prattle, r. bragaldio, iólio,
math o bysg: cyw, ednym llólio, dwndro, baldordd, bal
Powder, s, llwch, pluor, pylor, dorddi, mysyganu
gwn-lwch, filam-lwch Prattler, s.bragaldtwr, láliwr.,&c.
Powder, v. Ilychu, lychwino: Pravity, s. halogrwydd; drygedd
mān-bwyo; ysgeinio à halen Prawn, s. math o gragen-bysg, y
&c. blodio, pyloru -
corgeimwch
Powdering, s. Ilychiad, pyloriad: Pray, r. gweddio; ioli, adolwyn,
ysgeiniad; halltiad attolygu, deisyf, erfyn
Power, s, gallu, nerth, grym; Prayer, s, gweddi, golychwyd,
awdurdod; llywodraeth adolwch, erfyniad, deisyf, &c.
Powerful, adj. galluog, grymus, Prayerless, a. diweddi
grymusol, nerthol, nerthog Preach, r. pregethu ; cyhoeddi
Powerless, a. diallu, dirym, an Preacher, s. pregethwr
alluog, gwan, egwan, dinerth Preachment, sub. ffregod, bryg.
Pox, s. brèch, y frèch--Small awthen, ffrec-araeth
pox, y frèch wen, y frèch folog, Preamble, s, rhaglith, rhagym
—Chicken-poa, y fréch läs, adrodd, rhag-draethawd
brèch yr ieir–Venereal-poa, y Prebend, s. cor-gyfran
frèch fawr, y frèch freinig, y Prebend, Prebendary, sub. cor.
clwyf drwg weinydd, cór-beriglor
Practicable, a gwneuthuradwy Precarious, a. ansicry ansafadwy
 P R 343 P R
---

Precariousness, s. ansicrwydd Precision, s. manylrwydd

Precaution, s.rhagocheliad, rhag Preclude, r. cau allau y’mlaen.
rybudd; rhagofal - llaw, rhagrwystro, rhagattal
Precaution, t, rhagrybuddio, Precosity, s, rhagaddíedrwydd
... rhag-addysgu, blaendlysgu Precogitation, s.rhagystyriaeth
Precedaneous, a. blaenorol Precognition, s.ritagwybodaeth
Precede, r. blaemori, blaemu, Preconceive, r. rhagddurnad
blaenredu, dyragu, myned o'r Preconception, s. ragdyb, rhag
blaen, ruagfyned, rhagu ddychymmyg, cymrith, cynddé
Precedence, s. blaemoriaeth, y alliad, rhagfeddwl
blaen, cyniant, blaenafiaeth Precontract, s. Thagammod
Precedent, a. blaenorol: sub. Precursor, s. blacnred, rhagflaen
blaenddrych, cymréol, rhagréol or, rhagredwr, blaemawr
Precentor, s. blaengeiniad Predaceous, Edr. Predatory
Precept, sub. gorchymyn, arch, Predal, a. yspeilus, preiddiol
cynraith, cymreithiad; rheol Predation, s. yspelliad, &c.
Preceptive, adj. addysgedigo!, Predatory, a. ysglyfaethawl, ys
gorchymymol, eirchiol pei'iawl, yspellus, preiddiol
Preceptor, s. athraw, dysgawdwr Predecessor, s, rhagredwr
Precession, s. rhagfymediad Predecessors, s. hymafiaid
Precinct, sub. cylch-ran, cylch Predestinarian, s- un a daaliorag
barth, amgylch: pl. amgylch arfaeth lieu etholedigaeth dra
oedd - gywyddol; rhagarfaethwr
Precious, a, gwerthfawr, pris Predestinate, r. rhagarfaethu,
fawr, drud-fawr; tra-phrin thagdrefun, thaglunio, rhaglun
Preciousness, s, gwerthfawrog iaetiau, rhagordeimio
rwydd, gwerthfawredd Predestination, s.rhagarfaethiad,
Precipice, s. dibyn, diphwys rhagluniaethiad; rhagarfaeth
Precipitance, s. ffrwst, chwidr Predetermination, s. Thagderfyn
frys, byrbwylldra, gorfrys iad, rhagfwriad -

Precipitant, a, gwysgiol; di Predetermine, v. rhagderfynu,

bwyll, chwidr-frys, byrbwyll, rhagfwriadu, rhagarſaethu
gorfrysgar Predial, a. tyddynol; tyfol
1’recipitate, sub. math o bowdr Predicable, adj. adroddadwy;.
ySol: a. byrbwyll, peucliwidr : darddodadwy---Predicables, ad
r. chwyrn-daflu, gwysgio, roddolion, darddodolion
bwrw bendramwnwgl; pen Predicament, s. cyflwr, helynt,
chwidro -

sefyllfa; egwyddor neu an

Precipitation, s. chwidt-frysiad; sawdd-réol, mewn rhesymeg
la
fººdbendramwnwgi, gwysg Predicant, a. a fo'n pregethu
Predicate, s... y pvngc darddod
Precise, a. pennodol; dichlyn, awl, y darddelw
manwl; gorfanwl; defodaidd, Predicate, v. darddelwi, dar
cymben-falch; humangar ddodi, rhagadrodd, rhagosod
Preciseness, s. manylrwydd; gor Predication, s. darddelwad
fanylrwydd, defodolrwydd Predict, v. rhagfynegi, rhagddy. .
Precisian, s, defodwr, defodolwr wedyd; darogan - .
 P R & 44 p R
1.

Prediction, s, rhagddywed:ad Prefix, s, darddod, blaendod,

Predispose, r. rhagdaeddu, cyn
ddarpartſ, cynidarpar
Predominancy, s. gorfodedd, gor
uchafaeth, blaemafiaeth
Predominant, a. cryſaf, yn go
A ruch-réoli, yn meistroli
Pre-eminence, sub. rhagoriaeth, Pregnant, a beichiog, amdrom,
blacmoriaeth, goruchafiaeth
Pre-eminent, adj. rhagorol, ar
dderchawg, yn dwyn y biaen
Pre-emption, s, rhag-bryniad
Preen, r. trwsio'r plu (fely gwna
rhagddod, arddod
Prefix, r, darddodi, rhagddodi,
&c. darbenmodi
Pregnancy, sub. beichiogrwydd,
beichiogiad, amdrymder:llym
der neu addfedrwydd déall
colcdig—Of a pregnant trit,
synllwyrlym, llawn ddèall, &c.
Prejudge, v. rhagroddi barn
Prejudicate, a. rhagfarnedig.: b.
rhagfarmu, blaemfarmu -

aderyn.) Edr. Plume Prejudication, sub. rhagfarniad,

Pre-engage, r. rhagrwymo, rhag. riagfarmedigaeth, blaemfarm.
ymrwymo, rhag-gytuno Prejudice, s.rhagfarn; niweid
Pre-engagement, s.rhagymrwym Prejudice, t, niweidio, colledu,
iad, rhagrwymiad drygu - -

Pre-establish, v, rhagsefydłu Prejudicial, a niweidiol, niweid.

I’re-exist, p. rhagfod, cynfod, iog, drygus, colledus
cynilaufodi, bod o'r blaen . Prelacy, s. swydd esgob, esgob
Pre-existence, sub. rhaghanfod, aeth; llywodraeth esgobawl
rhagfod, rhagfodolaeth, cynfod, Prelate, sº prelad, esgob
cynfodolaeth Prelatical, a. preladaidd
Pre-existent, a, rhaghanfodawl Prelation, s. mwy cyfrifiad
Picface, s, rhagymadrodd, rhag Prelature, s. Edr. Prelacy
lith, rhagdraith, cymaraeth, Prelection, s. rhaglith
cynarawd: r. rhagymadroddi Prelibation, s. blaen-brawf, cyn
Prefatory, q. rhagy madroddol brawf; rhagdywalltiad
Prefect, s, rhaglaw, rhaglyw Preliminary, adj. rhagammodoi,
Prefecture, s, rhawlawiaeth rhagflaenorol, rhaglwybrol
Prefer, r. dewis o flaen, cyfrifyn Preliminary, s.rhagammod, rhag
well, blaem-berchi; dyrchafu; sail
cyſiwyno cwyn meu erfyniad; Prelude, s. rhagchware; cymar.
hawl-gwyno awd, rhaglith, cymaraeth
Preferable, a.mwy dewisol, de Prelusive, a rhaglithiol, &c.
wisach, mwy dymunol; gwell Premature, a... rhagaddfed, rhy
Preference, s.rhagoriaeth, blaen gymnar, anmhrydlawn
oriaeth, y blaem, rhagor Prematuremess, sub. rhagaddfed.
Preferment, s. codiad, dyrchaf. rwydd, rhy-gymnarwch
iad, derchafiad, uchgodiad Premeditate, v. rhagfyfyrio
Prefiguration, s.rhag-ddarluniad, Premeditation, s. Thagfyfyrdod,
cynddulliad, rhagddangosiad rhagfyfyriad, cynarfaethiad
Prefigure, c. rhagddangos, rhag Premier, a. prif, pènaf
gysgodi, rhag-arwyddo; cyn Premier, s. cynwas, cymweisiad
ddullio; arluniaethu Premise, v. thagosod, cymseilio,
Prefine, v. rhagderfynu rhag-grybwyll, rhagmodi
 PR $45 P R

Premises, Premisses, s. pethau Presbyter, s, lienadiriad, henur.

rtag-grybwylledig, rhagenwed- || iad, hymefydd, bemadur
igion, cyuseiliau Presbyterian, a hemaduriawl
Prenſium, sub. gwobr, gobrwy, Presbyterians, s, itemaduriaeth
gobr, gwobrwy; tāl-ddogn wyr, henefydd-wyr, henefydd.
Premonish, c. rhagry buddio ion, presbyteriaid
Premonition, s.rhagry budd, cyn Presbytery, s. hemadºliaeth
ddy!edd, cynddwl - Prescience, s.rhagwybodaeth
Premonitory, a. rhagry buddiol Prescribe, v. rhagnodi, pennodi;
Premonstrate, r. rhagddangos gorchymmyn: cyfarwyddo
Premunire, s. ysgritten dirwy a Prescription, sub. .rhag-sgrifºn,
charcºar; Heibul, cyfyngder rhagbemodiad; cyfarwyddiad,
Prenomination, s, rhagenwad cyngior meddyg; hen fedd.
Preoccupancy, s.rhagoreszyn lant -

Preoccupy, r. rhagfeddlannu, Presence, s. gwydd, cynwedi,

rhagoresgym, cynteddu presen, presennoldeb, presen
Preordain, r. rhagosod, rhag noirwydd, cynddrychioideb—-
drefun, cynreidio In presence, gerbron, rhag bron,
Preparation, s. parotöad, parod o flaen, y'ngolwg, &c.— Pre
iad; darpaliaeth, ariwyad sence-chamber,presenta,cyfarch.
Preparatory, a. parotöawl, daº. fa, ystafell bresen -

parawl, darparedigol, darpar Present, a. presennol, cymddrych

iadol, darinerthawl iol—To make present, presennu
Prepare, r. parotöi, parodi, dar- || --Present life or state, presen,
pur, darparu, darmertàu, dar present, y bywyd hwn, &c.
bod, arlwyo, cyfarpar, cyfar. Present, s. anrlies, cyſłwyn, cyf.
paru, arparu arwys: v. anrhegu, cyſlwyno,
Prepense, a. rhagfwriadol cyfarwyso; cwyn-gyflvyno;
Preponderate, c. rhagystyried, ymddaugos; cyfeirio -

rhagbwyso; rhagor-bwyso Presentable, u. cwynadwy, cwyn

Preponderance, s.rhagor.bwys gyilwynadwy, i achwyn armo"
Preposition, s. darddodiad, rhag Presentation, s. cyflwyniad
ddodiad, cynddodiad, rhag-air Presentee, s. un cyfivynedig i
Prepossess, r. rhagfeddiannu blvyſ, cyſlwyn-dderbynydd
Prepossession,s.rhagfeddiauniad; Presenter, Presentor, s. anrheg
rhagfarn, rhagdyb, rhag-goel wr; cyflwynydd, cyſłwyhai
Preposterous, a. gwrthdrefnedig, Presential, a cynddrychiol
annhreſmus, chwithig, didrefn, Presentialness, s. cynddrychiol
llwyr-chwith, annaturiol deb
Prepuce, s. blaem-groen Presentiate, v. cymddrychioli
Prerequisite, s. cyn-arch, rhag Presently, ad, yn bresennol, yn
ofyniad; a. rhagofynedig ddioed, yn fuan; yn y man
Prerogative, s. mclifiaint, gor Presentment, s. cwyn-gy flwyn
fraint, uchelfraint, rhagorfraint, iad, cwyn-lythyr; achwyniad
t cynfraint; rhagoriaeth | Preservation, s. cadwraeth, cadw
Presage, s.arwydd, rhagarwydd, eidiaeth, cadwedigaeth, ceidw
argoel, armes, rhagargoel i adaeth, cadwad
2 Z
 P R 346 P R

Preservative, adj. cadwadawl, Pretence, s. cyfrith, fing-esgus;

ceidwadawl: s. rhag-feddygin
iaeth; cyfaredd; diogelydd;
cadwedydd, rhag-nawdd
Preserve, r. cadw; noddi, dio Pretend, v. liedrithio, fugio, fu
gelu; cymnal; cyffeithio
Preserves, s. aeron cadwadwy
trwy gyrfaith, cyffeithfuyd
Preside, r. blaemori, arlywid
fug-orthudd, coeg-esgus, es
gus-hawl, rhith-hawl, ymhon
miad, fuantiad, fuant
autu, cymmerydarno, ymhon
ni, twyll-honni
Pretender, s, ifuantwr, ymlion
nwr,
havlwr
twyll-honuwr, rhith
z

Presidency, s. ariywyddiaeth;
rhaglawiaeth; blaemoriaeth Pretension, s, hawl-honmiad, &c.
President, s, goreisteddwr, ar Preter, Preterite, a. a aeth Heib
lyw, arlywydd, arly wiwr, pen, io—The preter-in-perfect tense,
pèmawg; gorseddwr, gorsedd yr amser anghwb!-berfaith—
awg; rhaglaw; rhéolwr The preter-perfect, y cynnher
Presidentship, s Edr. Presidency fyn, amser cynnherfynol
Press, s. gwāsg, gweisgen, gwryf, Preterition, Pretermission, sub.
trafel; tyrfa–A clothes-press, gadawiad neu fynediad heibio
gwisg-gloer, dillad-gloer—A- Pretermit, c. cadael heibio
book-press, llyfr gloer—A press. Preternatural, a. allan o drefn
bed, cist-wely—4 press-war nattur, gwrthamianol: aruthrol
rant, dir-warant Preterperfect, s. a aeth yn gwbl
Press, v, gwasqu, gwryfio, sengi, heibio, cwbl-berffaith
dwyso, dwys-wasgu, dirgynn Preterpluperfect, adj. m.wy nã
hell: dir-dreisio; dirgaethu chwbl-berffaith
Press-gang, s. dir-dorf, dir-gnud Pretext, sub. rhith-esgus, fug
Press-man, s. gwasg-weitlivr orchudd, hug-liw, gorch-rith
Press money, s. arian y brenin Pretor, s. math o swyddog yn
Pressure, s. gwāsg, gwasgiad, Rhuſain gynt; brawdwr, maer
gwasgfa, dir-wasg ; goreilid Prettiness, s, proprwydd, pefr.
Prest, part, gwasgedig: s. ben edd, dillynedd, tysni
thyg Pretty, a. propr, pefr, dillym,
Presto, ad. yn ebrvydd tlvs
Presume, r, tyhio, tybygu, cryn Pretty, ad. crym, go, lled, taran
gredu; auturio, beiddio, ar Prevail, v. tycio, llwyddo, flyn
feiddio, osio ; rhyfygu, amryfu nu; gorfod, gorchfygu
Presumption, s. beiddiad; rhy Prevalence, Prevalency, s. gorch
fyg, amryfoldeb, gorhydri afiaeth, goruchafiaeth, gorfod
Presumptive, a rhag-gymmered edd; effeithiolaeth
igol, tebygol; golygedigol–A Prevalent, a gorſodawl, gores.
presumptive proof, coelbrawf gynol, gorchfygol; yndaemawl
A presumptive heir, etifedd cyf. Prevaricate, r. mwys-ddadleu;
rifedig cecruso, yngroes-ddadleu, troi
Presumptuous, a beiddgar, rhy yn y tresi, hoccedu
fygus, blaengar, gowfeiddgar Prevarication, s. amwysedd, ym
ddychymny,
Presupposal, thagišiadrhag
s. blaendyb, sº
|
groes-ddadleuad, hocced-iaith,
|
l
hocced waith, cecraeth
 P R 347 P R
---

Prevent, v. achub blaen, rhag | Primary, a. prif, dechreuol, cys

fiaenu; rhwystro, lluddias sefin, cyntat, gwreiddiol, cynt
Prevention, sub. rhagilaeniad,
achubiad blaen; lluddiad Pite,
s. blaenor yr eglwys,
Preventive, a. rhagflaenedigol: prit-esgob, pen-esgob
s. cadwedydd, rhagflaeniedydd Prime, a. penat, cyntaf, prit,
Previous, a. blaenorol, blaemred blaenaf-Prime-tost, cyn-bris,
awl, rhag-, blaen-, cyn..—The pris cyntaf-—Prime-minister,
prerious question, y rhag-ddadl, cyn-weisiad, prif weinydd
gyn-ddadl—Preciously, y'm- Prime, s. y gorau; y blodau; y
aeullaw prif, yr awrblygain
Prey, s. ysglyf, ysglyff, ysglyf. Prime, t. rhoi powdr yn mbadel
acth, yspail; anrhaith: c. ys dryll, cyniychu; cynlliwie,
glyfio, ysglyffio, ysglyfaethu, gosod is-liw
ysgylfu, preiddio, anrheithio, Primeness, s.rhagoroldeb
ysgyflu Prime-print, Privet, s. gwyros
Priapism, s.llostrudd Primer, s. cynllyfr; math o ar
Priapus, s. Ilost-ddolur, llostfawr graff lythyren ogryn faint
Price, s. gwerth, pridwerth, pris Primeval, a cynoesol, cynamser
Prick, s. pig, pigyn, llynutiaen, ol, cylifydawl, o'r cynfyd
cala, swimbwl, swnil; piglad; Primitive, a. prif, cyntaf cynfeſ
pwng-nód; gwyneg, brath ig, cysseſin; gwreiddiol
wayw, cno, cnofa : r. pigo, Primitiveness, s. cyntefigrwydd,
symlu, symbylu, cnoi; 61-nodi; cyssefiliaeth;gwreiddiolrwydd
ymlonni, ymhoy wi; tom-modi Primness, s. gorddillynedd
Pricket, s. hydd yn ei eililwydd Primogenial, a cynēmid, cyntaf
Pricket, Prick-madam, s. briweg anedig, cyntatanedigol
y cerrig, llysiau'r gwāliau, Primogeniture, s. cymenided d,
pupur y fagwyr cyntafanedigaeth
Prickle, s. draen, e.then; pigyn Primrose, s. briallu -

Pride, s. balchedd, balchder Plimum-mobile, s. y Virsaur

Priest, s. offeiriad; offerenwr ydd, cyn-symudydo
Priestcraft, s. dichell offeiriadol Prince, S. tywysog; teyrn .
Priestess, s. offeiriades Princedom, s. tywysogacth
Priesthood, s. offeiriadaeth Princely, a. tywysogaídd
Priestly, a. offeiriadaidd, offeir | Princess, s. tywysoges
iadol; offerendl Principal, a. penat, penial, prif,
Priest-ridden, a twylledig gan arbenig: s, pen, blaeuor; cyn
offeiriaid–A priest-ridden fel wr, cyniad, cynon; y corph
low, asynyn i'r offeiriad (ar log) -

Prig, s. mursen-was, cymben Principality, s. tywysogaeth ;

was, coegyn, belchyn, coethyn Principle, suh, egwyddor; dan
Prim, a. manwl-drethus, cym sawdd; gosodedigaeth .
hemwych, rhy-ddichlyn Principle, v. egwyddori . . . . .
Primacy, s. blaemoriaeth, blaen Print, s. argraff; ol, dyol; lun—
afiaeth; uchafiaetli . . . -A print ofºutler, calenymenyn
Primage, s. arian ilwythad .* Prints, s.
!
ãº, 2Z 2
&c.
 P R
Primter, s. argraffydd, argraffwr
Printing, s. argrafiyddlaeth, ar.
graff-waith: a. argraffyddawl
Printless, a. diargraft, dioi
Prior, a cyntat; cynt: ad, cyn,
o flaen
Prior, s. pen priordy neu fynach
log—Prioress, meistres ileian
dy, pen-fynaches
Priority, s. blaemoriaeth, blaen
afiaeth, cyndod, gorseddogaeth
Priory, s. priordy, mynachdy
Prism, s. gwydryn y lliwiau
Prismatic, a. perthynol i wydryn
lliwiat heu y gwydryn triong
Prison, s. carcilar, géol
Prisoner, s. carcharor, carcharwr
Pristine, a cyntaf, dechreuol,
hen, henaidd; cynt
Prithee, r. attolwg, adolwyn
Privacy, s. dirgeledd, dirgeli,
dirgelwch; cyfrimach; cyfrin
fa; neillduolrwydd; dirgelfa
Privado, s. cyfrin-gyfaill
Private, a. dirgel; cuddiedig;
cyfrinachol; neillduol; unig
Privateer, s. cad-long deiliaid,
herw-long, gwib-long
Privateness, s. Edr. Priracy
Privation, s. diddymiad; anghaff
aeliad; difeddiad; difuddiad;
coll
Privative, a. toliannol, difuddied
igol, difeddedigo!—-Privative
particles, difeddedigion, gor
eiriau difeddedigol -
Privet, s. gwyros, rhyswydd
Privilege, s, braint, gorfraint,
rhagorfraint—A breach of prici Proceed, r. myned neu yrruy’m-
lege, anmraint
Privilege, v. breinio, breinioli,
breiniogi—-Privileged, brein Proceeding, sub. gweithrediad,
iedig, breiniog, breiniol
Privily, ad. yn ūigel, tangèl
Privity, s. cyfrin-wybyddiaeth;
cyfrimach: dirgelwch, gwarth. Procession, s. cydgór-daith; gor
fa, gwarthle : º ymdaith arbenig; mynedfa
348 P R
Privy, a. dirgel, cyfrinachd;
cyfrin—Priry-council, cyfrii,
gynghor nea gynghorwyr
Privy, sub. ysgothfa, geudy, ty
bach
-
Prize, s. camp; camp-dws; at
ian-divs; yspail: r. prisio
Probability, sub. tebygoirwydd,
tebygoldeb, tebygrwydd
Probable, adj. tebygol, tebyg,
coeliadwy, credadwy, hygoei
Probate, s. profiad Ewyhys men
Lythyr cymmyn, cynomyn
brawf
Probation, sub. prawf, prefiad,
profedigaeth; holedicaeth
Probationary, a. profedigol
Probationer, sub. prawf-ddyn,
newyddian, prawf-was, eral
ddysgybl, umar brawf
Probe, s, profiedydd, chwilied.
ydd: v. chwilio a choll
Probity, sub. rhinwedd, gonest
rwydd, addwynder, symledd
Problem, s. dwfn-destun, dyrys
destºn, gorchest-bwnge
Problematical, a. dychymmygol;
gorchestol, gorddwfn; an
mheuus, ammheus, dadleu
adwy
Proboscis, s. duryn yr elephant
Procedure, s. gyr, gyrriad, hwy!. --
iad, meu ſymediad y’mlaen; er
lynad—Lawr-procedures, erlyn
adau cyfaith, gyr cyfreithiol,
erlynwaith
Proceed, s. cynnyrchiant, llawn
gyllid, llawn-elwant, ynnill
laen, dilyn; deillio, tarddu,
hanfod, meu hanu o
Edr. Procedure, part. yn deillio
Process, s. mynedrady’mlaen; ys.
paid: cyfaith; º
 P R 349 P R
z

* Proclaim, v. cyhoeddi; honmi; Prodigy, s. rhyfeddod, aruthr

cyhoedd-ddatgan, gosteg-grio beth, uthr-beta, aruthredd
r Proclamation, s. cyhoeddiad; cri Prodition, s. bradychiad
i gosteg, cyhoedd-ddatganiad Proditor, s. bradwr; bradychwr
Proclivity, s. liedpeirwydd; gog Produce, Product, s. cynnyrch,
wyddiad neu dueddiad i waer cyffrwyth; budd: firwyth
ed, sert:1edd Produce, v. dwyn allan neu ger
Proconsul, s. rhaglaw Rhuſein bron, dangos: cynnyrchu,
aidd, is-raglaw dwyn fºrwyth; ystyn, hwyhäu
Proconsulship, s, rhaglawiaeth Production, s. cyruly 1 claiad; dyg
Procrastinate, v. oedi, gohirio iad alian; cemeallad; cyfan
Procrastination, s. oediad, gollir soddiad; estyniad I.
iad, addoediad Productiie, a. estynadwy
Procreant, a. cemediadol, cen Productive, adj. cymnyrchiol;
edlawl, eppiliog, eppilgar firwythiannus; cenetiledigol
Procreate, v. cemediu, eppilio, Proem, s, rhag-draith, rhag-ly
ymmill, hilio, sillio; essillio thyr, rhaglith, rhagymadroda
Procreation, s. hiliad, eppiliad, Profacation, s. Italogiad
cenedliad, essilliad Profane, a. italog, halogedig; Ile
Procreative, a cemediedigol ygiol, cylined in ; ansanctalda,
Procreator, s. cenedlwr, &c. amrasol, diras, annuwiol: v.
Proctor, s. dirprwywr; dadleu halogi; anmherchi; iiygru
wr mewn llys eglwysig Profaneness, sub. ammharch ar
Procumbent, a...yn sorwedd ar bethat sanctaidd; halogrwydd;
hyd gyd, ymorweddawl drygfuciledd, augiarefydd
Procurable, a. caffaeladwy, cyr Profess, v, proftesu; addef, cyff.
haeddadwy, iw gaffael esu; dilyn, a feru, trim
Procuration, s. caffaellad, cyr Professed,a.profiesedig, arddelw
haeddiad: arian darnerth edig, addefedig
Procurator, s, gorchwyliwr dros Profession, s. cyhoedd-addefiad,
arall; durprwywr profies, profesiad; galwad,
Procure, a. ceisio, cael, caffael; galwedigaeth; gwiriad
enmill; prynu; mynmu Professional, a. galwadol, galw
Procurer, s. ceisydd ueu gaffael edigaethol; profesol
ydd dros arall; putain-gelsydd, Professor, s, profeswr; athraw
ilātai; myniedydd cadeitiawg, cadeir-draw . .
Procuress, s, llateles, &c. Professorship, s. profeswriaeth,
Prodigal, a. afradlawn, afradus, cadeir-swydd; y gadair
dyfethgar, difrodus, gwastraff. Proffer, s. cylinygiad, cynnyg .
us: s. bradyn, afradlonwr Proffer, p. cymnyg, dargymlyg
Prodigality, Prodigalness, sub. Proficience, Proficiency, s. cyn
afradlonrwydd, bradyniaeth; ... mydd; icyrhaeddiad; graddad
eoeg-falchedd. Edr. Lavish Proficient, s, unwedi cynnyddu
7teS3 - * *- - - ... inewill dysg, &c. cylinyddied
Prodigieus, a. aruthrol; dirfawr; ...ydd; graddwr, graddowr
tramawr, gorſawr; gwrthun, Profile, s, llum cyfarystlys; ys
• anterthyanferthol : * * * ºflys-wyueb, ystlys-wedd-º'i
.
 P R
Profit, s. budd, ced, liés, ynmill, |
enmill, elw, elwant, buddiant;
cynnyrch, cyffrwyth
Profit, v. buddio, Ilesau; elwa,
elwi, enmill, yumili; cedu
Profitable, u. buddiol, llesol,
Ilesiannol; buddíawr, ennill
fawr
Profitableness, sub. buddioldeb,
llesiant, elw-ddygiad
Profitless, a. difudd, diles
Profligate, a. antad, durinwedd,
diras, antucheddol, peur:ydd.
Profligate, s. of erodyn; dyhiryn;
drygfab
Profigateness, Profligacy, s. an
fadrwydd, dirasrwydd; brynti,
drygfuchedd, halogrwydd
Profluence, s.r.liediad, lifiad
Profluent, u. darlifawl, deilliawl
Profound, adj. dwfn, tra-dwfn;
gorddwfn—Profound learning,
dyfn-ddysg, mawr-ddysg—-Pro
jound silence, dystawrwydd
mawr neu hollawl—Profound
endowment, dyfu-ddawn--—A
profound speaker, dyfnwedydd,
areithydd trvyadi
Profoundness, Profundity, sub.
dyfnder, dyfnedd, dyſnawd
Profuse, a. ta-lael, tra-helaeth;
rhy-hael, afradus, treulgar
Profuseness, s. tra-haelder, fol
haeledd, gor.haeledd, rhy-hael
edd; afrad, gwastrafiedd
Profusion, sub. hael-dywalltiad;
gorhaeledd; gormodedd, gor
ddigonedd, arddigonedd
Prog, s.rhywbortliant, meu fael:
t. hel neu grafu irbol, &c.
Progenitor, s. hymafiad; pl. hyn
afiaid, hynaif, cemedlorion, hen
dadau, hen deidiau
- Progeny, s... hil, hiliant, hiliog
aeth, eppil, esill, esillydd, esillt,
... esilltydd, essill, had
Prognostic, a. argoelus, thagar
3.50 P R
goelus: s, rhagargoel, rhagar
wydd, cyntair, darogan, dys
gogan, arddysgogan
Prognosticate, v. darogan, rhag
didangos; rhagddewinio
Prognostication, sub. dewiniad,
daroganiad, darogan, darmain
Prognosticator, s. dewinydd, da
roganwr, dewiniedydd
Progress, s, mynedia' y'mlaen;
yındaith; cylch-daith; cyn
nydd-To make a good pro
gress, cynnyddun dia, myn'd
1 hagddo ym hwylus, &c.
Progression, s. my mediad y’m-
laen; cynnyddiad: Gradd-es
gyniad; gradd-ddisgyniad
Progressional, Progressive, adj.
gradd-ddringawl, gradd-tyned
awl, graddol, graddianuol,
gradded gol; cynnyddol
Progressiveness, s., gradd-fyned
olrwydd, graddoldeb
Prohibit, r. gwarafun, gwahardd,
gwaha dilu, attal
Prohibited, a gwaharddedig,&c.
Prohibition, s, gwaharddiad, &c.
Prohibitory, Prohibitive, adj.
gwaraſunol, gwaharddawl
'Project, s. dyfais; rhagtwriad;
amcanwaith, bryd-orchwyl: r.
dyfeisio; cynilunio; cyniineliu:
ysgwyddo, tafu alian
Projectile, a. tailedigol, hydaft
Prºjectile force, tafi-rym
Projectiles, s... pl. tail-bethau,
pethau ergydiol, tailedigiou
Projection, Projecture, s. ergyd
iad, chwyrn-dafiiad: darlun
iad, cynlluniad; ysgwyddiad
Projector, s. dyſeisiwr, dychym.
mygwr; cynllumiwr
Prolapse, v. estyn allam yn ormod
|
Prolate, v. datgan, adrodd
Prolation, s. datganiad; oediad
- Prolegomena, s. rhagy madrodd
ion, rhagmodiadau, cyn-araeth
--
 P R 35l P R
t

s Prolepsis, sub. rhagddirnadiad, Prompter, s, clustweinydd, ad.

rhag-gymmeriad; rhag-atteb goffawr: âmnogwr, animoswr
iad: rhagymddwyn Promptitude, Promptness, s, par.
Proleptic, a rhagddirmadawl odrwydd; medrüsrwydd, hy.
Prolific, a. hilios, eppilior, ep fedredd; chwannogrwydd
pilgar, ffrwythig, fºrwythlawn Promptuary, s, trysorfa, trysor
Prolix, a. hirfaith, maitli, hir dy; buydgell; ystèr-le
Prolixity, s. meithder, hirfenth Promulgate, r. cyhoeddi, cyffred
der, gorfeithder; geirgarwch ino, taenn ar led, adrodd
Prolocutor, s, rhaglefarwr, gwr Promulgation, s. cyhoeddiad, &c.
y gadair, proliad, areithiwr Promºige, v. cyhoeddi, yspysu
Prologue, s.rhagymadrodd, prol, Prone, a gogwyddol, tueddol,
rhagaraeth, rhagarawd chwannog, tueddgar
Prolong, r.estyn, lawyhäu, estyn; Promeness, s. chwaunogrwydd,
oedi, gohirio, hirio tuedd, tueddiad, gogwyddiad;
Prolongation, s. estyniad, gohir llechwedd; lled-ochredd
iad, addoediad; hwyhäd Prong, s. forch, pig-forch
Fromemade, s. rhodfa awelaidd Pronoun, s.rhagenw
* Prominence, s. ysgwyddiad allan, Pronominal, a. rhagenwawl
crogiad drosodd; bargod-le Pronounce, v. lefaru, traethu,
Prominent, a. yn ysgwyddo allan; datgan, datamu, cyhoeddi,
yn crogi drosodd; bargodawl; mynegi; seinio, accènu
darnodawl; bannog, mwyaf Pronunciation, s. lefariad, dy
amlwg; balch wediad, dywed-ddull: accen
Promiscuous, a, cymmysgedig, iad; tracthiad, datganiad
cymmysg, plith draphlith Proof, s, prawf, profiad; tystiol
Promise, sub. addaw, addewid, aeth, arddangosiad, arwydd
eddewid: t. addaw, addo, Proof sheet, s. prawflen
gaddaw - Prop, s. atteg, annel, cambost,
Promiser, s. addaw-wr, addaw cymnal-bost, daliaden, dalied
iedydd, addawydd ydd " .
Promising, s. addawiad: a, go Prop, r. attegu, cymnal
beithiol, gobeithlawn Propagate, v. eppilio, cenedlu;
Promissory, adj. addawedigol, lliosogi: taenu ar led, cyhoeddi
addewidiol, eddewidiol Propagation, s. cenedliad; lled
º Promontory, s. penrhyn, pentir, daemiad; cyhoeddiad; heuad
penmaen, penarth Propagator, s. cenedlwr; tanwr,
Promote, v. dwyn y’mlaen; taenydd; hauwr; magwr
dyrchafu, codi i anrhydedd Propel, r, ergydio, gyrru, gwthio,
Promoter, s. derchafydd, dyrch neu daflu y’mlaen -

afiedydd; rhwyddhāwr Propend, r. pvyso yn mlaen

Promotion, s. dyrchafiad, codiad, Propendence, Propendency, sub.
derchafiad: dygiady’mlaen gogwydd, gogwyddiad, go
A.
Prompt, a. parod, parodol, di gwyddedigaeth, tuedd, tuedd.
aros, dioed, hwylus, hylaw iad
Prompt, r. cof-weini; clust Propense, a. tueddol; chwen.
weini: annog, cynhyrfu; aunos mychgar, chwannog
 -

P R 3.52
PR
Propension, Propensity, s.tuedd edd; cyssondeb: r. cymmed
iad, tueddfºyd, syrth. Edr. roli, cymmesuro, cymmeinio,
Proneness a Propendence cyfartalu, darddugni
Proper, a. priod, priodol; iawn, Proportionable, Proportional,
addas, cymmesur, cyfaddas, Proportionate, adj. cyfartal,
perthymol, perthynasol, cym cymmedrol, cymnestrol, cyn
hwys; iawn wedd, gweddaidd; meiaiol, cyniniciatiol, dar
gosgeiddig, thws *!oguawl, cymmesur
Properness, s. asidasrwydd, cym. Preportional, s.rhan gymmestºr
hwysder: gosgeiddrvydd Proportionality, Proportionate
Property, sub. cynned if, anian, ness, sub. eyummedredd, cym
cynddawn, cyuduedd, anian meintjolaeth, cymmeintioli,
duedd; priodoldeb, priodol. cyfartaledd, cyfartairwydd
der; perchenogaeth; ciddo Proposal, s. cymnyg, cyniygiad
rophecy, s. prophyvydoliaeth, Propose, r. cynnyg, gosod ger
rhagddywediad; darogan bron; bywriadu, amcanu
Prophesy, r. prophvydo, rhag Proposition, s, testum; gosodiad,
fynegi, rhagddywedyd; daro. goso dedigaeth; cynnygiad
gan, daroganu, armău Propositional, a. testunawl
Prophet, sub. prophvyd, pro Propound, v, gosod ger bron,
phvydwr; darogan wr cynnys i ystyriaeth, cynnyg
Prophetess, s. prophyydes, &c. Proprietor, Proprietary, s. per
Prophetic, Prophetical, a. pro chenog, meddiannydd
phvydol, prophyydoliaethol Propriety, sub. cynghamrwydd,
Prophetize, r. chware'r prophyyd addasrwydd, cynihwysedd
Prophylactic, a. rhagflaenol, i Propugn, r. amddiffyn, ymdrechu
gadw rhag afiechyd neu didadleu o blaid
Propinquity, s. agosder, cvm. Propulsion, s. ergyd, ergy.diad,
mydogoirwydd, agosrwydd gwthiad neu yrriad y’mlaen
Propitiable, a. cymmodadwy Prorogation, s, godor, godorriad,
Propitiate, r. cymmodi, bodd godorriant, addoediad
loni, heddychu, dyhuddo Prorogue, v. godorri, addoedi
Propitiation, s. dyhuddiant, dy Prosaic, a. difydr, rhydd-ieith.
huddiad, heddychiad, cym aidd, rhyddieithawl
mod: iawn, boddhād Proscribe, r. nawdd-golledu, di
Propitiatory, s. drugareddfa: a. noddi, dinoddedu, difröi
dyhuddawl, cymmodol Prescript, s. herwr, dyn nawdd º
Propitious, t. tosturiol, tirion, goli, annoddawg, difro
graslawn, rbadlawn, boddlawn Proscription,s.dinoddiad, mawdd
Propitiousness, s. graslonrwydd, gollediad, mawdd-goll
tiriondeb, tirionwch; Ilwydd Prose, sub. rhyddiaith; rhydd
-
Proplasm, s. mold, cynllum | draith
Proponent, s, gosodwr ger bron, Prosecute, r. areanlyn, canlyn
cynnygivr, cynnygydd ar, dilyn; gyrru; erlyn
Proportion, sub. cyfran; dogn, Prosecution, s. dygiad yn mlaen,
gradd, mesur; cyfartalwch, |... canymiad, ellyniad
cymmeintiolaeth, cymbwys-ji Prosecutor, s, camlynwr, erlynwr
º
 ºf º
* -

*
*

**
P R- 35
-
s P R
-
* —
T

Proselyte, sub. dychwelwr, ne Protervity, s. afry wiggrwydd

wydd-ffyddiwr, proselyt, tróed Protest, sub. awºthdystolaeth,
igwr: pl. tróedigion, &c. . º. gwrthair, gwrthfarn: v. gwrth
Prosody, s. acenyddiaeth; myd dystio; ardystio, ardystu, ar
ryddaeth, tonyddiaeth dystioli
*
Prosopopeia, s. dynsodwedd Protestant, a, ardystiawl, protes
Prospect, s, rhagdrenyn, rhag tunaidul
olwg, cylch-olwg, drychiant, Protestant, s. ardystiwr, ardyst.
golygiad, golwg, ardren iolwr, protestant, profleswr y
*Prospective, a tremynol, rhag ... grefydd ddiwygiedig *
dremynol, drychiannol, cylch Protestants, s.ardystwyr (yn er
olygawl, golygawl, albeith byn pabyddiaeth) protestaniaid
iawl -
Protestation, s, gorchwiriad, ar
Prosper, c. livyddo, fynnu, tyc dystiad, ardystiolaeth
io; rhwyddo, hylwyddo Prothonotary, s. cymnodiadur
Prosperity, s, llwyddiant, flyn Protomartyr, s. cynferthyr
niant, llwydd, cyſlwydd Prototype, s. cynddelw, cynllum
*Prosperous, adj. llwyddiannus, Protract, v. gohirio, oedi, estyn;
fynnedig, fiyumianuus, hy. darlineilu, darltºnio
lwydd, rhwydd, hyrwydd Protractive, a. gohiriol, oedawl
Prosperousness, sub. ffynnedig Protraction, s, gohiriad, oediad
rwydd, frynniant, &c. Protractor, s. oedwr, gohiriwr:
Prostitute, adj. ymwertliedig; congl-linellydd
budr-wobrwyedig.: s. gwobr Protrude, r, gwtlio yn miaen
was ; gwobr-ferch, putain, Protrusion, S. gwthiad y'miaen
putan, huren, huran, hoeden, Protuberance, sub. oddſ, cmwc,
dyhiren: v. ymwerthu; rhoi ar crwmp, hwrwg; chwydd; ball
werth; camddefnyddio Protuberant, adj. oddfawg, yn
Prostitution, s. puteindra, put fyfu'n hwrwg, yn gnyciog
einwaith; ymiwerthiad, yn Proud, adj. balch, balchaidd–
logiad; camarferiad doniau Proud bitch, gast gynhaig–
Prostrate, a. ar lawr, gorchrain, Proud flesh, cig marw, marw.gig
ar hyd gyhyd; yn y llwch: v. Provable, a. profadwy, hybrawf
syrthio hyd lawr, gorchreinio; Prove, v. profi; arddangos; troi
ymiselu, ymddarostwing; gor allam yn dda neu dárwg
weddyn y llwch Proveditor, s. darparwr bvyd a
Prostration, sub. gorchreiniad, phorthiant, gosymmeithydd
syrthiad hyd lawr; llwyr-grym Provender, s... ebran, gogawr,
iad porthiant anifeiliaid
-

Protect, r. amddiffyn, achlesu, Proverb, sub. diareb, dihareb,

noddi, damnoddi, amgeleddu direb
Protection, s, amddiffyn, amddi Proverbial, a. diarebawl, &c.
fryniad, amgeledd, nawdd, Proverbialist, s. diarebwr, Sc.
nodded, noddiad, arnoddiad Provide, v. darparu, darbod, pa
Protector, s. amddiffynwr, ach rotoi, arlwyo, darmerthu
leswr, noddwr, cyffrydivr Provided, a. darparedig–Pro
Protend, r, estyn allan rided he goes, os à efe
*
3A
- º
:
 -

P R 3.54
º - T

Providence, suh. rhagwelediad; | Prudential, a cynghorus, call

rhagluniaeth, rhagddarbodaeth | Prudery, s. mursendod, &c.
Provident, a. darbodus," rhag | Prudish, a mursemaidd, coeg
ddarbodus; cynghorus -Pruina, s. Ilwydrew
Providential, a rhagluniaethol, Prune, r. brig-ladd, blaen-dorri,
rhagluniaethus, o drefniad Duw técio; taclu, pingcio
Provider, s. darparwr, darpar. Prunella, s. defnydd gwiseoedd
ydd, darmerthydd, artwywr Eghwyswyr: sychder y Saii:
Province, sub. talaith: swydd, mewn cryd neu lucheden:
priod-orchwyl, gorchwyllaeth math o lysieuyu º
Provincial, a taleithiol; gwladol: Pruner, s. ysgythrydd, taciwr,
s. talcithben brigladdwr, taclwr
Proving, s. profiad, prawf; part. Prunes, s. math o eiryn pèr
ym profi, gan brofi Prurience, s. ysſa ; gorfys
Provision, sub. ariwy;-iluniaeth, Prurient, a, flawn oysta
ymborth, byyd; cynmaliaeth; Pruriginous, a ymgrafiyā.
darpariaeth, darbodaeth Pry, v. yspeio, craft-chwilio, man
-

Provisional, a. ammodol; rhag wl-chwilio, chwilotta

ddarbodol, darbodel Pryer, s. chwiliai, chwiliottai
Proviso, sub, ammod; eithriad, Prying, a.chwilgar: s. craft-chwik
rhagddarbodiad; rhagammod iad, chwilot waith
Provocation, s. cyffrºad, annog Psalm, s. salm, can didwyfol
iad, hêriant, itériad Psalmist, s. salmydd; salin-gan
Provocative, a cyffróawl iadyūd; cyfansoddwr salman
Provoke, r. annog, cyſtröi, hério, Psalmody, s. salm-ganiadaeth
cynhyrfu; sarhäu, difrio Psalter, s. Hyfr salmau, salwyr
Provoking, a cyffroawl, hēriol Psaltery, s. mabi, saltring, offeryn
Provost, s. uchel-faer; pen, rhe cerdd telyg i delyn
olydd, blaenor, arlywydd Pseudo-gair Gröeg (a arſerir
Prow, s. pen blaem Ilong, flureg weithiau yn nghyfansoddiad
Prowess, s. dewrder, gwrolder, geiriau, ac) yn arwyddogau,
êofnedd, dewredd, calondid fugiol, celwyddog: megis,
Prowl, r, crwydr hela; gwibio Pseudo-martyr, gau-ferthyr—,
Prowler, s. chwilgi, helgi, gwyll Pseudonymous, a fo dan euw
gi; chwilenwr, lleidryn fugiol—-Pseudography, twyll
Proximate, a. mesaf, agosaf, di | 'sgrifem—Pseudology, geu-iaith
gyfwng, digyfrwng, tra-agos Pshaw, int. wift, pv, fei, och
Proximity, s. nesder, agosrwydd Psychology, s. traethawd am
Proxy, s. dirprwy; dirprwywr— enaid neu yspryddyn
Proxies, taliadau eglwyswyr ar Ptisan, s. math oddiod feddygol
amser Ymwcliad; arian dar Ptyas, s. math o neidr werdd
merth Puberty, s. addfedrwyddoedran:
Prude, s. mursen, coegem, pingcen —mewn merch o ddeutu 12
Prudence, s. callineb, callder, mlwydd, ac mewn mab o
synwyr, dyspwyll; deall, dyall ddeutu 14 mlwydd oed
Prudent, a. synwyrol, pvyllog, Pubescence, s. addfediad natur
dwys-dàoeth, dealius Pubescent, a.mewn oed addfed
- -- -
* *
-
 * s

* ** *
J
PU 355°
*
º

Public, a. cyhoedd, cyhoeddus, Pugilist, s. ymbaffivr, paffivr

cyhoeddaw!: cyffredin Pugnacious, s. ymladdgar
Public, s. y cyffrédin, y wiad; y Pugnacity, s. yimladdgarweh
wiadwriaeth Puisne, s, ieuange; ieuaf; isafo
-

. Publican, s, treth-gasglydd, pub déau-Puisne judge, is-fani

lican; tafarnwr ydd, isaffeirniad
Publication, s. cyhoeddiad, cy Puissance, s. gallu, gallaedd
hoeddedigaeth; anghyfrinach Puissant, a. gallučg, galitiawl,
Public-house, s.tafarn-dy cyfoethawl, cadarn, grymus
Publicity, s. cyhoeddustwydd, Puke, s. cyfog. Edr. Vomit
* cyhoeddogrwydd,cyffredinedd Pulchritude, s. harddwch, &c.
Public-spirit, s. gwladgarwch Pule, r. cwyn-leisio, pipian
Publish, c. cyhoedd, gosodallan; Pull, s, tyniad, tyinfa, tyn
taeliu ar led; adroid Pull, r. tymnu ; llusge; diosg
Publisher, s. cyhoeddwr Pullet, s. cywen, iáran
Pucelage, s. morwyndod Pulley, s. clawerfan, chwerfandro
Puck, s. p wei, mwci, bybach Pullulate, v. blaendarddu, bla
Puck-ball, s. coden fºg, coden guro, egino, bywyllu
lychlyd, coden hyred Pulmonary, Pujinomic, a. ysgyf.
Pucker, s. crychni; ymgrych einaidi, yn perthyn i'r ysgyf
iad; ymderfysgiad; tıwdan aint; ysgyfein-glaf -

Pucker, v. crychu; crych-ddy Pulp, s. bywyn, mwydionyn

blygu; ysgrabinio; fivaanu Pulpit, s. arcith-le, areitlifa, cad
Pudder, s. ifwéam; gwag-ddad air ymadrodd, pulptid "
wrdd; annhrefnusrwydd Pulpous, Pulpy, a. bywynaidd,
Pudding, s. pywding, póten—A mwydionaida, meddal, tymer
black pudding, pvdingen was d, Pulsation, s. cuſ iad, yspongciad
4 gwaedogen, selsigen—A white Puise; s. curiad y galen, curiad y
pudding, monochen; p wingen gwaed, gwaed-gur:—yd-rawn,
wen
yd-bys, pšs, fia, &c.
Puddle, s. corbwll, llaidbwll | Pürer. Bié, a. Ilychadwy
Pudicity, s. diveirdebº gwyledd Pulverization, s. Ilychiad, mān
Puerile, a. bachgenaidd, maban faliad, mām-bwyad -

aidd, plentymaidd, mabin Pulverize, a lyrlu, fylorio,

Puerility, s. bachgeneiddrwydd, malu, breuddilo, mán-bwyo
plentymrwydd, mabinedd Pulvil, s, pëtaroglau
Puff, s. chwa,chwyth, chwythad, Pulvil, e. pèrarogli -

awel, awelan; cwthwm, hyrdd Pumice-stone, sub. yspwng-faen,

wynt: coden flodio calch.faen, Ilosg-faen
Puff. v.thwythu, piffio, erthychu; Pump, sub. sugnedydd, sugnai,
brèmian: ymchwyddo; gor sugn-bibell, sign-beiriant
foli, gwag-foli, gwag-fostio Pump, v. sugn-dynnu, sugm-godi,
Puffin, s, pål, pāl-edn sugn-weathio
Puffing, s. gwag-folach Pumps, s. esgidiau diwaltas
Puffy, a. awelog, cwthynog Pun, s. geir-dro, mwys-air: v.
JPug, s. ab, eppa, º geir-drói, geir-chwarau ..
Pugil, s. dyrneidyn; dyrnodivr Punch, v, trydyllu: 3 o
guthie
*
* * * **
|
 º *
-

* -
* .* *
PU “ - *356." - * P U.
Punch, s,tylliedydd, trydyllydd: Purblindness, s. cibddellni, cib. t
math o gymmysgºddiod, cym ddalledd, coegdaellni, &c. *
• mysg-lyn:—pwt o ddyu; ys Purchase, s, pvrcas, peth a bryn
gentyn, , wyd; pryn, pryniad; r. prynu,
Puncheon, s. tylliedydd: mesur pwrcasu; enmill; cyrhaeddu,
gwlyb o 84 galwyn cyrhaedd **
Punctilio, s. pyngcyn, bychan Purchaser, s, prynydd, prynwr
beth; manyibwngc Pure, u.pur, purlan, glan
Punctilious, a manyliannus, rhy Purely, ad. purion, yn bur
famwl, gor-fanylaidd Pureness, s. purdeb, puredd
Punctual, a cywir ir pwnge, Purgation, s, glauhād; diheurad;
geirwir, manwl, gofalus rhyddhād; earthiad
Punctuality, s. manwl gyflawn. Purgative, s. carthai: .a. carth
iad, manylrwydd, geirwiredd edigol
Punctuation, s, gwahan-modiad Purgatory, s. purdan
Punctuate, r. gwahan-nodi Purge, sub. carth-feddyginiaeth,
Punctulate, r. pigfannu " carthai, carthiedydd
Functure, s, pigiad; pig-dwil Purge, r. atllwys, arlwyso, glam
Pungency, s.llymder, graen häu, carthu, gogarthu; coctii
Pungent, a. llym, Ilym-dost, tost Purification, s. purad, pureidd.
lym; graenawl, irad iad; puredigaeth, glanhãd
Puminess, s, eiddiledd, naredd Purificatory, it: puredigol, pur.
Punish, v. cospi; ceryddu. iannol, pureiddiol
** Punishable, a cospadwy Purifier, s. purwr, puriedydd,
Punishment, s. cosp, cospedigaeth puriannwr, purydd, coethwr
Punition, s. cospiad Purify, v. coethi; puro, pureidd.
Punitive, a. cospawl io; teru; glam-buro
Punk, s. putain, hoeden Puritan, s. (enwawd oddirmyg,
Punning, s, geir-dröad a a roddwyd ar Yunneillduwyr
Purster, s. mwysai, geir-dröed Cristianogol yn y drydedd
ydd, mwys-eiriwr Gamrif, acyn Lloegryn amser
y, u. egwam, eiddil, gwan Elisabeth, &c.) coethyn, pur.
aidd, maraidd, dicra; clefy.cca ddyn
—A puny buy, eiddilyn, när Purity, s. purdeb, purdra
Pup, s. cibach: v. dyfod a chwn, Purl, s, eirion-we, ymyl-we:—
bwrw cwm, byrw torllwyth diod chwerwlys neu werinod
Pupil, s. canwyll llygad; dysgybl, Purl, r. crych-leisio, ffreulo–4
dysgadur, ysgolaig purling stream, crych-nant,
Pupilage, s. dysgaeth, dysgoed crych-ffrwd, ſtreul-ddwſr
Pupillary, a. dysgedyddol * Purlieus, s, hen-gyffiniau
Puppet, s. delwan, llamddelw Purlin, s, trawslath, croeslath
Puppet-show, s. chwarae liam Purlock, s. modwydd-bren, neu
ddelwau, delw-lamsach drawsbren (iddal esgynlawr,
Puppy, s. colwyn, ci bach, cen &c.) **
aw, cym, cenau ci: pl. cynos Purloin, c. darnguddio, twyll
Purbind... cºllan, doegijail, guddio; chwilena; lladratta,
byr-wel, agos-wél -
dwyn, dygyd -
**
 º - *
*
. * #. º º
U + *
'857 PU *

* * ,P **

Purloiner, s. damgu wr. &c. Purvieu, Purview, s. arddrych,

º
Purple, a porpho, º: glas ardrèmyut, sylwedd pVngc,
arsylwedd; eithrad, ammod º
• goeh; rhudd-goch
Purples, s. y nodau; flaint Purulence, Purulency, s. crawn
modau, y llucheden fannog iad archolineu well. -

Purplish, a, coch-lasaidd, &c.

Puruleut, a. crawmllyd, görllyd
Purport, s. ystyr; swim, sylw Pus, s. crawn, gör, maws briw
edd; tueddiad; rhediad; cyn Push, s, gwth, herºwd, ysgwd,
nwysiad - ysgwt, hwp, hwrdd; ymdrech:
Purport, v. arwyddo, arwyddoc - crugdardd
Au; cynnwys - Push, e.gwthio, hwpio, hyrddio; "
Purpose, sub. amcan, buriad, symwthio; gwasgu
meddwl, goddeu, cynghyd, ar Pusillanimity, s, gwan-galondid,
faeth; perwyl, dyben . annewredd, ofiogrwyd
Purpose, t. amcanu, buriadu, Pusillanimous, adj. gwan-galon,
goddeu, arfaethu , gwan-galonus, anmewr, anyrol,
Pur, Purr, c. can-chwyrnu, (fel ilwfr, cachgīaidd . . "
cath) canu'r crwth Puss, s. cath; titw: ysgyfarnog
Purring, s. cam-chwyrmiad Pustule, spenddwyn, crugdardd,
Purse, S. pyrs, pvtuer, alwar, goryn, llymorym -

, amner;icöd. Pustulous, a. crugdarddlyd ºr

Purse, v. pyrsu Put, s. math o chware; dirni;
Purser, s. amnerydd, alwerydd drel - º

Pursiness, s, erthwch lieu fyrdra Put,”v. gosod, dedi; Thoi, rhoddi

º,anad! gan dewder . . . Putage, s. anniveirdeb benyw
- º

Purslain, s. troed y gywen, por Putanism, s. puteindra

pin–math o bridd-lestri Putative, a. tybiedigol
Pursuable, a camlynadwy Putid, a. drewllyd, ffiaidd
Pursuance, sub. camlyniad, er }. s. Edr. Purlock
lyniad . Patrefaction, s. braemiad, mall
Pursuant, a canlynol, dilynol der, malldod, llygriad
Pursue, c. canlyn, dilyn; erlyn, Putrefactive, adj. braenedigol,
erlid, ymlid; olrham - llygrawl, llysºredigol
Pursuer, s. dilyniedydd; erlid Putrefied, a. braenedig, pvdr
iwr, erlidydd, erlyniwr, erlyn Putrefy, r. braenu, pydru, mallu,
iad, erlymiedydd : hadlu, llygru
Putrefying, part, a fo'm pydru, *
Pursuit, s. ymlid, erlid, erlyn;
ymlidfa, erſidfa; olrheiniad braenllyd, crawnllyd -

Pursuivant, s. rhingyll arwyddPutrescence, s. malldod, mellni

fardd; cénad gwlad Putrescent, Putrid, a, braenllyd,
Pursy, a byr-anadlog gan dew pwdr, llygredig, hadl
der; tor-dyn; cestog Putridness, Putridity, s. braen
Purvey, v. darparu lluniaeth, edd, pydredd, pydrni
darmerthu; prynubwyd Putter, s, gosodydd, dodydd,
*Purveyance, s. darpariad, neu Puttock, s. byncathy wern, bád
arlwyad; darmerthiad y gwerni
Purveyor, s, darmertlydd |Putty, s. syth-does, toes-lud
* * *
 - - -
º
º -
s -
º

QU 39s , * QU
======= T--

Puzzle, s. dyryswch; petrusdod, Quadrain, s. mydrpedwar-ban

• cyfytº-gynglor: c. dyrysu; Quadrangle, s. petrual, pedrong!,
*... pen-ffwdamn

Pybald, a brith, brithog

º

Pygarg, s. gwydd-air: yr hebog

glas, yr eryr tinwyn
Pygmeån, a cor-ddyńol .
pedryfal; taiwrn pedreng!
Puzzler, s. dyrysydd, dyrysied Quadràngúlar, a. pedrongl, ped
ydd; pen-ffwilanwr * war-onglog; pedrer
Puzzling, a. dyrus: dyrysgar : | Quadrant, s. peiriant tradefüydd
iol (mewn daear-fesuriaeth, at
amryw gelfyddydau erail) ar
wedd pedwaredd ran cylch;
pedwaran, pedºyran
i
Pygmy, s. cor-ddya, corryn, crep Quadrantal, a. pedwaranol -
pa, dynyn, gwei indiw iſ
Pyramid, s. adal' fen-brati a brig.
fain, bera, pciramid
Quadrat, s. darm pedwar-cyfochr,
pedroglyn, pedroryn; pedryſ.
al, petrial; pedryd
Pyramidal, a. at 13:1; bera, &c. Quadrate, adj. pedwal-cy forhr;
Pyre, s. coelcerth, tami:wyth pedrawg; cyd-cyfaddasol
|
Pyretics, s. meddyginiaedian rhag Quadrate, r. pedwar-gyfochri,
cryd peeth, twymyn met pedru, petrori, pedrydu ; cym.
ucheden medru; cyd-gyfatteb -

Pyretology, sub. traethawiary Quadratic, adj. pedwar-ochrog,

º: poeth-grydau, &c. ped war-cyfoghrawl :
Pyrites, s. callestr, tàn-faen, car. Quadrature, s pedwar-ochriad,
reg (iân, cellt pedwar-gyfochriad, pedrong
Pyronauey, s. tan-ddewiniaeth,
tān-geel, flam-goel, tan-egan
Pyrotechnic, a. tan-gelfydd
iad; pedwar-ochredd, pedror
edd, pedryoledd
Quadličnnial, a. a daychwed bob
* |
Pyrotechnics, s. tail-gelfyddydau edairblynedd,pedeir-blvydd
Pyrrhotism, s. anghoeigaredd ol, pedair-blyheddol -

Pythoness, s. chwriloges r Quadriform, s. pedwardull, ped.

-

Pyx, s. biwen cynium pabaidd rylun, pedwalliun

Quadrilateral, a. pedwar-ochrog,
-

Q. ped war-ochrawl, pedreiror

Quadrille, s. rhyw cliware ped.
Q, FEL byrhād o'r gair Saes cir-law ar y cardiau
oileg, Question, sy’m arwyddo |Quadrinomial, a. pedwarenwawl
gofyniad | Quadripartite, a. pedeir-rannol
º Quab, s. y gwyniad pendew Quadrisyllable, s, gair pedwar.
Quack, s. gwag-ymhongwr; cyf sillawg, pedwarsill
areddwr, crach-feddyg.crwydr Quadrivial, a. pedeir-ffordd
feddyg: v. chwarau'r coeg Quadruped, s. aniſail pedwar.
feddyg, &c.—lleisio fellºwyad troediog; pedwar-carnol
Quackery, s. crach-feddygaeth; Quadruple, adj. pedwar cym
gwag-ymhonwaith -
maint, pedwar-plyg
Quack-medicines, s, gwrach neu Quadruplicate, v. dyblygu didwy.
goeg gyfareddion waith, troi, yn pedwar-plys,
Quadragesimal, a. perthynol i'r pedwar-ddyblygu; pedwal
grawys, grawysol . . . . . li cymmeini -
* *

* * * . .
* ** *
 } º *
-
º -

* * -
* Q U 350 -
QU
* -- -

Quadruplication, s, pedwar-ddy. Quantan, s, dognedd; digon *

blygiad, pedwariad Qearantine, sub. deugain-nydd
Quare, r. ymofyn, chwilia º prawf, dihein-brawf
*
Quafi, sub, llawn-iwngc; r. gor Quarrel, sti. amrafael, cweryl,
lyngcu; difyr-lyngcu, cofftio ceintach, ymryson, cynhen,8:c.
Quag, Quagmire, s. siglen, mig Quarrel, r. cweryiu, cyniennu,
men, mign, cors - … yºngyuhennu, yngecru, yū
Quaggy, adj. siglenog, mignog, , lefief, yungiprys, amrafaelio,
- corsawg, corslyd ceintach, ceintacău, ymryson.
Quail, s. soil-iar; rhegen yr $d Quarrelier, s. cwerylwr, &c.
Quaint, a. cymben, cym!enllyd, Quarrelsome, a. cwerylus, cwer
pert; firaeth-ddigriſ; digriſ ylgar, cynhennas, cecrus, am
wycir; coeg-wych " rafaelgar, ceintachus
Quaintness, s. cymbiendod, cy | Quarry, s. cleddiwig, chware!,
-- mhenrwydd, pertrywydd, &c. maen-gloddfa, maen-glawdd,
Quake, r. crynu, crydio, cryd Quarry, c. ysglyfio, ysglyfaethu;
ian, ysgrydio, ysgrythu Quarry-man, s. cloddiwr.cerrig,
Quaker, s, crynwr; carodawr chwareiwr
Quakerism, s. crynyddiaeth, cre Quart, s. chwart, pedwaredd ran
fydd y crynwyr neu’r carod galwyn
orion - º
Quartan-ague, s. cryd bob ped."
Quaking, a. and part. cryp, cryn. werydd dydd
awl, yu crynu, crynedig, cryd Quarter, s, pedwaredd ran, ped.
iog, crydus, erydiain, crydiawl; waram, pedryran, chwarthor,
hygryn chwarthawr;--parth, mann,
Quaking, s. crºn, crynfa, cryn cwrr, lle:–nawdd; arbediad;
dod; cryniad, cryd, crydiad, hoed:—wyth mesur, dan dél,
crydiaint, dychryniad, dych crynog, pēg, peged, pegaid
t ryndod, ysgryniad . Quarter, r. chwarthorio, pedwar
Qualification, sub. cymbwysiad, ddarnio, pedeir-rannu;-llet
cymbwysder, cynnysgačddiad, tya, Iluestu, dofri, dofreithio
dawn, arddawn -
Quarterage, s, dogm, cyflog, neu
Qualify, v, addasu, cyfaddasu, dal tri-misol
cymbwyso; tymheru, tyneru Quarter-deck, sub, uchelfwrdd,
Quality, s. cynneddf; rhinwedd, pedryfwrdd long
º rhin, camp; teithi; maws, an Quarterer, s, chwarthoriwr: dof.
º ian: ansawdd; rhyw, rhywog reithiwr. º

* aeth; gradd; bonedd Quartering, s. chwarthoriad *

| * Qualm, s.llewyg, llesmair; gloes, Quarterly, ºſt, chwarthorawl; tri

gwasgfa, gloesyn i = misol: ad, bob tri-mis
* Qualmish, a llesmeiriol, Wewyg Quarter-master, s: lluesteiwr
awl, gloesiawg *. Quarterm, s. wythfed ran chucart,
Quandary, suh, cyfyng-gynghor, neu chwarthor peint—A
dyryswch meddwl, astrusi tern loaf, torth chwarthor(nen
º
Quantity, s. swim, swmp, mesur, chwarter) peccaid (dau chwart)
º, rhywfaint; maint, maintiol Quarters, s, lletty, llettyfa, dof.
* aeth; cynnwysiad; dognedd raeth; gwestle; gorsaf, gwers
º *

* *
º
 º
º

º * ºf
c

*.
•) 60 Q U. "
F =
y!!fa–Winter-quarters, gauafle" Queril, s. melin law, breuan
The four quarters of thc world, Querry, s. marchſa: marchwr,
pedryfannau byd ~ gwº-trawd y brenin -

Qūarter-sessions, s. brawdlys, tri Querulous, a. achwyngar, cwyn

misol, hedd-yngneidlys, hedd
lys - Querulousness, s. cwyngarwch,
Quarter staff, S. ffon bedror
Quarto, a. pedwar-plyg
* Quash, r. diddymu, dyſłdymu :
llysu, gwrthod, burw allan;
º dystewi, gostegu: diffoddi, di
fodd; mygu: s. Edr. Melon
Quaternary, a. pedweiriog
Quatermion, Quaternity, s. ped.
wariad; pedwariant
Quatrain, s, pedair linell yn odli
bob yn all
Quaver, s. yeh nod: crych-lais,
dol-ystain: v. crych-nodi:
crych-leisio, dolysteinio
* * Quaverer, s. crycińedydd; dol.
ysteiniwr, tún-gyrchydd .
Quavering, s. dolysteiniad ' ',
Quaviver, s. draig y mor
Quay, s.llong-borth, llwythfa
Quean, a brontem, dyhiren
Queasiness, sub. gwasgfa cylla,
gloesygiad, chwyd-duedd
Gueasy, a.gwrthwyneblyd - *
* Queen, sub. brenhines, teyrnes,
banon, priod brenin
Queer, a. digrif, ysmala; hynod
Queerness, sub, digrif-wedd, di-H. Quibble, s. geirdro, mwys-air,
grifedd
Queest, s. ysguthan º
gar, ceintachlyd
achwyngarwch, tucilanrwydd
Query, s, gofyniad, yºnofyniad:
v. ºofyn, holi; ymofyn; chwil.
io; animau
| Quest, s. vmofyiiiad; chwiliad:
rhethwyr, gwyr twing
Question, s, goſyniad, holiad, hol
edigaeth; arhawl; dadl, os,
ammheuaeth
Question, r. holi, goſyn, posio,
ymholi, ymatyn; ammau–Tº
beg the question, cipio'r holiad,
cymmervd y peth holedig fel
- *
peth addefedig
Questionable, a. ammheuadwy,
dadlenol, ammheugl
Questioner, s. holwr, liolydd, hol.
iedydd, ynofynydd; ammheir
wr, posiwr
Questionless, a. diamheuol, di.
ddadl, dilys, dibetrus
Questman, s. ymofynwr i achos.
ion, men fatterion dadl
Questor, s.trysorwr gwladol
| Questuary, a rheibus; bawaidd
Quib, s, geir-frath, cellweir-gno
ºut, gochel-air, inwys.
ro

Quell, v. darostwing, gorthrechu, Quibble, v. geirdrói, mwys-eirio;

llonyddu; gwastatu mwys-ddywedyd, &c.
Queller, s. darostyngwr Quibbler, s.güir dröedydd, mwys.
Quelquechose, s, rhyw-beth eiriwr, geir-chwaréydd
Quench, v. diffoddi, diffodd, Quibbling, a.mwys-eirgar
dofi ; dyhuddo; torrisyched Quibbling, s. mwys-eiriad, am.
Quenchable, a. diffoddadwy wysedd
Quenchless, a. anniffoddadwy . Quick, a, byw, bywiog; buan,
Querele, s. achwyniad wrth lys" ebrvydd, cyfiym, siongc, hein
Querimonious, a. achwyngar if, gwisgi, brysgar; prysur,
Querist, s, gofynwr, yimofynwr, pres, chwip, chwipyn; disym
holwr, holiedydd, lººd mwth, sydyn
sº º * -- *

*
*
 QU 36] QU → *
Quicken, v. bywhäu, bywiecău; Quinquagesima.sunday, s. dydd
bywidli, bywidgi; brysio, prys sul ynyd
suro, ffrystio, frysio || Quinquarticular, a. perthynol i
Quicken-tree, s. cerddinen bump erthygi, pum-erthyglog
Quicklime, s. calch brwd Quinquennial, a. pummiwyddol
Quickness, s. cyflymder, buan Quimsy, s. y fynyglog, yspinawg,
der; craffler, lymder dolur yn y gwddf
Quicksand, s, traeth byw, traeth Quintal, s. canºpwys' -
sugn, sugn-draeth Quintessence, s. sylwedd: rhin
Quicksets, s. plan-ddrain; plan wedd; anian; holl nerth
wydd, planigion—A quick-st Quintuple, a. pum-plyg
hedge, bid, gwrych, planwrych Quire, s. cor: —plygo bapur, yn
Quicksented, a. ffroen-graff cynnwys 24 papurlen
Quicksighted, a. llygadgraff Quirister, s. car-geimiad
Quicksilver, s. arian byw Quirk, s. dichell-dro, cyfrwys
Quickwitted, a. synwyrgraff dro, ymdro, ystrange, chwired
Quiddity, s, dyrys-bwngc:—han Quit, a rhydd; wedi cwbl-dalu
, fodiad, hanfodoledd - Quit, p. gadaw, gadael, gadu, yin
* Quiescence, s. anghyffroad, yin adaela; rhyddhau; talu, cwb!--
lonyddiad, cysgai dalu: ymddwyn -

º
º
Quiescent, a. anghyffro, gorph. Qurite, ad. yn gwbl, yn llwyr
wysol, cysgiedig:—anseiniedig Quitrent, s, rhydd-rent
Quiet, a. Ilonydd; gorphwysol, Quits, ad, yn union-law,ynrhydd
digynhwrf, digyffro, tawel; es. o dilyled, wedi talu
mwyt Quittance, s. rhyddhād
Quiet, s. Ilonyddwch; tawelwch; Quiver, s. cawell saethau
esmwythder: v. Ilonyddu; taw Quiver, v. cryuu, crydio: &rych
elu: esmwytho; frewyn; ath byngcio
wyn - . . Quodilibet, sub. manyl-bwngc,
Quietism, s, gorphwysyddiaeth dyrys-bwngc, mwys-bwngc
- Quietists, s, math o grefyddwyr; Quodlibetarian, s. manwl-byngc
º gorphwysyddion iwr; un am y pungc afynner,
a Quietness, Quietude, s. Ilonydd oll-chwedleuwr -

wch; esmwythdra, &c. Quoif, s. penguwch. Edr. Coif

Quietus, sub. rhyddhād, gollyng
dod; ymadawiad; angau
Quill, s. asgell-fôn, pluen-fôm:—
pin dirwyn, corsen ddirwyn
- Quillet, s. clytyn o dir,ºùm,
erw fechan–Quillets of the
law, mām-droion cyfraith
Quilt, s. huling, hulym, cwriid;
teisban, brwyd-we, cotym-we
Quilt, v. arwmio, brwyd-wnío
Quilt frame, s. brwyd
Quince, sub. math o bren, ai
frwyth
Quoin, s. nadd-faen congl: cya
Quoit, s.llechen dafi, coitan
Quondam, a gyut, a fu
Quorum, s. (oba rui) enwawd
perthynol i rai ustusiaid, neu
heddyngnaid; Rhaid bod un,
o leiaf, jºyflyw mewn Eist
eddfod, &c.
Quota, s.rhan, cyfran, dogn, neu
nifer gosodedig ar
Quotation, s. ymadrodd allan 9
waith un arall; dyfyn-nodiad,
prawf-nodiad
º (, R
 R A 362 R A

Quote, p. galw i mewn neu ad Racket, s. humig, humog, Pel

rodd geiriau arall; dyfyn-modi, ip:—mawr-swºm, croch-glep,
prawfnodi; cof-modi croch-ddadwrdd, ejec
Qāoth, t. medd, meddai, &c.— Racking, a. arteithioſ, &c.
Quºth I, eb fi, eby fi Rack-rent, s. tyn-rent, eithaf
Quotidian, a beunyddiol . . rent, eitilafardreth -

Quotient, s. (mewn rhifyddiaeth) Rack-renter, s, tyn-rentwr; deil

y mifer a ddengys pa sawi iad tandaeiliad -

gwaith y_ceir y nifer ileiaf yn Racoon, s. milyn yn America

y myyaf, neu y rhaniedydd yn Racy, a, o flas pèr-addfed
y nifer iw ranau; cyfuiferydd, Radiance, Radiancy, s. ſlewych,
cyfnifer-rif • .llewyrch, gloy wider, claerder,
dysgleirdeh, pelydredd -

R.
Rºº. a. Ilewyrchiol, dysglaer,
pe!ydrog, iesin
Radiate, i. pelydru, paladru,
RABATE, Rabbet, s. cyng bwrw pelydr, peilio, rhaiadu
hwys, ymyl-gynghwys .4 Radiated, a. paladrawg, pelydr
Itabate, v. cynghwyso, cysswllt og, goleu-bclydrog • **
gwyso (at roi ynylau esdyll Radiation, s. pely driad, peiliad
*
od tros eu gilydd) | Radical, a, gwreiddiol, cyn !
Rabbi, Rabbin, s, athraw neu Radicalness, s. gwreiddioldeb
ddysgawdwr Iuddewig, rabbi Radicate, v, gwreiddio, yn
Rabbinical, a. rabbinaidd, &c. wreiddio, boneddogi
Rabbinist, s, un hyddysg mewn Radicated, adj. gwreiddiedig,
'sgrifenadau Huddewig, &c. greddfedig, wedi cynnefine .
Rabbit, s. cwmingen, ffiogen Radication, s. gwreiddiad
Rabbit's-stop, sub. gwāl a thor Radish, s.rhuddigl, rhuddygl
llwyth cwmingen Radius, s. goleu-baladr; aden
Rabble, s, gwerinos, adlawiaid, ‘olwyn; hanner tryfesur cylch,
dynionacli, dymos; gwerin-dorf megis o'r föth i'r gāmcg
Rabblement, s. gwag-faldordd, Radix, s. gwreiddyn; dechreuad º
ffregod, fregodiaith, filoreg Radnor, s. Maesyfed, maes-y-fed
Race, s. gyrfa, rhedfa, rhedegfa, Raffle, s. taſiad disiau, chware
... àch, cemedl, rhyw; gwreiddyn firistiau : v. trim y fristiol neu
Race-horse, s, gyrfarch, rhedeg ffristial, fristialu, taflu fristiau
farch, gyrfeydd Raft, s. crwyd-fad, car-fad, clud
-

tRacer, s. Thedegwr:_gyrfeydd, eir fåd, cludair, cluder

... gyriedydd; rhedegfarch Rafter, s. cebr, ceibren, cledren
-

Raciness, s. addfed flasgwin (pl. ceibr, cledr) dist; tylath

Rack, s. arteith-glwyd, dirdyn Raftering, s. ceibrad, cledrad
glwyd; artaith, dirboen, ar Rag, s. brat, bril, carp, llarP,
... iteitliad, dirboeniad; clwyd, brètyn, cerpyu, cadechyn
sych-glwyd; rhesel, rhastal Ragamuffin, s. §: brèlyn, brēt
Rack, pi, arteithio, dirboeni, dir yn, carp, brètyn bråtiog
dynrºn, dygn-boeni:—adfarilo; Rage, s: cynddaredd, gwylltineb;
diwaddodi gwyllt-gais, gwyn-gais, gwyn:
 R A 363 R A
2.

ymchwydd, dygyfor: v.gwyllt. Rake-hell, Rake-shame, s.anfad

io, cynddeiriogi, creuloni, gor ddym, crogyn, diffeithwr
: ddigio; terſysgu, yngreuloni Rakish, a. penrydd, of ºr, afrad
Ragged, adj. carpiog, bråtlog, lon, wttresgar, gwastraffus
larpiog, sitrachog Rally, tº difyr...wawdio, difyr-sen.
-

Raggedness, s. carpiogrwydd mu, gwawd-sennu, gwawdio:-

Raging, s. cynddeiriogiad; rhuad, adfyddino, adgynnull; ail-ym
gor-ruad, dygyfor, ymchwydd gymnull - - -

Ragman, s. cadachwr, carpiwr Rallying, s. difyr-wawdiad, &c.

