abad: abba vel abbas, ātis m. Sin: coenobiar- abasía: abasīa, ae f. Sin: ambu landi impotén-
ch a. Uso: nombrar au no-, abbatem áliqu em tia vel difficu ltas.
dícere.
abastecimiento: su pplementu m, i n. Sin:
abadejo: (bacalao) v. estavoz // (reyezu elo) su ppeditátio. Uso: - de cosas, de mercade-
rég u lu s, i m. Sin: tró ch ilu s. rías, reru m su pplementu m; mérciu m su ppe-
ditátio; res vel merces insu pplementu m; - de
abadengo: tierras abadeng as, bienes aba- víveres, commeatu s, u s m ; cu idar del - g e-
deng os, priv ileg iária posséssio(-onis f). neral, reru m ó mniu m commeatu m compa-
rare vel prov idere; proveer al - del ejército,
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antístita; sacra- commeatu m ex ercítu i prov idere; impedirlo,
ru m v írg inu m antístita vel moderatrix . ex ércitu m commeatu interclú dere.
abadía: (monasterio) abbatīa, ae f. Sin: coe- abat-jour: u mbrácu lu m (-i n) lámpadis. Sin:
nó biu m; monach oru m coenó biu m vel domu s lampas u mbrácu loinstru cta.
// (dig nidad) abbatis mu nu s (-nĕris n) vel
díg nitas (-atis f) // (casaparroqu ial) cú ria, ae abdicar: se abdicare. Sin: mú nere se abdi-
f. care.
abajo: ¡- el rey!, rex péreat vel moriatu r!; ¡- abdominal: abdominalis, e. Sin: v entralis, e.
larepública!, res pú blica finem h ábeat!
abecé: (abecedario) v. estavoz // (ru dimentos
abalear, v. fu silar, tirotear. de u na ciencia o escu ela) elementa, oru m
npl. Sin: prima elementa; inítia, oru m. Uso:
abanicar: v entiliare flabellu m vel flabéllu - aprender el -, prima elementa díscere; ense-
lu m; - aalg u ien, v éntu lu m flabellomov ere ñar el - aalg u ien, áliqu em elementa docere;
vel fácere álicu i // abanicarse, v entu m vel nosé el -, pénitu s ru dis su m.
v éntu lu m sibi mov ere flabello.
19
abecedario
abecedario: (alfabeto) alph abetu m, i n. Sin: de latierra) terrae h iatu s (-u s m) // (profu n-
abecedáriu m // (serie de las letras de u n didad) profu ndu m, i n. Uso: - del mar, del
idioma) litteraru m ordo(-dĭnis m). Sin: lítte- océano, maris, océani profu ndu m // (diferen-
rae, aru m fpl // (cartel conlas letras del alfa- ciag rande entre cosas, personas, etc.) h iatu s,
beto) tábu la (-ae f) elementária. Sin: u s m. Uso: - entre las áreas del llamado
litteraru m tabella vel tábu la; tabella abecedá- Norte desarrolladoy las del S u r envías de
ria // (libroconlas letras del -) litteraru m vel desarrollo, h iatu s reg ionis sic dicti orbis sep-
abecedáriu s libellu s // (listaenordenalfabé- tentrionalis prog ressi atqu e au stralis adh u c
tico) index (-dĭcis m) inlítteras dig estu s. Sin: prog redientis.
index litteraru m ó rdine dispó situ s.
abjuración: abiu rátio, onis f.
abedul: betu lla, ae f.
abjurar: abiu rare (áliqu id).
abeja: - domésticas, cícu res apes, cicú riu m
ápiu m vel apu m fpl. ablación: ablátio, onis f.
abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, ŏpis f. ablativo: ablativ u s, i m. Sin: ablativ u s casu s
(-u s m).
abejero: apiáriu s, ii m.
ablefaria: ableph ária, ae f. Sin: palpebraru m
aberración: (error) error, oris m. Sin: erra- defectu s (-u s m) vel deféctio (-onis f).
tu m // (extravío, extravag ancia) delirátio,
onis f. abléfaro: pálpebris carens.
abeto: ábies, ĕtis f. Uso: de -, abietáriu s, a, ablepsia: (oscu recimientode lavista) ocu lo-
u m; el qu e trabajalamaderade -, abietáriu s, ru m calīg o(-g ĭnis f) // (pérdidade lavista)
ii m. cáecitas, atis f.
20
abrebotellas
abolicionismo: motu s (-u s m) abolitó riu s. abortista: adj abó rtu i fav ens. Uso: cu ltu ra-,
cu ltu ra qu ae abó rtu i fav et // su st abortū s fau -
abolicionista: adj abolitó riu s, a, u m. Sin: ad tor (-oris m).
motu m abolitó riu m pértinens. Uso: movi-
miento-, motu s abolitó riu s // su st abolitionis abortivo: adj abortiv u s, a, u m // su st
fau tor vel propu g nator, oris m. abortiv u m, i n.
abolir: - el g obiernomonárqu ico, rég iam po- aborto: abortu s, u s m. Sin: abó rtio, onis f.
testatem dissó lv ere. Uso: - eu g enésico, abortu s eu g enéticu s; -
provocado, abortu s procu ratu s; - terapéu -
abominable: abominábilis, e. tico, abortu s cu rationis cau sā factu s; h acer u n
-, abortu m fácere; provocar u n -, abortu m
abominación: abominátio, onis f. ev ocare vel procu rare; abortioni ó peram dare.
abono: (acció ny efectode abonar) laetami- abotonadura: (acció nde abotonar) v. aboto-
nátio, onis f // (su stanciaconqu e se abona) nar // (botonadu ra, ju eg ode botones) v. bo-
laetamen, mĭnis n. tonadu ra.
21
abrelatas
abrevadero: aqu átio, onis f. Sin: aqu áriu m. abrochamiento: fibu látio, onis f.
abreviación: brev iátiovel abbrev iátio, onis f. abrochar: (cerrar ou nir conbroch e obro-
Sin: compéndiu m. Uso: - de u nasílaba, sýlla- ch es) infibu lare vel infiblare. Sin: u ncinare;
bae corréptio. fíbu lā vel fíbu lis retinere // (cerrar ou nir con
botones) g ló bu lis astríng ere, constríng ere,
abreviado: compendiáriu s, a, u m. conéctere; v. abotonar.
abril: mensis Aprilis; simplem Aprilis, is m. absolutización: - de actitu des h u manas, do-
minatu s (-u s m) h u manaru m v olu ntatu m.
abrir: aperire. Uso: ¡abranlos libros!, ape-
rite libros!; ev ó lv ite libros! absoluto: (independiente, ilimitado) absolu -
tu s, a, u m // (qu e exclu ye todarelació n) per
abrochadora: u ncinató riu m, ii n. Sin: u nci- se aestimatu s. Sin: simplex , plĭcis; pró priu s.
22
abyección
abstemio: abstémiu s, a, u m. Sin: v inu m non abulia: abu līa, ae f. Sin: v olu ntatis deféctio;
bibens; v inu m recu sans. ánimi lang u or; consílii inó pia.
abstención: absténtio, onis f. Sin: abstinén- abúlico: abú licu s, a, u m. Sin: infirmae v o-
tia; recu sátio. Uso: - del voto, su ffrág ii omís- lu ntatis; iners, ertis.
sio.
abundancia: abu ndántia, ae f. Sin: có pia; af-
abstencionismo: absténtio(-onis f) recu sató - flu éntia; afflú itas.
ria.
aburguesamiento: ad médiu m cív iu m ó rdi-
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: su f- nem conformátiovel accommodátio(-onis f).
frág iis ferendis abstinere.
aburguesarse: ad médiu m cív iu m ó rdinem
abstinencia: (virtu d qu e consiste enprivarse se conformare vel accommodare.
total oparcialmente de satisfacer los apeti-
tos) continéntia, ae f. Sin: temperántia; mode- abusar: abū ti (áliqu a re ad áliqu id). Sin:
rátio // (privació n de determinados male (immó dice, intemperate, immoderate)
alimentos) abstinéntia, ae f. u ti áliqu a re. Uso: - del poder, au ctoritate vel
potestate abu ti; - del carg oparaalg o, pú blico
abstracción: abstráctio, onis f. Sin: seiú nc- mú nere abu ti ad áliqu id; dejar alg u ienqu e
tio; separátio. Uso: h ech a - de tal cosa, re otroabu se de él, se abu tendu m álicu i permít-
postpó sita, posth ábita, omissa // (concepto tere.
abstracto) abstráctu m, i n. Sin: cog itátio; res
cog itata; notioabstracta. Uso: g ranfacu ltad abusivamente: abu siv e, immó dice, intempe-
de -, mag na cog itandi v is vel facu ltas; las - ranter, iniu ste, perv erse (seg únlos varios sen-
de los filó sofos, ph ilosoph oru m cog itationes tidos).
ab omni reru m u su seiu nctae; es solou na-,
res est cog itatione tantu m et mente concepta. abusivo: nonleg ítimu s. Sin: iniu stu s, illíci-
tu s, iniú riu s. Uso: acepció n- de u napalabra,
abstracto: abstractu s, a, u m. Sin: abstractu s, impró pria v erbi sig nificátio.
sev ocatu s, seiu nctu s a sensibu s; cog itatione
seiu nctu s vel separatu s; Ling incorporalis, e. abuso: abu su s, u s m. Sin: malu s, prav u s, per-
Uso: ciencias -, recó nditae su btilioresqu e dis- v ersu s, illícitu s, nonleg ítimu s, immó dicu s
ciplinae; recó nditae artes; concepto-, u niv er- u su s (seg únlos varios sentidos). Uso: - con-
salis nó tio; nó tio adu mbrata; cu estió n -, su místico, prav u s consu mendaru m reru m
infinita qu áestio; en-, infinite; separatim co- u su s; - sexu al, abu su s sex u alis; - de laliber-
g itatione; ente -, qu od est cog itábile tantu m; tad, licéntia; - de los placeres, libídinu m in-
nociones -, recó nditae su btilioresqu e notio- temperántia; - del vino, v ini intemperántia.
nes; nombre -, nomenabstractu m vel incor-
porale. abyección: (envilecimiento) ánimi abiéctio
(-onis f). Sin: ánimu s abiectu s. Uso: vivir
23
acabóse
acabóse (el): estoes el -, res redit ad restim. acampar: téndere. Sin: sedem ad tempu s sta-
tú ere; tentó ria constitú ere vel pó nere.
academia: (establecimiento de enseñanza
paraciertas carreras oprofesiones) lu du s, i acampsia: acámpsia, ae f. Sin: membri rig or.
m. Sin: sch ola. Uso: - de Bellas Artes, Ing e-
nu aru m Artiu m Sch ola; Pu lch raru m Artiu m acanalado: (qu e tiene estrías) v. estriado.
Academīa; - de esg rima, lu du s g ladiató riu s //
(casadonde los académicos tienensu s reu - acanaladura, v. estría.
niones) academīa, ae f . Sin: sedes // (socie-
dad de doctos) collég iu m, ii n. Sin: coetu s; acanalar: (h acer en alg o u na o varias es-
socíetas; sodálitas; sodalítiu m; academīa; stu - trías) v. estriar.
diosoru m collég iu m; doctoru m coetu s vel so-
cíetas. Uso: - artística, academīa vel acantilado: ru pīna, ae f. Sin: locu s praeru p-
sodalíciu m artiu m; sodálitas ártiu m stu diosa; tu s et directu s.
- artístico-literaria, collég iu m incrementis
litteraru m et ártiu m ; - científica, academīa acantonamiento: copiaru m státio(-onis f).
disciplinaru m, doctrinaru m, scientiaru m; - li-
teraria, collég iu m vel coetu s sodáliu m litte- acantonar: copias incastra pó nere.
ratoru m; sodalíciu m litteraru m; sodálitas
litteraru m stu diosa; - Arg entina de Letras, acañonear, v. bombardear.
Academīa Arg entina lítteris fov endis; Real -
Española, Academīa Reg alis Ling u ae Hispá- acaparar: coémere. Sin: pig nerari, praesti-
nicae prov eh endae; - de Ciencias Natu rales, nare, praeoccu pare; alicú iu s rei nimietate po-
Academīa Disciplinaru m Natu raliu m; Ponti- tiri // fig acapararse el favor de alg u ien,
ficia- de las Ciencias, Pontificia Academīa praeoccu pare g rátiam alicú iu s; g ratiam sibi
Scientiaru m; Pontifíciu m doctrinis prov eh en- conciliare vel g rátiam inire ab áliqu o, apu d
dis Collég iu m; Pontifícia doctrinis prov eh en- áliqu em, ad áliqu em; acapararse el favor del
dis Socíetas; - de música, collég iu m pu eblo, praeoccu pare g ratiam ad plebem vel
mú sicu m; fu ndar u na-, academīam institú - apu d plebem; acapararse todos los votos,
ere, constitú ere, có ndere // (ju ntasolemne) ó mniu m su ffrág ia ad se rápere.
sollemnis conv entu s (-u s m). Sin: amplissi-
mu s consessu s; académicu s coetu s. acaparador: captator, oris m. Sin: lu crator;
dardanáriu s; coëmptor; tu rpis reru m cong estor.
académicamente: sch olásticovel academi-
coru m more. acaramelado: (bañadode caramelo) cru sta-
tu s, a, u m. Sin: liqu efactosácch arocru statu s;
académico: académicu s, i m. Sin: sodalis sácch arocontectu s vel condītu s // fig mellī-
collég ii; academīae sodalis; sodalis académicu s. tu s, a, u m. Sin: mellíflu u s; mollis, e.
24
accidentalmente
acardiotrofia: acardiotró ph ia sive -troph īa, acatólico: (adj y su st) acath ó licu s.
ae f. Sin: cordis ex tenu átio; cor ex tenu atu m;
cor natu rali v i carens. accesibilidad: accessibílitas, atis f.
ácaro: ácaru s, i m. Uso: los - de laroña, sca- acceso: (entrada) accessu s, u s m. Sin: áditu s,
biei ácaru s. ing ressu s, intró itu s, u s m // (entradaal trato
ocomu nicació nconu no) admíssio, onis f //
acarrear: cu rru v éh ere. (arrebato, exaltació n) ímpetu s, u s m (v.g r.
ímpetu s irae). Sin: aestu s, u s m // (acometi-
acarpo: acarpu s, a, u m. Sin: frú ctibu s carens; mientode u naenfermedad) accéssio, onis f
stérilis. (v.g r., accéssiomorbi). Sin: ímpetu s, aestu s,
u s m; v eh ementia // tiempo de -, v. access
acartonado, v. aperg aminado. time.
acatafasia: acataph ásia sive -ph asīa, ae f. accesorio: adiu nctu s, a, u m. Sin: secu ndá-
Sin: sermonis pertu rbátio. riu s; minor; parv u s.
25
accidente
accidente: (su cesoeventu al) casu s, u s m. Sin: acechar: ex plorare. Sin: observ are; intr spe-
fortu ītu s vel necopinatu s casu s // (desg racia) cu lari. Uso: acech ar, observar condisimu lo,
calámitas, atis f. Sin: malu m; infortú niu m; dissimu lanter vel tecte specu lari, observ are,
casu s; adv ersu s (acerbu s, miserábilis) casu s. ex plorare, scru tari.
Uso: - au tomovilístico, casu s v eh icu laris vel
au tocinéticu s; calámitas v eh icu lária vel au to- acedera: ru mex , mĭcis mf.
cinética; - ferroviario, calámitas ferriv iária;
casu s ferriv iáriu s; - de g as, calámitas g asalis; acederilla: ó x alis, lĭdis (ac -lĭda) f.
- de trabajo, adv ersu s casu s inó pere; v u lnu s
(fortu ītu s) inó pere vel inó pera; - de tránsito, acéfalo: (sincabeza) acéph alu s, a, u m. Sin:
de circu lació n, de carretera, casu s v iáriu s; si- cápite carens vel destitu tu s // (sinjefe) mode-
nister casu s v iáriu s; calámitas v iária vel v eh i- ratore carens // (sinu naau toridad su prema)
cu lária // (privació nrepentinade sentido, de su premomoderatore carens.
movimiento) v. síncope // Gram áccidens,
entis n. Uso: - g ramatical, áccidens g ramma- aceitar: ó leoú ng ere vel perú ng ere. Sin: ó leo
ticale. Sin: definítioflex ionalis // Filos, Teol lu bricare, perfú ndere, su bíg ere.
áccidens, entis n.
aceite: ó leu m, i n. Uso: - combu stible, ó leu m
acción: actio, onis f. Sin: actu s, u s m; ó pera; ad combu rendu m aptu m; ó leu m ad ex ardes-
factu m. Uso: - cató lica, áctiocath ó lica; - cla- cendu m fácile; - diesel, ó leu m diselianu m; -
rividente, áctiopró v ida; - militar, áctiomili- mineral, ó leu m metállicu m; - veg etal, ó leu m
taris; - políticas, actiones políticae; - h érbidu m; ó leu m v eg etábile; ó leu m e semíni-
proletaria, áctioproletaria; - recíproca, áctio bu s ex tractu m; - de h íg ado de bacalao,
recíproca; - social cristiana, socialis áctio ó leu m h epáticu m; - de oliva, ó leu m ex oliv is
ch ristiana; - violentas, actiones v iolentae; - pressu m; ech ar - al fu eg o, ó leu m flammae
de conju nto, commu nis ó pera; ó mniu m vel ig ni adícere.
ó pera; commu nis ó mniu m ó pera; h ombre de
-, actor reru m // (Com, títu lo) actio, onis f. aceitera: (alcu za) v as (v asis n) oleáriu m.
Sin: ch arta actionária; títu lu s; sýng raph a; Sin: v as ó lei; ó lei ampu lla; ampu lla oleária;
sýng raph a pecú niae. Uso: - bancaria, collo- lécy th u s; g u ttu s // aceiteras (vinajeras, vina-
catae pecú niae sýng raph a; títu lu s collocatae g reras) ó lei acetiqu e ampu llae.
pecú niae; - h ipotecaria, h y poth ecária áctio;
áctiopig neratícia; adqu irir acciones de u na aceituna: oliv a, ae f.
sociedad, societatis sýng raph as émere.
aceleración: accelerátio, onis f. Sin: festiná-
accionariado: só cii (-oru m mpl) pecu níarii tio; properátio; motu s citátior. Uso: períodos
ó peris. de -, aetates qu ibu s res accelerantu r.
26
acertijo
27
acetato
ácido: adj ácidu s, a, u m // su st ácidu m, i n. acloropsia: ach loró psia sive -ropsīa, ae f.
Uso: - acético, ácidu m acéticu m; - ag arícico, Sin: v íridis coloris cáecitas.
v. ag ricina ; - amínico, ácidu m amínicu m; -
28
acordeón
acolchar: tomento g ossýpino farcire. Sin: aconfesional: constitu tae relig ionis ex pers
coactis g ossýpinis obdú cere. (-ertis).
acolia oacolía: ach ó lia, ae f. Sin: nu lla se- acoplado: remu lcu m, i n. Sin: cu rru s au x i-
cernendae bilis facu ltas (su presió nde lase- liaris vel su pplementáriu s.
creció nbiliar); secernendae bilis difficu ltas,
deminú tiovel imminú tio(disminu ció nde la acoplamiento: copu látio, onis f. Sin:
secreció nbiliar). coniú nctio; consociátio; iu nctu ra. Uso: - en
el espacio, copu látioex tra-atmosph áerica.
acolitado: acoly th atu s, u s m.
acoplar: copu lare. Sin: coniú ng ere; conso-
acólito: (monag u illo) v. estavoz // (clérig o; ciare.
ministrode laIg lesia, cu yooficioes acom-
pañar y servir enel altar al sacerdote) acó ly - acorazado: adj loricatu s, a, u m. Sin: ca-
th u s vel acó litu s, i m. Sin: acolū th u s vel taph ractu s, aeratu s, cru statu s // su st loricata
acolū tu s, i m. (nav is). Sin: nav is loricata, cataph racta, ae-
rata, ferrata.
acometedor: oppu g nator, oris m. Sin: prov o-
cator. acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brátteis) contég ere.
acomodable: accommodábilis, e.
acordarse: (ponerse de acu erdo) consentire.
acomodación: accommodátio, onis f. Sin: conv enire, cong rú ere, concordare cu m
áliqu o.
acomodador: (persona qu e desig na los
asientos) desig nator vel dissig nator, oris m. acorde: Mús accordu m, i n. Sin: concentu s.
acompañado: comitatu s, a, u m (por alg u ien, acordeón: accó rdeon, ei n. Sin: ph y s(h )ar-
29
acosar
acoso: oppu g nátio, onis f. Sin: ag g réssio; acrofobia: acroph ó bia sive -ph obīa, ae f.
irrú ptio; incu rsu s, u s m.
acromasia: ach romásia, ae f. Sin: coloru m
acostarse: cu bare. Sin: ir a-, cú bitu m ire. deféctiovel defectu s.
acostumbrado: fu erade lo-, praeter só lita; acromático: ach romáticu s, a, u m. Sin: íridis
más de lo-, plu s só lito; u ltra só litu m; seg ún coló ribu s carens.
lo-, more só lito.
acromatismo: ach romatismu s, i m; v. acro-
acotación, v. nota. masia.
acreditado: (qu e tiene créditoorepu tació n) acromio oacromion: acró miu m, ii n. Sin:
fide dig nu s. Sin: au ctoritatem consecu tu s // acromos vel acromu s.
(au torizadooficialmente) pú blice missu s.
acrónfalo: acró mph alos vel acró mph alu s, i
acreditar: g rátiam au ctoritatemqu e álicu i tri- m. Sin: su mma u mbilīci pars.
bú ere // Com acceptu m ferre vel referre áli-
cu i. Sin: inacceptu m referre álicu i. acróstico: adj acró stich u s, a, u m // su st
acró stich is, ĭdis f. Sin: carmenacró stich u m.
acreedor: créditor, oris (pecu niosu s) m. Uso:
- h ipotecario, créditor h y poth ecáriu s; pig ne- acrotera, acrótera o acroteria: acrotéria,
ratíciu s créditor. oru m npl.
acrílico: v itru m pléx icu m vel pléx ile. acta: acta, oru m npl. Sin: tábu lae, aru m fpl; lít-
terae, aru m fpl; perscripta acta; perscríptio.
acrobacia: fu námbu li lu du s (-i m) vel ex erci- Uso: actas de entreg aodevolu ció n, perscrip-
tátio(-onis f) // fig res perdiffícilis. tiones reru m traditaru m vel redditaru m; - de
matrimonio, tábu lae nu ptiales; consig nar en-,
acróbata: petau rista vel petau ristes, ae m. áliqu id tábu lis conscríbere; áliqu id lítteris
Sin: fu námbu lu s; petau ristáriu s. consig nare; áliqu id in tábu lis consig nare,
30
actor
conscríbere, referre, perscríbere; áliqu id in actividad: actív itas, atis f. Sin: áctio; ó pera;
tábu las consig nare …; firmar el -, acta obsig - indú stria; náv itas; opu s. Uso: - apostó lica,
nare vel su bscríbere; redactar el -, acta scrí- ó pera vel indú stria apostó lica; opu s apostó li-
bere. cu m; - científica, ó pera doctrinalis; ag itátio
stu dioru m; - comercial, mercatu ra; activida-
actínico: actínicu s, a, u m. des cotidianas, ó perae cotidianae; - econó -
mica, áctio oeconó mica; - edu cativa,
actinio: actíniu m, ii n. institu tó ria rátio; - h u mana, h u mana náv itas;
- individu al, áctiou nīu s cu iu sv is; - indu strial,
actinografía: actinog ráph ia sive -g raph īa, ae res tech nicoru m vel fabriles; - intelectu al,
f. mentis ó pera ac labor; - nacional, labor na-
tionis su ae; - produ ctiva, opu s fru ctu osu m; -
actinógrafo: actinó g raph u m, i n. pública, ó pera pú blica; - social, ó pera vel ná-
v itas socialis; - volu ntaria, v olu ntária ó pera;
actinograma: (Fís, reg istroobtenidoconel - del espíritu , mentis ag itátio; - de los sindi-
actinó g rafo) actinog ramma, ătis n// Med, v. catos, náv itas colleg ioru m opíficu m.
radiog rafía.
activismo: activ ismu s, i m. Sin: nímia indú s-
actinología: actinoló g ia sive -log īa, ae f. tria vel náv itas.
actinomancia: actinomántia sive -mantīa, ae activista: activ ista, ae m; activ ístria, ae f. Sin:
f. h omovel mú lier actu ó sior.
actinometría: actinométria sive -metrīa, ae f. activo: (qu e obra) activ u s, a, u m. Uso: filoso-
fía -, ph ilosó ph ia activ a; principio activo,
actinométrico: actinométricu s, a, u m. Sin: princípiu m activ u m // Ling activ u s, a, u m.
ad actinométriam spectans (concerniente ala Uso: verbo -, v erbu m activ u m vel ag ens //
actinometría); ad actinó metru m pértinens (dilig ente y eficaz) actu osu s vel operosu s, a,
(relativoal actinó metro). u m. Sin: sollers, ertis; ímpig er, g ra, g ru m; in-
dú striu s; nav u s; assídu u s. Uso: - enescribir,
actinómetro: actinó metru m, i n. scribendo ímpig er; es u n h ombre mu y -,
v ir est sing u laris indú striae // Econaccéptu m,
actitud: (disposició nde ánimomanifestada i n.
exteriormente) ag endi rátio(-onis f). Sin: se
g erendi modu s // (disposicó npsíqu ica) h ábi- acto: actu s, u s m. Sin: actu m; áctio. Uso: -
tu s, u s m. Sin: statu s; v olu ntas; propó situ m; académico, áctioacadémica; - conyu g al, co-
mens; ánimu s; affectu s; afféctio; disposítio. niu g alis actu s (-u s m); coniú g ii actu s; actu s
Uso: - h ostil, afféctiosimu ltatis; - moral, h á- có niu g u m; coniu g ale commérciu m; ample-
bitu s moralis; - pasiva, socordia; - pastoral, x u s (-u s m) maritalis; - festivo, actu s festiv u s;
pastoralis ag endi rátio; asu mir u na -, h ábi- - inmoral, dédecu s; tu rpitu do; - oficial, actu s
tu m assú mere. officialis; - público, actu s pú blicu s; - redentor
de Cristo, Ch risti actu s rédimens; - reflejo,
activación: ex citátio, onis f. Sin: impu lsu s, actu s qu i nonv olu ntate nostra fit.
u s m.
actor: actor, oris m. Sin: ártifex , fĭcis m. Uso:
31
actora
32
adecuación
acúmetro: acú metron vel acú metru m, i n. ad sonos pértinens; ad au diendos sonos átti-
Sin: métiens v im au ditū s instru mentu m. nens; ad sonos accipiendos vel percipiendos
aptu s. Uso: nervio-, au ditionis nerv u s; ner-
acumulador Fís, Electr: adj cú mu lans vel v u s acú sticu s; tu bo-, tu bu s acú sticu s; tú bu la
accú mu lans, antis // su st accu mu lató riu m, ii acú stica.
n. Sin: accu mu latru m; accu mu lató riu m eléc-
tricu m; instru mentu m eléctridi cu mu landae. adagio: (proverbio) prov érbiu m, ii n// Mús
lene; lente; pacate; tranqu ille.
acumular: stipare.
adamita: adj adamianu s, a, u m // su st ada-
acuñador: adj cu dens, entis. Sin: sig nans // mita, ae m. Sin: adamianu s, i m.
su st cu sor, oris m. Sin: sig nator. Uso: - de
monedas, monetáriu s; officinator monetae; adaptabilidad: adaptabílitas vel aptabílitas,
monetae sig nator; sig nator monetáriu s // atis f.
Ling , - de neolog ismos, nov ator (-oris m) v er-
boru m. Sin: inv entor (-oris m) v erboru m no- adaptación: aptátio, onis f (ad + ac). Sin: ac-
v oru m. commodátiovel conformátio; cong ru éntia;
ex aequ átio. Uso: - bioló g ica, bioló g ica ac-
acuñar: (imprimir o sellar por medio de commodátio; - radial, televisiva, cinemato-
cu ñoy troqu el u napiezade metal) cú dere. g ráfica, accommodátio radioph ó nica,
Sin: (formā) sig nare // (fabricar oprodu cir) telev isífica, cinematog ráph ica; - sensorial,
fácere. Sin: effícere; effíng ere. Uso: - mone- sénsu u m cong ru éntia; - social, socialis ex ae-
das, nu mmos cú dere // Ling , - vocablos, qu átio.
v erba fácere vel párere; - nu evos vocablos,
nov a effícere vel effíng ere v ocábu la; nov a adaptado: aptatu s, a, u m. Uso: - alas nu evas
v erba párere. exig encias, nov is postu latis (vel indig éntiis)
aptatu s.
acupuntura: acu pu nctu ra, ae f.
adaptarse: se conformare. Uso: - aformas
acusar: v ocare áliqu em incrimen. Uso: - a de pensamientoy vida, se ad cog itandi et v i-
alg u ien de corru pció n, áliqu em incrimen v endi formas conformare.
corru ptionis addú cere // ser acu sado, v enire
incrimen. adder (Inform), su mador, ó rg anode adició n:
additó riu m, ii n.
acusativo: accu sativ u s, i m. Sin: casu s accu -
sativ u s. Uso: doble -, g éminu s accu sativ u s. address (Inform): (memory location) locu s
(memó riae, in memó ria) // (net location,
acusma: acu sma, ătis n. URL) inscríptio(interretialis vel interneti) //
(e-mail) inscríptio(cu rsu alis) electró nica //
acústica: acú stica, ae f. Sin: acú stica disci- (to select a memory selection) locu m
plina, doctrina, sciéntia, rátio; sonó ritas; eu - (memó riae) elíg ere.
ph ó nia sive eu ph onīa.
adecuación: aequ átio, adaequ átio, ex aequ á-
acústico: acú sticu s, a, u m. Sin: au ditó riu s vel tio, onis f. Sin: accommodátio.
sonoru s; ad sonoru m disciplinam spectans;
33
adecuar
adecuar: aequ are, adaequ are, ex aequ are. lae dolor; g landu laru m dolores.
Sin: accommodare.
adenosis: adénosis, -is f. Sin: g landu laru m
adelantarse, v. sobrepasar. morbu s.
adenografía: adenog ráph ia sive -g raph īa, ae adhesión: adh áesio, onis f. Sin: sequ ela.
f. Sin: g landu laru m descríptio.
adhesivo: adj ag g lu tinató riu s, a, u m. Sin:
adenoideo: g lándu lae formam h abens g lu tinosu s; v iscosu s; g lu tíneu s // su st táenia
(-entis). (-ae f) g lu tinosa. Sin: sch ida adh aesiv a; sch é-
du la ag g lu tinató ria.
adenoides: adenó ides, is f.
adianto: adiantu m, i n. Sin: capillu s Véne-
adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tĭdis f. Sin: ris.
adenó idis inflátiovel inflammátio.
adicional: additíciu s, a, u m vel additionalis,
adenología: adenoló g ia vel -log īa, ae f. Sin: e. Uso: protocolo-, protocollu m (vel fó ederis
g landu laru m sciéntia, doctrina, disciplina; de testimó niu m) additionale.
g lándu lis doctrina.
adicionar: áddere áliqu id álicu i rei vel ad áli-
adenoma: adenoma, ătis n. qu id. Sin: adícere; adiú ng ere.
adenopatía: adenopath īa, ae f. Sin: g lándu - adicto: (u nido o ag reg ado a otro en alg ún
34
administrador
carg o o ministerio) v. ag reg ado // (drog a- tiv u m, i n. Sin: adiectiv u m nomen. Uso: - ca-
dicto) v. estavoz. lificativo, adiectiv u m qu alificativ u m; - deter-
minativo, adiectiv u m determinativ u m vel
adiestrador, ra: ex ercitator, oris m; ex erci- discretiv u m.
tatrix , icis f. Sin: ex ércitor; mag ister. Uso: -
de caballos, equ oru m dó mitor, vel g u berna- adjuntar: inclú dere. Sin: adiú ng ere; adícere.
tor, vel mag ister.
adjunto: profesor -, adiu tor académicu s.
adiestramiento: ex ercitátio, onis f; v. entre-
namiento. administración: (acció ny efectode adminis-
trar) administrátio, onis f. Sin: procu rátio,
adiestrar: (h acer diestro a u no) áliqu em rátio, dispensátio. Uso: - defectu osa, v itiosa
déx teru m (vel ág ilem) réddere // (enseñar, procu rátio; - doméstica, rei domésticae admi-
instru ir) instrú ere vel institú ere áliqu em áli- nistrátio, procu rátio, cu ra; - extraordinaria,
qu a re, ad áliqu id. Sin: formare áliqu em ad ex traordinária administrátiovel procu rátio; -
áliqu id; condocefácere (referidoaanimales). mu nicipal, administrátiomu nicipalis; admi-
nistrátiomu nicípii vel mu nicipioru m; civ ita-
adinerado: nu mmatu s, a, u m. tis administrátio; - ordinaria, ordinária vel
consu eta administrátio; - provincial, adminis-
adiós: ¡adió s! (fó rmu lade despedida) v ale trátioprov incialis; - pública, procu rátiorei
vel v áleas! (para u no); v alete vel v aleatis! pú blicae; - de laciu dad, administrátioú rbica;
(parados omás). Sin: v iv e ac v ale!; v ív ite - de Correos, pú blici cu rsu s procu rátio; - de
ac v alete!; v ale vel v alete pancreátice; te vel laju sticia, iu dicandi mu nu s; - de los bienes
v os v alere iú beo; bene v ale et bene ámbu la; de la S anta S ede, Consíliu m Apostó licae
bene v alete et bene ambu late; cu ra, u t qu am Sedis bonis (vel ó pibu s) administrandis; con-
ó ptime v áleas; cu rate, u t qu am ó ptime v ale- sejode - , consíliu m administrationis // (casa
atis; v aletú dinem tu am cu ra dilig enter; v ale- u oficina) administrationis domu s (-u s f) vel
tú dinem v estram cu rate dilig enter // le, les sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
dice -, eu m (eam), eos (eas) v alere iu bet; dar América y otros países, equ ipode g obierno
u ntriste -, dícere triste v ale; dar el último- a qu e actúabajou npresidente) administrátio,
alg u ien, su premu m v ale álicu i dícere. onis f. Uso: la- Aeronáu ticay Espacial de
los norteamericanos, AdministrátioAëronáu -
adiposidad: adipó sitas, atis f. Uso: epidemia tica et Spatialis Americanoru m septentrioná-
de la-, epidemīa vel pestiléntia adipositatis. liu m.
35
administrar
bienes públicos, res pú blicas vel pú blicu m tico, institu endi modu m inu su m recípere; -
aeráriu m tu eri, neg lég ere. u naleng u a, sermonem inu su m recípere.
administrar: administrare. Sin: cu rare, pro- adoquín: silex , lĭcis mf. Sin: lapis silex ;
cu rare // (conferir) administrare. Uso: - los sax u m silex .
sacramentos, sacramenta administrare.
adoquinado: adj pav imentatu s, a, u m. Sin:
administrativo: administrativ u s vel adminis- sílice stratu s; lapídibu s constratu s // su st stra-
trató riu s, a , u m. Sin: qu i (qu ae, qu od) ad ad- tu ra, ae f. Sin: stratu m, pav imentu m; silíceu m
ministrationem (vel ad res administrandas) pav imentu m.
pértinet (vel pertinebat …). Uso: estado-, ad-
ministrató riu s statu s; administrató ria condí- adoquinar: sílice stérnere.
cio; fu nciones -, mú nera administrativ a;
g enio-, reru m civ íliu m g erendaru m perítia. adoración: adorátio, onis f.
36
aerolínea
aduanero: adj v ectig alis, e // su st pó rtitor, aeroclub: aëronáu ticu s círcu lu s (-i m). Sin:
oris m. Sin: pu blicanu s; telonáriu s; v ectig áli- sodalíciu m aériu m.
bu s praefectu s.
aerodinámica: aërody námica, ae f. Sin: aë-
aducir: afferre, proferre. Uso: - u nejemplo, rody námica sciéntia, doctrina, rátio, ars.
afferre áliqu id ex empli cau sā vel g rátiā; - mu -
ch os ejemplos, ex emploru m copiā u ti vel niti; aerodinámico: aërody námicu s, a, u m.
- comoexcu sa opretextou naenfermedad,
morbu m ex cu sare; h abere ex cu sationem aeródromo: aëró dromu s, i m; v. aeroesta-
morbi; v aletú dinem có rporis obténdere; u ti ció n, aeropu erto.
ex cu satione v aletú dinis; - comomotivoqu e
…, cau sari (conac e inf, oconqu od y su bj); aeroestación: státio (-onis f) aëronáu tica.
obténdere vel rationem obténdere (conac e Sin: státioaëronáv iu m, aëroplanoru m, aëro-
inf). v eh icu loru m; v. aeró dromo, aeropu erto.
adulación: adu látio, onis f. Uso: con-, adu - aerofagía: aëroph ág ia sive - ph ag īa, ae f. Sin:
lanter. áëris dev orátiovel deg lú tio.
adulterar: corrú mpere. Sin: deprav are; v i- aerofobia: aëroph ó bia sive -ph obīa, ae f. Sin:
tiare. áëris impatiéntia, pav or, h orror.
adventista: adv entista, ae m. Uso: - del sép- aerofoto, v. aerofotog rafía(imag en).
timodía, adv entista septem dieru m.
aerofotografía: (arte) ars aëroph otog ráph ica
adverbio: adv érbiu m, ii n. // (imag en) aëroph otog raph ema, ătis n; imag o
aëroph otog ráph ica.
adversativo: adv ersativ u s, a, u m.
aerofotometría: aëroph otométria sive aëro-
advertencia: (aviso) admonítio, onis f. ph otometrīa, ae f.
37
aerolito
aerolito: aëró lith u s, i m. Sin: báetu lu s, báety - aeronaval: aëronav alis, e. Sin: aériu s et na-
lu s; bolis, ĭdis f ; ardens lapis. v alis.
aerología: aëroló g ia sive -log īa, ae f. Sin: aeronave: aëronav is vel aërinav is, is f. Sin:
áëris doctrina. aërov eh ícu lu m vel aëriv eh ícu lu m; nav is
aéria; aériu m nav íg iu m vel v eh ícu lu m.
aerometría: aërométria sive -metrīa, ae f.
Sin: áëris metiendi rátio, sciéntia, doctrina. aeronavegación: aëria nav ig átio (-onis f).
Sin: aërinav ig átio.
aerómetro: aëró metru m, i n. Sin: instru men-
tu m aërométricu m; áëris mensu rae index ; aeronavegante: (personaqu e naveg apor el
áëris metiendi instru mentu m. aire comopasajero) v. pasajero(- de avió n)
// (aeronau ta) v. estavoz.
aeromodelismo: formellaru m aëronav áliu m
fing endaru m ars. Uso: dedicarse al -, for- aeroplano: aëroplanu m sive aëró planu m, i n;
mellis aëronav álibu s fing endis stu dere. v. avió n.
38
afeminación
aerotecnia oaerotécnica: aërotéch nia, aëri- afectividad: affectív itas, atis f. Sin: affectio-
téch nia, aërotéch nica, aëritéch nica, ae f. Sin: nes ánimi.
aërotéch nica vel aëritéch nica sciéntia, disci-
plina, ars. afecto: affectu s, u s m. Sin: benev oléntia;
amor.
aerotécnico: aërotéch nicu s vel aëritéch ni-
cu s, a, u m. afectuosamente: affectu ose vel affectiose.
Sin: amanter; benév ole; benig ne; affectu oso
aeroterapia: aëroth erapīa vel aërith erapīa, ae ánimo.
f.
afectuosidad: amabílitas, atis f. Sin: benev o-
aerotermo: aëroth érmicu s vel aërith érmicu s, léntia.
a, u m. Uso: h orno-, fu rnu s aëroth érmicu s.
afectuoso: affectu osu s vel affectiosu s, a, u m.
aerotransportado: aërov ectu s vel aëriv ec- Sin: benév olu s; benig nu s.
tu s, a, u m. Sin: per áëra vel per áërem v ec-
tu s. afeitadora: rasó riu m, ii n. Sin: mách ina vel
mach ínu la rasó ria. Uso: - eléctrica, rasó riu m
aerotropismo: aërotropismu s vel aëritropis- eléctricu m; mách ina vel mach ínu la rasó ria
mu s, i m. eléctrica; nov ácu la eléctrica; nov ácu la eléc-
tride acta; v. rasu radora.
aerovía: v ía aéria vel aérea. Sin: trames aé-
riu s vel aéreu s. afeitar: barbam tondere vel (ab)rádere // afei-
tarse connavaja, nov ácu lā barbam rádere //
afasia: aph ásia sive aph asīa, ae f. Sin: locu - (poner afeites) v. afeite.
tionis amíssio(pérdidatotal de lafacu ltad
del leng u aje); locu tionis deféctio, defectu s, afeite: (cosmético) pig mentu m, i n. Sin:
pertu rbátio(pérdidaparcial). fu cu s. Uso: - femenino, mu líebre oris vel fa-
ciei medicamen; poner afeites, fu coillínere;
afección: afféctio, onis f. fu care vel infu care; pig mentis illínere.
afectación: affectátio, onis f. Sin: ostentátio, afelio: aph éliu m, ii n; aph éliu s, ii m.
simu látio, moléstia. Uso: eleg anciasin-, ele-
g ántia sine moléstia; con-, v. afectadamente. afemia, v. afasia.
39
afeminadamente
afilador: acu tiator, oris m. Sin: acu táriu s, co- afluencia: afflu éntia, ae f. Sin: frequ éntia;
tiáriu s, samiator, samiáriu s; faber acu miná- frequ entátio. Uso: - alas u rnas, su ffrag ioru m
riu s; qu i ácu it cote ferru m vel ferramenta // frequ éntia; - de coch es, afflu éntia vel fre-
(instru mentoparaafilar) acu táriu m, ii n. Sin: qu éntia v eh icu laris.
mola vel mách ina acu minária //(correa de
afilar) tentipélliu m, ii n. Sin: cos (cotis f) afluente: amnis (-is m) vel flú v iu s (-ii m) ín-
ferroacu endo. flu ens.
afiladura: ex acú tio, onis f. afonía: aph ó nia sive aph onīa, ae f. Sin: v ocis
priv átiovel amíssio(- total) ; v ocis deféctio,
afilalápices: cu spidamentu m, i n. S in: (ins- defectu s (-u s m), tenú itas (- parcial).
tru mentu m) cu spidáriu m, spicu láriu m, acu -
mináriu m; scriptó rii lápidis cu spidamentu m. afónico: (- total) áph onu s, a, u m. Sin: v oce
carens; sine v oce; qu i est sine v oce; (- par-
afilar: acú ere, ex acú ere. Sin: acu minare. cial) qu em v ox defecit. Sin: cu iu s v ox obs-
cu ra vel obscu rata est.
afiliación: affiliátio, onis f. Sin: adscríptio,
inscríptio; ag g reg átio; cooptátio(inqu andam aforismo: aph orismu s, i m. Sin: senténtia;
40
agente
afrancesar: g állice contaminare vel inqu i- ágape: (convite de caridad entre los primeros
nare. Sin: more g állicoformare, conformare, cristianos) ág ape, es f. Sin: fraternu m vel ca-
institú ere. ritatis conv ív iu m.
afta: apth th ae, aru m fpl. Sin: oscedo, dĭnis f. agenda: codicillu s, i m. Sin: libellu s, com-
mentaríolu m; adv ersária, oru m npl; memo-
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel rialis libellu s; ordoag endoru m.
-i) epizoó tica.
agente: (fu erzaqu e obra) v is (ac v im; abl v i;
41
aggiornamento
pl v ires, -iu m). Sin: id qu od éfficit vel ag it // agio: có lly bu s, i m. Sin: permu tationis fru c-
(el qu e obra) effíciens, entis m. Sin: ag ens // tu s.
(personaqu e obraconpoder de otra) procu -
rator, oris m // (cosaqu e produ ce u nefecto) agiotador, v. ag iotista.
cau sa, ae f. Sin: v ices vel partes alicú iu s
ag ens; personam alicú iu s ag ens vel sú stinens. agiotaje: pecú niae nu ndinátio(-onis f). Uso:
Uso: - bancario, cu rator nu mmu láriu s; - di- ejercer el -, nu ndinari; pecu niā vel mércibu s
plomático, leg ati minister; - ejecu tor, appá- nu ndinari; lu cra fácere prétiis (mérciu m) v i-
ritor; coactor; - electoral, stu diosu s tiatis.
su ffrag ator; competitoris fau tor; - fidu ciario,
cu rator; - fiscal, ex actor, coactor; actor pu bli- agiotista: nu ndinator, oris m.
cu s; tribu toru m ex actor; - patoló g ico, morbi
cau sa; - provocador, concitator minister; - se- agitación: ag itátio, onis f. Sin: instig átio.
creto, specu lator tectu s; ex plorator; - secretos
ru sos de laKGB, tecti ministri rú ssici e soda- agitador: (varillade vidrioqu e se u sapara
litate, litteris compendiáriis KGB insig ni; - revolver líqu idos) ag itató riu m, ii n. Sin: v ír-
tó xico, v iru s; v enenu m; tó x ica v is; - de bolsa, g u la ag itató ria // (personaqu e provocacon-
de cambio, de cambioy bolsa, ch rematista; flictos sociales opolíticos) ag itator, oris m.
nu mmu láriu s; nu mmis mercandis cu rator; Sin: tu rbator vel pertu rbator; instimu lator;
cu rator pecú niae permu tandae; nu mmoru m concitator. Uso: - popu lar, seditiosu s, i m;
commu tator; - de circu lació n, miles v iató - v u lg i vel plebis tu rbator, concitator, có ncitor;
riu s; - del contraespionaje, ex ploratoru m ex - qu i ág itat vel ex ág itat (ag itabat vel ex ag ita-
plorator; - de neg ocios, neg otiator; cu rator bat).
vel confector neg otioru m; - de policía, minis-
ter vel cu stos pú blicu s; u rbis cu stos; v ig il, aglobulia: ag lobú lia, ae f. Sin: g ló bu li demi-
ĭlis; - de policíasecreta, miles occu ltu s a pú - nu ti mpl; g lobu loru m ru broru m deminú tio,
blica tu tela; - de seg u ridad, pú blicae secu ri- deféctio, defectu s.
tatis cu stos; - de transportes, bastag áriu s;
mérciu m ex peditor; missionu m procu rator; aglutinación: g lu tinátiovel ag g lu tinátio, onis
qu i neg ó tiu m mérciu m adv ectandaru m g erit; f.
- de viajes, itíneru m procu rator.
aglutinante: ág g lu tinans, g lú tinans, cong lú -
aggiornamento, v. actu alizació n. tinans, antis. Sin : ag g lu tinató riu s ; ag g lu ti-
nativ u s, g lu tinativ u s; lig ató riu s.
agilidad: ag ílitas, atis f. Sin: celéritas. Uso: -
espiritu al, celéritas ánimi; ánimi mobílitas; - agnosia: ag nó sia sive ag nosīa, ae f.
de estilo, ex pedita et fácile cu rrens orátio; -
de ing enio, celéritas ing énii; ing éniu m ad agnosticismo: ag nosticismu s, i m. Sin: ag -
ó mnia v ersátile; - de movimientos, céleres nó stica doctrina vel ph ilosó ph ia; mentis h ábi-
motu s mpl; - de pensamiento, céleris mens; - tu s ag nó sticu s.
encorrer, pernícitas, v eló citas.
agnóstico: adj ag nó sticu s, a, u m. Sin: ad ag -
ágilmente: ag íliter. Sin: perníciter; celériter; nosticismu m áttinens // su st ag nó sticu s, i m.
mobíliter; ex pedite. Sin: ag nosticismi sectator, stu diosu s, fau tor.
42
agronómico
43
agrónomo
ad disciplinam vel rationem colendoru m mal, aqu a cálida; - tibia, aqu a tépida; - tó nica,
ag roru m pértinens. aqu a tó nica vel ch ininata; - de cal, aqu a cal-
cis; - de cebada, aqu a h ordácea; - de Colonia,
agrónomo: ag ró nomu s, i m. Sin: ag roru m aqu a coloniensis; odoramentu m coloniense;
cu ltu rae peritu s vel peritíssimu s; ag ráriae dis- - de cristalizació n, aqu a cry stallizationis; - de
ciplinae peritu s. pozo, aqu a pu teana vel pu tealis; - de S eltz,
aqu a selterana // sacar -, aqu are // fig , estar
agrupación: cong reg átio, onis f. Sin: coetu s; conel - al cu ello, inex trema spe salu tis esse;
manu s; g lobu s. h acérsele au no- laboca, sentire sibi mov eri
saliv am; llevar el - asu molino, omnia ad
agrupar: cong reg are. Sin: cong lobare. u tilitatem su am referre; ó mnia inrem su am
conv értere; tomar - enh arnero, escribir enel
agrura: ácriu m pomoru m sata npl. -, dar palos enel -, imbrem incribru m g é-
rere; in aqu a scríbere; litu s arare; v ires in
agua: aqu a, ae f. Uso: - acídu la, aqu a ací- v entu m effú ndere; fru stra laborare; ó leu m et
du la; - artesiana, aqu a artesiana; - bau tismal, ó peram pérdere; se parecencomodos g otas
aqu a baptismalis; - bendita, aqu a benedicta, de -, tam símiles su nt qu am ov oov u m.
sacra, lu stralis, lú strica; - caliente, cálida
aqu a; - carbó nica, v. ag u a de S eltz; - co- aguabenditera, v. pila.
rriente, aqu a flu ens vel pró flu ens; - destilada,
aqu a stillata vel stillatícia; aqu a artifício aguacero, v. tu rbió n.
stillata; aqu a ch émice pu ra; - du lce, aqu a
du lcis; - estancada, mu erta, aqu a stag nans; - aguafiestas: tu rbator, oris m. Sin: importu -
esterilizada, aqu a sterilizata; - filtrada, aqu a nu s v isitator; h omomolestu s vel importu nu s;
saccata vel percolata; - flu vial, - de río, aqu a interpellator; interv entor.
flu v ialis; - freática, aqu a su bterránea; - fría,
aqu a fríg ida; - fu erte, aqu a nitrata; - g aseada, aguafuerte: imag o(-g ĭnis f) aqu ā nitratā in-
aqu a g ásiomedicata; - h elada, aqu a cong e- cisa. Sin: tábu la aqu ā ácidā caelata.
lata; aqu a g elu districta; aqu a g lácie concreta;
- h irviendo, aqu a ferv ens; - manantial, aqu a aguamanil: aqu imanile, aqu iminale, aqu ae-
v iv a vel sáliens; - marina, - de mar, aqu a ma- manale, is n. Sin: aqu imináriu m; aqu ale, is n.
rina; - mineral, aqu a mineralis, medicata, me-
dicamentosa, salu taris; - oxig enada, aqu a aguamarina: bery llu s (-i m) caerú leu s.
ox y g éniomedicata vel ditata; - nopotable,
aqu a potu insalu bri; aqu a potu insalu bris; - aguamiel, v. vino.
plu vial, - de llu via, aqu a plú v ia, plu v ialis,
plu v iátilis; - potable, aqu a potábilis, potó ria; aguapié, v. vinillo.
aqu a potu lenta, pocu lenta, pocu laris, bíbilis;
aqu a ad bibendu m (vel ad potandu m) apta; aguar: aqu ā dilú ere vel temperare (áliqu id)
aqu a pó tu i apta; aqu a salu bri potu ; aqu a potu // fig remíttere; mitig are; lenire.
salu bris; - residu ales, deflú v iu m (fabrica-
ru m); - rosada, - de rosas, rosae su ccu s; - sa- aguardiente: aqu a ardens. Sin: aqu a v itae;
lada, aqu a salsa; - su bterránea, - de fondo, stillatícia pó tiov itíg ena.
aqu a su bterránea; - su lfu rosa, aqu a su lph ú -
rea, su lph u rosa, sú lph u rans, su lph u rata; - ter- aguarrás: aqu a résinae vel resinalis. Sin:
44
aire
agudizar: acú ere. Sin: acu tu m fácere vel réd- ahijado, da: fíliu s lu stralis; fília lu stralis.
dere // ag u dizarse (ag ravarse u naenferme-
dad) ing rav éscere. ahorcable: cru cis offa (-ae f).
45
airón
pu ru s; - rarefacto, aër ex tenu atu s; al - libre, ajedrez: latru ncu loru m lu du s. Sin: calcu lo-
su bdialis, e; su b diovel su b div o; ináëre pa- ru m lu su s; lu du s latru ncu láriu s. Uso: partido
tenti // Mús cantiú ncu la, ae f. Sin: sincíniu m; de -, latru ncu loru m certamen; tablerode -, tá-
monó diu m; v. canció n. bu la latru ncu lária; ju g ar al -, latrú ncu lis (vel
ad latrú ncu los) lú dere.
airón: árdea, ae f.
ajemez: bífora, ae f. Sin: fenestra bíforis; an-
aislacionismo: seg reg ationismu s, i m. Sin: g u sta fenestella, colu mnā interpositā.
ab alioru m rebu s secrétiovel seiú nctio.
ajenjo: absínth iu m, ii n.
aislacionista: (adj y su st) seg reg ationista //
adj ad seiu nctionem ab alioru m rebu s átti- ají: piperitis (-is vel -tĭdis f) acrior.
nens // su st seiu nctionis ab alioru m rebu s fau -
tor. ajo: áliu m vel álliu m, ii n. Uso: de -, alliá-
ceu s; olor a-, odor alliáceu s.
aislado: seg reg atu s, a, u m. Sin: releg atu s;
seclu su s; separatu s. ajuar: su pellex vel su ppellex , léctilis f.
aislador: (qu e aísla) ség reg ans. Sin: disiu n- ajustar: - alg oalas condiciones, áliqu id me-
g ens; séparans; qu od séparat vel seiu ng it ab tiri reru m condició nibu s.
áliqu a re // (cu erpoqu e interceptael pasoa
laelectricidad, al calor oal sonido) intercep- ajusticiar: (ú ltimo) su pplícioaffícere. Sin:
tor, oris m. Sin: seiu nctor; separator // Electr, (cápitis) su pplíciu m de áliqu osú mere; su p-
adj diffu sionem impédiens; diffu sioni repu g - plícionecare vel occídere; ser aju sticiado,
nató riu s; propag ationi resistens; qu od intér- su pplício(cápitis) áffici; morte mu ltari.
cipit flu x u m eléctricu m; qu od interclu dit
flu entu m eléctricu m; su st insu latru m, i n; ala: ala, ae f. Uso: - derech a, izqu ierda, ala
(flu x u s eléctrici) interceptó riu m vel disiu nc- dex tra, laev a; - del sombrero, ala vel marg o
tó riu m; (flu entoeléctrico) repu g nató riu m. (-g ĭnis mf); - de u nejército, ala; cornu ; cortarle
au nolas -, incídere pennas álicu i; renacerle
aislamiento: seg reg átio, onis f. Sin: releg á- au nolas -, pennas álicu i renasci.
tio; separátio. Uso: celdade -, cu stó dia sing u -
laris // Fís, Electr insu látio, onis f. Sin: alabarda: h asta, ae f. Sin: h asta secu rífera;
intercéptio; disiú nctio. ansata h asta; secu ris h astata.
aislar: seg reg are. Sin: disiú ng ere, seiú ng ere, alabardero: h astatu s, i m. Sin: h astatu s
seclú dere, separare // Fís, Electr insu lare. miles; miles h astā (secu ríferā vel ansatā) ar-
Sin: intercípere; disiú ng ere // aislarse, sponte matu s.
seg reg ari. Sin: semetipsu m a societate seiú n-
g ere. alabastrita oalabastrites: alabastrites, ae m
(ac -en).
ajedrecista: latru ncu loru m lu sor (-oris m).
alabastro: alabastru m, i n; alabaster, stri m.
ajedrecístico: ad lu du m vel ad lu su m latru n-
cu loru m spectans. álabe: (Tecnol, parte de u naru edah idráu -
46
alba
alajú: libu m mellitu m vel aromáticu m. Sin: alarma: señal de -, perícu li sig nu m. Sin: sig -
panis mellitu s. nu m monitó riu m; perícu li index . Uso: - so-
fisticada, sig nu m monitó riu m su mmo
alambicamiento: ex préssio, onis f // fig artifícioconfectu m; aparatode -, apparatu s
cav illátio; mentis inténtiovel ag itátio. (-u s m) pericu loru m index ; silbato, silbidode
-, monitó riu s síbilu s; sirenade -, sirena sibi-
alambicar: su cu m ex prímere vel elícere // fig latrix vel monitó ria; sonidode -, monitó riu s
ing éniu m inténdere. Sin: mentem acú ere, fa- só nitu s; timbre de -, monitó riu m tintinnábu -
tig are, torqu ere. lu m; monitó riu s tinnitu s; su enala-, moni-
tó riu s só nitu s (vel tinnitu s) elícitu r, éditu r,
alambique: fornácu la, ae f. Sin: fornácu la pérsonat; tinnit vel strepit perícu li index // fig
stillatícia; clíbanu s stillatíciu s. sollicitu do, dĭnis f. Sin: timor; trepidátio.
47
albacea
albacea: ex secu tor (-oris m) testamenti. Sin: dela, ó ffu la mu rtati; - de ch orizo, ó ffu la to-
testamenti cu rator; cu rator ex testamento. mácinae.
A lbania: Albánia sive -banīa, ae f. álbum: albu m, i n. Sin: tábu la. Uso: - foto-
g ráfico, albu m ph otog ráph icu m.
albañal, v. alcantarilla.
albúmina: albú mina, ae f. Sin: albu men; al-
albañil: stru ctor, oris m. Sin: mu ráriu s; cae- bu mentu m.
mentáriu s; faber caementáriu s.
albuminoide: albu minó ides, is mf.
albarda: (piezaprincipal del aparejode las
caballerías de carg a) clitellae, aru m fpl; v. alcabalero, v. exactor.
basto// (sillade montar) sella (-ae f) baiu la-
tó ria. alcachofa: cínara vel cýnara, ae f. Sin: cár-
du u s h ortensis vel h orténsiu s. Uso: - silvestre,
albaricoque: armeníacu m, i n. Sin: armení- v. alcau cí, alcau cil; cabezu elade -, fru ctu s
acu m malu m; arméniu m pomu m. vel capu t cárdu i h ortensis, h orténsii, sativ i.
albaricoquero: armeníaca, ae f. Sin: arme- alcahuete, ta: (personaqu e procu ra, encu bre
níaca malu s, arbor, pru nu s. ofacilitau namor ilícito) leno, onis m; lena,
ae f.
albatros: laru s, i m.
alcaide: castellanu s, i m. Sin: castelloprae-
albergador, ra: dó minu s, dó mina dev ersó rii. pó situ s.
albergue: dev ersó riu m, ii n. Sin: dev ertícu - alcaidesa: castellana, ae f. Sin: castelli dó -
lu m. Uso: - de laju ventu d, dev ersó riu m reci- mina.
piendis iu v énibu s; - pequ eño, h ospitíolu m.
alcalde: sýndicu s, i m. Sin: u rbis mag ister;
albinismo: albinismu s, i m. praefectu s cív iu m; rector civ itatis; (de aldea)
rector v ici; praefectu s pag i; bu rg imag ister.
albino: adj albícomu s, a, u m // su st h omoal-
bícomu s. alcaldía: domu s (-u s f) vel sedes (-is f) mu ni-
cipalis.
albóndiga: artó creas, atis n. Sin: offa.
álcali: alcáliu m, ii n. Sin: álcali indecl; sal
albondiguilla: ó ffu la, ae f. Uso: - de morta- (salis m) álcalis; sal (salis n) álcale; sal po-
48
alcuzcuz
tássicu m. mitorio.
alcalímetro: alcalímetru m, i n. alcohol: álcoh ol, ŏlis mn; alcó h olu m, i n; ál-
k oh ol; alk ó h olu m. Uso: - etílico, aeth anolu m;
alcalino: alcalīnu s sive alcálinu s; alcálicu s, álcoh ol aeth ýlicu s; - metílico, álcoh ol meth ý-
a, u m. Uso: su stancias -, su bstántiae alcalī- licu s; alcó h olu m meth ýlicu m; v. metano; -
nae. pu ro, alcó h olu m meru m; tomar -, alcó h olu m
sú mere vel absú mere.
alcaloide: alcaló ides, is m.
alcohólico: (qu e tiene alcoh ol, referente al
alcalosis: alcalosis, is f. alcoh ol) alcoh ó licu s vel alk oh ó licu s, a, u m.
Sin: alcó h olu m có ntinens; ad alcó h olu m pér-
alcance: (talento) v. capacidad. Uso: estar al tinens. Uso: bebidas - y no-, potu lenta alco-
- (de lamano), esse inpromptu ; ad manu m h ó lica et analcoh ó lica // (qu e bebe alcoh ol
esse. conexceso) ebriosu s. Sin: v inolentu s, v ino-
su s; alcó h oli vel alcó h oloindu lg ens; alco-
alcancía: th eca (-ae f) nu mmária. h ó libu s vel alcó h olis déditu s.
49
alcuza
alcuza: (vasijaenqu e se tiene el aceite para alejarse: abire. Sin: recédere; ev ádere.
el u so diario) v as (-sis n; v asa, oru m npl)
ó lei. Sin: v as oleáriu m; ó lei ampu lla; ampu lla alelí oalhelí: leu có ionvel leu có iu m, ii n.
oleária; lécy tu s; g u t(t)u s; v. aceitera// (vina-
g reras) v. vinag rera. alemán: adj g ermanu s vel g ermánicu s, a, u m.
Sin: teu tiscu s; teu tó nicu s, th eodiscu s. Uso:
aldaba: ansa, ae f. idioma -, ling u a g ermánica vel th eodisca;
g ermánicu s vel th eodiscu s sermo; en-, g er-
aldea: pag u s, i m. Sin: v ícu s, oppídu lu m. mánice vel th eodisce; sermone Germanoru m,
Uso: - g lobal, v icu s u niv ersu s. g ermánico, th eodisco; RepúblicaDemocrá-
tica -, Democrática res pú blica Germániae
aldeano: v icanu s. orientalis // su st Germanu s, i m. Sin: Teu tis-
cu s; Teu ton, ŏnis m.
aldehuela: v ícu lu s, i m.
A lemania: Germánia, ae f. Uso: - meridio-
aleación: mix tu ra, ae f. Sin: temperátio; tem- nal, Germánia meridionalis, meridiana, meri-
peratu ra. Uso: de bu ena, mala-, bonu s, adu l- dialis; - occidental, Germánia occidentalis; -
terinu s, a, u m; platade ó ptima-, arg entu m oriental, Germánia orientalis; - u nificada,
ó ptimae notae. Germánia coadu nata; ex - democráticaorien-
tal, Democrática qu ondam Germánia orien-
aleatoriedad: álea (-ae f) dú bia. talis; República Federal de -, Res pú blica
Foederata Germániae; Foederatae Germániae
aleatorio: fortu ítu s. Sin: incertu s; dú biu s. Civ itates; la- nazi, Germánia nazística; la-
socialista oriental, Germánia socialística
alegar: - razones, rationes praetéx ere. orientalis.
alegato: adiu nctu m, i n. Sin: ch arta áddita vel alergia: allérg ia sive -lerg īa, ae f.
adiu ncta; fó liu m ádditu m vel adiu nctu m.
alérgico: allérg icu s, a, u m.
alegoría: alleg ó ria sive -g orīa, ae f. Uso: ser-
virse de aleg orías, rem per imág ines sig nifi- alergista, v. alerg ó log o.
care.
alergología: allerg oló g ia sive -log īa, ae f.
alegóricamente: alleg ó rice. Uso: h ablar -,
fig u ratis v erbis u ti; translatis v erbis loqu i; alergólogo: allerg ó log u s, i m.
imág ine u ti.
alero: su bg ru nda vel su g g ru nda, ae f. Sin:
alegórico: alleg ó ricu s, a, u m. Sin: translatu s; su bg rú ndiu m vel su g g rú ndiu m; su g g ru ndá-
fig u ratu s. tio.
50
alfombrilla
nere; h ay qu e estar -, cav endu m vel v ig ilan- seanu m vel morsense; estu diodel -, abecedá-
du m est; cau toopu s est. ria (ars); el qu e aprende el -, abecedáriu s.
alesaje: modíoli lu men(-mĭnis n). alfajía: scándu la, ae f. Uso: fabricante de al-
fajías, scandu láriu s.
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de h élice,
h élicae vel h élicis ala // (Dep, calzado en alfajor, v. alajú.
forma de aletade pez qu e u sanlas personas
paraimpu lsarse enel ag u a, al nadar obu - alfalfa: h erba (-ae f) médica.
cear) pinnae natató riae.
alfanumérico: alph anu méricu s, a, u m.
aletargado, v. letárg ico.
alfarería: fig lina vel fig u lina, ae f.
alexifármaco: adj alex iph ármacu s, a, u m.
Sin: contra v enenu m // su st alex iph ármacu m alfarero: fíg u lu s, i m. Sin: fictiliáriu s; ollá-
vel alex iph ármacon; remédiu m contra v ene- riu s.
nu m. Uso: tomar u n-, alex iph ármacu m sú -
mere; remediou ti adv ersu s v enenu m. alférez: (portaestandarte) síg nifer, ĕri m.
Sin: v ex illáriu s; praecu rsor; antesig nanu s //
A LF: Academīa Latinitati Fov endae. (su bteniente) sú btenens, entis m. Sin: su bcen-
tu rionis v icáriu s vel adiu tor; alter a su bcen-
alfa: alph a, ae f. tu rione.
51
alfombrista
algesimetría: alg esimétria sive alg esimetrīa, alianza: consociátio, onis f. Uso: - de parti-
ae f. Sin: metiendi doloris rátiovel ars. dos, coniú nctio factionu m; - de centro-iz-
qu ierda, consociátiomedio-sinistra.
algesímetro: alg esímetru m, i n. Sin: doloris
index ; metiendodolori instru mentu m. aliarse: fó edere se coniú ng ere cu m áliqu o.
Sin: societatem coniú ng ere (vel fó edere
algesiómetro, v. alg esímetro. iu ng i) cu m áliqu o.
algodón: (planta) x y lonvel x y lu m, i n. Sin: alícuota: pars, partis f. Sin: su mmae pars;
g ossýpiu m vel g ossýpion, ii n; coton, onis m qu ota pars. Uso: seg ún- fijas, secu ndu m qu o-
Uso: - h idró filo, g ossýpiu m h y dró ph ilu m; tas partes statu tas.
de -, x ýlinu s vel g ossýpinu s, a, u m; - en
rama, coacta g ossýpina npl; coactília g ossý- alienable: alienábilis, e.
pina; tomentu m g ossýpinu m; borrade -, la-
nu g ox ýlina; h iladoo tejido de esta borra, alienación: alienátio, onis f // (trastornointe-
linu m x ýlinu m; tela x ýlina; x ýlinu m línteu m; lectu al) alienátiomentis. Sin: améntia; de-
téx tile x ýlinu m; pó lvorade -, x y lonex plo- méntia.
dens.
alienista, v. psiqu iatra.
algofilia: alg oph ília sive -ph ilīa, ae f. Sin: in-
sana doloris v olu ptas vel cu pido aliento: de u n-, u noqu asi h álitu ; h astael úl-
52
almadreñas
alivio: allev átio, onis f. Sin: lev átio, mitig á- almadía, v. armadía.
tio; lénimen, lenimentu m; lev amen, lev a-
mentu m, allev amentu m; solátiu m. Uso: - del almadraba, v. atu nara.
dolor, de lafatig a…, allev átiodoloris, labo-
ris… almadreñas: scu lpó neae, aru m fpl.
53
almagesto
almanaque: calendáriu m, ii n. Sin: eph éme- almidonar: ámy lofirmare vel du rare.
ris, ĭdis f; fasti, oru m mpl; composítioanni.
