English Azerbaijani Glossary of Frequently Used Terminology

CONTENT

BACKGROUND 5
COMMON TERMINOLOGY USED BY UN AGENCIES 6
ACRONYMS USED BY UN AGENCIES 17
UN BODIES, DEPARTMENTS, SPECIALIZED AGENCIES,
COMMISSIONS, AND PROGRAMMES 21
INTERNATIONAL DAYS, YEARS AND DECADES MARKED BY
THE UN 25
UN CONFERENCES AND SUMMITS 28
UN CONVENTIONS 28

TERMINOLOGIES BY AGENCY

ILO
Basic terminology 30
Acronyms 32
List of ILO Conventions ratified by Azerbaijan 32
IMF
Acronyms 49
2
IOM
UNDP
Official titles of past and ongoing projects 89
UNFPA
Acronyms 99
Official titles of projects 101
UNHCR
UNICEF
Acronyms 110
Programmes and projects 111
UNIFEM
Acronyms 117
Related conventions and documents 118
WB
Acronyms 134
Projects 137
3
WFP
Acronyms 143
Projects 144
WHO
Acronyms 158
Official titles of projects 160
BBC GLOSSARY OF DEVELOPMENT TERMINOLOGY 161
4
BACKGROUND

This English‐Azerbaijani Glossary contains basic terminologies frequently
used by the UN System Organizations operating in Azerbaijan.
The Glossary has been assembled in the Office of the UN Resident
Coordinator in the Republic of Azerbaijan by a team of focal points from the
following agencies: International Monetary Fund (IMF), International Labour
Organization (ILO), International Organization on Migration (IOM), UN
Children’s Fund (UNICEF), UN Development Programme (UNDP), UN
Department of Public Information (DPI), Office of the UN High
Commissioner for Refugees (UNHCR), UN Population Fund (UNFPA),
World Food Programme (WFP), World Health Organization (WHO), and
World Bank (WB). It also benefited from inputs from programme staff of
these agencies.
The terminologies under each UN agency section and their translations were
provided by the respective agency.
By special permission, the Glossary includes a separate section listing

Development Terms used by the British Broadcasting Corporation (BBC),
with an explanation of their meaning.
Meant for the general public, the Glossary will especially benefit translators
and interpreters working with the UN System Organizations operating in
Azerbaijan
5
COMMON UN TERMINOLOGY
ÜMUMİ B
BMT T
TERMİNLƏRİ

FREQUENTLY USED TERMINOLOGIES
TEZ‐TEZ İSTİFADƏ OLUNAN TERMİNLƏR

Aide Memoire – document Yaddaş Qeydi – Missiyaların
reflecting the findings and müəyyənləşdirdiyi faktları və tövsiyələri
recommendations of a mission. əks etdirən sənəd. Rəhbərlik tərəfindən
Subject to review and approval of təsdiq olunmalıdır.
the management
Ad Hoc Working Group Xüsusi İşçi Qrup
Advocacy Təbliğat, təşviqat
AIDS: Acquired immune deficiency AİDS: Qazanılmış immun çatışmazlığı
syndrome ‐ a fatal disease caused by sindromu ‐ bədənin immun sistemini
a virus (HIV), which destroys the sıradan çıxararaq onun infeksiya ilə
immune systemʹs ability to fight off mübarizə aparmaq qabiliyyətini qeyri‐
infection. mümkün edən virusun (HİV) törətdiyi
ölümcül xəstəlik.
Allowance Müavinət
Annual review İllik icmal
Augmented peace operation Genişləndirilmiş sülh əməliyyatı
Base‐line Study ‐ The analysis and İlkin Vəziyyətin Tədqiqi – fəaliyyətə
description of the situation prior to başlamazdan öncə mövcud vəziyyətin
the start of an activity, against təhlili və təsviri. Bu təhlilin əsasında
which change can be assessed or dəyişikliklər müqayisə aparılaraq
comparisons made. qiymətləndirilir.
Baseline year Baza İli
Benchmark Orientir göstərici / baza göstəricisi

Reference point or standard against İcra vəziyyəti və ya nailiyyətlərin
which performance or achievements qiymətləndirilməsi üçün istinad edilən
can be assessed. A benchmark refers göstərici və ya standartdır. Orientir
to the performance that has been göstəricisi yaxın keçmişdə digər
achieved in the recent past by other müqayisəyə gələn təşkilatların nail
6
comparable organizations, or what olduğu və ya mövcud vəziyyətdə nail
can be reasonably inferred to have olduğu hesab edilə biləcək icra
been achieved in the circumstances. göstəricisidir.
Best practice Nümunəvi təcrübə/ Ən Yaxşı təcrübə

Business management term for Optimal taktika və strategiyaları nəzərdə
optimal tactics and strategies. It is tutan biznes idarəçiliyi terminidir. Yaxşı
said that best practices do not təcrübələr uğura təminat vermir, onlar
guarantee success; rather, they yalnız uğurlu şirkətlər, təşkilatlar,
describe those tactics and strategies əməliyyatlar və s.‐də istifadə edilən
used in successful companies, taktika və strategiyaları təsvir edir.
organizations, operations and so
forth.

Best practices (or good practices) are Nümunəvi (yaxşı) təcrübələr keçmişdə və
projects and advocacy which have ya digər ölkələrdə uğurla nəticələnmiş
proven successful in the past or in layihələr, təbliğat üsullarıdır.
other countries.
Benefit 1) fayda, mənfəət; 2) müavinət
Bid Təklif, iddia (tenderdə)
bid comparison Təkliflərin müqayisəsi
bid evaluation Təkliflərin qiymətləndirilməsi
bid opening, evaluation and award Təkliflər paketinin açılması, təkliflərin
of contracts qiymətləndirilməsi və müqavilənin
bağlanması
bid security Təkliflərin təminatı
bid submission Təkliflərin təqdim olunması
standard bid evaluation Təkliflərin standart qiymətləndirilməsi
standard bidding documents, SBD Standart tender sənədləri
rejection of bids Təkliflərin rədd edilməsi
invitation to bid (for Bids) Təklif vermək üçün dəvət
Bidder İddiaçı (tenderdə)
eligible bidder Tələblərə cavab verən iddiaçı
successful bidder Tenderin qalibi
Bidding (competitive bidding) Tender (müsabiqəli hərrac)
bidding documentation Tender sənədləri
7
specialized limited bidding İxtisaslaşdırılmış məhdud tender
two‐stage bidding İki mərhələli tender
Beneficiary Benefisiar

Person and/or group of persons who Layihədən/proqramdan və yaxud hər
benefit from a project/programme or hansı bir fəaliyyətdən faydalanan şəxs
other form of intervention və\və ya bir qrup şəxs
Blueprint Layihə, plan
Capacity Potensial

the skills, knowledge and resources Funksiyanı yerinə yetirmək üçün tələb
needed to perform a function. olunan bilik, bacarıqlar və resurslar.
• Capacity building differs • Potensialın yaradılması. Bu
from capacity development terminin potensialın inkişaf
in that the latter builds on a etdirilməsindən fərqi odur ki,
pre‐existing capacity base. potensialın inkişaf etdirilməsi
zamanı artıq əvvəldən mövcud
olan potensial daha da inkişaf
etdirilir.
• Capacity development the • Potensialın inkişaf etdirilməsi
process by which individuals, Funksiyaları icra etmək,
groups, organisations, problemləri həll etmək və
institutions and countries məqsədlərə nail olmaq üçün ayrı‐
develop their abilities, ayrı fərdlərin, qrupların, təşkilatlar,
individually and collectively, qurumlar və ölkələrin öz
to perform functions, solve qabiliyyətlərini fərdi və ya
problems and achieve kollektiv şəkildə inkişaf etdirməsi
objectives. prosesi.
• Capacity strengthening • Potensialın gücləndirilməsi

Capital intensive Kapital tutumlu
Cost effeciency Xərclərin səmərəliliyi
Civil Society Vətəndaş Cəmiyyəti

Individuals and groups, organised Sosial, siyasi və iqtisadi sahələrdə
or unorganised, who interact in the fəaliyyət göstərən, fəaliyyətləri rəsmi və
social, political and economic qeyri‐rəsmi qaydalar və qanunlarla
domains and who are regulated by tənzimlənən mütəşəkkil və ya
formal and informal rules and laws. təşkilatlanmamış fərdlər və qruplar.
8
Civil society offers a dynamic, Vətəndaş cəmiyyəti dinamik, çoxtəbəqəli
multilayered wealth of perspectives perspektivlər və dəyərlərdən ibarət olan
and values, seeking expression in bir sərvət təklif edir və özünü ictimai
the public sphere. sahədə ifadə etməyə çalışır.
Co‐financing / co‐funding Birgə maliyyələşdirmə
Comparative advantage Müqayisəli üstünlük

If an organization has an advantage Əgər müəyyən bir fəaliyyətin icrası
of some sort to carry out an activity baxımından bir təşkilat digərləri ilə
in comparison to other müqayisədə hər‐hansı bir üstünlüyə
organizations, malikdirsə, buna müqayisəli üstünlük
this is called comparative deyilir. Məsələn, neytral vasitəçinin tələb
advantage. UNDP, e.g., can have a olunduğu və ya tədbirin uğurlu icrası
comparative advantage over bi‐ üçün qlobal şəbəkəsinin əlavə fayda verə
lateral donors in biləcəyi hallarda BMTİP ikitərəfli
cases where a neutral broker is donorlara nisbətən müqayisəli üstünlüyə
called for, or where its global malik ola bilər.
network brings
Consolidated Appeal Process Birgə Müraciət Prosesi
Consumer price index CPI İstehlak Qiyməti İndeksi İQİ

Also known as the cost‐of‐living Həyatın dəyəri indeksi kimi də tanınan bu
index, it measures changes in the əmsal tipik istehlak mallarının
price of typical consumer goods. qiymətlərindəki dəyişikləri ölçür.
Collected by Governments. Hökumətlər qiymətləri toplayaraq indeksi
tərtib edirlər.
Countries with economies in Keçid dövrünü yaşayan ölkələr
transition
Cost‐effective İqtisadi cəhətdən səmərəli
Cost recovery Xərclərin ödənilməsi
Cost‐sharing Xərclərin bölüşdürülməsi
Community İcma
Country Review Report Ölkə üzrə İcmal hesabatı
Cross‐cutting objectives Kəsişən ümumi məqsədlər
Debt management Borcun İdarə edilməsi
Decentralization Desentralizasiya (mərkəzsizləşdirmə)

9
Transfer of the authority from the Səlahiyyətlərin mərkəzi dövlət
national level to any organization or səviyyəsindən daha aşağı səviyyəli
agency at the sub‐national level. strukturlara və ya təşkilatlara ötürülməsi
DevInfo ‐ Development Information Devİnfo ‐ İnkişafa dair İnformasiya üzrə
Software Proqram təminatı
Disadvantaged group əlverişsiz şəraitdə olan qrup
‘Dutch disease’ “Holland Sindromu”
Effectiveness Effektivlik/Effektlilik (nəticə
baxımından)
The extent to which a program has Proqramın icrası nəticəsində arzu olunan
made desired changes or met its dəyişikliklərə və məqsədlərə nə dərəcədə
goals and objectives. nail olunduğunu göstərir.
Efficiency Səmərəlilik

The extent to which objectives are Qarşıya qoyulmuş məqsədlərə
achieved by minimising the use of resurslardan nə dərəcədə minimum
resources. How well a programme istifadə etməklə nail olunduğunu göstərir.
has used resources. Proqramın icrası üçün resurslardan necə
istifadə edildiyini ifadə edir.
Eligibility criteria Uyğunluq meyarları
Empowerment Səlahiyyətlərin genişləndirilməsi
En route istiqamətlənmiş
Equality Bərabərlik

Principle by which all persons or Nəzərdə tutulan əhali qrupunda
things under consideration are hamıya və ya hər şeyə eyni münasibət
treated in the same way. prinsipi.
Equity Ədalətli yanaşma

Principle of being fair to all, with Müəyyən olunmuş və qəbul edilmiş
reference to a defined and dəyərlər əsasında hamıya ədalətlə
recognized set of values. yanaşma prinsipi.
Evaluation Dəyərləndirmə / Qiymətləndirmə

The systematic assessment of the Fəaliyyətin (prosesin) münasibliyi
relevance, adequacy, progress, effi‐ (aktuallığı), gedişatı, səmərəliliyi,
ciency, effectiveness and impact of a effektivliyi və təsirinin sistemli
course of action. dəyərləndirilməsi
10
Fundraising Maliyyə vəsaitinin toplanması
Governance İdarəetmə

The exercise of political, economic Ölkənin işlərini bütün səviyyələrdə idarə
and administrative authority in the edərkən siyasi, iqtisadi və inzibati
management of a country’s affairs at səlahiyyətlərdən istifadə. Neytral bir
all levels. Governance is a neutral anlayış olan idarəetmə mürəkkəb
concept comprising the complex mexanizmlər, proseslər, münasibətlər və
mechanisms, processes, institutlardan ibarətdir ki, onların
relationships and institutions vasitəsilə vətəndaşlar və qruplar öz
through which citizens and groups maraqlarını ifadə edir, öz hüquqlarından
articulate their interests and exercise istifadə edir və öhdəliklərini yerinə
their rights and obligations. yetirirlər.
Democratic governance Demokratik idarəetmə
Good governance Yaxşı idarəetmə
addresses the allocation and Kollektiv problemlərin həlli üçün zəruri
management of resources to resursların ayrılması və idarə edilməsi
respond to collective problems; it is məsələlərini həll edir; xarakterik
characterised by participation, xüsusiyyətlərinə iştirak, şəffaflıq,
transparency, accountability, rule of hesabatlılıq, qanunun aliliyi, səmərəlilik
law, effectiveness and equity. və bərabərlik aiddir.
Health facility Səhiyyə obyektləri
Health status Sağlamlıq vəziyyəti
HIV (human immunodeficiency HİV (insanın immunçatışmazlığı virusu):
virus): Bədənin immun sisteminə təsir göstərib
An AIDS‐causing virus that attacks onun infeksiyaya qarşı mübarizəsini
the bodyʹs immune system, making zəiflədərək AİDS törədən virus.
the body unable to fight infection.
Household Ev təsərrüfatı

A small group of persons who share Eyni yaşayış yerindən istifadə edən,
the same living accommodation, gəlirlərini və sərvətlərinin tam və ya
who pool some, or all, of their qismən bir araya gətirib paylaşan, habelə
income and wealth and who müəyyən mallar və xidmətləri, əsasən
consume certain types of goods and yaşayış yeri və ərzağı, kollektiv surətdə
services collectively, mainly housing istehlak edən insanlardan ibarət olan kiçik
and food. qrup.
Human capital İnsan kapitalı

11
Human skills and capabilities Təhsil və təlim sahələrə qoyulmuş
generated by investments in sərmayələr hesabına əldə edilmiş bilik və
education and health. bacarıqlar
Human resources Kadr ehtiyatları / insan resursları
Human rights(HR): Rights to which İnsan hüquqları (İH): Milliyyətindən,
people are entitled simply because irqindən, etnik mənsubiyyətindən,
they are human beings, regardless cinsindən və ya dinindən asılı olmayaraq
of their nationality, race, ethnicity, insanların sadəcə insan olduqları üçün
gender, or religion. malik olduqları hüquqlar.
Human Development İnsan İnkişafı
Implementing Agency İcraçı Agentlik/ Qurum
Indigenous people Yerli əhali
Information Communication İnformasiya Kommunikasiya
Technology ICT Texnologiyaları İKT
IDP Internally displaced person Məcburi köçkün

IDP is a person who has been forced Ölkə daxilində köçürülmüş şəxs
to flee his/her home for the same qaçqınlarla eyni səbəblərə görə öz
reasons as refugee, but have not yurdunu tərk etməyə məcbur olan, lakin
crossed an internationally beynəlxalq sərhəd keçməyən şəxsdir.
recognized border.
Illicit trafficking (in arms, human) Qeyri‐qanuni ticarət (qeyri‐qanuni silah,
insan ticarəti)
Indicator Göstərici
Internship programme Təcrübəkeçmə/ stajirovka proqramı
Landlocked country Dənizə çıxışı olmayan ölkə
Liquidity Likvidlik
Livelihood Yaşayış üçün vəsait
Living standards Həyat standartları
Logical Framework (Logframe) – Məntiqi çərçivə ‐ kompleks layihələrin
programme/project design and cədvəl formasında aydın və anlaşıqlı
improvement method that assists in mənimsənilməsinə şərait yaradan
communicating complex projects proqram\layihənin tərtibi və
clearly and understandably in a təkmilləşdirilməsi metodu
matrix form.
Mainstreaming Hər‐hansı bir məsələnin bütün sahələrə
tətbiqi
12
If an issue is “mainstreamed”, it is Hər‐hansı bir məsələnin müəyyən
included as an integrated element layihəyə onun ayrılmaz tərkib hissəsi kimi
into a project, instead of designing a daxil edilməsi nəzərdə tutulur, yəni bu
project which specifically targets halda, həmin məsələnin həlli üçün ayrıca
this issue. Gender, human rights bir layihə hazırlanmır. Gender, insan
and Information and hüquqlar, informasiya və kommunikasiya
Communication Technology are all texnologiyaları BMTİP‐in bütün
mainstreamed in UNDP. However, fəaliyyətlərində əsas istiqamətlər kimi
there is a certain danger that tətbiq edilən məsələlərdir. Lakin, bu
mainstreaming dilutes zaman müəyyən təhlükələr yarana bilər,
development problem, and that belə ki, nəticədə, inkişaf problemi
ainstreamed issues are only zəiflədilə, eləcə də donorları və baş
nominally included in projects to qərargahları razı salmaq üçün məsələlər
please donors or headquarters. layihələrə yalnız nominal formada daxil
edilə bilər.
Medium term consolidated budget İcmal büdcənin orta müddətli proqnozu
forecast
Microfinance Mikromaliyyələşdirmə
minimum consumption basket minimum istehlak səbəti
Millennium Declaration Minilliyin Bəyannaməsi
Mission Missiya
identification mission İdentifikasiya (layihənin
müəyyənləşdirilməsi) missiyası
pre‐appraisal mission Qiymətləndirmə öncəsi missiya
appraisal mission Qiymətləndirmə missiyası
supervision mission Nəzarət missiyası
pre‐negotiations mission Danışıqlar öncəsi missiya
Mortgage ipoteka
Needs assessment Ehtiyacların qiymətləndirilməsi/
müəyyənləşdirilməsi
Official development assistance Rəsmi İnkişaf Yardımı
(ODA)
Official Development Assistance is Rəsmi İnkişaf Yardımı hökumət
grants or loans extended by a tərəfindən inkişaf etməkdə olan ölkələrə
government on concessional terms əsas etibarilə iqtisadi inkişaf və rifahı
to developing countries with the dəstəkləmək məqsədilə güzəştli şərtlərlə
promotions of economic təqdim edilən qrant və ya kreditləri
13
development and welfare as the nəzərdə tutur.
main objective.
Oil revenues management Neft gəlirlərinin idarə edilməsi
Outsourcing Autsorsinq
(təşkilatın fəaliyyəti üçün zəruri olan
xidmətlərin (məs., mühasibat, tərcümə)
göstərilməsinin müqavilə əsasında kənar
şəxs və ya təşkilatlara həvalə edilməsi)
Outcome Evaluation Nəticənin Qiymətləndirilməsi

An in‐depth examination of a Konkret nəticənin əldə edilməsini nəzərdə
related set of programmes, projects tutan bir‐birilə əlaqəli proqramlar,
and strategies intended to achieve a layihələr və strategiyalar dəstinin əsaslı
specific outcome, to gauge the müayinəsi nəzərdə tutulur. Məqsəd
extent of success in achieving the nəticənin gerçəkləşdirilməsində nə
outcome; assess the underlying dərəcədə uğur əldə edildiyini müəyyən
reasons for achievement or non‐ etmək; nailiyyətin və ya uğursuzluğun
achievement; validate the səbəblərini qiymətləndirmək; ayrı‐ayrı
contributions of a specific təşkilatların nəticəyə verdiyi töhfələri
organization to the outcome; and təsdiq etmək; və öyrənilən əsas ibrət
identify key lessons learned and dərslərini və icranı yaxşılaşdırmaq üçün
recommendations to improve tövsiyələri müəyyən etməkdir.
performance.

Peer education Həmyaşıdlar arasında maarifləndirmə/
Kaskad üsulu ilə maarifləndirmə
Peer review Həmkarlar tərəfindən nəzərdən
keçirilmə

Peers are colleagues. A peer review Hər‐hansı bir sənədin eyni səviyyəli
is a review among colleagues on a həmkarlar tərəfindən nəzərdən
similar level. For example, a keçirilməsi. Məsələn, proqram üzrə məsul
programme officer can submit a şəxs BMTİP‐in şəbəkələrindən birinə bir
draft document to one of UNDP’s sənəd layihəsini yerləşdirə bilər və bu
networks, and other programme halda digər proqram rəhbəri (onun
officers (the peers) will review it. həmkarları) layihəni nəzərdən
keçirəcəklər.
Pipeline (projects) Payplayn (nəzərdə tutulmuş layihələr)

14
Project ideas and projects at various Formalaşma prosesinin müxtəlif
stages of formulation are called the mərhələlərində olan layihə ideyaları və
project pipeline. layihələr nəzərdə tutulur.
Policy development siyasətin hazırlanması
Portfolio Portfolio

A portfolio is a set of (mostly Portfolio bir proqram rəhbərinin nəzarəti
related) projects and programmes altında olan (və əsasən bir‐birilə əlaqəli
which are looked after by one olan) layihələr və proqramlar dəstini
programme officer. nəzərdə tutur.
Poverty Yoxsulluq

Income poverty Gəlirə əsasən yoxsulluq
A status whereby a lack of financial Maddi vəsait çatışmazlığı nəticəsində
resources limits the ability of an fərdin və ya ev təsərrüfatının öz ilkin
individual or household to meet ehtiyaclarını ödəmə imkanlarının
basic need. What is included in basic məhdudlaşdığı bir vəziyyətdir. İlkin
needs is culturally determined so ehtiyaclar mədəniyyətdən asılı olaraq
that different levels of financial müəyyən edilir ki, maddi vəziyyətin
status may be described as müxtəlif səviyyələrinə uyğun şəkildə
conveying relative forms of income gəlirə əsasən yoxsulluğun nisbi
poverty. formalarını göstərmək olsun.

poverty incidence yoxsulluğun yayılma səviyyəsi
poverty gap yoxsulluq fərqi
poverty level (rate) yoxsulluq səviyyəsi
Poverty line Yoxsulluq Həddi

Absolute poverty line Mütləq yoxsulluq həddi
Extreme poverty line Kəskin yoxsulluq həddi
Income poverty line Gəlirə əsasən yoxsulluq həddi
Relative poverty line Nisbi Yoxsulluq Həddi
Poverty Reduction Yoxsulluğun Azaldılması
Price quotations Qiymət kotirovkası
Procurement Satınalma
Research and development (R&D) Tədqiqat və layihələndirmə

Creative, systematic activity Bilik bazasının artırılması və bu
15
intended to increase the stock of biliklərdən yeni əməli işlər üçün istifadə
knowledge and the use of this etmək məqsədilə aparılan sistemli
knowledge to devise new yaradıcı fəaliyyət.
applications.
Resource mobilization Resursların səfərbər olunması
Results Based Management RBM Nəticəyə əsaslanan İdarəetmə
A management strategy focusing on
performance and achievement of İşin uğurlu icrasına, son məhsulun,
outputs, outcomes and impacts. nəticələrin və təsirlərin əldə edilməsinə
yönəldilmiş idarəetmə strategiyası.
Sexually transmitted infection Cinsi yolla keçən infeksiyalar (CKİ)
(STI)
Bir çox hallarda cinsi əlaqə vasitəsilə
Any infection that is acquired ötürülən hər hansı bir infeksiya.
through sexual contact in a
substantial number of cases.
Schedule qrafik, cədvəl
Shadow economy kölgə iqtisadiyyatı
Standard Basic Assistance Standart yardım barədə saziş
Agreement (SBAA)
Stakeholder İştirakçı, maraqlı tərəf

Everybody with an interest, a Layihə və fəaliyyətdə müəyyən marağı,
“stake”, in a project or an activity. “payı” olan hər bir kəs.
Study (survey, (over)(re)view) Tədqiqat, araşdırma (sorğu, müayinə,
icmal)
Sustainability Davamlılıq

The capacity to meet the needs of Gələcək ehtiyacları ödəmə qabiliyyətinə
the present without compromising xələl gətirmədən cari ehtiyacları ödəmək
the ability to meet future needs. qabiliyyəti
Targeted group Hədəf qrupu
Targeted social assistance Ünvanlı sosial yardım
Task Force/Working Group İşçi qrup
Technical assistance project Texniki yardım layihəsi
Tranche Tranş
Transparency Şəffaflıq
16

Sharing information and acting in Məlumatlarla paylaşma və fəaliyyətin açıq
an open manner. Transparency şəkildə aparılması. Şəffaflıq maraqlı
allows stakeholders to gather tərəflərə sui‐istifadə hallarının
information that may be critical to aşkarlanması və öz maraqlarının
uncovering abuses and defending müdafiəsi üçün həlledici əhəmiyyət kəsb
their interests. Transparent systems edə biləcək məlumatları əldə etməyə
have clear procedures for public imkan verir. Şəffaflıq sistemləri dövlət
decision‐making and open channels qərarlarının qəbulu üçün aydın
of communication between prosedurlar, habelə maraqlı tərəflər və
stakeholders and officials, and make rəsmilər arasında ünsiyyətin qurulması
a wide range of information üçün açıq kanallar nəzərdə tutur, eləcə də
accessible. geniş çeşidli məlumatları istifadəyə açıq
edir.
Unemployment rate İşsizlik səviyyəsi
Up‐stream and down‐stream Aşağı səviyyəyə və yuxarı səviyyəyə
yönəlmiş fəaliyyət
Down‐stream activities include Aşağı səviyyəyə yönəlmiş tədbirlər
direct contact with the people who dedikdə son nəticədə benefisiar olacaq
will subsequently benefit. Upstream insanlarla birbaşa əlaqə nəzərdə tutulur.
activities, Yuxarı səviyyəyə yönəlmiş tədbirlər
on the contrary, work on a policy dedikdə isə, əksinə, siyasət səviyyəsində
level, and are much more abstract aparılan və daha çox abstrakt və dolayı iş
and indirect. nəzərdə tutulur.
Wrap‐up meeting Yekun görüş

FREQUENTLY USED ACRONYMS
TEZ‐TEZ İSTİFADƏ OLUNAN QISATLTMALAR

AWP – Annual Work Plan İİP – İllik İş Planı
BWI Bretton Woods Institutions BVT Bretton Vudz Təşkilatları
CBA – Cost‐Benefit Analysis Xərc və Faydaların Təhlili
CCA – Common country assessment ÖÜD – Ölkə üzrə ümumi
dəyərləndirmə
17
CCA is the common instrument of the Milli inkişaf vəziyyətinin təhlili və
UN system to analyse the national inkişafa dair əsas məsələlərin
development situation and to identify müəyyən edilməsi üçün BMT
key development issues. It is prepared sisteminin istifadə etdiyi ümumi
by the UN Country Team with the vasitədir. Sənəd BMT‐nin Ölkə üzrə
government. İdarə Heyəti tərəfindən hökumətlə
birlikdə hazırlanır.
CCI – Current Competitiveness Index Cari Rəqabət İndeksi
which applies a microeconomic Rəqabətə davamlılığa mikroiqtisadi
approach to competitiveness and yanaşmanı ifadə edir və adambaşına
examines the conditions that support a ÜDM ilə ölçülməklə yüksək
high level of sustainable productivity səviyyədə davamlı məhsuldarlığa və
and prosperity,measured by GDP per tərəqqiyə dəstək verən şəraiti öyrənir.
capita.
CDW – Country Dialogue Workshops ÖƏS – Ölkə ilə Əməkdaşlıq
Seminarları
CEA‐ Cost Effectiveness Analysis MET ‐ Xərclərin Effektivliyinin
Təhlili
CO‐ Country Office Ölkə Nümayəndəliyi
COA Country office administrative Ölkə Nümayəndəliyinin İnzibati
cost Məsrəfləri
COB‐ Close of Business İş gününün sonu
CP‐ Crime Prevention CP – Cinayətkarlığın Profilaktikası
CPAP ‐ Country Programme Action ÖPFP ‐ Ölkə Proqramının Fəaliyyət
Plan Planı
CPD ‐ Country Programme Document ÖPS ‐ Ölkə Proqramı Sənədi
Öİ ‐ Ölkə üzrə İcmal
CR ‐ Country Review
CRG – Country Review Group Ölkə üzrə İcmalı aparan Qrup
CSDS ‐ Countries in special Xüsusi İnkişaf Vəziyyətində olan
development situations Ölkələr
18
CSO ‐ Civil society organization VCT ‐ Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatı
CSP ‐ Country Strategy Paper Ölkə üzrə Strategiya Sənədi
DSA‐ Daily Subsistence Allowance GEX ‐ Gündəlik Ezamiyyət Xərcləri
FDI ‐ Foreign direct investment BXİ ‐ Birbaşa Xarici İnvestisiyalar
GCF ‐ Global cooperation framework QƏÇ ‐ Qlobal Əməkdaşlıq Çərçivəsi
GDP ‐ Gross Domestic Product ÜDM ‐ Ümumi Daxili Məhsul
GIS ‐ Geographic Information Coğrafi informasiya sistemləri
Systems
ILA ‐ Interagency Letter of agreement İRM İdarələrarası razılıq məktubu
IFI ‐ International Financial Institution Beynəlxalq Maliyyə İnstitutu (BMİ)
IMR – Infant Mortality Rate Uşaq Ölümü göstəricisi
LDC‐ Least Developed Countries Ən zəif İnkişaf Etmiş Ölkələr
MTEF ‐ Medium Term Expenditure OMXS‐ Orta Müddətli Xərclər Sxemi
Framework
MDG‐ Millenium Development Goals MİM ‐ Minilliyin İnkişaf Məqsədləri
MDGR‐ Millenium Development MİM‐lər haqqında hesabat
Goals Report
MIS ‐ management information Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə
systems Sistemləri
M&E‐ Monitoring and Evaluation Monitorinq və Qiymətləndirmə
MMR – Maternal Mortality Rate Ana Ölümü göstəricisi
MOU – Memorandum of Anlaşma Memorandumu
Understanding
MYFF ‐ Multi‐year funding ÇİMÇ ‐ Çoxillik maliyyələşdirmə
framework çərçivəsi
NAP‐ National Action Plan/ MFP ‐ Milli Fəaliyyət Planı/Proqramı
19
Programme
NGO ‐ Non‐governmental QHT ‐ Qeyri‐Hökumət Təşkilatı
Organization
PPP‐ Public Private Partnership Dövlət və Özəl sektor arasında
tərəfdaşlıq
RCF ‐ Regional cooperation Regional Əməkdaşlıq Çərçivəsi
framework (RƏÇ)
RC ‐ Resident coordinator RƏ ‐ Rezident Əlaqələndirici
RR ‐ Resident Representative Rezident Nümayəndə
RS – Reproductive Health RS ‐ Reproduktiv Sağlamlıq
SME ‐ Small and Medium Enterprise KOS‐ Kiçik və Orta Sahibkarlıq
SD‐ Sustainable Development Davamlı İnkişaf
SOF ‐ Source of funds Maliyyə mənbəyi
SPPRED – State Programme on YAİİDP – Yoxsulluğun Azaldılması
Poverty Reduction and Economic və İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət
Development Proqramı
SPSEDR – State Programme on Socio‐ RSİİDP‐ Reqionların Sosial‐İqtisadi
Economic Development of Regions İnkişafı üzrə Dövlət Proqramı
TOR ‐ Terms of reference VM ‐Vəzifə mükəlləfiyyətləri / texniki
tapşırıq
TPR ‐ Tripartite review Üçtərəfli icmal
UN/O ‐ United Nations/Organization BMT‐ Birləşmiş Millətlər/ Təskilatı
UNCT United Nations Country Team BMT‐nin Ölkə üzrə İdarə Heyəti
UNDAF‐ United Nations UNDAF –BMT‐nin İnkişafa Yardım
Development Assistance Framework üzrə Çərçivə sənədi
UNDG‐ United Nations Development BMT‐nin İnkişaf Qrupu
Group
20
UNF ‐ UN Foundation BMT Fondu
UNHQ‐ UN Headquarters BMT‐nin Baş Qərargahı
UNV‐ United Nations Volunteers BMT Könüllüləri

UN BODIES, DEPARTMENTS, SPECIALIZED
AGENCIES, COMMISSIONS AND PROGRAMMES
BMT‐nin ORQANLARI, DEPARTAMENTLƏRİ,
İXTISASLAŞMIŞ AGENTLİKLƏRİ, KOMİSSİYALARI
VƏ PROQRAMLARI

CSD‐ Commission on Sustainable Davamlı İnkişaf üzrə Komissiya
Development
ECOSOC – Economic and Social EKOSOK – İqtisadi və Sosial Şura
Council
ESCAP – Economic and Social ESKAP – Asiya və Sakit Okean üzrə
Commission for Asia and the Pacific İqtisadi və Sosial Komissiya
ESCWA ‐ Economic and Social Qərbi Asiya üzrə İqtisadi və Sosial
Commission for Western Asia Komissiya
FAO ‐ Food and Agriculture FAO – BMT‐nin Ərzaq və Kənd
Organization of the United Nations Təsərrüfatı Təşkilatı
General Assembly Baş Assambleya
ICJ‐ International Court of Justice Beynəlxalq Məhkəmə
IDA – International Development Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyası
Association
IFAD – International Fund for IFAD – Kənd Təsərrüfatı İnkişafı üzrə
Agricultural Development Beynəlxalq Fond
IFC International Finance BMK – Beynəlxalq Maliyyə
Corporation Korporasiyası
ILO – International Labour BƏT – Beynəlxalq Əmək Təşkilatı
Organization
IMF – International Monetary Fund BVF – Beynəlxalq Valyuta Fondu
21
IMO – International Maritime İMO – Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı
Organization
IOM – International Organization on BMqT – Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı
Migration
ITC International Trade Centre ITC ‐ Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi
ITU – International BTİ – Beynəlxalq Telekommunikasiya
Telecommunications Union İttifaqı
IAEA – International Atomic Energy IAEA – Beynəlxalq Atom Enerjisi
Agency Agentliyi
IBRD – International Bank of BYİB – Beynəlxalq Yenidənqurma və
Reconstruction and Development İnkişaf Bankı
ICAO ‐ International Civil Aviation IKAO – Beynəlxalq Mülki Aviasiya
Organization Təşkilatı
ICC‐ International Criminal Court Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi
INCB‐ International Narcotics Beynəlxalq Narkotiklərə Nəzarət
Control Board (Vienna) Şurası(NBNŞ)
MIGA‐ Multilateral Investment Çoxtərəfli İnvestisiyalara Zəmanət
Guarantee Agency (World Bank Agentliyi (Dünya Bankı Qrupu)
Group)
OHCHR – Office of the High İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlıq
Commissioner for Human Rights
OLA‐Office of Legal Affairs Hüquqi İşlər İdarəsi
Secretariat Katiblik
Secretary‐General Baş Katib
Security Council Təhlükəsizlik Şurası
Trusteeship Council Hamilik Şurası
UNECE Economic Commission for UNECE – BMT‐nin Avropa üzrə İqtisadi
Europe Komissiyası
UNCHS United Nations Centre for BMT‐nin İnsan Məskənləri
Human Settlements (Habitat) (Məskunlaşma) üzrə Mərkəzi UNCHS
(Habitat)
UNAIDS – Joint United Nations BMT‐nin HİV/AİDS üzrə birgə Proqramı
Programme on HIV/AIDS
UNCDF – United Nations Capital BMT‐nin Kapitalın İnkişaf Fondu
Development Fund
UNCITRAL – United Nations BMT‐nin Beynəlxalq Ticarət
22
Commission on International Trade Qanunvericiliyi Komissiyası ‐
Law UNCITRAL
UNCTAD – United Nations UNCTAD – BMT‐nin Ticarət və İnkişaf
Conference on Trade and üzrə Konfransı
Development
UNDESA – Department of Economic UNDESA – İqtisadi və Sosial Məsələlər
and Social Affairs Departamenti
UNDG‐ UN Development Group UNDG – BMT‐nin İnkişaf Qrupu
UNDP – United Nations BMTİP – BMT‐nin İnkişaf Proqramı
Development Programme
UNDPA – UN Department of UNDPA – BMT‐nin Siyasi İşlər
Political Affairs Departamenti
UNDPI – UN Department of Public BMT İİD – BMT‐nin İctimai İnformasiya
Information Departamenti
UNDPKO – UN Department of BMT‐nin Sülhməramlı Əməliyyatlar
Peace‐Keeping Operations Departamenti
UNEP – United Nations YUNEP ‐ BMT‐nin Ətraf Mühit Proqramı
Environment Programme
UNESCO ‐ United Nations YUNESKO – BMT‐nin Təhsil, Elm və
Educational, Scientific and Cultural Mədəniyyət Məsələləri üzrə Təşkilatı
Organization
UNFPA – United Nations Population UNFPA – BMT‐nin Əhali Fondu
Fund
UNHCR – Office of the UN High BMTQAK ‐ BMT‐nin Qaçqınlar üzrə Ali
Commissioner for Refugees Komissarlığı
UNICEF – United Nations UNİCEF – BMT‐nin Uşaq Fondu
Children’s Fund
UNIDIR‐ UN Institute for YUNİDİR ‐ BMT‐nin Tərksilah
Disarmament Research Tədqiqatları İnstitutu
UNIDO ‐ United Nations Industrial YUNİDO ‐ BMT‐nin Sənaye İnkişafı
Development Organization Təşkilatı
UNIFEM ‐ United Nations UNİFEM – BMT‐nin Qadınlar üçün
Development Fund for Women İnkişaf Fondu
UNITAR ‐ United Nations Institute YUNİTAR ‐ BMT‐nin Təlim və
for Training and Research Tədqiqatlar İnstitutu
UNISTAR ‐ United Nations YUNİSTAR ‐ BMT‐nin Beynəlxalq
International Short‐Term Advisory Qısamüddətli Məsləhət Resursları
23
Resources
UNOCHA – United Nations Office UNOCHA ‐ BMT‐nin Humanitar İşlərin
for Coordination of Humanitarian Əlaqələndirilməsi Departamenti
Affairs
UNODC‐ United Nations Office on BMT‐nin Narkotiklər və Cinayətkarlıqla
Drugs and Crime Mübarizə İdarəsi
UNOPS – United Nations Office for UNOPS – BMT‐nin Layihə Xidmətləri
Project Services İdarəsi
UNSECOORD‐ Office of the United BMT‐nin Təhlükəsizlik məsələləri üzrə
Nations Security Coordinator Əlaqələndiricisinin İdarəsi
UNSSC – United Nations System BMT Sistemi Əməkdaşları Kolleci
Staff College
UNU – United Nations University UNU ‐BMT Universiteti
UNV‐ United Nations Volunteers UNV ‐ BMT Könüllüləri
UPU – Universal Postal Union UPİ – Ümumdünya Poçt İttifaqı
WB – World Bank DB – Dünya Bankı
WBI – World Bank Institute DBİ – Dünya Bankı İnstitutu
World Bank Group Dünya Bankı Qrupu
WFP ‐ World Food Programmme ÜƏP – Ümumdünya Ərzaq Proqramı
WHO – World Health Organization ÜST – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
WMO – World Meteorological ÜMT ‐ Ümumdünya Meteorologiya
WIPO – World Intellectual Property WIPO – Ümumdünya Əqli Mülkiyyət
WTO – World Trade Organization ÜTT ‐ Ümumdünya Ticarət Təşkilatı
WTO‐ World Tourism Organization ÜTT – Ümumdünya Turizm Təşkilatı

24
INTERNATIONAL DAYS, YEARS AND DECADES
MARKED BY THE UN
BMT TƏRƏFİNDƏN QEYD OLUNAN BEYNƏLXALQ
GÜNLƏR, İLLƏR VƏ ONİLLİKLƏR