Ragoo, Ragout, sub. saig, uchel —adfyddinad, &c.—A rallying
gywarr - point, cymnull-fan
Rags, s. carpiau, bratiau Ram, s.hwrdd, maharen
Itagstone, s. bras hog-faen Ram, v. hyrddio, gorddio, tyn
Ragwort, s, tegeirian, llysiau'rys bwyo:—rhidio, flammu
gyfarnog, llysiau'r meidr Ramage, t, gwib-chwilio, gwib
Rail, s. cledren, carfan; canllaw ienna, gwib-chwalu
Rail, r. cledru, carfanu, am Ramble, s. gwibfa, gwib-daith,
giedru; difrão, difenwi, antrio crwydr-deathiad
3.f
Railer, s. diſenwydd, difriwr Ramble, r. gwib-rodio, gwib
Raillery, Railing, s. cabliaith, deithio, crwydr-wibio: ymle
difenwad, gogan-iaith, gogan ferydd, colli mewuymaurodd,
Ralling, s. cledr-gae: canilaw crwydr-siarad
Raillery, s.gwawd-feiad, chwer Rambler, s.gwibiwr, gwibiedydd,
thinwawd, gwatwariad - crwydredydd, rhodienydd,
Raiment, s. dillad, amdawd gwib-geradwr
Rain, s. gwlaw: pl. gwlawogydd Rambling, a gwibiog, gwibiol;
Rain, r. gwlawio, tywalit gwlaw, gwassarog, diºrcfm
bwrw awlaw - Ramification, s. cangheniad
Rainbow, s. enfys, enfysg, bya'r Ramify, r. cangennu, desparthu,
gwlaw, biva'r cwmmwl ymgangenulu
Raindeer, s. carw Llychlyn Rammer, s. byrddiedydd, pvy
Raininess, s, gwlawogrwydd edydd; gorºd, gordawyn, pvy--
Rainy, a. gwlawog, gwiawiawg, odr, hwrdd palmantu
gwlawiyd, gwly byrog, gwlyb Ramming, s.hyridiad, pvyad
Raise, r. codi, cyfodi, dyrchu, Rammisii, u, hyrddaudd, dryg
dyrchafu, derchu, derchafu sawtus fel hwidd neu fºrch,
Raiser, s. codwr, cyfodwr, dyr drewllyd, byclaidd, mws
chºfydd, dyrchafiedydd Rammshness,s.hyrddeiddiwydd,
Raisins, s. gwin-lawn wedi eu drewsawr, drygsawr
cyffelthio, rhesin: sing. rhes Ramous, a cangenog, canghenog,
inen
Ramp, s. maid, llam, rhuthriam:
Raising, s. codiad, cyfodiad hoeden -

Rake, s.cribyn, crafiedydd, draf. Ramp, c. chwareu'rhobi

lusg; rhuglen:-afradyn, of r Rampaucy, sub. gorilyfder; gor
ddyn.: ; c. cribinio, cribynio; moddtwys:; gothryfiant
crafn, cribinotta: cyahyrfu Rappant, a. ar y rhuthr-maid;
tan, rhysodi:-ofera affeolus, anllywodraethus
3B 2
 R. A. 364 * RA

Rampart, Rampire, sub. gwrth maethullid, ymlidio *

gławdd, rhagfur, amgaer, ysgör Rankness, s. bras-dyfiant; drew

Ramping, a. llamsachus iant, mysni, drygsawr
Rampired, a. amgaeredig Ransack, c. manwl-chwilio, gor
Ram-rod, Ramming rod, s. gwi chwilio, chwilotta; ysglyfio,
alen gwn meu døryll ysglyf-chwalu, antheithio
Ramsey-Island, s. Ynys Dyfan Ransome, Ransom, s, pridwerth,
wg, Ynys Dewi pris gollyngdod; inwn
Ramsons, sub. cra'r geifr, cra'r Ransom, c. prynu o gaethiwed;
nadroedd, cra y neidredd adbrynu: guaredu, achub
Rancid, a.mws, drewedig, drew Ransomed, adj. prynedig.: s. pl.
Ilyd, drygsawrus prymedigion, gwaredigion
Rancidness, s. mysni, llwydni, Ransomer, s. prynwr, prynydd,
drygsawrusrwydd, drewiant pryniawdwr, gwaredydd
Rancorous, a. dygasog, gwreidd Rant, sub. eoeg-araeth, fregod,
gas, gwreiddgasog, hemlidus coeg-siarad: r. coeg-frolio:
Rancour, s, hen lid, cenfigen, fºregodi; croch-ddadwrdd,
dygasedd, gwreiddgasedd croch-faldordd
Rand, s. gwaldas esgid; gwrym Ranter, s. coeg-froliwr, ffregod
Random, s.amtur, amcan–Aran wr, croch-faldorddwr
dom shot, ergyd diannel, &c.— Ranting, a.gwag-siaradus; croch
To speak at random, siarad heb faldorddus, &c.
ystyried, arantur, &c. Rantipole, s, penchwiban-ddyn;
Range, s.rhestr, rhes, hacn: am croch-fonliefwr, bragaldivr
gyrhaedd, ehangder:--gogr Ranunculus, s. crafangcy från
rhuwch:—-paladr cerbyd:— Rap, s. cnoc, dul, flat, chip, cras
crwydr-wib, darymred ergyd: r. cnoccio, curo, cras
Itange, v.trefnu, rhesu, rhestru, daro, pvyo, fattio : newid—
cyfrestru: rhodienna, crwydr To rap out an oath, or a tie,
wibio, amredeg by theirio llw, neu gelwydd;
Ranged, a. trefnedig; rhestredig rhoi.mawr-lw, &c.
Ranger, suh. trefnwr, rhestryr, Rapacious, a...rheibus, geus,
rhengciwr, trefniedydd,. &c. yspeilgar, treisgar
ºw: ler
: gwibiwr. Edr. Ram Rapaciousness, Rapacity, sub.
rheibusrwydd, cipgarwcil
Ranging, s. trefniad; rhestriad: Rape, s, trais, antodd, liathrudd:
a. crwydrawl, amredawl erfinem, wyllt, meipen ya:
tank, s, rhes, rheng, rhengc, cwmmywd—Broom-rape, corn
rhill, rhestr, gradd; urdd carwymynydd, corn yrhydd,
Itank, v, rhesu, rhestru, cyf. corn yr iwrch, corn bych—
restru, cyfraddu, &c. To commit a rape, treisio, llath
Rank, a. mws, drewllyd; gor ruddo, dwyn trais ar
thyfol, braisg, rhy-fras; hys Rapid, a. chwyrn, chwyrm-réd,
pys, hynod, modedig gwyllt-rèd, fryd-wyllt; cyſ:
Rankish, adj. lled-ddrygsawrus, lym, chwimmwth; disymmwth
Hed-direwedig, mysaidd Rapidity, Rapidness, s. chwyrm
Rankle, r, crawni, madru,llygru; er, chwyrnedd, buandra, &c.
º

**
 365. R. A. .

Rapier, s. cleddyf hir cul-fain Rasure, s. diléad; dystrywiad

Rapine, s.trais, trais-gip, trais Rat, s. Ilygoden freinig–To smell
ladrad, ysglyfaethiad a mat, drwg-dybio
Rapper, s. mawr-lw; celwydd Rate, s, pris; dogm, cyfran, dogn
anferth: morthwyl drws edd; maintioli, maint; modd,
Rapping, s. dwys-gnocciad, &c. dull: treth;. yströd
Rapscallion, s. Edr. Rascalion Rate, v. prisio; trethu, tasgu;
Rapt, part.cipiedig, a gipiwyd dogui:—dwrdio, sennu
Rapture, s. pèr-lewyg, pèr-les Rateable, as prisiadwy, hybris;
mair, gorllonder, gorllonedd; trethadwy, hydreth
awen-fas - -

Rated, a. prisiedig; trethedig

Rapturous, adj. pèr-lewygawl; Rater, sub. prisiwr, prisiedydd;
melys-bêr; gorllawen trethwr, trethiedydd
Rare, a, anghyffredin, antynych, Rating, s. prisiad; trethiad
amaml;, prin; ammeuthyn; Rath, Rathe, adj. Iby-gymnar,
godidog, rhagorol; teneu rhagaddfed—A rath-egg,medd
Rarefaction, s.teneuad, teneuhād al-wy. --

Rarefiable, a temenadwy Rather, ad..yn hytraeh, o flaen,

Rarefy, v. teneuhäu, teneuo yn well, &c.—I had rather,
Rarefying, part, yn teneuhäu, gwell gènyf, dewiswn, &c.
teneuhäol. Ratification,s. cadarmhād, sicrhād:
Rarefying, s.teneuhād ‘ Ratified, a.sefydledig. -

* .
Rarity, s, amguedd; ammeuth Ratify, r. cadariihau, sicrhäu;,
yn : anamlder. Edr. Rareness cymmeradwyo; sefydlu
* - Rareness, s, anghyffredimrwydd,. Ratio, s... dogn, dognedd; cym
ºt anghyfredimedd,anfynychder; mesuriaeth, cyfartaliaeth
º
prinder, prinedd; godidog Ratiocinate, r. cymnwyllo, dar-, .
rwydd; ammeuthynedd bwyllo, rhesymu, ymresymu
Rasberry, s. Edr. Raspberry. Ratiocination, s. cymbwylliant,
Rascal, s. dyhiryn, diffeithwr ymresyniad; arbwyllineb
Rascalion, s. bawddyu, diffeith Ratiocinative, adj. cymbwyllus,
wr, cachadur, bawai. rhesymiadol, ymresymiadol
Rascality, s. diffeithder; gwellil. Rational, a. arbwyllog, rhesym-"
ion gwlad, adlawiaid ol, cymbwyllog
Rascally, a. brwnt, bawaidd: ad. Rationality, s. rhesymolrwydd,
yn didiffaith, yn frwnt rhesymoldeb, cymbwylledd
Rase, v. llwyr-ddymchwelyd, di Ratsbane, s.gwenwyn Ilygod
nystrio, dystrywid; diléu Rattle, sub. rhugl-degan: rhugl.
Rash, a, chwidr, ehud, disynwyr, groen, rhugl—Rattles in the
byrbwyll, brysgar, rhull throat, cleren(rhwngc,chwyrn
Rasher, s. teneuddarn, golwyth ogl,) yn y gwddf
Rashness, s. chwidredd, ehud Rattle, v. rhugl-drystio; croch
rwydd, byrbwylldra, rhulldra ddwrdio: clerennu, rhwngc -

º Rasp, s. 1hasgl, rhathell ian, chwyrnogli,

Rasp, v. rhasglio, rhathellu Rattlepate, s. chwalwr chwedlau,
Raspberry, s. afanen, mafonen: Rattlesnake, sub. neidr gynfon
pl. afan, mafon, gwyfon. drwst, neidr rug-gynflon
º
-

*. * *
 a--
R A Jº) 6. • • R. E.
Rattlewort, Fluxwort, s. arian y *—y pysg morcath, rhaien: t.
gweirwyr, arian y cér - pely dru, saethupely dr
Ravage, s. anrhaith, difrod, hafog Rayonnant, a. pely drawg
Ravage, r. aurheitlino, hafogi Razers, s. ysgythriddeint baedd
Ravager, s. difrodwr, amrheitliver Razor, s ellyn, cylleifeilho
Raucity, s. crygi, crygni j| Razor-bill, sub. Ilurs, Hursen,
Rave, r. gwallgofi; ymleferydd; gwalch y penweig, portinwy
penwaunu, penysgafnu | Reaccess,’s.’ail-ddyfodfa
Ravel, r. dadwéu, dattod; ym Reach, s. cyrhaedd, cyrhaedd
diadwén, clafeddu : dyrysu iad: ystryw-gast; herc .
Ravelin, s.rhag-dditiyuwaith Reach, r. cyrhaedd, cyrhaedda,
Raven, s. cigtran cyrhaeddyd,
tyn; ymgyrhaedd,
. estyńu, ys
Raven, Ravin, r. gorwangcio, estyn;
gwangcio; ysglyfio; cigyddio ºff. i. :
Ravener, s, gwangciwr cyfogi, bywrw, chwyd gyrchu
-

Ravenous, adj. gwangcus, gor | Reaching, s. estymiad, cyrhaedd.

wangcus, ysglyfgar, cigweinioi iad, &c. cyfog, cyfogiad,chwyd,
Ravenousness,s.gwangcusrwydd, chww.diad
gorwangc, ysglyf;arwch Reachless, a.digais, diymröad
Raver, s, ynfydwr Reaction, s, gwrthweithiad
Ravin, s. yspail, ysglyf Read, r. darllain, darlien, dar
Ravine, s. crigyll; cornant liéu, lléu, liéain
Raving, s. penwendid: a, pen Readeption, s. adgaffaeliad
wan; flyring, gorwyllt Reader, s, darllenydd, darlièydd,
Ravish, r. treisio; diſorwyno ; darllenwr, lléawdr
llathruddo; treis-ipio; dwyn: Readiness, sub. parodrvydd,
-
gwych-foddio, gorltonmi ewyllysgarwch, hwylusdod,
Ravisher, s. treisiwr; lathrudd. hwylustwydd
• wr; traisgipiwr; ysgyfydd Reading, s. darlleniad; darlien
Ravishing, a. a bair lesmaur gan edigaeth, darlléedigaeth
• hyfrydwch; melys-bêr, hyfryd Reading desk, s. darllenfa
bér, për-seiniol; tra-hyfryd Readmission, s.ail-dderbyniad
Ravislingness, s. gor-hyfrydedd, Readmit, v. all-dderbyn
tra-hyfryūrwydd, &c. Reaffirmance, s. adwiriad
Ravishment, s.treislad, treisiant, Ready, a. parod, parodol, parot
trais-ddygad; gorlonnedd àedg; ewyllysgar; hyław,
Raw, a. ammrwd, ir; clai, cri, hwylus, hyfedr, medrus, de
digroen, llynrig, anaddted; an heurg—To make ready, parotói,
hyddysg, anmhrofed.g parodi, &c.
Raw-boned, a.esgyrniog, esgyrn Real, a... gwir; gwiriawl, gwir
fawr, asgyrnig, &c. ioneddol; gwiriedig; diffuant,
Rawness, sub. annrydedd; di diledrith; ansymudedig–His
* groenedd; anhyfedredd, an estate, both real and personal, ei
mhrawf, antedrusedd eiddo anghyſtro, a chytröedg:
* Ray, s. paladr goleumi (pl. pel ei dir, aidda symudedig
* ydr) pelydryn, goleuym, go Reality, s, gwiredd, gwirionedd,
lewyrch; claerder, gloywder ditiuantrywydd, diledrithedd;
-

- -
 -
*
*

#E --
367 R E

Reality, s. hanfodoledd; Sylw Rebel,r.gwrthryfeia, gwrthryfelu

ed virwydd ... Rebellion, s. gwrthryfel .
Realize, v, gwirio, gwireddu : Rebellious, adj. gwrthryfelgar,
peri bod; sylweddoli; gwir gwrthrytelus, gwrtinyfelog;
brofi; gwir-gyflawni, &c. anafudd, cyndym, gwrtlinysig,
Really, ud. yn wir,yn ddiau, &c. Rebelliousness, s. gwithryfelgar
Realm, S. teyrnas; llywodraeth wch, gwrthrytelusrwydd ºr
Ream, s.rhwymynaid o bapur; Rebound, s.adlam: v.adlammu,
ugain cweir, ugein-plyg gwrtimeidio, dadlammu
Reanimate, r. adrywhâu, adjyw Rebuff, s, nāg, naccād, gom
io; ail-gefuogi - meddiad; atteb Sarrug; yspwy
Re-annex, t. adgyssylltu Rebuff, v. curo yn ol; attebyn
Reap, r. medi; cymauafu sarrug; digalóni; macău. . ."
Reaper, s. medwr, medelwr |Rebuke, s. cerydd, cerydd air,
Reaping-hook, s. cryman medi sen: v. ceryddu, sennu, rhei
Rear, s, bán, cynffon, pen ol H] Sein
Rear, p. codi; ymgodi; magu | Rebukeable, a. ceryddadwy.
Rear-admiral, s. ol lyngeswr Rebukeful, a, ceryddgar
Rear-guard, s, ol-fyddin, &c. Rebus, suh, dyſal, dychymmyg,
Rear-inouse, Rercinouse, s. Edr. dychymmyg-air, dainmeg-wers
Bat Rebut, p. cilio ym ol *

Reascend, t, ail-esgyn, ad-esgym Recall, r. gwrthalw, galwyn ol

Reason, s. Theswm, arbwyll, cy
mhwyll: t. rhesymu, arbwyllo,
cymbwylle, ymresymu
Reasonable, a rhesyinol; teg;
gweddol; cymbwys
Reasonableness, s, rhesymoldeb
Reasoner, s, rhesymwr, rhesym.
Recant, tº dad-ddywedyd, dad
A brofesu, dadgyttesu
Recantation, s. gwrthgan, dad
ddywediad, dadgyffesiad .
Recapacitate, v. ail-alluogi º
Recapitulate, t. all-bennodi, ail
adrodd; adsumio ... • r

iedydd, cymbwyllydd . §.” iail-adroddiad

Reasoning, s. rhesymiad ! ecede, ºr, encilio, gwrthgilio,
Teasonless, a. direswim cilio oddiwrth, cilio yn ol
Re-assemble, t. ail-gymull, ad Receipt, s. derbyniad; derbyn
gasglu; adwysio * edigaeth; tāl-dácyn, tál-’sgrif,
Re-assert, r. ail-haeru, advirio tal-gofiant: cyfarwyddiad me.
Re-assign, v. ail-bennu, adben gol
nodi; ail-drosi, attrosi rºle. derbyniadwy
Re-assume, t. adgymmeryd Receive, v. derbyn; gwrthfyn,
Reave, v. difeddu
Rebaptize, t. all-fedyddio ... :-
*:e
cymmeryd; caffael,
Rebaptization, s. all-fedyddiad Receiver, s. derbyniwr, derbyn.
Rebate, v. rhigoli, rhychu, bylch ydd, derbyniedydd . . . "
dorri; pylu; talu dognºmeu | Recency, s. newyddrwydd, ne -

gyfram yn ol, tal-dolio wydd-der, diveddarwch

-

Rebatement, s, rhigoliad; pyl Recent, a newydd; diweddar:

iad; tollad, toliant; tāl-doliant crai; gonewydd - -

Rebel, s, gwrthrytelwr Recentness, s, Edr. Recency -

*
-
 R E 368 R E -
-

Receptacle, s. derbynfa, derbyu cyfrifiant; tymp -

le; cuddfa, cuddigl; cronfa Reclaim, p. galvº yn ol; divygia,

Receptibility, s. hyddalrwydd gwellhau; adferu "
Receptible, a hyddal Reclaimable, a. divygiadwy, &c.
Reception, s derbyniad, derbyn Recline, r. gogwyddo yn ol.
edigaeth; croesaw plygu yn ol, llaes-ogwyddo;
Receptive, q, derbynedigol lled-ogwyddo; ited-orwedd
Recess, s. cil, encil; ciliad, en Recluse, g. cauedigi fynu, meilk
ciliad, yimadawiad; cilfa, cil. duol, meudwyaidd, didryfaidd:
fach, dirgelfa, ymguddfa-Re s. meudwy, d.dryfvr, mynach,
cess of Parliament, cil (nen dài. adfanach; lieian
esteddiad) y Senedd - Reclusion, s. neillauaeth, &c.
Recession, s. enciliad, ciliad Recognisance, s. ail-gydnabod;
Rechange, t. admewid cyūnabyddiad; ynarwymiad
Recharge, t. adlwytho; adgy Recognise, t. ail-admabod; all.
huddo, gwrthgyhuddo; all gydnabod; cydnabod; aſ:
hyiddu, gwrth-hyrddu brofi; all-wrando dadl, all
Rechless, a. diofal, ysmala chwilio
Recipe, s. cynghor meddyg, cyf. Recognisee, s. chwymedigaeti
arwyddyd meddygol ydd, hawlydd
Recipient, s. derbyniedydd Recognisor, s. ymrwymiedydd
Reciprocal, a. adgyrchiol, cylch Recognition, s. nil-gydnahydé.
º, perthynol i'r iad; ail-olygiad, adeliviliad
ddwy ochr, cyd–Reciprocal Recognitor, s. ail-holydd
advantage, cyflès, llés y naill Recoil, s, adlam: v. adlammu,
fel y llall, cyd-lesåd gwrthneidio; encilio
Reciprocalness, s. cylch-gyfne. Recoin, t. ail-fathu, adfathu
widiolrwydd, &c. Tecoinage, s. ail-fathiad, eil-fath
Reciprocate, v. cydgyfmewid |Recollect, c. ail-gymull; adgoſ
Reciprocation, s. cydnewidiad io, galwi göf, adfeddylied
Recital, s. ºl. adrodd Recollection, sub. adgofiad, ad
iad, traethiad, datganiad goffa, adfeddyliad, eilgof
Recitation, s.traethodiaeth, myn Recommence, t. ail-ddechreu
egiaeth. Edr. Recital Recommencement, s. ail-dolech.
Recitative, a. adroddawl,traeth reuad, adgychwyniad
iadol; cyngham-draethawl Recommend, v. canmol, adgan.
Recitative, s. cyngham-draethiad, mol; gorchymmyn, cymmym.
traethodyn, adrodd-gān Recommendation, sub. cannoi.
Recite, v. traethu, adrodd, dat iaeth, geirda, clod-air
gan, mynegi, datganu, adganu Recommendative, Recommen.
Reciter, s. adroddwr, traethwr datory, a cannoliaethawl
Reciting, s. adroddiad, &c. Recommender, sub. canmolwi,
Reckon, r. cyfrif, rhifo, dyrifo; canmoliedydd; adganmolwr
barnu; burw; prisio Recommit, t. ail-wneuthur; ail.
Reckoner, s. cyfrifvr, cyfrified. anfoni garchar s

ydd, rhifydd, rhifiedydd Recompense, sub. atdal, pºyth,

Reckoning, s. cyfrif, cyfrifiad, taledigaeth, taliad, tàl, gobr
-
-
 R E 369 R E

Itecompense, s. gobrwy, gwobr, Recreant, a, gorwael; digalon

gwobrwy: v. atdalu, attalu, Recreate, v, adfy wio, adfywiogi,
talu'r pwyth, gobrwyo, gwobi adlonni, dadebru, difyru
wyo Recreation, s, adloniad; difyr
Recompilement, s. adgyfansodd wch, difyrwaith; ysbleddach
*rat
adgasgliad, newydd-gasgl Recreative, a. adfywidl, lloned
igol, difyr, boddhäol
Recompose, t. ail-gyfansoddi, Recrement, s. sorod, ysgarthion
ail-dreſhu; adesmwytho Recriminate, r. adfeuo, gwrth
Reconcile, r. cymmodi, adgym achwyn, gwrºteio, gwrthgy
modi, cymmedloni, heddychu, huddo, ceryddu'r ceryddwr
dyhuddo, tangmefeddu Recrimination, s. gwrthgyhudd
Reconcileable, a cymmodadwy iad, adfeiad, adgerydd, gwrth
Sen
Reconcileableness, s. cymmod.
lonrwydd, cymmodolrwydd Recrudescent, a. yn adlidio, yn
Reconciler, s. cymmodwr, cym ail-fyrnigo, ad-ddolurio, &c.
modlonwr, cymmodroddwr Recruit, s. adlenwad, adlanw;
Reconcilement, Reconciliation, adfelwr, adfilwr; newyddian
s. cymmodiad, adheddychiad Recruit, v, adlenwi, adgyfienwi,
Reconciliatory, a cymmodol, yn adgythäu, adgryfhäu, adgyf.
tueddu at gymmod anu, advrygio; codigwyr -

Recondite, a. dwfn, cudd Rectangle, s, union-ongl, congi

Reconditory, s, trysorle, &c. gyfartal, congl ddiwyr
Reconduct, c. arwain yn ol, &c. Rectangular, 4. union-onglog
Reconnoitre, v. llygad-olrlain, Rectifiable, a. divygiadwy
cyfarchwilio, syll-graffu ar Rectification, s. cywiriad, union.
Reconquer, v. ail-orchfygu iad, divygiad, iawniad
Reconvene, r. ail-gymnull Rectifier, s. uniawnydd, union
Record, s. cofiaith, cofiant, cóf. ydd, cywirydd, iawnydd
lyfr, cóf-sgrifen; tystiolaeth; Rectify, v. unioni, iawni, cywiro;
coffadwriaeth: v. coffäu, cof. ad-ddistyllio, ad-ddyferu
nodi, cofºlyfru, rhoi mewn cöf. Rectifying, u. divygiadol
lyfr, cofrestru; pyngcio Rectilinear, a union-linellog
Recorder, s. cofiadur; ceidwad Rectitude, s. uniondeb, union
coflyfrau, cofrestrydd rwydd, unionder, iawnedd
Recover, t. ail-gaffael, adennill, Rector, s, person plwyſ, periglor;
ynnillyn ol: gwellhäu, adgryf. rheolwr, llywydd
hâu, dadebru Rectorial, a, personiaethol
Itecovery, s. ail-gaffaeliad, yn Rectorship, s. persondod
milliad yn ol; gwelliant, iach Rectory, s, personiaeth
ād; dyfarniad cyfraith Recumbeuce, Recumbency, sub.
Recount, r. ail-gyfrif, adrifo; ymorphwysiad, ymddiried
rhifo, cyfrif; adrodd, traethu Recumbent, a. yn gorwedd, yn
Recourse, sub. adred, adgyrch, lled-orwedd, yn gobwyso
cyrch; rhedfa; cyrchfa-—To Recur, v. troi neu redeg yn ol,
have recourse, adredeg, ad attrói, adgyrchu, adredeg,
gyrcliu, cyrchu, ymgyrciul dychwelyd -

3 C
 R E 370 RE
Recurrence, s: dychwelfa, adred, Red-hot, a.gwynias, purboeth
dadrediad, attychweliad, dad Redintegrate, t. admewyddu, ad
red. Edr. Recursion wineuthur; all-lumio
Recurrent, a. dychweliadol, at Redintegration, s. adnewyddiad
tröawl, dadredawl, dadred Red-lead, s. sinobl, mwyn coch
Recursion, s. adrediad, dychwel Redness, s. cochni, cochder
iad, adgyrchiad, dadred Redolence, s. pér-arogledd, per
Recurvation, Recurvity, s. ad eidd-sawr, pèr-arogl, pereidd
blygiad, attumiad, gwrthgam dra -

- º
la
gwrthgeriami, gwrtliblyg Redolent, a. pèr-aroglaidd
Redouble, tº denddyblygu, all
Recurve, t, gwrthblygu, &c. ddyblygu, athlygu ; adue.
Recusaucy, sub. anghydfurfiad, wyddu, ail-chwamegal, adeiwa
ymwrthodiad, negu, dyblygu
Recusant, s... ymwrthodwr, ym Redoubt, s.rhag-gaer
wrthodydd: (emwadydywsy"n Redoubtable, a. ofmadwy, erch
perthynir neb a wado uchaf. gryf cadarn-wedd; gwych
iaeth y brenin; onq fe'i cym Redoubted, a. ofaadwy, &c.
hwysir, gan rai, at bob anghyd Redound, r, ymhelaethu, gor.
furfwr Ār Eglwys wadol) llenwi, dylifo; tueddu at
Recussion, s. gwrthdarawiad Redress, s, esmwythãd neuys.
Red, a cöch, rhudd, ffion—To gafnhãd cwyn, ymwared, di.
mark red, cbch-nodi, cóch ormesiad, iawniad, divvygrad:
fwyno, rhuddellū, rhuddenuu v. iawni, divygio, attrefnu
Redargue, v. gwrthbrofi Redshank, s. coesgoch
Red-breast, s. bronrhuddyn, y Redstard, Red-tail, s. cochy her.
cochgam, robin goch, rhuddog llan, Ilostruddyn, y rhonell
Red coat, s. peis-goch, sawdiwr jº y dinboeth, y rhawn.
Redden, n. cochi, rliuddo goc
Reddish, a. cochlyd, lledgoch Redubbers, s- adliwyddion
Reddishness, s. cochder, gwrid Reduce, r. ynnill neu dawyn yn
Reddition, s. dadroddiad, rhodd ol; edfryd, adfern; iselu, gor
iad yn ol, adferiad esgym, darostwing; trefau;
Redditive, a. adferedigol; atteb cwitogi, Ileihău
edigol, attebedig Reduction,
Hazl .
s, dygiad yn attrefn
ol, ad
Reddle, s. muyn coch giad; goresgyniad;
Redeem, v, prymu; adhrynu;
achub, gwared, rhyddhäu
: cwtogiad, leihād
Reductive, a. ad-ddygedigol
Redeemable, a. prynadwy, ad Redundance, Redundancy, sub.
brynadwy, gollyngadwy arddigonedd, gormodd, gor.
Redeemed, a. prynedig, &c. modedd, gorddigonedd, gor.
Redeemer, s, prynwr, gwaredwr llawndid, gormoddiaeth
Redemption, s. pryniad, pryned Redundant, a. gormoddawl, &c.
igaeth; ymwared, rhyddhād Reduplicate, v. Edr. Redouble
Redeliver, v. rhoddi yn ol, ail Reduplication, s. ad-ddyblygiad,
roddi; gwaredu eilwaith atblygiad, atblygedd; eitblyg
Redemptory, a. prynedigol Reduplicative, a. athlyg s
*
 R E 37] R E

Ree, v. rhidyllio: s. dermyn arian Referee, s. dyddiwr, cylafaredd

Re-echo, sub. adsain, adseiniad; wr, canolwr, heddwr
ail-adseiniad, ail-adlais Reference, s. cyfeiriad; cyfeir
Re-echo, v. adseinio, dadseinio, nód; perthyniad; barn plar
ail-dáadseinio aredd, dyddiad
Reed, s. corsen, cawnen, cecys. Refine, c. puro, coethi, teru, di
en, calaf (pl. cyrs, cawn, cec. anmhuro; diwygio; adgyw
cys, celyf) peithyny gwéydd; reimio; manwl-draethu
pibell Refinement, s. purad, coethiad;
Reed-grass, s. cawn-wellt adgywreiniad, manyliant
Re-edify, v, ail-adeiladu Refiner, sub. purwr, coethwr,
Iteedy, a. corsog; corsemaidd coethiedydd, coethydd
Reef, v. tymnu hwyliau i mewn Refit, t. adgyweirio, ail-dacclu,
Reek, s, tarth, anwedd, ager, ail-barotói, attrºwsio
angerdd; r. mygu, tarthio . Reflect, t. adlewychu, adle
Reeky, a.myglyd; melyndlu wyrchu, attywynu, gwrthdy
Reel, s, cengliadur, ceingliadur; wynu; gwrthlunio, adlunio;
estyllod dyrwyn; ceingyll adfeddylied, adfyfyrio, dwys
Reel, v, cenglu : hongcian, hwnt ystyried; beio, goganu
ian, sigl-gerdded Reflection; s.tafiiad yn ol, gwrth
Re-elect, r. ail-ddewis dafliad; adlewyrchiad, gwrth
Reeler, s. cenglwr, cengliedydd; dywyniad; gwrthluniad; ad
hongciedydd, hongciwr fyfyriad, ystyriaeth; gwrth.
Re-embark, v. ail-ddringo i long modiad, beiad, goganiad
Re-enact, v. ail-dded dfu, deddfu Reflective, a. adtyfyriol;achwyn
neu osod deddf or newydd ol, beiawl, goganus
Re-enter, t. ail-fyned i mewn; Reflector, s. drych, drych-wydr
ail-feddiannu, adoresgyn Reflex, a. yn tafu'n ol, adle
Re-enthrone, v. ail-orseddu wyrchawl, attywynol
Re-entry, s. ail-feddianniad, ail Reflexibility, s. attröadwyaeth,
oresgyn; ail-göfnodiad gwrthdafiadrwydd
Reermouse, s. yr ystlum Reflexible, adj. gwrthdröadwy,
Re-establish, c. aii-sefydlu gwrthdafiadwy, attrôadwy
Re-establishment, s. adsefydliad Reflexive, a. attröawl; ynedrych
Reeve, s. maer; penswyddwr yn ol; myfyrgar
º tref; golygydd glo-bwll ow,... v. adlifeirio, adlifo,
Re-examine, t. ail-holi gwrthlifo, gwrthlifeirio
Refection, s, adlon-bryd, adgy Refluent, a.adlifeiriol, &c.
weir-bryd, buyd a fo'n adion Reflux, s, gwrthlif, adlif, adlif.
mi; adlonniad iant, gwrthlifiant, adlifiad
Refectives, s. meddyginiaethau Reform, s. divvygiad: v. divygio,
cryfhäol, maethol, &c. gwellhäu, adfirfio, attrefau,
Refectory, s. bywydfa, ymborthfa adlumio, gwella
Refel, v, gwrthbrofi, dadbrofi, Reformation, s. divygiad; at
: anmhrofi; gwrthatteb
Refer, v. byrw at, cyfeirio at:
gadael ar; perthyn i; golygu
trefniad, adfulfiad; gwellhäd
Reformed, part. diwygiedig, at
trefnedig: s, pl. diwygiedigion,
3 C2
 R E. 372 R E

Reformer, s. diwygiwr, divyg negydd, nagwr, negyf

ydd, diwygiedydd Refutation, s. gwrthbrawf, dad
Refract, v. gwrthdorri; gwrth brofiad, gwrthbrofiad
droineu attal pelydr Refute, r, gwrthbrofi, dadbrofi,
Refraction, s. gwrthdorriad dymchwelyd dadl, &c.
Refractoriness,s.afrywidgrwydd, Regain, r. ail-gaffael, ynmill yu
anhydynwydd ol, all-ynnill; adoresgym
Refractory, a. afrywing, cyndym, Regal, a breuhinol, teyrmaidd
anhydyn, didorriad Regale, s. brenhin-wledd
Refragable, a hydor, hawdd ei Regale, v.gwledda; artolli, croes.
ddryllio, dymchweladwy awu; byw yn llawen; adlom,
Refrain, r. attal, ffrwyno; ymat Regalement, s. mwythus-wledd
tal, ymgadw, ymarbed Regalia, s.teyrn-addurnau, teyr
Refrangible, a gwrthdorradwy drec, teyrnolion
lèefremation, s. attaliad, frwyn Regality, s. brenhinoldeb, teyn.
iad; gwrthdueddiad urddas,uchelfraint
ſ
Refresh, r. adlonui, diluddedu, Regard, s, golygiad; ystyriaeth;
dadebru, diflino, dadſlino, ad sylw; gofal; pareh; perthymus
fy win, llomni Regard, r, golygu ; dal sylw; yº
Refreshment, s. adfywiad, adlon tyried; parchu, perchi
miad, adtywiant, adlonniant, Regardable, a. modadwy, gwiv, n
dadflinad; cymnaliaeth, llum mod; gwiw-barch, hybarch
iaeth, adfaeth, adfaethiad Regardful, a, ystyriol, gofalus
Refrigerate, r. oeri, addocri Regardless, a. anystyriol, diofa',
Refrigeration, s. addoeliad esgeulus, disylw, anofalus
Refrigerative, a. addoeredigol Regardlessness, s. anystyriaeth,
Refuge, s. nawdd, mawd, maid, diofalwch, amofaledd
nodded, noddfa, addmaid; cel Regency, s, rhaglawiaeth, rhag.
efrad; diogelfa; ymguddfa lywiaeth, rhaglywyddiaeth .
Refugee, s. ymnoddwr, ymnodd Regenerate, a. adgemedledig
iedydd, ymnoddydd Regenerate, r. adgemedlu, ai.
Refulgence, s, adlewyrchiad, ad .." ail-eni, adeni, adne.
lewychiad, dysgleirdeb, atty
wyn, attywyniad Rººted, a. adgemedledig
Refulgent, a. adlewyrchiol, ad Regenerating, part. yn adgen
lewychus, attywynol, ysplen edlu, adgemedliadol
dd Regeneration, s. adgemedliad;
Rºad, v. atdalu, talu'n ol ail-enedigaeth, genedigaeth ne:
Refusal, sub. pall, nāg, naccād, wydd, adenedigaeth
gommeddiad; gwrthodiad Regenerative, a. adgemedlawg
Refuse, s. ysgubion, ysgarthion, Regent, sub. llywydd; ºv,
yspréd; ysbwrial; fºwlach, ol. rhaglywydd, rhaglaw, huai
ion, gwehilion, dyhidlion, ffwl Regerminate, v. adflaguro, ail
bri, sorod: v. naccău, pallu, darddu, adegino, adtyfu
gommedd; gwrthod Regermination, s. ail-flaguriad
Refuser, sub. gwrthodwr, gom-, Regicide, sub lladdiad brenin;
meddwr, palliedydd, macăwr, lleiddiad brenin, teyrn-leiddiad
 R. E. 373

Regimen, s. hwyl, rhéol-drefn, Rehearse, v. datgan, ail-adrodd;

manyl-drefn; rhéol; deifr prawf-draethu, cynddatgan
Regiment, s. catrawd, byddin Reject, v. gwrthod, llysu, gwrth
rawd, byddiman, Iluyddrawd nebu, bu'rw ymaith; gochel
Regimental, a. catrodawl, bydd Rejectable, adj. gwrthodadwy;
inol—Regimentals, byddinwisg llysadwy, anghymmeradwy
Region, s, goror, parth, ardal, Rejected, a. gwrthodedig, &c.
bro, gwlad; awyr-barth Reign, s. teyrnasiad; llywodr
Register, s. cóflyfr; cof-lyfrwr, aeth; gwledweh, gwledychiad
cofrestrvi, cofrestrydd Reign, r. teyrnasu, gwledychu;
Register, v. cofrestru, cóflyfru, llywodraethu; blaenori
cöf-modi Reimbark, v. ail-fyned i long;
Registry, s. cöflyfría; cóflyfrau, ail-roi mewn llong; adlongi
cöfrestri; cofrestriad, cóf-lyfr Reimbarkation, s.adlongiad
iad; cof-restryddiaeth Reimburse, r. atdalu, talu adref
Reglet, s. cyfrynglain argraffydd Reimbursement, s. atdaliad
Regnant, a. a fo ym teyrmasu Reimpress, v. ad-argraffu
Regrate, v. adofidio; edwicca Reim, s. carrai, awen neu awyn
Regrater, s.rhagbrynwr; edwic firwyn: aren, elwlen: pl. elwl,
wr; adwerthwr, macliwr lefnau-Reins of government,
Regress, s. mynediad yn ol, ail firwyn Ilywoolraeth
fymediad, dychweliad—Egress Reim-deer, s. carw Llychlyn
and Regress, rhydd-did ifyned Reinforce, v, adgryfhäu, ail-gyf.
a dyfod. Edr. Ingress merthu, adnerthu
Regression, s. mynediad yn ol, Reinforcement, s.a.dgyfnerthiad,
gwrthdro; enciliad adgytnerth, admerthiad
Regret, sub. gofid neu flinder, Reinspire, v, ail-galonogi
meddwl; annhuedd, gwrth Reinstal, v. ail-orseddu
dynniad: v. gofidio, ymofidio, Reinstate, r. ail-sefydlu, ail-osod
ochi; gwrthdueddu—He re mewn goresgym, adferu
grets the deed, y maen ddrwg Reinvest, v. ail-sefydlu, ail-osod
ganddo'r weithred mewn swydd neusefyllfa
Regular, a rhéolaidd, trefnus, Rejoice, v. Ilawenu, llawenhäu,
trefugar, mewn trefn, &c. llonni, llawenychu; ymlawen
Regularity, s. rhéoleiddrwydd, häu; gorfoleddu, ymlonmi
rhéolusrwydd, trefnusrwydd Rejoicing, s. Ilawenychiad; lla
Regulate, v. trefnu, rhéoleiddio, wenydd; gorfoledd
gweddeiddio, iawn-drefnu . Rejoin, t. ail-gydio, adgyssylltu;
Regulation, s. trefniad; rheol gwrth-atteb, attebi atteb
Regulator, s. cymmonwr, trefn Rejoinder, sub. ail-atteb, gwrth
wr, cymmedrolydd, hwylied atteb, attebiadi attebiad
ydd, cymmesurydd Reiterate, v. ad-ddywedyd: ad
Regulus, s. goreuon metel wneuthur; mynychu
Regurgitate, v, adlyngcu Reiteration, s.adw.neuthuriad
Rehear, v. all-wrando; ail-holi Rejudge, t. ail-farmn, adfarnu
Rehearsal, s. adroddiad, datgan Rekindle, t. ail-ennyn
iad; prawf-draethiad Relapse, v, adlithro, adgwyddo,
 374 R E

adgwympo; ail-glefychu, ad relievo) uchel-saf, llawn-ddelw-X.

wanychu, ail-ymchwelyd neu ad, sef, y cyfan-gorph yn cat
fyned i lawr ei ddangos
Relapse, s.adlithrad, eilgwymp, Relieve, r. cymborth, cymnorth.
adgwymp; adglefychiad, ail wyo; divallu, cymnal; syn.
glefyd mud neu linaru poem: ad.
Relate, v. adrodd, traethu, my merthu; cyfnewidgwylwyr,8c.
negi; perthynu, perthyn Religion, s. crefydd ; crèd
Relation, s. adroddiad, traethiad; Religionist, s. crefyddwr
carennydd; car, perthynas Religious, a crefyddol, crefydd.
Relationship, s. cystlynedd us, duwiol, duwiol-frydus
Relative, s. car, perthynas: a. Relinquish, t. ...gadaw, gadae,
perthynasol, perthynol, per rhoi ifynu, diafaelu; gollwng ".
thymedigol, cystlynedigol Reliquary, s. creirgell, creirfa
Relax, p. didynhäu, llaccàu, ys Relique, s. Edr. Relic
gafnhäu; llaesn; ymollwng, Relish, sub. blås, chwaeth, ad
llwfrhau, diofalliau chwaeth, archwaeth, sawr: *
Relaxation,s. vsgöfnhãd,llaccad; blasu, addhwaethu, chwaethu,
ymollyngiad; seibiant archwaetlin, sawrio; blasuso
Relaxed, a. and part, llac, llac Relishable, Relishing, a. blasus
cedig, wediymollwng ; meddal Relishing, s. blasiad, chwaethiad
Relay, s. newld-feirch; cynllwyn ! Relucent, a. attywynol, dysglaer,
gwn; cynllwynfa gloyw, adglaer
Release, s.rhyddhād: v. gollwng Reluctance, sub. gwrth-dynniad,
yn rhydd, rhyddhau gwrthymdreclº; annhmeddiad,
Relegate, r. alltudo, allwladu, anewyllysgarwch, antodd
anfon allan o'r whad Reluctant, adj. gwathymdynno,
Relegation, s. alltudaeth amewyllysgar, anſoddog
Relent, r... tymeru, meddalhäu, Rely, t. hyderu, pywyso ar, ym.
mawseiddio, tosturio; edifarhäu ddiried, rhoi goglud
Relentless, a. didosturi, didymer Remain, v. aros; trigo; ān;
wch, caled-galom, didawdd bodyn weddill, bod tros ben,
Reliance, s, goglud, ymddiried, bodyn aros arol
hyder, sº." pwys Remainder, s, gweddill, y rhan
Relic, s. gweddill, gwarged, rhe arol; hawl arol oes arall
lyw, caditt—Relics, corph y Remains, s, gweddillion; corph
marw.—Popish relics, creiriau y marw, cyrphy meirw
Pabaidd, &c. Remancipate, v. ... adwerthu,
Relict, s. gweddw, y weddw gwerthu meu roddiyn ol
Relief, s, esmwythãd, esmwyth Remand, e.gwrthalw, galw yn
der; cymborth, cymnorthwy, ol; danfon yn ol
porth; ymwared; cysur; ad. Remark, s. nád, modiad, sylwiad
merthiad–-Ahare's relief, cyrch Remark, v, nodi, sylwi, dynodi
fa ysgyfarnog-Bass relief, Remarkable, a nodadwy, hynod,
(basso relievo) darluniad rhan hynodawl, modedig
or corph, &c. isel-saf, darn Remarkableness, sub, hynod.
ddelwad:—High relief, (alto. rwydd
 R E 375 R E
º

2. Remediable, a gwelladwy, di nerbyn athrawiaethy Diwyg

a wygiadwy, meddyginiaethol iad, yn Holland)
Remediless, a. anſeddyginiaethol, Remonstrate, r. gwrthachwyn,
anwelladwy, anwellyniog gwrthgwyno, gwrthddangos
Remedy, s. meddyginiaeth: v. Remora, sub. attalfa, rhwystr;
meddyginiaethu, gwellhäu math o for-lyswen bendoll, a
Remember, v. cofio, cadw mewn lyn, meddant, wrth waelod
, cöf, meddwl am; adgofio, galw llongatl
... i göf; adgoffa; coffa, coffäu Remorse, s. gorbicrwydd, atgno'r
Remembrance, sub, cof, algof, meddwl, cółyn cydwybod,ym
º ymatgof; atgofiad; coffa, ad gno, dwysbigiad
º, goffa; coffadwriaeth Remorseless, a, diymatgno; an
* Remembrancer, s, cofiadur, cof. edifar, diedifarus, diedifeiriol;
º ºld, cofiawdr; cof-wein didosturi, dideimlad
Remote, a. pell, pellenig, anghyſ.
Remind, r, adgofio, all-goffa, ail agos: ad. yn mhell
goffau, adgoffau Remoteness, s. pellder, pellenig
* Reminiscence, s. adgoſiad; ym ravydd, anghyfagosrwydd
* atgofiad; ymatgof Removal, s. symud, symudiad,
Remiss, a llac, ysmala, esgeulus, newidiad lie
diofal, annivyd, annyfai Remove, s. symudiad; symudfa
*Remissible, adj. maddeuadwy, Remove, v. mudo, symudo, sy
maddeuol, diléadwy mud, newid Ile; troiallan
*Remission, s. maddeuant, madd Removeable, a. symudadwy
euad, diléad; ysgafnhād; dys Remount, v. ail-ddringo ar
peidiad; lleihād, toliad Remunerable, adj. gwobr-wiw,
'Remissness, s, esgeulusdod, es addasi'wobrwyo,gobrwyadwy
geulusdra, diofalwch Remunerate, v. gwobrwyo, gob
*Remit, v. anſon yn ol, dychwel rwyo, atdalu, talun ol
yd, gwrthanfon; 'trosglwyddo: Remunerative, g. gobrwyedigol,
maddeu, cyreifio; llaccáu, ys taledigol, taliadol
* gafnhäu, Ileihău Renal, a llwynawl, lwynawl
* Remittable, a. panfonadwy, i'v Renard, s. cadnaw, cadno, llwyn
* antonyn ol; maddeuadwy og, madyn, madryn. Edr. For
... Remittance, s. maddeuant: arian Renascence, s. attarddiad ,
§ trong wydd, trosglwydd-swm; Renascent,
a. attarddawl, adfla
* antoniad yn ol gurol, yn ail-darddu
* Remitting, a. a foncilio ar bryd Rencounter, sub. gwrthgyfarch,
* iau, dyspeidiol; treiedigol rch; ysgarmes, ym.
'Remnant, s, gweddill, cilyn, cilc, ladd, ymosod; r. gwrthgyf.
* cileyn, cil-ddermyn arch, ymgyhwrdd, ymgyfar
tº Remonstrance, s. adfynegiad, ad fod; gwrthladd
erfyniad, adgwyn, cwyn-fynag, Rend, v. rhwygo, dryllio
gwrthdystiad Render, s.rhwygwr, rhwygydd
| Remonstrants, s, gwrthdystwyr, Render, v. talu; atdalu; rhoddi,
# (enwadarddilynwyr Arminius, rhoi i fynu, dychwelyd; troi,
oddiwºth eugwrthdystiolaeth cyfieithu:—cymmrydu

R E 3 76
1.
Rendezvous, s. ymgyrchfa, ym
gyrchfan, yncasglfa, yngyll
nullfan: r. cydymgyrchu
Rends, Rents, s. cysswilt-wrym.
iau, agen-wrymian (rhwng es
tyll long: ) rhwygiadau
Renegade, Renegado, s. gwadwr
Crist'nogaeth, encilwr at Fa
hometamiaeth, gwrthgiliwr
Renew, r. aduewyddu
Renewable, a. adnewyddadwy
Renewal, s. admewyddiad; ad
gyweiriad; all-wneuthuriad
Renitency, s. gwrtlymeguiad
Renitent, a.gwrthymwthiawl
Rennet, s. math o afal, bremines
an: caul. Edr. Runnet
Renovate, v. adnewyddu
Renovation, s. admewyddiad, ad
newyddiaeth, adnewyddiamt
Renounce, r. ymwrthod, ym
wadu, dywadu, gwadu
Tenown, s. bri, clod, enw
Renowned, a, clodfawr, enwog
Renownedness, s. enwogrwydd
Rent, s. ardreth, rhent, cyllid:—
rhwygiad, rhwyg, ymramniad
—Quit-rent, rhydd-rent.—
Chicf-rent, uchel-rent
Rent, v. ardrethu, cyllido, talu
rhent, cymmeryd tir, &c.—
gosod dan ardreth neu rent
Rentable, a. ardrethadwy
Rental, s. ardreth-lyfr
Rent-charge, s. arian blynyddol
oddiwrth diry'ngafaelarall;ar
dreth-dāl, ardreth-dasg
Renter, t. wyneb-wnio
Renunciation, s. ymwrthodiad
Repair s. cyweiriad, cyweirfa,
. adgyweirad, tacliad;. cyrchfa: wneuthuriad, mynychiad
v. cyweirio, adweirio, adgy Repine, t., ymofidio, yngurio
weirio, adferthu, tàclu, trvs
io:—cyrchu, myned
***, a. plygedig tuagi Replace, r. ſadleu, adlehâu, ad
ynu
Reparable, a cyweiriadwy
z
R E
J
Reparation, sub. adgyweiriad;
rhoddiad iawn, iawniad
Repartee, s. ffraeth-air, ffraetº
ateb, cymbell-air, prestl
Repartce, r. prestlu, ymbrestlu,
ſ
ffraeth-ymatteb
Repass, r. ail-groesi; dychwelyd,
dyfod yn ol
Repast, s. pryd ofwyd; adfaeth,
adion-bryd, adgy weirbryd
Repay, r. atdalu, talu yn ol
Repayment, s. atdal, at daliad
Repeal, s. dyddyniad, diddym.
iad, adfarn, adfarmiad: r, di.
º dirymu, adfarmu, galw
yn o
Repealable, a.diddymadwy, &c.
Repeat, r, all-adrodd, ail-draethn,
adrodd, mynegi; mynychu,
ail-wneuthur
Repeatedly, ed. yn fynych, yu
aml, drachefn a thrachefn
Repeater, s. adroddwr, all-ad.
roddwr ; mynychydd; oriadur
Repel, r. curo neu y rru yn ol.
gwrthguro, gwrthdaro, gwrt
hyrddio, cilgwthio, adguro
Repellent, u. gwrthweithiol: º,
meddyginiaeth wrth-weithiol
Repent, v. edifarhäu, edifarm
ymofidio; dychwelyd
Repentance, s, editeirwch, ediſ.
arwch, edifeiriant
Repentant, a. Edr. Penitent
Repeople, v. ail-bobli, adbobli
Repercussion, sub. gwrthguriad
adguriad; atdarawiad
Repertory, s.rhestr-lyfr; rhestrf.
Repetition, sub, adroddiad; ail.
adroddiad, ad-ddywediad; all
anfoddogi, ymddigio, grwg
nach, cenfigenu -
sefydlu, ail-osod mewn lie:–
llenwineu gymmeryd Ile arall
 - º

R E 377 R E

Feplant, t. adblannu, all-blannu Represent. r. daugos, arddangos,

Replantation, s. adblanniad gosod aljan neuger bron, dar
Replenish, c. divallu, digoni, ar. Iunio; cynddrychioli, cymnrych
diligoni, lienwi, adlenwi ioli, adgymnrychioli
replete, a liawn, cyſławn; gor Representation, s. arddangosiad,
Hiawn, gorlawn gosodiad ger bron: darluniad;
Repletion, s, gorilawmiad, gor. eilun, delw; cynnrychioliad, *
- llawnder, gorlìawnedd cymnrychiad, ... cynddrychiad,
Replevin, Repievy, s. 'scrifen yn adgynnrychiedigaeth
gofyn gollyngdod attafael, meu Representative, a. dangosedigol,
'r elddo yr attafaelwyd arno; darluniedigol; cynnrychedig
attafael-goil ol, cymddrychedigol
... Replºyy, r. rhyddhäu attafael, Representative, s. cynnrychiolwr,
(sef, trºy ynirwyno i atteb y cymnrychiolydd, cynddrych
cwyn) diattafaelu iolwr
Replication, sub. gwrthattebiad, Repress, t, attal, frvyno, cadw
º adohebiad, ail-attebiad draw, cadw i lawr; cystwyo
” Reply, s. atteb, gwrthatteb Repression, s. attaliad, fliwyniad
* Reply, r. atteb, gwrtheb, atteb Repressive, a. attaliedigol, &c.
º' i atteb Reprieve, s. gwarant i oedi dien
. Report, s. gair, son, chwedl, ad ydd-oed, džen-oed: it. dieu
chwedl, adehwedledd; enw; oedi, caniatán diem-oed
2 swn ergyd, ysgort, diaspad; Reprimand, s. cerydd, argyhoedd
* adroddiad neu draethiad hol. iad, sen, sen-air " -

... ion; cyſrif, lanes Reprimand, c. ceryddu, rhoisen,

"... Report, r. adrodd,... mynegi, cerydd, &c. .
º dywedyd, cyhoeddi; taenu Reprint, r. ail-argraffu
º chwedl, rhoiar led Reprisal, s. adgipiad, attrais, at:
* Repose, s. gorphvys, gorphwys treisiad, gwrthysgafael
** dra, esmwythdra, lonyddwch; Reproach, sub. Sarhād, gwarth,
º ymddiried, goglud gwarthäd, gwarthrudd, gwar
º Repose, t. ymorphvyso, ymion adwydd, cywilydd; edliw, ed
yddu; hyderu, rhoi hyder, yin liwiant, lliwiant: t. gwarad
!... ddiried wyddo, gwarthruddio, edliw,
Reposedness, sub. gorphwysdra; edliwied, iliwied
* - gorphwysedigaeth; esmwythād Reproachful, a. edliwgar, gwar
* Reposit, v. rhoi yughadw -
adwyddol, gwarthruddiawg
* Reposition, s. adiehād, adsefydl. Reprobate, a gwrthodedig, ang
* iad, adosodiad hymmeradwy; diras *.
º Repository, s. ystärdy, ystäifa, Reprobate, s, dirieid-dāyn, am
* cronfa, cludian, trysorfa fadwr, dieflyn, drygddyn: r.
* Repossess, v. ail-feddiannu gwrthod, llwyrwrthod; gwrth
* Reprehend, c. ceryddu, beio, ar wynebu; dwys-feio
gyhoeddi, sardio, sennu Reprobation, sub. gwrthodelig
Reprehensible, a ceryddadwy, aeth; gwrthodiad
; beius, yn haeddu sen, &c. Reproof, s. cerydd, cerydd-air,
: Reprehension, s. cerydd, beiad 'sen, argyhoeddiad; dwrdiad
3D
 *

$78 R E
R E
Reprove, r. ceryddu, argyhoeddi, sites, anhepgorau, anghenrheid. '
anghreifftio, sennu, sardio iau, gotynion -

Reprovable, a ceryddadwy Requital, s, gwobr, iawn, tal

Reprover, s. ceryddwr, argy Requite, r. talu, gobrwyo º

hoeddwr, anghreifftiwr, sen Rere, s. ol-resau bydūn; yr ol.

nwr, sardiwr, &c. iaid; ol reng. Edr. Rear
Reptile, s. ymlusgiad, ymlusgydd, Rere-ward, s. ol-ddiffyn; el-ddi.
* sarddan flynwyr; cefn-fyddin
Reptile, a. ymlusgawl, sarddawl Resalute, r. ail-gyfarch
Republic, s. gwerin-lywoolraeth, Rescind, v. torri, attorri; di
'gwerin-wladwriaeth, gwerin-II rymu, diddymu; galw n ol
iaeth Rescission, s. atdorriad, dirym.
Republican, adj. gwerinwladwr iad, dilead; adfarniad
iaethol, gweriniaethol Rescript, sub, adly thyr, adsgriſ,
Republican, sub. gwerin-wladwr, gwrthsgrif, gwrthysgrif
gweriniaethwr Rescue, v. gwarediad, gwared.
Repudiable, a, gwrthodadwy iant, rhag-achubiaeth; trais.
Repudiate, r. rhoi ymaith, ysgar; ollyngiad, trais-ryddhād
gwrthod, llysu Rescue, e.gwaredu, achub; tha:
Repudiation, s. ysgariad; llys. achub; trais-achub, golfwn;
iant, gwrthodiad, llysiad neuryddhān trvy drais
Repugn, e.gwrthladd, gwrthsef. Research, s. adehwiliad, adgas,
yll, gwrthryn, gwrthwynebu dyfal-gais, manwl-chwiliad: ".
Repugnance, Repugnancy, sub. adgeisio, manwl-chwilio
gwrthwynebiad, &c. Resemblance, s. cyffelybrwydd,
Repugnant, adj. gwrthwyneb, tebygrwydd, tebygolrwydd,
gwrthwynebol, croes llun, eilun, eiluniaeth, delw,
*
Repulse, s. cilgwth, gwth yn ol, gorlliw, dull, delwedd
gwrth-hwrdd, gwrthergyd; Resemble, r. tebygu, body. -

naccād, pall: v. curo yn ol. gyffelyb meu debyg

Edr. Repel Resent, v. cymmerydyn didrw:
Repulsion, s. gwrthyrriad neu yn angharedig; gwrth.
Repulsive, a. gwrth-hyrddiawl gyfarch, anghyfarch, atteimla
Reputable, adj. cymmeradwy, Resentful, Resenting, adj. al.
parchus, cyfrifol, clodawl foddawl, anſoddlawn, digus,
Reputation, Repute, s. bri, cym digofus *

meriad, cyfrifiad, gwiwdeb Resentment, s. atteinlad; dig

Repute, c. cyfrif. Edr. Regard ter, anſoddlonrwydd, dig
* Request, s. arch, deisyfiad, dy Reservation, s. adgadwad; darn.
‘maniad; cymmeriad, parch, geliad, cadwad yn ol; Ilysiant,
bri: c. deisyf, erfyn, dymuno eithrad; ammodiad
Requiem, sab. gorphwysdra;- |Reservatory, s. ystèrdy, trysot,
orphwys-gān, can-wasanaeth
abaidd dros y marw Reserve, s.rhyw-beth yºnghadw;
Requirable, a gofynadwy §.
ol-fyddin, gefn; taw.
Require, r. gofyn, ceisio edogrwydd, meddwl-geliad;
Requisite, a gofynedig–Requi pwylledd, pvyll
 * . .
* RE 379 R E

Keserved, a tawedog, cynnilo'r indu, brydºunio, ilwyr-ſwi

meddwl; a foy'nghadw iadu, penderfynu mewn bryd;
Reservedness, s, tawedogrwydd, dattod, dosparthu, dehongli,
cynnilwch geiriau; anhyfoes toddi, attoddi ..
edd Resolvedness, s. Ilwyrfrydedd '-
Reservoir, s. cronfa, pvnt, dyfr. Resolver, s. buriadwr; dattodwr,
gist dadglymiedydd , ,
Reside, t. aros, cartrefu, preswyl. Resolute, a. llawnfrydig, buriad
* io, trigo, cyfanneddu -- lawn, llwyr-ymroddawl; cal
* Residence, s. arosta, trigiad; car onog, gwrol, dew.rwychº
! tref, trigle, trigfa, trigias 4. Resoluteness, s. brydlonedd .
: Resident, M. trigianmol, cyfaros Resolution, s. buriad, lawnfryd;
* awl: s, trigiannydd, cyfaros calondid, dewrder, gwroideb,
* ... ydd; gweulidog cyfarosawl gwrolfryd; delongliad, dat
* Residentiary, a. trigiannol: s. eg todiad, egluriad; attoddiad
: Iwyswr cyfaresawl, person a | Resonance, sub. adseiniad, dad
* foºn cartreſu yn ei blvyf seiniad, gwrthseiniad
* Residual, a gweddilledigol Resonant, a. adseiniol, &e.
* Residual, s. y rhan a fo arol Resort, s. cymnulliad, cydym
a Residue, s. y rlian sydd yn ol, y gasgliad, cynniweiriad, tram
gweddill, y gwarged - wy, tramwyad, cyrclifa; cyn
* Resign, t. rhoddi i ſynu; ym nullfan, cynniweirfa, cyrchſan,
tº roddi, ymddarostwing cyrchie: r. cynnivalr, tram
* Resignation, s, rhoddiad ifymu; wy, cyrchu, cyrchynu, ya
* ymroddiad, ymostyngiad gyrchu, ymgasglu
* Resignée, s. y neb y rhoir peth i Resound, e. adseinio, dadseinio,
* fynu iddo; adgymmerydd darysteinio, adleisio
* Resigner, s. y neb a roddo beth Resource, s. adnawdd, adnodd
a ifymu er arall; rhoddiedydd ed, adgyfnerth; noddfa; dy
g Resiliency, s.gwithneidiolrwydd; fals; edryf-To have resource
adlämiad to means, gwneuthur prawfo
* Resilient, adj. gwrthneidiol, at foddion—. The resources of a
º: twythol, adlamawl country, adgyfnerthoeddgwlad, :
aſ Resin, s. ystor adnoddau gwlad
& Resinous, a. ystoraidd Respect sub. cymmeriad, bri,
& Resipiscence, sub. dychweliad i parch; ystyriaeth, ystyr; go
iawn buyyll, adsynwyriad lyglad; perthynas: v. parchu;
* Resist, r. gwrthsefyll, gwrthwy **'.
ne
golygu; derbyn wy
#! nebu, gwrthryn, gwrthladd -

a Resistance, s, gwrthwynebiad Repectful, a. parehus; gostynged

| Resistible, a. gwrthwynebadwy ig; parchlawn ... ." -

| Resistless, a. anwrthwynebol Respective, a neilldaol, priodo!,

* Resolvable, adj. attoddadwy;
dosranadwy; egluradwy
* Resoluble, a. attoddadwy
& Resolve, s. buriad, ynnroddiad,
ºf cryffwriad,llwyr-fryd: t.bwr
priod, gwahanredol, perthynol
i’r naill a'r llall
Respectively, ad. yn wahanred
ol; mewn golygiad a bob
un, &c.
3 D2
 º
*
* * **
*
'* *
R E $80° 4 RE *
-

Respiration, s. anadiad, cyrch. Restore, v. adroi, atdalu, adteryū, 4

iad men dyniad anadl, alanedd adfert, edfryd, edryd -

Respire, v, anadiu, cyrchu anadl, Restorer, s. adferwr, edfrydydd

ad-ana.iiu, alahu Restrain, r. attal, ffrwyno, twyo.
•Respite, s. oed, oediad, attreg; rhwystro, dal yn ol
selbiant, dyspaid; dien-oed: v.Restraint, s. attaliad; caethiad,
w addoed, gohirio; rhoi dien carchariad; lludd, rhwystr
oed
e -

Restrict, r. attal, cyfyngu, ter.