Uso: - astronó mico, eph émeris astronó mica almilla: ság u lu m, i n. Uso: - sinmang as, v.
vel math emática. corpiño// (fajadel pech o) v. sostén.
almendrado: amy g dálinu s, a, u m. almohadilla: tinctó riu m sig nató riu m. Sin:
pu lv illu s sig nató riu s vel u míficu s.
almendrero, v. almendro.
almohadón: pu lv inar, aris n; pu lv inu s, i m.
almendro: amýg dalu s, i f. Uso: del -, amy g - Uso: - de aire, pu lv inu s aérifer; pu lv inu s
dáleu s, a, u m. áëre refertu s; - calorífero, th ermó ph oru m.
almíbar: mu lsu m, i n. Sin: sciropu m; sy ro- almohazar: stríg ili deterg ēre, defricare,
pu s. Uso: en-, mellitu s, a, u m. su brádere. Sin: penícu lodeterg ere.
54
alpino
55
alquería
alquimia: alch ímia, ae f. Sin: ars metallu m alterable: mu tábilis, e. Sin: qu i, qu ae, qu od
vel metalla mu tandi; au ri conficiendi ars; me- v itiari potest.
talli mu tátio.
altercado: altercátio, onis f. Sin: conv íciu m.
alquímicamente: alch imístice.
álter ego: alter eg o. Sin: alter idem.
alquímico: alch imísticu s, a, u m.
alternador: alternator, oris m.
alquimista: alch imista, ae m. Sin: alch ímiae
stu diosu s vel professor. alternancia: alternamentu m, i n.
56
alud
altimetría: altimétria sive -metrīa, ae f. Sin: altura: (elevació nsobre lasu perficie de la
altitú dinis mensu ra; altitú dinis metiendae tierra) altitu do, dĭnis f. Uso: - de u na per-
rátio, doctrina, disciplina; v. h ipsometría. sona, celsitu docó rporis, procéritas có rporis;
estar, ponerse a la - de su cometido, rebu s
altímetro: adj altimétricu s, a, u m. Sin: ad al- ag endis idó neu s su m, fio; estar, ponerse ala
titú dinem metiendam spectans // su st altíme- - de los tiempos, tempó ribu s par su m, fio.
tru m, i n. Sin: altitú dinis index ; altitú dini
metiendae instru mentu m vel index ; v. h ipsó - alubia, v. poroto.
metro.
alucinación: alu cinátio, allu cinátio, h alu ci-
altiplanicie: oropédiu m, ii n. Sin: alta vel nátio, h allu cinátio, onis f. Sin: mentis error;
édita planíties; montis vel montana planíties; species falsa. Uso: tener alu cinaciones, v anas
rég ioindorsomontis porrecta. imág ines accípere; padecer alu cinaciones,
alu cinari, allu cinari, h alu cinari, h allu cinari.
altiplano, v. altiplanicie. Sin: décipi, falli, illu di.
altisonante: altísonans, antis; altísonu s, a, alucinado: alu cinatu s, allu cinatu s, h alu cina-
u m. tu s, h allu cinatu s, a, u m. Sin: alu cinatione
captu s, deceptu s, laborans.
alto: (altu ra) altitu do, dĭnis f. Uso: lanave
tiene setentay dos metros de -, nav is inalti- alucinante: alu cinató riu s, a, u m.
tú dinem septu ag inta du oru m metroru m ex -
ténditu r // ¡alto! ¡altoah í!: siste!, consiste! alucinar: (produ cir alu cinació n) inerrorem
Sin: g radu m siste! // - el fu eg o, ig nistítiu m, indú cere // (fig ofu scar, sedu cir o eng añar
ii n. conarte) cápere, decípere; illú dere (condat
oiny ac); irretire.
altoparlante: meg áph onu m sive meg aph ōnu m,
i n; meg aph ó niu m, ii n. Sin: meg aloph onu m; alucinógeno: adj alu cinató riu s, a, u m // su st
amplificató riu m (instru mentu m); repercu ssó - medicamentu m alu cinató riu m.
riu m; v ocis amplificator; v. altavoz.
alud: labina, ae f. Sin: nív iu m moles; nív iu m
altorrelieve: écty pa imag o(-g ĭnis f). Sin: alta moles décidens vel delabens (cu andose está
57
aludir
desarrollando); niv es dev olu tae vel delapsae v ione v ex ati (perju dicados por el -); aqu a-
fpl; dev olu tu s nív iu m lapsu s; ing ens nív iu m ru m allu v ione ó bru ti (ah og ados por el -);
moles e monte dev olu ta vel delapsa. Uso: cae allu v ione e su is sédibu s detu rbati (ech ados
u n-, nív iu m moles de monte dev ó lv itu r vel de su s moradas por el -).
lábitu r; caminos obstru idos por los -, v iae ní-
v iu m mó libu s interclu sae. alveolitis: alv eolitis, ĭdis f. Sin: alv eoru m in-
flammátiovel inflátio. Uso: - dental, alv eoli-
aludir: áliqu em vel áliqu id sig nificare. Sin: tis dentária; déntiu m alv eoloru m
áliqu em desig nare; áliqu id táng ere; sig nifica- inflammátio; - pu lmonar, alv eolitis pu lmoná-
tione áliqu em appellare; de áliqu a re mentio- ria; pu lmonu m alv eoloru m inflátio.
nem inícere; allú dere + dat; annú ere;
adu mbratim memorare; lév iter táng ere vel at- alvéolo: alv éolu s, i m. Uso: - pu lmonar, al-
tíng ere. v éolu s pu lmonaris vel pu lmonáriu s.
alumbre: alu men, mĭnis n. alza: - enel preciode los víveres, prétii áu c-
tio; pretioru m du rítia. Sin: g ráv itas vel saev í-
aluminio: alu míniu m, ii n. tia annonae; annonae cáritas, g ráv itas,
au g mentu m.
alumna: alu mna, ae f. Sin: discípu la (dat y
abl pl -abu s). alzacoches, v. críqu et.
alumnado: cu ncti alu mni; sch olástici; dis- alzacuello: có llu lu m, i n. Sin: focale; colli
cípu li mpl. amictu s (-u s m) vel corona.
58
ámbar
amarar: aequ orari. Sin: inmare descéndere, amasadura: su báctio, onis f; su bactu s, u s m.
appéllere, desilire; ad aequ or appéllere vel
delabi. amasar: su bíg ere. Sin: dépsere; g lu tinare,
cong lu tinare. Uso: - h arina, su bíg ere fari-
amargamente: amare. Sin: amáriter. nam; - pan, dépsere panem.
amargo: (du lce) v. amarg u illo; (licor) ambages: ambag es, u m fpl. Uso: sin-, missis
amarellu s, i m. ambág ibu s.
59
ambidextro
dillo, ambra, ae f; ambru m, i n; - neg ro, - natu rae loca; res ex terna; res ex ternae; cir-
azabach e, ambru m nig ru m. cu mstántiae, aru m fpl.
ambiente: - artístico, artíficu m ámbitu s (-u s ambón: ambo, ōnis m. Sin: cáth edra; pú lpi-
m); - científico, disciplinaru m natu ráliu m ám- tu m; su g g estu s, u s m; v. púlpito.
bitu s; - corrompido, moru m temporu mqu e
v itia, vel corru ptelae, vel tu rpitú dines; - do- ambulancia: au toárcera, ae f. Sin: árcera au -
méstico, domésticu s conv ictu s; doméstica tomatária; au toraeda infirmis (ex cipiendis);
consó rtio; - favorable, secu ndi h ó mines mpl; au toambu lató riu m (v eh ícu lu m); au tocinetu m
- h istó rico, témporu m ac reru m adiu ncta npl; aeg roru m; au tov eh ícu lu mm sau cioru m; au -
- h ostil, h ó mines ímprobi mpl; - literario, lit- toárcera infirmoru m vel sau cioru m.
teratoru m ámbitu s; - moral, moru m condicio-
nes; - periodístico, diu rnarioru m ámbitu s; - ambulante: ámbu lans, antis. Sin: ambu lató -
obrero, opíficu m ordo; opífices mpl; - reli- riu s; circu mforáneu s. Uso: vendedor -, am-
g ioso, ámbitu s sacer; relig iosae v itae condi- bu lator; ínstitor; círcitor; circu lator.
ciones; - social, socialis ámbitu s; socialis
v itae condiciones; témpora et personae // - ambulatorio: (qu e sirve paracaminar) am-
g eofísico, ámbitu s, u s m. Sin: circu miectu s, bu lató riu s, a, u m // (dispensario) ambu lató -
u s m; ambiéntia, iu m npl; circu miecta, oru m riu m, ii n. Sin: ambu lató riu m médicu m vel
npl; circu miacéntia, iu m npl; circu mfu sa, v aletu dináriu m.
oru m npl; locoru m natu ra; reru m locoru mqu e
adiu ncta; circu miecta natu ra; circu miacentia ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
60
aminoácido
americanizar: americanizare. Sin: mores amígdala: amýg dala, ae f. Sin: tonsilla. Uso:
americanos indú cere vel indú ere. inflamació nde las -, v. amig dalitis; su pu ra-
ció n, u lceració nde las -, tonsillaru m su ppu -
americano: adj americanu s, a, u m // su st rátiovel u lcerátio.
Americanu s, i m.
amigdalitis: amy g dalites, tĭdis f. Sin: amýg -
amerindio: Indu s americanu s m. Sin: au - dalae inflammátio; tonsillaru m inflátio.
toch th on(-ŏnis m) americanu s.
amina: amina, ae f.
ametista, v. amatista.
aminoácido: aminoácidu m, i n.
61
amistoso
amito: amictu s, u s m. Sin: epomis, ĭdis f; lí- amoníaco: su st sal ammoníacu m n; sal am-
neu s amictu s; línea epomis. moníacu s m; (g as compu estode ázoe e h idró -
g eno) v apor ammoníacu s; (disolu ció nde g as
amnesia: amnésia sive -nesīa, ae f. Sin: me- amoníacoenag u a) liqu or ammoníacu s // adj
mó riae amíssio(pérdida); memó riae deféctio ammoníacu s, a, u m.
(debilidad notable). Uso: estoy su jetoafre-
cu entes -, memó ria saepe me déficit. amonio: ammó niu m, ii n.
A mnesty International: Amnéstia (-ae f) In- amor: amor, oris m. Sin: diléctio. Uso: - con-
ternationalis. Sin: socíetas internationalis ab yu g al, coniu g alis amor; - divino, cáritas; -
amnéstia; sodálitas ab amnéstia internatio- materno, matris amor; materna cáritas.
nali; amnéstia inter g entes.
amoral: sensu s moralis ex pers. Sin: leg is
amnistía: amnéstia sive -nestīa, ae f. Sin: im- moralis nég leg ens.
pú nitas; v énia et oblív io; v énia et impú nitas;
v énia incolu mitasqu e; oblív ioreru m ante ac- amorcillo: álig er pu er Cu pīdo.
taru m vel praeteritaru m; poenaru m remíssio
et oblív io; oblív io factoru m dictoru mqu e. amorfo: amorph u s, a, u m. Sin: informis;
Uso: - parcial, amnéstia particu laris vel par- formā carens.
tialis; - total, amnestia totalis; - g eneral, ó m-
niu m factoru m dictoru mqu e oblív io; - amortiguador: antipu lsó riu m, ii n.
política, discordiaru m oblív io.
amortizable: amortizábilis, e . Sin: ex stin-
amnistiar: amnéstiam concédere. Sin: am- g u íbilis; solú bilis.
néstiam decérnere; obliv ionem praestare vel
sancire, v éniam et impu nitatem dare vel lar- amortización: amortizátio, onis f. Sin: ex stínc-
g iri; v éniam inpraetéritu m donare. tio; solú tio. Uso: - encu otas, g radalis vel g ra-
dária solú tio; - de u na deu da, aeris alieni
amoblado: (su pelléctile) instru ctu s, a, u m. solú tiovel ex stínctio; débitae pecú niae solú -
tio; - de u ncrédito, iu sti créditi solú tio; cré-
amoblar: (su pelléctile) instrú ere (por ej, ditae pecú niae solú tio.
domu m, u nacasa; conclav e, u ncu arto).
amortizado: amortizatu s, a, u m. Sin: ex stinc-
amok: amok nindecl. tu s; solu tu s.
62
anacámptico
u naserie de años, inannos só lv ere; - u ncré- amplitud: - de ideas, ánimi mentisqu e am-
dito, créditu m só lv ere; - u na deu da, pecú - plitu do.
niam débitam só lv ere; débitu m álicu i
só lv ere; - u nadeu daal contado, pecú niam ampolla: (vasija de vidrio ode metal) am-
praesentem só lv ere; noestar encondiciones pu lla, ae f. Sin: ph íala. Uso: pequ eña-, am-
de - las deu das, solv endononesse. pú llu la; lag ú ncu la; fabricante de ampollas,
ampu lláriu s, ii m // (tu bitode vidrio) tú bu lu s
amperaje: amperiana (eléctridis) ténsio. (-i m) v ítreu s. Sin: v ítreu m su btilíssimu m vel
tenu íssimu m // (vejig a) pú su la vel pú stu la ae
ampere, v. amperio. f // (vinajera) v. estavoz.
ampliador: (aparatoomáqu inaqu e amplía) amputación: ampu tátio, onis f. Sin: ex séctio,
amplificató ria, ae f (mách ina). tru ncátio.
amplificación: amplificátio, onis f. Sin: am- amuleto: amu letu m, i n. Sin: res av erru nca;
pliátio// Fotog r maiorátiovel ampliátioph o- enpl tambiénpráebia, oru m n.
tog ráph ica; (fotog rafía, texto, plano, etc.,
ampliados) antíty pu m amplificatu m n. Uso: amura: propes, pĕdis m.
- electró nica, amplificátioelectró nica.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptístria,
amplificador: Fís, Electr amplificató riu m, ii ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, asser-
n. Sin: amplificatru m; mách ina amplificató - trix f.
ria; instru mentu m amplificató riu m // (alta-
voz) v. estavoz. anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resu scitátio.
63
anacardo
anacreóntico: anacreontīu s, vel anacreon- analgésico: adj analg ésicu s vel analg éticu s,
tēu s, vel anacreó nticu s, a, u m // su st ana- a, u m. Sin: indoló riu s; dolorem áu ferens vel
creontīu s, ii m (v ersu s, nú meru s); arcens. Uso: remedios -, indoló ria, oru m //
anacreontīu m, ii n(metru m). su st anó dy nu m, i n; medicamenanalg ési-
cu m; analg ésicu m medicamentu m.
anacrónico: anach ronísticu s, a, u m. Sin:
desu etu s; obsoletu s; a témporis ratione ab- análisis: (descomposició nde u ncu erpoen
h orrens. su s principios constitu tivos) resolú tio, onis f
// (examen qu e se h ace de alg ún asu nto,
anacronismo: anach ronismu s, i m. Sin: error obra, etc.) anály sis , is (ac -im, abl -i) f. Sin:
ch ronoló g icu s; falsa vel errata témporu m inv estig átio, perv estig átio; inqu isítio; ex pli-
compu tátio// fig res a nostris abh orrens tem- cátio; analýtice, es f. Uso: - aritmético, cien-
pó ribu s; qu od a ratione témporis abh orret vel tífico, espectral, estético, filosó fico,
alienu m est; qu od a nostris mó ribu s abh orret. g ramatical, h istó rico, ló g ico, matemático,
Uso: caer enanacronismos, rectu m témpo- psicoló g ico, qu ímico, anály sis arith mética,
ru m ó rdinem nonserv are. scientífica, spectralis, aesth ética, ph ilosó -
ph ica, g rammaticalis, h istó rica, ló g ica, ma-
anaerobio: adj anaëró bicu s vel anaëró biu s, th emática, psy ch oló g ica, ch ímica vel
a, u m // su st anaëró biu m, ii n. Sin: anaëró bi- ch émica; - espectroscó pico, spectroanály sis,
cu m vel anaëró biu m bactériu m; bactériu m is f; - de lasang re, sáng u inis (elementoru m)
sine ox ýg enov iv ens. inspéctiovel inqu isítio; - de lasociedad h u -
mana, anály sis societatis h u manae; - por
anagógico: anag ó g icu s, a, u m. compu tadora, ordinatralis anály sis; anály sis
compu tató ria; h acer el - de alg o, alicú iu s rei
anagrama: anag ramma, -ătis n. Sin: nomen síng u las partes dispícere.
inv ersis lítteris compó situ m.
analista: analy sta, ae m. Sin: anály sim ex er-
analectas: selecta, oru m npl. Sin: ex cerpta, cens.
oru m npl; v. antolog ía, florileg io.
analíticamente: analýtice. Sin: per anály sim
analfabeto: adj analph abetu s, a, u m. Sin: vel per analýticen; analýtica ratione; sing illa-
illitteratu s; nésciens lítteras; ig naru s alph a- tim, sing u latim (detalladamente).
beti // su st analph abetu s, i m. Sin: illitteratu s;
litteraru m ig náru s. analítico: analýticu s, a, u m. Sin: ex plicató -
riu s; resolu tó riu s.
analfabetismo: analph abetismu s, i m. Sin:
64
anatema
65
anatematizar
66
anestesiar
67
anestésico
anestésico: adj anaesth éticu s, a, u m. Sin: in- ángel: áng elu s, i m. Uso: - cu stodioode la
doló riu s; sentiendi facu ltatem áu ferens // su st g u arda, áng elu s tu telaris vel cu stos // fig , es
anaesth éticu m, i n. Sin: anaesth éticu m medi- u n -, v ir est ex ímiā v enu state (en extremo
camentu m; medicamentu m sensu m áu ferens. h ermoso), mitíssimu s et leníssimu s (mu y afa-
ble), probatíssimu s (mu y bu eno), pu ru s cas-
anestesista: anaesth éticu s, i m. Sin: médicu s tu squ e (inocente).
anaesth éticu s.
angelical: ang élicu s vel ang elianu s, a, u m; ad
aneurisma: aneu ry sma, ătis n. Sin: (dilata- áng elos pértinens; fig áng eli símilis; ínno-
ció nde u naarteria) arteriae amplificátiovel cens, pu ru s. Uso: alma-, mens ab omni labe
dilatátio; (dilatació nanormal del corazó n) pu ríssima; coros -, ch ori ang eloru m; salu ta-
abnormis dilatátiocordis. ció n-, salu tátio ang élica; vida-, v ita inte-
g érrima.
aneurismático: aneu ry smáticu s, a, u m. Sin:
ad aneu ry sma áttinens. angélicamente: ang élice.
anexo: adj annex u s, a, u m // su st additamen- angelología: ang eloló g ia sive -log īa, ae f.
tu m, i n. Sin: adiu ncta, oru m npl. Uso: - es- Sin: doctrina de áng elis.
tadístico, additamentu m statísticu m.
angina: áng ina, ae f. Sin: ang or. Uso: - difté-
anfibio: adj amph íbiu s, a, u m // su st ánimal rica, áng ina diph th érica vel diph th erítica; -
anceps. Sin: amph íbia béstia; ánimal inu tra- de pech o, áng ina vel ang or péctoris.
qu e sede v iv ens. Uso: avió n-, amph íbia aë-
ronav is; coch e -, amph íbiu m au tocinetu m. angiocolitis: ang ioch olites, is f.
anfibolia, v. anfibolog ía. angiografía: ang iog ráph ia sive -g raph īa, ae
f. Sin: v enaru m arteriaru mqu e descríptio.
anfibología: amph ibó lia sive -bolīa, ae f; am-
ph iboló g ia sive -log īa, ae f. Sin: v erboru m angiógrafo: ang ió g raph u m, i n.
ambig ú itas; ambíg u e dictu m.
angiología: ang ioló g ia sive -log īa, ae f. Sin:
anfibológicamente: amph iboló g ice. Sin: ae- de v enis arteriisqu e doctrina, disciplina,
qu ív oce; ambíg u e. sciéntia.
angarillas: (andas) lectīca, ae f. Sin: fércu - anglicismo: ang licismu s, i m. Sin: áng lica,
lu m. Uso: ser llevadoen-, lecticā v eh i, ferri, ang la, británnica v ox ; áng lica locú tiovel díc-
g estari, deferri // (vinag reras) ampu llaru m tio; Ang loru m v erbu m vel ph rasis; áng licu m
th eca. v erbu m; locú tioAng liae pró pria.
68
animador
anglicista: (versadoening lés) áng lice sciens angustia: ang or, oris m. Sin: maeror; anx íe-
// (aficionadoaloing lés) reru m ang licaru m tas; sollicitu do. Uso: morir de -, ang ore vel
cu ltor. ang ó ribu s có nfici.
anglofilia: Ang liae stú diu m. Sin: benev olén- angustiar: ang ore vel maerore affícere // an-
tia erg a Ang los. g u stiarse, estar ang u stiado, ang ore premi vel
áffici. Sin: ánimoang i; afflictari de áliqu a re.
anglófilo: Ang liae stu diosu s vel amans. Sin:
inAng los benev oléntior; Ang liae et Ang lo- anhídrido: anh y drides, is f. Uso: - carbó -
ru m amator. nico, anh y drides carbó nica; carbó neu m
diox y datu m; carbó nei dió x idu m; - su lfúrico,
anglofobia: formīdo (-dĭnis f) Ang loru m. su lp(h )u r diox y datu m.
Sin: Ang liae et Ang loru m ó diu m; h ostílitas
inAng los. anhidro: anh y dru s, a, u m. Sin: aqu ā carens;
siccu s.
anglófobo: osor Ang loru m. Sin: Ang liae et
Ang loru m h ostis. anilina: anilinu m, i n; anilina, ae f. Uso: fá-
bricade -, anilinificina, ae f.
anglófono: ang ló ph onu s.
anilla: (anillode g imnasia) círcu lu s, i m. Sin:
anglomanía: ang lománia sive -manīa, ae f. ánu lu s. Uso: fabricante de anillos, anu láriu s,
Sin: ang licizátio, onis f; imitandi áng licos ii m.
mores stú diu m.
anillo: ánu lu s, i m; círcu lu s, i m. Uso: - del
anglómano: ang licizans, antis mf. Pescador, ánu lu s piscató riu s vel piscatoris ;
anillos de S atu rno, circelli Satu rni planetae.
anglosajón: adj áng licu s-sax ó nicu s; ang lisa-
x ó nicu s // su st Ang lu s-sax o(Ang li-sáx onis animación: (acció ny efectode animar oani-
…); Ang losax o, ŏnis m // (leng u a) ling u a an- marse) animátio, onis f. Sin: concitátio, inci-
g losáx ona vel ang losax ó nica. tátio Uso: - social, socialis animátio;
incitátiosocialis; estar llenode -, alacritate
A ngola: Ang ó lia vel Ang ola, ae f. efferri; carecer de -, motu carere; frig ere //
(vivacidad) alácritas, atis f. Sin: motu s, u s m;
angolés: adj ang ol(i)ensis, e; ang olanu s, a, calor, ferv or // (movimiento o concu rso de
u m // su st Ang ol(i)ensis, is m; Ang olanu s, i g ente) celébritas, atis f. Sin: frequ éntia //
m. (manifestació nde los actos característicos
de laanimalidad) v italis v is. Sin: animátio.
angora: (cabra) capra ancy rana // (conejo)
cu nícu lu s ancy ranu s // (lana) lana ancy rana. animado: (dotadode vida) animatu s, a, u m;
ánimans, antis. Uso: ser -, ánimal, alis n; áni-
anguila: ang u illa, ae f. Uso: - ah u mada, an- mans, antis mf, enpl tambiénn.
g u illa fu mig ata vel su ffīta.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
anguloso: (qu e tiene áng u los) ang u latu s // h ortator; fau tor.
(de rasg os mu y salientes) ang u losu s.
69
animal
animal: ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis anisocoria: anisocó ria sive -corīa, ae f. Sin:
mf. Uso: - doméstico, ánimal domésticu m vel impar pu pillaru m amplitu dovel amplificátio.
cicu r; - racional, irracional, ánimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapu estoa anisotropía: anisotró pia sive -tropīa, ae f.
h ombre) béstia, ae f // fig bélu a, ae f. Sin:
pecu s (-ŭdis f). aniversario: adj anniv ersáriu s, a, u m // su st
anniv ersáriu s dies; dies memorialis; anniv er-
animar: animare. Sin: incitare; ánimu m ád- sária memó ria. Uso: - de matrimonio, anni-
dere. v ersáriu s matrimó nii; - de sacerdocio,
sacerdó tii natalis; sacerdotalis mú neris nata-
animismo: animismu s, i m. Sin: spirítu u m lis; ab ínitosacerdó tioanniv ersáriu s dies; -
doctrina. del nacimiento, dies anniv ersáriu s natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
animista: adj animísticu s, a, u m. Sin: ad ani- el - del nacimiento, natalem diem festu m h a-
mismu m spectans // su st animista, ae m. Sin: bere; - de la mu erte, anniv ersáriu s fú neris
animismi sectator vel fau tor. dies; celebrar el - de lamu erte de u no, anni-
v ersáriu m mortis alicú iu s diem celebrare //
ánimo: ánimu s, i m. Uso: - eu fó rico, ánimi oficioy misaqu e se celebranensu frag iode
h iláritas vel iu cú nditas; ánimu s h ílaris vel iu - u ndifu ntoel díaenqu e se cu mple el añode
cu ndu s. su fallecimiento, anniv ersáriae ex sequ iae; pro
defu nctoanniv ersária sacra.
animosidad: (entu siasmo, ardor; valor, es-
fu erzo) animó sitas, atis f. Sin: ánimu s // ano: podex , dĭcis m.
(aversió n, ojeriza, h ostilidad) animó sitas.
Sin: ó diu m; simu ltas. anódico: anh ó dicu s, a, u m.
animoso: animosu s, a, u m. Sin: animatu s; in- anodino: adj anó dy nu s, a, u m. Sin: mitig ati-
trépidu s; álacer. v u s, mitig ató riu s; dolorem sedans, mínu ens,
lev ans, áu ferens // (insig nificante, insu bstan-
anión: ánio, onis m; anion, ontis n. cial) fláccidu s, a, u m. Sin: nih il sig níficans;
flex íloqu u s // su st medicamentu m (-i n)
aniquilación: annih ilátio, onis f. Sin: ex ina- anó dy nu m, mitig ativ u m, mitig ató riu m.
nítio; ex stínctio; ex cídiu m; dissolú tio; eradi-
cátio. ánodo: ánh odu s, i f.
70
antecedencia
anorexia: anoréx ia sive anorex īa, ae f. Sin: antagonista: antag onista, ae m. Sin: collu c-
cibi fastídiu m. tator; adv ersáriu s; áemu lu s.
anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis, antártico: antárcticu s, a, u m. Uso: círcu lo-,
enormis // (dich ode personacu yodesarrollo círcu lu s antárcticu s.
físicoointelectu al es inferior al qu e corres-
ponde a su edad) mentis imminu tione (vel A ntártida: Antárctica Terra. Sin: rég ioan-
debilitate) laborans (- mental); có rporis im- tárctica; có ntinens antárctica.
minu tione laborans (- físico) // (infrecu ente)
insó litu s, a, u m. Sin: insu etu s; inu sitatu s. anteayer: nú diu s tértiu s. Uso: está au sente
desde -, nu nc est dies tértiu s, cu m abest.
anormalidad: anormálitas, atis f. Sin: ab-
nó rmitas. antebrazo: antibrách iu m vel antibrácch iu m,
ii n.
anosmia: anó smia sive anosmīa, ae f. Sin: ol-
factū s deféctiovel defectu s (-u s m). antecama: cu bicu láriu m tapete (-is n). S in:
stó rea; teg es (tég etis f).
anotar: notare. Sin: consig nare; perscríbere.
antecámara: anticámera, ae f. Sin: procoe-
anoxia: defectu s (-u s m ) ox y g énii. ton, onis m.
anquilosado: ank y losi (vel anch y losi) affec- antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
tu s vel laborans // fig detentu s, a , u m. Sin: praecedens; anteactu s; anterior // su st antece-
tardu s; ig nav u s; lentu s; iners; seg nis. dens; en pl antecedéntia (-iu m n); anteriora
(-u m n); ante acta (-oru m n); ea qu ae antea
anquilosis: ank y losis vel anch y losis, is f. ev eneru nt vel facta su nt; ante facta (-oru m n).
71
antecesor
antediluviano: antedilu v ianu s, a, u m. Sin: anteojos: ocu lária, oru m vel iu m npl. Sin:
ante dilú v iu m ex sistens vel factu s; dilú v ioan- perspicillu m; perspicilla, oru m npl; v itra
tiqu ior, antiqu iu s // fig v etérrimu s, a, u m. Sin: ocu lária; ocu lária v ítrea. Uso: - acromáticos,
obsoletu s. ocu lária v itra nitidíssima; - ah u mados, ocu lá-
ria fu mig ata; - bicolores, v itra ocu lária bino
antehélix: ánth elix , ǐcis f. colore distincta; - có ncavos, bicó ncavos, ocu -
lária có ncav a, bicó ncav a; - convexos, bicon-
antelio: anth élios, ii m. vexos, ocu lária conv ex a, biconv ex a; - neg ros,
ocu lária nig ra vel atra; - de sol, v itra ocu lária
antemeridiano: antemeridianu s, a, u m. Sin: nig ranti fu líg ine íllita; llevar -, g érere ocu lá-
ante merídiem. ria; ponerse los -, ocu lária sibi impó nere.
72
anticoncepcional
onis n; átriu m. Uso: h acer -, ex spectare, op- tu s // su st cath olicoru m osor; nó minis cath ó -
periri. lici inimicu s.
antevíspera: nu diu stertianu s dies. anticiclón: anticy clo, onis m. Sin: áër anti-
tu rbíneu s.
antiabortista: oppu g nator abortū s m; oppu g -
natrix abortū s f. Sin: contráriu s abó rtu i m; ad- anticipo: (Ret, anticipació n) anticipátio, onis
v ersatrix abó rtu u m ev ocandoru m f. f. Sin: prolepsis, is f // (Econ, dineroantici-
pado) promú tu u m, i n. Sin: promú tu a pecú -
antiaéreo: antiaéreu s, a, u m. Sin: aëroplanis nia; pecú nia ante solu ta.
vel aëronáv ibu s infensu s; v elív olis oppó situ s.
Uso: armas -, arma antiaéria; arma aëroplanis anticlerical: adj anticlericalis, e. Sin: clero
infensa; cañó n-, tormentu m aëronáv ibu s in- infensu s; cléricis infestu s; clericátu i vel reli-
fensu m; defensa-, defensioantiaérea; defen- g ioni adv ersu s; relig ionem perosu s // su st an-
sioad v elív ola arcenda; refu g io-, su ffú g iu m ticlericalis, is m; cleri vel clericatū s
antiaériu m. adv ersator; clericoru m osor. Uso: ser -, a sa-
cris administris (vel a cléricis) abh orrere; sa-
antialcohólico: antialcoh ó licu s, a, u m. cros adv ersari ministros.
73
anticonceptivo
74
antimilitarismo
u m. Sin: mítig ans, mitig ató riu s // su st an- antiguerrillero: adj y su st bellató ribu s tectis
tispasmó dicu m, i n. Sin: mitig ató riu m; me- av ersu s, contráriu s, rénitens.
dicamentu m antispamó dicu m; medicamentu m
mitig ató riu m. antiherrumbre: res robíg inem práecav ens
vel áu ferens.
antiestético: antiaesth éticu s. Sin: inv enu stu s,
a, u m. antihigiénico: v aletú dini contráriu s vel no-
cens. Sin: infensu s cu rae v aletú dinis vel sani-
antifascista: antifascista, ae m. tatis.
antigangrenoso: qu i, qu ae, qu od g ang rae- antiinfortunio: contra vel adv ersu s infortú -
nam sú pprimit. niu m.
antigás: antig asalis, e. Uso: máscara -, antiitaliano: Italis infensu s vel inimicu s.
masca antig asalis.
antijurídico: noniu ridicialis. Sin: nonleg í-
antígeno: antíg enu m, i n. timu s.
75
antimilitarista
antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: an- antipatía: antipath īa, ae f. Sin: repu g nántia,
timilitarismi fau tor; militáribu s stú diis con- av ersátio, av érsio; ánimu s alienu s vel av ersu s
tráriu s vel av ersu s. ab áliqu o; av ersa mens vel v olu ntas ab áli-
qu o; natu ralis ánimi repu g nántia.
antimisil: contra missília. Uso: aparato -,
contra missília instru mentu m. antipático: antipáth icu s, a, u m. Sin: inv isu s;
molestu s; importu nu s; repu g nans; av ersu s.
antimonárquico: antimonárch icu s, i m. Sin:
rég iodominátu i infensu s, contráriu s, infes- antipatriótico: a patrioamore alienu s.
tu s.
antipatriotismo: a patriae amore (vel cari-
antimonio: anth imó niu m, ii n. Sin: stíbiu m. tate) alienátio(-onis f).
antinefrítico: antineph ríticu s, a, u m. Sin: antipiresis: antipy rēsis, is f. Sin: febris remé-
qu i, qu ae, qu od ad neph rítidi medendu m dia.
v alet.
antipirético: adj antipy réticu s vel antipýri-
antineurálgico: antineu rálg icu s, a, u m. cu s, a, u m. Sin: febrim arcens, depellens vel
sedans, mítig ans // su st antipy réticu m i n.
antiniebla: contra nébu lam. Sin: febris remédiu m; medicamentu m an-
tipy réticu m vel antipýricu m.
antinomia: antinó mia sive antinomīa, ae f;
enpl tambiénleg es contráriae; normae sibi antipirina: antipy rina, ae f; antipy rinu m, i n;
ínv icem adv ersantes. Uso: las - de Kant, an- v. antipirético.
tinó miae k antianae.
antípoda: adj antípodu s, a, u m // su st rég io
antinomismo: antinomismu s, i m. antípoda f; enpl antípodae, aru m f; antípodes,
u m m // (h abitante) qu i reg ionem antípodam
antioxidante, v. antih erru mbre. íncolit; enpl tambiénantípodes, u m vel an-
tích th ones, u m Sin: qu i contráriam terrae par-
antipapa: antipapa, ae m. Sin: pseu dopó nti- tem íncolit // fig prorsu s contráriu s. Uso: ser
fex ; illeg ítimu s Pó ntifex . los - oestar enlos -, inter se repu g nare; cosas
qu e estánenlos -, repu g nántia, iu m npl.
antiparasitario: antiparasíticu s, a, u m. Sin:
insectis infensu s vel adv ersu s. antipoético: antipoéticu s, a, u m. Sin: ru dis;
pedestris; v u lg aris; a pó ësi alienu s.
antiparlamentario: antiparlamentaris, e.
Sin: contráriu s có etu i leg atoru m popu láriu m. antipolítico: rei políticae adv ersu s vel con-
tráriu s.
76
antitoxina
77
antivariólico
antivariólico: antiv arió licu s, a, u m. Uso: va- antropólogo: anth ropó log u s, i m. Sin: an-
cu nació n-, v accinátioantiv arió lica. th ropolog ista, ae m; anth ropoló g iae cu ltor,
peritu s.
antología: anth oló g ia sive -log īa, ae f. Sin:
florilég iu m; anth oló g ica, oru m npl; scripta antropómetra: anth ropometres, ae m. Sin:
selecta. Uso: - poética, cármina selecta; se- anth ropométriae peritu s.
lecta poëtaru m cármina; - latina, selecta lati-
nitatis (vel latini sermonis) scripta. antropometría: anth ropométria sive -metrīa,
ae f.
antonomasia: antonomásia sive -masīa, ae f.
Sin: pronominátio. Uso: por -, per ex cellén- antropométrico: anth ropométricu s, a, u m.
tiam dictu m.
antropomórfico: anth ropomó rph icu s, a, u m.
antracita: anth racites, is m.
antropomorfismo: anth ropomorph ismu s, i
antrisco: anth riscu s, i m. m. Sin: anth ropomorph ítica h áeresis.
antropofagia: anth ropoph ág ia sive -ph ag īa, antropomorfo: adj anth ropomorph u s, a, u m.
ae f. Sin: h u manae carnis esu s (-u s m); h u - Sin: h ó minis formam h abens // su st anth ro-
mana carne v esci, ali; h u manam carnem pomorph u s, i m.
édere, mandu care.
antropotomía: anth ropotó mia sive -tomīa, ae
antropófago: anth ropó ph ag u s, i m. Sin: h u - f. Sin: h u mani có rporis séctio.
manae carnis edax (-acis).
antropozoico: anth ropozó icu s, a, u m. Uso:
antropografía: anth ropog ráph ia sive -g ra- era-, aetas anth ropozó ica.
ph īa, ae f.
anual: ánnu u s, a, u m.
antropográfico: anth ropog ráph icu s, a, u m.
anualidad: (importe anu al) ánnu u m, i n;
antropógrafo: anth ropó g raph u s, i m. ánnu a, oru m npl. Sin: ánnu u s réditu s.
78
aparato
anuria: anú ria sive anu rīa, ae f. Sin: u rinae aparador: (mu eble) ábacu s, i m. Sin: armá-
cessátio. riu m; armáriu m promptu áriu m. Uso: - pe-
qu eño, armaríolu m.
anverso: pars adv ersa. Uso: - de u na mo-
neda, pars adv ersa alicú iu s nu mmi. aparato: (máqu ina) instru mentu m, i n. Sin:
mách ina; mach inamentu m. Uso: - deportivo,
anzuelo: h amu s, i m. Uso: sedal con-, iácu - instru mentu m oblectató riu m; instru mentu m
lu m h amatu m. ad lú dicram ex ercitationem aptu m; - escé-
nico, disposítioscáenica; - estéreo-electrofó -
añalejo: calendáriu m ( -ii n) ecclesiásticu m. nico, stereoëlectroph ōnu m sive
stereoëlectró ph onu m, i n; electroph ōnu m sive
año: annu s, i m. Uso: - bisiesto, annu s inter- electró ph onu m stereoph ó nicu m; - omáqu ina
calaris; - encu rso, annu s cu rrens; - entrante, fotog ráfica, instru mentu m ph otog ráph icu m,
initu ru s annu s; - escolar, sch olaris annu s; - mách ina ph otog ráph ica; - investig ador, per-
lu z, annu s lú minis; annu s lu ce mensu s; - contatru m, i n; - mag netofó nico, instru men-
santo, annu s sacer, piacu laris; el - pasado, tu m mag netoph ó nicu m; - portátil,
annopró x ime praetérito; enel - de g racia…, instru mentu m portátile vel portábile; - telefó -
annopost Ch ristu m natu m…, annoa Ch risto nico, teleph ó nicu m instru mentu m; - de
nato…, annoa reparata salu te…, annoDó - radio, v. radio; - de radiog rafía, instru men-
mini vel annoDó mini Nostri…, annoch ris- tu m roëntg enianu m, - de televisió n, instru -
tiano …; felicitar el - nu evo, fau stu m mentu m telev isó riu m, v. televisor // (conju nto
fortu natu mqu e nov u m annu m ominari; de cosas opersonas paraalg únfin) appara-
79
aparcadero
tu s, u s m. Uso: - au diovisu al, apparatu s au - ocosa) fig u ra, ae f. Uso: asu mir la- de u no,
diov isu alis; - bu rocrático, apparatu s ch arto- indú ere fig u ram alicú iu s // (cosaqu e parece
cráticu s; - crítico, apparatu s críticu s; - y noes) spécies, ēi f. Sin: simu lacru m; fu cata
g enital, g enitale, is n; g enitália, iu m npl; - spécies. Uso: - de verdad, fu cata (vel simu -
militar, apparatu s militaris; - modernos de lata, vel ementita) v eri spécies, apariencias -
diag nosis, recentíssima diag nó stica adiu - de virtu d, simu lacra v irtu tis.
menta; - respiratorio, ó rg anu m respirató riu m
vel respirationis. apartadero: F.C. declinató riu m, ii n. Sin:
mu tató ria, oru m npl; rotália mobília; orbita-
aparcadero: au toraedaru m statio; área sta- ru m dev ertícu lu m.
tiv a au tocinetoru m; v. estacionamiento.
apartado, v. casilla(apartadopostal).
aparcamiento, v. aparcamiento.
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
aparcar: in statione (au toraedaru m) con-
stitú ere, statú ere; v eh ícu lu m in statione apartar: áliqu em av értere, abdú cere, av o-
sístere; au tocinetu m statú ere. care, defléctere, abstráh ere, deterrere ab +
abl. Uso: - alos ciu dadanos de votar, civ es
aparcería: locátio pártibu s facta. Sin: iu s ab v otis ferendis deterrere; nodejarse - del
partiáriu m. propiopropó sito, a su oconsílionondeterreri;
fírmiter su u m consíliu m tenere; apartarse
aparcero: colonu s partiáriu s. del camino, v iā dev értere; de v iā defléctere.
apareamiento: copu látiog enerató ria. apartheid: seg reg átionig ritaru m. Sin: seg re-
g átioh ó minu m coloratoru m.
aparejo: instru mentu m, i n. Sin: instrú ctio;
stru ctu ra. Uso: - técnico, mach inamentoru m apasionadamente: cú pide vel cu pidíssime.
instrú ctio; stru ctu rae mach inales; aparejos de Sin: flag ranter; ardenter; stu diose vel stu dio-
naveg ació n, instru menta nav i reg endae; apa- síssime; flag ranti vel v eh ementi stú dio.
rejos de pesca, piscató riae artis instru menta.
apasionado: cú pidu s vel stu diosu s alicú iu s
aparente: apparens, entis // (fing ido, simu - rei. Uso: - por lacaza, stu diosu s v enandi; - por
lado) simu latu s, a, u m. Sin : fictu s ; specio- laliteratu ra, stu diosu s litteraru m; estar - , ali-
su s. cú iu s, vel alicú iu s rei, stu diosu m vel stu dio-
síssimu m esse; alicú iu s rei stu dioflag rare,
aparición: (acció nde aparecer) conspectu s, ardere, teneri; áliqu a re ardere vel captu m
u s m. Sin: adv entu s, u s m. Uso: la- del sol, esse.
solis ortu s; la- de u nlibro, libri edítio// (vi-
sió n) v ísio, onis f. Sin: v isu s, u s m; v isu m, i apasionamiento: v eh eméntia, ae f. Sin:
n; manifestátio, apparítio. Uso: - milag rosa, ánimi ardor.
prodig ialis v isu s, vel v ísio, vel manifestátio;
la- de S anMig u el Arcáng el, ApparítioSancti apasionarse: (aficionarse conexcesoau na
Mich aelis Arch áng eli; v. espectro, fantasma. cosa) álicu i rei, ináliqu id stu dere; v eh emen-
ter áliqu id cú pere, ex pétere, optare; áliqu a re
apariencia: (aspectoexterior de u napersona capi; alicú iu s rei v olu ptate (amore, stu dio,
80
apetito
apelar: appellare. Sin: prov ocare. Uso: - ala apesadumbrado: maestu s áliqu ā re. Sin:
lealtad de alg u ien, ad fidem alicú iu s confú - maerore vel maestítiā affectu s.
g ere; - alapiedad de alg u ien, alicú iu s mise-
ricordiam captare; - al pu eblo, ad pó pu lu m apesarado, v. apesadu mbrado.
appellare vel prov ocare
apétalo: apétalu s, a, u m. Sin: folioru m ex -
apellido: cog nomen, mĭnis n. Uso: nombre y pers; fó liis carens.
-, nomencog nomenqu e.
apetencia, v. apetito.
apéndice: (cosaadju nta oañadidaaotra)
appendix , īcis f. Sin: su pplementu m; addita- apetito: (impu lsoinstintivo) cu píditas, atis f.
mentu m. Uso: - de u n libro, appendix ; ex - Sin: appetitu s, u s m; appetítio // (g ana de
trema libri (ó peris, v olú minis) pars; - del comer) appeténtia, ae f. Sin: appetítio; cibi
cieg o, appendix intestina, có lica; intestino- vel edendi cu píditas, av íditas, appeténtia.
ru m appendix . Uso: operació ndel -, resecá- Uso: faltade -, cibi fastídiu m; avivar, abrir o
tioappendicis; operar de -, v. operar. despertar el -, cibi cu piditatem ex citare vel
concitare; appetentiam cibi fácere; comer con
apendicitis: appendicitis, ĭdis f; appendicites, -, libenter édere vel cibu m sú mere; h acer vol-
is f. Sin: appendīcis inflammátio; có licae vel ver el -, av iditatem cibi appetendi rev ocare;
intestinae appendīcis morbu s. Uso: loopera- perder el -, appeténtiam amíttere; tener -,
ronde -, có lica appendix resecta est ei. cibu m appétere; notener -, cibu m fastidire;
81
apetitoso
noteng o-, mih i cibi cu píditas nonest. zado, reprobari, improbari; repu lsam ferre.
apetitoso: (qu e excitael apetito) appeténtiam aplazo: reprobátio, onis f. Sin: improbátio;
éx citans vel fáciens. Sin: palatu m sú scitans; repu lsa.
saliv am mov ens // (g u stoso) sápidu s, a, u m.
Sin: su av i vel g ratosapore. aplicación: u su s, u s m. Sin: applicátio. Uso:
- técnicas, rei téch nicae vel reru m tech nica-
apicultor: apiáriu s, ii m. Sin: apicu láriu s; ru m applicationes; las - de la energ ía ató -
méllifex (- fĭcis), melláriu s; ápiu m cu ltor. mica a objetivos pacíficos, v is ató mica ad
u su s béllicos adh íbita; las - de laradio, mar-
apicultura: ápiu m cu ltu ra vel cu ra. Sin: coniani inv enti u su s (-ŭu m mpl); - de u nin-
mellifíciu m; apiária; ars apiária. vento, inv enti u su s.
aplauso: plau su s, u s m. Uso: - estru endoso, apócope: apó copa, ae f; apó cope, es f. Sin:
frag or plau déntiu m et acclamántiu m; stre- ampu tátio(ex tremae) lítterae vel sýllabae.
pens (vel crépitans, vel résonans) plau su s;
larg o-, long u s plau su s. apócrifo: adj apó cry ph u s, a, u m. Sin: adu lte-
rinu s; falsu s; fictu s; nonau th énticu s. Uso:
aplazado: (diferido) dilatu s, a, u m. Sin: pro- carta-, lítterae adu lterinae; libro-, liber falso
crastinatu s // (desaprobado) improbatu s, a, inscriptu s álicu i; liber sú bditu s vel su bdití-
u m. ciu s; liber ig noti au ctoris; liber apó cry ph u s
vel apocrýph icu s (librocu yainspiració ndi-
aplazamiento: dilátio, onis f. Sin: dilatátio; vinanoes seg u ra) ; testamento-, testamen-
procrastinátio. tu m su ppó situ m.
82
apostema
apodíctico: apodícticu s, a, u m. Sin: certu s; ch ristianae relig ionis (vel doctrinae) defen-
certíssimu s; firmíssimu s. sor, adsertor, v index ; los - de la literatu ra
cristiana, ch ristiani apolog etae.
apodo: cog nomen, mĭnis n. Sin: cog nomen-
tu m; ridícu lu m vel irrisó riu m nomen; nomen apólogo: apó log u s, i m. Sin: fábu la, fabella;
ádditu m. Uso: - jocoso, nomenioci cau sā fic- narratiú ncu la ficta.
tu m; - mordaz, nomendespectū s cau sā fic-
tu m. apoplejía: apopléx ia sive -plex īa, ae f;
apoplex is, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (sú biti) sán-
apódosis: apó dosis, is f. Sin: reddítio; se- g u inis ictu s (-u s m). Uso: - parcial, parály sis;
cu nda pars períodi vel mú sicae ph rasis. nerv oru m remíssio; morir de -, apopléx iā ar-
reptu m vel correptu m perire; ictu sáng u inis
apófisis: apó ph y sis, -is f. Sin: ossis tu bércu - ex sting u i; padecer -, apoplex i arreptu m vel
lu m vel eminéntia. correptu m esse
apofonía: apoph ó nia sive -ph onīa, ae f. apopléjico o apoplético: apoplécticu s vel
apoplectu s, a, u m.
apógrafo: apó g raph u m vel apó g raph on, i n.
Sin: ex emplar. aporía: apó ria sive aporīa, ae f. Sin: aporiá-
tio, onis f.
apoliticismo: apolitícitas, atis f. Sin: política
qu ies. apostar: sponsionem fácere. Sin: píg nore
cu m áliqu ocertare vel conténdere; áliqu em
apolítico: apolíticu s, a, u m. Sin: h au d políti- sponsione prov ocare vel lacéssere. Uso: -
cu s; reru m civ íliu m incu riosu s. alg o, áliqu id inpig nu s dare, pó nere; pig nu s
cu m áliqu opó nere de áliqu a re; - cu alqu ier
apologética: apolog ética, ae f. Sin: apolog é- cosa, qu ov is píg nore certare vel conténdere
tica disciplina, doctrina, ars; relig ionis defén- + propinf.
sio; v eritatis defénsio.
apostasía: apostásia sive -stasīa, ae f. Sin:
apologético: apolog éticu s, a, u m. Sin: lau da- apostátio; apostatu s, u s m; apostatátio;
tiv u s, lau dató riu s; defensó riu s. Uso: escrito-, apostatatu s, u s m; a relig ione deféctio.
apolog éticu m, i n.
apóstata: apó stata, ae m; apostatrix , icis f.
apología: apoló g ia sive -log īa, ae f. Sin: de- Sin: relig ionis desertor, desertrix ; a v era reli-
fénsio(defensa), pu rg átio(ju stificació n), lau - g ione tránsfu g a mf; ad impietatem vel ad fal-
dátiovel praecó niu m (encomio). Uso: h acer sam relig ionem tránsfu g a.
la- de alg u noode alg u nacosa, áliqu em vel
áliqu id dilau dare, lau dibu s efferre, incaelu m apostatar: apostatare. Sin: apostásiam fá-
ferre, ad caelu m tó llere; h acer la - (en de- cere; relig ionem desérere; a v era relig ione
fensa) de alg u ien, áliqu em deféndere vel pu r- defícere; a fide cath ó lica recédere.
g are de + abl.
apostema: apostēma, ătis n. Sin: abscessu s,
apologista: apolog ista, ae m. Sin: apolog eta; u s m; su ppu rátio.
lau dator; praeco; defensor. Uso: - cristiano,
83
apostilla
apostilla: annotátio, onis f. Sin: notátio; nota; apreciación: diiu dicátio, onis f (mu y bu ena,
commentaríolu s; annotamentu m. Uso: breve ex cellens; bu ena, bona; satisfactoria, medío-
-, annotatiú ncu la. cris vel probábilis; su ficiente, su ffíciens; in-
su ficiente, v itiosa vel nonsu ffíciens).
apostillar: annotare. Sin: impó nere, appó -
nere notas ad + ac. Uso: - u nlibro, libru m an- apremiar, v. acosar.
notatió nibu s instrú ere.
aprendiz: discípu lu s, i m. Sin: tiro(-onis m);
apóstol: apó stolu s, i m; apó stola, ae f // (fig , alu mnu s; nov ítiu s.
propu g nador, ra) fau tor m, fau trix f; au ctor
m, au ctrix f. aprendizaje: discéntia, ae f. Sin: discipu latu s
vel alu mnatu s, u s m; nov itiatu s, u s m; tirocí-
apostolado: apostolatu s, u s m. Sin: apó stoli niu m; praeparató ria ex ercitátio; práev iu m ti-
mu nu s (-nĕris n). Uso: - de la oració n, rocíniu m. Uso: - escolar, discéntia sch olaris;
apostolatu s orationis. - del latín, discéntia latina vel ling u ae latinae.
apostolicidad: apostolícitas, atis f. aprensión: anx íetas, atis f. Sin: anx ietu do
(-dĭnis f); anx itu do; sollicitu do.
apostrofar: áliqu em apostroph are. Sin: áli-
qu em compellare, appellare; in áliqu em aprensivo: ánx iu s, a, u m. Sin: tímidu s; pá-
apó stroph em fácere; áliqu em apó stroph e v idu s; salu ti nimis có nsu lens.
increpare, obiu rg are; áliqu em v eh ementer
álloqu i; ináliqu em ínv eh i. apresto: apparátio, onis f. Sin: praeparátio.
apóstrofe: apó stroph e, es f; apó stroph a, ae f. apretar: - el g atillo, líg u lam concú tere vel
Sin: compellátio; allocú tiov éh emens. addú cere.
84
arbitrar
apuesta: (acció nde apostar) spó nsio, onis f arameo: adj aramaeu s vel aramáicu s, a, u m.
Uso: h acer u na -, v. apostar; g anar la -, Uso: idioma-, ling u a aramaea.
sponsionem v íncere; áliqu em sponsione v ín-
cere; perder la -, sponsionis condemnari; arancel: - de adu anas, index (-dĭcis m) reru m
sponsione v inci // (cosaqu e se apu esta) pig - v ectig áliu m.
nu s, nŏris n. Sin: sponsionis pig nu s.
arándano: my rtillu s, i m. Sin: baca caerú lea.
apuntador: mó nitor scáenicu s. Sin: th eatri
mó nitor; inspirator th eatralis. arandela: orbícu lu s, i m.
85
arbitrariamente
timare; árbitri senténtiam ferre. arcabu cería) áliqu em arch ibú siovel ballistā
ig nív omā necare, interfícere, prostérnere.
arbitrariamente: (por arbitriooal arbitrio)
ad arbítriu m alicú iu s. Sin: meo, tu o, etc. ar- arcabucero: ballistáriu s, ii m.
bítriovel arbitratu ; ad v olu ntatem vel ad libí-
dinem; ex v olu ntate vel ex libídine // (con arcabuz: arch ibú siu m vel arch abú siu m, ii n.
arbitrariedad) sine cau sa. Sin: témere; in- Sin: ballista ig nív oma; férrea fístu la.
considerate; inconsu lte.
arcaduz: (cañeríapor donde se condu ce el
arbitrario: (qu e depende del arbitrio) arbi- ag u a) fístu la, ae f. Sin: tu bu s // (cang iló nde
tráriu s, a, u m. Sin: arbítrio; (ex ) arbítriofac- noria) v. cang iló n.
tu s; ad arbítriu m vel ad libídinem factu s //
(qu e implicaarbitrariedad) noniu stu s. Sin: arcaico: (primitivo) arch áicu s, a, u m // (rela-
iniqu u s; temeráriu s; inconsideratu s; inconsu l- tivo al arcaísmo) priscu s; v etu stu s; v etu s
tu s; sine cau sa. (-tĕris); obsoletu s; inu sitatu s. Uso: palabras -,
v erba prisca vel obsoleta.
árbitro: árbiter, tri m. Sin: iu dex , dĭcis m.
Uso: Depag onó th eta, ae m; ag onis vel lu di arcaísmo: arch aismu s, i m. Sin: v erbu m pris-
árbiter; (lú dicri) certáminis iu dex ; el oficiode cu m, v etu stu m, obsoletu m; v etu s v ocábu lu m.
-, árbitri vel iú dicis mu nu s; ag onoth ésia, ae f. Uso: u tilizar oemplear arcaísmos, qu aedam
nimis antiqu e dícere.
árbol: (planta) arbor, ŏris f. Uso: - fru tal, po-
mífera arbor; - de Cardán, arbú scu la cardá- arcaísta: qu i vel qu ae arch aismos saepe ádh i-
nica; - de levas, arbú scu la eccentricoru m; - bet.
de Navidad, arbor natalícia, Nativ itatis arbor;
ch ristarbor // (paloomástil del navío) malu s, arcaizar: arch aismos adh ibere.
i m // - g enealó g ico, stemma, ătis n. Sin:
stemma g enealó g icu m; g entis vel g entile arcángel: arch áng elu s, i m. Sin: cáelitu m ág -
stemma; propág inu m diag ramma (-ătis n); minu m princeps.
componer el - g enealó g ico, famíliae propá-
g ines su btéx ere; g entis oríg ines su btéx ere // arcano: adj arcanu s, a, u m. Sin: occu ltu s; se-
(barrafijaog iratoria) asser, ĕris m. Uso: - cretu s; abscó nditu s // su st arcanu m, i n(or-
acodillado, asser cu bitatu s; - motor, de dinariamente en pl arcana, oru m). Sin: res
mandoode impu lsió n, asser motó riu s; - de arcana, secreta, abscó ndita.
balancín, asser libramenti; - de distribu ció n,
asser distribu tionis; - de transmisió n, asser arcedianato: arch idiaconatu s, u s m.
impu lsionis.
arcediano: arch idiācon, ŏnis m; arch idiá-
arboladura: Mar armamenta, oru m npl. conu s, i m.
86
arengar
du catu s, u s m // (fu nciones de arch idu qu e) ar- blicos, tábu lae pú blicae; g u ardar u nacosaen
ch idu cis mu nu s (-nĕris n) // (territorioperte- u n-, v. arch ivar // Inform scapu s, i m. Sin:
neciente al arch idu qu e) arch idu catu s; plica, ae f.
arch idu cis dício, rég io, territó riu m.
arcipreste: arch iprésby ter, tĕri m.
archiducal: arch idu calis, e. Sin: arch idu cis
(del arch idu qu e). arco: (armaparadisparar flech as) arcu s, u s
(dat y abl pl árcu bu s) m // (Geom, porció nde
archiduque: árch idu x , u cis m. Sin: Mag nu s cu rva) arcu s, u s m; apsis (h apsis), sīdis (ac -
Du x . sīda, ac pl -sīdas) f // (Arq, fábricaenforma
de -) arcu s, u s m. Sin: cu rv atu ra; fornix (-ĭcis
archiduquesa: arch idu cissa, ae f. Sin: m). Uso: - triu nfal, arcu s triu mph alis vel
Mag na Du x . ov ans // (Fís, - voltaico) arcu s (-u s m) v oltia-
nu s; arcu s Voltae // - iris, arcu s plú v iu s, cae-
archimandrita: arch imandrita vel arch iman- lestis, ímbrifer, pu rpú reu s // (varadelg adaen
drites, ae m. qu e se fijancerdas parah erir las cu erdas del
violín, contrabajo, etc.) arcu s, u s m // (porte-
archipiélago: arch ipélag u s, i n. Sin: mare ín- ría, metaendeportes) pali, oru m mpl. Uso:
su lis refertu m. enviar lapelotafu eradel -, ex tra palos mít-
tere follem.
archisinagogo: arch isy nag og u s, i m.
ardilla: sciu ru s, i m. Sin: sciu ríolu s vel scu -
architecture (Inform), descripció nde los sis- ríolu s.
temas: arch itectu ra, ae (compu tatralis vel or-
dinatralis) f. área: área, ae f. Uso: Dep, - de castig o(de
penal openalti) ode g ol, área (iactū s) poe-
architriclino: arch itriclīnu s, i m. nalis; área iactū s v álidi; - de ju eg o, campu s;
área lu di // (medidade su perficie equ ivalente
archivador: ch artu láriu m, ii n. acienmetros cu adrados) área, ae f. Sin: de-
cámetru m qu adratu m.
archivar: intabu láriorepó nere, serv are, cu s-
todire, recó ndere, inclú dere. Sin: intabu láriu m arena: fig , bajar ala-, (in) certamendescén-
referre; tabu lárioconsig nare vel mandare. dere.
archivero: arch iv áriu s, ii m. Sin: ch ar- arenación: cu rátioarenária. Sin: arenith erá-
tu láriu s; ch artáriu s; cartó ph y lax , ācis m; pia sive -th erapīa.
tabu láriu s; tabu lárii praefectu s; tabu lário
praepó situ s. arenales: (h )arenifodina, ae f. Sin: arenária;
arenáriu m.
archivista, v. arch ivero.
arenga: allocú tio, onis f. Sin: có ntio. Uso:
archivo: arch īv u m vel arch īu m, i n. Sin: pronu nicar u na-, v. areng ar.
tabu láriu m; ch artáriu m; ch artoph y láciu m.
Uso: - doméstico, tablinu m vel tabu linu m; - arengar: allocu tionem h abere (apu d + ac).
mu sical, arch iv u m reru m mu sicaru m; - pú- Sin: contionem h abere.
87
arenque
areotectónica: areotectó nica arch itectu ra (-ae aria: - mu sical, cantu s, u s m. Sin: cántio;
f). Sin: militaris arch itectu ra; mu nímina vel modu s mú sicu s; modu lamen, mĭnis n;
mu nimenta stru endi ars, rátio, doctrina. modu s; nú meru s.
argelino: adj alg eriensis, e; alg erianu s, a, u m aristocrático, ca: adj aristocráticu s, a, u m.
// su st Alg eriensis, is m; Alg erianu s, i m. Sin: ó ptimas, ātis (abl sing optimati; g enpl
optimatu m vel optimátiu m); nó bilis // su st v ir
A rgentina: Arg entina vel Arg entínia, ae f. nó bilis; mú lier nó bilis. Uso: los -, aristocrá-
Uso: laRepública-, Arg entina Res pú blica. tici, oru m mpl; delecti; nó biles; potentes;
príncipes; pró ceres.
argentino: adj arg entinu s, a, u m; arg entinen-
sis, e // h abArg entini, oru m; Arg entinenses, aristotélico: aristotélicu s, a, u m. Sin: aristo-
iu m mpl. telēu s, aristotelīu s, a, u m.
argento: - vivo, v iv u m arg entu m. Sin: aristotelismo: Aristó telis vel peripatetico-
h y drog y ru s, h y drarg y ru s. ru m doctrina.
argolla: férreu s círcu lu s. Sin: orbile, is n; aritmética: arith mética, ae f; arith métice, es
canth u s, i m // (ju eg o) malleoru m lu du s. f; arith mética, oru m npl. Sin: nú meri, oru m
mpl.
argonauta: (molu sco) v. nau tilo.
aritmético: adj arith méticu s, a, u m // su st
argument (Inform), arg u mento: arg u men- arith méticu s, i m. Sin: arith méticae peritu s;
88
armadura
89
armamentismo
90
arquiepiscopal
conspirátioet qu asi concentu s v olu ntatu m // arpa: h arpa, ae f. Sin: psaltériu m. Uso: tocar
(Mús, arte qu e tratade laformació n, su ce- el -, psállere.
sió ny modu lació nde los acordes mu sicales)
ars vel disciplina h armó nica. Sin: doctrina arpegio: fídiu m impú lsio(-onis f). Sin: con-
institu tionis h armó nicae. citata fídiu m v ibrátio; h arpae concentu s (-u s
m).
armónica: (instru mentomúsico) h armó nica,
ae f. Sin: h armó nica flátilis vel inflanda. arpeo: h árpag a, ae f.
armoniosamente: h armó nice. Sin: concó r- arqueología: arch aeoló g ia sive -log īa, ae f.
diter; cong ru enter; modu late. Sin: antiqu itatis sciéntia; antiqu itatu m (vel
v etu staru m reru m) doctrina; stú dia antiqu ita-
armonioso: h armó nicu s, a, u m. Sin: nu me- tis; res arch aeoló g ica; antiqu itatis monu -
rosu s; modu latu s; có nsonu s; concors. menta. Uso: - clásica, arch aeoló g ia clássica;
- cristiana, rei ch ristianae antiqu íssimae stú -
armonizar: (estar en armonía) concínere diu m; ch ristianae antiqu itates; - g recorro-
cu m áliqu o, vel cu m áliqu a re, vel inter se. mana, stú dia antiqu itatis g raecae
Sin: cong rú ere, conv enire, consentire cu m romanaequ e; - su bmarina, su bacu ática, ar-
áliqu ovel inter se // (poner enarmonía) con- ch aeoló g ia su baequ ó rea.
cinnare. Sin: conciliare; concordem réddere.
arqueológico: arch aeoló g icu s, a, u m. Sin: ad
arnés: (armadu ra) armatu ra, ae f // (pl, g u ar- arch aeoló g iam vel ad antiqu itatis doctrinam
niciones de las caballerías) stramenta, oru m spectans.
npl; arma vel ornamenta equ éstria.
arqueólogo: arch aeó log u s, i m. Sin: arch aeo-
aro: (círcu looanillode h ierro, madera, etc.) ló g iae stu diosu s, cu ltor, peritu s; reru m anti-
círcu lu s, i m (férreu s, líg neu s …) // (ju g u ete qu aru m sciens, inv estig ator, peritu s.
de niños) troch u s, i m.
arquero: (Dep, portero, g u ardameta) iani-
aroma: aroma, ătis n(dat y abl pl aromáti- tor, oris m. Sin: portáriu s; portae cu stos.
bu s vel aró matis). Sin: odor; odor su av is.
Uso: qu emar aromas, incéndere odores. arquetipo: arch éty ponvel arch éty pu m, i n.
91
arquisinagoga
arquisinagoga: arch isy nag ōg a, ae f. familiares compó nere; arreg lárselas, rem
(res) ex pedire; sibi ipsi consú lere.
arquisinagogo: arch isy nag ōg u s, i m.
arreglarse: (acicalarse) corpu s cu rare, or-
arquitecta: arch itetrix , icis f. nare, ex ornare. Uso: - delante del espejo, or-
nari ante spécu lu m; (dich o del h ombre
arquitecto: arch itectu s, i m. Sin: aedificandi afeminado) occu patu m esse inter péctinem
peritu s. specu lu mqu e.
arquitectura: (arte de proyectar y constru ir arremangarse: brách ia denu dare vel renu -
edificios) arch itectu ra, ae f. Sin: arch itectó - dare.
nice, es f; artes arch itectó nicae; arch itecto-
ru m sciéntia vel doctrina; ars aedifícia arrendador, ra: (qu e daenarrendamiento)
ex stru endi // (estilode u neficicio) stru ctu ra, locator, oris m; locatrix , icis f; locator vel lo-
ae f . Sin: forma et artifíciu m. Uso: - de estilo catrix alicú iu s rei ex condicto// (qu e tomaen
antig u o, antiqu ae stru ctu rae g enu s. arrendamiento) condu ctor, oris m, condu c-
trix , icis f; condu ctor vel condu ctrix alicú iu s
arquitrabe: epistýliu m, ii n. rei ex condicto.
array (Inform), tablaomatriz: matrix , icis f . arreo: (atavío, adorno) ornatu s, u s m // (pl,
Sin: séries, -ēi f. g u arniciones de las caballerías) arma vel or-
namenta equ éstria; stramenta, oru m npl.
arrebato: - del alma, ánimi su blátio; - de ira,
sú bita ira. arrepentimiento: paeniténtia, ae f. Uso: - ac-
tivo, malefactoru m paeniténtia.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arresto: (captu ra) compreh énsio, onis f //
arreglar: - las cu entas de lafamilia, rationes (prisió n) cu stó dia, ae f. Uso: - domiciliario,
92
arrugar
arrianismo: arianismu s, i m. Sin: Arii h áe- arrocero: ory zae cu ltor (-oris m).
resis; ariana doctrina.
arrodillada: g enu fléx io, onis f. Sin: g enu fle-
arriano: adj arianu s vel áriu s, a, u m; su st x u s (-u s m); fléx iog énu u m; g énu u m infléx io.
Arii, vel arianismi, vel h áeresis arianae discí-
pu lu s, ássecla, fau tor, sectator. arrodillado: g enu flex u s, a, u m. Sin: g enu
flex o, inflex o, su bmisso. Uso: - conambas
arriar, v. amainar. rodillas, g énibu s flex u s vel pó situ s.
arriata oarriate: pu lv inu s, i m. Sin: área, ae arrodilladura: g énu u m flex u ra (-ae f).
f. Uso: - de violetas, v ioláriu m; - pequ eña,
pu lv ínu lu s; aréola. arrodillarse: g énu a fléctere. Sin: g énu a in-
clinare vel su bmíttere; procú mbere g énibu s;
arriba: ¡- España!, Su rsu m Hispánia! in g énu a procú mbere; in g énu a su bsídere.