1997‐2006 United Nations Decade 1997‐2006 BMT‐nin Yoxsulluqla Mübarizə
for the Eradication of Poverty Onilliyi
2001‐2010 International Decade for a 2001‐2010 Dünya Uşaqları üçün Qeyri‐
Culture of Peace and Non‐violence zorakılıq və Sülh Mədəniyyəti üzrə
for the Children of the World Beynəlxalq Onillik
2003‐2012 United Nations Literacy 2003‐2012 BMT‐nin Savadlılıq Onilliyi:
Decade: Education for All hamı üçün təhsil
2005‐2014 United Nations Decade of 2005‐2014 BMT‐nin Davamlı İnkişaf üçün
Education for Sustainable Maarifləndirmə Onilliyi
Development
2005‐2015 International decade for 2005‐2015 Beynəlxalq “Həyat üçün Su”
Action, “Water for Life” hərəkatı onilliyi
2005 International Year of 2005 ‐Beynəlxalq Mikrokredit İli
Microcredit
2005 International Year for Sport 2005 Beynəlxalq İdman və Bədən
and Physical Education Tərbiyəsi İli
8 March UN Day for Women’s 8 mart BMT‐nin Qadın Hüquqları və
Rights and International Peace Beynəlxalq Sülh Günü
22 March World Day for Water 22 mart Ümumdünya Su Günü
23 March World Meteorological 23 mart Ümumdünya Meteorologiya
Day Günü
24 March World Tuberculosis Day 24 mart Ümumdünya Vərəmlə mübarizə
Günü
7 April World Health Day 7 aprel Ümumdünya Sağlamlıq Günü
World Earth Day Ümumdünya Yer kürəsi Günü
26 April World Intellectual Property 26 aprel Ümumdünya Əqli Mülkiyyət
Day Günü
3 May World Press Freedom day 3 may Ümumdünya Mətbuat Azadlığı
Günü
25
15 May International Day of 15 may Beynəlxalq Ailə Günü
Families
17 May World Telecommunication 17 may Ümumdünya Telekommunikasiya
Day Günü
21 May World Day for Cultural 21 may Dialoq və İnkişaf üçün
Diversity for Dialogue and Ümumdünya Mədəni Müxtəliflik Günü
Development
22 May International Day for 22 may Beynəlxalq Bioloji Müxtəliflik
Biological Diversity Günü
29 May International Day of United 29 may Beynəlxalq BMT Sülhməramlıları
Nations Peacekeepers Günü
31 May World Non‐tobacco Day 31 may Ümumdünya Tütünlə Mübarizə
Günü
4 June International Day of 4 iyun Beynəlxalq Təcavüz Qurbanı olan
Innocent Children Victims of Günahsız Uşaqlar Günü
Agression
5 June World Environment Day 5 iyun Ümumdünya Ətraf Mühit Günü
17 June World Day to Combat 17 iyun Ümumdünya Səhralaşma və
Desertification and Drought Quraqlıqla Mübarizə Günü
20 June World Refugee Day 20 iyun Ümumdünya Qaçqınlar Günü
26 June International Day against 26 iyun Narkotiklərdən sui‐istifadə və
Drug Abuse and Illicit Trafficking onların qeyri‐qanuni dövriyyəsi ilə
Beynəlxalq Mübarizə Günü
11 July World Population Day 11 iyul Ümumdünya Əhali Günü
First Saturday of July ‐ İyulun ilk şənbə günü – Beynəlxalq
International Day of Cooperatives Kooperativlər Günü
9 August International Day of the 9 avqust ‐ Beynəlxalq Yerli Əhali Günü
World’s Indigenous People
12 August International Youth Day 12 avqust ‐ Beynəlxalq Gənclər Günü
21 September International Day of 21 sentyabr ‐ Beynəlxalq Sülh Günü
Peace
8 September International Literacy 8 sentyabr ‐ Beynəlxalq Savadlılıq Günü
Day
16 September International Day for 16 sentyabr ‐ Beynəlxalq Ozon
the Preservation of the Ozone Layer təbəqəsinin mühafizəsi Günü
1 October International Day of 1 oktyabr ‐ Beynəlxalq Ahıllar Günü
Older Persons
26
5 October World Teachers’ Day 5 oktyabr ‐ Ümumdünya Müəllimlər
Günü
9 October World Post Day 9 oktyabr ‐ Ümumdünya Poçt Günü
First Monday of October ‐ World Oktyabrın birinci bazar ertəsi –
Habitat Day Ümumdünya Məskun Günü
Second Wednesday of October ‐ Oktyabrın ikinci çərşənbə günü ‐
International Day for Natural Beynəlxalq Təbii Fəlakətlərlə Mübarizə
disaster Reduction Günü
16 October World Food Day 16 oktyabr ‐ Ümumdünya Ərzaq Günü
17 October International Day for the 17 oktyabr ‐ Beynəlxalq Yoxsulluqla
Eradication of Poverty Mübarizə Günü
24 October United Nations Day 24 oktyabr Birləşmiş Millətlər Təşkilatı
Günü
16 November International Day for 16 noyabr ‐ Beynəlxalq Dözümlülük
Tolerance Günü
20 November Universal Children’s 20 noyabr ‐ Ümumdünya Uşaq Günü
Day
25 November International Day for 25 noyabr ‐ Beynəlxalq Qadınlara qarşı
the Elimination of violence against zorakılığın aradan qaldırılması Günü
Women
1 December World AIDS Day 1 dekabr ‐ Ümumdünya AİDS‐lə
Mübarizə Günü
3 December International Day of 3 dekabr ‐ Beynəlxalq Əlillər Günü
Disabled Persons
5 December International 5 dekabr ‐ Beynəlxalq Könüllülər Günü
Volunteer Day
7 December International Civil 7 dekabr ‐ Beynəlxalq Mülki Aviasiya
Aviation Day Günü
10 December Human Rights Day 10 dekabr ‐ İnsan Hüquqları Günü
11 December International 11 dekabr ‐ Beynəlxalq Dağlar Günü
Mountain Day
18 December International Migrants 18 dekabr ‐ Beynəlxalq Miqrantlar Günü
Day

27
UN CONFERENCES A
AND S
SUMMITS
BMT‐nin KONFRANSLARI VƏ ZİRVƏ
TOPLANTILARI

FfD ‐ İnternational Conference on İnkişaf üçün Maliyyələşdirmə üzrə
Financing for Development (2002) Beynəlxalq konfrans (2002)
ICPD – International Conference ICPD – Əhali və İnkişaf üzrə Beynəlxalq
on Population and Development Konfrans (1994)
(1994)
UNCED ‐ United Nations UNCED ‐ Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
Conference on Environment & Ətraf Mühit və İnkişafa dair konfransı
Development (1992) (1992)

WSIS – World Summit on the İCÜS – İnformasiya Cəmiyyəti üzrə
Information Society (2003‐2005) Ümumdünya Sammiti (2003‐2005)
WSSD – World Summit for Davamlı İnkişafa dair Ümumdünya
Sustainable Development (2002) Sammiti (2002)

UN CONVENTIONS
BMT KONVENSİYALARI

1951 UN Convention relating to Qaçqınların statusu haqqında BMT-nin 1951-ci
refugee status il Konvensiyasi
Anti‐Personnel Mine Ban Piyada əleyhinə minaların qadağan
Convention (Ottawa Convention) olunması haqqında Konvensiya (Ottava
Konvensiyası)
CBD – Convention on Biological BMK – Bioloji Müxtəliflik üzrə
Diversity Konvensiya
CCD‐ Convention to Combat SMK – Səhralaşmaya qarşı Mübarizə
Desertification Konvensiyası
28
CEDAW – Convention on the CEDAW – Qadınlara Qarşı Ayrı‐seçkiliyin
Elimination of all Forms of Bütün Formalarının Ləğv edilməsi
Discrimination Against Women haqqında Konvensiya
CITES – Convention on CITES – Kökü Kəsilməkdə Olan Yabanı
International Trade in Endangered Fauna və Flora Növləri ilə Beynəlxalq
Species of Wild Fauna and Flora Ticarət üzrə Konvensiya
Convention on Political Rights of Qadınların siyasi hüquqları haqqında
Women (1952) Konvensiya (1952)
CRC ‐ Convention on the Rights of Uşaq hüquqları Konvensiyası
the Child (1989)
Food aid convention (UN) BMT‐nin ərzaq yardımı konvensiyası
International Covenant on Social, İqtisadı, social və mədəni hüquqlar
Economic and Cultural Rights haqqında beynəlxalq pakt (1966)
(1966)
International Covenant on Civil and Mülki və siyasi hüquqlar haqqında
Political Rights (1966) beynəlxalq pakt (1966)
UNFCCC‐ United Nations UNFCCC ‐ BMT‐nin İqlim Dəyişmələri
Framework Convention on Climate üzrə Çərçivə Konvensiyası
Change
Universal Declaration of Human İnsan Hüquqları haqqında Ümumi
Rights Bəyannamə
WHO Framework Convention on Tütünə Nəzarət üzrə Çərçivə
Tobacco Control Konvensiyası (ÜST)

29
INTERNATIONAL LABOUR
ORGANIZATION (ILO)
BEYNƏLXALQ ƏMƏK TƏŞKİLATI (BƏT)


Accident İnsurance Bədbəxt hadisədən sığorta
Active population Fəal əhali
Actively seeking work Fəal iş axtarışı
Allowance for child care Uşaq müavinəti ‐ Uşağa qulluğa görə
müavinət
Allowance for disabled dependent Əlil uşaqlar üçün müavinət
childiren
Amount of insurance contributions Ödənilən siğorta haqqının məbləği
paid
Assignment of a benefit Müavinət almaq hüququnun müəyyən
edilməsi
Availbility for work İşə hazır olmaq
Benefit Müavinət
Abolition of forced labour Məcburi əməyin ləgv edilməsi
Collective bargaining Kollektiv danışıqlar
Declaration on Fundamental Principles Əmək sahəsində əsas prinsiplər və
and Rights at Work hüquqlar haqqında Bəyənnamə
Equal pay for work of equal value Bərabər əməyə görə bərabər haqq
30
Equal remuneration Bərabər mükafatlandırma
Forced Labour İcbari əmək
Freedom of Association and protection Birləşmə azadlığı və təşkilatlanma
of the right to organise hüququnun müdafiəsi
Health, hygiene and safety at work Əməyin sağlamlığı , gigiyenası və
təhlükəsizliyi
Hidden unemployment Gizli İşşizlik
Home work Ev əməyi
Labour adminstration Əmək inzibatçılığı
Labour Force Əmək qüvvəsi
Labour inspection Əmək müfəttişliyi
Labour relations Əmək münasibətləri
Labour statistics Əmək statistikası
Maternity leave Analıq məzuniyyəti
Maternity protection Analığın mühafizəsi
Occupational Safety and health İş yerində əməyin mühafizəsi və
təhlükəsizliyi
Self employed activity Özünüməşğulluq
Social assistance benefit Sosial yardım müavinəti
Social dialogue Sosial dialoq
Social security Sosial təmina
Tripartite consultation Üçtərəfli məsləhətləşmə
Vocational rehablitation and Peşə bərpası və məşğulluq (əlillər
employment (for disabled) üçün)
Vocational Training Peşə təlimi
31
ACRONYMS

EMP/STRAT ‐ Employment Strategy Məşğulluq Strategiyası
ILC ‐ International Labour Conference Beynəlxalq Əmək Konfransı
ILO ‐ International Labour Beynəlxalq Əmək Təşkilatı
Organization
IPEC ‐ International Program on Uşaq Əməyinin Aradan Qaldırılmasına
Elimination of Child Labour dair Beynəlxalq Proqram
SIYB/KAB ‐ Start and Improve Your Öz Biznesini başla və inkişaf etdir – Öz
Business/Know About your Business biznesin haqqında öyrən
YEN ‐ Youth Employment Network Gənclərin Məşğulluğu Şəbəkəsi

LISTS OF ILO CONVENTIONS
RATIFIED BY THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏRƏFİNDƏN
RATİFİKASİYA EDİLMİŞ BƏT KONVENSİYALARI

Abolition of Forced Labor Convention İcbari əməyin aradan qaldırılması
No 105 haqqında 105‐ci Konvensiya
Accommodation of Crews Convention Heyət üçün otaqlar haqqında 92‐ci
No 92 Konvensiya
Accommodation of Crews (Fishermen) Gəmilərdə balıqçılar üçün otaqlar
Convention No 126 haqqında 126‐cı Konvensiya
Accommodation of Crews Heyət üçün otaqlar haqqında 133‐cü
(Supplementary Provisions) Konvensiya (əlavə təlimatlar)
Convention No 133
Certification of Ships Cooks Gəmi aşpazlarına verilən ixtisas
Convention No 69 şəhadətnaməsi haqqında 69‐cu
32
Konvensiya
Collective Bargaining Convention No Kollektiv danışıqlar haqqında 154‐cü
154 Konvensiya
Discrimination (Employment and Əmək və məşğulluq sahəsində ayrı‐
occupation) Convention No 111 seçkilik haqqında 111‐ci Konvensiya
Employment Policy Convention No 122 122 nömrəli Məşğulluq siyasəti
Konvensiyası
Employment Service Convention No 88 Məşğulluq xidməti haqqında 88‐ci
Konvensiya
Equal Remuneration Convention No 100 nömrəli Bərabər mükafatlandırma
100 haqqında Konvensiya
Final Articles Revision Convention No Yekun maddələrə yenidən baxılması
116 116‐cı Konvensiyası
Forced Labor Convention No 29 İcbari əmək haqqında 29‐cu
Konvensiya
Forty‐Hour Week Convention No 47 Qırxsaatlıq iş həftəsi haqqında 47‐ci

Konvensiya
Freedom of Association and Protection Assosiasiya azadlığı və təşkilatlanma
of the right to Organize Convention No hüququnun müdafiəsi haqqında 87‐cı
87 Konvensiya
Guarding of Machinery Convention No Maşınların mühafizə qurğuları ilə
119 təhciz edilməsi haqqında 119‐cu
konvensiya
Holidays with Pay Convention No 52 Ödənişli məzuniyyətlər haqqında 52‐ci
Konvensiya
Holidays with Pay Convention No 132 Ödənişli məzuniyyətlər haqqında

(yenidən baxılmış) 132‐ci Konvensiya
Human Resources Development İnsan ehtiyatlarının inkişafı haqqında
Convention N 142 142‐ci Konvensiya
33
Hygiene (Commerce and Offices) Ticarətdə və idarələrdə gigiyena
Convention No 120 haqqında Konvensiya
Labor Inspection Convention No 81 Sənayedə və tijarətdə əmək
Labor Inspection (Agriculture) müfəttişliyi haqqında Konvensiya
Convention No 129 Kənd təsərrüfatında əmək müfəttişliyi
haqqında Konvensiya
Labor Relations (Public Service) Dövlət xidmətində əmək
Convention No 151 münasibətləri haqqında Konvensiya
Labor Statistics Convention No 160 Əmək statistikası haqqında
Konvensiya
Marking of Weight (Packages Gəmilərdə daşınan yüklərin çəkisinin
Transported by Vessels) No 27 göstərilməsi haqqında Konvensiya
Maternity Protection Convention No Analıq mühafizəsi haqqında
103 Konvensiya
Medical Examination (Fishermen) Balıqçıların tibbi müayinəsi haqqında
Convention No 113 Konvensiya
Medical Examination (Seafarers) Dənizçilərin tibbi müayinəsi haqqında
Convention No 73 Konvensiya
Medical Examination of Young Persons Sənayedə yeniyetmələrin tibbi
(Industry) Convention No 77 müayinəsi haqqında Konvensiya
Medical Examination of Young Persons Qeyri‐sənaye işlərində yeniyetmələrin
(Non Industry) No 78 tibbi müayinəsi
Medical Examination of Young Persons Gəmilərin bortunda yeniyetmələrin
(sea) Convention No 16 tibbi müayinəsi haqqında Konvensiya
Medical Examination of Young Persons Yeraltı işlər üçün gənclərin tibbi
(Underground Work) No 124 müayinasi Konvensiyası
Merchant Shipping (Minimum Ticarət donanmasında minimum
Standards) Convention No 147 normalar haqqında Konvensiya
Minimum Age Convention No 138 Minimum yaş həddi haqqında
Konvensiya
34
Minimum Wage Fixing Convention No Minimum əmək haqqının müəyyən
131 edilməsi haqqında Konvensiya
Night Work of Young Persons Sənayedə yeniyetmələrin gecə əməyi
(Industry) Convention No 90 haqqında Konvensiya
Night Work of Young Persons (Non Qeyri‐sənaye işlərində yeniyetmələrin
Industry Occupations) No 79 gecə əməyi haqqında Konvensiya
Nursing Personnel Convention No 149 Şəfqət bacıları heyəti haqqında
Konvensiya
Paid Educational Leave Convention No Ödənişli təhsil məzuniyyətləri
Prevention of Accidents (Seafarers) Bədbəxt hadisələrin qarşısının
Convention No 134 alınması (dənizçilər) haqqında
Konvensiya
Protection against Accidents (Dockers) Dokerlərin bədbəxt hadisələrdən
Convention No 32 müdafiəsi haqqında Konvensiya
Protection of Wages Convention No 95 Əmək haqqının mühafizəsi haqqında
Konvensiya
Radiation Protection Convention No Radiasiyadan Müdafiə haqqında
115 Konvensiya
Repatriation of Seamen Convention No Dənizçilərin vətənə qaytarılması
Right of Association (Agriculture) Kənd təsərrüfatında birləşmə hüququ
Right to Organize and Collective Təşkilatlanma va kollektiv danışıqların
Bargaining Convention No 98 aparılması hüququ haqqında
Konvensiya
Seafarers Identity Documents Dənizçilərin şəxsiyyət vəsiqələri
Tripartite Consultation (International Üçtərəfli məsləhətləşmələr (beynəlxalq
Labor Standards) No 144 əmək normaları) haqqında Konvensiya
35
Underground Work (Women) Yeraltı İşlərdə qadın əməyinin tətbiqi
Vocational Rehabilitation and Əlillərin peşə reabilitasiyası və
Employment (Disabled Persons) məşğulluğu haqqında Konvensiya
Convention No 159
White Lead (Painting) Convention No Rəngsazlıq işində qurğuşun boyalar
Weekly Rest (Commerce and Offices) Ticarətdə və idarələrdə həftəlik
Convention No 106 istirahət haqqında Konvensiya
Weakly Rest (Industry) Convention No Sənayedə həftəlik istirahət haqqında
14 Konvensiya
Working Environment (Air Pollution, İstehsal mühiti (havanın çirklənməsi,
Noise and Vibration) No 148 səs və titrəyiş) haqqında Konvensiya
Workers Representatives Convention Əməkçilərin nümayəndələri haqqında
No 135 Konvensiya
Worst Forms of Child Labor Uşaq əməyinin ən pis formalarının
Convention No 182 qadağan edilməsi haqqında
Konvensiya

36
INTERNATIONAL MONETARY FUND (IMF)
BEYNƏLXALQ VALYUTA FONDU (BVF)


ad valorem advalor, dəyərinə uyğun
adjustment program Tənzimləmə proqramı
An adjustment program is a detailed Tənzimləmə proqramı hərtərəfli iqtisadi
economic program that is based on an proqramdır; proqram üzv ölkənin iqtisadi
analysis of the economic problems of problemlərinin təhlilinə əsaslanır və iqtisadi
the member country and specifies the sabitliyə nail olmaq və davamlı iqtisadi artım
policies being implemented or that will üçün baza yaratmaq məqsədilə monetar,
be implemented by the country in the fiskal, xarici siyasət və struktur sahələrində
monetary, fiscal, external, and ehtiyacdan asılı olaraq ölkə tərəfindən tətbiq
structural areas, as necessary, in order edilən və ya ediləcək siyasətləri özündə əks
to achieve economic stabilization and etdirir.
set the basis for self‐sustained economic
growth.
aide‐memoire Yaddaş Qeydi
A preliminary document prepared by a BVF missiyası tərəfindən hazırlanmış və üzv
Fund mission to sum up the points ölkənin hökuməti ilə razılaşdırılmış
agreed with the authorities of a member məsələlərin xülasəsini əks etdirən ilkin
country. Subject to review and revision sənəd. Bu sənəd Baş Qərargaha
upon return to Headquarters. qaytarıldıqdan sonra bir daha nəzərdən
keçirilir və sənəddə dəyişikliklər edilir.
Annual Meetings of the Boards of Beynəlxalq Valyuta Fondu və Dünya
Governors of the International Bankının (İdarəedənlər Şuralarının) İllik
Monetary Fund and the World Bank) İclasları
Annual Report on Exchange Valyuta Rejimləri və Valyuta
37
Arrangements and Exchange Məhdudiyyətləri üzrə İllik Hesabat
Restrictions
anticipated growth rate Gözlənilən artım tempi
arrangement razılaşma
Articles of Agreement of the Beynəlxalq Valyuta Fondu Sazişinin
International Monetary Fund Maddələri
Article IV consultation IV Maddə üzrə məsləhətləşmə
Article VIII obligations VIII Maddə üzrə öhdəliklər
back‐loading “Akkord” maliyyələşdirmə
The term refers to disbursement of the Fondla müvafiq razılaşmaya uyğun olaraq
majority of the financial resources üzv ölkəyə verilə bilən maliyyə vəsaitlərinin
available to a member under an əsas hissəsinin həmin razılaşmanın
arrangement with the Fund at or near müddətinin bitdiyi vaxt və ya bitməsinə az
the expiration date of the arrangement. qalmış verilməsini nəzərdə tutur. “front‐
Compare with “front‐loading” loading” ilə müqayisə edin.
back‐to‐office report geri döndükdən sonra missiyanın təqdim
etdiyi hesabat (48 saat ərzində təqdim edilir)
balance of payments tədiyə balansı
balance of payments assistance tədiyə balansının tənzimlənməsinə yardım
Balance of Payments Statistics Yearbook Tədiyə Balansı Statistikası üzrə İllik Nəşr
basket of currencies valyuta səbəti
Basle Capital Accord Kapital Norması haqqında Bazel Razılaşması
Basle Committee on Banking Bank Nəzarəti üzrə Bazel Komitəsi
Supervision
38
benchmark hədəf oriyentiri

Under the structural adjustment facility, Struktur islahatları üzrə kredit mexanizmi
resources would be committed to a çərçivəsində vəsaitlər üzv ölkələrə Fond
qualifying member upon approval by tərəfindən müvafiq razılaşma təsdiq
the Fund of an arrangement in support edildikdən sonra ayrılır. Razılaşma üzv‐ölkə
of a three‐year macroeconomic and tərəfindən təqdim edilmiş üçillik
structural adjustment program makroiqtisadi və struktur islahatları
presented by the member, and of the proqramına, habelə bir il üçün qoyulan
first of three annual programs setting məqsədləri və həmin məqsədlərin həyata
forth the objectives for the year and the keçirilməsinə xidmət edən iqtisadi siyasətləri
policies to be followed during the year müəyyən edən üçillik proqramlardan
to meet those objectives. Benchmarks birincisinə dəstək vermək məqsədini daşıyır.
would be constructed to help monitor Hədəf oriyentiri iqtisadi siyasətin və
progress in policy implementation and proqramın məqsədlərinin icrasının gedişinə
in reaching the objectives of the nəzarət etmək üçün təsbit edilir. Bu
program. Benchmarks are not göstəricilər yalnız kəmiyyət xarakteri
necessarily quantitative and frequently daşımır, onlar çox zaman struktur
relate to structural variables and göstəriciləri və siyasətləri ilə əlaqədar olur.
policies.
Board of Governors İdarəedənlər Şurası
Bretton Woods Conference Bretton Vudz Konfransı

International conference at which the 1944‐cü il iyulun 22‐də BVF və Dünya Bankı
IMF and World Bank Articles of haqqında Sazişlərin Maddələrinin qəbul
Agreement were adopted on July 22, edildiyi beynəlxalq konfrans.
1944.
buying member alıcı üzv ölkə
capital adequacy kapital adekvatlığı

Ability to provide banking services to Kapitalın aktivlərə nisbətini qanunla tələb
the public while maintaining the legally olunan səviyyədə saxlamaqla müştərilərə
required ratio of capital to assets. bank xidmətləri göstərmək qabiliyyəti.
39
capital ratio kapital nisbəti

Key financial ratio measuring a bankʹs Bank kapitalının adekvatlığını ölçmək üçün
capital adequacy. A bank with a high istifadə edilən əsas maliyyə nisbəti. Kapitalın
capital‐to‐asset ratio is protected against aktivlərinə nisbəti yüksək olan banklar
operating losses more than a bank with həmin nisbətin aşağı olduğu banklarla
a lower ratio. müqayisədə əməliyyat itkilərindən daha
yaxşı qorunurlar.
central bank money pul bazası, pul ehtiyatı, «mərkəzi bankın
pul vəsaitləri»
Central bank money considered as the Mərkəzi bankın vəsaitləri kreditvermə
base for monetary expansion through əməliyyatları vasitəsilə monetar genişlənmə
lending operations. üçün baza hesab edilir.
Code of Good Practices on Fiscal Büdcə və Vergilər Sahəsində Şəffaflığın
Transparency‐Declaration on Principles Təmin Edilməsi üzrə münasib iş üsulları
Məcəlləsi: Prinsiplər Bəyannaməsi
Code of Good Practices on Pul‐kredit və Maliyyə Siyasətində Şəffaflığın
Transparency in Monetary and Təmin Edilməsi üzrə Münasib İş Üsulları
Financial Policies Məcəlləsi
cofinancing arrangement birgə maliyyələşdirmə mexanizmi
Committee on Membership [Country] Üzvlük Komitəsi [Ölkə]
Compensatory and Contingency Təzminat və Fövqəladə Halların
Financing Facility Maliyyələşdirilməsi (Kredit) Mexanizmi
compliance (with performance criteria) tədbirlərin icra meyarlarına riayət edilməsi
composite of currencies valyuta səbəti
40
conditionality şərtlər

The term refers to the economic policies Bu termin Fondun resurslarından istifadə
that members must adhere to as a edə bilməsi üçün üzv ölkənin riayət etməli
condition for the use of Fund resources. olduğu iqtisadi siyasətləri nəzərdə tutur.
These are often expressed as Həmin siyasətlər adətən tədbirlərin icra
performance criteria and are designed meyarları ilə ifadə olunur və BVF
to ensure that the use of Fund credit is kreditindən müvəqqəti və tənzimləmə
temporary and consistent with the proqramlarının məqsədlərinə müvafiq
purposes of the adjustment programs. surətdə istifadəni təmin etmək üçün
yaradılır.
contingency financing fövqəladə halların maliyyələşdirilməsi
countries with/without recent debt‐ (son dövrdə) borca xidmətdə çətinlikləri
servicing difficulties olan/olmayan ölkələr
Consumer Price Index (CPI) İstehlak qiyməti indeksi (İQİ)
creditor position kreditor mövqeyi
cross‐conditionality qarşılıqlı şərtlər
currencies held by the Fund BVF‐də saxlanılan valyutalar
currency component valyuta komponenti
currency holdings valyuta avuarları

The currency holdings of the Fund are Fondun valyuta avuarları BVF‐nin üzv‐
the resources held at the disposal of the ölkələrdə yerləşən 1 və 2 N‐li hesablarında
Fund in the IMF No. 1 and No. 2 və Qiymətli Kağızlar hesablarında saxlanılan
Accounts and IMF Securities Accounts və Fondun sərəncamında olan resurslar.
in member countries.
Debtor Reporting System Borclar üzrə Hesabat Sistemi
deferred charge (vaxtı) ödəmə müddəti uzadılmış haqlar
deferred income gələcək dövrlərin gəliri
41
default on payment Defolt (ödəmə üzrə)
discharge an obligation öhdəliyi yerinə yetirmək
discriminatory currency practice ayrı‐seçkiliyə yol verən valyuta təcrübəsi
diversified borrowers müxtəlif sahələrdən olan debitorlar
drawer, drawing country borc alan ölkə
drawing facility Borc alma mexanizmi
drawing right Borc alma hüququ
early repurchase of accelerated set‐aside sürətlə ehtiyata yığılmış məbləğlərin erkən
amounts geri alınması
Economic Data Sharing System İqtisadi məlumat mübadiləsi sistemi
emergency purchase təcili alış
Enhanced Structural Adjustment Struktur İslahatları üzrə Genişləndirilmiş
Facility Kredit Mexanizmi
enhanced surveillance Gücləndirilmiş nəzarət
escrowed grant BFV‐də depozitə qoyulmuş qrant
escrowed loan BFV‐də depozitə qoyulmuş ssuda
Exchange Regime Valyuta Rejimi
Executive Board İcraçı Şura
Expenditure Policy Xərclər Siyasəti
exporters of manufactures sənaye məhsulları ixrac edən ölkələr
exporters of primary products xammal ixrac edən ölkələr
exporters of services and recipients of xidmət ixrac edən və fərdi transferlər alan
private transfers ölkələr
External debt Xarici borc
42
Extended Arrangement Genişləndirilmiş Kredit Razılaşması
Extended Fund Facility BVF‐nin Genişləndirilmiş Kredit Mexanizmi
Financial Systems Surveillance Maliyyə Sistemlərinə Nəzarət
(financing) facility maliyyələşdirmə mexanizmi, kredit
mexanizmi
Fiscal Affairs Department Büdcə‐Vergi Məsələləri Departamenti
Fiscal Operations Büdcə‐Vergi Əməliyyatları
Fiscal Surveillance and Transparency Fiskal Nəzarət və Şəffaflıq
floating facility sərbəst maliyyə mexanizmi
formally convertible (currency) rəsmi dönərli (valyuta)
freely usable currency sərbəst istifadə edilən valyuta
front‐loading avans maliyyələşdirmə
Front Office Direktorluq
fulfill an obligation, to öhdəliyi yerinə yetirmək
Fund liquidity BVF‐nin likvidliyi
Fund quota BVF‐də kvota (ölkənin)
General Data Dissemination System Məlumatların Yayılması üzrə Ümumi Sistem
General Department Ümumi Hesablar Departameti
general exchange arrangements valyuta rejimlərinə dair ümumi müddəalar
General Resources Account Ümumi Resurslar Hesabı
general resources (of the IMF) ümumi resurslar (BVF‐nin ümumi resursları)
gold pledge qızılla zəmanət (təminat)
43
Government Finance Statistics, A Dövlət Maliyyə Statistikası Təlimatı
Manual on
Government Finance Statistics Dövlət Maliyyə Statistikası üzrə İllik Nəşr
Yearbook
Governor İdarəedən (Üzv ölkə üzrə rəhbər şəxs,
qubernator)
Grievance Committee Şikayətlər üzrə Komitə
gross Fund position (of a member) BVF‐də ümumi mövqe (üzv‐ölkənin)
gross reserve position ümumi ehtiyatların vəziyyəti
guidelines for borrowing by the Fund BVF‐nin borc alması üçün əsas prinsiplər
Guide to Money and Banking Statistics Beynəxalq Maliyyə Statistikası Nəşrində Pul
in International Financial Statistics və Bank Statistikası üzrə Təlimat
Heavily Indebted Poor Countriesʹ Debt İri Borcları olan Ölkələrin Borcları üzrə
Initiative Təşəbbüs
interim consultation müvəqqəti məsləhətləşmə
International Financial Statistics Beynəxalq Maliyyə Statistikası
Investment Account İnvestisiya Hesabı
immunity from legal process məhkəmə təqibindən immunitet
immunity of archives arxivlərin toxunulmazlığı
immunity of assets aktivlərin toxunulmazlığı
ineligibility to use the Fundʹs resources, BVF vəsaitlərindən istifadə hüququnun
automatic avtomatik ləğv edilməsi
intensified surveillance gücləndirilmiş nəzarət
44
Joint Development Committee/ Joint İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələrə Real
Ministerial Committee of the Boards of Vəsaitlərin Verilməsi üzrə BYİB və BVF‐nin
Governors of the Bank and the Fund on İdarəedənlər Şuralarının Birgə Nazirlər
the Transfer of Real Resources to Komitəsi
Developing Countries
Joint Vienna Institute Birləşmiş Vyana İnstitutu
lapse of time completion of Article IV etirazlar olmayan təqdirdə IV Maddə üzrə
consultation məsləhətləşmələrin başa çatdırılması
lapse of time decision Usage IMF, etirazlar olmayan təqdirdə müddəti
Executive Board uzadılmış qərarın qəbul edilməsi
lending into arrears policy vaxtı ötmüş borcları olan ölkələrə kredit
verilməsi siyasəti
Letter of Intent Niyyət Məktubu
Loan Account Kredit Hesabı
major borrowers əsas borc alanlar
Managing Director Sərəncamçı Direktor
mandatory prepayment clause icbari avans ödənişlərinə dair qeyd‐şərt
maturation kreditlərdən istifadə imkanının növbəti
səviyyəsinə keçmə
Manual on Fiscal Transparency Fiskal Şəffaflığa dair Təlimat
membership resolution BVF‐ə üzv qəbul olunma haqqında qətnamə
Monetary Monetar, pul‐kredit, pul
net Fund position BVF‐də mövqe (üzv‐ölkənin mövqeyi)
New Arrangements to Borrow Yeni Kredit Razılaşmaları
noncooperation, declaration of əməkdaşlığa dair müddəanın yerinə
yetirilməməsi haqqında bəyannamə
45
original member ilkin üzv‐ölkə
outright purchase birbaşa alış
outstanding drawings (on the Fund) (BVF‐dən alınmış) ödənilməmiş borclar
outstanding Fund credit ödənilməmiş BVF krediti
overdue vaxtı ötmüş
overdue country vaxtı ötmüş öhdəlikləri olan ölkə
Policy Development and Review Siyasətin Hazırlanması və Təhlili Şöbəsi
Department
performance benchmark see: (tədbirlərin icrasının) hədəf oriyentiri
benchmark
performance criterion tədbirlərin icra meyarı

Some arrangements include Bəzi razılaşmalarda tədbirlərin icra
performance criteria, typically on a meyarları nəzərdə tutulur; üzv‐ölkənin
quarterly basis, that need to be met for kredit ala bilməsi üçün adətən rüblük əsasda
the member to qualify for purchases. olan bu meyarlar təmin edilməlidir.
Poverty Reduction and Growth Facility Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi Artıma
Dəstək Kredit Mexanizmi
power of variation (sazişin maddələrinin müddəalarını)
adaptasiya etmək səlahiyyəti
program country BVF ilə proqramı olan ölkə
prolonged user (of IMF resources) (BVF resurslarından istifadə) müddəti
uzadılmış istifadəçi‐ölkə
46
Purchase Alış

When the IMF makes its resources BVF üzv‐ölkəyə Fondun vəsaitlərindən
available to a member, it does so by istifadə etməyə imkan verərkən, üzv‐ölkəyə
allowing the member to purchase SDRs SDR‐lər və ya başqa üzv‐ölkənin yerli
or other membersʹ currencies in valyutasını almağa icazə verir və bunun
exchange for the purchasing memberʹs əvəzində özü həmin üzv‐ölkənin milli
domestic curency. The Fundʹs resources valyutasını alır. Fondun resursları təbiətcə
are, by nature, revolving: purchases (or davamlı olaraq yenilənir: alışlar (və ya
drawings) have to be reversed by borcgöturmə) konkret iqtisadi siyasət və ya
repurchases (or repayments) in kredit mexanizmi üzrə nəzərdə tutulan
installments within the period specified müddətdə hissə‐hissə ödənilən geriyə
for a particular policy or facility. alışlarla (kreditin qaytarılması) bağlanır.
quota/ quota in the Fund kvota/ BVF‐də kvota

Each member of the Fund is assigned a Fondun hər bir üzvünə SDR‐lə ifadə edilən
quota expressed in SDRs. The kvota ayrılır. Hər bir üzv‐ölkənin ödədiyi
subscription of each member is equal to üzvlük haqqı onun kvotasına bərabərdir və
its quota and is paid by each member to bu məbləğ Fondun hər bir üzvü tərəfindən
the IMF, of which up to 25 percent is ödənilir –ödənişin 25 faizi SDR‐lə və ya
payable in SDRs or other acceptable başqa məqbul ehtiyat aktivi ilə, qalan hissəsi
reserve assets and the remainder in the isə üzv‐ölkənin valyutası ilə köçürülür.
memberʹs own currency.
Recent Economic Developments Son İqtisadi İrəliləyişlər üzrə Hesabat
(report) RED
reflow vəsaitlərin geri qaytarılması, geri ödənilməsi
review mission (of the Fund) (BVF‐nin) proqramın icmalı missiyası
repurchase See: purchase geriyə alış bax: aliş
reserve target ehtiyatlar üzrə hədəf göstəricisi
reserve tranche position ehtiyat payı üzrə mövqe
reserve tranche purchase ehtiyat payı çərçivəsində alış
47
safeguard clause təhlükəsizlik tədbirlərinə dair bənd
SDR‐denominated SDR‐lə ifadə olunmuş
SDR interest and charges SDR‐lə ifadə olunmuş aktivlər üzrə faizlər və
ödənişlər
settlement hesablaşma
settlement of commitments öhdəliklər üzrə hesablaşma
settlement of financial obligations maliyyə öhdəliklərinin təmin edilməsi
Supplementary Financing Facility Əlavə Maliyyələşdirmə Mexanizmi
Special Data Dissemination Standard Məlumatların Yayılması üzrə Xüsusi
Standart
Standards for provision of economic Üzv‐ölkələr tərəfindən iqtisadi və maliyyə
and financial statistics to the public by statistikasının ictimaiyyətə çatdırılması
member countries. The SDDS sets standartları. Standartlar onlara qoşulmuş
norms for release to the public of data BVF üzvləri tərəfindən məlumatların
by IMF members that choose to ictimaiyyətə təqdim edilməsi normalarını
subscribe. təsbit edir.
Special Disbursement Account Xüsusi Ödəniş Hesabı
staff mission BVF əməkdaşlarının missiyası
standard practices (of the Fund) BVF‐in standart iş qaydaları və üsulları
stand‐by arrangement «stənd‐bay» krediti haqqında razılaşma
stand‐by charge «stənd‐bay» krediti çərçivəsində ödənilən
haqq
strengthened cooperative strategy on vaxtı ötmüş borclar sahəsində intensiv
arrears əməkdaşlıq strategiyası
strengthened debt strategy borclar üzrə intensiv əməkdaşlıq strategiyası
Structural Adjustment Facility Struktur İslahatları üzrə Kredit Mexanizmi
48
Systemic Transformation Facility (STF) Sistem Dəyişikliklərinin Maliyyələşdirilməsi
Mexanizmi
unchallengeable use qeyd‐şərtsiz istifadə hüququ
World Economic and Market Dünya İqtisadiyyatı və Bazarlarının
Developments Vəziyyəti
World Economic Outlook Dünya İqtisadiyyatının İnkişaf Perspektivləri

ACRONYMS
QISALTMALAR

FAD ‐ Fiscal Affairs Department Büdcə Məsələləri Departamenti
LOI – Letter of Intent Niyyət Məktubu
MCD ‐ Middle East and Central Asia Yaxın Şərq və Orta Asiya Ölkələri
Department Departamenti
MOU – Memorandum of Understanding Anlaşma Memorandumu
PC ‐ Performance criterion Tədbirlərin icra meyarı
PRGF ‐ Poverty Reduction and Growth Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi
Facility Artıma Dəstək Kredit Mexanizmi
SBA ‐ stand‐by arrangement «stənd‐bay» krediti haqqında razılaşma
SDDS ‐ Special Data Dissemination Məlumatların Yayılması üzrə Xüsusi
Standard Standart
SDR ‐ special drawing right Xüsusi borc alma hüququ

49
INTERNATIONAL ORGANIZATION ON
MIGRATION (IOM)
BEYNƏLXALQ MİQRASİYA TƏŞKİLATI
(BMqT)


adjustment of status Statusun dəyişdirlməsi

see “change of status” Statusun dəyişdirilməsi proseduru bir
qanuni immiqpasiya statusuna malik
olan əcnəbinin başqa bir status almaq
sorğusunu müəyyən edən prosedurdur.
Məsələn, tələbə vizası olan və təhsilini
başa vurduqdan sonra həmin ölkədə iş
təklifi alan əcnəbi tələbə vizasının işçi
vizası ilə dəyişdirilməsi barədə sorğu
verə bilər.
Admission İcazə

In the migration context, the granting Adətən dövlət tərəfindən verilən və
of entry into the State. An alien has nəyinsə mövcud olmasına və yaxud
been “admitted” if he or she passed kiməsə müəyyən fəaliyyəti həyata
through a checkpoint (air, land or sea) keçirməyə və ya xidmət göstərməyə
and was permitted to enter by border icazə verən sənəd.Miqrasiya
control officials. In contrast, an alien kontekstində, əksər hallarda ölkədə
who has entered clandestinely is not yaşamaq və yaxud işləmək üçün
considered to have been admitted. verilən icazəyə istinad edilir.
Alias Ləqəb

A name which is not a personʹs natural İnsanın əsl adı olmayan ad; fərz olunan
50
name; an assumed or additional name. və yaxud əlavə ad.
Alien Əcnəbi

A person who is not a citizen of a Yaşadığı ölkənin vətəndaşı olmayan
given State. şəxs.
arrival/departure card Gəlmə/getmə

A card which is filled out by an kartı Fiziki şəxs tərəfinədn ölkəyə
individual prior to or upon arrival in gəldikdən əvvəl və gəldiyi anda
the country of destination and doldurulan və yoxlama məntəqəsində
presented (along with passport and, if rəsmi şəxslərə təqdim olunan
required, visa) to officials at the (pasportla və əgər lazım olarsa, viza ilə
checkpoint. In some States, border birlikdə) kart. Bəzi dövlətlərdə rəsmi
officials collect the cards upon entry; in şəxslər kartları sərhəddə gəlmə zamanı
other States, the card or a portion of it yığırlar. Bəzi dövlətlərdə isə kart və
is returned to the traveler and must be yaxud onun bir hissəsi səyahət edənə
presented upon departure from the qaytarılır və onlar ölkədən çıxarkən
State. International standards for such onu geri təqdim edirlər. Bu kartların
cards are defined by ICAO in Annex 9 beynəlxalq standartları Beynəlxalq
to the Convention on International Mülki Aviasiya haqqında
Civil Aviation. Konvensiyanın 9‐cu Əlavəsində
müəyyən edilmişdir.
bona fide (Latin) Bona fide – lat.