Resplendence, Resplendency, s. || ymu, rhwymo, rhagrwºno
attywyniad, cyſlewyrchad Restriction, s. attaliad, cyſyn:
Respiendent, a. attywynol, ys iad, terfyniad, rhwymiad
plenydd, Ilewyrchiannol, lle Restrictive, a tertymedigol, rbag
wyrchawl, llewychiannol, &c. rwymawl, rhwy medigol
Respond, t. atteb, ateb, atebu, Restringent, a. rhwymawl, ai
goreb, gorheb, gorhebu rwynol
• Respondent, s, attebwr, atebydd Restringent, s.rhwymydd
Response, sub. atteb, gorheb, Result, s. canlypiad, fºrwyth.
* ateb effaith: c. deillio, tarddu
JResponsible, a. attebadwy; at Resumable, a. i'w adgymmeryd
tebol, 'addas neu abl i atteb, Resume, r., adºymmeryd, aſ
rhwym iatteb; cymmeradwy gymmeryd, all-ymałyd yn, a.
Responsive, u, attebol; ynatteb daro at, ail-ddechreu
ol; attebedigol, gorhebol Resumption, s. adsymmeriad.
Rest, s, gorphwys, gorphwysfa, adbennodiad; adeiriad
, gorpilwysdra: lonyddwch; es Resurge, t. adgyfodi, adgodi
| mwythdra: v. gorphwys, gor Resurrection, s. adgodlad, al
phyxso, yimorphvys—Therest, gyfodiad, all-gyfodiad
y lieill, y rhan arall, &c. Edr. esuscitation, s. adfywiocchd d
Remainder --
adfywiad, dadebriad
Rest-harrow, Edr. Cummock Retail, s. man-werth, man-wert,
Restiness, s. Thusogrwydd, rhus iant, adwerthiad: v.adwertil,
iant, ystrangciad niän-werthu
* Restitution, sºatdaliad, rhoddiad Retailer, s. män-werthydd .

ym ol, edfrydiad Retain, r. cadw, dal, dal gafael

Restive, Resty, a rhusog, rhys.
lyd, ystrangclyd, ystyfnig, an
hywaith, anystywallt
Restless, a. aflonydd, amesmwyth,
diorphwys; dihun
* Restlessness, s anesmwythder,
diorphwysdra, aflonyddwch
Restorable, a. adferadwy
Restoration, s. adferiad, adfered
igaeth, edfrydiad, edfryd
• Restorative, a. adferol, adfered.
igol—Restoratives, adgyweirol
ion, cyfinerthedigion
dal mewn cóf; dal a gwob:
gwobr-rwymo, gwobra
Retainable, a. daliadwy, &c.
Retainer, s. cyflogwr dadieuydi
gwobr-rwynydd; canlynw:
gwr mawr, ymganlynydd
heilyn
Retaining-fee, s. gwobr dadlee
wr, gwobr-gyflog, hur-wobr
Retake, t. adgymmeryd, adyt.
mill, cymmerydeilwaith
Retaliate, v. gwrthbwytho, talur
-
pwyth, atdalu; dial cam.
º
*
% *
 * * * - • , * * * *
-
* -
*
RE • ‘ss, R E: ."
-
º
= ~ T -

... Retaliation, s. atdāl, attaliad, at häu; byw yn g;

daledigaeth, gwrthbwyth
Retard, v. afrwyddo, goinddio,
arluddio, lluddias, attal, dai"
Retardation, s. afrwyddiad, &c.
Retch, v. cyfogi, ymgyfog, sych
gyfogi; ymystwyroº º
Retchless, a. diyºngais, diymro
loddio, amdditiyn, adgloddio
Retrenchment, s. cwtogiad neu
gymniliad traul; ...ysgythriad;
taifyriad; adglawdd "--
Retribution, s. at daliad, atdāl
Retributive, a. atdalºigolº w
Retrievable, a. adferºdwy -

ad, digyffro, diotai, diog - Retrieve,t.adferu,ºdfryd, 4chub,

Retention, sub. attaliad, daliad
mewn gafael; cóf-dûaliad; cof
Retentive, a. attaliedigol, cyn
awysol, attalgar; cof;ar—A
retentive memory, cóf cynnwys
gar, gafaelgar, cryſ, &c. v.
Reticular, a. rinwydol
Retina, s.rhwyd-len y llygad
Retinue, s. gosgordd, gosgordd
lu, gosgordd-weision
ail-entrill, adenmil
Retrºcede, e. myned yn ol
Retrocession, s. mynediad yn ol,
gwrthrodiad, enciliad.
Retrogradation, sub. mynediad
graddol yn ol, gwrthraddian
niad, dadwib, gwrtingrwydradº
Retrograde, a gwrthgrwydrol
Retrogression, s. mynediad yn *
ol, attymchweliad * - 1

Retire, v. ymmeillduo, encilio, Retrospect, s, golwg yn ol, ad

cilio, yniadaw, tymnu'n ol olwg, ail-olwg, gwrth-olwg
Retired, a unig, medidiol; dial Retrospection, s. adolygiad
fiordd, dirgel; ueillduedig Retund, v. pylu, troi'r min
Retiredness, s. melilduolrwydd, Return, s. dychwelfa, dychwel
dirgelrwydd, umigrwydd iad, attaith, adehwel, adferiad;
Retirement, s, uelliduedd; encil attaliad: r. dychwelyd; ad
Retold, part, ail-ddywededig talu; adrefu, troi adref
Retort, s. gwrthgis, gwrtilsen, Reveal, n, dadguddio, diargelu,
gwrthguo; gwithdro, gwith egluro, eglurhâu, amlygu
• * gam: math o lestr à gwrth Revel, s gloddest, wttres, cyf.
blygyn ei wilf: c. gwrthsen. eddach: v. gloddestu, glodd
nu, gwrthgnói, gwrtilatteb, esta, wttresa, gorwiedda
ednyddu, gwrthroi Revelation, s. dadguddiad :
Retortion, s. gwrthdröad, ed Reveller, s, gloddestwr, wttres.
myddiad; gwrthsèniad wr, cyfedd-walch
Retouch, v. adgnithio, ail gyff Revel-rout, s. gloddest-dorf
wrdd; adredeg tros Revelry, s. gloddestwaith
. Retrace, v, adolrhain, adolrhein Revenge, s. dial, dialiad: v. dial, *
io; olrhain yn ol . . dialu, dialeddu; ymddial *

. Retract, v. galw geiriau yn ol, Revengeful, a. dialgar, ymddial.” *

dad ddywedyd gar; dialeddgar, dialus v

Retractation, s. dad-ddywediad Revengefulness, s. dialgarwch . . . .
Retreat, s. cil, encil, encillad, Revenger, s. dialwr, dialydd
gwrthdaith; célfan, diogelfa, Revenue, s, ardreth, cyllid
adfan; v. cilio, encilio, myned Reverberate, t. gwrthdaro,
yn ol gwrthguro, gwrthseinio, dad.
Retrench, t. torri yinaith; lei. seinio, adseinio; adguro
- º Aº ºf
-- y * *
 º
* * * *

• * ~ * : R. E. 382 ** RH
Reverberatory, a. gwrthdröawl, Revisit, p.ail-of-wyo, º
mweled,
yn curon di; gwrthseiniol adofwyo, adymwele
Revere, Reverence, r. parch”, Revisitation, s, all-of-wyad, &e.
* perchi, ardduno, anrhydeddu Revival, s. adfywiad, adfy whād,
Reverée, sub. fol-ddychymmyg, ymadfywiad, dadebriad
hephynt, mympwy, go-freudd Revive, v. adfy wie, adfywhiu,
*
º º synfyfyrdod, Edr. Whim
- adtyw, by whâu, by widgi, dad
Reverence, s. parch, erharch, ebru, dadlewygu -

andydedd, arduniant, bri Reviving, s. adfywhād, adfywiad,

Reverend, a. patchedig, parchad ymadfywiad
wy, hybarch; of madwy - Revivisence, s. ymadfywiad
Reverent, Reverential, a. parch Re-union, s. adundeb, adgydiad
us, parchedig; gostyngedig Re-unite, r. aduno, adgyssylltu
Reversal, s. dymchweliad; dilym Revocable, a. a ellir ei alwyn ol,
iad, diddymiad; triad , gwrthalwadwy
everse, s. tro, tróad, cyfnewid: Revocation, s. cwrthalwad, galw ſ
iad; gwrthwyneb, y tu cefn: adyn ol, dadfarniad, dirymiad,
* v. galwyn ol, gwrthdrói dad-ddywediad .
Reversed, adj. ymchweledig; Revoke, r. galwyn ol, gwrthalw,
gwrthdröedig; dychweledig dadfarmu, dirymu" . -

Reversible, a yinchweladwy, &c. Revokement, s. Edr. Revocation

Reversion, s, gwrthdróad; ym Revolt, s.” gwrthgil, gwrthgy
|
chweliad, attychweliad nhwrf, gwrthryfel, .
Reversionary, a. attychweledig. Revolt, r. gwrthgilio, anſfydd
ol, ymchweledigol loni; gwrthryfela; gwrthgy
Revert, v. troiyn ol, ymchwelyd, nhyrfu
adymchwelyd, dychwelyd Revolter, s. gwrthgiliedydd, &c.
Revertible, a ymchweladwy, Sºc. Revolve, r., amdroi, cylchdroi,
Revest, v. ail-roddi meddiant amdreiglo; dwys-ystyried
Revibrate, v. ymdaſlu yn ol Revolving, s. amdröad, amdreigl.
Revictual, t. ad-ddarmerthu ad; myfyriad -

Review, s. adolygiad, adehwil Revolution, s.amdreigliad, cylch

iad, adsylwiad, adsylw, edlwg
Review, v, adolygu, affenwillo,
adsylwi, edlygu; adystyried;
* *
adbrofi
Reviewer, s. adohwiliwr, adolyg
iedydd, adolygwr: beirniad
* Revile, cºdifenwi, cablu, gwar
adwyddo, diffio, duo
Reviler, s. difenwr, difri wr, &c.
drād; chwyldaith, adohwyl,
adchwylfa, adgylchiad, chwyl
dro, chwyl
Revolutionary, a. chwylfaol, ad
chwylus, cylchdrëawl
Reward, s.gobr, gobrwy, swobr,
gwobrwy; tāl, taledigaeth
Reward, r. gobrwyo, gwobrwyn,
gwobru; talu -

Reviling, s. difenwad, cabl, &c. Rewardable, a gobrwyadwy a

Revisal, s, ail-olygiad, adehwil. Rewarded, a. gobrwyedig
iad; ail-ddarlleniad Rewarder, s, gobrwywr
*Revise, sub. ailºbrawf-len, eil | Reynard, s. cadnaw, llwynog
brawf Rhapsody, s. cymmysg-draith;
Revise, v, adehwilio; adbrofi ffregodiaeth; gwyllt araeth
*
* " * *
* * *
 R I ** 385 * RT
++ --

Rhetoric, s. ffraetheg, fraetheb, llwyn y neidr, astyllenlys. . *

ffraethoneg, areithyddiaeth, ar. ., Plaintain
odoriaeth, areithyddeg Rice, s. math o yd-rawn º
Rhetorical, a flraethebawl, ar Rich, a cyfoethog, cyllidog, go
cithiawl, are thyddol -
ludog; gwerthfawr, gwych,
Rhetorician, s. areithydd, areith didog; fºrwythlawn, bras; cost
Siwr, ffraethebydd, arawdrº us, danteithiol; ſhelaeth
Rheum, s. dyſerwst, thflyn y pen, Riches, sub. cyfoeth, cywoeth,
gormwyth lud, dà, berthedd, alaf
Rheumatic, a gormwythaidd; Richness, sub. cyfoethogrwydd;
cymmaiwstog; gewyn-glaf . goludogrwydd ; gwychder ;
Rheumatism, s. cryd cymmalau, brasder: pereiddrywydd
cymmalwst;gewynwst: clefyd Rick, s. dās, daswl, daswin; bera
y giau Rick, v. dasu, dasylu, dasyrmu
Rheumy, adj. gormwythig, gor Rickets, s. y llechau - º
mwythaidd, gormwythus Rid, v. troi heibio neu oddiar
Rhinoceros, sub. math o anifail law; myned trvy orchwyl;
trvyn-gorniog, durun-gorn mymed y’mlaen; ynnill tir * *
Rhombus, s. dull pedwar-ochr, Riddance, s. gwared, rhyddhād
- eithryn anghyfartal ei onglau, Ridden, part, marchogedig, &c.
ºfel penmill gwydr or hen fath Riddle, s. adammeg, dammeg,
Rhubarb, s. math o wreiddyn grymeg, dychymmyg, dyfal:
meddygawl tra adnabyddus, rhidyll, hesgyn; c. rhidyllio º
arianllys, arian gwiawn Ride, a. marchgāu, marchögaeth;
Rhyme, sub. odl; cynghanedd; nofio wrth angor
rhimyn: t. odli, cydodli, cyng. Rider, s. marchog; marchog-was
hanneddu, mydru, rhimyntt |Ridge, sub. grwn, trum, crimp,
Rhymer, s, rhimynwr; odlydd cefn, crib: v. grynio; trumio
Rhythm, s. mydr a chynghanedd Ridgy, adj. trumiog, grymio
Rhythmical, a. cynghameddol, crimpiog, cribog, §º" 8,
mydraidd; cyngham-fesurol Ridge-band, s. cefndres
Tiał, s. chweugain Yspaen Ridgeling, s. milym meu anifail
Rib, s. asen, eisen, corfiasen (pl. un-gaill - -

ais, conf.ais)—Kiln-ribs, llym Ridge-tile, s. crib-beithynen

wydd odyn–Rib-timber, eis Ridicule, sub. gwawd, gwat
goed, eisdrawstiau wargerdd, chwerthin-wawd, *
Ribald, s. croesan, croesaniad chwardd-wawd: p. gwawdio,
Ribaldrous, a.serth, croesanaidd, ... gwatwar, mēcio
budr-eiriog; anllad Ridiculeus, a, chwerthinus, dir **
Ribaldry, s. serthedd, croesan mygus, cywilyddus; digrif º
iaeth, croesaren, budr-eiriad Riding, s. parth-ran (traian) o
Ribband, Ribbon, s. ysnoden Sir Efawg Yorkshire
Ribbed, a. eisawg, eisedig Ridotto, s. cydgerdd, cerddfa
Ribbon-weaver, s. ysnoden-we Rie, s. rhyg: sing. rhygen -

ydd, ysmodemwr Riſe, a. aml; cyffredin; rhugi

Ribwort, s.llwynhidl, erllyriaid, Rifle. v. anrheithio, yspeilio
yºgelyn-lys, penau y gwyr, Rifle-gun, s, rhych-ddryll
 P
**

* RI S84 * R I

Rifraff, s. ysgubion gwlad #Ringleader, s. blaenor, cornor

Rift, sub. agen, hollt; rhwyg: jRinglet, s. cºdyn modrvyog
2_flochen: e. holti, rhwygo |Ring streak'd a cylch-frith
Rig, s. cast; nwyfgast; r. nwyf. i!Ringtail, s, y iar diniwen
chwarau:-taclu, gwisgo Itingworm, sub. marchwreinyn,
Rigadoon, s. math o didawns dyfrwreinyn, gwreinyn. Edi.
Rigging, sub. tacliad, gwiseiad; Tett
taciau llong, hwyhau, rhaffau Rinse, r. geºchi, dyolchi, glär.
Riggish, a. antind, nwyfus olchi, adolchi, dystreulio
Right, a. iawn, uniawn: addas, Riot, s. afreolaeth, rhysedd, wt.
cyfawn, cymnwys; syth tres, gloddest; tertysg, ter.
Right, s. hawi, dyelw; iawn; fysg-waith, brythaint *

, braint: t. iawni; mymnu iawn; Riot,t.'gloddesta, wttresa; gwile.

cymmoni -yd terfysg
Righteous, a.cyfiawn, uniawn Rioter, s, gloddestwr; terſysgwr,
º Righteousness. s. cyfawnder º ma!, torſysg, brythai -

Rightful, a cyfreithlawn, iawn Riotous, a. brythawl, terſysgus;

Rightness, s. awnder, awnedd, wtsresgar, afradlawn, penryūd
unionder, uniondeb; tegwch Rip, t. rhwygo; torri puythau
Rigid, a. anhyblyg, tyn, llym Ripe, a. addfed, ffaeth
hy; ...; ińº º
Rigidness, sub. diblygedd, anhy.
Ripen, r. addfein, faethu
Ripeness, s. addredrwydd, add.
º
Ablygedd; lymder, lymfanyl . . fededd, addfedwch; addfediad
dra;tynder, tyndra” " Ripiers, s.adwerthwyr pysgod
Rig-ma-roll, s. ystidwin, tid-res Ripple, s. crychiad dwfr, crych:
. . lxigorous, a. aerwin, caled, llym, v. crychu; heislanu Ilin
tost, Ilymdost, tostlym - Rise, v. codiad, cyfodiad, cwm.
Rigour, s. gerwindeb, garwedd, iad, dyrchafiad; esgyniad;
llymder, toster, tostedd tarddiad, dechreuad, cycliwyn
Rill, s. cornant, goffrwd, gofer, iad: v. codi, cyfodi, cwhu,
aberig: v. goferu, aberu esgym; chwyddo; tarddu
Rim, s. ymyl; cylch, cant, cant Risibility, s. chwerthinusrwydd,
ell, gwalc; corddyn a chwerthinedd, hychwarddedd
Rime, s. barug, Ilwydrew; ºv. Risible, a. chwerthinus, chwardd.
barugo, Ilwydrewi, glasrewit us, hychwardd; digrifol
º Rimy, a barūgog, Ilwydirewog, Rising, s. codiad; esgynfa
Ilwyd-rewllyd, barugly Risk, s. perygl: t. anturio, pe.
º Rimple, v. crychu: ymgrychu glu, rhedeg y perygl
Rind, s. pil, piliomyn; crawen; Rite, s. defod, arddefod; arſer
º croen -
Ritual, s. Ilyfr defodan: a. de
-

Rined, a. crawenog fodol, arddefodol, arddeddfol

Ring, sub. cylch, cant, sidell; Rival, s. cydgarwr; cyderlynwr,
modrwy, bodivy, rhwy: v. cydymgeisivr: a, cyderlynol
canu clych; swmio, seinio Rival, r. cydymgeisio, cydym.
Ring-bone, s. ewinor march dynnu; ceisio'r blaemar arall
Ring-dove, s. Edr. Dove . Rivalry, Rivalship, s. cydgarwr
Ringer, s. clych-ganwr " º iaeth; cydymgais
*
º
 *
T O = 385
RO .
Rocky, a creigiog, ysgyryd
º
Rivel, s. crychni: c. crychu Rod, s, gwialen; llath—Angling
River, s. aton, dyfr–ffrwd rod, genwair—Curtain-rod,llen-º
Rivet, s, gwrth-hoel, gwrthben lath, llem-wialen -

Rivet, v. gwrth-hoelio, gwrth Rodomontade, s. coegfost, gwag

bennu, gwrthbwyo; sicrhäu, ymffrost: t. hocsachu
dwfn-argraffu (yn y meddwl) Roe, s. iyrches, ewig; grawn
Rivulet, s. nant, cornant, corafon, (gronell) pysgod
afonig, aberig, mentig Roebuck, s. Iwreh, Edr. Buck
3Rixdollar, s, darn o arian Alman Rogation, s, gofyniad, erfyniad
aidd, gwerth 43. 6c. Rogation-week, sub. wythmos y
Roach, s. y torgoch, rhufeil gweddiau (y nesaf ong un o
Road, s. ffordd, prifºſfordd, cefn flaen y Sulgwyn)
ffordd; angorfa Ilongau Rogue, sub. dyhiryn, hócedwr,
Roam, c. crwydro, gwibio rhempyn; crwydryn, crwydrai
Roan, a. broc; cyniuysglwyd Roguery, s. Höcedwaith, twyll,
JRoar, s, rhu, rhuad, breferad castiogwaith; cellweirdro
Roar, t. rhuo; croch-floeddio Roguish, a, hócedus, rhempus,
Roarer, s.rhuedydd, rhuwr twyllgar; castiog; ceilwcirgar
Hoaring, s, rhuad; oernad: a. Roguishness, s. dyhirwch, &c.
rhuadwy; bloeddgar Roll, s, rhol; plyg-lyfr cöflyfr;
Roast, a. rhôst, pobedig.: v. rhost rhestrfa; rhólyn: v. rhólio;
io, pobi:—gwawdio—To rule amdroi; treiglo, troi
the roast, meistroſi, bod yn Roller, s, rhol bren, rhol-faen ;
ben, rheoli Rolling-pin, s, rhol-bren [trul
Roaster, s. crasiedydd Rolling-press, s, rhol-wasg
Roasted, a. rhostiedig, rhôst Roman, s. Rhufeinwr: a, Rhuf.
Rob, "... yspeilio, lladratta, dwyn einaidd; Rhufeinig
Robber, s. yspelliwr, leidr Roman-catholic, s.pabydd, aelod
Robbery, s. yspeiliad, lladrad o Eglwys Rhufain: a. pabaidu
Robe, s. ysgin, faling,. cwnsallt, Romance, S. ffug-chwedl, fug
mantell, gwn, llaeswisg. hanes, frug-draethawd: v. cel
Robe, v, gwisgo; ymwisgo wyddu, fºug-chwedleua
Rººt (of the wall) Edr. Crane Romancer, sub, flug-chwedlydd,
* Loº fugiedydd; celwyddwr
Robust, a. pybyr, cadarn-gryf, Romanist, s. pabydd, rhi feinydd
grymusol, erºdrym, cydnerth Romanize, v, rhufeineiddio, cyd
Robustness, s. pybyrweh, &c. furfio, a phabyddiaeth
Rocambole, s, garlleg Yspaen Romantic, a. aruthrol, mawr
Roche-alum, s. allawg y graig, wyllt, gwylltwedd; anhygoel,
y fath oreu o alym neu dychymmygol, fugiol
allawg Romish, a. Rhufeinaid4, pabaidd,
Rochet, s. offeren-grys esgob perthynol i Rufain
Rock, s. craig, clear: r. siglo Romp, s, hoeden, hobi
Rocket, s, tán-belen Romp, t, hoedemna, gwilherst,
Rock-gallant, Edr. Charlock hobio
Rockiness, s, creigiogrwydd Ronion, s, dynes sumfawr .
º 3 F.
 r
R O a) 86 R O

Rood, s. chwarthor meu chwarter ! Rose-coloured, a. rhosliw, o liv

erwo dir, pedwaram:—y grog, | rhôs, cóch; gwridog
y groes, (yn ol yr hen air) | Roset, s, rhosliw, lliw coch
Rood-loft, s.llofty grög Rose-tree, s. rhoswydden
Roof, s. men, cronglywyd, crom Rosin, s, ystor: r. ystoru
glwyd, pen ty; taffod genau Rosiness, s. gwridgochni
Rook, s. yd-fran, brån big-wen: Rosland, s, rhesdir, corsdir
—lićced-walch: c. hôcedu Rostrated, a gylfinog
Rookery, s. mythfa ydfrain, livyn ; Rostrum, s. areith-le, pulpud
y brain (pigau gwyuion) | Rosy, adj. rhosaidd, rhosawg.
Room, s. Ile; cyfwng; rhaudy, : rhosliw, gwridgoch -

cell, ystafell, llogawd | Rot, s. malldod, y pºwd, melti

Roomage, s. maint lle, &c. | Rot, r. braenu, mallii, pydru
Roominess, s, elangder neu he Rotary, d. cylchawl, argylch;
laethrwydd Ile, lléogrwydd chwyldróawl, yu troi
Roomy, a, ehang, helaeth, Ilêog Rotated, a.chwyldröedig
Roost, s. clwyd icir: r. myned Rotation, s. chwyl-drivedigaeth,
i’r glwyd, mymed i gysgu cliweliad, chweledigaeth; tro:
Root, s, gwreiddyn, būn; dech chwyldro, cylch—Every one in
reuad; gwaclod: r. gwreiddio, rotation, pawb yu ei gylch (e.
bwrw gwraidd; turio; dad | dro, eiystèm)
wreiddio, diwreiddio | Rote, s. cylchred—By rote, at
Rooted, part. and a. gwreiddied , rediad tafod, ar dafod-ieferyid
ig; dwfn, greddfol, gwreiddiol Rotten, a. braenllyd, braenedig,
Roots, s, gwraidd; llysiau garda pwdr, mall, hadl, pydrettig
Rooty, a. gwreiddiog Rottenuess, s. malidod, pydredd
Rope, s. rhaft, eort; rheftyn, braenllydrwydd, pydrini
cortyn; rhefawg: v. gludiogi Rotund, a.crwn; cylchgrwa
Roper, Rope-maker, s, rhaffwr, Rotundity, s. crymder, crynedd
rheffynydd, rhetſynwr | Rotundo, s. cron-adail
Rope-ripe, s.llwyth y cebystr | Rove, r. crwydro, gwibio
Rope-yard, s, rhaff-dalwrm Rover, s. crwydrad, gwibiad:
Ropy, a. ilinynog, gludiog, tew mör-herwr. Edr, Pirate
wydn, gludiol Rouge, s. coch, dwb-liw coch
Ropiness, s, tew-wydnedd, glud Rough, a garw, gerwin, tonnog,
iogrwydd, gludrywydd anllyfn; blewog; brås; sarrug;
Rorid, Roscid, a gwlithog anfºyn–To grow rough, ger.
Rosary, sub, rhös-lwyn, rhosſa, wino—To make rough, garwhat
gwely rhôs; rhôs-bleth:-pa Roughcast, s. braslum, braslun.
derau, pader-linyn, pader-gad iad, brasgynllun; brasgrawen,
wyn (yn cynnwys 15 Pader, a brasgaenen, garw-gresten
150 o Hentſych, Fair) Roughcasting, s. garw gymmryd.
Rose, s, rhôs, rhosyn, breila, iad, bras-graweniad
breilw-Under the rose, dan Roughdraw, v. braslunio
gël, yn gyfrinachol i Roughdraught, s. braslum
Roseate, a. rhosawg, blodeuog |Rºº. s. garwder, gerwin
Rose-bush, s.rhosberth, rhoslwyn | deb, garwedd, gerwinder
i
 *

R O 387 RU

Rounceval peas, sub. brych-bys Rower, s.rhwyfºwr, rhwyfydd

mawrion, ydbys brychion | Royal, a. brenhinol, breminol
Round, s. cylch, tro, cylchdro: Royalist, s. un cywir i'r brenin,
a. crwn, cylchgrwn, cyfrgrwn breninwr, breminoliad -

Round, r. crynhäu, amgrynu; ; Royalize, r. brenhinoli

talgrynu; ymgrynhäu Royalty, s. brenhindod, brenhin
Roundabout, ad, oddiamgylch, o oliaeth, brenin-fraint
amgylch-ogylch, o gwmpas, Rub, s, rhwb; rhwystr; c. thwb
o, ddeutu—A round-about story, io, rhathu; rhuglo; crafu
chwedl gylchynol, gwmpasog Rubber, s, rhwbiwr; rhwbied
Roundelay, s. cylch-gān ydd; llìain rhwbio neu ym
Roundheads, s, pènau crynion, sychu, earreg rwbio, &c. dwy
pengryniaid (enwad a rodd ymdrechfa o dair
wyd ar y blaid oedd yn erbyn Rubbish, s. malurion; ysgarth
Siarl y cyntaf, o herwydd eu ion, ysbwrial; murdăum
bodym talgrynu eu gwait). Rubble, s. mau-gerrig, cerrigos
º Roundhouse, s. ty crwn; nos. Rnbicund, a rhudd; cochlyd
garchar; géol-dy Rubify, v. coch-liwic, rhuddellu
Roundish, a, crymaidd, lled-grwn, Rubric, s. rhuddel, rhuddell
gogrwn Ruby, s, rhudd-em, rhudden
Roundly, ad. yn grwn, &c., yn Ructation, s. bry theiriad
groyw-eglur; yn rhugl |Rudder, s, llyw long
º Roundness, sub. crynder; llyfn. Ruddmess, s, rhuddhi; gwrid
*: lawnedd; disionirwydd gochni; gwridogrwydd -

Rounds, sub. cylchoedd; gwyl Ruddle, s. nád coch, rhuddell

gylchoedd; cylchdeithiau Ruddy, a rhudd, cochrudd, pur
Rouse, r. dihuno, defroi; cyffroi, goch; gwridgoch; ledgoch
cynhyrfu, annog Rude, a. antoesol, anțoesawg, di
Rouser, s. dihunwr; cynhyrfwr foes; anghelfydd; diddysg
Rotising, s. deflroad; cyffróad: Rudeness,s. afitoes, difoesedd, an
a. cyffróus; tyrddfawr; an foesgarwch; gwladeiddrywydd
ſ ferthol, mawr, gorſawr Rudiment, sub, egwyddor, cyn
Rout, s. mawr-dwrdd, ymffrwst; brawf, cymréol, cynsail
bloedd-dorf, rhawd, terſysg Rudimental, a, egwyddorol, &c.
haid: dadymchweliad: an Rue, s.rhuw, rhut
mhrefniad; floedigaeth, fo:-- Rue, r. galaru, ymofidio, edifaru,
ffordd neu lwybr milwyr, &c. gofidio
Fout, v. dadymchwelyd, gorch -Rueful, a. athrist, galarus, irad
fygu, gyrru ar fo; ymlid, Ruefulness, s. athristedd, galar
chwyrn-ymlid: tertysgu : turiq | usrwydd, iradedd, iradrwydd
Row, s. Thes, rhestr; gwanaſ, Ruff, s. crych-dorch i'r gwddf
: haen: v. rhwyfo; rhodoli
Rowel, s, troeli yspardum: rhol.
Ruffian, s. hur-lofrudd, cyflatan
wr; grafel, grafil; antad-ddyn:
a. murniawl; fyrmig
bren i daal llìain ymsychu:
Ilifyeli, ceingoreth, ceingor. Ruffie, v. crychu, dillio, addurn
aeth: v. torrillifyveli, ceinger … grychu: amuhreſhu, cyffrói, an
aethu, Edr. Issue a Seton foddogi
3 E 2
 R U 388 R U
-ºr-ri—

Ruffles, s. pl. addurn-grychau, Runagate, Runaway, s. foadur,

erddyru-grychau, crych-ddill cilgi; gwibddyn; crwydryn
lau -
Rundle, s, troellen, sidell; flon
Rug, s. torsed cwrlid, lauling, ysgol; cawell melin
cadwy - Rundlet, s. barilan, llestryn
Rugged, a. gauw, gerwin; afryw Runnel, s. mant, cornant, aber
iog; anwastad, andlyfn Runner, sub. Thedegwr; rhedeg
Ruggedness, s. gerwindeb; an was:–maen uchaf melin
wastadruvydd; afrywidgrwydd Runnet, s. caul. Edr. Rennet
Rugine, s.rilasgl lawfeddyg Running, sub. rhedia, rhedad.
Ruin, s. dystry w, dinystr; adfail: ffrydiad, llifiad: a rhedegos
tº, dystrywie, andwye, dyfetha, Runt, s. anifall corredig; ro:
dyfethu; anafu filyn; corryn; corres, gwrāt.
Ruinate, v. andwyo. Edr. Ruin Rupture, S. rhwyg, rhwygia";
Ruination, s. andwyad, dyfeth torriad llengig, bolwst; bºk
iad, dystrywedigaeth ystyn, torgest
Ruinous, a. adfeiliog, adfeiliedig; Rural, a.gwledig, gyvladol
dinystriol, dystrywidl Rurality, Rurahless, s...gw.lade;
Rule, s, rhéol; llywodraeth, rhe rwydd, gwledigrwydd
olaeth: c. rhécſi, lly wic Rush, s. brwynen, pabwyren: tº
Rule, Ruler, s. linellawr; Hun brwyn, pabir—A bulrush, pa
iawdr wyryn: pabwyr. Edr bulrus:
Rule, v. linellu; llumiodru —To gather ushes, brwyna
Ruler, s, rhéolwr, muner, llyw, Rush, v.rhuthro, yumwthio
llywydd, llywodraethwr Rushing, s.rhuthrad ; twrf
Rum, s. math o wirod cryf a dyn Rush-light, s. canwyli fi wynen
nir or siwgr, triagl, &c. Rushy, q. brwynog
Rumble, v. treigl-drystio; grwy Rusk, s. math o fara caled
tho; ymgynhyrfu—A rumbling Russet, a, rhudd-goch, rhudi
|
noise, treigl-drwst, grwyth-swu, lwyd, rhyt-goeh, blawr-gett.
grwythiad llwyd-goch
Ruminant, a. a fo'n cmoi ei gil. Russetin, s. math o afal pèr, co,
Ruminate, r. cnoi cil, adgnoi; } y rhwd, blawrgochyn
adfeddylied, dwys-ystyried Rust, S. rºwd, rhydmi: p. rhyd
Rumination, s. cmûad cil, adgmo |Rustic, Kustical, a. gwladadi
ad; adfyfyriad, dwysfyfyr – gwerinol, taeog, antoesawg
Rummage, v. chwalu a chwilio Rustic, S. gwerinwr: dyngwled
Rummer, s. math o ddiod-wyd ig; taeog; ileban, dreſ, cabret.
rym crothog, llawnwydryn . Rusticate, e. gwledigo, gwla:
Rumour, sub. chwedl, gair, sén, eiddio, gwladoli, gwladogi
swn. Edr. Report - Rusticity, s. gwladeiddrywydd
Rump, s. cloren, gwāry gymfon, gwledigrwydd, delffeiddrywyd.
conell --
cabrawd, gwladolrwydd
Rumple, s, tolc, crychiad, crych Rustiness, s, llwydedd cigmöch
mi: v. crychu; antoddloni llwydni, llwydrydni
Run, s.rhédiad, rhedfa, rhedeg Rustle, º'chwith wa, ysgwrly;
fa: t, rhedeg; foi; iiifo ach, thugi-drystio
 S A 3S9 S A

Rustling, s.rhugl-drwst, chwith Sable, s. y bele; croen a blew ºr

Rusty, a. rhydlyd; llwyd [rwd
Rut, s. 6l olwyn menu:—cydiad
(neu) rhidiad hyddod: v. rhid
io, cydio—Rutting-time, amser
rhidio, byddfref, hydref
Ruth, s, tosturi; trugaredd
Ruthful, a. tosturiol, tyner
Ruthfulness, s.tosturiaeth
Ruthless, a. amnh.osturiol,anuhost
urus, annhostur -
bele: u. o liv'r bele; du
Sabre, s. math o gleddyf tew
wegilog aarferir gamy Tyrc
Sabulous, a, graianog [iaid
Saccharine, a siwgraidd; melus
Sacerdotal, a. offeiriadol
Sack, s. sach, ſtetan; sach-len;
sach-wisg; r. sachu, sechu:-
anrheithio, difrodi, yspeilio
Sackbut, s. dulsimer, -

Ruthlessness, s. amhosturiaeth Sackcloth, s. saciulen, sachlain

Ruttish, adj. anllad, chwantus, Sackful, s. Ilonaid sach, sachaid
º
º
y
cuawd-wyllt.
Rye, s, rhyg
Rye-grass, s, rhyg-wellt
| Sacking, s. difrodiad, anrheith
iad: £waelod-len neu sach-len
| gwely: sachiad, sechiad
Sacrament, s. yumrwym arbenig,
S. - arwyst!, sacramcnt; y cymun,
swpper yr Arglwydd
Sacramental, a. sacramentawl
S, FEL by hido's gºir south, Sacred, a. sanctaidd; cyssegred
Sydd yn arwyddo Deliau ; ine-H ig, cyssegr:lān, dihalog
gis S. W. South West, déau Sacrediess, s. cyssegredd, sanct
orllewin; S. E. South East, eiddrwydd, cyssegredigrwydd
déau-ddwyrain, &c. Sacrifice, s. aberth, offrwm, ar
Sabaoth, s.lluoedd lād; r. aberthu, offrymu
Sabbatarians, s. sabbathyddion, Sacrificial, a. aberthawl, aberth
rhai sydd yn cadw'r Sabbath! edigol, offrymedigol
addewig yn lie 'r Sabbath Saerilege, sub. cyssegr ladrad,
Crist'nogol cyssegr-yspail, cyssegr-drais
Sabbath, s. gorphwysfa, sabbath Sacrilegious, adj. cyssegr-ladrad
Sabbatic, Sabatical, a. sabbath | awl, cyssegr-ladradgar
aidd; sabbathawl Saerist, Sacristan, sub. ceidwad
Sabbatism, s. sabbathyddiaeth; pethau cyssegredig; clochydd
fe'i harferir am gadwraeth rhy Sacristy, s, gwisgle eglwys . .
fanyl-gaeth o'r Sabbath Sad, a. trist, athrist, prudd, an
Sabelians, s. Sabeliaid, dilynwyr hylon, galarus;gresynol, trvin,
Sabelius, yr hwn (oddeutu'r trweh, blin, tast; salw
flwyddyn 2.56) a wrthwyneb Sadden, v. pruddhäu, tristhäu
odd athrawiaeth y Drindod, Saddle, s. cyfryw, dibr, gobell,
gan haeru nad: ydyw. Duw yštarn—Side-saddle,cyfrwy un
dqim yn Dad, Mab, ac Yspryd tuog: v. cyfrwyo, gobellu .
Glån, yn ei dragyryddwl hun Saddler, s. cyfrwywr, dibrwr.
fod; ond yn gweled yn dda Saddle-bag, s. march-god
gymneryd y fath enwau wrth Saddle-tree, s, pren cyfrwy
Addwyn y’mlaen y gwaitu o Sadly, ud. yu drwm, yn druenus,
achub pechaduriaid - yńerwin, yn ddrwg
 S A
Sadness, s.tristwch, tristyd, trist
edd, prudd-der, trynder
Safe, a. diogel, diangol; diasgen,
iach: s. cell grog, crog’ell
Safe-conduct, s. yndeith-mawdd,
taith-drwydded; canymdo
Safeguard, s. amddiffynfa; can
ymdo; ambais, arbais
Safeness, s. diogelrwydd
Safety, s. diogelwch, diangol
rwydd, diamgrwydd; diogeiſa
Saffron, s. saffrwm: a, melyn
Sag, t, crogi o'r naill ochr
Sagacious, a call,craffus, synwyr
graff, synwyr-lym
Sagaciousness, s. cyflymder déall;
froen-llymedd
Sagacity, s. calider, doeth-bwyll,
synwyroldeb, craffder déall:
Edr. Sagaciousness
Sage, adj. doeth, doeth brudd,
dwys-gall, synwyrol, call
Sage, s. docthwr, gwr doeth:-
y geidwad (lysieuyn garda)
Sagemess, s. doethbwyll, doeth
der, doethedd, callier
Sagittarius, Sagittary, s. y saeth
ydd, alwydd y saethydd
Sago, s, rhyw rawn tramor, sy'n
feddygol a neithrinol
Sail, p. hwylio, inorio, mor
dwyo - Salivate, 2 r. poerlifo; haliwic,
Sail, s. hwyl—Jib sail, y gynhwy!
—Muin sail, yr hwyl fawr—
Mizzen sail, hwyl y llyw, y
- dant hwyl—Sprit sail, yr hwyl
flaen-Topsail, y frig hwyl, yr
hwyluchaf - Sallet-oil, s, olew'rolewydd
Sailcloth, s.lliain hwyliau
Sailor, sub, morwr, mordwywr,
longwr, gwr mêr - Sally, s. cyrch, rhuthr, rhuthr.
Sail-yard, s. hwyl-drawst
Saim, s. iraid, bloneg, saim
Sainfoin, s. math o feillion
Saint, s. sant: v. Santio
Sainted, a santiedig
Saint John's wort, s, eirynllys
390 S A
Saintly, Saint-like, a. santaidd,
ar wedd sant
Saintship, s. santoliaeth
Sake, s. achos, &c.—For my own
sake, er fy mwyn fy hun
Saker, s. math o winn rhyfel;
math o walch, mêr-eryr
Salacious, a nwyfus, amilad
Salacity, s. antiadrwydd
Salad, s. buyd-lysian, addail
Salamander, s. by ystättebygir
gº nau goeg, pry’r tān
Salamandrine, a. rhy-danllyd
Salary, s. hur, cyflog, tal-wobr
Sale, s. gwerth, arwerth; ar.
werthiad; arwerthiant
Saleable, a.gwerthadwy
Saleableness, s. by werthedd
Salesman, a gwerthwr dillad;
gwerthwr dros arall ; gwerth
ydd, gwerthiedydd
Saliant, a yn ysgwyddo allan
Salient, a, a neidio, ysbongcio
Saline, a. heliaid, heliawg, halem.
awg, hallt; go-hallt
Salique-iaw, s, dedifyn Ffrainge,
sy’m cau merched oddiwrth y
goron -
Salisbury, s. Caer Garadog, Caer
Sefer
Saliva, s. aliv, haliw, poer
rhoi mewn poerlifiant
Salivation, s, poerlif, poerlifiant,
haliwiad
Saliveus, a haliwog, poerllyd
Sallet, s, Edr. Salad
Sallow, s. merhelygen: a.melyn.
lwyd, oliv merhelyg
gyrch: v. gwneuthur cyrch
Sally-port, s.rhuthr-borth
Salmagundy, s. dysglaid o amry
fivyd uchel-gymmysg
|Salmon, s. gleisiad, gleisiedyn,
| eog, eawg, -maran, brithyll y
 SA 391
mór-Male salmon, cemyw—
Female salmon, hwyfeli, livydd
ell, chwiwell—A young salmºn,
or salmon peel, glasfaran, gas
law, cogyn—4 salmon net,
gleisiadeg, gaflaweg
Salmon-trout, s: gwydiedyn, cog
frithyll, glas-farai, gwyniad y
gog; eogyn
:
º
Saloon, s. mchel-neuadd
Salt, s, halen: a, hallt—A salt
bitch, gast gynhaig–To go a
sulting, cwma, cyna, cynhèica.
—Sult-boa, crwth halen–Salt
pellur, halenai—Salt-maker, or
Merchant, halenwr, ſhalenydd
—Salt-petre, halen y graig.
Edr. Nitre
Salt, v. halltu, halenn
Salter, s. hałltwr; halenwr
º Saltness, s. halltrºwydd, halltni,
halltedd; cynheicdod.
º Saltpit, s. heledd, pvii heli
º Saivable, a. achubadwy
Salvage, s. achub-dāl
Salvation, sub. iachawdwriaeth,
iechydwiiaeth, gwaredigaeti,
ymwared, achubaeth,
Salubrious, a, iachus, iechydol
Salubrity, s. iachusrwydd
Salvatory, a.achubedigol
Salve, s. eli, enaint: v. elio, iach
âu, meddyginiaethu
Salver, s. achubydd Ilong, &c.
heil-ddysgi, heiliedydd
Salvo, S. esgus, cysgod, lloches;
goeheliad
Salutary, a. iachus, iachusol
Salutation, s. annerchiad, cyfarch Sanders, s. palmwydd yr India
iad, dyammerchiad
Salute, s. cyfarchiad; cusan: v. Sandhill, s. cwrt; pl. cyrtiau
cyfarch, annerch, dyannerch
Same, a yr un, mid arall, hwnw Sandling, s.lleden gennog
ei hunan; hwn; hon
Sameness, s. humaniaeth, unrhyw
iaeth, unrhywdeb
Samlet, s. cogyn. Edr. Salmon l Sand-stone, s. ywodfaen
S A
Samphire, s. y godog, corny carw
inor
Sample, s, golygyn, cymbrawf
Sampler, s. cynllun; egwyddorlen
Sanable, a gwelladwy
Samative, a. iachãol, iachãedigol
Sanctification, s. sancteiddiad,
saucteiddhād,cyferthiad;sanct
eiddrywydd; cyssegriad .
Sanctified, a. sancteiddiedig, cy
ferthawl, cyflwys, glwysawi
Sanctify, v. sancteiddio, cyferthu,
cyflwyso, glwyso -
Sanctimonious, adj. glwys-wedd
awg; crefyddol; sanctaidd
Sanctimony, s. santeiðd-wedd;
sancteiddrywydd; glwyswedd
Sanction, s. cadarnhãd; awdur
dod; mawdd; arnoddiad
Sanctity, Sanctitude, s. sanct
eiddrywydd, cyferthrwydd, cy
ferthi, glwysedd, cyflwysedd
Sanctuary, s. cyssegr, cyssegrfa;
noddfa, mawddle, moddle
Sanctum-sanctorum, s. y cyssegr
sancteiddiolaf, y sanctaidd
sancteiddiolat, y gafell sanct
aidd
Sand,
- s. tywod, tyfod; traeth
|Sandal, s. math o esgid, carmial
wch, troedwisg, gwimtas, san
dal
- Sand-bank, s.traethell, tywoden,
tyrwn
Sand-eel, s. Ilymrien; pl. llym- .
riod
Sanderling, s. hutan lwyd, hutan
y tywod
Sandever, s, gorferw gwydr
Sandish, a. ‘. tywod
Sand-martin, S. gweumol y gleń
nydd
Sandpiper, s, tº.
y traeth
* -
 S A 9* - S A

Sandy, r. tywoºlog, tywodlyd; gar, gwatwarus, gwatwarawl,

melyn goch, rhuddgoch || Ilym-guóawl, plgog
Sane, a. iach, holliach, diwallgof, i Sarcle, r. chwynnu şd
yn eiiawn bywyll ... Sarcophagous, a. a yso gnawd; :
Sanguification, s. trāad y caul yn º yso gig marw
waed yn y corph, gwaedogiad, Sarcotic, a. a fago gnawd
gwaedoliad Sardel, Sardine, s. math o ysgad
Sanguifluous, a. swaed-lifawl | enyn bychan, penweigyn
Sanguinary, a., gwaedlyū, creu-i Sardouyx, s. math o faen gwerth
lawn, yn sychedu ain ward favro liv gwan-goch
Sanguinariness, sub. gwaedlyd Sarsaparilla, s. planwydden f.
rwydd ddygol o'r America
Sanguine, a. swaedlyd; gwaed Sarse, s. gogrfhawn mån
awg; gwresog Sarsenet, s. math osidan teneuwe
Sanguineous, adj. gwaedawl, o Sash, s. gwregyssidan ; ysgablar:
waed da; gwardlyd darn offenestr redegog
Sanhedrim, s. prit-lys cyfraith yr Sashoon, s. addurn-rwym ir me!
Iuddewon wn meu feinedd y goes; arſeil
Sanicle, s. clustyr arth, golcheur ym, meilyn-dorch
aid Sassafras, Saxafras, s. v prentor
Sanies, s. sér, crawn, madredd maen, tormaen-wyeiden
Sanious, a. clawhilyd, gorilyd Satan, s. gwrthwynebwr, y dia; ,
Sanity, s. i.echyd; diaminhwyll. ol, y cythraul, sathan
edd Satanical, a. diaflaidd, dieſlig, di.
*Sap, s. modd; sug. sudd; gwyn awlig, cythreulig, sathanaidd
ing prem:--cloddiad tan fur: Satchel, s, trythgöd, Ilyfrgöd,
tº. cloddio tanodd, diseilio cóttawg, sachell
Sapid, a. blasus, chwaethus Satellite, s. seren osgordd, gwib.
Sapience, s. doethineb, synwyr seren a foa'i chylch o ddeutu
Sapient, a. doeth, synwyrus planed ueu seren fury
Sapless, a. dinodd, sychlyd |Satellites, s. gosgordd-wyr
Sapling, s, glaswydden, glasbren; Satiate, c. digoni, divallu, ardd;
marchwäalen: pl. marchwail goni, llawn-ddigoni
Saponaccous, Saponary, a. se | Satiating, s. divalliad, digoniad,
bonawg, sébomăidd, sebonllyd Satiety, s, gwala, digon, digor.
Sapor, s. chwaeth, blås edd, digonoldeb, divalirwydd,
Saporific, Saporous, a. blasrodd arddigonedd, llawndid
awl; blasusawl; blasus Satin, Sattin, s. math osidanllyfc.
Sapphire, s. maen saphir wych, pali
Sappiness, s. ireidd-der, ireidd Satire, s. Edr. Satyre, &c.
dra, ireiddrywydd; hurtrywydd Satisfaction, sub. boddlonrwydd,
Sappy, a. iraidd, suddawg; pen boddlondeb, boddineb, bodd.
feddal, delfſaidd, penwan had, bodd; iawn
Sapskull, s. cloppa, hurtyn Satisfactory, a. boddhāol, bodd.
Sarcasm, s. brath-air, cellweir lonawl, boddlonedigol
gno, gwatwareg, gwarth-air Satisfy, r. boddio, boddhān,
Sarcastical, a, gwawdgar, brath- | boddloni; diwallu, digoni
 S A 898 SC
º

‘Saturate, v. llenwi, digoni, dy Saviour, s. achubwr, achubydd,

lenwi, divallu gwaredwr, iachawdwr
Saturation, s. Ilanwad, divalliad Saunter, v, rhodienna, segur
'Saturday, s. dydd Sadwrm wibio, gwag-rodio, segura
Saturity, s. llawnder, gwala | Savory, s. math o ardd-lysieuyn
Saturn, s. y blamed sadwrm Savour, s. sawr, Safr, safwyr;
Saturnian, Saturnine, a. sadyrn arogl, arogledd; blas, chwaeth,
aidd; trymaidd, prudd, trist archwaeth : v. Sawrio, blasu,
Satyr, s, anifeil-dduw dychym. chwaethu, archwaethu; arogli,
mygol; ellyll; gwyddan arogleuo
‘Satyre, s. dychan, dychan-gerdd, Savoury, a. blasus, blasaidd, saf.
gogan-gerdd, traws-gān wyrus, sawrus, chwaethus,
Satyriasis, s. y llostgyfod Savoys, s. bresych crychion
Satyrion, s. y baldar Sausage, sub. potten, pvdingen,
Satyrical, a. dychanus, goganus, selsigen; monochen
goganawl, goganwawdus Saw, s, llif: v. Ilifio–Cross-saw,
Satyrist, s. dychanwr, goganwr, liif draws—Hund-saw, llif un
gwatwarwr, sennwr s Ilaw—-Whip-saw, pit-saw, lif
Satyrize, v. dychanu, sennu . hir, llif bull, hesg-lif—Saw-pit,
Savage, a gwyllt, anifeilaidd, pwll lif
fyrnig, creulon, anwar Saw-dust, s. blawdllif, llifion
‘Savage, s. dyn gwyllt, anifeil Saw-fish, s. y pysg mør-lif
ddyn - Sawyer, s. lifivr, llifiedydd
Savageness, s, gwylltineb, gwyllt Saxifrage, s. eglyn, tor-maen
edd; creulonedd Saxon, a. Saesonig, saesonaidd -
Savanna, s, gwaun-dir, rhosdir Saxons, s. Saeson
Sauce, s. saws; cyfaith: v. blas Say, s. tenllif sidan
uso, blaseiddio Say, r, gwedyd, dywedyd, hebu;
Sance-alone, Edr. Jack-by-the liafaru, lefaru, adrodd
hedge . Saying, s. gwediad, dywediad,
Sauce-box, s. coegyn, coegwr ymadrodd, gair; diareb
Sauce-pan, s, saws-badellan Scab, s. crachen, crammen; clafr,
Saucer, s. saws-ddysglan; ysgål clefri; crach drwg
Sauciness, s. coegni, crasder Scabbard, s, gwain cleddyf
Saucy, a, coeg, coeglyd, cras Scabbed, Scabby, adj. crachog,
eiriog, haerllug, craslyd crachlyd; clafrilyd
Save, t. Cadw, gwared, gwaredu, Scabbedness, Scabbiness, sub.
achub, moddi; arbed; cynnilo, crachogrwydd, crachlydrwydd
rhoi i gadw, casglu Scabious, s, y glafrllys
Save, prep. eithr, oddi-eithr, ond, Scaffold, sub, esgynlawr, esgyn
onid, amyn, namyn glwyd, adeilglwyd, taffod
Save-all, s. cynnil-drec | Scaffolding, s. defnyddiau esgyn
Savine, s. cithin-fyw lawr, &c.
Saving, a... cadwedigol, iachusol, Scalade, s. Thuthr-ddringedial,
achubol; arbedus, cynnil dringediad. Edr. Escalade
Savingness, s. cynnildeb, cynnil Scald, s, gwlyb-losg, ſleith losg,
edd, cyanilwch berw-losg; goferwad
º 3 F
 S. C 394 sc
Scald, r. gwlyb-losgi, leith-losgi; Scapula, s. asgwrn pen yr ys
goferwi, poethi gwydd; ysgwydd, palfais
Scald-head, s. dolur cracilyd, Scapular, a. perthynol i'r balſ.
crach drwg, (yn y pen) ais, isiol
Scale, sub. cen; clorian, tafol; | Scar, s. craith: c. creithio
mantol; gradd-fesurfa, gradd Scaramonch, s. ysgentyn, gwas
awg; gradd-ddringfa cerdd dig if, eroesan
Scale, r. cemu; digennu, pilio: Scarce, a. prin, anam!, ambell,
rhuthr-dāringo àg ysgolion i anghyffredin, antynych
Scaled, Scaly, a cemnog | Scarce, Scarcely, ad. braidd, 0
Scaliness, s. cenpogrwydd | braidd, yn brin, odid
Scall, s. crach drvg | Scarceness, Scarcity, s. prinder,
Scallion, s. math o winwyn primrwydd, anamledd, anam.
'Scallop, s. math o gragen-bysg der, anfynychder
gyltog neu fylchog ei gragen Scare, r. brawychu, dychrynn,
Scaflop, r. bylchu, min-fylchu tarfu, periofa, ofahāti, offili
Scalp, s. croen y pen, clol-groen Scare-crow, s. hudwg, buwbach
Scalp, r. blingo'r pen (y iād, neu y brain, bugan, tarf hutan
ºr goppa) iad-flingo, clol-flingo Scarf, s. ysgablar, ysgwyddrwy
Scalper, s. crafiedydd Scarf-skin, s. y croen uchaf
Scamble, r. bras-redeg; gwas Scarification, s. craffimiad
traffa, gwasgaru; crafangu Scarifier, s, craffiniwr
Scambling, a gwasgaredig Scarify, v. craffimio, ysgraffinio,
Scamper, c. foi neu redeg ar. fleimio, torri'r croen
frys, bras-gammu Scarlet, sub. ysgarlad, ysgarla,
Scan, v. holi, profi, chwilio; me airos: a, ysgarlad-liw, coch,
surgwers meu benmill gloyw-goch, pur-goch
Scandal, s, tramgwydd; athrod; Scarlet-oak, s. Edr. Holme
gwarth, gwaradwydd |Scarp, s, lethr neu folamddiffyn.
Scandal, v. athrodi, gwarad glawdd o'r tu mewn
wyddo, gogamu Scarred, a creithiog, creithiedig
Scandalize, r. tramgwyddo; Scate, s, llithr-wadn: r. Ilithr.
gwaradwyddo, athrodi -redeg, hithr-wadmu (aria)
Scandalous, a, gwaradwyddus, Scate, s. mêr-cath, rhiwchws
gwaradwyddawl, gwarthus, Scathful, a niweidiol, dinystrict
gwarthlawn, cywilyddus Scating, s. Ilithr-rediad aria
Scanning, s. chwiliad, profiad; Scatter, v, gwasgaru, gyrru at
mesuriaeth penmillion wasgar, chwalu; taenu ar led
Scant, Scanty, a. prin, go-brin, Scavenger, s. ysgubwr heclydd,
Hed-brin, cwta, cynnwys, bych heol-garthydd; carthwr geudai
an ; cul; anam! Scawrack, s. mêr-fwsogl
Scantiness, s, prinder, annigon Scene, s, golwg, golygfa, golyg.
edd; amamledd; bychander iant; darlum-len, drychlen
Scantling, s. mesur, maint, maint Scenery, s. golygfa; darlunfa;
iniº dermyn, tameidym darlun-lenni; darlumiad
Scape, r. Edr. Escape - Scenography, sub. darluniadaeth
Scape-goat, s, bych diangol | olygiadol; golygiadaeth
 S C 395 S C
-
-

Scent, s. arogl, arogledd, gwynt, Schooling, s. ysgoleigiaeth, ysgol

sawyr; adrywedd, edrywedd,
arwynt
Scent, r. arogli, sawrie, gwyntio,
arwyntio
Sceptic, Sceptical, a. ammheu Sciatic, s. clumwstaidd
gar; ammhetius
Sceptic, s. ammheuwr, mab am
mheuaeth, rhydd-dybiwr, un Science, s. celfyddyd; gwybod,
yn honmi fod ganddo hawl i
ammau'r cwblo grefydd, &c.
Sceptism, s. ammheugarwch
Sceptre, Scepter, s, teyrnwalen
Sceptred, Sceptered, a, teyrn
wialenog, teyrmawl
Schedule, s. chwameg-len, dibyn
len, dibyn-lain .
Scheme, s. cynllum, darluniad;
amcan, dyfais, dychymmyg
Schemer, s. llumiedydd, dyſeis
iwr, dychymmygwr, llumiwr
Schirrosity, s. chwarreniad
eigiad, ysgolddysg; dwrdiad
Schoolmaster, sub. ysgol-feistr,
athraw meu feistrysgol
Schoolmistress, s. ysgol-feistres
Sciatica, s. dolur poenusyn mhen
y glun, clumwst
gwybodaeth, cyfarwyddyd—
The seven liberal sciences, viz,
grammar, logic, rhetoric, music,
arithmetic, geometry, and astro
nomy, y saith gelfyddyd frein:
iol, sef, grammadeg, rliesymeg,
areithyddiaeth, cerddoriaeth,
rhifyddiaeth, daear-fesuriaeth,
a seryddiaeth
Scientific, a yn peri gwybod
aeth; gwybodus, celfyddgar
Scimetar, s. math ogleddyf cam.
gwegilog, Edr. Cimetar. -

Schirrous, a, caled-chwyddog Scink, s. marwlo, llo marw

Schirrus, sub. caled-chwydd di Scintillate, v. gwreichioni
ddolur, chwarten |Scintillation, s, gwreichiomiad
Sehism, s.rhwyg eglwysig, ym Sciolist, s. un bas-wybodus
bleidiad, ymranniad, sism Sciolous, a. arvyneb-ddoeth
Sellismatic, s. un a ymrwygo Scion, s. impyn, bywyllyn
oddiwrth (neu a wnaymbleid Scissars, s, gwelleityn; myswºrn
iad mewn) gwir eglwys, heb Scissure, s. torriad; agen, hollt;
unachos cyfiawn iberi hymy; Seoat, Scotch, t. attal olwyn
eglwys.rwygwr, ymbleidiwr Scott, S. gwawd; gwawd-gyft
Schismatical, a. a fontueddu at Scoff,v.gwatwar, gwawdio, gwat.
rwygiad eglwysig; eglwys Scoffer, s, gwatwarwr ſwaru
rwygol; yunbleidgar . . Scoffing, s. gwatwariad
Scholar, s, ysgelaig, ysgolawr Scold, s, ceeryn; cecree, bloedd
sº. *::::::: yS wraig, clewt-wraig
goleigdra, prit-ysgo Scold, r. ymsertilu, ynlefief,
Scholastic, a, ysgolaidd, athroſa clewtian, arthie,croch-ddwrdio
us;.ysgoleigiawl Scolding, s. ymserth, arthiad
Scholiast,s. arnodwr, dehonglwr, |Scollop, s. Edr. Scallap
ysgriſenydd modau.eglurhäolº Sconce, sub. gwāl-ganwyllyr
Scholion, Scholium, s. eglur-nód amddiffynfa, difiynta:-durwy,
School, s, ysgol, athrofa; ysgol florfled; v. dirwyo
dy: v. addysgu, yºgoleigia; Scoop, s. ceueg, cell-raw; craf
ceryddu, dwrdio lwy: t. ceuo, cewegu ; codi
Schoolfellow, s. cyd-ysgolàig neu grafu allan -

3 F 2
 sc 396 S C

Scope, s. buriad, cyfeiriad, er |Scovel, t ysgubell ffwrn; mop

gyd, ergy.diad, tuedd-nód; | Scoundrel, s. bawddym, dyhiryn,
rhyddid, rhydd-did, rhwys diffaethwr, adym, chwiredyn
Scorbutic, a clafriyd, ºia, |Scour, Scowr, sub. glan-rwbic, |
poeth-grachlyd gloyw-rwbio, dirydu, ysgwrio
Scorch, v. deifio, poethi, cras carthu, arloesi, glanhäu; ys.
boethi, sych-grasu; rhostio gubo
Scorching, s. deifiad, cras-boeth | Scouring, s. ysgwriad; curfa
iad: a. deifiawl—A scorching Scourge, s. firewyll, flangell: r.
heat, tés, moeldés, poethaës flangellu, frewyllio
Score, sub. ngain: dlèd, dyled; | Scourger, s, firewylliwr, firewy!.
cyfrif; cyfrit-res; cyfrit-bren; ydd,ffrewylliedydd, filangeliwº
rhygn-gyfrif Seourging, s. firewylliad
Score, r. torri rhygm neufvlch, Scout, s: floriwr, peithiwr, ys.
rhoi i lawr y cyfrif, gorthorri; peienwr
rhedeg mewn dyled Scout, v. fforio, peithio, blaen.
Scoria, s. sothach, sorod, sindw chwilio ; olrhain ; lawtio
Scorious, a. Edr. Drossy Scout-boat, s. peithfad
Scorn, s, dirmyg, tremyg, diys Scowl, s. cuwchr: c. cuchio
tyrwch, ysgorn;gwatwargerdd Scrabble, v. cripio; y mgripio;
Scorn, v. dirmygu, ysgormio, di ymbalfalu; ymgribinio
ystyru, dielwi: gwatwar Scrag, s. cul-ddarn; ysgerbwd
Scormer, s, gwatwarwr, &c. Scragged, a. garw ; ysgy throg
Scornful, a gwatwargar, ysgorm Scragginess, s. esgyrn-lty medd,
llyd, diystyrllyd, gwatwarus truanwch, teneuder, salwedd
Scornfulness, s. dirmygiant Scraggy, adj. esgyrn ilym, cul,
Scorpion, s. math o sarph a cho tenau, truan, esgyrm-noeth
lyn yn ei chynſfon; ysgorpion; Scramble, s. ciprys, ymgiprys.
—un o'r deuddeg arwydd cipgais: r. cipgeisio, ciprysu
Scot, s, rhan o dāl neu o gyfrif, Scrambler, s, grabinwr, cipges.
cyfram, gild–Scot and lot, tàl iwr, cipryswr
a threth, treth a dofraeth— Scrambling, a. grabin, grabiniol,
Scot or Scotchman, Ysgotiad, ciprysol, cipgeisiol: s. grabia.
gwr o'r Alban, &c. iad, ciprysiad -

Scotch, a, ysgotaidd, albanaidd Scranch, r. cras-gnèi, grill-gnói,

Scotch, v. haccio; man-drychu crineliu, grillian
Scotch-collops, s, golwythion (o Scrannel, adj, gwichlyd; cryg
gig llo leisiog; ysgrechlyd
Scotch-fiddle, s. y crafu. Edr.Itch Scrap, s, tameidyn, dernym
Scot-free, a.rhydd, didal Scrape, s. craf-lwy, crafiedydd,
Scottish, a. ysgotaidd, albanaidd cräf, crafad: dyrysweh, magl
Scotland, s. Alban, Ysgwydir, Scrape, t. crafu, ysgrafu; craf.
Isgoed-Celyddon, Brynach lusgo
Scotomy, sub. pensyndod, pen Scraper, s. crafiedydd; crafell
drofa, Edr. Dizziness. Scrapings, s. crafion, creifion
Scots, s. Ysgwydiaid, Isgoedog Scratch, s. crip, cripiad, crafiad,
ion, gwyr yr Alban cosiad, ysgraffiuiad
 S C 397 S C

Scratch, v, cripio, cripian, crafu, ddyn; bawddyn; gwaelbeth;

cosi, ysgraffinio célach: r. dwys-rwbio, dwys
Scratcher, s. cripiwr, crafwr, &c. grafu, dyrathu, ysgrafu
Scratches, s. math o dolur ar Scrubber, Serubbing-brush, sub.
draed cefyl, y llyncoes rhwbiedydd, gwrychell
Scrawl, s, ysgrifen hagr, dwb. Scrubbing, s.rhwbiad, dyrathiad
’sgrifen, dwb-waith; ysgraf-len Scrubby, a. gwael, gorwael, di
Scrawl, v, dwb-dduo, dwb-linellu, werth; truanaidd, unethedig
dwb-fritho, hagr-lythyrenu Scruff, s. addail; crafion
Scrawler, s. ysgrifenydd trvsgl Scruple, s. pywys 20 gromyn:—
Scray, s. math o wennol petrusder, petrusedd, ammheus
Screak, Scream, s. crochwaedd, aeth: v. petruso, thuso
crèch, ysgrèch, cryglais, cryg Scrupulous, a. ammheugar, pet
leisiad: v. crochwaeddi; crech rtisgar, tra-manwl
iam, ysgrechian, crygleisio Scrupulousness, s. ammheugar
Screech, s. oergri, ysgrèch wch, petrusgarwch; petrusder
Screech-owl, s. Edr. Owl ; Scrutable, a...chwiliadwy
Screen. s. cysgodlen; cysgodfa, i. Scrutation, s. chwiliad
gwasgodfa: march-ridyll: e. Scrutator, Scrutineer, s. chwil. '
cysgodi, gwasgodi, noddi:— iwr, chwiliedydd, adehwiliwr.
march-ridyllio Scrutinize, r, elivilio, adehwilio
Screw, s. cogwrm tro, hoel dro— Scrutiny, s. chwiliad, chwilfa,
A cork screw, allwedd costrel. adcliwilfa, manwl-chwiliad
—A press-screw, gwryf-droell Scrutoir, s. ysgrifen-gist
Screw, v. gyrru hocl dro, tro Scud, s. cawod; gwynt-gawod
wasgu, tyn-drói, troell-wasgu, Scud, v. brysio ymaith, frystio.'
troell-hoelio; tyn-wasgu Scudder, s. ysgutyll, cudyll
Scribble, s. bras-'sgrifen, coeg | Scuffle, s. ceintach, ymgeintach,
’sgrifen, bras-law ymgiprys; r. ceintach, ceint
Scribble, r. bras-sgrifemu achu, ymdynmu, ymryson
Scribbler, s, coeg-awdwr, coeg. Sculk, v. llechu, golechu, techu,
’sgrifenydd; bras-'sgrifenwr godech, godechu, godechial;
Scribe, s. ysgrifenydd lleeh-wibio; llech-grwydro
Scrine, s. cist, ysgrin Sculker, s.godechwr, llechwr
Scrip, s. ysgrab, ysgrepan; der Sculking-place, s. godeclifa
nyn o bapur, llerpyn Scull, s, penglog, iad, sińd; llyw
Scriptural, s. ysgrythyrol rwyf; rhodol-fad, cwch un--
Scripture, s. ysgrythyr rhwyf: v. rhodoli, rhodli
Scripturist, s. ysgrythyrwr Sculler, s. badwrun-rhwyf, rhod!-
Scrivener, s. ysgrifenydd ydd: bād un-rhwyf -

Scroll, s. rholyn o femrwn neu Scullery, s. golch-dy, golchfa

bapur; plyg-lyfr
Scrophula, s. manwynnau, man
dwyn. Edr. King's-evil
4 Scrophulous, a. manwynmawg
Scrotum, s. ceill-gwd
º Scrub, s, anwr, aunyn, gwael
Scullion, s. cegin-ferch, golch
yddes y llestri; cegin-was
Sculptor, s. cerfiedydd, cerfivr
Sculpture, s. cerſiadaeth, cerſiad
Scum, s, ewyn, crest, gorferw,
ysgwyfysgai; sorod, gwellilion
 --

S E 398 S
E
Scum, r. diewyn", tymnu'rewyn Sea-room, s. moranghaeth
Scummer, sub. diewynwr: lled Sea-rush, sub. mor-frwynen; pl.
wad, ysletem. Edr. Skimmer mör-frwyn, tostfrwyn, bar.
Seupper-hole, s. ystlys-dwll frwyn
Scurf, s. cen, ysgen, crest, crest Sea-shore, s. glan y mor, traeth
en, mardon, marwdon Sea-term, s. mor-air
Scurfiness, s. crestogrwydd, &c. Sea-voyage, s. mêr-daith
Scurfy, a cennog; crestog Sea-ward, ad. tu a'r mér
Scurril, Seurrilous, a croesan Sea-weed, s. mor-dywys, gwy.
aidd, bustlaidd, tafod-ddrwg mon, gwynnon y mar
Scurrility,Scurrilousness, s.croes Seal, s. nior-lo. Edr. Sea-calf
anaeth, , croesaueiddrwydd: Seal, s. sé, insel; r. selio, inseliº
drwg-dafod; bront-iaith Sealing-wax, ... cwyr selio
Scurviness, s. baweiddrywydd Seam, s. swniad, gwrym, gwmi
Scurvy, adj. bawlyd, bawaidd, Seam, v. gwrymio, cydwmio
brwnt, budraidd, gorwael Seamed, a gwuiedig, gwrymied.
Scurvy, s. y llwg, y clefri poeth 1g, gwrymlog
Scurvy-grass, s. már-lwyau, llys Seaming, s. gwrymiad.
iau'r llwy, llèymlys Seamless, a. divníad, divrym
Scut, s. concll, cloren, losgwrn, Seamster, s. gwmedydd
cynflon, cwt, ysgwt, fivtog Seamstress, sub, gwniedyddes, *
Seutcheon, s. arwydd-len; pais gwmīadwraig, gwniyudes
arfau bouedd. Edr. Escutcheon Seamy, a. gwrymiog
—caead twil clo; carreg glo: Sean, s, llawesºrwyd, rhwyd bir
impyn, blaghryn impio Sear, r. craith-losgi, serio
Scuttle, sub. cawell; cafn glo; Searce, s. gogr, muán-ogr: r.
gwaddeg melin; brig hwyl gogrym, peillio, rhuchio .
bren: v. prysur-hwylio ymaith Search, s. cais, chwilfa, chwiliad,
Seuttles, s, fenestri caban llong; ymofyniad; r. chwilio, ceisio,
bwrdd-ddorau llong ymofyn, chwilena
Sea, s. mêr, lyr, ºwelgi Searcher, s. chwiliwr, chwilydd,
Sea-breeze, s. mor-awel chwiliedydd, ymofynydd
Sea-cakſ, s. már-lo, moelrhom Searcloth, s. Edr. Cerecloth
Sea-chart, s. már-ddarlun, Seared, a. seriedig, a seriwyd
Sea-coast, s. arfordir Searing, s. seriad, craithlosgiad
Sea-compass, s. mor-gompawa, Season, s, tymmor, amser, pryd:
compawd, cwmpas v. tymberu, cyweirio, pereidd.
Seafarer, Seafaring-man, s. mor io, blasuso, cyffeithio; halitu
wr, unyn ynarfer armór Seasonable, adj. amserol, pryd.
Sea-green, s. mór-liw, gwyrdd lawn, tymmoraidd, amseredig
las 1Seasonableness, s. amseroldeh,
Sea-gull, Sea-cob, Sea-coot, sub. prydlonedd, prydlondeb
lan—Grey sea-mew, hucan, Seasonably, ad. mewniawn bryd
gwylan lwyd neu amser, yn .
Sea-hen, s. dybryan, dybrych Seasoning, s. tymlieriad; cywair
seaman, s. morwr, longwr Seat, s, eisteddle, eisteddfa, cad
Sea-port, s. porthladd air, mainge, Sedd; anneddfa-t
 ch
S E -

J
99. S E

Scat of war, rhyfelfa, llawr Sect, s, plaid, arblaid, sect; cang.

rhyfel en o wahan-grefyddwyr
Seat, v. gosod mewn lle, swydd, Sectary, Sectarist, s.ymbleidydd,
eisteddle, &c. plaid-grefyddwr, gwahan-gref.
Secant, s. trvch-linell yddwr; sectur
Secede, v. ymwalianu, ymmeill Sectarian, a. plaid-grefyddol
duo, hanredu, tynmu yamaith Section, s. torriad, gwahan-dor
Seceder, s, ymwallanwr riad; dosparthiad; dosparth
Secession, s. hamrediad, ymneill ran, cyfran olyfr
duad, ymwahaniad Sector, s. offeryn mesuryddel
Seclude, r. cau allan Secular, a. bydol, Hygol, ileygol:
* Seclusion, s. cauadallan ; caned oesol, cam-mlwyddol -

* igaeth allan neu oddiwrth Secularity, s. bydoledd, bydol

*Second, a. all—Second-hand, ail deb, bydolrwydd, Ilêygiaeth
* llaw, eil-werth—Second-rate, Secularize, v. digyssegru, troi at
º
eil-radd, eilfaint—Second-time, wasanaeth cyffredin
.# eilwaith, eiichwaith, eilchwy Secundime, s. Edr. Secondine
Second course, eilsai Secure, a. diogel, diamgol; hy
second, s. ail, pleidiwr; cyn derus, sicr; diofal, difraw
* northwywr, cein, cefnogwr:— Secure, v. diogelu, sicrhäu, di
3 tri-ugeinfed ran munud: v. eil beryglu; carcharu, rhoi mewn
tº io; cynnorthwyo; sefyll yn ! dalfa
t;
gefn, neu yn aii oblaid i Security, s. diogelwch; diofal
Secondary, s. rhaglaw, ail-radd weh; sicrwydd; gwysti; mach,
* . . wr: a. ail, or ail radd i meichai, meichiau, ymwystlvr
* Secondime, s, hemysgar; y brych Sedan, s. clud-gadair -

tº Second-sight, s, lledrith-olwg Sedate, a. digyffro, tawel, dig

* Secrecy, s. dirgelrwydd; dirgel nhwrf, esmwyth, arafaidd
tº edd, dirgeli; celedigaeth Sedateness, s. arafwch, arafeidd
* Secret, s. cyfrihach, dirgelwch, wedd, digyffroad
rhin: a, cuddiedig, dirgel, cyf. Sedative, a esmwythedigol
* rinachol, cyfrin, cudd Sedentary, a, eisteddawg, eist
* Secretary, s. ysgrifenydd, ysgrif. eddig, eisteddawl, o eistedd
* enedydd-Secretary of State, Sedentariness, s, eisteddogrwydd
ºf pen-sgriſenydd, 'serifenedydd Sedge, s. hesg, merydd, elest
* neu ysgrifraglaw teyrnas | Sedgy, a. hesgog, llawn hesg
-

* Secretaryship, s. 'sgrifraglaw. Sediment, s.gwaddod, gwaelod,

ºf iaeth t
gwaelodion, Ilorion
tºº, Secrete,
didoli, r. cuddio, meillduo
gwahanu dirgelu, celu; Sedition, s.terfysg, ymblaid, ym
i

bleidiad; bradfºwriad
* Secretion, s. didoliad, meillduad, Seditious, a terfysgus, ymbleid
-

ºf gwahaniad, gwaham-ranniad gar, bradfºwriadol, ymrangar

9 Secretitions, a, gwahanol neu Seditiousness, sub. bradfwriad
# wahanedig o maws rwydd; cynhengarwch
* Secretness, s. dirgelrwydd Seduce, v, traws-hudo, traws.
ºf Secretory, a. didolaidd, gwahan-É ddenu, denu, llithio, hudo,
* rannol, gwahaa-ddodawl cam-dywys
 S E 400 S E

Seducer, s. twyllwr, denwr, lith Seether, s. berwedydd

iedydd, traws-hudwr Segment, s. darn, dermyn; tafell.
Seducing, a. denawl, lithiawl.' ddarn (o eithaf Cylch)
Seduction, Seducement, s. hud, Segregate, p. didoli, dydoli, gwa
hudiad, hudoliagthiad, traws hanu, neillduo; pigo alian
hudiad, traws-ddeniad Segregation, s. didoliad, &c.
Sedulous, a. divyd, dyfal, dies Seignior, s. arglwydd, meistr
geulus, gofalus, ystig, diffin Seigniory, s. argiwyddiaeth
Sedulousness, Sedulity, s. dyſal Seizable, a. attafaeladwy
wch, dyfalrwydd, diwydrwydd Seize, r. cipio; gafaelu, dal.
See, s, esgobaeth, esgobawd cymmeryd meddiant; attafe,
See, v, gweled, camfod, edrych, Seizin, Selsin, s. cymmeriad gº
dirnad; ymweled åg; goſalu resgyn neu feddiant
Seed, s. had; haden, hedyn; hil, Seizure, s. daliad; cip-gymmer
eppil—Seed-corn, hadyd–-Seed iad; attafaeliad, attafael
lings, hados; had-blanigion— Seldom, au, mid mynych, yn aſ
Seed-time, pryd hau–To run fynych; ambell waith
to seed, hadu, hedeg, hodi— Seldomness, s. anſymychder
Seed-lip, hād-lestr Select, a. dewis, dewisol, dewº
Seed-man, Seedsman, s. hadwr, edig, dethol, detholedig–S.
gwerthwr hadau lect men, pigion gwyr
Seed-place, Seed-plot, s. hadfa, Select, t. dewis, ethol, deth,',
hadle, hād-lan, had-lannerch igo allan, gorddethol
Seedy, a.hadog, llawn had Selection, s. detholiad, detholeº
Seeing, s. gwelediad, y golwg: igaeth; dethol-riſ; pl. deth,
ad. gall fod, yn gymmaint edigion, dewision
Seek, c. ceisio, argeisio; yngeis Self, s. and pron. hun, human
io, ynofyn; chwilio Self-conceited, human-dybus
Seeker, s. ceisiwr, ymofynwr Self-deception, human-dwyl
Seel, v. troi ar led ogwydd (fel Self-evident, hunan-dystiol
llong gan wynt: ) amrant-wujo Self-denial, s. hunan-ymwadial
neufvgydu gwalch Self-heal, s. Edr. Sanicle
Seem, v. ymddangos, bodym de Self-interest, s. human-les
byg men debygol Selfish, a, humanol, hunamus
Seemingly, ad, i'r golwg, mewn Selfishness, sub. humanolrwyd.
ymddangosiad; mewn rhith humanedd, humanoldeb
8eemliness, sub. gweddeidd-dra; Self-love, s, human-serch
harddwch, prydferthwch Self-same, a. yr un, nid arall
. Seemly, a. gweddaidd, gweddus, Self-seeking, s. human-gais
gweddol, hardd, cymbwys Self-sufficient, a, hunan-ddigo
. Seen, part, gweledig. a. medrus digomolo hono ei human
—Well seen, hyfedr Self-will, s. hunan fodd
. Seer, s. gweledydd; gwelwr Self-willed, adj, human-fodd;
See-saw, sub. (math o chwareu) human-foddog, cyndyn
sigl-dyhoedan, sigl-dongian Sell, v. gwerthu; arwerthu
Seeth, v. arafferwi; poethiasu; Seller, s, gwerthwr, gwerthy"
brydiannu; berwi Selling, s, gwerthiad. Edr. S.
 S'E 401 S E

Selvage, s, ymyl brethyn, amwe, pwyll, rheswm; teimlad; syn

mylwe, eirionym iad; ystyr; barn, meddwl
Selves, pron pl. humain | Senseless, a. dideimlad; disyn
Semblable, a tebyg, cyffelyb wyr, diddéall, ynfyd .
Semblance, sub. cyffely brºwydd, Senselessness, s.aideimladrwydd;
ymrith, darymrith, fugyryn, disynwyredd, ynfydrwydd
rhith, eiliw, eilun Seasibility, s, teimlad, teinilad
Semi, s. hauner rwydd; tymerweh
Semicircle, s. bannergyleh Sensible, a teimladwy; déallus,
Semicircular, a hannergylchol gwybodus, synwyrol, call
Semicolon, s. rhagwan-iiod, fel Sensitive, a temladol; byw
. . . hyn (;) . Sensory, s. (trigle, neu offeryn,
Semidiameter, s. banner tryfesur uno synwyrau'r corph) y syn
(sef o'r canol i'r ymy!) hwyrfa, yr ymdeimlfa
Semifluid, a lledlifawi Senstal, adj. amianol, cnawdol,
Semilunar, a.-fel hannerloer cnawdwyllt; anifeilaidd
Seminal, a. hadog, hadawl Sensuality, s. cnawdolrwydd
Seminary, s. Hadfa, cymlilanfa, Sensualize, v. anianoli
magfa, athrofa, ysgol Senterce, s. barn, brawd, ded
Semination, s. hauad, hēad fryd, dedryd:—ymadrodd; di
Seminific, a håd-barawl areb, dieuair, doeth-air: *
* Semipellucid, a lled-loyw barnu, dedfrydu, rhoi barn
Semiquaver, s. hanner crychnod; Sententious, a byr-eiriog, gwers
hanner crych-dòn og; doeth-eiriog; synwyrlawn,
Semivowels, s, hanner-lafariaid gwerslawn
Sempitermal, a bythol, didrange Sententiousness, sub. by r-eiriog
º Senary, a. yn cynnwys chwech rwydd, gwersogrwydd
º
Senate, s. senedd, prif gyinghor Sentient, a. yn canfod, dirnadol
Senate-house, s. senedd-dy º Sentiment, s, tyb, barn, meddwl;
Senator, s. seneddwr, henefydd, ymadrodd byr; doeth air
hemuriad, hemadur Sentimental, a synwyrol, syn
* Senatorial, a. seneddawl wyrlawn, dwysgall, ystyriol
* Senatorship, s. seneddwriaeth Sentinel, Sentry, s. gwyliadur,
Send, t. anſon, danfon; gyrru; gwyliedydd. Edr. Centinel
* hebrwng Separable, a. didoladwy, gwa
* Senectude, s. heneidd-dra hanadwy, ysgaradwy
* Senescence, s. henciddiad, hemad Separate, a. gwahan, gwahanql:
Seneschal, s, pen-goruchwyliwr, v. gwahanu, gwahanoli, didoli,
*... prifolygydd, senyllt neillduo, ymwahamu; athry
Sengreen, s. Edr. House-leek wyn, ethrywyn; ysgar
* Senior, a hyn, lynafo ddau Separation, s, gwahaniad, didol
º' Seniority, s. hymatedd, hymaint, iad, neillduad; ysgariad; iwa
henefyddiaeth; henyddiaeth haniaeth; neillduaeth; ysgar
Sennight, s. wythnos edigaeth, gwahanedigaeth
º, Sensation, s. syniad, ymsyniad; Separateness, s, gwahanrwydd,
teimlad; synhwyr-brawf gwahanoldeb, gwahanolrwydd
* Sense, sub. synwyr, déall, dyall, Separatist, 8. sºns:
º
 S E 40 2 S E

September, s. mis Medi og; ceispwl; ...' .

Septanary, a. a fon cynnwys | jeant at arms, rhingyll y bren
saith, seithiol in—Serjeant at law, cyfreith
Septennial, a. a ddygwyddo bob iwr uch-raddol
seithmlwydd, saith-mlyneddol Series, s.rhés, cyfres, cyfrestr
Septentrion, s. y gogledd Serious, a. diffif, dififol, difre:
Septentrional, a gogleddig, , , eld, diofregedd, digellwaur,
Septuagesima, s. y trydydd sul dichwerthin, dwys
cyn y Grawys (y'nghylch 70 Seriousness, s. difrifoldeb, difriſ
niwrnod cyn y Pasg) wch, dwysfrydedd
Septuagint, s. cyffeitliad y deg a Sermon, s. pregeth; traethawd
thrugain. Yºnghylch y nifer Sermonize, r. pregethu
|
hyny oſuddewon a fu ar waith Serosity, s. meiddydrvydd nea
yn troir Hen Destament o'r ddyfrilydrwydd y gwaed
Hebrürg i'r Grög Serous, a.meiddlyd, dyfrilyd
Septuple, a, seitliplyg Serpent, s. sarph, neidr, sardd
Sepulchral, a... beddrodawl Serpentine, a... telyg i'r sarph,
Sepulchre, s. bedd, beddrod sarphaidd; dolenog, ystumics
Sepulture, s. claddedigaeth, ar Serpet, a, basged frwyn
wyledigaeth, claddiad, angladd Serpiginous, a yn magu gwraint
Sequel, s. canlymiad, divedd Serrate, Serrated, a. Ilif-dial
barth, diveddiad, divedd meddog; damneddog, bylchog
Sequence, s.trefn-gamlyniad Servant, s, gwas, gwasanaetiawr,
Sequent, a canlymiadol gweinydd, gweinidog
Sequester, Sequestrate, e.gorfod Serve, v, gwasamaethu, gweini,
ogi, rhoi mewn law ganol; di gweinyddu, gwasio, gwasau
ymarddel; yimmeillduo Service, s. gwasanaeth, gwein
Sequestration, s. gorfodogaeth; yddiaeth, gweimidogaeth: hail
difeddianniad; didol-drefniad neu saig ofwyd
Sequestrator, s, gorfodogwr Serviceable, a gºwasanaethgar,
Seraglio, sub. llys, palas; ty'r defuyddiol, buddiol
gwragedd; puteindy Service-tree, s.rhafoken, cyrafol.
Seraph, s. seraph; angel en, sarphvydden—Service-hºr.
Seraphic, a. seraphaidd; angyl ries, rhatol, cyrafol, cyrafon
aidd Servile, a, gwasawl, gwasaidd,
Serasquier, s.căd-flaenoryn mysg caeth-wasaidd; gor-wael
y Tyrciaid Servileness, Servility, s.gwaseidd.
Sere, a gwyw, sychlyd, brau dra; gorwaeledd
Serenade, s. nos-gerdd (i foddio Serving-man, s. heilyn, gweinydd
cariad): c. cann nôs-gaingc Servitor, s, gweinydd, hellyn
Serene, a têg, claer-deg, goleu Servitude, sub. caeth-wasanaeth,
dèg, hinonaidd, digwmmwl; caethiwed; gwasamaeth
divg, llon, siriol; rhadlawn Serum, s. y rhan dayfrilyd or
Sereneness, Serenity, s. claer gwaed, meiddwaed
degwch, hinonrwydd; llonder, Sess, s. ardreth, treth: v. trethn
sirioldeb, diygedd Session, sub. eisteddfa, eistedd,
-Sergeant, Serjeant, s. is swydd fod -
 º

sE 403 - S H .
-
2.