Uso: - ante u no, alos pies de u no, ad g énu a
arribismo: ámbitu s, u s m. Sin: ambítio; g ló - alicú iu s procú mbere; ante pedes alicú iu s pro-
riae av íditas; escendendi cu píditas; effrenu s, cú mbere; ad g énu a se álicu i su bmíttere.
effrenatu s, immó dicu s ámbitu s. Uso: - enpo-
lítica, perv eniendi stú diu m; sollicitu doh ono- arrollador: - de tabaco, inv olu tor, oris m.
ru mqu e conténtio; immó dicu s pu blicoru m
mú neru m ámbitu s; effrena, vel effrenata, vel arrollar: (envolver u na cosa en forma de
immó dica dig nitatu m potestatu mqu e ambí- rollo) inv ó lv ere; conv ó lv ere. Sin: compli-
tio. care.
arribista: ambitiosu s, a, u m. Sin: g ló riae áp- arrorró: lallu s, i m; lallu m, i n; lalla indecl.
petens vel cú pidu s; effrenatu s et au dax ali- Sin: nénia; neníola; somníferu m carmen;
cú iu s rei captator; repentinu s h omo; qu i somnífera cantilena.
celériter ad h onores pérv enit.
arroyada: rív u li cu rsu s (-u s m).
arriendo, v. arriendamiento.
arroz: ory za, ae f. Uso: - seco, ory za condīta;
arritmia: (Pat, irreg u laridad enlas pu lsa- - alamilanesaoalavalenciana, ory za Me-
ciones) arh ýth mia sive arh y th mīa; arrh ýth mia diolanénsiu m vel Valentinoru m more con-
sive arrh y th mīa, ae f. Sin: arteriaru m pu lsu s dita; cu ltivodel -, ory zae cu ltu ra; ory zaru m
ex lex , abnormis, enormis. cu ltu s (-u s m); paellade -, ory zae patella.
arrítmico: arh ýth micu s vel arrh ýth micu s, a, arrozal: ory zae sationes (-u m fpl).
u m. Sin: arrh y th mu s.
arrugar: - las narices, corru g are nares; - el
arrobamiento, v. éxtasis. ceño, lafrente, el entrecejo, frontem obdú -
cere; su percíliu m tó llere vel attollere; contrá-
arrobar: admiratione vel stu pore áliqu em af- h ere su percília // (mostrar desabrimientoo
fícere. Sin: sing u lari v olu ptate perfú ndere // irapor alg o) av ersari vel fastidire áliqu id.
93
arruinado
94
artístico
95
artralgia
su mmoartifíciofactu s; politíssima arte per- as: princeps, cĭpis mf. Uso: - del ciclismo, bi-
fectu s; obras -, ó pera arte facta; perfecció n-, rotarioru m princeps; los corredores ases,
artifíciu m et ex polítio; produ cció n-, ó pera et principes cu rsores.
artifícia; carenciade sentido-, nu lla ars; dar
forma- au naobra, artifícioopu s perfícere asado: assu m, i n. Sin: caroassa vel assata;
vel confícere; tener g u sto -, artis sensu cibu s assatu s. Uso: - de ánade opato, bu ey,
pollere; artis iu díciopollere; sensu m vel iu dí- cordero, lech ó n, ternera, vaca, assu m anati-
ciu m h abere. nu m, bú bu lu m, ag ninu m, porcellinu m, v itu li-
nu m, v accinu m; qu ien prepara asados,
artralgia: arth rálg ia sive -th ralg īa, ae f. Sin: assoru m confector; qu ienvende asados, as-
articu loru m dolores. soru m v énditor vel tabernáriu s; tienda de
asados, assoru m taberna // (ppde asar) assa-
artrálgico: ad arth rálg iam áttinens. tu s. Uso: - enel h orno, infu rnoassatu s.
artrítico: adj arth ríticu s, a, u m. Sin: articu lo- asador: (qu ienasacarne) assator, oris m; as-
ru m vel artu u m (g en) ; arth rítide (articu loru m satrix , icis f // (varilla de metal en qu e se
vel artu u m inflammatione) laborans, v ex atu s, pone al fu eg oloqu e se qu iere asar) v eru , u s
affectu s; articu loru m vel artu u m (g en) // su st n(dat y abl pl v éribu s vel v éru bu s). Sin: v e-
arth ríticu s, i m; arth rítica, ae f. Sin: qu i vel ru tu m, i n. Uso: - pequ eño, v errícu lu m //
qu ae arth rítide laborat, v ex atu r, affícitu r. (aparatomecánico) v eru vel v eru tu m v ersá-
tile. Sin: v eru mach inatione v ersatu m; assa-
artritis: arth ritis, tĭdis (ac -in). Sin: articu laris tó ria mach ínu la; mach inátio cárnibu s
vel articu láriu s morbu s; v ítiu m articu lare vel assandis; mach ínu la v ersandov eru to. Uso: -
articu láriu m; articu loru m vel artu u m inflam- con motorcito eléctrico, v eru vel v eru tu m
mátio. Uso: padecer oestar afectode -, arti- eléctricu m; v eru eléctrica v i motu m.
cu lari v ítioáffici; articu lari morbolaborare,
v ex ari, áffici. asalariado: adj condu ctu s, a, u m. Sin: mer-
cennariu s; mercede condu ctu s // su st salaria-
artritismo: arth ritismu s, i m. riu s, ii m. Sin: condu ctu s; operáriu s
condu ctu s; mercede condu ctu s.
artrodia: Anat arth ró dia sive arth rodīa, ae f.
asalto: (- apersonas) ímpetu s, u s m. Sin: ag -
artrología: arth roló g ia sive -log īa, ae f. Sin: g réssio, onis f // (- a lu g ares) oppu g nátio,
de có rporis artícu lis doctrina vel rátio. onis f // (Esg r, acometimiento) petítio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effú g ere
artrópodo: árth ropu s, pŏdis m. vel v itare // (Esg r, ju eg o) castelloru m ex pu g -
nátio. Sin: lu du s castelloru m. Uso: ju g ar
arveja: v ícia, ae f. al -, castelloru m ex pu g natione lú dere;
castelloru m ex pu g nationi indu lg ere.
arzobispal: arch iepiscopalis, e. Sin: ad
arch iepíscopu m spectans. A ssam: Assámia, ae f. Uso: de -, assamianu s,
a, u m; assamiensis, e.
arzobispo: arch iepíscopu s, i m. Sin: metro-
polīta. asamblea: conv entu s, u s m. Sin: consíliu m.
Uso: - constitu yente, conv entu s constitu tio-
96
asegurarse
nalis; - General de las Naciones Unidas, du ctrix (-icis f). Sin: anábath ri minister vel
Conv entu s Generalis Nationu m Unitaru m; - ministra.
ordinaria, ordináriu m consíliu m; miembrode
la -, conv entū s sodalis (-is m); - solemne, ascesis: ascesis, is f.
conv entu s sollemnis.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; ascétria, ae f.
asbestino: asbestinu s, a, u m.
ascética, v. ascetismo.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantu s, i m.
ascético: ascéticu s, a, u m.
ascáride: áscaris, -ĭdis f.
ascetismo: (profesió nde lavidaascética) as-
ascendencia: ascendéntia, ae f. cetismu s, i m. Sin: ascesis, is f; v ita ascética;
ascéticae v itae proféssio// (doctrina de la
ascendiente: (influ encia moral) au ctó ritas, vidaascética) ascética disciplina. Sin: ascé-
atis f. Sin: díg nitas // (antecesores) ascen- ticae v itae rátio; ascesis doctrina.
dentes, iu m mpl. Sin: maiores; av i; proav i.
asearse: corpu s cu rare, ornare, ex ornare. Sin:
ascensión: (acció n y efecto de ascender) se ornare; ornari; se fíng ere; fing i.
ascénsio, onis f. Sin: scánsio. Uso: - de
Cristo, Ascénsio; AscénsioDó mini // (fiesta asediar: obsidēre. Sin: circu mv allare.
conqu e se celebrael misteriode la-) Festu m
Iesu Ch risti caelos ascendentis. Sin: Sollemnia asedio: obsídio, onis f. Sin: circu mv allátio.
div ini Redemptoris ad caelu m escendentis.
aseguración: assecu rátio, onis f. Sin: cáu tio
ascensor: anábath ru m, i n. Sin: scansó riu m; de áliqu a re; testificátio.
ascensó riu m; célla scandens; céllu la scansó -
ria; pénsilis céllu la; mách ina scansó ria; asegurado: (pú blica) cau tione tu tu s. Uso:
peg ma scansó riu m vel scandens. Uso: - eléc- casa-, domu s cau ta.
trico, anábath ru m eléctricu m; anábath ru m
eléctrica v i actu m; - pequ eño, anabath ríolu m; asegurador: cau tor, oris m. Sin: cau tionis
- destinadoparaelevar pesos, v. montacar- dator.
g as // botó n del -, anábath ri malléolu s vel
parv u s malléolu s; cabinadel -, cella scansó - aseguradora: socíetas vel sodalíciu m sar-
ria; pu ertadel -, anábath ri ostíolu m; bajar ciendis damnis. Uso: - paralaprotecció ndel
en-, anábath rodescéndere, dév eh i, deferri; paisaje, socíetas locoru m amoenitátibu s
su bir en- al tercer piso, anábath road tértiu m tu endis; - sobre la vida, socíetas cau tioni
tabu latu m escéndere, ascéndere, év eh i, ele- ex ercendae.
v ari, ferri; per anábath ru m ad tértiam domū s
tabu lationem escéndere; tomar el -, aná- asegurar: - el coch e, cau tionem só lv ere de
bath rou ti; el - nofu nciona, anábath ru m non au toraeda.
mov etu r; el - se rompió , anábath ru m v itiatu m
est. asegurarse: - contraalg o, sibi cav ere de áli-
qu a re.
ascensorista: anábath ri du ctor (-oris m) vel
97
asentador
asentador: (cu eroparasu avizar las navajas) asesora: assestrix , icis f. Sin: consiliatrix .
v. afiladora.
asexuado oasexual: nonsex u alis, e.
aseo: (limpieza) mu ndítia, ae f; mu ndíties, ēi
f // (adorno, compostu ra) eleg ántia, ae f. Sin: asfaltado: bitú mine stratu s vel obdu ctu s, a,
ex ornátio; nitor. u m.
asepsia: asepsis, is f. Sin: inqu inamenti im- asfalto: asph altu s, i m. Sin: bitu men, mĭnis
mú nitas. n. Uso: - artificial, asph altu s artificialis; bitu -
menartificiale; de -, asph álticu s; bitu mino-
aséptico: asépticu s, a, u m. Sin: inqu inamento su s.
carens; inqu inamento(inqu inamenti, ab in-
qu inamento) immu nis; omni inqu inamento asfíctico oasfíxico: asph ýcticu s, a, u m. Sin:
immu nis. spíritu s vel ánimae interclu sione laborans.
98
asistencia
servado, sedes reserv ata; asientos de lag a- asimetría: asy mmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
lería(oparaíso), arch iséllia; asientos de pla- inaequ álitas; enó rmitas; pártiu m inaequ álitas;
tea, sellae; - de madera, sedile líg neu m; - de reru m ordo discors, díscrepans, abnormis;
mármol, sedile e mármore // (anotació nen nonapta (vel díscrepans, abnormis, enormis,
reg istroolibrode contabilidad) transcríptio díssona, discors, ábsona, ex lex ) pártiu m com-
vel descríptio, onis f // (apu ntamientode u na posítio.
cosaparaqu e nose olvide) annotamentu m, i
n; annotátio, onis f. Sin: perscríptio. asimétrico: asy mmétricu s, a, u m Sin: asým-
meter, tra, tru m; inaequ alis; enormis; discors.
asignación: - familiares, scídu lae nu mmáriae
familiares; - alos miembros de familias rei- asimilación: assimilátio, onis f. Sin: appro-
nantes, ánnu u s réditu s; ánnu a pú blice de- priátio. Uso: - de lacomida, cibi concó ctio
creta; - de g astos, statu tu s su mptu s; - de u na vel conféctio// Gram, litteraru m attráctio.
su ma, pecú niae assig nátio, destinátio, erog á-
tio; destinata pecú nia; destinata álicu i rei pe- asimilar: (asemejar, comparar) assimu lare
cú niae su mma. vel assimilare áliqu em álicu i vel áliqu id álicu i
rei. Sin: assímilem fácere áliqu em álicu i; as-
asignar: destinare. Uso: - u nasu ma, pecu - símile fácere áliqu id álicu i rei // (Fisiol, apro-
niam (vel pecú niae su mmam) álicu i rei (vel piarse los ó rg anos las su bstancias necesarias
ináliqu id) destinare. parasu conservació nodesarrollo) innatu -
ram su am áliqu id v értere. Sin: confícere vel
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina. concó qu ere cibu m // (fig , adoptar ideas o
Uso: - au xiliares, disciplinae au x iliares; - cosas ajenas) áliqu id sibi arrog are vel
científicas, sciéntiae; - h u manísticas, disci- assú mere. Sin: áliqu id inu su m su u m (vel in
plinae h u manísticae, h u manae, spiritu ales; - su am rem) conv értere; áliqu id insu cu m et
ju rídicas, disciplinae iu ris civ ilis; - literarias, sáng u inem conv értere.
doctrinae liberales; lítterae, aru m; - principa-
les, disciplinae principales; - técnicas, tech ni- asincronismo: asy nch ronismu s, i m.
coru m disciplinae.
asincrónico oasíncrono: asy nch ró nicu s, a,
asilado, da: (persona qu e encu entra asilo u m.
conprotecció noficial) asy li petitor (-oris m);
asy li petitrix (-icis f). asíndetos: asýndetonvel asýndetu m, i n. Sin:
dissolú tio.
asilo: asy lu m, i n. Sin: perfú g iu m. Uso: - po-
lítico, asy lu m políticu m // (establecimiento asísmico: asísmicu s, a, u m. Sin: contra (vel
benéfico) h ospítiu m, ii n. Uso: - de ancianos, adv ersu s) terrae motu s mu nitu s vel praemu -
g erontocomīu m, ii n; senu m h ospítiu m; nitu s.
domu s eg enis sénibu s recipiu ndis; - paraex-
pó sitos, v. inclu sa; - de h u érfanos, v. orfa- asistencia: assisténtia, ae, f . Sin: cu ra; cu rá-
nato; - de niños, v. g u ardería; - para los tio; opitu látio; patrocíniu m; au x íliu m. Uso: -
pobres, ptoch otroph īu m; ptoch ēu m vel pto- activa, pasiva, assisténtia activ a, passiv a; -
ch īu m; - de sordomu dos, h ospítiu m su rdoru m h ospitalaria, cu rátionosó coma, cu rátioinv a-
mu toru mqu e. letu dinário; - pediátrica, cu rátiopu eroru m; -
técnica, téch nica vel tech nicoru m cu ra; - a
99
asistente
los desocu pados, au x íliu m opíficu m ó pere ecoló g icaGreenpeace, sodálitas oecoló g ica
caréntiu m; - alos discapacitados, impedito- Greenpeace; sodálitas, cu i nomenest áng li-
ru m vel membris captoru m opitu látiovel au - cu m Greenpeace; - econó mico-social, conso-
x íliu m; - alos h eridos, v u lneratoru m cu rátio; ciátio oeconó micae socialiqu e rei
- alos matrimonios, assisténtia matrimó niis; prov eh endae; - estu diantil, stu diosoru m iú -
- alos pobres, opitu látiopáu peru m. v enu m consociátio; - ileg al, illícita fáctio; -
Internacional de Energ íaAtó mica(ensig la
asistente: (el qu e cu ida) adiu tor, oris m. Sin: ing lesa IAEA), Internationalis Ató micae
cu rator; cu stos. Uso: - eclesiástico, sacerdos Energ īae Associátio; - laical, consociátiolai-
cu rator; - médico, mediastinu s, i m; - social, calis; sodalíciu m laicale; - Latina, Sodálitas
cu rator socialis; socialis adiu tor // (soldado Latina; - política, factio; - profesional, collé-
destinadoal serviciopersonal de u njefe u g iu m; - pu g ilística, consociátiopu g ilatū s; -
oficial) fámu lu s militaris. Sin: tiro(-onis m) S ionista, AssociátioSionística; - terrorista
du ci addictu s. “Hamas”, sociátio tromocrática, qu ae est
“Hamas”; - de h ombres, coetu s h ó minu m; -
asistir: (estar oh allarse presente) interesse de las ideas, notionu m nex u s (-u s m); - de los
vel adesse + dat. Uso: - alas fu nciones reli- trabajadores, collég iu m opíficu m; - de obre-
g iosas, rebu s div inis interesse; - al sepelio, ros solamente, socíetas ex solis opifícibu s
sepu ltu rae adesse // (socorrer) adesse + dat. conflata; - de obreros y du eños, socíetas ex
Sin: praestovel au x ílioesse + dat // (servir o opíficu m et dominoru m ordínibu s conflata; -
atender aalg u ien) ministrare + dat. Sin: as- paraladefensadel ambiente, sociétas loco-
sístere + dat; adstare vel astare + dat. Uso: - ru m amoenitátibu s tu endis.
alos enfermos, alos moribu ndos, infirmis,
moribu ndis assístere; - aalg u ienenlah ora asociado: associatu s, i m. Sin: consociatu s,
de lamu erte, alicú iu s h orā mortis ei adstare sociatu s, só ciu s, assó ciu s, consó ciu s; adscrip-
(vel astare). tu s; partionáriu s.
asma: asth ma, ătis n. Sin: anh élitu s (-u s m); asocial: insociábilis, e. Uso: societatem re-
anh elátio; spíritū s difficu ltas; spirandi diffi- pu g nans vel recu sans.
cu ltas vel aspéritas.
asociar: consociare (cu m + abl). Sin:
asmático: (relativo al asma) asth máticu s. coniú ng ere (cu m + abl); adiú ng ere ( + dat;
Sin: ad asth ma pértinens // (qu e padece ad vel in+ ac); ag g reg are (ad vel in+ ac);
asma) asth máticu s, i m. Sin: anh elator; spi- ascíscere (+ dat; ad vel in+ ac). Uso: - aTu r-
randi difficu ltate (vel asperitate) laborans. qu íaalaUnió nEu ropea, Tú rciam inUnio-
nem Eu ropaeam ascíscere.
asociación: associátio, onis f. Sin: consociá-
tio, sociátio, socíetas; assocíetas; cong reg á- asociarse: - aoconalg u ien, se álicu i só ciu m
tio, consó rtiu m, consó rtio; sodálitas, adiú ng ere; societatem cu m áliqu oinire; - a
sodalíciu m; coetu s; collég iu m. Uso: - cató - u nacorporació n, sodalíciose só ciu m adiú n-
lica, cath ó lica consociátio; - cató licade asis- g ere.
tencia social, cath ó lica socíetas cív ibu s
iu v andis; - cu ltu ral, eru ditoru m consociátio; asociativo: associativ u s, a, u m.
- deportiva, consociátiolu dicroru m certámi-
nu m; ath léticae lu dis ex colendis coetu s; - asolar: assolare.
100
astenia
asomarse: prominere. Uso: Note asomes por aspirador: (adj, qu e aspira) aspirans, antis.
laventanilla, noli ex fenestella prominere.
aspiradora: (aparatode limpiezaqu e aspira
asonancia: assonántia, ae f. Sin: assonátio; el polvo) aspiratru m, i n. Sin: aspiratru m pú l-
soni cong ru éntia vel similitu do; imperfecta v eris; pú lv eris ántlia; ántlia ex h au ritó ria; h au -
consonántia. ritó ria mách ina; pú lv eris h au ritó riu m. Uso: -
de mano, manu ale pú lv eris h au ritó riu m.
asonantado: ássonans, antis.
aspirante: (qu e aspiraaalg únestado, em-
asonantar: assonare. Sin: simíliter desínere pleo, dig nidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
vel cádere. candidatu s. Uso: - al estadoclerical, aspirans
statu m clericoru m; - ah ermanoleg o, aspi-
asonante: adj ássonans, antis; su st v ox ásso- rans statu m fratru m laicoru m; - alaelocu en-
nans. cia, a la inmortalidad, candidatu s
eloqu éntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
aspa: (cru z decu sata) v. cru z. sacerdó tii candidatu s; iú v enis sacerdó tiu m
affectans; - au nempleo, candidatu s alicú iu s
aspecto: (semblante) aspectu s, u s m. Uso: - mú neris.
eu fó rico, aspectu s h ílaris, h ílaru s, iu cu ndu s
// (elemento, faceta o matiz de alg o) rátio, aspirina: aspirina, ae f; aspirinu m, i n. Uso:
onis f. Sin: aspectu s; res; fácies; forma. Uso: pastillade -, pílu la vel pastillu s aspirinae.
- deontoló g ico, rátiodeontoló g ica; - esencia-
les, essentiales rationes; - estru ctu rales, assembler (Inform): (assembly lang u ag e, co-
stru ctu raru m formae; - fu ndamentales, fácies dificador de instru cciones) ling u a mach ina-
primáriae; - moderno, aspectu s modernu s; - lis. Sin: assembler, i m; compositó ria ling u a
institu cionales, institu toru m formae; - posi- // (compiler, prog ramaprodu ctor de prog ra-
tivos y neg ativos, fácies positiv ae et neg ati- mas) compilatru m, i n (assembleri). Sin:
v ae; aspectu s positiv i et neg ativ i; - compilató riu m, ii n.
psicoló g ico, res psy ch oló g ica; - social, socia-
lis rátio; - de descu idoy abandono, aspectu s associative memory (Inform) memoriaaso-
neg lectu s atqu e derelictu s; bajoel - h istó rico, ciativa, almacenador asociativo: memó ria
su b aspectu h istó rico; bajo otro -, su b álio associativ a.
aspectu ; bajovarios -, su b v áriis aspéctibu s.
asta: h asta, ae f. Uso: - de u nabalanza, sca-
asperón: cos, cotis f. pu s, i m; bandera a media -, v ex illu m in
medioh astili; v ex illu m inmediopalopropó -
aspersorio: aspersó riu m, ii n. Sin: asper- situ m.
g illu m vel asperg illu s; lú stricu m aspersó -
riu m. astasia: standi vel consistendi difficu ltas.
aspiración: Mec inspirátio, onis f // (vivo astenia: asth énia sive -th enīa, ae f. Sin: lan-
anh elo) appetítio, onis f. g u or; v íriu m deféctiovel defectu s (faltade
fu erzas); v íriu m debílitas vel remíssio(decai-
aspirado: aspiratu s, a, u m. Uso: la“p” as- mientoconsiderable de fu erzas).
pirada, “p” aspiratu m.
101
astenopía
102
ataque
astronáutica: astronáu tica, ae f; astronáu tice, naru m // (temaoarg u mento) assu mpta ma-
es f. Sin: res astronáu tica; astronáu tica doc- téria. Sin: ó peris propó situ m; arg u mentu m
trina, disciplina, sciéntia. propó situ m; res propó sita // (neg ocio, ocu pa-
ció n, qu eh acer) v. neg ocio.
astronáutico: astronáu ticu s, a, u m. Uso:
traje -, v estis astronáu tica. atabacado: tabacocó ncolor. Sin: tabaci co-
lori símilis; tabácini coloris (g en). Uso:
astronave: astronav is, is f. Sin: nav is vel aliento-, spíritu s vel h álitu s tabacoinfectu s.
aëronav is sideralis; aériu m nav íg iu m
siderale. Uso: la- americana“Ch alleng er”, atabal, v. tímpano.
nav is sideralis americana, cu i nomen
“Ch alleng er” (prov ocatrix ). atabalero, v. tímpano(tañedor de tímpano).
asueto: féria, ae f. Uso: díade -, dies feriatu s. ataque: ímpetu s, u s m. Sin: ag g réssio, onis
f; ictu s, u s m. Uso: - aéreoaGaza, ímpetu s
A sunción: (cap. del Parag u ay) Assú mptio, aériu s inGazam; - aéreos de los aliados, ím-
onis f (inParaqu ária). Sin: Assu mptionó po- petu s aérii foederatoru m; - apoplético, sán-
lis, is f // (elevació n al cielo de la Virg en g u inis ictu s; ictu s mali sú bitu s; su frir u n -
María) Virg oMaria incaelu m assu mpta. Sin: apoplético, apoplex i árripi vel có rripi; - ató -
Deípara Virg ocaelorecepta // (fiestade la-) mico, ató micu s ímpetu s; - contra los dere-
sollemnia h onori caelestis Reg inae caelore- ch os civiles, ímpetu s in iu ra civ ília; -
ceptae. informático, ímpetu s ordinatralis; - su icida,
ictu s su icidiáriu s; - terrorista, ímpetu s terro-
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: neg ó tiu m, rísticu s; - de u naenfermedad, morbi irrú ptio.
ii n. Uso: - internode Ch ina, res interna Si-
103
atar
atar: allig are. Uso: el qu e ata, allig ator. alg u nacosa) - al ju iciode u no, iu dícioalicú -
iu s stare; - al ordencronoló g ico, témporu m
ataraxia: atarax īa, ae f. Sin: ánimi tran- ó rdinem serv are.
qu íllitas, serénitas, impertu rbabílitas; per-
fecta ánimi qu ies; immota tranqu íllitas ánimi. atentado: (crimen) attentatu m, i n. Sin: petí-
tio; insídiae. Uso: - dinamitero, petítiody na-
atareado: neg otiosu s, a, u m. Sin: plenu s ne- mite patrata.
g ó tii; occu patíssimu s ináliqu a re. Uso: estar
mu y -, mu lta ág ere; mu ltis neg ó tiis distineri. atentar: impétere, pétere, appétere áliqu em.
ataúd: cápu lu s, i m. Sin: féretru m; arca; líg - atenuante: attenu átio, onis f. Sin: ex cu sátio.
nea arca.
atenuar: (minorar o disminu ir) ex tenu are.
atávico: atáv icu s, a, u m. Uso: - laverdad, v eritatem ex tenu are.
atavismo: atav ismu s, i m. Sin: índoles ex ateo, a: su st áth eu s, i m; áth ea, ae f. Sin: Dei
átav is accepta, orta, h ábita, su scepta. neg ator, neg atrix ; div initatis infitiator, infi-
tiatrix ; relig ionis ex pers. Uso: - militante, Dei
atavío: cu ltu s, u s m. Sin: ornatu s; h ábitu s; infitiator et osor; ser -, Deu m esse neg are vel
v estitu s. infitiari // adj áth eu s, ath eísticu s; irrelig iosu s.
atenerse: (acomodarse u noensu s acciones a atestado: testimó niu m, ii n. Sin: docu men-
104
átomo-gramo
105
atonal
106
audiencia
atriquia: ath rích ia sive ath rich īa, ae f. Sin: audible: au díbilis, e.
alopécia; capilli, capilloru m deféctio, inó pia,
caréntia. audición: au dítio, onis f. Sin: acroāma, ătis n.
Uso: - estereofó nica, acroama stereoph ó ni-
atriquiasis, v. atriqu ia. cu m; - mu sical, au dítiomu sicalis; - radiofó -
nica, au dítiovel acroama radioph ó nica; serie
atrofia: atró ph ia sive atroph īa, ae f. Sin: de au diciones, series au ditionu m; escu ch ar -
tabes; ex tenu átio; nu trimenti desértio. Uso: - radiofó nicas, au ditiones radioph ó nicas au s-
del corazó n, cor enerv atu m; cor natu rali v i cu ltare; - de teatropor radio, fábu lae áctio
carens. radioph ó nica; fábu la scáenica radioph ó nica.
atrofiado: átroph u s vel atró ph icu s, a, u m. audiencia: (actode oír oatenció nparaoír)
Sin: atró ph iā affectu s vel laborans. au diéntia, ae f. Uso: dar - au no, au dire; dare
vel dédere au res su as álicu i; álicu i dicendi
atrofiar: ex tenu are. Sin: v ires ex tenu are, de- potestatem fácere // (actode oír los ju eces)
bilitare, minú ere, au ferre; atró ph iā vel tabe au diéntia, ae f. Uso: - entribu nal, iu díciu m;
affícere // atrofiarse, ex tenu ari. Sin: tabés- díade -, iu diciáriu s dies // (lu g ar donde se da
cere; contabéscere; debilitari; consu mi; átro- -) au ditó riu m // (tribu nal de ju sticia) tribu nal,
ph u m fíeri; v im pérdere, amíttere; atró ph iā alis n// (edificioenqu e se reúne el tribu nal)
vel tabe áffici. iu stítiae palátiu m. Sin: aedes iu rídici conv en-
tū s // (admisió napresenciade u npríncipe o
atrófico: atró ph icu s, a, u m. Sin: átroph u s; ta- au toridad) admíssio, onis f. Sin: áditu s, u s m;
bíficu s; enerv atu s; ex tenu atu s; torpens; natu - alló qu iu m; colló qu iu m; collocú tio; facu ltas
rali v i destitu tu s; atró ph iā vel tabe affectu s, conv eniendi. Uso: - privada, domésticu m
laborans // (perteneciente alaatrofía) atró - colló qu iu m; - pública, pú blica admíssio; - g e-
ph iae, ex tenu ationis (g en); ad atró ph iam átti- neral pontificia, pú blica admíssioa Su mmo
nens. Pontífice facta; condescendenciaendar au -
diencias, admissionu m facílitas; dar ocon-
atuendo: (atavío, vestido) v estis, is f. Sin: ceder, recibir en - a alg u ien, áliqu em
107
audiofrecuencia
108
auto-arrancador
109
autobiografía
autobiografía: au tobiog ráph ia sive -g raph īa, natu s (-u s m) vel dominátio.
ae f. Sin: su i ipsīu s v ita.
autócrata: au tó crates, is m. Sin: déspota; do-
autobiográfico: au tobiog ráph icu s, a, u m. minator; ty rannu s; v ir imperiosu s.
110
automatizar
111
automotor
automotor: adj au tomatáriu s, a, u m // (veh í- autonomía: au tonó mia sive -nomīa, ae f. Sin:
cu lo) au tov eh ícu lu m, i n. Sin: au tocu rru s; v e- au tarcīa, au tarch īa; su is lég ibu s v iv endi po-
h ícu lu m au tomatáriu m; cu rru s au tomatáriu s testas. Uso: - absolu ta, au tonó mia absolu ta; -
// (aparatoqu e ejecu taciertos movimientos local, au tonó mia localis; - moral, máx imu m
sinintervenció ndirectade acció nexterior) iu s moráliter elig endi; - personal, au tonó mia
au tomatáriu m, ii n. Sin: au tomatária má- personalis; - de vu elo, v olatū s au tonó mia; -
ch ina; au tomatáriu m instru mentu m; au toma- del Tíbet, Tibeti vel tibética au tonó mia;
táriu s apparatu s. g ozar de -, su is lég ibu s v ív ere; su i iu ris esse;
notener -, alienoimpérioparēre.
automotriz: adj au tomatária // su st au toma-
tária mách ina. autonomismo: au tonomismu s, i m.
112
autostop
au ctor, oris m; au ctrix , icis f // (el qu e lain- públicas, pú blicae au ctoritates; pú blici ma-
venta) inv entor, oris m // (cau sa, responsa- g istratu s; - relig iosas, potestates relig iosae; -
ble) cau sa, ae f // (escritor) scriptor, oris m; responsables, au ctoritates qu as penes res est;
scriptrix , icis f. Uso: - sag rado, profano, las su premas - eclesiásticas, rei ecclesiásti-
sacer, profanu s au ctor; - de libros, libroru m cae su mmae potestates; las - su premas de los
au ctor; - de trag edias, trág icu s scriptor; tra- Estados, su premi civ itatu m moderatores vel
g oedió g raph u s; - cinematog ráfico, v. escena- rectores; su premi reru m pu blicaru m modera-
rista // (el qu e h a h ech o alg u na obra tores.
artística) ártifex , fĭcis m.
autoritario: imperiosu s, a, u m. Sin: despó -
autoridad: (poder, mando) au ctó ritas, atis f. ticu s; práepotens; au ctoritate abū tens.
Sin: potestas; impériu m; iu s (iu ris n). Uso: -
doméstica, impériu m domésticu m; - leg al, autoritarismo: praepoténtia, ae f.
iu s ac potestas; - moral, moralis au ctó ritas; -
pública, au ctó ritas pú blica; potestas pó pu li; autorización: alicú iu s rei faciendae potestas
- real, rég ia potestas; - su prema, su mma au c- vel facu ltas. Sin: approbátio; permissu s (-u s
tó ritas; au mentar la- de u no, alicú iu s au cto- m) ; licéntia. Uso: - por parte del Estado, ap-
ritatem amplificare; bu rlarse de la- de u no, probátiopú blicis ab au ctoritátibu s.
au ctoritati alicú iu s illú dere; dar plena- aal-
g u ien, álicu i plenam au ctoritatem dare; debi- autorizado: au ctoritate (potestate, facu ltate,
litar la - de u no, alicú iu s au ctoritatem iu re, permissu , v éniā) práeditu s, pollens, mu -
imminú ere vel deminú ere // (crédito, presti- nitu s. Sin: cu m au ctoritate. Uso: estar - a
g io) au ctó ritas. Sin: au ctó ritas et fides. Uso: h acer alg o, áliqu id faciendi au ctoritatem h a-
la- de los filó sofos, ph ilosoph oru m au ctó ri- bere vel au ctoritate pollere, v alere, u ti.
tas; la- de los testimonios, reru m au ctó ritas;
personaqu e g ozade -, (v ir, h omo…) au cto- autorizar: álicu i au ctoritatem (vel potesta-
ritate g rav is; de mu ch a-, (v ir, h omo…) g ra- tem) dare, fácere, concédere, tribú ere. Sin:
v íssimu s; es u na - competente, bonu s est permíttere; facu ltatem indu lg ere vel permít-
au ctor; es u na- enalg o, au ctor est alicú iu s tere; iu s concédere // (dar fe el escribanoo
rei; fu ndadoenla- de alg u ien, inau ctoritate notario en u n docu mento) testari. Sin: pú -
alicú iu s pó situ s; adqu irir - sobre u no, apu d blicā fide instru mentu m firmare, ex iu re et lé-
áliqu em vel ab áliqu oau ctoritatem (vel dig ni- g ibu s obsig nare // (aprobar alg o) ratu m
tatem) sibi conciliare vel parare; apu d áli- dú cere áliqu id.
qu em vel ab áliqu og ratiam inire; fu ndarse en
la - de alg u ien, au ctore áliqu o u ti (ad áli- autorrealización: au torealizátio, onis f.
qu id); qu itar - aalg o, álicu i rei fidem abro-
g are; tener -, au ctoritate apu d áliqu em v alere autorretrato: su i picta imag o(-g ĭnis f).
vel u ti; au ctoritate vel g ratiā v alere (de per-
sona); au ctoritatem vel pondu s h abere (de es- autoservicio: ministrátio pró pria. Sin: se
critos, docu mentos) // (ascendiente político) qu isqu e ministrat.
g ráv itas, atis f. Sin: díg nitas // (personain-
vestidade poder, mandoomag istratu ra) - ci- autostop oautoestop: au tocineti transeū ntis
viles, potestates civ iles vel civ itatis; - reténtio. Sin: cú rru u m au tomobíliu m reténtio.
comu nales, mu nicípii moderatores; - comu - Uso: practicar el -, au toraedas transeū ntes re-
nistas, potestates commu nísticae; - políticas, tinere; h acer u n-, au tocinetu m tránsiens re-
113
autostopista
auxiliar: adj au x iliáriu s, a, u m; au x iliaris, e. avecindarse: domicíliu m sibi constitú ere (v.
Uso: caballo-, équ u s au x iliáriu s vel au x ilia- g r. Romae).
ris // su st au x iliaris, is m. Uso: - médica, adiu -
trix médica. avellana: av ellana, ae f. Sin: av ellana nu x .
auxilio: ¡-!, fer au x íliu m vel opem! avemaría: (oració n) salu tátioang élica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada u na de las
aval: confirmátio, onis f. Sin: firmátio; fir- cu entas del Rosario) rosárii (vel marialis co-
mamentu m; corroborátio; corroboramentu m; ronae) g ló bu lu s, g ranu m.
au ctó ritas; praesídiu m; fides // (firmaqu e se
pone enu naletrade créditopararesponder avena: av ena, ae f.
de su pag osi noloh ace el g irador) (alterīu s)
nó minis su bscríptioinsýng raph a cau tionis avenamiento, v. drenaje.
cau sā.
avenar, v. drenar.
avalancha: (alu d), v. estavoz // fig moles, is
114
avión
115
avioneta
aëroplanu m náv ibu s demerg endis vel diffrin- aviso: nú ntiu s, ii m; nú ntiu m, ii n. Uso: - pa-
g endis; aëroplanu m ig nív omos vel ig níferos rroqu iales, paroeciales nú ntii; - pu blicitario,
silu ros iácu lans, iactans // - a, de ch orro, - a, praecó niu m; - radial, nú ntiu s radioph ó nicu s;
de reacció n, - de propu lsió n, py rau locinetu m; nú ntiu s per aeth érias u ndas missu s; - televi-
aëronav is py rau locinética; aëroplanu m sivo, telev isíficu m praecó niu m; nú ntiu s tele-
py rau locinéticu m; aëronav is retrov ersu s pro- v isíficu s; nú ntiu s per telev isionis u ndas
pu lsa vel impu lsa; aëroplanu m inv ersā v i pro- missu s; - de retorno, allatae vel perlatae epís-
pu lsu m vel impu lsu m; aëronav íg iu m inv ersis tu lae nú ntiu s; - enu ndiario, nú ntiu s diu rnis
v íribu s propu lsu m; aëroplanu m áëris h au s- actis ev u lg atu s; poner u n - pu blicitario de
tó riu m; - de asalto, de combate, aëroplanu m alg oendiarios orevistas, lau dativ u m alicú -
incú rsitans, incu rsans, ag g rédiens, impu g - iu s rei nú ntiu m inactis diu rnis v el incom-
nans, proeliare; - de bombardeo, bombopla- mentáriis pó nere; lau dativ am alicú iu s rei
nu m, i n; aëroplanu m py roboláriu m; notítiam commentáriis v el actis diu rnis cré-
aëronav is ig nív omis g lobis v érberans, dí- dere, concrédere.
ru ens, diffring ens, confring ens; - de carg a,
aëroplanu m oneráriu m; - de caza, aëropla- avispón: crabro, onis m.
nu m insecu tó riu m, insectató riu m, v enáticu m;
aërinav is insectans; - de cazaareacció n, aë- avitaminosis: v itamini penú ria (-ae f).
roplanu m insectationis aërih au stó riu m; - de
escolta, aëroplanu m praesidiáriu m; - de h é- avutarda: otis, ĭdis f. Sin: otis tarda.
lice, aëroplanu m h elicaru m motu incitatu m
vel propu lsu m; - de pasajeros, aëroplanu m axioma: ax ioma, ătis n. Sin: pronu ntiatu m;
epibáticu m; - enpicada, aëroplanu m (impro- enu ntiatu m; effatu m.
v isovel de, ex improv iso) ad perpendícu lu m
illabens; - sinmotor, - avela, v. planeador; axiomático: ax iomáticu s, a, u m. Sin: certu s;
ir, viajar en-, aëroplanov eh i vel ferri; su bir certíssimu s; certa firmaqu e ratione pronu n-
al -, inaëroplanu m inscéndere; su bidaal -, tiatu s vel edictu s.
inscénsiovel conscénsioinaëroplanu m // -
Boeing -7 4 7 , aëroplanu m eiu s ty pi, qu i dícitu r aya: institu trix , icis f.
Boeing -747; - Concorde, aëroplanu m con-
cordiense; - Fokker F-2 8 , aëroplanu m ty pi, ayer: h eri. Uso: - por lamañana, h eri mane;
cu i nomenFok k er F-28 // clase (categ oría) - por latarde, h eri v ésperi; h asta-, u squ e ad
de -, classis, is f; cu biertade -, steg a (ae f); h esternu m diem.
steg a epibática; interior del -, aëroplani in-
terna (-oru m npl); el - está provistode dos ayuda: au x íliu m, ii n. Sin: adiu v amen, mĭnis
cu biertas de pasajeros, enlas qu e se encu en- n. Uso: de -, au x iliaris, e; - enfavor de las
tran tres clases, aëroplanu m du abu s steg is víctimas de lainu ndació n, au x íliu m prov íc-
epibáticis instru ctu m est, inqu ibu s tres clas- timis inu ndationis // - de cámara, a cu bícu lo;
ses inv eniu ntu r. cu bicu láriu s; - de cámarade S u S antidad, a
cu bícu loPontíficis Máx imi.
avioneta: aërív ola, ae f.
ayudante: (qu e ayu da) adiu tor, oris m. Sin:
avisador: - de incendios, index (-dĭcis m) in- minister. Uso: - del banqu ero( enu nacasa
céndii. de ju eg o) áleae mag ister; - de cámara, cu bi-
cu láriu s; a cu bícu lo; ser - de alg u no, adiu tri-
116
azoturia
cem ó peram nav are álicu i ináliqu a re // (Mil, v ectoru m adiu trix vel ministra, adiu trix iter
oficial qu e está alas ó rdenes de otrosu pe- faciéntibu s.
rior) ó ptio, onis m. Uso: - de campo, rei mi-
litaris adiu tor; rei militaris su bádiu v a (-ae m); azafrán: crocu m, i n; crocu s, i m. Uso: de -,
inre militari adiu tor // (maestrooprofesor cró ceu s, a, u m.
su balterno) su bdoctor, oris m. Sin: pró sch o-
lu s; antesch oláriu s; adiu tor académicu s; - de azahar: záh ara, ae f. Sin: au rantii vel citri flos.
literatu ralatina, a lítteris latinis adiu tor; - de
paleog rafíay diplomática, a codícibu s atqu e azalea: azalea, ae f.
diplomátibu s interpretandis adiu tor.
azanoria, v. zanah oria.
ayudantía: (empleode ayu dante) adiu toris
vel adiu tricis mu nu s (-nĕris n) // (oficinade ázimo: ázy mu s, a, u m. Uso: pan-, panis ázy -
ayu dante) adiu toris vel adiu tricis sedes (-is mu s; panis sine fermento.
f).
azimut, v. acimu t.
ayunar: ieiu nare.
azimutal, v. acimu tal.
ayuno: ieiú niu m, ii n. Uso: - cu aresmal, ieiú -
niu m qu adrag enáriu m; establecer el -, ieiú - azoado: azotu m có ntinens.
niu m institú ere; g u ardar el -, ieiú niu m
serv are; prescribir el -, ieiú niu m indícere; ázoe: azotu m vel azoton, i n. Sin: nitró g e-
romper el -, ieiú niu m só lv ere vel resig nare // nu m.
(qu e noh acomido) ieiu nu s, a, u m // (ig no-
rante de loqu e se h abla) ieiu nu s. Sin: ig na- azoemia, v. azotemia.
ru s, ínsciu s alicú iu s rei; estar enayu nas oen
-, ieiu noore esse; nescire áliqu id, ru dem esse azogue, v. mercu rio.
(in) áliqu a re.
azoico: azó icu s, a, u m. Sin: animántibu s vel
ayuntamiento: (ju nta, reu nió n) consíliu m, v iv éntibu s carens; animántiu m vel v iv éntiu m
concíliu m. Sin: conv entu s // (corporació n ex pers. Uso: era-, aetas azó ica // (nítrico) ni-
qu e administrael mu nicipio) consiliárii civ i- tratu s, a, u m.
tatis; consíliu m vel concíliu m mu nicipale.
Sin: consíliu m civ itati administrandae; civ i- azotar: féru lā percú tere, fu stig are, pu lsare.
tatis administrationis adiu tores; consíliu m
qu od civ itatem administrat. azotea: soláriu m, ii n. Uso: - conbarandao
pretil, soláriu m clatratu m.
azada: pástinu m, i n. Sin: sárcu lu m.
azotemia: Med azoth áemia vel azotáemia, ae
azadón: lig o, onis m. Sin: mag nu m vel maiu s f.
ru tru m.
azoto: azotu m, i n.
azafata: h ó spita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aéria). Sin: h ó spita aéria vel aëronáu tica; azoturia: azotú ria sive azotu rīa, ae f.
aéria assistrix vel ministratrix ; ancilla aéria;
117
azteca
azucarero: (personatécnicaenlafabrica-
ció n de azúcar) sacch aráriu s, ii m // (reci-
piente) v. azu carera.
azucena: líliu m, ii n.
azuela: áscia, ae f.
118
B
baba: saliv a, ae f. Sin: spu ma; spú mea sa- lu du s ch artaru m bacaranu s.
liv a. Uso: - de los caracoles, coch learu m sa-
liv a; - de serpiente, sanies, ēi f; ech ar -, bache: (h oyoenel camino) scrobícu lu s i m //
spu mas (inore) ág ere // (fig , caérsele au no (pozode aire rarefacto) locu s tenu ioris áëris.
la-) su mmis laetítiis áffici. Sin: su mmoex -
su ltare g au dio; v eh ementer g au dere. bachiller: baccaláu reu s, i m. Sin: bataláriu s;
abitú riens, entis mf.
Babel: Babel, elis f // (confu sió n, desorden)
confú sio, onis f. Sin: tu mu ltu s; confú sioba- bachillerato: baccalau reatu s, u s m. Sin:
bélica vel baby ló nia; baby ló nica pertu rbátio. batalárii g radu s. Uso: conseg u ir el -, bacca-
Uso: - ling üística, baby ló nica locu tionu m lau reatu m adipisci.
pertu rbátio.
bacía: labellu m, i n. Sin: catillu m; trú lleu m.
babélico: babélicu s, a, u m // (confu so, inin-
telig ible) confu su s, a, u m. Sin: deordinatu s. baciliforme: bacilliformis, e.
babilónico: baby ló niu s vel baby ló nicu s, a, bacilo: bacillu s vel bacellu s, i m; bacillu m, i
u m. Sin: baby lon(i)ensis, e. n. Sin: microbacillu m; bactériu m. Uso: ba-
cilos de latu bercu losis, del tifu s, del tétano,
babilonio: adj, v. babiló nico// su st Baby ló - del có lera, de lapeste, bacilla tu bercu losis,
niu s, ii m. ty ph i, tétani, ch ó lerae, pestiléntiae.
babosa: (molu sco) limax , acis f. back (ju g ador, enel fútbol), v. defensa.
baboso: saliv osu s, a, u m. Sin: spu mosu s. background (Inform) fondo: (de u na pin-
tu ra) fu ndu s, i m // (de u nescritorioconven-
babucha: crépida, ae f. Sin: só lea vel calíg u la tanas) ima, oru m npl. Uso: topu t awindow
doméstica. intobackg rou nd, fenestram inima míttere vel
repó nere // (relativoau nproceso) ínferu s, a,
babuino: cy nocéph alu s, i m. u m. Sin: pó steru s. Uso: to pu t into back-
g rou nd, inima míttere; inferiorem fácere.
baby-sitter: pu eroru m cu stos (-odis mf). Sin:
infantáriu s, ii m; infantária, ae f; g éru la, ae f. back-up (Inform) de reserva: cau tionalis, e //
(copiade reserva) có pia, ae f. Sin: ex scrip-
bacalao: (pez) asellu s. Sin: asellu s marinu s tu m cau tionale. Uso: h acer -, có pias vel
// (su carne salada) asellu s salitu s. Sin: ex scripta cau tionália fácere.
asellu s marinu s arefactu s vel sale ex siccatu s.
bacteria: bactériu m ii n. Sin: bacillu m.
bacará obacarrá: álea (-ae f) bacarana. Sin:
119
bacteriano
bacteriólogo: bacterió log u s, i m. Sin: bacte- Bahamas (Arch ipiélag ode las): Insu lae Ba-
rioló g iae peritu s. h amenses.
120
balancear
baile: saltátio, onis f. Sin: ballátio; saltatu s, bajorrelieve obajo relieve: écty pu m, i n;
u s m; ch orēa. Uso: de -, saltató riu s, a, u m; - écty pu s, i m. Sin: anag ly ptu m; toréu ma
de despedida, saltátiov aledictionis; - de pu n- (-mătis n); caelatu ra, ae f; caelatu m opu s.
tillas, ballátioelátior; arte del -, saltandi ars; Uso: au tor de bajorrelieves, toréu ta, ae m; es-
escu elade -, lu du s saltató riu s; maestrode -, tatu a de mármol en -, anag ly ptu m simu la-
saltandi mag ister; pistade -, locu s saltató riu s; cru m marmó reu m; en-, écty pu s; anag ly ptu s.
salaosaló nde -, oecu s saltató riu s; dirig ir el
-, ch orēas dú cere; org anizar u n-, saltationem bala: (proyectil) plu mbu m, i n. Sin: g lobu s;
institú ere. g lans, g landis f; g lans metállica, plú mbea, ig -
nita; ig nitu s g lobu s vel g ló bu lu s . Uso: - de
bailecito: saltatiú ncu la, ae f. h ierro, g lobu s férreu s; - de plomo, plu mbu m,
i n; plú mbea, ae f; g rancantidad de balas,
bailotear: circu msalire. Sin: circu msaltare; plú mbea g rando; arrojar balas, plu mbu m
saltitare. emíttere.
bajar: (descender) descéndere. Uso: - laes- balance: (cu enta g eneral) rátio, onis f;
calera, (per) scalas descéndere // (disminu ir) rationes fpl. Sin: relátio; pecu niaru m rátio;
baja la bolsa, arg entárii fori prétia decres- rationu m ponderátio; arcae recog nítio; rátio
cu nt, deminu u ntu r, lev antu r. rei administrandae; rátioaccepti et ex pensi;
acceptoru m et ex pensoru m rátio; tábu lae
bajel: ph aselu s, i m. accepti atqu e ex pensi; créditi et débiti
compensátio. Uso: - anu al, ánnu a sú mptu u m
bajito: brev ícu lu s, a, u m. aestimátiovel compu tátio; compilar, h acer
el -, rationem dú cere, su bdú cere, inire,
bajo: (voz qu e produ ce los sonidos más g ra- tráh ere, h abere; tábu las accepti et ex pensi
ves) g rav íssima vel ima v ox . Uso: - continu o, confícere; mostrar el reg istrodel -, có dicem
g rav ior v ox contínu a // (el qu e tiene tal voz) ex pensi et accepti ex h ibere; nivelar el -,
g rav íssimae (vel imae, vel g rav ioris) v ocis ex pensi et accepti rationem ex aequ are; tener
cantor // - de arena, v adu m, i n. Sin: pu lv inu s el reg istro del -, có dicem dati et accepti
// fig , - fondos, abiecta vel só rdida plebécu la; h abere.
pó pu li faex (faecis f); abiectíssimu m civ itatis
v u lg u s (-i n). balancear: Mar, Aeroniactari.
121
balanceo
balancín: láncu la, ae f. Sin: libramentu m; Balcanes: reg iones balcánicae. Sin: Balcá-
statéru la. nia, ae f. Uso: de los -, balcaniensis, e.
balanza: libra, ae f. Sin: trú tina. Uso: - de dos baldaquín o baldaquino: fastíg iu m, ii n.
platillos, bilanx , ancis f; - de lamejor marca, Sin: baldach inu m. Uso: - de bronce, aéneu m
trú tina ex qu isitae vel accu ratíssimae notae; - fastíg iu m; - de cama, tectu m; - de g énero,
de ó ptimacalidad, trú tina ó ptimae (ex qu isi- tentó riu m; - de púrpu ra, au laeu m.
tae, ex actíssimae, certíssimae) fidei vel men-
su rae; - de precisió n, trú tina bonae (ex actae, balde: sítu la, ae f; sítu lu s, i m. Sin: alv éolu s.
certae) fidei vel mensú rae // - de comercio, Uso: - paraincendios, h ama vel ama, ae f; de
ex aminátiorédditū s. Sin: su mptū s redditū s- -, g ratis; en-, fru stra.
qu e rátio; collátiocompéndii ac dispéndii.
baldosa: latércu lu s, i m. Uso: - marmorosa,
balastar: g láreā spárg ere vel stérnere. latércu lu s marmoratu s.
balaustre obalaústre: baláu stiu m, ii n. balista: ballista, ae f. Sin: bálea. Uso: - mon-
tadasobre ru edas, carroballista.
balbucear: balbu tire. Sin: ling u ā h aesitare;
ling u ā titu bante loqu i; balbu m esse; incerta balística: ballística vel ballistária, ae f. Sin:
v oce loqu i (de niño). Uso: decir alg obalbu - ars ballística (como arte); ballistária disci-
ceando, áliqu id h aesitántibu s v erbis dícere. plina, doctrina, sciéntia (comociencia).
balbuceo: balbú ties, ēi f. Sin: ling u ae h aesi- balístico: ballísticu s vel ballistáriu s. Sin: ad
tántia vel titu bántia; oris titu bátio; os balbu m. ballísticam pértinens; ad missíliu m ictu m
spectans.
balbuciente: balbu s, a, u m; balbú tiens, entis.
122
banca
balistita: ballistites, is f. Sin: pu lv is (-v ĕris balotaje: su ffrág iu m (-ii n) decretó riu m. Sin:
m) pýriu s fu mocarens vel fu mi ex pers. áltera su ffrag ioru m látio. Uso: demandar el -,
su ffrág iu m decretó riu m ferre.
baliza: palítiu m, ii n. Sin: praetentu ra, ae f.
balsa: (embarcació n) ratis, is f // (ch arco)
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pris- stag nu m, i n.
tis, is f; pistrix , icis f. Uso: cazade ballenas,
v enátioballaenácea. balsámico: frag rans, antis. Sin: odoru s; su a-
v is.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcu ballista; ma-
nu ballista. bálsamo: bálsamu m, i n// fig soláciu m; sola-
men; lev amentu m; consolátio.
ballestero: ballistáriu s, ii m. Sin: arcu ballis-
táriu s; manu ballistáriu s. balsero: rector nav is (vel ratis) traiectó riae.
ballet: saltató ria fábu la (-ae f). Sin: scáenica báltico: mar -, Bálticu m, i n. Sin: mare Bál-
saltátiovel ch orēa. ticu m.
balneario: adj balneáriu s, a, u m. Sin: balne- bambú: h iru ndo(-dĭnis f) índica; (h )aru ndo
aris; balneató riu s // su st bálneu m pú blicu m; índica. Sin: bambu sa, ae f.
bálnea vel balínea, oru m npl. Sin: bálneae,
aru m fpl. banal: v u lg aris, e. Sin: triv ialis.
123
bancario
bancario: ad arg entáriam pértinens. mada) ag men(vel g lobu s, g rex , manu s) ar-
matoru m. Uso: - armada, g lobu s armatoru m;
bancarrota: (qu iebra) decó ctio, onis f // - criminales, g reg es criminales, “- de los
(qu iebrade u nbanco) arg entáriae dissolú tio. cu atro”, manu s qu attu or (scelestoru m) //
Uso: h acer - (qu iebrafrau du lenta), credito- (conju nto) - de comediantes, família scáenica
res frau dare; creditores decoqu endofrau dare // (baranda del billar) banda vel ora ae f //
// (fig , desastre, h u ndimiento, descrédito) (fajaolista) fáscia, ae f. Sin: clav u s // (llanta)
nau frág iu m; ev érsio; ru īna, dissolú tio. Uso: v. estavoz // (cintaanch aqu e comodistintivo
la- de lacivilizació n, h u mani civ ilisqu e cu l- se llevaatravesadadesde u nh ombroal cos-
tū s nau frág iu m. tado opu esto) insig ne oblīqu u m. Sin: oblī-
qu u s bálteu s; oblīqu u m bálteu m;
banco: (asientode madera) sedile, is n. Sin: decoramentu m transv ersu m.
scamnu m; scabellu m; (líg neu m) su bsélliu m
Uso: - alto, scamnu m éditu m; - encorvado, bandada: ag men, mĭnis n. Uso: - de pájaros,
scamnu m cu rv atu m // (bancode los remeros áv iu m ag men.
de u nanave) transtru m, i n. Sin: iu g u m // -
de datos, indicioru m th esau ru s; elementoru m bandeja: pátera, ae f. Sin: lanx , lancis f; dis-
certoru m th esau ru s; - de h ielo, v. banqu isa; - cu s, i m; scu tella, ae f; v as metállicu m vel líg -
de ojos, th esau ru s transponendoru m (vel neu m. Uso: - de pastelillos, pátera cu m
transferendoru m) ocu loru m; - de sang re, h ae- su av illis.
math eca; receptácu lu m sáng u ini collig endo
// (establecimientopúblicode crédito) arg en- bandera: v ex illu m, i n. Sin: sig nu m; insig ne.
tária, ae f. Sin: mensa vel taberna arg entária, Uso: - au stríaca, Au striae insig ne vel v e-
nu mmária, nu mmu lária; domu s vel socíetas x illu m; - nacional, pátriae (vel pátriu m, vel
arg entária. Uso: - h ipotecario, mensa h y po- nationis) v ex illu m; sig nu m vel v ex illu m na-
th ecária; - mu ndial, arg entária mu ndana; - tionale; - olímpica, v ex illu m olýmpicu m; -
nacional, pú blica mensa arg entária; - de cré- tricolor, trícolor v ex illu m; v ex illu m tribu s
dito, mensa creditó ria; - de Roma, arg entária coló ribu s tinctu m; v ex illu m ternodecoratu m
romana; - del S anto Espíritu , arg entária a colore; - amediaasta, v ex illu m médioh astili
SanctoSpíritu nominata; mensa nu mmu lária (propó situ m); desplieg u e de banderas, v e-
Sancti Spíritu s; billete de -, téssera vel ch ár- x illoru m proposítiovel iactátio; izar, levantar
tu la nu mmária; directores del -, directores ar- la-, v. izar; amainar, arriar la-, v. amainar;
g entáriae; arg entáriae praepó siti; presidente ondeala-, v ex illu m flú itat vel v entoag ita-
del -, práesidens arg entáriae // (tabló n qu e tu r.
sirve de mesa) tábu la, ae f. Sin: mensa.
banderín: v ex íllu lu m, i n. Sin: parv u m v e-
banda: (cu erpo de músicos) mú sici, oru m x illu m.
mpl. Sin: sy mph oníaci (h ó mines); aeneato-
res; sy mph oniacoru m ag men, manípu lu s, co- banderola: v entoru m index (-dĭcis m) // (fig ,
h ors, collég iu m, sodálitas; aeneatoru m h ombre volu ble) v. veleta.
manu s; manu s aeneató ria. Uso: - lisa, tibíci-
nes; - militar, mílites aeneatores; mílitu m bandidaje, v. bandolerismo.
sy mph oniacoru m manípu lu s; sy mph ó nia mi-
litaris // (pandilla) g rex , g reg is f. Sin: g lobu s; bandido: (bandolero) v. estavoz // (fu g itivo
caterv a; manu s (-u s f) // (porció nde g ente ar- de laju sticia) pró fu g u s, i m. Sin: ex su l, lis;
124
baño
pátriā ex torris // (persona perversa) h omo banquisa: g lácies (-ēi f) pontív ag a. Sin: ae-
prav u s, perv ersu s, deprav atu s, ímprobu s. qu or g laciatu m; g lácies flú itans, flú ctu ans.
bando: manu s, u s f. Uso: los dos -, manu s bantúes: Bantu enses, iu m mpl.
ú traqu e // (edicto o mandato) edictu m, i n.
Sin: mandatu m; decretu m; iu ssu m. bañadera, v. bañera.
bandolerismo: latrocinátio, onis f; latrocí- bañista: bálneans, antis mf. Sin: qu i vel qu ae
niu m, ii n. Sin: praedátio; rapinátio; g rassá- ad aqu as v enit; qu i vel qu ae inaqu a est; qu i
tio. vel qu ae aqu is ú titu r; qu i vel qu ae bálneis de-
lectatu r.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; g rassa-
tor; rapinator; tromó crates. baño: (acció n) ló tio, onis f. Sin: lav átio; bal-
neátio; áctiobalneandi. Uso: - caliente, la-
bandolina, v. mandolina. v átio cálida; aqu ae cálidae; - frío, lav átio
fríg ida; - de ag u asalada, bálneu m salsu m; -
bandoneón: bandonēu m, i n. de asiento, encath isma, ătis n; - de ch orro, la-
v átioinaqu ae deiectu ; lav átioplú v ia; - de es-
bandurria, v. mandolina. pu ma, lav átio spu mosa; baños de mar,
marina lav acra; - de pies, bálneu m pedu m; -
bandwith (anch u rade banda): diápason(n de vapor, lacó nicu m balíneu m vel bálneu m;
indecl) dénsitas (-atis f). assa su dátio; v aporátiobalinearu m; darse u n
- de pies, pedes lav are; tomar u n-, lav ari vel
Bangla Desh: Bang ladesa, ae f. Uso: de -, se lav are // (cu artode -) bálneu m, i n. Sin:
bang ladesanu s. lav acru m; lav atrina. Uso: - caliente, caldá-
riu m, ii n; - frío, frig idáriu m, ii n; bálneu m
banquero: arg entáriu s, ii m. Sin: mensáriu s; fríg idu m; - tu rco, su dató riu m, ii n; entrar en
mensu láriu s; nu mmu láriu s; trapezita. el -, bálneu m intrare vel introire; inbálneu m
introire; ir al -, ad (vel in) bálneu m ire vel v e-
banquete: - noctu rno, comissátio, onis f. nire; bálneu m inire, adire, obire; salir del -,
e bálneoég redi vel ex ire; bálneoég redi; de
banquina: v iae marg o(-g ĭnis mf). bálneoex ire // (sitiodonde h ay ag u apara
125
baobab
bañarse) coly mbu s, i m. Sin: locu s balneá- scalaru m fu lcru m, fu lcimen, fu lcimentu m.
riu s. Uso: - comu nes, bálnea commú nia, Sin: epimédion, ii n.
mix ta, promíscu a; - privados, bálnea priv ata;
- públicos, bálnea, oru m npl; bálnea pú blica; barandilla: cancelli, oru m mpl. Sin: clatri,
bálneae vel th ermae, aru m fpl; - públicos al oru m mpl. Uso: - de escalera, v. baranda.
aire libre, bálnea pú blica su bdiália (vel su b
div o, vel su b div u m) // (pilaotinaqu e sirve baratijas: nu g ae, aru m fpl. Sin: g errae;
parabañar olavar todoel cu erpooparte de scru ta, oru m npl; nu g amenta, oru m npl ; res
él) v. bañera // (retrete, excu sado) latrina, ae v ilíssimae vel lev íssimae.
f. Sin: lav atrina; sellae familiáricae. Uso: -
públicos, fó rica, ae f; fó ricae, aru m fpl // - de baratillero: nu g iv endu s, i m. Sin: nu g aru m
ag u a, - de maría, bálneu m Mariae; en - vel scru toru m v énditor, ínstitor, propōla.
maría, su bbu lliente aqu ā mersatu s; in
su bbu llientem aqu am mersu s; meter alg oen baratillo: nu g aru m (vel g erraru m, vel nu g a-
- maría, áliqu id su bbu lliente aqu ā mersare; mentoru m) taberna (-ae f).
cocinar en- maría, áliqu id su bbu lliente aqu ā
mersatu m có qu ere. barba: (parte de lacaradebajode laboca)
mentu m, i n// (peloqu e nace enla-) barba,
baobab: baobab indecl. ae f. Uso: - cerrada, barba clau sa; - descu i-
dada, barba incu lta; - larg a, barba prolix a; -
baptisterio: (sitiodonde está lapilabau tis- partida, barba partita; - de abanico, barba fla-
mal) baptistériu m, ii n// (pilabau tismal) v. belli; - qu e empieza a despu ntar, lanu g o,
pila. g ĭnis f; corte de -, deposítiobarbae; conu n
pocode -, barbátu lu s; sin-, imberbis; afeitar
baquelita: bach elites, ae m. la- au no, álicu i barbam rádere, abrádere, re-
cídere, tondere; dejarse crecer la-, barbam
baquiano: (conocedor de los lu g ares) loco- demíttere, promíttere, su bmíttere.
ru m sciens (-entis) // (g u íaparatransitar por
ellos) locoru m du x (du cis m) // (experto) ali- barbacana: érisma, ae f; érisma, -ătis n. Sin:
cú iu s rei peritu s; ináliqu a re v ersatu s. mu ri fu ltu ra; antemu rale; mu ri propu g nácu -
lu m.
bar: th ermopó liu m, ii n. Sin: bibária, ae f; ta-
berna vel tabérnu la potó ria, potató ria, bibária; barbajas: radícu lae, aru m fpl.
popīna, ae f // (- enh otel) oecu s (-i m) potó -
riu s. barbajuelas, v. barbajas.
barahúnda: tu mu ltu s, u s m. Sin: tu mu ltu á- barbar: (ech ar raíces las plantas) radícu las
tio; pertu rbátio. emíttere vel ág ere. Sin: radicéscere.
126
barman
barboquejo: redimícu lu m, i n. Sin: bú ccu la; barimetría: bary métria sive bary metrīa, ae f.
focale; cíng u lu m; lig amensu b mentu m du c-
tu m. bario: báriu m, ii n. Uso: - su lfúrico, báriu m
su lph ú ricu m.
barbullar: balbu tire. Sin: sing u ltim loqu i;
incó ndita v erba proferre. barisfera: bary sph aera, ae f. Sin: média
terrae pars; terrae nú cleu s.
barbullón: balbú tiens, entis. Sin: ling u ā h áe-
sitans. barita: bary tes, is f.
barca: barca, ae f. Sin: nav ícu la; scaph a; baritonal: bary tonalis, e. Uso: voz -, barýtoni
cy mba; lembu s; linter. Uso: - pesqu era, v ox .
h oria, ae f; cy mba vel nav ícu la piscató ria; -
de motor, au tomatária cy mba; - de remos, barítono: barýtonu s vel barýtonos, i m. Sin:
actu aríola ; - de río, de lag o, ph aselu s; bár- bary tonista, ae m; g rav is v ocis cantor.
cu la; scáph u la; cýmbu la; lémbu lu s; - de
vapor, v aporalis nav ícu la; - de vela, scaph a barman: th ermopōla, ae m. Sin: tricliniáriu s;
v elív ola vel v elis instru cta; lembu s v elis práe- g enéricam minister, tri.
ditu s vel instru ctu s.
127
barnabita
barógrafo: baró g raph u m, i n; barog ráph iu m, barrabás: malefactor, oris m. Sin: g áneo,
ii n. Sin: altitú dinis index . onis m; h omoflag itiosu s, seditiosu s, maléfi-
cu s.
barométrico: barométricu s, a, u m.
barraca: (casetatosca) tu g ú riu m, ii n. Sin:
barómetro: baró metru m, i n. Sin: index g ra- casa; cásu la; mapália, iu m npl. Uso: constru ir
v itatis; tú bu lu s torricellianu s. Uso: el - su be, barracas, tu g ú ria vel casas aedificare //
baja, arg entu m v iv u m baró metri ascendit, (edificioqu e se u saparaalmacén) tabernácu -
descendit. lu m, i n// (pu estoenu nmercado) tabérnu la,
ae f.
barometrógrafo: barometró g raph u m, i n;
barometrog ráph iu m, ii n. barracón: amplu m tentó riu m.
barón: baro, onis m. Sin: nó bilis vel liber barragán: barracanu s, i m. Sin: arábica vel
baro. Uso: de -, baronalis, e; baró nicu s, a, áfrica v estis; arábicu m vel áfricu m v estimen-
128
basalto
tu m; arábicu s vel áfricu s amictu s (-u s m). barrilero: (el qu e h ace barriles) dolioru m
vel cu paru m ó pifex ; (el qu e los vende) dolio-
barranca o barranco: elú v ies, ēi f. Sin: ru m vel cu paru m v énditor.
abru ptu m.
barrilete: (dim de barril) dolíolu m, i n //
barredera: scopae, aru m fpl. Sin: mách ina (instru mentoqu e u sanlos carpinteros para
scopária. aseg u rar la madera en el banco) retinácu -
lu m, i n. Sin: ansa férrea // (ju g u ete) v. co-
barrena: térebra, ae f. Uso: - eléctrica, tére- meta.
bra eléctrica; térebra electroéx cita.
barrilito: dolíolu m, i n. Sin: cadu s.
barrenamiento: terebrátio, onis f.
barrio: v icu s, i m. Sin: rég io. Uso: (de ciu -
barrenar: terebrare. Sin: perfó dere. dad) u rbis pars, rég io, v icu s; - bajo, sordes
(-is f; sordes, iu m fpl) u rbis; - pobre, rég io
barrendero: scopáriu s, ii m. Sin: conv érri- eg ena; - periféricos, av ersa, oru m npl; u rbis
tor; conv errens; cív icae mu ndítiae minister. av ersa; - popu losos, u rbis reg iones pó pu lo
frequ entiores; - residencial, rég ioh abitatió -
barreno: terebramen, mĭnis n. nibu s lau tió ribu s destinata // de -, v icanu s, a,
u m; h abitantes de -, reg ionárii v ici; partis
barreño: pelv is, is f. u rbis íncolae.
barrer: scopare. Sin: v érrere, ev érrere, de- barro: limu s, i m. Uso: - termal, limu s medi-
v érrere; scopis v érrere vel pu rg are. calis // de -, fíctilis, e. Sin: fig līnu s vel fig u -
līnu s.
barrera: v allu m, i n; v allu s, i m Sin: repág u -
lu m; obex , ó bicis mf; saepimentu m; impedi- barroco: su st barocu m, i n. Sin: ars baroca //
mentu m. Uso: - adu anera, portó rii limes adj barocu s, a, u m. Uso: estilo-, g enu s baro-
(-mĭtis m); - de separació n, v allu m discrími- cu m // (fig , recarg ado, ampu loso) tú midu s, a,
nis; - del sonido, repág u la (-oru m npl) soni. u m; tu mens, entis. Sin: tú rg idu s; inflatu s; af-
fectatu s // (fig , recarg adode adornos) fu ca-
barrica, v. tonel. tu s, a, u m. Sin: ádmodu m ex politu s // (fig ,
extravag ante, ch ocante) ínsolens, entis. Sin:
barricada: saeptu m, i n. Sin: obex , ó bicis insó litu s; incompó situ s.
mf; saepimentu m; obex tu mu ltu áriu s vel su -
bitáriu s; saepimentu m tu mu ltu áriu m vel su - barroquismo: baroch ismu s, i m. Sin: rátio
bitáriu m. Uso: - de carros, carri pro v allo baroca.
obiecti; barricadas de piedras, ó bices sax o-
ru m; el caminoestababloqu eadopor u na-, basal: basalis, e.
iter intersaeptu m erat.
basáltico: basálticu s, a, u m.
barrigón: v ir v entris obesi. Sin: v ir v entre
obeso. basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
barril: dó liu m, ii n. Sin: cu pa; cadu s; séria.