Made in good faith; without fraud; Düzgün niyyətlə, yalana yol
genuine verilmədən edilən. Həqiqi. «Mala
Contrast “mala fide”. fide»nin əksi.
bona fide applicant Həqiqi ərizəçi
(bona fide – lat.)
In the migration context, a person
who: Miqrasiya kontekstində:
(a) genuinely intends to enter the State (a) ölkəyə qanuni məqsədlə daxil olmaq
for a lawful purpose; and niyyətində olan;
(b) who, in the opinion of a consular or (b) konsulluq və yaxud immiqrasiya
immigration officer, işçisinin fikrinə görə
(i) is not likely to remain (i) ölkədə qeyri‐qanuni qalması
unlawfully, and ehtimal
51
(ii) is not likely to breach the olunmayan,
conditions of any permit (ii) hər halda, verilmiş icazənin
granted. şərtlərini pozmayan şəxs.
Bond Bon

In the migration context, a bond means Bon miqrasiya kontekstində dövlət
a monetary sum collected by the State tərəfindən qeyri‐vətəndaşın hər hansı
as an assurance that a non‐citizen will bir tələb olunan fəaliyyətə əl atmasına
take some required action, usually zəmanət kimi toplanılan pul məbləğini
leaving the State. Departure bonds ifadə edir. Adətən bu, ölkə ərazisinin
might be collected upon visa issuance tərk edilməsinə aid olur. Çıxış bonları
or entry, while another type of bond viza verilərkən və ya ölkəyə daxil
would be that paid in order to be olarkən toplanıla bilər; bonun digər
released from detention. Funds held kateqoriyası nəzarətdən azad olunmaq
as a bond are typically refunded upon üçün ödənilir. Bon qismində qəbul
proof of departure, such as when the olunan məbləğlər adətən çıxışı sübut
person visits the Stateʹs consulate in edən dəlillər təqdim olunarkən,
the personʹs home country. məsələn, şəxs özünün yaşadığı ölkədə
tərk etdiyi dövlətin konsulluğuna baş
çəkərkən geri ödənilir.
brain drain Beyin axını

Emigration of persons whose technical Texniki və ixtisas vərdişlərinə öz
and professional skills are scarce in ölkələrində ehtiyac olmayan şəxslərin
their home country. emiqrasiyası.
burden of proof Sübut etmək öhdəliyi

A party’s duty to prove a disputed Tərəfin mübahisəli irad və yaxud
assertion or charge. In the migration ittihamı sübut etmək öhdəliyi.
context, an alien seeking entry into Miqrasiya kontekstində, xarici dövlətə
foreign State generally bears the daxil olmaq istəyən əcnəbi sübut
burden of proof; that is, the alien must etməlidir ki, bu dövlətin qanunlarına
prove that he or she is eligible to enter uyğun olaraq onun (kişi/qadın) ölkəyə
and not inadmissible under the laws of gəlmək hüququ vardır və o, ölkəyə
the State. buraxılmayan şəxslərin kateqoiryasına
düşmür.
carbon dioxide sensors Karbon‐dioksid sensorları
52

Equipment (either stationary or Bağlı konteynerlərdə, məsələn, qatar
portable) used to determine whether vaqonlarında və yaxud yük maşınının
carbon dioxide is present in a closed konteynerində karbon‐dioksidin olub‐
container, such as a railway car or the olmamasını yoxlamaq üçün istifadə
back of a truck. Such sensors are used edilən avadanlıq (stasionar və yaxud
to determine whether persons are daşınan). Bu cür sensorlar insanların
being smuggled together with cargo yüklə birlikdə dövlət sərhədlərindən
crossing state borders. keçirilməsi faktlarını müəyyən etmək
məqsədi ilə istifadə olunur.
Carrier Daşıyıcı

ʹCarrierʹ in relation to conveyance, «Daşıyıcı» sözü nəqliyyat vasitələri ilə
means the owner or charterer of the əlaqədar işlədildikdə nəqliyyat
conveyance. A ʹcarrierʹ usually refers vasitəsininin sahibi və yaxud gəmini
to an airline, bus or rail company, or (bərəni) icarəyə verən şəxs nəzərdə
cruise line. But under the laws of tutulur. «Daşıyıcı» adətən aviasiya,
some States, the term includes any avtobus və ya dəmir yolu şirkətlərinə
owner of a conveyance (including və yaxud da səyahət xəttlərinə aid olur.
conveyances intended for freight) Lakin, bəzi dövlətlərin qanunlarına
which carries a person into the State. görə bu termin fiziki şəxsləri ölkəyə
gətirən nəqliyyat vasitələrinin (daşıma
üçün istifadə olunan nəqliyyat
vasitələri də daxil olmaqla) sahiblərini
ifadə edir.
carrier liability law Daşıyıcının məsuliyyəti haqqında

qanunvericilik
A law imposing fines upon carriers
who bring in persons who do not have Ölkəyə gəlmək üçün qanuni sənədləri
valid entry documents. olmayan şəxsləri ölkəyə gətirən
International practice has shown that daşıyıcılar üzərində cərimə tətbiq edən
advanced administrative, procedural, qanunlar. Beynəlxalq təcrübə göstərir
and technological mechanisms must be ki, cərimə mexanizminin səmərəli
in place in order for a fining regime to olması üçün inzibati, prosessual və
be effective. texnoloci mexanizmlər dəqiq
müəyyənləşdirilməlidir.
certificate of identity Şəxsiyyət vəsiqəsi
53

a) A certificate of identity is a a) Şəxsiyyət vəsiqəsi hər bir ölkənin
document (other than a passport) hökuməti
issued by the government of any tərəfindən istənilən adama onun
country to any person in order to istənilən ölkəyə gəlməsini və yaxud
facilitate that personʹs entry into or ölkədən getməsini asanlaşdırmaq
exit from any country. A certificate üçün verilən sənəddir (pasportdan
of identity: (i) establishes the fərqlənən). Şəxsiyyət vəsiqəsi: i)
identity but not the nationality of a şəxsin milliyyətini yox, şəxsiyyətini
person, and (ii) gives that person müəyyən edir; ii) hökuməti
the right to enter the country whose tərəfinədn sənədin verildiyi ölkəyə
government has issued the gəlmək hüququ verir.
document. b) Dövlət müvafiq nazirliklər
b) States recognize certificates of tərəfindən bəyənilən şəxsiyyət
identity approved by the relevant vəsiqəsini, həmçinin beynəlxalq
Ministry, including travel təşkilatlar tərəfinədn verilən yol
documents issued by recognized sənədlərini məqbul hesab edir.
international organizations. Məsələn, Birləşmiş Millətlər
Example: United Nations travel Təşkilatının sənədləri hökumət
documents are acceptable travel tərəfindən verilməsə də, yol sənədləri
documents in nearly every State, even kimi qəbul edilir.
though they are not issued by a
government.
change of status Statusun dəyişdirlməsi

Change of status procedures are those Statusun dəyişdirilməsi proseduru bir
which define how an alien lawfully qanuni immiqpasiya statusuna malik
present in one immigration status may olan əcnəbinin başqa bir status almaq
seek a different status. For example, a sorğusunu müəyyən edən prosedurdur.
foreign student on a student visa who Məsələn, tələbə vizası olan və təhsilini
is offered a job upon completion of başa vurduqdan sonra həmin ölkədə iş
studies would typically need to seek a təklifi alan əcnəbi tələbə vizasının işçi
change of status, so that the student vizası ilə dəyişdirilməsi barədə sorğu
visa would be replaced by a work visa. verə bilər.
Checkpoint Keçid məntəqəsi

A location (on the land border or at an Ölkəyə daxil olmaq üçün icazə
airport or seaport) where persons almaqdan ötrü şəxslərin sərhəd
54
request admission from border control nəzarəti işçilərinə müraciət etdikləri yer
authorities in order to enter the State. (aeroportda, quru sərhəd məntəqəsində
Often referred to as “passport control”, və yaxud dəniz limanında). Əksər
which is a bit of a misnomer. In hallarda «pasport nəzarəti» adlandırılır
international practice, even where all ki, bu da düzgün deyil. Beynəlxalq
documents are in order, someone may təcrübədə, əgər bütün sənədlər
be denied entry if the border control qaydasında olsa belə, sərhəd nəzarəti
official has reason to believe that the işçisi hesab etsə ki, müraciət edən şəxs
person falls within the grounds of ölkəyə buraxılmamaq üçün müəyyən
inadmissibility or seeks entry for a edilmiş əsaslardan hansısa birinə
purpose other than that stated. uyğun gəlir və yaxud da sənəddə
göstərilən səbəbdən fərqli səbəbə görə
ölkəyə gəlmək üçün icazə istəyir,
həmin şəxsə rədd cavabı verilə bilər.
consular officials Konsulluq işçisi

Government officials representing the Ölkəni xaricdə viza və yaşamaq
State abroad concerning visa and məsələləri üzrə təmsil edən dövlət
residency issues. Consular officials are işçiləri. Adətən, konsulluq işçiləri Xarici
usually employees of the Ministry of İşlər Nazirliyi sisteminə daxil edilirlər.
Foreign Affairs, although in a few Bəzi ölkələrdə isə onlar ayrıca
countries they come from a separate immiqrasiya agentliklərinə aid olurlar.
migration agency.
country of first asylum Birinci sığınacaq ölkəsi

Country in which a refugee or asylum Qaçqının və yaxud sığınacaq istəyənin
seeker arrives and in which he or she gəldiyi və onun (kişi/qadın) qaçqın
finds, is deemed to have found, or statusu və yaxud digər müdafiə
might have found, refugee status or kateqoriyası aldığı və yaxud gələcəkdə
other protection. ala biləcəyi ölkə.
de facto partner De‐fakto partnyor

A growing number of States recognize Getdikcə daha çox dövlətlər ölkədə
not only spouses, but also certain yaşamaq üçün icazə növünü müəyyən
relationships between unmarried edərəkən və yaxud digər immiqrasiya
adults, for purposes of granting statusunu verərkən təkcə ər‐arvad
permanent residence or other münasibətlərini deyil, həmçinin
55
immigration status. For example, New evlənməmiş həddi‐buluğa çatmayanlar
Zealand defines ʹde facto partnerʹ as a arasında olan müəyyən münasibətləri
partner in a heterosexual or same sex də qəbul edirlər. Məsələn, Yeni
relationship who has been living with Zelandiya immiqrasiya ərizəsi
their partner in a genuine and stable verməzdən əvvəl 2 il müddətində
relationship for at least 2 years həqiqi və stabil münasibətlərdə yaşamış
immediately before their immigration heteroseksual və yaxud eynicinsli
application is filed. əlaqədə olan partnyorları «de‐fakto
partnyorlar» kimi müəyyən edir.
Dependent Öhdədə olan

In general use, one who relies on Ümumi anlayışda, başqasının
another for support. In the migration himayəsinə ehtiyacı olan şəxs.
context, a spouse and minor children Miqrasiya kontekstində, ər/arvad
are generally considered (maliyyə cəhətdən asılı olmasalar da)
“dependents”, even if the spouse is not və yaxud həddi‐buluğa çatmamış
financially dependent. uşaqlar «öhdədə olan»lar hesab
edilirlər.
Deportation Deportasiya

The act of a State in the exercise of its Dövlətin öz süverenliyi çərçivəsində
sovereignty in removing an alien from ölkəyə daxil olmağa rədd cavabı
its territory after refusal of admission aldıqdan və yaxud onun ərazisində
or termination of permission to qalmaq üçün verilmiş icazə ləğv
remain. Western practice generally is edildikdən sonra əcnəbinin ölkənin
that deportation happens only upon ərazisindən çıxarılması üçün həyata
order of a judge and after any appeal keçirdiyi tədbir. Qərb təcrübəsində
rights have been exhausted. deportasiya, əsasən yalnız məhkə‐
mənin qərarı üzrə və apellyasiya üçün
bütün imkanlar istifadə edildikdən
sonra həyata keçirilir.
Derivative applicant İkinci ərizəçi

A person, typically a spouse or minor Başqa şəxsin ərizəsi əsasında
child, who might receive immigration immiqrasiya statusu ala bilən şəxs.
status on the basis of another’s Adətən bu, ər və ya arvad və yaxud da
application. Contrast “principal həddi‐buluğa çatmamış şəxs olur.
56
applicant”
Detainee Saxlanılmış şəxs

A detainee is a person who is being Nəzarət altında saxlanılan şəxs.
held in detention.
displaced person Yerini dəyişmiş şəxs

A person who flees his/her State Öz dövlətini qaçqınlara şamil edilən
because of fear or dangers other that əndişə və təhlükələrdən fərqlənən
those which would make him/her a səbəblər üzündən tərk edən şəxs. Yerini
refugee. A displaced person is often dəyişmiş şəxs adətən daxili
forced to flee by internal conflict or münaqişələr, təbii və ya da insanlar
natural or man‐made disasters. tərəfindən törədilən fəlakətlər
nəticəsində olduğu yeri dəyişir.
Embarkation/ disembarkation card Minmə/düşmə kartı

see “arrival/departure card” Bax: «gəlmə/getmə kartı».
Emigration Emiqrasiya

The act of departing or exiting from Yerləşmək ümidi ilə bir dövlətdən
one State in the hope of settling in başqa bir dövlətə köçmək. İnsan
another. International human rights haqqları barədə beynəlxalq normalarda
norms provide that all persons should deyilir ki, insanlar onların öz ölkələri
be free to leave any country, including də daxil olmaqla istənilən ölkəni azad
their own, and that only in very şəkildə tərk etmək hüququna
limited circumstances may States malikdirlər və dövlətlər yalnız nadir
impose restrictions on the individual’s hallarda onun ərazisini tərk etməyə
right to leave its territory. məhdudiyyət qoya bilərlər.
entry stamp Giriş ştampı

A mark made by a border official in a Dövlət sərhəd məntəqəsində sərhəd
personʹs passport stating the date and işçisi tərəfindən şəxsin pasportunda
place at which that person entered the tarix və yer göstərilməklə edilmiş qeyd.
State. Typically, entry stamps are Adətən, giriş qeydi rezin möhür və
made using rubber stamp and ink; mürəkkəblə edilir; (1) möhürün
increasingly, the rubber stamps are saxtalaşdırılmasını çətinləşdirən və (2)
57
designed with features which (I) make hansı sərhəd işçisinin girişə icazə
it more difficult for the stamp to be vermək haqqında qərar qəbul etdiyini
counterfeited, and (ii) make it possible müəyyən etməyə imkan verən
to identify which border official keyfiyyətlərə malik rezin möhürlərin
allowed the entry. hazırlanması üçün səylər artırılır.
Extradition Ekstradisiya

The formal surrender, generally based Müqavilə və yaxud başqa öhdəliklər
on treaty or other reciprocating əsasında şəxsin bir dövlət tərəfindən
arrangements, by one State to another digərinə məhkəməyə cəlb olunmaq və
of an individual accused or convicted cəzalandırılmaq üçün formal olaraq
of an offence outside its own territory verilməsi. Adətən həmin şəxs birinci
and within the jurisdiction of the other, dövlətin ərazisindən kənarda, digərinin
for the purpose of trial and yurisdiksiyası altında törədilmiş
punishment. cinayətə görə günahlandırılan və
haqqında hökm çıxarılan şəxs olur.
Family reunification Ailə birləşməsi

In the migration context, the Miqrasiya kontekstində, ailə üzvünün
movement of a member or members of və ya üzvlərinin qəbul edən ölkədə
a family to join those members of their artıq yaşamaqda olan digər ailə üzvləri
family who already reside in the ilə birləşmək məqsədi ilə yerlərini
receiving country. Numerous dəyişmələri. Çoxsaylı beynəlxalq
international conventions promote konvensiyalar bir çox ölkələrdə
family unity, which in many countries yaşamaq hüququ almaqdan ötrü
is a primary ground for receiving the başlıca əsas olan ailə birləşməsinə
right to residence. yardım göstərirlər.
fraudulent documents Pasportlar, vizalar və digər yol və
yaxud şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlər,
Passports, visas or other travel or hansılar ki,:
identity documents which are either
(1) altered, falsified, or counterfeited, (1) Dəyişdirilmiş, qəlp düzəldilmiş,
or saxtalaşdırıl‐mışdır; və yaxud
(2) legitimate documents obtained (2) Aldatma yolu ilə, məsələn, özünü
using fraud, such as by pretending to başqasının əvəzinə təqdim etməklə
be someone else. alınmış qanuni sənəddir.
genuine and stable marriage Həqiqi və sabit nikah
58

In the migration context, a marriage Miqrasiya kontekstində, konsulluq və
that a consular or immigration officer ya immiqrasiya işçisi tərəfindən
determines: aşağıdakı kimi müəyyən edilən nikah:
(1) is genuine, because it has been (1) Həqiqi, yəni bu nikaha onu uzun
entered into with the intention of being müddət və müstəsna əsaslarla
maintained on a long term and saxlamaq niyyətləri ilə daxil olmuşlar;
exclusive basis, and (2) Sabit, ona görəki, onun uzun
(2) is stable because it is likely to müddət davam edəcəyi ehtimalı vardır.
endure. Bir çox dövlətlərdə, əgər rəsmi işçilər
In many States, if officers are unable to nikaha onu uzun müddət və müstəsna
determine whether the marriage was əsaslarla saxlamaq niyyətləri ilə daxil
entered into with the intention of olmanı müəyyən edə bilmirlərsə,
maintaining it on a long term and prezumpsiyadan istifadə olunur: əksi
exclusive basis, there is a presumption sübut olunmursa, nikah həqiqidir.
that it is genuine, unless there is
evidence to the contrary.
green border Yaşıl sərhəd

Term used to describe a State’s border Keçid məntəqələri arasında dövlət
between checkpoints. A water border sərhədini təsvir etmək üçün işlədilən
(river or coastline) might also be termin. Su sərhədi (çay və yaxud sahil)
referred to as a “blue border”. həmçinin «mavi sərhəd» kimi işarə
edilə bilinər.
illegal alien Qeyri‐qanuni miqrant

see “undocumented alien” Bax: «sənədsiz əcnəbi».
Immigration İmmiqrasiya

Movement of persons into a State. Əcnəbinin dövlətin ərazisinə gəlməsi.
Some States define immigration to Bəzi ölkələr immiqrasiya anlayışına
include only those seeking permanent daimi yaşamaq üçün gələnləri aid
residence, but common usage edirlər. Ümumi halda isə, bu termin
generally includes all non‐citizens adətən ölkəyə gələn bütün qeyri‐
entering the State, whether for a short vətəndaşları, həm qısamüddətli səfərlə,
visit or with intent to remain həm də daimi yaşamaq məqsədi ilə
permanently. gələnləri əhatə edir.
59
Influx Axın

A continuous coming in, especially of Miqrasiya kontekstində, bir‐birinin
individuals in large numbers. ardınca böyük sayda insanın ölkəyə
gəlməsi.
irregular migrant Qeyri‐qanuni əcnəbi

see “undocumented alien” Bax: «sənədsiz əcnəbi».
labour migration Əmək miqrasiyası

Movement of persons from their home İşə düzəlmək məqsədi ilə şəxslərin
State to another State for the purpose doğma ölkələrindən başqa ölkəyə
of employment. Labour immigration yerdəyişmələri. Əksər dövlətlərdə
is addressed by most States in their əmək miqrasiyası miqrasiya qanun‐
migration laws. In addition, some vericiliyi ilə tənzimlənir. Bəzi dövlətlər
States take an active role in regulating xarici əmək miqrasiyasının
outward labour migration and seeking tənzimlənməsində və öz vətən‐daşları
opportunities for its citizens abroad. üçün xaricdə daha əlverişli imkanlar
axtarılmasında fəal iştirak edirlər.
Legalization Leqqallaşma

see “regularization” Bax: «tənzimlənmə».
lookout system Nəzarət sistemi

A State’s official list, usually (but not Ölkəyə gəlməsi qadağan olunan və
necessarily) automated, of persons yaxud gələrkən həbs edilməli olan
who should be prevented from şəxslərin adlarından ibarət
entering the country or who should be avtomatlaşdırılmış (məcburi deyil)
arrested upon arrival. A lookout rəsmi dövlət siyahısı. Nəzarət
system is typically an inter‐agency sistemləri adətən bir neçə agentliyin
project, which receives input from all layihəsi olur və bura bütün hüquq‐
law enforcement, intelligence, and mühafizə və miqrasiya orqanlarından
migration agencies. Whether on məlumatlar daxil olur. Nəzarət
computer or in book form, the lookout siyahıları konsulluq və sərhəd işçiləri
list should be routinely checked by tərəfindən viza verilməsi və yaxud
consular and border control officials ölkəyə daxil olmaq üçün icazə
when making decisions about granting verilməsi haqqında qərar qəbul
60
a visa or allowing someone to enter the edilərkən müntəzəm olaraq kompüter
State. vasitəsilə və yaxud kitab üzrə
yoxlanılmalıdır.
machine‐readable passport Maşınla oxunan pasport,
machine‐readable visa
maşınla oxunan viza Şəxsiyyəti
A passport or visa from which müəyyən etmək məqsədi ilə əsas
common identified elements of elementləri xüsusi avadanlıqdan
information can be instantaneously istifadə etməklə bir an içərisində
retrieved using special equipment. oxunan pasport və yaxud viza. Bu cür
International standards for machine‐ pasport və vizalar üçün beynəlxalq
readable passports and visas have standartlar ICAO (Beynəlxalq Mülki
been established by ICAO. Aviasiya Təşkilatı) tərəfindən müəyyən
edilmişdir.
mala fide (Latin) Mala fide – lat.

In bad faith; with intent to deceive or Cinayət niyyətləri ilə, aldatmaq və
defraud. yaxud çaşdırmaq niyyətləri ilə.
Contrast “bona fide.” «Bona fide»nin əksi.
Migrant Miqrant

The United Nations definition is an BMT‐nin verdiyi tərif: xarici ölkədə bir
individual who has resided in a ildən artıq yaşayan şəxs. Bu tərifə
foreign country for more than one uyğun olaraq, iş adamı və ya turist kimi
year. Under such a definition, those qısa müddətə səyahət və ya səfər
traveling for shorter periods as tourists edənlər miqrant hesab edilmirlər, lakin
and businesspersons would not be bu terminin ümumi şəkildə istifadəsi
considered migrants. However, bir sıra qısamüddətli miqrant növlərini
common usage includes certain kinds də, məsələn, kənd təsərrüfatı
of shorter‐term migrants, such as məhsullarının səpilməsi və toplanılması
seasonal farmworkers who travel for üçün qısa müddətə səyahət etmiş
short periods to work planting or əməkçi miqrantları da əhatə edir.
harvesting farm products. See also
“alien”.
Migration Miqrasiya

The movement of persons, usually Adətən, insanların dövlətlər arasında
61
between States. Migration can take yerini dəyişməsi. Miqrasiyanın
many forms: immigration vs. aşağıdakı formaları ola bilər:
emigration, permanent vs. temporary, immiqrasiya və emiqrasiya, daimi və
voluntary vs. forced, etc. In general müvəqqəti, könüllü və məcburi.
usage, migration can also refer to Ümumi istifadədə miqrasiya termini,
internal movement of persons within a həmçinin, insanların bir dövlətin
State, but international practice daxilində də yerdəyişməsini ifadə
suggests that regulation of such etmək üçün işlədilə bilinər, ancaq
movement is not appropriate for beynəlxalq təcrübə nəzərdə tutur ki, bu
migration laws and is not enforced by cür yerdəyişmələrin leqallaşdırılması
migration agencies. miqrasiya qanunvericiliynə uyğun
deyil və miqrasiya agentlikləri
tərəfindən təsdiq edilmir.
migration management Miqrasiya proseslərinin idarə
olunması
This term is used to encompass
numerous governmental functions and Bu termin milli səviyyədə miqrasiya
a national system of management for sahəsində çoxsaylı dövlət
cross‐border migration, particularly funksiyalarını və özündə sərhədin
managing the entry and presence of keçilməsi, xüsusilə də ölkəyə gəlmə
foreign nationals within the borders of prosesinin idarə olunması, əcnəbilərin
the State and the protection of refugees dövlətin ərazisində olmaları,
and others meriting protection. qaçqınların və müdafiəyə ehtiyacı olan
digər şəxslərin müdafiəsini özündə
birləşdirən miqrasiya aspektlərinin
idarə olunması sistemini müəyyən
etmək məqsədi ilə istifadə olunur.
Naturalization Naturalizasiya

The conferring, by any means, of Anadan olduqdan sonra müxtəlif
citizenship upon a person after birth. vasitələrlə vətəndaşlığın alınması.
Passport Pasport

A government document identifying a Pasport insanı pasportu verən ölkənin
person as a national of the issuing vətəndaşı kimi təsdiq edən dövlət
State, which is evidence of the holder’s sənədidir. Bu sənəd onun sahibinin bu
the right to return to that State. In dövlətə qayıtmaq hüququnu təsbit edir.
62
Western traditions, passports have Qərb ənənələrinə görə, pasportlar ölkə
been used for foreign travel purposes, daxilində şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd
not as domestic identity documents. kimi yox, xarici ölkələrə səfər etmək
üçün istifadə edilir.
Penalty Cəza

Punishment. In the migration context, Cəza tədbiri. Miqrasiya kontekstində,
penalty usually means a fine, but cəza adətən cərimə mənasında işlədilir,
could also be a prohibition on future ancaq eyni zamanda növbəti dəfə
entry. For example, in some States, a ölkəyə gəlməyə qoyulmuş qadağa
person who is deported ineligible to mənasını da verə bilər. Məsələn, bəzi
re‐enter the State for a fixed number of dövlətlərdə deportasiya olunmuş şəxs
years. müəyyən edilmiş bir neçə il ərzində
ölkəyə gəlmək hüququndan məhrum
olunur.
permanent residence Daimi yaşayış

The right, granted by a State other than Dövlət tərəfindən ölkədə daimi
one’s state of citizenship, to live and əsaslarla (qeyri‐məhdud) yaşamaq və
work on a permanent (unlimited) işləmək üçün verilən hüquq
basis. (vətəndaşlığı olduğu dövlətdən fərqli
olarq).
prima facie (Latin) Həqiqi, dispozitiv (prima facie)

On its face; true or valid on first İlk təəssüratdan həqiqi və yaxud doğru
impression. In the migration context, olan. Miqrasiya kontekstində, qaçqın
an application for refugee or other statusu və yaxud digər immiqrasiya
immigrant status might be undergo statusu almaq barədə edilmiş müraciət
preliminary review to determine burada göstərilən əsas tələblərin (əksər
whether there is a prima facie showing hallarda maliyyə yardımı və ya
of all the basic requirements (often as a işləməyə icazə almaq üçün irəli
condition for receiving financial sürülür) mövcudluğunun
assistance or a work permit). dəqiqləşdirilməsi məqsədi ilə ilkin
yoxlamadan keçməlidir.
principal applicant Əsas ərizəçi

In the migration context, the person Miqrasiya kontekstində, qaçqın statusu
63
who applies for refugee or other və yaxud başqa bir immiqrasiya statusu
immigration status. General almaq üçün ərizə verən şəxs. Ümumi
international practice is that beynəlxalq təcrübəyə əsasən himayədə
dependents (usually a spouse and any olanlar (adətən, ər/arvad və hər bir
minor children) would be considered həddi‐buluğa çatmamış) ikinci ərizəçi
derivative applicants and would hesab edilirlər və əsas ərizəçinin aldığı
receive the same status afforded to the statusu alırlar.
principal applicant.
Quota Kvota

A quantitative restriction. In the Kəmiyyət məhdudiyyəti. Miqrasiya
migration context, many countries kontekstində, bir çox dövlətlər hər il
establish quotas, or caps, on the ölkəyə buraxılan immiqrantların sayı
number of migrants to be admitted üzrə kvota və yaxud son hədd
each year. müəyyən edirlər.
refugee centers Qaçqın mərkəzləri

Locations where refugees are gathered Qaçqınların öz ehtiyacları üçün lazım
in order to receive the necessary olan maddi yardım almaqdan ötrü
material assistance which meets their toplaşdıqları mərkəzlər.
needs.
refugee processing centers Qaçqınlar üçün təlim mərkəzləri

Centers where refugees, once selected Köçmək üçün seçilmiş qaçqınlara yeni
for resettlement, are gathered in order həyata başlamaqdan ötrü peşə
to receive the orientation and language orientasiyası və dil təlimlərinin
training which will help them to face keçirilməsi məqsədi ilə yaradılmış
their new life. mərkəzlər.
Repatriation Repatriasiya

Return to the country of origin. Mənşə ölkəsinə qayıdış. Repatriasiya
Repatriation may be either voluntary könüllü və yaxud məcburi ola bilər.
or involuntary.
Residence Yaşayış yeri

A temporary or permanent dwelling Müvəqqəti və ya daimi yaşayış yeri və
64
place or abode, or habitation to which yaxud şəxsin yaşamaq üçün
one intends to return, as distinguished qayıtmaq istədiyi yer. Şəxsin
from a place of temporary stay or visit. müvəqqəti olduğu və ya səfər etdiyi
yerdən fərqlənir.
Return Geriyə qayıtma

In the migration context, a collective Miqrasiya kontekstində, öz ərazisində
term to encompass the movement of əcnəbinin olmasını qeyri‐qanuni hesab
an alien from a State which has found edən dövləti tərk edərək əcnəbinin
the alien’s presence illegal to his vətəninə və ya əvvəlki yaşadığı dövlətə
homeland or country of prior qayıdışını əks etdirən ümumiləşdirici
residence. This includes deportation termin. Bu, dövlət tərəfindən
by the State as well as voluntary return deportasiyanı, həmçinin fərdi qaydada
either on an individual basis or under könüllü və ya da hər hansı bir
the auspices of an organization such as təşkilatın, məsələn BMqT‐nin himayəsi
IOM. altında geriyə qayıtmanı özündə əks
etdirir.
Schengen Agreement Şengen müqaviləsi

An intergovernmental agreement Quru, dəniz və hava sərhədləri
signed in 1985 to create a European daxilində Avropa Azad Hərəkət Zonası
free‐movement zone without controls yaratmaq məqsədi ilə 1985‐ci il iyunun
at internal land, water and airport 14‐də Avropa dövlətləri arasında
frontiers. In order to maintain internal imzalanmış sənəd. Xarici sərhədlərdə
security, a variety of measures have vizaya nəzarəti əlaqələndirmə, viza və
been taken, such as the coordination of sığınacaq verilməsi siyasətinə birgə
visa controls at external borders of yanaşma məsələləri ilə əlaqədar
Member States through a common Razılığa gələn Dövlətlər (Avstriya,
approach to visa policies and asylum Almaniya, Fransa, Belçika, Hollandiya,
procedures. The Member States are: Lüksemburq, Portuqaliya və İspaniya)
Austria, Germany, France, Belgium, müqaviləyə üzv olan dövlətlərdir. O
the Netherlands, Luxembourg, cümlədən, İtaliya, Yunanıstan,
Portugal, Spain (called Skandinaviya ölkələri (Norveç, İsveç,
ʹSchengenlandʹ). Italy and Greece have Finlandiya), Danimarka və İslandiya
also signed the treaty, but da bu müqaviləyə qoşulmuşlar.
implementation there will require
significant strengthening of their
external borders. Denmark, Finland
65
and Sweden have asked for observer
status pending determination of
compatibility with the Scandinavian
passport‐free zone. Although the
Schengen Agreement was concluded
outside the context of the European
Union, new states seeking accession to
the EU must have border regimes
which meet Schen‐gen standards
(pursuant to the Amsterdam Treaty).
secondary inspection İkinci yoxlama

contrast “primary inspection” «Birinci yoxlama»nın əksi
Sensors Sensorlar

In the migration context, equipment Miqrasiya kontekstində, insanın
designed to detect the movement or yerdəyişməsini və yaxud yerləşdiyi yeri
presence of persons. This includes müəyyənləşdirmək üçün istifadə
motion sensors, carbon dioxide olunan avadanlıq. Bura karbon‐dioksid
sensors, etc. Some sensors require a sensorları, hərəkət sensorları və s.
human operator, while others are fixed daxildir. Bəzi sensorlar insan tərəfindən
in remote places along the border and idarə olunur, bəziləri isə sərhəd
transmit information to a border boyunca müəyyən yerlərdə
control facility. bərkidilirlər və informasiyanı keçid
məntəqələrinə ötürürlər.
Sponsorship Sponsorluq

The act of promising financial support Ölkəyə gəlmək istəyən əcnəbiyə
for an alien seeking entry to the State. maliyyə dəstəyi göstərmək haqqında
Some States require either sponsorship verilən vəd (sənəd). Bəzi dövlətlər
or proof of adequate income as a sponsorluğun mövcudluğunu və yaxud
condition for certain categories of müvafiq gəlirin sübut edilməsini
immigration status. immiqraisya statusunun müəyyən
kateqoriyalarının verilməsi üçün əsas
şərtlərdən biri kimi tələb edirlər.
standard of proof Sübut etmək standartı

66
The degree or level of persuasiveness Bəzi işlərdə sübuta əminlik üçün tələb
of the evidence required in a specific olunan dərəcə və yaxud səviyyə.
case. For example, in the refugee Məsələn, qaçqın kontekstində «tam
context, “well‐founded” is a standard əsaslandırılmışdır» ifadəsi sübut
of proof. In contrast, the US criminal standartı hesab edilir. Bunun əksinə
standard, “beyond a reasonable olaraq ABŞ‐da «məntiqi şübhədən
doubt”, imposes a much higher kənar» cinayət standartı sübut etmənin
standard of proof. daha yüksək səviyyəsini tələb edir.
suspect index Şübhəli bilinənlərin siyahısı

see “lookout system” Bax: «nəzarət sistemi».
Trafficking İnsan alveri

In the migration context, the illicit Miqrasiya kontekstində, daxili və
engagement (through recruitment, beynəlxalq sərhədlər çərçivəsində
kidnapping, or other means) and insanların qeyri‐qanuni yolla
movement of a person within or across (verbovka, oğurluq və məcburetmənin
international borders, during which digər vasitələri) yerdəyişməyə cəlb
process the trafficker[s] obtains edilməsi. Bu proses zamanı qeyri‐
economic or other profit by means of qanuni daşıyıcı/lar insan hüquqlarının
deception, coercion and/or other forms pozulması kimi xarakterizə olunan
of exploitation under conditions that aldatma, zorakılıq və/və ya istismarın
violate fundamental human rights. digər formalarından istifadə etməklə
Contrast “smuggling”. iqtisadi və yaxud digər mənfəət əldə
edirlər.
Transit Tranzit

A stopover, of varying length, while İki və daha çox ölkə arasında səfər
travelling between two or more edərkən (əvvəlcədən nəzərdə
countries, either incidental to tutulmaya da bilər) hər hansı bir
continuous transportation or for the ölkənin ərazisindən keçmək, təyyarəni
purposes of changing planes or joining və ya digər nəqliyyat vasitəsini
an ongoing flight or other mode of dəyişmək, yaxud da yola düşən
transport. təyyarəyə və ya digər nəqliyyat
vasitəsinə minmək məqsədi ilə müxtəlif
müddətə həmin ölkənin ərazisində
müvəqqəti dayanma.
67
transit passengers Tranzit sərnişinlər Bir çox dövlətlər
«tranzit sərnişinlərİi» aşağıdakı şəxslər
Many States define ʺtransit passengers kimi müəyyən edirlər:
ʺ as persons who: 1) üçüncü ölkəyə tranzit qaydada
1) arrive in the State from another keçmək üçün başqa dövlətdən ölkəyə
country while in transit to another gəlmiş sərnişinlər;
(third country) destination; and 2) həmin dövlətdə olarkən bütün
2) throughout the whole period (up to dövr ərzində (uçub gəlmə anından
a maximum of 24 hours from the maksimum 24 saat)
time of arrival) during which they ı) gəldikləri nəqliyyat vasitələrinin
are in the State, remain: bortunda,
i) on board the craft they ıı) limanda və yaxud aeroportun
arrived on, or mühafizə olunan zonasında,
ii) in a port or airport secure ııı) polis nəzarəti altında olan
area, or sərnişinlər.
iii) in the custody of the police.
travel documents Yol sənədləri

A generic term used to encompass all Başqa ölkəyə daxil olmaqdan ötrü
documents which are acceptable proof şəxsiyyət vəsiqəsi kimi qəbul edilən
of identity for the purpose of entering bütün sənədləri ifadə etmək üçün
another country. Passports and visas istifadə olunan ümumi termin. Pasport
are the most widely‐used forms of və vizalar ən geniş yayılmış yol
travel documents. Some States also sənədləri hesab olunurlar. Bəzi
accept certain identity cards or other dövlətlər yuxarıda sadalanan müəyyən
documents described above under vəsiqələri və digər sənədləri də
“certificate of identity.” həmçinin «şəxsiyyət vəsiqəsi» kimi
qəbul edirlər.
undocumented alien Sənədsiz əcnəbi

An alien who enters a country at the Ölkəyə icazə verilməyən vaxtda və
wrong time or place, eludes an yaxud icazə verilməyən yerdən daxil
examination by officials, obtains entry olan, rəsmi şəxslər tərəfindən baxışdan
by fraud, or enters into a sham qaçan , immiqrasiya qanunlarından
marriage to evade immigration laws. yayınmaq məqsədi ilə ölkəyə gəlmək
This would include, among others, üçün aldatmadan istifadə edən və
one: yaxud saxta nikaha girən əcnəbi.
(a) who has no legal documentation to Digərləri ilə yanaşı buraya həmçinin
68
enter a country but manages to enter aiddirlər:
clandestinely, (a) ölkəyə gəlmək üçün qanuni
(b) who enters using fraudulent sənədləri olmayan, lakin gizli yolla
documentation, or gəlməyi bacaranlar;
(c) who, after entering using legal (b) saxta sənədlərdən istifadə etməklə
documentation, has stayed beyond the gələnlər;
time authorized or otherwise violated (c) qanuni sənədlərlə gəldikdən sonra
the terms of entry and remained icazə verilmiş müddətdən artıq
without authorization. qalanlar və yaxud ölkəyə gəlmənin
şərtlərini digər yollarla pozan və
müvafiq icazə olmadan qalanlar.
Visa Viza

An endorsement by a consular officer Konsulluq işçisinin dövlətin müvafiq
in a passport or a certificate of identity qanunlarına uyğun olaraq əcnəbinin
that indicates that the officer, at the pasport və ya şəxsiyyətini təsdiq edən
time of issuance, believes the holder to sənədində vizanın verilməsi anında
fall within a category of aliens who can onun ölkəyə buraxılmasına icazə
be admitted under the Stateʹs laws. verilən şəxslərin kateqoriyasına uyğun
International practice is moving more gəlməsinə əmin olduğu barədə edilmiş
and more toward issuance of machine‐ qeyd. Beynəlxalq praktika İCAO‐nun
readable visas which comport with (Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı)
ICAO standards, printed on labels standartlarına uyğun olaraq qoruyucu
with security features. elementlərə malik olan kağızda çap
edilmiş avtomatik oxunan vizaların
tətbiqinə doğru irəliləyir.
voluntary departure programme Könüllü getmə proqramı

A set of incentives to induce people to İnsanları təyinat ölkəsini tərk etməyə
leave the receiving country and return və öz vətəninə qayıtmağa təşviq edən
to their home country. bir sıra stimullar.
Waiver Ləğv

A migration law might provide that İmmiqrasiya qanunları bəzi hüquqi
certain legal requirements or grounds tələblərin və yaxud ölkəyə
of inadmissibility not be applied in buraxılmamaq haqqında əsasların
certain compelling cases, giving the müəyyən hallarda tətbiq edilməyəcəyi
69
appropriate agency the authority to barədə müddəalar verə bilər. Bununla
exercise judgment as to whether the bərabər müvafiq orqana müəyyən
requirement should be “waived” in a hallarda hansısa bir tələbin ləğv
given case. edilməsinin lazım olub‐olmaması
barədə qərar çıxarılması üçün
səlahiyyətlər də verilir.

70
UNITED NATIONS DEVELOPMENT
PROGRAMME (UNDP)
BMT‐nin İNKİŞAF PROQRAMI (BMTİP)

Anti‐personnel mine APM Piyada əleyhinə mina
Azerbaijan Mine Action Programme Azərbaycanda Mina Təhlükəsi ilə
Mübarizə Proqramı
Baseline year Baza İli
Benchmark Orientir göstərici/ baza göstəricisi

Reference point or standard against İcra vəziyyəti və ya nailiyyətlərin
which performance or achievements can qiymətləndirilməsi üçün istinad edilən
be assessed. A benchmark refers to the göstərici və ya standartdır. Orientir
performance that has been achieved in göstəricisi yaxın keçmişdə digər
the recent past by other comparable müqayisəyə gələn təşkilatların nail
organizations, or what can be reasonably olduğu və ya mövcud vəziyyətdə nail
inferred to have been achieved in the olduğu hesab edilə biləcək icra
circumstances. göstəricisidir.
Best practice Nümunəvi təcrübə/ Ən Yaxşı təcrübə

Business management term for optimal Optimal taktika və strategiyaları
tactics and strategies. It is said that best nəzərdə tutan biznes idarəçiliyi
practices do not guarantee success; terminidir. Yaxşı təcrübələr uğura
rather, they describe those tactics and təminat vermir, onlar yalnız uğurlu
strategies used in successful companies, şirkətlər, təşkilatlar, əməliyyatlar və s.‐
organizations, operations and so forth. də istifadə edilən taktika və
strategiyaları təsvir edir.

71
Best practices (or good practices) are Nümunəvi (yaxşı) təcrübələr keçmişdə
projects and advocacy which have proven və ya digər ölkələrdə uğurla
successful in the past or in nəticələnmiş layihələr, təbliğat
other countries. üsullarıdır.
Biodiversity Strategy and Action Plan Biomüxtəliflik üzrə strategiya və
BSAP fəaliyyət planı
Baku Scientific and Training Center Bakı Elmi‐Tədris Mərkəzi
(BSTC)
Converting black gold into human gold Qara Qızılı İnsan Qızılına Çevirmək
(BGHG)
UNDP Azerbaijan motto BMTİP‐in Azərbaycandakı
nümayəndəliyinin şüarı
The effective and transparent Neft gəlirlərinin səmərəli və şəffaf idarə
management of oil revenues leads to edilməsi qeyri‐neft sektorunda məqbul
increased decent employment in non‐oil iş yerlərinin çoxalmasına gətirib çıxarır.
sector.
Capacity 21 Potensialın Gücləndirilməsi 21

Launched at the 1992 United Nations Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf‐
Conference on Environment & Mühit və İnkişafa dair 1992‐ci il
Development (UNCED), Capacity 21 Konfransında (UNCED) başladılan
works with developing countries and Potensialın Gücləndirilməsi 21
countries in transition throughout the proqramının çərçivəsində davamlı
world to find the best ways to achieve inkişafa nail olmanın ən optimal
sustainable development and meet the üsullarını tapmaq və 21‐ci əsr
goals of Agenda 21 . Working with Gündəliyinin məqsədlərini
Governments, civil society and the gerçəkləşdirmək üçün bütün dünyada
private sector, Capacity 21 programmes inkişaf etməkdə olan və keçid dövrünü
support the development of integrated, yaşayan ölkələrlə iş aparılır.
participatory and decentralized strategies Hökumətlər, vətəndaş cəmiyyəti və özəl
for sustainable development. sektor ilə iş birliyi şəraitində, Potensialın
Gücləndirilməsi 21 proqramları davamlı
inkişaf üçün inteqrə edilmiş, iştirakçı və
desentralizasiya edilmiş strategiyaların
hazırlanmasına dəstək verir.