Set, v, gosod, rhoi, dodi; codi: rwydd, gerwindeb; creulon

plannu: machludo, gostwmg deb
. Set, a. and part, gosodedig, mod Sew, r. gwnio; pvytho
edig, arbenig; rhéolaidd Sewer, s, gwniwr, gwniedydd:
Set, s. Ilawn-rif, cydrif, cyfan heilydd, saig-drefnwr:—dyfr
rif; impyn, planigyn—A set of flès, fös budreddi
people, cwlwm, cymdeithas,Sc. Sewet, Suet, s. gwěr yr aren
—A set of horses, pār; gwedd Sex, s. rhyw, rhywogaeth, ystlen
—A set of teeth, rhés, &c.—A Sexagenary, a tri-ugeiniol
set off, addurn Sexagesima, s, yr ail Sul cyn y
Setacious, a gwrychog Grawys (yºnghylch 60 niwrnod
Setfoil, s. tresgl, tresgl melyn, o fiaen y Pasg)
melyn yr eithin. Edr. Tormentil Sexangled, a. chwe-onglog
Seton, s. ceingoreth, goraeth Sexennial, a chwe'-blynyddol
Setter, sub. piānwr; gosodwr— Sextain, s. pennill chwe'-braich
math o adar-gi;-gwas ceispwl Sexton, s. bedd-dorrwr; clochydd
Settle, Settee, s. cadeirfaingc Sextuple, a.chwe'-phlyg
Settle, v. sefydln, sicrinău ; ter Shab, s. bawddyn, carpo ddºn
fynu, penderfynu; cartrefu, Shabbiness, s. baweidd-dra; llip
trigo, trigianmu, preswylio; rynrwydd, lymrigrwydd, salw
gwastatāu; lionyddu; disgyn ar edd, gwaeledd, gorwaeledd
Settlement, s. sefydliad; thwym Shabby, a bawaidd, bawlyd;
iad tir, &c. agweddi, cynnysg carpiog; budr; lymrig
aeth, egweddi; cartrefle, pres Shackle, e. hual, gefyn, llyffeth
wylfod; plan-wlad: gwaddod air, llawethair, troedog, lly
Setwall, Setwell, s. y falerian, y wetlyr: t. hualu, gefynu, lly
diaglog, cynffon y cabwilt, ºffetheirio, caeth rvymo, caeth
llysiau Cadwgan, gwell mā’r ... attal, troedogi, caethiwo
Seven, a. saith [aur | Shad, s. gwangen (math o bysg)
Sevenfold, a. seith-blyg: ad, ary | Shade, s. cysgod, gwasgod; cys
seithfed, seithwaith godfa; gwyll: v. cysgodi,
Sevennight, s. wythnos gwasgodi; godywyllu
Seventeen, s. dau arbymtheg Shades, s. cysgodolion; gºlia,
Seventh, a. seithfed ysprydion; tir angho
Seventy, s. deg a thri ngain Siadiness, s. cysgodrwydd, cys
Sever, v. didoli, gwahanu, neill godolrwydd, gwasgodrwydd
duo, dosparthu, gwahanoli | Shadow, s. cysgod; rhith, eiliw,
Several, adj. amryw, amrywidl, dyliw -

amrafael, meillduol, gwahanol, Shadow, c. cysgodi, gwasgodi

gwahanredol; llawer, aml
Several, s. Edr. Particular, s.
Severally, ad. ar wahan, pob un
areiben, yn neillduel
Severance, s. didoliad
Severe, a. tost, 'llym, lymdost,
gerwin, gerwinol, fyrmig
8everity, s, toster, lymder, tost
*
Shadowy, a cysgodaidd; ansylw
eddol, disylwedd, rhithiol
*:::::.
cysgodol, cysgodaidd,
cys wg, cy wr, gwas
godol, &c.—A shady place or
grove, cysgodfa, gwassodivyn
| Shaft, s. paladr colofin;. saeth,
paled, picell:—mwyn-dwll
'*'s dº
 S H 404 S. H.

Shag, s. ceden, hir-flew ; ceden i Shapeliness, s. furiºiddrywydd,

we, brethyn cedennog ! gosgeiddigrwydd, gweddeidd.
Shazey. s. cedennog, hir-flewog
Shagreen, Shagrin, s. croen rhyw i rwydd, harddun
Shapely, a furfaidd, gosseiddig,
by goºm. Ear. Gingri. " " | llumiaidd, gweddeidd-wiw
Shake, s. sizl, siglad, ysgydwad, Shard, s. math o bysg, brithyll
ysgyőfi, eryn; crylifax r. ym:—bwlch, advy
sizio, ysgwyd, yszydwyd, ys-l Shard, Sherd. s. dermyn o bridd.
gydio, ysgytio; cryuu | lestr, priddell, cragen
Shaker, s. siziwr, yszwydwr | Share, s.rham, cyfran, dogm; r.
Shaking, s. cryliad. Edr. Shake , cyframmu; dogni; bod
Shale, s. plisgyn; teneu-faen | yn gyframog, cyfranogi
Shall, t. rāt, cai, caiff, cawn, &c.; Share-bone, s. y gwerddyr, as >
Shalloon, sub. gwlan-we teneu, gwrm meu gylch yr ariſed
tenllif º
Sharer, s. Thami wr, gwr rhaunos,
shallop, s. math of d neu longig eyfranogwr
Shallow, a. bās, beislawg; pyi, Share-wort, s. Ilysiau y tenewyn
E. t. bāsle, beisle, | Sharing, s.rhamiad, &c.
eistan, rhyd-le Shark, s. margi gwym, dera ºr
Shallowness, s. bāsder, basedd muðr: trawsgipiwr, ymreihiwº
Shalot, s. math o arlleg | Sharp, r. Ilym, cräff, awchlym,
Sham, a flug, fuant, twyll: a. | lifid, miri g; awchus; pigg:
fugiol, rhithiol: s. fugio, fu tost; sur, chwibl -

antu, twyllo, rhithio. Sharp, r. hud-ladratta, cyfrwys

Shamade, s. Edr. Chamade dwyllo
Shambles, s. cigfa, cigle Sharp-edged, a. awchlym
Shame, sub. cywilydd, gwarth, Sharpen, r. awchu, awclilymt,
gwaradwydd, gwarthrudd: r. hogi, minio, liynnhäu, golymu;
cywilyddio, peri cywilydd, blaen-llymu
garthruddio, gwaradwyddo Sharper, s, un cyfrwys-lym, lym.
Shamefaced, a.cy wilyddgar, lled was, mab y castian ; hud-leid:
mais, gwyl, gwylaidd Sharpness, s.llymder, lly medd,
Shamefacedness, sub. gwylder, tester, tostruydd, gerwindeb,
gwladeidd-dra, yswildra awchlymedd; chwibledd, surm
Shameful, a cywilyddus, gwar Sharp-pointed, a blaenfain
adwyddus, gwarthus Sharp-set, a.gwangcus
Shauneless, a.digy wilydd Sharp-sighted, a. Ilygad-graff
Shamelessness, s. haerllugrwydd, Shatter; r. dryllio, chwilfriwio
'digy wilydd-dra, wyneb-galed Shattered, a. drylliog, chwilfriw,
wch, gorhyfdra chwilfriwedig
Shamoy, s. math o afr wyllt Shatter-pate, s, un pen-hongc
Shank, s. coes, gomach; coes Shatters, sub. yſtion, briwian,
gyn; paladr, coes-ddarn swrwd
Shape, s, llun, dull, furf,gosgedd, Shave, v. eillio; pilio; rhasglie,
gwedd, agwedd; v. Ilunio, gonaddu, gorasglio, llyſº
dullio, furſio, gosgeiddió naddu–To shave the head, cof.
Shapeless, a. afluniaidd, dilun yuu

*
 -

S H. 405 S H *

Słaavegrass, s.ygedawrach, rhawn Shelf, s. astell-ddal: bais, beis-le

y march. Edr. Banewort Shell, s. cragen, plisgyn, cibyn,
Shaver, s, eilliwr, eilliedydd mesglyn: r. d.blisgo, gweisgio
Simaving, s, eilliad; rhasgliad Shelly, a. cragenaidd, cragenog;
Shavings, s.gonaddion, gorasglod, cibynog, cibog, masglog *.

rhasglion, asglodiach Shells, s, gweisgion. Edr. Shell

Shaw, s. prysg, prysgoed, gwig, Shelter, sub. cysgod, gwasgod,
coedwig; frith, firidd gwasgodfa, achwre, diddos, di
She, pron, hi; hithau ddosrwydd, diddosſa
Sheaf, s, ysgub: v. rhwymo yn Shelter, p., cysgodi, gwasgodi,
ysgubau; ysgubo moddi, achlesu
Shear, v. cneifio; gwelleifio Sheltering, s. gwasgodiad, &c.
Shearer, Shearman, s. cneifivr, Shelterless, a. dinodded
gwelleifivr, gwelleifydd Shelving, a. Ilethrog, llechwedd
Shearing, s. chait, cueifiad og: s.llechweddiad
Shears, s, gwellaif, gwelleifiau. Shelvy, a, beisléog, beisiog
Shear-water, s, gwylan lwyd . Shepherd, s. bugail, bugeilydd,
Sheath, s. gwain bºgeilwr, areiliad, areiliwr
Sheath, Sheathe, v. gweinio, rhoi Shepherd's purse, s, pvrs y bug
mewn gwain; goseilio llong ail (niath o dilail)
Sheathing, s. gweiniad Shepherdess, s. bugeiles.
* Sheathe-maker, s, gweiniwr Sherbet, s. surfedd. *

Sheathy, a fel gwain, gweiniog Sheriff, s. sirydd [iaeth

Shed, sub. lluest: penty: v. ty Sherifialty, Sheriffdom, s. sirydd
wallt; gollwng; colli; dyhidlo Sherry, s. math o win peraidd
Sheen, s, llewyrch, claerder Shew, s, golwg, golygiad; ym
- Sheep, s. dafad, Ilwdn datad: pl. délangosiad, dull, rhith, lliw:
* detaid—Sheep-cot, buarth def. t. dangos, arddangos; , ym
4 aid; defeitty—Sheepfold, cail, ddangos; datgan, mynegi
corlan. Showy, a. dangosiadus, yimddang
- Sheepish, a. yswil, gwladaidd osiadus, hoyw-wych.
* Sheepishness, s. yswildod, yswil Shield, sub.: tarian: c. tariamnu,
dra, gwladeidd-dra, gwladeidd gorthói, amddiffyn, noddi
:* der, gwladeiddrywydd. Shift, sub. dychymmyg, dyfais;
º
Sheep-lice, s. heuslau ystryw, yndro; esgus:–crys +

º Sheep-worms, s. euod merch, hefys. -

Sheer, a. gloyw; glān; hollol: v. Shift, v, newid, cyfmewid; newid

º diangc neu #: ymaith
Sheer-grass, s. hesg
% Sheet, s.llen: llenlliain, cynfas,
llywionen—--Sheet of paper,
y: papur-len—Winnowing-sheet,
º mith-len
Sheet-anchor, s. y prif angor
* Sheeting, s, lliain cynfasau
Shekel, s, daru o arian Iuddewig Shine, r, dysgleirio, llewyrchu,
* (gwerthy'nghylch 2s. 6c.) sicl
ºw
lle; newid dillad; ymdaro,
glewa; goehelyd
Shifter, s, glewai; hocedvr; an
wadalwr, ynnewidiwr.
Shiftless, a. diddarbod, difedr
Shilling, s.swllt, deuddeg ceiniog
Shily, ad. yn ochelgar; yn yswil
Shin, s. crimmog, gomach
tywynu, llewychu, goleuo. . . "
sº
*" sH 406. S. H
-
-

Shmess, s. gochelgarwch; yswil Shoemaker, s. crydd, esgidiwr.

dod, cywulyddgarwch Shoot, s. blaguryn, ysgewyllyn,
Shingle, s. peithynen; cledren; imp, impyn, ysbrigyn; eginyn:
asdeil dó, asdell hollt porchellyn:-saethiad: r-bia
Shingles, s. math o grug-dardd, guro, torri meu darddu alian;
yr eryr, eryri, eryrod egino: saethu, cyfiegru
Shining, Sainy, a. claer, dysglaer, Shooter, s. saethwr: bolit clo
tryloyw, gloyw, gwych Shop, s. masnachdy, siop
Ship, s. Ilong, ysgoren: t. rho;; Shop-board, s. burdl gweithio i
mewn llong, ar fºwrdd long Shopkeeper, s. masnachwr, naasg:
Shipping, s. y llongau machwr, siopur
Shipwreck, s.lion--dorriad, long Shoplifter, s. yspeilydd sioppau
ddrylliad, Ilong-goll | Shore, s. glan y mor, traeth, ty
-

*
Shipwrecked, a. Ilong-goli, long wyn: atteg: v. attegn
ddrylliedig Shorling, s. dafad guaif; croen
Shire, s. sir, swydd cnalſ, cnaif-groen
Shirk, s.rheibiwr; hocedur Shorn, part. cneifiedig
Shirt, s. crys: e.gwisgo crys Short, a. byr, cwtta; byclian
Shirtless, a. digrys, heb grºs Short-hand, ber-law, ber-ºsgrif
Slute, r.esmwythäu'r corph, ar Shorten, r. byrhäu, cwtogi
loesi, cachu, tommi Short-lived, a byr-hoedog
Shive, s. ysgyren, fliochen Shortly, ad. ar fyr; yn fyr
Shiver, s. cilwerfan dro; dellt Shortness, s. byrdra, byrder
ddarn,ysgyrionyn(pl. ysgyrion, Short-sighted, a golyg-fyr, byr
yfflon) v. cryni, achrethu; ys ei olwg; anghraff; ammoeth
gyrioni, flochenu, delltio Short-winded, a. amadl-fyr, &c.
Shivering, s. cryndod, achreth; Shot, s.ergyd dryll; gwm-belen;
dellteniad, flocheniad gwn-rawn, haels: cyfrit, cyfrif.
Shoal, s. aig, haig; llìaws; hat ran: º, saethedig
lug:-bās-le, beis-le, beisfa, Shot-free, ad. yn ddi-gost, heb
* beisfan: a, bās, beisiawl, beis dalu
fāog: v. basäu, beisio Shotten, a. wedibwrw ei rawn,
Shoaliness, s. bcisfäogrwydd dirawn; wedi hēn-geulo
Shoaly, a beisfäog, beisléog Shove, S. gwth, ysgwd, hergwd
Shock, s.ergyd, cyfergyd; ysgyd Shove, r. gwthio, hergydio
wad, siglad, cogwrn, ystwc; Shovel, s.rhaw; cam-raw, Ilwyal
rhwymynaid, ysgub: v. taro à Shovel, v. taflu á rhâw, rhofio
braw, brawychu, ysgwyd Shoveler, s.rhofiwr: y pelican
Shocking, a echryslawn, erchyll, Should, v. dyly—I should, nui a
arswydus, echrydus ddylwm. Edr. Ought—ºf h.
Shod, part, archenawg; pedol should come, pe deuaiefe
awg; pedoledig Shoulder, s, ysgwydd; palfes,
Shoe, s. esgid, archen; pedol: v. ysgwyddog, yspawd
archenu; pedoli Shoulder, v. ysgwyddo, gory.
Shoe-boy, s. glanhãwresgidiau gwyddo; dal (attegu) neu
Shoeing, s. archeniad; pedoliad wthio à'r ysgwydd
Shoe-last, s, gweddyg. Edr, Last Shoulder-blade, s. palfais, palfès
*
*
 s *

.*
e
S H 407 S I *

out, s. bloedd, gwaedd, ban le, ffrith, ffridd

lief, dolef, croch-lef: v.bloedd Shrubs, s. Prys, prºsg, prysgged, -

io, gwaeddi, banllefaim prysgyll, gwydd, prysgwydd, *

Raouting, s. bioeddiad, &c. mânwydd; prysau
how, s, Edr. Shei: * Shrug, s. codialysgwyddau
tiow-bread, s. bara dangos, bara Shrug, v. codiysgwyddau; ym
gosod, bara y cyssegr grebachu, swbachu :
ſhower, s. cawad, cawod, cafod; Shudder, sub. crynfa: v. crynu,
sioch, sloc'haid: v. cawodi dychrynu, echrydu, echrynn
Słło wery, a, eawodog, cawodawl || Shuffle, s. rhith-esgus; dichell * º
Simowy, a. ceinfalch. Für. Shewy dro: cyminysgiad, cymnysg
słared, s. ciuyn, cinicchym, difyn, dro: v. gwneuthur frug-esgus;
dermyn, llerpyn: n, cinyl.io, cyfrwys-drói, anghywiro, cecr
ciniachu, mān-ddarmio---Shreds, uso; thith-drwsio: cymmysgu
ciniach, cinymiach Shuffler, s. hocedvr, esguswr
sºHiß, iº
Shrewd,
cecren, cecres Shuffling, s. hoced, fºugwaith
ffel; s. cyfrwys, ystrywgar; g Shun, v. gochel, gochelyd, cilio
neuymattal rhag -

Shrewdness, s, fieldra, cyfrwys Shut, c. cau: part, cauedig, ya

dra, cyfrwysedd; calldra gaead, yn gaued—To get shut
Shrewsbury, s. y Mwythig, Am of, cael gwared o, . cael yn
wythig, Pengwern Bowys rhydd oddiwrth **
Shriek, sub. cröch-lais, crèch Shut, Shutter, s. caead, clawr,
waedd, dolef; ysgrèch gwerchyr:—cauwr -

Shriek, c. crochleisio, croch Shuttle, s. gwennol gwéydd º

waeddi, Edr. Screech Shuttle-cock, s, ehed-gorc

Shrift, s. clust-gyfies Shy, a gwagelog, angllyfeillgar,
Shrill, a. Ilym, main, uchel-sain gochelgar; gºyl, cywilyddgar,
Shrilliness, s, uchelseinedd, lif. yswil, ymgelgar; drwgdybus
eidrwydd, meinllymedd Shyness, s, gochelgarwch; gwyl
Shrimp, s. bardysyn: pl. bardys edd. Edr Shiness
Shrine, 8, creirfa, creirgell Sibyl, s. sibli; sibli ddoeth
Shrink, r. crebachu, swbachu, Siccity, s. sychder, andleithder
ymgrynhôi; tymnu neu gilion Sick, a, claf; llesg; trymglaf
ol; cilio o'i air; lleihău, treio Sicken, v, clefychu, clwyfo
Shrite, s, tresglen lywyd Sickish, a, clafaidd, lledglaf
Shrive, v. ymgyffesu, cyffesu Sickle, s. cryman, llifgryman
a Shrivel, r. crychu, crebachu Sickliness, s. afiachusrwydd
* Shroud, s, amdo, amwisg: v.am Sickly, a clafus, clwyfus, claf.
º dôi, amwisgo; gwasgodi aidd, afiach, afiachus, ledglaf,
, Shrouds, s. hwyl-raffau clefyca, anhwylus, salaidd
; Shrovetide, Shrove Tuesday, s. Sickness, s. clefyd, clwyfiant,
gwyl y gyffes, mawrth ynyd dolur, anhwyl, llesgedd
Shrub, s, prysgen, gwydden, man Side, s. ochr, ystlys; tu, plaid;
wydden, prysgoeden glann; erchwyn: , p. ochri,
Shrubby, a.§. man pleidio, bod oblaid neu du
wyddog—Shrubby place, prysg Side-face, s. ystlys-wyneb . .

‘.
 -

*-

SI: 408 - S1
.
Sideling, a. ystlys-gam | Significative, Significatory, a. ar.
Sideral, a, serawl, yn oly sér wyddedigol: my negol
Sideration, s.adwyth, deitiad | Signify, v. arwyddo, arwyddbāº |
Sidesaddle, s. cyfrwy untuog arwyddocău: hyspysu, my?
Sidesman, s. ystlyswr, cynnorth egi: bod o ‘bwys, neu o its
wywr, is-warcheidwad liesäu, tycio
Sideways, ad. yn gyfarystlys, fl'r'. Signing, s. rhoddiad :llaw wrt.
ochry’mlaen, gerfydd ei ochr 'ysgrifem; uodiad
neu ystlys Silence, s. taw, gosteg, dystºv.
* Side-wind, s. ystlys-wynt rwydd ; 'tawedo-rwydd; t
Siege, s. gwarchae, gwarchâed gostegu, dystewi, distewi
"... igaeth: it. Edr. Besiege Silent, a. dystaw, distaw, tawe.
Sieve, s. gogr, gwagr; hesgym og, tawel, termud, disiarad *
Sift, c. gogryn, gogrynu, gweg Siliquous, a. plisgog, cibog
rynu; hithio: dwys-cliwilio ! Silk, s. sidan, sirig, siriel, eurlin ſ
Siſter, s. march-ridyll | Siiken, arosidau, sidanog
Sifting-screen, s. puren | Silk-worm, s, pry’r sidan, sidiz
Sigh, s. ochenaid, uchenaid, eb |Silky, a.sidanaidd [br;
wch, dyheueg: r. ocheneidio, Sill, s, trothwy, hiniog, rhining
ucheneidio, ebychu Sillabub, s, ewyn-gaws, ewyr
Sighing, s.ucheneidiad, ochain gaul, sur-gaul, surfwg
Sight, s, golwg, gweled, drem, Silliness, s, ffoledd, folineb, yº.
, trem; gwelediad, edrychiad, fydrwydd, ansynwyredd
drychiant; sulw, sylw; drych Silly, a.ſföl, gwirion-fföl, ansy:
Sightless, a. diolwg, dall, tywyll wyrol, anghall, ynfyd–4 silk
Sightliness, s, golygusrwydd female, ffolog, gwirionen, sym
Sightly, a. golygus, hardd, tég en—A silly fellor, fivi, per
Sigil, s. sel; math o swyn ‘bwl. Edr. Simpleton
Sign, s. arvydd, mod, argoel; Silver, s. arian, ariant: r. ariar.
amnaid, awgrym; sygn: t. | nu, gor-ariannu–Siłrer bus,
modi; selio; rhoillaw wrth | arianllwyn-Silrer hue, ariat.
Signal, s. arwydd, awgrym: a,
łynod, rhyfedd; nodawl

Signature, s. arwydd-nód,
law wrth ysgriſen; marc
:
Signalize, v. hynodi, enwogi; yn
mill clod neu enwogrwydd
-

Sighet, s. sel, insel; sel-fodrwy

:Significance, Significancy, s. ar
wyddocăd, arwyddolrwydd;
pwysigrwydd, pvys
Significant, a. arwyddawl, ar
wyddocãol, arddangosawl; Similarity, s. cyffelybrwydd, tº
pwysfawr, pvysig; ystyrfawr,
... cynnwysfawr, grymus
Signification, sub. Tarwyddocãd | iaethiad; cyffelybiaeth
ºystyr; arºydiad, arºydänää |
-
ell–Silrerlings, arian bathol
Silter prize or medal, ariandlwº
--Silrerquincy, or bribery,ariat.
| -dāg—Silrersmith, arian-Öf, gº
arian-Silrer-mine,arian-glawi.
Silver-coloured, a. arianlliw
|Silvery, Silvered, a. arianaid
arianaid, gar-arianaid, ariane
ig, arianus, arianin
Similar, adj. tebyg. cynhebys.
cyffelyb, hafal, cyhafal, unsº
bygolrwydd, cynhebygrwydd
Simile, s. cymbariaeth; cyffely!
 S I 409 S I

Similitude, s. cyffelybiaeth; dam- jºins, s. deifiad, golosgiad

nreg; cyffelybrwydd Singer, sub. canwr, cantor, cam
Simmer, r. lledferwi; sician iadydd, caneuvr, cethlydd:
Simmel, s. chwiegen. Edr. Bun ... cerddor; Pyngciwr
Simoniac, Simonist, s. cyssegr-jSingle, a. syml; sengl, unigol,
brynydd, neu werthydd unig ; neillduol: v. meiliduo,
Simony, s. cyssegr-fasgnach; si- didoli, dydoli, senglu
- moniaeth. Gwel Act. 9. 18, Singleness, s, sengledd, symledd,
Simper, s. cil-wen, glas-wen; r. # symlrwydd, cleuder
º cilwenu, glas-wenu Singular, a. unigol, unig, un 3 * *
* Simple, a. syml; gwirion, aunich- hynod; neillduol; digymhar,
eligar; anghall, ynfyd; diadd- aughymhar, cymnwythig, 9d -
urn; digyhimysg; unigol, sengl;|Singularity, s, angllyfirednetid,
º annysgedig, diddysg unigolder, hynod, wydd, od
Simple, s. cyfyr; llysieuyn - rwydd, mympwy, cynnwyth º
* Simpleuess, sub. symledd, syml-1. Sinister, a. aswy, chwith: gau,
* rwydd ; digymmysgedd |... annheg, amonest; anffawdus
* Simpleton, s. symlyn, gwirionyn, Sink, sub. ceufos; ysgarth-fôs;
| cadafael, hurtyn # sugn-dwll : v. soddi, suddo;
* Simplicity, s. symlder, symledd, treio, Ileihau; yntollwng, ym
& symlrwydd, puredd, diniweid- laesu; cloddio, dyfn-gloddio;
* rwydd; gwiriondeb, gwirion- treulio neu roi alian arian, &c.
* der, anghallineb; cyfunedd Sink-hole, s. ysgarth-dwll
* Simply, ad. yu synal; yn unig Sinking, s. suddiad; treuliad
Simulate, v. ffugio, fluantu Sinking-paper, s. sugn-bapur -

Simulation, s fugiad, fruantiad, ; Simless, a. dibechod, dibech º

ºf edrith, liedrith Sinlessness, s. dibechodrwydd,

* Sin, s. pechod, bai, trasedd, ca- dibechiant, dibechrwydd
º redd, gwyd: v. pechu, tro-j Sinner, s, pechadur, troseddwr
º seddu, camweddu Sin-offering, s. pech-aberth
* Sin-offering, s. pech-offrwm Sinoper, s, sinobl, mwyn coch
* Since, ad, gan, yn gymmaint; er, Sinbate, v. dolemu, dolystumio
er pan; gwedi hymy Simuation, s. doleniad, ystumiad
Sincere, a.gwir, cywir, diffuant, Sinuous, a. ystumiog, gogam
diragrith, didwyll, pur Sip, s, llymaid, Ilymeidym
Sincerity, s. cywirdeb, diffuant-i Sip, t, llymeltio, lly meitian
rwydd, diragrithrwydd, union- || Siphon, s, pibell dayspyddu
deb, puredd, cleuder, symledd || Sipper, s. Hymeitiwar
Sinecure, sub. bywieliaeth heb || Sippet, s. tafellig o fara wedi ci
orchwyleglwysig;segur-swydd || mwydo, mewn bras-modd cig;
Sinew, s, gewyn, giellyn | mwyd-dameidyn; sew-dafell
* Simewy, a gieulyd, gewynog Sipping, s.llymeitian
* Sinful, a. pechadurns, pechod- || Sir, s. syr, Syre, meistr—Sirs, ha
º lawn, caulweddus, beius wyr, O feistraid —ſ
* Sinfulness, s. pechadurusrwydd || Sire, s, tad, tadwys
* Sing, r. canu, pèr-leisio Siren, s. mör-forwyn: hutioles,
Singe, r. deitio; golesgi . dèfl-wraig, *
3
a

\
 S K 4 10 S K

Siren-song, s. hudol-gerdd |Skate, s. Edr. Scate *-

Sirname, s. cyfenw Shean, s. cleddyf byr, bidog

Sirrah, s. syle
Sirup, s. sudd Ilysiau wedi eu
berwi gyd a sivgr; surfedd,
llys-gyflaith, sew llysieuog
Sister, s, chwaer, chwiawr; pl.
chwiorydd, chweiorydd
Sisterhood, s. chwaetoliaeth
Sisterly, a, chwaerawl
Sit, v. eistedd, seddu, eiste
Site, s. sefyllfa, safiad, safle
Sith, Edr. Since
Sithe, Sythe, s, pladur
Sitting, s. eisteddiad; eistedd
fod, eisteddfa: a, yn eistedd
Situate, r. sefydlu, eisteddu, cyf.
lèu, gosod mewn lle, &c.
Situate, Situated, a. yn sefyll;
yn gorwedd; yn aros—Well
situated, mewn lle da, mewn
sefyllfa dda - wyddyd, cywreindeb; gwy
Situation, s. sefyliſa; ansawdd,
safiad neu orweddiad lle; cyf.
léad, gosodiad; cyſlwr
Skeleton, s. ysgerbwd, ysgrüd,
ysgrwd, esgyrn-glwm.
Skellet, s. calloryn, peityn
Skep, s. cawnen, yd-lestr
Sketch, s. cynllum, braslun, bras.
linelliad, prawfodarlun: r
braslunio, cynllunio, cyſ:
ddelwi, bras-ddarlumio
; Skew, r. traws-dremio
Skewer, s. gwāell, º : t.
gwāellu, pvynio, gweillio,
Skid, s. attal olwyn
Skiff, s. ceubal, cwch. bād-long
Skilful, a medrus, hyfedr, cyſ:
wydd, cywrain, cywraint, ce;
fydd, celfyddgar, deallus
Skilfulness, sub, cywreinrwydd
meditstwydd, hyfedredd
Skill, s. medr, cymmedr, cyfar
bodaeth; profiad, prawf
Skilled, a, cyfarwydd, medrus
Skillet, s. Edr. Skellet -

Six, a. chwech, chwe’—Sir fold, Skim, tº dihufenu; pigo ‘r gore.

chwe'-phlyg;chwe'-chymmaint ysgafn-redegar hyd
Sir hundred times, chwe’.chan Skimmer, s. ysgål hufen
waith—The six hundredth, y Skin-milk, s.llaeth dihufen
chwe'-chamfed——Six score, Skimming, s. dihnfemiad
chwech Ugain, ugain a chant Skimming-dish, s. Edr. Skinn'ſ
—Sir-score thousand, chwech Skin, s. croen; tonn, tonnen:
ugain mil, deuddeng myrdd digroemi, blingo:-croeni
—Sir pence, chwe'-cheiniog Skin-flint, s. blingwr y garr:
Sirth, chweched, chwechfedt cribin-walch, mab y crinwas
—Sirteen, um ar bymtheg— Sink, s. diod: u. gweini diod
—Sixty, tri ugain, trugain— Skinker, s, trulliad, heilyn
Sirtieth, tri-ugeinfed |Skinner, s. crwynwr; blingwr
‘Size, s. maint, maintioli, maint Skinny, a, croenllyd; teneu
iolaeth:—glud, syth, lled-lud, Skip, s, llam, maid, crychm.
lled-syth: c. trefnu yn ol maint; llam-wesyn, gwastrodyn
cymmeinio:—lled-sythu, sythu Skip, c. llammu, llamsach, Ile
Sizeable, a.gweddolo faint main, meidio, golemmain
Sizy, a. gludiog, lledsythaidd Skipjack, s. conach; gwesyt
Skain, s. cenglyn, deisyn Skipper, '. llamhidydd; mes
Skirmish, s. ysgarmes, bicre: v. math o long; y cornbig llºr
ysgarmesti, bicra; ymgiprys Skipping, s. Ilamsack, neidiad
 S L. 411 S L

Skirmishing, s. ysgarmeswaith Slandering s. athrodiad, &c.

Skirrets, sub, moron melynion, Slanderous, a. enllibus, &c.
moron Ffrainge, moron yr Slank, a. cul, tenau, truan -

Allman Slant, Slanting, a, gosgöawl, ar

Skirt, s. godre, cwr, ymyl osgo, agwyr, agwyrol, gwyr,
Skit, s, rhemp, cyfrwys-gast gwyrol; lethrog—To slant,
Skittish, adj. gwammal-rempus; gwyro, agwyro; osgöi
gwagsaw ; castiog; nwyfus' Slap, s. palfod; yslap; cis; gwi
Skonce, s. Edr. Sconce alenod: r. palfodio; yslapio;
Skue; a. gwyr. Edr. Oblique gwialenodio
Skull, s. penglog, siol, iád Slap-dash, r. brith-liwic, lliwian
Skull-cap, s. iñd-gap, paeled nu, arfritho: ad. ar unwaith,
Sky, s. awyr, wybr, wybren ar ergyd
Sky-lark, s. ehedydd. Edr. Lark Slap-dasher, s. brith-liwydd, &c.
Skylight, s. ffenestr mewn to Slash, s. dyfn-dorriad, hac, neu
Slab, s. tom, llacca, baw:—cyn archoll, frosawd: carrai fire
astell, cyndrwch—A slab of wyll: e. dyfu-haccio, fiosodio:
... marble, mynor-lèch ffrewyllio, flangellu
Slabber, v. budr-wlychu, soegi; Slate, s, peithynen, llèch, lech
glafoerio; ymboeri . . en, elech: c. peithynu, llèch
Slabberer, s. Edr. Driceller dôi, llech-hulio
Slabbering, sub. budr-wlychiad; Slater, s.llèch-dûwr, huliwr.
ymboer, dyboeriad—Slabber Slattern, sub. yslabi, yslebren,
ing-bib, poer-liain, bron liain dwgen, budrog, musgrellen,
Slabby, adj. gwlyb-fudr, budr soegen swga, hafnai
lithrig, gwlyb-lithrig; tomlyd; Slave, s. cacthwas, caethfab, ber
llithrig; soeglyd rywog, gweurudd; poenwr,
... Slack, a. Ilaes, yslac, rhydd ymboenwr: fem. caethes,caeth.
... Slack, Slacken, v. llaesu, llaccau, ferch: v. gweithio'n galed—
º ilaccio, yslaccio; tolio, gos Slave-trade, mas'mach caeth
twmgmewn pris meu ofgniad; weision
º
*.
º
diofalhäu, bod yn esgeulus; Slaver, s, poer, glafoerion
º, flaggio Slaver, v. glafoerio, ymboeri
Slackness, s. laerwydd, yslac Slavery, s. caethiwed: caled
waith
sº rwydd; esgeulusdra; annhu
eddiad Slaughter, s, lladdfa, aer, aerfa,
Slag, s.llosg-sorod, creifion cyflafan; lladdiad: v. ladd,
| Slain, part. Iladdedig cyflatanu; cigyddio
|. Slake.g. Slaughter-house, s. cigydd-dy -
toddineudawddwychu Slavish,
. . calch; torrisyched g. caethiw, caeth; caeth
... Slam, p. chwyrn-daro meu gipio; weithiol; caeth-wasaidd
, ,ennilly chware -
Slavishness, sub. gwaseidd-dra;
* Slander, s, athrawd, athrod, ab llafurusrwydd, ymboemiad
sen, enllib: v. athrodi, absenu, Slay, s. peithyn gwéydd
enllibio, cablu, hortio, gwarad Slay, v, lladd, llofruddio
swyddo, goganu, duo enw. Sleazy, a. teneu, masw—Sleazy
f Slanderer, s. athrodwr, absenwr stuff; tenllif, tenlli’.
3H 2
 S L. 41 º S L
* --—

Sled, Sledge, s. car, car llusg: dolen-rwym, cymnal-rwyn:

gordd, gordd haiarn | dyrwyn-raff: v. taſiu, ergydiº, |
sleek, aliyth, elaer-lyfn: e.llyfn-l chwyrm-daflu; arwestru, dº
häu-Sleek-bodied, arch-lyfn
Sleekness, s.llyfnedd, llyfndra
Sleek-stone, s. cabol-faen
Sleep, s. cwsg, hūn; t. cysgu, Slink, s, llo erthyl, marw-le: ;
humo
Sleeper, s. cysgadur, cysgwr
Sleepiness, s. cysgadrwydd
Sleepless, a. digwsg, anhunog
Sleeplessness, s. anhumedd
Sleepy, a cysglyd, swrth
Sleet, s, eir-wlaw, 6d-wlaw
Sleety, a. eir-wlawog, &c.
Sleeve, s. Ilawes, breichell
Sleeveless, a. dilewys—Steereless Slip-slop, s. saig-soegen; gold
errand, neges gorwag
Sleight, s. deheu-dro, cyfrwys.
waith—Sleight of hand, chware
Ilaw-ysgafm, rhodres-waith
Slender, a. main, addtain, mein
dlws, eiddil; gwan, egwan,
gwampaidd; prin; gwael
Slenderness, s. meinder, meindra,
eiddilwch; gwaelder, culmi
Slice, s, tafell; crafell, yspodol
Slice, r. tafellu, torri'n defyll;
crafellu; ysleifio
Slide, s. ſlithrfa, Ilithrigfa: t.
lithro; ynlithro; mawf-lithro
Sliding-rule, s. lithr-lath
Slight, a. teneu, ysgafn, disylw
edd, gwael, egwan
Slight, s. dirmyg, diystyrwch;
difriad
Slight, v. dirmygu, diystyru,
bychanu, gwneuthur cyfrif
bychan o
Slightness, s. disutrºwydd; eiddil
wch, gwendid; ysgafnder
Slim, a. main, tàl, hirfain—A
slim fellow, hirian, llabwst
Slime, s. Ilaid; llys, rhwd dwfr
Slimy, a. Ileidiog,lleidlyd; llyslyd
Sliness, s. cyfrwysder
Sling, s. taff; fon daff; arwestr,
rwymo; dol-ddyrwyn: crèg
ddyrwyn
Slinger, s.taflydd, tafſiedydd
erthylu; ymgilio, ymli thronet
gudd-ymlithro ymaith
Slip, sub, llithral; camsyniad:
Ilaim, cul-ddermyn, cinyn; ys.
brigyn: r, llithro, ynlithro
Slip-knot, s. cwlwm rhedeg |
Slipper, s. Ilopan, yslopan
Slipperiness, s.llithrigrwydd
Slippery, a. lithrig; anhyddal
f
ionach; diod dditlas
Slit, s. hollt; rhwyg; agen;
drweh: ". hollti; agenu-B- º
som slit of a shirt, cryslain
Slit, Slitted, a, holltedis, holltº
Slive, Sliver, sub. tafell; cainst
rwygedig: t.tafellu; holiti
Slobber, r. Edr. Slabber
Sloes, s. eiryn perthi
Sloop, s.llong um hwyl-bren
Slop, s. gwael-wlybwr
Slop, v.ymwlychu yn annrheſus
budr-wlychu-,
Slope, s, osgo, gosgo, lledpeiai.
lleddfiad: v. lledpeio, lleddf,
osgöi
Slopeness, Sloping, s.lledpeiad
lledpeirwydd; liechweddiad
Slopewise, ad ar ledbai, arosgl
Sloppy, a golchionllyd
Slops, s.llodrau morwyr
Slopseller, s, gwerthwr liodrau
Sloth, Slothfulness, s. diogi, mr.
grelli, syrtlini, seguryd
Slothful, a. diog, swrth, musgrel,
segurllyd, dioglyd
Slouch, s, llipryn, llibyn: r. ſlip
ău, llippanu; crogi'n llippa
º: ...”.
sloucked kat, het lippa
 S L 413 S. M.

Sloven, sub, bawai, swl, swlyn, Slyness, s. eyfrwysder; fieldº w

swgai, llyfiyn, musgrellyn, un Smack, s. chwaeth, blås; adflas;

annhaclus, anghryno cryn-flas, blesyn.:—clee fire
Slovenliness, s. anniaelestwydd wyll; cusan-glee:--matholong
Slovenly, a. swga, swla, llyfi, ys fechan, llongig : v, clecian;
lyfi, yslyfiaidd, annhaclus gweius-glecian -

Slough, s, cors, siglen; flös; croen Sulall, a bach, by chan; man;

neidr wedi ei fºrw:—mab main, eiddil: s, meinedd
corn e
|Small-pox, s. y freel wen
Sloughy, a corslyd; foslyd Smallness, s. bychanedd, bych
Slow, a. araf, afrys, difrys, hwyr. | ander, bychaurwydd; ineinder
|
frydig, hwyrdrwm, hwyr | Smalt, s, glas-lwch
Slowness, s. diveddarweh; am Smart, a, llym, hylynn; by wiog
mybendod; hwyrfrydigrwydd; heini, heinif; dillym, dillyn- +
afrysedd, difrysedd dlws, hoy w; fiel, firaeth
Slow-worm, s. dall-neidr Smart, r, gwynio: Ilyul-drin
Slubber, r. gwneuthur peth yu Smartness, s, dillynder, dillyn
annhreſmus, budi-wneuthur; edd; lynder, lymdaster; eyf.
budr-ddwbio; bras-dàwbio lyinder; fractiider
Slubbering, s. budreddwbiad |Smatch, Smatter, Smattering, s."
Sludge, s. Ilaid, llacca, plweea chwaeth, blesyn; bychan
Slug, sub. malwen, malwoden, brawf, bas-ddysg, lled-ddysg,
gwlithen, gwlith-falwen; pel go-ddysg; go-ddysgiad -

enig hirgron;–llong hwyr Smatter, r. trin yn antedrus

drom; diogyn, malwen o dayn Smatterer, sub. crach-ysgolàig,
Sluggard, s. segurwas; cysgadur; coeg-wybedydd; bas-drinwrº
diogyn. Edr, Slug Smear, r. diwyno; Ilychwino.
Sluggish, a. diog, dioglyd, mus Smell, s, arogl, arogledd, gwynt,
grell, cysglyd, hwyr, lleferthin, arwyut, sawr; r. arogli, sawr
llyferthin, llusgaethan io, gwyntio; drewi
Sluggishness, s, djogi, syrthui Smell-feast, s, bolerwr, bolerai
Sluice, s, dyfr–ddör, argae Smelling, s. arogliad, arwyntiad
Slumber, s. htin, hep-hun, hunyn, Smelt, s, brwyniad, math o far
hunell, dargwsg: v. huno, hep frithyll: v, toddi mwyn
huno, hepian, dargysgu Smerk, Smirk, r, cilwenu -

Slumberous, a. Cysglyd º lº.

s, crys merch;
Slur, s, gwarth-nod, anaf, mefl; mile, s, gwen : v, gwenu,
budrad, budreddiad;—ysgafn chweithin, glas-wenu
möd: v. budr-ddwbio, budr. Smirker, s. cilwenwr
eddu, diwyno; ysgafil-lithro; Smite, v, taro, curo; archelli:
ysgafia-rygnu lladd
Slut, s, budrog, bronten, dwgen, Smith, s, göf, goſant
llyfien, yslyfien, huren Smithery, Smithy, s, gefail, gefail
Sluttish, a, swga; amnhaclus Smock, s. erys benyw, heſis
Sluttishness, s. bawedi, brynti Smock-faced, adj, wyneb-lyſh;
Sly, a., cyfrwys, ystrywus, cad merchedaidd ei wyueb
nóaidd, célgar; fiel Smoke, 8, mwg
 SN 4 14 *
s N

Smoke, r. mysm; chwiffio, ys ;:Snaky, a neidraidd; nadreddog

inygu, mwg-sychu, tryfygu, ys | Snay, s. cip-dorriad; clec, cler
mwcio dorriad; tameidyn: r. clec.
Smoker, s. ysmygwr, chwiffivr cian, clec-dorri; geir-frathu, ,
Smoky, a, Inyºlyd; ysmwg cip-gnói, atteb yn sarrng
Samooth, a. Ilyfn, gwastad, llathr, |Snap-dragon...s. twyn y llo
llathraid, llathraidd, cahol; | Snapper, s. cipantiwr, brathwy
rhwydd, rhugſ, arredeg | Suappish, a brathlyd, hygno, cip
Snooth, r. Ilyfnlián, llyfnu, swas. !' gar, pigog, sarrug
tatau; caboli, llathru; thwydd | Snappishness, s. brathlydrºydd,
häu; gwenieithio | cupgarwch, sengarwe
Smoothness, s.llyfnder, gwastad : Snare. s. magl, croglath, telm,
rwydd; cabaledd; muynder | byddag, bachell: c. magin
- Smooth-tongued, a. tafod-lyfn | Snarl, r. dasgyrnu, clawyrm,
Smother, r. mysti, mogu; lethu; it swrnachu
tagu; argelu, cèl-dagu # Snarl, s. swrmach, chwyrmiad
Smother, s. tawch, mygdarth iSmarling, a.chwyrnog, corgiaidd
Smouldering, a. yn mud-losgi Snatch, s. cip, crap; cip-damaid
- Smug, a. pingc, hoyw, twtnais Snatch, r. cipio, cipgeisio, crapid
Smuggle, r. trosglwyddo neu Snead, s. troed pladur
º
redeg pethau annholledig Sneak, r. Ilechian, cudd-ymlusgo;
Smuggled goods, s, rhed-nwyfan ymlusgo'n warrisel
Smuggler, s.trinwr rhed-nwyfan |Sneak, Sneaker, s. Ilechiamwſ,
men eiddo annholledig; nwyf: llech-gi, ſhech-gi, conglwr;
redydd, ampholl-redydd cynglwr; bawddyn, bawai
$muggling, sub.amnholl-fusgnach, Sneaking, a. Ilechiamis, llech.
nwyfredyddiaeth giaidd; bawaidd, gorwael
Smugness, s.tlysmi, ping.crwydd Sneer, s. gwatwar-wen, gwatwar.
Smut, s, pardau, huddygl; du dren: c. froen-wawdio; gwat.
edd, llosg, rhwd (meum gure war-wenu; gwatwar-foli
mith:)—serth-iaith, serthedd: Sneerer, s, gwawd wenwr, &c.
t. pardduo; losgi Sneering, a froen-wawdus, dir.
Smuttiness, s. pardduedd; losg myg-wemawl: s. dirmygiad
iad:—budr-eiriad, serthedd Sneeze, s. trew, entrew, tisiad,
Smutty, adj. huddyglyd; serth, tis: v. trewi, entrewi, tisio,
brwnt—A smutty ear of corn, ystrewi, dystrewi
tywysen losg, Ilosgen Sneezer, s, trewydd, tisiwr
Snack, s. rhan, cyfram—To go Sneezing, s.trewiad, entrewiad,
snacks, myned yn rhannog tisiad, tisian
Smacket, s. cloigyn fenestr Snicket, v. coeg-chwerthia;
Snaffle, s, genfa, gwenfa chwerthin mewn llawes
Snag, s. cwgn; ysgithr-ddant; Sniff, Sniffle, s, ymffroeni, froeni
mab cygnog, cwerylwr Sniggle, t. llyswena
Snag, v. torri cygnau, digygnu |Snip, s. gwellaif-drwch, torriad;
Snail, s. malwen, malwoden cinyn, dermyn
Snake, s. neidr; sarph Snip, t. trychu, cinynio (a thor,
Smake's-garlick, s, yr aillegog
*
riad gwellaiſ)
•
w!
S N 415
Snipe, s, giach, ysmid, ysniten, Snug, a cryno, cynnwys; cyn- " -
myniar - hes, clyd; diogel; dirgel
* Snipper, s. cinymiwr; gwelleifivr Smuggle, r. yngynhesu; ym-
* Suippers, s. gwellaif
" Smivel, sub, llysnafedd y trvyn,
* froen-lif: t: lletain ā’r trvyn
* yn lifo; froen-lifo, llyfio
* Smiveller, s, llysnafedd-was
'Snivelling, a llyshafeddog, froen
: llifog, trvynllifog; budrywael,
* anWraidd, truanaidd
* Snore, s. chwyrmiad: r. chwyrnu
* Snorer, s. chwyrmwr, chwyrnydd
"Snoring, s.rhwhgc, chwyrniad
* Snort, c.ffroeni, tiroenio, chwythu
yn y froem,chwyrnoli,chwyrn
ºf olad, rhywmgcio
* Smorting, q, hyffroem; chwyrn
: Ilyd: , s, froeniad, chwyrnol Sob, s, ig; ebwch, uchenaid: ". . .
* iad, rhwngciad, chwyrmiad
* Snot, s. Edr. Snirel
* Snotty, a llysnafeddog; trywyn
& fudr, trvynllifog
Snout, s, trvyn, duryn, turs
*
."Snow, s, eira, eiry, Öd, byf
* Snow, a, byrweira, odi, nyſio
* Snowball, s. caseg neu belen eira
g Snowdrop, s. blodeuyn gwyn
a cynmar
a Snowy, a, eirllyd, eiryaidd, eiry
* awg, eiryawl; purwyn
ºf Smub, t. Sennu, dwrdio; cystwyo
* Snub,
S s. cwgn, cnwc ; dwrdiad
* Snuff, sub. trew-lwch, tis-lwch,
a fivgws-lwch, trwyn-lwch;
a liosg-ben canwyll: v. froeni,
ymddigio, trvynsorri; froen
# sugno, firoen-yfed; torri pen
º canwyll
Snuff-box, s. blvchy trvynlwch
Snuffers, s.torriadur pen canwyll,
- glaniadur; salltring
Snuffle, v. siarad trvy’r trvyn;
amadlu'n froen-gaued—A snuf.
fling cold, annwyd yn cau'r
ffroenau, gormwyth
Snuffler, s, dyn trºyn-ganed
º
*
wasgu'm gynhes
So, ad, felly, fel hyny; fel, mal;
cyn, mor; ond, os, od
Soak, r. mwydo; gwlyb-nawsio
Soaking, sub. mwyd, mwydiad, -
.gwlychfa; gwlyb-nawsiad *
Soap, s. sebon: v. seboni
Soap-boiler, s.sebonwr,sebonydd
Soap-house, s. sebondy
Soap-like, a.sebonaidd, fel sebon •
Soap-wort, s. seboullys" * *
Soapy, a. sebonllyd
Soar, r, uch-hedeg, uchel-hedeg;
ymgodi; uchel-dybio
Soaring, s. uch-hedfa, uch-hediad .
igian, crych-ochemeidio
Sobbing, a. igiawl: s. igiad
Sober, adj. Sobr, cymmedrol;
diffif, pvyllog; difrvysg, an
feddw
Soberness, Sobriety, s. sobrwydd,
cymmedroldeb, &c. *
Soccage, s. math o ddaliad ar dir
trwy wasanaeth swch a chwiltr
(gwědd acaradr) i'r perchen
Sociability, Sociableness, s. cyf:
eillgarwch, cymdeithasrwydd,
cymdeithasgarwch
Sociable, a, cyfeillgar, cymdeith
asgar, cymdeithasol
Social, a. cymdeithgar; perthyn.
oli gymdeithas. Edr. Sociable
Society, s. cymdeithas, cyfeill
ach, cydymdeithas
Socinianism, s, sosiniaeth
Socinians, s. Sosiniaid, canlyn.
wyr un Faustus Socinus, yr
hwn yn gableddus a wadai
Dduwdod Crist, ar Yspryd
Glān; ac a gyhoeddodd an
ryw ddadleuon flo! ac, erchyu
yn erbyn prynedigaeth, rhad
ras, &c,
*
*
 S O 4 16 S O

Sock, s. socrysen, soccas, math i Sole, r. swadna, goseilio

o esgid saw sit-isel, pawgen ; Soiecism, s. ymgroes-iaith, an:
Socket, s. twil, said-dwil, der | lyson-iaith; anginysoniaeth
byn-dwi!, mortals: crai , Solemn, a. difritol, difrif-dawys,
Sod, s.tywarchen, tywarch: p. tra-phºwysis, arbenig; parchun
tyweirch ; r. tywarchu goruchel; arswydas
Sedality, s. cytellach º
Solemnity, s. edmygedd, diff
Sodden, pºrt. berweig; herw ddwysder; dwys neu didifiº
Soddy, a tywarckog gy flawmiad; uchel-wasanaeth;
Soder, s. metel asie, ias-ſ-tel, rhwysg+awredd; uchel-wy!
sawdur: r. asio, .ias-gyefie, Solemnization, s. difrif-gadwad,
sawdrio, sawdurio gweinyddiad, gweinidogaeth
Sodomite, s. gwrryw-gydivr Solemaize, r. diºgadw, gwei
Sodomitical, a gwrrywaydiol yddu, men gy i
Sodomy, s. Edr. Biggery Solicit, r.erfyn, taer-erfyn, creſ.
Sofa, s. esmvwyth-faingc ymlıwedd; dyfal-geisio
Soft, a. meddal, tymer: masw: Solicitation,s.taer-daeisyfiad,&t
esmwyth; muyn, tirion, araf. Solicitor, s, ertymiwr; dadieuw:
chwarian; gwagsaw tros arall, drprwywr
Soften, r. meddalhäu, meddalu, Solicitous, a gofalus, pryderus
tyneru; ystwytho, mawseiddio Solicitude, s. gotal, care, tra.
Softness, s. meddalweh, meddal gofal, dwys-o'al, cur, pryder
|
edd; tymerwch; maswedd Solid, sub. caled-gorph, cyfan
So-ho, interj. hai-how, clyw, gorph; sylwedd: a. caled, cy.
gwrando fan, sylweddol, fyrf, didwa
Soil, s. pridd, daear, tir, Hawr: Solidity, Solidaess, s. cyfander.
tom, tail: r. diwyno, Ilych sadrwydd, flyrfder, sylwedd,
wino, budredda; teilo sylweddolrwydd, dwysder
Sojourn, r. ymdaith, ymdeithio, |Solifidian, s, unaddalio fodifydi
gorymdaith; trigo, aros heb weithredoedd yn flydi
Sojourner, s. alitud, pererin, ym |, gadwedigol, unig-ffyddiad
deithydd, yundeithiwr |Soliloquy, s. human-ymddyddau
Solace, s. cysur, dyddauwch, hy-l Solitariness, s. unigder, unigdru
frydedd, hyfrydwch: c. cysuro, anhyfrydedd, cethinedd
dyddanu, ilomi, difyrru Solitary, a.unig; disathr
Solar, Solary, a. perthynol i'r Solitude, s, unigedd, ymmeilldº
ilaul, heulog, hemlaidd edd; Ile digyfannedd
Solar, Solary, s. heulfa, goruch Solo, s. can unllais
stafellyn wyneb yr haul Solomon, s. Selyf. Salomon, S.
Soldier, s. milwr, sawdiwr, cèd Homom, yºgwr doeth
wr, arfawr, Ilúyddwr Solstice, s, gorsaf neu eithafºod
Seldier-like, a. milwraidd yr haul (ymyr haf, neu'rganafi
Soldiery, s. y Blu-filwyr —Summer Solstice, heul-Graf
Sole, a.unig, lumigol, un haf, hirddydd hat, alban befin
Sole, s. gwadn, gosail; aerwy: —Winter Solstice, heul-orsai
math o bysg, lieden chwithig: gauaf, byrddydd gauai, album
tafod yr hydd -
afthan
*
\ S O 4.17
---_-_*__*-*-
-----------

t
Solstitial a. heul-orsafol | Sooth, s. gwir, gwiredd
Solvable, a. toddadwy; dattod Sooth, r. boddio, boddhäu, llin
º adwy; a ellir ei diad-ddyrysu aru, lonyddu; gwenieithio
Soluble, a toddadwy, hydawdd Soother, s. boddhāwr, lonyddwr
Solubility, s. hydoddedd Soothsay, r. dewinio -

... Solve, t. igor, egawr, dehongli Soothsayer, s. dewin, dewinwr

Solvency, s. gallit i dalu dyled Soot! saying, s. dewiniad
Solvent, a. abl i dalu -
Sooty, a. huddyglyd, pardiuog
"Solvent, s, trywyth, edrwyth, yr Sop, s, gwlych-dāmaid
hym a dawdd neu a ysa Sop, r. mwydo neu w!ychu
'''Solition, s. dattodiad, egluriad; Sope, s. Edr. Soup, &c.
attebiad; tawdd-chwaliad Sopli, s. ysgolaig dwyflwydd (yn
* Solutive, a rhyddháo), egorawl Nnghaergrawnt) is-urddyń
: Some, a. Thai, rhyw, peth, yellyd Sophi, s, ymerawdwr Persia
ig: S. rhyw-rai, rhywfiſht: ad-l Sophism, s. twyll-ddadl
* oddeuti, y’nghylch Sophist, Sophister, s.twyll-ddadl
* Somebody, S. rhyw-uu euwr, gau-tesymydd
* Somehow, ad. vii rhyw fodd Sophistical, a. cyfrwys-ddadleu
* Something, s, rhyw-beth ol, twyll-resymawl
"Sometimes, ad. weithian, ambell Sophistication, s. Ilygriad, an
º' waith, arrai pydian urddiad; twyll-gymmysgiad
* Somewhat, s, rhyw-beth Sophistry, sub, dadlyddiaeth ys
* Somewhere, ad. yn rhyw-le trywgar, geu-bwyll, twyll
* Somniferous, Somnific, a hun resymiad, siam-ddadlyddiaeth
ddwyn, cwsg-bar
ºf Sonnifugous, a. cwsg-rwystrol
sº Soporific, a hun
ar, cysgiadol, cwsgbar
• Somnolence, s. cysgadrwydd Soporiferousness, s.cysgiadrwydd
* Son, s. mab, ab, ap Sorcerer, s. swynwr, chwidw
." Son-in-law, s. mab y'nghyfraith, Sorceress, s. swynwraig, hudoles
9 daw; dawf Sorcery, s. swyngyfaredd
& Sonable, a. seiniadwy Sordid, a bawlyd, brwnt, baw
* Sonata, s. cyfansoddiad peror aidd, salw, gwael; crimtach
tº iaethol, ton at offer cerdd Sordiduess, s. bawedi, baweidd
& Song, s. can, caniad, cathl, cerdd dra, budr-chwant, cybyddiaeth
& Songster, s. caneuwr, cantwr, Sore, s. anafod, archoll, briw,
& cantawr, cethlydd, caniadydd dolur, clwyf: a. tost, blin, do
º' Songstress, s. caniadyddes, cant lurus, poenus: ad. yn dost
aſ wraig, cantores Sore, s. carw pedeirblvydd
Sonnet, s. cantham, cenig Sorel, s. carw teirblvydd
Somneteer, s. crach-brydydd Soreness, s.toster; poenusrwydd
Sonorific, a. seiniannol Sorrel, s. y ddlingol, suran: a.
Sonorous, a. seinfawr, soniarus gwineu-goch, melyn-goch
Soon, ad, yn fuan, yn ebrwydd, Sorrow, sub. tristwch, tristedd,
yn glau—Sooner, yn' gynt— tristyd, goſid, blinder, aeth, al
Soonest, yn gymnaraf, yn flaen aeth, trymder: v.tristău.gofidio
af, yn gyntaf i Sorrowful, adj. trist, trymdrist,
Soot, s. huddygl, parddu, swta | atlurist, galarus, cwyntautis
•*
 S O 4.18 S P º

Sorry, a trist, &c.—salw, gwael: Sour, r. suro, chwil,lo; Sarrugo

t
bawiyd, bawaidd—I am sorry, Source, s. ffynnon, frynhouell
maen dörwg gènyf—To be henydd; gwreiddyn
sorry, tristãu, gofidio, &c. Sourish, a. surllyd, egraidd
. Sort, s. modd; math: rhyw, sud, Sourness, s. surni: sarrugrwydd
sut; gradd: r. trefnu, addasu; Souse, s. sur-gyfaith; cyffeit
cymulathu; dosparthu gig; r. cyffeithio; rhoi elivyrº
Sortable, a. cymmathadwy dicchfa; chwyrn-ddisgyn aſ
Sorting, s. cymmathiad South, s. deau, dehau
Sortment, s. cymmathiad; cvm Southerly, Southern, a. déeue
math-nwyfau, pigion addas o delieuol; deheubarthol, debee
ciddo amryfath bartheg—The southern dialº,
Soss, r. swrth-ddisgyn y ddeheubartheg
Sot, s. diottai, brwysgym, ym Southernwood, s. Ilysian'r corpº,
frwysgwr, ymddyfol-wr yr hen wr, siwdr mwdr º
Sot, r. dilyn diotta, yinfrwysgo Southing, s, tyniad tu a'r dehui.
Sottish, adj. meddw; diodgar; deheuad, deheubarthiad
penfeddw; syfrdan, hurt South-Wales, sub. Deheubart:
Sottishness, s. diodearwch Cymru; y Deheudir
Sovereign, s. pen-llywydd, pen Southward, ad. tu a r dehau
naeth, pen-arglwydd, unben; Sow, s. hwch, banwes, cum,
arben; a. goruchaf, goruchel, llwpai—A young sow, hespir
arbenig; effeithiol, difeth hwch
Sovereignty, s. arglwyddiaeth, Sow, v, hau, heu
goruchafiaeth :—effeitliioldeb Sow-bread, s. bara'r hych, afaly
Sough, s. ffos gudd / . ddaear
Sought, part. ccisiedig–I sought, Sow-gelder, s. dyspaddwr hychº
ceisiais, &c. Sower, s. hauwr, heuwr
Soul, s. enaid, enawr; einioes; Sowing, s, head, heuad
yspryd; calon, meddwl; dyn Sowish, a hychaidd, fel hwch
Soul-less, a. dienaid, difywyd Sow-thistle, sub. ysgall y mêch
Sound, a. iach, lachus, iachusol ; llaeth-ysgall
dianaf; cyfan, didwm, difreg; Space, s. encyd, enyd, yspañ.
tym; gwir-ddwys cyfrwng,cyfwng;gwers; ystol
Sound, s. beis-for, bas-for:—sain,
Spacious, a. ellang, helaeth
swn, trvst, adsain, llais; r. Spaciousness, s, ehangder, ehan:
seinio, synio, lleisio, eichio:-rwydd, helaethaer, helaeth
plymio; chwilio rwydd, ehelaethrwydd -

Sound-board, s. sein-fwrdd Spade, s. pål, rhaw, rhaw bal:

Sounding, a. seinfawr, soniarus: hydd teir-blvydd oed
s.seiniad; dyfnder, dyfnedd Spagyrist, s, fieryll. Edr. Chymis
Sounding-line, s.llinyn plymio Spain, s. Yspaen, yr Hispaen
Soundly, ad, yn dºwys, yn dda Spake, r—I spake, lletarais, &c.
Soundness, s. iacſ.usrwydd; cy Span,s.rhychwant; r. rhychwant
famrwydd, cyfander; cadernid —She span, hia myddodd
Soup, s. isgell, llymeidfwyd Span-new, a tanili, newydd dan.
Sour, a. sur, chwibl, egr; sarrug lli, newydd danlliw
N S P 419 - S P

Spangle, s. claer-foglym, gloyw Spattle, sub. yspodo!, mwndill,

a dilarm, aur-foglyn; r. claer moel-ffon: v. yspodoli
foglymu; serennu; enrfritho Spatula, s. taenédlafn, cy!!ell eli
Spaniel, s.adar-gi; mawſ.gi meu blastr. Edr. Spattle
Spanish, a. Yspaenaidd–Spanish Spavin, s. llyncoes, llymmeirch
... flies, culion paradwys Spaw, s. ffynnon yn tarddu oddi
Spank, t. taro à chledr llaw arryw fºyn, ac felly yn fedd
, Spanking, a. Ilydan-gryf; hoyw ygol—Spaw water, mwyn
... Spar, s, bolt; gwydr-faen; colp, dqwfr
... ysgolpen, aseth (pl. colpau, Spawl, s, poer: r. poeri
... esyth:) v. bolltio: ynlladd o Spawn, s, grawn, groned, gronell
... hyd breichiau pysgod; grifft Ilyffaiut; sil;
sparables, s. boelion digloppa hil: v buyrw grawn, silio; hilio
Spare, a. cynnil; cul-fain, teneu; Spawner, sub. pysgodyn fenyw,
... hepcorol, dros ben digon: r. gronell-bysg—A salmon spawn
cymnilo; arbed, eiriach; hepcor || er, hwy.ell, hwyddell, cliwi
.Spareness, s, teneuder, meinder well
Spare-rib, s. asen y frân, eisgivyd Spawning, s. siliad, gronelliad
mochyn, cul-asen Spay, v. dyspaddu creadur be
Sparing, a. prin, ambellenig; nyw, gåst, hwch, &c.
cynnil, arbedus, crintuch Speak, r, llafaru, Ileſaru, siarad,
Sparingness, s. cymildeb dywedyd, yngan, hebu, ymad
Spark, s, gwreichiomen; coegyn, roddi, areithio, ditio, parablu
hoyw-lengcyn, cariad-fab Speakable, a. Ilefarawl
Sparkish, a hoyw.wrych, dillyn Speaker, s, llafarwr, ymadrodd.
* wych; coeg-w$ch; nwyfus wr, areith wr, areitliydd, geir
Sparkle, r. gwreichioni . ydd, siaradwr, parablvr
Sparkles, s. pl. gwreichion Speaking, s.llafariad, &c.—Evil
Sparkling, a.gwreichionllyd speaking, cabledd, gogan-air
* Sparkling, s. gwreichiomiad Spear, sub. ber, ysbér, rhaidd,
Sparling, s. y-p$sg brwyniad . gwayw.ffon ; tryfer-—-Spear
* Sparrow, s. goſſan—Thatch-spar man, fronwayw-wr: pl. flyn
º:
row, aderyn y to—Hedge-spar wewyr
r roup, brych y cae, gwrach y cae Spearmint, s. mintys Mair
º,
—Mountain sparrow, golfan y Spearwort, s. Ilysiau'r gwayw,
º:
"mynydd-–Red-sparrow, golfan llysiau'r eryr wryw
y gors - Special, a neillduol, enwedigol,
Sparrow-hawk, s. cudyll cºch, pennodol; arbenig; dewisol
curyll y gwynt, ceinlly goch, Speciality, s, pennodolrwydd
pilan, gwipai, Ilemystem Specialty, s. anºmod-rwym
* Spasm, sub. cwlwm gwythi, yr Specie, s. arian bathawl; bath
wrwst, gwymeg. Edr. Cramp Species, s.rhyw, rhywogaeth.
º Spasmatic, a gwymegawl, gwr. Specific, s, priod-feddyginiaeth
. . ystaidd, perthynol yr wrwst Specific, a. priodol, penmodol,
Spatter, e. taen-wlychu; budr enwedig, enwedigol, meillduol,
- eddu ; diblo, Edr. Bespatter yspysol; rhywogaethol; parthof
Spatterdashes, s. socasau, socysau Specifically, ** y rhywiad
3 I 2
 S P 420 S P

Specification, s, penmodiad, gwa |Speedy, adj. buan, cyfiym, el

han-nodiad, yspysoliad rwydd, brysg, brysgar, prysº
Specify, t. penmodi, gwahan Spell, s. cyfaredd, swyn, swy.
nodi, gwahau-ddangos,yspysoli gān, swyn-gyfaredd:—sińs
Specimen, s. rhag-brawf, golyg waith: v. swyuo: sillafu
ym, golygwel, cymnrych Speller, s. sillafwr, silliedydd
Specious, a golygus, wyneb-deg, Spelling, sub. silliad, sillafiad
rhith-weddol, ymddaugosiadus Spelling-book, silliadur
Speck, s. magl, inam, brycheuyn Spelt, s. math orawn gwael
Speck, r. mannu, brychu Spelter, s. math orith-fettel
Speckle, s. mennyn: r. britho, Spend, r. treulio, gwārio; aſak
mânfritho, ysbrychu, brychu loni, gwastraffu, dita
Speckled, a brych, brychedig, Spendthrift, s. afradyu, of rād;
brith, brithedig, mān-frith, &c. gwastraffwr, afraúlouwr >
Spectacle, s. drych, golwg Sperm, s. hād, rhith, anian
Spectacles, golwg-wydr, trem Spermaceti, s, amian mor-farch
wydr, syll-wydrau, yspectal Spermatic, q, hadol, hadawg
Spectator, s.edrychwr, golygied Spew, r. cyfogi, chwydu, glots'
ydd, golygydd, canfyddwr ymgyfogi, burw i fynu
Spectre, s. drychiolaeth, ellyll, Sphere, s. cron-bellen, crontº
. anyspryd, Iledrith, cronnell; cylch, cyphael, *

ugw gylch, swydd-gylch, swydd.