129
basamento
basamento: basis, is f. Sin: fu ndamentu m. nistrilú diu m, canistri lú diu m; follis (vel pilae)
canistriqu e lu du s sive lú sio(-onis f); pilaris
basarse: innīti. Sin: consístere in+ abl. Uso: et canistralis lú sio. Uso: ju g ador de -, bas-
- enu nau tor, áliqu oau ctore u ti. cau dáriu s, ii m; canistrilu sor; ju g ar al -, pilā
canistroqu e lú dere; folle vel follícu locanis-
báscula: libramen, mĭnis n. Sin: statera bas- troqu e lú dere; partidode -, canistrilú dii cer-
cu laris. tamen vel conténtio; certamen follis
canistriqu e; follis vel pilae canistralis certa-
base: (su perficie en qu e se asienta u n men; practicar el -, follis canistriqu e lu dose
cu erpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de ex ercere.
estatu as, monu mentos, etc.); fu ndamentu m, i
n(de mu ros, etc.); fu lcru m, i n(apoyo, pie de básquetbol, v. básqu et.
cama, etc.); crepīdo, dĭnis f (zó calo, pedes-
tal). Uso: - de u nacolu mna, colu mnae basis; basquetbolista: bascau dáriu s, ii m. Sin:
- cu adrada, qu adra, ae f; - cu adradade co- follis bascau dárii lu sor; follis canistriqu e
lu mna, plinth u s, i f // (lu g ar) - científica, lu sor; pilae canistralis lu sor.
sedes percontatió nibu s faciendis; - militar,
státio militaris; - naval, portu s béllicu s; - basta: ¡-!, satis!; iam satis! Sin: pax ! Uso: -
naval de Gu antámano, státionav alis Gu an- y sobra, satis su perqu e est; perode esto, -,
támano; státionav alis, cu i nomenGu antá- sed satis de h oc; sed h aec h áctenu s.
mano// (condició nonormafu ndamental de
u nacu erdo) lex , leg is f. Sin: condício. Uso: bastardía: (dich oindig no) bárbaru s sermo.
bases de u nconcu rso, certáminis leg es. Sin: bárbarae v oces.
base de datos (Inform): datoth eca, ae f. bastardo: spú riu s, a, u m. Sin: noth u s; illeg í-
timu s; nonleg ítimu s; ig notovel incertopatre
básico: fu ndamentalis, e. Sin: praecípu u s // natu s; páelice vel pélice ortu s (nacidode con-
Qu ím básicu s, a, u m. cu bina); adu lterinu s (adu lterino).
basílica: basílica, ae f. Sin: templu m máx i- bastidor: (v érsilis) scaenae páries (-ĕtis m).
mu m; aedes sacra praecípu a. Uso: - de S an
Pedro, Sancti Petri Basílica; - de Letrán, Ba- bastión: propu g nácu lu m, i n.
sílica Lateranensis.
basto: (aparejooalabarda) clitellae, aru m
basilical: basilicalis, e. fpl.
130
batiscafo
basura: pu rg amenta, oru m npl. Sin: sordes, g ata. Uso: - antiaérea, tormenta antiaéria,
iu m fpl. Uso: - ató mica, pu rg amenta ató mica; antiaérea; adv ersu s aëronáv iu m incu rsiones
- radiactiva, pu rg amenta radioactiv a. tormenta // (u nidad táctica de artillería)
manu s tormentária. Sin: ag men tormentá-
basurero: (recipiente) pu rg amentoru m capsa riu m // (obra de fortificació n qu e contiene
vel ex cípu lu m. Sin: só rdiu m cístu la vel re- ciertonúmerode cañones) mu nimentu m, i n
ceptácu lu m // (sitio) depositó riu m, ii n. Uso: // - de cocina, v asa vel instru menta coqu iná-
- ató mico, depositó riu m pu rg amentoru m ato- ria // (ag ru pació nde pilas) pilae; pilaru m sé-
micoru m. ries; - eléctrica, pilae eléctricae; séries
pilaru m electricaru m; pilae eléctrice actae;
bata: doméstica (vel cu bicu lária, vel cu bitó - pilae eléctricā v i actae // (acu mu lador) accu -
ria) v estis (-is f). Sin: lax a vel flu x a tú nica; mu lató riu m, ii n. Sin: instru mentu m eléctridi
tú nica talaris; indú siu m. cu mu landae.
batalla: pu g na, ae f. Sin: proéliu m; certamen; baterista: pu lsator, oris m; pu lsatrix , icis f.
concertátio. Uso: - electoral, popu láriu m le-
g atoru m certamenvel certátio. baticola: postilena, ae f.
batallón: coh ors, ortis f. Sin: ph alanx , ang is f. batida: indag o, g ĭnis f. Sin: v enató ria ex cú r-
sio. Uso: - de lapolicía, inv estig átio(h ó mi-
batán: (máqu ina) prelu m, i n. Sin: pressó - nu m) maleficoru m.
riu m; mách ina fu lló nica.
batidor: (qu e bate) percu ssor, oris m. Sin:
batanero: fu llo, onis m. Sin: lanáriu s; coac- pu lsator; v erberator. Uso: - de oro, bracteá-
tor lanáriu s. riu s; bracteator // (explorador) ex plorator,
oris m.
bate: (enel béisbol y el críqu et) lig nu m pu l-
só riu m. batidora: (instru mentoqu e bate alimentos)
ag itábu lu m, i n. Sin: ru dícu la; ru tábu lu m.
bateador: (enbéisbol y críqu et) pu lsor, oris Uso: - eléctrica, eléctricu m ag itábu lu m; - de
m. Sin: battu tor. mano, manu ale ag itábu lu m.
batel: scaph a, ae f. Sin: cu mba vel cy mba; fa- batimetría: bath y métria sive -metrīa, ae f.
selu s vel ph aselu s; linter (-tris f). Sin: profu ndi maris mensu ra.
131
batista
batista: baptistinu m, i n. Sin: by ssu s, i f; sacrofonte lu strare áliqu em. Uso: el qu e bau -
by ssu m, i n; cárbasu s, i f (pl cárbasa, oru m tiza, baptizator; qu ienh ade ser bau tizado,
n). Uso: - de lienzo, baptistinu m líneu m; - de baptizandu s m.
seda, baptistinu m séricu m vel bombýcinu m.
bautizo: (acció nde bau tizar) baptizátio, onis
batología: battoló g ia sive -log īa, ae f. Sin: f.
mu ltiló qu iu m; (inanis) v erboru m iterátio.
bauxita: bau x ites, is f. Sin: bau x ense me-
batológico: battoló g icu s, a, u m. Uso: dic- tallu m (-i n).
ció n, locu ció n-, díctio, locú tiobattoló g ica.
Bavaria: Bav ária, ae f.
batometría: bath ométria sive -metrīa, ae f.
bávaro, ra: su st Báv aru s, i m; Báv ara, ae f.
batométrico: bath ométricu s, a, u m Sin: Baiov áriu s vel Baioáriu s m; Baiov ária
sive Baioária f. Uso: - de Mu nich , Báv aru s
batómetro: bath ó metru m, i n. Sin: catapira- Monacensis // adj bav áricu s, a, u m. Sin:
tes, ae m; perpéndicu lu m náu ticu m. baiov áriu s; baioáriu s.
baúl: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscu s; arca bayo: bádiu s, a, u m. Sin: spadix , īcis (ac pl -
v iató ria, sarcinária; cista itinerária. Uso: - īcas). Uso: color -, color bádiu s.
mu ndo, ara maior; - del coch e, au tocineti re-
ceptácu lu m oneráriu m vel sarcináriu m. bayoneta: cu spis, ĭdis f. Sin: mu cro, onis m;
frámea, ae f; cu spis (vel mu cro, vel frámea)
bauprés: palu s (-i m) intransv ersu m. baionensis; pú g iovel stilu s baionensis. Uso:
armar, calar la-, cú spidem praefíg ere; ata-
bautismal: baptismalis, e. Sin: lú stricu s; lu s- car ala-, cú spide áliqu em pétere vel adoriri;
tralis; baptísmatis vel baptismi (g en). Uso: - cú spide ináliqu em ímpetu m fácere.
pila vel fons baptismalis.
bazar: pantopó liu m, ii n. Sin: empó riu m;
bautismo: baptismu s, i m; baptismu m, i n; institó riu m; v ariaru m mérciu m empó riu m.
baptisma, ătis n. Sin: reg enerationis lav a-
cru m; sacru m lav acru m. Uso: administrar, bazo: splen, ēnis m. Sin: lien, ēnis n; liēnis,
conferir el - a u no, álicu i baptismu m sive is m.
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismu m accípere vel percípere. bazuca: bazu ca, ae f.
bautizar: baptizare. Sin: sacrolav acroablú - beatificación: beatificátio, onis f. Sin: inter
ere; aqu is baptismi ablú ere; rite ablú ere; beatos ascríptio; inbeatoru m nú meru m relá-
132
béisbol
tiovel cooptátio. dioru m cau sā (tribu tu s); dar, asig nar a al-
g u ienu na- anu al, ánnu am pensionem (vel
beatificar: beatificare. Sin: innú meru m be- ánnu u m réditu m) stu dioru m cau sā álicu i
atoru m ascríbere vel referre. praebere vel tribú ere; establecer u na- para
alg u ien, álicu i ánnu am pensionem stu dioru m
beatífico: beatíficu s, a, u m. cau sā decérnere.
beatitud: beatitu do, dĭnis f. Sin: beátitas, atis becacina, v. ag ach adiza.
f.
becafigo: ficédu la, ae f.
beato: beatu s, i m // (fig , g azmoño) simu lator;
h omorelig ionis pérv icax . becar, v. beca.
bebé: infans, antis mf. Sin: pu pu s vel pú pu lu s becario: pensionis stú dii (vel stu dioru m)
m; infántu la, pu pa, pu síola f. cau sā beneficiáriu s. Sin: pensione vel réditu
stu dioru m cau sā fru ens; qu i pensione vel ré-
bebedor: potor, oris m. Sin: potator. ditu stu dioru m cau sā frú itu r.
beber: bíbere. Uso: - alg ocaliente, th ermo- bedel: sch olae cu stos (-odis m). Sin: lu di cu s-
potare; - alasalu d de, v. brindar; - asorbos, tos; cu stos sch olásticu s; accensu s (-i m)
sorbilare, sorbillare; ex íg u is h áu stibu s bíbere; sch olásticu s; sch olásticu s appáritor.
- h astareventar, v ino(vel liqu ore) nimis in-
du lg ere; potatione paene ex sting u i. bedelía: sch olae vel lu di cu stodis mu nu s
(-nĕris n). Sin: accensi sch olástici offíciu m.
bebestible: potu lentu s, a, u m. Sin: pocu len-
tu s. bedelio: bedélliu m, ii n.
bebida: pó tio, onis f. Sin: potu s, u s m; potá- beduino: bedu īnu s, i m. Sin: Arabs (-ăbis m)
tio; bibítio; pó cu lu m. Uso: bebidas, pocu - v ag ans; v ag u s Arabu s.
lenta vel potu lenta, oru m; - alcoh ó licas,
pó tiones alcoh ó licae; potu lenta alcoh ó lica; - begardo: beg ardu s, i m.
noalcoh ó licas, - sinalcoh ol, potu s nonalco-
h ó lici; potu lenta analcoh ó lica; potiones anal- begonia: beg ó nia, ae f.
coh ó licae; - calientes, potiones calefactae;
potu lenta calefacta; - fresca, fríg ida potiú n- beguino, v. beg ardo.
cu la; - frías, potiones fríg idae; potu lenta frí-
g ida; - h elada, pó tio niv ata; g élida behaviorismo: beh av iorismu s, i m.
potiú ncu la; - medicinal, pó tiomedicinalis;
comidas y bebidas, escu lenta et potu lenta; behaviorista: beh av iorista, ae m.
tomar u na-, potiú ncu lam g u stare.
beige: lanícolor, oris (su st y adj).
beca: pénsio, onis f. Sin: pénsiostú dii (vel
stu dioru m) cau sā; réditu s stu dioru m cau sā. béisbol: pilae lu du s a basi. Sin: lu du s basípi-
Uso: - anu al, ánnu u m, i n; ánnu a pénsiostu - lae.
dioru m cau sā (tribu ta) ; ánnu u s réditu s stu -
133
bejuco
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta árbori bendecido: benedictione donatu s (de per-
acclinis. sona); lu stratu s, ex piatu s, piatu s; rite piatu s
(de cosa).
Belcebú: Beélzebu b indecl; Beélzebu l, ū lis
m. bendecir: (invocar en favor de alg u ien la
bendició ndivina) benedictionem álicu i im-
Belén: Béth leh em vel Béth leem indecl; Beth - pertire; benedictione áliqu em donare; caeles-
leh ēmu m, i n// de -, Beth lemíticu s vel Beth - tem fav orem álicu i propitiare; caeleste
leemíticu s, a, u m; h abde -, Beth leh emites, au x íliu m álicu i inv ocare; bene álicu i precari
ae m. // (consag rar alg o al cu lto divino) conse-
crare. Sin: lu strare, ex piare, piare, rite piare;
belga: adj bélg icu s, a, u m // su st Belg a, ae m; benedictione ditare áliqu id. Uso: - los cam-
Belg is, ĭdis f. pos, aqu ā rite piatā lu strare ag ros; - la co-
mida, consecrare cenam; - u nacasa, domu m
Bélgica: Bélg ica, ae f. Sin: Bélg iu m; Gállia lu strare // (alabar) lau dare. Sin: praedicare;
Bélg ica. láu dibu s ex tó llere. Uso: - aDios, Deu m láu -
dibu s ex tó llere; Deu m vel Deobenedícere;
belicoso: bellicosu s, a, u m. Sin: pu g nax , ācis. ¡qu e Dios te bendig a! Deu s tibi adsit!
beligerante: bellíg erans, antis. Sin: bellig e- bendición: benedíctio, onis f. Sin: (acció nde
rator. bendecir) caelestis fav oris implorátio; caeles-
tis au x ílii inv ocátio. Uso: - papal, benedíctio
belladonna: belladonna, ae f. Sin: átropa pontificalis // (efectode bendecir) Dei fav or.
belladonna. Sin: caelestis fav or; caeleste (vel div inu m,
vel su pernu m) mu nu s; Dei donu m. Uso: dar
belleza: - natu rales, natu rae vel locoru m u na -, benedictionem praestare, tribú ere;
amoenitates; - de expresió n, ornamenta ora- pedir u na-, benedictionem postu lare, impe-
tionis; orationis vel sermonis ornatu s (-u s m); trare, qu áerere; recibir u na-, benedictionem
- tipog ráfica, ty pog ráph icae artis v enu stas. accípere, su scípere, percípere; benedictione
donari // (consag ració n) consecrátio, onis f //
belvedere: apopsis, is f. (alabanza) lau s, lau dis f // (beneficio) benefí-
ciu m, ii n. Sin: donu m; emolu mentu m. Uso:
bemol: (nota) h emitó niu m vel h emitó nion, ii ser u na-, mag noemolu mento, mag noú su i
n. Sin: semitó niu m // (sig noqu e bajalanota esse + dat; máx ime prodesse + dat; su lle-
mediotono) h emitó nii sig nu m vel nota. g ada fu e u na verdadera -, peropportu ne
v enit.
bencina: benzina, ae f; benzinu m, i n; benzí-
niu m, ii n. Sin: propu lsó riu s liqu or. Uso: - sin bendito: ag u a-, aqu a lu stralis.
plomo, benzinu m nonplu mbatu m; - súper,
benzina su perior; consu mode -, benzini ab- benedictina: benedictina, ae f. S in: v irg obe-
sú mptio; expendedor de -, benziniv énditor; nedictina; mó nach a benedictina; monialis vel
benzinopōla; g asto de -, benzinae dispén- sanctimonialis benedictina.
diu m; su rtidor de -, ántlia benzinária; tanqu e
de -, benzináriu m, ii // (adj, relativoala-, benedictino: benedictinu s, i m. Sin: sodalis
accionadopor la-) benzináriu s, a, u m. benedictinu s; mó nach u s benedictinu s; so-
134
berlina
135
berro
Sin: berolínia, ae f; berolinensis carru ca // bibliofilia: biblioph ília sive biblioph ilīa, ae f
fig , poner en-, áliqu em lu dificandu m pó pu lo Sin: libroru m cu ltu s vel amor; stu diosa libro-
ex pó nere. ru m inqu isítio.
best seller: liber plú rimu m (vel máx ime) di- bibliográfico: bibliog ráph icu s, a, u m. Sin: ad
v énditu s. libroru m descriptionem vel índicem pérti-
nens.
betatrón: betátronu m, i n.
bibliógrafo: biblió g raph u s, i m. Sin: libro-
betónica: h erba (-ae f) v ettó nica. Sin: ces- ru m có g nitor atqu e descriptor.
tron, i f; prionitis; psy ch ró troph on.
bibliólatra: biblió latra vel biblió latres, ae m.
betún: creta su tó ria. Sin: cera su tó ria; (atru m
v el flav u m, neg rooamarillo) liqu amensu - bibliolatría: bibliolatría, ae f. Sin: nímia li-
tó riu m. Uso: dar - alos zapatos, liqu ámine broru m v enerátio; nímiu s libroru m cu ltu s;
cálceos perú ng ere. qu asi div inu s libroru m cu ltu s.
biberón: lactisú g iu m, ii n. Sin: su g itó riu m; bibliolito: bibliolīth u s, i m. Sin: fó ssile vel
g u t(t) u s , i m; papillata vel lactaris lag ú n- fossíciu m fó liu m; fó ssilis fó lii v estíg iu m.
cu la; lag ó enu la su ctó ria; lacti su g endov ás-
cu lu m. bibliología: biblioló g ia sive bibliolog īa, ae f.
Sin: libroru m recta cog nítio.
Biblia: Bíblia, oru m npl. Sin: Sacra Bíblia;
sacri vel div ini libri; div inae lítterae; sacrae bibliológico: biblioló g icu s, a, u m.
scriptu rae; sacra v olú mina. Uso: versió nla-
tinade la-, libri div ini inlatinu m translati. bibliólogo: biblió log u s, i m. Sin: libroru m
có g nitor vel peritu s.
bíblico: bíblicu s, a, u m.
bibliomanía: bibliománia sive bibliomanīa,
bibliobús: biblioth eca cinética. ae f. Sin: nímiu s libroru m amor; immó dicu s
libroru m cu ltu s; nímiu m libroru m stú diu m;
136
bicornio
bibliotecnia: bibliotéch nica, ae f; bibliotéch - bicloruro: sal (salis n) bich lorh ýdricu m.
nice, es f.
bicoca: (fortificació npequ eña) oppídu lu m, i
bibliotecografía: biblioth ecog ráph ia sive bi- n.
blioth ecog raph īa, ae f.
bicolor: bícolor, oris.
biblioteconomía: biblioth econó mia sive bi-
blioth economīa, ae f. Sin: doctrina vel disci- bicóncavo: bicó ncav u s, a, u m.
plina de biblioth eca ordinanda; biblioth ecaru m
ordinandaru m rátio. Uso: preceptos de -, prae- biconvexo: biconv ex u s, a, u m.
cepta de biblioth ecis ordinandis.
bicornio: bicorne vel bicorníg eru m cápitis té-
bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibu léu ticu s, g imen(-mĭnis n).
a, u m.
137
bicúspide
138
billón
bife: bú bu la assa; assata bú bu la. Sin: caro sy nallag máticu s. Uso: acu erdos -, mú tu ae
bú bu la assa; carocostalis assa; fru stu m bú - pactiones; convenció n-, conv éntio sy nallag -
bu lae assu m. mática.
bifocal: bis flex u s (-a, -u m). Sin: dú plici bilingüe: biling u is, e.
práeditu s flex u .
bilingüismo: biling u ismu s, i m. Sin: bilín-
bifronte: bifrons, ontis. g u itas, atis f.
bifurcación: bifú rciu m, ii n; bifu rcu m, i n. billar: biliardu m, i n. Sin: ebu rnipíliu m; pi-
Sin: bífidu m; bív iu m; bipartítio. litú diu m; pililú diu m; lu du s tu dicu laris; ebu r-
nearu m pilaru m lu du s; lu du s g lobu loru m
bifurcado: bífidu s, a, u m. Sin: bifidatu s; bi- ebu rneoru m; lu du s sex foráminu m. Uso:
fu rcu s. ag u jerooabertu rade -, lu dipilaru m ebu rne-
aru m foramen; baranda, reborde del -, ora
bigamia: big ámia sive big amīa; dig ámia sive (mensae tu dicu laris); bola de -, pila vel
dig amīa, ae f. Uso: practicar la-, du as u x o- sph aera ebú rnea; ebú rneu s g lobu s vel g ló bu -
res h abere. lu s; mesade -, pilitu diária mensa; tábu la lu -
só ria; tábu la ad pilis lu dendu m; álv eu s ad
bígamo: bíg amu s vel díg amu s, i m. Sin: du a- ebú rneis pilis lu dendu m; tablero, su perficie
ru m u x oru m v ir. de lamesade -, ábacu s pilitu diáriu s vel tu di-
cu laris; ju g ar al -, tu dicu lari; sph aeris ebú r-
bigote: my stax , ăcis m. Sin: sú biu m; barba neis lú dere; ebú rneis pilis vel g ló bu lis in
labri su perioris; enpl su perioris labri pili; su - tábu la lú dere.
periora labra pilosa. Uso: - larg o, prolix u s
my stax ; dejarse el -, fáciem rádere praeter billarista: biliardilu sor, oris m. Sin: qu i bi-
mýstacem. liardovel ebu rnipíliolu dit.
bigotudo: su periore labropilosu s. Sin: mýs- billete: (papel moneda) sch edinu mmu s, i m.
tace insig nis vel conspícu u s. Sin: ch arta arg entária; téssera nu mmária;
sch édu la arg entária; moneta ch artácea. Uso:
bigudí: calamistrillu m, i n. Sin : fístu la cris- - por valor de mil dó lares, ch arta nu mmária
pans ; fístu la crínibu s crispandis; cy líndru lu s mille dó llaris ( vel dolláriis) v alens // (cédu la
comae crispandae; cy lindru s crispandis ca- qu e acreditaparticipació nenu narifaolote-
pillis. ría) sors, sortis f. Sin: pittáciu m, ii n. Uso:
los - g anadores de laLoteríaNacional, sortes
bijou: g emma, ae f. Nationalis Aleae v ictrices // (cartabreve) lit-
téru lae, aru m fpl. Sin: epistó liu m // (tarjetao
bikini: v estis (-is f) vel v estícu la (-ae f) docu mentoqu e daderech oparaentrar enal-
bik iniana. Sin: v estícu la balnearis bik iniana; g u naparte, paraviajar, etc.) v. boleto.
bipartita vel bimembris v estícu la; du plex bal-
neária fáscia. billetera: cru mīna, ae f.
bilateral: du olátera h abens. Sin: ex du obu s billón: bílio, onis m. Sin: mílies (vel míliens)
latéribu s // fig bilateralis, e. Sin: mú tu u s; mille miliones.
139
billonario
140
Birmania
mantu m orig oac processu s (conju ntode los saeptu m vel saepimentu m; v elamen; v ela-
fenó menos vitales desde laconcepció nh asta mentu m; tég imen; teg u mentu m; v elamentu m
el completodesarrollo). interiectu m.
biogeografía: biog eog ráph ia sive - g raph īa, biomédico: biomédicu s, a, u m. Uso: investi-
ae f. Sin: v iv éntiu m g eog ráph ia. g ació n-, inv estig átiobiomédica.
141
birmano
142
blefarofimosis
berna cru stu lária // (fábrica) cru stu loru m of- onis f // (efectode blanqu ear) albáriu m, ii n.
ficina // (arte de trabajar bizcoch os) cru stu - Sin: albáriu m opu s.
loru m ars. Sin: ars cru stu lária.
blasfemador, ra : blasph emator, oris m; blas-
bizcochero: cru stu láriu s, ii m. Sin: du lciá- ph ematrix , īcis f.
riu s.
blasfemar: blasph emare (Deu m, Ch ristu m,
bizcochito: biscó ctu lu s, i m. nomen Domini …). Sin: ex secrari (Deu m
…); Deo(Ch risto, nó mini Dó mini …) male
bizcocho: crú stu lu m, i n. Sin: biscoctu s; bis- dícere; maledictu m (inDeu m …) conícere;
coctu m. (inDeu m …) maledicta iactare; ímpia v erba
proferre vel ev ó mere // (fig , maldecir, vitu -
Black Metal: modi mú sici “metalli nig ri”. perar) maledictis lacéssere (áliqu em).
blanco: adj albu s, a, u m. Sin: cándidu s. Uso: blasfemo, ma: adj blasph emu s, blasph ema.
volver -, candidare; candificare // (individu o Sin: in Deu m malédicu s, malédica // su st
de larazablanca) h omoalbícolor // (objeto blasph emator, oris m; blasph ematrix , icis f.
paraejercitarse enel tiro; todoobjetosobre
el cu al se dispara) scopu s, i m. Sin: sig nu m; blasón: (ciencia h eráldica) de insíg nibu s
meta; destinatu m oenpl destinata; destina- doctrina // (escu dode armas) insig ne, is n.
tu m vel propó situ m sig nu m. Uso: dar en Sin: blaso, onis; stemma g entilíciu m. Uso: -
el -, scopu m attíng ere; destinata ferire; colli- de familia, g éneris insig ne; insig ne g entilí-
neare; ictu v u lnerare; nodar enel -, deerrare; ciu m; scu ti g entilícii fig u ra.
destinata nonferire // (finu objetoaqu e se
dirig endeseos oacciones) propó situ m, i n. blasonado: insig ni g entilício ornatu s vel
Sin: destinatu m; id qu od pétitu r. Uso: dar en instru ctu s. Sin: g entilíciostémmate práedi-
el -, propó situ m ássequ i; ser - de …, obnó - tu s; blasonatu s.
x iu m esse + dat.
bledo: blitu m, i n; blitu s, i m. Uso: nose me
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: albá- dau nbledode ello, illu d meā nih il ínterest;
riu s, ii m; albator; albinu s, i m // adj dealbans, noestimar u n-, terú ncii nonfácere.
antis.
blefaritis: bleph aritis, ĭdis f; bleph arites, is f.
blanquear: dealbare. Sin: albopolire; albá- Sin: palpebraru m inflammátio.
riooblínere. Uso: - u napared, paríetem albo
polire, ex polire, oblínere; acció nde -, dealbá- blefarofimosis: Med bleph aroph imosis, is f.
tio. Sin: palpebraru m contráctio vel restríctio;
pálpebrae contractae.
blanqueo: (acció nde blanqu ear) dealbátio,
143
blefaróncosis
blindado: loricatu s, a, u m. Sin: cataph ractu s; bloquear: allig are. Sin: impedire; praeclú -
ferratu s; loricā mu nitu s. Uso: carro-, cu rru s dere; intercípere // bloqu earse, allig ari.
loricatu s; tanqu e -, au tocinetu m loricatu m.
bloqueo: (acció ny efectode bloqu ear) oc-
blindaje: loricátio, onis f. Sin: ferrátio; soli- clú sio, onis f. Sin: sáeptio; interdíctio. Uso: -
dátio; solidamentu m. de calle, caminoocarretera, occlú siov iae;
cabinade -, cu stó dia v iária.
blindar: loricare. Sin: loricā mu nire. Uso:
blindar con h ierro, bronce, acero, férreā, blue jeans: línteae bracae caerú leae vel céru -
aéneā, ch aly béiā loricā mu nire. lae. Sin: línteae bracae liv ídinae; línteae bra-
cae americanae.
blitz: incú rsio(-onis f) fu lmínea. Sin: fu lmí-
nea oppu g nátio. blufear, v. fanfarronear.
144
bochorno
blusa: pelú sia, ae f. Sin: tu nícu la; th orácu la; de pan, fru stu m panis; comer u nacosaenu n
indu síolu m pelu sinu m. Uso: - transparente, -, oendos -, u noh au stu áliqu id v orare; semel
pelú sia perspícu a; - de lino, pelú sia líntea; - absorbēre áliqu id; ech ar u n -, tomar dos -,
finade mu jer, fáscia vel tu nícu la pectoralis; - du as bú cceas vel bu ccas mandu care.
del vestidoreg ional, pelú sia g éntica vel po-
pu laris. bocal: ú rceu s, i m. Sin: g illo (-onis m);
cýath u s. Uso: - paracerveza, ú rceu s cerv e-
boa: (g énero de ofidios) boa, ae f. Uso: - sáriu s.
constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris. bocamanga: mánicae rev imentu m.
bobería: (dich ooh ech onecio) insu lse (vel boceto: (enpintu ra, borroncilloencolores
inepte, vel stu lte) dictu m vel factu m. previoalaejecu ció ndel cu adro) adu mbrátio,
onis f. Sin: adu mbrata pictu ra; delineátio; li-
bobina: orbícu lu s, i m. Sin: bobina; ró tu la; neamentu m; líneae (-aru m fpl); lineamenta
rotella; cy líndru lu s filis inv olu tu s; refertu s (-oru m npl); prima lineamenta; imag o
filis orbícu lu s. Uso: - de pelícu lacinemato- adu mbrata. Uso: h acer el - de alg o, áliqu id
g ráfica, orbis pellícu lae cinematog ráph icae adu mbrare; alicú iu s rei primas líneas dú cere
inv olv endae // (rollode papel continu oqu e // (enescu ltu ra, modeladosinpormenor y en
emplean las rotativas) tru ncu s ch artaru m. tamañoredu cido) adu mbrata imag o(-g ĭnis
Sin: ch artaru m scapu s. f). Sin: pró plasma, ătis n; opu s (ó peris n) de-
formatu m; opu s incoh atu m vel inch oatu m;
boca: os, oris n. Sin: bu cca. Uso: andar de - incoh ata (-oru m npl); ex emplar (-aris n).
en- , insermonem h ó minu m v enire; esse in Uso: - de yeso, de cera, ex emplar e g y pso, e
ore et sermone ó mniu m; en- cerradanoen- cera factu m.
tranmoscas, nu lli tacu isse nocet; h ablala- y
pag alacoca, nocet esse locu tu m; venírsele a bocha: (bolade madera, de boj) pila (líg nea,
u noala- alg u nacosa, áliqu id álicu i inbu c- bú x ea). Sin: g ló bu lu s. Uso: ju eg o de las -,
cam v enire. g lobu loru m lu du s; certamende boch as, pila-
ru m certamen; aficionadoal ju eg ode las -,
bocadillo: (panecillo) frú stu lu m vel fru s- pilaru m lu di amator vel stu diosu s; ju g ar alas
tillu m n. Sin: pastillu m; bu ccella; ó ffu la. -, g ló bu los vel pilas v ersare.
Uso: - de carne, carnis frú stu lu m; - con
jamó ndentro, pastillu m pernā fartu m. boche: (h oyopequ eño) scrobícu lu s, i m.
bocado: bú ccea, ae f. Sin: fru stu m; offa; bochorno: (calor sofocante) férv idu s aestu s.
bu cca. Uso: u n- de polenta, offa pu ltis; u n- Sin: áëris crassitu do; caelu m crassu m.
145
bocina
bocina: bú c(c)ina, ae f. Uso: - del au tomotor, sincasani h og ar ni ocu pació n) nomas, ădis
au tó mati bú cina; estrépitode bocinas, stré- mf. Sin: (h omo) errabu ndu s;v ag u s h omo;
pitu s vel clang or bu cinaru m; tocar la-, v. bo- h omopassim v ag u s; sine tectoac sede pas-
cinar // (pabelló n con qu e se refu erza el sim v ag u s (enpl sine tectis ac sédibu s passim
sonido) tu ba, ae f. Uso: - del fonó g rafo, del v ag i). Uso: llevar u na vida de -, v ag ari,
g ramó fono, tu ba ph onog ráph ii, g rammoph ó - errare; sédibu s incertis v ag ari; errabu ndam
nii. v itam v ív ere // (leng u ach eca) boh émica lin-
g u a. Sin: boh émicu s sermo.
bocinar: bu ccinare vel bu cinare.
bohemo: adj bo(h )émicu s, a, u m // (natu ral
bocinazo: bú ccinu m, i n. de Boh emia) Boh emu s vel Boëmu s, i m.
bodas: - de plata, arg éntea nu ptiália npl. bohemoeslovaco: boh emoslov acu s, a, u m //
Boh emoslov acu s, i m.
bodega: (lu g ar destinado para g u ardar el
vino) cella (-ae f) v inária. Sin: apoth eca; cá- boicot: interclu sio, onis f. Sin: ó perae inter-
nav a vel cánaba; doliáriu m // (- de bu qu e) díctio; ó peris intercéptio; alicú iu s rei v itátio,
stiv a, ae f. Sin: cav erna; sentīna; ima nav is; dev itátio, ev itátio.
ú teru s vel cáv ea nav is.
boicotear: boicotizare, boy cotizare. Sin: in-
bodeguero, ra: celláriu s, ii m; cellária, ae f. terclú dere; intercípere; interdícere; impedire;
Sin: v ináriu s vel apoth ecáriu s m; v inária vel proh ibere. Uso: - alg oaalg u ien, interclú dere
apoth ecária f. áliqu id álicu i; interclú dere áliqu em ab áliqu a
re; alicú iu s ó peram impedire, praepedire,
Boeing: aëronav is e g énere Boeing . praev értere; interdícere, intercípere // fig , -
alg o, obstare álicu i rei; - aalg u ien, adv ersari
bóer: adj boëru s, a, u m. Sin: bu ru s, a, u m // ālicu i; v itare vel fú g ere áliqu em // (h acer el
su st Boëru s vel Bu ru s, i m. vacíoau napersona) omni inre (vel omni ra-
tione) álicu i adv ersari.
bofetada: álapa, ae f.
boicoteo, v. boicot.
bogador: remex , -mĭg is m.
boina: píleu s, i m; píleu m, i n// - vasca, pí-
bohardilla, v. bu h ardilla. leu s v ascó nicu s.
bohemio: (natu ral de Boh emia) v. boh emo// bola: g ló bu lu s, i m. Uso: - de nieve, g ló bu lu s
(persona de vida irreg u lar y desordenada) niv is; ju g ar alas -, g ló bu lis lú dere.
lastau ru s, i m. Sin: scortator; h omonequ am,
impu ru s. Uso: vidade -, v ita inordinata, ef- bolandistas: bollandiani sodales vel socii
frenata, intémperans, immoderata // (persona mpl.
146
bólido
bolchevique: su st bolsev īcu s, i m. Sin: bols- calificaciones) pag ella, ae f. Sin: pág ina;
cev ista, ae m // adj bolsev īcu s, a, u m. sch eda; pu nctoru m su mma; pu nctoru m ac-
ceptoru m tábu la // - informativo o de noti-
bolcheviquismo, v. bolch evismo. cias, nú ntiu s, ii m; - médico, - sanitario, acta
médica, sanitária; scídu la médica; - meteoro-
bolchevismo: bolsev ismu s vel bolscev ismu s, ló g ico, nú ntiu s meteoroló g icu s; - oficial,
i m. Sin: rég imenvel res bolsev icoru m; prin- commentáriu m officiale; nú ntiu s pú blicu s; -
cípia moresqu e bolsev icoru m; bolsev icoru m de g u erra, nú ntiu s béllicu s; - de victoria, lau -
rátioag endi. reatae tabellae.
bolchevizar: bolsev ismu m indú cere. Sin: boleto: téssera vel tesséru la, ae f. Sin: sch eda,
bolsev īcis sú bdere; bolsev icoru m rem perá- sch édu la; scida, scídu la; ch ártu la. Uso: - nu -
g ere. merado, téssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, téssera v ectó ria, itinera-
bolero: (aire mu sical) mú sica bolérica // ria, v iária, v iató ria; itíneris téssera; sch eda
(ch aqu etillade señora) th oracíolu m, i nSin: v ectó ria; - de avió n, téssera aëria vel aérea; -
tu nícu la // (sombrerode copa) pétasu s, i m. de ferrocarril, ferriv iária téssera, ferratae
v iae téssera; - de iday vu elta, téssera itu s et
boleta: sch eda, sch édu la, sch áedu la, ae f. réditu s; itionis et reditionis téssera vel ch ár-
Sin: scida, scídu la; téssera. Uso: - electoral, tu la; téssera v iató ria ad eū ndu m et ad rede-
sch eda su ffrág ii; scídu la comitialis // (li- ū ndu m v alens; - de ing reso, téssera
branza para tomar o cobrar alg u na cosa) transitó ria; - de teatro, téssera th eatri vel th e-
téssera, ae f. Sin: sýng raph a // (cédu lapara átrica; - paraentrar au nestadio, téssera pa-
citar aju icioalos tribu nales) v. cédu laju di- láestrica; - con asiento reservado, téssera
cial // (cédu la para exig ir el pag o de u na cu m sede reserv ata vel praenotata ; téssera
mu lta) téssera mu ltatícia vel poenalis // - de sedis reserv atae vel praenotatae; - de pri-
entreg a, sch édu la traditionis; - de pedido, mera, seg u ndaclase, téssera primae, secu n-
sch édu la mandatícia. dae classis; despach o de boletos, au la
tesseraru m // comprar el -, tésseram émere;
boletería: tesserária, ae f. Sin: tesseraru m di- conseg u ir el -, tésseram sibi comparare vel
ribitó riu m; ostíolu m tesseraru m; tesserária acqu írere; mostrar el -, tésseram osténdere;
fenestella; tesseraru m ló cu lu s vel pó rtu la. perforar el -, tésseram terebrare; reservar con
Uso: - de equ ipajes, sarcinaru m fó ru lu s vel su ficiente antelació nu n- nu merado, tésse-
ló cu lu s; - de ferrocarril, ferrív iae tesseraru m ram loci certi satis matu re praenotare vel re-
diribitó riu m. serv are; sacar el -, sú mere tésseram.
boletero: tesseráriu s, ii m. Sin: sch edu láriu s; boliche: (pequ eñodespach ode comestibles
tesseraru m dispensator; scidaru m distribu tor. y bebidas) cau pó nu la, ae f. Sin: taberna es-
cu lentoru m // (discoteca) v. estavoz // (ju eg o
boletín: (pu blicació n) commentaríolu s, i m; de bolos) v. bolo // (ju g u ete) métu la cu m
commentaríolu m, i n. Sin: commentáriu m; sph aera.
commentárii, oru m mpl; perió dicu s libellu s //
(perió dicoqu e contiene disposiciones oficia- bólido: bolis, ĭdis m. Sin: aërolith u s; u rano-
les) acta, oru m npl. Sin: tábu lae, aru m fpl ; lith u s.
acta pú blica; tábu lae pú blicae // (- escolar, de
147
bolígrafo
bolígrafo: sph aeríg raph u m, i n. Sin: sph ae- (-u s m) nu mmáriu s vel arg entáriu s; foru m
ristilu s; g ráph iu m sph aerale vel sph aeratu m; nu mmoru m; nu mmoru m mercatu s; mercan-
g ráph iu m biroanu m; cálamu s biroanu s; stilu s dis nu mmis sedes. Uso: frecu entar la-, u ti
sph aeratu s; stilu s vel cálamu s sph aerā foro// ¡ola- olavida!, au t ló cu los au t v itam!
instru ctu s; g raph is plú mbea. Sin: si te salv u m v is, trade cru mīnam!
bolsa: cru mīna, ae f. Sin: saccu s; marsú piu m; bolso: (bolsa de mano) cru mīna, ae f. Sin:
sporta; bu rsa. Uso: - pequ eña, sáccu lu s; spó r- pera; sinu s; marsú piu m; bu lg a; péru la ma-
tu la; cru milla; péru la; - de ag u acaliente, ca- nu alis // (bolsillode laropa) v. bolsillo.
lefacientis aqu ae bu lg a; - de aire, saccu s
aériu s; - de los corporales, bu rsa; - de cu ero, bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bu lg a; v ídu lu s; ascopēra; - de dormir, saccu s bomba, ae f. Sin: py ró bolu s vel py ró bolu m;
dormitó riu s; - de dormir forradade pieles, g lobu s; telu m; pila; míssile. Uso: - ató mica,
dormitó riu s saccu s v illosu s; - de h erramien- bomba ató mica vel nu clearis; py ró bolu m ató -
tas, bu rsa ferramentária; - de residu os, só r- micu m vel nu cleare; g lobu s ató micu s vel nu -
diu m vel pu rg áminu m th eca; sáccu lu s clearis; - explosiva, bomba displosiv a, g lobu s
pu rg amentis collig endis; - de señora, sáccu - displodens; - fu mó g enao fu míg ena, py ró bo-
lu s manu áriu s, - de viaje, spó rtu la; - para li- lu s fu míficu s; g lobu s fu míg enu s; - incendia-
bros, cápsu la // (institu ció n econó mica) ria, bomba vel pila incendiária; py ró bolu s vel
bu rsa, ae f. Uso: relativoala-, bu rsáriu s, a, g lobu s incendiáriu s, íg nifer, ig nív omu s, íg -
u m; - de comercio, bu rsa commercialis; ju eg o neu s; telu m incendiáriu m, ig níferu m, ig nív o-
de -, lu du s bu rsae; neg ociaciones de -, opera- mu m; - lacrimó g ena, g lobu s lacrimosu s; -
tiones bu rsae; res nu mmária; bajar, su bir la-, neu tró nica, bomba neu tró nica; py ró bolu s
reru m nu mmariaru m pretiu m mínu i, au g eri; neu tró nicu s; py ró bolu m neu tró nicu m; - qu í-
ju g ar ala-, inmercandis nu mmis témere lú - mica, py ró bolu s ch émicu s vel bacterioló g icu s
dere; inpecú niam témere lú dere; nu mmos té- // - de demolició n, py ró bolu s díru ens; - de h i-
mere mercari // (edificiodonde se reúnenlos dró g eno, bomba h y drog énica; py ró bolu s
bolsistas) ch rematistériu m, ii n. Sin: basílica; h y drog énicu s; py ró bolu m h y drog énicu m;
foru m nu mmáriu m vel arg entáriu m; mercatu s py ró bolu s ab h y dró g enovel ab h y drog énio; -
148
bonaerense
bombardón: tu ba máx ima. Sin: tu ba g rav ís- bonaerense: su st Bonaërensis, is m. Sin: Bo-
149
bonanza
naëropolitanu s, i m // adj bonaërensis, e. Sin: boquilla: fístu la, ae f. Sin: cánnu la;
bonaëropolitanu s, a, u m. (h )aru ndo, dĭnis f. Uso: - paracig arrillos, fu -
misú g iu m; fístu la tabácina vel fu maria; cán-
bonanza: (tiemposerenoenel mar) malácia, nu la nicotiana; h ispanicaru m fístu la; - de
ae f. Sin: tranqu íllitas; malácia ac tranqu ílli- ámbar, fu misú g iu m sú cinu m.
tas // (fig , prosperidad otranqu ilidad enlo
moral) prospéritas, atis f. Sin: tranqu íllitas; borato: Qu ím boras, atis m. Sin: boratu m, i
qu ies ac tranqu íllitas. n; sal borácicu m.
bonete: píl(l)eu s, i m; píl(l)eu m, i n. Sin: bi- bórax: borax , acis m. Sin: boráciu m; sales
retu m, i n; pil(l)éolu s; pil(l)éolu m; cápitis té- boraces; nátriu m tetrabó ricu m; ch ry socolla.
g imen(-mĭnis n); teg u mentu m cápitis. Uso: -
eclesiástico, ecclesiásticu s píleu s; eccle- borbolla: v acú ola g aseosa.
siásticu m cápitis tég imen.
borbotar: ferv ere.
bonito: (lindo, ag raciado) pu lch ellu s, a, u m.
Sin: béllu lu s. borceguí: calíg u la, ae f. Sin: ó crea; coth u r-
nu s. Uso: par de borceg u íes, par coth u rno-
bono: (tarjetaomedallaamodode vale qu e ru m; borceg u íes de montaña, clav ata
pu ede canjearse por comestibles u otros ar- calceamenta.
tícu los de primeranecesidad) téssera, ae f //
(títu lode deu daemitidocomúnmente por u na bordada: nav is flex u s (-u s m). Sin: transv er-
tesorería pública) pú blici cu rsu s títu lu s (-i su s nav is cu rsu s; v eloru m inv entu m obliqu á-
m). Sin: pú blica sýng raph a. Uso: - del Te- tio.
soro, - del Estado, nu mmáriu m rei pú blicae
mandatu m. bordado: opu s acu pictu m. Sin: opu s ph rý-
g iu m; pictu ra téx tilis; pictu ra acu facta. Uso:
bonzo: bó nziu s, ii m. Sin: Bu ddh ae sacerdos; - enoro, opu s ph rýg iu m // (acció nde bordar)
mó nach u s bu ddh ísticu s. acu píng ere // (arte de bordar) ars acu pin-
g endi. Sin: plu mária ars // adj plu mátilis, e
bookmaker: relator píg nore certántiu m. Sin: Sin: acu pictu s; ph rýg iu s. Uso: - en oro,
relator sponsionem faciéntiu m. ph ry g ianu s vel ph ry g ió niu s; au rointex tu s vel
distinctu s; mag níficamente -, mag níficis opé-
boom: improv isa prospéritas (-atis f). Sin: ribu s pictu s.
improv isu s flos oeconó micu s; erú ptiofortu -
naru m (pu blicaru m). bordador: plu máriu s, ii m. Sin: qu i acu pin-
g it. Uso: - enoro, ph rýg io, onis m.
boot (Inform) : su st initiátiosy stématis. Uso :
cold -, initiátiofríg ida ; initiátioe fríg ido; bordadora: plu mária, ae f. Sin: qu ae acu
warm -, initiátiocálida, initiátioe cálido// tr ping it.
initiare.
bordadura, v. bordado.
booting-up (Inform): initiátiosy stématis.
bordar: acu píng ere, depíng ere, ornare. Sin:
boquiabierto: qu edarse -, stare ore patenti. ó pere téx tili píng ere; ph rýg ioó pere ornare.
150
bosque
Uso: - alg oenu nvestido, áliqu id v esti (vel borrachín: v inosu s. Sin: v inosíssimu s; v ini
inv este) intéx ere; - alg oenoro, áliqu id au ro capacíssimu s; v. borrach o, 2 ª acepció n.
distíng u ere.
borracho: adj ébriu s, a, u m. Uso: h ombre -,
bordear: (dar bordadas) incontráriu m nav i- h omoébriu s // (qu e se embriag a h abitu al-
g are. Sin: sinu s (v eloru m) inv entu m obli- mente) ebriosu s, a, u m. Sin: v inolentu s.
qu are // (ir por el borde) v iae márg inem
tenere. borrador: (u tensilioparaborrar loescrito
enu npizarró n) cancellatru m, i n. Sin: pan-
bordereau oborderó: (cantidad recau dada nu s (paño) delétilis; spó ng ia (esponja) delé-
enu nespectácu lopúblico) index (-dĭcis m) tilis // (escritode primeraintenció n, enqu e
accepti. Sin: index pecú niae acceptae // (ex- se h acen adiciones, su presiones o enmien-
tractode cu enta) nota vel scídu la nu mmária; das) adv ersária, oru m npl. Sin: primu m
nota vel scídu la mensaria. ex emplar; prima perscríptio.
bordo: (ladoexterior de lanave) nav is latu s borrajear: áliqu id neg leg enter (vel incom-
(-tĕris n). Sin: nav is marg o(-g ĭnis mf); costa pó sito, vel inordinate) scríbere vel compó -
// estar a-, innav i esse; nav i v eh i; llevar a-, nere.
nav e (vel nav i) portare, v éh ere; su bir a-, (in)
nav em conscéndere; tomar a-, innav em im- borrar: cancellare. Sin: delēre; absterg ēre;
pó nere. línere; ex pú ng ere. Uso: - el pizarró n, tábu -
lam deterg ēre; - cong oma, paño, esponja,
bordón: (bastó nopalolarg o) bácu lu m, i n; g u mmi, pannovel pánnu lo, spó ng iā delere, -
bácu lu s, i m. Sin: scípio(-onis m); fu stis (-is continta, atramentoex pú ng ere; esponjapara
m). Uso: - de los pereg rinos, pereg rinántiu m -, spó ng ia delétilis // Inform delere. Sin: erá-
bácu lu m // (versoqu ebradorepetidoal finde dere.
cadacopla) v. estribillo, 1 ª acepció n// (fig ,
estribilloqu e repite confrecu enciau naper- borrasca: caeli marisqu e procella.
sona en su conversació n) v. estribillo, 2 ª
acepció n. borrón: litu ra, ae f.
bórico: bó ricu s, a, u m Sin: borácicu s. borujo: (oru jode laaceitu na) nú clei contriti
oliv aru m.
borla: lemniscu s, i m. Sin: ornamentu m sta-
míneu m; ornativ u s filoru m fascícu lu s. Bosnia: Bó snia, ae f.
Borneo: Bona Fortu na. Sin: Bó rneu m. bosníaco o bosniaco: adj bó sniu s, a, u m.
Sin: bó snicu s, bosnianu s, bosniensis // su st
borra: tomentu m, i n. Sin: lana sú cida. Bó sniu s, ii m. Sin: Bosniensis, is m.
151
bosquecillo
152
boxeo
botiquín: th eca (-ae f) medicamentária. bóveda: (constru cció nenformade arco) for-
nix , ĭcis m // (tech oabovedado) cámera, ae f
botón: (yemade los veg etales) g emma, ae f // (h abitació nsu bterráneaabovedada; cripta
// (capu llo) v. esta voz // (disco de metal, de las ig lesias donde se depositanlos difu n-
h u eso, etc. qu e se pone enlos vestidos para tos) h y pog aeu m vel h y pog eu m, i n. Sin:
abroch arlos) g ló bu lu s, i m. Sin: orbícu lu s; cry pta.
boto, onis m; v estis g ló bu lu s // (cu alqu ier
cosaqu e teng aformade botó n) g ló bu lu s, i bovino: bov illu s, a, u m. Sin: bú bu lu s.
m. Sin: orbícu lu s; malléolu s; necten(-tĭnis
n); fístu la; pu lsábu lu m. Uso: - au tomáticoo bow window: maenianu m, i n; v. mirador, ve-
de presió n, malléolu s comprimendu s; g ló bu - randa.
lu s pressó riu s; nectenpressiv u m vel pressó -
riu m; fístu la au tó mata; - eléctrico, eléctricu s box: (compartimento individu al) saeptu m
g ló bu lu s; - de avance rápido, orbícu lu s pro- sing u lare.
cu rsū s; - de control, orbícu lu s sig nató riu s; -
del embrag u e (en la máqu ina de escribir, boxeador: pu g il, ĭlis m. Sin: pu g ilator. Uso:
etc.) orbícu lu s conex ionis; - de rebobinado, - pesocompleto, fu erte, pu g il máx imi pó nde-
orbícu lu s recu rsū s; - de timbre, tintinnábu li ris.
pu lsábu lu m; apretar u n-, g ló bu lu m prémere
vel deprímere. boxear: pu g il(l)ari. Sin: pu g il(l)atu vel pu g -
nis lú dere, certare, concertare.
botonadura: nectíniu m, ii n. Sin: g lobu lo-
ru m vel malleoloru m séries. boxeo: pu g il(l)atu s, u s m. Sin: pu g ilátio; pu -
g ilatū s certamen; certamenpu g ilató riu m; pú -
153
bóxer
g ilu m certamen; pu g ilató ria vel pu g ilandi ars; bradifasia: brady ph ásia sive -ph asīa, ae f.
lú dicru m pu g ilandi. Uso: ejercitarse enel -, Sin: h aesitántia ling u ae.
pu g ilari; vencer au noenel -, áliqu em pu g nis
su perare. bradifrasia: brady ph rásia sive -ph rasīa, ae f.
bóxer: (especie de perro) canis pu g ilató riu s. bradifrenia: brady ph rénia sive -ph renīa, ae
f.
boxístico: pu g ilató riu s, a, u m. Sin: ad pu g i-
lationem vel ad pú g ilem pértinens. Uso: bradilalia: brady lália sive -lalīa, ae f.
pelea-, v. boxeo.
bradipepsia: Med brady pépsia sive -pepsīa,
boya: boia, ae f. Sin: spécu la; capsa ancora- ae f. Sin: lenta concó ctio.
lis; ancorale flú itans.
bragas: bracae, aru m fpl. Uso: el qu e h ace
boy friend: amicu s, i m. las - ocalzones, bracáriu s, ii m.
bradifagia: brady fág ia sive -fag īa, ae f. braquilogía: brach y ló g ia sive -log īa. Sin:
154
bribón
braquimetría: brach y métria sive -metrīa, ae brecha: mu ri ru īna (-ae f). Uso: abrir -, tor-
f. mentoru m pu lsu mu ru m su brú ere; batir en-,
tormentoru m pu lsu mu ru m qu átere vel con-
braquipnea: brach y pnēa, ae f. Sin: ang u stu s cú tere; abrir u npasoatravés de u na-, per
spíritu s (-u s m); ang ú stior respiratu s (-u s m) mu ri ru īnam áditu m patefácere.
vel respirátio; cu rta respirátio; cu rtu s respira-
tu s. brécol: brássica (-ae f) sabéllica.
brasileño: adj brasiliensis, e; brasilianu s, a, breva: ficu s (-i vel ficu s, u s f) praecox .
u m // su st Brasiliensis, is m; Brasilianu s, i m.
breve: (docu mento pontificio) brev e, is m.
brasilero, v. brasileño. Sin: Lítterae Apostó licae; Lítterae Pontíficis
Romani; Lítterae Apostó licae informa brev i.
bravo: (valiente) strénu u s, a, u m // (exce- Uso: - alos Príncipes, Epístu lae ad Prínci-
lente) eg rég iu s. Sin: ex ímiu s // ¡-!, eu g e! Sin: pes; Epístu lae Su mmi Pontificis ad Príncipes.
recte!; ó ptime!; praeclare!; cándide!
breviario: (libroqu e contiene lalitu rg iade
brazado: manípu lu s, i m. Sin: fascícu lu s ma- las h oras) brev iáriu m, ii n. Sin: brev iáriu m
nu alis. litú rg icu m; div inu m offíciu m; h orae canó ni-
cae; litú rg ia h oraru m; preces vel precationes
brazal: brach iale, is n. Sin: dex trale; incīle. h oráriae; h orariaru m precu m liber; epítome
h oraru m litu rg icaru m. Uso: rezar el -, div i-
brazalete: armilla, ae f. Sin: dex trale, is n; nu m offíciu m persó lv ere; h oras canó nicas vel
dex troch ériu m; spinth er (-ēris n). Uso: pe- h orárias preces recitare; recitar el - encoro,
qu eño-, dex tralíolu m; adornadode brazale- coniu nctim h orárias preces Deo offerre //
tes, armillatu s; armillis ornatu s; fabricante de (compendio) brev iáriu m, ii n. Sin: su mmá-
brazaletes, armilláriu s, ii m. riu m.
155
bribonada
bribonada: malu m fácinu s (-nŏris n). Sin: Uso: fabricante de brocados, plu máriu s, ii m
pérfide factu m; frau s, frau dis f; dolu s, i m. // adj plu máriu s, a, u m. Sin: plu mátilis, e.
bribonear: ímprobe se g érere. Sin: nefárie brocal: (antepech ode pozo) pú teal, alis n.
vel sceleste v ív ere; frau du lenter ág ere; frau -
dare. brocatel: (tejido) pannu s plu mátilis. Sin:
pannu s ténu i au rointex tu s.
brida: h abēna, ae f. Sin: frenu m.
brocha: (- parapintar) penícu lu s, i m. Sin:
brigada: caterv a, ae f. Sin: coh ors; g rex ; g lo- latior penicillu s; látiu s penicillu m // (- de
bu s. Uso: “Brig adas Rojas”, “Ru brae Coh or- afeitar) penicillu s saponáriu s. Sin: penicillu s
tes”; ru bri brig atores // (conju ntode personas barbae saponandae.
reu nidas paradedicarse aciertos trabajos)
v. cu adrilla. broche: fíbu la, ae f. Sin: fibícu la; ú ncu lu s vel
u ncínu lu s // (corch ete paraafianzar papeles)
brillante: adj fu lg ens, entis. Sin : splendens. ch artaru m fíbu la vel fibícu la. Sin: ú ncu lu s vel
Uso: discu rso-, spléndida vel nítida orátio; u ncínu lu s metállicu s.
pensamiento -, senténtia illu stris // (dia-
mante) ádamas, antis m. Sin: g emma fu lg ens. bróculi, v. brécol.
brillantina: lú cidu m u ng u entu m. Sin: ca- broma: iocu s, i m (pl ioci m; ioca, oru m n).
pillare splendíficu m. Sin: iocátio; res iocosa; lu du s; ridícu lu m.
Uso: au tor de la -, ioci au ctor; en -, per
brinco: saltu s, u s m. Sin: resu ltátio. iocu m; ioci cau sā; per lu du m; per ridícu lu m;
iocose; iocáliter; iocu láriter; iocu lanter; decir
brindar: propinare álicu i. Sin: praebíbere alg o en -, dícere áliqu id per iocu m; tomar
álicu i. Uso: ¡brindoatu salu d!, bene tibi! vel alg oa-, áliqu id iniocu m v értere.
bene te!
bromatología: bromatoló g ia sive -log īa, ae
brindis: propinátio, onis f. Sin: h au stū s dicá- f. Sin: alimentoru m vel alimentária sciéntia;
tio. de alimentis doctrina.
brío: ardor, oris m. Sin: incitátio; ferv or bromatológico: bromatoló g icu s, a, u m. Sin:
ánimi. ad bromatoló g iam áttinens.
briología: bry oló g ia sive bry olog īa, ae f. Sin: bromatometría: bromatométria sive -metrīa,
mu scoru m descríptio. ae f.
brocado: su st brocch atu m, i n. Sin: plu mária bromear: iocari vel adiocari. Sin: iocu lari;
contéx tio; opu s plu mátile vel plu máriu m ; sé- lú dere; iocu láriter loqu i; iocou ti; iocos ág ere.
ricu m au rointertex tu m; pannu s au rointex tu s. Uso: - conu nosobre alg o, iocari cu m áliqu o
156
brújula
de áliqu a re vel ináliqu id. bronquial: bronch ialis, e. Sin: bronch ioru m;
arteriaru m; ad artérias spectans.
bromista: su st iocu lator, oris m. Sin: iocosu s
h omo// adj iocans, antis. Sin: iocosu s; ioca- bronquio: artéria, ae f (enpl tambiénartéria,
bu ndu s; lu dens, lu dibu ndu s. oru m n). Sin: artéria áspera.
bromuro: bromū ru m, i n. Sin: bró midu m. brontofobia: brontoph ó bia sive -ph obīa, ae
Uso: - de alcanfor, cámph ora bromata; - de f. Sin: nímiu s tonítru u m pav or.
etilo, aeth ýliu m bromatu m.
brontología: brontoló g ia sive -log īa, ae f.
bronce: aes, aeris n. Uso: objetode -, aerā-
men, mĭnis n; aeramentu m, i n; qu e su ena browning: manu ballístu la brau ning ana.
comoel -, aerísonu s.
browse (Inform) examinar, reg istrar docu -
bronceado: su st color fu scu s vel adu stu s // mentos textu ales: perlu strare // - laWeb, na-
adj aéneo(ah éneo) colore tinctu s vel circu m- v ig are.
fu su s.
browser (Inform) visor: - de texto, ex h ibi-
bronceador: ó leu m infu scans; v. crema tru m, i n. Sin: ex h ibitó riu m // - de laWeb, na-
solar. v ig atru m, i n. Sin: nav ig ató riu m.
broncear: infu scare. Sin: aéneu m fácere; aé- bruja: (h ech icera) sag a, ae f. Sin: ság ana;
neu m colorem indú cere // broncearse, sole mag a; maléfica; v enéfica; strig a; mu liércu la
infu scari. mág icis ( vel maléficis, vel v enéficis) dédita
ártibu s.
broncista: aeráriu s faber. Sin: aéneae artis
ó pifex . brujería: v enefíciu m, ii n. Sin: ars mág ica;
mág icae vel mag ae artes fpl. Uso: - confó r-
bronconeumonía: bronch opneu mó nia sive mu las, incantátio; incantamentu m; - conla
-monīa, ae f. Sin: bronch opu lmonītes, is f. mirada, fascinátio; recu rrir ala-, artes má-
g icas tractare.
broncopleuresía: bronch opleu rītis, is vel ĭdis
f. brujo: mag u s, i m. Sin: v enéficu s; h omoma-
léficu s vel v enéficu s; h omomág icis (vel ma-
broncoscopia: bronch oscó pia sive -scopīa, léficis, vel v enéficis) déditu s ártibu s.
ae f.
brújula: acu s (-u s f) mag nética. Sin: mag né-
broncoscopio: bronch oscó piu m, ii n. ticu s vel mag nética index (-dĭcis mf); py x is
(-ĭdis f) mag nética; cálamu s mag néticu s.
broncostenosis: bronch ostenōsis, is f. Uso: - náu tica, acu s vel py x is náu tica; náu ti-
cu s vel nau taru m index ; acu s mag nética nau -
broncotomía: bronch otó mia sive -tomīa; taru m; mag nética acu s náu tica // fig , perder
bronch iotó mia sive -tomīa, ae f. la-, mentis su ae nonesse. Sin: de potestate
157
brulote
vel mente ex ire; de g radu déici; mente per- búfalo: bos silv ester.
tu rbari.
bufanda: amícu lu m, i n. Sin: amictó riu m;
brulote: nav is incendiária. Sin: nav íg iu m in- amícu lu s; focale; fáscia; fáscia collaris; táe-
cendiáriu m. nia. Uso: - rosa, focale ró seo colore; - de
lana, de seda, táenia lánea, sérica.
bruñir: polire vel ex polire. Sin: lev ig are.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
brusco: (plantaesmilácea) v. ru sco. mensa fríg ida // (aparador) v. estavoz.
bubónico: bu bó nicu s, a, u m. Uso: peste -, bufo: adj có micu s, a, u m. Sin: ridícu lu s; ri-
pestis bu bó nica; pestiléntia g landu lária vel dendu s; ridicu losu s; facetu s; lépidu s; festi-
ing u inária. v u s. Uso: ó pera-, mú sica comó edia // su st
cav illator, oris m. Sin: actor có micu s vel ridí-
buceador: u rinator, oris m. Sin: su baqu á- cu lu s.
neu s.
bufón: su st scu rra, ae m. Sin: derīsor; sánnio
bucear: u rinare vel u rinari. (-ōnis m); iocu lator scáenicu s // adj scu rrīlis,
e.
bucentauro, bucentoro: bu centau ru s, i m.
bufonada: (h ech opropiode bu fó n) scu rríli-
buceo: u rinátio, onis f. Uso: pertrech os de -, tas, atis f. Sin: scu rrae fácinu s; res risu dig na
apparatu s (-u s m) u rinató riu s. // ( dich opropiode bu fó n) scu rrīlis dicácitas
// (ch anzasatírica) scu rrilis lu su s vel iocu s.
buche: ing lú v ies, ēi f.
bufonearse: (decir bu fonadas) scu rrari. Sin:
Buda: Bu ddh a vel Bu dda, ae m. iocu lari; iocari; scu rram ág ere; scu rríliter lú -
dere.
búdico, v. bu dista.
bufonería, v. bu fonada.
budín: scriblita áng lica. Uso: - de ch ocolate,
érneu m socoláteu m. bufonesco, v. bu fo.
budismo: bu ddh ismu s, i m. Sin: relíg iobu d- buftalmía: bu ph th álmia sive -th almīa, ae f.
dh ística. Sin: ocu loru m dilatátio, inflátio, tu rg or;
ó cu li eminentes.
budista: su st bu ddh ista vel bu ddista, ae m.
Sin: Bu ddh ae sectator vel ássecla // adj bu d- bug (Inform) error: mendu m, i n.
dh ísticu s vel bu ddísticu s.
buggy (Inform) llenode errores: mendosu s,
Buenos A ires: Bonaëró polis, is f. Sin: Bonu s a, u m.
Aër; Boni Aëres; Bonae Au rae.
buganvilia o buganvilla: Bot bu g anv illēa
158
burgomaestre
159
burgués
praefectu s u rbis vel ó ppidi; mag ister cív iu m. ocrátia sive -cratīa; procu rátiopú blica // (in-
flu enciaexcesivade los empleados públicos)
burgués: su st médii ó rdinis civ is. Sin: mé- nímia officiáliu m (vel administroru m) au ctó -
diae classis civ is // adj civ ilis, e. Sin: h au d ritas. Sin: nímia ministroru m (vel pu blicoru m
índig ens; medíocris. officiáliu m) g rátia // (pedanteríade los em-
pleados públicos) nímia officiáliu m moró si-
burguesía: bu rg ensiu m ordo(-dĭnis m). Sin: tas // (clase social de los empleados públicos)
média classis cív iu m; médiu s cív iu m ordo; officiales, iu m mpl. Sin: administri vel minis-
civ es paru m dív ites. tri; pú blici officiales vel administri; officiá-
liu m ordo, corpu s, collég iu m, classis, coetu s
buriel: cinéreu s, a, u m. Uso: paño-, pannu s (-u s m).
cinéreu s vel ru dis.
burócrata: bu ró crates, ae m; bu ró crates, is
buril: cestros, i m; cestru m vel cestron, i n. m. Sin: officialis, is m ; (pú blicu s) officialis,
Sin: celtis, is f; v irícu lu m, v erícu lu m, v erú - administer, minister; g raph eó crates, -ae m; v.
cu lu m; caelu m. empleado(- público).
burlar: (eng añar) delú dere // (fru strar) elú - bursátil: bu rsáriu s, a, u m; v. bolsa.
dere. Sin: fállere.
burundés: adj bu ru ndiensis, e // su st Bu ru n-
burlarse: - de alg u ien, de alg o, áliqu em, áli- diensis, is m.
qu id deridēre vel irridēre. Sin: áliqu em, áli-
qu id lu dificare vel lu dificari. Burundi: Bu rú ndia, ae f.
burlescamente: iocu láriter. Sin: iocose; per bus (Inform): mag istrale, is n. Uso: data -,
lu du m et iocu m. mag istrale datoru m; address -, mag istrale
locativ u m.
burlesco: ridicu láriu s, a, u m. Sin: iocu laris;
iocosu s; facetu s; festiv u s. buscador: inv estig ator, oris m. Sin: indag a-
tor; qu aesitor; qu áeritans. Uso: - de oro, au ri
burlón: derīsor, oris m. Sin: irrīsor. conqu isitor vel scru tator // (Inform, prog rama
-) prog ramma indag ató riu m vel inv estig ató -
burocracia: (conju ntode fu nciones y trámi- riu m. Uso: - de Internet, interretialis mách ina
tes) bu rocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: g raph e- qu aesitó ria; - Goog le, prog ramma inv estig a-
160
byte
Bután: Bu tánia, ae f.
buzo, v. bu ceador.