72
Followed up by aCapacity 21 programme. Bu iş Potensialın Gücləndirilməsi 2015
proqramının çərçivəsində davam
etdirilir.
Capacity 2015 Potensialın Gücləndirilməsi 2015

A work through a series of partnerships MİM‐lərin gerçəkləşdirilməsi üçün
to build capacities at the local level to zəruri yerli potensialı yaratmaq
realize MDGs. məqsədilə çoxsaylı tərəfdaşlıqların
vasitəsilə aparılan iş

A UNDP initiative that follows up on its Potensialın Gücləndirilməsi 2015
Capacity 21 programme. The stated goal proqramı BMTİP‐in Potensialın
of Capacity 2015 is to develop the Gücləndirilməsi 21 proqramını davam
capacities needed by developing etdirən BMTİP təşəbbüsüdür.
countries and countries in transition to Potensialın Gücləndirilməsi 2015
meet their sustainable development goals proqramının bəyan edilən məqsədi
under Capacity 21 and the Millennium inkişaf etməkdə olan və keçid dövrünü
Development Goals (MDGs). The name yaşayan ölkələrin 21‐ci əsrin
Capacity 2015 reflects this link with the Gündəliyində təsbit edilən davamlı
MDGs and the global commitment to inkişaf məqsədlərinə və Minilliyin
achieve results by 2015, as contained in İnkişaf Məqsədlərinə (MİM‐lər) nail
these goals. olmaları üçün ehtiyac duyduqları
potensialı inkişaf etdirməkdir.
Proqramın Potensialın Gücləndirilməsi
2015 adlandırılması onun MİM‐lərlə,
yəni məqsədlərdə göstərildiyi kimi
2015‐ci ilə nəticə əldə etməyə dair qlobal
öhdəlik ilə əlaqələndirir.
Capacity Potensial

the skills, knowledge and resources Funksiyanı yerinə yetirmək üçün tələb
needed to perform a function. olunan bilik, bacarıqlar və resurslar.
• Capacity building • Potensialın yaradılması
differs from capacity development in Bu terminin potensialın inkişaf
that the latter builds on a pre‐existing etdirilməsindən fərqi odur ki,
capacity base. potensialın inkişaf etdirilməsi
zamanı artıq əvvəldən mövcud olan
potensial daha da inkişaf etdirilir.
73
• Capacity development • Potensialın inkişaf etdirilməsi
the process by which individuals, Funksiyaları icra etmək, problemləri
groups, organisations, institutions and həll etmək və məqsədlərə nail olmaq
countries develop their abilities, üçün ayrı‐ayrı fərdlərin, qrupların,
individually and collectively, to təşkilatlar, qurumlar və ölkələrin öz
perform functions, solve problems qabiliyyətlərini fərdi və ya kollektiv
and achieve objectives. şəkildə inkişaf etdirməsi prosesi.
• Capacity strengthening • Potensialın gücləndirilməsi

Co‐financing / co‐funding Birgə maliyyələşdirmə
Communication for Development İnkişaf üçün Ünsiyyət/Kommunikasiya
Community development İcmanın inkişaf etdirilməsi
Consumer price index CPI İstehlak Qiyməti İndeksi İQİ

Also known as the cost‐of‐living index, it Həyatın dəyəri indeksi kimi də tanınan
measures changes in the price of typical bu əmsal tipik istehlak mallarının
consumer goods. Collected by qiymətlərindəki dəyişikləri ölçür.
Governments. Hökumətlər qiymətləri toplayaraq
indeksi tərtib edirlər.

If an organization has an advantage of Əgər müəyyən bir fəaliyyətin icrası
some sort to carry out an activity in baxımından bir təşkilat digərləri ilə
comparison to other organizations, this is müqayisədə hər‐hansı bir üstünlüyə
called comparative advantage. UNDP, malikdirsə, buna müqayisəli üstünlük
e.g., can have a comparative advantage deyilir. Məsələn, neytral vasitəçinin
over bi‐lateral donors in cases where a tələb olunduğu və ya tədbirin uğurlu
neutral broker is called for, or where its icrası üçün qlobal şəbəkəsinin əlavə
global network brings additional value fayda verə biləcəyi hallarda BMTİP
for successfully implementing activities. ikitərəfli donorlara nisbətən müqayisəli
üstünlüyə malik ola bilər.
Compulsory social security contributions İcbari sosial sığorta haqları
Country Cooperation Framework CCF Ölkə ilə əməkdaşlıq çərçivəsi ÖƏÇ

74
A document that outlines the intended Ölkə ilə əməkdaşlığımızın nəzərdə
nature, focus and financial scope of our tutulan təbiəti, əhatə dairəsi və
cooperation in a country. The framework maliyyələşdirmə çərçivəsini əks etdirən
identifies key goals and opportunities for sənəd. Belə çərçivə sənədində əsas
our support to national programmes and məqsədlər, milli proqramlara dəstək
priorities that are consistent with the verməyimiz üçün imkanlar, habelə
poverty elimination priority and İcraçı Şuranın təsdiq etdiyi yoxsulluğun
sustainable human development goals aradan qaldırılması prioriteti və
endorsed by the Executive Board. It davamlı insan inkişafı məqsədlərinə
reflects the main elements of the intended uyğun prioritetlər müəyyən edilir.
strategies and thematic areas without Burada, nəzərdə tutulan strategiyaların
elaborating the details of the və tematik sahələrin əsas elementləri
programmes. proqramların təfərrüatlarına varmadan
əks etdirilir.
Core‐ and non‐core resources Əsas və köməkçi vasitələr
Cost‐effective İqtisadi cəhətdən səmərəli
Cost recovery Xərclərin ödənilməsi
Cost‐sharing Xərclərin bölüşdürülməsi
Cost‐sharing agreement Birgə maliyyələşdirmə müqaviləsi
Debt management Borcun İdarə edilməsi
Declaration of Commitment on HİV/AİDS‐ə dair Öhdəlik Bəyannaməsi
HIV/AIDS “Global Crisis – Global “Qlobal Böhran‐Qlobal Tədbirlər”
Actions ”
Demining Ərazilərin minalardan təmizləmə
prosesi
Development Intervention İnkişaf tədbirləri

An instrument for partner (donor and İnkişafı dəstəkləmək üçün (donor və
non‐donor) support aimed to promote donor olmayan) tərəfdaşın istifadə
development. etdiyi dəstək vasitəsi
Developing member state İnkişaf etməkdə olan üzv dövlət
Direct executed project DEX Birbaşa icra olunan layihə DEX
75
Disadvantaged group əlverişsiz şəraitdə olan qrup
Digital divide/ digital gap Rəqəmsal fərq/ uçurum

Refers to the gap between those who can Yeni informasiya və kommunikasiya
effectively use new information and alətlərindən, məsələn internetdən,
communication tools, such as the səmərəli istifadə edə bilənlərin və
Internet, and those who cannot. The istifadə edə bilməyənlərin arasında
divide has been said to threaten to mövcud olan boşluğu nəzərdə tutur.
impede the health of communities, Hesab edilir ki, bu fərq icmaların
development of a skilled workforce and sağlamlığına, səriştəli əmək qüvvəsinin
the economic welfare of nations. formalaşmasına və millətlərin iqtisadi
rifahına mane ola biləcək bir təhdiddir.
Disaster management Təbii fəlakətlərin idarə olunması
Disaster risk management: Təbii fəlakət riskinin idarə olunması:

The systematic management of Təbii təhlükələr və onlarla əlaqəli olan
administrative decisions, organization, ekoloji və texnoloji təhlükələrin təsirini
operational skills and abilities to zəiflətmək məqsədilə inzibati qərarların,
implement policies, strategies and coping təşkilati, operativ bacarıqların,
capacities of the society or individuals to siyasətləri və strategiyaları icra etmək
lessen the impacts of natural and related bacarıqlarının, eləcə də cəmiyyət və
environmental and technological hazards. fərdlərin bu təhlükələrə qarşı
dayanıqlığının sistemli idarə olunması.
Disaster risk reduction: Təbii fəlakət riskinin azaldılması:

the systematic development and Davamlı inkişaf kimi geniş bir
application of policies, strategies and kontekstdə, zəif tərəfləri, təhlükələri və
practices to minimize vulnerabilities, təbii fəlakətlərin bütün cəmiyyətə təsir
hazards and the unfolding of disaster göstərməsini minimuma endirmək üçün
impacts throughout a society, in the müvafiq siyasətin, strategiyaların və iş
broad context of sustainable üsullarının sistemli işlənib hazırlanması
development. və tətbiqi.
Disaster Management Training TFTP Təbii Fəlakətlərin İdarə edilməsi
Programme DMTP üzrə Təlim Proqramı
Drug Abuse Narkotiklərdən sui‐istifadə
76
‘Dutch disease’ “Holland Sindromu”
E‐Government / governance Elektron hökumət/ idarəçilik

Use of information technologies (such as Vətəndaşlar, bizneslər və hökumətin
wide area networks, the Internet and digər qolları ilə məlumat mübadiləsi
mobile computing) to exchange aparmaq və internet vasitəsilə xidmətlər
information with citizens, businesses and göstərmək üçün informasiya
other arms of government and to provide texnologiyalarından (məsələn, geniş
services via the Internet. This can include ərazi şəbəkələri, internet və səyyar
making government databases available kompüter avadanlığı) istifadə. Buraya,
to the public, online procurement hökumətin məlumat bazalarının
procedures and voting online. ictimaiyyətin istifadəsinə təqdim
edilməsi, onlayn satınalma
proseduraları və onlayn səsvermə daxil
edilə bilər.
Employment generation Məşğulluğun təmin edilməsi
Environmental Sustainability Index Ekoloji Davamlılıq İndeksi

The Environmental Sustainability Index Ekoloji Davamlılıq İndeksinin (ESİ)
(ESI) works towards the development of məqsədi qlobal ekoloji davamlılığa
a measure of overall progress of global doğru ümumi irəliləyişin ölçüsünü
environmental sustainability. Currently yaratmaqdır. Hazırda 142 ölkənin cəlb
incorporating 142 countries, the 2002 ESI edildiyi 2002‐ci il ESİ balları 20 əsas
scores are based upon a set of 20 core göstəriciyə əsaslanır. ESİ hər bir ölkənin
indicators. The ESI tracks the relative ekoloji sistemlərin beş əsas komponenti
success of each country in the five core üzrə əldə etdiyi nisbi nailiyyətləri
components of environmental systems: izləyir; bu komponentlərə aiddir: stresin
reducing stress, reducing human azaldılması, insanların təsirə qarşı
vulnerability, social and institutional davamsızlığının azaldılması, sosial və
capacity, and global stewardship. institusional potensial və qlobal
idarəetmə
E‐signature Elektron imza
Extractive Industries Transparency Mədən Sənayesində Şəffaflıq
Initiative EITI Təşəbbüsü MHŞT

This is an initiative to increase Bu təşəbbüs mədən sənayesi
77
transparency over payments and resurslarından son dərəcə asılı olan
revenues in the extractives sector in ölkələrdə hasilat sektoru üzrə ödənişlər
countries heavily dependent on these və gəlirlərin şəffaflığını artırmağa
resources. Azerbaijan signed the EITI in xidmət edir. Azərbaycan bu təşəbbüsə
June 2003. The priority is to manage oil 2003‐cü ilin iyun ayında qoşulmuşdur.
revenues well, as outlined by SPPRED. Bu istiqamətdə prioritet, neft gəlirlərinin
YAİİDP‐də göstərildiyi kimi keyfiyyətli
idarə edilməsini təmin etməkdir.
Free economic zone FEZ AİZ ‐ Azad İqtisadi Zona
Fundraising Maliyyə vəsaitinin toplanması
Governance İdarəetmə, idarəçilik

The exercise of political, economic and Ölkənin işlərini bütün səviyyələrdə
administrative authority in the idarə edərkən siyasi, iqtisadi və inzibati
management of a country’s affairs at all səlahiyyətlərdən istifadə. Neytral bir
levels. Governance is a neutral concept anlayış olan idarəetmə mürəkkəb
comprising the complex mechanisms, mexanizmlər, proseslər, münasibətlər və
processes, relationships and institutions institutlardan ibarətdir ki, onların
through which citizens and groups vasitəsilə vətəndaşlar və qruplar öz
articulate their interests and exercise their maraqlarını ifadə edir, öz
rights and obligations. hüquqlarından istifadə edir və
• Democratic governance öhdəliklərini yerinə yetirirlər.
• Good governance • Demokratik idarəetmə
addresses the allocation and • Yaxşı/səmərəli idarəetmə
management of resources to respond Kollektiv problemlərin həlli üçün
to collective problems; it is zəruri resursların ayrılması və idarə
characterised by participation, edilməsi məsələlərini həll edir;
transparency, accountability, rule of xarakterik xüsusiyyətlərinə iştirak,
law, effectiveness and equity. şəffaflıq, hesabatlılıq, qanunun
aliliyi, səmərəlilik və bərabərlik
aiddir.
Household Ev təsərrüfatı

A small group of persons who share the Eyni yaşayış yerindən istifadə edən,
same living accommodation, who pool gəlirlərini və sərvətlərinin tam və ya
some, or all, of their income and wealth qismən bir araya gətirib paylaşan,
and who consume certain types of goods habelə müəyyən mallar və xidmətləri,
78
and services collectively, mainly housing əsasən yaşayış yeri və ərzağı, kollektiv
and food. surətdə istehlak edən insanlardan ibarət
olan kiçik qrup.
Housing policy Mənzil siyasəti
Household Budget Survey HBS Ailə Büdcəsi Sorğusu
Human Immunodeficiency Virus/ HİV/AİDS (İnsan İmmun Çatışmazlığı
Acquired Immune Deficiency Syndrome Virusu / Qazanılmış İmmun
HIV/AIDS Çatışmazlığı Sindromu)
Human Capital Formation İnsan kapitalının yaradılması
Human Development İnsan İnkişafı

A process of enlarging people’s choices. İnsanların seçimlərinin
Enlarging people’s choices is achieved by genişləndirilməsi prosesidir. İnsanların
expanding human capabilities and seçimlərinin genişləndirilməsinə nail
functionings. At all levels of development olmaq üçün insanların bacarıqları
the three essential capabilities for human (potensialı) və fəaliyyətləri
development are for people to lead long genişləndirilməlidir. İnkişafın bütün
and healthy lives, to be knowledgeable səviyyələrində insan inkişafı üçün üç
and to have a decent standard of living. If əsas bacarıq insanların uzun və sağlam
these basic capabilities are not achieved, həyat sürmələri, bilikli olmaları və
many choices are simply not available məqbul həyat standartından istifadə edə
and many opportunities remain bilmələrinə xidmət edir. Bu ilkin
inaccessible. But the realm of human bacarıqlar (imkanlar) təmin
development goes further: essential areas edilmədikdə bir çox seçimlər sadəcə
of choice, highly valued by people, range olaraq mövcud olmur və bir çox
from political, economic and social imkanlar əlçatmaz qalır. Lakin insan
opportunities for being creative and inkişafının əhatə dairəsi daha da
productive to enjoying self‐respect, genişdir: insanların yüksək dəyər
empowerment and a sense of belonging verdikləri əsas seçim sahələri yaradıcı
to a community. və məhsuldar olmaq üçün siyasi,
iqtisadi və sosial imkanlardan
başlayaraq özünə hörmət,
səlahiyyətlərin genişləndirilməsi və
icmaya mənsubluq hissinə qədər geniş
çeşiddədir.

79
The concept of human development is a Bütöv bir anlayış olan insan inkişafı
holistic one putting people at the centre konsepsiyasında insanlar inkişaf
of all aspects of the development process. prosesinin bütün aspektlərinin
It has often been misconstrued and mərkəzində dayanır. Bu anlayış çox
confused with the following concepts and zaman yanlış şərh edilmiş və sonradan
approaches to development meydana gələn konsepsiyalar və
inkişafa yanaşmalar ilə qarışdırılmışdır.
Human Development Index HDI İnsan İnkişafı İndeksi İİİ

UNDP’s Human Development Index BMTİP‐in İnsan İnkişafı İndeksi insan
measures a country’s achievements in inkişafının üç aspekti – yəni ömrün
three aspects of human development: uzunluğu, bilik və məqbul həyat
longevity, knowledge and a decent standartları – üzrə ölkənin əldə etdiyi
standard of living. Although the HDI is a nailiyyətlərin ölçüsüdür. İİİ faydalı bir
useful tool it is not enough to measure a alət olsa da, ölkənin inkişaf səviyyəsinin
country;s level of development. A fuller ölçülməsi üçün kifayət deyildir. Ölkədə
picture of a country’s level of human insan inkişafı səviyyəsinin daha tam
development requires analysis of other mənzərəsini əldə etmək üçün digər
human development indicators and insan inkişafı göstəriciləri və
information. məlumatlarının da təhlili aparılmalıdır.
Human Development Report HDR İnsan İnkişafı haqqında Hesabat
Information Communication İnformasiya Kommunikasiya
Technology ICT Texnologiyaları İKT

Information and Communications İnformasiya və Kommunikasiya
Technology (ICT) is an increasingly Texnologiyaları (İKT) qlobal bazarlarda
powerful tool for participating in global iştirak, siyasi hesabatlılığın təbliği, ilkin
markets; promoting political xidmətlərin təmin edilməsinin
accountability; improving the delivery of yaxşılaşdırılması və yerli səviyyədə
basic services; and enhancing local inkişaf imkanlarının genişləndirilməsi
development opportunities. UNDP helps baxımından öz mövqeyini getdikcə
countries draw on expertise and best daha da möhkəmlədən bir alətdir.
practices from around the world to BMTİP ölkələrin İKT‐ə əlyetərliyin
develop strategies that expand access to genişləndirilməsi və İKT‐nin inkişaf
ICT and harness it for development. naminə istifadəsinə xidmət edən
strategiyalar hazırlamaları üçün bütün
dünyadan qaynaqlanan səriştə və
80
nümunəvi təcrübələrdən
bəhrələnməsinə kömək edir.
Illicit Trafficking in drugs Narkotiklərin qeyri‐qanuni dövriyyəsi
Illicit trafficking (in arms, human) Qeyri‐qanuni ticarət (qeyri‐qanuni silah,
insan ticarəti)
Institution building İnstitusional quruculuq

creation, development and linking of Ayrı‐ayrı qurumlarda spesifik
certain functions to accomplish specific vəzifələrin icrası üçün müəyyən
tasks within institutions. funksiyaların yaradılması, inkişafı və
əlaqələndirilməsi
International Mine Action Standards Mina Təhlükəsi ilə Mübarizə üzrə
(IMAS) Beynəlxalq Standartlar (IMAS)

Documents developed by the UN on BMT tərəfindən dünya birliyi üçün
behalf of the international community, yaradılan bu sənədlərin məqsədi
which aim to improve safety and müvafiq təlimatlar verməklə, prinsipləri
efficiency in mine action by providing və bəzi hallarda beynəlxalq tələb və
guidance, by establishing principles and, göstəriciləri müəyyən etməklə mina
in some cases, by defining international təhlükəsi ilə mübarizənin
requirements and specifications. təhlükəsizliyini və səmərəsini
yaxşılaşdırmaqdır.
Internship programme Təcrübəkeçmə/ stajirovka proqramı
Landmine Yerüstü mina
Labor Force Survey LFS Əmək Qüvvəsi Sorğusu
Labour Force Participation Rate LFPR İFƏ‐ İqtisadi Fəal Əhali
81
Livelihood Yaşayış üçün vəsait

The means by which an individual or Fərdin və ya ev təsərrüfatının həyatda
household obtains assets for survival and qalmaq və inkişaf etmək üçün zəruri
self‐development. Livelihood assets are olan aktivləri əldə etməsi üçün istifadə
the tools (skills, objects, rights, etdiyi vəsait. Yaşayış üçün aktivlər
knowledge, social capital) applied to yaşayış üçün vəsaitin reallaşdırılması
enacting the livelihood məqsədilə istifadə edilən vasitələrdir
(bacarıqlar, əşyalar, hüquqlar, bilik və
sosial kapitaldır).
Living standards Həyat standartları, səviyyəsi
Labor Market Information System LMIS Əmək Bazarı üzrə İnformasiya

Sistemi
Medium Term Expenditure Framework OMXS‐ Orta Müddətli Xərclər Sxemi
(MTEF)
Microfinance Mikromaliyyələşdirmə
Medium term consolidated budget İcmal büdcənin orta müddətli proqnozu
forecast
Mine Action Ərazilərin minalardan təmizlənməsi
Mine explosion Mina partlayışı
Mine Risk Education Mina təhlükəsinə dair maarifləndirmə

Aimed to reduce number of deaths and Əhaliyə mina və PHS təhlükəsizliyi
injuries caused by explosions via qaydalarını öyrətməklə və adamlara
educating people on mine and UXO düzgün davranış tərzi aşılamaqla
safety rules and promoting proper partlayış nəticəsində ölüm və yaralanma
behaviours hallarını azaltmağa yönəlmişdir
Mine/UXO Clearance Minaların və PHS təmizlənməsi
(zərərsizləşdirilməsi)
minimum consumption basket minimum istehlak səbəti
multinational enterprise MNE BM‐ Beynəlxalq Müəssisə
82
National Blood Bank Service NBBS Milli Qan Bankı Xidməti
National Employment Strategy NES Milli Məşğulluq Strategiyası
Nationally‐executed project NEX NEX Milli səviyyədə icra olunan layihə
National Information Communication İKTMS – İnformasiya Kommunikasiya
Technologies Strategy NICTS Texnologiyaları üzrə Milli Strategiya
National Programme for Poverty Yoxsulluğun Azaldılması üzrə Milli
Reduction NPPR Proqram
Needs assessment Ehtiyacların qiymətləndirilməsi/
müəyyənləşdirilməsi
Oil revenues management Neft gəlirlərinin idarə edilməsi
Opera House Trust Fund Operaya Yardım Fondu
Outcome Evaluation Nəticənin Qiymətləndirilməsi

An in‐depth examination of a related set Konkret nəticənin əldə edilməsini
of programmes, projects and strategies nəzərdə tutan bir‐birilə əlaqəli
intended to achieve a specific outcome, to proqramlar, layihələr və strategiyalar
gauge the extent of success in achieving dəstinin əsaslı müayinəsi nəzərdə
the outcome; assess the underlying tutulur. Məqsəd nəticənin
reasons for achievement or non‐ gerçəkləşdirilməsində nə dərəcədə uğur
achievement; validate the contributions əldə edildiyini müəyyən etmək;
of a specific organization to the outcome; nailiyyətin və ya uğursuzluğun
and identify key lessons learned and səbəblərini qiymətləndirmək; ayrı‐ayrı
recommendations to improve təşkilatların nəticəyə verdiyi töhfələri
performance. təsdiq etmək; və öyrənilən əsas ibrət
dərslərini və icranı yaxşılaşdırmaq üçün
tövsiyələri müəyyən etməkdir.
Ozone‐depleting substances ODS ODM ‐ Ozon dağıdıcı maddələr
Peer review Həmkarlar tərəfindən nəzərdən
keçirilmə
Peers are colleagues. A peer review is a
review among colleagues on a similar Hər‐hansı bir sənədin eyni səviyyəli
level. For example, a programme həmkarlar tərəfindən nəzərdən
83
officer can submit a draft document to keçirilməsi. Məsələn, proqram üzrə
one of UNDP’s networks, and other məsul şəxs BMTİP‐in şəbəkələrindən
programme officers (the peers) will birinə bir sənəd layihəsini yerləşdirə
review it. bilər və digər ölkələrdən olan eyni
səviyyəli proqram üzrə çəxslər (onun
həmkarları) layihəni nəzərdən
keçirəcəklər.
Pipeline (projects) Payplayn (nəzərdə tutulmuş) layihələri

Project ideas and projects at various Formalaşma prosesinin müxtəlif
stages of formulation are called the mərhələlərində olan layihə ideyaları və
project pipeline. layihələr nəzərdə tutulur.
Portfolio Portfel

A portfolio is a set of (mostly related) Layihə/Proqram Portfeli bir proqram
projects and programmes which are üzrə məsul şəxsin nəzarəti altında olan
looked after by one programme (və əsasən bir‐birilə əlaqəli olan)
officer. layihələr və proqramlar dəstini nəzərdə
tutur.
Policy matrix Siyasət Matrisi
Population census Əhalinin Siyahıya Alınması
Public Investment Programme PIP Dövlət İnvestisiya Proqramı
Poverty Yoxsulluq

• Income poverty • Gəlirə əsasən yoxsulluq
A status whereby a lack of financial Maddi vəsait çatışmazlığı nəticəsində
resources limits the ability of an fərdin və ya ev təsərrüfatının öz ilkin
individual or household to meet basic ehtiyaclarını ödəmə imkanlarının
need. What is included in basic needs is məhdudlaşdığı bir vəziyyətdir. İlkin
culturally determined so that different ehtiyaclar mədəniyyətdən asılı olaraq
levels of financial status may be described müəyyən edilir ki, maddi vəziyyətin
as conveying relative forms of income müxtəlif səviyyələrinə uyğun şəkildə
poverty. gəlirə əsasən yoxsulluğun nisbi
formalarını göstərmək olsun.
84
Poverty line Yoxsulluq Həddi

• Absolute poverty line • Mütləq yoxsulluq həddi
• Extreme poverty line • Kəskin yoxsulluq həddi
• Income poverty line • Gəlirə əsasən yoxsulluq həddi
• Relative poverty line • Nisbi Yoxsulluq Həddi
Poverty gap ratio/ index Yoxsulluq fərqi nisbəti/ indeksi
Poverty Monitoring Yoxsulluğun Monitorinqi
Poverty Assessment Yoxsulluğun Qiymətləndirilməsi
Poverty Reduction Strategy PRS Yoxsulluğun Azaldılması Strategiyası
Purchasing Power Parity PPP Alıcılıq qabiliyyəti pariteti PPP

At the PPP rate, one dollar has the same PPP əmsalına uyğun olaraq, bir dolların
purchasing power over domestic GDP yerli ÜDM‐ə nisbətən alıcılıq qabiliyyəti
that the US dollar has over US GDP. PPP ABŞ dollarının ABŞ ÜDM‐sinə nisbətdə
could also be expressed in other national alıcılıq qabiliyyətinə bərabərdir. PPP‐ni
cur‐ rencies or in special drawing rights digər milli valyutalar və ya xüsusi
(SDRs). PPP rates allow a standard borcalma hüquqları (XBH) ilə də ifadə
comparison of real price lev‐ els between etmək olur. PPP əmsalları ölkələr
countries, just as conventional price arasında real qiymət səviyyələrinin
indexes allow comparison of real values standart müqayisəsini aparmağa imkan
over time; otherwise, normal exchange verir, eyni qaydada, şərti qiymət
rates may over‐ or undervalue indekslərinin köməyilə müəyyən vaxt
purchasing power. ərzində real dəyərləri müqayisə etmək
olur; əks halda, normal məzənnələr
alıcılıq qabiliyyətini gerçəklikdən daha
çox və ya az göstərə bilər.
Poverty Reduction Strategy Paper PRSP Yoxsulluğun Azaldılması üzrə Strateji
Sənəd
Regional Bureau for Europe and the CIS BMTİP‐in Avropa və MDB üzrə
RBEC Regional Bürosu
Regional Development Programme RDI Regional İnkişaf Proqramı
85
Research and development (R&D) Tədqiqat və layihələndirmə

Creative, systematic activity intended to Bilik bazasının artırılması və bu
increase the stock of knowledge and the biliklərdən yeni əməli işlər üçün istifadə
use of this knowledge to devise new etmək məqsədilə aparılan sistemli
applications. yaradıcı fəaliyyət.
Resource mobilization Resursların səfərbər olunması
Results Based Management RBM Nəticəyə əsaslanan İdarəetmə

A management strategy focusing on İşin uğurlu icrasına, son məhsulun,
performance and achievement of outputs, nəticələrin və təsirlərin əldə edilməsinə
outcomes and impacts. yönəldilmiş idarəetmə strategiyası.
Resident Representative RR Rezident Nümayəndə
Small and Medium Enterprise SME KOS‐ Kiçik və Orta Müəssisə
Social insurance allocations Sosial sığorta ayırmaları
SPPRED – State Programme on Poverty YAİİDP – Yoxsulluğun Azaldılması və
Reduction and Economic Development İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət Proqramı

In September 2000, 147 heads of states, 2000‐ci ilin sentyabr ayında
including the President of Azerbaijan, Azərbaycanın Prezidenti də daxil
committed themselves to the Millennium olmaqla 147 dövlət başçısı yoxsulluğun
Development Goals (MDGs) to achieve azaldılmasına nail olmaq və dünyada
poverty reduction and promote human insan inkişafına dəstək vermək üçün
development in the world. In this respect, Minilliyin İnkişaf Məqsədlərini (MİM‐
SPPRED 2003‐2005 was a national ləri) icra etmək öhdəliyini öz üzərilərinə
strategy document specific to Azerbaijan götürdülər. YAİİDP 2003‐2005
Republic that set out a series of priority Azərbaycan Respublikasın bu sahədə
policy directions and measures, which milli strategiya sənədi olmuşdur. Bu
contributed to the Governmentəs strategiya hökumətin MİM‐lərə nail
advance toüards MDGs. olmaq üçün istifadə edə biləcəyi bir sıra
prioritet siyasi istiqamətləri və tədbirləri
müəyyən etmişdir.
SPSEDR – State Programme on Socio‐ RSİİDP‐ Reqionların Sosial‐İqtisadi
Economic Development of Regions İnkişafı üzrə Dövlət Proqramı
86

This program is comprised of policy and Bu proqram müxtəlif regionlarda
support regarding factors accelerating iqtisadi inkişafı sürətləndirən amillərlə
economic development of different əlaqədar siyasət və dəstək tədbirlərini
regions. The main objective of the özündə ehtiva edir. Proqramın əsas
program is implementation in a məqsədi Azərbaycan Respublikasının
consistent and coordinated manner of iqtisadi regionlarının daxili
measures directed at ensuring efficient resurslarından səmərəli istifadəni təmin
use of internal resources of economic etmək üçün ardıcıl və əlaqələndirilmiş
regions of Azerbaijan Republic. tədbirləri icra etməkdir.
Strategic results framework SRF Strateji nəticələr çərçivəsi
Stakeholder İştirakçı, Maraqlı tərəf
Sustainable development Davamlı İnkişaf

Development that meets the needs of the Cari ehtiyacları gələcək nəsillərin öz
present without compromising the ability ehtiyaclarını ödəməsi imkanlarına xələl
of future generations to meet their own yetirmədən təmin edən inkişaf. Davamlı
needs. It contains within it two key inkişafa iki mühüm konsepsiya daxildir:
concepts: the concept of ‘needs’, in “ehtiyaclar” anlayışı, xüsusilə dünyanın
particular the essential needs of the yoxsul əhalisinin ən öncül prioritet
world’s poor, to which overriding hesab edilməli olan ilkin ehtiyacları; və
priority should be given; and the idea of texnologiyanın vəziyyətinin və sosial
limitations imposed by state of təşkilatlanmanın hazırkı və gələcək
technology and social organization on the ehtiyacları ödəmək qabiliyyətinə
environment’s ability to meet present and qoyduğu məhdudiyyətlər anlayışı.
future needs.
Sustainable Human Development SHD Davamlı İnsan İnkişafı Dİİ
Sustainable economic growth Davamlı İqtisadi İnkişaf
Target Hədəf
Technical assistance project Texniki yardım layihəsi
Technological Achievements Index TAI Texnoloji Nailiyyətlər İndeksi TNİ
Transfusion Transmitted Infections TTI Qanköçürmə ilə keçən infeksiyalar
87

Sharing information and acting in an Məlumatlarla paylaşma və fəaliyyətin
open manner. Transparency allows açıq şəkildə aparılması. Şəffaflıq maraqlı
stakeholders to gather information that tərəflərə sui‐istifadə hallarının
may be critical to uncovering abuses and aşkarlanması və öz maraqlarının
defending their interests. Transparent müdafiəsi üçün həlledici əhəmiyyət
systems have clear procedures for public kəsb edə biləcək məlumatları əldə
decision‐making and open channels of etməyə imkan verir. Şəffaflıq sistemləri
communication between stakeholders dövlət qərarlarının qəbulu üçün aydın
and officials, and make a wide range of prosedurlar, habelə maraqlı tərəflər və
information accessible. rəsmilər arasında ünsiyyətin qurulması
üçün açıq kanallar nəzərdə tutur, eləcə
də geniş çeşidli məlumatları istifadəyə
açıq edir.
TTF – Thematic Trust Fund TYF‐ Tematik Yardım Fondu
Up‐stream and down‐stream Aşağı səviyyəyə və yuxarı səviyyəyə
yönəlmiş fəaliyyət
Down‐stream activities include direct Aşağı səviyyəyə yönəlmiş tədbirlər
contact with the people who will dedikdə son nəticədə benefisiar olacaq
subsequently benefit. Upstream activities, insanlarla birbaşa əlaqə nəzərdə tutulur.
on the contrary, work on a policy level, Yuxarı səviyyəyə yönəlmiş tədbirlər
and are much more abstract and indirect. dedikdə isə, əksinə, siyasət səviyyəsində
aparılan və daha çox abstrakt və dolayı
iş nəzərdə tutulur.
UXO Unexploded ordinance PHS ‐ Partlamamış hərbi sursat
Practice Areas, Practices Fəaliyyət Sahələri

Democratic Governance Demokratik İdarəetmə
ICT for development İnkişaf naminə İKT
Crisis Prevention and Recovery Böhranların qarşısının alınması və bərpa
Energy and Environment Energetika və Ətraf Mühit
88
HIV/AIDS HİV/AİDS
Gender Gender

OFFICIAL TITLES OF PAST AND ONGOING UNDP PROJECTS
KEÇMİŞ VƏ HAL‐HAZIRDA HƏYATA KEÇİRİLƏN
BMTİP LAYİHƏLƏRİNİN RƏSMİ ADLARI

Assistance to the Office of Ombudsman Azərbaycan Respublikası
of the Azerbaijan Republic Ombudsman Təsisatına Yardım
Azerbaijan Mine Action Programme Azərbaycanda Mina Təhlükəsi ilə
Mübarizə Proqramı
Addressing Transboundary Xəzər Ekoloji Proqramı
Environmental Issues in the Caspian çərçivəsində Transsərhəd Ətraf
Environment Programme mühit Problemlərinin Həlli
Biodiversity Strategy, Action Plan and Biomüxtəliflik Strategiyası, İcra
National Report Planı və Milli Hesabat
Capacity Building for the State Social Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun
Protection Fund potensialının gücləndirilməsi
Capacity Building to support the Yoxsulluğun Azaldılması və
ongoing monitoring of poverty İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət
reduction efforts in relation to the State Proqramı çərçivəsində
Programme for Poverty Reduction and yoxsulluğun azaldılmasına
Economic Development (SPPRED) yönəlmiş səylərin hazırki
monitorinqini dəstəkləmək üçün
imkanların yaradılması
Capacity Building Support to the Azərbaycanda rəqabət qabiliyyətli
Ministry of Economic Development to qeyri‐neft sektorunun inkişaf
Develop a Competitive Non‐Oil Sector etdirilməsində İqtisadi İnkişaf
in Azerbaijan Nazirliyinin potensialının
gücləndirilməsinə yardım
89
Capacity Building and Data Azərbaycan Respublikasının
Transmission Network Implementation Dövlət Gömrük Komitəsi üçün
for the State Customs Committee of Potensial İmkanların və
Azerbaijan Republic Məlumatların Ötürülməsi
Şəbəkəsinin Yaradılması

Capacity building support to the Azərbaycan Respublikası üzrə
SPPRED Secretariat to achieve full Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinin
alignment of the Millennium 2006‐2015‐ci illər üzrə ölkənin yeni
Development Goals (MDG) of the Davamlı İnsan İnkişafı üzrə
Republic of Azerbaijan with the uzunmüddətli Strategiyası ilə tam
country’s new long‐term Sustainable şəkildə uyğunlaşdırılması
Human Development Strategy for the istiqamətində YAİİDP Katibliyinin
period 2006‐2015 potensialının gücləndirilməsinə
dəstək
Celebration of International Year of Beynəlxalq Mikrokredit İlinin
Microcredit qeyd olunması
City and Regional Development Azərbaycanda Şəhər və Regional
Strategies in Azerbaijan İnkişaf Strategiyaları
Competitive Non‐Oil Sector in Azərbaycanda rəqabət qabiliyyətli
Azerbaijan qeyri‐neft sektorunun inkişaf
etdirilməsi
Development of a National Social Milli Sosial Müdafiə Sisteminin
Protection System İnkişafı
Economic Opportunity Enhancement in İcmanın Səfərbər Olunması və
Nakhichevan through Community Mikro‐Kredit Sxemləri hesabına
Mobilization and Micro‐Credit Schemes Naxçıvanda İqtisadi İmkanların
Genişləndirilməsi
Establishment of Blood Bank in Azərbaycanda Qan Bankının
Azerbaijan Yaradılması
E‐ government and Public Sector E‐hökumət və Dövlət Sektorunun
Reform Programme: Strengthening İslahatları Proqramı:
Laboratory Analysis Capacities of the Standartlaşdırma, Metrologiya və
State Agency on Standardization, Patent üzrə Dövlət Agentliyinin
90
Metrology and Patents Laborator Təhlili Potensialının
Gücləndirilməsi
Internet Access and Infrastructure Tədqiqat, Təhsil və Vətəndaş
Development for Research, Educational Cəmiyyətinin İnkişafı Məqsədləri
and Civil Society Development üçün İnternetə Çıxış və
Purposes (AzNET) infrastrukturun İnkişaf Etdirilməsi
(AzNET)
National Capacity Building for Ministry Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyi
of Foreign Affairs (MFA) in Azerbaijan üçün Milli Potensialın Yaradılması
National Capacity Self‐Assessment for Azərbaycanda qlobal ətraf mühit
Global Environment Management in idarəçiliyi üçün Milli Potensialın
Azerbaijan Özünü Dəyərləndirməsi
National E‐Governance Network Milli E‐İdarəçilik Şəbəkəsi
Initiative Təşəbbüsü
National Information Communication İnformasiya və Kommunikasiya
Technology Strategy (NICTS) Texnologiyaları üzrə Milli
development and its initial Strategiyanın (İKTMS)
implementation hazırlanması və onun ilkin
mərhələdə icrası
National Programme for Developing Fövqəladə halların idarə olunması
and Reorganizing the System for üzrə təlim sisteminin inkişaf
Disaster Management Training etdirilməsi və yenidən təşkilinə
dair üçün milli proqram
Potential use of Azerbaijan’s oil Qara qızılın insan qızılına
revenues to convert black gold into çevrilməsində Azərbaycanın neft
human gold gəlirlərindən potensial istifadə
olunması
Preparation of the 2004 National Human 2004‐cü il üçün Genderə həsr
Development Report (NHDR) on olunmuş İnsan İnkişafı haqqında
Gender Attitudes Milli Hesabatın hazırlanması
Regional Academy for Digital Image Rəqamsal Təsvir Texnologiyaları
Technologies (RADIT) üzrə Regional Akademiya
91
Regional Academy for Online Network Onlayn Şəbəkənin İdarə edilməsi
Governance and System Administration və Sistem Administrasiyası üzrə
Regional Akademiya
Southern Caucasus Anti‐Drug Cənubi Qafqazda Narkotiklərə
Programme Nəzarət Proqramı
Strengthening the Azerbaijan Republicʹs Azərbaycanın Cənub
Southern Border Sərhədlərinin Gücləndirilməsi
Strengthening Capacities of the Civil HİV/AİDS‐in qarşısının
Society in Response to HIV/AIDS alınmasında Vətəndaş Cəmiyyətin
Potensial İmkanlarının
Gücləndirilməsi
Support to the Implementation of the BMT‐nin İnkişaf Proqramının
UNDP Country Cooperation (BMTİP) Azərbaycandakı Ölkə
Framework (CCF) in Azerbaijan Əməkdaşlıq Çərçivəsinin (ÖƏÇ)
İcrasına Yardım
Support to the Preparation and Azərbaycanda Yoxsulluğun
Implementation of National Programme azaldılması Milli Proqramının
on Poverty Reduction for Azerbaijan hazırlanması və həyata
keçirilməsinə kömək
Technical Assistance to Azerbaijan in Əmək Statistikası və Regional
the Field of Labour Statistics and İnkişaf sahəsində Azərbaycana
Regional Development texniki yardım