Speculate, r. golygu yn y medd.
wl, bryd-olygu, golygiamu Spheric, Spherical, a cynghrºl
Spectilation, sub. golygiad yu y
meddwl, bryd-sylliad, rhag Spherule, s. pelen, clobyn
drenniad, golygianniad
Speculative, a golygiadol, golyg
edigol, golygiannol
Speculator, s, golygiannwr
Speculum, s. drych
Sped, part. Edr. Speed
Speech, s. araeth; lleferydd, lla
far, arawd, parabl; ymadrodd;
iaith, tafodiaith -
Speechify, v. coeg-areithio
Speechless, a. mud; wedi colli'r
lleferydd, dilafar s
Speed, s. brys, brysiad, dyfrys;
cyflymder: r. brysio, dyfrysio
prysuro; llwyddo, fynnu—He
sped, fe frysiodd; efe alwydd
odd–On full speed, ar garlam
aeth
cyfrgrwn: fem. cyfrgron
Spice, s, pèr-lysiau'r India
|Spice, r, llysieue, pèr-lysiens
Spiced, Spicy, a. Ilysieuog, At
|Spider s, cor, corryn, copy
pryf copyn, eyffiniden
|Spigot, s. yspigod. Edr. Faired
|Spike, sub, tywysen: pºwys
hoelen hir, eethr, cetire
Ilym-flaen: v. hoelio, cethn
blaen-llynu, pigfeinio, pvy
|Spikenard, syspicnard, mari
|Spill, s. yspil, yspilyn, derº
dryllyn, yellydigyn
Spill, c. colli neu dywallt gwly;
Spin, r. nyddu: main-lifo
Spinage, s. y bigoglys, pigoga
Spinal-marrow, sub, m -

gwyllt, yn merth y carnau neu babwyryn y cefn

Speediness, s. cyflymedd, cyf. Spindle, sub, gwerthyd; echº
lymdra, buanedd, ebrvyddedd canol-bost grisiau; yspigod
Speedwell, s, Edr. Flwellin - |Spindle-tree, s, piswydden
 S P
Spine, s. asgwrn y'cefn, yspin
Spinet, s, organ dannan
Spiniferous, a. dreiniog
Spinner, s. nyddwr, myddiedydd:
fem. nyddwraig, myddiedyddes
Spinning, s. myddiad—Spinning
wheel, troell nyddu
Spinous, Spiny, a. dreiniol, drein
llyd, llawn drain, dreiniog
Spinster, s. nyddwraig, merch
weddw, ddibriod, meu an
weddog - |Spittle, s, poer, pocryn, haliw
Spiral, u. fel cogwrm tro, (Edr.
Screw) nydd-droellog, mydd.
dröedig, nydd-drüawl, dynydd
awl
Spire, s. nydd-dro; dyrwyn-dro :
tywysen; glaswelityn; adail,
men rywbeth a dyfon flaen
fain; clochdy blaen-fain, pig
wrm, cwrm, cyrmen: r, tywys
enu; blaem-feilio, pigyrnu
Spirit, s. yspryd; emaid; einioes,
fun, anadl, by widgrwydd,
calondid, gwrolfryd; tyminer,
tuedd: r. calonogi
Spirited, a. ysprydlawn, gWrol
Spirits, s. ysprydoedd; yspryd
ion:-dysdyllion. Edr. Spiri
tuous
Spiritual, a. ysprydol
Spirituality, s. ysprydolrwydd
º Spiritualize, v. ysprydoli
º Spiritualizer, ysprydolwr
it. Spirituous, a. poeth-gryf, gwir
º Splenitive, a. poethlyd, anynad
odawl, gwirod-gryf.--Spirituous
liquor, poeth-wlyb, gwirod:
pl. poetil-wlybion, gwirodau
Spirt, s. ysbongc, hwrdd neusias
o orchwyl: t. ysbongcio; pis
tyllio; chwistrellu
Spiry, a. ºlaen-fain. Edr. Spiral
º,
Spissated, a. tewychedig.
Spissitude, s.tewychedd, tewedd,
! Spit, s, pèr, běr: v. gosodar fêr,
beru:—poeri, dyboeri
Spital, s, yspytty, claſdy
4.2 I S P
(Spite, s. ccmfizen, mic, drwg
ewyllys, dygasedd-in spite
of, ergv, aethaf, er daunedd, o
anfodd-Out of spite, o fic, o
wir wenwyn
Spite, c. migio, mighso
Spiteful, a. migus, dygas, digus,
cenſigeuus, trahäus
| Spitefulness, s. migrisedd,, migu
rwydd, dygasedd migus
Spitter, s, poerwr, dyboerwr
Splash, t. arwlychu; tatlu dwſr
neu laid; leidio
Splashy, a. pyllog: Ileidlyd -
Splay, v. goleddfu, crib-weithio
gwāl; llaesu palfais march;
dyspaddu-A splayed boar and
sour, twrch a tilyrches, baedd
a hwch dayspaddedig
Splay-footed, s.troed-gam
Spleen, s. y ddueg (Edr. Milt:)
clefyd y ddueg, y ddueg-wst,
pruddglwyf, dulyn; hen-gas;
drwg ewyllys; dyſn-gas
Spleenful, a. digllawn, digus
Spieenwort, s. Thedyn y fagwyr
Splendent, jº, a. claer,
dysglaer, claer-wych, gloyw,
ysplenydd, harddwych, hardd
deg, costfawr, mygyr
|Splendor, s, gwychder, gwych
edd, ceinedd, gorwychedd
Splenetic, a, claf o'r ddueg; an
ynad, croes, digofus, digus
Splent, Splint, Splinter, s. dy
ºfloen, dellten, flochen; ys
gyren
Splinter, v. delltu, delltenu,
ºfflochenu; ysgyrioui
Splice, v. cymblethu pennan
rhaff; cydgyssylltu; cytannu
Splint, s. dysglóen. Edr. Splent
Split, v. hollti; delitu; rhamnu
Splitter, s. holltwr, &c.
Splutter, s, godwrūd, fºrdan
 Gre
42 S P
S P -

* Spoil, sub. anrhaith, yspail, ys genau pistyll, dwsel : t: pis

glyfaeth; r. anrheithio,yspeilio, ; :: tyłlio, frydio, dylifo
difrodi; anafu, andwyo Sprain, s, twrf, tyrfiad: r. tyrfs,
Spoiling, s. anrheithiad, &c. i ysigo, dirdrói, gwyrdroi
Spoke, s. adain neu fiaich olwyn; Sprat, s. mor-grothell, cor-ben
carfan gwéydd i wegyn, cor-benwag
Spokesman, s. areithiwr, dadleu Sprawl, v. ymystyn ar lawr, am
wr, neusiaradwr dros arall greinio, ymgreinio, yumrwyfo
Spoliate, t. Edr. Spoil Spray, s. brigyn, ysbrigyn, ys
Spoliation, s. anrheithiad gewyllyn:-ewyn, tawch, neu
Spondee, s. dau sillaf hir asgellwrych y mér
Sponge, s. Edr. Spunge Spread, s.tanfa, taeniad, ymdaen
Sponsal, a. priodasol, dyweddiol iad: r, lleda, tanu, taenu;
Sponsion, s. ymrwymiadi atteb peilio; ymiedu, ymdamu, &c.
Sponsor, s. mach, mechuiydd, Sprig, s. brigyn, ysbrigyn
meichai; tad bedydd, nam Spriggy, a. brigog, brigynog
fedydd ; alltraw Spright, s. drychiolaeth, eliyil
Spontaneity, s.gwirfoddolrwydd; Sprightly, Sprightful, a bywieg,
rhydd ewyllys eidiog, gorhoenus, siongc
d,
Spontaneous, a, gwirfoddawl, na Sprightliness, d,s. hoenusrwyd
turiol, o hono ei hun - -
siongcrwyd heinifdra, gor
Spool, sub. gwerthyd—Spooling hoen "
wheel, rhôd myddu, troell Spring, s. flynnon, ffymonell;
Spoon, s. Ilwy; r. gostwmg hwyl dechreuad, tarddiad; gwan
iau llong of aen y gwynt wyn; llam, crychnaid; llam
Spoonful, a llwyaid, llonaid llwy lefnyn, tym-lefnyn, gwth-lafn
Spoon-meat, s. byydllwy, llym —Day-spring, codiad y wavr
... eidfwyd, llwy-fwyd Spring, v. tarddu, torri allan;
Spoonwort, s. llysiau'r llwy egino, blaguro: neidio, dyeh
Sport, s. chware, chwareu, gwar lammu, cliwyrn-godi; adjam
eu; difyrweh; digrifvch, cell mu--To spring a leak, ym.
wair; camp: v. chware, gwar agennu
eu, gware; ymddifyrru, ym Springal, s, glaslangc, Hengcyn
ddigrifo; cellwair Springe, Springle, s. croglath,
Sportful, a.chwareugar, difyr byddag, telm, tag-fagl
Sportive, a chwaréol, chwaréus, Springhead, s.llygad flynnon
gwaréus, cellweirus, digrif Spring-tide, s. gorllif, gorllanw'r
Sportsman, s. helivr; adarwr mör; dwfr newydd
ol.
Spot, s. man, brycheuyn, ysmot: Springiness, sub. gwrthneidi
v. brychu, mannu, ysmótio . rwydd, ardwyth.der
Spotless, a. difrycheulyd, glän Springy, adj. gwrthneidiol, ar.
Spotted, Spotty, a brith, man |Spri dwythawl, adlammawl
mog, mannedig, brycheulyd nkle, v. taeneliu, ysgeinio,
Spousal, s. priodas; dyweddiad ysgeintio, ysgaenu
Spouse, s. dyweddi, priod; priod Sprinkling, s. taenelliad, ysgain,
ferch, priodas-ferch; priod-fab ysgeiniad, ysgeintiad
Spout, s. pistyll; frwd; rhaiadr; Sprite, s, ellyll, bygan, mwei
 S P 423 S Q

Sprout, t, blaendarddu, blaguro, Spying-glass, s. yspeien-ddrych,

egino, torri allan. -
syll-wydr, syll-ddrych
Sprouts, s. ysgewy!!; adfresych Squab, s. sach-glustog: dym byr
Spruce, a tiws, dillyn: Heyw, dew, trólyn, pvttyn, ffwtiar:
, pingc, Syw, pert, propr fem. trólem, fivtog: c. syrthio
Spruce, s. math o fawydden yn glwyden
Spruceness, s. dillymedi, tiysni; Squabbish, Squabby, a. ysmwt,
hoywder, ping.crwydd, &c. bondew, tew-lydan, bontinog
Sprucify, p, tacluso, twtmeisio, Squabble, s, fºrwgwd, ymgiprys:
hoy wi: ymbingcio v. ffrygydu, syrthio allan
Spud, s. darn cyliell; pyttyn Squabbler, s, cynhenwr, cecryn,
Spume, s. ewyn; gorterw: r. ymdaerwr
ewynu, malu ewyn; gorferwi Squadron, s." mintai o longau
Spumous, a. ewynog; gwag rhyfel, llynges; byddin-fintai
Spun, part. and a. myddedig, &c. Squalid, a cethin-wael, bawlyd
Spunge, sub. ysbwng, yshwrn, Squalidity, s. bawlydrwydd
gwlân y már, mor-fadarchen: Squall, sub. awel daisymmwth,
v. ysbyngu, sychu äg ysbwng; chwa, chwaw, gwth-wynt
bolera; by w argöst arall Squal, r. ysgrechain, crech-leisio
Spunger, s. bolerwr, bol-westwr Squalling, s. ysgrèch
Spunginess, s. ysbyngeiddrywydd Squally, u, cliwawiog, awelog
Spunging-house, s, géol-dy (lle ySqualor, s. budredd, budreddi
cedwir dyledwyr tros amser) Squamous, a. cennog, cènawg
bling-dy, y flingfa Squander, r. gwasgaru, gwas
Spungy, a. ysbyngaidd, madarch traffu, afradloni, difrodi, difa
aidd; masw, meddal Squanderer, s, gwastraffwr, &c.
f
Spunk, s. prem gwyn, pren pundr Square, a. ysgwār, cwar, ped
sych; arial, bywyd war-ochrog, pedrongl, petrual;
Spur, s. yspardun, barrog, ethy, ysgwir
adoyw, gotoyw, cymliellai: r.Square, v. ysgwario, pedrori,
ysparduno; symbylu; cym pedrongli; trefau, llumio
º
hell, annog, dir-annog Squareness, s. ysgwāredd, &c.
Spur-gall, s. 61 yr yspardun Squash, v, gwasgu'n deisen
º
Spurge, s, flamgoed, Ilysiau ºr Squat, sub. cwrcwd, crwcwd;
cyfog, llaeth y'sgyfarnog cnwff, um byr a llydan: v.
Spurious, a fugiol, bastardd cwrcydu, crycydu, eisteddar
aidd, bastarddawl, geu-rywidl y garrau, cwrian; clugio; gor
Spuriousness, s, geuedd, fugiol weddar wāl, yswātio
edd, basdarddiaeth Squeak, t. gwichio, gwichian,
Spurn, r. gwrthod gyd a dirmyg; filichio, gwichleisio, cymnich
gwrth-wingo; cás-wrthod dan: s. filich, gwich, gwichlef
Spurt, s.hwp, hypynt. Edr. Spirt Squeaking, a., gwichiog, ºfflich
º
Sputter, s. ftwdan, godwrild: v. iog: s, gwichiad, gwichleisiad
saethu poer wrth siarad Squeal, v. gwilrin, Edr. Squeak
Spy, s. yspīwr, yspienwr; gwyl Squeamish, adj. dicra, alarlyd,
iedydd: r. yspeio, yspeiena, gwrthneugar, gwrthwynebus;
selu; chwilio; cantod; forio ffroen-uchel, hyddig
º
 ST 424 ST
---------

Squeamishness, sub. dicrawch, age, s. chwareu-lofit, chwaren

gwrthwynebiad y cylla
Squeeze, s, gwasg: r. gwasgu
Squeeziug. s. gwasgiad
Squelch, s. swrth-godwm
Squib, s, fug fellten; thanig
s le; esgyn-lawr, hurtr, tafiod:
gradd, teithradd, teith ran,
gorsaf; gyrfa
Stage-coach, s, Ilêg-gerbyd, clut
ai, taith-gerbyd -

Squill, s, winwyn y mor w Stage-play, s, tafod-chware

Squinancy, Squincy, s. y fvnyg. Stage-player, sub, tafºod-chwatt
log, yr hychgrug. Edr. Quinsul | ydd, dynwaredydd
Squint, a. gwyr, traws; r. Ilygad Staggard, s. carw pedeir-blvydd
wyro, traws-dremio Stagger, r. Hongcian, hongcº,
Squint-eyed, Squinting, a. Ilygad. liwntian; petruso; ammau
traws, llygad-groes, llygal-wyr Staggers, s. dera, pendôaredd,
Squire, s. Edr. Esquire peridro, gºsp, eliegr, pendia:
Squirrel, s, gwiwer, y wiwer Stagnant, adj. iionydd, marw- |
Squirt, s. chwistrell; r. chwis Stagnant trater, mer-ddwff,
trellu; pºstyllio: pibo Ilymwyn, marw-dawfr -

Squitter, r. ysgothi, ysgythu Stagnate, r. cronni, llynio; seſsi

Squob, Squab, s, tew-glustog (fel dwfr heb rediad) |
Stab, s. bråth, gwan, erwan; Stagnation, Stagnancy, s. croſſ
trywan: r. brathu, gwanu, er niad, llyniad; ynsafiad
wamu, try wanu Staid, Stayed, a. arafaldd , difnſ, ſ
Stabber, s. trywanwr, gwanwr dwys, sobr, rheolaidd
Stabiliment, s. atteg: cadarmhad Staidness, s. diſrifweh, sobrwydd
Stability, s. sefydlogrwydd, sicr. Stain, s. ystaen; brycheuyn, man.
wydd, cadernid, diogelwch gwarth-nod
Stable, a. diysgog, sefydlog, sef. Stain, r. ystaenio, difivyno, dº
ydledig, cryf, cadarn-gryf wyno, , anurddo; brycheut
Stable, s. marchdy, aman, 'stabl gwaradwyddo - -

Stableness, s. diysgogrwydd Stairs, Stair-case, sub. int, ,

Stabling, s. Ile mewn marchdy; dringfa: sing. gris, lled-dring
cadwad, porthiant meirch,&c. Stake, s... pawl, pólyn; budde,
Stablish, v.sefydlu. Edr. Establish buddeilw; cyngwysti: r. pe.
Stack,s.ystăc, das, mwdwl, bera; ioni:—-cyngwystlo, dal—H:
twrr, crug: t. ystäcio, dasu, staked his all, auturiodd yrhyn
mwdylu, dasylu a feddai—His life is at stak,
Staddle, Stadle, s. ystól mwdwl, mae eifywydar lawr, wediti
marchwydd das; atteg; bagl anturio, mewn perygi
Stadtholder, s. pen-llywydd gynt Stale, a hèn, henaidd; diflas
ar yr Isellmyn (Dutch) egr, egraidd; hén-gadw
Staff, s, ffon, llawfou, pastwin; Stale, sub. , trywngc, pision:
hel-fron; pawl: berllysg:—yr troethi, piso, gollwng trunge
holl ben-gadpèniaid mewn llu Staleness, s.hènder, hêndra; egº
Staff-bearer, s. brysgyll-ddygydd, edd, egrwydd, diflasrwydd
dygiedydd y ferllysg Stalk, r. paladru; corsenu:-.
Stag, s. carw coch pum-mlwydd rhodio'n ben-uchel, yn duº
oed acuchod; cerwyd gywilydd, Sc.
 ST 425 ST

Stalk, s. paladr; bomyn; corsen, Standing, a. sefydlog, satadwy,

callodryn, conyn: gwelltyn; sefydledig
coes ffa; bolidad Îlin:-rhod Standish, s. dā-lestr, corn dt,
iad syti-falch Stang, s. ystang, ystemgaid -

Stalking-horse, s. cefyl adara:- Stannary, sub. ystaen-glawdd,

march cynfas; fug-orchudd cloddfa plwm gwyn. Edr. Tin
Stalky, a. paladrog, corsènog Stanza, S. penmill -

Stall, s. c6 r; cadair cór; march Staple, s. marchmadſa, march

nad-faing.c.; gweithgell; preseb
Stallage, s. ffeir-doll, buthdoll
Stalled, a. pasgedig, tew-basg
Stallion, s. march, amws
Stamina, s. briger, mān-wallt neu Star, s. seren: pl. sèr, syr
linynau blodeuyn
Stamineous, a. Hinynog
Stammel, Strammel, s. caseg din
dew: llangces dew-fonog
Stammer, s. attal-ddywedyd: p.
bloesgi, siarad fig attal arno
madle, marchmad setydlog:—
daliedydd meu dáerbyniawdr
bollt cio, ystwfwi
Staple, a. setydledig; penmodol
Starboard, s, tu dehau llong
Starch, s, syth, lledlud: a furf.
gar, rhy-ddichlyn: r. sythu
Stare, s.llygadrythiad, sylldren:
v. Ilygadrythu, sylldrémio, hyll
drémio, ymhyllu -

Stammeter, s. bloesgwr, un àg Star-gazer, s. sér-dremiedydd

attal dywedyd arno Staring, a. hyll-drémiol
Stammering, s. bloesgni, bloesg Stark, a. syth, afrywieg, anys
edd, attal-ddywediad twyth—Stark-blind, holiol
Stanlp, s. argraff, argraffinăd, Öl; ddall—Stark-naked, noeth
bath, bathiad; nôd-beiriant: lymun—Stark-mad, eithaf:
tarawiad a throed ar lawr gwallgofus--Stark-naught,drug
Stamp, v. p.wyo, briwo; cmoccio dros ben, eithaf drvg
a throed; modi, argraffu; bathu Starless, a. di-sér, lieb oleu sér
Stanch, a. diddos; cyfan, difreg, Starling, Stare, s. drudwy, drud
didwu; diysgog, cadarn, sad: wen, aderyn yr eira
v. diddosi; attal rhediadgwaed, Starlings, s, attegion, cambyst
neur cyffelyb - Starred, a. sèr-frithedig, serig
Stanchion, s. atteg, attegbost Starry, a. serenog, serog
sº s. diddosrwydd; sad Starry-system, s. seron, seroliaeth
rwydd, diysgo idd Start, s. llam, swrth-lam, maid,
Stand, s. .# sº gorsaf;. tarf maid; osgöad ; , rhuthr,
tº: dyryswch: dal rhuthr-gais: r. swrth-neidio,
ost: r, sefylli; bod; aros swrth-gilio, tasgu;, tafln; os
Standard, sub. Llumman, baner; gói: cychwyn gyrfa; dwyn ir
º profiedydd, prawf-fesur, prawf. golwg, ger bron, codi
reol: , a. gosodedig; yn ol. Starter, s. codwr; tarfydd; tarfgi
. . prawfºréol; cyfreitlilawn il Starting, s. cychwynfa—A start
º Standard-bearer, s. Ilummanwr, ing-hole, diang-dwil, cilia .
lummanydd, banerwr Startish, a. anwadal; hydarf --
Standel, s, prem a hir-safodd Startle, v. peri dychryn; cym
Standing, s. safiad; safle; oed, meryd dychryn; brawyehu,
oedran; parhād, arosta dychrynu, meidio ganddychryn
r

*
... a
. . *.
… •
 ST 426 ST

Starve, r. newynu; trengi o me. ! Stay, r, atos, trigo: attegu, cyn

wyn; sythu, ferru, rhynnu mal; dal, attal
Starveling, s. unbol-wag, &c. Stays, s. cwasp-rwyrm merch
State, s. cyflwr, ansawdd, he Stead, s.lle—-Instead, yn lle
lynt; agwedd; gradd, sefyllfa: Steadfast, n. sicr. diamwadal, di
rnwysg, rn-wychder, gor i ysgog, diymmod; cywir
wychder: llywodrarth, gwlad Steadfastness, s. dianwadalwch
wriaeth—State affairs, gorch Steadiness, s. divammalrwydd,
wylion llywoolraeth-State-bed, diysgogrwydd, dyfalwch
teyrn-wely—To lie in state, Steady, a. divammal, diamwadal,
gorwedd dan deyrn-grwys, neu diysgog; genrwiri gofalus
eur-grwys Steak, s, golwyth, dernyn o gi:
State, v. adrodd, gosod ger bron, Steal, r. lladratta, dwyn, cipal,
dodi i lawr; sefydlu ysgipio; myned, dyfod, new º'
Stateliness, sub. gorwychedd, wni-yd yn lladradaidd
rhodres, rhwysgfawredd Stealer, s.lleidr, lladratwr
Stately, s. uchelwyell, balch Stealth, s. lladrad—By stealiſ
Statesman, sub. gwlad-weinydd, yn lladradaidd; yn dirgelaide
gwladwr, gwladwriaethwr Stealthy, a. Iladradaidd; dirgel
Static, Statical, a. pvysyddiaeth Steam, s. ager, agerdd, anwedd,
ol, pvysawl - anvydd; tarth; angerdd: r.
Statics, s, pvysyddiaeth anwyddu, anweddu, agerddu,
8tation, s. sefylifa, gorsaf; galw tarthio
ad, lle; safiad: r. sefydlu, Steed, s. march, ceffyl; carnwyd
gosod mewn lle, &c. gorsafu Steel, s. malaen, balaen, dur;
Stationariness, sub. gorsafoldeb, fferis, duren: r. durio, caledº
gorsafolrwydd, saforwydd Steeliness, s. durdeb; dur-galed.
Stationary, a. sefydlog, gorsaf. wch, durfingdra
awl, ledig–Stationary Steely, a. dural; duriawl
wares, nwyfau gorsafol Steel-yard, s. puys-lath, duriath
Stationer,s.saf wertlydd, gwerth Steep, s. dihyn, llechwedd, tyle,
wir iyiran, papur, &c. diplwys: a, dibynaidd, serth,
Statuary, sub. cerſiwr delwau, syrth, lethrog: , r. mwydd,
delwedydd; delwedyddiaeth rhoi y'ngwlych, sicio, sicioni
Statue, s, delw, saf-ddelw, cerſ. Steeping, sub. mwydiad, siciad,
yll, cerfddelw, cerflun siciant: a.mwydawl, sicial
Stature, s. maint, uchder Steepings, sicion
Statutable, a. cytun a chyfraith Steepness, s. serthedd, serthiant,
Statute, s. gosod, gosodedigaeth, serthusedd, lletluredd
deddf, cyfraith Steeple, s, clochdy
Statute-book, s. deddflyfr jº,
Ste
adj. Ilechweddog. Edr.
Stave, t. dryllio, chwalu llestr
cylchogyn erwydd (yn estyll) stº. bustach: v. Ilywie; cy;
Staves, s. ſyn; erwydd; estyll eirio; cyfar-hwylio
Stay, s. arosiad, preswyliad: at Steerage, s.llywiad; Ilywle
teg, cynnalydd; cynnaliaeth: Steersman, s. Ilong-lywydd
. . funen, funenig, dal-rwymyn: Stegnotic, a bolrwymawl
-
 ST 4.
-----------------

Stellar, a serawl, serenol, serig hyblygedd; cyffdod; ystyfnig

Stem, s. paladr, corsen, cytſ, ºrwydd, cytidyurwydd
boncyff, pill, ach; tylwyth: Stifle, r. my gu; diffiddi: celu
pen blaen, duryn long: r.nof: Stigma, s, nod haiarn; gwarth.
io yn erbyn; sefyll yn erbyn, nod, nbd du; anair; gwatad
gwithsefyll; attal; darostwing wydd, senw
Stench, s. drewiant, drowdod, Stigmatize, r. senwi, gwarthnodi;
drygsawr, archwa; tº drew; gwaradwyddo -

Stenography, s. byr-ysgrif Stile, s. camfa, llamfa. Edr. Style

Stentorian, g. uchel-groch Stiletto, s. bidog, cyliell-gledd
Step, s. cam, camre (pl. camran) Still, a. Ilonydd, tawel, dystaw:
cerddediad; 61 troed; fonys r. Ilonyddu, tawclu; dystewi
gol: r. cammu; cerdded Still, ad. etto, er hym, er hyny,
step-father, s. llys-dad hydyn hyn: yn wastadol
step-mother, s, llys-fami Still, s. dysdyll-bair
Steril, a. diffrwyth, anffrwyth Stillatory, s. dysdyll-dy
º lawn, amfuddiol; hysp; fem. Still-born, a. Inarw-anedig, Inarw
, hesp; sych, sychlyd: fem. séch geni, erthylaidd
Sterility, s. diffrwythder, &c. Stillness, s. tawelwch, dystaw.
Sterling, s. arian bathy deyrnas: rwydd
adj. iawn-fathedig, gwir fath; Stilts, s, tudfachau, ystudfachau
eyfreithlawn; pur Stimulate, r. swmbylu, symlu,
Stern, a. sarrug, surlym, cuchiog ysparduno; annog, cymbell,
Stern, s.llyw Ilong; y pen ol gyrru y’mlacn
Steriness, s. sarrugrwydd, &c. Stimulation, s. swimbyliad, &c.
e Sternutation, s: trewiad, entrew Stimulus, s. cymbellai -

iad, tisiad Sting, s. cólyn, connyn: r. brathu

Stew, s. ‘pysgod-lyn; twyn-dy; - neu wanu ä chályn; pigo
putein-dy: r. araf-ferwi Stiuginess, s. crihtachrwydd, &c.
- Steward, s. cornchwyliwri dys. Stingless, a. digólyn; diniwed
tain—Stewardship, gorucliwyl Stingo, s. heu gwrw cryf
iaeth; dysteiniaeth Stingy, a crintach, crintachlyd,
Stick, s. pren; flon, pastwin, llaw. anhael, calon-gaued, llaw-gau
from: r. glymu; gludio; rhuso, ed—A stingy one, cledryn:
petruso, gwanu, brathu frºm. cledren, un yngreg
... Sticks, s. blagur, mangoed Stink, s. drewi, drewsawr: r.
... Stickiness, s: giudiogrwydd drygsawrio, drewi. Edr. Stench
Stickle, r. yndrafferthu; ynyr Stinkard, s. drewgi
raeth, ymyrru; ymbleidio Stinking, ſt. drewllyd, drygsawr
Stickler, s. ymyrrwr, &c. us, mws, drewiannus -

Sticky, a gludiog, glydiog Stint, t, gosod terfyn; dogni neu

2 Stiff, a. syth, anystwyth, anhy . rhan, &c. prinhäu, .
* blyg; ystyfnig, gwrthnysig cytyngu, gwasguar
... Stiffen, v.syth galedu; sythur sº s.tāl, cytog; ardreth .
* Stiffnecked, a.gwargaled, gwar. Stipendiary, s. cyflog-ddyn
º, syth; gwegilsyth; ystyfnig Stiptic, a yn attal gwaed-lif
º sº s, sythdra, sythui; an Stipulate, r, ammodi; cytung
3K? *
 ST 428 ST
Stipulation, s. ammod: ammodiad |*.
frommi
t, digio, yumddigº,
Stir, s. ystär, cynhwyf, cyffro,
Stir, r. cyffrói, cynhyrfu, annog, Stomacher, s. bronfoll, dwyfor:
cymbell; symud, symudo, Syf. neg; bromlian
lyd; yunsymud, yinkynllyriu, stoniº, meddyginiaeth
rhodio, cychwyn - cylla: a liesel i'r cylla :
Stirring, s.syfiad; cynhyrfiad,&c. Stone, s. carreg, maen: lled:
Stirrup, s. gwarthafi, gwrthafi wyth-pwysogig; pedwar pwº
Stitch, s. punyth: gwayw, gwyn ar ddego wian, &c.
ex: c. pywytho; gwmīo Stone, v. liabyddio; baeddui
Stithy, s. eingiom: croen-dynn cherrig º

edd, cen-rwymedd Stone, a. meinym; o gerrig, &t.

Stive, r. mall-dwymno; mygu |Stone-bells, s. clychy cerris
Stoak, Stoke, v. edrych arol tăn Stone-crop, s. ceny cerrig, brº;
Stoaker, s, tan-borthwr egy cerrig, lysian'r murded
Stoat, s. carlwm. [chledd) Stone-fish, s.llymrîad
Stoccado, sub. bråth, gwān (à Stone-horse, s. march, ystalwy:
Stock, s. bān, bonyn, pill, cyff, amws: pl. emys
boncyff; coet-trych; bonedd, | Stony, a, carregog, cerrigog
tylwyth, teulu: da, anifeiliaid; | Stool, s. maingc; ystäl; ying
ystèr; golud, eiddo, eyfoeth: Stoop, r. plygu, cry mu, yº",
—gwddflíain: v. cyffió, bon grymu, ynostwing; disgyn
io; ystorio; cyffenwi Stop, s.arosiad, attaliad, rºwys".
Stock-dove, s. ysguthan, cuddan .
atta WVStro :
c. cau, arºs
hwvs
Stock-fish, s. cod-bysg wedisychu
Stocking, sub. hosan—Stockings stopper, º Fº3.
without feet, bacsau, pelyd top, tépyn; ystoppell
Stock-jobber, sub. prynwr neu Store, s. ystór; trysor; amlet.
... werthwr dyled (meu drysor amlder: v. ystorio; diwal
gyffiau) y deyrmas trysori, pentyrru
Stock-lock, s. clo cyff gwn Store-house, s... ystär-dy, tº
Stocks, s. cyffion: arianfeydd y lau; heiniardy; art-dy, &
deyrnas, trysor-gyffiau: seil Stork, s. ciconia, chwibon
gyffiau Ilong Storm, s. ystorm, curwynt, tº
Stockstill, a, disyfliad, Ilonydd hestli rhyferthwy; dihinº
Stoical, a... fel stoiciad, didéimlad. —rhuthr-gyrch
Stoics, s. stoiciaid, dysgyblion Storm, e. ystormio, ty
Zeno, philosophydd paganaidd tyrddu, tyrddaim, from
yn Athen gynt io, croch-ddwrdio; cyſ
Stole, s. math o laes-wisgurddas ruthroar
ol—Groom of the stole, prifys Stormy, a tymhestlog, ystem
• tafell was y brenin | Story, s. hanes, hanesyn, ed.
Stolen, a. wedi ei ladratta - bod; chwedl, chweddl—e:
Stolidity, s. ffoledd - der lloft: v. rhoi hanes, st
Stomach, s. cylla: blås, awydd, Stove, s. twymdy; tān-gell
chwant, chwant buyd: digter; Stout, a mawr, cryſ, cads:
fºomder
talgryf; dewr, glew, gwrº
 º ST 429 ST

a stoutness, s. pybyrweh, cryſler; Strangle, v. tagu, ystagu, Ilindagu.

talgryfder; dewrder, glew sagmurmio, sychfurnio
der -

Strangles, s. clwy'rysgyfaint, ys
Stow, r. cyfieu, gosod mewn gyfeinwst
trefn, tyfehäu, ystorio Strangle-weeds.tagwyg, gorfan
Stowage, s. ystärle; ystär-dal adl, Edr. Rape a Broom-rupe
, stralis m, s.traws edryeliad Strangling, s. tagiad, ystagiad
Straddle, bān-gammu, sefyll,
r. Strangury, s. y tostedd, y dyſer
cerdded, meu farchogaeth, dam dilwfr, y gobiso, afarwyth
ledu'rffwrch, forchogi Strap, sub. carrai; firewyll: c.
Straggle, v, gwahran-grwydro, ym firewyllio, llabio à charrai
grwydro, gwib-grwydro Strapado, s. dyrwynlath arteithio
Stragglers, s, gwib-grwydriaid Strapper, Strapping-lass, sub
Straight, a. union, cymbwys; Haugees neit herlodes délihaf.
.
rth
cyfyng, tym, prin: ad. arch; brasrwygwraig
ag blaen, rhagddo, argyfer Stratagem, s. ystrange, ystryw.
º: wyneb, ar union gyrch dichell, dichelldro, cyfrwysdre
*
n
Straighten, v. unioni, uniawni Stratum, s. haem, hān, gwanat
Straightness, s. unionedd Straw, s, gwellt; gwasarm
Strain, s. twrf, tyrfiad, dirdrüad;
ymdrech, ymorchestiad; tym||Strawb erry, s. syfien, mefusen
Strawberry-tree, s. Edr. Arbute
- der, gordyndra: dull meu rediad |Strawy, a. gwelltaidd, gwelltog
ymadrodd, dull tăn, iaith, &c.
Stray, s. anifail crwydr
Strain, r. tyrfu, dirdrói, ysigo: || Stray, r. crwydro, myned ar
ymeguio, ymorchestu; rhoiar i|| ddisperod, argyfeiliorn, men ar
dym; dirgymhell; attafaelu: grwydr .
—hidlo; gwasgu allan
* Strainer, s, hidl, llìain hidlo Streak, s. linell neu rés amliw,
| linell-nod, llinell-res; 6) neu
* Strait, a cyfyng, cul, tym, eaeth; haw colwyn: c. rhesu, llinell
º s: cyfyng-fordd, bylca; cyſ. | resu, llinell-nodi; rhengcio
!. yngder, cyfyng-g ynghor, cyni, Streaked, Streaky, a. rhesog
º caledi; cyfyng-for |il Stream, s, frwd, frydlif; fryd.
* Straiten, c. tyuhān; cyſyngu an: c. ffrydio, lifo, dylifo
4.
Straightly, ad. yn dyn, yn fauwl, Streamer, s. baner, lluman
º yn ddwys, trvy fugwth Streaming, frydiol: s. ffrydiad
* Straitness, s. cyfyngedd; tynder, |Streamy, a.affrydiog
-
gwasgta; prinder | Street, s.hèol, ystrad; ystrýd
º Strand, s, traeth; glam dwfr; v. |Street-walker, putain gyhoedd
s, ,
Ilorio, rhedeg ar draeth | cyffoden, putan
Strange, a. deithr, dyeithr, es-Strength, s. nerth, grym, gallu,
tronol, estronaidd; anarferol, cryſder; cadermid; gyrdd-der
anghynne fin; rhyfedd, rhy-ll Strengthen, v. nerthu, cryfhäu,
feddol, uthr, newydd cadarmlau, grymuso
Strangeness, s. dyeithrwch, &c. Strengthless, a. dinerth, dirym
Stranger, s. alltud, estron (fem. Strenuous, adj. bywieg, pybyr,
alltudes, estrones) un dieithr, gwresoglym, ymegniol, diffif.
yn hytrach, dyeithr ol; gwrol, glew --
 ST 430 ST .

Stress, sub. p.wys; mawr-bwys; 'ſ Stroke, s. dyrnod, erryd, taraw.

prif-bwys; gwassta—Stress of iad: Ilinelliad; dylofiad
weather, grym dryghin | Stroke, r. dyloti, gorilyfnn, Ilochi
Stretch, s. ystyn, estyn, ystyn Strokling, s. Ilochiad, dyiofiad–
iad; iiawn dynn; ynlestyniad Î
Stretch, r. ystyn, estyn, ystelio;
:*ro
of milk, tripion, aſk
-

tynhān, tymiedit, durdynnu; Stroll, r.gwib-grwydro, crwydro,

ymestyn: ymystwyro gwillio
Stiew, r. taenu; wyneb.daenn Stroller, s. gwibiad, gwibddyr,
Stricken, (in years) a. oe.:..anus, gwil/-gerddwr, gwill, bedlem
mewn oedran, mewn gifth o ydd: fem. bed,enes: pt. bcd.
oedran: . . a darawyd lenod; gwiblin, gwibiaid
Strickle, Strickles, s. cyforbren, Strolling, a. swib-grwydrus
cyforydd, gwastatydd Strong, a cryf, cadarn, galluor,
Strict, a cyfyng, caeth, tyn; pybyr, grymus, nerthol, gwrdd
llym, manwl, manyl-gaeth Stronger, a. trèch, cryfach, &c.
Strictness, s. caethder; Ilymder; —Strongest, trechaf, cryfafºc,
manylrwydd; tyn-rwyniad Structure, s. adail, adeilad, ad.
º.
Strictures, s. haiarn eiladaeth; gosodiad, treſniad
eth : . gwreichion gwy Struggle, s. ymdrech, ymorchest,
ãº. †,
daill-sylwiadan neu sylwadau
ymryson, ymrysonia: r. ym.
drechu; ymryson; ymwthin
Stride, s. cam, liir-gam: r. bras Struma, s. manwyn, manwynlu,
gammu; rhoi llam ar draws mandwyn, clwy'r brenin
Strife, s. cynhen, yimryson, mic Strumous, a. manwynog, &c.
Strike, s. cyfor, mesur gwastad: Strumpet, s. putain, dyhiren .
r. taraw, taro; gwastatāu, cy Strut, p. bolchwyddo; balchfod.
forio: gostwing baner, &c. io, rhygyng-gerdded
Striking, a.hynod, modedig Stub, s. cyff, cipyll, bonyn, bor.
String, s.llinyn; tant: r. Ilinynu; cyff: r. codi'r bonion, &c.
od tannau, tenymu Stubbed, a byr-dew, by r-fraisg;
Stringent, a bol-rwymol blaem-bwl: part. divreiddiedig
Stringiness, s, llinymogrwydd Stubble, s. sofi; celefeurydd
Stringy, a. Ilinynog Stubborn, a cyndyn, gwarsyth,
Strip, s, llain, Ilefnyn: t. dyosg, gwrthnysig, ystyfnig, milain
diosg, dadwisgo; dynoethi; Stubbornness, s. cyndymrwydd
yspeilio; ynnddiosg Stud, s. haid o feirch a chesig
Stripe, s, gwialemaid, gwialen magu, gre:-boglynyn
nod; fonnod; &l gwialen neu Studded, a, bogynog, ceinibog
flangell, clais;llinell-res, brith —Work, studded with gems,
res: v. cleisio; brith-resu gemwaith
Striped, a. brith-resog, rhengog Student,s.ysgolàig,astudiwr,llén.
Stripling, s. llengcyn, glaslangc, eisiwr, llèn-garwr, myfyriwr
heriod, herlotiad, herlotyn Studied, part.rhagfyfyriedig
Strive, tº ymdrechu, ynegnio, Studious, a llèn-gar, my
ymorchestu, yngeisio; ym ilyfrgar; meddylgar,
- iºd,
ryson Saib, cyngydigi -
 ST 4. 31
su.
Studiousness, s.llyfrgarwch, Ilên Stuttering, s, bloesgni; attal-ddy
garwch; cyngydioldeb, cyn wedyd º

prydiolrwydd; dyialwch Sty, stib. cwt, cut, twlc moch:

Study, s, mytyrdod, my fyriad; | llefelyn, lieſiithen ar lygad
anytyriaeth, astudiaeti, dilyn Stygiari, u, uffernol, uffernig
iad dysg:—llyfrgell Style, s. dull, nodd; dull yinad
Study, t, mytyrio, astudio, dilyn rodd, iaith; bys neu modwydd
dysgeidiaeth; olrhain gwybod deial; puntr; enw, cyfenw,
aeth -

titl: v. enwi, galw; cyfenwi

* Stuff, sub. defuydd; dodreth:— Styptic, a. gwaed-argauawl
a ystwff, cymmysgwe, tehill:— Styptics, s: cyſtyriau i argàn neu
* grwael-beth: t. sechu, suchº, attal gwaed; gwaed-ddiddosol
a sengi, tyn-lenwi Horn
Stuffing, s. sechiad; defnydd neu Suasion, s. cynghoriad; annogiad:
tº daefnyddiau a sechir i mewn argyhoeddiad; darbwyll,
"Stum, s, ewyn gwin yn el waith Suasive, Suasory, a. amnogawl,
& Stumble, sub. tramgwydd, trip, ynnillawl, darbwyllawl -

tripiad: v. tramgwyddo, trip Suavity, s. meiusder; pereidd-dra;

* io: rhwystro, ymrwystro tirionwch, hyfrydedd
Sturmbling-block, s. cyff tram Subacid, a go-sur, iled-sur, ...
2 gwydd; maen trangwydd Subacrid, a. Iledlym; egraidd
Stump, s. ystwmp, bonwn, bon Subaction, s. darostyngiad
… yn, boncyff, cyff, bún Subaltern, a. is: s. is-swyddog
* Stump-foot, s, troed clwya Subaltern, Subalternate, a. cylch
º Stumpy, a... boncyffiog, &c. awl, a dièl argylch
... Stun, r. syfrdanu, byddaru Subcutaneous, a, rhwng cig a
Stunned, part. hurtiedig; syn chroen, is-groenawl -

* Stunt, r. rhwystro twf, corri Sub-deacon, s. is daiacon

* Stupefaction, s. syfrdaniad Sub-dean, s, is-ddeon
… Stupefactive, a. syfrdanus Subdivide, r. adrannu, dadrannu
Stupendous, u. rhyfeddol, aruth Subdivision, s. adran, adranniad.
* rol, tra-rhyfedd, tra-uthrol Subdolous, a. dichellgar
ºf Stupid, a. hurt, syfrdan, meredig Subduce, r. tymnu ymaith
... Stupify, r. syfrdanu, hurtio; dy Subduction, s. dygiadymaith
. . ddelwi; irdangu -
Subdue, v, goresgyn, darostwing,
* Stupifying, a. syfrdanus, hurtiol gorchfygu, gorfod
3. Stupor, s, hurtrywydd, madron. Subduer, s, goresgynwr, &c.
a dod, syndod, irdang Subjacent, a... yn gorweddis-law
... Stuprate, r. treisio; halogi Subject, adj. darostyngedig;
. Sturdy, a cryf, tew-gryf, caled rhwymedig; a fo tan arall
syth; tal-gryf, tal-galed, haer Subject, s. deiliad, gorestyngiad;
tº . Îlug; pybyrgryf testun yniadrodd; sylfon
* Sturgeon, s. math offir-bysg Subject, v. darostwing; caethiwo;
* Sturk, s. bustach; dyniawed dwyn danodd
# Stutter, r. bloesg.siarad Subjection, s. darostyngedigaeth,
ſ Stutterer, s. bloesgwr, bloesgym gwarogaeth, ymostyngiad; da
Stuttering, a bloesg, tafod-trwm: rostyngiad
 SU 432 S U.

Subjoin, r. adehwanegu i ion, i dyngular gam)

Subitaneous, a. disymmwth, di Suborner, s, tyst-logyr, &c. . .
symmythawl, disyfyd | Subpoena, s. gw$s-lythyr, dy
Suljugate, t.gwarogi, darostwag, H. fyn-lythyr (yn gaiw, tan boer
goresgym, hyweddu wy. i ymddangos mewn
Subjugation, s. dygiad dam iau, llys, &c.) r. dyfyuu, dyfyu
gwarogiad; darostyngiad rwymo, poem-wysio
. Subjunctive, a. adgyssylitiedig; Subreptitious, a lladradaidd
cyssylltiedigol Subrogate, r. gosodyn lle arall
Sublapsarians, s. y rhaisy'n dai | Subscribe, r. rhoi law wrth:
mal gan olygu Adda a'i hil yn is—'sgrifeliu; cydsynio, addef;
greaduriaid wedi syrthio addaw cyunorthwyo
bechod y darfu i'r Arglwydd Subscriber, s. tansgrifivºr; cyt.
ethol rhai, a myncd heibio i northwywr; rhagdalwr
eraill, yn ei dragywyddol ar. Subscription, s... tansgrifen, tan.
faeth: is-gwympiedyddion. sgrif, tansgrifiad; rhagdaiad,
Edr. Supralapsarians - cyd-göst, cyd-gostiad
Sublapsarian, a. is-gwympawl Subsecutive, a. dilynol (o dref,
Sublation, s. cymmeriadymaith. Subsequent, a. eamlynol, dilyne,
w
cudd-ddygiad | yn dyfod ar ol.
Sublinate, s. arian byw calched | Subserve, r. gwasanaethu, bod
ig: v. fferyll-goethi; uchelu yn wasanaethgar yn ei le, men
Sublime, a. uchel, aruchel, gor. newn gradd is; is-wasio
- uchel, dyrchaſedig, arddunawi Subservience, Subserviency, s.is.
Sublimity, Sublimeness, s. ar wasanaethiad; gwasanaetºliad
ddumiant, ucheledd, aruchel gwasanaetholrwydd =
edd, dyrchafedigrwydd | Subser-ient, a. gwasanaethawl,
Sublingual, a. a fo dan y tafod gwasamaetligar, cynnorthwyul
Sublunary, a. is y lleuad, isloer offerynol; is-ddefnyddiol
awl, isleuadawl Subside, r. myned i'r gwaelod.
Submerge, v. myned tan ddwfr; gwaelodi; ymlonyddu; darfod
bwrw tan ddwfr, trochi; soddi Subsidiary, a. a fon borth, cym.
Submersion, s. soddiad, trochiad horthawl, cynnorthwyol
Submission, s. ymostyngiad, ym |S. v. talu am gymhorth.
ddarostyngiad, gorestyngiad ! porth-logi, cyfogi, logi
Submissive, a ymostyngoſ; ym | Subsidy. s. arian porth, port:
ostyng-gar, gostyngedig; isel wobr, cymborth-dāl; cymborti
Submit, v. ymostwing, ymddar | Subsign, r. is.’sgrifemu
ostwmg, gorestwing, gorestyngu, Subsist, v. gorsefyll, parhäu;han.
ymblygu, ymwarhäu ; gadael fod, bod; byw; ymgynmal, da
|
, ar farm arall | ifyuu, sefyll i§." ~
Subordinancy, s. is-ymblygiad | Subsistence, s. bod, hanfod, bod.
Subordinate, a, is-raddol, is olaeth, hanfodiad; para, par.
Subordination, s. is-raddoliaeth, | had; cymnaliaeth, bywidliaeth
, is-osodedigaeth, is-raddiad | Substance, s. sylwedd, defnydd,
Suborn, r. dirgel-lithio: dirgel dennydd, hanfod; swm; eido,
ddysgu, dirgel-logi (gau dyst golud, cyfoeth, moddion, dà
 S U 433 § U.

Substantial, a. sylweddol, corph ymchwel; gwyr-drbi; llygru .

orol, defnyddiol; cryf, cyd Subverter, s. dadymchwelwr, &c.
: neith, cadarn; cyfoethog Suburb, s, rhaccaer, rhagddimas,
. Substantialness, sub. sylweddol pentref, maesdref
: rvydd ; grymusrwydd Succedanous, a cyflºyddawl
| Substantiate, v. dysylü, sylweddu Succedaneum, s. cyfléydd, peth
Substantive, a. sylweddol: sub. a ddelo yn lle un arall
a gair ym daugos bod neu sylw Succeed, c. dyfod ar ol, canlyn;
2 edd—Substantire and adjective, ilwyddo, ſiyumu, tycio -

enw cadarn ac enw gwan: Success, s. iiwydd, livyddiant, º

sylwedd-air achwaneg-air, neu ftyniant, tyclant, rhwydd-deb,
ausawdd-air; sylwedd ac an flawd; canlymiad
ºr* sawdd Successful, a llwyddiannus, &c.
… Substitute, s. yrhwn, neuyrhyn, Successfulness, s, llwyddiant
is a osoder yn lle arall; tan-f Succession, s. olynol dailymiad:
a north, rhaglaw, dirprwywr, dyfodiad i feddiant; oliant
... dirprwywas: dirprwy Successive, a. dilynedigol; can
... Substitute, r. gosodyn Ile arall, lynol, olynol, oliannol
..., dirprwyo Suecessless, adj. aflwyddiannus;
s.Substitution, s. gosodiad yu lle annhyclaunus, dilwydd
arall; dirprwy-osodiad Successor, s. addeloar ol, nett
g-Substract, Subtract, v. tynnu ynºle, un arall; meseifiad, olaſ.
... allan 0, neu oddi wrth; Ilei. iad
a håu; gwahan-dynnu Successorship, s. olafiaeth
… Substraction, s. tymniad allan; Succinct, a. tacledig; cryno, byr
tº , leillad; gwahan-dynniad Succory, s. ysgally meirch; dalit
...Subsultory, a dychlāmawl, ar y llew lleiaf
is neidiau, ar bangau Succour, s, porth, cymborth, cyn
‘.... Subterfuge, s. cyfrwys-ocheliad, northwy, cynnorth,rhysgwydd,
rhith-esgus, diangdwll, gochel help: r. cymborth, cynnorth
º fa, cyfrwys-dro, cast - - wyo, helpio, ymgeleddu º

... Subterraneous, a tanddaearol Succourer, sub. cynnorthwywr;

* Subtile, a. manwyaidd, manw cymborthydd; yngeleddwr
aidd; teneu-lym; treiddiol; Succouring, s. cymborthiad
synwyrlym, cyfrwys, fel-graff Succourless, a. digymhorth, di
Subtileness, Subtlety, s. teneu gymnorthwy; diachles
der, teueuedd, manweidd-dra; Succulency, s. irder, ireidd-dra
teneu-lymedd, treiddiolrwydd ; Succulent, a. iraidd, suddlawn
cyfrwysder, fel-graffder Succumb, v. soddi dan, ymoll
Subtilize, r. teneuo; teneuhau; wng
cyfrwys-ddadleu, fuantu Such, a y cyfryw, y fath; fel
i.
Subtle, a. ystrywgar, 1.dr. Subtile Suck, s. sugm, llaeth bron
; : Subversion, s. dadymchweliad, Suck, v. Sugno, dyfnu; llyngcu
dymcliweliad, dinystriad Sucker, s. sugnwr; tafod sugu
3|| º ..Subversive, a. dimystriol, dadym edydd, sugmai:-ysgewyllyn,
| chwelawl, dymchweliadol impyngwyllt (arfón prem)
º
º Subvelt, t, dyinchwelyd, dadym Suckle, v, rhoi 3
* neu suga
tº º
*
 SU 434 SU
I------ -
- –

Sucking, s. sugniad, dyfniad—A | Suffumigation, s.tan-ſygiad

sucking child, plentyn sugno– Suffuse, r. tywallt, -taenu, new
A sucking lumb, llaeth-oen daemellu gwlybwr dros beth
Suckling, s. plentyn wrth y fron, Sugar, s. siwgr: r. siwgro
men ryw greadur a ſon sugno; Sugary, a. siwgraidi, melus
llaeth-fab, &c. Sug, Stigg, s. chwamueu y nºr
Sucky, a. diodgar, lled-feddw Suggest, c. araf-grybwyll, sibriºd.
Suction, s. sugn, sugn-dynmiad dirgel-gottau; gwthio i r medd.
Sudatory, s. chwys-dy, chwysfa. wl; sisial, &c.
a. cliwysawl; chwysbair Suggestion, s. araf-grybwyll men
Sudden, w, disymmwth, swta, dy gymhelliad; dirgel-sibrwd, an:
swta, swrth, sydyn, disyfyd, meidiad, meu goffād; awgrym
diyumaros, dirybudd -
Suicide, s. human-laddiad: humar.
Suddenness, sub. disymmythdra, leiddiad
sydymrwydd, disyfydrvydd Suim, s. gwangiad, gwengyn
Sudorific, a.chwysbair, chwysgar Suit, s. cwyn, cynghaws, hawl:
Suds, s.trºvyth; sebon-drwyth erſyniad, deisyfiad, cais, arch:
Sue, r. cwyno ar, rhoicwyn, rhoi —cyflawn-wisg, pār (oddiliad
cyfraith; ymbil, ynihwedd, Suit, t. cyfatteb, cyfveddu, ryt.
crefu, erfyn uno; cyfaddasu, cymnathm:
Suet, s, gwér—Suety, gweraidd llawn-wisgo, truwsiadu
Suffer, t. goddeſ, dioddef, yn Suitable, a cyfaddas, addas, cy
hgtrach dyoddef; gadaw mhwys, cydweddawl
Sufferable, a goddefadwy, &c. Suitableness, s. cyfaddasrwydd
“Sufferance, s, goddef. goddeſiad, Suitor, s. erfyniwr, deisyfydd
goddefiaeth, dyoddeſiad, cen ymgeisydd; carwr, cariad-ddyu
mad, camiatad; goddefedd, Sullen, a. sur, Sarrug, sorrig, swi,
anymedd trist-ddig, anhylon, cachiog |
sufferer, goddeſwr, goddefied. Sullemmess, s. sarrugrwydd, aſ
ydd, dyoddefºr rywidgrwydd, antoddogrwydd
Suffering, s. goddefiad; goddef. Sully, r. divvyno, llychwino
aint, dyoddefaint Sulphur, s. liesgfaen. Edr. Bris.
Suffice, v. bodyn ddigon: di . Stone -

gonoli, diwallu, boddloni Sulphurous, a. Edr. Brimstony

Sufficiency, s. digonedd, digonol Sulphur-wort, s, pyglys, femigly
rwydd, digongldeb, digoniant, moch
gwala, dognedd Sultan, s.ymerawdr Twrci
Sufficient, a. digon, digonol, di Sultana, s. ymerodres Twrci
..', goniannus; llawn; abl Sultriness, s. m.wrndra, tryindºs
Suffocate, v. mygu, tagu Sultry, a.mwrm, trumdesag
Suffocation, s. mygiad, tagiad Sum, s. sum, swim, swmp;
Suffragan, sub, esgob tan arch rif, nifer; sylwedd: t. cyd.
. . esgob; rhaglaw esgob º:
grymhói, un-Swm; sum.
Suffrage, s. pleid-air, pleid-lais, io, symio
cyfran-air; bødd-lais; gair Sumach, s. math o brysgen; con
Suffumigate, r, twymfygu oddi yr hydd, corny carw -

tanodd, tan-ſygu, tanfogi |Sumless, q, aneirif, aftiſed

 º

V SU 4:35 S U.

... summary, a byr, cryno llymeidio, Ilymeitian; , cwyn

... Summary,s, erynhöad, crynodeb, osa, swppera, swpperu
* - by r-grynhãad
- A.
Superable, a gorchfygadwy
#
ſº
Sunnmer, s, haf: a, hafawl—Sum Superabound, v. gormodi
a mer tillage, hafâr—Summer Superabundance, s. arddigonedd,
º time, hafin–Summer calmness, gormodedel, gormodd
... haſinder, häfindra, hafineb– Superabundant, a. gormodawl
. Summersunshine,hafgan—Sum. Super-add, r. arddodi, gor-chwa
-- mer-house, hafdy, hafod, hafot hegu, rhoi dros bell
º ty—Summer-like, hafuidd Superannuate, ... r. diswyddo
* Sunnmerset, s. maid dros y pen (rhyddháu oddi wrth lafur) o
Summit, s, pen, coppa, crib, top, herwydd hemaint; ued-freimio
uchedd; brigyn; blaen Superannuated, a.metledig irwy
* Summon, v, gwysie, dytyn, dy-# oedran; oed-freiniol . .
*** fynu; galw; gwys-rybuddio Superb, a.mawrwych, mawredd
. Summons, s, gwys, dyfyn—A ge. og, rhagorvych, mawrydig
neral summons, Ilwyr-wys Supercargo, s, goruchwyliwr neu
º Sunnmum-bonum, s. y mawrdda, olygwr llwyth long
... y dawn penaf, rhad penllad |Supercelestial, a goruchwybrol
Strmpter-horse, s. pynfarch Supercilious, a baleh, gorſalch,
Sumptuary, a. perthynol i draul firoen-uchel, uchel-falch
neugost; traul-gymmedryſldol Superciliousness, s. gorfalchedd
* Sumptuous, a. mawr-wych, gor Supereminence, s, goruch-ragor
* wych ; costfawr;
ſº Sumiptuousness, helaeth-wych
sub. gwychedd, iaeth, ardaerchafiactil
Supereminent, a goruch-ragorol,
"... gorwychedd, mawrwychder tra-enwog, uch-odidog
"Sun, s. baul, huan; y gannaid Supererogate, e. gwnenthur neu
*8tun, v. heulo; yinheulo dalu trus ben dyled; gor
Sunbeam, s. pelydryn, myched. haeddu
º, yn: pl. º: yr haul Supererogation, s... tragoriaeth,
º Sun-burnt, a haul-felyn, melynog afraid; gor-haeddiant
sunday, s. dydd Sul Superexcellence, s. tragoriaeth,
* Sunder, c. ysgar, gwahanu, didoli tragoroldeb, tragoroledd, gor
Sun-dial, s. deial haul, haul-oriawr ragoriaeth
* Sundries, s. amryw bethan, am Superexcellent, a tra-rhagorol,
rywielion - goruch-ragorol, gor-odidog
a Sundry, a. amryw, amrywiel Superfice, s. wyneb, arwyneb
"Sunflower, s. ſiali-flodenyn Superficial, a. arwynebol; bas;
* Sunniness, s. heuledd - lawysgafn; ansylweddol
'Sunning, s. heuliad Superficialness, s. basder; ar
Sunny, a. heulog, tesog wynebolrwydd, ansylwedd
"Sum-rise, s. codiad haul Superfices;s, arwynebedd, gwy
º, Sun-set, s. machindiad haul, gos nebedd, clawr, gwyneb
twing haul, llevenydd Superfine, a. mein-wych, eur-fain,
Sunshine, s. heuledd, heulwen, dinesig; teccaf; goreu
heulen, tywyniad haul, heulyd Superfluity, s.arddigonedd, gor
! Sup, s. Ilymaid; Ilyumeidyn; v. modedd, gorddigonedd
3L2
-

.*
 SU' 436 S U.

Superfluous, a. gormodd, gor neg, heb ddysgwyl, neu ar

med, tros ben digon; afraid ddamwain, ardolamweinio
Superfluousfiess, s. gormodedd Supervenient, a. damwain-ddy
Superinduce, e.dwyn i mewuyn todawl, arddyfodawl
ychwaneg; llawn-dueddu Supervention, si damwain-ddy.
Superinterid, v, arolygu, uch-ol fodiad, arddyfodiad
ygu, golygiadu, gornchwylied, Supervise, v. goruch-olygu
at ol Supervisor, sub-uch-olygwr, ar.
Superintendence, s. arolygiad, olygydd, darsylwydd
gorachwyliad, goruchwyliaeth, | Supine, a. a'r dorr i, fynu; d.
golygiadaeth, golygiad oglyd, segurllyd, divaith, d.
Superintendent, s. arolygwr, gor gychwyn, diofal, ditraw
uchwyliwr, golygiedydd Supineness, s. diofalwch, syrtin,
Superior, a. uch, uwch, uwch difrawder, ysmallhäwch, &c.
law, goruwch; trech; gwell Supper, sub. Gwynos, swpper,
Superiority, s. uchafiactil, gor. hwyrbryd
uchedd, blaemoriaeth Supper, r. cwynosa, swpperu
Superiors, s. blaenoriaid, uchaf. Supperless, a.heb gwynos, &c.
iaid, ein gwell: cyfeir-nódau, Supplant, r. gweithio danold
uch-nódau(mewmargruffuxrith) dadymchwelyd, disodli, dº
Superlation, sub. gornodedd; wadnu;.gweithio alian
mwyhäd Smpplanter, s. disodlwr, &c.
Superlative, a. mchaf, uchelaf, Supplanting, s..disodliad -

uchafedigol, gor-oreu, gorau Supple, a. ystwyth, hyblyg, if

Superlatively, ad, yn oruch-ragor pa; r. ystwythe, luppau
ol, yn y radd uchaf Supplement, sub. adriiwanegal
Superlativeness, s, uchafedigol adgyfertwad, adlawn ad
rwydd, uchat-raddiad Supplemental, Supplementº !
Supernal, a. goruchel; nefol. Suppletory, a. cyflawmia.
Supernatural, a. goruch-anianol, cyſławnedigol, adduwamegoi
goruchnaturiol, goranian Suppleness, s..ystwythder
Supernumerary, s, un dros-ben y Suppliant, Supplicant, s. ymbº
rhif: a, goruch-rifawl iwr, gweddiwr
Superscribe, t. arsgrifemu, ar Suppliant, a...erfyngar, ymbigu,
’sgrifio, arly thyru ymostyngol.
Superscription, sub. argraff, ar Supplicate, v. erfyn, gweddis
Jythyr, arsgrif arsgrifen; ar ymhwedd, achrefu -

lythyriad, arsgrifeniad Supplication, s. deisyfiad, erſt

Supersede, r. diswyddo, diſrein iad, ymbiliad; archiad
io; troi meu adael heibio Supply, s. porth, cymborth, tº
Superstition, sub. coelgrefydd, northwy; adgytlenwad
oferbarch, of rgoel, geugoel sº v. Ilenwi Ileneu diff;
Smperstitious, a coelgrefyddol, cyflenwi, cyſlawmi; dirprwº
of ergoelus, rhygoelus cymorthwyo, cymnal: gwen.
Superstructure, s, goruchadeilad, Support, sub, atteg, gwrthsº
... aradail, arwaith, adeilad ar cynmaliaeth, cynnallawd, tº
Supervene, c, dyfod yn yehwa neillaeth
 S. Uſ 437 S U

Support, r., attegu, gwrthgefnu, Supremely, ad, i'r radd nehaf

dal ifyuu, cynnal, dyborthi, Sural, a. perthynol i gröth coes
: myntumio Surance, s. diogeliad, sicrhād
Supportable, a.a ellir sefyllidano, Surbase, s. eilsail, eilwadn
* goddeſadwy | Surcease, c. darfod, peidio
Supporter, s. cynmaliwr, cynneil Surcharge, s, gotyniad tros ben;
ydd; attegydd, myntuluivr adtwyth, eilfaich; gorlwyth
Supposable, a. a ellir ei dybied, Surcharge, r. chwanegu'r gofyn
* tybygadwy, tybiadwy | iad; adteichio; gorlwytho
* Supposal, s, tyb, tybygiad; tyb-; Surcingle, s.argengl, hws-gengi,
osodiad; amoan-twriad uch-gengl, tengl
Suppose, t. tybio, tybied, tyb Surcoat, si, arbais, gorbais; cób.
- ygu, meddylied; gadael neu Surd, a. byddar; direswm
* gamiatau heb brofi Surdity, s. byddarweh.
* Supposition, sub-tyb, tybygiad, . Sure, a. diogel, sicry dilys, hy
* tybiad; tybfwriad, tybosodiad
sºlº l
derus, flyddlon, diau, ceugant
Sureness, s.sierwydd; dieurwydd
º ugiedig; fugiol, gau Suretiship, s. mechniaeth, mechni,
** Suppository, s. meddyginiaeth a Surety, s. mach (pl. meichiau).
** roir ifyuu i'r corph; rheir. mechniydd, meichai
* sang. Edr. Cluster, &c. Surface, s... wyneb, gwyneb, ar
t
* Suppress, t. gwasgu iſlawr neu i wymeb, aruchedd ; y tu allan.
sº danodd, cyfarsangu, lethn; Surfeit, sub. gorlwyth i'r cylla;
* gostegu; attal rhagymddangos || alar: t. tordymu, gorly thu,
tº Suppression, sub. dymchweliad; bol-lwytho; alaru
** diddymiad; llethiad; gosteg Surfeiting, a. alarlyd; traffiaidd:
** iad; attaliad, lluddiad s: alariad: Glythineb, gorlythmi
tº Suppurate, r. crawui, gori Surge, s.ton, tonnen, garw (pl.
, sº Suppuration, s. crawn-additediad, geirw) gwaneg (pl. gwenyg)
* * crawn-rediad, göriad mör-gaseg: t. dygyfor, gwan--
...?? Suppurative, a. crawn addfedawl egu, codi'm donnau . -

º” Supputation, s. cyfrifiad Surgeon, s.llaw-feddyg.

tº Supralapsarians, s..y rhai addal Surgery, s. law-feddygaeth
jant tod Duv wedi ethol rhai Surgy, a. tonnog, garw
o ddynol-ryw, a gwrthod y Surliness, s. sarrugrwydd, swri
Ileill, yi ei arfaeth dragy wydd Surly, a. surllyd, afrywidg, sar
ol, gan eu golygu fel ei gre rug, anhynaws, cibog, swr
aduriaid, yn hytrach nag fel Surmise, s, tyb, llettyb, godyb;
* creaduriaid syrthiedig; uwch ammhenad: "...lled-dybio, go
gwympiedyddion—Yn hyn y dybio, lled-ammau
maentyn gwahanu oddi wrth Surmount, v. codi, neu fyned
& Is-gwympiedyddion. Edr. dros; trechu, gorchfygu, gorfod.
lapsarians Surmountable, a trechadwy
Supra-mundane, a.uwch y byd Surmullet, s. y barſ-bysg
Supremacy, s... uchafiaeth, gor Surname, s. cyfenw, arenw, gor.
uchaſiaeth, goruchedd enw, penenw; r. cyfenwi, ar.
Supreme, a.uchaf, goruchaf enwi, gorenwi, penenwi
 SU 4.38 SW
-

Surpass, r. rhagori ar, myned tu derbynadwy; parod idderbyn

hwnt i, bod nwchlaw, goreuo , Susceptibility, s. derbyngarwell
Surplice, s. offeren-grys, gwisg | Suscipiency, s. derbyniad; cym.
wen offeiriad, gwenwisg | meriad; yrusynnwysiad
Surplus, s, gwargred, gweddill, Suscipient, a. a to yn derbyn, yn
rhelyw. Edr. Orerplus ! eynnwys, Wen Yn cymmeryd
Surprisal,s, dyfodiad dissmmwth, s, derbynydd, derbyniedydd
sydyn-ruthr, sydyn-syrch t Suscitation, s. byw.gynhyrfiad
Surprise, s. syndod; dyfodiad di. Suspecting, part. yn drwg-dybio.
rybudd: r. synnu, peri syn. drwg-dybus, ammheuus
dod; dyfod yn didiryhadd, new Suspect, e. tybied; drvg-dybied
heb eiddysgwyl; sydyn-ruthro Suspend, r. erogi wrth, rhe
ar ~ yºnghrog wrth : oedi; d.
Surprising, a. rhyfediol, uthr, swyddo, gorfodogi tros amser
aruthr, aruthrol, dyeithr | Suspense, s. ammhenaeth, petrus
-

Surrender, Surrendry, s. rhodd. der; oediad, gobiriad

iad ifynu; ynoroddiad Suspensieu, s. crogiad; dodia
Surrender, t. rioddi ifyuu, tra heibio; diswyddiad neu dá.
ddodi; ymroddi, yimrói fuddial dros amser; oediad
Surreptitious, a lladradaidd, ym Suspicion, s. drwg-dyb; llettyb;
gèlgar; hocedus, celciawl ammheuad, go-dyb, tyb; of
Surreptitiously, ad. yn lladrad Suspicious, a. drwgdybus, am.
aidd, dan law, dan gudd mheugar, ammhens, ammheu.
Surrogate, s.rhaglaw cagob us: drvg-dybiedig, àg acho"
Surround, r. cylchynn, anigylchu, et dilrwg-dybio; oftus.
amgylchynu, cwmpa-w Suspiciousness, s. drwg-dybiad.
Surrounding, adj. amgylchawl, sail
weddi darwgdyb; ammhed. t
cylchynol. s. cylchyniad, &c.
Surtout, s. arwisg, hug, cób |Sustain, t, cynnal, dal i fynu, at
Survene, v. dyfod yn yehwaneg tegu : cymnorthwyo; dal
Survey, s. golwg, arolwg, ar borthi; goddeſ, dwyn, señº
dremyn, cyfarchwyl, : mesur, dan
mesuriad; r. arolygu, cyfar Sustainer, s. Edr. Supporter
chwylio:—mesur tir, &c. Sustenance, s. ymborth, cymnal.
Surveyor, s. arolygwr, golygied iaeth, porthiant; trvydded
ydd; mesurydd, mesurwr Sustentation, s. cynmaliad, &c.
Surveyorship, s. cyfarchwyliaeth, Susurration, s. sibrwd, si; swim
golygiadaeth, arolygiaeth Sute, s. math, rhyw, rhywogaetº
Survival, s. gorfucheddiad Sutler, s. gwerthyr buyd a diod
Survive, v. gorfucheddu, bywar mewn gwersy
ol, oesi'm hºwy, goroesi Suture, s, gwniad, cydiad arth.
Survivor, s.gorfucheddwr, oeswrf ‘olt; cysswiltyria
hwyaf, liwy-fydivºr, goroeswr Swab, s. math o sgubell, mop
Survivorship, s, gorfucheddwr. Swabher, sub. glanhãwr bwrdd
iaeth, hwy-fydiad, hwy-oesiad Ilong, moppiwr
Susceptible, jº. adj. a Swaddle, s. funen, rhwymyn:
dderbynio argraff, derbyngar, v, rhwymynu, fluneau, corn;
 S W 439 SW

:Swaddling, s.rhwymyniad, fun Swear, t. tyngu, rheithio, cyn

emiad: u. rhwymynol—Swad meryd ilw; rhoi ar lw, rhoillw
dling clothes, dillad magu, cad
Swearer, s, tymgwr, tyngiedydd
-
achau, Luc 2, 7–Swaddling Swearing, s. twng, tyngiad; llw:
clouts, cawiau: sing. cewyn a. tynglyd, tyngllyd -

Swag, s, rhongc; r. Thongcian,

Sweat, s. chwys: r. chwysu
liongcio, hwntian; pendrymu;
Sweaty, a cliwyslyd -

auyned ar ogwydd, yn ol ac Sweep, s. ysgubiad, ysgubelliad:

y’mlaen - ysgubdr ysgubo, dysgubo,
Swagger, r. belchwyddo, boc ysgubellu: rhaglinellu
sachu, cerdded neu ymddwynSweeper, s. ysgubwr, ysgubydd,
yn goegfalch; coeg-ddondio, Sweepings, s. ysgubion; mudwg
coeg-ddwrdio; broch-wgu Sweep-met, s. ysgub-rwyd
Swaggerer, s. coegfelehyn; gwag Sweepstakes, s. cyd-gyngwystl
fostiwr; coeg-ſygylwr edd -

* Swagginess, s, rhongcaedd Sweet, a, melus, melys, chwég,

* Swaggy, a rhongco, rhongca– pèr, peraidd; hyfryd; croyw
* A swaggy woman, Soegen Sweetbread, s. y cyndedyn
* Swain, s. dym ieuangc; bugail: Sweetbroom, s. gruglwyn -

º iangyn, dyn gwledig Sweeten, v. melysu, pereiddio

-

* Swale, r. toddineu losgiºn of r Sweet-gale, s, helyg Mair, ma

º, Swallow, s. gwennol, gwenfol; fººd,
mör-dywydd, gwyr
llwngc; llyngcfa, llyngcle, ng
* golf–Sea-swallow, or Scruye, Sweetheart, s. cariad, anwylyd,
z měr-wennol, ysgretan, gwrach anwyl galon, gwir galem
º en, ysgräen - Sweetish, a, lled-felus, gofelus
ºf Swallow, v, llyngcu, traflyngcu Sweet-maudlin, s. Ilysiau y medd
* Swamp, s. cors, siglen, migmen yglyn -

Swampy, a corsog, corslyd Sweetmeat, sº ancwyn, ammeu

tº Swan, s. alarch: pl. elytch thym
ºr Swan-like, a. alarchaidd Sweetness, s. melusder, pereidd
tº Swansea, s. Abertawau rwydd; pèr-fwynder
Swanskin, s, gwlanen fein-wych Sweetner, s.llénwr; llon-ddenwr
* Swap, s. cyfnewid: v, niweidio Swell, s. chwydd, ynchwydd
* Sward, e. glas-domen y ddaear, Swell, v.chwyddo, ynchwyddo
* gwerydwedd: tonnen cig, &c. Swelling, s.chwyddiad, chwydd
... Swarm, s. haid; torf; r. heidio Swelter, v. ymdoddigan chiwi's
is Swarthiness, s. melyndduedd, &c Swerve, r. gwyre, troi yinaith
* Swarthy,a.melynddu, brychddu, Swift, a cyflym, buan, churi
- arddufrych, cethin, cibddu mwth, esgud, ysgafn-droed
Swash, r. clecian. Edr. Splash Swiftness, s, buander, buanedd,
# Swath, s. ysdode wair, tynniad buamrwydd, cyfly medd, cyf.
Swathe, v. Edr. Swaddle, &c. lymder -
... Sway, s.rhwysg, awdurdod,llyw Swig, v. yfed ariwngc, traflyngeu
ſ odraeth: c. rhwysgo, rheoli, Swill, s. golchion; b{\laid oddſ
llywid, bod mewn bri od: v. bolera, ymddyfoli
* Sweal, v. Edr. Swale - Swim, t, nofio, nofied
 S Y 440 S Y

“Swimmer, s. nofiwr, nofiedydd truthiwr; trusting wr, gwin

*Swimming, s. nawf, nofiad chwedlwr, truth.newyddwr
Swimmingly, ad ar mawf, yn Sycophantic, a. gwenieithus, &
hwylus, thag blaen Sycophantise, r. gwenieithio. At
Swindler, s.lind-leidr, ileidrpen Syllabic. a. sillebawl; silliadol
flair, angbyfarchwr Syllabize. r. siltiadu, sillebu
Swine, s. mochyn (pl. mach,); Syllable, s. sill, silleb, silit
hwch, llwdn hwch, banw Syllabus, s. cry modeb : penau
Swine-grease, s. bloneg mocłyn Syllogism,s. cynmill-deadl, cyfar
Swine-herd, s. meichiad, mychiad reswim, cyfreswin-(sef, ynia.
Swine-leaf, s. blonegen | roddyn cynnwys deufraich.
Swing, s. sigl-raff; sigl, ymsigl, chload)
ymdafl; rhydd-rwysg, rhydd. Syllogistical, a cyfresymawl
did, rhydd-raff: t. sigl-hong Syllogize, r. cyfresy mu
ian, sigl-dongian Sylphs, s. y tylwyth teg
Swinge, r. chwipio, firewyllio Sylvan, a. coedaidd, coedog
Swingeing, a. mawr, anterthol Sylvan, s, gwyddan, coed-ddur
Swinging, s. chware rhaſian, sigl Symbol, s. arwydd, ardóull, aſ
dongian, siglethan wydd-lºn; nod, cydnod
Swinish, Swine-like, a. Symbolical, a cysgodol, arwydd.
aidd, incchaidd, hychaidd rol, arwydd-lumiawl
-Swipple, s. gwialfiust Symmetrical, a cydfesurol, cy!
Switch, s, gwialenig luniaidd, cydiuniedis, cyfian
Switch, r. gwialenodio, curo à Symmetry, sub. cymmesured,
gwialen cyfattebiad, cytiuniad
Swivel, s, bolltidid, tro-rwy, tro Sympathetic, a cydoddefol, cyd.
ell-rwy, modrºwy dro oddefus, cydymdeimladol
Swoon, s. Ilewyg, llesmair, gloes, Sympathize, r. cyd-ddyodde:
gloesiad, gloesygiad, llesmeir cydymdeimlo, cyd-oddef
iad, &c. sº sub. cydymdeimlad
Swoon, v. llesmeirio, gloesio, cydoddefiad, cyd-oddef
gloesynu Symphonious, a cynghanedde,
Swoop, s. ymdafliad hebog ar 'ei cynghan, cyd-leisiol, cydseini.
ysglyfaeth Symphony, s. cynghanedd, cyū.
Swop, r. newid, cyfnewid: lais, cyſlaw-dòn, cyfundān.
Sword, s.cledd, cleddau, cleddyf, ºrdain sigºrºd, cºmmi
, foswn, cadgnaw . . Symphoresis, s. cyfagwedd
Sword-cutler, s. cledd-of Symptom, s, argoel, arwydd, ar.
-Sworded, part. cleddyfog ddangosiad, arfynag, mynag
Sword-fish, s. cleddyf-bysg Symptomatic, Symptomatical, a
Sword-grass, sub. cleddyflys, y cyd-ddygwyddol; arwydde,
gell-hesg, yrhylithr . arddangosawl, argoelus
Swordsman, s. cleddyfwr Synagogue, s. synagog, cynnullfi
Sworn, a tyngedig, afo ar lw Synchronical, a cydamserol, up
Sycamore-tree, s. sycamor-wydd amserol; cydoesol
en, masarnen, masarn Synchronism, s. cydamseredd
Sycophant, sub. gwenieithiwr, Syncope, s. torriad Îlythyrce,
 TA 441 . TA

neu chwaneg, mewn gair; ean i º,pebyllio, bywmewn pab"

ol-drwch:—-llesmair, raarw | eli
levy.g : Tabes, s. darfodedigaeth, nych,
Synecdoche, s. cyforddwyn mychdod, nychiant
Synod, s. cymmanfa, cydia, neu Tabid, a. nychlyd, mewn nych
gynghorfa eglwysig Tablature, s. darlum ar fur, &c.
Synodial, Synodical, a cymman Table, s. burdd; llèch; lech
fiiol, serieddawl faem: llechres, mymegaj, taflem:
Synonima, s. geiriau cyfystyr (or v. byrddio, byrddu
un ystyr) cydenwau Table-beer, s. ail-ddiod, diodan
Synonimise, r. cyfystyrio Table-book, s. Ilêchºlyfi, nôd-lyfr ,
Synonimous, a. cytystyr, cyfenw. Table-cloth, s. buyrdd-liain
4-dig Tablet, s. llechen; taſlen
Synopsis, s, golwg ar yr holl ran Tabor, s.tabwrdd; r. tabyrddu
mau ynghyd; cyfolwg; cyd Tabular, a. tafletiawl
grynhüad; cyfolygiad Tabulate, t. tailemu, llechresu
Synoptical, a cydolygawl Tabulation, s. Ilechresiad
Syntax, s. iawn-drciniad gciriau, |Tachygraphy, s. buan-sgrif; ber.
cystrawen, cystrawiaeth law, ber-sgrif
Synthesis, s. cydosodiad Tacit, a. distaw, dystaw, dison
Synthetic, a cyſosodawl Taciturnity, s, tawedogrwydd,
Syringe, s. chwistrell, sugn-bib: distawrwydd, dystawrwydd
1:... chwistrellu, saethu dwfr, &c. Tack, sub. c6r-boelen; puyth,
Syrup, s. cyflaith. Edr. Sirup bras-bwyth;--trôad long,
: System, s, egwyddor-draith, cyf. hwyl-drijad -

un-draith, cyfai-gorph eg Tack, t. bras-hoelio; bras

wyddorol a rheolaidd, cyson bwytho:--hwyl-drói; newid
a draith; cyson-drefn, tefniant yr hymt
Systematic, Systematical, u. yn Tackle, s. tackau; offer, trec,
ol cyson-dreth, rhéolaidd celfi .
Systemize, r., trefnianmu, trefn Tackling, s. taclau Ilong
º iadu, trefnoli Tack-wind, s. asgell-wynt
.. Systole, s. byrhād sill hir: ym Tactical, a. inwo-fyddinol
grynhöad y galon wrth amadlu Tactics, sub. byddin-drefuiad,
* * byādiniaeth, hydämä
Tactile, a. a ellir ei deimlo
. T. Taction, s. cyffyrddiad, teimlad
º -Tadpoles, s, grifft, penbyliaid
º TABARD, s. tahar, llaes-wisg|Tafety, s. math o sidam
* Tabby, sub. sidan-we troellog, Tag, sub. pvyntl; olpai: v.
º
y
tonnog, neu ä gwaith tonnog,
armo: a, troellog, troºllynog,
º,
gydio
gosod pVyntl; bras
* troell-weavl—A t cat, Tag-rag & bobtail, s, gwehilion
cathlwyd-droellog - gwlad, adlawiaid, penllymiaid
, Tabefaction. s. nychiad; ysiad |Tail, s, eynflon, losgwril, conell,
Tabefy, v.nychu, difa, ysu lost, rhouell, cloren; cwt;
* Tabernacle, s. pabell; r. pab- W godre: lawian oes. Edr. Entail
3 #1
 -T A 4-42 T A

Tailed, a cynfſonog, &c. : Talmud, s. Ilyfr traddodiadau yr

Tailor, Taylor, s. gwu.edydd, ... Iuddewon, traddodlyfr
dilledydd, ysginydd, tallinºr, , Talmudist, s, traddodiedydd a
Taint, s. liwer, llysriad; auturdd- Talon, s, ewin, crafangc, yspag.
iad, Ilwer-brawf. r. Ilygru, di-Taloned, a crafangog, yspagog
wyno, budreddu | Tamarinds, s. aeron pereidd-sur
Tailiticss, a. dilwgr, dihalog ; or India didwyreimiol
Tainture, s.llygriad. Edr. Taint Tamarisk, s. Erug-bren
Take, r. cymmeryd, dal, der | Tame, a. déf, gwar, hy wedd: t.
byn; yndill; tybio, tybied ; | dofi, gwarhān, hyweddu
Alwyddo | Tameable, a. dofadwy
Taker, s. cymmerwr, daliwr. Tamely, ad. yn diof; yn dd
Taking, s. cymmerinil, daliad | yspryd; yn daïwrthryn
"Talbot, s. math o helgi | Tameness, s. gwaredd, dofüra *

Tale, s. chwedl, ,-hweddi, ystoriz! Tamer, s. dofwr, doñedydd

ysdori; fºug-lianes:-cytrifrhif | Taming, s. doñad, gwarhād
Tale-bearer, s. clepgi, husting Tamper, r. y myrru a, ymhél #:
wr, cariwr.chwedlau, clepiwr. | the cºis at lithio, Ilygru, &c.
Talent, s, dawn, rhodd, rhodd | budr-ddenu, llith-wobri
ind; talent Tampering, u. ymyrgar; budº.
Tales, s. rheithwyr llanw, yn i dden-gar; sub. budr-ddenial,
llenwilleoedd rhai fo heb yin birdr-lithiad
ddangos, neu wedieu gwrthod Tan, s. cyffaith rhisg! derw: r.
Talisman, s. swyn-eilun; gwarch cyffeitliio crwyn; Ilosgiyny:
all haul, melynu, melyn-liwic
Talk, s. siarad, son, ynadrodd; Tang, s. carn, said, meu droed
chwedl; r. siarad, ymddiddan, rhyw gelfiyu:—ºblesyn, adds
ymddyddan, son, chwedleua }. S.
Tangible, a.
‘....:
ºrddad
Talkative, a. dywedgar, 'chwedl
eugar, siaradus, chwedlcar, Tangibility, j
chwedleuog. Edr. Loquacious Tangle, s. dyrysglwm ; dyrysfa.
Talkativeness, s. siaradgarwch v. dyrysm, rhwystro, rhysu
Talker, s. siaradwr, chwedlwr Tangle-comb, s, crib dadrysu
Tall, a tâl, hir; uchel Tangled, a. rhysedig, dyrysedig
Tallage, s. toll, tál, taliad Tan-house, s. cyffeithdy crwyn
Tallness, s. talder, tàldra Tank, s, pydew; dyfr-gist
Tallow, s, gwěr; gweren Tankard, s. diod-lestrym; paeal
Tallow-chandler, sub. gwěr-gan Tanned, a cyffeithiedig a rhise
wyllwr, canwyllwr derw; heul-losg, melynaidd
Tallowish, a, gwerawl, gweraidd, Tanner, s. cyffeithydd crwyn,
gwerllyd; gwerog lledrydd, lledrwr, barcer
Tally, s, rhygn-bren, cyfrif-bren Tampit, s. cyffeith-bwll
Tally, v. terri rhygn, rhoi ar y Tantalize, t. addaw'u siomgar,
cyfrif-bren:-cyfatteb, cytuno gwneuthur siom, siom-chwaren
Tallyman, s. un yn cadw cyfrif, Tantamount, a cyfwerth; cy;
yn, rhoi i lawr, &c. coel
roddwr
º,
ent
cystadl, Edr. Equire.
•.
 TA 433 T A

'antivy, ad. ar full, ar bedwar od-gen gwin, surgen, chwigl:

carn, ar fawrfrys jig, un lym-gyfrwys; chwerw
Tap, s. dwsel; tarawiad ysgafn, yn—To catch a tartar, dàl
ysgafn-balfod A chwiglen, taro wrth un rhy
'ap, v. agor neu ollwng baril, &c. gyfrwys, ei drech, &c.—Turtur
cuithió, ysgafn-daro, taro a of the teeth, cen y dannedd
phen bys, &c. Tartarean, a...uffernol, uffernig
Tape, s.rhwymyn-we, llinyn-we; Tartarize, r. sur-gennu
ymyl-we; ysnoden Tartish, a. Iled-sur, go-surllyd,
Taper, s. canwyll gwyr, cwyren chwiblaidd. Edr. Tart.
Taper, Tapering, a yn melillau Tartness, s. surni; lism-haws
tu agi ſynu Task, sub. gwaith-ddogn, tasg,.
Tapestry, s. tapin, teisban, gorchwyl; ysgår:. t. tasgu,. t
Tapestry-maker, sub. tapinwr, dogninet bennodigwaith—Te.
tapinwëydd neu weithydd take to task, cymmeryd mewn.
Tap-house, s. diotty, tycwrw llaw, ymrči.at, &c., -

Tapster, s, gollyngwr diod, &c. Task-master, s. meistr gwaith

Tar, s. pyg gwlyb: fig. meriwr, Tassel, s, sidb; tusw o'eddi
liongwr, pyg-lengcym: r. pygu Taste, s. blås, sawr; chwaeth,
Tarantula, s. math o bryf copyn archwaeth, chwaethiad, dy
‘i’ardiness, s.hwyrder, hwyredd, chwaeth; piawf, profiad
hwyrdrymedd; musgrelli Taste, r. blasu, sawrio, chwaethu,
Tardy, a. diveddar, hwyr, livyr archwaethu : profi. '
drwm, musgrell; beius Taster, s. chwaethwr, profyr.
Tare, s., pvys y cynnwysydd, Tasteful, a. blasus, sawrus
neu’r hyn a foºn dāl eddo; Tasteless, a. diflas, disawr
cynnwys-goli—Tare, and tret, Tatter, s. carp, brat, brètyn,
cynnwys-goll a thraul-goll cerpyn; r. rhwygo, mān-rwygo
Target, s, targed, hwcled Tatterdemalion, s. cerpyn carp
Targum, s. dehongliad (yn yr iog, brètyn Jrwyddo. Edr.
iaith Galdáeg) ar lyfrau Moses Ragamuffin
Tariff, s, toll areiddotrosglwydd Tattle, s, gwagsiarad, clebar, bal
Tarnish, r. divyno ; anurddo dordd; r. baldorddi, gwersa,
Tarpawling, s. carthen bygedig, llólio, bragaldio, clebran
. pyg-len; pyg-was. Edr Tar || Tattler, s. baldarddwr, clebrwr,
Tarragon, (herb) s. angwyn | llólyn, ‘clebryn: fem, clebren
Tarras, s. math, o gymmrwd a Tattling, s. baldordd, clebr.:
ddiddosa furiau Iuewn dwfr; Tattoo, s. seiu-dom, ar, dabwrdd,
dyfrgymmrwd yn galw pob milwri'w letty
Tarriance, s.trigiad, trigias Tavern, s.tafarndy; cyfrdy
| Tarrier, s, aroswr: daeargi, Tavern-keeper, s, traentér, taf.
Tarry, v, aros, trigo, tàrio - armwr, gwerthwr gwin
Tarrying, s, tàriad, trigiad, &c. Taught, part. dysgedig, wedisei
| Tart, adj. sur, surllyd, chwibl, ddysgu. Edr. Teach . -

- chwiblaidd, egr, egraidd Taunt, s, gwawd-air, cellweir.