161
C
cábala: cáb(b)ala, ae f. Sin: fu tu ra ritode larepública, equ es meritoru m inrem
coniciendi (vel prov idendi) ars; ars div inandi pú blicam cau sā; - h onorario, equ es ornamen-
per lítteras vel per nú meros // (fig , intrig a, táriu s; - de laLeg ió nde Honor, equ es Leg io-
maqu inació n) frau s, frau dis f. Sin: ma- nis Honoratoru m; - de laordende los S antos
ch inátio; mendáciu m. Mau ricioy Lázaro, equ es Mau ricianu s et La-
zarianu s; caballeros de Malta, équ ites Meli-
cabaleta: cantiú ncu la, ae f. Sin: cantícu lu m; tenses; - del Trabajo, equ es ó peris vel laboris
cántu lu s; mó du lu s. cau sā; operáriu s equ es. Uso: h acer - au no,
áliqu em equ estri dig nitate insig nire; álicu i
cabalgadura: equ u s sellaris. Sin: equ u s dig nitatem equ estrem dare; ad equ estrem
eph íppiis ornatu s. dig nitatem áliqu em perdú cere; ser -, tener
rang ode -, equ estrem dig nitatem possidere
cabalgar: equ itare. Sin: equ ov eh i. // (el qu e se portaconcaballerosidad) h omo
u rbanu s. Sin: v ir h onestu s. Uso: cu mplido-,
cabalgata: cu rsu s (-u s m) equ ester. h omou rbanu s et lau tu s.
162
cablegrama
cabaña ocabañuela: cásu la, ae f. cabezón: (qu e tiene g rande lacabeza): cá-
pito, onis m // (terco, obstinado) obstinatu s, a,
cabaré: taberna noctu rna. Sin: dev ertícu lu m u m. Sin: pérv icax , pértinax , acis.
noctu rnu m. Uso: espectácu lode -, spectácu -
lu m cabaréticu m; th eatrídiu m vel th eatrídion cabezudo, v. cabezó n.
có micu m.
cabildo: (cu erpode eclesiásticos capitu lares
cabaret, v. cabaré. de u naig lesia) collég iu m vel ordocanonico-
ru m // (ju nta, capítu lo) v. estas voces.
cabecera: (principiode alg u nacosa) capu t,
pĭtis n // (lu g ar principal) primu s locu s // cabillero: pax illábu lu m, i n.
(parte de lacamadonde se pone lacabeza)
cerv īcal, ālis n // (- de distrito) locu s prin- cabina: cella, ae f. Sin: céllu la; aedícu la;
ceps. diaeta; celláriu m; cu bícu lu m; zoth écu la. Uso:
- telefó nica, cella vel aedícu la teleph ó nica; -
cabecilla: g reg is du x . de acero, cella ch aly béia; - del piloto, cella
aëroplanig ae; - de vidrio, céllu la v ítrea.
cabellera: coma, ae f. Sin: capilli, oru m mpl.
Uso: - desg reñada, tu rbata coma; tu rbati ca- cable: (maromag ru esa) ru dens, entis m. Sin:
pilli; capilli disiecti. restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f; fu nis;
caplu m. Uso: - arrollado, fu nis inorbem con-
cabello: capillu s, i m. Uso: - larg os, cortos, v olu tu s; - su bmarino, fu nis su bmarinu s; ru -
capilli promissi, decu rtati; - postizos, capilla- dens su baqu áneu s; - su bterráneo, fu nis
mentu m, i n; coma adoptiv a; - rizados, capilli su bterráneu s; - de acero, restis ch aly béia;
crispati vel v ibrati; cabellos qu e por adorno ferratu s fu nis vel ru dens; - de alambre, fu nis
se dejancaer sobre lafrente, v. flequ illo. e filis férreis factu s; - del áncora, ancorale,
is n; fu nis ancoratu s // (h ilometálico) filu m,
cabelludo: capillatu s, a, u m. i n. Sin: fu nícu lu s. Uso: - eléctrico, fu nícu lu s
eléctricu s; filu m eléctricu m; du ctu s electrici-
cabernet: (vid) v itis g iru ndinensis // (vino) tatis; flu x ū s eléctrici du ctu s; - de conexió n,
v inu m g iru ndinense. (eléctricu s) fu nícu lu s conex iv u s; - de h ierro,
filu m férreu m; - del teléfono, teleph ó nicu m
cabeza: capu t, pĭtis n. Uso: - abajo, inv erso filu m; - del telég rafo, telég raph i filu m.
cápite; - nu clear de neu tró n, displosiv u m vel
displodens capu t neu tró nicu m; - de clavo cablegrafiar: caplitranscríbere. Sin: per ca-
paraadornode las pu ertas ode otras cosas, plig ráph iam nu ntiare; caplig ráph iae ope scrí-
bu lla; - de partido, reg ionis capu t; reg ionis bere; caplig rámmate (vel cablog rámmate, vel
u rbs praecípu a; - de pu ente, capu t pontis. fu nig rámmate) transmíttere.
163
cablevía
per su baqu áneu m ru dentem transmissu m. cachipolla: h emeró biu m, ii n. Sin: bestíola,
qu ae u nu m diem v iv it.
cablevía: fu nív ia, ae f. Sin: tramenfu nale;
cu rru s fu nalis; v. teleférico. cacho: (racimode bananas) v. racimo.
cabo: (Mar, cu erda) fu nis ch aly béiu s // (el cacofonía: cacoph ó nia sive -ph onīa, ae f. Sin:
qu e mandau naescu adrade soldados) ó ptio, soni vel sonoru m aspéritas: insu áv itas soni;
onis m. Sin: decanu s. Uso: - de zu avos, de- sonu s insu av is vel asper; áspera vel ábsona
canu s zu av oru m // de - a rabo, a cápite ad v ox . Uso: produ cir cacofonías, v oces ásperas
calcem; llevar a-, ad effectu m addú cere vel effícere.
perdú cere.
cacofónico: cacoph ó nicu s, a, u m. Sin: asper
cabotaje: circu mv éctio, onis f. Sin: nav ig átio vel insu av is (au ditu vel áu ribu s).
litoránea, litoralis, litó rea, orária. Uso: g ran-,
long a circu mv éctio; bu qu e de -, orária nav is; cacología: cacoló g ia sive -log īa, ae f.
h acer naveg ació nde -, oras circú mv eh i vel
circu mv ectari. cacoquilia: cacoch ýlia, ae f.
cabra montés: ru picapra, ae f. Sin: ibex , íbi- cacoquimia: (depravació n de los h u mores
cis m. normales) cacoch ýmia, ae f. Sin: discrásia //
(caqu exia) v. estavoz.
cabriolé: císiu m, ii n. Sin: molle pilentu m.
cactáceas: cactáceae, aru m fpl. Sin: (v aria-
cacao: (planta) cacāu s, i f. Sin: cácao, onis ru m) cactoru m família.
m; có coa, ae f; th eobroma, ătis n; th eobroma
cácao; faba cácao; faba mex icana // (fru to) cacto: cactu s, i f.
cacāu m, i n. Uso: - enpolvo, cacāi (vel th eo-
bró matis, vel mex icanae fabae) pu lv is; be- cada: qu isqu e, qu aequ e, qu odqu e. Uso: u no
bida de -, cacáica pó tio; pó tio ex faba cada diez h abitantes, décimu s qu isqu e ín-
mex icana; pó tio ex th eobró mate confecta; cola.
pó tioe faba cacaone cocta; tomar -, có coam
sorbēre vel sorbillare. cadáver: cadav er, ĕris n. Sin: corpu s ex ani-
matu m, ex ánime, ex ánimu m.
cacarear: (el g allo) cu cu rire; (la g allina)
g locire. cadena: catena, ae f. Sin: catenátio; concate-
nátio. Uso: - alimentaria, catena vel concate-
cacerola: có cu lu m, i n. Sin: cáccabu s; cap- nátio alimentária; - perpetu a, perpetu a
saríola; pátina; aénu lu m. cu stó dia; sempiterna v íncu la (-oru m npl); - de
distribu ció n, catena distribu tionis; - de mon-
cachaza: (coloq, lentitu d y sosieg o en el tes, cordillera, mó ntiu m iu g a (-oru m npl );
modode h ablar ode obrar) lentitu do, dĭnis f. condenar a- perpetu a, sempiternis v íncu lis
Sin: tárditas; lénitas. mandare; estaciones (de radio, T. V.) en-, v.
estació n.
cachemir ocachemira, v. casimir.
cadencia: (repetició n reg u lar de sonidos o
164
cafetería
movimientos) nú meru s, i m. Uso: caminar feária vel cafaeária. Sin: pó tiocafeária; ará-
con-, nu merose (invel ad nú meru m) g radi bica pó tio; ex faba arábica pó tio. Uso: -
vel ambu lare // (ritmode u napiezamu sical) común, pu ro, solo, sinlech e, cáfea commu -
nú meru s. Sin: modu s // (medidaqu e reg u la nis; - conlech e, cafēu m vel cáfea cu m lacte;
el movimiento del qu e danza) nú meru s // cafēu m cu m lacte mix tu m; cáfea lacte tem-
(distribu ció n de los acentos en la prosa o perata; cafēi lactisqu e pó tio; - concentrado,
verso) nú meru s. Uso: - rítmicadel período, pó tio cafeária concocta; - descafeinado,
conclú sionu merosa; v erboru m ad nú meru m pó tiocafeária sine caph eīno; pó tiocafeária
conclú sio; el discu rso tiene u na - rítmica, cafeīnodetracto; - expreso, cafēu m ex pres-
orátionu merose cadit // (final de u nafrase su m; cáfea ex pressa; - instantáneo, cafeária
mu sical) cláu su la, ae f. Sin: cláu su la nu me- sorbítio pró pera; cafeária pó tio coram ex -
rose cadens; cláu su la ad sonu m ex qu isita. pressa; - moka, cáfea Moch ana // u natacita
de -, cafēi pocillu m; u natazade -, pó cu lu m
cadenciosamente: nu merose. cafēi; preparar -, cáfeam parare; sorber -,
cáfeam sorbēre; cafēu m sorbillare; cafēi
cadencioso: nu merosu s, a, u m. Uso: con pocillu m sorbillare; cafeáriam potionem sor-
paso -, pássibu s innú meru m; caminar con billare vel py tissare; tomar -, cáfeam sú mere
paso-, nu merosos pó nere g ressu s. // máqu inaparapreparar el -, mách ina cafe-
ária // (casadonde se vende y toma-) cafeá-
cadenilla: catella, ae f. ria, ae f. Sin: th ermopó liu m; domu s cafeária;
taberna cafeária; cafēu m; potó ria taberna. Uso:
cadera: cox a, ae f. Sin: cox endix , īcis f. Uso: - cantante, - ch antant, - concierto, cafeária
- artificiales, cox ae artificiales; cox endices sy mph ó nica; taberna cafeária concentu cele-
factíciae. brata; estar enu n-, incafēoesse vel morari; ir
au n-, cafēu m adire vel obire; incafēu m ire vel
cadete: (aprendiz de comercio, botones) ap- v enire; in(vel ad) cafēu m dev erti; ir confre-
páritor, oris m // (alu mnode u naacademia cu encia a cafés, cafēa frequ entare vel cele-
militar) ó ptio, onis m. Sin: discípu lu s milita- brare; salir de u n-, (ex ) cafēoég redi vel ex ire.
ris // (jovennoble qu e se edu cabaenlos co-
leg ios de infantería o caballería) nó bilis cafeína: cafeīna, ae f; cafeīnu m vel caph aeī-
miles natu minor. nu m, coffeīnu m, i n.
165
cafetero
caídos: (mu ertos enlag u erra) bellocadu ci cajetilla: (paqu ete de tabacopicado) com-
mpl. pactu ra, ae f. Sin: compáctiotabaci. Uso: - de
picadu raespañola, contu si tabaci h ispánici
caimán: allig ator, oris m. Sin: crocodilu s cai- cápsu la.
manu s.
cajista: ty pó th eta, ae m.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; th eca;
dim py x is ( -ĭdis f); capsella; cápsu la; arcella; cajita: cápsu la, ae f; capsella. Sin: v áscu lu m;
cístu la. Uso: Aeron, - neg ra, cístu la nig ra; ló cu lu s; árcu la. Uso: - de cig arrillos, h ispani-
capsella v olátu i describendo; - de cartó n, caru m vel conv olv elloru m cápsu la; - de bro-
th eca e collémate vel e spissiore ch arta; - de ch es, capsella u ncu loru m metallicoru m;
cig arros, th eca v olú minu m tabacinoru m; - de cápsu la fibicu laru m metallicaru m; - de betún
distribu ció n, diribitó riu m, ii n; - de ench u fe, (neg ro, amarillo), v áscu lu m liqu áminis (atri,
contactru m, i n; v. ench u fe; - de fó sforos, su l- flav i); v áscu lu m cretae su tó riae; - de madera
ph u ratoru m capsella; flammiferoru m th eca; pararapé, capsella líg nea tabaco; fabricante
cápsu la su lph u rária; - de lech e, capsa lactis; de cajitas, locu láriu s vel arcu láriu s; v. cofre-
- de los caracteres, ty poru m capsa; - de mú- cillo.
sica, capsella sonora; capsella sonos edens; -
de picadu ra, py x is compactu rae; - de reloj, cajón: (caja g rande) armáriu m mag nu m.
h oroló g ii capsella; - de resonancia, sonoru m Sin: arca mag na. Uso: - de labasu ra, pu rg a-
repercu ssū s capsa; - de zapatos, th eca cálceis mentoru m capsa vel arca // (cajamovible de
serv andis; fábricade cajas, capsaru m vel ar- los armarios, mesas y otros mu ebles) locu la-
cu laru m officina // (mu eble donde se g u arda mentu m, i n. Sin: ló cu lu s; fó ru lu s dú ctilis.
dinero) arca, ae f. Sin: armáriu m. Uso: - de Uso: - de mesa, ménsu lae ló cu lu s.
cau dales, arca nu mmária; - fu erte, nu mmária
arca loricata; arca loricata, ferrata, mu nita; cal: calx , calcis f. Sin: (h )arenatu m; calx
armáriu m loricatu m, cataph ractáriu m, ca- (h )arenā admix ta; calx macerata. Uso: - h i-
taph ractatu m; - principal, arca princeps // dráu lica, calx h y dráu lica; lu g ar donde se
(sitiodonde se recibe el dineroy se h acenlos apag ala-, calci ex sting u endae fó v ea.
pag os) mensa, ae f. Sin: scríniu m nu mmu lá-
riu m; ex actionis arca. Uso: - de ah orros, cala: (bah íapequ eña) aestu áriu m, ii n. Sin:
mensa parsimó niae (prov eh endae); mensa sinu s, u s m // (laparte más bajadel barco)
parsimoniária; - de préstamos, mensa ad mu - cav erna nav is.
tu ationes // librode caja, codex (-dĭcis m) ac-
cepti et ex pensi // (espaciooh u ecoenqu e se calabacera: cu cú rbita, ae f.
formalaescalerade u nedificio) scaláriu m, ii
n. calabacín: cu cu rbítu la, ae f.
cajera: arcária, ae f. Sin: mensária; nu mmu - calabacino: lag oena (-ae f) cu cu rbitária.
166
calcográfico
calcetines: pedú lia, iu m npl. Sin: impília, calcografiar: ch alcog ráph ice imprímere.
iu m npl. Uso: ponerse los -, pedú lia indú ere;
impília sibi indú cere. calcográfico: ch alcog ráph icu s, a, u m. Sin: ad
artem ch alcog ráph icam áttinens.
167
calcógrafo
calculadora: (aparato) calcu lató riu m, ii n. caldeo: adj ch aldaeu s vel ch aldáicu s, a, u m
Sin: compu tató riu m; compu tatru m; (instru - // (natu ral de Caldea) Ch aldaeu s, i m; (len-
mentu m) nu merató riu m; mách ina calcu lató - g u a de los caldeos) ling u a ch aldaea. Sin:
ria, compu tató ria, calcu latrix , compu tatrix , sermoch aldáicu s.
cálcu lans; mách ina compu tandis nú meris.
Uso: - au tomática, calcu lató riu m au tó ma- caldera: caldáriu m, ii n. Sin: caldária; lebes
tu m; - electró nica, compu tató riu m electró - (-ētis m); cortina. Uso: - de lacalefacció n,
nicu m; mach ina calcu lató ria electró nica; - calefactionis caldáriu m; - pequ eña, cortínu la.
portátil, calcu lató riu m g estábile; compu ta-
tru m palmale; ordinatru m portátile vel pal- caldereta: (sopade pescado) iu s písciu m.
male.
calderillo: cu cu mella vel cu cú mu la, ae f.
calcular: calcu lare. Sin: compu tare; cálcu los
dú cere, su bdú cere, pó nere. caldero: a(h )enu m, i n. Sin: cú cu ma; cácca-
bu s.
calculation (Inform): compu tátio, onis f. Sin:
rátio. caldito: iú scu lu m, i n. Sin: lev e iu s.
cálculo: (cu enta) nu merátio, onis f. Sin: có m- caldo: iu s, iu ris n. Sin: iu ru léntia. Uso: - es-
pu tu s, i m; compu tátio; rátio; cálcu lu s. Uso: peso, iu s firmu m, ping üe, corró borans; - de
- diferencial, cálcu lu s differentialis; - infini- carne, iu s ex carne; - de pescado, iu s píscibu s
tesimal, cálcu lu s infinitesimalis; - matemáti- condītu m.
cos, math ematicoru m rationes; efectu ar
cálcu los, rationes dú cere; v. calcu lar // (con- calefacción: calefáctio, onis f. Uso: - central,
jetu ra) coniectu ra, ae f // (consideració n) calefáctiocentralis; - deficiente, calefáctio
considerátio, onis f. Sin: cog itátio// (concre- defecta; - excesiva, nímia vel immó dica ca-
ció npétrea) cálcu lu s, i m. Sin: lapillu s cal- lefáctio; - conpetró leo, calefáctiooleária; -
cu losu s. Uso: - u rinario, - vesical, cálcu lu s por ag u a, calefáctioaqu ária; - por vapor, v a-
168
calificado
169
California
California: Califó rnia vel Caliph ó rnia, ae f. test; ang ú stiae, aru m fpl; encontrarse alg u ien
encerrado en u n - sin salida, álicu i omnes
californiano: adj californianu s, a, u m // su st v iae interclu du ntu r.
Californianu s, i m.
callicida: calloru m medicamentu m. Sin: re-
caligrafía: callig ráph ia sive -g raph īa, ae f. médiu m callis medendis.
Sin: ars scite scribendi.
callista: callista, ae m. Sin: calloru m médicu s
caligráfico: callig ráph icu s, a, u m. Sin: scite vel cu rator.
vel concinne scriptu s; cu m arte scriptu s.
callo: callu m, i n; callu s, i m. Uso: - ó seo,
calígrafo: callíg raph u s, i m. Sin: (scite) scri- callu m ó sseu m // (pl, pedazos del estó mag o
bendi ártifex . de los ru miantes qu e se comen g u isados)
omāsu m, i n. Sin: interánea (- oru m npl).
cáliz: (copaovaso) calix , ĭcis m. Uso: levan-
tar los cálices enh onor de u no, álicu i propi- callosidad: calló sitas, atis f. Sin: callosa du -
nare; beber el amarg o- de las desventu ras, ríties (-ēi f).
máx imas calamitates h au rire; apu rar el - del
su frimiento, dolorem acerbíssimu m h au rire; calloso: callosu s, a, u m. Sin: callis plenu s vel
omnes labores ex anclare vel ex antlare // abu ndans; callodu ratu s.
(vasosag rado) calix , ĭcis m. Sin: calix sacer,
sacríficu s, sacrificalis, sacrificialis // (cu - calmante: adj mitig ató riu s vel mitig ativ u s, a,
biertaexterior de las flores completas) caly x , u m // su st medicamentu m vel lenimentu m
ўcis m. mitig ató riu m.
calle: v ia, ae f. Uso: - asfaltada, v ia bitú mine calmar: mitig are. Sin: lenire; sedare; mu l-
obdu cta vel strata; - empedrada, v ia sílice cēre.
( vel lapídibu s) strata, constrata, mu nita; -
mu y frecu entada, v ia frequ entíssima; - late- caló: sermo plebéiu s vel v u lg aris; v. jeri-
ral, v ia lateralis; - peatonal, v ia ambu lató ria; g onza.
- principal, v ia principalis; primária vel prin-
ceps v ia; - secu ndaria, v ia secu ndária; - de calomel, v. calomelanos.
sentidodoble, v ia dú plicis cu rsu s; - de sen-
tidoúnico, v ia u nīu s cu rsu s; monó dromu s, i calomelanos: calomelanu m, i, n. Sin: calo-
m; v ia monodró mica // de la-, v iáriu s, a, u m; melanu m medicamentu m; h y drarg y ru m ch lo-
- Roma2 1 , Via a Roma nu ncu pata, aedes n. ratu m.
XXI sig natae.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestu s
callejero: semitáriu s, a, u m. Uso: pobre -, tró picu s; - de 2 7 g rados, calor vel aestu s (-u s
pau per semitáriu s. m) v ig inti septem g rádu u m (su pra zeru m) //
(fig , actividad, viveza) incitátio, onis f. Sin:
callejón: ang iportu m, i n; ang iportu s, u s m. calor; v is et incitátio. Uso: con-, concitate;
Sin: ang u stu s callis; v ia interclu sa. Uso: - sin v eh ementer; ácriter.
salida, fú ndu la; fig res (vel cau sa, vel qu aes-
tio) sine éx itu ; qu aestio, qu ae enodari nonpo- caloría: caló ria sive -lorīa, ae f. Sin: caloris
170
cámara
calorificación: calorificátio, onis f. calzar: calceare. Sin: cálceos indú ere // cal-
zarse, se calceare; cálceos sibi indú ere vel in-
calorífico: caloríficu s, a, u m. dú cere.
171
camarada
oecu s, i m. Sin: conclav e mag nu m, máx i- (-iu m mpl) // (compañero) sodalis, is m. Sin:
mu m; peramplu m cu bícu lu m // (cadau node g reg alis; só ciu s // (conmilitó n) commílito,
los cu erpos coleg isladores) pú blicu s coetu s onis m.
(-u s). Uso: - alta, cámera su perior; la- baja
del parlamento, cámera inferior parlamenti; - camaradería: (tratándose de personas qu e
Bajaode los Comu nes, senatu s (-u s m) ple- vivenju ntas) contu bérniu m, ii n. Sin: contu -
bēiu s vel inferior; - de dipu tados, pú blicu s le- bérnii necessitu do; mú tu a inter contu bernales
g u latoru m coetu s; popu láriu m oratoru m fides (-ei f) // (tratándose de simples compa-
coetu s; collég iu m popu láriu m leg atoru m; - ñeros) sodálitas, atis f. Sin: sodáliu m fratér-
de los Lores, Senatu s Británniae; Ang liae Se- nitas; mú tu a inter sodales fides.
natu s // (ju nta) consíliu m, ii n. Sin: coetu s;
collég iu m. Uso: - de apelació n, v. tribu nal; - camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fámu la;
de comercio, commércii consíliu m; cámera ministra. Uso: - de café, cervecería, etc., fá-
mercatu rae; mercatoru m coetu s; - de lain- mu la vel ministra cau ponária // (criadaqu e
du stria, cámera indú striae; erg olaboru m cu idade los aposentos) cu bicu lária, ae f. Sin:
collég iu m; - del trabajo, opíficu m coetu s; diaetária; ancilla cu bícu li vel cu bicu lária //
collég iu m opifícibu s tu endis // - Apostó lica, (azafata) v. estavoz.
Cámera Apostó lica; Mensa Pú blica Romani
Pontíficis; aeráriu m Apostó licae Sedis // - ar- camarero: (mozode fonda, h otel, etc. ) mi-
diente, - mortu oria, cu bícu lu m (-i n) mortu á- nister, tri m. Sin: fámu lu s; cau ponáriu s ser-
riu m; conclav e cadáv eri ex ponendo // v u s vel minister; triclináriu s; serv u s
(aparatodestinadoareg istrar imág enes ani- triclináriu s // (criadoqu e cu idade los apo-
madas parael cine olatelevisió n) - cinema- sentos) cu bicu láriu s, ii m. Sin: cu bícu li mi-
tog ráfica, cineph otomách ina; mách ina nister; adiu tor vel fámu lu s a cu bícu lo //
cinematog ráph ica; - fotog ráfica, ph otomá- oficial de lacámaradel Papa, cu bicu láriu s,
ch ina; mách ina ph otog ráph ica; instru mentu m ii m; a cu bícu lo; - secreto, cu bicu láriu s ínti-
ph otog ráph icu m; ph otog raph atru m; - foto- mu s; - secretosu pernu merario, cu bicu láriu s
g ráficaau tomática, instru mentu m ph otog rá- íntimu s su pra nú meru m; - de h onor, cu bicu -
ph icu m au tomáticu m; - frig orífica, v. láriu s h onoráriu s vel ornamentáriu s; - de
frig orífero; - oscu ra, cápsu la vel th eca obs- h onor de capay espada, cu bicu láriu s h ono-
cu ra; capsa ph otog ráph ica // - de aire, pneu - ráriu s ab ense et lacerna.
mática fístu la; g u mmis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflábilis; - de carbu ració n, céllu la a camarlengo: cameráriu s, ii m. Sin: qu aestor
commix tione; cámara commix tionis; - de (vel praefectu s, vel praetor) aerárii. Uso: Car-
combu stió n, cámara ex u stionis; cámera com- denal -, Cardinalis Cameráriu s; Cardinalis
bu stó ria; - de compensació n, aeráriu m nu m- aerárioApostó licae Sedis praepó situ s.
mis aequ andis; - de g as, cella g ásica; cella
g ásii plena; conclav e g ásioeffu ndendo// de cámaro, camarón: squ illa, ae f.
-, conclav áriu s, a, u m. Sin: cameráriu s. Uso:
músicade -, conclav ária sy mph ó nia; mú sica camarógrafo: ex ceptor (-oris m) cinemato-
g éneris camerárii. g ráph icu s.
camarada: (personaqu e vive conotra) con- camarote: dormitó ria (nav is, de bu qu e; h a-
tu bernalis, is m. Uso: g ru pode camaradas, max ó stich i, de tren) cella vel céllu la (-ae f).
contu bernáliu m manípu lu s; contu bernales
172
camión
cambiar: mu tare. Sin: immu tare; permu tare camilla, v. ang arillas.
(áliqu id áliqu ā re). Uso: - dinero, pecú niam
permu tare; - de coch e ode tren, v. transbor- camillero: g éru lu s infirmáriu s vel infirmo-
dar. ru m.
cambio: mu tátio, onis f. Sin: alterátio. Uso: caminante: ambu lator, oris m; ambu latrix ,
- de clima, mu tátiocaeli vel clímatis; cam- icis f.
bios de precios, prétii mu tationes; - de sig ni-
ficado, mu tátio semántica; - de velocidad, caminata: ambu látio, onis f.
temperamentu m v elocitatis; temperátiocele-
ritatis // (permu ta) có lly bu s, i m. Sin: pecú - caminero: v iáriu s, a, u m. Sin: v ialis, e. Uso:
niae vel nu mmoru m mu tátio; permu tátio policía-, v iaru m cu stodes vel cu ratores; cu s-
pecu niaru m. Uso: - monetario, cámbiu m, ii todes (vel cu ratores) v iárii; pú blici v iaru m
n; - oficial, pú blica permu tátio pecú niae; ministri; praefecti v iis cu stodiendis.
ag ente de -, arg entáriu s; mensáriu s; nu mmu -
láriu s; trapezita (-ae m); casa de -, taberna camino: v ia, ae f. Sin: iter, itíneris n. Uso: -
cambiária; flu ctu ació ndel -, rei nu mmáriae asfaltado, v ia bitú mine (vel asph alto) íllita,
mu tátio; libre -, líbera permu tátio; líberu m strata, constrata, perstrata; - carretero, v ia v e-
commérciu m; líbera neg otiátio // (F. C., h icu lária vel cú rribu s pérv ia; iter cú rribu s pér-
ag u ja) div ó rtiu m ferrataru m v iaru m // (apa- v iu m; - empedrado, strata v ia; - militar, v ia
rato) - au tomáticode discos, discoru m au tó - militaris; - reg ional, v ia reg ionalis; - tortu oso,
matu m mu tató riu m; - de velocidad, enserpentina, iter flex u osu m; - transversal,
v elocitatis mu tató riu m; apparatu s v elocitatis v ia transv ersa; - trillado, trita v ia // - de laes-
mu tató riu s; mech anema v elocitatis mu tató - cu ela, iter sch olare; - de h erradu ra, sémita
riu m; sy stema (-ătis n) v elocitatis (commu - mu lina; callis mu lis apta; sémita mu lió nica vel
tandae). mu lió nia; - paracamiones, v ia carris motó riis
pérv ia; desconocimientode los -, error v iaru m
cambista: pecú niae permu tator (-oris m) // // apartarse del -, de v ia declinare; empedrar
(g u ardag u jas) v. estavoz. u n-, v iam stérnere; eng ravar u n-, su bstrú ere
v iam g láreā; indicar el -, v iam monstrare;
Camboya: Cambó sia vel Cambó g ia, ae f. poner borde al -, marg inare v iam; ponerse en
-, inv iam se dare; proseg u ir su -, v iam pérse-
camboyano: adj cambosianu s vel cambog ia- qu i // fatig adodel -, fessu s de v ia.
nu s, a, u m; cambog iensis, e // su st Cambo-
sianu s vel Cambog ianu s, i m; Cambog iensis, camión: Au tom au tocarru s, i m; au tocarru m,
is m. i n. Sin: au toch amu lcu s; au toplau stru m; ca-
rru s vel ch amu lcu s au tomotó riu s; carru s au -
camelia: camélia, ae f. Sin: camélia iapó nica. tomó bilis; carru s au tomó bilis; carru s
173
camionero
camionero: au tocarri du ctor. Sin: au toplau s- campamento: campu s tentó riu s. Sin: tentó -
tri g u bernator. ria (-oru m npl); tabernácu la (-oru m npl).
Uso: estar de -, intentó riocampocommo-
camioneta: au tocárru lu s, i m. Sin: parv u m rari.
au toplau stru m; parv u m au tocinetu m onerá-
riu m. campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacru m; aes sonans. Uso:
camisa: camísia, ae f. Sin: (de varó nomu jer) - pequ eña, campanella vel campánu la; cló c-
intéru la; tú nica intéru la, íntima, interior; (de cu la; nola; - colg adas en el campanario,
varó n) su bú cu la; su bú cu la v irilis; (de mu jer) campanae incampanáriosu spensae; - de la
indú cu la; indú siu m. Uso: - de dormir, - de libertad, clocca libertatis sig nificativ a // re-
noch e, v estis (-is f) dormitó ria; tú nica vel ca- lativoalas campanas, campanáriu s, a, u m;
mísia noctu rna; - de franela, su bú cu la e lá- ad campanas pértinens; repiqu e de campa-
nu la; - de pu nto, intéru la e g ossýpioaeg ýptio. nas, crebri campanaru m ictu s; sonido, tañido,
. toqu e de campanas, campanaru m só nitu s
(-u s m) vel tinnītu s (-u s m); yu g ode campa-
camisería: (fábrica) camisiaru m vel interu - nas, cloccáriu m // ech ar avu elolas -, campa-
laru m officina // (tienda) taberna camisiaru m nas vel aera u traqu e parte pu lsare; su enala-,
vel interu laru m. campana vel clocca sonat (tambiénsonatu r),
pérsonat, tinnit, canit; tocar, tañer las -, cam-
camisero: (qu e h ace camisas) camisiaru m panizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
vel interu laru m ó pifex (-fĭcis m) // (qu e vende sonare vel pu lsare; tocar rápidamente las -,
camisas) camisiaru m v énditor. repicarlas, campanas crebris íctibu s pu lsare.
camiseta: tu nícu la, ae f. Sin: tu nícu la inte- campanada: campanae ictu s (-u s m).
rior; indu síolu m (de mu jer). Uso: - de g im-
nasia o de g imnasta, th orax ag onalis; campanario: campanáriu m, ii n. Sin: cam-
indú cu la g y mnástica; scu tu lata v estis; brev is panar, āris n; cloccáriu m; campanīle, is n;
reticu lata tu nícu la; - de pu nto, g au sápina; tu rris campanária vel campanaru m; tu rris
th orax láneu s; tu nícu la lánea. ecclésiae; sacra tu rris; sacra templi tu rris.
Uso: - pequ eño, tu rrícu la campanária; - re-
camisola: brev e coló biu m. matadoenag u ja, sacra tu rris inacu tu m fas-
tig iata ápicem.
camisón: camísia (-ae f) noctu rna.
campanero: (el qu e toca las campanas)
camítico: ch amíticu s, a, u m. campanáriu s, ii m. Sin: campanator; campa-
174
campo
175
camposanto
locu s ( vel ag er, vel campu s) ig nív omis có n- formanu n-, colliciares tég u lae // (condu cto
situ s g lobis; - santo, v. camposanto; - técnico, interior del cu erpo) canalis, is m. Uso: cana-
prov ínciae ártiu m; - tu rístico, castru m pere- les del páncreas, pancreatis canales // - diplo-
g rinató riu m // - de acció n, campu s actionis; - mático, leg atoru m (vel per leg atos)
de aviació n, campu s aëroportu ensis ; - de commérciu m (-ii n) // - jerárqu ico, canalis (-
concentració n, castra (-oru m npl) concentra- is m) h ierárch icu s // - de informació n, trames
tionis; castra carcerália; campu s carceráriu s (-mĭtis m) nú ntiis praebendis // - de televi-
vel carceralis; campu s captiv oru m; pú blicae sió n, canalis (telev isíficu s). Sin: státio(emis-
cu stó diae locu s vel campu s; campu s captiv is só ria) telev isífica; telev isíficu s trames. Uso:
cu stodiendis; densa captiv oru m stativ a - 7 , canalis séptimu s // (pistaencintamag né-
(-oru m npl); - de concentració nMau th au sen, tica) v. pista// (corte de u nlibro) v. corte.
campu s carceráriu s Mau th au sen; - de exter-
minio, castra ex itiália; campu s captiv is inte- canalera: (canal del tejado) v. canal.
rimendis vel internecandis; - de laedu cació n,
campu s edu cationis; - de lainvestig ació n, in- canaleta: canalícu lu s, i m; canalícu la, ae f.
qu isitionis prov íncia; - de laespecializació n, Sin: fó ssu la; alv éolu s; rív u lu s.
prov íncia specialis; - de Marte, Campu s Már-
tiu s; - de minas, campu s g lobis ig níferis có n- canalización: (aqu aru m) per canales immís-
situ s; - de o para pró fu g os, campu s sio, dedú ctio, deriv átio(-onis f). Sin: inca-
receptó riu s; campu s receptó riu s profu g oru m; nalem aqu ae indú ctiovel dedú ctio.
campu s pró fu g is ex cipiendis vel recipiendis.
canalizar: - ag u as, aqu as per canalem (vel
camposanto: coemetériu m, ii n. Sin: sacer per canales) dú cere vel dedú cere. Sin: aqu as
campu s; sepu lcretu m; cepotáph iu m (sepu l- canali (vel canálibu s) immíttere.
cretu m inv iridário).
canalla: (h ombre de malos procederes) fú rci-
campus: campu s u niv ersitáriu s. fer, ĕri m. Sin: scelestu s, i m; ímprobu s, i m;
pérditu s h omo; h omonequ íssimu s; péssimu s
camuflar: celare. Sin: dissimu lare. h omo// (g ente ru in) plebécu la, ae f. Sin: pó -
pu li faex (faecis; g enpl faecu m) f; pérditi et
Canadá: Cánada, ae f. abiecti h ó mines.
176
canción
177
cancionero
178
cantata
179
cantautora
cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de cánula: cánnu la, ae f. Sin: tú bu lu s; fístu la;
cantilenas, cantilātrix , icis f; cantatrix canti- fistella. Uso: - parabeber, siph ú ncu lu s vel
lenaru m. sipú ncu lu s.
cantimplora: (frascoparallevar labebida) canuto: (tu bo) tú bu lu s, i m. Sin: fístu la; fis-
lag oena, ae f. Sin: ampu lla. Uso: - pequ eña, tella.
lag ú ncu la; seríola; - revestidade paja, la-
g oena scírpeo(vel sírpeo) teg u mentocircú m- caña: (tallo de las g ramíneas) (h )aru ndo,
data // (recipiente para enfriar el ag u a) dĭnis f. Sin: canna; cálamu s. Uso: de -,
180
caótico
(h )aru ndíneu s, a, u m; - de azúcar, sácch ari mentu m aëroplanis praecipitandis, proflig an-
aru ndo; aru ndosacch árina; canna sacch arí- dis, propu lsandis; - de ju g u ete, tormentu m lú -
fera vel sacch árina; - de Indias, aru ndoín- dicru m; - montadosobre ru edas, tormentu m
dica // - del timó n, clav u s, i m. Sin: rotale // - de ch imenea, camini tu rris (-is f).
g u bernácu lu m; clav u s g u bernácu li // - de Sin: tu rris caminata // (plu madel ave cu ando
pajaparabeber, cánnu la potó ria; - de pescar, empiezaacrecer) plu ma parv a. Sin: lanu g o
saeta vel seta, ae f; aru ndopiscató ria; pisca- (-g ĭnis f) // (pasoestrech oentre montañas)
tó ria pértica // (canilla de la pierna, tibia) praeru ptíssima fossa. Sin: praeceps eu rīpu s;
tíbia, ae f // (parte de la bota qu e cu bre la praecipítiu m.
pierna) cru rale, is n.
cañonazo: (tiro de cañó n de artillería)
cañamar: cannabetu m, i n. (béllici) tormenti ictu s (-u s m) vel emíssio.
Sin: cannonis ictu s // (ru ido qu e produ ce)
cañamazo: cannábinu m, i n. Sin: cannábina tormenti (béllici) strépitu s (-u s m), frag or,
tela; pannu s cannábinu s. clamor, crépitu s, bombu s (-u s m), tó nitru s
(-u s m) vel tó nitru m (-i n).
cáñamo: cánnabis, is (abl -i, raram -e) f; cán-
nabu s, i m; cánnabu m, i n. Uso: - índicoode cañoncito: cannonú ncu lu s, i m. Sin: tormen-
laIndia, cánnabis índica (v. marih u ana); - de tícu lu m.
Manila, abacá, cánnabis ph ilippina; de -,
cannábinu s; cannábiu s; cu erdade -, cannábi- cañonear: cannó nibu s vel (béllicis) tormen-
nu s fu nis; e cánnabi fu nis. tis percú tere, concú tere, qu átere.
cañería: (condu ctootu bopor donde pasan cañoneo: crebri cannonu m vel (bellicoru m)
las ag u as, el g as, etc.) du ctu s, u s m. Sin: fís- tormentoru m ictu s (-u u m mpl).
tu la. Uso: - del ag u a, aqu ae du ctu s vel fístu la;
- su bterránea, fossa; cloaca, v. condu cto// cañonera, v. cañonero.
(conju ntode caños por donde se distribu yen
las ag u as oel g as) du ctu s, u u m mpl. Sin: fís- cañonero: (barcoartilladoconalg úncañó n)
tu lae, aru m fpl. cannonária, ae f. Sin: tormentária, ae f; nav is
cannonária vel tormentária // (abertu ra) fe-
cañita: - para sorber u na bebida, cánnu la nestella, ae f; v. tronera.
potó ria.
cañuto: (cañó nh u ecoqu e sirve paradiferen-
cañizal: aru ndinetu m, i n. Sin: cannetu m. tes u sos) v. canu to.
cañizo: aru ndínea cratis (- is f). caoba, caobo: (árbol) arbor mog ánica // (ma-
dera) mog anu m, i n Sin: anacárdiu m vel
caño: (tu bocorto) tú bu lu s, i m. Sin: fístu la. anacártiu m; lig nu m mog ánicu m. Uso: de -,
anacárdicu s.
cañón: (tu bo) v. estavoz // (piezade artille-
ría) canno, onis m. Sin: bombarda; tormen- caolín: caolinu m, i n. Sin: arg illa caoling ensis.
tu m; telébolu m; tormentu m béllicu m,
aéneu m, ig nív omu m, ig níferu m; py roballista. caótico: ch aó ticu s, a, u m. Sin: confu su s
Uso: - antiaéreo, tormentu m antiaériu m; tor- atqu e inordinatu s.
181
capa
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellu m; abu ndare; seg ún mi -, pro mea facu ltate;
lacerna; pálliu m; amícu lu m; amictu s (-u s m); seg únla- intelectu al del h ombre, u t est cap-
ch lamy s (-mĭdis f); laena (pesada, contrael tu s h ó minu m // (propiedad de contener) ca-
frío). Uso: - invernal, páenu la; - mag na, pácitas, atis f. Uso: la- de 2 3 6 .0 0 0 botellas,
cappa mag na; - mag na de los obispos, capácitas du centaru m trig inta sex míliu m la-
episcoporu m vel episcopale sy rma (-ătis n); g oenaru m; - de carg a, v. tonelaje.
- mag na de los cardenales, pu rpú reu m
sy rma; - militar, palu damentu m (de los capacitación, v. h abilitació n.
g enerales), sag u m (de los soldados); - pe-
qu eña, pallíolu m; parv a laena vel abolla, par- caparazón: (cu biertacoriáceade los cru s-
v u m palu damentu m; ság u lu m; - plu vial, táceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tĭcis mf); con-
plu v iale (-is n); trábea; sacerdotalis trábea; ch a; pu tamen(-mĭnis n) // (cu biertaqu e se
sacra trábea; - concapu ch a, pálliu m cu cu lla- pone au ncaballo) stratu m, i n. Sin: strág u -
tu m; bardocu cu llu s; - de coro, cappa; pá- lu m; operimentu m.
lliu m; - de lana, láneu m pálliu m; abolla (si
es pesada) // con-, cu m pállio(laena, láneo capataz: ó ptio, onis m. Sin: ó ptioofficinato-
pállio, abolla, palu damento, sag o); pállio ru m; operarioru m moderator.
(laenā…) amictu s vel indu tu s; palliatu s, palu -
datu s, sag atu s // llevar la-, pálliu m (laenam capazo, v. capach o.
…) g estare; pállio(laenā …) amictu m esse;
ponerse la-, se pállio(laenā …) amicire; pá- capciosidad: cáptio, onis f. Sin: captiú ncu la.
llioamiciri; pálliu m (laenam …) (sibi) in-
dú ere // (estrato) stratu m, i n; stratu s, u s m. capcioso: captiosu s, a, u m. Sin: dolosu s;
Uso: - de arena, có riu m arenae // (cu bierta) fallax ; insidiosu s. Uso: arg u mentos -, cap-
teg u mentu m, i n. Sin: operimentu m; opércu - tiosa, oru m npl; preg u ntas -, interrog ationes
lu m; tectó riu m // fig , so- de, per spéciem + captiosae.
g en.
capellán: cap(p)ellanu s, i m. Sin: sacerdos
capacha, v. capach o. adiu tor; pároch i adiu tor; cú riominor; adiu tor
cu rionis (enu naparroqu ia); mag ister pietatis
capacho: (espu erta) fiscu s, i m. (enu ncoleg iooreg imiento). Uso: - militar,
cappellanu s militaris; mílitu m cappellanu s;
capacidad: (aptitu d) facu ltas, atis f. Sin: cap- cappellanu s castrensis; - de u nacárcel, de
tu s (-u s m) // (fig , intelig encia, talento) ing é- u ncoleg io, de u nmonasterio, de u nh ospital,
nii v is. Sin: ánimi vel mentis facu ltas. Uso: - cappellanu s cárceris, collég ii, monastérii,
intelectiva, percipiendi facu ltas; - ló g ica, iu - h ospitalis // (cu alqu ier sacerdote au nqu e no
dicandi potestas; - oratoria, dicendi facu ltas; teng aning u nacapellanía) sacerdos, otis m.
- de improvisació n, ex temporalis facu ltas ; Sin: présby ter (-tĕris m).
acomodadoala- de los alu mnos, discipu lo-
ru m cáptu i accommodatu s vel aptatu s; h om- capellanía: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
bre de g ran-, sollertíssimu s h omo; h ombre adiu toris mu nu s (-nĕris n); cu rionis minoris
de ning u na -, h omo ad nu llam rem aptu s; mu nu s; mu nu s adiu toris cu rionis.
desarrollar la- ló g ica, iu dicandi v im ex er-
cere vel acu ére; exceder la- h u mana, captu m capelo: - cardenalicio, g aleru s cardinalis vel
h ó minis ex cédere; tener mu ch a -, ing énio g aleru m cardinale. Uso: conel - pu esto, g a-
182
capitán
leritu s // (fig , dig nidad de cardenal) cardina- ceps u rbs. Sin: u rbs capu t; sedes princeps vel
lis díg nitas. praecípu a; u rbs princeps; metró polis, is f //
(cau dal qu e u no posee) capu t, pĭtis n. Sin:
caperucita: cu cu llina, ae f. Uso: - Roja, Cu - pecu niaru m capu t vel cápita; sors (sortis f);
cu llina Ru bra; Ru bricáppu la; pu ella ru bro sors capu t; pecú niae su mma vel v is. Uso: - lí-
píleopráedita. qu ido, pecú nia insu bsídiu m serv ata vel re-
tenta; - social, capu t societatis; capu t
caperuza: cu cu llu s, i m. socioru m; - y trabajo, res et ó pera; posesor
del -, possessor opu m capitáliu m; acog er el
capilar: capillaris, e. Sin: capilláceu s // ofrecimientode abu ndantes -, oblatu m pecu -
(comparable alaformay g ru esode los cabe- niaru m mag naru m capu t su scípere; dedu cir
llos) tenu íssimu s, a, u m. Sin: su btilíssimu s. del -, e cápite dedú cere; g astar el -, sortem
ex só lv ere; invertir u n- enalg o, ináliqu a re
capilaridad: capilláritas, atis f. Sin: v is ca- pecú niam collocare // (encontraposició na
pillaris. Uso: los fenó menos de -, capillária, trabajo) opes (-u m fpl) capitales. Sin: ó pera
iu m npl // fig su mma tenú itas. capitália npl.
183
capitana
centú rio(-onis m). Uso: - de artillería, centú - consílii, concílii, comítii, coetū s, conv entū s.
riotormentáriu s; - de bandidos, praedonu m
capu t; - de caballería, équ itu m mag ister; - de capítulo: (divisió nqu e se h ace enlos libros
infantería, péditu m praefectu s; - de la ar- oencu alqu ier otroescritoparalamejor ex-
mada, classis praefectu s; - de navío, prae- posició n) capu t, pĭtis n// (ju nta) collég iu m, ii
fectu s nav is; nav arch u s; - de pu erto, portū s n. Uso: - de canó nig os, canonicoru m collé-
praefectu s; g radode -, centu riatu s (-u s m) // g iu m vel coetu s // (ju ntade relig iosos) reli-
Dep, - de equ ipo, du x manū s. Sin: lu soru m g iosae commu nitatis consíliu m, concíliu m,
du x ; du x manípu li lu só rii. Uso: - de equ ipo comítiu m, coetu s, conv entu s, consessu s.
de fútbol, follilú dii praefectu s Uso: - g eneral, g enerale relig iosae commu -
nitatis consíliu m, concíliu m, comítiu m; con-
capitana: praetó ria nav is. vocar el - g eneral, g enerale relig iosae
commu nitatis consiliu m (vel concíliu m, vel
capitanear: praesse. Sin: dú cere. comítiu m) conv ocare vel có g ere; g eneralem
relig iosae commu nitatis conv entu m (vel coe-
capitanía: praefectu ra, ae f. Uso: - del tu m, vel consessu m) conv ocare // (lu g ar
pu erto, praefectu ra portū s; praefectu ra por- donde se reúne el -) sedes, is f. Sin: au ditó -
tu ensis. riu m. Uso: - de los canó nig os, canonicoru m
coetū s sedes.
capitel: capitellu m, i n. Sin: capu t colu mnae.
capó: motoris opércu lu m.
capitón: cápito, onis m.
capón: capo, onis m. Sin: capu s. Uso: - re-
capitulación: (entreg ade u naplazaoejér- lleno, capu s fartu s.
cito) dedítio, onis f. Uso: recibir a-, áliqu em
indeditionem accípere // (convenioenqu e se caponera: (jau lade los capones), v. pollera.
estipu lalarendició n) dedítio. Sin: condicio-
nes fpl. Uso: entablar u na-, deditionem incí- capota: (cu biertapleg adizade alg u nos co-
pere; lleg ar a u na -, ad condiciones ch es) au tocineti mó bile tég imenvel opércu -
descéndere; noaceptar la-, condiciones re- lu m.
cu sare.
capote: páenu la, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capitular: (entreg ar oentreg arse u naplaza capu ch a, bardocu cu llu s; con-, páenu lā vel
oejército) deditionem fácere. Sin: indeditio- lacernā indu tu s; paenu latu s vel lacernatu s;
nem v enire; arma per pactionem trádere; se llevar -, páenu lam g estare; páenu lā indu tu m
dédere álicu i; dedi álicu i // (pactar, convenir esse; ponerse el -, páenu lam (sibi) indú ere.
conel enemig o) de deditione pacisci. Sin: de
deditione ág ere; de condició nibu s tractare; capricho: (antojo, deseoveh emente) libido,
certis condició nibu s de deditione pacisci // dĭnis f. Sin: cu píditas; cu pido(-dĭnis f); arbí-
(relativoau ncapítu loocabildo) capitu laris, triu m; líbitu m; prolú biu m; arbitratu s (-u s m);
e. Sin: ad consíliu m (vel concíliu m, vel co- ánimi v aríetas vel mobílitas. Uso: a-, seg ún
mítiu m, vel coetu m, vel conv entu m) pérti- el -, v. caprich osamente; amoldarse alos - de
nens vel áttinens // (individio de alg u na u no, ad alicú iu s arbítriu m se accommodare;
comu nidad eclesiástica osecu lar, convoto totu m se fíng ere ad alicú iu s arbítriu m, libídi-
enella) capitu laris, is m. Sin: sodalis (-is m) nem, nu tu m, v olu ntatem; depender del - de
184
carabina
caprichosamente: ad libídinem. Sin: cú pide; capuchino: (relig ioso) capu ccinu s, i m. Sin:
libídine; libidinose; ex libídine; arbítrio(meo, capu latu s; cu cu llatu s; franciscalis capu latu s
tu o, etc.); ad arbítriu m (meu m, tu u m etc.). // (bebida) capu ccinu m, i n. Sin: cáfea capu c-
cina; pó tiocapu ccina; pó tiocafaeária pau lu m
caprichoso: (qu e obrapor caprich o) libidi- lactata; cáfea sorbítio cu m mó dico lacte
nosu s, a, u m. Sin: diffícilis; morosu s. Uso: mix ta.
fortu na-, fortu na libidinosa; h u mor -, moró -
sitas; intempéries (-ēi f); índole -, v aria ac dif- capullo: (botó nde flor) calýcu lu s, i m.
fícilis índoles; niño -, diffícilis et ad iram
promptu s pu er // (qu e se h ace por caprich o) caquéctico: adj cach écticu s, a, u m. Sin: átro-
v ag u s, a, u m. Sin: nov u s; miru s. Uso: u n ph u s; v aletu dináriu s // su st cach ectes, ae m.
aliño-, nov u s atqu e miru s cu ltu s.
caquexia: cach éx ia, ae f. Sin: atró ph ia; tabes
Capricornio: Capricornu s, i m. (-is f).
cápsula: (envoltu rasolu ble enqu e se encie- caqui: (árbol) dió spy ru s, i f // (fru to) k ak i in-
rranalg u nas medicinas) pílu la, ae f // (vasija decl. Sin: cach i indecl.; dió spy ru m; dió s-
de bordes bajos u sadaparaevaporaciones) py ru m iapó nicu m; dió spy ros (-i m) k ak i;
py x is, ĭdis f. Sin: v áscu lu m // (fru tosecoy pomu m sanctu m // (color) fu lv u s color.
h u ecoqu e contiene las semillas) cápsu la, ae
f. Sin: v áscu lu m // (membranaenformade carabela: cárabu s, i m.
sacoqu e se h allaenel cu erpo) v áscu lu m, i n
// (mixtode cobre conu nfu lminante paralas carabina: carabina, ae f. Sin: manu ballista;
armas de fu eg o) cápsu la, ae f . Sin: cápsu la manu ballista ig nífera vel ig nív oma; sclope-
ex plodens // (parte de lanave espacial donde tu m carabináriu m; manu ale tormentu m. Uso:
se instalan los tripu lantes, si los h ay) cáp- - libre, manu ballista sine fu lcímine; - pe-
su la. Sin: capsu s, i m; céllu la. Uso: - espa- qu eña, - de pequ eño calibre, parv a manu -
cial, cápsu la spatialis; capsu s spatialis; aéria ballista; - de g ran calibre, mag na
céllu la. manu ballista; apu ntar la-, manu ballistam
collineare vel tractare.
185
carabinero
186
cardán
carbón: carbo, onis m. Uso: - fó sil, carbofó s- rató riu m; commix tor (-oris m);v áscu lu m car-
silis vel fossíciu s, mineralis, lith ántrax . bu rató riu m.
carbonado: ádamas (-antis; ac -anta m) carburante: cárbu rans, antis n(sobrent líqu i-
nig er. du m). Sin: liqu or propu lsó riu s; combu stíbile
líqu idu m.
carbonar: carbonem comparare.
carburar: carbu rare. Sin: carbó niu m áddere
carbonarios: carbonárii, oru m mpl. Sin : car- (álicu i rei); carbó niosatu rare (áliqu id).
bonárii sodales; carbonarioru m sodalício
ascripti. Uso: sociedad de los -, carbonarioru m carburo: carbu ru m, i n.
sodálitas; carbonária socíetas; carbonáriu m
sodalíciu m; partidode los -, carbonarioru m carcajada: cach innu s, i m. Sin: cach innátio
fáctiovel secta. (-onis f); sonoru s cach innu s. Uso: provocar
carcajadas, cach innos mov ere, commov ere;
carbonato: carbonatu m, i n. Sin: sal (salis) reírse acarcajadas, cach innare; cach innari;
carbó nicu m; carbó nicu s sal. effu ndi incach innos; soltar la-, cach innu m
tó llere vel édere.
carbonera: (lu g ar) carbonária, ae f. Sin:
cella carbonária // (laqu e vende carbó n) car- cárcel: carcer, ĕris m. Sin: cu stó dia pú blica;
bonis v énditrix (-icis f). cu stó dia carceralis. Uso: - clandestina, carcer
clandestinu s; - de máximaseg u ridad, mu ni-
carbonero: (el qu e vende carbó n) carbonis tíssimu s carcer; encerradoenla-, cu stó diā
v énditor (-oris m). carcerali inclu su s; fu e condenado a nu eve
años de -, ad nov em annos cu stó diae damna-
carbónico: adj carbó nicu s, a, u m // su st tu s est.
ch arta carbó nea vel carbó nica.
carcelario: carceralis, e. Sin: carcéreu s.
carbonífero: carbó nifer, ĕra, ĕru m. Sin: car-
bonem ferens; carbone div es. carcelero: carceráriu s, ii m. Sin: cárceris cu s-
tos vel minister.
carbonizar: carbonizare. Sin: incarbonem
redíg ere vel conv értere. carcinógeno: carcinó g enu s, a, u m.
carbono: carbó niu m, ii n. Sin: ó x y du m car- carcinoma: carcinoma, ătis n. Sin: cance-
bó nicu m. roma (-ătis n); cancer malig nu s.
carburación: carbu rátio, onis f. Sin: com- cardadura: carminátio, onis f. Sin: pectiná-
míx tio(-onis f) propu lsó ria. tio.
carburador: carbu rató riu m, ii n. Sin: g ene- cardán: concatenátiomó bilis. Sin: mó bilis
187
cardar
(vel elástica, vel u niv ersalis) catenátio; cate- cardias: cárdia, ae f. Sin: ó stiu m cardíacu m;
nátiocardánica; iu g u m cardánicu m. su périu s stó mach i foramen(-mǐnis n).
cardelina: cardu elis, is f. Sin: acalanth is, ĭdis cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; fu nda-
( ac -ĭda) f. mentalis; praecípu u s.
cardenal: cardinalis, is m. Sin: pu rpu ratu s, i cardiocele: cardiocele, es f. Sin: cordis h ér-
m; pater cardinalis; pu rpu ratu s pater; pu rpu - nia.
ratu s ecclésiae princeps; sacrolaticláv iodo-
natu s. Uso: - inpectore, oinpetto, cardinalis cardiocinético: cardiocinéticu s, a, u m. Sin:
iam allectu s desig natu squ e; - camarleng o, cardiotó nicu s; cor éx citans; cordis mú scu lu m
cardinalis cameráriu s; - canciller, cardinalis ró borans; cordis v im ró borans; cordis motu m
cancelláriu s; - decano, su bdecano, cardinalis vel motu s au g ens.
decanu s, su bdecanu s; - penitenciariomayor,
cardinalis poenitentiáriu s maior; - prefecto, cardiografía: cardiog ráph ia sive -g raph īa, ae
cardinalis praefectu s; - secretariode Estado, f. Sin: cordis (vel cordis mó tu u m) descríptio.
cardinalis neg ó tiis pú blicis praepó situ s; - vi-
cario, cardinalis v icáriā potestate u rbis cardiográfico: cardiog ráph icu s, a, u m. Sin:
antistes; - del orden presbiteral, diaconal, ad cardiog ráph iam áttinens.
cardinalis ordinis presby teralis, diaconalis //
ser eleg ido-, romanā pú rpu rā (vel sacrā pú r- cardiógrafo: (especialistaenenfermedades
pu rā) decorari, h onestari, donari; nombrar a del corazó n) v. cardió log o// (aparatoqu e re-
u no-, áliqu em cardinalem fácere; álicu i sacrae g istralos movimientos del corazó n) cardió -
pú rpu rae h onorem (vel dig nitatem) deferre. g raph u m, i n; cardiog ráph iu m, ii n. Sin:
instru mentu m cordis mó tibu s metiendis.
cardenalato: cardinalatu s, u s m. Sin: cardi-
nalis díg nitas vel mu nu s; romana vel sacra cardiograma: cardiog ramma, ătis n. Sin:
pú rpu ra. Uso: renu nciar al -, sacrae pú rpu rae cordis mó tu u m (vel palpitationu m) descríptio.
h onore se abdicare.
cardiología: cardioló g ia sive -log īa, ae f.
cardenalicio: cardinalíciu s, a, u m. Sin: ad Sin: doctrina de cordis natu ra et v ítiis.
cardinales pértinens.
cardiológico: cardioló g icu s, a, u m. Sin: ad
cardíaco: (perteneciente orelativoal corazó n) cardioló g iam spectans.
cardíacu s, a, u m. Sin: cordis (g en). Uso: enfer-
medad -, cordis morbu s // (qu e padece del co- cardiólogo: cardió log u s, i m. Sin: cardioló -
razó n) cordis morboaffectu s vel laborans. g iae peritu s vel stu diosu s; médicu s natu rae
cordis peritu s.
cardialgia: cardiálg ia sive -alg īa, ae f. Sin:
epig ástrii dolor. cardioneurosis: cardioneu rosis, is f.
188
cargo
cardiópata: adj cardiopáth icu s, a, u m. Sin: carditis: carditis, ĭdis f; cardites, is f. Sin:
corde laborans; cardiopath iā affectu s; cordis cordis inflammátio; cordis mú scu li inflátio.
ang ore v ex atu s // su st v ir vel h omocardiopá-
th icu s; mu lier cardiopáth ica; qu i vel qu ae car- cardo: cardu s vel cárdu u s, i m.
diopath iā laborat.
carestía: (faltay escasez de cosas) cáritas,
cardiopatía: cardiopath īa sive cardiopáth ia, atis f. Sin: reru m cáritas // (faltade comesti-
ae f. Sin: cordis dolor, ang or, aeg rotátio. bles) cáritas annonária vel annonae. Sin: v ic-
tu áliu m cáritas; reru m edendaru m penú ria.
cardiopático, v. cardió pata.
carga: sárcina, ae f. Sin: onu s (-ĕris n) //
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f. (cantidad de electricidad contenida en u n
Sin: cordis ac pericárdii inflammátiovel in- condensador) cu mu látio, onis f. Uso: - com-
flátio; cor et pericárdiu m inflammata. pleta, cu mu látiocompleta.
cardioplexia: cardioplég ia sive -pleg īa, ae f. cargable: (de electricidad) caricábilis vel
Sin: cordis parály sis (- is f). carricábilis, e.
189
carguero
tinere.
carillón: concentu s mech ánicu s. Sin: cápsu la
carguero: (bu qu e de carg a) nav is onerária. có nsonans.
cariar: cáriem effícere vel prodú cere. carioplasma: cary oplasma, ătis n.
caricatura: (pintu ra g rotesca) g rillu s vel carisma: ch arisma, ătis n. Sin: donu m; su -
g ry llu s, i m. Sin: ridícu la vel ridicu lária pic- pernu m donu m vel mu nu s.
tu ra // (fig u raridícu laenqu e se deformanlas
facciones de alg u ien) ridenda fig u ra. Sin: ri- carismático: adj ch arismáticu s, a, u m. Uso:
dicu laria (vel ridícu la, vel deprav ata) alicú iu s dones -, dona ch arismática // su st ch arismáti-
imag o; imag oalicú iu s ridícu le picta. Uso: ca- cu s, i m.
ricatu ras de Mah oma, ridícu lae imág ines
Mah ometi vel Macometi; h acer la- de u no, Cáritas: - Internacional, sodálitas, cu i
áliqu em ridícu le píng ere, effíng ere; ridícu lam nomen“Cáritas Internationalis”.
alicú iu s imág inem adu mbrare; áliqu em ridí-
cu lu m inmodu m effíng ere vel compó nere // carlanca: collare, is n. Sin: mellu m, i n; mil-
(persona ridícu la) ridícu lu m capu t. Sin: lu s, i m.
h omoridendu s // (obrade arte enqu e se ri-
dicu lizau napersonaocosa) deprav ata vel carlinga: (camarote del pilotoenu navió n)
ridícu la imitátio. aëroplanig ae (vel g u bernatoris, vel rectoris)
capsu s (-i m).
caricatural: iocu láriter fig u ratu s.
carmelita: (relig ioso) (mó nach u s) carmelita
caricaturesco: ridicu láriu s, a, u m. Sin: ridí- vel k armelita, ae m. Sin: carmelitis, ĭdis m;
cu lu s; ridícu le miru s. carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: -
descalzo, carmelita discalceatu s vel ex calce-
caricaturista: g rilló g raph u s vel g ry lló g ra- atu s // (relig iosa) (sanctimonialis) carmelitis
ph u s, i m. Sin: ridicu láriu s pictor; lépidu s vel k armelitis, ĭdis f. Uso: - descalza, (sanc-
adu mbrator vel descriptor; imitator ridicu lá- timonialis) carmelitis discalceata; monasterio
riu s vel lépidu s; ridicu laru m imág inu m pic- de relig iosas carmelitas, carmelítidu m v írg i-
tor; qu i ridícu le ping it vel effing it; qu i nu m coenó biu m // adj carmelitanu s, a, u m.
ridícu lu m (vel deprav atu m) inmodu m effin- Sin: carmelíticu s.
g it.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelu s,
caricaturizar: áliqu em ridícu le píng ere. Sin: i m.
alicú iu s imág inem inpeiu s fíng ere.
carmesí: adj carmosinu s, a, u m. Sin: có cci-
caridad: cáritas, atis f. Uso: obras de -, ó pera nu s, coccíneu s // (tela) coccu m, i n. Sin: pu r-
caritatis. pu rissu m // (polvo del color de la g rana)
pu lv is (-v ĕris m) có ccinu s.
caries: cáries, ēi f. Sin: déntiu m cáries, pu -
tredo(-dǐnis f), tabes (-is f). carnal: (opu estoaespiritu al) carnalis, e.
190
carosis
carnavalada: ridícu lu m, i n. Sin: scu rrilis carnet: (docu mento) diploma, ătis n. Sin: tés-
iocu s; bacch átio; bacch anal, alis n; tripú - sera. Uso: - de condu ctor, diploma g u berna-
diu m. tionis; diploma au tocinéticu m; au toraedárii
diploma; lítterae v eh icu lares; diploma g u ber-
carne: (parte blandadel cu erpo) caro, carnis nandi au tocinetu m; diploma v eh ícu loau to-
f. Uso: - viva, v iv u m, i n; v iv ae partes; ech ar, matário g u bernando, reg endo, du cendo;
cobrar carnes, carnes vel corpu s fácere // ch arta licéntiae g u bernató riae; conseg u ir el -
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ah u mada, de condu ctor, diploma g u bernandi au tocine-
carofu modu rata; - asada, assu m, i n; caro tu m adipisci // (docu mentode identidad) v.
assa; - cocida, - h ervida, caroelix a; elix atu ra; docu mento // (librito de memoria qu e se
elix u ra; - cong elada, carocong elata; - cru da, su ele traer enel bolsillo) libellu s, i m. Sin:
carocru da; - fresca, carorecens; - g orda, pin- codicillu s notaru m; commentaríolu m; codi-
g u is caro; - mag ra, pu lpa; - rancia, carorán- cilli (-oru m mpl).
cida; - alg orancia, carosu bráncida; - salada,
- en salsa, caro iu ru lenta vel iu ssu lenta; carnicería: laniena, ae f. Sin: carnária, ae f;
h ech o de -, cárneu s // - de bu ey o de vaca, laniáriu m; taberna laniária, macellária, car-
(caro) bú bu la ; - de cabrito, (caro) h aedina; - nária // (fig , destrozo, matanza) strag es, is f.
de carnero, (caro) v erv ecina; - de cerdo, Sin: caedes (-is f); tru cidátio(-onis f); inter-
(caro) porcina vel su illa; - de cordero, (caro) nécio(-onis f). Uso: h acer u na-, strag em fá-
ag nina; - de g allina, (caro) g allinácea; - de cere vel édere.
jabalí, (caro) aprina vel aprínea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de carnicero: lániu s, ii m. Sin: macelláriu s.
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero, Uso: - caballar, equ icida.