92
UNITED NATIONS POPULATION FUND
(UNFPA)
BMT‐nin ƏHALİ FONDU (UNFPA)


Contraceptive Prevalence Rate (CPR): Kontraseptivlərdən istifadə səviyyəsi:
Percentage of couples currently using a Qoruyucu vasitələrdən hal‐hazırda
contraceptive method. istifadə edən cütlərin sayı.
Emergency contraception (EC): Methods Təcili Kontrasepsiya (TK): Qorunmayan
used to prevent pregnancy after cinsi əlaqə (qoruyucu vasitənin yararsızlığı
unprotected intercourse (such as when a və ya cinsi əlaqənin qoruyucu vasitə
contraceptive fails or when sex occurs olmadan baş verdiyi hallarda) nəticəsində
without contraception). Two types of EC yaranan hamiləliyin qarşısının alınması
are available: emergency contraceptive üsulları. TK‐nın iki növü mövcuddur: təcili
pills (ECPs) and emergency copper‐ qoruyucu həblər (TQH) və təcili
bearing IUD insertion. Both methods are mistərkibli UDV (Uşaqlıq Daxili Vasitə)
safe and effective if proper service yeridilməsi. Düzgün istifadə qaydaları na
delivery guidelines are followed. əməl olunarsa, hər iki metod təhlükəsiz və
effektlidir.
Essential obstetric care: Provision of Əsas mama xidmətləri: Əsas xilasedici
key life‐saving (emergency) and non‐ (təcili) və qeyri‐təcili mama
emergency obstetric interventions xidmətlərinin, yəni keysəriyyə kəsiyi,
including: Cesarean section; crucial vacib tibbi xidmətlər (anesteziya,
medications (such as anesthesia, antibiotiklərdən istifadə, mayenin
antibiotics, and fluid replacement); köçürülməsi), qan köçürülməsi, ciftin
blood transfusions; manual removal of əllə çıxarılması və natamam abort
the placenta; and vacuum aspiration zamanı vakuum‐aspirasiya kimi
for incomplete abortion. xidmətlərin göstərilməsi.
Female genital mutilation (FGM): Qadın cinsi orqanlarının zədələnməsi:
Partial or total removal of the female Qadının xarici cinsiyyət orqanlarının
external genitalia. qismən və ya tamamilə çıxarılması.
93
Fertility Awareness Methods (FAM): Nəsilartırmaya dair maarifləndirmə
Barrier methods of birth control for üsulları: Doğuşa nəzarəti baxımından
vaginal intercourse during the ʺunsafe qadının nəsilartırma müddətindəki
daysʺ of a womanʹs fertile phase. «təhlükəli günlər» ərzində vaginal
əlaqəyə mane olma üsulları.
Hormone replacement therapy (HRT): Hormonal terapiya: Menopauza
A combination of estrogen and (klimaks) keçidi zamanı qadınların
progestin, or estrogen alone, that is given narahatedici simptomlardan qısa
to women during the menopausal müddətə azad olmasına yardım etmək
transition to offer them short‐term relief üçün onlara verilən estrogen və progestin
from uncomfortable symptoms. It may qarışığı, ya da təkcə estrogen preparatı.
also be given to post‐menopausal Bu preparat həmçinin menopauza
women on a long‐term basis to protect dövrünü keçmiş qadınlara uzunmüddətli
them from osteoporosis and other istifadə üçün də verilə bilər ki, onların
conditions related to menopause. osteoporoz və ya menopauza ilə əlaqədar
digər hallardan mühafizəsinə yardım
etsin.
Infant Mortality Rate: The number of Uşaq Ölümü səviyyəsi: Müəyyən il
deaths of infants under age 1 per 1,000 ərzində sağlam doğulmuş 1 yaşadək
live births in a given year. hər 1,000 uşağa düşən ölüm hallarının
sayı
Intrauterine Device (IUD): a birth Uşaqlıq Daxili Vasitələr (UDV):
control device inserted into the uterus Həkim tərəfindən uşaqlığa
by a physician which is about 90% yerləşdirilən və təxminən 90% effektli
effective. olan nəzarət vasitəsi.
Lactational amenorrhea method (LAM): Döşlə əmizdirmə vasitəsilə amenorreya
A family planning method that relies on üsulu: Doğuşdan sonrakı 6 ay ərzində
breastfeeding as natural protection hamiləlikdən qorunmağın təbii yolu kimi
against pregnancy for up to 6 months ana südü ilə əmizdirməyə əsaslanan ailə
after childbirth. Women who use LAM planlaşdırılması üsulu. Bu üsuldan istifadə
must fully breastfeed or nearly fully edən qadınlar hamiləlikdən qorunmaq
breastfeed to protect themselves from üçün uşağı ya tamamilə, ya da əksər
pregnancy. hallarda öz südləri ilə əmizdirməlidirlər.
Management information systems Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə
(MIS): A manual or computerized Sistemi: Ailə planlaşdırılmasının
system that collects, processes, and həyata keçirilməsi üçün lazım olan
94
reports data needed to manage a family məlumatların toplanılması, təhlili və
planning delivery system. çatdırılması üçün istifadə olunan
ənənəvi və ya kompüterləşdirilmiş
sistem.
Maternal mortality rate: The number Ana ölümü səviyyəsi: Reproduktiv
of maternal deaths annually per 1,000 yaşda olan hər 1,000 qadına düşən illik
women of reproductive age. ölüm hallarının sayı.
Peer‐educators/promoters: Young Həmyaşıd təbliğatçılar: Öz yaşıdlarına
people who have been trained to assist (və ya özləri ilə eyni cinsdən olan
their peers in need of reproductive insanlara) reproduktiv sağlamlıq
health information and services. Peer barədə informasiya vermək və ya
educators receive special training in xidmət göstərmək üçün təlim almış
making decisions, providing client gənclər. Yaşıd‐təlimçilər qərar qəbul
referrals, or providing commodities or etmə, müştərilərə göndərişlərin
services. They usually work one‐on‐one verilməsi, yaxud da onların xidmətlər
or in small groups. və ya lazımi məhsullarla təmin
edilməsi sahəsində xüsusi təlim alırlar.
Onlar adətən tək‐tək və ya qrup
şəklində fəaliyyət göstərirlər.
Population Growth Rate: The number Əhalinin Artım səviyyəsi: Bir il
of persons added to (or subtracted ərzində təbii artım və ya miqrasiya
from) a population in a year due to nəticəsində əhalinin sayında baş verən
natural increase and net migration artım (və ya azalma) hallarının sayı,
expressed as a percentage of the müəyyən vaxt çərçivəsinin əvvəlində
population at the beginning of the time əhalinin faizi ilə ifadə olunur.
period.
Pre‐menstrual syndrome (PMS): A Aybaşıqabağı sindrom: Aybaşı
complex of physical and mental tsiklinin progestasional mərhələsində
symptoms occurring in the meydana çıxan fiziki və əqli
progestational phase of the menstrual simptomlar kompleksi.
cycle.
Primary Health Care: Essential health İlkin Səhiyyə Xidməti: Ən azı
care which at the very least should aşağıdakıları özündə əhatə etməli olan
include: education of the community əsas səhiyyə xidmətləri: əsas səhiyyə
regarding prevalent health problems problemləri və onların aradan
and means of alleviating or preventing qaldırılması və ya ləğv edilməsi
95
these; the promotion of adequate sahəsində icmanın maarifləndirilməsi,
supplies of food and proper nutrition; lazımi ərzaq və qida məhsullarının
basic sanitation and adequate safe təbliğatı və təchizatı, əsas sanitariya və
water; maternal and child health care lazımi su təchizatı, ailə
including family planning; the planlaşdırılması da daxil olmaqla, ana
prevention and control of locally‐ və uşağa səhiyyə xidməti, yerli‐
endemic diseases; immunization endemik xəstəliklərin qarşısının
against the main infectious diseases; alınması və onlara nəzarət edilməsi,
appropriate treatment of common əsas yoluxucu xəstəliklərə qarşı
diseases and injuries; and the provision peyvənd edilməsi, ümumi xəstəlik və
of essential drugs. zədələrin düzgün müalicəsi və əsas
dərman preparatlarının təmin
edilməsi.
Reproductive Health (RH): Reproduktiv Sağlamlıq (RS):
Reproductive health is a state of Reproduktiv sağlamlıq yalnız
complete physical, mental, and social xəstəliyin, disfunksiyanın və zəifliyin
well‐being and not merely the absence mövcud olmaması deyil, reproduktiv
of disease or infirmity, in all matters sistemlə və onun funksiya və prosesləri
relating to the reproductive system and ilə bağlı tam fiziki, emosional, əqli və
to its functions and processes. sosial bir durumdur.
Reproductive rights: Reproductive Reproduktiv hüquqlar: Reproduktiv
rights rest on the recognition of the hüquqlar hər bir cütün və ya fərdin öz
basic right of all couples and uşaqlarının sayını, dünyaya gəlmə
individuals to decide freely and vaxtını və yerini azad və məsuliyyətli
responsibly the number, spacing and şəkildə qərarlaşdırmaları, bunu həyata
timing of their children and to have the keçirmək üçün lazım olan
information and means to do so, and informasiyaya malik olmaları, cinsi və
the right to attain the highest standard reproduktiv sağlamlığın ən yüksək
of sexual and reproductive health. standartlarını əldə etmələri sahəsində
They also include the right of all to ilkin hüquqları özündə cəmləşdirir.
make decisions concerning Bunlara, həmçinin ayrı‐seçkilik,
reproduction free of discrimination, zorakılıq və təzyiq göstərmədən
coercion and violence. nəsilartırma barədə qərarların qəbul
olunmasına dair hüquqlar da daxildir.
Reproductive tract infection (RTI): RTI Reproduktiv yolların infeksiyası
is a general term including sexually (RYİ): RYİ cinsi yolla keçən
transmitted infections, infections infeksiyaları, cinsi yollarda bir qayda
96
caused by an overgrowth of organisms olaraq mövcud olan orqanizmlərin
normally present in the genital tract, həddən artıq inkişafından yaranan
and iatrogenic infections acquired infeksiyaları və ya qeyri‐dəqiq formada
during improperly performed medical tətbiq edilmiş tibbi prosedurlar
procedures. (düzgün aparılmamış müalicə)
nəticəsində əmələ gəlmiş yatrogen
infeksiyaları əhatə edən ümumi
termindir.
Service delivery point: Any facility Tibbi xidmət məntəqələri: Xəstəyə
that serves clients directly; a place birbaşa xidmət göstərən; onların lazımi
where customers receive supplies. ləvazimatlarla birbaşa təchiz
olunduğları yerlər.
Sexual health: Sexual health is a state Cinsi sağlamlıq: Cinsi sağlamlıq
of physical, emotional, mental and seksuallıqla bağlı fiziki, emosional, əqli
social well‐being related to sexuality; it və sosial durumdur; bu yalnız
is not merely the absence of disease, xəstəliyin, disfunksiyanın və zəifliyin
dysfunction or infirmity. Sexual health mövcud olmaması demək deyil. Cinsi
requires a positive and respectful sağlamlıq seksuallıq və seksual
approach to sexuality and sexual münasibətlərə müsbət və hörmətedici
relationships, as well as the possibility yanaşmanın, eləcə də təzyiqlərdən,
of having pleasurable and safe sexual ayrı‐seçkilikdən və zorakılıqdan kənar
experiences, free of coercion, xoş və təhlükəsiz cinsi əlaqə imkanının
discrimination and violence. For sexual olmasını tələb edir. Cinsi əlaqənin əldə
health to be attained and maintained, edilməsi və qorunub saxlanılması
the sexual rights of all persons must be bütün insanların cinsi hüquqlarına
respected, protected and fulfilled. hörmət edilməsini, onların müdafiə və
təmin edilməsini labüd edir.
Total Fertility Rate (TFR): The average Ümumi nəsilartırma səviyyəsi:
number of children that would be born Müəyyən bir il ərzində yaşla‐əlaqəli
alive to a woman (or group of women) nəsilartırma səviyyəsi ilə müqayisədə
during her lifetime if she were to pass reproduktiv yaş həddində olan hər bir
through her childbearing years qadının (və ya bir qrup qadının)
conforming to the age‐specific fertility həyatında sağ doğulan uşaqların orta
rates of a given year. This rate is sayı.
sometimes stated as the number of
children women are having today.
Traditional birth attendant (TBA): A Ara mamalar: Uşaq doğuşu zamanı
97
non‐medically trained community tez‐tez köməyə çağırılan tibbi təhsili
person who often is called on to help olmayan icma nümayəndəsi.
during childbirth.
Urinary tract infection (UTI): Infection Sidik yollarının infeksiyası: Sidik
of any part of the urinary tract, yollarının hər hansı bir hissəsinin, o
including the kidney, ureter, bladder, cümlədən böyrəklərin, sidik kisəsinin,
and urethra; usually bacterial in nature. ödün və sidik kanalının infeksiyası, bu
infeksiya adətən təbiətcə bakterial olur.
Youth‐friendly services: Services that Gənclərə‐faydalı xidmətlər: Gənclərin
are provided in a manner that informasiya və xidmətlərə olan xüsusi
recognizes the special information and ehtiyaclarını nəzərə alaraq təmin
service needs of young people. These edilən xidmətlər. Bu xidmətlər,
services are developed and provided in yeniyetmələrin qarşılaşdıqları
a manner acknowledging that the problemlərin yetkin insanların
challenges and obstacles facing qarşılaşdığı maneələrdən fərqli olduğu
adolescents are different than those nəzərə alınaraq həyata keçirilir.
confronted by adults.
United Nations Population Fund BMT‐nin Əhali Fondu (UNFPA)
(UNFPA)

98
ACRONYMS
QISALTMALAR
AIS – Administrative Information İİS ‐ İnzibatı İnformasiya Sistemi
System
ASTF – Age‐specific Fertility Rate Yaşla bağlı nəsilartırma səviyyəsi
BBT ‐ Basal Body Temperature method BBT ‐ Bədənin Bazal Temperaturu
CBHW – Community‐based Health İcma əsaslı sağlamlıq işçisi
Worker
CDC – Center for Diseases Control, XNPM ‐ Xəstəliklərə Nəzarət və
Atlanta Profilaktika Mərkəzləri, Atlanta
CO – Country Office Ölkə ofisi
COC ‐ Combined Oral Contraceptives KOK ‐ Kombinə olunmuş oral

kontraseptivlər
CP – Country Programme Ölkə Proqramı
CPR – Contraceptive Prevalence Rate Kontraseptiv vasitələrdən istifadənin
göstəricisi
CST – Country Support Team Ölkəyə Texniki Yardım Heyəti
DASE – Division for Arab States and Avropa və Ərəb ökələri üzrə Bölmə
Europe
DHS ‐ Demographic Health Survey DSS ‐ Demoqrafiq Səhiyyə Sorğusu
EOC ‐ Emergency obstetric care TMX‐Təcili mamalıq xidmətləri
FAP – Feldsher‐akusherske Point FMM ‐ Feldşer Mama Məntəqəsi
FGC ‐ Female genital cutting QCK‐Qadının Cinsiyyət orqanlarının
kəsilməsi
FLE – Family Life Education AHT – Ailə həyatı üzrə tədris
FP ‐ Family Planning AP ‐ Ailə Planlaşdırılması
FPC ‐ Family Planning Center APM ‐ Ailə Planlaşdırılması Mərkəzi
99
HIS – Health Information System SMS ‐ Səhiyyə Məlumat Sistemi
HIV – Human Immunodeficiency İİV ‐ İnsanın immunçatmamazlığı

Virus virusu
ICPD – International Conference on ƏİBK ‐ Əhali və İnkişaf üzrə

Population and Development Beynəlxalq Konfrans
IDP – Internally Displaced People DMK ‐ Daxili Məcburi Köçkünlər
IEC – Information, Education and MMƏ ‐ Məlumat,

Communication Maarifləndirmə, Əlaqələndirmə
IMR – Infant Mortality Rate Uşaq Ölümü göstəricisi
INGO – International Non‐ BQHT ‐ Beynəlxalq Qeyri‐

governmental Organization Hökumət Təşkilatı
IPPF ‐ International Planned BPVF‐ Planlaşdırılmış Beynəlxalq
Parenthood Federation Valideynlik Federasiyası
IUD – Intra Uterine Device UDV ‐ Uşaqlıq Daxili Vasitə
LAM ‐ Lactational Amenorrhea LAÜ ‐ Laktasion amenorreya üsulu

Method
MIS – Management Information Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə Sistemi
System
MMR – Maternal Mortality Rate Ana Ölümü göstəricisi
MTR – Mid –Term Review OMİ – Orta Müddətli İcmal
OBS/GYN – obstetric‐ gynecological Mamalıq‐ginekologiya
OC – Oral Contraceptives OK ‐ Oral kontraseptivlər
PDS – Population and Development ƏİS – Əhali və İnkişaf Strategiyaları

Strategies
PHC – Primary Health Care İSX ‐ İlkin Səhiyyə Xidmətləri
PID – Pelvic Inflammatory Diseases Çanaq orqanlarının iltihabı xəstəlikləri
100
RHS – Reproductive Health Survey RSS – Reproduktiv Sağlamlıq Sorğusu
RS – Reproductive Health RS ‐ Reproduktiv Sağlamlıq
STIs – Sexually Transmitted Infections CYYİ ‐ Cinsi Yolla Yoluxan

İnfeksiyalar
STDs– Sexually Transmitted Deseases CYYX ‐ Cinsi Yolla Yoluxan Xəstəliklər
SWAp ‐ Sector‐wide approach SDY‐Sektor‐daxili yanaşma
TFR – Total Fertility Rate ÜNG – Ümumi nəsilartırma səviyyəsi
TIAR – Total Induced Abortion Rate Süni abortların səviyyəsi
USI – Ultra Sound Investigation USM ‐ Ultrasəs müayinəsi
WCC – Women Consultation Clinic Qadın məsləhətxanası

OFFICIAL TITLES OF UNFPA PROJECTS
UNFPA LAYİHƏLƏRİNİN RƏSMİ ADLARI

“Strengthening of Reproductive «Reproduktiv sağlamlıq üzrə siyasətin,
Health Policy, Planning and planlaşdırmanın və idarəetmənin
Management Skills” (RH Project) güçləndirilməsi» (RS üzrə layihə)
Expanding of Family Life Education Ailə Həyatı kursunun tədris planının
Curriculum (RH Project) genişləndirilməsi (RS üzrə layihə)
“Mainstreaming Population and «Ə

Əhali, İnkişaf və Gender məsələlərinin
Development and Gender Concerns İnkişaf Planlaşdırılması və QHT‐lərə
into Development Planning and dəstəyinin səfərbər edilməsi
Mobilizing Support of NGOs” (PDS proseslərində tətbiq edilməsi» (Əhali
Project) və İnkişaf üzrə layihə)
“Strengthening Institutional Technical «Ə

Əhali və İnkişaf sahəsində məlumatın
Capacity of State Statistical Committee toplanması, təhlili və yayılması
of Azerbaijan in Collection, Analyses istiqamətində Dövlət Statistika
and Dissemination of Data on Komitəsinin Təşkilatı texniki
Population and Development” (PDS imkanlarının gücləndirilməsi (Əhali və
Project) İnkişaf üzrə layihə)
101
UN HIGH COMMISSIONER FOR REFUGEES
(UNHCR)
BMT‐nin QAÇQINLAR ÜZRƏ ALİ
KOMİSSARLIĞI (BMTQAK)


1951 UN CONVENTION RELATING QAÇQINLARIN STATUSU
TO REFUGEE STATUS HAQQINDA BMT‐nin 1951‐Cİ İL
KONVENSİYASI
First truly international agreement
which covers the most fundamental Qaçqın həyatının ən ümdə tərəflərini
aspects of a refugeeʹs life. It outlines a əhatə edən ilk beynəlxalq sənəd. Bu
refugeeʹs rights including such things sənəddə qaçqınların hüquqları, o
as freedom of religion and movement, cümlədən din və hərəkət azadlığı,
the right to work, education and əmək və təhsil hüququ, yol sənədləri
accessibility to travel documents, but it almaq hüququ ilə yanaşı, həmçinin
also underscores a refugeeʹs obligations qaçqınların ərazisində olduqları ölkə
to a host government. A key provision qarşısında öhdəlikləri də əks
stipulates that a refugee should not be olunmuşdur. Sənədin ən mühüm
returned, or refouled (see non‐ müddəası qaçqının təqibdən qorxduğu
refoulement), to a country where he or ölkəyə geri qaytarılmamasını (bax –
she fears persecution. non refoulement) nəzərdə tutur.
ASYLUM SEEKER SIĞINACAQ AXTARAN ŞƏXS

Asylum seeker is a person who applied Sığınacaq axtaran şəxs qaçqın statusu
for refugee status and is waiting for a almaq üçün müraciət etmiş və
decision on his/her asylum claim. vəsatətinə cavab gözləyən şəxsdir.
While a person is waiting for a final Vəsatəti ilə bağlı yekun qərarı
decision on his/her claim, she/he is gözlədiyi müddətdə, şəxs sığınacaq
called an asylum seeker. axtaran şəxs adlanır.
INTERNALLY DISPLACED MƏCBURİ KÖÇKÜN
102
PERSONS (IDP)
Ölkə daxilində köçürülmüş şəxs
IDP is a person who has been forced to qaçqınlarla eyni səbəblərə görə öz
flee his/her home for the same reasons yurdunu tərk etməyə məcbur olan,
as refugee, but have not crossed an lakin beynəlxalq sərhəd keçməyən
internationally recognized border. şəxsdir.

INTERNATIONAL PROTECTION BEYNƏLXALQ HİMAYƏ

Obligation of States receiving displaced Dövlətlərin beynəlxalq qaçqın hüququ
population to protect them on their prinsiplərinə müvafiq olaraq
territory in accordance with the yurdlarından didərgin düşən şəxsləri
principles of International Refugee öz ərazisində himayə etmək öhdəliyi.
Law.
NON REFOULEMENT GERİ QAYTARMAMA PRİNSİPİ

The principle of non refoulement is the Geri qaytarmama prinsipi Qaçqınların
key provision of the 1951 Refugee statusu haqqında 1951‐ci il
Convention which prevents Konvensiyasının ən mühüm
deportation, expulsion or return of müddəasıdır. Bu müddəa qaçqınların
refugees in any matter whatsoever to himayə tapdıqları ölkənin
the frontiers of territory where his/her təhlükəsizliyinə xətər gətirdiyi hallar
life or freedom would be threatened, istisna olmaqla, onların həyat və
except for cases that constitute danger azadlıqlarının təhlükədə olacağı ərazi
to the security of the country in which hüdudlarına deportasiyası, çıxarılması
he found protection. və ya qaytarılmasını qadağan edir.
REFUGEE QAÇQIN

“Refugee” is a person who owing to “Qaçqın” irqi əlamət, dini etiqad,
well‐founded fear of being persecuted milliyyət, müəyyən sosial qrupa
for reasons of race, religion, nationality, mənsubiyyət və ya siyasi əqidə
membership of a particular social üzündən təqib qurbanı olmaq barədə
group or political opinion, is outside tam əsaslı ehtiyatlara görə vətəndaşı
the country of his nationality and is olduğu ölkənin hüdudlarından
unable or, owing to such fear, is kənarda olan və həmin ölkənin
unwilling to avail himself of the himayəsindən istifadə edə bilməyən və
protection of that country; or who, not ya bu cür ehtiyatlar üzündən istifadə
103
having a nationality and being outside etmək istəməyən; və ya müəyyən
the country of his former habitual vətəndaşlığı olmayan və həmin
residence as a result of such events, is hadisələr nəticəsində əvvəllər daimi
unable or, owing to such fear, is məskunlaşdığı ölkənin hüdudlarından
unwilling to return to it. kənarda olaraq oraya qayıda bilməyən
və ya bu cür ehtiyatlar üzündən
qayıtmaq istəməyən şəxsdir.
STATELESS PERSONS VƏTƏNDAŞLIĞI OLMAYAN ŞƏXS

Stateless person is someone who, under Vətəndaşlığı olmayan şəxs milli
a national laws, does not have the legal qanunvericiliyə müvafiq olaraq, heç bir
bond of nationality with any State. dövlətlə vətəndaşlıq baxımından
Person who is not considered a hüquqi bağlılığı olmayan şəxsdir. Heç
national (or citizens) automatically bir dövlətin qanunları çərçivəsində
under the laws of any State, is stateless. vətəndaş (yaxud təbəəlikdə olan şəxs)
hesab olunmayan şəxs vətəndaşlığı
olmayan şəxsdir.
TEMPORARY PROTECTION MÜVƏQQƏTİ HİMAYƏ

Temporary protection is a Müvəqqəti himayə himayənin əlavə
complementary form of protection formasıdır. Bu himayə forması stricto‐
which is applicable to asylum seekers sensu mənada qaçqın meyarlarına
who, not being refugees stricto‐sensu uyğun gəlməyən (bax: qaçqının tərifi),
(see definition of refugee), should lakin öz ölkəsində mövcud vəziyyətin
nevertheless not be forcibly returned to geri qayıtma üçün münasib olacağı bir
their country of origin as long as the vaxtadək oraya məcburən
situation is not conducive for return. qaytarılmamalı olan sığınacaq axtaran
şəxslərlə bağlı tətbiq edilir.

104
UN CHILDREN’S FUND (UNICEF)
BMT‐nin UŞAQ FONDU (UNİCEF)

Active Learning Fəal təlim
Acute Flaccid Paralysis Kəskin süst iflic
Acute Respiratory Infections Kəskin resperator infeksiyalar
Adolescent Pregnancy Yeniyetmə hamiləliyi
Alternative care Alternativ qayğı
Basic Medical Equipment Əsas tibbi Avadanlıq
BCG (Bacille Calmette Guerin) ‐ BSJ peyvəndi (Vərəmin profilaktikası
vaccine used to prevent TB in routine üçün)
schedule of vaccination in Azerbaijan
Better Parenting Initiatives Daha Yaxşı Valideynlik Təşəbbüsləri
Breastfeeding Ana südü ilə qidalanma
Breastfeeding and Baby Friendly Ana Südü və Körpə Dostu Klinikası
Hospital
Cardiovascular diseases Ürək‐damar xəstəlikləri
Centre of Hygiene and Epidemiology Gigiyena və epidemiologiya mərkəzi
Central District Hospital Mərkəzi rayon xəstəxanası
Child abuse / exploitation Uşaq istismarı
Child detention center Uşaq koloniyası
Child Labor Uşaq əməyi
105
Child Protection Uşaqların müdafiəsi
Child welfare system Uşaqların rifahı sistemi
Children deprived from parental care Valideyn qayğısından məhrum olmuş
uşaqlar
Children in conflict with law Qanunla ziddiyyətdə olan uşaqlar
Children institutions Uşaq müəssisələri
Children with disabilities Sağlamlıq imkanları məhdud olan
uşaqlar
Children without primary care‐givers İlkin qayğıdan məhrum olan uşaqlar
Children’s Outpatient Department Uşaq poliklinikası
Clinical Facilitator Kliniki fasilitator
Cold Chain Soyuq Zəncir
Cold Chain maintenance Soyuq zəncirin qorunması
Communicable Zoonotic diseases Yoluxucu zoonoz xəstəliklər
Community Health Councils İcma sağlağmlıq şuraları
Community Initiatives İcma təşəbbüsləri
Councelling services Məsləhət xidmətləri
De‐institutionalization De‐institutionalizasiya/Uşaqların
dövlət himayəsindən çıxarılması
Diarrhea Diseases Diareya (İshal) xəstəlikləri
Doctor‐Ambulatory Clinic Həkim‐ambulator məntəqəsi
Drop‐in center Günərzi Mərkəz
DTP AGDT peyvəndi
Emergency Management Fövqəladə halların idarə olunması
106
EPI (Expanded Programme on Genişləndirilmiş İmmunlaşdırma
Immunization) Proqramı
Epidemiological Surveillance Epidemioloji nəzarət
Essential Drugs Əsas dərmanlar
Essential Public Health Services Əsas ictimai səhiyyə xidmətləri
Family based social services Ailə əsaslı social xidmətlər
Family based social workers Ailə əsaslı sosial işçilər
Feldsher‐Midwife Point Feldşer‐Mama Məntəqəsi
Foster care (expanded) Himayədarlıq
Foster families (expanded) Himayədar ailələr
Foster parents (expanded) Himayədar ailələr
Health and Financial Management Səhiyyə və maliyənin idarə olunması
Health Center Sağlamlıq mərkəzi
Health Information System Səhiyyə informasiya sistemi
Health Managment Səhiyyə idarəçiliyi
Hepatitis B B Hepatiti
Hereditary Diseases İrsi xəstəliklər
Home Births Ev doğuşları
Inclusive/Integrated Education İnklusiv/ İnteqrasiyalı təhsil
Juvenille Justice Yuvenal ədliyyə
Laboratory Equipment Laboratoriya avadanlığı
Malaria Malyariya
Maternity Department Doğum şöbəsi
Measles and rubella Qızılca və məxmərək
107
Medical‐genetic counselling Tibbi‐genetik məsləhətlər
Monitoring Learning Achievements Təhsildə nailiyyətlərin monitorinqi
Needs assessment Ehtiyacların qiymətləndirilməsi
Newborn care Yenidoğulmuşlara qayğı
Observation visits Müşahidə səfərləri
OPV Poliomielit peyvəndi
Outpatient Department Poliklinika
Parental care Valideyn qayğısı
Parents/Teachers Associations Valideyn/Müəllim Assosiasiyaları
Peripheral Hospital Sahə xəstəxanası
Pilot districts Pilot rayonlar
Polio eradication Poliomielitin aradan qaldırılması
Prenatal visits Prenatal (hamiləlik dövrü)
müayinələri
Primary Health Care facilities İlkin səhiyyə xidmətləri müəssisələri
Primary Health Care Reforms İlkin səhiyyə xidmətləri İslahatları
Primary Health Care İlkin səhiyyə xidmətləri
Psycho‐social assistance Psixo‐sosial yardim
Psychotherapeutic Services Psixoterapevtik xidmətlər
Public care Dövlət himayəsi
Rational Use of Drugs Dərmanlardan səmərəli istifadə
Rationalization of Health Care Səhiyyə xidmətlərinin
səmərələşdirilməsi
Revolving Drug Fund Dərman dövriyyə fondları
108
Safe Motherhood Təhlükəsiz analıq
Street and Neglected children Küçə Uşaqları və Baxımsız Uşaqlar
Studentsʹ learning assessment Şagirdlərin təhsildə nailiyyətlərinin
methodology qiymətləndirilməsi metodologiyası
Substance abuse Narkotiklərdən sui‐istifadə
Substance abuse prevention Syndrome Narkotik asılılığın garşısının alınması
TB management Vərəmin idarə olunması
Vaccine carrier Peyvənd daşıyıcısı
Violence against children and women Uşaqlara və qadınlara qarşı zorakılıq
Weight for Height Chart Boy‐çəki cədvəli
Youth Friendly Health Clinic Gənclər Dostu Klinikasi
Youth Health and Development Forum Gənclərin Sağlamlığı və İnkişafı
Forumu
Youth volunteer groups Gənc könüllü qrupları

109
ACRONYMS
QISATLTMALAR

HIV/AIDS HİV/AİDS
(Human İmmunodeficiency (İnsan İmmunçatışmazlığı
Viruses/Acquired Immunodeficiency Virusu/Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı
Syndrome) Sindromu)
HLS/LS Healthy Life Style and Life Sağlam həyat tərzi və yaşam bacarıqları
Skills
IDA ‐ Iron Deficiency Anemia Dəmir Çatışmazlığı ilə bağlı Anemiya
IDD ‐ Iodine Deficiency Disorder Yod Çatışmazlığı Xəstəlikləri
IMCI (Integrated Management of Uşaq xəstəliklərinin inteqrativ
Childhood aparılması
Illnesess)
PHC (Primary Health Care) İlkin səhiyyə xidmətləri
PMTCT (Prevention from Mother to HİV‐nin Anadan Uşağa Keçməsinin
Child Transmittion (HIV/AIDS) qarşısının alınması
UIMR/U5MR (Under 1‐5 Mortality 1 və 5 yaşa qədər uşaq ölümü
Rate)
USI – Universal Salt Iodization Duzun Ümumi Yodlaşdırılması
YRC (Youth Resource Center) Gənclər Resurs Mərkəzləri

110
PROGRAMMES AND PROJECTS
PROQRAM VƏ LAYIHƏLƏR

Young People Health and Gənclərin Sağlamlığı və İnkişafı
Development
Children in need of Special Protection Xüsusi Qayğıya Ehtiyacı olan Uşaqlar
Health Səhiyyə
• IDD/USI – Iodine Deficiency • Yod Çatışmazlığı Xəstəlikləri və
Disorder/ Universal Salt Duzun Ümumi Yodlaşdırılması
Iidozation)
Education Təhsil
• Early Childhood Care and • Erkən Uşaqlıq Dövründə Qayğı
Development və İnkişaf
• Early Childhood Development • Erkən Uşaqlıq Dövrünün
• Integrated Early Childhood İnkişafı
Development IECD • Erkən Uşaqlıq Dövrünün
İnkişafına (EUDİ) İnteqrativ
yanaşma

• Leave NO Child Out (LNCO) • Heç bir uşağı nəzərdən
qaçırmayaq

111
UNITED NATIONS D
DEVELOPMENT FUND
FOR WOMEN (UNIFEM)
BMT‐nin QADINLAR üçün İNKIŞAF FONDU
(UNİFEM)


Discrimination on grounds of sex – Cinsi ayrı‐seçkilik ‐ qadın və kişi

any distinction, restriction or bərabərliyinə əsaslanan başlıca insan
preference made on the basis of sex, hüquqları və azadlıqlarının tanınması,
having the intention or effect or onlardan istifadə olunması və ya
purpose of impairing or nullifying the həyata keçirilməsini zəiflətmək və ya
recognition, enjoyment or exercise of ləğv etmək məqsədi ilə cinsi əsasında
the fundamental human rights and hər hansı bir fərqləndirmə,
freedoms on basis of equality for məhdudiyyət və ya üstün tutma.
women and men.
Direct discrimination on grounds of Birbaşa cinsi ayrı‐seçkilik – müəyyən
sex ‐ any action, which discriminates cinsə aid olduğuna görə, habelə
one person comparatively to another hamiləlik və analıq səbəbindən eyni
person in the same circumstances on şəraitdə bır şəxslə digəri arasında ayrı‐
the reason of belonging to a certain sex, seçkiliyə yol verən istənilən hərəkət,
is including discriminatory action for dolayı cinsi ayrı‐seçkilik – qadın və
reasons of pregnancy and maternity, kişi üçün eyni olan, lakin bir cinsə
indirect discrimination on grounds of qeyri‐bərabər təsir göstərən tələb,
sex ‐ requirement, norm or practice norma və ya təcrübə.
identical for women and men, but
which has an unequal effect or result
on one gender.
Empowerment is about people – both Səlahiyyətlərin genişləndirilməsi –
women and men – taking control over insanların‐həm kişi, həm də qadınların
their lives: setting their own agendas, həyatlarına nəzarəti öz üzərinə
gaining skills, building self‐confidence, götürmələrini – gündəlik prioritetlərin
solving problems and developing self‐ müəyyən edilməsi, bacarıqların
112
reliance. No one can empower another: qazanılması, özünə əminliyin
only the individual can empower formalaşdırılması, problemlərin həlli
herself or himself to make choices or to və öz gücünə inamın inkişaf
speak out. However, institutions etdirilməsini ifadə edir. Heç kəs başqa
including international cooperation birisinin səlahiyyətlərini genişləndirə
agencies can support processes that can bilməz: seçim etmək və ya öz sözünü
nurture self‐empowerment of demək bacarığı yalnız fərdin
individuals or groups. (kişi/qadın) özünə xas olan
xüsusiyyətdir. Beləki, beynəlxalq
əməkdaşlıq qurumları da daxil
olmaqla, müxtəlif müəssisələr ayrı‐ayrı
şəxslərin və ya qrupların öz
səlahiyyətlərini genişləndirməsi
prosesinin inkişafını dəstəkləyə bilər.
Gender – refers to the roles and Gender – bizim ailələrimizdə,

responsibilities of men and women that cəmiyyətimizdə və mədəni
are created in our families, our societies mühitimizdə formalaşmış insanların
and our cultures. The concept of rol və vəzifələrini ifadə edir. Gender
gender also includes the expectations anlayışına həmçinin qadın və kişilərin
held about the characteristics, xüsusiyyətləri, maraqları və
aptitudes and likely behaviors of both davranışları ilə bağlı ehtimallar da
women and men (femininity and daxildir (qadınlıq / kişilik). Genderlə
masculinity). Gender roles and bağlı rollar və ehtimallar haqqında
expectations are learned. They can artıq müəyyən biliklər əldə edilmişdir.
change over time and they vary within Onlar zaman keçdikcə dəyişə və
and between the cultures. Systems of müxtəlif mədəniyyətlərarası və
social differentiation such as political mədəniyyət‐daxili çərçivədə fərqlənə
status, class, ethnicity, physical and bilərlər. Siyasi status, mənsub olduğu
mental disability, age and more, sinif, etnik mənsubiyyət, fiziki və əqli
modify gender roles. The concept of çatışmazlıq, yaş dövrü və s. bu kimi
gender is vital because, applied to sosial fərq sistemləri gender rollarını
social analysis, it reveals how women’s müəyyən edir. Gender anlayışı həyati
subordination (or men’s domination) is əhəmiyyət kəsb edir, çünki o, sosial
socially constructed. As such, the tədqiqatlara əsaslanaraq qadınların
subordination can be changed or kişilərə tabeliyinin (yaxud kişilərin
ended. It is not biologically onlar üzərində hakim mövqeyinin)
predetermined not is it fixed forever. cəmiyyətdə necə formalaşdığını aşkar
edir. Əslində tabelik dəyişdirilə və ya
tamamilə yox edilə bilər. Beləki, o,
113
bioloji xarakter daşımır və əbədi
deyildir.
Gender awareness – is an Gender haqqında məlumatlı olmaq ‐
understanding that there are socially müəyyən davranış modelləri əsasında
determined differences between kişi və qadınların resurslara çıxış və
women and men based on learned onlara nəzarət etmək bacarığına təsir
behavior, which affect their ability to göstərən sosial fərqlərin
access and control resources. This mövcudluğunun izahıdır. Bu
awareness needs to be raised through maarifləndirmə təbliğat və təlimlər
advocacy and training and applied vasitəsilə artırılmalı və gender təhlili
through gender analysis into projects, nəticəsində layihə, proqram və
programmes and policies. siyasətlərə şamil edilməlidir.
Gender awareness raising Gender haqqında maarifləndirmə
Gender equality – means that women Gender bərabərliyi – kişi və qadınların

and men have equal conditions for öz hüquqlarını tam realizə etmək,
realizing their full human rights and iqtisadi, sosial, mədəni və siyasi
for contributing to, and benefiting inkişafa töhfə vermək və onlardan
from, economic, social, cultural and bəhrələnmək üçün bərabər şərtlərə
political development. Gender equality malik olması deməkdir. Bu baxımdan
is therefore the equal valuing by gender bərabərliyi kişi və qadınların
society of the similarities and the oxşar və fərqli cəhətlərinin, eləcə də
differences of men and women, and the onların oynadıqları rolun cəmiyyət
roles they play. It is based on women tərəfindən bərabər qiymətləndirilməsi
and men being full partners in their deməkdir. Bu, kişi və qadınların ailədə,
home, their community and their ictimai həyatda, eləcə də cəmiyyət
society. daxilində tam tərəfdaşlığına əsaslanır.
Gender equity – is the process of being Gender Ədalətliliyi – kişi və qadınlara
fair to men and women. To ensure qarşı ədalətli olmaq deməkdir.
fairness, measures must often be put in Ədalətin təmin olunması üçün kişi və
place to compensate for the historical qadınların fəaliyyətinə mənfi təsir
and social disadvantages that prevent göstərən tarixi və sosial maneələrin
women and men from operating on a aradan qaldırılması istiqamətində
level playing field. Equity is a means. tədbirlər görülməlidir. Ədalət vasitə,
Equality is a result. bərabərlik isə nəticədir.
Gender mainstreaming – the process Genderin bütün sahələrə tətbiq
of assessing the implications for edilməsi ‐ istənilən fəaliyyət sahəsində
114
women and men of any planned və istənilən səviyyədə qanunvericilik,
action, including legislation, policies or siyasət və proqramlar da daxil olmaqla,
programmes, in any areas and at all kişi və qadınların planlı fəaliyyətə cəlb
levels. It is a strategy for making edilməsinin qiymətləndirilməsi
women’s as well as men’s concerns and prosesidir. Bu, siyasi, iqtisadi və sosial
experiences an integral dimension of sahələrdə həyata keçirilən siyasət və
the design, implementation, proqramların işlənib hazırlanması,
monitoring and evaluation of policies icrası, monitorinqi və
and programmes in all political, qiymətləndirilməsində qadınların,
economic and societal spheres so that eləcə də kişilərin maraq və
women and men benefit equally and təcrübələrini əsas ölçü vahidi kimi
inequality is not perpetuated. qəbul edən strategiyadır. Kişi və
qadınlar bundan bərabər surətdə
faydalanmalı və qeyri‐bərabərlik daimi
xarakter daşımamalıdır.
Gender Relations ‐ ways in which a Gender münasibətləri – kişi və
culture or society prescribes rights, qadınların bir‐birinə münasibətində
roles, responsibilities, and identities of onların hüquqlarının, rol və
women and men in relation to one vəzifələrinin, həmçinin identifikliyinin
another. mədəniyyət və ya cəmiyyət tərəfindən
müəyyən olunması üsullarıdır.
Special measures/stimulatory actions Xüsusi /stimullaşdırıcı tədbirlər – kişi
– these are temporary special steps və qadınlar arasında real bərabərliyin
adopted to accelerate de facto equality sürətləndirilməsi məqsədi ilə
(substantive equality) between men müvəqqəti atılmış xüsusi addımlar.
and women. These measures are Bərabər imkan və münasibətlər əldə
discontinued when equal opportunity edildikdən sonra bu tədbirlər
and equal treatment are achieved dayandırılır.
Substantive Equality – means equal Real Bərabərlik – kişi və qadınlar üçün

opportunity, equal access and equal bərabər imkanlar, bərabər yanaşma və
results and outcomes for women and nəticələr deməkdir. “Formal
men. There is a difference between bərabərlik” və “real bərabərlik”
“formal equality” and “substantial arasında fərq vardır. Belə ki, formal
equality”. Formal equality assumes bərabərlik sübut edir ki, genderlə bağlı
that by removing gendered legal hüquqi sərhədlər götürülərsə, eyni
boundaries, men and women of similar səviyyədə istedad və meylə malik kişi
talent and motivation will enjoy the və qadınlar bərabər imkanlardan
115
same opportunities, but it is blind to istifadə edə bilərlər, lakin o, möhkəm
entrenched structural inequalities and struktur bərabərsizliyin
ignores actual social and economic mövcudluğunu və qruplar və fərdlər
disparities between groups and arasında faktiki sosial və iqtisadi
individuals. Substantive equality fərqləri inkar edir.
demands an examination of the actual Real bərabərlik qruplar və fərdlər
conditions experienced by groups and tərəfindən təcrübədən keçirilmiş real
individuals, and requires the şəraitlərin öyrənilməsini və ayrı‐
elimination of discriminatory seçkiliyə səbəb olan struktur
structural barriers. maneələrin aradan qaldırılmasını tələb
edir.
Women in Development and Gender Qadınlar inkişafda və Gender və
and Development are sometimes used inkişaf ‐ Bir çox hallarda “Qadınlar
interchangeably, but there are some inkişafda” və “Gender inkişafda”
basic differences. The WID approach anlayışları bir‐birinin əvəzinə işlədilsə
was developed in 1970s, with the də, onlar arasında bir sıra başlıca fərqli
objective of designing actions and cəhətlər mövcuddur. Qadınlar
policies to integrate women fully into inkişafda anlayışı qadınların inkişaf
development. The GAD approach was prosesinə tam surətdə cəlb olunması
developed in the 1980s with the üçün fəaliyyət və siyasətin işlənib
objective of removing disparities in hazırlanması məqsədi ilə 70‐ci illərdə
social, economic and political equality inkişaf etdirilmişdir. “Gender və
between women and men as a pre‐ inkişaf” anlayışı isə 80‐ci illərdə insan
condition for achieving people‐ amilinə yönələn inkişafda əsas şərt
centered development. Both kimi kişi və qadınlar arasında sosial,
approaches are still in use and are iqtisadi və siyasi bərabərlik sahəsində
applicable in different situations. mövcud olan fərqlərin aradan
qaldırılması məqsədi ilə inkişaf
etdirilmişdir. Hər iki anlayışdan
istifadə olunur və onlar müxtəlif
hallarda tətbiq edilə bilər.
Women for Conflict Prevention and Qadınlar Cənubi Qafqazda
Peacebuilding in the Southern münaqişələrin qarşısının alınması və
Caucasus sülh yaradılması uğrunda