* Tart, S. pastai aeron, pasteian frath; ateb dirmygns: v, cell
" Tartar, s, gwaddod-gen; gwadd. weir-gnói, gwawdio; cas-ateb,
3M 2
 T E 444 T E

Tautology, s. mynych-adroddiad, Tedious, a. maith, hir-faith, dysm

adeiriad faith, annyben, anniben, dior.
Taw, r. meddal-gyweirio lledr phen; blin, poenus
Tawdriness, s. coegwychedd Tediousness, s. hirfeithedd, an
Tawdry, adj. coegdlws, gwael nybendod; blin-daygnedd
wych, pingcwael, fêlwych Teem, r. mynych-dywallt; my:
Tawniness, s. melyn-dduedd nych-esgor, aml-hilio; heigio;
Tawny, a.melyn-ddu tew-gnydio; beichiogi
Tax, s. trêth, tàsg: r. trethu, Teemful, a. ffrwythig, ffrwyt.
tasgu: cyhuddo: cymmedroli lawn, cyforlawn, cyforawi
Taxable, a trethadwy Teeming, a. ffrwythlawn, llawn.
Taxation, s.trethiad, tasgiad gmydiog, cmydlawn; eppilio:
Taxer, s.trethwr, trethydd Teen less, a. diffrwyth; aflesal
Tax-gatherer, s.treth-gasglydd Teens, s. y blynyddoedd o ce. .
Tea, s. dail prysgwydden a dyf ran rhwng deuddeg ac ugain,
yn China; hefyd y gwlybwr arddegau
oddi wrthynt, té Teethe, r. magu dannedd
Teach, v. dysgu, addysgu ; ath Tegument, s. huling, arwisg
, rawiaethu, athrawn, trawu Teil-tree, s. pisgen, gwaglwyſen
Teachable, a. dysgadwy, hawdd Teint, s.lliw, gwawr; gorillw
ei ddysgu; hyddysg; hywedd Telegraph, s. hyspysai, peiriant
Teachableness, s. hyddysgedd gyflym-drosglwyddo hysts:
Teacher, s. dysgwr, dysgawdwr, rwydd i bellder mawr
athraw, addysgwr, dysgiedydd Telescope, sub. pell-ddrych, sº
Tead, Tede, s. canwyll gwyr peien-ddryeh, syll-ddrych
Teague, s, gwyddel, gwyddelyn Tell, r. dywedyd, gwedyd; 24
Teal, s. cor-hwyad, crach-hwyad, rodd, mynegl; cyfrif, rimfo
chwiws; dyfr-iár Teller, s. mynegwr, &c.—-ariº
Team, s. gwédd, atgor dalwr; arian-rifvr, eyfrifat
Tear, s. daigr, deigr, deigºyn:— Tell-tale, s. chwedlwr, clepiv;
rhwyg: s. rhwygo, dryllio Temerarious, a byrbwyll, elº
Tearful, a. deigrymawl rhyfygns. Edr. Rash
Tease, r. chwalu gwlān; cribo Temerity, s. byrbwylldra, &c.
gwlan:—blino, aflonyddu Temper, s. tymher, ardymbº
Teasel, s. telai, cribau y pánwr— º naws; nawseid.
Wild Teasel, y telai gwyllt dra, rhywicgrwydd
Teat, s.téth, diden; bron Temper, e. tymheru, cyfnaws
Technical, a celfyddydawl, cel iawn-fysgu; eymmedroli
fyddus, celtyddaidd Temperament, s, tymheredd, a
Techy, Touchy, adj. antoddog, iain, dyli, cyfnaws, cyfar
afrywidg, hyddig, anynad edd; cymbwysºgynomy.sg
Tectomic, a. adeilaidd -
Temperance, s. cymmedraldº
Ted, v. gwasgaru gwair tymherusrwydd, sobreid.
Tedder, s. chwalwr, Edr. Tether rwydd; dirwest
Te Deum, s. Ti, Dduw; enw a Temperate, a cymmedrol, set
arferir ar yr Emyn syn de tymherus, ardymberus; mas
chren, Ti Däuw a folwn, &c. aidd; gweddo); mwyn
 T E

~ Temperateness, s.cymmedrolder, wain, tywys; gweini, gwein

º: tymherusrwydd, nawsedd yddu, heilio, gwasio, gweitio
Temperature, s.ardymlyr; tym Tendence, Tendency, s. tuedd,
* heriad. Edr. Temperament tueddiad, gogwyddiad, syrth
ºTempering, s. tymheriad: part. Tender, a tymer, tirion, toster
- yn tymheru, yn iawn-dymheru iol; esmwyth; meddal;ieuangc
* Tºmpest, s. tymhestl, rhyferth Tender, s. cynnyg, cynnygiad: r.
* wy, enawel. Edr. Hurricane cymyg, dargymyg—To grow
* Tempestuous, a tymhestlog tender, tymeru—Tender-hearted,
* Templar, s, un o dilysgyblion y tyner-galon, tosturiol, &c.—A
* * Demlyn Llundain, temlydd; ship tender, heil-fad
* cyfreithiwrieuangc Tenderling, s. tymer-gorn hydd
* Temple, s.teml, addolfan Tenderness, sub. tymerweh, tir
* Temples, s, arlais, arleisiau, en iondeb; meddalwch; teimlad
* eidrwydd, neidrwydd rwydd
* Temporal, a tymmorol, amser Tendinous, a. gewynog
ol; bydol; llèygol Tendons, s. gau, gewynau -

:* Temporalities, s. tymmorolion, Tendrils, s. y crych-flagur wrth

sº degymau a gwobrau esgol barai y mae amryw lysiau a
tº Temporalty, s. gwyr Hyg, llyg. phrysg-wydd yn glynu wrth.
ºf wyr, Ilêygion bolion, &c. a fo i'w cynnal;
* Temporary, a. tros amser, by rei gwrych-flagur, amglymyddiom.
gº barhād, amserol |Tenebrosity, s. tywyllni, caddug
* Temporize, r. Iroi gyd a'ramser, Tenebrous, a tywyll, diolen
º dilyn dull yr oes; oedi'r am Tenement, s. ty a thirardrethol,
** ser; amseroli ... • tyddyn, syddyn, eisyddyn
* Temporizer, s. dilynydd yram Tement, Tenet, s. barn, daliad,
4 ser, nofiwr gyd a'r .." i. tyb, egwyddor-bwngc -

º rº v, demu, hudo, llithio, Tenesmus, s. mynych eisiau'stol

keb fedru eichael
ceisio gwall, tentio; profi
tº Temptation, s. hudiad, llithiad Tennis-ball, s, parled, human
* Tempter, s. hudwr, tentiur Tenon, s, y tafodyn sy'n myned
º Temptingness, s. dengarweh i fortais, tymo. Ecs. 26, 17.
ºf Ten, a. dég—Ten men, dengwr Tenor, s. tueddiad, rhediad, go
... Tenable, a diffynadwy, cadwad. gwyddiad; hwyl-drefn; amoan, .
ºf wy, daliadwy. ystyra–y ganol-sain
… Tenacious, adj. gwydn, gwydn Tense, s. amser, pryd
º, afaelus, tyn-afaelus, gafaelgar, Tensible, a. estynadwy
ºf glymol, tym-lynol Tension, s. estyniad, ystyniad
4 Tenacity, Tenaciousness, s. gaf. Tensive, a. di-ystwythol
* aelgarwch, tyn-ymlyniad Tent, s. pabell, Huestdy, tent,
... Tenant, s. deiliad, daliwº tir bwth; goreth
* Tenantable, a. addasiddeiliad Tent, r. gorethu, geraethu
... Tenantless, a.diddeiliad Tentative, a yn profi, yn ceisio
... Tenantry, s. deiliaid Tººl adj. pebylledig, lawn
2 Tench, s. gwrachen, ysgretan peby - -

º Tend, v. tueddu, gogwyddo; ar Tenter, s. deintur, ystymiedydd

º
 T E 446 T E

Tenth, a. degfed : Terrify, r. brawychu, dyehryuu,

Tentwort, s. gwaiit y forwyn, ! peri braw, orn, &c.
briger Gwener : Territorial, a. tiriogaethol
Tennity, s. teueuder, meinier, Territory, s. tiriogaeth
neiredd, meindra; widdilwch Terrar, s. dyehryn, dychryndod,
Tenuous, c. cºdi'i', tenet, main braw, braww.ch, arswyd
Tenure, sub. iáilad; gatael; yr Terse, s, ily indeg, hardd-deg :
annioi º ºn batni y deiir tur | Tertian, a bob trydydd dydd
Tepid, a clºuar, iled-oer i Tertian ague, cryd tridiati, gall.
Terce, s. liest, o 42 galwyn | dwynym
Tergenimous, a triphlyg, try blyg Tesselate, r. brith-weithio, brith.
Terriversatiºn, sub triad c.fm, osod, brith-addurno
gwithdroad, ymgiliad, rhusiad i Test, sº profiad, prawf, holiad;
Terciversator, sub. triwr yn ei - maen prawf; prawf-foddion
dresi, ystrangciwr, yngillwr i Testaceous, a-cregynog; craged.
Term, s. gair, ynlairodd; º: og, cregynaida
med, teler; tyminor, pryd, am-1} Testament, s. lythyr cymmyſ,
serpenmodel: r. galw; enwi ewyllys diveddaf, cymnlyū.
Ternacant, adj. tafod-dirwg, aeth, cymmynedigaeth
blueddgar, cróch-recrus: s. Testamentary, a., cymmyniaeth.
crich-gecren, bloedºl-wraig, ol, cymmyn-roddawl
arth-wraig, ymsen-wraig Testate; a...cymmyn-y-thyrog
Terminalle, u. tertynadwy, gor Testator, sub. cymmynai, test
phenadwy; teriynol mentwr, eymmynwr
Terminate, r. terlynu, diweddu, Testatrix, s. cymmyn-wraig
dybennu, gorphen - Tested, a tystiedig, profediz
Termination, s, terynial, gor Tester, s. cysgodlen, neu beu
pheniad, dybeniad, divedjiadº gwely: chwe'-chemiog
Terminer, sub. prawfly's drwg Testicle, s. caill, eirinen, ne: Ii
weithredwyr, Edr. Oyer . garreggwrryw
Termless, a. diderfyn, dirwymau | Testification, s. tystiolaethiad
Tern, Black term, s. ysgräen dilu Testifier, s.tystiolaeth wr, tystiw:
Ternary, a. triawi, bob yu dri Testify, r. tystielaethu, tystio
Ternaries, s, trioedd Testily, ad... yn afrywidg. Ed.
Terrace, Terrass, s. uchel-rodfa, Te º

uchclisarm; glas-rodſa Testimonial, sub, tyst-lythyr: a

Terraqueous, a, yn cynnwys dae tystiolaethawl, ardystiol.
ar a dwfr - --
Testimony, s. tystiolaeth
Terrene, Terrestrial, a, daearol Testiness, s. afrywidgrwydd, &c.
Terreous, Terrestrious, a, daear Testy, a. afrywidg, from, anyn.
aidd, daearlyd, daearog ad, autoddog, anhynaws
Terrible, a. dychrynllyd, dych Tete, s. ffals-walltir pen.
rynadwy, arswydus, of adwy, Tete-a-tete, s. cudd-gynghoriad
brawychol, erchyll, iradus Tether, s, rhaffy rhwymir ani:
Terribleness, s, erchylldod, &c. ail, wrthimewn porfa, tid-raff:
Terrier, s. daeargi; tir-lyfr;.ebill Tether, v. tid-raffu, tido, tid
Terrific, a. Edr, Terrible -
rwymo
 T II 447 TH

Tetrarch, s. tetrarch, llywodr- || golygfa : campfa; cemmaes

- aethwrpedwaredd rangwlad || Theatric, Theatrical, a. chware
"Tetrarchate, s, ily wodraeth ar ydiol, chwarwyfāol
bedwaredd rangwlad, &c. Theave, s. hespin flwydd
'I'-trastich, s, penuill pedwarban | Thee, pron. di, ti, tydi
Tetter, sub. gwreinyu, taroden, | Theft, s.lladrad; yspeilwaith
starddwreinyn. Edr. Iringworm Their, pron. eu, eu-hwynt
Tetter-berries, s, gravu y perthi, H'Theirs, pron. eiddynt, yr eiddynt
ciringwien. paderau'r gath hwy - -

"Tew, s. tid, syg: r. llusgo Theism, s. Edr. Deism

Text, s. testum; gwers o'r Ys jº'hem, pron. hwy, hwynt, hwynt
gry thyr, geiriau awdwr ei hum | hwy—Gºf them, o lionynt
Textile, a.gwěawl, gweuawl Theme, s. testun, traith-destun:
Text-letters, s. brås-lythyrenau —gwreidd-air, tad-air
* "Textual, a. testunawl Themselves, pron. eu hitmain
: "Textuary, s. un cyfarwydd yn Then, ad. y pryd hwnw, new
yr Ysgrythyr, ysgrythyrwr hyny; wedi new gwedi hymy,
: Texture, s. pleth; gwéad, pleth yna; am hyny
iad, cymmhlethiad; cyfres; Thence, ad. oddiyna, oddiyno, 0
- cyfansoddiad, cyfrestriad hyny; am hyn
* Tilames, s. yr afon Tafwys Thenceforth, Thenceforward, ad.
* Than, ad.'uà, mag, no, mog || 0 hynyly’mlaen, o hyny allan
Thank, r. diolch, talu diolch Theocracy, s. dwyfol-lywiaeth,
Tirankful, a. dio!cigar, diclelius dwyfol-drefin, duwiolaeth
* "Thankfulness, s. diolchgarwch | Theocratical, a. duwiolaethol
*I'haukless, a. diddīolch; anni Theodolite, s. offeryn i fesuruch
º olclius, amniolchgar der, pellder lléoedd, &c.
*Thank-offering, s.aberth diolch, Theodore, s. Tewdwr, Tudur
aberth moliant Theologian, Theologist, s. duwin
... Thanks, s. diolch, diolwch ydd; dewinydd
º,
Thanksgiving, s. rhoddiad diolch,
diolchiad, diolch-dreth
Theological, a duwinyddol, duw
iniaethor; dewinyddol
|
“That, pron. hwnw (fem. honno) Theology, s. duwinyddiaeth, duw
... hyny, hwn-yna, hwn-acw, &c. ineb: dewinyddiaeth
a yr hwn, y neb, y sawl: conj. Theorem, sub, rhéol brofadwy;
- mai, taw; fel, mal, &c. gosodiad golygedigol
* Thatch, s. to, to gwellt: v. toi Theoretic, Theoretical, a. per
… Thatcher, s, towr, gwellt-dûwr thynol i olygiad, heb ymarter
... Thatching, s, túad; tā iad; golygiannol, ardrémiol
* Thaw, s. dadmer, dadlaith, meir Theorist, s. un gwybodus mewn
* iol: v. meirioli, dadiner, dad. celfyddyd, &c. heb ei harfer;
a laith, dadrewi, toddi golygiannwr, golygiedydd
* Thawing, s. meirioliad; toddiad Theory, s. gwybodaeth anym
* The, art, y, yr—The man, y dyn arferol, yr athrawiaeth heb
* Theanthropos, s. Duw-ddyn - ymarferiad; golyg-ddysg, pen
* Theatre, s.chwariyddfa, chwa .# golygiad, golygiad
; :rwyfa, chwareuſa, gwareuſa, ae
 T II 448 T. H.

Therapeutic, a yn dysgu'r gel Thickset, a. tew-blan

fyddyd feddygol; meddygol Thick-skinned, a. croendew
There, ad. yno, yna, acw, draw; Thick-skulled, a. sial-dew
dyna, llyna, dacw Thief, s. Ileidr: fem. Hadrones
Thereabout, Thereabouts, ad. 0 Thieve, t. Hadratta; dwyn
ddeutu yno; y'nghylch hyny, : Thievery, s.lladrad: chuwiad
am y peth hwaw, &c. Thievish, a, lladradgar, lladron.
Thereafter, ad, yn ol hymy; arol llyd, lladronaidd, chwiwgiadi,
hyny, gwedi hymy - Ileidrymaidd
Thereat, ad. yno, wrtho, wrth Thievishness, s.lladradgarwch
hyny, am hymy |Thigh, s. morddwyd, bonclun
Thereby, ad. trvyddo, wrtho, Thill, s. braich men, breichlai
, trvy hyay, wrth hymy men, certwyn, Carr, &c.
"Therefore, ad. am hyny, gan Thiller, Thill-horse, s. y bonial
hyny, b blegid hyny, o her bomiwr, ceflyl băn, &c.
wydd hyay, wrth hyuy Thimble, s. gwmiadur, byswain
Therefrom, ad. oddiyno, oddi. Thim, a. tenau, main, cul; anam
wrth hyny, o hymy Thin, v. terreuhäu : teneuo.
Therein; ad. ynhyny, yn y peth: 'Thine, pron. eiddot, eiddot t,
ynddo, yntho, yuthynt, &c. einot; tail, dy
Thereinto, ad. i mewn i hymy Thing, s. peth; dim
Thereof, ad. o hono, ei, &c. Think, r. meddwl, meddylied
Thereon, ad. ar hyny, arno, &c. synied; tybied, tybio, tybys;
Thereout, ad. allai o hymy (o Thinking, s. meddyliad
hono, o hwnw) oddi ymo Thinking, part, and a. yn meddº
Thereto, Thereunto, ad. athyny, ied, areddylgar, myfyriol, sº
- ato, atto, ar hyny, &c. tyriol
Thereupon, ad. ar hyny. &c. Thinness, s. teneuder, teneueii!
Therewith, Therewithal, ad. gyd meinder; anam ledd
à hyny, hwnw, &c. Third, a trydydd: fem. tºº
Theriacal, a triaglaidd —Third part, traian
Thermometer, sub. gwres-fesur Thirl, r. tyliu; trydyllu
ydd |Thirst, s.syched; r. sychedu
These, pron, y rhaiyma, y rhain Thirsty, a. sychedig
Thesis, s. sail-ddywediad, gosod Thirteen, a. triar ddeg
edigaeth, testun dadl Thirteenth, a trydydd ar dde:
They, pron. hwy, hwynthwy, Thirty, a. deg ar hugain
hwynt; hwy ill, hwy eill This, pron. hwn, hon, hyn; yrs.
Thick, a tew, trych-dew, fyrf, dyma -

praff; bras, braisg: aml Thistle, s. ysgallen, yssellyn: "

Thicken, s. tewhâu. tewychu:
ffyrfhäu; amlhäu, llìosogi
Thickish, a, tewlyd; lledbraff
- Tº: sub. tew-lwyn, caead
wyn, prysg-lwyn, prysgle
Thie º: tºtal,
fyrfder, praffder, breisgedd
ysgall—The blessed thistie, r.
ysgalleifendigaid–Ladystº
tle, ysgallen Fair—Fullersiº
tle, llysia ºr criban, llysa.
pannwr-Sow thistle, ysgah
mâch, Ilaeth-ysgall
Thistly, a. ysgallog
 449 TH
T iſ
Thither, ad. yno, hydyno Threaten, p. bºgwth, bygy thio,
Thitherward, ad. tu agyno bygylu, dondio, dwrdio
Thong, s. carrai: pl. caireiau Threatening, s. bygythiad, &c.
Thorax, s. y ddwyfron Three, a. tri: fem. fair
Thorn, s. draenen, draen Three-days, s, tridiau, tri-dydd
Thornbut, s. cornbig, mêr-mod Threefold, a tri-phlyg, tri dy.
wydd (math o bysg) blyg, ar y trydydd
. Thorny, s. dreiniog, dreinllyd Thresh, º
Thrash
º: pwyo. Edr.
Thorough, adj. cyflawn, follol,
trvyadſ, cwhl-berffaith, cyfan Threshold, sub, liniog, trothwy,
gwbl; digoll, difreg seilddor, gorsing
Thorough-fare, s.tramwyfa Thrice, ad. tejr-gwaith
Thoroughly, ad, yn drvyadi, yn Thrift, Thriftiness, s. cymnildeb,
gwbl, yn hollol, yn lan cynmilwch, cymilad; diwyd
Thorough-paced, a.digoll, didrip, rwydd, dyfalwch, goſal
digloſini. Edr. Thorough Thriftless, a diles; anghymnir
Thorp, s.treſan, pentref Thrifty, a, cynnil, divastraff; di.
Those, pron... y rhai hymy, y wyd, gweifligar, tringar
rheiny, y rhaiyna Thrill, v. tylin; treiddio
Thou, pron, di, ti, tydi Thrive, v.1twyddo, ſymmu, cyn
Though, conj. er, er hyny, pe nyddu, prifio, myned rhagddo
rhon, pe, ped; cyd ,
. . Thriving a cynnyddo
l, prifian
Thought, s. meddwl, meddyliad; nus: s. cynnyddiad, prifiant
bwriad, meddylfryd; tyb Throat, s, goslef, y gèg, cegen,
* Thoughtful, a meddylgar, myfyr. corny gwddf, y llindag
gar: meddylddwys, gofalus Throb, r. dychlāmu, curo, ym
º Thoughtfulness, sub. meddylgar guro, ymneidio, tysmwyo
well, dwysfrydedd: dwys-ofal Throe, s. gloes neu dáolur esgor
Thoughtless, a. anystyriol, diotal, Throne, sub. gorsedd, gorsedd
difeddwl, esgeulus fainge, teyrngadair, brenhin
º Thoughtlessness, s. diofalwch faingc: rigorseddu
'Thousand, a. mil, deg cant Throng, s. tyrfa; ym wasg : e.
Thrall, Thraldom, s. caethiwed, º tyn-wasgu; cyd
caeth-wasanaeth yrrn, cyd-ymdyrru
Thrapple, s. brenant, corn gwddf Throstle, s. y fromfraith
Thrash, c. dyrnu; fustio Throttle , s.s.Ilindag:
Throttler, ilimdagwv.r Ilindagut

Thrasher, s. dyruwr, frustwr

Thrashing-floor, s. Ilawr dyrnu "|Throu gh, prep, drywy, trvy: ad.
Thrasonical, a ymffrostgar, boc i_trywyddó, drwyddo, drwodd
sachus, brolgar, bostgar Throughout, prep, drwy, trvy,
Thrave, s. drefa, 24 oysgubau yn: ad. To ben bywygilydd,
'fhread, s, edau, edef; edefyn: trvyddo oll, yn gwbl, yn hollol
Thread, t. rhoi edef mewn nod Throw, sub, taffiad, ergyd: e.
lluchio, taflu, ergydio, bywrw
wydd
Thread-bare, a. digotwm; Ilwm. Throws, s, gwewyr, Edr. Throe
Threat, s. bygythiad, bygwth, Throwster, s. cyfrodeddwr neu
dwrdiad, dwrd, doudiad, orn ddyrwynwr sidan
3 N
 TI 450 T I

Thrum, r. chwareu'm salw Ticklish, adj. gogleisiog, llawn

Thrums, s. eddi; penau edafedd goglais; ansafadwy: perygius,
Thrush, s. bronfraith, tresglen:- Ticklishness, s. gogleisiogrwydd
dolur ar blant, yr an enby drywydd; anwastadruydd,
Thrust, sub. gwth, hergwd: r, anwadalwch
gwthio, hergydio, cilgwthio, Tid, a.mwythus, meddfaeth
hyrddio; gwanu, brathu Tidbit, s. dewis-dameidyn
Thryfallow, r. trydydd-fraenaru Tiddle, c. maldodi, hot-lochi
Thumb, s. bawd, bawd-fys Title, s. amser, pryd; gwyl: lif
Thump, s. paſt, pangc, dyrnod, a llanw'r már; gwrthlif, trai
pwmp, cnoc : r. paffio, cnóc Tide-waiter, s, porth-wylydd
io, dyrmodio, dwrn-bwyo, ys. Tidiness, s. taclusrwydd
pangcio, pvmplo Tidings, s. newyddion, newydd
T. ºnwr: clamp, Tidy, a. taclus, twtnais, cryne,
peth mawr; celwydd anter glauwaith, trvsiadus ; parod
#. a mawr : s. paffiad Tie, s. cwlwm, rhwym ; rhwyn
Thunder, s, taran (pl. taranau) iad: r. clymu, rhwynno
wybren-dwrf; r. taranu Tier, s. clymwr, cylymvr, clym
Thunder-bolt, s. mellten iedydd: rhés, rheng
Thunder-clap. s.taran-dwrf Tierce, s. Edr. Terce
Thunderer, s.taranwr Tiff, s, traflwhgc: ymgiprys
Thundering, adj. taranllyd; by Tiff, r. cwerylu, yngecru
gythiol; croch-ddwrdiol Tiffany, s. math orwyll-we
Thunderstruck, part. gorsynned Tiger, s, teigr: dywalgi
ig, wedi delwi Tight, a cyfrdo, crymo; tyn;
Thursday, s. dydd Iau, difiau dwys-dyn, dan sang; diddos
Thus, ad. fel hyn, yn llyn Tighten, c. tynhäu; diddosi
Thwack, s. pati, ergyd trvin; r. Tightness, s.tynder; crymoder
llachio, paffio: tyn-wasgu Tike, s. bustechyn; trogen; deli
F.
Thwart, adj. croes: v. croesi, Tile, i peithynen, t.
gwrthwynebu, rhwystro, attal peithynu, tài à pheithyn, &c.
Thy, pron, dy, tau Tiler,º, jë.
Thyme, s. teim Tiling, s, to pridd-lechau; lièch
Thyself, pron, dy hun, dy lunan dóad, peithyn-d6ad
Tiar, Tiara, s. talaith, coron Till, s. logell, cloer-gell
Tibial, a. pibellaidd Till, Until, conj. hyd, hyd oni,
Tice, r. hudo, denu, llithio hyd pan, tan, nes, &c.
Tick, s.twygneu gylched gwely; Till, c. llafurio, divyllio tir
twyg-liain:-trogen, hisleuen: Tillage, Tilth, s. amaethiaeth,
—coel, echwyn; r. prynu ar llafuriaeth, diwylliaeth
goel, rhedegi ddyled: armodi, Tiller, s.amaethydd, divvyllydd;
rhygn-modi llafurwr, trinwr-Tiller of a
Ticket, s. t&cym, arwyddyn, ar boat, llyw ysgraff—Tiller of a
wydd-nód, cwtysyn bow, corn bya .
Ticking, s. twyg-liain gwel Tilt, s. Iluest-len; cysgod-len:
Tickle, r. gogleisio, dasmalu math o gamp filwraidd, gwth
Tickling, e.goglais; gogleisiad gamp
 T1 451 T I

º Tilt, r. gorthái, llen-gysgodi: Tinner, s. ystaenydd, ystaeniwr."

º chwarau gwth-gamp, paledu; Tinsel, s, flug-eurwe: a, coeg
... ... ºdogwyddo baſil .* wych, rhith-wych, gwael-wych
* Tilt-boat, s. ysgraff gorthüedig | Tint, s.lliw, gwawr, arliw, cytliw
"... Tilting-match, s. gware paled | Tint, t. ailiwic, cyſliwic
º Timber, s, coed defuydd, defn Tinting, s. arliwiad, cyſliwiad
º ydd-goed; defydd-bren; coed: Tiny, a bychanig, bychan bach
* c. coedio; cledru, ceibro Tip, s. blaen, top, pen: v. blaeuu,
** Timber-merchant,
tº
s. marsiandwr,
naclier neu werthwr coed ymylu: ysgafn-daro
Tip-off, c. diangc neu lithro ym
ºf Timber-yard, s. cadas coed aith; lithr-lyngcu; marw
Tunbrel, s, tympan, tabwrdd Tippet, s-toryngwddf
| Time, s, amser, tymmor, pryd; Tipple, r. diota, ynyfed: llynna.
** gwaith, tro; hamdden; odfa; Tippler, s. diotai, diotwr, lym
yspaid; tymp; r. amseru eitai, llymeitiwr, ynlyfwr
* Time-keeper, s, oriawr Tipstaff, s. rhingyll (à from ben
* Timely, a. amserol, prydlawn, euraid;) flon y rhingyll
** mewn pryd; cymnar Tipsy, a gofrwysg, gofeddw
* Timeserver, s.tröwr gydā'ramser Tiptoe, s. blaen y troed
Timid, a. offius, offiog, antofu Tire, s. rhes; penwisg: r. blino
* Timidity, s, of usrwydd, &c. Tired, a lluddedic, blinedig
Timorous, a. offius, digalon . Tiresome, a. a fo'n peri lludded
* Timorousness, sub. of mogrwydd, meu flinder, blin, binderus
* lyfrdra, antondra Tiresomeness, s. blinderusrwydd
** Tiu, s. ystaen, alcam, alcan Tire-woman, s. penwisgwraig
* Tim, r, ystaenio, alean-liwic. Tissue, s. brethyn, neu sidan eur
º' Tinct, s.lliw; gwawr, ystaeniad, i. bleth neu avian-bleth
* A arliwiad, goriliwiad Tit, s.ceflyl bychan, cor-farch:
º *incture, s. Iliw, arliw, adliw, llangcesig—A tom-tit, penloyn,
tº eiliw, gorlliw; adflas, ad sywidw, cap y lleian–Tit for
* chwaeth: trvyth, isgell; sylw tut, cast am gast, &c.
* edd-naws: t: lliwic, tryliwic; Tithable; a. degymadwy
º dwys neu lawn-effeilluo ar Tithe s. degwan: v. degymu.
Tinder, s, golosg, golosged, llìain Tither, s. degynwr
• golosg, ulw-liain Tithing, s. degymiad
* Tinder-box, s, blvchy golosg Titullation, s. gogleisiad
Time, s. dant ogeid meu bg : evin Title, s. enw, henw, enwad, ene
fforch: v. ennyn, goleno wawd; titl; cyfenwad:—hawl,
Ting, sub. tingc; mein-swn: v. hawl-fraint: "...enwi, rhoi en
ſ tingcio, tingcian, tingc-leisio wawd: rioi hawl
ºf Tinge, s.lledliw, goliw, gwawr: Title-page, s: wyneb-ddalen llyfr
º v. goliwic, lledliwic, ystaenio. Titmouse, sub. yswidw, yswigw,
£ Tingle, r. tingcio: met wine: penlöyn. Edr. Tit, a Tom-tit
Tink, Tinkle, v. tingcian, tingcio Titter, r, chwerthin danddar
* Tinker,S. tingcerdd, tingc-öf, göf nedd, cil-chwerthin
o y dingc; eurych Tittle, s. pyngcyn; mymryn,
Tinman, s, ystaen-Öf, göf alcan tipyn; nod blaen pin
3 N. 2
42

T (; -- 52 TO

Tittle-tattle, s. clebr, clep, &c. # gadaw, caniatau; cynnwys

Titular, a.emwawl, mewn enw |Toleration, s. goddefiad, goddeſ.
To, prep.i, at, hyd, hydat: er, er edd, goddefiant, caniatád
mwyn; wrth. ym, gan Toll, s. toll: r. tolli, codi toll;
Toad, s.llyfiant du–Wurty toad, cnulio clèch, canu cloch
llyffant du dafadenog Toll-booth, Tolsey, s. toll-dy,
Toadflax, s. gingroen; lliny Ilyff tolifa; earchar, géoldy
aint, llin y forwyn Toll-gatherer, s, tollwr
Toadstone, s.llyffant-faen Tomb, s. bedd, mabian, beddred
Toadstool, s. buyd y llyffaint, Tomboy, s. hobi o eneth
bwyd ellyllon; rch Tombstone, s. carreg bedd
To-and-fro, ad. yn mlaen acyn Tome, s.rhan olyfr
ol, yn olac yn mlaen Tom-tit, s. Edr. Tit, a Titmorse
Toast, s. cras-fara, cras-dafell; y Tom, s. tunell, ugain cam-pwys
girrthddrych a fo (fel cris-fara) Tone, s.ton, oslef; acen, äcan
wn rhoi blus ar y ddiod, y, ºfir Tong (of a buckle, ) s. gwelgin,
ei-trekyd, &c.—eresyn, cresynwr, gwaell, tafod, balog, gwanis
cresynes; cibli; llwingc-destun |Tongs, s-gefail: pl. gefelhau
oast-master, A. cresynydd, cres |Tongue, s.tafod, tafodiaith
yuenwydd;: llwnge-destunwr Tongueless, a. didafod; mud.
Tobacco, s. mygłys, fivºws Tonguepad, s. bragaldivr
Tobacconist, s: fſwgws-gyweir Tongne-tied, adj. tafodrwyn,
ydd, myglysieuwr bloesg
Tod, s. perth: 28 puys owlan Tonic, a tonawl; estynedig
Toe, s. bys troed—Great foe, Tommage, s.tal ary dunell
bawd troed—A horse's toe, Tonsils, s. clawarrenau'r gwddſ
blaen carn mareh Tonsure, s. eilliad; coryn-eill.
Toft, s. Ilwyn, gallt ogoed; fil iad, corym-foeliad
ty, tyle, murddumle, murddyn Toe, ad. hefyd; rhy, gormod .
Together, ad. y'nghyd, ar un Tool, s. offeryn, arf, erfyn, ce!
waith, gyd a'u gilydd, &c. fiyn; pl. celá; trecyn: pl. tret
.Toil, s. Ilafur, trafterth, cwst'ym Tooth, s. dant; deintws
boeniad: rhwyd: v. Ilafurio, Tooth-ach, s. damnodd, deintwst
poeni; ymboemi, ymdrafterthu Tooth-drawer, s. tymnwr dan:
Toilet, s. burdd ymdrwsio nedd: deintgraff
Toilsome, a llafurus, trafferthus, Tooth-brush, s. deint-rugi
poenus, ffwdanus; trablin Toothed, a damneddog, deint.
Toilsomeness, s, llafurusrwydd, iog; llawn dannedd
trablinedd, gorflinedd Toothing, s. danneddiad
Toise, s. gwrhyd; 6 troedfedd Toothless, a. mantacl, dannedd.
Token, s.arwydd, argoel; nôd goll, diddannedd
Tole, v. lithio, denu y’mlaen Toothesome, a. dantaidd, deint
Tolerable, adj. goddeſadwy; aidd; danteithiol, blasus
gweddol, canolig, lled-dda |Toothesomeness, sub. dainteidd.
Tolerance, s. goddeſ, goddefiad,rwydd, danteiddrwydd
goddefedd, goddeſsarwch Top, s. pen; brig, dyfrig; blaen;
Tolerate, c. goddeſ, dyoddeſ, crib; cópa; top; tāPyn tro
 - 2

TO 453 T O.

Top, v. tacio, ysgythru, dyfrigo: Tortile, a tróedig, myddedig

irhagoriar Tortoise, s. cragen-grangc, mel
Toparch, s. ardalwr; pen ardal wioges, crwban
Topaz, s. y maen eurlliw, topas Tortuosity, s.gwyrgâmedd
Tope, v. diota, meddwi Tortuous, a... torchog, gwyrigam,
Toper, s, diotwr, diotai, ymyfwr dolenog, camysłumiol
Topful, q, llawn hydyr ymyl Torture, s. poem, penyd, artaith,
Topgallant, s. yr hwyl uchaf dirboen; arteithiad, dirboemiad
Topheavy, a. pendrwm; meddw Torture, t. arteithin, dirboeni,
Tophet, s, tophet; uſern dirdymmu; dygn-flino, trywm
Topic, sub. testun; pen; dad ofidio -

bwnge - Torturer, s. arteithiwr, &c.

Topical, a. Iſèawl, lléol Torvid, a. gerwin, cuchiog
Topmast, s. pen uch ºf hwylbren; Torvity, s. gerwindeb, &c.
Topmost, a-pênaf, uchaf | Torvous, a. gerwin, Sarrug
Topography, s. darluniad lie pen Tory, s. enwad a fu'n cael ei.
nodol, tref, plwy, &c. roddi ar Babyddion gwaedlyd.
Topping, adj. blaenaf, pènaf, Iwerddon; wedihyny ary rhai
blaem-gar; blodeuog: s. blaen oedd oblaid Siamas yr ail a’i
dorriad, dyfrigiad, brig-laddiad hiliogaeth; ac yn deliveddar,
Topsy-turvy, ad. a'r gwaelod i ary rhai addadleuantyn dynn
fynu, ä'rwyneb i waered; ben tros uchafaeth llywodraeth
dra-phen, yn bendramwuwgl wyr, yr Eglwys sefydledig a'i
Torch, s. canwyll gwyr fawr; defodau, ifudd-dod diammod
fragi; lamp; flaglen ol y deiliaid, &c. uchel-bleid
Torment, s, poem, poenedigaeth, ydd, tori-er
artaith: t poemi, penydio, ar Toise, r. torri meu gribo gwlan
teithio; blino, dyguu Toss, S. tafliad; tafl: v. taflu,
Tormentil, s, tresgly mách bwrw, lluchio, ergydio
Tormentor, s, poenwr, penydiwr Toss-pot, s. diotwr; gloddestwr
Torn, part. wedi ei rvygo, &c. Total, adj. cwbl, cytan, cyfan
Tornado, s. hyrddwynt, enawel; gwbl, cryno, hollol, cyſlwyr
awel dro, trowyht, corwynt Totality, sub. cwbledd, y cryn
Torpedo, s. cyffiedydd, pysgod swth, y cwbi, yr holl-swim, y
n sy’n peri cyffiãd yn mylaw eyſan
; # º ef Totter, v. hangcian, telgyngu,
Torpid, a, cyſfiedig; trymaidd, siglo, gwegian, gwégio -

marwaidd, swrth, digyfro Tottering, a. and part, ary sigl,

Torpidity, Torpitude, s. marw adfeiliedig, serfyll, gwégiawi
eidd-dra,syrthni, cysgadrwydd Touch, sub. teimlad; cyhwrdd,
Torpor, s. cysgadrwydd, marw cyffyrddiad; cmith; prawf
'º, . Touch, p. cyhwrdd, cyfhwrdd,
Torrent, s. ffrwd, cefnllif, frydlif cyffwrdd, cyhyrddu, teimlo;
Torrid, a. poeth, cras-boeth— profi, rhoi cais ar—Touching,
The torrid zone, y poeth-gylch cynhyrfiol:—am; oran, mewn
Torsel, peth armydd-dro perthymasi, &c.
Tort, s. cam; niwed; a, tyu Touch-hole, s. tan-dwilgwn
 T R. 454. T R.
-------------
---------------

Touchiness, s. antoddogrwydd, Traces, s. cºrtynnu, tresi, sygº

hyddigrwydd, croesmi
Touchstone, s. dangoseg, miracil
prawf, maen profi
Touch-wood, s, pren pºwdr
Touchy, a hyddig, croes
Tough, a, gwydn; anhydyn
Toughen, r. gwydnu, gwydno.
Toughness, s. gwydınedd
Toupee, s. blaen-gudyn
Tour, s. cylch-daith, tro, hymt
Tournament, s. math o gamp
filwraidd; gwthgamp, ornest
Touze, c. chware a llusgo
Tow, s. carth, breisgion
Tow, v, llusgollong, bad, &c.
Towage, s. ilasgiad: llusg-dāl
Toward, Towards, ad. tu a, tu |Trade, r. masgnach, marchman
* , ag at, parth a
* gweddeifau
Track, s. 6], arllwybr, arlwy's
hawc olwyn. Edr. Trace
Trackingscout, s. Ilestr almsg:
Trackless, a. di-ài, di-arlwybr
Tract, s. ardal, rhandir, dam.
dir: traethawd; &l, arlwyb
Tractable, a. hydrin, hydyn, dº
weddadwy, trinadwy
Tractableness, s. hyºiynrws:
hyweithrwydd; hymawsed
Tractate, s.llyfryn, traith . .
Trade, sub. crefft, celfyddy
galwad, galwedigaeth; mº
nach, marchnadyddiaeth, ºr
siandfaeth
maelicra, maelera -

Toward, Towardly, a hydrin, Tradesman, s. crefftwr, celſi

hydyn; hymaws, hwylus wr; masgnachwr, marchſºlº
Towardliness, Towardness, sub. Tradewind, s. cylchwynt, hwº
hymawsedd, hyddysgedd Fynt
Towel, s, llaw-liain, llìain yn tiºn,
s.traddodiad
sychu, cedaflen, tymsel Traditioual, Traditionary, a.
Tower, s... twr; amdditſynfa: r. ddodiadol, trosglwyddol
ymnoddi; ymgodi, nch-hedeg Traduce, v. gwaradwydda, 5
|
Towering, a.. uch-hedawl, uch ganu, hortio, enllibio, duo
hediol: part. yn uchel-hedeg Tradticement, s. difenwad, .
Town, s. tref, tre; trefan gamiad, enllib, gogan, analſ
Town-clerk, s. ysgrifenydd tref Tradueent, a. gogalawl
Town-hall, Town-house, s, llys Traducer, s. athrodwr, enllibºr
dy tref; marchmatty goganwr, hortivr, duwr
Townsman, s.trefwr; cyttrefwr Traducible, a. deilliadwy
Township, sub. trefgordd; tre Traduction, s. enllibiad, &c.r.
ddegwm: cwmmwd - iad, trosglwyddiad
Town talk, s. chwedl tref Traffick, s. marchmadaeth, rº
-

Toy, c. chwaran, maldodi, ys siandiaeth, negesenaeth,

bleddach, masweddu, oftra weithas; maeleriaeth: rman:
Toy, s.tegān; fril, gwael-beth natta, negeseua, masgiach
Toyish, a teganaidd; maldodus Tragedian, s. dien-chwarº
Toyman, s, gwerthwr tegamau, dien-chwerig; dien-chweihs'
teganwr Tragedy, s. diem-chware: dº
Toyshop, s, tegandy - chwedl; prudd-chwedl: *
Trace, s. Öl; brisg; adrywedd chyll-waith |

Trace, s. olrbain, olrheinio; dilyn Tragic, Tragical, a. dientlv

&; adryweddu, sawr-ddilyn réawl; echryslawn
 T R 45.5 TR
Tragicomedy, s. chware dilon Transcript, Transcription, s. ad
ddigrif 'sºrif, ad'sgrifen; ad'sprifeniad
Tragicomical, a. dilonddigrif Transcursion, s. trawsrediad
Trail, s, llusg; godre gwisg: Transfer, s, trosiad, trosglwydd
brisg, Öl: r, llusgo; ynllusgo; iad; aralliad: t. trosi, tros
brisg-olrhain - glwyddo; arallu, trosi hawl
Train, r. hyfforddi, hyfforddio, Transfiguration, s, gwedd-newid
addysgu; magu, neithlin, iad, dull-newidiad
dwyn i fynu; tryfforddi Transfigure, c. gwedd-newid
Crain, s. laes-odre, Busg-odre, Transfix, v. try wanu, gwanu
pwrffil; cynffon: gosgordd, |Transform, r. dull-newidio
gosgordd-rès; canlynwyr; rhés, Transformation, s. furt mewid
cyflawn-rés, lith-abwyd: trefn iad, dull-newidiad
Trainbands, s. milwyr cartrefol Transfretation, s. trosiad ar for
'rain-oil, s. ſil, olew'r morfil Transfuse, c. tywallt í arall
Traipse, s. musgrellen. Edr. Slut Transgress, c. camweddu, cam
Trait, s. cmith; Ilinell; cynllun. fucheddu, troseddu, myned
'raitor, s. bradwr, bradychwr tros, meiliorhi, pechu
Traitorous, Traiterous, a. brad Transgression, sub, troseddiad; .
og, bradwrus, bradychus trosedd, camwedd, anywiredd,
Traitress, s. brad-wraig . bai, meiliornad, pechod
Trammel, sub. amrwym; cloff. Transgressor, s, troseddwr, &c.
rwym, hual: c. cloffrwymo; Transient, a yn myned heibio,
amrwymo, dal yn lledgaeth diflanedig, ãº. ffoawl
Trainple, v. mathru, sathru, Transient, a yn myned heibio,
darfathru, dysathru, myssaing, diflamedig, dibara, foawl -

maessing, damsangu, sangu Transientness, sub. dibarhäus.

Trance, s, llewyg, llesmair rwydd, ſfiedigrwydd
Tranquil, a, esnwyth, llonydd, Transit, s. trawsfud, trawdd
tawel, diderſysg, heddychol Transition, s, trofiad, trofiant,
Tranquillity, s. tawelwch, &c. traws-symudiad, trosiad
Tranquillize, v. lonyddu, &c. Transitive, a... trofus, trofiannus,
Transact, r. trim, trefnu, cyf. trawsfynedigol, symudedigol
lawni, gwneuthur; negeseua. Transitory, a...ebrvydd-fyned
Transaction, S. gorchwyl, gorch awl, darfodedig, anmharhäus
wyliaeth, neges, negeswriaeth |Transitoriness, sub. diflanedig
Transactor, s, gorchwylydd rwydd, dibarhäusrwydd
Fransalpine, a y tu hwnt ir Translate, c. cyfieithu; troi;
Mynnau (Alps) -
trofi, troºglwyddo, symud
Transcend, p. rhagori, blaenori, Translateable, a cyfieithadwy
myned tu hwnti Translation, s. cyfieithiad; tros
Franscendence, Transcendency, iad, trosglwyddiad, symudiad .
s. blaenoriaeth, rhagoriaeth |Translator, s. cyfieithydd
Transcendent, a. rhagorol, ar Translatory, a. symuáedigol
dderchog, tra-godidog Transmarine, a tramor, allmyr
Transcribe, v, adysgrifemu Transmigrate, v. traws-fudo, ne
x-ranscriber, s, a ysgrifenwr wid trigfan, erchywynu
 a
q" R. 45t TR
Transmigration, s, traws-ſudiad, |Transversely, ad ar groes, at
erchywynedigaeth, erchywyn draws, yu groes-ymgroes
iad. Edr. Metemsychosis Transumption, s. traws-gymmer.
.

Transmission, s.trosglwyddiad iad

Transmissive a. trawsanfonaw! Tranters, s, pysg-werthwyr
Transmit, r. anfon at; tafiu dros Trap, s. car-fagl, tag-fagi, yslºp.
odd, trosglwyddo, anſon dros an, dal-gist; r. dal, byddagu,
odd | imaglu : addurno ,
Transmittal, s. trosglwydd, &c. Trap-door, s. brad-dārws, cib.
Transmutable, . a. traws-newid glawr, drws codi -

iadwy, cyfaewidiadwy |Trapes, s, diogen. Edr. Traips

Transmutation, s. Ilwyrnewidiad |Trappings, s. seirch, addurma
Transmute, r. traws-newid,traws |... meirch; coeg-drysiad
gyfnewid, llwyr-newid | Trash, s. sothach, f\wlbri: fid
Transom, s. croes-lath, traws |Trashy, a fivlbriaidd, gorwit
lath; uch-gāpan drws |Travail, s, llafur, trafael; gwt.
Transparency, s.tryloywder i
wyr esgor: r. ymboeni, tra.
Transparent, a. tryloyw, gloyw faelu; bod mewn gwewyr
Transpire, r. anadia men darthio Travel, s, taith, ymdaith, lynt
trwodd, dynoddi; lithro neu Travel, t. teithio, ymdaith, ym.
ddiangcar led, dyfod iglyw, deithio; clefy chu. Edr. Trural
myned yngyhoeddus Traveller, s, teithiwr, ymdeiti.
Transplace, r. symud, newid Ile iwr, ymdeithydd, trafaelwr
Transplant, r. mud-blannu, ail Traverse, adj. traws-led-traws,
blannu, adblannu croes-ymgroes
Transport, sub. gorawen; pèr Traverse, sub. rhagiad cwyn:
lewyg; gwyllt-ias: gwynias: gwrthdro; r. traws-ymdeithin,
—troslwydd-long:-déol-ddyn, croesi; croes-chwalu, rhag
lleidr dºol cwyn, gwrth-groesi
Transport, r, taflu i wynias |Travesty, adj. gwatwaredig, ya
edd: perillawen-lewyg:—tros wawd-gyff: s. gwawd-gan
glwyddo; déol, alltudio, all Tray, s. moe; ceulor, mail
wladu Treacherous, a bradog, bradwt.
Transportable, a... yn agored i aidd, bradus; anſfyddlawn
alltudaeth: trosglwyddadwy Treachery, s. bradwriaeth, bråd,
Transportation, s. déoliad, all. bredych; brād-ddicliell
tudaeth: trosglwyddiad Treacle, s.triagi
Transposal, s, traws-gyflèad Treacly, a triaglaidd
Transpose, v. traws-dàodi, traws Tread, r. semgi, sathru, troedio:
osod, traws-gyflèu mathru, damsathru; cerdded
Transposition, s. traws-ddodiad Tread, Treadle, s. rhith neu of
Transubstantiate, r. traws-syl llydd ceiliogynyr wy
wedda, newid sylwedd Treadles, s. troediathau gwéydd
Transubstantiation, s, traws-syl Treason, s. bråd, bredych, brid.
weddiad, newidiad sylwedd wriaeth—High-treason, uchel.
Transude, v. ehwysu drºwodd fråd, teyrm-fråd—Petit-frcasm,
Transverse, a croes, traws | isel-fråd, lled fråd
 T R.
Treasonable, a. bradwriaethol,
teyrn-fradawl, bradaidd
Treasure, s. trysor, eurgrawn;
swlit: v. trysori; cronni
Treasurer, s, trysorwr
Treasury, s.trysorfa, trysordy–
The public treasury, cyllidfa',
syllty. Edr. Exchequer
Treat, s. rhydd-wledd, gwěst
rodd; rhadwirod
Treat, r. rhad-wledda: rhad.
ddiodi; digostio; arfolli, croes
“awu : trin, ymdrin a, traethu
ar, ymddyddan; cymadlu,
cylyfareddu, cyfamnodi
Treatise, s, traethawd, traith
Treatment, s.triniaeth, trimiad
Treaty, s. cynnadledd, cylatar
edd: cytundeb, cyfainmod,
cynghrair; arſoll
Treble, s. meinllais peroriaeth,
trebl: a triphlyg: v. triannu
Tree, s. prem, coeden, gwydden
Treen, s. coed: a. o goed
Treenels, Trunnels, s. coed-hoel
ion Ilong, gwydd-binnau
Trefoil, s. meilliomen (pl. meill
ion) teirdalen–Spanish trefoil,
meillion corniog-Bean trefoil,
y ddrewgoed
Trellage, s. polion iddal coedym
wastad-gangenog
Trellis, sub. dellt-waith, cledr
waith, pared gwiail, &c.
Tremble, v. crynu, dychrynu,
echrynu, echrydu, echrysm
Trembling, s. dychryndod
Tremendous, adj. dychrynllyd,
ofmadwy, arswydus, erchyll
Tremor, s. dychryn, crynfae
Tremulation, s. dychryniad, cryd
iaint, eryndod
Tremulous, a. hygryn, crynedig,
echrymawl, crymawl
Trench, s. ffös, gwyth, clawdd
Trenchant, a. llym, miniog
Trencher, s. pren-ddysglan
4 57 Tr.
---
Trencherman, s. ymrythwr
Trendle, s. ciler; noe fawr; pa.
ladr melin
Trentals, s. 30 o offerenau mewn
30 diwrnod dros y marw
Trepan, -s. offeryn llawfeddyg i
drin penglog dørylliedig, tar
edryn: t. taredrynu:—maglu,
rhwydo, dal -
Trepid, a. dychrynedig, offius
Trepidation, s. cryndod, crydfa,
crymſa, dychryndod
Trespass, s.trosedd, camwedd;
traisar feddiant un arall, sar.
hād, trais-gollediad: v. tros
eddu, camweddu; colledu
Tresses, s. cudynau gwallt
Trestle, Tressel, s, trestl; atteg
bwrdd; byrddyn tri-throed
Tret, s, traul. Edr. Tare
Trevet, s. try bedd, amdan
Triable, a.holadwy, profadwy
Triad, s.tri–Triads, trioedd
Trial, s, prawf, profiad; profed
igaeth; hawl, holiad, holedig
aeth, cynghaws
Triangle, s.teirongl, tryſal
Triangular, r. teironglog
Tribe, s.llwyth, tylwyth, ystrain
Tribulation, sub. tralled, ing,
cyfyngdra, gorthrymder, cyst.
udd, helbul, blinfyd, dygnedd
Tribunal, s. brawdle, hawłfaingc,
holfaingc, gorsedd barn
Tribune, s. swyddog (yn mysgy
Rhufeiniad gynt) i amddiffyn
y werin, &c.
Tiibutary, a. dan drèth neu
deyrnged, trethedig; trethol
Tribute, s. teyrnged, maelged
Trice, s. munudyn, cythrym
Trick, s. prange, ystrange, ys.
tremp, east, dichelldro
Trick, e. dichellm; twyllo–Tº
trick up, coeg-drwsio, coeg
nddurno
|Trickish, a, castiog,
ſ 3 O yetrywgar
 TR 458 T R -

Trickle, r. treiglo, Ilifo, rhedeg,Trinity, s.tri-yn-undod, triudod

dyſeru, defnynu, daſhu
Trickling, s.treiglad, dyferiad
Tiident, s, tryfer—Neptune's tri
dent, teyrn-dryfer Neifion
Triennial, a. tair-blyneddol
Trier, s profur, profiedydd
Tri-fallow, r. braemaru deir
gwaith
Trifle, s, yehydigyn, bychydig Tripery, s. penygfa
yn ; anoberi, dioberi, gwael Tripthong, s.tair bogail unsain
beth, coeg-beth; tegan, ffril Triple, a. tri-phlyg, tri dyblyg:
Trifle, v. ofara, simmera, gogusa;
ofer-dreulio; ofter-siarad
Triform, a. teir-furf, tri-dull
Trig, r. cloigynu, neugloiolwyn,
dal-glóiolwyn
Trigger, s. ystordyn; cloig ol
wyn; clicied gwn meu døryll
Trigon, s.triongl, teirongl
Trigonal, a, teir-onglog
Trigonometry, sub. trionglfeidr
aeth, mesuriaeth trionglau
Trilateral, a. tri-ochrog
Trill, s. crych-nód; crych-lais
Trill, r. chwibio, crych-leisio;
crych-ddyferu: trulio. Edr.
Quarer
Trim.'s. gwisg, trusiad; diwyg,
trefn: adj. trvsiadus, pingc
Trim, r. trvsio, taclu, addurno,
gosod allan; eillio: toccio ;
cymbwyso:—cadw dauwyneb
Trimmer, sub. trvsivr, tociwr;
cymbwyswr; un dau-wynebog
Trimming, s. trvsiad; maeth
gen, curfa: dichelldro
Trimmings, s. addurniadau
Trine, a. tri; triawl
Tringa, s. cors-hwyad
Trinitarians, s, y rhai a amddi
fiynant athrawiaethy Drindod,
(sef, fod y Duwdodyn. Dad,
Mab, ac Yspryd Glän;) trin
dodiaid. Am wrthwynebwyr
y gwirionedd arbenig hwn.
Edr. Socinians, ac Unitarians
Trinket, s. began, ffril
Trip, s. trip, tripiad, llithrad,
disodliad: berdaith, by r-dro
Trip, r. tripio, lithro, synthio;
codi sodlau, disodli; cerdded
yn ysgafn
Tripartite, n. teir-rhannog
Tripes, s, pènyg, tripa
v. triannu, treblu, tri-chya
meinio
Triplet, s. tri or unrhyw; ter.
braich unodl, triban
Triplicate, a.triphlyg, tri-dyblyg,
tribänog, tribäuawl
Triplicate, r. triphlygu : tribana
Triplication, sub. tribaniad, tº
phlygiad, triad
Triplicity, s, tribâniaeth
Tripod, s. ystol deir-troed
Tripoly, s. y milwydd neur cam.
ri glas. Edr. Camomile
Tripping, sub. ysgafu-rodiad;
lithrad, tripiad
Trisection, s.teir-rhamniad
Trisyllabic, a tri-sillafog
Trisyllable, sub. gair tri-sillafog,
gair o drisillaf neu drisill
Trite, adj. cyffredin, hēn-draul,
henaidd, wediei hir-wisgo, &c.
Triteness, s. cyffredinrwydd, &c.
Tritheism, s.tri-dduwiaeth
Tritheists, s, y rhai a dybiant fod
tri Duw, tri-dduwiaid
Triturate, r. man-lychu, malurid
Trituration, s. maluriad
Trivet, s, trybedd, trybed
Trivial, a. gwael, salw, sāl, di.
bwys,diober, by chanig,bychan
Trivialness, s. gwaeledd, &c.
Triumph, s. cyhoedd orfoledd,
gorfoleddiad, digoniant; bu
ddugoliaeth: r. gorfoleddu,
ymorfoleddu; buddugoliaethu
 T R 459 T R.

- i. º: ar. d |Troublous, a trafferthus, &c.

ETriumphant, adj. oleddus
buddugoliaethus, huddugawl »
Iºriumvirate, s. Ilywodraeth tri
wyr, triwyriaeth, trywyriaeth
Triune, s. and a tri-yn-un
ICroat, v. hydd frefu
iTrochings, s. man-osglan neu
gamgau argyrn hydd neugarw
Tºrochise, s. pelen feddygol
Troll, r. rholio, trolian; treigl.
grwydro; trolio am bysgod
Trollop, s, hafnen, dwgen, trvpa
Troop, s. byddin-dort, catrawd,
căd-gordd; llu, torf, rhawd,
- tyrfa; niyutai.--A troop of horse,
Inarclawg-lu, lino wyr meirch
"Trooper, s. marchfilwr
Trover, s. cwyn, neu gynghaws,
am eiddo attaliedig
Trough, s. cafn: panlle dwy-donn
Troul, s. siaradyn fuan
Trounce, tº gwar-flonni, rhoi
curfa neu olehta, pvyo
Trousers, s.llodran morwr
Trout, s, brithyll, brychyll
Trow, r. tybied, meddylied
Trowel, s, llwy saer maen, llwy
ar, llwyarn
Troy, s. Troia, Caerdroia
Troy-weight, s. pyysau Troia,
sef 12 wins yngwneuthur pwys
Truant, s. godechwr, didechwr,
llechwr: a. segurllyd: r. se
gura, chware llech -

Trope, s.trofaeg, troell-air, troell Truce, s. heddwch tras amser,

y inadrodd, cyffelybiaeth byrgynghrair, cyd-ymbaid
"Trophy, sub. arwydd buddugol Trucidation, s. galanastra
iaeth, cof-nodgoruchafiaeth Truck, s. newidwriaeth; mewid.
Tropical, 1. traws-fudawl, troell iad; r. newid, cyfnewid
ddywedawl:—perthymoli dro Truckle, sub. troellam, chwerfan;
fannau'r haul, trofanawl trucwl: v. treiglo, trolian:
Tropics, s.tro-familan neu eithaf: plygu, ymblygu, ymostwing
gylchoeddyr haul arhir-ddydd Truckle-bed, s.trywl, trol-wely
liaf a byr-ddydd ganaſ—Tropic | Truculenry, s. ſtyruig-wedd
of Capricorn, trofa'r haul yn Truculent, a. wyneb-gethin
º arwydd yr Afr, sef ar fyr. Trudge, c. bras-fiullio, cerdded
g
ddydd gauaf-Tropic of Can yn bendrwin ilwdanllyd
º cer, trofa'r haul yn arwydd y True, a gwir, cywir; didwyll,
º Crange, sefar hir-ddydd haf diau, sier: flyddlon, diffuant
º Trot, s.tuth, hald, trot
Trueness, s. gwiredd, gwirion
Trot r. tuthio, haldian, trottian edd; cywiredd, cywirdeb
Trotter, sub. tuthiwr, trottiwr; Trug, s. hawc, cafn morter
tuthfarch, trotterth—Sheep's Truism, s. gwir dilys, dieuair
º
trotters, traed defaid |Trull, s. cyffoden eurych
º
Troth, s. cyfnaith; gwir; crèd Truly, ad, yn wir, yn ddiau; yn
Trothless, a. digred, aneirwir gywir, yn wirioneddol
Trouble, s. blinder, gofid, tra Trump, s, udgorn;–y cerdyn
llod, aflonyddwch, dygnedd, a dróir i fynu i flaenori yn y
tra-bludd, cythrudd; poem, lla chware: v. ynnill y chware;
º
fur: v. blino, gofidio, trallodi, synio'n uchel, yngyhoeddus
º
aflonyddu, poeni; cythruddo Trumpery, s. gwael-gelfi, &c.
Troublesome, a blin, blinderus; Trumpet, s. udgorn, trywmpls:
terfysgus, trabluddus. v. udgamu; cyhoeddi
; 3 O 2
 TU 460 TU

Trumpeter, s. ndganwr, udgen Tuck, s. cledd-dweca, bidogan

ydd, trvinplyswr Tueker, s.crych-lainerys: pannwr
Truncate, v. torringwtta | Tuesday, s. dydd Mawrth
Truncheon, s. byrllysg; pywt | Tuft, s. siobyn, cobyn, sypyn,
Trundle, sub. trolig: r. trolian, bancaw, twff, tusw, llwynyu
treiglo, wholio y’mlaen Tuft, r. siobynu, eobynu
Trunk, s. cyff, boneyff, bonyn; Tufted, a. siobynog; toppynog
paladr; corph:—-croen-gist, Tuftiness,s, gwasodrwydd, ter.
byle, cyrfyll:—duryn cawr fenydd buwch
farch meu elephant Tufty, a gwased—4 tufty cer,
Trumions, s. y boglynau arys buweh wasod neu derfenydd
tlysau gwnn mawr, i'v gymnal —To go tufty, gwasodi, &c.
arel, garr Tug, s. hwp, dwys-dynuiad: t.
Truss, s. trvsa, sypyn, soppen, !: dwys-dynnu, llusgo;
bwru, byrmaid: 'gwregys, dyfal-dynnu; ymdrafferthu
gwasg-rwymyn Tuition, s. amddittyniad; ym.
Truss, c, sypynu, byrmio, byr geleddiad; gotal meithriniaeth
meidio; tyn-rwymo; gwasg Tulip, s. blodeuyn o'r enw
rwymo Tunible, s. codwm:ymdreiglad
Trust, s.ymddiried, hyder, crèd: llam-dreigl
coel: r, ymddiried, hyderu, Tumble, v. codymu, treigle,
rhoi goglud ar; coelio, rhoi cwympo; ymgodynau, ymdrº.
coel iglo; llam-dreiglo, chware:
Trustee, sub. ymddiriedolwr, llamidydd: annhrefnu met
gwarchodwr, ymgeleddwr dolcio dillad, &c
Truster, s. ymddiriedwr; coel Tumbler, s. codynawr; Ilamid ||
iwr, coeliedydd ydd, llamdreiglycid; awpa,
Trustiness, s. #yddlondeb waelod-grom, treiglym
Trusty, a. ffyddlawn, cywir |Tumbling, s.llamidyddiaeth,& >
Truth, s: gwir, gwiredd, gwirion Tumbrel, s, teil-gert, certwyt |
edd; cywiredd troch-gadair
Try, v, profi, holi, chwilio; ym Tumefaction, s. chwyddiad
geisio, gwneuthur cais, cymnyg, Tumefy, v. chwyddo
prawf, meu ymdrech Tumid, a chwyddedig; mehel
Trying, adj, profedigaethus—A Tumor, s.chwydd, dymchwydd
trying hour, awro ddywys brawf dargod, crangen; pendiliged
Tub, s, trvpa, llachdwim, cwman Tumorous, a.chwyddedig
Tube, s, pib, pibell, chwibol Tump, s, twyn, twmpath, tare:
Tubercle, sub. chwydd bychan, Tumulation, s. claddiad
oddfyn, crugyn, ploryn Tumulous, a twmpatheg
Tuberºa cºe. |Tumult, s.terſysg, cyffro, cytº
Tuberosity, s, oddſynogrwydd rwfl, terfysg-waith, mawt
Tubular, a.yngau fel pibell, pib drwst
geuog, hir-gau, cecysaidd Tumultuous, a, terſysgus, tº
Tubule, s. piban, pibellan fysglyd, afreolus, didrefn
Tuck, t. cwtān, amdynhäu, neu |Tun, s, tunell. Edr. Tom.
dyn-fyrru dillad: panmu Tun, t, barilo; tunellu
 T U. 461 T W.

Tunable, a tonadwy; tonydd Turner, s... turn-dröwr, turnwr,

awl, cynghameddol turniwr, turmor; cliwelwr
Tuue, sub. tºn, mesur; caimgc; Turming, sº tróad, &c.—turniad
erddygan; cywair; e. tan Turnip, s. erfinen, meipen; pl.
ganu, pèr-Seinio; cyweirio erfin, maip
Tuneful, a cynghameddol Turnkey, s.allwedd-was
Tunic, s. hugan, tyn-hug Turnpike, s, tro-hig; tālſa pen
Tunicle, s. pilen, croenen. . ffordd, sarn-dollta
Tuniculated, a... eroenenog Turnspit, s. bér-driydd
Tunnel, s. Edr. Funnel Turnstile, s. ysticil dro
Tunnel-met, s, rhwyd petris Turnstone, w, lautau y mir
Tunny, s. math offir-bysg Turpentine, s...twrpentin
Tup, s.hwrdd, maharen Turpitude, s. baweidd-dra, hyll
Turban, Turband, sub. penwisg dra, brynti, gwarthusrwydd
pobly dwyrain, penrwymyn Turret,. s. twr bychau, pigwn,
Turbery, s. mawnog, mawneg, twryn, men-dwr, nendy
mawnfa: rhyddidi ladd mawū Turtle, s. cragen-grange y más,
Turbid, a. afloyw, cymmysglyd, Edr. Tortoise
tew, tew-dywyll, lleidiog Turtle-dove, s, turtur, colomen,
Turbith, s. y milwydd glas colomen Fair -

Turbinated, a. cogyruog Tush, int.ust!. tewch!—twt?