(caro) v itu lina; alimentarse de -, carne v esci,
ali, v ív ere // (el cu erpoencontraposició nal carola: ch orea, ae f. Sin: saltátio.
espíritu ) caro. Sin: corpu s. Uso: de la- (rela-
tivoal placer de los sentidos eng eneral) v e- carolingio: adj carolíng icu s, a, u m // su st Ca-
nériu s vel v enéreu s, a, u m; el ardor de la-, roling u s, i m.
corporis fax (oenpl faces); placer de la-,
v olu ptas có rporis; cu píditas; dominar los pla- carosis: carosis, is f. Sin: v eternu s.
ceres de la-, có rpori (vel cu piditátibu s, vel
191
carótida
carótida: artéria carotis; artériae caró tides certamen; - de caballos individu al, o por
fpl. Uso: de la-, caró ticu s. equ ipos, cu rsu s equ oru m sing u loru m, au t per
manípu los; - de 1 0 0 m, cu rsu s centu m metro-
carotina: carotenu m, i n. ru m (inlong itú dinem); - de coch es, au torae-
daru m cu rsu s; certamen au toraedarioru m;
carozo: nú cleu s, i m. Sin: os (ossis n); lig nu m. au tocinétici cu rsū s certamen; - de 1 0 .0 0 0 m,
cu rsu s decem míliu m metroru m; - de fondo,
carpa: (pez) carpa, ae f. Sin: cýprinu s // (g ajo long íssimu s cu rsu s (v elocitatis); - de medio
de u vas) botru s, i m. fondo, long ior cu rsu s (v elocitatis); - de obs-
tácu los, cu rsu s (v elocitatis) saepimentis op-
carpelo: carpelu s, i m. pó sitis; cu rsu s (v elocitatis) impedimentis
interpó sitis percu rrendu s; - de relevo, cu rsu s
carpeta: ch artáriu m, ii n. Sin: ch artaríolu m; alternu s; - sobre h ielo, cu rsu s su per g láciem;
ch artoph y láciu m; ch artaru m capsella; th eca - de tándem, certamen g éminae bírotae //
ch artácea. Uso: - de material plástico, th eca h acer u na-, cu rsu m confícere; participar en
ex matéria artificiali facta. u na- , incertamendescéndere; vencer enu na
-, certamenv íncere (g enéricam v íncere, pal-
carpintería: officina lig nária. Sin: fábrica mam ferre) // (competenciaenlaprodu cció n
materiária; lig nárii officina. de armas) - armamentista, rei militari au g en-
dae conténtio. Sin: increscens armoru m stú -
carpintero: lig náriu s vel lig neáriu s, ii m. Sin: diu m; increscens apparatū s militaris stú diu m;
tig náriu s; faber lig náriu s, tig náriu s, materiá- armoru m apparandoru m fu ror cu rsu squ e;
riu s. fu ror cu rsu squ e ad béllica instru menta appa-
randa // (estu dios paraejercer u naprofesió n)
carpo: carpu s vel carpos, i m. cu rrícu lu m, i n. Sin: cu rsu s, u s m. Uso: - elec-
tró nica, cu rsu s electró nicu s; - estu diantil,
carquiñol: latércu lu s, i m. stu dioru m cu rrícu lu m; cu rrícu lu m sch olaru m
// (profesió n) cu rsu s, u s m. Sin: cu rrícu lu m.
carraca: (instru mento) crepitácu lu m, i n. Uso: - política, cu rsu s políticu s; cu rsu s h o-
Sin: cró talu m. Uso: - pequ eña, crepitacillu m. noru m; al principio de la-, ineū nte cu rrí-
cu lo; inítio cu rrícu li; h acer -, cu rrícu lu m
carranca, v. carlanca. fácere; célerem h onoru m cu rsu m confícere //
(cu rsode lavidah u mana) cu rsu s, u s m. Sin:
carrascal: ilicetu m, i n. Sin: prinoru m nemu s cu rrícu lu m; cu rrícu lu m v itae vel v iv endi.
(-mǒ ris n); prínina silv a.
carrerista: cu rsor, oris m. Uso: - veloz, citís-
carrera: (acció nde correr) cu rsu s, u s m // simu s cu rsor; - de bicicleta, birotáriu s ag o-
(pru ebade velocidad) cu rsu s. Sin: certamen, nísticu s.
mǐnis n. Uso: - apie, pedester cu rsu s; - ci-
clística, cu rsu s birotaru m; cy clísticu m certa- carreta: plau stru m, i n. Sin: plostellu m.
men; bírotae (vel birotale, vel birotáriu m, vel
birotu láriu m) certamen; - contrareloj, cu r- carretada: v eh es, is f. Sin: onu s (ó neris n)
su s contra h oroló g iu m; ex cu rsu s adv ersu s carri.
h oroló g iu m; - corta de velocidad, brev ior
cu rsu s v elocitatis; - de caballos, equ oru m carrete: (cilindro) cy lindru s, i m // (rollode
192
carta
carril: (cadau nade las barras de h ierropor carromatero: plau stri (vel carri, vel serraci)
donde correnlos coch es del ferrocarril) ó r- du ctor.
bita, ae f. Sin: cu rrícu lu m; ó rbita ferrata; ré-
g u la férrea vel ferrív iae; rotalia, iu m npl; - carromato: plau stru m, i n. Sin: carru s; serra-
único, trames u nīu s ó rbitae. cu m vel sarracu m; v ectó riu s cu rru s.
carrillito: bú ccu la, ae f. carroza: carru ca, ae f. Sin: petó rritu m, petó -
ritu m; carpentu m; pilentu m; nó bile petó rri-
carrillo: max illa, ae f. tu m; au toraeda nobilíssima. Uso: ir en -,
carru cā v eh i; - ferroviaria, carru ca ferriv iá-
carrista: cú rru u m cataph ractoru m vel lorica- ria.
toru m du ctor.
carruaje: raeda, ae f.
carrito: cárru lu s, i m. Sin: plostellu m. Uso: -
de mano, ch iramáx iu m; manu ale plostellu m; carrucha: tró c(h )lea, ae f.
cárru lu s manu alis; - de mano para bu ltos,
plostellu m manu ale sarcináriu m; - de niño, carta: epístu la vel epístola, ae f. Sin: lítterae,
pu erile v eh ícu lu m; infantis cárru lu s. aru m fpl. Uso: - abierta, epístu la aperta; -
193
cartabón
194
cartujo
cartilla: - de ah orros, v. libreta; - de su minis- cartuja: (conventode cartu jos) cart(h )ú sia,
tros, téssera annonária // (abecedario, silaba- ae f. Sin: monastériu m cartu siense; cartu sia-
rio) v. estas voces. nu m vel cartu sianoru m coenó biu m // (orden
relig iosa) cart(h )u sianoru m ordo. Sin: cartu -
cartita: epistó liu m, ii n. Sin: littéru lae, aru m siani, oru m mpl.
fpl.
cartujano: cartu sianu s, a, u m; cartu siensis,
cartografía: ch artog ráph ia sive -g raph īa, ae e.
f.
cartujo: su st cart(h )u sianu s, i m. Sin: mó na-
cartográfico: ch artog ráph icu s, a, u m. ch u s vel sodalis cartu sianu s.Uso: paciencia
de -, su mma patiéntia; incredíbilis qu aedam
195
cartulina
196
castañuela
cásu la, ae f. Sin: domú ncu la; parv a domu s; desesperado, res insanábilis vel deplorata; -
cella; céllu la; ló cu lu s; locu lamentu m; qu á- normal, res só lita; - particu lar, res pecu liaris;
dru la // (casilladonde se cambiande ropalos - piadoso, res miseranda; - Waterg ate, cau sa
bañistas) litó rea cella. Sin: litoralis cella; do- waterg atiana; en- de necesidad, incasu ne-
mú ncu la vel céllu la balineária. cessitatis // Med, - clínico, morbu s clínice cu -
randu s; - patoló g ico, path oló g icu s morbu s //
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta // - de conciencia, qu áestiomoralis // h acer -
au dio-, ph onocapsella; ph onocaseta; cápsu la de u no, álicu i crédere.
(vel táenia, vel th eca) sonans vel soníg era;
capsella sonora, sonábilis, mag netoph ó nica. caspa: fu rfu r, ŭris m; g eneralmente enpl.
Uso: colecció nde casetes, casetoth eca; serie
de casetes, séries ph onocasetalis // - com- casquillo: orbícu lu s, i m. Uso: - del tacode
pacto, ph onocaseta compacta. billar, conv ex u s có rii orbícu lu s.
197
castellano
cru sma (-ătis n); percu ssionalis orbícu lu s. casuista: casu ísta, ae m.
Uso: tocar las -, crotalissare; cró tala pu lsare;
tocador, tañedor de castañu elas, crotaloru m casuística: doctrina casu ística.
pu lsator; tocadorade castañu elas, crotalís-
tria; crotaloru m pu lsatrix . casulla: cásu la, ae f. Sin: planeta.
198
catastro
catálisis: catály sis, is f. Uso: provocar la-, cataplexía: catapléssia sive -plessīa; cataplé-
catály sineffícere. x ia sive -plex īa, ae f.
catálogo: catálog u s, i m. Sin: elench u s; index catarsis: cath arsis, is f. Sin: pu rificátio; pu r-
(-dĭcis mf); libellu s index ; repertó riu m. Uso: g átio.
- comercial, praedicató riu s elench u s; - g ene-
ral, index omniu m reru m; - ilu strado, catá- catártico: adj cath árticu s, a, u m; Med pu rg a-
log u s imag ínibu s ex ornatu s, - de discos, tiv u s; pu rg ató riu s; pu rg andi v im h abens;
discoru m index . alv u m pu rg ans // (remedio) cath árticu m, i n.
Sin: medicamen(-mĭnis n) pu rg ativ u m.
cataloguista: catalog oru m confector m; elen-
ch oru m confectrix f. catascopio: catascó piu m, ii n.
Cataluña: Cataláu nia vel Cataló nia, ae f. catastral: ad censó rias tábu las pú blicas pér-
tinens.
catamarán: (embarcació n de dos cascos
u nidos) nav íg iu m bialv eatu m. Sin: nav is catastro: tabu láriu m censu ale. Sin: censu s, u s
bialv eata. m; pú blicae censū s tábu lae. Uso: h acer el -,
censu m h abere vel ág ere; pú blicas censū s tá-
cataplasma: cataplasma, ătis n; cataplasmu s, bu las confícere vel descríbere; h acer u n
i m. Sin: fomentátio; malag ma (-ae f vel -ătis n). nu evo -, nov as censū s tábu las descríbere;
199
catástrofe
censó rias tábu las pú blicas renov are. u rbis templu m. Uso: - de Notre-Dame, cath e-
dralis beatae Mariae; plazade la-, área ca-
catástrofe: (acontecimientoimprevistoy fu - th edralis.
nesto) calámitas, atis f. Sin: catástroph a, ae f;
catástroph e, es (ac -en); ex ítiu m; ru īna; ev ér- catedrático: (profesor) doctor, oris m. Sin:
sio; clades. Uso: - ecoló g ica, calámitas oeco- professor. Uso: - u niversitario, professor u ni-
ló g ica // (desenlace del poema dramático) v ersitáriu s; stu dioru m u niv ersitatis doctor; -
catástroph a vel catástroph e, es f. Sin: éx itu s, enlaUniversidad de Prag a, doctor inPra-
u s m; ev entu s, u s m; fábu lae epílog u s. g ensi stu dioru m Univ ersitate // (tribu toqu e
se pag abaal prelado) cath edráticu m, i n.
catastrófico: calamitosu s, a, u m.
categoría: Filos categ ó ria sive -g orīa, ae f //
catecismo: catech ismu s, i m. Sin: ch ristianae (cada u no de los g rados de u na carrera o
doctrinae elementa vel praecepta; ch ristianae profesió n) g radu s, u s m // (condició nsocial
doctrinae su mma. Uso: - u niversal, catech is- de u napersonaconrespectoaotras) ordo,
mu s mu ndanu s vel u niv ersalis; - de laIg lesia dinis m. Sin: g enu s, nĕris n; classis, is f //
Cató lica, Catech ismu s Ecclésiae Cath ó licae; (clase, serie en la clasificació n científica)
compilar u n-, catech ismu m compó nere vel g enu s, nĕris n. Sin: classis; spécies; séries.
scríbere; ch ristianae doctrinae su mmam in
brev i conspectu pó nere; enseñar, dar clase de categóricamente: modocertovel indu bio.
-, catech ismu m docere; ch ristianae doctrinae Sin: indu bitate; absolu te; simplíciter; simpli-
elementa álicu i trádere. císsime. Uso: expresado-, simplíciter elatu s.
200
causalidad
201
causticidad
cavia: cáv ia, ae f. Sin: cobáia; bestíola ex pe- cebadura: sag inátio, onis f. Sin: fartu ra.
rimentalis.
cebar: (dar comidaalos animales paraau -
cavial ocaviar: h av iare, is n. Sin: cav iale, is mentar su peso) sag inare. Sin: fartire; in-
202
celador
cebollita: (planta) cáepu la vel cépu la, ae f // cefalea: ceph alaea vel ceph alea, ae f. Sin:
(bu lbo) bú lbu lu s, i m. dolor cápitis inv eteratu s.
cebú: bos vel tau ru s índicu s. cefaloplexia: ceph alopléssia sive ceph alo-
plessīa; ceph alopléx ia sive ceph aloplex īa, ce-
ceca: (casadonde se labralamoneda) mo- ph aloplég ia sive ceph alopleg īa, ae f. Sin:
neta, ae f. Sin: officina monetária vel arg en- colli mu scu loru m parály sis (-is f; ac -in, abl
tária. Uso: director de la-, officinae monetali -i).
praepó situ s.
Ceilán : Ceiló nia vel Cey ló nia, ae f; Ceilā-
cedazo, v. criba. nu m, i n; Cey lōnu m, i n; v. S ri Lanka.
cedilla: (sig noortog ráfico) zetilla vel zétu la, ceilanés: ceilanianu s, a, u m.
ae f. Sin: parv a zeta // (la virg u lilla de ese
sig no) cáu du la, ae f. Sin: cau dilla; v írg u la; celador, ra: (sch olaris vel sch olae) cu stos,
cáu du la vel v írg u la su bscripta. odis mf. Sin: mó nitor; cu rator; qu i vel qu ae
203
celaduría
celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam ce- celular: cellu laris, e. Sin: cellaris. Uso: coch e
lebrare; - u ncong reso, conv entu m celebrare, -, au tocinetu m captiv is v eh endis // (aparato
concelebrare, fácere. de telefoníacelu lar) teleph ó nu lu m g estábile.
célibe: caelebs, lĭbis. Sin: ág amu s, i m. Uso: cementar: caementare. Sin: malth are; lith o-
vida-, v ita caelebs. collā vel caemento firmare, coag mentare,
constrú ere, strú ere // fig coag mentare; fir-
celo: ardor, oris m. Sin: stú diu m; zelu s. Uso: mare; solidare; cong lu tinare; copu lare. Uso:
el - de lacaridad, zelu s caritatis. - las amistades, amicítias cong lu tinare; - la
paz, pacem coag mentare.
celofán: matéria celloph ánica. Sin: (flex í-
bile) fó liu m perspícu u m. Uso: envu eltoen-, cementerio: coemetériu m, ii n. Sin: necró -
(flex íbili) fó lioperspícu ocontectu s. polis; sepu lcretu m; requ ietó riu m; defu ncto-
ru m sedes; locu s sepu lcralis vel sepu lcroru m.
celoma: coeloma, ătos n.
204
centenario
cementista: ó pifex lith ocollaris. cenital: zenith alis vel senitalis, e. Sin: ad
zenith spectans; ad caeli fastíg iu m (vel
cemento: lith ocolla, ae f. Uso: - u h ormig ó n ápicem) pértinens.
armado, calcestru m; lith ocolla ferrovel ch á-
libe conex a, du rata, firmata; arenatu m ferro ceniza: cinis, nĕris m. Uso: díaomiércoles
du ratu m vel roboratu m; coag mentu m ferra- de -, féria qu arta cíneru m; sacroru m cíneru m
tu m vel du ratu m; constru ir en -armado, ferro dies (-ēi m); qu itar la- (del cenicero), cíneres
du ratā lith ocollā ex strú ere. ex cú tere; redu cidoacenizas, decineratu s, a,
u m.
cena: cena, ae f. Sin: cibu s v espertinu s; cena
v espertina; épu lae v espertinae. Uso: - fru g al, cenobial: coenobialis, e. Sin: ad coenó biu m
lig era, cénu la; - su cu lenta, cena ex qu isitíssi- áttinens.
mis épu lis appó sita; - de despedida, cena v a-
ledictó ria; tomar la -, v espertinu m cibu m cenobio: coenó biu m, ii n.
sú mere.
cenobita: coenobita, ae m.
cenáculo: cenácu lu m, i n. Sin: triclíniu m //
(tertu lia, peña) sodalíciu m, ii n. Sin: círcu lu s; cenobítico: ad coenobitam spectans.
cenácu lu m.
cenotafio: cenotáph iu m, ii n. Sin: tú mu lu s
cenador: trích ila, ae f. h onoráriu s; tú mu lu s v ácu u s.
cenar: cenare. Sin: cenam sú mere. Uso: invi- cenozoico: caenozó icu s, a, u m. Sin: tertia-
tar a -, ad cenam inv itare vel v ocare; - en nu s.
casade u no, apu d áliqu em cenare; despu és
de -, post cenam; cenatu s; sin-, incenatu s. censo: censu s, u s m. Uso: reg istro g eneral
del -, rationáriu m; h acer el -, censu m h abere,
cendal: (vestidu rasacerdotal) v. h u meral. ág ere, édere; censu m censere; inclu ir enel -,
incensu m referre vel deferre; - de contribu -
cenefa: ínstita, ae f. yentes, censu s aestimátiovel tax átio// rela-
tivoal -, censu alis, e.
cenestesia: coenáesth esis, is f.
censura: censu ra, ae f. Uso: - eclesiástica,
cenestésico: ad coenáesth esináttinens. censu ra ecclesiástica; - previa, censu ra práe-
v ia.
cenicero: cineráriu m, ii n. Sin: v áscu lu m vel
ex cípu lu m cineráriu m; cíneris receptácu lu m; centavo: centésimu s, i m.
catillu s cineráriu s. Uso: - llenode colillas, ci-
neráriu m ciccis repletu m onu stu mqu e. centelleo: scintillátio, onis f.
205
centeno
annu m ex cessit // (tiempode cienaños) cen- parte central de lacasa, interior pars áediu m;
tennale, is. Sin: spátiu m centenáriu m // (fies- parte - del día, médiu m diēi; médiu s dies;
tas centenarias) saecu lária, iu m npl. Sin: parte - de lanoch e, média nox // (principal)
sollemnia saecu lária; saecu lares celebratio- primáriu s, a , u m. Sin: principalis; praecí-
nes; saecu lares fériae. Uso: celebrar el - de pu u s; potíssimu s; su mmu s. Uso: consejo-,
alg o, alicú iu s rei saecu lária celebrare; feste- primáriu m alicú iu s societatis consíliu m;
jar el - de u no, centésimu m diem natalem ali- pu nto-, res praecípu a; pars primária; los pu n-
cú iu s ág ere; en el - de la mu erte de u no, tos - de los arg u mentos, su mmae reru m; es la
centésimoannopost mortem alicú iu s; enel -, cu estió n-, su mma qu áestioest; id máx ime
recu rriendoel - de …, centésimoex eú nte (vel qu áeritu r // ( establecimiento-, casa-, oficina
ex acto, vel rev olu to) sáecu loab …; ex eū nte -) primária sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
(vel ex acto, vel rev olu to) sáecu loa … officina principalis. Uso: - ató mica, nu clear,
officina ató mica; electrificina nu clearis; er-
centeno: sécale, is n. g astériu m ató micu m; ató micae mach inationis
sedes; erg astériu m energ iae ató micae g ig nen-
centésima: centésima, ae f. dae; - eléctrica, electrificina; eléctrica offi-
cina; officina vel erg astériu m eléctridi
centesimal: centesimalis, e. Uso: método-, g ig nendae; primária sedes eléctrica; sedes
rátiocentesimalis. primária eléctridi g enerandae; primária eléc-
trici mach inamenti (vel eléctricae mach ina-
centígrado: centíg radu s, a, u m. Sin: ing ra- tionis) sedes; - eléctricaeó lica, electrificina
du s centu m didu ctu s; ing radu s centu m distri- pneu mática; - eléctricanu clear, electrificina
bu tu s. nu clearis vel ató mica; - h idroeléctrica, erg as-
tériu m h y droeléctricu m; - telefó nica, primá-
centigramo: centig ramma, ătis n. Sin: cen- ria teleph ōni (vel teleph ōnii) sedes; teleph onii
tésima g rámmatis pars. diribitó riu m; translocu tó ria officina; - tele-
g ráfica, primária telég raph i (vel teleg ráph ii)
centilitro: centílitru m sive centilītru m, i n; sedes; - térmica, officina th ermática; caloris
centílitra, ae f. officina; - termonu clear, primária sedes elec-
troató mici mach inamenti; sedes electroató -
centimano ocentímano: centímanu s, a , u m. micoró bori g enerando; - de correos, primária
Sin: centu m mánibu s (práeditu s); centu m pú blici cu rsū s sedes; primáriu m pú blici cu r-
manu s h abens. sū s diribitó riu m.
206
centroderecha
centralización: cong lobátio, onis f (ensen- inu rbe; el - de S icilia, u mbilicu s Sicíliae; en
tidomaterial); ordinátiovel conformátioin el - de laescena, inmeditú llioscaenae; enel
u nu m (ensentidometafó rico). - del palacio, inmédioáediu m; colocar enel
-, áliqu id inmédiodispó nere // (parte h abi-
centralizador: ó mnia sibi tríbu ens vel attrí- tada) locu s h abitatu s // (pu nto de reu nió n;
bu ens. Sin: ó mnia ad se có nferens vel défe- lu g ar donde es más intensa la actividad)
rens; cong reg ator; inu nu m conformator. sedes, is f. Sin: domicíliu m; domu s; centru m.
Uso: - asistencial, domu s h ospitalis; - cine-
centralizar: (tomar para sí toda la au to- matog ráfico, rei cinematog ráph icae sedes;
ridad) ó mnia ad se conferre. Sin: ó mnia artis cinematog ráph icae sedes; - comercial,
sibi tribú ere // (reu nir varios objetos enu n empó riu m; - deportivo, lu dicraru m ex ercita-
centro único o h acerlos depender de u n tionu m sedes; - didáctico, sedes institu tó ria;
poder central) inu nu m có g ere, contráh ere, - electoral, su ffrag ioru m ferendoru m primá-
cong lobare. Sin: ad u nu m ordinare, confor- ria sedes; - electró nico, electró nica sedes; -
mare, conferre. experimental, sedes ex perimentis faciendis;
- indu strial, centru m indú striae; - local del
centrar: collineare. apostolado de la oració n, centru m locale
apostolatū s orationis; - meteoroló g ico, sedes
céntrico: céntricu s, a, u m. rei meteoroló g icae; - político, sedes reru m
politicaru m; - recreativo, sedes rei oblectató -
centrifugadora: mách ina centrífu g a. riae; - socioló g ico, centru m socioló g icu m; -
tu rístico, sedes pereg rinatoru m; centru m tu -
centrifugar: centrifu g are. rísticu m // - de atenció ny acog idaparaen-
fermos de S IDA, sedes cu rationis et
centrífugo: centrífu g u s, a, u m. Sin: centru m h ospitalitatis prolaborantibu s morboAIDS; -
vel médiu m fú g iens; médiam partem fú g iens. de ayu da a la vida, sedes v itae iu v andae;
Uso: fu erza-, v is centrífu g a; v is centru m (vel institu tu m v itam tu ens; - de có mpu tos, sedes
médiu m) fú g iens. compu tató ria; - de compras, centru m emptó -
riu m; - de entrenamiento, tiró nibu s ex ercen-
centrípeto: centrípetu s, a, u m. Sin: médiu m dis sedes; - de estu dios, stu dioru m praecípu a
áppetens; centru m (vel médiu m) petens; in sedes; - del imperio, impérii sedes vel domi-
médiu m petens. Uso: fu erza-, v is centrípeta; cíliu m; - de investig ació n, sedes natu rae
v is a centro(vel a médio) av ertens. rebu s v estig andis vel inv estig andis; - de pro-
du cció n, sedes ó pibu s g ig nendis // fig res
centrismo: centrismu s, i m. Sin: mediaru m praecípu a vel primária. Sin: alicú iu s rei capu t
pártiu m stú diu m. ac v élu ti centru m; nodu s. Uso: - nervioso;
nerv oru m qu asi nodu s; - de ladiscu sió n, dis-
centrista: centrista, ae m. Sin: e factione pu tationis qu asi capu t // Dep, - delantero, in-
média; moderataru m pártiu m sectator vel cu rsor.
fau tor.
Centro A mérica, v. América.
centro: Geom centru m, i n// (parte céntrica)
médiu m, ii n. Sin: meditú lliu m; u mbilicu s; centrocampistas Dep: ácies média.
pars média. Uso: el - de laciu dad, centru m
u rbis; média u rbs; enel - de laciu dad, média centroderecha Dep: pars média-déx tera;
207
centroizquierda
208
cerraja
209
cerrajero
dicinal) cicérbita, ae f. Sin: sonch u s olerá- certificación: testificátio, onis f. Sin: testi-
ceu s. mó niu m.
cerrajero: clau stráriu s, ii m. Sin: clau stráriu s certificada: epístu la commendata, com-
faber vel ártifex ; clav áriu s; clav icáriu s; missa, consig nata, cau ta. Sin: lítterae com-
cláv iu m faber. mendatae; epístu la su b cau tione missa vel
mittenda; epístu la pú blica cau tione depó sita.
cerrar: cláu dere. Uso: ¡cierren los libros!,
cláu dite libros! certificado: testimó niu m scriptu m. Sin: do-
cu mentu m; diploma, attestatu m. Uso: - de
cerro: (altu ra) tú mu lu s, i m // (colina) v. esta bu enacondu cta, probitatis docu mentu m vel
voz. testimó niu m; pú blicu m probitatis docu men-
tu m; lítterae testimoniales probitatis; - de
cerrojo: péssu lu s, i m. Sin: repág u la, oru m bu enservicio, recti serv ítii testimó niu m; boni
npl (también en sing ); clau stra, oru m npl offícii docu mentu m; entreg ar u n- , álicu i do-
(tambiénensing ). Uso: ech ar el - alapu erta, cu mentu m (vel testimó niu m) alicú iu s rei dare
ó stioó bdere péssu lu m; aedes repág u lis oc- vel impertire.
clú dere; qu itar, retirar el -, repág u la lax are;
péssu lu m remov ere. certificar: testificari. Sin: testari; attestari;
procertoaffirmare.
certamen: certamen, mĭnis n. Sin: certátio;
ag on, onis (ac sing ag ona, pl ag onas) m; con- cerumen: ceru men, mĭnis n. Sin: (áu riu m)
flictu s, u s m. Uso: - eliminatorio, certamen sordes, iu m fpl.
ex clu só riu m vel eliminató riu m; - estivales,
invernales, aestiv a, h iberna certámina; - in- cerusa: ceru ssa, ae f.
ternacional de danza escénica, certamen
ballationis scáenicae; - mu sical, concertátio cervecería: (fábricade cerveza) officina cer-
mú sica; - olímpicos, Olýmpia, oru m npl; v isiária vel cerev isiária. Sin: cerv ísiae vel
certámina Olýmpica, Oly mpíaca, Olýmpia; cerv ésiae officina; aedifíciu m cerv ésiae co-
Olýmpici conflictu s; - de canciones, certa- qu endae; erg astériu m cerv ísiae coqu endae;
mencantionu m; - de oraciones, sacra precu m brassató riu m, braseató riu m, brax ató riu m, ii
concertátiovel conténtio; - de piano, certa- n// (tiendadonde se vende y se tomacerveza)
men clav icy mbalistaru m; certamen cla- cerv isiária, ae f. Sin: taberna cerv isiária, cer-
v icy mbálicu m; - de violín, certamen v isária, cerv esiária; cerv ísiae taberna; potó ria
v iolinistaru m. cerv ísiae taberna; tentó riu m cerv isiáriu m;
zy th opó liu m, ii n.
certeza: certitu do, dǐnis f. Uso: - h istó rica,
h istó riae fides; - moral, opínioex commu ni cervecero: (qu ienfabricacerveza) cerv isiá-
ag endi ratione certa; - plena, omninoex plo- riu s, ii m. Sin: cerv esáriu s; brassator; cerv í-
rata v éritas; sé con-, mih i certu m (vel com- siae coctor // (du eño de u na cervecería)
pertu m, vel ex ploratu m, vel persu asu m) est; cerv isiáriu s, ii m. Sin: cerv ísiae v énditor //
certoscio; áliqu id procertoh ábeo; teng ola (relativooperteneciente alacerveza) cerv i-
plena-, mih i ex ploratíssimu m (vel persu asís- siáriu s, cerv isáriu s, cerv esiáriu s; ad cerv í-
simu m) est. siam spectans. Uso: indu stria -, téch nica
cerv isiária.
210
chalet
cervical: cerv icalis, e. chacal: canis áu reu s. Sin: th os, th ois m; scia-
callu s.
cesación: - de laactividad profesional y la-
boral, a professionis et laboris activ itate ces- Chaco (El) : Ph asianu s, i m.
sátio.
chacó: pétasu s militaris. Sin: g aléricu m mi-
cesante: dejar -, dimíttere. litare. Uso: - conplu mas, g aléricu m militare
pennatu m.
cesárea: séctiovel operátiocaesárea.
chacra: práediu m, ii n. Sin: fu ndu s; ag er.
cesarismo: caesarismu s, i m.
cháchara: inanis sermo. Sin: afannae vel af-
cesaropapismo: caesaripapismu s, i m. fániae, aru m fpl; inanis v erboru m afflu éntia
vel proflu éntia.
cesio: cáesiu m, ii n.
Chad: Ciádia, ae f.
césped: caespes, pĭtis m. Uso: terreno cu -
biertode -, v irectu m; cortar el -, cáespitem chadiano: adj ciadianu s // su st Ciadianu s, i
resecare; reg ar el -, cáespitem irrig are. m.
cesta: qu asillu s, i m; qu asillu m, i n. Sin: cis- chal: ricíniu m, ii n. Sin: amícu lu s, pallíolu m;
tella, cístu la; fiscu s. Uso: - de g loboaerostá- amictó riu m. Uso: - de mu jer, mu líebre ricí-
tico, cýmbu la; có rbu la; - de pan, panáriu m; niu m; - de seda, séricu m ricíniu m
- de ropa, canistru m linteoru m.
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellu s, i m.
chalé: v íllu la, ae f. Uso: - su izo, v íllu la h elv é-
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel ticomore aedificata.
-i f); qu alu m (-i n.); qu alu s (-i m); sirpícu lu s,
scirpícu lu s, su rpícu lu s; (de mimbre, paraflo- chaleco: coló biu m, ii n. Sin: th orax , acis m;
res, fru ta, etc.) cálath u s (-i m). Uso: - de los th oráciu m; ex ó miu m. Uso: - de u naserie de
desech os, sirpícu lu s pu rg amentáriu s; - de los botones, th orax u nog lobu loru m ó rdine; - de
papeles, scírpu lu s (-i m) ch artaru m; ech ar al dos series de botones, th orax binis g lobu loru m
-, incistam depó nere. ordínibu s; - de pu nto, th orax ácu bu s tex tu s.
211
chalupa
chalupa:(embarcació npequ eña) scaph a, ae g u mentu m, indu mentu m, inv olu cru m; calce-
f. Sin: cy mba; lembu s // (canoa) scáph u la; amentu m additiv u m. Uso: - de g oma, cú m-
lémbu lu s; cýmbu la; lenú ncu lu s, lintrícu lu s. meu m vel cu mminosu m calceamentu m;
Uso: - salvavidas o de salvamento, scaph a cú mmeu m calceamenti inv olu cru m, operi-
salv ífica vel au x iliária; lembu s adiu nctu s; mentu m, teg u mentu m; cu mminosa g állica.
scaph a appó sita vel su ccedánea.
changador: báiu lu s, i m. Sin: g éru lu s. Uso:
chamarilero: scru táriu s, ii m. pag ar al -, báiu lomercedem dare, réddere,
impertire.
chamarillero, v. ch amarilero.
channel (Inform) canal: canalis, is m.
chambelán: cu bicu láriu s, ii m. Sin: camerá-
riu s; minister cu bícu li; cu bícu lopraepó situ s. chantaje: ex tó rsio, onis f. Sin: captátio; cáp-
Uso: g ran-, decú rio(-onis m) cu bicu lario- tio; minae, aru m fpl.
ru m; - h onorario, cu bicu láriu s ornamentá-
riu s. chantajear: captatione vel v i pecú niam ex -
torqu ere. Sin: pecú niam minis captare.
champagne, v. ch ampán.
chantajista: ex tortor, oris m; captatrix , icis f.
champán: (vinoespu moso) campánicu m, i Sin: captator; captor; minator; ex pilator.
n. Sin: v inu m campánicu m, campanense,
campaniense; v inu m spu mans campanense; chanza, v. broma.
v inu m ex Campánia g állica.
chapa: (h oja o lámina de madera, metal,
champaña, v. ch ampán. etc.) lámina, ae f. Sin: tabella; bráctea sive
bráttea. Uso: - escu lpida, lámina inscu lpta; -
champú: (lavadode cabeza) capitiláv iu m, ii provisoria, tabella ad tempu s; - nu merada,
n. Sin: cápitis lav átio, ló tio, lotu ra; spu mífera lámina nú meris distincta, - pu estasobre la
ló tiovel lav átio; lav átiofrictioqu e cápitis; cá- pu ertade entrada, tabella ad domū s ianu am
pitis lotu ra et perfricátio// (composició nja- appó sita // - de au tomó vil, au toraedae tabella
bonosaqu e se u tilizaparael lavadodel pelo) vel insig ne; de bronce, tabella áerea vel
saponatu m, i n. aénea; - de cinc, lámina zíncea; - de h ierro,
lámina férrea; - de metal, insig ne metállicu m;
chamuscar: u stu lare. - de plomo, ch arta plú mbea.
chamusquina: (acció n) nidor, ōris m; chapeado: láminis obdu ctu s, obtectu s, oper-
(efecto) ex u stionis relíqu iae. tu s. Uso: mu ebles -, su pellex líg neis obdu cta
láminis.
chanchullero: frau dator, oris m. Sin: cir-
cu mscriptor. chapear: (cu brir oadornar conch apas de
madera, de plomo, de mármol) láminas lig ni
chancleta: doméstica crépida. (vel plu mbi, vel mármoris) obdú cere álicu i
rei. Sin: láminas vel brácteas indú cere álicu i
chanclo: su percálceu s, i m. Sin: su percálcei, rei; indú cere áliqu id láminis; obtég ere áliqu id
oru m mpl; su percalceamentu m; cálcei inte- láminis. Uso: - los mu ebles, líg neas láminas
212
Checoeslovaquia
213
Checoslovaquia
chelín: scellinu s, i m. Uso: - ing lés, scellinu s chicle: mastix , ĭcis f. Sin: mástice, es f; g u m-
británnicu s vel ang lu s; libella británnica; - mis saliv ária; cu mmis masticábilis.
au stríaco, scellinu s au stríacu s.
chico: adu lescéntu lu s, i m. Sin: pu er. Uso: -
cheque: perscríptio, onis f. Sin: assig nátio; de lacalle, pu er v iáriu s; ch icos de lacalle,
mandatu m nu mmáriu m; perscríptio nu m- pu eri pu ellaequ e v iárii.
mária; pecú niae perscríptio; perscripta pecú -
nia; nu mmária ch ártu la; ch ártu la mensária; chicoria, v. ach icoria.
nu mmáriae perscriptionis ch ártu la. Uso: -
bancario, nu mmáriu m arg entáriae manda- chifladura: (acció nde ch iflar) sibilátio, onis
tu m; mandatu m vel assig nátiomensae nu m- f. Sin: sibilatu s, u s m // (coloq, locu ra,
máriae; - postal, sýng raph a cu rsu alis; manía) inéptia, ae f ; más amenu do, inéptiae,
nu mmáriu m pú blici cu rsū s mandatu m; nu m- aru m fpl. Sin: ineptíola; inéptia pecu liaris;
mária pú blici cu rsū s ch ártu la vel scídu la; - de manīa sive mánia f; insánia; deméntia.
viaje o viajero, perscríptio v iató ria; iter
faciéntiu m nu mmáriu m mandatu m; - sin chií ochiita, v. sh iita.
fondo, sýng raph a inanis; inane mandatu m
nu mmáriu m; entreg ar u n-, nu mmáriae per- Chile: Ch ília, ae f.
scriptionis ch ártu lam trádere; g irar, librar,
expedir u n-, perscríbere arg entu m (vel pecú - chileno: adj ch iliensis vel ch ilensis, e. Sin:
niam) de mensae scriptu ra; per scriptu ram ch ilianu s // su st Ch iliensis vel Ch ilensis, is m.
pecú niam só lv ere; pag ar con u n -, per- Sin: Ch ilianu s, i m.
scríbere vel rescríbere
chillador, chillón: clamator, oris m.
chequeo: inspéctiomédica g eneralis. Sin: ac-
cu rata inspéctiomédica. chimenea: (h og ar ofog ó n) focu s, i m. Sin:
fó cu lu s; caminu s; lar, laris m // (condu cto
cherry: v álida pó tiocerasina. para dar salida al h u mo qu e resu lta de la
combu stió n) fu máriu m, ii n. Sin: fu marío-
chevió: línteu m áng licu m. lu m. Uso: - de laCapillaS ixtina, fu máriu m
Cappellae Six tinae.
chewing gum, v. ch icle.
chimpancé: símia trog lodýtica, trog ló dy tis
Chiapas: Cív itas Foederata Ch iapas nu ncu - (-ǐdis), trog ló dy tes (-ae).
pata.
China: Sinae, aru m fpl. Sin: Sina sive Ch ina,
chic: ex qu isitu s, a, u m. Sin: ex politu s; éle- ae f.
g ans.
china: (tejidode sedade laCh ina) crispu m
chica: pu ella, ae f. Uso: - de lacalle, pu ella Sinae.
214
chocolate
chinche: (insecto) cimex , mĭcis m. Uso: ii n. Sin: sal, salis m; arg u te (vel facete, vel
ch inch es de cama, címices lectu lárii vel lec- lépide, vel salse) dictu m; iocu s; ridícu lu m;
tu árii // (clavitometálico) cláv u lu s mu scá- enpl tambiénfacétiae; arg ú tiae; sales, iu m;
riu s iocu lária, oru m n; ridicu lária,oru m n. Uso:
decir, soltar ch istes, iocu lari; iocu lária fú n-
chinela: crépida, ae f. dere // (bu rlaoch anza) iocu s, i m. Sin: iocu -
látio, onis f. Uso: en-, ioci cau sā; per iocu m;
chinesco: (instru mentomúsico) campanu lá- ioco; iocáliter.
riu m, ii n.
chistoso: su st iocu lator, oris m. Sin: h omoio-
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinu s; séricu s cosu s; facetiaru m amator // adj arg u tu s, a,
// su st Sinensis, is m. Sin: Sinu s, i m; Ser, u m. Sin: facetu s; salsu s; lépidu s; iocosu s; io-
Seris m. cabu ndu s; dicax , acis; iocu láriu s; iocu laris;
iocu lató riu s. Uso: costu mbre -, mos (moris
chip (Inform), pequ eñocircu itoelectró nico: m) iocu laris; mu jer -, mu lier iocosa; iocu la-
talu s, i m. Sin: ássu la, ae f. Uso: integ rated -, trix , icis f.
talu s integ ratu s.
chito: tax illu s, i m.
Chipre: Cy pru s, i f.
chivo: h aedu s, i m. Sin: h ircu s, i m // - expia-
chipriota: adj cýpriu s, a, u m. Sin: cy príacu s torio, h ó stia su ccedánea. Uso: u tilizar alos
// su st Cýpriu s, ii m. h omosexu ales como - expiatorio, h omose-
x u álibu s proh ostia su ccedánea u ti.
chiquilla: pu éllu la, ae f. Sin: pu sa; pu síola;
pú pu la. chocar: (encontrarse violentamente) collí-
dere cu m + abl. Sin: illídere; concú rrere;
chiquillo: pu éru lu s, i m. Sin: pú sio, onis f; conflíg ere. Uso: - recíprocamente, collidi refl
pu ellu s; pú pu lu s; parv u s pu er. y pas; collídere inter se; dos trenes ch ocaron
frontalmente, du otrámina frontáliter collisa
chismorreo: sermú ncu lu s, i m. Sin: sermú n- su nt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimi-
cu li, oru m mpl. care; có ng redi cu m áliqu ovel contra áliqu em.
chismoso: adj malédicens, entis Sin: malé- chocarrero: (qu e tiene ch ocarrería) scu rrilis,
dicu s; nu g ax , acis; g árru lu s // su st su su rro, e // (aficionadoadecir ch ocarrerías) scu rra,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; malédicax ae m.
(-acis m).
chocha: scó lopax , acis m.
chispa: scintilla, ae f. Sin: fav illa. Uso: -
eléctrica, eléctrica; su cínea vel su ccínea fa- chocolatada: ch ocolatícia, ae f.
v illa.
chocolate: ch ocolata, ae f; ch ocolatu m, i n.
chisquero: ellých niu m ig níferu m. Uso: saltó Sin: socolata; socolatu m; th eobroma, ătis n.
lach ispaenel -, scintilla ex citata est. Uso: ladrillo, tabletade -, ch ocolatae qu adra;
tabella ch ocolatae; pastillade -, ch ocolatae
chiste: (dich oag u doy g racioso) dictériu m, qu ádru la; tazade -, ch ocolatae pó cu lu m; de
215
chocolateado
216
ciceronianismo
chupada: h au stu s, u s m. Uso: dar u nas bu e- ciática: ísch ias, ădis (ac isch íada) f. Sin: is-
nas -, cállide h au stu s fu mi sú g ere. ch iádicu s dolor; isch iádici dolores; isch iádica
pássio// enfermode -, isch iádicu s; isch íacu s;
chupete: su g itó riu m, ii n. qu i isch íade laborat.
217
cíclico
ciclón: tu rbo, bĭnis m. Sin: tu rbov enti; v en- ciempiés: centípeda, ae f. Sin: millípeda.
tū s tu rbo; v entoru m v ortex vel tu rbo.
ciencia: (loqu e se sabe) sciéntia, ae f // (con-
ciclostil ociclostilo: cy cló stilu s, i m. Sin: po- ju nto de conocimientos) cog nítio (-onis f)
lýg raph u m; copiatru m; cy clostiló g raph u m. reru m // (teoría) doctrina, ae f. Sin: disci-
plina; sciéntia; ars. Uso: - aplicadas, discipli-
ciclotrón: cýclotron, onis n. Sin: cy cló tro- nae natu rales in u su m tradu ctae, vel ú su i
nu m h ábitae, vel u su ex ércitae; - ató mica, sciéntia
de átomis; - au xiliares, artes disciplinaequ e
cidra: cítreu m, i n. Sin: cítreu m malu m; adiu trices; - divinas, div inae disciplinae; -
malu m médicu m. Uso: ag u ade -, pó tiocí- econó micas, artes oeconó micae; - exactas,
trea; aromatizar con-, su av itate cítreā con- disciplinae math emáticae; ex actaru m reru m
dire. stú diu m; - experimentales, doctrinae ex peri-
218
cierre
mentosu ffu ltae; disciplinae ex periendoh au s- sítioatqu e inv estig átio; libros -, libri scientí-
tae vel ex qu isitae; disciplinae ex perimentis fici; bonaru m ártiu m libri; medios orecu rsos
nix ae vel constantes; - ficció n, commentícia -, adiu menta doctrinae; poco-, paru m scien-
sciéntia fu tu roru m; commentícia reru m fu tu - tíficu s; prog reso-, doctrinaru m (vel discipli-
raru m sciéntia; - filosó ficas, disciplinae ph i- naru m, vel bonaru m ártiu m) prog réssio,
losó ph iae; doctrina vel disciplina de prog ressu s, profectu s, processu s; sistemao
ph ilosó ph ia; - físicas, artes mach inales vel método-, rátio(-onis f); v ia ac rátio; ars et
téch nicae; - h u manas, h u manae disciplinae; v ia; alicú iu s rei vel disciplinae rátio; trabajo
disciplinae h ó minem amplectentes; - libera- -, labor ad scientiaru m normas redactu s //
les, sciéntiae liberales; - mecánica, mach i- su st scientíficu s, i m. Sin: v ir scientíficu s;
namentoru m leg es vel doctrina; - militar, doctu s v ir; v ir doctrinaru m peritu s vel inv es-
reru m bellicaru m sciéntia; - natu rales, scién- tig ator; reru m natu rā peritu s v ir.
tiae vel disciplinae natu rales; - náu tica, nau -
ticaru m reru m sciéntia; - ocu ltas, occu ltaru m ciento: centu m indecl. Uso: el 1 %, centé-
reru m disciplinae; - políticas, sciéntiae polí- sima (pars, partis f); interés del 1 %, centé-
ticae; - positiva, sciéntia positiv a; - profanas, simae (partes); el 2 %, centésimae binae; el 3
profanae disciplinae; - sag radas, sacrae dis- %, centésimae ternae; el 4 %, centésimae
ciplinae; - social, sciéntia societatu m; - su pe- qu aternae; el 5 %, centésimae qu inae; el 1 0
riores, altiora disciplinaru m stú dia; - %, decem centésimae partes (-iu m fpl); dé-
teoló g icas, disciplinae th eoló g iae; - u niver- cima pars procentu m; décima pars e centu m;
sal, doctrinae u niv érsitas; reru m ó mniu m decem e centu m; centésimae denae vel denae
sciéntia; - de las finanzas, nu mmáriae rei dis- centésimae; alrededor del 2 5 % de los enfer-
ciplina; nu mmarioru m neg otioru m stú diu m mos, círciter v icenae qu inae centésimae ae-
// h ombre de -, abu ndanti doctrina eru ditu s. g rotoru m; el 9 0 % de la població n,
Sin: instú diis doctrinaru m eg rég iu s. nonag enae centésimae pó pu li; el 1 0 0 %, álte-
ru m tantu m; conel interés del 1 0 0 %, centu -
científicamente: scientífice. Sin: scientiáli- plicato; cu m centésimo; condonar el 9 0 % de
ter; scientífica ratione; ad sciéntiae rationem; la mu lta, nov em partes mu ltae (dat) detrá-
v iā ac ratione; ratione qu adam et ó rdine; eru - h ere; prestar dineroal 2 %, binis centésimis
dite. fenerari; rendir el - por u no, cu m centésimo
fú ndere (de terreno); vender g anandoel - por
cientificidad: scientialis rátio. u no, centu plicatov éndere; el númerode na-
cimientos disminu yó en u n 1 5 %, nú meru s
cientificismo: scientifismu s, i m. Sin: nímia natoru m qu inis denis centésimis imminu tu s
scientialis propénsio. est.
219
cierzo
lis; fu lmínea v erticu laru m occlú sio; vestido cotinizado, h ispánica nicotinā v ácu a; h ispá-
con- de cremallera, v estis, qu ae metállicis nica nicotinae ex pers; - emboqu illado, h is-
v ertícu lis fu lmíneomodoocclú ditu r. pánica líg u lā práeditu s; - ru so, h ispánica
fistu lata vel rú ssica; cajetillade cig arrillos,
cierzo, v. aqu iló n. h ispanicaru m cápsu la vel cu cu llu s // embo-
qu illar el -, h ispánicam infístu lam immíttere;
cifosis: cy ph osis, is f. Sin: g ibber, ĕris n. fu mar u n-, h ispánicam sú g ere; h ispánicam
su ccensam sú g ere; ex h ispánica fu mu m vel
cifra: (númerodíg ito) nú meru s, i m // (sig no v apores h au rire; liar u n-, h ispánicam con-
conqu e se representaeste número) cifra, ae v ó lv ere vel contorqu ere; llevar u n- encen-
f. Sin: nota; nú meri nota vel sig nu m // (escri- didoenlaboca, h ispánicam inlabris (vel in
tu ra secreta) cry ptog ramma, ătis n. Sin: ore) su ccensam g érere; ofrecer u n-, h ispáni-
scriptu m fu rtiv u m; notae vel lítterae secretae, cam offerre vel praebere; tener el - encen-
secretiores, arcanae, occu ltae. Uso: laclave dido, h ispánicam accensam (vel su ccensam)
de u na-, occu lta litteraru m sig nificátio; es- h abere.
cribir en-, notare; per notas scríbere; secretis
notis scríbere; per compéndia scríbere; notis cigarro: síg aru m vel cíg aru m, i n; síg aru s vel
secretis u ti // (abreviatu ra) nota compendiá- cíg aru s, i m. Sin: v olu mentabaci vel tabáci-
ria // (su ma) su mma, ae f. Sin: pecú nia (can- nu m; tabaci stilu s, fascícu lu s, ró tu lu s, baci-
tidad de dinero). Uso: u na- enorme, ing ens llu m; tabacu m tó rtile vel conv olu tu m. Uso: -
su mma; ing ens pecú nia (si se trata de di- h abano, v olu menh abanu m; - toscano, tabaci
nero). bacillu m tu scu m; anillodel -, cíng u lu m; caja
de cig arros, capsa sig aroru m; capsella síg a-
cifrado: per notas scriptu s. Sin: ex pacto ris; fu mar u n-, síg aru m (su ccensu m) sú g ere;
scriptu s. e síg arofu mu m vel v apores h au rire.
cifrar: arcanis notis scríbere. Sin: secretió ri- cigüeña: - del pedal, ansa pedalis. Sin: v ectis
bu s notis ex arare. Uso: mensaje cifrado, birotalis.
scriptu m arcanis vel secretió ribu s notis ex ara-
tu m. cigüeñal: (de u nmotor) asser (-ĕris m) anse-
rinu s. Sin: arbú scu la manibu lata.
cigarrera: (petaca para llevar cig arros) v.
petaca // (petaca para llevar cig arrillos) cilicio: (sacoovestidu raáspera) cilíciu m, ii
h ispanicaru m (vel conv olv u loru m, vel fasci- n. Sin: cilicina v estis vel tú nica; cilicinu m
cu loru m) th eca. Sin: fistu laru m nicotianaru m sag u m; saccu s cilicinu s // (fajade cerdas o
th eca. de cadenillas de h ierro con pu ntas, qu e se
llevaaraíz de lacarne por penitencia) cilí-
cigarrillo: h ispánica, ae f. Sin: h ispánu la; ciu m, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
h ispanilla; h ispaníola; conv olv ellu s; conv ó l- cíng u lu m; zona férreis rig ens cu spídibu s.
v u lu s; fascícu lu s; sig arellu m; sig áru la vel ci-
g áru la; sig arella vel sig arilla; sig áru lu s vel cilindrada: amplitu docy líndrica. Sin: mag -
cig áru lu s; conv olv ellu s tabáceu s; conv ó lv u - nitu domodioloru m. Uso: - total, modioloru m
lu s tabácinu s; tabaci fístu la vel cánnu la ; fís- consu mmata mag nitu do.
tu la nicotiana; bacillu m nicotianu m. Uso: -
confiltro, h ispánica colopraemu nita; - desni- cilíndrico: cy líndricu s, a, u m. Sin: cy lindra-
220
cinedrama
tu s; instar cy lindri; incy lindri formam; cy lin- cinceladura: caelatu ra, ae f. Sin: caelamen,
dri formam h abens. mĭnis n.
cilindro: Geom e Impr, cy lindru s, i m. Sin: cincelar: caelare. Sin: scálpere; dentatoscal-
(- de coch e) modíolu s, i m; (- de g ramó fono) proscú lpere.
cy lindru s. Uso: - compresor, cy lindru s pres-
só riu s. cincografía: zincog ráph ia sive -g raph īa, ae f.
Sin: zincotýpia; cadmiog ráph ia; cadmiotý-
címbalo: cýmbalu m, i n; comúnmente enpl. pia; zincog ráph ica ars; cadmiog ráph ica ars.
Uso: tocador, ra de -, cy mbalista, ae m;
cy mbalístria, ae f; tocar el -, cy mbalissare; cincotipia, v. cincog rafía.
cýmbala qu átere vel percú tere.
cine: (sala) cinematēu m, i n. Sin: cinemato-
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fu lcire. g raph ēu m. Uso: - al aire libre, cinematēu m
su bdiale; entrar al -, (in) cinematēu m ín-
cimbrear, v. cimbrar. g redi, intrare, introire; estar enel -, incine-
matēo esse, morari, manere; ir al -,
cimiento: su bstrú ctio, onis f. Sin: fu ndamen- cinematēu m adire, obire; incinematēu m ire,
tu m; fu ndationes (-u m fpl). Uso: - de piedra, inire; v enire; incinematēu m se conferre; ci-
statu men (-mĭnis n); statu minátio; poner nematēu m pétere; ir confrecu enciaal -, cine-
los -, statu minare; fu ndamenta iácere. matēu m frequ entare; salir del -, cinematēu m
ég redi, ex ire, relínqu ere; ab vel de cinematēo
cimitarra: acínaces, is (ac -em vel -en) m. ex ire; cinematēoég redi, ex ire; ¿ qu é se pro-
Sin: rú mpia (-ae f); falcatu s ensis. yectah oy enel -? , qu id h odie incinemato-
g raph ēo ex h ibetu r? // (técnica, arte,
cimógeno: zy mó g enu s, a, u m. indu stria) cínema, ătis n. Uso: - mu do, pellí-
cu lae mu tae; amante del -, cinématis amator
cimología: zy moló g ia sive -log īa, ae f. Sin: m, amatrix (-icis) f; enemig o, g adel -, ciné-
doctrina de fermentis. matis contemptor, osor m; cinématis con-
temptrix vel osrix (-icis) f; estu diode -, oecos
cimoscopio: zy moscó piu m, ii n. sive oecu s cinematog ráph icu s; prog ramade
-, cinématis prog ramma; ver -, cínema vel ci-
cinc: zincu m, i n. Sin: cádmia. Uso: ó xidode némata spectare; spectácu lu m cinematog rá-
-, spodos, i f; revestir de -, zincoáliqu id ob- ph icu m v ísere; v. cinematog rafía.
dú cere vel indú cere; álicu i rei cádmiam ob-
dú cere; revestido de -, zinco vel cadmiā cineasta: (creador de cintas cinematog ráfi-
obdu ctu s. cas) cineasta, ae m. Sin: cinématis ártifex vel
cu ltor; pellicu laru m au ctor; v. director (- ci-
cincel: caelu m, i n. Sin: scalpru m; dentatu m nematog ráfico) // (el qu e se dedicaalacine-
scalpru m. matog rafía) cinematog ráph icae artis cu ltor,
stu diosu s, peritu s // (actor, actriz de cine)
cincelado: (ppde cincelar) caelatu s, a, u m // actor cinematog ráph icu s m; actrix cinemato-
(cinceladu ra) v. estavoz. g ráph ica f.
cincelador: caelator, oris m. Sin: scalptor. cinedrama: cinematog ráph ica fábu la. Sin:
221
cinegética
cinematog ráph icu m drama (-ătis n). fico, cinematēu m pornog ráph icu m; - sexu a-
les, cinematea sex u ália // (arte) cínema, ătis
cinegética: cy neg ética, ae f. Sin: cy neg ética n. Sin: cinemató g raph u m; res cinematog rá-
ars; ars v enandi vel v enató ria. ph ica. Uso: - sonoro, cinemató g raph u m v ó ci-
bu s intersertu m; cinematog ráph ica v ísio
cineísta, v. cineasta. v ó cibu s copu lata; - sonoroy h ablado, cine-
mató g raph u m cánticis sermonibu squ e in-
cinemascope: cinemascope, es f; cinemascó - tersertu m.
piu m, ii nvel cinemascopēu m, i n.
cinescopio: cinematoscó piu m, ii n. Sin:
cinemateca: cineth eca, ae f. Sin: cinemato- tu bu s imag íneu s.
th eca; (cinematog raph ēi) pellicu laru m locu -
lamenta (-oru m npl); taeniolaru m cinesiatría, v. cinesiterapia.
(cinematog raph icaru m) repositó riu m vel re-
ceptácu lu m. cinesiterapia: cinesith erapīa, ae f. Sin: g ým-
nica cu rátio; g ýmnicae cu rationes.
cinemática: cinemática, ae f. Sin: cinemática
disciplina, doctrina, sciéntia. cinética: cinética, ae f. Sin: cinética rátio,
doctrina, sciéntia, ars; rátiode v elocitate vel
cinematografía: cinematog ráph ia sive -g ra- de motū s v elocitate; stú diu m motu m attin-
ph īa, ae f. Sin: cinematog ráph ica ars vel res. g ens.
Uso: - aptaparalapsicolog íade los niños,
cinematog ráph ia pu eroru m ánimis consentá- cinético: cinéticu s, a, u m. Sin: motó riu s.
nea, - estereoscó pica, cinematog ráph ia ste-
reoscó pica; dedicarse a la -, ad rem cinetoscopia: cinetoscó pia, ae f.
cinematog ráph icam se applicare.
cinetoscopio: cinetoscó piu m, ii n.
cinematografiar: cinematog raph are. Sin:
pellícu lam g y rare; cinematog ráph icas imág i- cingalés, v. ceilanés.
nu m séries confícere; cinematog ráph ice réd-
dere, imprímere, descríbere. cíngulo: cíng u lu m, i n.
222
circulación
223
circulante
circulante: circu mlatu s, a, u m. Uso: biblio- circunscripción: circu mscríptio, onis f. Uso:
teca-, biblioth eca circu mlata. - eclesiástica, circu mscríptioecclesiástica.
circular: adj inorbem circu mactu s vel sinu a- circunspección: v erecú ndia, ae f. Sin: cir-
tu s. Sin: orbi vel círcu losímilis; rotu ndu s (re- cu mspéctio; modéstia.
dondo) // (cartadirig idaamu ch os) epístu la
formalis. Sin: lítterae passim missae; lítterae circunstancia: (condició n concomitante)
circu lares. adiu ncta (-oru m npl). Uso: - ag ravante, ate-
nu ante, reru m adiu ncta g rav iora, tenu iora;
circularmente: inorbem. conformarse alas - h istó ricas y locales, se
ad témporu m locoru mqu e adiu ncta confor-
circulatorio: circu lató riu s, a, u m. Uso: sis- mare // (situ ació n) tempu s, ǒ ris n. Sin: con-
tema-, apparatu s sáng u ini diffu ndendo; sán- dício. Uso: responder a las -, tempó ribu s
g u inis circu laris flu x u s; sáng u inis per v enas assentire; témpori serv ire; seg ún las -, ex
diffú sio. témpore; protémpore; prore; tomar u nade-
liberació nseg únlas -, ad tempu s consíliu m
círculo: (áreacontenidadentrode lacircu n- cápere; consíliu m protémpore et prore cá-
ferencia) círcu lu s, i m. Sin: orbis (-is m); cir- pere // (ocasió n) occásio, onis f. Sin: oppor-
cú itu s (-u s m). Uso: - ártico, círcu lu s tú nitas, atis f.
árcticu s; el - central, círcu lu s médiu s; fig , -
vicioso, círcu lu s v itiosu s; v itiosu s v erboru m circunstancial: adiu nctiv u s, a, u m. Sin: tem-
circu ítio// (sociedad, clu b) sodálitas, atis f. poráriu s. Uso: amistades -, amicítiae tempo-
Sin: sodalíciu m; coetu s (-u s m); consociátio; ráriae.
socíetas; cong réssio; g rex (g reg is m). Uso: -
familiar, cong réssiofamiliáriu m; - de ju ven- circunvolución: (vu eltaorodeode alg u na
tu d cató lica, iú v enu m cath olicoru m coetu s, cosa) circu ítio, onis f. Sin: orbis; sinu s; cir-
sociétas, consociátio// (cenácu lo) círcu lu s, i cu mv olú tio// Anat, - cerebral, orbes cérebri;
m. Uso: - latino, círcu lu s latinu s; círcu lu s la- circu mv olú tiocérebri cu tis; - de las masas
tine loqu endi; - de amig os, amicoru m círcu - intestinales, intestinoru m circu mv olú tio.
lu s.
cirial: céreu s, i m. Sin: lu minare ; ceroferá-
circuminsesión: circu minséssio, onis f. riu m, ii n.
circunferencia: circu mferéntia, ae f. Sin: cir- cirrosis: cirrh osis, is f. Uso: - h epática, cir-
cú itu s; círcu lu s; círcinu s; circinatio; circu m- rh osis h epática; iécoris inflammátio.
cu rrens línea; línea rotu ndationis; línea in
g y ru m du cta; línea inorbem reflex a. Uso: - ciruela: pru nu m, i n. Uso: - blanca, pru nu m
del círcu lo, circinátiocírcu li. céreu m; ceréolu m; - pequ eña, prú nu lu m.
224
citar
cirugía: ch irú rg ia sive ch iru rg īa, ae f. Sin: ars f. Sin: mictu alis v esicae inspéctio; u rinae v e-
ch irú rg ica; ch irú rg ica medicina; medicina sicae inspéctio. Uso: h acer la-, u rinae v esi-
v u lnerária. Uso: - dental, ch irú rg ia odontoiá- cam introspícere.
trica; - plástica, ch irú rg ia plástica.
cistoscopio: cy stoscó piu m, ii n. Sin: instru -
cirujano: ch iru rg u s, i m. Sin: sector; v u lne- mentu m mictu ali v esicae introspiciendae.
ráriu s; médicu s v u lneráriu s.
cistotomía: cy stotó mia sive cy stotomīa, ae f.
Cisjordania: Cisiordánia, ae f. Uso: de -, Sin: (mictu alis) v esicae séctio.
cisiordánicu s.
cita: (h oray lu g ar enqu e convienenencon-
cisma: sch isma, ătis n. Sin: discídiu m; ab trarse dos personas) constitu tu m, i n. Sin:
u nitate Ecclésiae seiú nctio, desiú nctio, sepa- condictu m; tempu s locu squ e (ad conv enien-
rátio; ab Apostó lica Sede (vel a RomanoPon- du m). Uso: lu g ar de la-, constitu tu s locu s;
tífice) seiú nctio. locu s ad conv eniendu m dictu s; h orade la-,
constitu tu m tempu s; acu dir a u na -, ad
cismático: sch ismáticu s, a, u m Sin: díssi- constitu tu m v enire; v enire ad condictu m; áli-
dens; ab u nitate Ecclésiae (vel ab Apostó lica qu em conv enire; fijar u na - con alg u no,
Sede, vel a RomanoPontífice) seiu nctu s, di- constitu tu m fácere; tempu s locu mqu e
siu nctu s, separatu s. constitú ere vel praestitú ere cu m áliqu o; pedir
u na-, locu m tempu squ e pó scere; tener u na-
cisne: cy cnu s, i m. Sin: olor. Uso: de -, conalg u ien, cu m áliqu oh abere constitu tu m
cy cnēu s; olorinu s; fig , cantodel -, su prema // (pasaje textu al qu e se reprodu ce de u n
v ox (alicú iu s). texto) locu s, i m. Sin: locu s allatu s vel prola-
tu s. Uso: - de Ciceró n, Ciceronis locu s; - po-
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden éticas, poëtaru m loci.
-, OrdoCisterciensis // su st Cisterciensis, is
m. citación: v ocátio, onis f. Sin: iniu s v ocátio;
áctiov ocandi iniu s.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptácu lu m
aqu ae plú v iae. Uso: ag u ade -, aqu a cister- citar: (avisar au noseñalándole día, h oray
nina vel collectiv a. lu g ar paratratar de alg únneg ocio) álicu i vel
cu m áliqu otempu s et locu m (colloqu endi)
cístico: cýsticu s, a, u m. Uso: condu cto-, ca- constitú ere // (referir textu almente loqu e otro
nalis cýsticu s. h a dich o o escrito) v erba (las palabras),
locu m (el pasaje) alicú iu s afferre, proferre,
cistícula: fellis v esícu la. Sin: cy stis (-is f) referre; commemorare. Uso: - aHomero, Ho-
fellis. meru m (vel illu d Homeri) commemorare; - a
Plató n, Platonis locu m afferre; - u nejemplo,
cistiféllea: cy stis féllea. Sin: fellis v esícu la. ex emplu m pró dere, prodú cere, propó nere;
ex emplou ti; - au nocomoejemplo, áliqu em
cistitis: cy stitis, ǐdis f. Sin: v esicae vel v esí- inex emplu m indú cere; - u napru eba, testi-
cu lae inflammátio; cy stis inflátio. mó niu m proferre // (emplazar au noante u n
ju ez) citare áliqu em. Sin: iniu s v ocare; in
cistoscopía: cy stoscó pia sive cy stoscopīa, ae iu díciu m arcéssere; ad iú dicem v ocare. Uso:
225
cítara
- au nocomotestig o, áliqu em testem citare; de -, civ itatem adipisci; pedir la- enotroEs-
citare áliqu em intestimó niu m; testem citare tado, civ itatem mu tare; perder el derech ode
ináliqu id. -, civ itatem amíttere; qu itar au noel derech o
de -, civ itatem álicu i adímere; tener -, civ ita-
cítara: cíth ara, ae f. Uso: tocar otañer la-, tem h abere.
cith arizare.
ciudadano: adj cív icu s, a, u m // su st civ is, is
citarista: cith arista, ae m; cith arístria, ae f. mf. Uso: - blanco, civ is albícolor vel albi co-
loris; - neg ro, civ is nig ri coloris; - h onorario
cítiso, v. codeso. de Berlín, h onoráriu s civ is Berolinensis; - del
mu ndo, civ is orbis terraru m.
citofagía: cy toph ág ia sive -ph ag īa, ae f.
civil: adj civ ilis, e // fig h u manu s, a, u m. Sin:
citófono: citó ph onu m sive citoph ōnu m, i n; ex cu ltu s // su st civ is, is m.
citoph ó niu m, ii n.
civilista: iu ris civ ilis peritu s. Sin: actor priv a-
citología: cy toló g ia sive -log īa, ae f. Sin: taru m cau saru m.
cellu laru m doctrina vel sciéntia.
civilización: civ ilizátio, onis f. Sin: civ ílitas;
citológico: cy toló g icu s, a, u m. civ ilis cu ltu s (-u s m); cu ltu s h u manu s; ani-
moru m cu ltu ra; h u manitatis cu ltu s; h u manu s
citoplasma: cy toplasma, ătis n. civ ilisqu e cu ltu s; cu ltu s atqu e h u mánitas.
Uso: la- actu al, civ ilizátioh odierna; - consu -
citostoma: cy tó stoma, atis n. mista, civ ilis cu ltu s reru m consu mendaru m; -
cristiana, ch ristiana h u mánitas; - g rieg ay ro-
citrato: citratu m, i n. Sin: sal cítricu m; sal cí- mana, h u manu s cu ltu s Graecoru m et Roma-
tricu s; sal citratu m vel citratu s. noru m; - moderna, recentior civ ilis cu ltu s; -
mu ndial, cu nctoru m h ó minu m cu ltu s civ ilis;
cítrico: cítricu s, a, u m. Uso: ácido-, ácidu m - occidental, h u manitatis cu ltu s occidentalis;
cítricu m. - u niversal, cu ltu s h u manitasqu e g éntiu m; -
del amor y de lavida, amoris v itaequ e cu ltu s;
city: média u rbs. lacau sade la-, civ ilis cu ltu rae h u manitatis-
qu e cau sa.
ciudad: u rbs, u rbis f (- g rande); ó ppidu m, i n
(- de provincia); cív itas, atis f (conju ntode civilizado: civ ilizatu s, a, u m. Sin: cu ltu s.
ciu dadanos). Uso: - indu strial, artificiosa
u rbs; u rbs indú stria; - fantasma, u rbis simu - civilizar: civ ilizare. Sin: u rbanu m fácere, ad
lacru m. h u manitatem informare, conformare, ex có -
lere; ad civ iles mores rev ocare; h u manu m
Ciudad del Vaticano: Cív itas Vaticana. cu ltu m indú cere; h u manocu ltu ex có lere; in
h u manu m cu ltu m civ ilemqu e dedú cere // ci-
ciudadanía: cív itas, atis f. Uso: - h onoraria, vilizarse, ad h u manitatem conformari, éx coli,
cív itas h onorária; conferir au nola-, civ ita- informari. Sin: h u maniorem fíeri; feritatem
tem álicu i dare, impertire, impertiri, larg iri; ex ú ere.