116
ACRONYMS
QISATLTMALAR

GAD Gender and Development Gender və inkişaf
GBV Gender zəminində zorakılıq
Gender‐based violence
GDI
Gender‐related Development Index Genderlə bağlı inkişaf göstəricisi

GEM Gender səlahiyyətlərinin
Gender Empowerment Measure genişləndirilməsi göstəricisi
GM Genderin bütün sahələrə tətbiq
Gender Mainstreaming edilməsi
INSTRAW Qadınların imkanlarının
United Nations International Research genişləndirilməsi üzrə BMT‐nin
and Training Institute for the Beynəlxalq Tədqiqat və Təlim İnstitutu
Advancement of Women
UNIFEM UNİFEM
United Nations Development Fund for BMT‐nin Qadınlar üçün İnkişaf Fondu
Women
WID Women in Development Qadınlar inkişafda
WILPF Sülh və Azadlıq uğrunda Qadınların
Women’s International League for Beynəlxalq Liqası
Peace and Freedom

117
RELEVANT UN DOCUMENTS
AİDİYYATI OLAN BMT SƏNƏDLƏRİ

Beijing Declaration and Platform for Pekin Bəyannaməsi və Fəaliyyət
Action, 1995 Platforması, 1995‐ci il
Beijing + 5 Political Declaration and Pekin+5 Siyasi Bəyannaməsi və Çıxış
Outcome Document sənədi
CEDAW‐OP CEDAW‐a dair Fakültativ Protokol
Optional Protocol to CEDAW
Convention on Political Rights of Qadınların siyasi hüquqları haqqında
Women, 20 December, 1952 Konvensiya, 20 dekabr, 1952‐ci il
Declaration on the Elimination of All Qadınlara qarşı ayrı‐seçkiliyin bütün
Forms of Discrimination against formalarının ləğv edilməsi haqqında
Women, 7 November, 1967 Bəyannamə, 7 noyabr, 1967‐ci il
Declaration on the Protection of Silahlı münaqişələr zamanı fövqəladə
Women and Children in Emergencies hallarda qadın və uşaqların müdafiəsi
during Conflicts, 14 December, 1974 haqqında Bəyannamə, 14 dekabr, 1974‐
cü il
Declaration and Programme of Action Sülh Mədəniyyəti və Dünya Uşaqlarına
of the Decade for Culture of Peace and qarşı Qeyri‐zorakılığa dair Bəyannamə
Nonviolence for the Children of the və Fəaliyyət Proqramı
World
The Hague Agenda for the 21st XXI Əsr üçün Haaqa Gündəliyi
Century
International Covenant on Civil and Mülki və siyasi hüquqlar haqqında
Political Rights,16 December, 1966 beynəlxalq pakt, 16 dekabr, 1966‐cı il
International Covenant on Social, İqtisadı, sosial və mədəni hüquqlar
Economic and Cultural Rights, 16 haqqında beynəlxalq pakt, 16 dekabr,
December, 1966 1966‐cı il
Universal Declaration of Human İnsan Hüquqları haqqında Ümumi
Rights Bəyannamə
118
UNSCR 1325 Qadınlar, Sülh və Təhlükəsizlik
United Nations Security Council məsələləri üzrə BMT‐nin Təhlükəsizlik
Resolution 1325 on Women, Peace and Şurasının 1325 saylı Qətnaməsi, 31
Security, 31 October, 2000 oktyabr, 2000‐ci il
Windhoek Declaration, 2000 Vindhuk Bəyannaməsi, 2000‐ci il

119
WORLD BANK (WB)
DÜNYA BANKI (DB)


Account Hesab
Account payable Kreditor borcu
Account receivable Debitor borcu
Loan (credit) account borc (kredit) hesabı
Special account xüsusi hesab
Agreement Saziş
Articles of Agreement ‐ the basic Saziş Maddələri ‐ Dünya Bankı

documents of the member Qrupuna daxil olan təşkilatların əsas
organizations of the World Bank sənədləridir.
Group
Frame agreement çərçivə sazişi
Loan (credit) agreement borc (kredit) sazişi
Subloan (subsidiary loan) agreement Subkredit (təkrar kredit) sazişi
Grant agreement qrant sazişi
Guarantee agreement zəmanət sazişi
Production sharing agreement hasilatın pay bölgüsü sazişi
Project agreement Layihə sazişi
120
Aide Memoire – document reflecting Yaddaş Qeydi – Dünya Bankı
the findings and recommendations of a missiyalarının müəyyənləşdirdiyi
World Bank mission. Subject to review faktları və tövsiyələri əks etdirən sənəd.
and approval of the management Bankın rəhbərliyi tərəfindən təsdiq
olunmalıdır.
Allowance Müavinət
Child allowance uşaq müavinəti
Annual Report (The World Bank İllik Hesabat (Dünya Bankının İllik
Annual Report) Hesabatı)
Annuity ‐ an amount paid yearly or at Annuitet – illik və ya digər müntəzəm

other regular intervals intervalla ödənilən məbləğ
Anticorruption program Korrupsiya ilə mübarizə proqramı
Arrears Borclar (vaxtı ötmüş ödənişlər)
Assets Aktivlər
tangible assets Maddi aktivlər
intangible assets Qeyri‐maddi aktivlər
non‐performing assets (NPA) Fəaliyyət göstərməyən aktivlər
authorized bank Müvəkkil bank
auxiliary enterprises Yardımçı müəssisələr
Balance Balans
Balance of payment Tədiyyə balansı
input‐output balance Xərclər‐istehsal balansı; sahələrarası
balans
balance sheet Mühasibat balansı
special account balance Xüsusi hesab qalığı
121
Benefits 1) fayda, mənfəət; 2) müavinət
economic benefits iqtisadi fayda
retirement benefit Pensiya müavinəti
unemployment benefit İşsizlik müavinəti
indirect benefits Dolayı müavinətlər
sickness benefit Xəstəliyə görə müavinət
bid Təklif, iddia (tenderdə)
bid comparison Təkliflərin müqayisəsi
bid evaluation Təkliflərin qiymətləndirilməsi
bid opening, evaluation and award of Təkliflər paketinin açılması, təkliflərin
contracts qiymətləndirilməsi və müqavilənin
bağlanması
bid security Təkliflərin təminatı
bid submission Təkliflərin təqdim olunması
standard bid evaluation Təkliflərin standart qiymətləndirilməsi
standard bidding documents, SBD Standart tender sənədləri
rejection of bids Təkliflərin rədd edilməsi
invitation to bid (for Bids) Təklif vermək üçün dəvət
bidder İddiaçı (tenderdə)
eligible bidder Tələblərə cavab verən iddiaçı
successful bidder Tenderin qalibi
bidding (competitive bidding) Tender (müsabiqəli hərrac)
bidding documentation Tender sənədləri
122
specialized limited bidding İxtisaslaşdırılmış məhdud tender
two‐stage bidding İki mərhələli tender
Board of (Executive) Directors (İcraçı) Direktorlar Şurası
budget Büdcə
budget appropriations/allocations Büdcə təxsisatları/ayırmaları
Budget Code Büdcə Məcəlləsi
Budget Systems Law Büdcə Sistemi haqqında Qanun
budget constraints Büdcə məhdudiyyətləri, çətinlikləri
budget cut Büdcənin ixtisarı
budget structure Büdcənin strukturu
budget execution Büdcənin icrası
Budgeting, budget formulation Büdcənin tərtibatı
consolidated budget İcmal büdcə
multi‐year budgeting Çoxillik büdcə tərtibatı
accrual budgeting Artan cəm prinsipinə əsaslanan büdcə
tərtibatı
Business environment Biznes mühiti
Capitation (per capita) norms Adambaşına normalar
Cash Nağd pul, nağd vəsait
cash deficit Nağd pul çatışmazlığı
cash flow(s) Maliyyə axını, nağd vəsaitin hərəkəti
cash inflow Nağd daxilolmalar
Charge Haqq, ödəniş
123
service charge Xidmət haqqı
social charges Sosial ödəmələr
commitment charge Öhdəlik haqqı
checks‐and‐balances system Qarşılıqlı nəzarət sistemi
closing date Bağlanma tarixi
collateral Girov
Commitment Öhdəlik
special commitment xüsusi öhdəliklər
commitment charge, fee öhdəlik haqqı
commitment period öhdəlik dövrü
committed resources Ayrılacaq resurslar (konkret məqsəd
üçün)
competitive selection procedure Müsabiqəli seçim proseduru
conditionality Şərtlər toplusu
contingency fund Ehtiyat fondu
cost and revenues Maya dəyəri və gəlirlər
Country Assistance Strategy (CAS) Ölkəyə Yardım Strategiyası (Dünya
Bankının əsas sənədi)
Country Portfolio Performance Ölkə üzrə Layihə Portfeli İcmalı
Review, CPPR
Country Procurement Assessment Ölkədə Satınalmaların Təhlili Hesabatı
Review (CPAR)
credit kredit
credit rating Kredit reytinqi
124
cut ixtisar
debt borc
bad debt Ümidsiz borclar (qaytarılması
gözlənilməyən)
debt relief Borc yükünün azaldılması
overdue debt Vaxtı ötmüş borc
debt rescheduling Borcun restrukturizasiyası
debt servicing Borca xidmət
Public, sovereign debt Dövlət borcu
debtor Borclu, debitor
deferred payment Möhlət verilmiş (təxirə salınmış)
ödənişlər – razılaşma əsasında hər
hansı ödənişin gecikdirilməsinə icazə
verilməsi
disbursement Vəsaitin ayrılması / istifadəsi
disbursement conditions Vəsaitin istifadəyə verilməsi üçün
şərtlər
disbursement Handbook Vəsaitin istifadəsi haqqında təlimat
disbursement letter Vəsaitin istifadəsi barədə məktub
disbursement report Vəsaitin istifadəsi haqqında hesabat
Economic and Sector Work (ESW) İqtisadiyyat və onun sahələri üzrə
analitik iş
effective date (credit, loan, grant) qüvvəyə minmə tarixi (kredit, borc,
qrant)
familiarization (study) tour Tanışlıq səfəri
125
feasibility study Texniki‐iqtisadi əsaslandırma
pre‐feasibility study İlkin araşdırma (texniki‐iqtisadi
əsaslandırmadan əvvəl)
fee Haqq, ödəniş
commitment fee Öhdəlik haqqı
front‐end fee Vəsaitin ayrılması üçün komission
haqqı
financial product(s) Maliyyə məhsulları
food basket ərzaq səbəti
non‐food basket Qeyri‐ərzaq səbəti
General Procurement Notice Satınalma haqqında Ümumi Bildiriş
Global Development Gateway Qlobal İnkişaf Portalı
grace period Güzəşt müddəti
guarantor Zamin
hedging products ‐ These products Hedcinq məhsulları – Bu məhsullar

provide borrowers with risk borcalanlara layihələrin, kredit
management capabilities for projects, proqramlarının və dövlət aktiv‐
lending programs or sovereign asset‐ passivlərinin idarə edilməsində risklərin
liability management. International azaldılması imkanını verir. Beynəlxalq
Bank for Reconstruction and Yenidənqurma və İnkişaf Bankının
Development hedging products hedcinq məhsullarında faiz dərəcəsinin
include interest rate swaps, interest svopu, faiz dərəcəsinin aşağı və yuxarı
rate caps and collars, currency swaps hədləri, valyuta svopu və bəzi hallarda,
and, on a case‐by‐case basis, mal svopu aiddir. (bax: svop)
commodity swaps.
installment Hissə, pay
in installments hissələrlə
126
interest rate caps/collars Faiz dərəcəsinin ən yuxarı / ən aşağı
səviyyəsi
International Accounting Standards Beynəlxalq Mühasibat Standartları
(IAS)
International Сompetitive Bidding Beynəlxalq Müsabiqəli Tender
(ICB)
International Public Sector Accounting Dövlət Sektorunda Beynəlxalq
Standards (IPSAS) Mühasibat Standartları
International Standards of Auditing Beynəlxalq Audit Standartları
(ISA)
ledger mühasibat kitabı
general ledger baş mühasibat kitabı
Treasury General Ledger Baş xəzinədarlıq kitabı
legal opinion Hüquqi rəy
lending program Kredit proqramı
length‐of‐service staj
letter of invitation (LOI) Dəvət Məktubu
Liability Öhdəlik; Maliyyə öhdəliyi
assets and liabilities aktivlər və passivlər
limited international bidding (LIB) məhdud beynəlxalq tender
Loan Borc, kredit
fixed spread (explanation) loan (FSL). Sabit spredli borc. (Spred ‐ hər hansı
(Spread means a difference between bankın aldığı və borc verdiyi faiz
interest that a bank borrows and lends) dərəcələri arasındakı fərqdir)
loan account Borc hesabı
127
loan agreement Borc sazişi
loan conditionality, terms Borcun şərtləri
loan proceeds Borc vəsaiti
currency pool loan çoxvalyutalı borc
single currency loan (SCL) birvalyutalı borc
fixed‐rate SCL sabit dərəcəli birvalyutalı borc
variable‐rate SCL dəyişən dərəcəli birvalyutalı borc
London Interbank Offer Rate (LIBOR) London Banklararası Mərkəzləşdirilmiş
Faiz Dərəcəsi
lumpsum contract birdəfəlik ödənişli müqavilə
management information systems MIS Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə
Sistemləri
maturity, maturity period Kreditin qaytarılma müddəti
Mission Missiya
identification mission Identifikasiya (layihənin
müəyyənləşdirilməsi) missiyası
pre‐appraisal mission Qiymətləndirmə öncəsi missiya
appraisal mission Qiymətləndirmə missiyası
supervision mission Nəzarət missiyası
pre‐negotiations mission Danışıqlar öncəsi missiya
monitoring and evaluation monitorinq və qiymətləndirmə
mortgage ipoteka
National Accounting Standards (NAS) Milli Mühasibat Standartları
Non‐cash settlements Nağdsız hesablaşmalar
128
Non‐profit qeyri‐kommersiya
“no objection” razılıq məktubu (Dünya Bankı
tərəfindən etirazın olmamasını təsdiq
edən sənəd)
notice bildiriş
on‐lending təkrar kredit
outsourcing Autsorsinq (təşkilatın fəaliyyəti üçün
zəruri olan xidmətlərin (məs.,
mühasibat, tərcümə) göstərilməsinin
müqavilə əsasında kənar şəxs və ya
təşkilatlara həvalə edilməsi)
Payment Ödəniş
payment order ödəniş orderi
cash payment nağd ödəniş
payment in kind natura ilə ödəniş
“pay‐as‐you‐go” (solidarity) system Həmrəylik prinsipinə əsaslanan pensiya
sistemi
pension system pensiya sistemi
funded (capitalized) pension system Yığım prinsipinə əsaslanan pensiya
sistemi
partially funded pension system Şərti yığım prinsipinə əsaslanan pensiya
sistemi
private (non‐state) pension Özəl (qeyri‐dövlət) pensiya sistemi
arrangements (fondları)
pension Pensiya
early pension erkən pensiya
129
occupational pension peşə ilə bağlı pensiya
old‐age pension yaşa görə pensiya
labor pension əmək pensiyası
social pension sosial pensiya
state pension dövlət pensiyası
disability pension əlilliyə görə pensiya
policy note Siyasət haqqında Qeydlər
portfolio investment portfel investisiyaları
poverty incidence yoxsulluğun yayılma səviyyəsi
poverty gap yoxsulluq fərqi
poverty level (rate) yoxsulluq səviyyəsi
poverty line yoxsulluq həddi
price quotations Qiymət kotirovkası
Principal amount əsas; kreditin əsas məbləği (faiz
ödənişləri istisna olmaqla)
problem bank problemli bank
procurement Satınalma
Public Procurement Law Dövlət satınalmaları haqqında Qanun
procurement agent Satınalma agenti (agentliyi)
procurement of goods and services Mal və xidmətlərin satın alınması
misprocurement Satınalma qaydalarına əməl
olunmaması
method of procurement Satınalma metodu
130
Project Layihə
project account layihə hesabı
project agreement layihə sazişi
project coordinator layihənin əlaqələndiricisi
project cycle layihə sikli (dövrü)
Project Implementation Unit (PIU) Layihə İcra Qrupu
Project Management Unit Layihə İdarəetmə Qrupu
project preparation facility (PPF) Layihənin hazırlanması fondu
rate Dərəcə, əmsal; səviyyə
rate of compensation/remuneration əmək haqqı/mükafatlandırma səviyyəsi
rate of return Mənfəət norması
fixed interest rate sabit faiz dərəcəsi
floating interest rate dəyişkən (tənzimlənməyən) faiz
dərəcəsi
rate of taxation vergi dərəcəsi
repayment schedule Kreditin qaytarılması qrafiki, ödəniş
qrafiki
reporting period hesabat dövrü
Resident Mission Ölkə nümayəndəliyi, daimi missiya
review icmal, təhlil
safeguard policies ‐ The objective of təminat siyasətləri – Bu siyasətlərin

these policies is to prevent and məqsədi inkişaf prosesində insanlara və
mitigate undue harm to people and onların mühitlərinə lüzumsuz zərərin
their environment in the development vurulmasının qarşısının alınması və
process. onun təsirinin minimallaşdırılmasıdır.
131
schedule qrafik, cədvəl
Securities Qiymətli kağızlar
listed securities Fond Birjasının listinqinə (siyahısına)
daxil edilmiş qiymətli kağızlar
shadow economy kölgə iqtisadiyyatı
Special Drawing Rights Xüsusi Borcalma Hüququ (SDR)
SDR (XDR)
spread spred, marja (fərq)
stakeholder iştirakçı, maraqlı tərəf
Subsidies Subsidiyalar
Explicit subsidies birbaşa subsidiyalar
Implicit subsidies dolayı subsidiyalar
subsistence minimum yaşayış minimumu
swap svop
Tax Vergi
tax arrears vergi borcları
tax cash payments vergi ödənişləri
Tax Code Vergi Məcəlləsi
terminal date son tarix
Tranche Tranş
unemployment rate İşsizlik səviyyəsi
welfare indicators Rifah göstəriciləri
withdrawal applications( applications Vəsaitin çıxarılması haqqında sifariş
for withdrawal)
132
withdrawal of proceeds Vəsaitin hesabdan çıxarılması
wrap‐up meeting Yekun görüş
write‐off Borcun silinməsi
unconditional write‐off Borcun qeyd‐şərtsiz silinməsi
written‐off loans Silinmiş borclar
World Development Report Dünya İnkişafı Hesabatı

133
ACRONYMS
QISALTMALAR
AAA Analytical and Advisory Analitik və Məsləhət Fəaliyyəti
Activities
APL Adaptable Program Loan Adaptiv Proqram Krediti
CAAT Computer – assisted audit Kompüterləşdirilmiş Audit
techniques Metodikaları
CAS Country Assistance Strategy Ölkəyə Yardım Strategiyası
CDF Comprehensive Development Kompleks İnkişaf Strategiyası
Framework
СEM County Economic Memorandum Ölkə üzrə İqtisadi Memorandum
CPAR Country Procurement Ölkədə Satınalmaların
Assessment Report Qiymətləndirilməsi Hesabatı
CPPR Country Portfolio Performance Ölkə Portfolionun İcrasının Təhlili
Review
ECA (Region) Europe and Central Asia Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu
EMP Environmental Management Plan Ətraf Mühitin İdarə Edilməsi Planı
ESW Economic and Sector Work İqtisadiyat və sahələr üzrə analitik
fəaliyyət
FDI Foreign Direct Investment Xarici Birbaşa İnvestisiya
FIAS Foreign Investment Advisory Xarici İnvestisiyalar üzrə Məşvərət
Service Xidməti
FMIS Financial Management Maliyyə Menecmenti üzrə İnformasiya
Information System Sistemi
FSAP Financial Sector Assessment Maliyyə Sektorunun
Program Qiymətləndirilməsi Proqramı
FSL Fixed Spread Loan Fiksə olunmuş spredli borc
134
GDLN Global Development Learning İnkişaf üzrə Qlobal Tədris Şəbəkəsi
Network
GDP gross domestic product Ümumi Daxili Məhsul
GMP (good manufacturing practice) Yaxşı İstehsal Praktikası standartları
standards
GNP gross national product Ümumi Milli Məhsul
HBS Household Budget Survey Ev təsərrüfatlarının büdcəsinin
müayinəsi
IAS International Accounting Beynəlxalq Mühasibat Standartları
Standards
IASC International Accounting Beynəlxalq Mühasibat Standartları
Standards Committee Komitəsi
IPSAS International Public Sector Dövlət Sectorunda Beynəlxalq
Accounting Standards Mühasibat Standartları
ICB International Competitive Bidding Beynəlxalq Müsabiqəli Tender
ICR Implementation Completion Layihənin İcrasının Tamamlanması
Report haqqında Hesabat
IDA International Development Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyası
Association
IFAC International Federation of Beynəlxalq Mühasiblər Federasiyası
Accountants
ISA International Standards on Beynəlxalq Audit Standartları
Auditing
LIL Learning and Innovation Loan Öyrənmə və İnnovasiya Krediti
LOI Letter of Invitation Dəvət Məktubu
LDP Letter of Development Policy İnkişaf Siyasəti haqqında Məktub
MIGA Multilateral Investment İnvestisiyaların Təminatı üzrə
Guarantee Agency Çoxtərəfli Agentlik
135
MIS Management Information Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə
Systems Sistemləri
MSL minimum subsistence level Yaşayış minimumu
NAS National Accounting Standards Milli Mühasibat Standartları
NOL «No objection» letter “etirazın olmaması” məktubu
OECD Organization of Economic İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı
Cooperation and Development
PAD Project Appraisal Document Layihənin Qiymətləndirmə Sənədi
PCD Project Concept Document Layihənin Konsepsiya Sənədi
PER Public Expenditure Review Dövlət Xərclərinin İcmalı
PIU Project Implementation Unit Layihənin İcra Qrupu
PHRD Policy and Human Resources Siyasət və İnsan Resurslarının İnkişafı
Development Fund Fondu
PMU Project Management Unit Layihə İdarəetmə Qrupu
PPF Project Preparation Facility Layihənin Hazırlanması Fondu
PPIAF Public‐Private Infrastructure İnfrastruktur üzrə Dövlət‐Özəl
Advisory Facility Tərəfdaşlıq Fondu
PPP Purchasing Power Parity Alıcılıq Qabiliyyəti Pariteti
PSA Production Sharing Agreement Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişi
PSR Project Status Report Layihənin vəziyyəti haqqında hesabat
PTL Program Team Leader Proqram Qrupunun rəhbəri
RFP Request for Proposal Təkliflər üçün Müraciət
SAL (SAC) Structural Adjustment Struktur Dəyişiklikləri Krediti
Loan (Credit)
SBA Stand‐by Arrangement Stand‐bay Mexanizmi
136
SDR (XDR) Special Drawing Rights Xüsusi Borcalma Hüququ (SDR)
SDP Standard Disbursement Vəsaitin istifadəsi üzrə standart faizlər
Percentage
SLA Subloan Agreement Sub‐borc (sub‐kredit) Sazişi
SME Small and Medium Enterprises Kiçik və orta müəssisələr
SOE Statement of Expenditures Xərclər haqqında Hesabat
TOR Terms of Reference Texniki tapşırıqlar
VSL Variable –Spread Loan Dəyişən Spredli Borc
WBG World Bank Group Dünya Bankı Qrupu
WEO World Economic Outlook Dünyanın İqtisadi Vəziyyəti haqqında
Hesabat

PROJECTS
LAYIHƏLƏR

Accounting & Auditing Reform IDF Mühasibat və Audit sistemlərinin
Grant İslahatları üçün IDF Qrantı
Agricultural Development & Credit Kənd Təsərrüfatının İnkişafı və
Project Kreditləşdirilməsi Layihəsi
Baku Water Supply Project Bakının Su Təchizatı Layihəsi
Cultural Heritage Preservation Project Mədəni İrsin Qorunması Layihəsi
Education Sector Development Project Təhsil Sektorunun İnkişafı Layihəsi
Education Reform Project Təhsil İslahatları Layihəsi
Financial Services Development Maliyyə Xidmətlərinin İnkişafı
Project Layihəsi
Financial Sector Technical Assistance Maliyyə Sektoruna Texniki Yardım
Project Layihəsi
137
Farm Privatization Project Təsərrüfatların Özəlləşdirilməsi
Layihəsi
Gas System Rehabilitation Project Qaz Sisteminin Yenidənqurulması
layihəsi
Highway Project Magistral Yol Layihəsi
Health Reform LIL Səhiyyə Sisteminin İslahatları
Öyrənmə və İnnovasiya Krediti
IDP Economic Development Support Məcburi Köçkünlərin İqtisadi
Project İnkişafına Yardım Layihəsi
Irrigation Distribution System & Suvarma Paylama Sistemi və Onun
Management Improvement Project İdarəedilməsinin Təkmilləşdirilməsi
Layihəsi
Institution Building Technical İnstitusional Quruculuğa ikinci
Assistance 2 Project (IBTA 2) Texniki Yardım Layihəsi (IBTA II)
Institutional Capacity Building in Ekoloji İdarəetmə sahəsində
Environmental Management and Potensialın Gücləndirilməsi üçün IDF
Planning IDF Grant Qrantı
Institution Building Technical İnstitusional Quruculuğa Texniki
Assistance Yardım Layihəsi
Managing Aid Coordination Beynəlxalq Yardımın İdarəedilməsinin
Təkmilləşdirilməsinə Kömək
Power Transmission Project Elektrikötürücü Sistam Layihəsi
Poverty Reduction Support Credit Yoxsulluğun Azaldılmasına Yardım
(PRSC) Krediti (YAYK)
Pension & Social Assistance Project Pensiya və Sosial Təminat Layihəsi
Pilot Reconstruction Project Ərazilərin Bərpası üzrə Pilot Layihə
Public Procurement IDF Grant Dövlət Satınalmalarının
Təkmilləşdirilməsi üçün IDF Qrantı
Petroleum Technical Assistance Project Neft Sektoruna Texniki Yardım
138
Layihəsi
Rural Environment Project Kənd Ekoloji Layihəsi
Rural Investment Project (AZRIP) Kənd İnvestisiyaları Layihəsi (AZKİL)
Rehabilitation & Completion of Suvarma və Drenaj İnfrastrukturunun
Irrigation & Drainage Infrastructure Yenidənqurulması və Tikintisinin
Project Tamamlanması
Rehabilitation Project İqtisadi Reabilitasiya Layihəsi
Strengthening Implementation of Dövlət Satınalmaları haqqında
Public Procurement Law IDF Grant Qanunun icrasını gücləndirmək üçün
IDF Qrantı
Structural Adjustment Credit 2 (SAC 2) İkinci Struktur İslahatları Krediti (SAK
(formerly PSRAC) II)
Strengthening Living Standards & Dövlət Statistika Komitəsinin həyat
Monitoring Capacity of şəraitinin monitorinqi potensialının
GOSKOMSTAT IDF Grant gücləndirilməsi üçün IDF Qrantı
Urgent Environmental Investment Təxirəsalınmaz Ekoloji İnvestisiyalar
Project Layihəsi

139
WORLD FOOD PROGRAMME (WFP)
ÜMUMDÜNYA ƏRZAQ PROQRAMI (ÜƏP)


Acute/Chronic Malnutrition – a state Kəskin/Xroniki zəif qidalanma – bu
in which the physical function of an belə bir haldır ki, insanın fiziki
individual is impaired to the point fəaliyyəti o dərəъədə zəifləyir ki, artıq
where he or she can no longer o, orqanizmin düzgün fəaliyyət
maintain adequate bodily performance göstərməsini, yəni boyun inkişaf
processes such as growth, pregnancy, etməsini, hamiləliyi, uşaq əmizdirməyi
lactation, physical work, and resulting və fiziki fəaliyyəti xəstəliyin nəticəsi
and recovering from disease olaraq davam etdirə bilmir
Base‐line Study ‐ The analysis and İlkin Tədqiqat – ÜƏP‐in əməliyyata
description of the situation prior to the başlamasından əvvəl mövcud
start of a WFP operation, against vəziyyətin təhlili və təsviri. Buna əsasən
which change can be assessed or dəyişiklikləri və müqayisələri
comparisons made. qiymətləndirmək olar
Basic Agreement – an agreement Əsas Saziş – Azərbayъan hökuməti ilə
singed between the Government of Ümumdünya Ərzaq Proqramı arasında
Azerbaijan and World Food imzalanmış Saziş
Programme
Beneficiary – person and/or group of Ərzaq alıcısı – xüsusi
persons who benefit from a specific layihədən/proqramdan və yaxud hər
project/programme or other form of hansı bir fəaliyyətdən faydalanan şəxs
intervention və\və ya bir qrup şəxs
Commodity – humanitarian food Ərzaq Məhsulları – hədəf qrupuna
distributed to targeted population paylanan humanitar ərzaq yardımı
Daily Ration ‐ The amount of food Gündəlik Ərzaq Rasionu – Hədəf
provided by an assistance operation qrupuna yardım əməliyyatı
per day for each beneficiary in a target çərçivəsində hər ərzaq alıcısı gündəlik
population group. nəzərdə tutulan ərzağın miqdarı
140
Distribution cycle/round Paylanış Dövrü\ sikli
Displaced Person ‐ Someone who has Məcburi Köçkün – Təbii fəlakət, siyasi
been forced to move away from their və sosial münaqişələr nəticəsində öz
home and normal means of livelihood evini və normal yaşayış vasitələrini
as a result of natural, political or social məcburi tərk edən şəxs.
disturbances. see also internally
displaced persons.
Emergency Operation (EMOP) ‐ A Fövqəladə Əməliyyat – Hökümətin
mechanism by which WFP, in response və yaxud BMT Baş Katibinin müraciəti
to a request from a government or the əsasında fəlakət və ya digər fövqəladə
UN Secretary‐General, provides hadisələr görə zərərçəkmiş insanların
emergency food aid and related ərzaq tələbatını ödəmək məqsədilə
assistance to meet the food needs of ÜƏP‐ın fövqəladə ərzaq və müvafiq
people affected by a disaster or other yardım mexanizmi.
emergency.
Food distribution – the process Ərzaq Paylanışı– ərzağın yardım
through which food reaches the alıcılarına çatdırılması prosesi
beneficiaries
Food security ‐ ability of a household Ərzaq тəhlükəsizliyi –sağlam və fəal
to produce and/or access the minimum həyat sürmək üçün ev təsərrüfatının
food at all times needed for a healthy ehtiyac duyulan hər bir vaxtda
and active life. A household is minimum ərzaq istehsal etməsi və ya
described as food insecure when it is əldə edə bilməsi qabiliyyəti
unable to meet such needs at all times.
Food‐for‐work (FFW) – A sheme İşə görə ərzaq – icra edilən spesifik işə
through which food is distributed to görə kompensasiya kimi işçilərə layihə
workers as compensation for a specific əsasında ərzağın paylanış sxemi. Bu
work performed. (FFW), adətən işsizlərə və ərzağın
FFW schemes are usually targeted to qeyri‐təhlükəsizliyinə məruz qalan
unemployed and food insecure people insanlar üçün nəzərdə tutulur
Food basket – a particular selection of Ərzaq səbəti– məqsədyönlü seçilmiş
food commodities that are included in əhali qrupuna paylanan ərzağa daxil
the rations distributed to targeted edilmiş və xüsusi seçilmiş ərzaq
population məhsulları
141
Logical Framework (Logframe) – Məntiqi çərçivə ‐ kompleks layihələrin
programme/project design and cədvəl formasında aydın və anlaşıqlı
improvement method that assists in mənimsənilməsinə şərait yaradan
communicating complex projects proqram\layihənin tərtibi və
clearly and understandably in a təkmilləşdirilməsi metodu
matrix form.
Pipeline commodity – anticipated Gözlənilən ərzaq– təsdiq olunmuş və
confirmed contributions of gətirilməsi gözlənilən ərzaq məhsulları
commodities
Protracted Relief and Recovery Uzunmuddətli Yardım və Bərpa
Operation (PRRO) ‐ The mechanism Əməliyyatı (PRRO) – Fövqəladə
by which continuing WFP assistance is Yardım özünün ikiillik limitinə
provided to emergency‐affected çatdıqda qaçqın və məcburi köçkünlər
populations, including refugees and daxil olmaqla, fövqəladə hallardan
dis‐placed persons, when an EMOP zərər çəkmiş əhaliyə ÜƏP‐in
reaches its two‐year limit, and by arasıkəsilməyən yardımının təmin
which developmental approaches are edilməsi və bərpanın önə çəkilməsi
gradually introduced to promote məqsədilə inkişaf yanaşmalarının
recovery. PRROs are normally tədricən təqdim olunması mexanizmi.
planned, approved and implemented PRRO normal olaraq planlaşdırılır,
in a 3‐year cycle. təsdiq olunur və üçillik müddətdə
həyata keçirilir.
Returnees Geriqayıdanlar
Take‐home rations Evə aparılan ərzaq payı
Vulnerabilty ‐ The presence of factors Yoxsulluq/zəiflik –insanları ərzaq
that place people at risk of becoming çatışmazlığı və ya zəif qidalanma
food insecure or malnourished, təhlükəsinə məruz qoyan, o cümlədən
including those factors that affect their insanların problemin öhdəsindən
ability to cope. Note: This is the gəlmək qabiliyyətlərinə mənfi təsir
definition used by WFP in relation to edən amillərin mövcudluğu. Qeyd: Bu,
food security ərzaq təhlükəsizliyinə dair ÜƏP‐in
istifadə etdiyi tərifdir.