Turbot, s.arlled-bysg, torbwt Tusks, s. ysgithr-ddannedd
Turbulence, Turbulency, s. an Tusked, Tusky, a. ysgithrog
mhreſm, afreolaeth, terfysg Tutelage, s. gwarcheidwadaeth;
Turbulent, i. terfysgus noddiad, ymgeleddiad, diffyu
Turcois, s, glas-faen gwerthfawr iad; diffyn, mawdd, nodded
Turd, s. tom, baw, cach Tutelar, Tutelary, a.. noddawl,
Turf, s, mawnen, didon, tywarch ymgeleddawl, diffynol
en: pl. mawn, tywarch Tutor, s. yungeleddwr; hywedd
Turfy, a. tywarchog, mawneg. wr, hyfforddwr, athraw; v.
Turgid, a.chwyddedig athrawu, addysgu, hyweddu
Turgidity, s.chwydd Tutorage, sub. hyweddwriaeth;
Turk, s. Twrc: pl. Tyrciaid hywedd-dāl, talam didysg
Turkey-cock, s. ceiliog twrei— Tutoress, s, hyflordd-wraig
—Turkey-hen, iár dwrci—Tur Tutty, s.sorod près
key-poult, cyw twrci Tuz, s. cmdyn o wallt -

Turkish, a. eiddo'r Tyrciaid Twain, s. dau' (fem. dwy) deu

Turky, s. gwlad Twrci oedd, deuwedd, deuddyn; ill
Turmoil, s. tyrddan, ffwdan: v. dau, &c: ad. yn ddau
tyrddu, ffwdamu, ymdrafferthu Twang, 8... clec; cryd-sain: sein
Turn, s. tro, chwyl, cylch; ys. dön; lladiaith; addhwa neu
tem; trèadur, turn, troell, adflas drwg
tröen Twang, v. clecian; mall-seinio;
Turn, v. troi, dychwelyd, ym dywedyd drvy y trywyn
Twank, p. perii beth swnin
r: rncoat, s.º
gilydd º,” ym; ym Twattle, p. bragaldio, llólin.
newid-ddym;
. -

Tweag, Tweak, v. Edr. Pinch

 TW 462 U B
-

Tweague, Tweak, s. helbul, eyni, Twittle-twattle, s. ofar-gleF, &c.

penbleth, dyryswch **. Two, u. dau: fem, dwy
Tweedle, r. gorygnu tannau Two-edged, a. deuffin, deufiniog
Tweezers, s, gefellan Two-fold, a. deublyg, dau-ddy
Twelfth, a. deuddegfed blyg; dyblyg: ad. yn daybºrg
Twelfthday, Twel thtide, s. dydd Two-handed, a. yn gofyn dwy
gwyl ystwyll, yr ystwyll law i'w drin; amrosgo
Twelve, a. deuddeg Two-pence, s. dwy geiniog
Twelvemonth, s. blvyddyn Tye, r. rhwymo. Edr. Tie
Twenty, a ugain Tyger, s. Ear. Tiger.
Twibil, s. caib deufia Tying, s. clymiad, eylymiad:
Twice, ad. dwywaith. part, yn clymu
Twiddle, t. ysgafn-gyffwrdd Tyke, Tike, Tiek, s.trogen
"Twitallow, t. ail-fraemaru Tymbal, s. tabwrdd efydd
Twig, s. brigyn, blaguryn, osg!
Tympan, s.tabwrdd; tympau
Twiggy, a, blagurlawn Tympanum, s. sain-bilen eiust
Twilight,s.gwyll y bore, gwawr
Tympany, s. bol-chwydd tyn a
ddydd; gwyll y mos, eyfnos, chaled, y dropsy guyynt
, gogyfnos, cyflychwyr Type, s. cysgod, cysgodlun, rhag
arwydd;
Twin, s, gefell, (pl. gefelliaid) ;:
argraff:
lythyren, drychiaden
llallog, Ilallogan: fem. Ilallogen
Typical, a. cysgodol, &c.
Twine, s. cdau neu linyn cyfrod
edd: a cyfºodeddu, mydd Typify, r. cysgodi, thagddangos,
droi, androi, annyddu rhag-arwyddo, rhagmodi
Twined, part. cyfrodeddedig; Typographer, s. argraffydd
cyfrodeddog, cyfrodedd Typographical, a. argraffyddawl
Typography, s. argraffyddiaeth
Twinge, r. poemi, enoi, cnofain;
peri cnofa; tyn-wasgu Tyrannical, a germeilus, gor.
mesol, gorthrymus, trahäus
Twinkle, r, gwreichioni; serenu;
amrantu, ysmician Tyrannicide, s.lladdiad gormeil.
Twinkling, sub. gwreichioniad; iwr: y neba'i laddo
sereniad; tarawiad amrant,Tyrannise, r.tra-arglwyddiaethu,
cythrymedd gorihrymu, gormesu
Tyranny, sub. gormes, gormes.
Twirl, s. chwyrn-dro; troellen:
v. chwyl-drbi, mydd-drói lywodraeth, gormail
Twist, s. tro, mydd-dro; mathTyrant, s, gormes-deyrn; gor.
o edau gyfrodeddog:-fwrch thrymwr, gormeilwr
morddwydydd: v. cydblethu. Tyro, s. newyddian, egwyddorig,
Edr. Twine dechreuwrieuangc
Twit, v. dannod, edliw, dondio Tythe, s. degwm : v. degymu
Twitch, s. cip-dynniad; tym
mhigiad; brath-gnúad
Twitch, r. cip-dynnu; tymmhigo; U.
brathºgnói
Twitter, s. danmodwr:—mein. UBERosity, ... swydiº
lais neu frill adar: t, main der; amide,’ helaethiwydd,
leisio, frillio; gwag-chwerthin Ilawnder
|
 U. N. • 463 UN’
--------

Uberous, a. ffrwythlawn, &c. ; Unaccompanied, a.unig, di-gyd

Ubiquity, s. holl-bresenmoldeb ymaith, witho ei hun -

Udder, sub. piw, cader, pvrs Unaccomplished, a. anghwbled

buwch ig, anorphenedig
Ugliness, s. gwrthuni, anterth Unaccountable, a. annirnadad-'
wch, anterthedd, hacrwch wy: anegluradwy; rhyfedd
Ugly, r. anterth, gwrthun, hagr Unaccurate, a. anghywrain
Ulcer, s, görfa, goryn, llynor, Unaccustomed, a. anghymnefin.
lly noryn, crawn-ddolur Unacquainted, a. anhyspys, an
Ulcerate, r. Ilynori, gwelio, torri wybyddus; anghyfarwydd
yn Ör-friw Unactive, a. musgrell, anweith
Ulcerated, part, gör-friwellig gar, hwyrdrwm, swrth, segur
Ulcerous, a llynurog, görilyd Unactuated, a, heb eigynhyful
Ulcery, a gårlyd, crawnllyd Unadmonished, a.hebei rybudd
Ulterior, a. pellach, pellaf io, dirybudd
Ultimate, a. diveddaf; eithaf Unadorned, a. diaddurn
Ultimately, ad, o'r divedd, yn y Unadviseable, a. anghyngoradwy;
divedd, yn olaf, yn eithaſig anghymhwys, annoeth
Ultimatum, s. yr olaf, ol-gynuyg, Unadvised, a. anghynghoredig,
eithat gymnyg, eithaf digynghor, byrbwyll, ehud
Ultramarine, a tu hynt i'r mèr, Unadulterated, a. digymmysg,
trainor: s. eurliw glas pur, divaethedig, dilwgr
Ultramundane, a. tu draw ir Unaffected, a. digyffro, dideim
byd, trahyd; anweledig lad, annheimladwy; antursen
Ultraneous, adj. gwirfoddol, aidd, syml, dysyml, diffuant
evyllysgar, o'i natur ei hun Unaffecting, a, dieftaith, marw
Umbilical, a, bogeiliawl—Umbi. aidd, anghyſtröawl, cysglyd
lical vein, llinyn y bogel Unaided, a. heb gymhorth, &c.
Umbles, Humbles, s. ymysgar Unalienable, a. anaralladwy
* hydd meu garw Unalienated, a. amaralledig
Umbrage, s. cysgod, gwasgod; Unallied, a. diberthynas, didras
tramgwydd; drvg-dyb Unalterable, a. anghyfmewidiol,
Umbrageous, a.cysgodaidd diamwadal, safadwy, arosol
Umbrel, Umbrella, s. heul-rod, Unamusing, a. annityr
gwlaw-rod; cysgodawr Unanimity, s, unfrydedd, cyd
Umbrose, a gwasgodaidd gordiad, cytundeb, undeb
Umpirage, s. dyddiad, cylaſar Unanimous, a. unfryd, unfrydig,
eddiad, cyfryng-farm cydsyniol, cytûn, un-feddwl
Umpire, s. dyddiwr, calafaredd Unanswerable, a. anattebadwy
wr, canolwr, cyfryng-farmydd Unappalled, a heb eifrawychu
Unabased, a, heb ei iselu Unappeaseable, u. anheddychad
Unabashed, a. di-yswiliad wy, anghymmodlawn
Unable, a. amalluog, diallu, eg Unappeased, a. anghymmodol
wan, rhy-wan, anabl - Unapt, a, anaddas; annhueddol
Unacceptable, a. anghymmerad Unarmed, a. anarfog, diarf, di
wy; amnerbyniol -
arfog, diarfedig, heb arſau ..."
Unaccepted, a. annerbyniedig Unartful, u, difedr, antedrus
 *
1J N 404 UN
Unasked, a. anofyn, hebei ofgn dianaf, difeſ, divrthuri
Unaspiring, n. heb yngais am Unblest, a. anſendigaid, anned.
dderchafiad, isel, anſalch wydd; difendith, truenus
Unattainable, a. anghyrhaeddad Unbloody, a. anwaedlyd, diwaed
wy, anhygael Unblown, adj. heb egori, lith
Tnattempted, e. diamturiedig, flodeuo, heb ynagor
anmhrofedig, heb ei gymnyg Unboiled, a. anmerw, anmrwd
Unavailable, a. anſuddiol, thiles, Uuboit, t.dadfolltio, dadfarrie
ofer, antihycianuol, difudd Unbone, r. diesgyrnu
Unavoidable, u. anocheladwy Unborn, a. heb ei eni
Unauthorised, a. heb awdurdod, Unbosom, v. agor y fynwes (;
diawdurdodol, anawduredig galon, y meddwl)
Unaware, a. diarwybod Unbound, a. afrwym; rhydd
Unawares, ad. ys swta, yn ddi Unbounded, a. annherfyned:
symmwth, yn didiry budd dibrin, digrintach, dideryn ſ
Unawed, a. diofm, dibryder Unbought, a heb ei brynu
Jmbar, v. dadfolltie, dadfarrio Unbowel, r. diberfeddu
Unbashful, a. an-wyl, divºylder, Umbrace, r. dadrwymo; lateåu
anghywilyddgar, anyswil Unbridled, a heb eiffrwyne, di.
RJmbecoming, a. anweddaidd attal, penrydd, diffrwyn
ljnbefitting, a. anghyfaddas, an Unbroke, Unbroken, a heb e.
weddus, anveddaidd ddofi; heb eidorri; cyfun
1Jnbegotten, a. anghenedledig Unbuckle, r. dadwaegu, dad.
Umbelief, s. anghred, anghredin fyclu, dattod bwcl
iaeth, angluredadiniaeth Unibuilt, a hebei adeiladu
Unbeliever, s. anghredadym Unburden, Umburthen, r, dad.
Unbelieving, a. digred, digred lwytho, dilwytho, difeichio
awl, anghrediniol, anghredawl Unbury, v.dadgladdu
Unbend, a. dadblygu; llaccan Unburied, a. hebei gladdu
Unbeneficed, a heb ſywialiaeth. Unbutton, r. dad-fotymu
(eglwysig,) heb dilegwumplwyf Uncalled, a. analwedig, heb ti
Unbeneficent, a. anhael, &c. alw, dialw, dialwad
Unbent, a. anmhlygedig Uncanonical, a. anghanomaidd;
Unbeseeming, a. anweddaidd afreolaidd, croes i'r canonam
Unbesought, a.heb eigeisio, heb Uncapable, a. anghymhwys, an
ymbil, anofyn, dioſyn addas, analluog, anabi
Unbewitch, v, dadreibio Uncase, e.dadweinio; dynoeth
Unbiassed, a diduedd, diragfarn, Uncaught, a. ammaliedig. hebr.
anmhleidgar, dibleidiol Uncensurable, a difeius [ddal
Unbidden, a. divalloddedig, an Uncensured, a.heb gerydd
wahawdd ; heb orchymyn Uncertain, a. ansicry annily's
Unbigoted, u. anghaeth, rhydd, Uncertainty, s. ansicruydd, ar.
annhyn, angllyfyng (o farm) wadalweh; ammheausrvydd
1Jnbind, v.dadrwymo, dadglymm, Unchain, v. dadgadwyno
dattod, rhyddhāu TJnchangeable, a. anghyfnewi,
Unblameable, a. difeiué anghyfiewidiol, anghyfnewid:
{Jublemished, adj. dinam, diſai, iadwy, digyfnewid, Sefydlog
 UN
*Unchangeableness, s. anghyfne
widioldeb, dianwadalwch
ºuncimanging, a. amewidiawl; di
newidiad, dinewidiawl
Uncharitable, a. anelusengar; di
dynerwch, anghaiiadol
"Uncharitableness, s. anghariad
oldeb, annhiriondeb
“Unchaste, a. amniwair, anllad
Unchasteness, s. anniverdeb
TUnchecked, a. diattal, digerydd
Unchewed, a heb eignoi
Unchristened, a. difedydd
Unchristian, Unchristian-like, a.
-
anghrist'nogol, anghrist'nog
aidd, anghristionaidd
Unchristianize, t. anghrist'nogi
**
-
Unchristianness, s. anghrist'nog
rwydd, anghrist'nogaeth
Unchurch, v, dieglwyso
TJnchurched, a. esgymmunedig :
heb ei heglwyso
Uncircumcised, a. dienwaededig,
heb ei enwaedu
Uncircumcision, s. dienwaediad
Uncircumscribed, a. anghylch
ynol; annhertynol
Uncircumspect, a. auwyliadwrus
Uncivil, a. antbesgar, anfuryn
Unclad, a. wedi ymddiosg, heb
ddillad, annilladedig
Unclasp, t, dadfoglymu
Uncle, s. ewythr: pl. evythredd
Unclean, a. aflan, budr, brwnt
Uncleanness, s. aflendid, brynti
Uncleft, a. anhollt, anholttog
TJnclog, p. symud rhwystr
*Oncloke, c. digochli, diosg
Unclose, c. egori, egoryd, agor
Unclothe, v. dadwisgo, dyosg,
diosg, diwisgo, diddilladu
Unclouded, a lieb gymyliad
Uncloyed, a. heb gael gormod
Uncollected, a. anghasgledig
Uncombed, a heb eigribo
Uncomeliness, s. anharddwch
Uncomely, a. anhardd; anweild-f
465 tj N.
us, anmhrydferth, hagr
Unconifortable, a. anghysurus
Uncommon, a. anghyfredin
Uncommonness, s. anghyfredin
edd, angllyffredinolrwydd
Uncompact, a. anghryno
Uncompelled, a. anghymhelledig,
digymhell, heb orfod
Uncomplete, a. anghyflawn, ang.
hyfrben, ammherfaith
Uncompounded, a. digymmysg
Unconcern, s. diofalwch, diystyr
iaeth, anystyriaeth -
Unconcerned, a. diofal, diystyr
Uncondemned, a. annyfarnedig,
heb eigollfarnu, aneuog
Unconditional, a. diammod
Unconfined, a. angliaeth, rhydd,
digaeth, anattalicdig
Unconfirmed, a heb ei sicrhau
Unconformable, a. anghydfydd
us; na fedro gydymagweddu
Uncongealed, a. angheuledig
Unconnected, a. anghyssylltied
ig; ammherthynol
Unconquerable, a. anorchfygol,
anorchfygadwy, anorfod
Unconscionable, a. anghyfiawn,
afresymol, anghydwybodol
Unconscious, a. anwybyddawl,
anwybyddus, diarwybod
Unconsciousness, s. anwy bydd
iaeth, anymwybod
Unconsecrated, a. anghyssegred
ig, heb eigyssegru
Unconstrained, q. anglymhelled
ig, gwir-foddol, diorfod
Unconsumeable, a. amysadwy
Uncontaminated, a. dihalog
Uncontested, a. diddadl
Uncontrolable, a. anſeistrolad.
wy; anymddibynol; didorriad
Uncord, r. dadgortio, dattod
Uncorrected, a. angheryddedig,
annivygiedig, anwelledig
Uncorruptness, sub. amilygredig.
t
aeth, dilygredd, purdeb
3*
 U N 466 U N

|
Uncover, r. didói, dynoethi Underpart, s. isram, rhan isaf
Uncourteous, a anſoesgar, an Underpin, r. pinio tanodd
fwyn. Edr. Discourteous Underprop r. attegn: cymnal
Uncourtly, a. antoesawg Under-rate, r. prision is, prisio'u
Unconth, a trvsgl, lledchwith rhy isel, tan-brisio
Uncreated, a. anghréedig Undersecretary, s.tan'ssrifened.
Uncrown, r. digoroni ydd, is-sgrifenydd
Unction, s. eneimiad Undersell, t. gwerthu yn is mag
Unctuous, a... bras, ireidlyd arall, gwelthutan draed
Uncultivated, a. annivylliedig, Under-servant, s. isweinydd, is
annivylliog, lieb driniad, heb was, gwas tan was
eilafurio, &c. diddysg Under sheriff, s, rhagław sirydd,
Uncured, a. heb eiiachãu; heb is sirydd, rhag-sirydd
ei gyffeithio, angllyffeithiedig Understand, r. dyall, disall, dir.
Undaunted, a. hy, diofin, eofn nad, amgyffred, iawnddurnai
Undebased, a. ausalw, disalw Understanding, s. déall, dyall,
Undecayed, a. diadfail, diadfeil déalldwriaeth; synwyr
iog, heb waethygiad, diball Undertake, r. cymmeryd arno
Undeceive, c. didwyllo neu mewn llaw, yinrwymo;
Undecided, a heb ei derfynu ymasod ar, anturio; addaw
Undecked, a. anaddurnedig Undertaker, s. cymmerwr gor
Undefiled, a. dihalogedig, anha chwy!; ymrwym wr: trinwr
logedig, dihalog, glän angladdau, arwyliannydd
Undefined, a. annarluniedig Undertaking, s. gorchwyl; at.
Undemiable, a. anwadadwy, di turiaeth; mechniad
ymwad; anhywad, dilys Undertenant, s. tanddeiliad, is
Under, prep, tan, dan, oddi tan, ddeiliad, ail-gymmerwr
is, islaw, goris: ad. danodd, Undervalue, r. dibrisio, diffio
oddi tanodd, yn llai má Underwood, s, glasgoed, man.
Underact, r. gwnéyd Ilai, meu yn goed, manwydd, mān-goed
waelach, nag a weddai Underwork, sub. cuddwaith: t,
Underbid, r. cynnygyn rhy isel: gweithio am lai; disodli
cynnygyn rhatach Underwrite, v. digolliannu
Undergo, v. goddeſ, dyoddef, Underwriter, s. ymrwymwram
dwyn, myned tan, derbyn ddigolliant, neu am whenthur
Underhand, a. dirgel, lladrad colled i fynu; digolliamnwr,
aidd: ad, dan law, dangèl digolledwr. Edr. Insure
Underlay, t. attegu, gosod atteg; Underwriting, s. digolliant
goseilio; tepio esgid: s. atteg, Undeserved, a. anhaeddedig, heb
gosail; tep, tépyn ei haeddu, anhaeddawl
Underline, v. tan-linellu Undeserving, a. anhaeddedigol,
Underling, s. is-was, isafiad anhaeddiannol, anhaeddiannus
Undermine, r. cloddio tamodd, Undesigned, a. amfwriadol, an
tan-gloddio; disodli, divadnu fwriedig, difwriad
Undermost, a. isaf, iselaf Undesigning, a. di-ddrygfwriad,
Underneath, ad. oddi tanodd, i dihocced, didwyll, gonest
lawr, i wacred, isod, obry Undesirable, a. annymune!
 UN '
Undeterminate, a.heb eisefydlu, Unequalness, sub, anghyfartak
anmhennodol
IJmdetermined, a. heb ei bender
fynn, heb lawn-fivriadu
Undiscerned, a. heb ei gamfod
Undiscerning, a. heb fedra iawn
wahanu. Edr. Injudicious
Undisguised, a diledrith, didwyll,
anlledrithiog; eglur
Undisciplined, a heb ddysgu
Undo, r. dadwneuthur, dattod;
andwyo, dyfetha, anafu
Undone, a wedi ei andwyo, &c.
Undoubted, adj. diammheuol,
dios, anammheuol, dilys
Undrawn, a, heb ei dynnu
Undress, sub. anwisg, lledwisg,
rhyddwisg, bore-wisg: r. dad.
wisgo, dyosg, diosg; ymddiosg
Undried, a. ansychedig, ir
Undue, a. annyledus; annyladwy,
amaddas, annhég, amwiw
Lindulate, v. tonnogi
Undulated, a. rhith-donnawg, ar
wedd tonnau, ä gwaith tonnau
armo, &c.
Undutiful, a. anufudd, anufydd,
anufuddgar, anufyddol
Undutifulness, s.anufuddgarwch,
anufudd-dod, anufydd-dod
Uneasiness, sub. anesmwythder,
afionyddwch; anhawsder
Uneasy, a. anesmwyth; anhawdd
Unedified, a. heb ei adeiladu;
heb gael adeiladaeth
Umedifying, a. anadeiladol; di.
adeiladaeth, anſuddiol
Unelected, a. annewise.dig, an
etholedig, heb ei ethol
Uneligible, a. amewisadwy, &c.
Unemployed, a. heb. fod mewn
gwaith; divaith, segur
TUnendowed, a. digyfoethedig;
digynnysgaeth, divaddol
Unentertaining, a. anniſyrus
Unequal, a. anghyfartal, anghys
tal, anghydradd; anaddas
467 U N
rwydd ; anwastadrwydd
Unequitable, a. anghyfiawn
Unequivocal, a. diamwys, diam
wysol, eglur, croyw-eglur
Unerring, a. angllyfeiliornus
Unessential, a. anhanfodol
Unestablished, a. heb eisefydlu
Uneven, a. anwastad; anghy far
tal; anghyfnifer; annheg
Unevenness, s. anwastad, wydd,
anwadalwch; anghyfartaledd.
Unexamined, a. anholedig, heb
ei holi; anchwiliedig
Unexampled, a. d.gyffelyb -
Unexceptionable, a. anwrthod
adwy, aneithradwy, dilysiant
Unexecuted, a heb eigyhoedd
selio; heb ei roi mewn grym
Unexempt, a. anesgusedig
Unexhausted, a. anhyspyddedig,
diyspydd, diddyspydd
Unexpected, a. annysgwyliedig,
heb eiddysgwyl, amysgwyl
Unexperienced, a. anmhrofedig,
anghyfarwydd, anghynnefim
Unexpert, a. aufedrus, trywsgl
Unexpired, a. anorphenedig, heb
ddarfod, heb derfynu -
Unexpressible, a. annhraethadwy
Unextended, a. anestynedig
Unextinguishable, a. amniffoddad
wy, diddiffodd, anniffodd
Unextinguished, a. anniffodded.
ig, heb eiddiffodd
Unfading, a. anniſlanol
- Unfailing, a. diball, difeth
Unfair, a. annhég, anonest
Unfairness, s. annhegwch
Unfaithful, a. anſfyddlawn, ang
hywir, bradus, twyllodrus
Unfaithfulness, s. anſfyddlondeb;
amonestivydd -
Unfallowed, a. heb eifraenaru
Unfashionable, a. anneſodaidd,
heb gamlyn moes a defod, &c.
Unfashioned, a. afluniedig
3P2
 U N 468
Unfasten, v. dadataelu; dad
rwymo; dadfolltio; dattod .
Unfathomable, a. Edr. Fathomless
Unfavourable, a. annhirion, an
mhymer, angharuaidd; drywg
Unfeasible, a rhy anhawdd
Unfeathered, a. anmhluedig
Unfed, a. anmhasgedig, heb ei
besgi; heb ei, borihi; tenau
Unfeeling, a. dideimlad, caled
Unfeigned, a. diffuant, di-ſfug
Unfelt, a. ammheimledig
Unfenced, a. anghauedig
Unfertile, a. antirwythlawn
Unfetter, r...dadlyffetheirio
Unfinished, a. anorphenedig
Unfit, a. anghymhwys, amaddas,
anghyfaddas; anweddus
Unfitness, s, anghymhwysder
Unfixed, a. ansefydlog; anwadal,
anwastad, heb eisetydlu
Unfledged, a diblu: fig. dibrof.
iad; auhyfedr; siel-wag
Unfoiled, a heb ei faeddu
Unfold, v. agor, egori, dehongli,
egluro:-digorlammu
Unforbidden, a. anwaharddedig,
divahardd, diommedd
Unforced, a. digymhell, anmir
Unfordable, a. ma ellir ei rydio,
anhyryd, anhyfais, anſas
Unforeseen, a heb ei ragweled,
a'r ni ragwelwyd
Unforgiving, a. anſaddeugar
Unformed, a. anſfurfiedig
Unfortified, a. anghaerawg
Unfortunate, a. anſfodiog, anhap
us, dihap: annedvydd
Unframed, a. anſfurfedig
Unfrequent, a. antynych
Unfrequented, a. anhygyrch
Unfriendly, a. angharedig, ang
hyfeillgar, annhirion
Unfruitful, a. anſfrwythlawn.
Unfurl, v, dadblygu, lledu
Unfurnished, a. diddodrefn, an:
nodrefuedig; heb daclau, &c.
U N
Ungain, Ungainly, a. Iledchwith,
trwsgl, anfedrus
Ungenerate, Ungenerated, adj.
anghenedledig, digenedlog
Ungenerative, a. anghenedlog
Ungenerous, a. anilael, crimtach
aidd, bawaidd; antoesgar
Ungenial, a. anhyffrwyth; anía;
wriaethns; anhiliog
Ungenteel, a. antoneddigaidd
Ungentle, a. amnhirion
Ungentleman-like, a...annhebys:
wr boneddig, anſoneddigaidd,
amaddwyn
Ungird, v. dadwregysu; dad.
genglu; dadrwymo, rhydd.
hau
Unglue, v.dadludio. Edr. Glue.
Ungodliness, s. annuwioldeb
Ungodly, as annuwiel, annuw
Ungovernable, s. aullywiadws,
afreolus, amllywodraethus
Ungraceful, a. anhardd, anwed!
us, anmhrhydferth
Ungracefulness, s. anharddwch
Ungracious, a. anrasol, anrhad
lawn, anrhadol; annhirion
Ungrammatical, a. anramadegal
anllythyregol, annwnad
Ungrateful, a... anniolchgar, d.
ddīolch, amniolchus; antoddur
Ungratefulness, s. annielchgar.
Ungrounded, a. disail. ſ
Unguarded, adj. amwyliadwrus
anofalus; dibwyll, byrbwyll
Unguent, s.. eli
Unhabitable, a. anhydrig, anghy;
jº
anneddadwy;
Unhallowed, a. anghyssegredig -
Unhandsome, a. ammhrydferti,
anweddus; anolygus; gwael
Unhandy, a. anſedrus, anhyław
|Unhappy, a. anhãpus,
wydd, anſfodiog, dilwydd
Unharmonious, a digyughanedd,
anghynghameddol
Unhatched, q, heb ei ddeos
 U N 469 U N.

Jnhealthful, Unhealthy, a.afiach, Unite, v. uno; cytuno, cyfuno;

afiachus, clefy.ca cyfu, cydio, cyssylltu
Jnheard, a, heb ei wrando |Uniter, s, unydd, unwr, unedydd,
Jnlıeeded, a. heb sylw armo Uniting, s, uniad, cyfumiad
Jnheedful, Unheeding, a. anofal Unity, s, undod; unoliaeth; un
us, byrbwyll, Edr, Heedless deb, cyfundeb, cyfunedd
Unhinge, r. codi oddiar fachau: Universal, a cyffredin, cyffred
annhrefnu, tertysgu, didrefuu inol, hollawl, cyfoll, cyfan
Unholy, a, aflan, amsanctaidd Universality, sub.: cyffredinder,
Unhoodwink, a difwgy du cyffredinedd, cyffredinrwydd
Unhook, v.difachu, dadfachu! Universe, s. yr holl-fyd;.. y be
Unhoop, v.dadgylchu, dyssawd, y byd; bydan -

Unhorse, v.taflu oddiar farch. University, s... urdd-ysgol, mam

Unhouse, v. didjo, troio dy ysgol, prit-ysgol, pen-athrofa
Unhurt, a... heb gael miwed, di Univocal, a.. unllais, un-geiriol,
friw, diddolur, diasgen. un-ystyr; un-sylwedd
Unhurtful, a.diniwed; Unjust, a. anghyfiawn; annheg
Unicorn, s... unicorn, uncornfil Unjustifiable, a. angllyfiawmad
Uniforms. unwedd-wisg: a, lly wy, na ellir eigyſiawnhäu
felus, unfurf, unwedd, undlull Unkennel, r. tarfu, codi (o loch
Uniformity, s..untfurfiad es) dilochesu; gollwng allan .
Unimaginable, as annychymyg Unkind, a. anſwyn, angharedig,
adwy ; anhydyb. annhirion;anghymmwynasgar,
Unimitable, adj. annilynadwy, calon-galed, afrywieg -

anghydmarol, digymhar Umkindness, s. anghymmwymas,

Unimproved, a. annivygiedig anfuyn-dro, antwynder -

Uninhabitable, a. anghytamedd Unknit, r. dadwell, dadwau

ol, diamneddadwy Unknowing, a. diarwybod, diar
Uninhabited, a. annhrefedig, di wybodus; amwybodus
annedd, diamneddo), andred, Unknown, a...anadnabyddus, dy--
anial, anghyfannedd, diboblog eithr, dieithr, anhyspys
Unintelligent, a. ansynwyrol tº Unlace, r. dattod carrai; agor
º
Unintelligible, a. annéalladwy Unlade, v.dadlwytho
Uninterrupted, a. anthwystredig, Unlamented, a...heb alar arei ol,
dirwystredig, didor, diodor heb hiraeth am damo
Uninvestigable, a. anchwiliadwy, Unlatch, v. codi clicied
anolrheinadwy; dirgel. Unlawful, a. anghyfreithlawn.
Uninvited, a heb wahoddiad Unlawfulness, s. anghyfreithlon.
º
Union, s... undeb; uniad, cyfun deb, anneddfolder
º:
iad, cyfunedd; uniant Unlearn, v, dad.ddysgu
: Unison, s. unsain, unseinedd Unlearned, a. annysgedig.
º Unit, s, un, rhifun; undod Unleash, v. dadgynllyfanu.
g Unitarians, s, undodiaid; plaid tnleavened, a di-surdoes, diep
º
sy 'n gwadu athrawiaeth y les, dilefeinllyd, croyw, cri
f Drindod; yn gamlynol, yn Unless, conj, oni, onid, onis, oddi
º gwadu Duwdod Crist, a'r Ys gerth, oddieithr, oni bai, pe.
pryd Glan. Edr. Socinians, na; 0s na, OS ul
º
 U N 470 U N

Unlettered, a. antlythyrenog Unmatched, a. amnghymharedig,

Unlicensed, a. didrwydded, heb
gènad, heb freinlythyr
Unlike, a. annhebyg, amryfal
Unlikelihood, Unlikeliuess, sub.
annhebygolrwydd
Unlikely, a. annhebygol
Unlikeness, s. angllyffely brwydd,
amhebygrwydd
Unlimited, a. annherfynedig, an
nherfyn, anmhennodol
Unlimk, c. dadrwyo, dadfachu
Unload, r. dadbynorio, difeichio,
dadlwytho, dilwytho
Unlock, r, dadgloi, agor clo
heb gymhar; dibriod
| Unmeaning, a heb ystyr
Unmeasurable, a. anſesuradwy
Ummeet, adj. anaddas, anghy.
mhwys, auweddaidd,anweddus :
Ummerchantable, a. anhybryn,
anwerthadwy, anhywerth
Unmerciful, a. aunhrugarog
Ummercifulness, s. annhrugarog.
rwydd, creulonedd
Unmerited, a. anhaeddedig, an:
haeddadwy, anhaeddol
Unminded, a. heb offil am dano,
heb sylw armo, diystyr -

Unloving, a. anserchus, anserch Unmindful, a. anghofus, anystyr. |

og, diserch, anserchawl iol, difeddwl, diofal
Unloveliness, s. anhawddgarwch, Unmingled, Unmixed, a. digym.
angharueiddwch mysg, anghymmysg
Unlovely, a. anserchiadus, anhy Unmolested, a. heb ei aflonyddu,
gar, anhawddgar, hagr ei flino, neueirwystro
Unlucky, a. anſfodiog, anſfodus, Ummoor, r. diangori, codi angor
anffodiol, trvstan; diried Unmortgaged, a diarwystledig
Unmade, a heb ei ºwneuthur, Unmoveable, Edr. Immoreable
wedi ei diadwmeuthur Unmoved, a digyffro, anghyfro
Unmaimed a. dianaf, dinam edig; heb ei symud
unmake, t. dadwneuthur, dad Unmuffle, c. difoledu
wnéyd Unnatural, a. annaturiol, amat.
Unman, r. divrio; anwrio ianol, afryw, croes i anian !
Unmanageable, a. annhrinadwy, Unnaturalness, s. annaturioldeh
diréolaeth, na ellir ei drin Umnavigable, a. anſordwyadwy,
Unmanly, a. anwrol, amwraidd, anfordwyol; anhymawf
anweddus i wr, annynol Unnecessary, a. diraid, afreidiol,
Uumanliness, s. anwroldeb, an dianghenrheidiol, afraid
wreiddrwydd, anWrhydri Unnumbered, u...afrifedig, aftii,
Unmannerliness, s.anfoesgarwch, dirif, afrifed, dirifedi
anfoesogrwydd, anſoes Unobservant, a. ansyhiol
Unmannerly, a. anfoesgar, an Unobserved, a heb synio armo,
foesog, difoes, difoesaidd heb graffu arno, heb eiweled
Unmanured, a. divrtaith Unoccupied, a heb waith, di.
Unmarked, adj. dinod, heb ei waith; diddeiliad, heb eiosod
nodi Unoffending, a. diniwed, didraws
Unmarried, a. anweddog, dibri Unowned, a, diarddelw, diar
od, anmhriod, gweddw ddel; amaddefedig,hebeiaddef
Unmarry, v. dadbriodi Unpack, v, dadrwymynu, dattod
Unmask, v. dadfwgydu, difyg Unpaid, a. annhaledig, heb ei
ydu, datguddio'r fug dalu, didāl, didaledig
 UN 47 i U N

Unpalatable, a. anſlasus; diſlas, deb, anſuddiolrwydd, afles

Uuparalleled, a. aanghydmarol,
digymbar, digyfely b, hebail
Unpardonable, a, aufaddeuadwy,
aufaddeuol, diſaddeu
Unparliamentary, a.croesi reolau
'r senedd, anseneddawl
Unparted, a. auwahanedig
Unpeaceable, a. anheddychol
Uupeg, v, tymnu coed-lioel
Unpeople, t, dibobli, dyfetha
Unperceiveable, a. ma . ellir ei
ganfod. Edr. Imperceptible Unpurified, a. ammhuredig
Unperfect, a hebei orphen, an Unqualified, a. aughymhwysedig,
orphenedig. Edr. Imperfect
Uuperishable, a. anuifan, aunif.
Iannol. Edr. Imperishable
Unpersuadable, a. aunarbwyllad.
wy, anmarbwyll
Unpersuasive, a. annatbwyllog
Uuphilosophical, a. auathrouawl,
diathronddysg
Unpitied, a. digwyn, digarad
Dupleasant, a. anhyfryd, anny
munol, anſoddus, dilon
Unpleasantness, s. aullyfrydedd;
Unpromising, a. drwg-argoelus
Unpropitious, a. annhurion, gyg
us, drwg-ddygwyddiadol
Unprosperous, a. aflwyddiannus
Unprotected, a. anuiffynedig, di
uodded, heb amddiffyn
Unproved, a. annihrofedig
Unprovided, a. aunarpar, anmar
paredig; mewn diffyg
Unpuuished, a. anghospedig, di
gerydd, digosp
anghymhwys, anghynneddfol;
antreiniedig
Unqualify, t. anghymhwyso
Unquelled, a heb eu darostwug
Uuquenchable, a anniffoddad.
wy, diddiffodd, anuitfodd
Unqueuched, a. anniffoddedig
Uitguestionable, a. diamheuol,
dilys. Edr. Indubitable
Unquiet, a. aflonydd, anesmwyth
Unquietness, s. anesmwythder,
onyddwch; terfysg * *

annigrifvch, aflonder Unravel, a. dad-ddyrysu, dattod,

Unpleased, a. antoddlawn dadweu; dehougli, egluro
Unpleasiug, a. anſoddawl Unready, a. anmharod
Unpolished, a. aflathr, gwladaidd Unreal, a, anwir, anghywir; an
IJmpolite, a. difoes, difoesaidd, Sylweddol; fºuautus
anfoesawg, aufoesgar Unreasonable, a. afresymol
Unpolluted, a. dihalog, gläu Unreasouableness, s. afresymol.
LImpopular, a. annerbyniol gan y deb; anweddeidd-dra
werin; anmhoblogaidd Unreave, v. Edr Unravel
Lupracticable, adj. auwneuthur Unreclaimed, a. annivygiedig
adwy Unrecompensed, a, anobrwyedig,
Unpreferred, a.heb eidderchafu hebei wobrwyo
Unprejudiced, a diragfara Unreconcileable, a. anghymmod
Unpremeditated, a. diragfyfyr adwy, aughymmodol
Unprepared, a. anmharod Unredeemed, a heb ei adbrynu
Unpreparedness, a. ammharod Uureformed, a. annivygiedig
rwydd, anmharodedd Unregarded, a.heb offilam dano,
Unprevailing, a. aunhyciannus dibarch, diystyredig
Unprofitable, adj. aufuddiol, di Unregardful, a. diystyrllyd
fudd, diles, aflesol, dielw Unregenerate, a, diadgemedledig,
Unprofitableness, sub. anſuddiol anadgeuedledig
 UN 472 U N

Unrelenting, a. amedifarus; di eifoddloni; heb eiddigoni

dosturi, didynerwch, caled Unsavouriness, s. diflasrwydd
Unremediable, a. aufeddygawl Unsavoury, a. anſlasus, diflas
Unrepaired, a. diadgyweiriedig Unsay, r. dad-ddywedyd
Unrepealed, a. autuiddymedig, Unscholastic, a. anysgoleigaidd
heb ei alw'u ol, mewn grym Unscriptural, a. anysgrythyrol
Unrepeating, a. anedifeiriol Unseal, c. dadselio, agor sel
Uureproveable, a difai, angher Unsearchable, a. anchwiliadwy
yddadwy, disam, digoll | Unseasonable, a. anamserol, an
Unreproved, a. digerydd nhymmoraidd, anmhrydlawn
Unrequested, a heb ei of n Unscasoned, a. heb ei dymheru,
4Unreserved, a. digel, heb hauner annhymberedig Unseasºned
celu, agored, rhydd Timber, ir-goed
tſaresolved, a.heb Iwyr-fwriadu, Unseemliness, s. anweddeid dia
heb benderfynu barn; anwadal Unseemly, a. anweddaidd
Unrestrained, adj. aliattaliedig, Unseen, a. anweledig; celedig
heb eiattal neu eiffrwyno | Unsent, a. heb ei daanfon
tjnrestricted, a. afrwymedig | Unseparable, a. auwahanadwy
Unrevealed, a. diddatguddiedig, Unsettled, a. ansefydledig; heb
heb ei dilatguddio; dirgel waelodi; ansafadwy
Unrevenged, a. diddial, digosp; Unsettledness, s. ansefydliad, an
... heb ddial eigam, heb ei ddial sefydlogrwydd, anwadalwch
Unreversed, a. anniddymedig Unshackle, r. dadhuahu
Unrewarded, adj. anobrwyedig, Unshackled, a heb lyffetheiriad,
divohr, "...# didāl hebgaeth-rwymiad
Unriddle, c.dehongli; egori Unshaken, a. disigl, diysgog
Uurighteous, a. anghyfiawn, an Unshapen, a. afluniedig. afim.
uniawu, anouest, aunuwiol iaidd, dilun, gwrthun
Unrighteousness, s. anghyfiawn Unsheathe, c. dadweinio
der, anghyfiawnedd; cam Unshod, a. diesgidiau, diarchen;
Unripe, a. anaddfed, anffaeth dibedolau; troednoeth
Unripeness, s.anaddfedrwydd Unshorn, a. anghneifiedig
Unrivalled, a. digydradd, digy's. Unshut, a. aughaead; agored
tal, hebei fath; digydgais Unsightliness, s. anolygusrwydd:
Unrol, v. dadblygu, datdorchi gwrthumi, anharddwch, hyilder
Unroof, v. didói, dimenu, dinennu Unsightly, a. anolygus, hagr
Unroot, c. divreiddio Unsincere, a. anghlau; fuantus
Unruffled, a. digynhwrf, digyffro Unskilful, a. anghelfydd, anſed.
Unruly, a. afreolus, penwyllt us, anghyfarwydd, trusg.
Unsafe, a. anniogel, ansicr Unskilfulness, s. anghyfarwydd.
Unsaleable, a. anwerthadwy yd, antedrusrwydd
Unsanctified, a. ansancteiddied. Unslaked, a. annhoddedig–C#
ig, disanctaidd; aflan, halog slaked lime, calch brwd
edig Unsociable, a. anghyfeiligar
Unsatiable, Edr. Insatiable Unsocial, a. anghymdeithgar
Unsatisfactory, a. amfoddlonawl Unsoiled, a, heb eiddiwyno
Wnsatisfied, a. anſoddedig, heb Unsold, a, heb eiwerthu
ſ U N 47 3 UN
, Unsolicited, a heb grefu am da Untangle, v. dad ddyrysu
no; heb grefu arno Untasted, a, heb eibrofi
Unsolid, a. ansylweddol; pvdr Untaught, a heb ei ddysgu, an
Unsophisticated, a. didwyll, pur addysgedig, diaddysg
Uusought, a. heb eigeisio Unteachable, a. annysgadwy
Unsound, a. afiachus; anafus; Untempered, a. heb ei dymheru
pwdr, braenllyd; Ilygredig | Untenable, a. anniffynadwy
Uusparing, a. diarbed, anarbed Untenanted, a. heb ddelliad
us; anghynnil, hael Unthankful, a. amniolchgar
Unspeakable, a.amnhraethadwy, Unthankfuhºss, s. anniolchgar
... anuliraethol, anadroddadwy wch, diddiolchgarwch
Unspent, a. annhreuliedig, heb Unthinking, a. difeddwl, difraw,
ei dreulio, heb ei wario anystyriol, diofal, penffol
. Unspilt, a heb ei dywallt Unthread, r, diedefynu
| Unspotted, a. difrycheulyd Unthrifty, a. afradus, anghyunik
Unstable, a. ansatadwy, ysgogad Unthrone, r, diorseddu
* wy, gwamunal. Edr. Instable Untidy, a. aflerw, ansutiol
Unstained, a. annivynedig, glän Untie, v. dadglymu, dattod
Unsteadiness, s. anwadalwch Until, ad. hyd at, hyd oni, ges .
Unsteady, a gwammal, anwadal Untimely, adj. annhymmoraidd,
Unstitch, r. dadbwytho anamserol—An untimely birth,
* Unsubdued, a. anorclifygedig erthy!; erthyliad, genedigaeth
Unsubstantial, a. ansylweddol annhymmig-Anuntinely death,
Unsuccessful, a. aflwyddiamnus angau disyfyd; angau anned
Unsuccessfulness, s. aflwyddiant, wydd -

annhycciant, afrwydd-deb Unto, prep. i, at, hyd, wrth

Unsufferable, a. annoddeſadwy Untold, a. antynegedig; anghyſ.
TJnsuitable, a. anaddas, anghym rifedig, afrifedig, dirif
hwys, anghyfaddas Untouched, a heb yumhel, neu
Unsullied, a heb ei ddiwyno heb gyffwrdd ag ef
Unsupportable, a rhy drwm ilw Untoward, a. anhynaws, anhy
ddwyn. Edr. Insupportable waith, trofaus; anſfawdus
Unsure, a. ansicr, annilys Untractable, a. anhydrin
Unsurmountable, a na ellir my Untrue, a. amwir, gau, geuol
ned drosto, anorfod Untruth, s, anwiredd, celwydd
Unsusceptible, adj. na ddichon Untuneable, a. anghyweiriadwy,
dderbyn neu gymmeryd aughyughan, annhonawl
Unsuspected, a. anamheuedig Untwine, Untwist, v. dadgyfrod
Unsuspecting, a. diddrygdyb eddu, dadnyddu, dattroi
Unswaddle, Unswathe, v, dad Unveil, s, tymnu'r llen oddi ar,
rwymynu, diliatru plentyn dadorchuddio, dadguddio
Unswayed, a... heb reoliad . Unvaluable, a. anmhrisiadwy
Untainted, a. heb ei ddiwyno, Unvanquished, adj. anorchfyg
heb ei lygru, difrycheulyd edig -

Untaken, a. heb eiddal, &c. Unvariable, a. anghyfnewidiol

Untameable, a. annofadwy Unversed, a. anghyfarwydd, an
*Untamed, a heb eiddefi, annof hyddysg, anghynnefin a
3 Q
 474 U P

Unuseful, a. annefnyddiol, di. anwiwdeb, anwiwder

ddefnydd; anſuddiol, diles Unworthy, a. annheilwng
Unusual, a. anarferol, anghyunef. Unwoven, a. heb ei watu, alive
im, anarferedig, anghyffredin; edig; dadweedig
antynychedig; newydd Unwound, a. heb ei didyrwyn:
Umutterable, a. amhraethadwy wedi ei ddad-ddyrwyn
Unwalled, a heb gaerau, ang Unwreathe, r. datdorchi; dad
haerawg, digaerau, difuriau blethu; dadgyfrodeddu
Unwariness, s. anochelgarwch Unwrinkle, c, digry chu
Unwarlike, a. antilwraidd Unwritten, a. heb eiysgrifemu
Unwarmed, a. heb ei rybuddio Unwrought, a. anweithiedig
Unwarrantable, a. anniffynadwy, Unyielding, a. diymollyngiad
anwarantadwy Unyoke, c, dadleuo, di-ieno
Unwarranted, a. anwarantedig Up, ad, ifynu, bry, fry
Unwary, a. anechelgar, anwagel Upbear, c. dal i fynu, attegu
cg, diymogel, diofal Upbraid, r, danned, ediw, ed.
Unwashed, a. anolchedig, heb ei liwic, edliwied, lliwied
olchi; hebymolohi Upbraider, s. dammodwr, &c.
Unwasted, a.hebei ddifa, &c. |Upbraiding, s. dannodiaeth, &c.
Unwatched, a heb ei wylied Uphill, a, esgymawl, ar i fynu:
Unwatered, a. heb ei dilyfiu s. gorifynu, gallt—Uphill and
Unwearied, a.anlluddedig, diflin, downhill, gallt, meu orifynu, a
annifygiol, heb ddiffygio gorwaered
Unweave, r. dadwau, dadweu Uphold, r. cymnal, dal ifynn
Unwed, Unwedded, a. dibriod, Upholder, s. cynnaliwr, attegwr
heb briodi. Edr. Unmarried Upholder,. Upholsterer, s. gwe.
Unweeded, a heb eichwynmu lywr, gwerthydd gwelyau an
Unweighed, a.heb eibwyso cylchedau . .
unweildy, a. amrosgo; anterth, Upland, s, gorthir, mynydd-dir,
anlıwylus i'w drin, gorſawr uchel-dir; blaenau
Unweildiness, sub. amrosgöedd, Uplay, c. rhoii gadw, trysori
gorfaint, anſerthedd Uplift, c. codi, dyrchafu
Unwelcome, a. digroesaw |Upmost, a uchaf, uchelafº
Unwell, a. afiach, amsutiol Upon. prep, ar, ar warthaf
Unwholesome, a. afiachus Upper, a, uch, uwch, goruch,
Unwilliag, adj. anſoddlawn, an goruwch; uchaf, treehaf
ewyllysgar, anfoddgar Uppermost, a.uchaf, pènaf
Unwillingness, s. anewyllysgar Uppish, a.uchel, lledfalch
Unwind, v, dad-ddyrwyn ...[wch Upraise, v. dyrchafii, codi
Unwise, a. annoeth, anghall Upright, a. syth, uniawn-syth;
Unwished, a. heb ei ddymuno uniawn, cyfiawn, gonest
Unwittingly, ad. | anwybodus, | Uprightness, s. uniondeb
yn diarwybod, heb wybod Uprise, r. codi meu esgyn i ſym
Unwitty, a. ansynwyrwych Uproar, sub. terfysg, cynhwrf,
Unwonted, a. Edr. Unusual. cythrvíl, mawr-dwrf, cyffro
Inworn, a.heb eiwisgo; newydd Uproot, v. divreiddio
Unworthiness, s. annheilyngdod, i Upshot, s, dyben, diwedd
 -US 475 U T.

Upside, s. ochruchaf gwneuthur deunydd of cyn

Upstart, s, pendodiad, conach, mefino
drygtoneddig, gwrpendodi Useful, a. defnyddiol, definydd
Upward, Upwards, ad, ifynu, ar. gar, buddiol, gwasanaethgar
i fynu, tr. ag i fynn, ucliod: a. Usefulness, s. defnyddioldeh
uwchlaw, mwy. ná Useless, a. annefnyddiol, diddef
Urbanity, s. m.wynder, cyweith mydd, difudd, diober
asrwydd, moesgarwchr Usquebaugh, s.gwlybwr dysdyll
Urehin, s. draenog, draemed edig yn y Werddom, a elwir (o
Ure, s. arſeriad, arfer lygriad) Whiskey
Ureters, s. y pibellau sy’m dwyn Usher, s. ail-feistr, is-athraw;
y dwfr o'r arennau ir chwys. brysgyllwr; rhingyll
- Igen , Usher, c. arwain i mewn, dwyn
Urethra, sub. y bibell y rhéd y y’mlaen -

dwfr drwyddio'r chwysigen Ustion, s. Iło-giad; seriad

Uretics, s. meddyginiaethau a Usual, a. arſerol, arferedig, cyff
barantymadaelâ mwy oddwfr redin, cynnefim -

Urge, r. cymbell, annog, dirio Usurer, s, ocrwr, arlogwr

Urgency, s. dir-anghen, anghen Usurious, a. arilogus, ocrus
.., raid, dirmi, dirwasg, dirdra Usurp, v. trais-feddiannu, gorm
Urgent, a. taer, cymliellgar esu, gormes-oresgym, cam-or
Urging, s. cymbelliad, diriad esgym, trawsfeddianmu
Urinal, s. troeth-lestr, troethai Usurpation, sub. traws-ſeddiant,
Urinary, a. perthynol i dawffy trais-feddiant; camrwysg
corph, neu’r trvngc—Urinary Usurped, a. gormesawl, &c.
passages, pibellion y dwfr Usurper, s. cam-oresgynwr, trais
Urine, s, trvingc, pision, golch, feddiannydd, gormes-deyrn,
troeth, leisw: r. piso, troethi, gormeswr
gwneuthur dwfr Usury, s, ocr, ocraeth, arlog, ar
Urinous, a. troethawl }log, usuriaeth; liog
Urn, s. math o ystén bridd (i Utensil, sub. dodrefuyn; llestry
gadw ludw'r meirw gynt) liestriyn; pl. ystyſternach
Uroštopy, sub. edrychiad ar y Uteric, a. perthymol i'r groth
trwngc i farmu wrtho am af. Uterine, a, unfam, un-groth f
iechyd y corph; trywngc-sylliad Uterus, s. cróth gwraig, bru.
Us, pron, mi, nymi Utility, s. defnyddioldeb, llés
Usage, s. arſer, defod, arſeriad; Utmost, a. eithaf, pellaf
triniaeth, triniad 4 Utopia, s. gwlad ddychymmyg
Usance, s. Ilêg; y misgwaith, edig lawn o drefn daa, ded
neu yr yspaid, a ganiatéir cyn wyddſyd, &c. gwenfro'r gwir
gofyn tal am lythyrau cyfne ion ... •

wid (bills of exchange) Utopian, a. dychymmygol, &c.

Use, s. arſer, arſeriad, ymarfer; Utter, a. eithaf, pellaf, hollol;
* defnydd, deunydd, n mesafallan: t. yagan, yngallyd,
aeth; cynnefindra: llóg, tal adrodd, traethu, dywedyd;
am wasanaeth : v. arferſ ar taenu ar léd; gwertha
*
feru, arſeryd, ymarfer; H Utterable, a traethadwy
3. Q 2
 W A 476 W A

Utterance, s. llafarddawn, llaf. Vague, a crwydrol, ysgoewan,

ariad, llafariaeth, goed, doed, penthydd, didrefn, ansylwedd
parabl, ymadrodd; gwerthiad ol, dystyr, lled-wag, gwibiog
Utterer, s, ynganydd, traethwr, Vail, s. gorchudd, lieu-gēl, llen
dywedwr, doedwr: gwerthwr gudd, llen; mantell, miswra:
Uttering, s.traethiad, adroddiad, r. cuddio, gorchuddio: parch
taeniad ar léd; gwerthiad us-gyfareh; ymostwing
Utterly, ad, yn hollol, yn gwbl Vails, sub, damweinfael, adfael,
Uttermost, a. eithaf-Uttermost rhodd-fael, rhodd heblaw cyf.
parts, eithafon, eithafoedd log -

Uvula, s. clöch yr ymadrodd | Vain, a...ofer; gwag, gorwag;

. Uxorious, a. dan lywodraeth ei ofer-wag, coegfalch; seithug
wraig, gwreigeiddiol Vain-glorious, a, gwag-ogomedd
gar, ymddangosgar 5
- Vain-glory, s. gwag-ogoniant
W. Vainness, s. of redd; foledd
Valance, s. cylched-lain gwely
V: FEL rhif-nód, a arwydda Vale, s. dyffryn; bro; cwin
ump Valediction, s. canu'niach, cym
Vacancy, s. Ile gwag, cyfwng, meriad cénad, iach eirchiad
gwagfan, swydd a fo'n wag; Valedictory, a. iaeh-eirchiol
cyfle, adwy neu le agored Valerian, s, llysiau Cadwgan, y
Vacant, a. gwag; didrafferth driagiog, cynſfony cabwilt
Vacate, r.gwaghäu, arloesí; gad Valet, sub. gweinydd, gwas–
ael yn wag; dirymu Valet-de-chumbre, ystafell-was
Vacation, sub. amser dyspaid, Valetudinarian. s. un clefycca,
gorphvys, meu oed, dyspeid. afiachus, lledglaf, gwanllyd, &c
iad; oed-ddyddiau; dirymiad Valetudinary, a. afiach, &c. º

Vaciliation, s, honciad, talgyng Valiant, a. dewr, gwrot, dewr.

iad; anwadalwch wych, calomog, gryninsol
Vacuation, s.arloesiad, gwaghād Väliantness, s. dewredd, dew
Vacuity, s. gwagder, gwagle der, grymusder, gwrolder
Vacuum, s, gwagle, gwagfa Valid, a cadarn, nerthol; safad.
Wade-meeum, s. (sef, dàs gyd-à wy, dºymwad, sicr; cryf.
mi) códlyfryn, cydymaith Validate, r. cadarnhäu
Vagabond, s.crwydryn, crwydr Validity, s. cadernid, grym
iad, gwibddyn, gwilliad, gwib Valley, sub. dyffryn, dyffrynt;
iad, bedlemyn: a, crwydraidd, Agwastadedd, gwaelod; bro
Valorous, a, dewr, gwrol, by
vº.agary, s, gwib-feddwl,
fed Ilt Valour, sub. dewrdra, glewder,
ddychymmyg; ...; calondid, gwroldeb,
Vagrancy, s. crwydrad, crwydri, Valuable, a.gwerthfawr
crwydreiaeth, º Valuation, s. cywerthyddiad, cyſ.
Vagrant, s. crwydryn, gwibiad, rifiad gwerth, prisiad
gwibddyu-Vagrant's lodge, Value, s. gwerth, pris: v. cy.
º: of vagrancy, castell werthyddio, prisio, gosod pris
gwuixii ar; gwnéyd cyfrifo
-
 W A 477 W E

Valve, s. caeadym, caead byehan, Variety, s. amrywiaeth; newid

cloryn, caffell, gwerchyryn |Various, a. amryw, amrywidl,
Vamp, s, uchafedd neu_gefn es amryſal, amryddull; aml
gid : r. cyweirio: cefn-drwsio Varlet, s. dyhiryn, diffeithwr, an
Van, Vanguard, s. blaen byddin, dras-ddyn, drygddyn
cynnhorf, blaen-res Varnish, s. adliw, dwb-liw, ber
Vane, s. ceiliog gwynt. EdF. Fane nais: v. adliwic, berneisio
Vanish, r. diflannu, difannu, dis Vary, r. amrywid, amrywidli,
'mythu, dedwino, darfod amryſalu; hewid; anghytumo
Vanishing, a. diflanedigol, &c. Vase, sub. ceuedd neu gwpan
Vanity, s. gwagedd, gorwagedd, blodeuym: y gron-belen mewn
oferedd, gwegi; gwagogou canwyllbren Eglwys, &c.—
edd, human-dyb, gwagfost addurn-gawg; blodeu-gawg
Wanquish, r.gorchfygu, goresgym, Vassal, s. caeth-ddeiliad, aill
gorfod, darostwing 'assalage, s. gwarogaeth, caeth
Vanquisher, s, gorchfygwr, &e. wasanaeth, gwriggaethiad
Wantage, s. mantais, ennill, elw, Vast, a. dirfawr, tra-mawr
budd. Edr. Advantage Vastness, s. gorfawredd, aruthr
Vapid, a. marw, marwaidd, diflas, edd, dirfawredd, goifaint .
merf, egraidd, egr Wat, s. cerwyn; gwasg-gafn—A
Vapidness, s. marweidd-dra, &c. cheese rat, cawsellt, caws-lestr .
Vaporary, s, twyn'-dy, tarth-dy, Watieinate, r. darogan, dewinio
chwys-dy; tarthfa Vault, s. mwd, crom-men, gwaith
Vaporation, s. tarthiad bwa maen; cromgell; diod
Vaporous, a.mygdarthog gell; daear-gell
Vapour, s.tarth, mygdarth, ager, Vault, r. mydu, byān, pontio,
agerw, agerdd; t. tarthio: crwm-weithio; neidio, ymdafu
-
brolio, gwag-fostio Vaultage, s. cell fuáog
Vapouring, s. coegfost, ymffrost,Vaulted, a. mydawg, byāog
balch-ruad, brol, brawl Vaulter, s. Ilamidydd; neidiwr
Variable, a cyfnewidiol, newid Vaunt, s. ymffrost - - -

iadwy, amrywiadwy, ansicr Waunt, r. ymffrostie, bocsachu,

Variableness, s. amrywidldeb, brolio, bostio
amryfaledd, cyfnewidiolrwydd, Vaunter, s. ymffrostiwr, brolyn
cyfnewidiad, anywadalwch Vaunting, a bocsachus, bostgar,
Variance, s. amrafael, ymryson, ymffrostus: s. bostiad, &c.
anghydfod; amrywiad Weal, s. cigllo -

Variation, s.amryfaeliad, amryw Vectible, a. cludadwy, hyglud

iad; gwyrad; newidiad Vection, s. cludiad, dygiad
Variegate, v.amrywie, amryſalu, Vectis, s, trosol, gwif
amryweddu;amliwic, dyfritho, Veer, v. troi, chwyl-droi; traws
brithweithio, britho hwylio; troi'r hymyliau, &c.
Wariegated, a. and part, amryw Vegetable, a tyrol, hydyfel, tyf:
iedig; amrywidg—Variegated adwy, irdwf, hydwf; a bywyd
work, amrywiaeth, brithwaith tyfol yn unig ganddo: s. llys
Variegation, s. amrywiad, am ieuyn; planigyn -

rywiedigaeth; amliwiad Vegetate, v. hydyfu, tyfu

 W. E. 478 W. E.

Vegetation, s. hydyfiant, tyfiad achus—The renereal disease, y

llysiau, hydyfiad chwantach-glwyf. Edr Por
Vegetative, a tyfedigol, hydyf. Venereous, a. chwantachus
edigol, tyfol, maeth-dynnol Venery, s. chwantachrwydd, an
Vegete, a. bywiog, tirf lladrwydd; cydgnawd:—hely
Vegetive, a tirf, heinif; tyfol aeth
Vehemence, Wehemency, s. ang Venge, r. dial, dialu, dialeddu
erdd, angerddoldeh, tanbeid Vengeance, s. dial, dialedd
rwydd, taerni, taerder;llymder Vengeful, a. dialeddgar
Wehement, a. angerddol, tambaid, Veniable, Venial, a. maddeuad
poethlyd; awchus -
wy, maddeuol
Vehicle, s. cludai, cludiedydd: Venison, s. hydd-gig, cig danys,
hebryngydd, trosglwyddied. helwriaeth, helfa
Veil, s. Edr. Vail [ydd Venom, s.gwenwyn
Wein, s: gwythen, gwythien Venomous, a.gwenwynig, gwen.
Veined, Veiny, a. gwythenog wynllyd, gwenwymol
Velleity, s.lled-flys, lled-chwant Venomousness, s. gwenwynllyf.
Vellication, s, tymhigiad rwydd, gweuwyndra
Vellum, s. memrwn, llyfn-groen Vent, sub. agorfa, twll, gwynt.
Velocity, s. buander, cyflymdra dwll: agerta; gwynt, anad!:—
Velvet, s. melfed, pali gwerth, gwerthiant: v. tyllu,
Wºnal, a, yn caru (yn cael eiyn rhoi gwynt i: gollwng allan,
mill, à) gwobr, cyſlogaidd, cyf. rhoi argyhoedd; gwerthu
logadwy—A venal man, gwr Venter, s. cröth, bru: mam
gwobr, gwas y geiniog Ventilate, r., gwyntyllio, nithio,
Venal, a. gwythenol gwyntio, rhoigwynt i
Venality, s. cyflogeiddrwydd. Ventilation, sub. gwyntylliad,
Venatic, a helwraidd, helyaidd gwyntiad, nithiad; oeriad
Vend, c.gwerthu ; arwerthu Ventilator, s. gwyntylliedydd
Vemdable, Vendible, a, gwerth Ventriclers. y cylla; y grápa
adwy, arwerthawl, marchmadol Ventriloquist, s. bol-lafarwr
Vendée, s, prynwr, pryniedydd Venture, s. antur, llyſas, argyn.
Vender, Vendor, s, gwerthwr nyg, anthriaeth, r. anturio,
Vendition, s. gwerthiad– llyfasu, llatasu, beiddio, ar.
Veneer, v. arwynebu, arddalënu feiddio; cyngwystlo.
Veneficial, a gwenwynlawn Venturesome, Venturous, a. Ily.
Venemous, a. Edr. Venomous fasus, anturiol, beiddgar
Venenate, v. lladd a gwenwyn Venturesomeness, s. Ilyfasedd
Venerable, a hybarch, parchad Venus, s. Gwener: seren Gwener
wy, parchus, parchedig Venus's bason, s. Ilysiau'r criban,
Venerableness, s. hybarchedd llysiau'r pannwr
Venerate, v. perchi, mawr Veracious, a geirwir
berchi, parchm, dyfrio . Veracity, s, geirwiredd, gwireir.
Veneration, s. parch, ardduniant, iogrwydd; gwirionedd
anrhydedd, dyfriad |Verb, s. berf; gair
Venereal, a cydgmodiawl, ymre Verbal, a geiriol; berfawl
wyddol, chwantachol; chvant Verbalize, r. geirioli, geirio
*
 v E 4 79 * E
------

Verbally, ad. mewn geiriau, ar Vermin, Vermine, sub, pryfed ;

air, ar air ym unig llau: sing, pryfyn, pryfedyn
Verbatim, ad. airy'ngair, gairam Verminate, r. pryfedu; magu'r
air, yn yr umgeirian pryfed neur pry figedd
Verberate, r. curo, taro Verminous, a. pryſedog
Verberation, s. curad, maeddiad, Veruacular, adj. cynhenid, cyn
maethgen; tarawiad nwynol, brodorawl, eiddo ei
Verbose, a. geiriog, aml-eiriog whad ei hun; naturiol
geiriolus, geirgar, geirlawn Vernal, a gwanwymawl
Verbosity, s. geiriogrwydd, geir Veronica, s. euad. Edr. Fluellin
garwch, hirchwedledd Verrel, s, amgarii. Edr. Ferrule
Verdancy, s. gwyrddedd Versatile, a. hydro, hyfedr at
Verdant, a gwyrdd, gwyrddlas ddysgu pob-peth, amryfeil
Verdict, sub. dedfryd, dedryd, dolawn -

rheithfarn, barn, dyfarniad Versitality, s. hydröedd, amry

Verdigrease, Verdigrise, sub. feiliant--Versatility of talents,
gwyrdd-rwd efydd heu brès amryddoniad, amryddawn
Verditure, s. math o wyrddliw Verse, s. gwers, adnod, adran;
Verdure, s, gwyrddedd, gwyrdd braich o benmill:—prydydd
lesni, gwyrddni, gwyrddliw iaith, mydr—In rerse, argân
Verecundity, s, gwyledd Versed, a cyfarwydd, hyddysg
Werge, s. cylch, anigylchoedd, Versicle, s. gwersig, gwersan
tertynau; mim, ymyl: swydd Versification, s., prydyddiaeth;
wialen, byrllysg: r. tueddu mydriad, prydiad; plethiad
ncu ogwyddo at, ochri Versifier, s. mydrwr, prydydd
Werger, sub. byrllysg-ddygydd, Versify, v. mydru, prydu, pryd
brysgyllwr, rhingyil llys yddu ; cowyddu; cyfansoddi
TVerification, sub. gwiriedigaeth, argàn neufesùr cerdd
gwiriad, gwiriant, gorchwiriad Versifying, s. mydriad, prydiad
Werify, v, gwirio, gwireddu, Version, s. cyfieithiad; tróad
-- gorchwirio, profi'm wir Vert, s, gwyrdd-goed, &c.
Verily, ad. yn wir, yn ddiau, Vertebre, s. glaim y cefn, un or
mewn gwirionedd, yn sicr gleinian cetn; cymmal tro
Versimilar, a. tebyg, tebygol, Vertex, sub. uchaf-ben; coppa;
tra-thebyg, tra-thebygol ypwngcuwch ben. Edr.Zenith
Versimility, s, tebygoliaeth Vertible, a tróadwy
Veritable, a.gwiriadwy, gwir Vertical, a. mennawl, uchbennol
Verity, s, gwir, gwiredd, gwirion Verticity, s. hydröedd
edd; dilysrwydd Vertiginous, a. pendröedig
Verjuice, s. surlyn, aesel Vertigo, s. y bendro, y gysp
Vermicular; a. pryfol, pryfedol, Vervaim, s. briw'r march, casgan
ymlusgiadol - gythraul, y dderwen fendigaid,
Vermiculate, v. pryfedu, cyn llysiau'r hudol
rhomi:—brith-weithio Vervels, s. coes-rwyau gwalch .
Vermiculous, a. pryfedog Very, a gwir, yr un: ad, dres
Vermifuge, s.tarfydd Ilyngyr ben, yn gwbl, yn dra -

Yermilion, s. sinobl, sinopr Velicate, v. codin chwysigen

 vi 480 W I
~

Vesicle, s. chwydalen, pothell, drygedd, rhemp, camp ddrwg,

chwysigen, chwysiglen gafaelawr; cogwrm tro
Vesper, s. y seren nos; yr hwyr Vice-admiral, s, rhag-lyugeswr
Vespers, s, prydmawnol weddi, Vice-chamberlain, s. rhag-ystaf.
gosper, nawn-wasanaeth ellydd
Vessel, s. Ilestr; dodrefnyn Vice-chancellor, sub. rhag-gang.
West, s. gwisg, dilledyn, cylched: ellwr
r.gwisgo; urddo, breinio. Edr. Vicegerent, s, rhaglaw, huail
Incest -
Viceroy, s.rhaglaw brenin
Vestal, s, Ileian, gwyryf Vicinage, s. cymmydogaeth
Vestible, s. porth, cyntedd Vicinal, Vicine, a. agos, cyfagos
Vestige, s. Ól, Öl troed; brisg Vicinity, s. cymmydogaeth; cyf.
Westment, s, gwisg, cylched nefasedd, cyfagosrwydd
Westry, s. gwisgfa, gwisgle: cyf. Vicious, a. drygionus, gwydus,
arfod plwyfol drygiog, drygeddus, asbríawl
Vestry-clerk, sub. ysgriſenydd Viciousness, s. drygamiaeth, dryg.
plwyf nawsedd, gwydusrywdd
Vesture, s. gwisgad; dillad Vicissitude, s. cyfuewidiolrwydd,
Vetches, s. ffacbys, gwygbys— cyfmewidioldeb, cylchgyfne
Bitter-retch, Crane's peas, pys widiad, cylch-dröad
y garamod, pys yr aran Victim s.a.l.ºrth; ysglyfaeth
Vetchy, a gwyg-bysawg Victor, s, gorfödai, buddugol
Veteran, s, hêu filwr caled: a. iaethydd, gorchfygwr
hèn, hēn-brawf, profedig Victorious, a buddugawl, budd.
Vex, v. blino, gofidio, poemi, ugoliaethus, gorchfygawl
trallodi; curio, ymflino Victory, s, goruchafiaeth, budd.
Vexation, s. blinder, gofid, poem ugolaeth, gorfodaeth
edigaeth, curiad Victual, r. porthi, buydo; di.
Wexatious, a gofidus, poenus, wallu älluniaeth; darmerthu ;
dygmawl, blin, trallodus Victualler, s. buyd-weinydd, go.
Vexed, a trallodedig, gofidus symmeithydd; buºyd-werthwr
Vexer, s. blinwr, aflonyddwr Victuals, s. Ilumiaeth, ymborth,
Vial, s. º phial porth, buyd; buyllwrw
Viand, s. cyweir-fwyd; buyd Videlicet, ad. seſ, ys ef, sef yº
Wiaticum, s. buyllwrw, gosym hymy, hyny yw
daith, gosymaith, teith-fwyd Viduity, s. gweddwdod
Vibrate, r. cryhu; ymchwarau, Vie, r. cystadiu; yºngystadla;
siglo ym ol ac yn mlaen; ys ceisio'r blaen
gwyd, chwyrmellu View, s, golwg, golygiad; but.
Vibration, s. ymsiglad, ymdafi iad: v. golygu, edrych
iad; ysgydwad, chwyrnelliad Vigil, s. noswyl, gwylnos, mywyl
Vicar, s. dirprwy-was, rhaglaw: Vigilance, Vigilancy, s. gwyliad.
periglor, ficer, bicar wriaeth, gofal, dyfalwch
Vicarage, s. ficeriaeth Vigilant, a.gwyliadwrus, gofalus,
Vicarage-house, s. bicer-dy effro, manylgraff
Vicarious, a. dirprwyawl Vignette, sub, addurn-dalaiò .
Vice, sub. gwyd, bai, drygioni, llyfr
 W I 431 W I
-

Vigorous, a, egniol, grymus; Violate, c. halogi, treisio; torri,

bywiog, eidiog, eidiawl, pablus troseddu, sarhäu, difivyno
Vigour, s, egni, egmjad, Ilwyr Violater, Violator, s. troseddwr;
ymgais; eidiogrwydd, yni . treisiwp; halogwr, difwynwr . .
Wile, a.gwael, gorwael, diffaith Violation, s, torriad, troseddiad;
Vileness, s, gwaeledd, salwedd, treisiad; halogiad, difwyniad
diffeithder, drygioni Violence, sub, trais, trawsedd,
Vilifier, s. bychanwr, dirmygwr trawsder, trawsineb, gormes,
Vilify, p. bychanu, anmharchu, gorthrais, gorthrechwaith
difrio, gwaradwyddo, cablu Violent, a.tanllyd, tanbaid, treis
Villa, s. gwlatty; maenol iol, gorthrechawl, fyrmig
Village, s. pentref, cordref, maes Violet, s. millyn, myllymen (pl.
dref, treflan, trefan myllyn) y grinllys, meddygym,
Villager, s. pentrefur, &c. : y feddyges, craith unnos—Pur
Villain, s. taeog, caeth-ddeiliad: ...ple violet, cènin y brain, esgid
—dyiiirddyn, dyhirwr, easai, Violin, s. crwth Riau'r gèg
dryg-ddyn, ysgeler-ddyn Violist, s. crythor, filor
Willainous, a. ysgeler, esgymmun, Viper, s, gwiber, neidr ddu.
atgas, dygas, dryglawn Viperous, Viperine, a, gwiberog,
Villainy, s. dyhirwch,ysgelerder, gwiberaidd, fel gwiber
dygasrwydd, direidi Virago, s. gwr-terch, gwr-wraig;
Villatic, a. pentrefig, pentrefol garwen; rhyfel-wraig
Villous, a blewog, cedenog Virent, a, gwyrddlas; tirf
Vimineous, a, owiail, fel gwfail Virge, s. byrllysg. Edr. Verge
Vinaceous, a gwinawi, felgwin Virgin, S. gwyryf, morwyn, eigr,
Vincible, a gorchfygadwy thiain, gwyryfferch
Vindicate, v. diffy.", amddiffyn, Virginal, Virgin-like, a. gwyryf.
r heuro, heuriannu; cyfiawnhäu awl, gwyryfaidd, morwynaudd,
Vindication, s. diffyniad, amddi eigraidd; pur, tér
fryniad, heuredd, heuriant Virginal, s. organ dannau
Vindicater, s.amddiſfynwr, &c. Virginity, s. morwyndod, gwyryf.
* Windictive, a. dialeddol, dialedd. dod, eigraeth; diweirdeb
º us; dialfawr; dialgar Virile, a gwraidd, dynawg
a Vine, s. gwinwydden, gwinien Virility, s. gwreidd-dra, gwreidd
Vinegar, s. gwinegr, aesel rwydd, gwreindod
Vineyard, s, gwinllan, graban Virtual, a. effeithiol, galluedigol,
Vinous, a.gwinllyd, gwinaidd gweithredol; gwyrthiol
4 Vintage, s. casgliad. grawnwin, Virtually, ad. mewn effaith
cynauaf gwin; cnwd y win Virtue, sub. rhinwedd; effaith,
3 , llam • '-- . gallu, nerth; diweirdeb, mirach
Vintager, s. casglwr grawnwin Virtuoso, s. hoſtwr pethau cyw
Vintner, sub, gwinwr, gwerthwr || rain a henaidd, &c.
.gwin, gwinydd Virtuous, adj. rhinweddol, rhin
; Vintry, s. gwinfa; gwindy ' weddus, addwyn, daionus, da
, Viol, s, crwth; nabi Wirulence, Virulency, s. gwen
Violable, a llygradwy, halogad wym, gwenwylligrwydd, ad
wy, a ellir ei droseddu, ||
wythigºwydd
-y
* rnigrwydd,
 W.I 482 W-O