áliqu em civ itate donare; obtener el derech o
226
clase
civilmente: civ íliter; (u rbanamente) u rbane. clarión: creta, ae f. Sin: g ýpseu m bacillu m
vel g ráph iu m.
civismo: pátriae cáritas. Sin: civ ilis ánimu s;
civ ile stú diu m. clarisa: clarissa, ae f. Sin: claralis vel claren-
sis v irg o; soror relig iosa a Sancta Clara nu n-
cizaña: (planta) zizánia, ae f; zizánia, oru m cu pata.
npl. Sin: ló liu m; h erba nocens // fig , discó r-
dia. Uso: sembrar -, discó rdiam concitare; clarividencia: facu ltas long inqu a perci-
discó rdias ex citare vel sérere (enmediodel piendi. Sin: div inátio; v aticinátio// (penetra-
pu eblo, inv u lg u s); dissensiones commov ere ció n, perspicacia) perspicácitas, atis f . Sin:
vel fácere. sag ácitas; mentis acu men.
clan: stirps, stirpis f. Sin: g enu s; g ens // (ca- claro (enu nbosqu e): rárior silv a.
marilla) impenetrábile sodalíciu m; inacces-
síbile consó rtiu m; sodalíciu m profanos claroscuro: (conveniente distribu ció nde la
ex clu dens // (claqu e) v. estavoz. lu z y de las sombras enu ncu adro) apta lu cis
et u mbrae míx tio. Sin: lu menet u mbra; lú -
clandestinidad: clandestínitas, atis f. Uso: minu m u mbraru mqu e rátio// (diseño o di-
vivir enla-, v itam clandestinam dég ere. bu joqu e notiene más qu e u ncolor sobre la
su perficie enqu e se pinta) monoch ró maton,
clandestino: clandestinu s, a, u m. Sin: occu l- i n. Sin: monoch ró matos pictu ra; u nícolor vel
tu s; secretu s. u nīu s coloris pictu ra.
claque: tu rba plau soru m. Sin: tu rba plau dén- clase: (divisió nde estu diantes) sch olae clas-
tiu m. sis (-is f). Uso: - mixta, classis promíscu a vel
commu nis; alu mnos de las - su periores, dis-
clara: albu men, mĭnis n. Sin: albu m ov i. cípu li clássiu m su perioru m // (au la) sch ola,
ae f // (lecció n) léctio, onis f. Sin: praeléctio;
claraboya: tecti fenestella. sch ola. Uso: - particu lares, priv atae sch olae;
institú tiosu bsidiária; - de latín, sch ola latina;
claretiano: adj claretianu s, a, u m. Uso: mi- h oras de -, h orae institu tó riae; h oras de - se-
sionero-, missionáriu s claretianu s // su st cla- manales, sch olae h ebdomadales; ensu s -, in
retianu s, i m. Sin: só ciu s vel sodalis praelectió nibu s su is; dar -, lectiones dare vel
claretianu s. trádere; praelectiones h abere; dar - particu -
lares, priv atas sch olas h abere; ¡venal frente
clarín: clarinu m, i n. Sin: tu ba clarísona. de la-!, v eni ante classem! // (categ oríade
ciu dadanos) classis, is f. Sin: ordo; g enu s.
clarinete: (instru mento) clarínu lu m. Sin: Uso: - alta, classis su perior; - dominante,
tíbia clarísona // (qu ienlotoca) clarinista, ae classis dó minans; - media, médiu s ordo;
m. média cív iu m classis; classis médiae condi-
cionis; h ó mines médiae fortu nae; h ó mines
227
clásicamente
228
cleptómano
claustrofobia: clau stroph ó bia sive -ph obīa, clavicembalista: clav icy mballista, ae m; cla-
ae f. Sin: clau stri vel clau stroru m pav or; clau - v icy mballístria, ae f.
soru m locoru m formīdo.
clavicímbalo, v. clavicémbalo.
cláusula: cláu su la, ae f. Sin: terminátio. Uso:
- rítmicas, cláu su lae vel terminationes nu me- clavicímbano, v. clavicémbalo.
rosae; tipos de cláu su las, clau su laru m g énera
vel formae. clavicordio: clav ich ó rdiu m, ii n.
clausura: clau su ra, ae f. Sin: monach alis clavícula: clav ícu la, ae f.
clau su ra.
clavija: (taru g u illoparaensamblajes opara
clavado: clav atu s, a, u m. Sin: confix u s, a, tapar u nag u jero) pax illu s, i m. Sin: épig ru s;
u m. Sin: clav i affix u s. cu néolu s; cláv u lu s // (piezaeninstru mentos
músicos) v erticillu s, i m // (piezaqu e se co-
clavadora: instru mentu m clav is immittendis. nectaalabase de u nench u fe, paraestable-
cer u n contacto eléctrico) spina (-ae f)
clavar: clav are. Sin: confíg ere; clav is affí- contactū s.
g ere.
clavo: clav u s, i m. Uso: el qu e h ace clavos y
clave: clav is, is f. Uso: - de violín, clav is v io- clavijas, clav áriu s, ii m; fábrica de clavos,
línica // (sig nos convenidos paraescribir en clav oru m officina; tiendade clavos, clav o-
cifrau otros distintos de los u su ales) notae, ru m taberna; su rtido de clavos, clav oru m
aru m fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel ar- cong éries // (capu llosecode laflor del cla-
canae, vel occu ltae) notae. Uso: explicació n vero) cary oph y llu m vel g ary oph illu m, i n.
de la-, secretaru m notaru m ex plicátio, ex pla-
nátio, interpretátio; - paraexplicar las ins- claxon: bú cina, ae f. Sin: appropinqu antis
cripciones, clav is ad ex plicandas (vel occu rrentis, vel adv enientis) au tocineti
inscriptiones // (noticiaoideapor lacu al se v ox ; sonoru s au tocineti index .
h ace comprensible alg oqu e eraenig mático)
v ia vel áditu s (-u s m) ad áliqu id. Uso: dar la clemátide: clématis, ĭdis f; clematitis, ĭdis f.
- de u nproblema, áliqu id ex planare, ex pli-
care; encontrar la- de alg o, áliqu id intellé- clepsidra: clépsy dra, ae f. Uso: el qu e h ace o
g ere; intellig endi v iam inv enire // (Arq, vende clepsidras, clepsy dráriu s, ii m.
piedraconqu e se cierrael arcoobó veda)
médiu m sax u m. cleptomanía: cleptománia sive -manīa, ae f.
Sin: fu rácitas; fu randi libido; ínsita fu randi
clavel: dianth u s, i m. Sin: cary oph illu m vel libido; ing éniu m fu randi.
g ary oph y llon; dianth u s cary oph y llu s.
cleptómano: cleptó manes, is m. Sin: fu rax ,
clavero, v. g iroflé ācis ; insanu s fu r; cleptomániā affectu s vel la-
borans.
clavicémbalo: clav icýmbalu m, i n. Uso:
229
clergyman
clergyman: sacerdotalis v estis laicoru m more vel statu s (-u s m). Uso: - áspero, caeli aspé-
confecta. ritas; - mu y benig no, caelu m mitíssimu m, -
g lacial, g laciale caelu m; - malsano, aër pés-
clerical: adj clericalis, e // su st clericoru m tilens ; - pesado, caeli g ráv itas; - sano, caeli
(vel ecclesiasticoru m, vel cleri) fau tor m vel salú britas; salu bre caelu m; - tó rrido, tó rri-
fau trix f. du m caelu m; - variado, caeli v aríetas; el - del
mu ndo, clima mu ndanu m; cambios de -, caeli
clericalismo: clericalismu s, i m. Sin: fav or statū s mu tationes; - u noodos g rados más be-
incleru m; fav or erg a cléricos vel ecclesiásti- nig noseg únlaescalaCelsiu s, caelu m u no
cos; incléricos stú diu m; stú diu m fav endi clé- du obu sv e g rádibu s celsianis mítiu s.
ricis.
climático: climáticu s, a, u m. Sin: caeli (g en);
clericalizar: clericalizare. ad clima áttinens.
clérigo: cléricu s, i m. Uso: - Reg u lares de la climatología: climatoló g ia sive -log īa, ae f.
Madre de Dios, Ordo Clericoru m Reg u lá- Sin: clímatu m stú diu m.
riu m a Matre Dei; - vag o, cléricu s v ag u s.
climatérico: climactéricu s, a, u m. Sin: scán-
clero: cleru s, i m. Uso: - extranjero, cleru s silis, e; scalaris, e. Uso: año-, climacter, ēris
alieníg enu s vel éx teru s; - indíg ena, cleru s in- m; tiempo-, v. climaterio.
díg ena, indíg enu s, pátriu s, domésticu s; - re-
g u lar, cleru s reg u laris; - secu lar, cleru s climaterio: climactéricu m tempu s (-poris n)
saecu laris // pequ eñoclero, pu eri altari inser-
v ientes vel ministrantes; pu eroru m altari mi- clímax: (g radació n) g radátio, onis f. Sin:
nistrántiu m coetu s. prog réssio.
clima: clima, ătis n. Sin: caelu m; caeli natu ra clipper: (velero) v elocíssima scaph a v elífera
230
coalición
clítoris: clítoris, is (ac -in) vel ĭdis f. clown: ridicu láriu s, ii m. Sin: scu rra; lú diu s;
sánniu s.
clon: clonu m, i n; clon, onis m. Uso: u na
compu tadora-, compu tatru m h ýbridu m. club: coetu s, u s m. Sin: sodalíciu m; sodáli-
tas; socíetas; consociátio; círcu lu s. Uso: - de-
clonación: clonátio, onis f. Sin: clonizatio; portivo, sodalíciu m ath léticu m; sodálitas
cló nesis; cló nitu s, u s m; clonifactu m, i n. corpó ribu s lú dicre ex ercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotarioru m coetu s; - de fútbol,
clonado: clonizatu s, a, u m. Sin: clonifactu s. socíetas pedilú dii
Uso: oveja-, ov is clonizata.
clueca: g allina matrix . Sin: mater g allina;
clonar: clonare. Sin: clonifácere; clonizare; g allina íncu bans vel qu ae íncu bat (cu ando
clonítu i ó peram dare. Uso: - fetos h u manos, empolla); g allina nu trix (cu ando cría los
fetu s h u manos clonare; licencia, permisode pollitos).
-, licéntia vel permíssioclonizandi.
cluniacense: clu niacensis, e.
clorato: sal ch ló ricu m; sal ch ló ricu s.
coacción: conatu s, u s m. Uso: intentos de -
clorhidrato: ch lori h y dratu m. psicoló g ica, conatu s ipsos ánimos coërcendi.
231
coaxial
cobertera: operimentu m, i n. Sin: opércu - cocción: decó ctio, onis f. Sin: coctu ra.
lu m.
coche : (carru aje g eneralmente de cu atro
cobertizo: (tech ovoladizo) téctu lu m pénsile. ru edas) raeda, ae f. Sin: cu rru s, u s m. Uso: -
Sin: pénsilis su bg ru nda ; pénsile su bg rú n- cu na, cu rru s pú erov eh endo; - fúnebre, cu rru s
diu m // (sitiocu bierto, g eneralmente toscoy fu nestu s // (au tomó vil) au tocinetu m, i n. Sin:
sencillo) receptácu lu m, i n. Sin: repositó - au toraeda; au tocu rru s; au tov eh ícu lu m; cu rru s
riu m; teg u latu m. Uso: - parareparar las mie- au tomó bilis vel au tomatáriu s. Uso: - ambu -
ses de lallu via, nu biláriu m. lancia, raeda circu mforánea; - blindado, au -
toraeda cataph racta vel loricata; cu rru s
cobertor: (cu brecama; frazada), v. estas aeratu s au tomatáriu s; - bomba, au tocinetu m
voces. py ró bolo dolose instru ctu m; - capilla, sa-
cellu m au tomatáriu m; su brotatu m sacellu m
cobrador, ra: ex actor, oris m; ex actrix , icis au tomatáriu m; - “Dacia”, au tocinetu m fabri-
f. Uso: - de impu estos: apodecta, ae m; tribu - cationis, cu i nomen“Dacia”; - descu bierto,
toru m ex actor m vel ex actrix f; pecú niae pú - au tocinetu m intectu m; - eléctrico, au tocine-
blicae coactor m vel coactrix f. tu m eléctricu m; - estacionado, au tocinetu m
statu tu m; - “Fiat” u sado, au tocinetu m Fiat,
cobranza: (acció nde cobrar) ex áctio, onis f. áliu m ante h abens possessorem; - fúnebre,
Uso: h acer las cobranzas, débitam pecú niam au tocu rru s fú nebris; - Mercedes Benz, au to-
ex íg ere // (efectode cobrar) pecú nia ex acta, cinetu m mercedó niu m; - nacional, cu rru s
coacta, collecta. Sin: nu mmi accepti mpl. au tomatáriu s domésticu s; - Opel, au tocine-
tu m opelianu m; - parlante, au tocinetu m lo-
cobrar: accípere (pecú niam). qu ens; - particu lar, au tocinetu m priv atu m; -
patru llero, au tocinetu m circu mspectó riu m; -
cobre: aes, aeris n. Uso: - rojo, cu pru m; mina pensante, au tocinetu m có g itans; - pequ eño,
de -, fodina aeris; fodinae aeráriae. au toráedu la; - provistode dos motores, au to-
cinetu m bimotrale; au tocinetu m binoru m
232
coco
233
cocotero
234
colaborador
cohabitar: coh abitare. Uso: el qu e coh abita, coincidir: cong rú ere. Sin: conv enire; conso-
coh abitator, oris m; laqu e coh abita, coh abi- nare.
tatrix , icis f.
coito: có itu s, u s m. Uso: - h eterosexu al, h o-
cohesión: coh áesio, onis f. Uso: - de los áto- mosexu al, có itu s h eterosex u alis, h omosex u a-
mos, átomi inter se coh aerescentes // (fig , lis.
u nió n) animoru m coniú nctio.
cojín: pu lv illu s, i m.
cohesor: tú bu lu s u ndis electromag néticis in-
dicandis. cojinete: (piezaenlaqu e g irau neje) cu bile,
is n. Uso: - de bolas, cu bile sph aeru laru m.
cohete: (- pirotécnico) rádiu s, ii m. Sin: ig nis
v olans; v olans rádiu s; rádiu s pýriu s, lú cidu s, col: brássica, ae f. Sin: cau lis, is m. Uso: - fer-
micans; míssile py riu m. Uso: - de señala- mentada, brássica fermentata; cau lis ácidu s;
miento, rádiu s pýriu s qu i sig nificationis - rizada, brássica crispa.
cau sā adh ibetu r; señal dadaconu n-, sig nifi-
cátiorádiopýriofacta; lanzar u n-, rádiu m cola: (h ilerade personas qu e esperanalg o)
pýriu m su blime ex péllere; se levanta en el ex spectántiu m ordo. Sin: séries, ēi f. Uso:
aire u n -, rádiu s py riu s su blime fertu r // h acer -, in ó rdine esse; en série stare vel
(armade g u erraoinstru mentode investig a- adstare // (pastade g elatinaqu e sirve para
ció ncientífica) míssile, is n. Sin: roch eta sive peg ar) g lu ten, tĭnis n. Sin: g lú tinu m; g lu s,
ru ch eta, ae f. Uso: - espacial, míssile spatio- g lu tis f. Uso: fabricante de -, g lu tináriu s //
ru m; - sondaode reconocimiento, specillu m; (extremidad posterior del cu erpo) cau da, ae f.
- soviético, sov iéticu m míssile; - teledirig ido, Sin: penis, is m // (porció nqu e enalg u nas
míssile telerectu m vel teledirectu m; - de ropas talares se prolong apor laparte poste-
larg oalcance, ru ch eta long i spátii; lanzar co- rior y se lleva comúnmente arrastrando)
h etes alalu na, alos espacios interplaneta- cau da, ae f. Uso: llevar la-, tráh ere cau dam
rios, ad lu nam, ad intermú ndia missília // (- ocabellerade cometa) lú cida fax (facis
iácere; missílibu s lu nam, intermú ndia pétere. f) // (- de pescado) ich th y ocolla, ae f.
cohibente: instru mentu m có h ibens. Sin: cor- colaboración: cooperátio, onis f. Sin: só cia
pu s obstans. (vel sociata, vel consociata, vel mú tu a) ó pera
ináliqu a re; commu nis nisu s (-u s m). Uso: -
cohombro: cú cu mis, mĕris m vel cú cu mis, is internacional, mú tu a inter nationes ó pera; -
( ac -im, abl. -i) m. política, sociata ó pera ad rem políticam spec-
tans; en -, sociā ó perā; consociatis v íribu s;
coiffeur: capilloru m concinnator. libro escrito en -, liber sociatā aliqu oru m
ó perā scriptu s.
coima: illícitu m pecú niae donu m. Uso: so-
bornar concoimas, aere domare. colaboracionista: adiu tor (-oris m) vel adiu -
trix (-icis f) contra pátriam.
coincidencia: conv eniéntia, ae f. Uso: - de
h ech os, conv eniéntia reru m; - de ideas, con- colaborador, ra: laboris vel ó peris só ciu s m,
v eniéntia sententiaru m. só cia f. Sin: sodalis (-is mf) ó peris; laboris
consors (-sortis mf); sy nerg u s (-i m); adiu tor
235
colaborar
m, adiu trix f (ináliqu a re, ad áliqu id); au x ilia- g omaplu ma, cú lcita e g u mmi plú mea; - de
ris (-is mf); au x iliáriu s m; au x iliária f; labo- lana, cú lcita lánea; - de mu elles, ínstitae,
ru m párticeps (-cĭpis mf); collaborator, oris aru m fpl; - de plu ma, plu máciu m, ii n; cú lcita
m; collaboratrix , icis f. Uso: nu estro-, ó peris plú mea.
nostri só ciu s.
colchonero, ra: cu lcitáriu s vel cu lcitráriu s, ii
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cu m m, cu lcitária vel cu lcitrária, ae f. Sin: cu lci-
áliqu oó peram sociare vel nav are; adiu tricem taru m confector m, confectrix f.
ó peram álicu i praestare. Uso: - estrech amente
conalg u ien, arte (vel arcte) cu m áliqu ocoo- colchoneta: cu lcítu la vel cu lcitella, ae f. Sin:
perari. parv a cú lcita.
colback: pellíceu s (Ru ssoru m) píleu s. Sin: coleccionista: stu diosu s (alicú iu s rei) collec-
cápitis teg u mentu m pellíceu m. tor m; stu diosa collectrix f. Sin: qu i vel qu ae
stu diose (áliqu id) có llig it.
colcha, v. cu brecama.
colecta: (recau dació n h ech a por lo común
colchón: cú lcita vel cú lcitra, ae f. Uso: conu nfincaritativo) stips (stipis f) collatícia.
- neu mático, - de aire, cú lcita inflábilis; - de Sin: collecta; pecú nia collecta. Uso: h acer
236
colérico
u na-, pecú niam vel stipem collíg ere, có g ere, Sin: discípu la; edu canda; institu enda pu ella.
conferre // (oració nde lamisaqu e rezael sa-
cerdote antes de laepístola) collecta, ae f. colegialidad: colleg ialis rátio. Sin: collég ii
consensu s (-u s m) vel v is.
colectividad: commú nitas, atis f. Sin: coetu s
(-u s m) h ó minu m. Uso: - ju día, commú nitas colegialmente: commú niter. Sin: totíu s
iu dáica. collég ii consensu .
237
colesterina
praeceps // (relativo al có lera) ch oléricu s. collar: (adornofemenil; insig niade alg u nas
Sin: ad ch ó leram pértinens // (enfermode có - mag istratu ras, dig nidades y ó rdenes de ca-
lera) ch ó lerā affectu s vel laborans. ballería) torqu es vel torqu is, is mf. Sin:
collare, is n; línea. Uso: - de laAnu nciada,
colesterina, v. colesterol. collare vel torqu is ab Annu ntiata; - de perlas,
torqu is g emmatu s vel g emmata; torqu is bac-
colesterol : ch olesterolu m, i n. Sin: ch oles- catu s vel baccata; línea marg aritaru m vel ex
terinu m. marg aritis ; - de u naorden, torqu is ornamen-
táriu s vel h onoráriu s // (aro qu e se ciñe al
coleta: con-, crinicau datu s, a, u m. pescu ezo de los animales domésticos)
collare, is n.
colgador: (colg adero) tendícu lae, aru m fpl.
Sin: v éstiu m su stentácu lu m; paenu láriu m. collera: (- de tirootracció n) h élciu m, ii n.
colgadura: palla, ae f. Sin: parastroma, ătis colmenar: apiáriu m, ii n. Sin: alv eáriu m;
n. alv eare, is n.
colilla: (restodel cig arroqu e se tira) ciccu m, colofón: có loph on, onis m.
i n. Uso: colillas qu e h u mean, cicca fu mántia.
Colombia: Colu mbia, ae f.
colillero: cicca có llig ens.
colombiano: adj colu mbianu s, a, u m // su st
Coliseo: Colossēu m, i n. Sin: Fláv iu m am- Colu mbianu s, i m.
ph ith eatru m.
colon: colu m vel colon, i n. Sin: intestinu m
colisión: collísio, onis f. Sin: allísio; collisu s, crassu m, láx iu s, pléniu s.
u s m; concú ssio// fig conflictu s, u s m.
Colón: Cristó bal -, Ch ristó ph oru s Colu mbu s.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammátio;
crassi (vel latioris, vel lax ioris, vel plenioris) colonia: (conju ntode personas qu e vande
intestini inflammátio. u nlu g ar aotroparapoblarloocu ltivarlo, o
parah abitar enél) coló nia, ae f // (territorio
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (de- fu erade lanació nqu e loh izosu yo, y ordina-
presió nsu ave por donde se pu ede pasar fá- riamente reg idopor leyes especiales) coló -
cilmente de u n lado a otro de u na sierra) nia, ae f. Sin: rég io vel nátio su biecta;
cliv u s, i m. pó pu lu s su biectu s // - escolar, parv u loru m vel
238
columnata
colonización: (movimientode població nde colosal: colossēu s, a, u m. Sin: coló ssicu s; co-
u npaís aotro) coló niae vel colonoru m de- lossu s; ing ens; enormis.
dú ctioináliqu am reg ionem. Sin: coló niae in
áliqu a reg ione constitú tio vel collocátio // columna: (pilar) colu mna, ae f. Sin: pila, ae
(transformació n de u n país en u n teritorio f. Uso: - de pu ente, pila pó ntilis // - vertebral,
dependiente de lametró poli) pó pu li redáctio colu mna v ertebralis. Sin: v ertebraru m séries
inpró priam coló niam; v. colonial. vel spina; dorsi spina // Mil ag men, mĭnis n.
Uso: - motorizada, ag mencú rru u m; - blin-
colonizar: coló niam dedú cere (ináliqu am re- dada, ag mencú rru u m loricatoru m.
g ionem) // (formar oestablecer u nacolonia)
coloniam in áliqu a reg ione có ndere vel columnata: pó rticu s, u s f. Sin: peristýliu m;
constitú ere // (someter u npu ebloarég imen colu mnaru m ordo. Uso: - del Bernini, berni-
colonial) v. colonial. niana pó rticu s.
239
columnita
coma: (estadopatoló g ico) coma, ătis n. Sin: combate: pró eliu m, ii n. Sin: certamen,
v eternu s; sopor; torpor; sopor g rav is; morbo- mĭnis n. Uso: - sing u lar, certamensing u lare;
su s sopor; torpor letalis. Uso: entrar en-, ob- - naval, aéreo, pró eliu m nav ale, aériu m;
torpéscere; estar en -, torpēre v eterno // dejar au nofu erade - (enel boxeo) protrú -
(sig noortog ráfico) comma, ătis n. Sin: v ír- dere áliqu em ex tra certamen; protru su m áli-
g u la. Uso: marcar las -, v írg u lis distíng u ere. qu em dev íncere.
comadre: (madrina) commater, tris f. Sin: combés: steg a, ae f. Sin: foru s, i m; foru m, i
promatre // (partera) v. estavoz. n.
comandante: praefectu s, i m. Sin: praepó - combinado: (có ctel) v. estavoz // Dep, v. se-
situ s; centú rio, onis m. Uso: - g eneral, leccionado.
praefectu s maior; - su premo del ejército,
imperator; - de artillería, praepó situ s py ro- combinatorio: combinató riu s, a, u m. Uso:
ballistariis; - de aviació n, aériae classis prae- método-, combinató ria méth odu s.
fectu s; - de caballería, mag ister équ itu m;
- de los coraceros, praefectu s équ itu m lori- combinar: compó nere. Sin: coniú ng ere.
catoru m; - de los g u ardacostas, praefectu s Uso: - los colores, colores temperare.
classis praesidiáriae; - de laLeg ió nde h onor,
240
cómic
combustible: adj combu stíbilis, e // su st comenzar: tr incípere. Sin: incoh are vel in-
combu stíbile, is n. Sin: materia combu stíbi- ch oare. Uso: ¿ por dó nde comienzo? , u nde in-
lis; materies (-ēi f) combu renda; ig nis mate- cípiam? // intr inítiu m h abere. Sin: oriri.
ria; alimentu m ig nis.
comerciable: mercábilis, e. Sin: v endíbilis.
comedia: comó edia, ae f. Sin: fábu la. Uso:
- radial, radiofó nica, fábu la radioph ó nica; comercial: commercialis, e. Sin: mercató -
- televisiva, lu du s telev isíficu s // - de carác- riu s; neg otiató riu s; neg otialis; ad mercatu ram
ter, statária comó edia; - de enredo, comó edia spectans. Uso: ciu dad -, u rbs a mercató ribu s
motó ria // componer comedias, comó edias celebrata.
fácere vel scríbere; desaprobar u na -,
comó ediam improbare; desech ar u na -, comerciante: mercator, oris m; mercatrix ,
comó ediam reícere; representar u na -, icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercatu ram
comó ediam vel fábu lam ág ere, ex h ibere; ad ex ercens. Uso: - al por mayor, neg otiator; ne-
scaenam édere // de -, có micu s, a, u m. g ó tians, - al por menor, al menu deo, ínstitor;
v énditor.
comediógrafo: comoedió g raph u s, i m. Sin:
comoediaru m scriptor; có micu s. comercio: (acció n de comerciar) commér-
ciu m, ii n. Sin: mercatu ra; neg otiátio. Uso: -
comedor: (piezadestinadaparacomer) ce- exterior, commérciu m ex ternu m; mercatu ra
nácu lu m, i n. Sin: cenátio; refectó riu m; epu - ex terna; - ilícito, - clandestino, commérciu m
lató riu m; triclíniu m; conclav e epu lare; oecu s fu rtiv u m; - interior, mercatu ra v ernácu la; -
refectó riu s. Uso: - pequ eño, cenatiú ncu la // intermediarios, mercatu ra intermédia; libre -,
(qu e come mu ch o) comestor vel comesor, líberu m commérciu m; - mu ndial, commér-
oris m. ciu m mu ndanu m // (tienda, almacén, estable-
cimientocomercial) v. tienda.
comendador: (caballerode u naordenmili-
tar qu e tiene encomienda) commendator, oris comestible: escu lentu s, a, u m. Sin: edū lis, e
m. Sin: equ es (équ itis m) commendator; tor- // comestibles, escu lenta, oru m npl. Sin: edú -
qu atu s equ es; equ es beneficiáriu s. Uso: - de lia, iu m npl; cibaria, oru m npl.
laOrdende Malta, Equ es Melitensis benefi-
ciáriu s; - de la Orden de S an Greg orio cometa: (ju g u ete) áqu ilo, onis f. Sin: áqu ila
Mag no, Torqu atu s Equ es Ordinis Greg oriani. ch artácea; aqu ilina ex lev i ch arta fig u ra. Uso:
remontar u na-, aqu ilonem su blime ferre //
comentar: commentari. Sin: ex planare; com- (astroerrante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
mentárioillu strare; annotatió nibu s instrú ere. stella vel sidu s (-dĕris n) cometes; stella cri-
Uso: - poemas, cármina commentari. nita; stella cincinnata.
241
comicio
242
compañero
// (encarg o) cu rátio, onis f. Sin: procu rátio; tricto) Británnicae Commu nitatis Domínia;
neg ó tiu m; mandatu m (particu larmente de Británnici Impérii Domínia; (ensentidolato)
encarg overbal). Uso: dar - au no, cu ratio- Británnica Nationu m commú nitas, socíetas,
nem álicu i commíttere; neg ó tiu m álicu i dare consociátio.
u t + su bj; commíttere, mandare álicu i áliqu id
faciendu m; commíttere, mandare álicu i u t vel cómoda: armaríolu m, i n. Sin: armaríolu m
ne + su bj. locu latu m vel mú ltiplex .
comisionar, v. comisió n(dar comisió n). compact disc, CD: discu s compactu s. Sin:
orbícu lu s compactu s; ph onodiscu s compac-
comisionista: mandatoru m confector vel per- tu s.
fector.
compadre: có mpater, tris m // (coloq, amig o
comité: comitatu s, u s m. Sin: consíliu m; oconocido) compar, ăris m. Sin: amicu s; só -
coetu s (-u s m); delecti, oru m mpl, delectae, ciu s; sodalis.
aru m fpl (de mu jeres solas). Uso: - directivo
de u narevista, consíliu m commentáriis mo- compaginación: pag inaru m dig éstio vel
derandis; - ejecu tivo, comitatu s ex secu tó riu s; distribú tio.
consíliu m rei ex sequ endae; - h onorario, co-
mitatu s h onoráriu s; h onoráriu m consíliu m; compaginado: inpag inas dig estu s (liber).
coetu s h onoris cau sā constitu tu s; - Olímpico
Internacional, ó mniu m nationu m Consíliu m compaginador, ra: dig estor (-oris m) pag i-
Olýmpiis celebrandis; ex ó mnibu s natió nibu s naru m; pag inaru m dig estrix (-icis f).
Consíliu m Olýmpiis prov eh endis; - de bioé-
tica, comitatu s probioéth ica; reu nió ndel -, compaginar: in pág inas disponere // (fig ,
consílii conv entu s vel cong réssio; constitu ir, poner enbu enorden) ordinare. Sin: instrú -
formar u n-, consíliu m constitú ere. ere; dig érere.
243
compañía
compañía: socíetas, atis f. Sin: sodálitas; partis f. Sin: prov incia; circu mscríptioadmi-
consociátio; collég iu m. Uso: - aérea, socíetas nistrativ a (divisió nterritorial); compartimen-
aéria vel aëronáu tica; - AéreaEscandinava, tu m; locu lamentu m; diaeta; ló cu lu s (de u n
Socíetas Aëronáu tica Scandinav a; - aérea mu eble); locellu s (de u ncasillero). Uso: - de
privada, consociátio aéria priv ata; - Pan primeraclase, primae classis locu lamentu m;
American, Socíetas aëronáu tica, cu i nomen - de vag ó n, compartimentu m vel diaeta
PanAmerican; - cinematog ráfica, sodálitas cu rru s ferriv iárii; - parafu madores, parano
cinematog ráph ica; - comercial, socíetas mer- fu madores, compartimentu m fu matoru m,
cató ria vel neg otiató ria; - dramática, sodáli- non-fu matoru m; locu lamentu m tabacu m fu -
tas scáenica; comicoru m vel scaenicoru m mántibu s, non-fu mántibu s; divididoencom-
socíetas; - indu strial, socíetas indu strialis; - partimentos, locu latu s vel locu losu s, a, u m.
Internacional, Consíliu m Internationale; -
mercantil, mercató ria socíetas; neg otiatoru m compartimiento, v. compartimento.
sodálitas // - de Jesús, Socíetas Iesu ; - de na-
veg ació n, socíetas nav ig ató ria; - del S antí- compartir: tribú ere (áliqu id álicu i). Sin: dis-
simo S acramento, Sodálitas ab Au g u sto tribú ere; div ídere; larg iri; partiri, dispertire.
Sacramento; - de seg u ros, socíetas cau tió ni- Uso: no- las ideas de u no, ab áliqu odissen-
bu s praebendis; socíetas prodamnis sarcien- tire.
dis; - de transportes, v ectu rae socíetas //
(personas qu e acompañanaalg u ien) comita- compás: (instru mento) círcinu s, i m. Uso:
tu s, u s m // (Mil, u nidad tácticaqu e forma abrir el -, círcinu m didú cere; h acer g irar el -,
parte de u nbatalló ny está mandadapor u n círcinu m circu m v ó lv ere; medir conel -, cír-
capitán) manípu lu s, i m. Uso: los soldados cino dimetiri áliqu id // Mar, v. brúju la //
de u na-, manipu lárii, ioru m mpl; manipu la- Mu s, modu s, i m. Sin: nú meru s; metru m; mú -
res, iu m mpl. sicu s pes. Uso: individu ar u nacanció ndesde
los primeros -, a primis mú sicis pedibu s qu ae
comparación: comparátio, onis f. Sin: collá- sit cantiú ncu la conícere; llevar el -, nú meru m
tio. Uso: - internacional de laenseñanza, in- (vel modu m, vel metru m) dú cere; nollevar
ternationalis comparátioeru ditionis. el -, a nú meroaberrare
244
competir
compendiar: (redu cir acompendioalg únes- Sin: offíciu m; neg ó tiu m; opu s. Uso: estoes
crito) compendiare. Sin: epitomare; áliqu id de mi -, h oc meu m est; meu m est h oc neg ó -
in epítomen có g ere; epítome áliqu id cir- tiu m; creer alg ode su -, áliqu id offícii su i dú -
cu mscríbere; in compéndiu m áliqu id redí- cere // (- del ju ez u otraau toridad) leg ítima
g ere; áliqu id brev iare // (escribir, exponer, potestas. Sin: iu s atqu e potestas; iu ris vel iu dí-
h ablar … compendiosamente) su mmatim cii alicú iu s (rem esse). Uso: estoes de mi -,
(vel strictim, vel capitu latim, vel brév iter, vel h oc est facu ltatis meae; sin-, nu lloiu re; nu lla
pau cis, vel pau cis v erbis) scríbere, ex pó nere, potestate; nu lla au ctoritate; nu lla facu ltate //
dícere … // (contener ensí, resu mir) com- (aptitu d, idoneidad) perítia, ae f. Sin: artis
plecti. vel doctrinae praestántia; intelleg éntia. Uso:
- específica, cog nítioatqu e facu ltas; su btílior
compendio: (su maria exposició n escrita) intelleg éntia; - técnica, ártiu m perítia; sin-,
brev iáriu m, ii n. Sin: su mmáriu m; epítoma, inscienter; inscite, imperite.
ae f; epítome, es f // (su maria exposició n
oral) brev is ex posítio. Sin: ex posítioprae- competente: ( aqu iencompete oincu mbe al-
cisa. Uso: en-, v. compendiosamente. g u nacosa) có mpetens, entis. Sin: leg ítimu s,
idó neu s. Uso: ju ez -, iu dex có mpetens; tribu -
compendiosamente: compendiose. Sin: bré- nal -, tribu nal leg ítimu m // (apto, idó neo)
v iter; su mmatim. aptu s (álicu i rei, ad áliqu id). Sin: idó neu s
(álicu i rei; ad vel ináliqu id) // (debido) iu stu s,
compendioso: compendiosu s, a, u m. Sin: a, u m. Sin: débitu s // (proporcionado, ade-
brev is; pressu s; praecisu s; su mmatim ex pó - cu ado) aequ u s, a, u m.
situ s (expu estosu mariamente) // (tratándose
de u nescrito) inepítomencoactu s; incom- competición: (acció nde competir sobre todo
péndiu m redactu s; epítome circu mscriptu s. enlos deportes) certamen, mĭnis n. Sin: com-
petítio. Uso: - comercial, aemu látiomercató -
compensación: compensátio, onis f. Uso: - ria; certátiocommercialis; mercatu ra áemu la;
mensu al por las ventajas su primidas, com- - deportiva, lú dicra competítio; lú dicru m cer-
pensátioménstru a procó mmodis su blatis. tamen; certamenlu só riu m; - deportivas mix-
tas, iú v enu m et pu ellaru m mix ta certámina; -
compensar: compensare. fu tbolística, certamenfollis pedu mqu e; - in-
ternacional, certameninternationale; inter-
competencia: (competició n) competítio, onis nationalis competítio; - olímpicas, certámina
f. Sin: certamen; certátio; concertátio; con- Olýmpia; empezar la-, certameninch oare //
téntio. Uso: h acerle - au noenalg o, fácere (competencia) v. estavoz.
contentionem cu m áliqu ode áliqu a re; v enire
álicu i incontentionem // (emu lació n) aemu - competidor, ra : competītor, oris m; compe-
látio, onis f. Sin: certátio; competitoru m ae- tītrix , icis f: Sin: petītor; certans; certator;
mu látio. Uso: - comercial, aemu látio concertator; ag onistes, ae m; áemu lu s; aemu -
mercató ria; certátiocommercialis; mercatu ra lator. Uso: - olímpico, Olýmpicu s sive Oly m-
áemu la ; - desenfrenada, immoderata vel ef- píacu s certator.
frenata competitoru m aemu látio; libre -, lí-
bera competitoru m aemu látio; h acerle - a competir: certare. Sin: concertare; con-
u no, áliqu em aemu lari // (rivalidad) simu l- cú rrere; conténdere áliqu a re, vel cu m áliqu o,
tas, atis f // (incu mbencia) mu nu s, nĕris n. vel inter se.
245
compilation
compilation (Inform) tradu cció nau tomática completas: Litu rg , completó riu m, ii n. Sin:
de u nprog rama: compilátio, onis f // (colec- postremae h oráriae preces.
ció n) collátio, onis f.
completo: (cabal) v. perfecto.
compile (Inform) tradu cir au tomáticamente
u nprog rama: compilare. complexión: (consitu ció nfísicadel indivi-
du o) có rporis afféctio(-onis f). Sin: có rporis
compiler (Inform) compilador, recopilador: constitú tio, temperátio, temperatu ra. Uso: -
compilatru m, i n. Sin: compilató riu m. bu ena, bona constitú tio; - débil, infirma có r-
poris constitú tio; có rporis imbecíllitas vel in-
complejo: adj complex u s, a, u m. Sin: mú lti- fírmitas; - externa, có rporis fig u ra; - fu erte,
plex ; permix tu s. Uso: problemas -, complex a firma có rporis afféctio; bene constitu tu m cor-
problémata // (Psicol, conju nto de ideas, pu s; - g rácil, g racílitas vel tenú itas có rporis;
emociones y tendencias g eneralmente repri- ser de - enfermiza, infirma v aletú dine esse.
midas) complex u s, u s m. Sin: consciéntia.
Uso: - de cu lpa, consciéntia de cu lpa; - de in- complicación: Med, implicátio, onis f. Uso:
ferioridad, inferioritatis complex u s; inferio- - cardíacas, cordis implicationes; - de u na
ris condicionis (vel statu s, vel g radu s) enfermedad, morbi implicátio// (concu rren-
complex u s; consciéntia de inferiore condi- cia y encu entro de cosas diversas) reru m
cione (vel statu , vel g radu ); - de su perioridad, concu rsu s (-u s m) // (enredo) implicátio, onis
ex su perántiae vel praestántiae complex u s; f. Sin: reru m implicátio. Uso: las - de lasi-
tener - de inferioridad, se contemnendu m ar- tu ació nfamiliar, implicátiorei familiaris //
bitrari // (conju ntode establecimientos fabri- (confu sió n, trastorno) confú sio, onis f. Sin:
les) complex u s, u s m. Sin: consociátio, onis pertu rbátio. Uso: g raves - políticas, mag na
f. Uso: - comercial alimentario, alimentáriu s reru m (politicaru m) pertu rbátio// (dificu ltad)
complex u s mercató riu s; alimentária conso- difficu ltas, atis f. Sin: nodu s, i m. Uso: resol-
ciátiomercató ria; - técnico“S iemens”, con- ver u na-, nodu m ex pedire; lacosapresenta
sociátio téch nica “Siemens”; complex u s u nag rave -, mag nam res difficu ltatem affert
téch nicu s “Siemens”, vel qu i “Siemens” ap- // (estadode u nacosacomplicada) implicá-
pellatu r. tio, onis f. Uso: la- de u namáqu ina, mách i-
nae implicátio.
complemento: complementu m, i n. Sin: su p-
plementu m. complicado: (mezclado con otras cosas)
mú ltiplex , plĭcis. Uso: cau sa-, cau sa mú lti-
complementariedad: complementaríetas, plex ; enfermedad -, morbu s mú ltiplex // (en-
atis f. marañado) contortu s, a, u m. Sin: perplex u s;
tortu osu s; implicatu s, impeditu s. Uso: cu es-
complementario: complementáriu s, a, u m. tió n -, qu áestio implicata; res impedita et
Sin: completó riu s; completiv u s. contorta; discu sió n -, impedita disceptátio;
reg las g ramaticales -, implicatiores g rammá-
complemento: complementu m, i n. Sin: su p- ticae leg es // (fig , difícil) diffícilis, e . Sin: ár-
plementu m. du u s. Uso: asu nto -, árdu u m opu s; res
diffícilis; lasitu ació n es -, res inang u stoest.
completamente: complete. Sin: plane; péni-
tu s; perfecte. cómplice: (qu e tomaparte enel delitoocri-
246
comprensión
mende otro) complex , lǐcis. Sin: scéleris pár- cales) compó sitor, oris m. Sin: modu lator;
ticeps (-cĭpis), só ciu s, adiu tor. mú sicu s; qu i modos facit. Uso: - mu y h ábil,
faciendis modis peritíssimu s.
complicidad: socíetas scéleris. Sin: conso-
ciátio scéleris; facínoris consciéntia. Uso: compota: mala condīta npl. Sin: poma cocta
conla- de u namig o, amicocó nscio(abl ab- npl; condimentu m; liqu amen(-mĭnis n); li-
solu to). qu amen frú ctu u m; pomáriu m liqu amen; sác-
ch aro concocta poma. Uso: - de h ig os,
compluvio: complú v iu m, ii n. pálath a, ae f; - de peras, liqu amende piris;
h acer -, condimentu m fácere.
componedora: (máqu inade componer) má-
ch ina ty poth ética. compra: émptio, onis f. Uso: contratode -,
instru mentu m emptionis; ir de compras, ire
componer: (produ cir obras mu sicales) com- obsonatu m vel ad v arias merces emendas; per
pó nere. Sin: mú sicos modos fácere. Uso: - tabernas v ag ari; moderarse, refrenarse enlas
melodías, meló dias compó nere. -, inrebu s emendis se retinere.
247
comprensivo
comprometer: (exponer, poner enpelig ro) computadora ocomputador: compu tató ria,
ing rav e discrimenaddú cere. ae f; compu tató riu m, ii n. Sin: compu tatru m;
ordinatru m; mách ina compu tatoria vel có m-
compromiso: (oblig ació n contraída, em- pu tans; instru mentu m compu tató riu m. Uso:
peño) offíciu m, ii n. Sin: consíliu m; stú diu m. de -, compu tatralis vel ordinatralis, e; - ana-
Uso: - político, políticu m vel pú blicu m offí- ló g ica, compu tatru m analó g icu m; - domés-
ciu m; - sociales, stú dia societati adiu v andae; tica, microcompu tatru m; - electró nica,
avenirse entre sí (oconalg u no) mediante - ordinatru m (vel elaborató riu m, vel instru -
ambig u os, inter se (vel cu m áliqu o) ambig u is mentu m) electró nicu m; - personal (PC), or-
consíliis transíg ere; llevar a cabo su - de dinatru m domésticu m vel personale; -
evang elizar, su am inev ang elizatione adim- portátil, compu tatru m pu g illare vel portábile;
plere actu ositatem // (convenioentre litig an- ordinátru lu m g estábile; mu ndode la-, orbis
tes) compromissu m, i n. Uso: h acer u n - compu tatralis; encender, apag ar la-, ordina-
acercade alg o, compromissu m fácere de áli- tru m accéndere, ex sting u ere; ju g ar conla-,
qu a re; por -, ex compromisso// (desposo- ordinatrolú dere; meter, introdu cir alg oenla
rios) v. esponsales // (palabra dada) v. -, ordinatroáliqu id índere.
palabra.
computer (Inform): su st compu tatru m, i n.
248
comunión
Sin: ordinatru m, i n// adj compu tatralis. Sin: ex trav ersu s factu m; - telefó nicalocal, colló -
ordinatralis, e; v. compu tadora. qu iu m locale; estar en- epistolar conu no,
có lloqu i cu m áliqu oper lítteras; ponerse en-
computista: compu tator, oris m; compu ta- (telefó nica) conu no, áliqu em teleph ó nio(vel
trix , icis f. per teleph ó niu m, vel teleph ó nii ope) álloqu i //
víade -, iter, itíneris n. Uso: cortarle au no
comulgante: eu ch arístiae su sceptor m, su s- las -, áliqu em itínere interclú dere; u nmu ro
ceptrix f. cortalas - por tierra, mu ru s iter intércipit.
comulgar: acercarse a-, ad commu nionem comunidad: commú nitas, atis f. Sin: socíe-
eu ch arísticam accédere. tas; sodálitas; cong reg átio. Uso: - científica,
commú nitas scientífica; - eclesiales de base,
comuna: mu nicípiu m, ii n. commu nitates ecclesiales básicae; - Econó -
mica Eu ropea, Commú nitas Oeconó mica
comunicabilidad: commu nicabílitas, atis f. Eu ropaea; - internacional, commú nitas inter-
nationalis; - mu ndial, commú nitas u niv ersalis
comunicación: (acció ny efectode comu ni- vel mu ndana; - política, cív itas vel nátio; -
car o comu nicarse) commu nicátio, onis f. políticas econó micamente desarrolladas, flo-
Sin: nu ntiu s; notítia. Uso: - interu rbana, te- rentiores res pú blicae; cív itates inre oeconó -
leló qu iu m; - social, commu nicátiosocialis; - mica prog ressae; civ itates in qu ibu s res
telefó nica, commu nicátioteleph ó nica; tele- oeconó micae mag is profeceru nt; - políticas
ph ó nicu s nú ntiu s; colló qu iu m teleph ó nicu m; su bdesarrolladas, eg entiores res pú blicae; -
- teleg ráfica, commu nicátio teleg ráph ica; relig iosa, commú nitas relig iosa; - de Estados
nú ntiu s teleg ráph icu s; capacidad de - verbal Independientes, Commu nitas Civ itatu m su i
y explícita, facu ltas commu nicationis v erba- iu ris; - de Taizé, consociátiotasiacensis vel
lis claraequ e; medios de - social, instru menta tasíaca; equ ilibrioentre las - políticas, mú -
commu nicationis socialis; llevar, traer u na-, tu ae civ itatu m necessitú dines ad aequ ilibri-
nú ntiu m afferre vel perferre; recibir u na -, tatem conformatae; qu aedam inter civ itates
nú ntiu m accípere // (u nió nqu e se establece) aequ abílitas; dirig ir u na -, commu nitatem
coniú nctio, onis f. Sin: collig amentu m; colli- g u bernare.
g átio; conéx io. Uso: - telefó nica, coniú nctio
(vel conéx io, vel collig átio) teleph ó nica; comunión: (participació nenlocomún) com-
collig amentu m teleph ó nicu m; cortar la- (te- mú nio, onis f. Sin: commú nitas; conspirátio.
lefó nica), coniu nctionem interclú dere; poner Uso: - de propó sitos y obras, v olu ntatu m
au noen- (telefó nica) conotro, áliqu em cu m operu mqu e conspirátio// (actode recibir la
áliqu oconiú ng ere; ponerse en- (telefó nica) Eu caristía) commú nio, onis f. Sin: sy nax is,
conu no, se coniú ng ere cu m áliqu o; teleph ó - -is; sancta commú nio; sacra sy nax is; commú -
nice commu nicare cu m áliqu o// (trato, co- niosancti altaris; cena Domínica, cena Dei;
rrespondencia, conversació n) commérciu m, (sanctíssimae) Eu ch arístiae percéptio, recép-
ii n. Sin: colló qu iu m; sermo. Uso: - epistola- tio, sú mptio. Uso: - diaria, semanal, men-
res, commérciu m epistu laru m; - epistolares su al, commú nio vel sy nax is cotidiana,
entre asociados, epistolare inter socios com- h ebdomadalis, ménstru a; - frecu ente, crébrior
mérciu m; - telefó nica, teleph ó nicu m colló - commú nio; - mu y frecu ente, crebérrima com-
qu iu m; teleph ó nicu s sermo; - telefó nica mú niovel sy nax is; - g eneral, omniu m com-
interu rbanaode larg adistancia, colló qu iu m mú nio vel sy nax is; ó mniu m conv entu s ad
249
comunismo
comunista: adj commu nísticu s, a, u m. Sin: concentrar: (reu nir enu ncentroopu ntolo
coenonísticu s; commu nismi vel commu nis- qu e estabaseparado) áliqu id inu nu m có g ere
taru m (g enpl); ad commu nismu m pértinens. vel cong lobare. Sin: áliqu id ad u nu m con-
Uso: g obierno-, res pú blica, inqu a ó mniu m ferre vel deferre. Uso: - las tropas, inu nu m
bona aequ ata su nt; partido -, commu nismi locu m có pias condú cere, contráh ere, có g ere
sectatores; commu nistaru m fáctio vel pars // concentrarse (de tropas), se cong lobare;
(partis f) vel partes (pártiu m) // su st commu - cong lobari inu nu m // (reconcentrarse, abs-
nista, ae mf; commu nístria, ae f. Sin: coeno- traerse) v. reconcentrarse.
nista mf; commu nismi fau tor, sectator,
stu diosu s, praeco; fau tor aequ ationis bono- concéntrico: centrocircu mdu ctu s. Sin: qu i
ru m; bonis ó mnibu s aequ andis fav ens; ae- (qu ae, qu od) incommu ne centru m circu má-
qu andoru m bonoru m stu diosu s vel fau tor; g itu r; qu i idem centru m h abet. Uso: círcu los -
bolscev ich u s. , orbes circa eu ndem cárdinem sese v ertentes.
250
concienzudo
immu nis; ab oríg ine Immacu lata // fig conciencia: consciéntia, ae f. Uso: - bu ena,
cog itátio, onis f. Sin: cog itatu m; cog itatu s consciéntia bona; recta consciéntia; - colec-
(-u s m); ánimi conceptu s; opinátio; opínio; tiva, societatis consciéntia; - indecisa, incerta
doctrina; disciplina. Uso: - científica, nó tio vel v ag a consciéntia; - individu al, priv ata
scientífica; nó tioa sciéntiis profecta; - ética, consciéntia; - insensible, consciéntia h ebes,
éth ica doctrina; - ideoló g icas, opinationes h ebescens, plú mbea; - laxa, relajada, cons-
ideoló g icae fpl; - política, rei pú blicae ciéntia fácilis, indu lg ens (in áliqu a re); -
constitu endae doctrina; de administranda re- moral, consciéntia moralis; - profesional, -
pú blica disciplina; - del amor, amoris disci- de lapropiaresponsabilidad, pró prii mú neris
plina vel doctrina; - del mu ndoeconó mico, consciéntia; - refleja, consciéntia reflex a; -
de rebu s oeconó micis opínio. social, consciéntia socialis; - u niversal, u ni-
v ersalis consciéntia; - del deber, offícii cons-
concepto: conceptu s, u s m. Sin: cog itatu m; ciéntia; consciéntia mú neris ex sequ endi; - del
cog itatu s (-u s m.); cog itátio; nó tio; cog nítio; yo, eg ó itas, atis f; consciéntia su i ipsíu s;
senténtia; sensu s (-u s m.); sensu m; mentis consciéntia mei ipsíu s // anch o de -, cons-
sensu m. Uso: - inicial, prima nó tio. ciéntiā fácili vel indu lg enti; en-, seg ún-, ex
ánimo, ex fide; ínteg ra mente; salv a cons-
conceptualismo: conceptu alismu s, i m. ciéntiā; ex ánimi senténtia; enel santu ariode
la-, ininteriore ánimi sacrário; enla- pú-
conceptualista: conceptu alista, ae mf. blica, inconsciéntia pú blica; estrech ode -,
sev erā consciéntiā; formació nde la- moral,
concertador: modu lator, oris m; modu latrix , moralis consciéntiae institú tio; formació nde
icis f. Sin: moderator; ph onascu s. Uso: maes- las -, méntiu m formátio; h ombre sin-, h omo
tro-, concentū s mag ister; sy mph oniacoru m sine u lla relig ione; h omoprav u s vel pérditu s;
vel canéntiu m mag ister. la voz de la -, consciéntiae v ox ; remordi-
miento de -, consciéntiae stímu lu s, ang or,
concertar: (intr, concordar) concordare. cru ciatu s (-u s m) // descarg ar u nola-, cons-
Uso: el atribu toconciertaconel su stantivo ciéntiam su am ex onerare; obrar contra-, a
eng énero, númeroy caso, epíth etonvel ap- recta consciéntia discédere; profu ndizar la-
pó situ m (cu m) su bstantiv oconcordat ing é- de sí mismo, inseipsu m introspícere pénitu s;
nere, nú meroet casu ; el verboconciertacon sentir remordimientode -, morderi conscien-
el su jetoennúmeroy persona, v erbu m su - tiā; consciéntiā malā ang i vel ex cru ciari; so-
biecto(vel cu m su biecto) concordat innú - focar lavoz de la-, (ánimi) consciéntiam non
meroet persona. cu rare.
251
concierto
conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare. concreto: cu estió n-, finita vel definita qu aes-
Sin: compó nere. tio.
252
condestablía
conde: comes, mĭtis m. Sin: comarch u s; to- condescender: álicu i (vel alicú iu s v olu ntati)
parch a, ae m; g ráph io, onis m. Uso: - pala- ó bsequ i. Sin: álicu i (vel alicú iu s v olu ntati)
tino, palatinu s, i m. morem g érere; morig erari álicu i. Uso: - alos
ru eg os de alg u no, précibu s alicú iu s indu l-
condecoración: (insig niade distinció n) in- g ere; - conlas opiniones de alg u no, álicu i ad-
sig ne, is n. Sin: ornamentu m; h onoráriu m vel sentire; - consig omismo, indu lg ere sibi.
h onoríficu m insig ne; h onoris insig ne; h ono-
ris docu mentu m. Uso: - militar; militare in- condescendiente: condescendens. Sin: ó bse-
sig ne vel ornamentu m. qu ens; indu lg ens (álicu i); comis (invel erg a
áliqu em); fácilis (álicu i); mó bilis précibu s.
condecorado: h onoris insig ni (pl insíg nibu s) Uso: - consig omismo, sibi ipsi indu lg ens; ser
decoratu s vel ornatu s // (tratándose de con- - conalg u no, indu lg ere álicu i.
decoració nmilitar) ph aleratu s. Sin: decora-
tu s; militari insig ni (pl militáribu s insíg nibu s condestable: comestábilis, is m. Sin: comes
vel ph áleris) decoratu s; militaris v irtu tis stábilis; comes stábu li. Uso: Gran-, Comes-
cau sā ph aleratu s. tábilis Mag nu s.
253
condición
condición: condício, onis f. Uso: - atlética, condón: condomu m, i. Sin: penis integ u men-
condícioath lética; - econó micas, condiciones tu m, teg u mentu m, inv olu cru m, opércu lu m.
oeconó micae; - meteoroló g icas, condiciones Uso: - paraevitar el contag iode enfermeda-
meteoroló g icae; aëris statu s mu tationesqu e; des venéreas, penis opercu lu m contra v ené-
- privileg iada, praestantíssima condício; - so- reos morbos praemú niens.
ciales, condiciones sociales; - del su elo, na-
tu ra soli vel terrae. condonación: condonátio, onis f. Sin: remís-
sio. Uso: - de las deu das, remíssiodebitoru m.
condicional: condicionalis, e. Sin: condició -
nibu s astrictu s (su jetoacondiciones). condrología: ch ondroló g ia sive -log īa, ae f.
Sin: de cartilag ínibu s disciplina, doctrina,
condicionalmente: condicionáliter. Sin: sciéntia.
cu m condicione; su b condicione.
condrológico: ch ondroló g icu s, a, u m. Sin: ad
condicionamiento: coërcítio, onis f. Sin: co- ch ondroló g iam áttinens; ad disciplinam de
áctio; adáctio. cartilag ínibu s spectans.
condicionar: coërcere. Sin: áliqu em condi- conducción: (acció n y efecto de condu cir)
ció nibu s astríng ere. dú ctiovel condú ctio, onis f. Sin: moderátio;
administrátio; cu rátiovel procu rátioalicú iu s
cóndilo: có ndy los vel có ndy lu s, i m. rei. Uso: - radioasistida, moderátio radio-
ph ó noacta; confiar aalg u ienla- de lag u e-
condimento: condimentu m, i n. Uso: el qu e rra, bellu m álicu i commíttere // (conju ntode
h ace ovende los condimentos, v. especiero. condu ctos dispu estos parael pasode alg ún
líqu idooflu ido) tu bi, oru m mpl.
condiscípula: condiscípu la, ae f.
conducir: (g u iar u nveh ícu loau tomó vil) ré-
condiscípulo: condiscípu lu s, i m. g ere. Sin: g u bernare // condu cirse, v. por-
tarse.
condition (Inform), condició n: condício, onis
f. conducta: (porte omaneraconqu e los h om-
bres g obiernansu viday dirig ensu s accio-
conditional (Inform) condicional: condicio- nes) v itae consu etu do. Sin: v itae institu tu m;
nalis, e. mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitra-
ria, libido; bu ena-, moru m pró bitas; - edifi-
condolencia: (participació n en el pesar cante, praeclaru m v irtu tis ex emplu m vel
ajeno) aeg ritú dinis socíetas. Uso: expresiones spécimen; - indig na, indíg nitas; - intach able,
de -, participati doloris declarátiovel sig nifi- sanctimó nia; - ínteg ra, intég ritas; - moral,
cátio// (pésame) v. estavoz. v itae rátio; v iv endi rátio; - política, acta vel
consília (inre pú blica); - práctica, v itae áctio;
condominio: condomíniu m, ii n. Sin: com- - reproch able y escandalosa, v itu perátio
posséssio. atqu e infámia; - virtu osa, v irtu s // tener
bu ena-, recte v ív ere. Sin: recte fácere; bene
condómino: compossessor, oris m. (vel recte, vel probe) ág ere vel se g érere;
tener mala-, male v ív ere, male fácere; male
254
conferencia
ág ere vel se g érere // (recu aocarros qu e lle- u s m; iu nctu ra. Uso: - directa, connéx iodi-
vabanlamonedaqu e se transportabade u na recta; - internacional, conex u s internationa-
parte aotra, y especialmente laqu e se lle- lis; - de la antena, conéx io antemnae;
vabaalacorte) iu menta sarcinária vel onerá- establecer u na- eléctrica, tradu ctu m fácere.
ria; iu menta ac plau stra sarcinária.
confalón: v ex illu m, i n. Sin: sig nu m.
conductismo, v. beh aviorismo.
confalonier: v ex illáriu s, ii m. Sin: v ex íllifer,
conductividad: condu ctív itas, atis f. ĕri m; síg nifer, fĕri m.
255
conferenciante
tu s, vel consíliu m) paci instau randae vel re- relig ió nibu s; lu ch as -, bella relig iosa; bella
dinteg randae; - org anizadapor ..., conv entu s relig ionu m cau sā su scepta.
instru ctu s a, ab + abl; participar en u na -,
conv éntu i interesse. confesionario: v. confesonario// (tratadoo
discu rso en qu e se dan reg las para saber
conferenciante oconferencista: orator, oris confesar y confesarse) confessonáriu m, ii n.
m; oratrix , icis f. Sin: relator m; relatrix f. Sin: au diendi et ex sequ endi sacramentalem
confessionem méth odu s.
conferenciar: (discu tir ideas, proyectos, etc.)
ág ere vel ag itare cu m áliqu ode áliqu a re. Sin: confeso: (qu e h aconfesadosu delitoocu lpa)
commu nicare cu m áliqu ode áliqu a re; com- confessu s. Uso: reo-, reu s confessu s // (ju dío
mu nicare consília cu m áliqu o. convertido) Iu daeu s conv ersu s.
256
confucianismo
confinar: (lindar) finítimu m vel confiníti- conflicto: conflictátio, onis f. Sin: conflictu s
mu m esse. Sin: contérminu m vel pró x imu m (-u s m). Uso: - mu ndial, conflictátiou niv er-
esse. Uso: - con u n país, táng ere, attíng ere salis vel mu ndana; - nu clear, conflictu s nu -
áliqu am terram; finítimu m esse terrae vel clearis; - socio-econó mico entre clases,
cu m terra; adiacere álicu i locovel ad áliqu em conflictátiooeconó mica inter cív iu m ó rdines.
locu m // (desterrar a u no) releg are. Sin:
amandare sive amendare; áliqu em releg are in conformación: conformátio, onis f.
áliqu em locu m; inpú blicae cu stó diae locu m
áliqu em míttere. conformarse: (convenir u na persona con
otra) conformare se ad alicú iu s v olu ntatem.
confirmación: sacra confirmátio. Sin: sa- Sin: se accommodare ad alicú iu s v olu ntatem;
cru m ch risma (-ătis n). Uso: conferir la-, v. ó bsequ i v olu ntati alicú iu s.
confirmar; recibir la-, confirmationis sacra-
mentu m accípere; almo ch rísmate inu ng i; conformidad: confó rmitas, atis f. Sin: con-
sacroch rísmate roborari, sig nari, obsig nari. g ru éntia; consénsio. Uso: - conel espíritu del
mu ndo, cu m mu ndi sensu cong ru éntia.
confirmando: confirmandu s, a, u m. Sin:
sacra u nctione roborandu s. conformismo: conformismu s, i m. Sin: con-
formitatis stú diu m.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra u nctione confirmare vel robo- conformista: conformista, ae mf. Sin: con-
rare; sacroch rísmate inú ng ere, sig nare, ob- formitatis stu diosu s; tempó ribu s insérv iens.
sig nare.
confort: có mmodu m, i n. Sin: commó ditas;
confitado: candisatu s, a, u m. Uso: fru to -, có mmoda v itae; civ ilis u sū s có mmoda; u tili-
fru ctu s candisatu s. tatu m có mmoda. Uso: el - moderno, h odierna
có mmoda; mejora del -, au cta có mmoda
confite: pastillu m, i n; pastillu s, i m. Sin: v itae; contodo-, ó mnia có mmoda praestan-
crú stu lu m; du lcíolu m; pu lch rale (-is n); sác- tu r.
ch ari g lándu la; sácch ari amýg dalu m; amýg -
dalu m sácch aroíllitu m. confortación: confortátio, onis f.
257
confutable
Confú cii doctrina vel cu ltu s (-u s m). conglomerado: cong lomeratu s, a, u m.
confutable: qu i (qu ae, qu od) confu tari (vel conglomerar: cong lomerare.
refu tari, vel refelli, vel coárg u i) potest.
Congo: Cong u s, i m. Uso: Repúblicadel -,
confutación: confu tátio, onis f. Sin: refu tá- Cong i res pú blica; res pú blica cong ensis vel
tio; criminationis dissolú tio; críminis dilú tio. có ng ica; de -, có ng icu s vel cong ensis.
confutador: adj confū tans sive refū tans, congoja: cordó liu m, ii n. Sin: acerbíssimu s
antis. Sin: refellens; coárg u ens // su st confu - ang or vel dolor. Uso: morir de -, acerbíssimo
tator, oris m. Sin: refu tator. ang ore có nfici.
confutar: confu tare vel refu tare. Sin: re- congoleño: cong ensis, e. Sin: có ng icu s, a,
féllere; arg ú ere, coarg ú ere, redarg ú ere. Uso: u m.
- u naacu sació n, criminationem dissó lv ere;
crimendilú ere; - las arg u mentaciones, arg u - congolés, v. cong oleño.
menta confu tare; - objeciones, obiecta dilú -
ere; contra dicta dissó lv ere; - ladeposició n congregación: (conju ntode relig iosos) con-
de los testig os, orationem téstiu m reféllere. g reg átio, onis f. Sin: socíetas; sodálitas. Uso:
- relig iosa, relig iosa sodálitas; - salesiana,
confutatorio, v. confu tador (adj). sodálitas salesiana; socíetas Sancti Francisci
Salésii; relig iosa familia sodáliu m Sancti
congelación: cong elátiovel g elátio, onis f. Francisci Salésii; entrar enu na-, cong reg a-
Uso: - de los embriones, embry onu m cong e- tionem íng redi // (h ermandad qu e formanal-
látio; pu ntode -, pu nctu m g elationis. g u nos devotos paraejercitarse enobras de
piedad) cong reg átio, onis f. Sin: collég iu m;
congelador: cong elató riu m, ii n. Sin: cong la- coetu s (-u s m). Uso: - Mariana, Cong reg átio
ciató riu m; capsa frig orífica; arca g elató ria; Mariana; - de caridad, collég iu m rei su bsi-
mách ina refrig erató ria. diáriae; coetu s rei su bsidiáriae administran-
dae; - de la doctrina cristiana, coetu s vel
congelamiento, v. cong elació n. sodálitas ch ristianae doctrinae tradendae //
(dicasteriode laCu riaRomana) Cong reg á-
congelar: cong elare vel g elare. Sin: cong la- tio, onis f. Uso: - Consistorial, Cong reg átio
ciare. Consistorialis; - de Neg ocios Eclesiásticos
Extraordinarios, Cong reg átio pro neg ó tiis
congestión: Méd sáng u inis cong estu s (-u s m) ecclesiásticis ex traordináriis; - de Relig iosos,
vel ímpetu s (-u s m) // (ag olpamiento) stipá- Cong reg átiode sodálibu s relig iosis; Cong re-
tio, onis f. Sin: concu rsátio. g átiorelig iosoru m neg ó tiis praepó sita; - de
S eminarios y Universidades, Cong reg átiode
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire. semináriis et u niv ersitátibu s stu dioru m.
conglobar: cong lobare. Sin: cong lomerare; congregarse: cong reg ari. Uso: se cong reg a-
ag g lomerare. ronvarios miles de pereg rinos, plu ra mília
pereg rinatoru m cong reg ata su nt.
conglomeración: cong lomerátio, onis f.
258
conmemoración
259
conmemorativo
connection (Inform) conexió n: (entre ele- consanguinidad: sáng u inis commú nio.
mentos de lacompu tadora) lig amen, mĭnis n;
(entre sistemas de lacompu tadoravíanet) consciente: có nsciu s, a, u m. Uso: más -,
nex u s vel conex u s, u s m; conéx io; copu látio; có nscior.
collig átio.
conscripto: adj conscriptu s, a, u m. Uso:
Connecticut: cív itas Connecticu ténsiu m. padre -, pater conscriptu s; conscriptu s // (re-
clu ta) v. estavoz.
cono: Mec, - difu sor, infu ndíbu lu m áëri dis-
tribu endo. consecuencia: consequ éntia, ae f. Sin: con-
sectáriu m; consecú tio; sequ ela; qu od inde
conocible: cog noscíbilis, e. conséqu itu r; éx itu s, u s m; ev entu s, u s m. Uso:
consecu encias de u nh ech o, ev entu s qu i se-
conocimiento: cog nítio, onis f. Sin: cog nos- qu u ntu r vel consequ u ntu r; por -, v. consi-
céntia. Uso: - socioló g ico, cog nítiosocioló - g u ientemente // (Ló g , ilació n) consectáriu m,
g ica; - teó rico, cog nítioth eó rica; - de lavida ii n. Sin: arg u menti conclú sio.
democrática, cog noscéntia v itae democráti-
cae. consecuente: Filos có nsequ ens vel sequ ens,
entis Sin: consectáneu s; consectáriu s.
conopeo: conopēu m, i n; conó piu m, ii n. Sin:
Eu ch arístici tabernácu li v elu m; sacrae pýx i- consejera: (mu jer del consejero) consiliárii
dis v elu m. u x or // (la qu e aconseja) consiliatrix , icis.
Sin: consu ltrix (-icis f); consílii au ctrix //
conquistador: ex pu g nator, oris m. (miembrode u nconsejo) consiliária, ae f.
260
conservatorio
consejero: (qu ienh abitu almente aconseja) consenso: - popu lar, popu laris v olu ntas.
consiliáriu s, ii m. Sin: consiliator; consu ltor;
au ctor consílii vel consilioru m. Uso: - cien- consentimiento: consénsio, onis f. Sin: con-
tífico, scientíficu s consiliáriu s; - espiritu al, céntio. Uso: - de los estu diosos, stu diosoru m
consiliáriu s spiritalis; - privado, consiliáriu s consénsio; por - u nánime, u nánima concen-
íntimu s; ser el - de u no, áliqu em consíliis iu - tione.
v are; valerse de u nocomo-, u ti áliqu oconsi-
liário// (qu iendaeventu almente u nconsejo) conserje: mag ister áediu m m; mag istra áe-
su asor, oris m. Uso: mal -, malu s su asor // diu m f. Sin: cu stos, odis mf
(miembrode u nconsejo) consiliáriu s, ii m.