142
ACRONYMS
QISALTMALAR
CTS Commodity Tracking System Ərzaq Məhsullarının İzlənməsi Sistemi
CCC Commodity Control Card Ərzağa nəzarət kartı
DSC Direct Support Cost Birbaşa Yardım Xərcləri
EMOP Emergency Operation (WFP Fövqəladə Əməliyyat (ÜƏP‐ın mövcud

programme category) proqramlarından biri)
EGS Employment Generating Məşğulluq Yaradan Layihələr – ÜƏP

Schemes – a type of project carried out tərəfindən həyata keçirilən layihə növü
by WFP
ECW Enhanced Commitments to Qadınlarla bağlı əlavə öhdəliklər –

Women – a set of commitments to qadınlara qarşı gender
women with the aim of reducing bərabərsizliyinin azaldılması məqsədi
gender‐related inequalities daşıyan bir sıra öhdəliklər
EDP Extended Delivery Point ‐ point, Təyinat Məntəqəsi – müəyyən ölkəyə

like warehouse, where commodities təqdim edilən ярзağın saxlanılması
are delivered to in a given country üçün anbara tipli məntəqə
FDP Final Delivery Point– distribution Son Təyinat Məntəqəsi – ərzağın
point where actual distribution of food bilavasitə ərzaq alıcılarına paylandığı
to beneficiaries takes place məntəqə
FFT Food for Training – a type of Təlimə Görə Ərzaq – ÜƏP tərəfindən

project carried out by WFP həyata keçirilən layihə növü
FFW Food for Work – a type of project İşə Görə Ərzaq – ÜƏP тяряфиндян

carried out by WFP щəyata keçirilən layihə növü
GAP Gender Action Plan – A plan that Gender üzrə Fəaliyyət Planı – gender

sets precise targets to reduce gender bərabərsizliyinin azaldılması üçün
inequalities dəqiq məqsədlər müəyyən edən plan
IDPs Internally Displaced Person(s) Məcburi Köçkün(lər)
IP Implementing Partner İcraçı Təşkilat
143
IG Income Generation – a type of Gəlir Gətirmə – ÜƏP tərəfindən həyata
project carried by WFP keçirilən layihə növü
LoU Letter of Understanding Anlaşma Sazişi
PRRO Protracted Relief and Recovery Uzunmüddətli Yardım və Bərpa

Operation (WFP Programme Category) Əməliyyatı (ÜƏP‐in proqramlarından
biri)
SF School Feeding Məktəbdə Qidalanma
SPR Standardized Project Report SLM Standart Layihə Hesabatı
SO Special operation Xüsusi əməliyyat
VAM Vulnerability Analysis and Aztəminatlılığın təhlili və yerinin

Mapping – A WFP tool to analyze the müəyyənləşdirilməsi – məqsədyönlü
vulnerability of targeted population to seçilmiş əhali qrupunun ərzaq
food insecurity and their coping ability təhlükəzliyini və onların yaşayış
imkanlarını təhlil etmək üçün ÜƏP‐in
üsulu
WFP EB WFP Executive Board ÜƏP‐in İcraçı Şurası
WINGS WFP Information Global ÜƏP qlobal informasiya sistemi – ÜƏP‐

System – WFP main computerized in əsas kompüterləşdirilmiş maliyyə
financial system and essential sistemi və əsas hesabat üsulu
reporting tool
WSB Wheat‐Soya blend Buğda‐сoya qarışığı
PROJECTS
LAYİHƏLƏR

Protracted Relief and Recovery Uzunmüddətli Yardım və Bərpa
Operation (PRRO) Əməliyyatı
Targeted Food Assistance for Relief Azərbaycanda Məcburi Köçkünlərin və
and Recovery of Displaced Persons Aztəminatlı Əhalinin Reabilitasiyası
and Vulnerable Groups in Azerbaijan üçün Ünvanlı Ərzaq Yardımı
144
WORLD HEALTH ORGANIZATION (WHO)
ÜMUMDÜNYA SƏHİYYƏ TƏŞKİLATI (ÜST)


Accessibility of health care Səhiyyə xidmətlərinin əlçatarlığı

A measure of the proportion of a Əhalinin mühüm səhiyyə xidmətlərinə
population that reaches appropriate əlçatarlıq göstəricisi. Xidmət göstərilən
health services. yerə qədər olan məsafə, xidmətin təşkili və
s. amillərdən asılıdır
Acute care (short‐stay) Qısamüddətli stasionar

Hospitals with an average length of stay Stasionarda orta qalma müddəti 30 gün və
of 30 days or less. daha az olan stasionarlar
Affordability Qiymətlərə görə əlçatarlıq/ Xidmətləri
ödəmək imkanı
Extent to which the intended clients of a Xidmətlərin dəyəri, ödəmə mexanizmləri
service can pay for it. və s.‐dən asılıdır.
Ambulatory care Ambulator xidmət

All types of health services provided to Pasientlərə stasionardan kənarda göstərilən
patients who are not confined to an səhiyyə xidmətlərinin bütün növləri.
institutional bed as inpatients during
the time services are rendered.
Availability Xidmətlərin mümkünlüyü

Identifies the presence or absence of Lazım olan səhiyyə xidmətlərinin
needed health care services. müvcudluğu
145
Bed days Çarpayı günləri

A day during which a person is Pasientin xəstəxana çarpayısında qaldığı
confined to a bed and in which the tam günlərin(gecələrin) sayı
patient stays overnight in a hospital.
Compulsory health insurance İcbari tibbi sığorta

Health insurance under an obligatory Qanunla müəyyən olunmuş qaydada
scheme by law, usually with gəlirlərlə əlaqəli icbari sığorta sistemi
contributions that are income‐related
Cost of illness Xəstəliyin dəyəri

Total costs incurred by a society due to Müəyyən bir xəstəliyə cəmiyyətin sərf
a specific disease. etdiyi xərclərin cəmi
Coverage Xidmətlə əhatə olunma / əhatə dairəsi

Share of population eligible for health Əhalinin ictimai proqramlar əsasında
care benefits (in‐kind) under public səhiyyə xidmətlərindən faydalanmış
programmes hisəsini göstərir
Dispensary Dispanser

A specialized ambulatory facility which Xəstəxana nəzdində və ya müstəqil
can be assigned to a hospital or serve as fəaliyyət göstərən ixtisaslaşmış ambulator
an independent institution. müəssisə
Clinical guidelines Klinik qayda və normalar

Systematically developed statements to Tibbi heyət və pasientlərin müəyyən klinik
assist practitioner and patient decisions şəraitdə münasib səhiyyə xidmətini
about appropriate health care for seçmələrinə yardım etmək məqsədilə
specific clinical circumstances. müntəzəm olaraq hazırlanan qayda və
normalar.
146
Essential drugs Əsas dərmanlar

A policy initiative to ensure that a Əsas sağlamlıq problemlərini həll etmək
minimal number of effective drugs is üçün təsirli dərmanların ən vaciblərinin
available to treat priority health icma üçün məqbul qiymətə təmin etmək
problems at a cost which can be siyasəti
afforded by the community.
Evidence‐based health care Sübutlara əsaslanan səhiyyə

Evidence‐based health care is the Bu – pasientlərin fərdi qaydada tibb
conscientious use of current best problemləri və ya səhiyyə xidmətlərinin
evidence in making decisions about the göstərilməsi sistemi ilə bağlı qərarların
care of individual patients or the qəbul edilməsi üçün təcrübədə əldə
delivery of health services. Current best edilmiş ən yaxşı sübutların şüurlu
evidence is up‐to‐date information from istifadəsi deməkdir. Hazırki əldə olmuş
relevant, valid research about the effects ən yaxşı sübutlar – müxtəlif səhiyyə
of different forms of health care, the xidməti formalarının təsiri, xüsusi
potential for harm from exposure to agentlərin potensial təhlükəsi,
particular agents, the accuracy of diaqnostik testlərin dəqiqliyi, habelə
diagnostic tests, and the predictive proqnostik amillərin rolu haqda etibarlı
power of prognostic factors. mənbələrdən alınan, daim təzələnən
informasiyadır.
Evidence‐based medicine Sübutlara əsaslanan təbabət

The conscientious, explicit and Pasientlərin fərdi olaraq tibb
judicious use of current best evidence in problemlərinin həlli üçün təcrübədə əldə
making decisions about the care of edilmiş ən yaxşı sübutların şüurlu
individual patients. istifadəsi deməkdir.
Fee‐for‐service Xidmətə görə ödəniş

Payments to a provider for each act or Xidmət göstərənə hər bir xidmət və ya
service rendered. fəaliyyət üçün ödəniş
147
General (medical) practitioner (GP) Ümumi (tibbi) praktika həkimi

A general doctor, or family doctor, who İlkin tibb xidməti göstərən (təcili tibb
is the first point of contact with the xidmətindən başqa ) həkim və ya ailə
health services for all non‐emergency həkimi
cases
Generic drugs Ümumi dərmanlar

Drugs which are identical in chemical Etiketcə kimyəvi tərkibi orijinal dərmanla
composition to a brand name eyni olan, lakin patentin müddəti
pharmaceutical preparation, but bitdikdən sonra başqa rəqib firmalar
produced by competitors after the tərəfindən hazırlanan dərmanlar
firm’s patent expires.
Health Sağlamlıq

The state of complete physical, mental İnsanın fiziki, ruhi və sosial rifahının
and social well‐being. tam təmin olunduğu vəziyyət
Health care Səhiyyə

Any type of services provided by Sağlamlıq vəziyyəti ilə bağlı tibb
professionals or paraprofessionals with mütəxəssisləri və digərləri tərəfindən
an impact on health status. göstərilən bütün xidmətlər
Health care system Səhiyyə sistemi

A formal structure for a defined Müəyyən əhali üçün formal struktur olub
population, whose finance, maliyyəsi, idarə olunması, məzmunu və
management, scope and content is miqyası qanun və tənzimləyici sənədlərlə
defined by law and regulations. It müəyyənləşir. Bu isə adamlara
provides for services to be delivered to müəyyənləşmiş şəbəkələr (məsələn,
people to contribute to their yaşayış yerinə uyğun, təhsil, iş yerinə,
health…delivered in defined settings icmalara, xəstəxanalara və s.) vasitəsilə
such as homes, educational institutions, səhiyyə xidmətlərini təmin edir.
workplaces, public places, communities,
hospitals and clinics.
148
Health centre Sağlamlıq mərkəzi

A facility that provides (ambulatory) Əhalinin xüsusi qrupuna ilkin səhiyyə
medical and sanitary services to a xidmətləri (ambulator) göstərən müəssisə
specific group in a population.
Health economics Səhiyyə iqtisadiyyatı

The study of how scarce resources are Səhiyyə sektoru üçün ayrılan vəsaitləri ən
allocated among alternative uses for the yaxşı şəkildə (alternativ, iqtisadi, təsirli,
care of sickness and the promotion, səmərəli) istifadə edərək ən yüksək
maintenance and improvement of səviyyədə səhiyyə xidmətləri göstərmək və
health, including the study of how bunu cəmiyyəti təşkil edən sosial qruplar
health care and health‐related services, və fərdlər arasında ən yaxşı şəkildə
their costs and benefits, and health itself bölüşdürmək səhiyyə iqtisadiyyatının
are distributed among individuals and məqsədidir.
groups in society.
Health education Səhiyyə maarifi

The planned and managed process of Əhalinin sağlamlığını yaxşılaşdırmaq
investing in education to achieve məqsədilə maarifləndirməyə qoyulmuş
improvement in health of a population. sərmayələrin planlaşdırılması və idarə
olunması
Health expenditure Səhiyyə xərcləri
Health for all policy ʺSağlamlıq hamı üçünʺ siyasəti

The attainment by all people of the Bütün insanlara sosial və iqtisadi cəhətdən
world of a level of health that will məhsuldar həyat yaşamağa imkan verən
permit them to lead a socially and sağlamlığın səviyyəsi
economically productive life.
149
Health indicator Sağlamlıq göstəricisi

A health indicator is a characteristic of Sağlamlıq göstəricisi fərdin, əhalinin və ya
an individual, population, or ətraf mühitin səciyyəsi olub ölçü
environment which is subject to subyektidir (bilavasitə və dolayısı ilə) və
measurement (directly or indirectly) fərdin və ya əhalinin sağlamlığının bir və
and can be used to describe one or more ya bir neçə aspektini təsvir etmək üçün
aspects of the health of an individual or istifadə oluna bilər (keyfiyyət, kəmiyyət və
population (quality, quantity and time). zaman)
Health insurance fund Tibbi sığorta fondu
Health outcome Səhiyyə xidmətinin nəticələri

Changes in health status (mortality and Səhiyyə (və başqa) xidmətlərinin
morbidity) which result from the göstərilməsi nəticəsində sağlamlıq
provision of health (or other) services. vəziyyətində baş verən dəyişikliklər (ölüm
və xəstələnmə səviyyəsində)
Health plan Səhiyyə planı

A broad term for all kinds of public or Səhiyyə xidmətləri ilə təmin olunmanın
private schemes of health care coverage, bütün ictimai və özəl formaları üçün
including, for example, national health istifadə olunan termindir. Məsələn,
systems, sickness fund schemes, and ümummilli səhiyyə sistemləri, xəstəliklə
private health insurance schemes. mübarizə fondları, özəl tibbi sığorta
sistemləri və s.
Health policy Səhiyyə siyasəti

A formal statement or procedure within Müəssisə və təşkilatlar (xüsusilə hökumət)
institutions (notably government) daxilində bəyan edilən məramdır ki,
which defines priorities and the səhiyyə ehtiyaclarını qarşılamaqdan ötrü
parameters for action in response to fəaliyyət üçün prioritet və parametrləri,
health needs, available resources and habelə mümkün ehtiyatları və digər siyasi
other political pressures. çətinlikləri müəyyənləşdirir.
150
Health/ healthy lifestyle promotion Sağlam həyat tərzinin təbliği

The planned and managed process of Əhalinin salamlığının yaxşılaşdırılmasını
encouraging and assisting improvement dəstəkləmək və təşviq etmək məqsədilə
in the health of a population as distinct sırf səhiyyə xidmətlərinin
from the provision of health care göstərilməsindən əlavə aparılan
services. planlaşdırılan və idarə olunan prosesdir.
Health resources Səhiyyə ehtiyyatları / resursları

The means available for the operation of Səhiyyə sistemlərinin fəaliyyəti üçün
health systems, including human mövcud olan kadr, bina, avadanlıq,
resources, facilities, equipment and maliyyə və bilik nəzərdə tutur.
supplies, financial funds and
knowledge.
Health services Səhiyyə xidmətləri

Any service which can contribute to Sağlamlığın yaxşılaşmasına və ya
improved health or the diagnosis, xəstələrin diaqnozu, müalicəsi və
treatment and rehabilitation of sick reabilitasiyasına kömək edən və heç də hər
people and not necessarily limited to zaman tibbi xidmətlərlə məhdudlaşmayan
medical or health‐care services. hər hansı xidmət
Health status Sağlamlıq vəziyyəti

Term for the state of health of an Müəyyən olunmuş standartlar və
individual, group or population göstəricilərə uyğun gələn sağlamlıq halı
measured against defined (fərdin, əhalinin və ya əhali qrupunun).
standards/indicators.
Health target Sağlamlıq hədəfi

Health targets state, for a given Sağlamlıq hədəfi–verilmiş əhali üçün
population, the amount of change müəy‐yən olunmuş müddətdə gözlənilə
(using a health indicator) which could bilən dəyişiklikləri təyin edir (sağlamlıq
be reasonably expected within a defined göstəricilərindən istifadə etməklə)
period of time.
151
Health technology Səhiyyə texnologiyası

The application of scientific knowledge Elmi biliklərin sağlamlıqla bağlı
to solving health problems. problemlərin həllinə tətbiqi
Home care Evdə qulluq

Medical and paramedical services Pasientə ev şəraitində həkim və orta tibb
delivered to patients at home. personalı tərəfindən göstərilən xidmətlər
nəzərdə tutulur.
Hospital bed Xəstəxana çarpayılarının sayı

A regularly maintained and staffed bed Bu, xəstəxananın gücünün əsas
for the accommodation and full‐time göstəricisidir. Bu çarpayılar xəstəxana
care of a succession of inpatients, daxilində yerləşməklə maddi cəhətdən və
situated in wards or areas of the kadrlarla müntəzəm olaraq təmin olunmaq
hospital where continuous medical care şərtilə müəssisə daxilində gecə‐gündüz
is provided. It is a measure of hospital davamlı olaraq tibbi xidmətin göstərilməsi
capacity. üçün əsas şərtdir.
Human capital İnsan kapitalı

Human skills and capabilities generated Təhsil və təlim sahələrə qoyulmuş
by investments in education and health. sərmayələr hesabına əldə edilmiş bilik və
bacarıqlar
Human resources Kadr ehtiyatları / insan resursları

People who work in the various Səhiyyə sahəsində işləyən bütün peşə
professions of health care. sahibləri.
Infant mortality rate (IMR) Körpə ölümü səviyyəsi (KÖS)

Probability of dying between birth and 1000 diridoğulmuş uşaqdan 1 yaşa
exactly one year of age expressed per çatmadan ölənlərin sayına görə hesablanır.
1000 live births.
152
Inpatient Stasionar xəstəsi

A patient who is formally admitted (or Müalicə və ya digər səhiyyə xidməti
“hospitalized”) to an institution for məqsədilə tibb müəssisəsinə yerləşdirilmiş
treatment and/or care and stays for a və ən azı 1 gün (gecə) xəstəxana və ya
minimum of one night in the hospital or stasionar xidməti göstərən müəssisədə
other institution providing inpatient qalmış şəxs
care.
Life expectancy Gözlənilən ömür müddəti

The number of years of life that can be Əhali arasında orta hesabla gözlənilən
expected on average in a given ömür müddətinin illərlə ifadəsi
population.
Moral hazard Mənəvi zərər təhlükəsi

The possibility of consumers or Bu, demək olar ki, sığorta terminidir.
providers exploiting a benefit system İstifadəçinin birbaşa pul ödəmədiyi üçün
unduly to the detriment or lazım olduğundan artıq xidmətdən istifadə
disadvantage of other consumers, imkanı olduğundan bu hərəkətilə başqa
providers or the financing community istifadəçiyə, xidmət göstərənə və
as a whole, without having to bear the ümumilikdə icmaya zərər vurması
financial consequences or their ehtimalı.
behaviour in part or in full.
Morbidity rate Xəstələnmə səviyyəsi
Əhalinin hər 1000 nəfərinə görə
Illness or disability rate, usually hesablanan xəstələnmə və ya əlilliyin
expressed per 1000 population. səviyyəsi
National Health Service (NHS) Milli səhiyyə xidmətləri (MSX)
153
Outpatient Ambulator xəstə

Medical and paramedical services Tibbi və digər sağlamlıq problemləri ilə
delivered to patients who are not bağlı xidmətlər üçün müraciət edən,
formally admitted to the facility xəstəxanaya rəsmi olaraq qəbul edilməyən
(physician’s private office, hospital və ya tibbi xidmət göstərilən mərkəzdə
outpatient centre or ambulatory‐care müalicə məqsədilə gecələməyən şəxs.
centre) and do not stay overnight.
Patient Pasient/Xəstə

A person in contact with the health Səhiyyə sistemnə müraciət edib özünün
system seeking attention for a health sağlamlıq vəziyyətinə diqqət
condition. göstərilməsini istəyən adam
Patients’ rights Pasientin/xəstənin hüquqları

A set of rights, responsibilities and Səhiyyə xidmətləri göstərilməsini istəyən
duties under which individuals seek və ya alan fərdlər üçün müəyyənləşmiş
and receive health care services. bütün hüquqlar, məsuliyyətlər və vəzifələr.
Primary health care (PHC) İlkin səhiyyə xidməti (İSX)

The first level contact with people Sağlamlığını yaxşılaşdırmağa çalışan
taking action to improve health in a insanların icma səviyyəsində tibb işçisi ilə
community. ilkin təması
Physician Həkim

A person who has completed studies in Universitet səviyyəsində tam tibbi təhsil
medicine at the university level. To be almış şəxs. Müstəqil tibbi fəaliyyət üçün
legally licensed for the independent qanuni icazə almaqdan ötrü o əksər
practice of medicine, (s)he must, in most hallarda xəstəxanada əlavə olaraq
cases, undergo additional postgraduate diplomdansonrakı təhsil müddəti
training in a hospital. keçməlidir.
154
Polyclinic Poliklinika

A type of health provider that provides 1‐dən artıq ixtisas üzrə ambulator səhiyyə
ambulatory health care for more than xidmətləri göstərən müəssisə növü
one speciality of services.
Private health care sector Özəl səhiyyə sektoru
Private patient Özəl pasient

A patient who pays the full cost of all Özəl pasient ona göstərilən bütün tibbi və
the medical and other services provided digər xidmətləri tam ödəyən şəxsə deyilir.
for him.
Public health İctimai səhiyyə

The science and art of promoting health, Sağlamlığın inkişafı, xəstəliklərin
preventing disease, and prolonging life profilaktikası və ömrün uzadılması
through the organized efforts of society. məqsədilə cəmiyyətin mütəşəkkil səyləri
haqqında elm və peşə sahəsidir.
Public health care expenditure İctimai səhiyyə xərcləri

Includes publicly funded health care by Bu xərclər dövlət, regional və yerli
both publicly and privately owned hökumət strukturları və sosial müdafiə
providers. Public funds are state, qurumları tərəfindən maliyyələşdirilir.
regional and local Government bodies Mahiyyət etibarilə bu sektorda xalq
and social security schemes. Public kapitalının formalaşması həm ictimai
capital formation on health includes sərmayə hesabına, həm də özəl sektorun
publicly‐financed investment in health hesabına baş verir. Bura həm də işçilərin
facilities plus capital transfers to the saxlanması üçün də fondlar daxildir.
private sector for hospital construction
and equipment and subsidies from
government to health care service
providers. It includes funds for state
employees.
155
Quality of medical care Tibbi xidmətin keyfiyyəti

The degree to which health services for Bu termin fərdlərə və əhaliyə göstərilən
individuals and populations increase tibb xidmətlərinin nəticələri və
the likelihood of desired health mütəxəssislərin bilik səviyyələri nəzərə
outcomes and are consistent with alınmaqla tibbi xidmətinin səviyyəsini
current professional knowledge. müəyyən edir.
Standardised mortality ratio/rate Standartlaşdırılmış ölüm əmsalı (SÖƏ)
(SMR)
İl ərzində ölənlərin sayının gözlənilən saya
The number of deaths in a given year as nisbətdə %‐lə ifadəsi. Gözlənilən say‐cins
a percentage of those expected və yaş nəzərə alınmaqla standart hesab
(expected = standard mortality of the edilir.
reference period, adjusted for age and
sex).
Surveillance Nəzarət

Ongoing collection of information on Sektor daxilində proseslərin monitorinqi
developments within a sector. üçün məlumatların sistemli toplanması
Survey Sorğu

The process of collecting information by Müəyyən əhali qrupundan seçmə yolu ilə
canvassing a chosen group. məlumatlar toplama prosesi
Sustainability Davamlılıq

The capacity to meet the needs of the Gələcək fəaliyyətə xələl gətir‐mədən cari
present without compromising the ehtiyacları ödəmək qabiliyyəti
ability to meet future needs.
156
Total expenditure on health Ümumi səhiyyə xərcləri

Total (or national) expenditure on Ümumi (və ya milli səviyyəli) səhiyyə
health is based on the following identity xərcləri aşağıdakı təyinatlar və tibb
and functional boundaries of medical xidmətlərinin funksional hüdudlarına
care: Personal health care services + əsaslanır: Fərdi səhiyyə xidmətləri +
Medical goods dispensed to outpatients ambulator xəstələrə sərf olunan materiallar
= Total personal expenditure on health + = ümumi fərdi səhiyyə xərcləri +
Services of prevention and public health profilaktik və ictimai səhiyyə xidmətləri +
+ Health administration and health səhiyyə administrasiyası və tibbi sığorta =
insurance = Total current expenditure səhiyyənin ümumi cari xərcləri + tibb
on health + Investment into medical müəssisələrinə sərmayələr = ümumi
facilities = Total expenditure on health. səhiyyə xərcləri
Utilization Xidmətdən istifadə

The number of health services used, Səhiyyə xidmətlərindən istifadə edənlərin
often expressed per 1000 persons per sayı. Çox zaman bir il və ya ay ərzində hər
month or year. 1000 nəfərə görə hesablanır.
Voluntary health insurance (VHI), in Könüllü tibbi sığorta (KTS), – icbari tibbi
contrast to compulsory/statutory sıgortanın əksi
health insurance
Bu zaman fərdlər azad şəkildə tibbi sığorta
Health insurance which is taken up and etdirir və pul ödəyir (birbaşa və ya
paid for at the discretion of individuals işəgötürən vasitəsilə)
(whether directly or via their
employers).

157
ACRONYMS
QISALTMALAR

BCG ‐ Bacille Calmette‐Guerin Vaccine BSJ
(for tuberculosis)
BOD ‐ Burden of Disease Xəstəlik yükü
CVD ‐ Cardiovascular Disease Ürək‐damar xəstəlikləri
CINDI ‐ Countrywide Integrated Non Ölkə üzrə qeyri‐infeksion xəstəliklərin
Communicable Diseases Intervention inteqrativ profilaktikası
CD ‐ Communicable Diseases Yoluxucu xəstəliklər
CRD ‐ Chronic Respiratory Diseases Xroniki respirator xəstəliklər
DOTS ‐ Directly Observed Treatment Bilavasitə tibbi müşahidə yolu ilə qısa
Short‐case terapiya kursu
DTP3 ‐ Diphtheria‐Tetanus‐Pertussis Difteriya‐Tetanus‐Ğöy öskürək
Vaccine (three Doses of) peyvəndi (üç doza)
ENHPS ‐ European Network for Məktəblərdə saglam həyat tərzi üzrə
Health Promotion Schools avropa şəbəkəsi
EHSPI ‐ Enhancing Health Systems Səhiyyə sistemlərinin gucləndirilməsi
Performance Initiative təşəbbüsü
EURO ‐ WHO Regional Office for ÜST‐nin Avropa Regional Bürosu
Europe
EPI ‐ Expanded Programme of Genişləndirilmiş immunlaşdırma
Immunization programı
FCTC ‐ Framework Convention on Tütünə nəzarət üzrə çərçivə
Tobacco Control konvensiyasi
GFTAM ‐ Global Fund for Vərəm, AİDS və Malyariya üzrə Qlobal
Tuberculosis, AIDS and Malaria Fond
GIS ‐ Geographic Information Systems Coğrafi informasiya sistemləri
HIS ‐ Health information System Səhiyyə informasiya sistemi
158
HSPA ‐ Health Systems Performance Səhiyyə sistemlərinin fəaliyyətinin
Assessment qiymətləndirilməsi
ICD ‐ International Classification of Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı
Diseases
IMCI ‐ Integrated Management of Uşaqlıq dövrü xəstəliklərinin inteqrativ
Childhood Illnesses aparılması
MMR ‐ Maternal Mortality Ratio Ana ölümü səviyyəsi
NEHAP ‐ National Environmental Ətraf mühitin gigiyenası milli fəaliyyət
Health Action Plan planı
NCD ‐ Non Communicable Diseases Qeyri‐yoluxucu / qeyri‐infeksion
xəstəliklər
NTP ‐ National Tuberculosis Vərəm Üzrə Milli proqramı
Programme
PVD ‐ Peripheral vascular disease Periferik damar xəstəliyi
RBM ‐ Roll Back Malaria Programme “Malyariyanı geri döndərək” proqramı
SDR ‐ Standardized death rate Standartlaşdırılmış ölüm əmsalı
TB ‐ Tuberculosis Vərəm
U5‐MR ‐ Under‐Five Mortality Rate 5 yaşadək uşaq ölümü səviyyəsi
WHA ‐ World Health Assembly Ümumdünya Səhiyyə Assambleyasi
WHO ‐World Health Organization ÜST ‐ Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
WHO LO ‐ World Health Organization ÜST ƏO ‐ Ümumdünya Səhiyyə
Liaison Office Təşkilatının Əlaqələndirmə Ofisi
WHR ‐ World Health Report Ümumdünya Səhiyyə Hesabatı
WHD ‐ World Health Day Ümumdünya Sağlamlıq günü
WNTD ‐ World No Tobacco Day Ümumdünya tütünlə mübarizə günü

159
PROJECTS
LAYIHƏLƏR

Blood safety Qanın təhlükəsizliyi
Communicable Disease Surveillance, HİV/AİDS daxil olmaqla yoluxucu
including HIV/AIDS xəstəliklər üzərində epidemioloji
nəzarətin gücləndirilməsi
Disaster Preparedness and Response Fövqəladə hallar və ona hazırlıq
Essential medicines policy Əsas dərman siyasəti
Environmental Health Ətraf mühitin gigiyenası
Health Financing Səhiyyənin maliyyələşdirilməsi
Health Promotion Policy and Sağlamlığın təbliği siyasəti və
Strategies (including Health strategiyaları (Məktəblərdə sağlam
Promoting Schools) həyat tərzi proqramı daxil olmaqla)
Health Systems (including Health Səhiyyə sistemləri (Səhiyyənin
Financing and Health Information maliyyələşdirilməsi və Səhiyyə
Systems) İnformasiya Sistemi daxil olmaqla)
Integrated Management of Uşaqlıq dövrü xəstəliklərin inteqrativ
Childhood Illnesses aparılması
Malaria Malyariya ilə mübarizə proqramı
Non‐Communicable Diseases – Qeyri‐infeksion xəstəliklər üzərində
CINDI approach nəzarətin gücləndirilməsi
Reproductive Health Reproduktiv sağlamlıq
Tobacco control Tütünə nəzarət
Tuberculosis Vərəm
Vaccine Preventable Diseases and Peyvənd ilə idarəolunan xəstəliklər
Immunization və immunlaşdırma

160
BBC GLOSSARY OF DEVELOPMENT
TERMINOLOGY
BBC‐nin İNKIŞAF SAHƏSINƏ aid olan
TERMINLƏRI


Absolute poverty İfrat yoxsulluq

A level of income below that required Minimal ərzaq səbətinin (bir insan üçün
to obtain a basket of minimum food bir günə 2124 kkal) və ya qeyri‐ərzaq
(2124 kilocalories per person per day) tələbat mallarının (geyim və sığınacaq)
or other non‐food essentials such as əldə edilməsi üçün tələb olunduğundan
clothing and shelter. 10 million people aşağı gəlir səviyyəsi. Hal‐hazırda 10
currently live in absolute poverty. milyon insan ifrat yoxsulluq şəraitində
(UNDP definition) yaşayır. (BMTİP‐in hesablamaları)
Accessible Mümkün – yaxud əlçatan

Easy to approach, enter, operate, or Əldə etmək, daxil olmaq, idarə etmək,
participate in. yaxud da iştirak etmək üçün asan olan.
Accountability Hesabatlılıq / Cavabdehlik

The ability to account for oneʹs actions. Öz hərəkətləri üçün cavabdeh olmaq
The term is often used to refer to the bacarığı. Bu termin müəssisə və
responsibility that organisations, təşkilatlar, hökumət strukturları və ya
institutions or governments, or ayrı‐ayrı fərdlərin öz qərar və
individuals within these, have to hərəkətləri ilə əlaqədar maraqlı tərəfləri
inform stakeholders of their decisions məlumatlandırmaq məqsədi ilə
or actions. işlədilir.

Advocacy Təbliğat

161
Support for or arguing in favour of a Müəyyən bir iş, fikir və ya siyasəti
cause, idea, or policy. Advocacy dəstəkləmək və ya onun xeyrinə
groups are those who seek to increase dəlillər gətirmək. Təbliğat qrupu
public awareness of a particular issue müəyyən məsələ və ya məsələlərlə
or set of issues. bağlı ictimaiyyətin
maarifləndiriliməsinə xidmət edir.
Aid Yardım

The transfer of capital (money), Hökumətlər, beynəlxalq təşkilatlar,
usually in the form of loans or grants dünyanın inkişaf etmiş ölkələri
from governments, international tərəfindən inkişaf etməkdə olan
agencies and institutions, from the rich ölkələrə borc və ya qrantlar şəklində
countries of the developed world to kapital (pul) köçürülməsi.
the developing world.
AIDS or Acquired Immune AİDS və ya Qazanılmış İmmun
Deficiency Syndrome Çatışmazlığı Sindromu

The medical diagnosis given when Insanın Immun Çatışmazlığı Virusuna
someone with the Human (HİV) yoluxmuş şəxsin HİV infeksiyası
Immunodeficiency Virus (HIV) has ilə assosiasiya olunmuş xəstəliyə
developed illnesses recognised as tutulduğu zaman qoyulan tibbi
associated with HIV infection. diaqnoz.
Vərəm, sətəlcəm və ağız gəlməsi (süd
Tuberculosis (TB), pneumonia and yarası) kimi xəstəliklərə tez‐tez təsadüf
thrush are common. In most cases, olunur. Bir çox hallarda, müalicə
without treatment, these illnesses lead edilmədikdə uzun sürən xəstəlik
to death following a sustained period ölümlə nəticələnə bilər. AİDS‐ə
of illness. People living with Aids often yoluxmuş insanlar çox zaman ağ ciyər,
have infections of the lungs, brain, beyin, göz və digər orqanların
eyes, and other organs. They infeksiyasına yoluxurlar. Onlar çox
frequently suffer debilitating weight zaman orqanizmin zəifləməsi ilə
loss, diarrhoea, and a type of cancer nəticələnən çəki itkisindən, ishaldan, və
called Kaposiʹs Sarcoma. Kapoşiʹs Sarkoması adlanan xərçəng
növündən əziyyət çəkirlər.
Antiretroviral drugs Retrovirus əleyhinə preparatlar

A combination of drugs often Müxtəlif mərhələlərdə virusun qarşısını
162
prescribed to people who are HIV almaq məqsədilə HIV virusuna
positive, which restrain the HIV virus yoluxmuş insanlar üçün təyin edilmiş
at different stages in its life cycle. The dərman preparatları. Bu dərmanlar üç‐
drugs are given in various dörd preparatdan ibarət tərkibdə
combinations of three or four drugs, (Yüksək aktiv retrovirus əleyhinə
known as Highly Active Anti‐ preparatlar) təyin edilir. Bu, HIV‐in
Retroviral Therapy or HAART. These xəsətliyin müəyyən mərhələlərində
prevent HIV from mutating into forms həmin dərmanların təsir etmədiyi
that are resistant to the antiretroviral formalara çevrilməsinin qarşısını alır.
drugs.
Asset Aktivlər

A valuable item such as property, land, Mülkiyyət, torpaq, kapital, pul,
capital, money, a share in ownership, mülkiyyət payı, yaxud gələcək
or a claim on others for future ödənişlərlə digərlərinə münasibətdə
payment, such as a bond or a bank irəli sürülmüş iddia (məs. istiqraz və ya
deposit. bank depoziti) kimi qiymətlilər
Autarchy Avtarkiya

A policy of national self‐sufficiency Milli özünütəminata və idxal və ya
and non reliance on imports or iqtisadi yardıma arxalanmamaq
economic aid. siyasəti
Balance of trade Ticarət balansı

A situation where the value of a Ölkənin ixracatının və idxalatının
country’s exports and the value of its dəyərlərinin bərabər vəziyyəti. Idxal
imports of visible items are equal. səviyyəsi ixrac səviyyəsindən yüksək
Where imports are more than its olduqda ölkə ticarət kəsirinə malik
exports, a country is said to have a olur.
balance of trade deficit.
Basic needs Əsas ehtiyaclar

The basic goods and services, such as Minimum yaşayış səviyyəsi üçün
food, shelter, clothing, sanitation and zəruri olan əsas mallar və xidmətlər ‐
education, necessary for a minimum ərzaq, sığınacaq, geyim, sanitariya və
standard of living (ILO definition). təhsil (İLO)
163
Bilateral assistance İkitərəfli yardım

The international transfer of public Bilavasitə bir hökumət tərəfindən
funds in the form of loans or grants digərinə borc və qrantlar şəklində
directly from one government to dövlət vəsaitinin beynəlxalq transferi.
another.
Biodiversity Biomüxtəliflik

The variety of life forms occurring in Həm quru, həm də su ekosistemində
both land and aquatic ecosystems. mövcud olan canlı həyatın müxtəlifliyi.
Diversity is the key to ensuring the Müxtəliflik Yer üzündə həyatın
continuance of life on Earth. It is also a davamlılığının təmin edilməsi üçün
fundamental requirement for başlıca amildir. Bu həmçinin ayrı‐ayrı
adaptation and survival and continued növlərin mühitə uyğunlaşması,
evolution of species. yaşaması və artımı üçün əsas tələbdir.
Biotechnology Biotexnologiya

The manipulation of living organisms Ərzaq, dərman preparatları və digər
by scientific or industrial processes to məhsulların istehsalı üçün canlı
produce food, drugs or other products. orqanizmlərin elmi və ya sənaye üsulu
ilə manipulyasiyası.
Birth rate, crude Doğum səviyyəsi, ümumi

Number of children born alive each Il ərzində hər min nəfər əhaliyə düşən
year, per thousand of population. A diri doğulmuş körpələrin sayı. Hər min
crude birth rate of 20 per 1000 is the nəfərə 20 ümumi doğum əmsalı 2
same as a 2 percent increase. faizlik artımla eyni mənaya malikdir.
Black market or informal economy Qara bazar və ya qeyri‐formal
iqtisadiyyat
The buying and selling of goods and
services illegally, at prices above or Mal və xidmətlərin qetri‐qanuni alışı və
below a legal price. A black market satışı (qanuni dəyərindən aşağı və ya
often occurs in products that are yüksək qiymətlərlə). Qara bazar bir çox
banned in a country, or where there is hallarda ölkədə satışı qadağan edilmiş
a shortage of the goods concerned malların ticarəti ilə məşğul olur. Bəzən
and/or because there is strong demand isə bu ticarətə səbəb həmin malların
for the goods outside the established qıtlığı və ya həmin mallara güclü
164
price. tələbatın olmasından ibarətdir.
Brain drain Zəka axını

The migration of highly educated and Yüksək savadlı və xüsusi qabiliyyətə
skilled professional and technical malik mütəxəssis və texniki işçilərin
people from the developing to the inkişaf etməkdə olan ölkələrdən inkişaf
developed world. etmiş ölkələrə axını.
Bretton Woods institutions Bretton Vudz Təşkilatları

The World Bank (WB) and the Dünya Bankı (DB) və Beynəlxalq
International Monetary Fund (IMF). Valyuta Fondu (BVF). 1944‐cü ildə
Both were originally created in 1944, at Amerika Birləşmiş Ştatlarının Bretton
Bretton Woods in the United States, to Vudz adlanan yerində təsis edilmiş hər
finance the reconstruction of war‐torn iki təşkilat müharibədən sonrakı
Europe. They have now become the Avropanın bərpası prosesini
leading financiers to developing maliyyələşdirmək məqsədi ilə
countries. yaradılmışdır. Hal‐hazırda bu
təşkilatlar inkişaf etməkdə olan ölkələrə
maliyyə yardımı göstərən aparıcı
təşkilatlardır.
Capacity Potensial

The maximum or optimum amount İstehsal edilə bilən maksimal və ya
that can be produced. optimal həcm
Capacity building Potensialın yaradılması

The development of an organisation’s Təşkilatın başlıca bacarıqlarının –
core skills, such as leadership, rəhbərlik, idarəetmə və
management and fundraising. maliyyələşdirmə ‐ inkişafı.
Cash crops Əmtəə məhsulları

Crops produced entirely for the Bazar üçün – adətən yerli istehlak üçün
market ‐ usually for export ‐ rather yox, ixrac üçün istehsal edilmiş
than for the local community. These məhsullar. Bu məhsullara kofe, çay,
include commodities such as coffee, kakao, pambıq və kauçuk kimi mallar
tea, cocoa, cotton and rubber. aiddir.
165
Civil society Vətəndaş cəmiyyəti

The institutions, organisations and Dövlətdən, biznes mühitindən və
voluntary participants outside of the ailədən kənarda müəssisələr, təşkilatlar
state, the business world and the və könüllü iştirakçılar. Vətəndaş
family. Specifically, civil society cəmiyyətinə xüsusilə müxtəlif növ
includes voluntary and non‐profit könüllü və qeyri‐kommersiya
organisations of many different kinds, təşkilatları, xeyriyyəçi təşkilatlar, sosial
philanthropic institutions, social and və siyasi hərəkatlar və sosial
political movements and other forms cəlbolunmanın digər növləri aidir.
of social involvement.
Civil society organisation (CSO) Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatı (VCT)

An organisation not part of the Dövlət sektoruna aid olmayan və gəlir
governmental sector and that is not məqsədi güdməyən təşkilat. Müəyyən
operated for profit. If any profits are gəlir əldə edildikdə isə, həmin gəlir
earned, they are not and cannot be təsisçilər arasında bölünə bilməz. (bax.
distributed as such. (See also non‐ Qeyri‐kommersiya və qeyri‐hökumət
profit organisation and non‐ təşkilatları).
governmental organisation).
Closed economy Qapalı iqtisadiyyat

An economy in which there are no Xarici ticarət sövdələşmələrinin və ya
foreign trade transactions or any other digər ölkələrlə iqtisadi əlaqələrin hər
form of economic contacts with the rest hansı bir növünün mövcud olmadığı
of the world. iqtisadiyyat.
Common market Ümumi bazar

A form of economic integration Dövlətlər arasında mövcud olan
between states. Both people and iqtisadi inteqrasiya növü. Tərəfdaş
money are able to move freely between ölkələr arasında insanlar və pulların
the partner states; there is also free sərbəst hərəkəti mümkündür. Bu
trade between them. The European ölkələr arasında azad ticarət də
Union is one example. mövcuddur. Buna Avropa Birliyini
misal göstərmək olar.
Community Based Organisations İcma Təşkilatları
(CBOs)
166
İcmanın ehtiyacları ilə məşğul olan
Small, local, non‐profit organisations kiçik, yerli, qeyri‐kommersiya
that address community needs. təşkilatları. Bu təşkilatlar məşğul
Typically they have first hand olduqları problemlər haqqında ilk
knowledge of the problems they are əldən məlumata və onların həllində
addressing and a personal stake in the şəxsi iştiraka malikdirlər.
success of their solutions.