Virulent, a. gwenwynig, adwyth Vitiosity, Vitiousness, s. dwfii

ig; llyndost, ſyrnig - lygrad; halogrwydd; direidi
irus, s, gör, crawn briw Vitreous, a.gwydrawl, gwydrog,
'isage, s. wyneb, wynehpryd, gwydraidd, gwydrin
gwyneb, gwynebpryd, edrych |Vitreousness, s. gwydredd
iad, trem, gwep, gweppa, gol Vitrification, s, gwydroliad
wg, gwedd, friw, penpryd Vitrify, r, gwydroli, gwydrogi;
Viscera, s. coluddion, perfedd ymwydroli, troi yu wydr
Viscerate, v. diberfeddu Vitriol, s. math ofwyn
Wiscid, a gwydn, gludiog Vituperate, r. beio, cablu
Viscidity, s: gwydnedd, gwydn Vivacious, a. bywidg, hawutus
der, gludiogrwydd Vivacity, s. bywiagrwydd, hawnt
Viscount, s. cor-iarll, is-iarli Viva-voce, ad, a llais byw; at
Viscous, a gludiog, gwydn dafod-leferydd
Visibility, s. hyweledd, amlyg Vivid, a bywiog; llawn byw;
edd, analygrwydd, amlygder iachus-wedd; gwridgoch
Visible, adj. hywel, gweledig, Vividness, s. bywiogdel, &c.
amlwg, camfodadwy, eglur , Vivific, a, bywiccaol
Vision, s, gweledigaeth; gweled Vivify, v., bywiocău, by whiu;
iad, golygiad bywie, bywiegi, bywioli
Visionary, adj. dychymmygol, Vivifying, a, by wiocăus
breuddwydiol; s. coeg-weled Viviparous, a byw-hiliog
ydd, gau-weledydd Vixen, sub. arth-wraig, cecren;
Visit, s, ymweliad, gofury, go maden, ilwynoges -
funyad; gwěst, ynnwest Viz, att, Edr. Widelicet
Visit, v. ymweled åg, gofºvyo; Wizard, Visard, s. Edr. Visor
gwesta Vizier, s, y.cym was yn Twrci
Visitant, s, gwestai, gwestwr Vocabulary, s. geir leclires, geir.
Visitation, s, yinweliad, gofewyad; lyfr, geiriadur
gof wyaeth, gofºyedigaeth Vocal, a, leisiol, lleisiawg, llafar,
Visitor, s, ymweliedydd; gofovy seiniol-A vocal roek, craig
wr. Edr. Visitant lefair—Vocal music, cerdd
Visor, Vizor, s, llen-gudd, mwg dafod
wd, miswrn; fug-wymeb Vocality, Vocalness, s, llafarog
Vista, Wisto, s. j. ym agor rwydd; leisiolrwydd
rhwng coed, trem-rodfa Vocation, s, galwad, galwedig
Visual, a golygawl, tremiol aeth; gorchwyl; celfyddyd
Vital, a. perthynol i'r bywyd, Vocative, a... galwedigol—Wood
bywydol—Vitals, or tital parts, tive case, y galwai, Ilefiad
y rhannau bywydawl, (ygalon, Vociferate, tº gawri, garmie,
yrymenydd, yr afu, a'r ysgyf. croch-floeddio, buguned, ban.
aint) y bywydolion llefaim, bloeddio
Vitality, s.fººd, Wociferation, s. banllef, crock.
Vitiate, v. llygru, gwaethu floedd; banllefiad, bugunad
Vitiation, s, llygriad, gwaethiad Vociferer, s. bugunwr, banliefwr
Vitious, adj. Ilygredig; beius, Vociferous, a, bloeddiawl,bloedd.
gwydus, Edr. Vicious fawr, crochleisiol
 W. O. 483 W O

Vogue, s. defod, arſer; cymmer. chwydfa; cyſogydd, cyfoglyn:

iad, bri, parch; cyfrifiad c. cyfog, cyfogi, chwydu,bwrw
Voice, s. Ileſ, lleferydd, llafar, Vomiting, s. cyfogiad, chwydiad
llais, llefar; gair Vomitive, a cyfogawl, chwyded
Void, a gwag; dirym : v. ar. igol, yn peri cyfog
loesi, ymadael à, ymgarthu Voracious, a gwangcus, rheibus,
Voidance, s.arloesiad; dirymiad bwytêig, gorwangcus
Voider, s. caweł briw-fwyd Voraciousness, Voracity, sub.
Voidmess, s.gwagder gwangeusrwydd, gwangc
Volant, a. hedegog, hedawl Vortex, s, llyngclyn, Hyn tro
Volatile, adj. hedawg, hedegol, Vortical, a. cylchdrëawl
boyswan, hoewan, ysgoewan Votaress, s. eiddun-ferch
Volatilize, r. hedino Votary, Votarist, s. eiddunwr,
Volatileness, s. hedegolrwydd diofrydwr; ymrodd-was
Voleanic, a. Ilosgfalus Wote, s. Ilais, gair, pleid-lais,
Volcano, s. b%l cynnen, cynneu leid-air, cyfran-air: v. rhqi
º ;
al
ceudod losgfynydd, llusg is men bleid-air; dewis -
Voter, s. dewisydd, etholwr
• volition, s. ewyllysiad, myniad, Votive, a diofrydawl, adduned
myniant, dewisiant ol, addumedig; addunol
º Volley, sub. croch-ruthr, rhuthr Vouch, v.gwirio, dyhaeru, tystio,
º dwrdd; cawodo ergydion ardystio, gwarantu
Volubility, s. hydreigledd, hy Voucher, s, prawf, prawfºsgrif;
dröedd; rhingledd, ffraethder ardystivr, gwarantwr
* Voluble, adj. hydro, hydraill; Vouchsafe, r, teilyngn, bodym
rhug, fraeth, parablus wiw gan, gweled yu dia;
s
Volume, s.llyfr, plyg-lyfr, claing, gweled yn dda roddi, &c.
claim.gc.; rhol Vouchsafing, s. tellyngiad
- Volumiñous, a. tew-blyg Vow, s. addiumed, eidduned, gof.
Voluntary, e.gwirfoddol, ewyll uned, addewid; diofryd: r.
º ysgar, evyllysiol addunedu, gofuneda, diofrydu
Voluntariness, s. gwirfoddoledd, Vowel, s. 1ſythyren hafarog, (sef,
gwirfoddolrwydd,-ewyllysgar a wna sain wrthi ei hun) llafar
wch, parodrywydd meddwl iad, llafarai; pl. llafariaid, Ilaf
vº, s. milwr gwirfodd: arogion: y rhai'nymy Gymra
* †. i."
. gwirfoddiaid, ewyllysgar
y ëg ydynt ddeuddeg, sef, a, 4,
6, £, i, o, ø, u, w, w, y, 9, neu &
Voluptuary, sub. blys-borthwr, "Vowing, a. addunawi: s. addun
chwantachwr: gloddestwr; iad, addunediad
glwth, glythinebwr Voyage, s. már-daith
Voluptuous, a. enawdol-foddus, Voyage, v. mordwyo, morio,
glythinebgar, gly thig mör-deithio
Voluptuousness, s. chwantach Voyager, s. mêrdeithiwr
rwydd; rhysedd; gwyn-borth Voyaging, s. mêr-deithiad . . .
iad; glythmi, glythi, glythineb Vulcano, s. safh mynydd losg,
Vomit, s. cyfog, fel Etna, Vesuvius, &c. Edr.
wyd; eyfogiad, Volcano
3R 2
*
W A 484 W A

Vulgar, adj. cyffredin; gºverin, Waft, s. chwyfiad, chvyfaniad;

gwerinawg, gwerinawl: , di cychwyfan; r. chwyf-drosi:
foes; gwael, salw: s. y cyffred. mawf-drosi, trosglwyddo, hwyl.
in, y werin, y werinos io drosodd
Vulgarity, s. gwaelder: anfoes Waftage, s.trosglwyddiad; nawſ.
garwch, difoesedd, anſoes drosiad; elwyf-drosiad
Vulgate, s. y Biblyn y cyfieithad Wag, s. digrifvas, un castiog
Ladinaidd, a gymmeradwyir Wag, t. ysgwyd, siglo, hongcio
gan Eglwys Rhufain Wage, v. dal cyngwystl, cyng
Vulnerable, a. a ellir eiglwyfo, wystlo-To trage war, gwneuth
hyfriw, archolladwy; gwan ur rhytel, rhyfela
Vulnerary, a. perthynoli glwyf. Wager, s. cyngwystl : r. cyng
au: s, eli addasi .# wystlo
Vulnerate, r. clvyfo, archolli Wages, s. cyflog, här, gwobr
Vulpine, a llwynogaidd, cadmä Waggery, s. digrifveh, digrifedd,
afdd: cyfrwys, ystrywgar ysmallhäwch. Edr. Drollery
Vulture, s. math oaderyn mawr Waggish, a. digrif, cellweirus,
a rheibus, fultur ysmala, gwammal, gwagsaw
Vulturine, a. tebyg ir fultur, Waggle, r. gwegian, luongrian,
rheibus, gorwangeus sigl-gerdded, cam-gerdded
| Waggon, s. men ueu gertwyn
bedair olwyn, hir-fen
W. Waggoner, s. certwynwr.
Wagtail, s. aderyu a elwir tins:
W, Sydd buyen dia.
rywidl, weithiau yn caeleihar.
y gwys, brith y fuches:-
chwidr-ferch, cliwidrogen
fºr fel cydseiniad (consmant) Waif, s, peth diarddel', diffaeth
ac weithiau fel llafarai(vowel.) Wail, p. cwyno, cwynfan, ochain,
Arferir hiſel byrhād am West; wylofain, galaru, cwynofuji,
megis S. W. South-West, deau ubain, ymofidio
prllewin Wailing, s. galar, cwynfam, wy.
Wabble, r. hwntian, ymysgwyd lofain, ochain; oernad
yn anwastad; byrly mu Wain, s.cart, cert,eertwyn, trºm.
Wad, s. tusw, sypyn, soppen; bel, trol, men, ben
sechiad, sech-ddefnydd, sech. Wainscot, Wainscoting, s. estyll.
doppyn: t. sechi, tansechi waithar bared, parwyd-fwrdd,
Wadding, s. seeh-doppyn parwyd-waith coed: v. par
Waddle, r. myned oglun iglum, wyd-fyrddiq paliso, -
bón-hongcio Waist, s. mein-gorph, gwāsg, 5
Waddles, s. cerrig eeiliog; y gwregys, y canol
daſadenau tan én mochyn Waistcoat, s.gwasg-bais, gwasg
Wade, v. cerdded trºy ddwfr, od, siaceed, tymhug
beisio, rhydio; treiddio / Wait, v. aros, dysgwyl; bod at
Wading, s.rilydiad; treiddiad alwad; heilio gweitio–To lit
Wafer, s. afiladen; pl. afrilad— in wait, cynllwyn
4 sealing wafer, llethen-A Waiter, s. dysgwyliwr; gweis.
consecrated wafer, arladen ydd, heilyn, gweitiwr.
 WA 485 W A
---

Waits, s. cylch-gler, cylchgler. Wand, s. gwialen; lath

wyr tref, heol-glér |Wander, r. crwydro, gwibio
Waiting-maid, s, llaw-forwyn Wº. s, crwydryn, gwib
Waiting-man, s. heilyn, heilydd | iad, gwib-rodiwr, gwibddyn
Waive, s. gwraig nawddgoll: a. | Wandering, s. gwilliad, crwydr
dimawdd; gwrthodedig.: v. di ad, disperod; gwyrad
moddi gwraig; gwrthod Wane, s, traul, trai, cil, adeg:
Wake, s.gwylmabsant; gwylmes; v. treio, cilio, lleihau
moswaithlawen;–llyfn Öl neu | Wang-tooth, s. cildiant, běch
hoewal llong ar ddwfr ddant
Wake, r. gwylio; deſtro, dihumo, Wanness s. gwelwedd, glaswyni,
deffroi, bodym effro -
gwanliw, gwelwder
Wakeful, a. dihun, effro, gwyl | Want, s. diliyg, anghem, gwall,
iadw rus, deffrous eisiau, todi: r. bod mewn
Wakefuluess, s. deffrtiusrwydd diffyg; bod heb feddu
Waken, r. defiro. Edr. Wake, r. Wautey, s. tengl. Edr. Surcingle
Waking s. deſiréad: a, yn deflro Wanting, a. dittygiol, mewn diff
Wake-robin, s. pidyn y gāg | ys, yn fyr, yn eisiau
Wales, s. Cymru, Cymmru Walton, a.amilad, trythyll, nwyf
Walk, s. cerddediad, rhodiad; us; r. anlladu, gweryddu
rhodfa; godaith: t. cerdded, Wanton, s. anlladierch; ofterwr
rhodio: rhodiema, rhoi tre. Wantonness, s.anlladedd, anllad
Walker, s. cerddedwr, cerddwr rwydd, nwyfiant
Walkiug, s. cerddediad, rhodiad Wapentake, s. cwmmwd, cantref
Wall, sub. mur, caer, magwyr, War, s. Illyfel, sawd; milwriaeth
gwāl, gwawl, caered; pared, War, t. rhytela, milwrig
parwyd: v. Muurio, caeru, Warble, r. cryehu llais, erych
gwālio leisio; peroriaethu, mwyn
Walled, a. caerog; amgaerog byngcio, cynghammeddu
Wall-eyed, a llygad-frith Warbler, s. ton-gryehydd, cethl
Wallet, s. ysgrèpan, cwd deuben ydd, cathlwr, inwyn-byngciwr
Walnut, s. cmeuen freinig | Warbling, s. crych-leisiad, ceth
Walnut-tree, s.eollen freinig lyd, cethlyddiaeth, cynghan
Wallop, s.golwyth: crych, crych eddiad
mineu grych-gwdmewn dilled. Ward, s. cadwraeth, ceidwad
. . . yn: v. berwi, cyrchiasu . aeth; un tan geidwadaeth neu
* Wallow, sub. ymdreigl: t. ym ymgeledd; dalfa, carchar:
-- dreiglo,ymdrói,ymdrochi,yin parth-ran oddinas neuyspyt
drybaeddu, ymdrybola ty, &c.—rhwyll-ran elo neu
Wallowiug, s. ymdreiglad; ym allwedd --

dreiglfa, ymdryboliad Ward, t-gwarchadw, gwarched,

Wall-wort, s, llysiau'r cwlwm. gwarched, gwylied; troi dyr
Waltron, s. mor-farch nod heibio, &c.
-

Wamble, v. ymremio, ymgyn Warden, sub. gwarcheidwad,

hyrfu (gan wyntyn y cylla) gwarchawdwr, gwarchawdr
Wambling, s. ymremy cylla | Wardenship, s. gwarcheidwad
Wan, a gwelw, Edr. Pale aeth, gwarchodyddiaeth
 W A 486 W A

Warder, s. gwyliwr; gwarchod Wase, s. torch ben, torch

ydd, gwarchodwr Wash, s, golch, golchfa; golel
Warding, s. gwarchcidiaeth iad; rolchion, agolch: corº,
Wardmote, s. parthram-lys morta: v. golchi, sicio: dys.
Wardrobe, s. gwisgfa, dillad-gell, treuhof glanhäu; ynaolchi
dilladfa, ysginfa Wash-ball, s. pelen olchi
Wardship, s, gwarchodaeth Wash-beetle, s, golch-fion
Ware, Wares, s. nwyfau, nwydd Wash-bowl, s, ymolohgawg
au, eiddo new dila gwerthadwy Wash-brew, s. wwd-suean, net
—Earthen trare, liestri pridd sugaethan- Edr. Flummery
Ware, s. dyfrgronta Washer, s. golehydd, golchwr
Warehouse, s. nwyfdy, masgnach wº, s. golch-wraig,
dy, ystär-dy | golehyddes, golchuries
Warfare, s. milwriaeth, rhyfel Wash-house, s. golch-dy
Wariness, s. pryder, gochelgar Washing, s. golchiad, golchfa
wch, gwagelogrwydd ; p wyll Washing-place, s. golchſan
Warlike, a. rhyfelgar; milwraidd Washing-tub, s, trvpa
Warm, a twymn, twym, gwres Wash-pot, s. crochangolchi
og, brwd, cymlies, elyd: Washy, a. swlyb, dyfrilyd, Ilaith
mwygl, mwll, nºwrm, clauar | Wasp, s. caeynem: pl. eaewn
Warm, v, twynmo, cymbesa, Waspish, a, cacymaidd, colynog
twymdwyro; mwyglo; clauaru brathlyd; anynad, afrywidg
Warming, s. twymniad, cynhes. Waspishness, s. anniddigrwydd
iad, gwresogiad; clauariad Wassail, Wassel, s, gwirod
Warming-pan, s. padell dwymno, Waste, adj. ofar, difudd, diles:
padell wely, mwyglal anghyfannedd, diffaith, diffaeth,
Warmness, Warmth, s. gwrès, gwyllt, gores, gorest, goresaw
gwresogrwydd, cymbesrwydd, Waste, s. gwastraff, difrod, colk
twymder; clauarwch ed; difrodiad: diffeithdir, anº.
Warm, v, rhybuddio: gwysio hyfaneddle: nych, nychdod,
Warner, s, rhybndliwº darfodedigaeth
Warp, s. ystof, dylif, edafeddyn Waste, v. difrodi, anrheithio;
y gwydd: v. ystofi, dylifo; difa, ofter-dreulio, gwastraffin,
gwyro, lleddfu: llusgo long afradu, afradloni: mychu, cure
Warrant, s. gwarant; awdurdod, Waste-book, s.llyfr gores
sicrwydd: r. gwarantu; aw Wasteful, a. afradus, afradlon,
durdodi; sicrhâu, dilysu rhydreulgar, of er, dyſetligar,
Warrantable, a gwarantadwy gwastra
Warranty, sub, gwarantrywydd; Wastefulness, s. afradlonedd, &c.
gwaranred, arwaesaf, bridyw Waster, s. anrheithiwr, diſrodwr,
Warren, s. cwning-gaer gwastraffwr, diffivr
Warremer, s. cwmingwr Watch, sub. gwylfa, gwyliadwr.
Warrior, s.rhyfelwr, cadwr iaeth: oria dur, ...
Wart, s. dafaden, dafad ddóf v, gwylio, gwylied; dysgwyl
Wartwort, s, dafadlys Watchet, a glas, goleu-las .
Warty, a dafadenog, dafadog Watchful,a, gwyliadwrus; effie,
Wary, a-gochelgar, gwagelog gwylig; dysgwylgar
 W A 487
—-- a

Watchfulness, ºs. gwyliadwrus henu-To war rich, cyfoeth

rwydd, gwyliadwriaeth ogi, ymgyfoethogi
Watching, s. gwyliad; gwyliad Wax-cake, s. cwyren
aeth, gwyliadwriaeth Waxy, Waxen, a. cwyraidd
Watch-house, s. ty'r wylfa Way, s.ffordd, Ilwybr; modd
Watchman, s. gwyliwr, gwylydd, Wayfaring, a. teithiol, fforddol—
güyliedydd, gwyliadar —Wallfaring-men, fforddolion,
Watch-tower, s. twr gwylied, teithwyr, cynniweirwyr -

gwyl-dwr, gwylfa; dysgwylfa Waylay, r. cymllwyn, cynllwyno

Watch-word, s. arvydd-air Waylayer, s. cynllwynwr **

Water, s. dwfr; dwr: Ewy, aw, Wayward, a. afrywidg, cyndyn,

mêr; r. dyfi hâu, dyiru gwrthnysig, ystyfnig, croes .
Watercourse, s. dyfrile, dyfiftos Waywardness, s. ystyfnigrwydd
Water-fall, s.rhaiadr, eirw We, pron, ni, nyni -

Water-fern, s. cyfrdwy Weak, a gwan, egwan, dirym,

Water-gruel, s, grual dwr, dyff llcsg -

gawl. Edr. Gruel Weaken, v. gwanhäu, gwanychu;

Water-mark, s. Öl-nod llanw nychu; digalouni -

Water-spider, s. c6pyn y dwfr, Weakling, s.gwennyn, gwanwr,

march y dwfr, carw'r dwfr plentyn egwan: nár -

Water-spout, s. pistyll Weakly, adj. gwannaidd, gwan

Waterish, Watery, a. dyfrilyd; llyd, legack, dinerth: ad. yn
dyfrog, dyfrawl; gwlyb wall, &c.
Wattle, r. plethu, eilio Weakness, suh, gwendid, gwan.
-

Wattles, s. tagellau, neu degyll nwch, ilesgedd; nych, nychdod

ceiliog: civydi, pleidiau gwi Weal, s.llwydd, Ilès, budd
ail Weald, s. coed, coedwig; an
Wave, r. chwyfio yn olac y’m- dred, tir gwyllt, anial-dir
laen; codiyn donnau; builw Wealth, s. cyfoeth, golud, dà
man; cwhwfamu; ysgwyd Wealthiness, s. cyfoethogrwydd,
rhywbeth yn arwyddo alwad, goladiaeth
&c.—gochelyd, troi heibio, Wealthy, a cyfoethog, goludog
gadael heibio Wean, v diddyfnu, dilaethu, di
Waved, a. tomog; amrywiedig ddwyn, tymnu oddiwrthy from
Waver, s. buwhvman, chwyfan, Weaning, s. diddyfniad
anwadalu; hongcian, siglo Weamling, s. º
Wavering, a. anwadal, anwastad, Weapon, s.arf; offer -

wansefydlog, at longe … wº a. diarf, ::::::" -

, Waving, s. cwhwfan, cwhwfam Wear, s, traul; gwisgad; gwisg

iad,chwyfiad; gadawiad heibio Wear, v. treulio, gwisgo; diſa
"Wavy, a tonnog, yn donnau Wear, Weir, s. cored, argae i
º Wawl, r, croch-madu fel cathod. ddal pysgod—A wear-net, ball.
Edr. Cuteriouw! . . . eg, ballaweg, ballegrwyd
Wawmish, wanish, a. alarlyd, Wearer, s, gwisgwr, gwisge
yngwrthwynebu buyd Wearied, Weary, adj, blinedig,
Wax, sewyrºe, cwyro-Tbicar diffygiol, fluddedig, blin
* ºld, heueiddio, myued yuhén, Weariness, s.lludded, blinder'
 W. E.
F------------

Wearisome, a. blin, blinderus Weedy, a cliwynawg, chwynog

Weary, v. blino: a, blin, &c. Week, s. wythnus
Weasand, s. Edr. Wind-pipe Week-day, s. divrnod gwaith
Weasel, s. bronwen, Ilofleman; Weekly, a. wythnosol
gwenci—Jºhile treasel, cariwin Ween, v. tybied, tybio, tybygu
Weather, s. tywydd, hia: r. dal Weep, t, wylo, wylafain
n wyueby tywydd, &c. hwyl Weeper, sub. Wylwr, arºylydd:
io o angyirh pen-rhyn, &c. rhmyn gwyn ar alarwisg
Weather-beaten, a. wedi tu guro Weeping, s. wylofain
gam y tywydd, hin-gured-g Weevil, s. gwytyn yd, meisgyn
Weather-bound, a caeth gall y Weft, s. dylif; darn gweueilig:
tywydd, hin-rwymedig peth diarddelwad. Edr. Woof
Weather-bow, s. yr ochruesafir Weigh, r. pvyso, cloriannn, tuſ.
tywydd, neu'rgwynt -
oli: fig. ystyried; profi-Tº
Weather-cock, s. ceiliog gwynt, weigh anchor, codi angor
awel-fynag. Edr. Fane Weigh, s, rhyw fesur a phwysau
Weather-gage, s. hin-fynegydd: pennodol o amryw bethau:
hiu-ddangosydd:—y fautais o 25618. o gavs; 40 mesur o
fod yr ochr nesaf ºr gwynt wenith; eithaf:bwys
Weather-glass, sub., hin-wydryn, Weight, s. puys; pywysigrwydd
hin-fynegydd. Edr. Rarometer Weighty, a. pywysig, pvysſawr,
Weather-wise, a. gwybodus am obwys neillduol, trvim
newidiad tywydd, neu a gym Welcome, sub. croesaw, arfell;
mer arno fod felly; hin-gall hawdd-ammawr: a, artollawg,
Weave, t, gweu, gwau; eilio trocsawedig: v. croesawn, ar
Weaver, s. gwéydd, gwenydd folli; hawdd-ammawr, hawdd.
Weazand, s. gwich, corn gwddf ammori, mwyn-annerch
Web, s, gwe–The end of a web, Welcoming, s. croesawiad
cynwe—Spider's treb, adargop Weld, a. assio,iasu-Welding-hot,
we, gwe'r cópyn, &c.—A web gwyn-ins, asiadwy.
in the eye, magi, huchen, rhuch Welfare, s.llwyddant, dedwydd.
en ar lygad - wch; iechyd; Iles, daioni
Webfooted, a cyfandroed Welkin, sub. wybr, furfafen—
Webster,s.gwéydd. Edr. Weater Welkin eyes, llygaid gleision
Wed, v. priodi. Edr. Marry Well, a, iach; llwyddiaunus; ad.
Wedded, a. priod, gweddawg yn dda, yn iawn: int. da!
Wedding, s. priodas, neithior well wele! iddo?
Wedge, s, cyn, gaing, colpes; Well, s. ffynnon, fynon; pydew
gwrth-gyn; talp, llafn: c. cyn Welladay, int. och! ow! och fi!
Wedlock, #:
io, geingio;
s. gwrth-gynio
gy : Well-advised, a. da eigynghor,
doeth, synwyrol, pvyllog
Wednesday, s. dydd Mercher , Well-affected, a da eiewyllys
Weed, s., gwisg gweddwdod;— Well-being, s. llwydd, liés, ded.
... chwynym: #. chwyn: , r. wyddwch, flyuiant
chwynnu; chwynogli; torri Well-born, a. boneddawl
neu dynhu chWYu—A wºrding Well-bred, a. maesawg, harddei
hqok, chwydogi foesas, hardd-ddygidus
 W E 489 W H

Well-done, int. dal puriawn! da Wetness, s, gwlybrwydd, gwlyb

iavn da', gwaith ! aniaeth; Ileithder
Weil-favoured, a. prydweddol Wet-nurse, s, gwly b-famimaeth
Well-met, int. gwych gyfarfod Wet-shod, a. troed-wlyb
Well-nigh, ad, yn mron, yn agos, | Wetting, s. gwlych, gwlychiad
so fewn yellydig, braidd, o'r |Wettish, a, gwlybyraidd
braidd -
Whale, s. morfarch, morfil
TVen-pleased, a. Ilwyr-foddlawn Whalebone, s. asgwrn morfarch,
*Weil-set, a cadarn-gryf, sad asgell morfil
Well-spent, a. iawn-dreuliedig | Wharf, s, porthfa, porthdwyn
Welsh, a, cymreig–The Welsh ! Wharfage, s. tal am borthfa
tongue, Cymråeg, Brythoneg— | Wharfinger, s, golygydd porthfa
A Welshman, Cymro---A Welsh | What, pron. yr hym, pa, pa beth,
-ecoman, cymråes—Welsh peo beth: ad. oran, rhwng
7, le, Cymry—To render into: | Whatever, prom. beth bynag, pa
Jºelsh, cymreigio—Welshy, beth bynag, pvy bynag
+Welshifted, cymreigiaidd, cym Whatsoever, prom. pa bynag, pa
reigiawl—A Welsh critic, or beth bynag, beth bymag
translator, Cymreigiwr, Cym Wheal, s, goryn, llynoryn, plo
* eigydd ryn; crug-dardd, frothell
Weht, s, gwald, gwaltes; eirion Wheat, s. gwenith; gwenithyd—
ym, ymyl; r. gwaldu, gwait. | A grain of wheat, gwenithen—
ysu, gwalteisio; yºuylu Wheaten breud, bara gwenith---
Welter,v. ymdrói, yndrybaedilu, | A wheat country, gwlad well
ymdreiglo ithog (lawn o wenith)
Wem, s. brycheuyn, man, craith Wheedle, v. hudo, denu, llithio
Wen, s. crangen, oddſyn |Wheedler, s. hudwr, llitbiwr
Wench, s. Ilangces, herlodes; Wheadling, s. deniad, &c.
mwyglen, putain, cyffoden Wheel, s. olwyn, rhôd; troell;
Wencher, s. puteiniwr sidcºl: c. chwyldrói, troi o
Wenny, a. crangenog gwmpas; cludo mewin berta
Went, c. aethum, aethom, &c. |Wheelbarrow, s. berta olwynog,
Wept, v. wylais, wylasom, &c. berfa drôl
Were, v. oeddym, &c. buom, &c Wheeled,a.olwynog, arolwynion
Were, s. cored. Edr. Wear |Wheeler, Wheel-wright, s. saer
West, s, gorllewin, gorllewydd; olwynion, olwynwr, rhodwr
machludiad haul |Wheel-rut, s, hawc men 6l olwyn
West, Westerly, Western, u. gor Wheeze, v. cég-wichio (trwy
llewinol, gorllewyddol gaethder yr anadl) caeth-sio
Westering,a.tueddoli'r gorllewin Whelk, s. oddfyn, crugdardd
Westward, Westwardly, ad. tu Whelm, c. dymchwelyd
a'r gorllewin, i'r gorllewin |Whelp, sub. cenaw, cenau: e.
Wet, s, gwlych, gwlybaniaeth, bwrw torllwyth o genawon
gwlybwr: a, gwlyb; gwlybyr |When, ad. pan, pa bryd, y pryd
og; llaith - - Whence, ad, o bale, o ba un
Wet, r, gwlychu; sicio Whencesoever, ad, o bale bymag
Wethel, s. solit; lºwdn dafad t
Whensgewer, ad.
-
pa bryd byslag
3 S
 W H 4.90 *W H

Where, ad. pale, yn y lle neu'r yn fºyo ochr rhyddid; chwig-Hw

fan, yn mhale, yn mha un iaid. Edr. Tories
Whereabout, ad. y'nghylch pale While, Whilst, ad. cyhyd, tra
Whereas, a. gan, can; cyd While, s. emyd, encyd, tro, trº
Whereat, ad. wrth-yr hyn en, tróyn, talm, yspaid
Whereby, ad. trºy yr hyn Whilom, ad. gynt; unwaith
Wherefore, ad. am ba achos, pa Whim, 'Whimsy, sub. chwim,
ham, o herwydd pa ham, iba -chwimp, nwyd, heplyut,
beth chwidr-dro; mympwy, gwan:
Wherein, ad, yn yr hym; yn mha malder, rhosb
^beth • Whimper, v. gerain, golefain . .
Whereinto, ad. i'r hyn; i bale Whimsical, adj. ysmala, chwin:
Whereof, ad. or hyn, amyrhyn; ddigrif; hynting. Edr. Freakº.
o babeth - -
Whim-wham, s. fril, gwael-beta;
Whereon, Whereupon, adºar yr coeg-chwedl; chwidr-dro W
hyn, ar hyny; arba beth Whin, s. eithinen ... ."
Wheresoever, Where-ever, ad. Whine, Whindle, r. cwyn-leisic.
pale bynag; yn mla fan bynag truan-leisio; rhith-druahu
Wherewith, Wherewithal, ad. a'r Whiner, s. cwyn-leisiwr, &c.
hyn, ā phabeth Whining, a truan-leisiol; rhith:
Wherret, v. ystuno, hyrddio druanaidd: sub. cwyn-leisiad,
Wherry, s. ceubal, cych-fad ymgwynfaniad, claf-leisiad
Whet, s. hogiad: v. Ilymhâu, Whinny, v. gweryru; gwil rin +

hogi, awchlymu, minio Whinyard, s. math ogleddyfcan

Whether, pron, pa un: ad. ai, Whip, s. chwip, ffrewyll, flauf
pa unai, pa un bynag ell: c. chwipio, frewyth.
Whetstone, s." hogfaen, agalem, flangellu; cipio; brysio ; bar.
hogalen, calen hogi cawio, crwmblethu ; crwtº
Whetter, s. hogwr, hogydd hemio, crwm-wnio i
Whetting, s. hogiad, awchiad | Whip-cord, s. chwip-gortyn
Whey, s. maidd; chwig Whipper, s. chwipiwr, &c.
Wheyish, a. meiddlyd Whipsaw, s, rhygnell. Edr. Sº
Which, pron. pywy, paun, parai, Whip-staff, s. braich y llyw
pa; yr hyn, yr hwn Whipster,s.cyflym-was; hocedut
Whiff, s. chwif, pvff, chwa Whirl, s. chwerfan; chwildre,
Whiff, v. piffio, chwiffio chwit, chwyrndro: v. chwil. .
Whiffle, t. anwadalu; of r-dreul drói, chwyrmellu, chwyrndrai
to amser, Segura Whirl-bone, s. padell y glin
Whiffler, sub. chwibanwr; pen Whirling, sub. chwyrnelliad: a
chwiban-ddyn, anwadalwr chwyrnawl, chwyrn-dróawl
Whiffing, s. anvadulwch: a, an Whirlpool, s.llyn tro, pvll tro;
wastad, penchwiban lyngelyn, sugm-bwll
Whig, s. maidd glas, sur-faidd; Whirlwind, sub. tro-wynt, cor.
chwig, chwigws wynt, falm-wynt
Whigs, s. euwadar y blaid wiad Whirlygig, s. chwyrnell
olyn Mrydain sy'n wrthwyneb Whisk, s. Ilamdro, crychnaid;
i'r Toriaid, acyn profesu bod| tasgell; ysgubellig -

-
 W H 491 W I

ºr hisk, r. crychneidio; dilychu, Whittle, s. mantell fagu : cyll

ysgu bellu - ellan: v. rhoi mewn mantell,
… hiskers, s. trawswch, barfgud twygrwymo: torri à chyllell
* ynau. Edr. Mustaches Whiz, v. Sio; chwibamu; chwyrm
hiskey, s. Edr. Usquebaugh ellu, chwyrnogli: s.si
a hisper, s, husting, sibrwd: v. Whizzing, s. si, chwibaniad
sisial, Šibrwd, ymhusting Who, pron.pwy 2 yr hwn, y neb,
hisperer, s. hustingwr y Sawl, y rhai, &c.
Thist, s. math ochware argard Whoever, pron.pwg bynag
, siau : int. ust! taw ystaw Whole, adj. cyfan, cyfan-gwbl,
Whistle, sub. chwib, chwiban, hollol, oll, holl; iach: s. y swim,
... chvibanogl: r, chwibanu y crynswth, y cwbl, y cytan
'histler, s. chwibanwr Wholeness, s. cyfanrwydd, cyfan
Whistling, a.chwibanawl, chwib der; iachusrwydd
... Whistling, s. chwibaniad [anllyd Wholesale, s. cyfanwerth; cyfan
*Whit, s. tipyn, gronym, mymryn werthiad—To sell by wholesale,
Whitbeam-tree, sub. cerddinen cyfanwerthu--A wholesale-deul
...wyllt er, eyfanwerthwr—By whole
White. a. gwyn, can, cannaid: sale, cyfanwerthawl, argyfan
... s. gwyn, gwyn-liw, gwynni werth, wrth y swm
.White-briar, s. marchfiaren Wholesome, a, iach, iachus
... White-lead, s, plwm gwyn Wholesomeness, s. iachusrwydd
White-livered, a gwyn ei afu; Wholly, ad. yn hollawl, yn gyfau
cenfigenus; gwan-gaion gwbl, yn ilwyr, &c.
Whiten, c., gwynnu, canna, ar Whom, pron. yr hwn; pvy?
wynnu, dywynnu; gwynhäu Whomsoever, pron. pvy bynag
Whiteness, s, gwynder, gwyn Whoop, s. bloedd: v. galw
... deb, gwynni, canneidrwyd Whore, s, putan, putair: r. put
Whitening, s. mniad, ºn Whoredom, s. puteindra [einio
. had, º: Whoremonger, Whoremaster, s.
white-wash, v, gwyn-galchu puteiniwr; godinebwr
... White-washed, a gwyngalchaid, Whoreson, s. basdardd,basderdd
... gwynnedig - ym, , mab y butain: a, bas
... White-washing, s. gwyngalchiad darddaidd
... Whither, ad. i bale, i'r fan Whoring, s. putein-gar: s. put
... Whithersoever, ad ibale bynag einiad, puteiniaeth
... Whitings.gwyniad, mērwyniad: Whorish, a. puteinig, puteinllyd
—math o wyn-fwyn Whose, pron. eiddo pwy? puy
... Whiting-pout, s. swan, cödlwyd, biau? yr hwn, yr hon, y rhai
bawd y melinydd Whosoever, pron. pvy by mag
Whitish, a, gwynnaidd Why, ad. paham 2 am ba achos?
... Whitlow, s. ewin-wasg, gwlithen, Wich, Wyche, s. heledd
bystwm, ewinor Wick, s. pabwyrym canwyll
Whitster, s. cannwr, camydd Wicked, a. drwg, drygionus, an
... Whitsunday, s. y Sulgwyn nuwiol, anſad, diried, drygus
... Whitsuntide, s, gwyly Sulgwyn, Wickedness, s. drwg, drygioni.
dyddiau'r Sulgwyn" anfadrwydd, ºwnes
3S2
 º

W I 492 W H -
º
t

Wicker, s. mér-helygen; gwialen| Willing, s...ewyllysiad, gwyllys

eilio—A wicker basket, basged iad, myniad, myniant
ferhelyg Willingness. sub. evyllysgarweh, ;
Wicket, sub. gorddrws, gwiced, gwyllysgarwch, parod.rwydd
drysan, drws mewn dryws |Willow, s. helygen, prem helyg
Wide, a. Ilydan, ehang, helaeth, Willow-grove, s. helyg-lwyn
elelaeth; rhwth Will-with-a-wisp, s. Ilewyrn
Widely, ad. ar led, yn mhell Wily, a. cyfrwys, dichellgar
Widen, r. Iledu, llydanu, liel Wimble, s. ebillyn, chwimbiſ,
aethu, ehangu: rhythu trwyddew. Edr. Gimlet º

Wideness, s. ellangder, Ilydander, Wimple, s. gwenupl; miswin º

lièd; helaethrwydd Win, v. enmill, ynmill; elwa,

Widgeons, s. (adar mor) chwiws maelio; denu, tymmu
Widow, sub. , gweddw; gwraig Wince, Winch, sub. gwing: t
weddw gwingo, taflu, tindaflu
Widower, s. gwr gweddw Wincer, s, gwingwr, gwingydd
}
Widowhood, s. gweddwdod Winch, s. Edr. Windfuss
Width, s.llèd, llydander | Wincing, s. gwingad, tindafliad
Wield, r. llywic, rheok; trim Wind, s. gºvynt, awel, chwa,
Wieldy, a. Ilywiadwy; trinadwy | clawyth, amadl: r. gwynfid:
Wite, s.gwraig, gwraig briod dyrwyn, troi, amddyrwyn,
Wig, s. gwallt-gapan; teisenig amdroi
Wight, s. dyn neu døynes "Wind-beam, s. men-bren ty
Wild, a, gwyllt, by yst, anial, an Wind-berries, s. Ilus
niwyll, diffaith, anialawg: s. Wind-bound, a.caeth gany gwynt
auial, amialdir, diffeithdir Wind-egg. s. clongc-wy
Wild-beast, s.bwystfil. Edr. Beast Winder, s. dyrwynydd. Edr. Red
Wilderness, s. anialwch, amaldir, Wind-fall, sub. gwynt-gwymp;
ſ
alldred, diffeithwch dygwydd da; hap dia
Wildness, s. gwylltineb, gwyllt. Wind-hover, s. cudylly gwynt
wedd, gwylltred Winding, a. gogam; anunion
Wile, s. dichell,ystrange, ystryw, Winding-reel, Winding-blades, s.
M

ystremp; cynllwyn cyngrod, estyliod dyrwyn

wº a. gwirfoddol, buriadol; Winding-sheet, s. amdo, amwis
styfnig, cyndyn Wildlass, s. dyrwyn-lath, dyr.
wºj. ºldyn wirfodd wynai; braich droi
, ...ol, yu furiadol; yn ystyfnig Windle, s. cengliadur; echel dry
Wilfulness, sub. ystyfiligrwydd, Wind-mill, s. melin wynt *
pen-galedrwydd; iº Window, s. ffenestr, alches
Wiliness, s. dichell, cyfrwysdra Wind-pipe, sub. breuant, com
Will, s, ewyllys, gwyllys; lythyr chwyth
cymmyn Windy, a.gwyntog; chwythlyd
Will, v. ewyllysio, gwyllysio; Wine, s. gwin
gorchymyn; mynnu Wine-fat, s, gwin-gafn
Willing, a. ewyllysgar, gwyllys Wine-glass, s. gwin-wydryn
gar, ewyllysiawl, parod, bodd Wine-press, s. gwinsang, gwin
lawn, yn myunu, &c. wryf, gwinwasg, gwingafn
 w O 493.
wine tavern, s, gwin-dy
Wing, s adain, aden, asgell, ffi
log: c. adeinio, asgellu; hedeg
Winged, a. adeiniog, asgellog
Wingless, a. diesgyll, diedyn
Wink, s. tarawiad lygad, am
rantiad; ysmiciad, ysmig
Wink, r. amrantu, ysmicio, ys
mician, amneidio à llygad;
esgeuluso, edrych heibio
Winking, s. ysmiciad Îlygad, am
rantiad; edrychiad heibio
Winner, s, ynnillwr; maeliwy
Winning, s. ynnilliad: part. yn
ynniil: a ynnillgar, demawl
Winuow, r. nithio; gwyntyllio
Winnower, s. mithiwr, mthied
ydd, uitlydd, gwyntylliwr
Wmmowing, s. mithiad, &c.
Winter, s. gauaf: v. gauafu
Wintery, W...; . . gallafawl,
gauataidd, gauaflyd
Wipe, s. sychiad, sych-rwbiad;
cosſa, dyrnod; edliwiant: r.
sychu, sych rv, bio, dilychu; di
lêu : dilwytho un o'i arian, &c.
Wiping, s. sychiad; costa
Wire, s, edef o haiarn neu ryw
fettel arall, gwyfyr, gwyfr
Wire-draw, v, tymnu edafedd
haiarn; hir-estyn; taer-dynnu
Wis, r. gwybod: ad. yn wir
Wisdom, s. doethineb, doethder,
callineb, synwyr; pvyll
Wise, a. doeth, call, synwyrol
Wise, s. sut, modd, dull, ffordd
Wiseacre, s. doethyn, fielddyn
*Wish, s. dymuniad, dymuniant,
dymundeb, dyheueg, deisyfiad:
v. dymuno, chwennychu,ewyll
ysio, gwyllysio; deisyf
Wishful, a. chwannog, chwen
nychgar, hiraethlawn; blysig
Wisket, s. cawell, basged
Wisp, s.tusw, sypyn; torch
, Wist, c.—I wist, gwyddwn Woful, a gofides, truenus, gre
Wistful, a.dwys-feddylgar
W O.
|Wit, s. synwyr, déall; pvyll;
firaethder, ffraethoneg—A wit,
arebydd, cymbenwr; un syn
wyrgall—To wit, sef. Edr.
Widelicet
Witch, s, dewines, swynwraig,
rheibwraig, gwiddames
Witchcraft, s. dewiniaeth, swyn
yddiaeth, rheibiaeth; swyngyf.
aredd; hudoliaeth -
Witch-elm, s, llwyfen lyfnddail,
Witcraft, s. dyfais, dyfeiswaith
With, prep. gyd a, gyd ag, à, àg
Withal, ad. heblaw hymy, hefyd,
y’mhellach; ā'rhyn, ā'r hyn
Withdraw, c. cilio, neillduo, tyn
mu yn ol, cadw'm ol
Withe, s, gwden; rhwymyn
Wither, v, gwywo, crino, edwi
Withers, sub. cudyn ysgwydd
march—Wither-wrung, à llwgu
yn yr ysgwydd
Withhold, c. attal, dal, cadw yn
ol; rhwystro, lluddio
Within, prep. oddi fewn, tu fewn,
o fewn, yn, mewn
Without, prep. heb : conj. Oddi
eithr: ad. yn allanol, tu allan
Withstand, v. gwrthsefyll, gor
safu, gwrthwynebu -
Withy, s. helygen; mérhelygen
Witless, a. disynwyr, flladr
Witness, s. tyst; tystiolaeth: t.
tystio, tystiolaethu, ardystio
Witnessing, s. arwiriad, tystiad
Wittingly, ad. trvy wybod
Witty, a. synwyrol, synwyrlym;
firaethlym, cymben-ddoeth,
arain, arebawl -
Witwal, s. y gegid
Wizard, s. cynghallen; brudiwr
Wo, Woe, s. gwae, gofid
Woad, s, glaslys, lliwlys, y glas,
yglaiarlys, melsugn, mêly cWn,
melengu, y weddlys
syuol, alaethus
 wicker, -mer-helygen; gwialer. Willing, s. evº.
*-4 wickerº, basged ind, myna, mytûn:
fºrheys |wſtinges sºlº
wicket,
drysan,sº, gordārws,
drºwsmewn gwiced, |Willow,
drºws gwyllysgarºº
s.helygenº sº
º S, t
wide-lydan, ehang, helaeth, Willow-grove.” belºw ºi.
elelaeth; thwth | will with-a-wisp, *. nk, ; :
widely, sº ared, yn mileſ wily, a cyſtwº” **
widen, e. meda, hydam, hel-wimble, 3 º' ºs
aethu.ehangu: rhythm | trºwyddew. Pººl. º
wideness, sleiangder, Ilydander, if Wimple, s. Ewº". ---

tled; heaethrwydd | win, E. emil, sº

Widgeons, s. (adarmār) chwiws maelic: denu, º
Widow, sºb. gweddw; gwraig | Wince, Winch, *::
weddw gwingo, taſiu, tinº now.--

Widower, s-gºrgweddw Wincer, s, gwingº --

Widowhood, s.gweddwdod |Winch, s. Edr. jºinda º º
width, s.lled, llydander winging, sº
wild, r. Lywie, theas; trim wind, s: gº."
wieldy,
Wife, a flywººdwy;
s.gwraig, gwraig trinaiwy
briod | civyth, anal:
dyrwyn, º, º,
tº almun º
wig, s. swallt-sapan; teisenig andrºi t *.
Wight, s. dyn men didynes wind-beam.s.net” º,
Wild, a gwyllt, buyst, anial, an-Wind-berries, * ... º,
niwyll, diffith, anialawg: s. wind-bound, acaetus": *:::
auial, amialdir, diffeithdir. º
| Wind-egg. s. -

Wild-beast, s.hwystfil. Edr. Beast || Winder, s, dyrºyº º

Wilderness, s. anialwch, amaldir, | Wind-tall, suh. º -

-
alldred, diffeithwch dygwydd da; hºp º
- - -
-
º
Wildness, s, gwylltineb, gwyllt-Wind-hover, *. º ºn
wedd, gwylltred | Winding, a gogº.
Wile, s. dichell, ystrange, ystrºw, Winding-reel, W.
ystremp; cynllwyn |cyngrod, º
º |
wilful, a swirfoidol, buriadol; winding sheets ºn at
ystyfnig, cyndyn |Windlass, s. dº
wilfully, do wirioddynwittodd-l wºmai; braicº. º
, ol, yu furiadol; ynystyfni windººengº
Wilfulness, sub. ystyńigrwyd wº
pen-galedrwydd; humananean || Window, ºftenº.
Wiliness, s. dichell, cyfrwysdra - -

Will, s. ewyllys, gwyllys; Ilythyr

cymmyn
Will, r. ewyllysia,
gorch
Willing
 wO 493. W. O.

– ºvem, s, gwinds |Wit. s. synwyl. deali: puyu:

~... adain, aden, asgell, fi- fraethier, freetºes—Ariz.
c. adeinio, asgellu; hedeg | arebydd, evºe wr: m sº
---i, a. adeiniog, a gellog. wyrsal Tº rº, sºf Ear.
--Rs, a diesgyll, diedym Jºidelicet
º s, tarawad, Ilygad, am. Witch, s. dewin-swºrwrais.
-: iad; ysmiciad, ysmig rheibwraig, gwividents
r. amrantu, ysmicio, ys- Witchcraft. s. dewºrth-sºrrº
ian, amneidio à llygad;| ydiaeth, theibiaetº- sºngs:-
-****mºso, ºryen heibio aredd; halolaeth
-ºing, s. ysmiclad Îlygad, am-Witcheimºs. ºwyfensiºnaası
-*tai; “drychiadleibio witcraft, dyas, dº
--_ier, synmillwr: maeliwº with, prep-gyº 4, Eyd is a fºr
-**ing, s. ynuilliad:, partyn Withai, qa.heblaw fixes. hºº.
---"mil: a, ynmillgar, demawl || y’mhellach; a rhwººi
- uow, r. withio; gwyntyllio. Withdraw, r. cilio, neºn-ºr
-- mower, s. mithiwr, mtlied- myn ol, cadw'nel -

-ad, mitinydd, swyntylliwr. Withe, s, gwden; thº

-- mowing, s. mithiad, &c. Wither, r. gwywo, crº- etwº
--ºnter, s, gauaf: v. gauafu Withers, sub. rudº ºus
-*. ... Winterly, a-galafawl, march–Wither-º- lºwer
--- fanaſaidd, gauaflyd . . . . Ynyrysgwydd - -

-**pe, s. sychiad, sych-ºwbiad;|Withiold, t. attai, º, ºne--

--- dyrnod; edliwiant: r. rhwyst ol; ro.º. -

-** tº cººlyellºr|Within, prº.cº-fºr

ºlºu: dilwythºn oiarian, &c.|...ofewn, nº-
-ºiping, s. sychiad; costa wº º *-* waii -

re, sedef o halarm new rywl eithrººm tu alian

fettel arall, gwyfyr, gwyfr Withstand. . -- --

-- draw, v. iyim edafedd safús - *L gu:-

*º iarn; hireºtyn; taer-dynnu ||With"
ºwis, r.gwybod: ad-ynwit - ||W
isdom, s. doethineb, doethder, -

-- callineb, synº vil

ºise, a doet rol
* * Wise, s. sut,
Wiseacre,
º
lyn
-Wish. - d.
dymund- d.
- - ºn y!
 W. R. 495 W. R.

s: Ilyngyr: sing. Ilyng- || Woven, part, gwéedig, wedi ei

weu neu el wall

ten, a-ysedig gan. bryf-|| Would, s. helyglys, gwaedlys

Hyd Wound, s. archoll, briw, clwyf,
ed, s, had Îlyngyr gweli: v. archolli, briwo,
ood, sub. chwerwiail, | clwyfo, gwelio
ºwlys, werinod Wounded, a. and part. archoll
, a, pryfedog edig, briwedig, clwyfedig,
ºrt-treuliedig, weditreul- clwyfus -

edigwisgo Wounding, s. archolliad, &c.

a sigwyrm, y cynrhon yn Wrack, s, gwmon, gwymou y
inaugwartheg mór: Ilong didrylliedig; long
r. cnoi, cnofain, anafu;} goll, long-ddrylliad; dylusgy
ºdygn-flimo; erlid mór, briwign, ysgyrion Ilong
a gwaeth To grow| au, &c.—dinystr, llwyr-feth,
sº, gwaethygu, gwaethu llwyr-goll -

tº s, addoliad; urddas: v. Wrack, v. colli llong; dryllio

loli, anrhydeddu llong: arteithio. Edr. Rack
iper, s. addolwr, addolydd ||Wracker, s. yspeilydd, Ilongau
ºpful, a parchadwy, parch. drylliedig, Ileidr dylusg. Y
urddasol, anrhydeddus mae glannau'r mor, ergwarad
ºt, a, gwaethaf: v. trechu— wydd i'm gwlad, yn rhy lawu
ºe worsted, caelygwaethaf, or fath ladron dideimlad
-elei drechu, eiguro, &c. Wranglands, s. crange-goed, cor
ºsted, s, edafedd hir-wlan— goediach, cor-goed
ºrsted stockings, hosanau hir- Wrangle, u, , cecru, yngecru,
lan, hosanau mein-wlan cmécu, ymdaeru, yneirio
ºt, s. brèci; llysieuyn—St. ||Wrangler, s.cecryn, ymdaerwr,
wºn's wort, eirynllys cnécuswr, cnecddyu, cwerylwr
ºth. s. brecini Wrangling, s. cecraeth, cnecni
ort-wat, s. cafn brèci Wrap, t, plygu, plyg-drói, go
orth, sub-gwerth, gwerthedd, blygu; amblygu, amwisgo;
pris; gwiwdeb; teilyngdod; plyguy'nghyd; gorthói
-lºgoriaeth–It is worth no Wrapper, s.amdwyg; gorthøydd
º, ni-thal oddim Wrath, s.lid, bar, digoſaint, dig,
ºthily, ad, yn hywiw, yn deil digte idiogrwydd
ºng; yn addas, yn weddus Wrat lidiog, digllawn
ºthiness, s, teilyngdod, haedd W. , s: digllonedd, dig
ºnt, rhyglyddiant diallonder
ºrthless, a. diddaioni, diober id, diddigter
a worthless fellow, dioberwr, º, llwyr-dywallt;
ºn diles, segurddyn leddu
ºv, a teiiwng, rhyglyddus, algar, dialus
ºw, haeddawl; addas, cym ywalltiad; naws
ºs -
part, yntywallt
a breciaidd - dorch, pleth, pleth
gwybod–I wot, miwi. durm-bleth, coron

º
º
up :
 W. O.
wolf, sºft. bladd, cidwm, bela,
gwyddgi
Wolfish, a, bleiddaidd
Wolf's-bane, s. Ilysiau'r blaidd
Woman, s. gwraig, merch, be
yw, būn—A little woman,
gwreigan---Mean women,gwrag
eddach–Silly women, gwrag
eddos
Womanish, Womanly, a, benyw.
aidd; gwreigaidd
Womb, s, cröth, bru
Wonder, s. rhyfeddod, gwyrth:
v. rhyfeddu, symnu, aruthraw
Wonderful, Wondrous, a. rhy
fedd, rhyfeddol, uthr, aruthr,
aruthrol, uthrol
Wonderfulness, s. rhyfeddoldeb,
rhyfeddolrwydd, aruthredd
Wonderment, s. syndod
Wont, s. arſer, moes, defod—To
be wont, arfer, arferu
Wonted, a. arſerol, arferedig
Woo, r. carn; attolygu
Wood, s. coed, gwydd; pren;
coedwig, coed-lwyn
, Woodbine, Edr. Honeysuckle
Woodchat, s. cigydd glas—Lesser
woodchat, cigydd bach, barfog
Woodcock, s. cyffylog
Wooded, a coedog; anil-goed
Wooden, a... coedawl, o goed, o
bren-Wooden vessel, llestrpren
Woodfretter, s. pry’r coed
Woodland, s. coettir, coedtir
Woodlouse, s. mochyn y coed
Woodpecker, s. coblyn y coed,
delor, cnocell y coed
Woodroof, s, llysiau'r eryr, man
don, llysiau'r hidl . frydedd; bydolrwydd
Wood-sage, s. y filrym, chwerw Worldlywise, a bydol-ddoeth
lys yr eithin, bedwen clºwerw Worm, s, pryf, pryfyn, pryfedyn,
Woody, a, coedog, llawn cged
Woodyard, s. coedlan
Wooer, s. carwr, um mewn car Worm, v. dibryfedu:—cyfrwys.
iad, yngeisydd, taer-geisydd
Woof, s, arwe, y byrw
4.94 W. O.
Wool, s, gwlan
Woolcomber, s. cribwr gwlan
Woollen, a. o. whan, gwlanaidd
Woollendraper, s. brethynwr
Woollendrapery, s. brethyniaetly
Woolliness, s, gwlanogrwydd
Woolly, a gwlanog, gwlanaidd
Woolpack, Woolsack, s. sach of
wlan; sachaid owlan
Woolstaple, s. marchnadfagwlān,
gwlânfa
Worcester, s. Caerwrangon
Word, s. gair: v. geirio, geiriade
Word-book, s.geir-lyfryn
Wording, s. geiriad
Wordy, a geiriog, aml-eiriog
Work, sub. gwaith, gweithred,
gorchwyl, gwasanaeth
Work, v. gweithio, gweithredu,
gwneuthur, gwnéyd, gwnelyd
Worker, s, gweithiwr, gweith
ydd; gweithredwr, gweithred
dq
Workfellow, s. cydweithiwr .
Workhouse, s. gweithdy
Workman, s. gweithiwr
Workman-like, a celfyddus, cel
fyddaidd, celfydd, hardd
weithiedig, saerníaidd, crefft
wraidd
Workmanship, s, gwneuthuriad;
gwaith; crefftwriaeth
World, s. byd, bedyssawd -
Wordliness, s. bydolrwydd, byd
oldeb, bydgarwch
Worldling, s. bydol-ddyn
Worldly, a. bydol, bydgar -
W::::::::. a. bydolfrydig º
Worldlymindedness, sub. bydoſ.
abwydyn;–carth-droell gwn,
tro-dynnydd
weithio, cyfrwys dyumu. Edr.
Screw
 W R 495 W. R.

*Worms, s, llyngyr: sing. Ilyng Woven, part, gwéedig, wedi ei

yren Weu neu el wall

"Wormeaten, a. ysedig gan. bryf. Would, s. helyglys, gwaedlys

ed; braenllyd
Wormseed, s, had Îlyngyr
Wormwood, sub. cliwerwiail,
chwerwlys, wermod
TWormy, a. pryfedog
Worn, part.treuliedig, weditreul
Wound, s, archoll, briw, clwyf,
gweli: v. archolli, briwo,
clwyfo, gwello
Wounded, a. and part. archoll
edig, briwedig, clwyfedig,
clwyfus -

io, wedigwisgo Wounding, s. archolliad, &c.

Wormils, s, gwyrn, y cynrhonyn Wrack, s. gwmon, gwymou y
nghefnaugwartheg mör: long didrylliedig; long
Worry, r. cnoi, cnofain, anafu; goll, long-ddrylliad; dylusgy
blino, dygn-flino; erlid mór, briwion, ysgyrion Ilong
Worse, a gwaeth—To grow au, &c.—dinystr, llwyr-feth,
... worse, gwaethygu, gwaethu llwyr-goll -

*Worship, s. addoliad; urddas: v. Wrack, p. colli llong; dryllie

addoli, anrhydeddu llong: arteithio. Edr. Rack
Worshiper, s. addolwr, addolydd Wracker, s. yspeilydd, Ilongau
Worshipful, a. parchadwy, parch. drylliedig, lleidr dylusg. Y
edig, urddasol, anrhydeddus mae glamnau'r mor, ergwarad
Werst, a, gwaethaf: v. trechu— wydd i'm gwlad, yn rhy lawu
To be worsted, caely gwaethaf, o'r fath ladron dideimlad
cael ei drechu, ei guro, &c. Wranglands, s. crangc-goed, cor
*Worsted, s. edafedd liir-wlan— goediach, cor-goed
Worsted stockings, hosanau hir Wrangle, u, , cecru, yngecru,
wlan, hosanau mein-wlan cmécu, ymdaeru, yneirio
*Wort, s. brèci; llysieuyn—St. Wrangler, s. cecryn, ymdaerwr,
John's wort, eirynllys cnècuswr, checddyn, cwerylwr
Wort-froth, s. brecini Wrangling, s.cecraeth, cnecni
Wort-vat, s. cafn brèci Wrap, t, plygu, plyg-drói, go
*Worth, sub. gwerth, gwerthedd, blygu; , amblygu, amwisgo;
pris; gwiwdeb; teilyngdod; plyguy'nghyd; gorthói
rhagoriaeth—It is worth no Wrapper, s. amdwyg; gorthøydd
thing, mithäl oddim Wrath, s.llid, bár, digofaint, dig,
*Worthily, ad. yn hywiw, yn deil digter, llidiogrwydd
wng; yn addas, yn weddus Wrathful, a. Ilidiog, digllawn
Worthiness, s.teilyngdod, haedd Wrathfulness, s. diglionedd, dig- .
iant, rhyglyddiant llonrwydd, digllonder
Worthless, a. diddaioni, diober Wrathless, a. dilid, diddigter
—A worthlessfellow, dioberwr, Wreak, t, tywallt, llwyr-dywallt;
dyn diles, segurddyn dial, dialu, dialeddu
Worthy, a. teilwng, rhyglyddus, Wreakful, a, dialgar, dialus
gwiw, haeddawl; addas, cym Wreaking, s. tywalltiad; naws
hwys iad allan: part, yn tywallt
Worty, a breciaidd Wreath, s.amdorch, pleth, pleth
Wot, t-gwybod—I wot, mi win dorch, addurn-bleth, coron
 W. R. 496 X E

bleth; r. amdorchi, pleth. |Writ, s. ysgriſen; ysgrythur; ys

dorchi; piethu | grif-len, dyfyn-lythyr
Wreathing, s, torchiad, plethiad Write, r. ysgrufenu; ify thyru
Wreathy, a torchaidd, argrych Writer, s. ysgrifenydd
Wreck, s.llong-ddrylliad; dryll Writhe, r. nydd-droi; dirdynmu
+an, gweddill-rau; gweddillion Writing, s. ysgrifem: ysgrifenial
Edr. JWrcck —Writings, ysgrifenadau
Wren, s. dryw, y dryw bach Writing-desk, s-ysgriºen-gist
Wrench, s. dirlro: r. dirtiroi, Writing-master, s. ysgriffeistr
nydd-droi, crocs-droi; tyrfu Wrong, adj. cam, amunion, nil
Wrest, v. gwyro, gwyrdroi, dis. iawn; beins; cyfeiliornus: x.
droi; dirdynuu; trais.gipro cam, camwedd, cannwri; bai;
Wrestling, s. gwyrdrbad, &c. cyfeiliorn: t. gwneuthur cam
Wrestle, v. ymafaelyd, ynlafael, Wrongful, a. angllyfiawn, cam,
ymańyd, ymdrech, 5 marechu | camweddus; beins
Wrestler, s. ynafuelwr, ynaflwr, Wrongfully, Wrongly, ad. . yu
ymdrechwr, yndrechydd ! gamweddus: ar gam; yn feius
Wrestling, s. ynlatliad, yin drech Wroughead, Wrongheaded, udj.
Wretch, s. adyn, gwael-ddyn, pengam, siolgam, clolgan
truenyn, adfydyn; annyn Wrote, Written, a. ysgrifenedig,
Wretched, adj. truan, gresynol, wedi ei’sgrifemu
gresynus, truenus; salw, gor Wroth, a. dig, digllawn, digus
Wae Wrought, part. wedi ei weithio
Wretchedness, s, trueni, gresyni, Wrung, part. dird tiedig, di
truenusrwydd, gresyndod, gre wasgedig. Edr. Wring
synoldeb, gresynolrwydd; gor Wry, a cam, hylfgam, anºlyſm:
waeledd v. hyll-gammu
Wretchless, a. diofal, ysmala Wrying, s. gwyrgamiad, afluniad, .
Wriggle, v. ymnyddu, ymdorchi, anferthiad, hyiliad
ymystumio, gwingo; ymddyr Wryness, s. gwyr-gamder, gwyr.
wyn: s. gwung • ,
gammedd, gwyr-gemmi
Wriggle-tail, s, tin-sigl, gwing Wryly, ad. ar wyr, yn Wyrgam
din y gwys: a, gwing-dim Wry-mouthed, a.min-gam
Wriggling, s. ymnyddiad, gwing Wry-necked, a.gwddf-gam
iad, gwinged Wyche, s. heledd; pull heli
Wright, s. saer, saerniwr Wyche-house, s. halen-dy
Wright's-work, sub. saerniaeth, Wye, s. yr afon Gwy
saerni, saerwaith, Saeriant
Wring, s. gwāsg: v.gwasgu, dir
droi, tro-wasgu, dir-wasgu X.
Wrinkle, s. crych, rhych, tolc,
crychni, crychiaden: v.crychu, XEBEC, s, math o long fechan
rhychu, tolcio; pamylu a arferir yn Mór y Canoldir
Wrinkled, a. , rhychog, crych, Xenia, s. anrhegion arferedig
crychedig, rhychedig Xenodochy, s. derbynle dyeithr
Wrist, s. arddwrn iaid; yspytty pererinion
*Wristband, s. arddyrnºrwyn Xerasia, s. math o ben-foelmi
 Y E 497 Y O .

Xerophthalmy, s. sych-gochni Yelk, s. melyn-w

Yell, s, j jud
Ilygaid, sych-bilen
Xiphias, s. cledd-bysg:-seren Yell, r. oerleisio, oergrio, oer
gynifonogar luncleddyf madu; ubain; udo; rhuo
Yelling, s. oerleisiad; udiad
Yellow, a.melyn, melynliw
Y. Yellow-hammer, s.llinosenfelem,
' peneuryn, melynog -

YACHT, s, flysfad, bād ys. Yellow jaundice, s. y clefyd mel

tafellog, ystafell-fad ym, y cryd melyn
Yam, s, rhyw wreiddyn o'r hyn Yellowish, a, melynaidd
y gwna pobl America fara Yellowness, s. melynrwydd, mel
Yap, s. ci bach, cian ymder, melyndra, melyni, mel
Yard, s, llath, llathem; llathaid, ymedd -

llathemaid;gwialen; hwyl-lath: Yellow-water-flag, s. berw'r fam,

—buarth, cadlas herw’r torlänau
Yard-arm, s. braich y draws-lath Yelp, v. hel-gyfarth, gogyfarth
Yardland, s, llathdir Yelping, s. hel-gyfarthiad
Yardwand, s, llathffon, llathen Yelt, s. hwch ieuangc, banwes
Yarn, s. edafedd, edau Yeoman, s, gWr tang, gwreng,
Yarm-beam, s. carfan gwéydd rhydd-ddeiliad; gosgorddwr
Yarr, r. chwyrnu, ysgyrmigo Yeomanry, s. y gwyr Çang, y
Yarringles, s. cengliadur gwreng, y rhydd-ddeiliaid
Yarrish, a.sych-arwaidd ei flas Yerk, v. Croes dafu coesau
Yarrow, s. milddail, gwilfrai Yes, ad. Te; do; felly y mae; ocs
Yatch, s. Edr. Yacht Yest, s. Edr. Yeast.
Yaw, a. ymysgwyddo Yesterday, s. doe, ddoe
Yawl, s. bād mawr; longig Yesternight, s. neithiwyr
Yawling, s. oerleisiad Yet, conj. & ad. etto, hydyma,
Yawn, s. dylyfiad gèn: v.dylyfu hyd yn hym, er hyny, eithr
gēn; ymystwyro Yexing, s. ig, igiad
Ye, pron. chwi, chwy-chwi Yew, s. ywen, premyw
Yea, ad. fe; do; felly y mae Yield, r. rhoddi; rhoddi i fynu,
Yean, r. bvrwoem; llydnu gildio, ymroddi, ymostwmg
Yeamling, s. oennewydd eifvrw Yielding, part, yn dwyn; ynym
Year, sub. blvydd, blvyddyn, ostwmg; yn addef
blynedd Yles (black) s, euad ddu–Red
Yearling, sub. blvyddiad, llwdm gles, euad goch: Edr. Fluellin
blvydd, Ilo blvydd, &c. Yoke, s, iau, gwarrog: gwědd :
Yearly, a.blvyddawl, blyneddol, t. ieuo, gwarrogi
blynyddol -
Yoked, a, ieuedig, gweddawg
earn, v. tymer-ymdeimlo, tostur Yokefellow, s. cydwedd, cydym
deimlo, dwys-deimlo aith, cydweddawg
Yearning, sub. tymer-gynhyrfiad, Yoking, s. i.euad: a, ieuawl
cynhesiad ymysgaroedd Yolk of an egg, s. melyn-Wy
Yeast, sub. burym, ewyu diod, You, Yonder, ad, draw, acw,
swyf, swyfi, swyfen décw
- 3T
 Z E 498 ZO
-

Yore, ad. gynt, yn yr hen amser, chyferbyn a'r Nadir, sydd yn

mewn oes a fu, erys uniawn dan ein traed; entrych
York, s. Caerefrawg awyr: fig. mchder Ilwyddiant,
You, pron. chwi, chwychwi &c. Edr. Nadira Vertical
Young, a. ieuangc, iefange Zephyr, s, gwynty gorllewin
Younger, a. iau, ieuangach Zest, sub. croen enr-afal: fig,
Youngest, a. ieuaf, ieuangaf chwaeth, blas: r. blaseiddio
Youngish, a. ieuangaidd , Zetetic, a, ymofyniadol
Youngster, Younker, s, ieueng Zeugma, s. dull ymadrodd pan
yn, llengcyn; newyddian fo llawer o enwau yn yngys.
Your, pron, eich sylltu äg un ferf, "neu lawer
Yours, pron. eiddych, eiddoch, sylwedd-air àg un ansawdd.
eiadochi air; ymgysswilt
Yourself, pron. eich hun, eich Zig-zag, a gogam, igam-ogam,
hunan -
tebygirllythyren Z
Yourselves, pron, eich hunain Zink, s. math o fettel
Youth, s. ieuengtid; dyn ieu Zodiac, s. cylch y deuddeg ar.
angc; gwerydd - wydd yn y furfafen, yr ar.
Youthful,
aidd; nwy ieuangc, llencyn
adj,flawn Y
wydd-gylch, caer sidi, sidydd
Zone, s, gwregys, cylch .
Youthfulness, s. ieuengctid Zones, sub, cylchoedd; eu nifer
Youthly, a. ieuange yw pump-The torrid zone, y
cylch poeth—The temperate
zones, y ddau gylch tymherus
Z. —The frigid zones, y ddau
gylchoerfelog neu rewllyd
Zoographer, Zoographist, s. dar
ZANY, s, cellweiriwr, ystum lumiwr milod ac anifeiliaid
iwr. Edr. Buffoon Zoography, s, darluniad, milod
Zeal, s.awyddfryd, mawr-serch, ac anifeiliaid, mil-hanesiaeth
gwresog-fryd, hewyd, dyhew Zoologist, s. mil-hanesydd
Sã, ciddigeid, gwºn, i Zoology, s.traethawd am filod
Zealot, s, gwynfy dwr, brv.dfryd. ac anifeiliaid, mildraith
wr, eiddigeddwr -
Zoophoric, s. madd-golofin a lun
Zealous, a brwdfrydig, gwresog, ian milodym gerfiedig armi
awyddus, eiddigeddus, hewyd Zoophyte, s. peth cyfrannog o
us, llawn zél -
anian neu fywyd milaidd a
Zealousness, s. gwresogrwydd llysieuawl, megis ysbwng, &c.
bryd, awyddfrydedd, hewyd Zootomist, s. difyniedydd milod
usrwydd ac anifoiliaid, mil-ddifymiwr.
Zenith, s, y pwynt or ſurfafen a Zootomy, s. difymiaeth cyrph
fon uniawn uwch ein penau, a | anifeiliaid, mil-ddifyuiad

F
 499

ADDEN DA.
Chwanegiadau o raigeiriau Saesoneg, aco ciriau Cymraeg at y cym.
reigiad yn nghorph y guaith.

ABHORRENT, a fieiddiol, Campian, (wild) s. saith cwlwm.

a fo yn fieiddio synwyr, rhôs y campau, llys
Abstraction, s. damsoddiad, dan iau'rychain, tafod yr $oh
soddedigaeth Caper, c. pystylu
Adder's-tongue, s.tafod y neidr Care, s. carc
Advantage, sub. mautais, enmill, Characteristic, s. modeb, hynod
ynmill; r. manteisio, enmill, eb: a, nodiannol, modiaunus,
ynuill modweddawl, nodweddus
Ague, s. y deirthon Characterize, v. nodi, nodoli,
Ague-fit, s. teirthon nodiannu, nodweddu
Allotment, s. dyrāniad Chiragra, s. Ilaw-wst
Ambuscade, s. cadbwll Clary, (trild) s, gwerddomeſl
Ash, Mule ash, sub. march-on, Clean, a. glanwaith
march-önen; pl. march-ynn Clinch, p. rhybèdio
Asphodel, s, Edr. Daffodil. Clumsy, a trystan -

Astma, s. mygodfa Coaction, s. dirdrais, dirgymhell

Author-like, a. awduraidd iad, gorfod
Authorship, s. awduriaeth Cock, (of a hat) s. gwalc
Bachelor, s. henfab Cock, t, gwalcio (het, ) sythu,
Bachelor's buttons, s. botymau'r syth-godi
gwr ieuangc Commission, s, negesiad, neges
Battlement, s, gwalc, mur-walc iaeth
Bell-flower, s.llwyn y tewlaeth Consonant, s. cydseiniad, llythyr
Bill-hook, s. ser en gydseinig
t
Bird's tongue, s, tafod yr edm Convalescence, s, hywelliant
Blue-bottles, s. Edr. Cyanus . Coral, s, lluvchochr
Bogberries, s. llygaeron, llyged Cuckold, s. hottyn
aeron, llygeiryn, Edr. Cran Cudgel, s, llachbren
berries -

Curlew, s. chwibanogly mynydd

Bond, s. Ilythyr amrwym Dabble, v. yslótian
Brimstone, s. melynfaen Dabbler, S. yslótivr
Briony, s, greawl, greolen Dare, r. llafasu
Brooklime, s, graeanllys y dwf Darnel, s. dréwg
Broom-rape, sub. gorfanal. Edr. Declaimer, s.traethawr,traethwr
Herb-bane a Rape Declamation, sub, traethoriaeth,
Burbot, s.llofen-bysg, llofenan traetheg
Busy, a. prysur t
; Dialect, s, llafarwedd
3T2
 500 A D DEN DA,

Digitalis, s. Edr. Forglores Fº s. chwyth cylion nea.

Diminished, part. Ileiedig y

Diminutive, a. Ileiedigol Gentian, s. cliwerwlys, crwyn

Disciple, s. dilynydd, dilynwr, llys
dysgedydd - -
|Geography, s. daearyddiaeth
Diuretic, adj, trywngcrwydd: s. Girth, s, téngl: v. tenglu
, trvngcrwyddai, - - Glanders, s, llymmeirch
irag, fºray, s. vsled, ysledſen |Goats'beard, s. erwaint
Traught, s, trangcell Goat's-tongue, s. tafod y bwch
Dread, a. arswydol, arswydedig Goose-berries, s, eiryn mai
Drop, r. dyferu, dafun, defnymu; -Grammar, s. ieithadur'
syrthio; marw; disgyn; goll Granite, s. gwenithfaen
wng i lawr, ymadroddi, ty Integral, a. symawl
º,
wallt
bwarf-elder, s. Edr. Damewort
Larkspur, sub. yspardunau'r
marchog
Yimpale, r. polioni Lion's-tongue, s.tafod y llew
Excellencies, s, rhagorion Middling, a. symawl, symol
Fascinate, r. Theibianmu Navigate, v. liongiadu
Fascinator, s: rheibiedydd Pang, s. pang
Ferret, s, ieugen Possession, s. helw
Field-mouse, s. pigoden Subseribe, c. cydroddi, cydgostic
Flake, s. hit, hān, haen Subscriber, s. cydroddwr, cyd
Flaunt, r. pladru—A flaunting gostiwr
woman, pladres Subscription, s. cydroddiad
Fly, (small like a gnat) s.titen: Vaccinate, v. gosod bu-frech,
pl. titiaid, tiliaid, prépriaid, impio brechy buchod
... gwybed bach Vaccination, s. bufrech-impiad

FINIs.

---
-º-

Thomas GEE, PRINTER, Dr.Nrithm.

*
Ç
 º
wa º ae ſa ſa ſº wa wa
→ ——————————————•—•—••••• •æ*** * * *