Sin: assessor; allectu s vel ascītu s inconsí- conserva: siempre pu ede tradu cirse conel
liu m; minister, administer. Uso: - comu nal, participio pretérito de có ndio; por ej, - de
consiliáriu s civ itatis; cu rator rei mu nicipalis; carne, carocondīta; - de fru ta, poma condīta;
- de Estado, consiliáriu s a pú blicis neg ó tiis; fru ctu s condīti; - de leg u mbres, leg ú mina
inneg ó tiis pú blicis consiliáriu s. condīta // otraformade tradu cció n, con: li-
qu amen, mĭnis n; condimentu m, i n; decoc-
consejo: (parecer odictamenqu e se daose tu m, i n; por ej: - de fru ta, frú ctu u m
toma) consíliu m, ii n. Uso: ¡es u n bu en -!, condimentu m; - de tomate, ly copérsici (vel
bonu m consíliu m! // (entidad, coleg io) consí- de ly copérsicis) liqu amen// más u sos: con-
liu m, ii n. Sin: collég iu m. Uso: - académico, servas de fru tas oleg u mbres, sálg ama, oru m
collég iu m académicu m; - administrativo, npl; condimenta, oru m npl; carne en-, carnis
consíliu m rebu s administrandis; - central, composítio; lech e en-, lactis conditio; h acer
consíliu m centrale; - comu nal, consíliu m mu - conservas, condimenta fácere.
nicipale vel consíliu m mu nicípio adminis-
trando; - diocesano, consíliu m dioecesanu m; conservador: su st conserv ator, oris m. Sin:
- directivo, praefectoru m consíliu m (de u n serv ator; conserv ativ u s, i m; reru m conser-
establecimiento); moderatoru m consíliu m v andaru m stu diosu s; lau dator témporis acti //
(de u nperió dico); consíliu m eph eméridi mo- adj conserv ativ u s, a, u m. Sin: a rebu s nov is
derandae (de u ndiario); consíliu m commen- alienu s; reru m conserv andaru m stu diosu s;
táriis moderandis (de u narevista); - federal, priscoru m moru m stu diosu s.
consociationis consíliu m; - obrero, tribu natu s
(-u s m) opíficu m; - de clase, consíliu m classi conservadora: conserv atrix , īcis f.
moderandae; - de fábrica, operarioru m leg ati
mpl; operarioru m delecti cu ratores vel procu - conservadurismo: conserv atu rismu s, i m.
ratores; - de S eg u ridad de las Naciones Uni- Sin: reru m serv andaru m stú diu m; priscoru m
das, Secu ritatis Consíliu m Nationu m moru m stú diu m; de rebu s conserv andis doc-
Unitaru m; - S u perior de Investig aciones trina; témporis acti lau dátio. Uso: - leg al,
Científicas, Consíliu m Su périu s Inv estig atio- moral, político, conserv atu rismu s leg alis,
nu m Scientificaru m; - de ministros, consí- moralis, políticu s.
liu m administroru m (rei pú blicae
moderandae); su premu m consíliu m pú blicae conservatorio: - de música, mu sicoru m
rei administrandae, procu randae, moderan- sch ola. Sin: artis mú sicae lu du s. Uso: alu mno
dae; - de padres de alu mnos, consíliu m pa- de -, mu sicoru m sch olae (vel lu di) frequ en-
rentu m; - de seg u ridad, consíliu m tator; qu i mu sicoru m sch olam frequ entat.
secu ritatis; consíliu m secu ritati tu endae.
261
conservería
consomé: iu s (iu ris n) contractu m. Sin: iú s- constipar: constipare. Sin: stipare; conden-
cu lu m densatu m. sare; g rav édinem fácere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatu s, stipatu s; con-
consonancia: consonántia, ae f. Sin: conso- densatu s; g rav édine laborans, v ex atu s, affec-
nátio, onis f; consonantes soni. tu s; estar constipado, g rav édine laborare,
ó pprimi, có rripi, áffici // (acatarrar, acata-
consonante: adj có nsonans, antis. Sin: có n- rrarse) v. estas voces.
sonu s; simíliter cadens vel désinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concor- constitución: (estatu to, ordenamiento)
des soni // (letra-) có nsonans, antis f. Sin: constitú tio, onis f. Uso: - Apostó lica, Consti-
có nsona, ae f; có nsonans líttera; enpl tam- tú tioApostó lica; - conciliar, constitú tiocon-
biéncó nsona elementa. ciliaris; - dog mática sobre la Ig lesia,
constitú tiodog mática de Ecclésia; la- litúr-
consonar: (formar consonancia) consonare g icadel concilio, constitú tiolitú rg ica concí-
inter se, osimplem consonare. Sin: concínere lii; la- Véteru m S apiéntia, constitú tio, cu i est
// (aconsonantar; ser consonantes dos pala- inítiu m Véteru m Sapiéntia // (complexió nfí-
bras) consonare; g enéricam simíliter sicadel individu o) constitú tiocó rporis // (ley
262
consultor
fu ndamental de u nanació n) constitú tio, onis constructivo: constru ctiv u s, a, u m. Uso: pre-
f. Sin: lex fu ndamentalis; primária lex ; pri- sencia-, constru ctiv a praeséntia.
mária rei pú blicae lex ; rei pú blicae institu ta;
ch arta civ itatis constitu tiv a; formae civ itatis constructor: adj stru ctó riu s, a, u m // su st
ch arta. Uso: la- arg entina, arg entina statu ta; - stru ctor sive constru ctor, oris m. Sin: aedifi-
eu ropea, constitú tioeu ropaea; conforme con cator; v ir stru ctor. Uso: - de h abitaciones, áe-
la-, cu m primária rei pú blicae leg e concors difex , fĭcis m; áediu m faber; - de navíos,
vel có ng ru ens; rei pú blicae institu tis conv é- nau pēg u s, i m; constru ctores de lasociedad
niens; promu lg ar la-, primáriam rei pú blicae terrena, societatis terrestris conditores.
leg em édere; redactar la-, príncipem civ ita-
tis leg em có ndere. construir: constrú ere. Sin: strú ere; ex strú ere.
Uso: - u npu ente, pontem fácere vel inícere //
constitucional: constitu tionalis, e. Sin: leg í- (Gram, arreg lar, ordenar las palabras de u na
timu s; primáriae leg is civ itatis (g en); ad pri- frase) constrú ere. Uso: - u na frase, v erba
máriam civ itatis leg em pértinens. Uso: compó nere vel strú ere; preposiciones qu e se
g arantía-, cáu tioformae civ itatis // (propio constru yen con dos casos, praepositiones
de laconstitu ció nde u nindividu oopertene- qu ae possu nt cu m du obu s cásibu s coniu ng i.
ciente aella) ad có rporis constitu tionem vel
conformationem áttinens. consuetudinario: (h abitu al) consu etu diná-
riu s, a, u m.
constitutivo: constitu tiv u s, a, u m. Uso: ele-
mento-, elementu m constitu tiv u m. cónsul: có nsu l, ŭlis m. Sin: procu rator; pú -
blicu s procu rator; leg atu s. Uso: - del Brasil,
constituyente: asamblea-, consíliu m formae Brasíliae procu rator.
civ itatis constitu endae. Sin: consíliu m rei pú -
blicae stabiliendae vel constitu endae. consulado: consu latu s, u s m. Sin: có nsu lis
(vel procu ratoris) díg nitas (dig nidad de có n-
construcción: (acció ny efectode constru ir) su l); có nsu lis mu nu s vel offíciu m (carg ode
constrú ctio, onis f. Sin: ex strú ctio; aedificá- có nsu l); có nsu lis sedes (casau oficinaenqu e
tio; fabricátio. Uso: - su bterránea, su bstrú c- despach ael có nsu l). Uso: - de Tu rqu ía, sedes
tio; edificio en -, aedificátio; tipo de -, pú blici Tú rciae procu ratoris.
stru ctu ra; fábrica; estáen- u nacasa, domu s
aedificatu r // (obraconstru ida) aedifíciu m, ii consulta: consu ltátio, onis f. Sin: consu ltu m;
n. Sin: opu s, ó peris n; constrú ctio. Uso: qu e consíliu m. Uso: - mu ltilaterales, consu ltatio-
sirve parala-, strú ctilis, e // (disposició nde nes mu ltilaterales; - psicoló g ica, psy ch oló -
las palabras enlafrase) stru ctu ra, ae f. Sin: g ica consu ltátio; - de médicos, medicoru m
constrú ctio; composítiovel stru ctu ra v erbo- consíliu m; - acercade alg o, consu ltátiode
ru m; v erboru m conformátio; enu ntiatoru m áliqu a re; participar de consu ltas, consu lta-
stru ctu ra. Uso: - elíptica, constrú ctioellíp- tiones participare.
tica; - especial, specialis constrú ctio; - g eru n-
dial, constrú ctio g eru ndiv a; en la - de consultor, ra: consu ltor vel consu ltator, oris
alg u nos verbos, in nonnu llis v erbis m; consu ltrix , icis f. Sin: consiliáriu s; consi-
constru endis ; h acer la-, v erba ordinare; la- liaris. Uso: - diocesanos, consu ltores dioe-
tinam orationem pátrii (vel v ernácu li; por ej cesani; consu ltores de distinto g énero,
h ispánici) sermonis ratione compó nere. consu ltatores v árii g éneris.
263
consultorio
consultorio: consu ltó riu m, ii n. Uso: - matri- contable: (tenedor de libros) calcu lator, oris
moniales, có niu g u m consu ltó riu m; - prema- m; v. tenedor de libros.
trimonial, collég iu m desponsoru m
ex iminató riu m; desponsis ex periendis insti- contacto: contactu s, u s m. Uso: - eléctrico,
tu tu m. radiofó nico, contactu s eléctricu s, radioph ó -
nicu s // fig consu etu do, dĭnis f. Sin: necessi-
consumición: (acció nde consu mir) v. con- tu do; contactu s. Uso: - estrech o, ang u stu s
su mo// (loqu e se consu me enu nestableci- contactu s (cu m + abl); contactos de laIg le-
mientopúblico, café, bar, etc.) consú mptio siaconlah u manidad, necessitú dines Ecclé-
vel insú mptio, onis f. Sin: insu mptu m; dis- siae cu m h u mana societate; - inmanente de
péndiu m, ii. la Ig lesia con la sociedad, Ecclésiae ínsita
cu m h u mana societate consu etu do.
consumidor: consū mens, entis m.
contado (al): praesenti vel nu meratā pecu niā.
consumismo: reru m consu mendaru m immo- Sin: praeséntibu s vel nu meratis nu mmis.
derátio.
contador, ra: adj compu tató riu s, a, u m //
consumista: consū mens, entis m vel con- (qu ien tiene por empleollevar lacontabili-
su mptor, oris m. Sin: reru m consu mendaru m dad) compu tator, oris m; compu tatrix , icis f.
immó dicu s. Sin: calcu lator; nu merator vel dinu merator;
ratiocinator; rationáriu s; compu tista; tabu lá-
consumo: consú mptio, onis f. Sin: insú mp- riu s; actu áriu s. Uso: - público, rev isor oeco-
tio; absú mptio; insu ptu m. Uso: - de electri- nó micu s // (aparatoqu e sirve paramedir o
cidad, eléctrici flu x ū s absú mptio; - de nafta, contar cu alqu ier cosa) compu tató riu m, ii n.
naph th ae vel benzini consú mptio; artícu los Sin: calcu lató riu m; mensó riu m; metitó riu m;
de -, res consu mptíbiles. index ; tax ámetru m; nu merátru m; index men-
só riu s; mách ina calcu latrix ; instru mentu m
consustanciación: consu bstantiátio, onis f. flu x u m (aqu ae, g ásii, eléctridis) métiens;
instru mentu m flú x u i metiendo. Uso: - (eléc-
consustancial: consu bstantialis, e. trico) de corriente, electró metru m; - Geig er,
g eig erianu m instru mentu m; g eig erianu s ap-
consustancialidad: consu bstantiálitas, atis f. paratu s (-u s m).
264
continuación
contemporáneo: (del tiempo actu al) con- contingencia: conting éntia, ae f. Sin: ácci-
temporáneu s, a, u m. Sin: contemporalis; co- dens, entis n; casu s, u s m.
aev u s; aetatis nostrae vel h u iu s aetatis. Uso:
física -, ph ýsice contemporánea // (de la contingente: (adj, qu e pu ede su ceder ono
mismaedad) aequ alis, is mf. Sin: eiu sdem ae- su ceder) casu ev éniens. Sin: forte contin-
tatis // (qu e ocu rre al mismo tiempo) qu i g ens; fortu ítu s; incasu pó situ s; nonnecessá-
(qu ae, qu od) eodem témpore (vel simu l) fit riu s // su st casu s, u s m. Sin: qu od casu
(vel factu m est, etc.). có ntig it, év enit, áccidit; enpl tambiénfortu -
íta, oru m n // (parte qu e cada u no pag a o
contenedor: (cajametálica) ex ceptó riu m, ii pone cu andosonmu ch os los qu e contribu yen
n. Sin: ex ceptácu lu m; ex cípu lu m; conceptá- au nmismofin) v. cu ota.
cu lu m.
continuación: continu átio, onis f. Sin: conti-
contenido: continéntia, ae f. Sin: res con- nú itas; prosecú tio. Uso: - de ladoctrinaso-
tenta. Uso: el - de u nalecció n: sch olae vel cial, doctrinae socialis continu átio; - de las
265
continuativo
h ostilidades, prosecú tioreru m h ostíliu m. ros de -) merces (vel res) fu rtim (vel clam)
importatae vel ex portatae // de -, fu rtim. Sin:
continuativo: continu ativ u s, a, u m. Sin: con- clam; clandestino; occu lte; secreto.
tínu u s; perpétu u s; nonintermissu s.
contracarril: rég u la rectrix .
contorsión: contó rtio, onis f. Sin: distó rtio.
contracción: contráctio, onis f. Uso: - peris-
contraalmirante: contralmiráliu s, ii m. Sin: tálticas, peristálticae contractiones.
pró x imu s a nav arch o.
contracepción: contracéptio, onis f. Sin: v iae
contraatacar: ímpetu m contra fácere. Sin: concipiendae proli contráriae.
ru rsu s instare.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contraataque: repu g nátio, onis f. Sin: pro-
pu g nátio; repú lsio; repu lsu s, u s m; propu lsá- contracorriente: incontráriu m. Sin: contra
tio. aqu am sive contra aqu as; contrárioamne; ad-
v ersoflú mine // fig contra morem // Electr
contrabajo: (instru mento) contrabassu m, i n. flu x u s eléctricu s contráriu s.
Sin: cíth ara vel fídu la máx ima . Uso: apren-
der atocar el -, cíth aram máx imam díscere; contractilidad: contractílitas, atis f.
enseñar atocar el -, cíth aram máx imam do-
cere // (personaqu e tocaeste instru mento) contractual: contractu alis, e.
fídicen(-cĭnis m) máx imu s // (voz más g rave
qu e ladel bajoordinario) g rav íssima v ox // contradecir: ó bloqu i álicu i. Sin: contra áli-
(cantor qu e tiene estavoz) g rav íssimae v ocis qu em dícere.
cantor.
contraerse: có ntrah i.
contrabajón: antifag otu s, i m.
contraespionaje: specu latoru m ex plorátio.
contrabandear: merces fu rtim (vel clam) Sin: circa specu latores ex plorátio.
importare vel ex portare. Sin: fu rtiv as merces
inv éh ere vel ev éh ere. contrafuerte: fu lcimentu m, i n. Sin: antēris,
ĭdis f; antérides, u m fpl; erisma, ae f; erisma,
contrabandista: (qu e practica el contra- ătis n.
bando) clandestinu s importator m; clandes-
tina importatrix f. Sin: qu i fu rtim (vel clam) contralmirante, v. contraalmirante.
mercatu ram ex ercet; qu i merces fu rtiv as (vel
clandestinas) transfert // (qu e se dedicaala contralto: (voz mediaentre lade tiple y lade
defrau dació nde larentade adu anas) portó rii tenor) contralti v ox . Sin: secu nda vel média
vel v ectig áliu m frau dator. v ox ; alter ab acu tosonu s; áltera v ox ab acu ta
// (personaqu e tiene esavoz) contraltu s, i m.
contrabando: fu rtiv a (vel clandestina) im- Sin: secu ndae (vel médiae) v ocis cantor m,
portátiovel ex portátio. Sin: fu rtiv a mérciu m cantrix (vel cantatrix ) f.
translátio; v ectig áliu m vel portó rii frau dátio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (g éne- contramaestre: (personaqu e dirig e aoficia-
266
contribución
les y obreros) opíficu m moderator. Sin: ó ptio contraste: dissimilitu do, dĭnis f.
(-onis m) officinatoru m // (oficial de mar, qu e
manda las maniobras bajo las ó rdenes del contrata: (contratoqu e se h ace conel Go-
oficial de g u erra) su bpraefectu s, i m. bierno, conu nacorporació nocon u nparti-
cu lar para ejecu tar u na obra material o
contramarcha: retrocéssio, onis f. Sin: re- prestar u nserviciopor preciooprecios de-
trocessu s, u s m; iter retró g radu m. terminados) ó peris condú ctio. Uso: - de tra-
bajos públicos, redemptu ra.
contraorden: iu ssi rev ocátio. Sin: contrá-
riu m impériu m. Uso: da u na -, contrariu m contratar: cu m áliqu opactu m fácere vel sti-
ímperat atqu e ante imperav it. pu lare. Sin: pactionem vel oblig ationem sti-
pu lare.
contraposición: contraposítio, onis f.
contratista: ó peris su sceptor. Uso: - de obras
contrapresión: Mec contrapréssio, onis f. públicas, redemptor.
Sin: repercu ssu s, u s m.
contrato: contractu s, u s m. Sin: pactu m; pác-
contraproducente: incontráriu m ag ens. Sin: tio; conv entu m; res contracta. Uso: - bilate-
incontráriam partem ag ens. ral, mú tu u s contractu s; páctio mú tu a;
stipu látiointer du as partes contracta; - con-
contraproposición: propó situ m disséntiens. sensu al, contractu s consensu alis; - enfitéu -
Sin: div ersu m propó situ m; condíciocontra tico, emph itéu sis, is f; - escrito, sýng raph u s,
allata; condíciocondicioni oppó sita. i m; - mu ltilateral, stipu látiointer plu res par-
tes contracta; - u nilateral, contractu s u nilate-
contraproyecto: consíliu m disséntiens. Sin: ralis // - de compra, emptionis contractu s;
contráriu m consíliu m. émptio; - de locació n, locátio; de locando
ó pere páctio; - de servicios, contractu s famu -
contrapuntista: contrapu ncti peritu s. latu s; - de trabajo, contractu s condu ctionis;
- de venta, v endítio; v enditionis contractu s //
contrapunto: (concordanciaarmoniosade estipu lar u n- conu no, pactionem fácere cu m
voces compu estas) contrapu nctu m, i n; con- áliqu o; rem (vel neg ó tiu m) cu m áliqu ocon-
trapu nctu s, u s m. Sin: h armó nia có nsona // tráh ere; rescindir u n -, contractu m rescín-
(arte de componer músicaparavarias voces) dere, dissó lv ere; a contractu discédere vel
ars vel institú tiocontrapú nctica. Sin: ars me- recédere // seg ún-, ex pacto. Sin: ex pactoet
ló dias componendi. conv ento.
267
contrición
vel pecú niae collátio; dar su -, stipem con- convalecencia: conv alescéntia, ae f.
ferre; reh u sar su -, collationem recu sare //
(cu ota o cantidad qu e se pag a para alg ún convalidación: confirmátio, onis f. Sin: pro-
fin) contribu tu m, i n. Sin: collátio; pars im- bátio.
pensae // (carg aqu e se impone au napersona
ocomu nidad) onu s, ó neris n; (endinero) tri- convección: conv éctio, onis f.
bu tu m, i n; stipendiu m, ii n; pecú niae (-aru m
fpl) imperatae. Uso: condonar u na-, tribu - convención: (aju ste oconciertoentre dos o
tu m vel stipéndiu m remíttere; exig ir u na -, más personas oentidades) conv éntio, onis f.
pecu nias imperatas ex íg ere; imponer u na-, Uso: - bilateral, conv éntiosy nallag mática;
tribu tu m impó nere; stipéndiu m vel pecú nias mú tu a conv éntio; - Eu ropea, Conv éntioEu -
imperare; pag ar u na-, tribu tu m vel stipén- ropaea; - internacional, conv éntiointernatio-
diu m péndere; noqu erer pag ar u na-, stipén- nalis; la - de Kyoto, conv éntio k y otiana;
diu m (vel de stipéndio; tribu tu m vel de pactu m k y otianu m (clímatis serv andi).
tribu to) recu sare // (impu estopag adoal Es-
tado) v. impu esto. convencional: (perteneciente al convenioo
pacto) ex conv entione receptu s // (qu e resu lta
contrición: contrítio, onis f. ose establece envirtu d de precedentes ode
costu mbre) u sitatu s, a, u m. Sin: translatíciu s;
control: (inspecció n) inspéctio, onis f. Sin: u su receptu s.
recog nítio; inqu isítio; recénsio; ex aminátio;
ex amen// (reg u lació n) moderamen, mĭnis n. convencionalismo: conv entionalismu s, i m.
Sin: moderátio; temperátio; ordinátio. Uso: - Sin: moris observ ántia; stú diu m moris tráditi.
de lacircu lació n, circu lationis vel circu itio-
nis rég imenet moderátio; - de natalidad, na- convenio: páctio, onis f. Uso: - internaciona-
táliu m vel prolis temperátio, moderátio, les, pactiones internationales vel inter natio-
ordinátio; - de tono, toni moderamen; - de nes; pactiones qu ae inter pó pu los conflantu r;
volu men, v olú minis index vel moderamen// - de coalició n, v. coalició n.
(mandoodispositivode reg u lació n) - remoto,
telemoderamen, mĭnis n. Sin: e long inqu o conventículo: conv entícu lu m, i n. Sin: con-
g u bernácu lu m; moderamen au tomáticu m. v entiú ncu la.
Uso: con- remoto, telemoderatu s, a, u m.
convento: coenó biu m, ii n. Sin: monasté-
controlar: inspícere. Sin: inspectare; re- riu m; monach oru m domicíliu m; sacra
cog nó scere; ex aminare; ex qu írere // fig mo- domu s. Uso: - franciscano, franciscale coe-
derari. nó biu m.
controversial: controv ersiosu s, a, u m. Uso: conventual: adj conv entu alis, e. Sin: coeno-
declaració n vaticana -, declarátiov aticana bialis; monasterialis; coenó bii vel monastérii
controv ersiosa. (g en) // (relig iosoqu e vive enconvento) coe-
nobita, ae m ; (relig iosofranciscano) sodalis
controversista: disceptator, oris m. Sin: pe- franciscalis conv entu alis.
ritu s controv érsiae.
convergencia: conv erg éntia, ae f.
controvertido, v. controversial.
268
convulsión
convergente: conv erg ens, entis. conv értere ; ad bonam fru g em redire vel se
recípere. Uso: - relig iosamente, ad Deu m
converger, v. converg ir. conv erti; - al cristianismo(oal catolicismo),
ad ch ristianam (vel ad cath ó licam) relig io-
convergir: conv érg ere. Sin: concú rrere; con- nem conv erti; ch ristianu m fíeri; ch ristianam
v enire; conflú ere. relig ionem amplecti.
converso, sa: conv ersu s, i m; conv ersa, ae f. convexidad: conv éx itas, atis f. Sin: conv é-
x io.
conversación: colló qu iu m, ii n. Sin: collo-
cú tio; sermo, onis m. Uso: - radial, radio- convexo: conv ex u s, a, u m.
ph ó nicu m colló qu iu m; - telefó nica,
collocú tioteleph ó nica; alarg ar la-, sermo- convictor: conv ictor, oris m.
nem protráh ere; h acer u na-, colló qu iu m h a-
bere; trabar -, sermonem sérere. convictorio: conv ictu s, u s m. Sin: eph e-
bēu m; collég iu m.
conversar: có lloqu i cu m áliqu o. Sin: sermo-
nem conferre (vel h abere) cu m áliqu o. convite: conv ív iu m, ii n. Sin: sy mpó siu m, ii
n; compotátio, onis f.
conversión: conv érsio, onis f. Uso: - moral,
moru m emendátio; réditu s ad bonam fru g em; convival: conv iv alis sive conv iv ialis, e.
- relig iosa, ad Deu m conv érsio; ad Dei cu l-
tu m conv érsio; - al cristianismooal catoli- convivencia: conv iv éntia, ae f. Sin: conv ic-
cismo, ad ch ristianam v el ad cath ó licam tu s, u s m; conv íctio; consó rtio; contu bér-
relig ionem conv érsio. niu m; consu etu do v ictū s; commu nis v itae
consu etu do. Uso: - h u mana, h u manu s vel h ó -
converso, sa: adj conv ersu s, a, u m // su st minu m conv ictu s; h u mana vel h ó minu m con-
conv ersu s, i m; conv ersa, ae f. só rtio; cív iu m coniú nctio; h ó minu m socíetas;
- prematrimonial, contu bérniu m ante matri-
convertibilidad: conv ertibílitas, atis f. mó niu m; relaciones de - h u mana, necessitú -
dinu m rationes in societate; mú tu a
convertidor: Tecnol commu tató riu m, ii n. commércia inh u manoconv ictu ; sectores de
Sin: mách ina commu tató ria; mech anēma la-, h u manae societatis partes; bu ena- con
mu tató riu m; v . transformador. Ru sia, bona conv iv éntia cu m Rú ssia.
269
conyugal
i m; spasma, ătis n; nerv oru m vel membro- men, mĭnis n; cu lmen, mĭnis n; v ertex , tĭcis
ru m conv ú lsio; nerv oru m contráctiovel re- m; apex , ápĭcis m // (conju ntode las ramas y
tráctio; mu scu loru m rig or. h ojas qu e formalaparte su perior del árbol)
(árboris) frondes (-iu m fpl) // (parte h u eca
conyugal: coniu g alis, e. Sin: maritalis; co- del sombrero) (pétasi) apex , ápĭcis m.
niú g ii (g en); có niu g u m (g en).
cópano: cáu pu lu s, caú pilu s, cau pillu s, i m.
coñac: coníacu m, i n. Sin: conacu m sive có -
nacu m; coniacense (v inu m); pó tioconiacen- coparticipación: comparticipátio, onis f.
sis; v álida pó tioconiacensis.
copartícipe: compárticeps, cĭpis.
cooperación: cooperátio, onis f. Sin: adiu trix
ó pera; ó perae collátio; concors áctio. Uso: - copernicano: copernicanu s, a, u m.
eu ropea, internacional, cooperátioEu ropaea,
internationalis; - práctica, cooperátioprác- copero: pocillator, oris m. Sin: celláriu s; qu i
tica; - contrael terrorismo, cooperátiocontra pó cu la ministrat; a cýath ovel a cýath is mi-
terrorismu m; - pararech azar el terrorismo, nister. Uso: ser -, h acer el -, pó cu la minis-
cooperátioad terrorismu m arcendu m; - de las trare
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cív iu m ó rdines) conspirátio. copete: (cabello levantado sobre lafrente)
cirru s, i m.
cooperador, ra: cooperator, oris m; coopera-
trix , icis f. Uso: - de laorg anizació nde ayu da copetudo: (qu e tiene copete) cirratu s, a, u m.
“Care”, cooperatrix org anizationis au x iliaris
“Care”. copia: ex emplar, aris n; ex emplu m, i n. Sin:
transcríptio. Uso: - amáqu ina, antíg raph u m;
cooperar: cooperari. Sin: adiu v are áliqu em apó g raph u m vel apó g raph on; copiatu m; diá-
ináliqu a re. Uso: - conu no, adiu tricem ó pe- g raph u m; copia; - au tenticada, ex emplar
ram nav are (vel praestare) álicu i. consig natu m; - calcada, sacada a calco,
transcriptu m vel transcu su m ex emplu m; - fo-
cooperativa: socíetas cooperativ a Sin: socí- tog ráfica, apó g raph on ph otog ráph icu m; -
etas vel consociátioadiu trix ináliqu a re. Uso: h ectog ráfica, h ectog ráph icu m (vel poly g rá-
- de consu mo, socíetas emptoru m; associátio ph icu m) ex emplar; - de u nacarta, litteraru m
consu méntiu m; - de produ cció n, associátio ex emplu m; ex emplu m epístu lae; - de u ncu a-
produ ctionis; cooperativas de solidaridad, dro, tábu lae ex emplar // (imitació n servil)
consociationes solidaritatis. imitátio, onis f. Sin: similitu do.
270
coral
271
coralino
Uso: islade -, ínsu la corállica // (composi- corcho: su ber, ĕris n. Sin: cortex (-tĭcis mf).
ció nmu sical) ch oralis, is m. Sin: ch orale, is Uso: de -, su béreu s, a, u m; cortíceu s; e vel ex
n; liber ch oralis // (relativoal coro) ch oralis, sú bere; e vel ex có rtice.
e. Uso: servicio-, ch orale serv ítiu m.
cordada: scánsio(-onis f) g reg alis. Sin: as-
coralino: corállicu s vel corállinu s, a, u m. censu s (-u s m) montanu s collig atu s; ascenso-
res montani collig ati.
Corán: Coranu m, i n; Coranu s, i m. Sin: Al-
coranu s; Koranu m; k oranu m v olu men; ma- cordados: ch ordata (animántia) npl.
h ometanismi codex ; islamismi lex .
cordel: fu nis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
coránico: coránicu s, a, u m. -em, abl -i vel -e) f.
coraza: lorica, ae f. Uso: revestidode -, lori- cordelito: fu nícu lu s, i m. Sin: restícu la; línea
catu s; loricā mu nitu s. vel línia ; linu m.
corazón: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor cordial: (afectu oso, amistoso) benév olu s, a,
arte factu m; - pequ eño, v. corazoncillo; - de u m. Sin: benév olens, entis; familiaris; since-
plásticoy metal, cor e re plástica et metallo; ru s // (bebida o poció n confortante) pó tio
conel - enlamanooenlas manos, aperto (-onis f) corró borans. Sin: pó tiorecreandis
péctore; ex ánimo; loteng oenel -, cordi est v íribu s apta.
mih i; cordi h ábeo; mih i cu rae est; mih i inme-
du llis h aeret; mih i inamó ribu s (vel inamore) cordialmente: ex ánimo.
est; mih i indelíciis est // (fig , centrode u na
cosa) enel - de laciu dad, inu rbis sinu ; in cordillera: contínu i vel perpétu i montes. Sin:
média u rbe; enel - de lanoch e, mu ltā nocte, perpétu a iu g a; mó ntiu m séries (-ēi f). Uso: -
de mu lta nocte, concú bia nocte. de los Andes, Andes, iu m fpl; Andes montes
contínu i; Andiu m catenae vel concatenatio-
corazoncillo: có rcu lu m, i n(dim de cor); cor- nes.
cillu m (dim de có rcu lu m).
cordimariano: adj cordimarianu s, a, u m //
corbata: focale, is n. Sin: fáscia collaris; su st cordimarianu s, i m. Sin: sodalis cordi-
colli v itta vel fascíola; croata; fáscia croata. marianu s; v. claretiano.
Uso: - sinnu do, fascíola su blig anda.
cordón: fu nícu lu s, i m. Sin: restícu la. Uso: -
corbeta: Mar có rbita, ae f. Sin: celox (-ōcis de zapato, corríg ia, ae f; corríg iu m, ii n; lig a-
f). men, mĭnis n; - eléctrico, fu nícu lu s eléctri-
cu s; - salvavidas, fu nis (-is m) salú tifer; -
corchea: ch roma, ătis n. Sin: ch ró matis nota. u mbilical, fu nícu lu s vel cu nícu lu s u mbilica-
lis; nerv u s u mbilicaris.
corchero: su béreu s, a, u m. Sin: su berīnu s.
Corea: Corea, Có rea, Korea, ae f. Uso: - del
corchete: (sig no ortog ráfico) parénth esis Norte, del S u r, Corea Septentrionalis, Meri-
qu adra. Uso: encerrar alg oentre corch etes, diana.
áliqu id parenth ésibu s qu adris interclú dere.
272
corología
coreano: adj coreanu s, a, u m // su st Corea- su s (-u s m) ang u laris. Uso: marcar u n-, emít-
nu s, i m. tere ex oblíqu o; proícere ex áng u lo.
córner: recessu s, u s m // (áng u lode canch a) corola: corolla, ae f. Sin: floris corolla.
lu só riae paláestriae áng u lu s. Uso: ech ar la
pelotaa-, inoblíqu u m av értere // (saqu e de corología: ch oroló g ia sive -log īa, ae f.
esqu ina, enel fútbol) iactu s (-u s m) vel mis-
273
corona
corpiño: th oráciu m, ii n. Sin: th orax , acis m; corral: (animáliu m) coh ors, ortis f. Sin: saepes
stró ph iu m; fáscia pectoralis. vel sepes, is f. Uso: - de bu eyes, bov ile, is n; -
de cerdos, su íle, is n; - de ovejas, ov ile, is n.
corporación: corporátio, onis f. Sin: corpu s,
pŏris n; coetu s, u s m; collég iu m; sodalíciu m; correa: có riu m, ii n; có riu s, ii m. Sin: loru m;
consociátio. Uso: jefe de u na-, collég ii ma- loramentu m. Uso: - de transmisió n, có riu m
g ister vel princeps (-cĭpis m); corporaciones v olú bile.
de ciu dadanos, cív iu m có rpora.
corrección: (acció nde correg ir) corréctio,
corporal: (perteneciente o relativo al onis f. Sin: repreh énsio; animadv érsio; obiu r-
cu erpo) corporalis, e. Sin: có rporis vel có r- g átio// (calidad de loqu e es correcto) h o-
poru m (g en). Uso: pena, castig o-, có rporis nesta rátio. Uso: - deportiva, h onesta
v érbera (-u m, npl) // (lienzoqu e se extiende decertandi rátio// (alteració nocambioqu e
enel altar paraponer sobre él lah ostiay el se h ace en las obras escritas) emendátio,
cáliz) corporale, is n. Sin: corporale línteu m; onis f. Sin: tex tū s emendátio.
sacru m línteu m vel lintéolu m; líneu s pannu s.
correccional: cu stodiáriu m, ii n. Sin: correc-
corporalmente: corporáliter. tó ria domu s. Uso: - de menores, domu s pú e-
274
correría
ris cu stodiendis et edu candis. enel mismopartido) eiu sdem partis fau tor.
275
correspondencia
rrerías al enemig o, h ostem ab incu rsió nibu s du odev icésimomensis cu rrentis; moneda-,
proh ibere. leg alis pecú nia; precio-, pretiu m v u lg atu m
vel praesens // su st cu rsu s, u s m. Sin: flu en-
correspondencia: (conju ntode cartas qu e se tu m, i n; aqu ae flu entes. Uso: contra-, ad-
despach an o reciben ) epístu lae, aru m fpl. v ersoflú mine vel amne; adv ersu m influ men;
Sin: lítterae, aru m fpl; v. correo// (cartas qu e adv ersu s amnis cu rsu m; sig u iendola-, se-
se escribendos omás personas u naaotra) cu ndoflú mine // ( fig , cu rso, movimientode
epistu laru m vel litteraru m commérciu m (cu m los sentimientos y de las tendencias) v u lg ata
áliqu o, inter áliqu os). Sin: commérciu m epis- vel commu nis opínio. Sin: mu ltitú dinis iu dí-
tolare; epistolare colló qu iu m // (acció n y ciu m. Uso: corrientes del pensamientofilo-
efecto de corresponder o corresponderse) só fico, ph ilosó ph iae, aru m fpl; las varias - del
cong ru éntia, ae f. Sin: coh aeréntia; conv e- pensamientomoderno, h u iu s nostrae aetatis
niéntia alicú iu s rei cu m áliqu a re. v áriae doctrinae; fu ertes - cu ltu rales, econó -
micas y políticas, motu s mag ni cu ltu rales, oe-
correspondiente: adj correspondens, entis. conó mici, polítici; - literarias, qu ae de lítteris
Sin: có ng ru ens (álicu i rei, cu m áliqu a re); eru diti v iri séntiu nt; - políticas, de re pú blica
conv éniens (cu m áliqu a re, álicu i rei, ad vel reg enda opiniones; contra-, adv ersu s com-
ináliqu id, ináliqu a re) // (miembrononu me- mu nes opiniones; adv ersu s commu nem opi-
rariode u nacorporació n, qu e por log eneral nandi ag endiqu e rationem; dejarse llevar de
reside fu erade lasede de estay colaboracon la-, commu ni opinione ferri; témpori cédere
ellapor correspondencia) só ciu s correspon- vel inserv ire; tempó ribu s serv ire; v u lg arem
dens. Sin: epistu laris só ciu s // (corresponsal) consu etú dinem sequ i; ir contra-, mu ltitu di-
v. estavoz. nis iu diciorepu g nare; commu nem opinionem
refu tare; irse conotras la-, alioru m opinioni
corresponsable: corresponsábilis, e. su bscríbere; seg u ir la-, v u lg atam opinionem
amplecti; mu ltitú dinis iu díciu m sequ i //
corresponsal: relator, oris m; relatrix , icis f. Electr, - eléctrica, v is eléctrica. Sin: eléctri-
Sin: correspondens, entis m; cooperator vel cu s flu or; flu entu m; flu entu m eléctricu m; flu -
collaborator, oris m; cooperatrix vel collabo- x u s (-u s m) eléctricu s; su cíneu s flu ctu s;
ratrix , icis f; áu ceps (-cŭpis m) actoru m; cap- su cínei flu ctu s v is. Uso: - alterna, flu x u s al-
tator (-oris m) nu ntioru m; ádv ena scriba. ternu s; - continu a, flu entu m contínu u m; - h i-
Uso: - especial, relator specialis; - radiotele- droeléctrica, v is h idroëléctrica; - parásitao
visivo, relator radiotelev isíficu s; Florencia de Fou cau lt, flu entu m v erticosu m; - termo-
Au benas, - del diario“Libération”, Floren- eléctrica, v is th ermoëléctrica; h ilo de la -,
cia Au benas, cooperatrix actoru m diu rnoru m, filu m flu enti eléctrici; impu lsos de -, impu l-
q. t. “Libération”. su s (mpl) flu enti eléctrici; tomade - , eléctri-
dis ex ceptácu lu m; dar la -, eléctricu m
corrida de toros: tau romách ia sive tau roma- rív u lu m immíttere // estar al - de u nacosa,
ch īa, ae f. Sin: pu g na cu m tau ris; tau roru m áliqu id scire vel cog nó scere. Sin: áliqu id no-
(incirco) ag itátio. v isse vel cog nov isse; estar al - de todas las
pu blicaciones, qu ae qu otídie ty pis edu ntu r
corriente: adj cu rrens, entis. Uso: ag u a -, perspecta h abere; poner aalg u ienal - de u na
aqu a v iv a vel pró flu ens; año-, annu s v ertens; cosa, certiorem fácere áliqu em alicú iu s rei
cu enta-, qu otidianae rationes; - mes, mensis vel de áliqu a re // - de aire, áëris afflatu s (-u s
cu rrens; el lu nes, 1 8 del corriente, die Lu nae, m). Sin: áër áfflu ens.
276
cortejo
277
cortesano
onis f. Sin: assidú itas; obséqu iu m; có mitas; cortometraje: brev ior pellícu la. Sin: astríc-
amató ria alléctio; amató riae blandítiae fpl // tior taeníola; brev ior cinematog ráph ica pellí-
(personas de acompañamiento) comitatu s, u s cu la.
m. Sin: pompa; ag men, mĭnis n; caterv a; có -
mites. Uso: - fúnebre, pompa fú nebris; ex se- corva: (parte de lapierna) poples, lĭtis m.
qu iaru m tu rba; fu nu s, nĕris n ; ex séqu iae,
aru m fpl; - de antorch as, taedífera pompa vel corveta: có rbita, ae f. Sin: celox (- ōcis f).
mu ltitu do; lampadarioru m ag men.
corzo: mu smovel mú simo, onis m. Sin: ca-
cortesano: (adj, perteneciente alacorte) áu - préolu s.
licu s, a, u m // su st áu licu s, i m. Sin: áu licu s
h omo; v. g entilh ombre. cosaco: cosacu s, i m.
corteza: cortex , tĭcis mf. “Cosa Nostra”: “Res Nostra”. Sin: consociá-
tio scelesta, qu ae dícitu r “Res (vel Cau sa)
cortijo, v. alqu ería. Nostra”.
cortinaje: v ela, oru m npl. Sin: plág u lae; v e- cosmética: (cienciay arte qu e tratade los
lámina. Uso: - corredizo, v ela vel líntea v olu - cosméticos) có smesis, is f. Sin: cosmética, ae
bília; plág u lae v olú biles; - corrido, v ela vel f; cosmética ars, disciplina, doctrina, sciéntia;
líntea obdu cta; plág u lae obdu ctae; - desco- fu candi ars; ars conficiendi ornamentária me-
rrido, v ela vel líntea redu cta; plág u lae redu c- dicámina, medicamenta, u ng u enta. Uso: - fa-
tae. cial, v u ltu m fu candi ars; ars v u ltū s fu candi;
ars fáciem fu candi.
cortinilla: lintéolu m, i n.
cosmético: adj cosméticu s, a, u m. Sin: ad
cortisona: cortisonu m, i n. có smesinvel ad cosméticam (vel ad cosméti-
cam artem) áttinens // su st cosméticu m, i n.
cortocircuito: brev is circú itu s (-u s m). Sin: Sin: cosmetó riu m; medicamenvel medica-
circú itu s cu rtu s; contractu s circú itu s. mentu m; fu cu s; u ng u entu m; tectó riu m; cos-
méticu m medicamentu m. Uso: - para el
278
costar
279
Costa Rica
Costa Rica: Res pú blica Orov itensis. Sin: cotización: aestimátio, onis f.
Costarica, ae f.
coto: (camporeservadode caza) saeptu m v e-
costarricense : adj costaricensis, e // su st nationis. Sin: fines v enató rii; priv atu s v ena-
Costaricensis, is m. tionis locu s.
coste: (cantidad qu e se pag apor u nacosa) v. cow boy: armentáriu s, ii m. Sin: pecu áriu s.
costa.
coxalgia: cox álg ia sive cox alg īa, ae f. Sin:
costeleta, v. ch u leta. cox ae dolor vel dolores; cox endīcis inflam-
mátio; assidu i cox ae vel cox endīcis dolores.
costero, v. costanero.
coxálgico: cox álg icu s, a, u m.
costo: (loqu e cu estau nacosa) alicú iu s rei
prétiu m. coyuntura: condício, onis f. Uso: - econó -
mica, oeconó mica condício.
costumbre: mos, moris f. Uso: costu mbres
inmorales, mores corru pti, pérditi, pessú m- coz: (patada) calx , calcis f. Sin: calcis ictu s
dati; mores lapsi ad mollítiem; mores pro- (-u s m). Uso: dar coces contrael ag u ijó n, ad-
lapsi inv ítia; - navideñas, mores sollémnia v ersu s stímu lu m calcitrare; dar u na- au no,
natalícia Ch risti celebrandi; - tradicionales, áliqu em calce cáedere, pétere, percú tere, fe-
mores tranlatícii; consu etú dines translatíciae; rire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
seg únla- tradicional, more translatício. remíttere; recibir u na-, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
costurera: sartrix , icis f. Sin: su trix ; sarcina- mali.
trix ; v estífica.
crakers: qu ádru lae, aru m fpl.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; v és-
tifex (-fĭcis m); v estíficu s. craneoclasto: cranioclastu m, i n. Sin: cranio-
clastes, ae m; instru mentu m calv ae vel calv á-
cotangente: Geom cotang ens, entis f. riae confring endae.
280
crédito
281
credo
(repu tació nde solvencia) fides, ei f. Uso: - cremallera: (barracondientes qu e eng ra-
público, fides pú blica; vender a -, alicú iu s nanconu npiñó n) retinácu la, oru m npl. Sin:
fide v éndere // (plazoparael pag o) spátiu m mach inamentu m dentatu m vel denticu latu m.
ad solv endu m. Uso: tres meses de -, triu m Uso: ferrocarril de -, ferrív ia dentata vel den-
ménsiu m spátiu m ad solv endu m // (prestig io, ticu lata // (cierre metálicoy flexible qu e se
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin: aplicaau naabertu ralong itu dinal enpren-
ex istimátio; g ratia; au ctó ritas; fides; fidú cia. das de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relámpag o
Uso: adqu irir -, famam sibi acqu írere; ex isti- // (enel microscopio) rech amu s sive réch a-
mationem collíg ere; mantener el -, fidem mu s, i m.
su am tu eri; notener -, nu llam fidem h abere;
perder el -, fidem amíttere; qu itar el - au no, cremnofobia: cremnoph ó bia sive cremno-
fidem derog are álicu i; tener -, g ratiā v alere; ph obīa, ae f. Sin: praecipitioru m vel v orág i-
g ratiā et au ctoritate v alere. nu m pav or, h orror, terror; cu iu sv is praecípitis
(vel praeru pti) loci pav or.
credo: (símbolo de la fe) fidei sýmbolu m.
Uso: la fó rmu la del -, fó rmu la cath ó licae cremor: cremor, ōris m. Uso: - tártaro, tartá-
fidei // (comooració n) sýmbolu m, i n. Sin: rici salis cremor.
conféssiofidei. Uso: recitar el -, sýmbolu m
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: - creolina: creolinu m, i n.
político, qu ae áliqu is de re pú blica sentit;
profesar el mismo- político, idem de re pú - creosota: creosotu m, i n.
blica sentire.
crespo: crispu s, a, u m. Uso: de pelo-, cris-
creencia: (acció nde creer) fides, ei f // (lo pu s; alg o-, críspu lu s.
qu e se cree) opínio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maioru m vel av oru m; - firme, crespón: crispu m tex tu m (- i n) // (velo) cris-
mag na opínio; semejante -, eiú smodi opínio pu m v elu m.
// (fe relig iosa) Dei opínio; opíniode Deo;
opínioet relíg io. Uso: - falsa, su perstítio// cresta: (carnosidad qu e tienensobre laca-
(relig ió n) relíg io, onis f. Uso: - relig iosas, bezaalg u nas aves) crista, ae f // (cu mbre de
Dei vel deoru m cu ltu s. las montañas) cacu men, mĭnis n.
282
criptógrafo
criado: (personaqu e sirve aotrapor sala- criollo: adj créolu s, a, u m. Sin: criollu s; mix -
rio) fámu lu s, i m. Sin: domésticu s; serv u s; tíciu s. Uso: leng u a-, créola ling u a // su st cré-
minister. olu s, i m.
criador: nu tritor, oris m. Uso: - de g u sanos, cripta: (lu g ar su bterráneo donde se ente-
bomby cinator; bó mby cu m vel necy daloru m rrabaalos mu ertos) cry pta, ae f. Uso: - vati-
cu ltor. canas, cry ptae v aticanae // (pisosu bterráneo
destinadoal cu ltoenu naig lesia) h y pog ēu m,
criar: nu tricari. i n.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: - críptico: (oscu ro, enig mático) crýpticu s, a,
animada, ánimans; ánimal; - racional, h omo; u m. Uso: sentido-, sensu s crýpticu s.
todas las -, reru m natu ra; natu ra // (niñode
pocotiempo) infantícu lu s, i m; v. ch iqu illo. criptógama: planta cry ptó g ama.
criba: cribru m, i n. Sin: v annu s, i f. Uso: fa- criptogamia: cry ptog ámia sive -g amīa, ae f.
bricante de cribas, cribráriu s, ii m; v. tamiz.
criptógamo: cry ptó g amu s, a, u m.
cribar: cribrare. Sin: per cribru m cérnere.
criptografía: cry ptog ráph ia sive -g raph īa, ae
cric, v. g ato. f. Sin: ars cry ptog ráph ica; rátioarcanis lítte-
ris scribendi.
cricket, v. críqu et.
criptográfico: cry ptog ráph icu s, a, u m.
crimen: crimen, mĭnis n. Uso: crímenes de
g u erradel Japó n, béllica crímina iapó nica; criptógrafo: cry ptó g raph u s, i m.
283
criptograma
criptograma: cry ptog ramma, ătis n. Sin: fu r- nu s, i m; catinu m, i n// (cavidad enlaparte
tiv u m scriptu m; res cry ptog rammática. inferior de los h ornos pararecibir el metal
fu ndido) cav u m fu só riu m.
criptología: cry ptoló g ia sive -log īa, ae f.
crisolito ocrisólito: ch ry só lith u s, i m.
criptón: cry ptu m, i n.
crispación, crispadura, crispamiento o
criptorquidia: cry ptorch ídia, ae f. crispatura: crispitu do, dĭnis f. Sin: crispa fá-
cies.
criptórquido: cry ptorch is, ĭdis.
cristal: cry stallu s, i m; cry stallu m, i n. Uso:
críquet: (ju eg ode pelotaing lés) lu su s cric- objetos de -, v. cristalería; cristales de laven-
cétiu s. Sin: lu du s pilae et portae. tana, v itra fenestrae; fenestrália v itra.
crismera: ch rismáriu m, ii n. Sin: py x ídu la cristalizar: cry stallizare. Sin: incry stallu m
oleária. (vel incry stallos, vel incry stalla) redíg ere,
redú cere, có g ere, densare; in cry stállinam
crisol: (vaso para fu ndir) v áscu lu m fu só - formam v értere // (tomar formacristalina) v.
riu m. Sin: v áscu lu m fu ndendis metallis; cati- cristalizarse.
284
crítica
cristalizarse: incry stallu m v erti, cog i , den- ch ristiana lex ; (comocu lto) cu ltu s (-u s m) vel
sari. Sin: incry stallos abire; incry stalla den- ritu s (-u s m) ch ristianu s. Uso: abandonar el -
sari, cong elare, concréscere; instar cry stalli , ch ristianu m esse desínere; abrazar el -,
concréscere vel cong elare. ch ristianu m fíeri; profesar el -, ch ristianam
relig ionem profiteri; reneg ar del -, ch ristia-
cristaloeléctrico: cry stalloëléctricu s, a, u m. nam relig ionem damnare.
cristalogenia: cry stallog énia sive -g enīa, ae f. cristiano: adj ch ristianu s, a, u m. Uso: h a-
Sin: cry stallog enética doctrina, disciplina, cerse -, ch ristianu m fíeri; ser -, ch ristianu m
sciéntia. esse // su st ch ristianu s, i m. Sin: ch ristícola;
ch ristícolu s; ch ristifidelis; Ch risti cu ltor, sec-
cristalografía: cry stallog ráph ia sive -g ra- tator, ássecla. Uso: los primeros -, primíg eni
ph īa, ae f. Sin: cry stalloru m rátio, stú diu m. ch ristifideles.
285
críticamente
286
cronológico
Sin: ch romolith og ráph iae peritu s. cronicismo: (larg adu ració nde u nadolen-
cia) morbi vel infirmitatis diu tú rnitas. Sin:
cromometría: ch romométria sive -metrīa, ae diu tu rnu s morbu s // (estadocró nicode u nen-
f. fermo) diu tu rna vel perpétu a infírmitas.
287
cronólogo
cronólogo: ch ronó log u s, i m. Sin: ch ronoló - de su vida, decretó ria su ae v itae momenta.
g iae peritu s; qu i ch ronoló g iam ex ercet vel
profitetu r. crucificar: (áliqu em) cru cifíg ere. Sin: cru ci
fíg ere, affíg ere, su ffíg ere; incru cem su ffí-
cronometrar: tempu s alicú iu s rei ch ronó me- g ere, pó nere, ág ere, tó llere; incru ce fíg ere //
trometiri. fig áliqu em v ex are, cru ciare, ex cru ciare. Sin:
contu meliose ág ere cu m áliqu o; áliqu em con-
cronometría: ch ronométria sive -metrīa, ae tu meliā affícere.
f. Sin: témporis mensu rae cog nítiovel nó tio.
crucifijo: Ch risti cru x . Sin: Cru cifix i imag o,
cronométrico: ch ronométricu s, a, u m. Sin: effíg ies, sig nu m; Ch risti cru ci (vel incru cem,
ad ch ronométriam vel ad témporis mensu ram vel incru ce) fix i effíg ies; Ch ristu s cru ci affi-
spectans. x u s. Uso: u n- de marfil, Ch ristu s cru ci affi-
x u s ex ébore fictu s.
cronometrista: (constru ctor de cronó metros)
ch ronometroru m fabricator // (el qu e mide crucifixión: cru cifíx io, onis f. Sin: cru ci af-
concronó metroel tiempo) témporis mensor. fíx io; de cru ce su spéndiu m.
Sin: qu i alicú iu s rei tempu s metitu r; qu i ch ro-
nó metroalicú iu s rei tempu s metitu r. crucifixor: cru cifix or, oris m.
cronoscopia: ch ronoscó pia sive -scopīa, ae f. crucigrama: cru cig ramma, ătis n. Sin: litte-
raru m tricae; v erba decu ssata; lítterae decu s-
cronoscopio: ch ronoscó piu m, ii n. satae vel implex ae.
288
cuadro
cruzado: cru cíg eru s, i m. Sin: crú cifer, ĕri; cuadrar: (adaptarse) accommodatu m vel
miles cru cíg eru s; miles cru ce sig natu s vel in- aptu m esse ad + ac.
sig nitu s; cru ciatu s, i m.
cuadratura: qu adratu ra, ae f; qu adrátio, onis
cruzamiento: Biol decu ssátioch romosomá- f. Sin: tetrag onismu s. Uso: fig , - del círcu lo,
tica. círcu li qu adratu ra; tetrag onismu s círcu li;
adaequ átiocírcu li ad qu adratu m; bu scar la-
cruzar: - las piernas, cru s cru ri su perpó nere; del círcu lo, repu g nántia qu áerere.
- los brazos, brach ia consérere vel decu ssare.
cuadriciclo: qu adricy clu s, i m. Sin: v elocí-
cuadernillo: (conju nto de cincoplieg os de pedu m (vel ocýpedu m, vel v olu crípedu m)
papel) v. qu interno // (librillo para el rezo qu attu or rotis instru ctu m vel ornatu m.
eclesiástico) v. añalejo.
cuadrienio: qu adriénniu m, ii n.
cuaderno: qu aternio, onis m. Sin: libellu s;
fascícu lu s (ch artaru m); codicillu s; commen- cuadrilla: (conju ntode personas parael des-
táriu s; commentáriu m; pu g illares, iu m mpl; empeño de u n oficio) manípu lu s, i m. Sin:
pu g illária, iu m npl; pag inaru m vel pag ella- manu s, u s f; ag men, mĭnis n. Uso: - de au xi-
ru m fascícu lu s. Uso: - anillado, codicillu s lio, ag men au x iliáriu m; au x iliária manu s;
anu laris; codicillu m anu láriu m; - pequ eño, opífices au x iliárii vel au x iliabu ndi; au x iliato-
commentaríolu s; commentaríolu m; - de res; au x iliárii; - de obreros, - de trabajadores,
apu ntes, adv ersária, oru m npl; codicillu s no- operaru m manu s; operarioru m manípu lu s.
taru m; - de bitácora, diáriu m náu ticu m; - de
dictado, dictata, oru m npl. cuadrillizos: qu adrig émini, oru m mpl.
cuadrangular: qu adráng u lu s, qu adriáng u lu s, cuadro: (pintu ra, dibu jo) pictu ra, ae f. Sin:
a, u m. Sin: qu adrang u laris, qu adriang u laris, tábu la picta vel depicta // fig fácies, ēi f. Sin:
e. reru m fácies; condicionu m statu s. Uso: - g e-
neral, reru m facies u niv ersalis; en el - del
cuadrángulo: adj qu adráng u lu s vel qu a- apostoladocató lico, inapostolatū s cath ó lici
driáng u lu s, a, u m. Sin: tetrag ōnu s // su st qu a- prov íncia // (g ru pode ju g adores) v. equ ipo//
dráng u lu m vel qu adriáng u lu m, i n. Sin: (armazó ncu adrang u lar de labicicleta) com-
tetrag ōnu m; qu adriáng u la fig u ra. pag es, is f. Sin: qu adru m , i n// (parte de u n
289
cuadrúpedo
cuantificar: nú meris vel mensu ris aestimare. cuartana: qu artana, ae f. Sin: febris qu ar-
Sin: ad nú meros vel mensu ras redú cere. tana. Uso: padecer -, qu artanam febrim vel
febrem h abere.
cuantitativo: qu antitativ u s, a, u m.
cuartel: castra, oru m npl. Sin: stativ a, oru m
cuanto, v . qu antu m. npl; castra stativ a; mílitu m státio; militare
contu bérniu m. Uso: - g eneral, ex ércitū s prae-
cuaquerismo: qu ak erismu s Sin: qu ak eroru m tó riu m; cu arteles de invierno, h iberna vel h i-
290
cubierta
bernácu la (-oru m npl) ; castra h iberna; cu ar- locatu m; - de h u éspedes, h ospítiu m; h ospitale
teles de verano, aestiv a, oru m npl; castra aes- cu bícu lu m; - de las reu niones, conclav e con-
tiv a; enseres del -, contu bérnii mílitu m g reg ationis; cu artos enplantabaja, conclá-
su pellex (su pelléctilis f). v ia qu ae planopede su nt.
291
cubierto
teg u mentu m, integ u mentu m; pág ina ex terior cuchara: có ch lear, aris n; coch leare, is n.
// - de lacama, strág u lu m, i n. Sin: toral, ālis Sin: coch leáriu m; coch learis, is m; líg u la vel
n// - de neu mático, cu mmis (-is f) rotae. Sin: líng u la. Uso: u na- de miel, u na líg u la mellis.
g u mmi (indecl) rotae; cú mmeu m rotae inv o-
lu cru m; g ú mmea vel cú mmea rota; g ú m- cucharita: coch learíolu m, i n. Sin: ténu e vel
meu m (rotaru m) operimentu m; coriáceu m parv u m có ch lear; lí(n)g u la.
(rotaru m) operimentu m // (parte exterior de
latech u mbre de u nedificio) tectu m, i n. Uso: cucharón: símpu lu m, i n. Sin: spáth u la vel
- de dos ag u as, tectu m pectinatu m // (pu ente spátu la; ru dícu la.
del barco) tabu latu m, i n. Sin: constratu m;
steg a, ae f; fori, oru m mpl; estar sobre -, in cuchichear: su su rrare. Sin: consu su rrare; in-
steg a ( insu mma nav e vel nav i) consídere // su ssu rare; mu rmu rare; mu ssitare.
(sobre) v. estavoz // (tapa) v. estavoz.
cuchillada: (g olpe qu e se da con cu ch illo)
cubierto: (tech u mbre qu e cu bre y defiende cu ltri ictu s (-u s m) . Uso: recibir u na-, cu ltro
de las inclemencias del tiempo) protectu m, i pércu ti // (h eridaqu e resu ltade u na-) cáesio,
n. Uso: - del andén, crepídinis protectu m // onis f.
(u tensiliode mesa) escáriu m instru mentu m //
(serviciode mesaparacadapersona) men- cuchillería: (oficiode cu ch illero) cu ltrario-
sae su pellex (-lectǐlis f); escária instru menta. ru m ars. Sin: cu ltrárii ars; ars cu ltrária // (ta-
ller donde se h acen cu ch illos) cu ltrárii vel
cubil: cu bile, is n. cu ltrarioru m officina // (tiendadonde se ven-
den) taberna cu ltrária // (sitio, barrioocalle
cubismo: cu bismu s, i m. Sin: cú bica pictu ra; donde están las tiendas de los cu ch illeros)
cú bica ping endi rátio. cu ltrariou m v icu s (-i m).
292
cuerda
cu cú llio, onis m; cu cu lliú ncu lu s; el contenido alg o, alicú iu s rei rationem h abere.
de u n-, cu cu lli continéntia.
cuentagotas: v áscu lu m (frasqu ito) g u ttis nu -
cuello: (parte del cu erpo) collu m, i n. Uso: merandis. Sin: fístu la (canu to, tu bito) g u ttis
ech ar los brazos al - de u no, collu m alicú iu s nu merandis; v áscu lu m vel fístu la g u ttatim ef-
amplex u pétere; arrojarse al - de u no, in fu ndens.
collu m alicú iu s inv ádere // (parte su perior y
más ang ostade u navasija) collu m, i n// (tira cuentahilos: instru mentu m filis nu merandis.
de telaqu e enlos vestidos corresponde al -)
collare, is n. Sin: colli amictu s (-u s m); colla- cuentakilómetros: tach ýmetru m, i n. Sin:
ris fímbria; fáscia línea. Uso: - alto, collare h odó metru m; mensu ralis ch iliometroru m
altu m; - doblado, collare inv ersu m; - de pe- mach ínu la; mensó riu s itíneris index ; instru -
lliza, de pieles, collare pellītu m vel pellí- mentu m k ilió metris nu merandis.
ceu m.
cuentapasos: instru mentu m pássibu s eme-
cuenca: (territoriocu yaag u as aflu yenau n tiendis.
mismo río, lag o o mar) álv eu s, i m. Sin:
sinu s, u s m. Uso: - h idrog ráfica, h y drog rá- cuentarrevoluciones: instru mentu m circu i-
ph icu s sinu s; - orog ráfica, orog ráph icu s tionu m enu merativ u m.
locu s.
cuentista: (escritor qu e escribe cu entos) fa-
cuenta: (cálcu lo, có mpu to) có mpu tu s, i m. bu lator, oris m. Sin: fabu laru m vel narratio-
Sin: compu tátio; rátio. Uso: - reg resiva, in- nu m au ctor; narratiu ncu laru m scriptor.
v ersa compu tátio; - de entradas y salidas, ac-
ceptoru m et datoru m rátio; h acer las -, cuento: fábu la, ae f. Sin: fabella; narratiú n-
rationes (math emáticas) confícere // - banca- cu la; fábu la ficta vel commentícia; lev is
ria, pecú nia apu d arg entáriam depó sita . Uso: narrátio. Uso: - de h adas, fabella pu erilis;
- bloqu eada, có mpu tu s impeditu s; abrir u na cu entos paraniños, pu eriles fábu lae; narra-
-, acceptu m et ex pensu m referre incó dicem tiones delectandis pú eris accommodatae; -
vel intábu las // (factu ra) prétiu m, ii n. Sin: radiados para niños, fábu lae pu eroru m ra-
index (-dĭcis m) prétii; pecú nia débita; rátio dioph ó nicae.
nu mmária. Uso: pag ar la-, pecú niam débi-
tam persó lv ere // - corriente, có mpu tu s coti- cuerda: (ensambladu rade h ilos) fu nis, is m.
dianu s vel cu rrens. Sin: cotidianae Sin: restis (-is; ac -em vel -im; abl ordina-
compu tationes (-u m fpl); rátio cotidiana; riam -e). Uso: - pequ eña, ch ó rdu la; - de
sch édu la vel rátiomittendae pecú niae; sch é- nu dos, fu nis nu doru m // (h ilo para instru -
du la vel rátiomittendae accipiendaequ e pe- mentos músicos) ch orda, ae f. Sin: nerv u s, i
cu niae. Uso: - corriente postal, de g iros m. Uso: estirar las -, ch ordas vel nerv os in-
postales, compu tátiocu rsu alis cotidiana pers- téndere; h acer prelu dios conlas -, probar si
criptionu m; cu rsó riu s có mpu tu s cotidianu s estántempladas, praetentare pó llice ch ordas;
assig nationu m; depositar en la - corriente, pu lsar las -, nerv os táng ere vel percú tere //
(pecú niam) referre incotidianas compu tatio- fig , tocar la- sensible de u no, áliqu em mo-
nes; rebasar su -, su pérg redi compu tationu m v ere. Sin: áliqu em vel alicú iu s ánimu m tán-
continu aru m praesídiu m; ex cédere modu m g ere // Anat, tendó n, nerv u s, i m. Sin: tenon,
compu tationu m cu rréntiu m // fig , tener en- ontis m. Uso: - vocal, plica v ocalis // (cade-
293
cuerpo
294
cúpula
mica, islámica ing enioru m cu ltu ra; - refi- (cu mplido) v. estavoz.
nada, polítior h u mánitas; - del eg oísmo, eg o-
īsmi cu ltu ra; la- h u manadel lu g ar, localis cumplir: (ejecu tar) - las ó rdenes de u no,
cu ltu ra h u mana ;- de lamu erte, mortis cu l- mandata vel imperata alicú iu s fácere, éx se-
tu ra; - de lavida, cu ltu ra v itae; pu eblodes- qu i, effícere, perfícere.
provistode toda-, pó pu lu s omnis cu ltū s et
h u manitatis ex pers. cuneiforme: cu neiformis, e. Sin: cu neatu s,
a, u m.
cultural: cu ltu ralis, e. Uso: h erencia-, h eré-
ditas cu ltu ralis; identidad -, idéntitas cu ltu ra- cuneta: fossícu la, ae f.
lis; propó sitos -, propó sita cu ltu rália.
cuña: cú neu s, i m. Uso: - de h ierro, ferri cú -
cúmel: pó tiocu minina. Sin: liqu or cu mini- neu s; - de madera, lig ni cú neu s; introdu cir
nu s. u na-, cú neu m insérere vel incu lcare.
cumpleaños: natalis, is m. Sin: dies natalis cuñada: cog nata, ae f. Sin. soró ria (u x oris vel
sive natalíciu s. Uso: ¡feliz -!, felix natalis mariti soror); frátria vel fratrissa (fratris
dies!; celebrar el 8 0 º -, diem natalem octo- u x or); g los, g loris (mariti soror, fratris u x or).
g ésimu m celebrare.
cuñado: cog natu s, i m. Sin: soró riu s (sororis
cumplible: implébilis, e. maritu s); lev ir, ǐri (u x oris frater, mariti fra-
ter).
cumplido: (acció nobsequ iosaomu estrade
u rbanidad) offíciu m, ii n. Sin: obséqu iu m; cuño: (troqu el conqu e se sellanlas monedas
officiosa vel h onorífica v erba; lau s, lau dis f; y las medallas) forma, ae f. Sin: ty pu s, i m.
plau su s, u s m; g ratu látio, onis f. Uso: con Uso: - parasellar monedas, ty pu s monetáriu s
mu ch os -, officiosíssime; sin cu mplidos, // (impresió noseñal qu e dejael troqu el) sig -
aperte; líbere, simplíciter; familiáriter; h acer nu m, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, ty pi
cu mplidos au no, álicu i offícia praestare; áli- monetárii sig nu m vel nota.
qu em offíciis pró sequ i; no resistir a los -,
láu dibu s nonresístere; ¡déjate de cu mplidos!, cuota: pars, partis f. Sin: pó rtio, onis f. Uso:
mitte ambag es!; por -, officiose // (cortés, u r- - mensu al, pénsioménstru a; - de u n g asto,
bano) officiosu s, a, u m. impensae pars vel pó rtio; collátio; - de u n
pag o, pénsio; abonar laprimera- al con-
cumplidor: adimpletor, oris m. tado, primam pensionem praesentem nu me-
rare vel só lv ere; pag ar en diez -, decem
cumplimentar: collau dare. Sin: g ratu lari. pensió nibu s u ti.
cumplimentero: officiosu s, a, u m. Sin: offi- cupón: scídu la vel sch édu la separábilis //
ció sior; blandiosu s. (Com, docu mentooresg u ardoexpedidose-
parándolode lamatriz de u nlibro) sch édu la
cumplimiento: (acció ny efectode cu mplir) emptó ria.
ex secú tio, onis f. Sin: efféctio; conféctio//
(perfecció nenel modode obrar ode h acer cúpula: th olu s, i m. Uso: - de u nabasílica,
alg o) perféctio, onis f. Sin: adimplétio // th olu s basilicaris; - de S anPedro, Petrianu s
295
cura
296
cyberspace
v ersiones reru m.
curtidor: coriáriu s, ii m.
curvilíneo: cu rv ilíneu s, a, u m.
cutáneo: cu táneu s, a, u m.
Cuzco: Cu scu m, i n.
297