The theory that everyone gains if each Hər bir dövlətin nisbətən ucuz və
nation specialises in the production of səmərəli istehsal edə biləcəyi malların
goods that it can produce relatively istehsalında ixtisaslaşarsa və digər
cheaply and efficiently and imports dövlətlərin daha ucuz və səmərəli
those goods that other countries istehsal edə biləcəyi malları idxal
produce more cheaply and efficiently. edərsə hər bir kəsin fayda əldə
This theory supports free trade edəcəyini nəzərdə tutan nəzəriyyə. Bu
arguments. nəzəriyyə azad ticarət arqumentlərini
dəstəkləyir.
Conservation Mühafizə

The management of the natural world Təbiət və təbii resursların idarə
and its resources. Conservationist aim olunması. Bu prosesdə əsas məqsəd
for sustainable benefit without ətraf mühitə zərər yetirmədən davamlı
inflicting damage to the environment. şəkildə faydalanmaqdan ibarətdir.
Concessional loan Güzəştli kredit

Credit granted in terms more Borc alan şəxs üçün kapital bazarında
favourable to the borrower than are mövcud olan şərtlərdən daha sərfəli
available on the money markets. şərtlərlə verilən kredit.
Conditionality Şərt

Conditionality usually refers to the Bu, çox zaman Beynəlxalq Valyuta
requirements imposed by the IMF and Fondu (BVF) və Dünya Bankı (DB)
World Bank on countries seeking loans tərəfindən bu təşkilatlardan borc və ya
or debt relief from them. The state in borc yükündən azadedilmə
question must undertake fiscal, xidmətlərini alan ölkələr qarşısında
monetary and other policy reforms as a qoyulmuş tələbdir. Sözü gedən dövlət
167
condition of receiving the loan. In 1976, kreditin alınması şərti kimi fiskal,
conditionality was imposed on the UK monetar və digər islahatları həyata
after it sought help from the IMF. keçirməlidir. 1976‐cı ildə Birləşmiş
Krallıq BVF‐dən maliyyə yardımı
almaq üçün müraciət etdiyi zaman
onun üzərinə belə şərtlər qoyulmuşdur.
Cost benefit analysis Xərc və faydaların müqayisəli təhlili

A basic economic theory which weighs Müxtəlif istisadi qərarların faktiki və
the actual and potential costs (both potensial xərclərinin (həm özəl, həm də
private and social) of various economic sosial) onların səbəb olacağı faktiki və
decisions against actual and potential potensial özəl və sosial faydalara
private and social benefits. Those münasibətdə təhlil olunmasını nəzərdə
decisions or projects yielding the tutan iqtisadiyyatın baza
highest benefit/cost ratio are usually nəzəriyyələrindən biri. Ən yüksək
thought to be most desirable. fayda/xərc əmsalına malik olan qərarlar
və ya layihələr adətən ən arzuolunan
hesab olunur.
Debt crisis Borc böhranı

A situation in which a country, usually Ölkənin, bir qayda olaraq inkişaf
a developing country, finds itself etməkdə olan ölkənin borclarını
unable to service its debts. ödəmək iqtidarında olmadığını dərk
etməsi.
Debt‐equity swaps Borc‐səhm mübadiləsi (svop)

A mechanism used by the Borc götürmüş inkişaf etməkdə olan
governments of indebted developing ölkələrin hökumətləri tərəfindən
countries to reduce the value of their götürülmüş məbləğin azaldılması
debt. A limited amount of the debt is məqsədi ilə istifadə edilən mexanizm.
swapped for shares in local companies. Məhdudlaşdırılmış məbləğ yerli
şirkətlərdəki paylarla dəyişdirilir.
Debt relief Borcun yüngülləşdirilməsi

A term used variously to refer to Bu termindən borc üçün təyin olunmuş
rescheduling and refinancing; debt vaxtın yenidən müəyyənləşdirilməsi və
reduction and debt‐service reduction; yenidən maliyyələşdirmə; borcun
168
or both. azaldılması və ödənilməsi və ya hər
ikisi ilə əlaqədar istifadə edilir.
Debt rescheduling (renegotiation) Borc müddətinin dəyişdirilməsi

Changing the terms of existing loans, Götürülmüş borcun şərtlərinin
usually by extending repayment dates dəyişdirilməsi, adətən nominal faiz
without increases in nominal interest artırılmadan ödəniş müddətinin
rates. uzadılması.
Debt service Borca xidmət

The total amount a country spends or Ölkənin oz borcunun (faiz dərəcəsi və
is scheduled to spend on its debts, borcun əsas hissəsinin) ödənilməsinə
consisting of interest payments and xərclədiyi və ya bu məqsəd üçün
repayments of the principal debt. ayrılmış məbləğ.
Debt service ratio Borca xidmət əmsalı

The most commonly‐used measure of Ölkənin borcları ilə əlaqədar ən geniş
a country’s debt situation. It is the istifadə edilən üsul. Bu, borc və faiz
combined debt and interest payments dərəcələri üzrə ödənişin ölkənin
as a percentage of exports. A country ixracının neçə faizini təşkil etməsinin
with a debt‐service ratio of more than hesablanmasından ibarətdir. Borca
30% is considered to be a severely xidmət əmsalı 30%‐dən yüksək olan
indebted country. ölkə kəskin borclanmış ölkə hesab
olunur.
Debtor nation Borclu dövlət

A country with a balance of payments Tədiyyə balansının kəsirinə malik olan
deficit. ölkə
Deforestation Meşəsizləşdirmə

The process of clearing of forests. This Meşələ örtüyünün azalması prosesi.
is seen generally as a negative thing Meşə və ağacların yer səthini mühafizə
due to the fact that forests and trees etməsi, iqlimi tənzimləməsi və ən
protect soil, regulate the climate and böyük biomüxtəliflik mənbəyi olması
contain the greatest biodiversity. faktını nəzərə alsaq bu terminin mənfi
məna kəsb etdiyini görərik.
169
Demography Demoqrafiya

The statistical study of human Ölkə ərazisi, əhalinin sıxlığı,
populations, especially with reference paylanması və statistic göstəricilər
to size and density, distribution and baxımından əhalinin statistic
vital statistics. müayinəsi.
Desertification Səhralaşma

The process of land becoming desert Mövcud səhralarla həmsərhəd quru və
due to climatic change or human ya nisbətən quru ərazilərin iqlim
action, especially in arid or semi‐arid dəyişmələri və ya insan fəaliyyəti
regions bordering existing deserts. nəticəsində səhraya çevrilməsi prosesi.
Dependence (or dependency theory) Asılılıq (və ya asılılıq nəzəriyyəsi)

The theory that developing countries Inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadi
are reliant on more economically cəhətdən daha inkişaf etmiş ölkələrlə
developed ones through trade, foreign ticarət, xarici investisiya və yardıma
investment and aid. The theory güvənməsi. Bu nəzəriyyə hesab edir ki,
contends that this prevents the bu, inkişaf etməkdə olan ölkələrin
development of the developing gələcək inkişafına əngəl törədir
countries.
Devaluation Devalvasiya

A lowering of the official exchange rate Bir ölkənin pulunun məzənnəsinin
between one country’s currency and digər ölkələrinin pullarına nisbətən
those of the rest of the world. aşağı düşməsi
Development İnkişaf

The process of improving the quality Bütün dünyada yaşayış səviyyəsinin
of human lives around the world. yaxşılaşdırılması prosesi. Inkişaf
Development includes three aspects: anlayışına üç aspekt daxildir:
‐ Raising people’s living levels ‐ ‐ Insanların yaşayış səviyyəsinin –
incomes and consumption levels of gəlirlərin və ərzaq, tibbi xidmət və
food, medical services, education. təhsilin yüksəldilməsi.
‐ The growth of people’s self‐esteem ‐ Insanın şərəf və ləyaqətinin
through systems and institutions müdafiəsinə xidmət edən system və
which promote human dignity and təşkilatların köməyi ilə insanların
170
respect. özünə hörmət hissinin yüksəldilməsi.
‐ Increasing people’s freedom to ‐ İnsanların seçim azadlığının
choose by enlarging the range of their yüksəldilməsi, məs. mal və xidmətlərin
choices, for example a greater variety çeşidinin artırılması yolu ilə.
of consumer goods and services.
Developing country İnkişaf etməkdə olan ölkə

A loose term used to identify poor Adambaşına gəlir səviyyəsinə görə
nations based on per capita income. kasıb dövlətlərin müəyyən edilməsi
Developing counties may also be üçün istifadə edilir. Inkişaf etməkdə
termed underdeveloped, low‐income, olan ölkələr həmçinin zəif inkişaf etmiş,
majority world, the South or the Third aşağı gəlir səviyyəsinə malik, Cənub və
World. ya Üçüncü Dünya adlandırıla bilər.
Development banks İnkişaf bankları

Specialised public and private financial Inkişaf layihələrinə orta və uzun
institutions that provide medium and müddətli kredit və yardım təqdim edən
long‐term loans and assistance for ixtisaslaşmış dövlət və özəl maliyyə
development projects. müəssisələri.
Digital divide Rəqəmsal uçurum

The division between individuals or Rəqəmsal vasitələrə ‐ xüsusilə də
communities that have access to digital internetə ‐ çıxışı olan və olmayan
mediums – primarily the internet ‐ and fərdlər və icmalar arasındakı fərq
those that do not.
Distance learning Uzaqdan təhsil

The method of obtaining training Sinif otağında olmadan təlimdə iştirak
without being physically present in a etmək. Bu, kompyuter, radio və ya
classroom. The class or training is peyk yayımı vasitəsilə mümkün ola
accessed through a computer, radio or bilər.
satellite broadcast.
Division of labour Əmək bölgüsü

The organisation of tasks in the Ümumi işin müxtəlif mərhələlərə
manufacturing process where work is bölündüyü istehsal prosesində
171
split into different stages. Each stage vəzifələrin təşkili. Hər bir mərhələdə
having its own trained workers. bu istiqamətdə təlim keçmiş işçilər
fəaliyyət göstərirlər.
Donor Donor

An individual or organisation that Qrant ayıran və ya ianə verən təşkilat
makes a grant or contribution. və ya fərd.
E‐commerce E‐ticarət

Business conducted online. Onlayn (internetdən istifadə etməklə)
ticatət.
E‐ learning E‐ təhsil

The act of learning online. Onlayn (internetdən) təhsil üsulu.
Economic community İqtisadi icma

An economic union of countries Pul və maliyyə siyasətlərini
seeking to coordinate fiscal and əlaqələndirməyə çalışan, öz aralarında
monetary policies and have eliminated ticarət maneələrini aradan qaldırmış və
trade barriers between themselves and ümumi xarici tariflər müəyyən etmiş
established a common external tariff. ölkələrin iqtisadi birliyi.
Economic development İqtisadi İnkişaf

The process of improving the quality Adambaşına düşən gəlir səviyyəsini
of human life through increasing per yüksəltmək, yoxsulluğu azaltmaq və
capita income, reducing poverty, and ölkənin iqtisadi imkanlarını
enhancing individual economic genişləndiməklə insanların həyat
opportunities. It is also sometimes səviyyəsinin yaxşılaşdırılması prosesi.
defined to include better education, Bura bəzən daha yaxşı təhsil, səhiyyə
improved health and nutrition, və qidalanma, təbii sərvətlərin
conservation of natural resources, a mühafizəsi, təmiz ətraf mühit və daha
cleaner environment, and a richer zəngin mədəni həyat da daxil edilir.
cultural life.
Economic growth İqtisadi artım

172
An increase in the nationʹs capacity to Uzun müddət ərzində mal və
produce goods and services over a xidmətlərin istehsalında ölkənin
long period. This is calculated by using potensialının artırılması. Bu, Ümumi
Gross National Product (GNP), which Milli Məhsul göstəricisindən istifadə
is the combined total of a country’s edilməklə müəyyən olunur ki, bu da
goods and services in a year. ölkənin mal və xidmətlərinin illik
ümumi çəkisi deməkdir.
Economic infrastructure İqtisadi infrastruktur

Physical structures that form the Inkişaf üçün əsas amil olan fiziki
foundation for development such as strukturlar – su, elektrik enerjisi, rabitə
water works, electrical power, və nəqliyyat xidmətləri.
communications and transport Infrastrukturun inkişafı ölkə
facilities. The level of infrastructure iqtisadiyyatının nə qədər sürətlə arta
development in a country is a crucial biləcəyinin həlledici göstəricisidir.
factor in how fast a country’s economy
can grow.
Economic integration İqtisadi inteqrasiya

The merging to various degrees of Iki və daha çox ölkənin
economies and economic polices of iqtisadiyyatlarının və iqtisadi
two or more countries. siyasətlərinin müxtəlif dərəcədə
birləşdirilməsi.
Economic policy İqtisadi siyasət

Statement of objectives and the Məqsədlərin müəyyən edilməsi və bu
methods of achieving these objectives. məqsədlərə nail olunması üsulları.
Examples include full employment, a Buna tam məşğulluq səviyyəsinin,
high rate of economic growth, yüksək iqtisadi artımın təmin edilməsi,
reducing inequality between regions, regionlar arasında qeyri‐bərabərliyin
or keeping prices stable. This may be azaldılması, qiymətlərdəki sabitliyin
done though fiscal policy, monetary qorunub‐saxlanmasını misal göstərmək
and financial policy and legislation, olar. Bütün bunlar isə maliyyə siyasəti
such as price and wage control. və qanunvericilik aktları (qiymət və
əmək haqqına nəzarət) vasitəsilə həyata
keçirilə bilər.
Economies of scale İqtisadiyyatın miqyasının artması ilə
173
şərtlənən qənaət
This economic principle states that as
the volume of production increases, Bu iqtisadi prinsipə əsasən istehsalın
the cost of producing each unit həcmi artdıqca, dəyəri aşağı düşür.
decreases.
Ecosystem Ekoloji sistem

A community of plants and animals Onları su, hava və yaşayış üçün tələb
existing in an environment that olunan digər elementlərlə təchiz edən
supplies them with water, air, and mühitdə yaşayan bitki və heyvanlar
other elements they need for life. toplusu.
Ecosystem integrity Ekoloji sistemin bütövlüyü

The extent to which the Ekoloji sistemlər daxilində və arasında
interrelationships among and within qarşılıqlı əlaqələr bütöv şəkildə qalır və
ecosystems remain intact so that the bir çox müxtəlif canlı orqanizmlər
number and variety of living qorunub saxlanır.
organisms can be maintained.
Ecotourism Ekoloji turizm

Travel and tourism to regions of Unikal təbii və ekoloji xüsusiyyətə
unique natural or ecologic quality. malik regionlara səyahət və turizm.
Ecotourism also seeks to maximise Ekoturizm həmçinin yerli icmalar üçün
benefits to local communities and faydaların artırılmasına, sosial və ətraf
minimise any social or environmental mühitə vurulan ziyanların
damage and help local people to azaldılmasına, eləcə də növ və
conserve fragile cultures and habitats. məskənlərin qorunub saxlanmasında
yerli əhaliyə kömək etməyə xidmət
edir.
Effectiveness Səmərəlilik

The extent to which a program has Proqram tərəfindən edilmiş
made desired changes or met its goals dəyişikliklər və nail olunmuş
and objectives. It can be judged in məqsədlərin həcmi. Bu, töhfə və
terms of both input and output. nəticələrlə qiymətləndirilə bilər.
Efficiency Məhsuldarlıq
174

How well a programme has used Proqramın icrası zamanı resurslardan
resources and completed activities. necə istifadə edilməsi və fəaliyyətin
başa çatdırılması.
Emigration Emiqrasiya

The migration of people out of a Əhalinin yaşadığı ölkəni tərk edərək
country. digər ölkəyə köçməsi.
Empowerment Səlahiyyətlərin genişləndirilməsi

The ability of individuals or Ayrı‐ayrı fərdlərin və ya icmanın güc,
community to do things for themselves yüksək bacarıq və qabiliyyət, özünə
gained by increased ability and inam, səmərəli təşkilatçılıq bacarığı
strength, skills, confidence, more sayəsində nəyə isə nail olmaq və
effective organisation and the qərarların qəbul olunmasında iştirak
opportunity to participate in decision‐ etmək.
making.
Enclave economies Anklav iqtisadiyyatlar

Developing countries which have İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş (çox
small pockets of economically zaman plantasiya və mədən fəaliyyəti
developed regions, often due to the ilə məşğul olan müstəmləkə və xarici
presence of colonial or foreign firms firmaların mövcudluğu səbəbindən)
engaged in plantation and mining bölgələrə malik olna inkişaf etməkdə
activities. The rest of the larger, olan ölkələr. Ölkənin daha iri sahəsi bir
outlying areas usually experience very qayda olaraq çox az tərəqqi ilə üzləşir.
little progress.
Environment Ətraf mühit

The complex set of physical, Fərd və ya orqanizmi əhatə edən və
geographic, biological, social, cultural nəticə etibarilə onun növ və xilas
and political conditions that surround olmasının mahiyyətini müəyyən edən
an individual or organism and that fiziki, coğrafi, bioloji, sosial, mədəni və
ultimately determines its form and siyasi şərtlər toplusu.
nature of its survival.
European Union Avropa Birliyi
175

The framework for economic and Avropanın 15 ölkəsi arasında iqtisadi
political co‐operation between 15 və siyasi əməkdaşlıq çərçivəsi: Isveç,
European countries: Austria, Belgium, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa,
Denmark, Finland, France, Germany, Almaniya, Yunanıstan, Irlandiya,
Greece, Ireland, Italy, Luxembourg, the Italiya, Lüksemburq, Niderland,
Netherlands, Portugal, Spain, Sweden Portuqaliya, Ispaniya, Isveçrə və
and the United Kingdom. The Birləşmiş Krallıq. Bu ittifaqa daxil olan
countries co‐operate on issues such as ölkələr ərtaf mühit, nəqliyyat və
the environment, transport, and məşğulluq, eləcə də iqtisadi siyasətlər
employment, as well as economic sahəsində əməkdaşlıq edirlər. 31 may
policies. On 31 May 2004, the EU will 2004‐cü il tarixindən etibarən Latviya,
expand to 25 countries, taking in Litva, Estoniya, Kipr, Malta, Çex
Latvia, Lithuania, Estonia, Cyprus, Respublikası, Slovakiya, Sloveniya,
Malta, the Czech Republic, Slovakia, Polşa və Macarıstan da daxil olmaqla
Slovenia, Poland and Hungary. Avropa Birliyinə daxil olan ölkələrin
sayı 25‐ə çatmışdır.
Exchange rate Mübadilə kursu

The rate at which central banks will Bir ölkənin valyutasının digəri ilə
exchange one country’s currency for mübadiləsi zamanı mərkəzi bankların
another. istifadə etdiyi məzənnə.
Exit strategy Çıxış strategiyası

A plan to continue a project after Kənardan maliyyələşdirmə bitdikdən
external funding has ended. sonra layihənin davam etdirilməsi
planı.
Export İxrac

To sell goods or services to a buyer Mal və xidmətlərin istehsalçı ölkənın
outside the country of production. hüdudlarından kənarda satışı.
Export processing zone (free trade İxrac zonası (azad ticarət zonası)
zone)
Şirkətlərin malları vergi ödəmədən
A designated area in which firms can idxal edə bildikləri ərazi, bir şərtlə ki,
import goods tax‐free, as long as the idxaldan daha çox ixrac əldə etmək
imports are used to make more üçün istifadə edilir.
176
exports.
Fair trade Ədalətli ticarət

A system guaranteeing equal and less Inkişaf etməkdə olan ölkələrdəki
exploitative dealings with producers in istehsalçılara bərabər və daha zəif
developing countries. istismarçı ticarət əlaqələrinə zəmanət
verən sistem.
Producers are offered stable prices for
their goods and long‐term business Istehsalçılara malları üçün sabit qiymət
relationships directly with farmer və fermer təsərrüfatları ilə
cooperatives, which avoids uzunmüddətli ticarət əlaqələri təklif
intermediaries or middlemen. Money edilir ki, bu da vasitəçi və dəllalların
is also paid to reinvest either in the iştirakının qarşısını alır. Daha geniş
business or social and environmental icma daxilində biznes və ya social və
schemes among the wider community. ətraf mühit layihələri üçün pul ayrılır.

The Fairtrade Foundation awards a Azad Ticarət Fondu azad ticarətin
consumer label, the FAIRTRADE beynəlxalq standartlarına uyğun gələn
Mark, to products which meet məhsulları istehlak nişanı
internationally recognised standards of (FAIRTRADE markası) ilə
fair trade. mükafatlandırır.
Fertility rate Fertillik əmsalı

The yearly number of children born Doğum üçün uyğun yaş həddinə malik
alive per 1000 women within the (15‐49) hər 1000 qadına düşən diri
childbearing age bracket (normally doğulmuş körpələrin illik sayı
between the ages of 15 and 49 years).
Financial capital Maliyyə kapitalı

The value of financial assets, such as Maliyyə aktivlərinin (nağd pul və ya
cash or shares. This is opposed to real səhmlər) dəyəri. Bu, tikililər və
assets such as buildings and capital avadanlıq kimi real aktivlərin əksini
equipment. təşkil edir.
Financial intermediary Maliyyə vasitəçisi

Any financial institution, public or Borc alanla borc götürənlər arasında
private, that serves to channel loanable maliyyə əlaqələri yaradan istənilən
177
funds from savers to borrowers. dövlət və ya özəl maliyyə təşkilatı. Bura
Examples include commercial banks, kommersiya bankları, əmanət bankları,
savings banks, Development Banks, inkişaf bankları və maliyyə şirkətləri
and finance companies. aiddir.
Financial liberalization Maliyyə liberallaşması

Eliminating the ways governments are Maliyyə bazarlarına dövlətin
able to intervene in financial markets. müdaxiləsi üsullarının qarşısının
alınması.
First World Birinci dünya

The now economically advanced Qərbi Avropa, Şimali Amerika,
capitalist countries of Western Europe, Avstraliya, Yeni Zellandiya və
North America, Australia, New Yaponiyanın iqtisadi cəhətdən son
Zealand and Japan. Also referred to as dərəcə inkişaf etmiş kapitalist ölkələri.
the developed countries or the North. Inkişaf etmiş ölkələr və ya Şimal
adlandırılır.
Fixed exchange rate Sabit/dəyişməz mübadilə kursu

The “pegging” of the value of one Bir valyutanın məzənnəsinin digəri ilə,
currency to another, usually that of an bir qayda olaraq Abş dolları kimi güclü
economic powerhouse such as the US valyuta ilə bağlanılması. Avro
dollar. Before the euro was established, dövriyyəyə buraxılmazdan öncə
countries within Europe had their Avropa ölkələri öz valyutalarını alman
currencies pegged to Germany’s markı ilə bağlamışdılar.
Deutschmark to prepare them for
monetary union.
Focus group Fokus qrupu

A method of collecting information for Fikir və mülahizələrin, rəy və təkliflərin
research and evaluation where, toplanması məqsədi ilə insanların bir
typically, a small group of people is araya gəldiyi kiçik qrupun iştirakı ilə
assembled for the purpose of obtaining tədqiqat və qiymətləndirmə üçün
perceptions or opinions, suggesting informasiyanın toplanması üsulu.
ideas, or recommending actions.
Foreign aid Xarici yardım
178

The international transfer of public Dövlət fondlarının borc və qrantlar
funds in the form of loans or grants. It şəklində beynəlxalq transferi. Bu proses
can be either directly from one ikitərəfli yardım əsasında bir dövlətdən
government to another as bilateral digərinə, və ya çoxtərəfli inkişaf
assistance, or indirectly through a təşkilatı (məs. Dünya Bankı) vasitəsilə
multilateral development agency like icra edilə bilər.
the World Bank.
Foreign direct investment Birbaşa xarici investisiya

The investment by a firm based in one Bir ölkədə yerləşən firmanın digər
country in production or other real ölkədə istehsala və ya real aktivlərə
assets in another country. A significant sərmayə qoyması. Bu, tədricən daha
feature of an increasingly globalised çox qloballaşan istisadi sistemin
economic system where multinational əhəmiyyətli xüsusiyyətidir – bu zaman
companies use foreign direct transmilli şirkətlər təbii sərvətlərin
investment to tap natural resources, istismarı, cəlbedici və ya
access lucrative or emerging markets, formalaşmaqda olan bazarlara daxil
and keep production costs down by olmaq və inkişaf etməkdə olan
accessing low‐wage labour in ölkələrdə ucuz işçü qüvvəsindən
developing countries. istifadə etməklə istehsal xərclərini
azaltmaq üçün xarici birbaşa
investisiyalardan istifadə edirlər.
Foreign exchange Xarici mübadilə

The system by which one currency is Bir ölkənin valyutasının digərinə
traded for another. It is needed for dəyişdirilməsi. Ölkələr üçün ümumi
international trade because countries valyuta olmadığından bu proses
do not share common currencies. as beynəlxalq ticarət zamanı, eləcə də
well as for making foreign debt xarici borcların ödənişində tələb
repayments. olunur.
Foreign reserves Xarici ehtiyatlar

The total value usually expressed in Ölkənin dollarla qiymətləndirilən
dollars of all gold and other reserves (ölçülən) qızıl və digər ehtiyatları. Bu
held by a country as a fund from ehtiyatlardan xarici ödənişlər üçün
which international payments can be istifadə edilə bilər.
179
made.
Free trade Azad ticarət

Trade which in theory is free of legal Hüquqi və digər məhdudiyyətlər, məs.
or other restrictions such as tariffs – tariff (idxal üçün təyin edilmiş məbləğ)
money charged to import goods ‐ or və ya fiziki kvota, məs. müəyyən
physical quotas, such as limits to the məhsulun ticarətinə qoyulmuş
amount of one type of product that can məhdudiyyətlərdən azad ticarət.
be traded.
Free trade area (trading bloc) Azad ticarət zonası (ticarət bloku)

A form of economic integration in Üzv dövlətlər arasında azad daxili
which there is free internal trade ticarətin mövcud olduğu iqtisadi
among member countries but each inteqrasiya. Lakin hər bir üzv dövlət
member is free to levy different üzv olmayan dövlətlərdən müxtəlif
external tariffs against non‐member xarici vergilər tuta bilər.
nations.
G‐7 G‐7

The group of seven major 7 aparıcı sənaye ölkəsindən ibarət qrup.
industrialized countries whose heads Bu ölkələrin rəhbərləri hər il iqtisadi və
of state meet annually in summit siyasi məsələlərini müzakirə etmək
meetings to discuss economic and məqsədi ilə bir araya gəlirlər. Bu
political issues. The seven are United ölkələrə ABŞ, Kanada, Yaponiya,
States, Canada, Japan, Britain, France, Britaniya, Fransa, Almaniya və Italiya
Germany, and Italy. daxildir.
G8 G8

Russia joined the G7 in 1997 to form 1997‐ci ildə Rusiya G7‐yə qoşulduqdan
the G8. The G8 meets annually to sonra G8 formalaşdı. G8‐ə daxil olan
discuss and syncrhonise their points of ölkələr hər il önəmli beynəlxalq iqtisadi
view on the major international və siyasi məsələlərlə bağlı fikir
economic and political issues. The mübadiləsi aparmaq üçün toplaşırlar.
statements published following the Nazirlər səviyyəsində görüşlər və
ministerial meetings and the annual dövlət və hökumət rəhbərlərinin illik
summit of Heads of State and sammitlərindən sonra hazırlanmış
Government reflect this solidarity and hesabatlar bu həmrəyliyi və üzv
180
may contain political and financial dövlətlərin götürdükləri siyasi və
commitments made by G8 members. maliyyə öhdəliklərini əks etdirir. G8
The G8 Summit is chaired by each of sammitinə növbə ilə bir üzv dövlətin
the member countries in turn. The nümayəndəsi sədrlik edir. 2005‐ci ildə
United Kingdom will host the G8 keçiriləcək sammitə sədrlik etmək
Summit in 2005. The European Union Birləşmiş Krallığın öhdəsinə
has observer status at G8 meetings and düşəcəkdir. Avropa Birliyi bu
is represented by the President of the görüşlərdə müşahidəçi statusuna
Commission as well as the Leader of malikdir və Komissiyanın prezidenti və
the country that holds the presidency ya Avropa Birliyinin prezidenti olan
of the European Union. ölkə rəhbəri tərəfindən təmsil edilir.
G10 G10

A group of ten countries, members of 10 ölkədən ibarət qrup. BVF üzvü olan
the IMF, that together with bu ölkələr Isveçrə ilə birlikdə BVF‐in
Switzerland agreed to make resources kvotalarından kənarda mümkün olan
available outside their IMF quotas. vəsaitlərin əldə edilməsi haqqında
Since 1963 the governors of the G10 razılığa gəlmişlər. 1963‐cü ildən
central banks have meet on the etibarən G 10‐a daxil olan ölkələrin
occasion of the bimonthly BIS mərkəzi banklarının rəhbərləri iki
meetings. aydan bir görüşlər keçirirlər.
G20 G20

An international forum of finance Avropa Birliyi və 19 ölkənin maliyyə
ministers and central bank governors nazirləri və mərkəzi banklarının
from 19 countries and the European rəhbərləri, eləcə də BVF və DB‐nin
Union, plus the IMF and World Bank. nümayəndələrinin beynəlxalq forumu.
Created in 1999 by the finance 1999‐cu ildə G‐7 ölkələrinin maliyyə
ministers of the G‐7, it meets annually nazirləri tərəfindən təşkil edilmiş bu
to discuss financial and economic forumun iştirakçıları sənaye cəhətdən
concerns among industrialised inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatının
economies and emerging markets. və yaranmaqda olan bazarların maliyyə
və iqtisadi ehtiyaclarını müzakirə
etmək məqsədi ilə hər il bir araya
gəlirlər.
G24 G24

181
A group of developing countries 1971‐ci ildə pul və inkişafın
established in 1971 with the aim of maliyyələşdirilməsi məsələlərində
taking positions on monetary and müəyyən mövqe əldə etmək məqsədi
development finance issues. ilə yaradılmış, inkişaf etməkdə olan
ölkələrdən ibarət qrup.
G77 G77

A coalition of developing countries 1964‐cü ildə BMT‐nin Ticarət və Inkişaf
within the United Nations, established üzrə Konfransının birinci sessiyasının
in 1964 at the end of the first session of sonunda yaradılmış, BMT‐yə daxil olan
UNCTAD, intended to articulate and inkişaf etməkdə olan ölkələrdən ibarət
promote the collective economic koalisiya. Üzv dövlətlərin birgə iqtisadi
interests of its members and enhance maraqlarını əlaqələndirmək və inkişaf
their negotiating capacity. Originally etdirmək, eləcə də onların mübadilə
with 77 members, it now has more. imkanlarını genişləndirmək məqsədi ilə
yaradılmışdır. 77 üzvlə fəaliyyətə
başlayan koalisiyanın sıralarına yeni
üzvlər qoşulmuşdur.
General Agreement on Tariffs and Ticarət və Ttariflər üzrə Ümumi
Trade (GATT) Razılıq (GATT)

An international body set up in 1947 to 1947‐ci ildə təsis edilmiş bu orqan
look into ways and means of reducing dünya bazarına çıxarılmış mal və
tariffs on internationally traded goods xidmətlərin tariflərinin azaldılması
and services. üçün yeni yollar və üsullar arayır.
Gender Gender

The sexual identity and relations of Cəmiyyət daxilində kişi və qadınlar
men and women in society. Gender arasında cinsi özünüdərk və digər
relations often change in response to münasibətlər. Gender əlaqələri
altering circumstances. This contrasts şəraitdən asılı olaraq dəyişir ki, bu da
with sex which identifies the biological qadın və kişilər arasında dəyişməz olan
difference between women and men bioloji fərqi əks etdirən cins anlayışı ilə
and does not alter over time. təzad təşkil edir.
Gender analysis Genderin təhlili

The systematic way of looking at the Inkişafın kişi və qadınlara müxtəlif
182
different impacts of development on təsirini öyrənən metodik üsul. Bura
women and men. This includes cinsi əmək bölgüsü, onların əməyi üçün
looking at sexual division of labour, tələb olunan töhfələrə kişi və qadınların
the access and control men and women nəzarəti və istifadə imkanları və
have over inputs required for their əməyin bəhrəsi. Prosesdə sinif, irq,
labour, and the benefits of their labour. etnik mənşə və digər faktorların
It also takes account of how factors of genderlə qarşılıqlı əlaqəsi nəzərə alınır.
class, race, ethnicity or other factors
interact with gender to produce
discriminatory results.
Gender Empowerment Measure Gender səlahiyyətlərinin
(GEM) genişləndirilməsi tədbirləri

A measure of gender inequality, in Iqtisadi və siyasi şərtlər daxilində
economic and political terms. It has gender bərabərsizliyinin müəyyən
two dimensions: economic edilməsi. Bu, iki istiqamətdə aparılır:
participation and decision making – iqtisadi iştirak və qərar qəbul edilməsi
measured by the percentage of female – qadın inzibatçı və rəhbərlərin, eləcə
administrators and managers, and də mütəxəssis və ixtisaslı işçilərin faizi
professional and technical workers; və siyasi iştirak və qərar qəbul edilməsi
and political participation and decision – qadınların parlamentdə sayı
making – measured by the percentage
of seats in parliament held by women.
Gender equality Gender bərabərliyi

Gender equality occurs when women Kişi və qadınların sosial cəhətdən
and men have equal access to socially dəyərli mal və resurslardan bərabər
valued goods and resources. surətdə istifadəsi zamanı gender
bərabərliyi təmin edilir.
Gender equity Gender tarazlığı

The fair treatment for women and Müvafiq ehtiyacları ilə əlaqədar kişi və
men, according to their respective qadınlara ədalətli münasibət.
needs. A gender equity goal often Qadınların tarix boyu üzləşdiyi sosial
requires built‐in measures to maneələrin əvəzini ödəmək məqsədi ilə
compensate for the historical and xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsi
social disadvantages of women. tələb olunur.
183
Gender gap Gender fərqi

The gap between men and women in Informasiya və təhsil, məşğulluq,
terms of how they benefit from access səhiyyə və digər bu kimi xidmətlərdən
to information and resources including faydalanmada kişi və qadınlar arasında
education, employment, health care, mövcüd olan fərq.
and services.
Gender mainstreaming Genderin bütün sahələrə tətbiq
edilməsi
The process of integrating a
commitment to equality between men Kişi və qadınlar arasında bərabərliyin
and women into an organisation’s təmin edilməsi ilə əlaqədar götürülmüş
strategy, policies and operations by öhdəliyin təşkilatın strategiya, siyasət
assessing the implications for women və fəaliyyətinə (kişi və qadınların
and men of any planned action, planlaşdırılmış fəaliyyətə cəlb edilməsi)
including legislation. və qanunvericiliyə daxil edilməsi.

It ensures that both women’s and Bununla da bütün fəaliyyətlərin
men’s concerns and experiences are tərtibat, icra, monitorinq və
taken into account in the design, qiymətləndirilməsi prosesində kişi və
implementation, monitoring and qadınların maraq və təcrübələrinin
evaluation of all activities. The aim is nəzərə alınması təmin edilir. Əsas
to develop interventions that overcome məqsəd həyat səviyyəsini
barriers preventing men and women yaxşılaşdırmaq üçün tələb olunan
from having equal access to the resurs və xidmətlərdən kişi və
resources and services they need to qadınların bərabər istifadəsinə əngəl
improve their livelihoods. törədən maneələrin aradan
qaldırılmasına kömək edən
müdaxilələrin inkişaf etdirilməsindən
ibarətdir.
Gender‐related Development Index Genderlə bağlı Inkişaf Indeksi
(GDI)
İnsan İnkişafı İndeksində olduğu kimi
A measure using the same variables as eyni əyrilərdən istifadə edən ölçü, bir
the Human Development Index except istisna ilə ki, Gİİ hər bir ölkənin
that the GDI adjusts for the average üzünömürlülük, savadlılıq, gəlir
achievement of each country in life səviyyəsindəki orta nailiyyətlərinə
expectancy, literacy and income to take korreksiya olunur..
184
account of the disparity in
achievement between men and
women.
Goal Məqsəd

A focus of accomplishment supported Həyata keçiriləsi məqsədlər silsiləsi ilə
by a series of objectives needed to müşayiət olunan icra
realise it.
Global public good Qlobal ictimai fayda

Something with universal benefits Hamısı olmasa da bir çox ölkə, əhali
across several if not all countries, and qrupları və indiki və gələcək nəsillərin
population groups and benefiting both faydalana biləcəyi nəsnə.
current and future generations.
Globalisation Qloballaşma

The term used to describe the Texnoloji dəyişikliklər (məlumat və
increasing pace of interconnectedness malların daha sürətlə ötürülməsi və
which has occurred as a result of bütün dünyada mal, xidmət və kapital
technological changes – enabled bazarlarının artan inteqrasiyası)
information and goods to travel faster nəticəsində artan qarşılıqlı əlaqələri
and the increasing world‐wide ifadə edir.
integration of markets for goods,
services and capital.

Other effects of globalisation include Qloballaşmanın digər xüsusiyyətləri də
an increased role for large translational daxil olmaqla transmilli
corporations (TNCs) in the world korporasiyaların dünya
economy and increased intervention iqtisadiyyatında rolu və Dünya Ticarət
into domestic policies and affairs by Təşkilatı (DTT), Beynəlxalq Valyuta
international institutions such as the Fondu (BVF) və Dünya Bankı (DB) kimi
WTO, IMF and World Bank. Among beynəlxalq təşkilatların ölkələrin daxili
developing countries, the term siyasət və işlərinə müdaxiləsindən
sometimes refers to the domination of ibarətdir.
world economic affairs, commerce, and
culture by the United States and other
developed countries.
185
Genetically modified organism Genetik üsulla dəyişdirilmiş
(GMO) orqanizmlər

Plants or animals whose genetic Genetik quruluşu gen mühəndisliyinin
makeup has been determined or köməyi ilə müəyyən olunan və ya
altered by genetic engineering. dəyişdirilən bitki və ya heyvanlar.
Grant Qrant

A financial assistance mechanism Təsdiqlənmiş fəaliyyətlərin icrası üçün
where by money and/or direct ayrılmış pul və/və ya birbaşa yardımın
assistance is provided to carry out təqdim edildiyi maliyyə yardımı
approved activities. mexanizmi.
Grass roots Qras ruts (Ot kökləri)

Individuals or society at a local level. Yerli səviyyədə şəxslər və ya cəmiyyət
Gross Domestic Product (GDP) Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM)

Measures the total final outputs of Ölkə iqtisadiyyatı tərəfindən, yəni
goods and services produced by the ölkənin ərazisi daxilində, istehsal
country’s economy, i.e. within the edilmiş mal və xidmətlərin ümumi
country’s territory. istehsal göstəriciləri
Gross National Product (GNP) / Gross Ümumi Milli Məhsul (ÜMM)/Ümumi
National Income (GNI) Milli Gəlir (ÜMG)

The value of a countryʹs final output of Ölkənin illik mal və xidmətlərinin son
goods and services in a year. This dəyəri. Bura başqa ölkələrdən əldə
includes income received from other edilmiş gəlirlər də daxildir. ÜMM
countries. The value of GNP is əsasən ölkə əhalisinin gəlirlərinin
fundamentally calculated by totalling toplanması ilə müəyyən edilir.
the income of a country’s population.
GNP per capita Adambaşına ÜMM

The average income of a countryʹs Ölkə vətəndaşlarının orta gəliri. Bu,
citizens calculated by taking a ölkənin mal və xidmətlərinin illik son
countryʹs final output of goods and istehsal göstəricisinin əhalinin sayına
services in a year (its GNP) and bölünməsi ilə hesablanır.
186
dividing it by its population.
Green Revolution Yaşıl Inqilab

The term used to explain the Bu termin 60‐cı illərdə əsasən buğda,
development and adoption in the qarğıdalı və düyü sortlarının geniş
1960s of high yield hybrid varieties of çeşidlərinin yaranması və yayılmasını
cereals, notably wheat, corn and rice. izah edir. Bu təcrübə əsasən inkişaf
The practice was often adopted in etməkdə olan ölkələrdə tətbiq olunur.
developing countries.
Heavily Indebted Poor Countries İri borcları olan yoxsul ölkələr (HİPC)
(HIPC)
Inkişafa yardım məqsədi ilə borcların
The name given to those poor bağışlanması təşəbbüsü ilə digər
countries with large unsustainable ölkələrdən külli miqdarda borc almış
debts, the target of initiatives to forgive kasıb ölkələrə verilən ad. Bu, iqtisadi və
debt as a means of assisting sosial islahatlar həyata keçirən kasıb
development. The HIPC Initiative is an ölkələrin digər ölkələrdən aldıqları
IMF/World Bank initiative designed to borcların müəyyən səviyyəyədək
reduce debts to sustainable levels for azaldılması məqsədi ilə BVF/DB
poor countries that pursue economic tərəfindən irəli sürülmüş təşəbbüsdür.
and social policy reforms.
High‐income country Yüksək Gəlirli Ölkə

A country having a Gross National 1999‐cu ildə adambaşına Ümumi Milli
Income (GNI) per capita equivalent to Gəliri 9,266 ABŞ$ olan ölkə. Yüksək
$9,266 or more in 1999. Most of the 50 gəlirli 50 ölkənin əksəriyyəti sənayenin
high‐income countries in the world inkişaf etdiyi iqtisadiyyata malikdir.
have an industrialised economy. Their Onların ümumi əhalisinin sayı 0.9
combined population is about 0.9 milyard təşkil edir ki, bu da dünya
billion, less than one‐sixth f the world’s əhalisinin 1/6‐dən bir qədər az
population. deməkdir.
Human capital Insan Kapitalı

People and their ability to be Insanlar və onların iqtisadi fəallığı.
economically productive. Education, Təhsil, təlim və səhiyyə xidmətləri
training, and health care can help insan kapitalının artırılmasına kömək
increase human capital. edə bilər.
187
HIV (Human Immunodeficiency HIV (Insan Immunçatışmazlığı
Virus) Virusu)

The virus, first identified in 1984, that Ilk dəfə olaraq 1984‐cü ildə aşkar
weakens the immune system and edilmiş bu virus insanın immun
ultimately leads to Aids. Several sistemini zəiflədərək AIDS‐lə
regions of the world have been hit by nəticələnir. Dünyanın bir sıra
high rates of HIV, particularly regionlarında, xüsusilə də Cənubi
Southern Africa. The HIV virus is most Afrikada HIV virusu geniş miqyasda
commonly transmitted by unprotected yayılmışdır. Bu virus əsasən cinsi yolla
sexual activity. However in some parts ötürülür. Lakin bir sıra ölkələrdə, məs.
of the world, for example China, it is Çində buna səsbəb qan köçürmələri
predominantly caused by olmuşdur. Narkotik maddələrdən sui‐
contaminated blood transfusions. Drug istifadə, xüsusilə də infeksiya daşıyıcısı
abuse also causes the spread of HIV olan iynələrdən istifadə də bu virusun
through contaminated needles. yayılmasına səbəb olur. HIV virusu
HIVcan also be passed on from mother anadan uşağa da ötürülə bilər.
to child.
Human Development Index Insan Inkişafı Indeksi (İİİ)

A yearly assessment produced by the Həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması
United Nations Development istiqamətində dövlətlərin əldə etdiyi
Programme (UNDP) on the progress nailiyyətlərin qiymətləndirilməsi
made by nations in improving living məqsədilə BMT Inkişaf Proqramı
standards. (BMTIP) tərəfindən aparılan illik
hesabat.
The Human Development Index Insan Inkişafı Indeksi insan inkişafının
assesses a countryʹs average üç başlıca aspektini qiymətləndirir:
achievements in three basic aspects of üzünömürlülük, bilik – yaşlı əhali
human development: longevity (life arasında savadlılıq səviyyəsi və
expectancy), knowledge – measured ümumilikdə ibtidai, orta və ali təhsil ‐
by a combination of the adult literacy və adambaşına ÜDM nəzərə alınmaqla
rate and the combined primary, mövcüd yaşayış standartları. İİİ
secondary, and tertiary enrolment insanlar və onların potensialının
rates ‐ and a decent standard of living iqtisadi artımın deyil, bütövlükdə
using GDP per person. The HDI was ölkənin inkişafının qiymətləndirilməsi
created to place people and their üçün başlıca meyar kimi qəbul edilməsi
capabilities as the ultimate criteria for məqsədi ilə yaradılmışdır.
assessing the development of a
188
country, rather than economic growth.
Human Poverty Index 1 (HPI1) Insan Yoxsulluğu Indeksi 1 (İYİ‐I)

A Human Poverty Index for Insan inkişafı indeksində olduğu kimi
developing countries which measures burada da üç aspekt əsas götürülür:
deprivations in the same three aspects üzünömürlülük, bilik və yaşayış
used by the Human Development standartları.
Index (HDI): longevity, knowledge Uzunömürlülükdə kəsir 4‐ yaşınadək
and a decent standard of living. yaşayacağına ümid edilməyən yeni
Deprivations in longevity are doğulanların faizi, bilikdə kəsir‐
measured by the percentage of savadsız yaşlı əhali faizi, yaşayış
newborns not expected to survive to standartlarında kəsir – təmiz sudan
age 40; deprivations in knowledge by istifadə etmək imkanı olmayan insanlar
the percentage of adults who are və beş yaşdan aşağı uşaqlar arasında
illiterate; and deprivations in a decent çəki azlığı olan uşaqların faizi ilə
standard of living by the percentage of müəyyən edilir.
people not using improved water
sources and the percentage of children
below the age of five who are
underweight.

A Human Poverty Index 2 (HPI‐2) also Insan Yoxsulluğu Indeksi 2 də
exists which also takes into account mövcuddur ki, o, da sosial
social exclusion. This is measured by inteqrasiyanı nəzərə alr. Bu,
the rate of long‐term (12 months or üzünmüddətli (12 ay və daha artıq)
more) unemployment. işsizliklə müəyyən edilir.
Human rights Insan haqları

The rights people are entitled to Vətəndaşlığından, milliyətindən,
simply because they are human beings, irqindən, etnik mənsubiyyətindən,
irrespective of their citizenship, dilindən cinsindən, seksual
nationality, race, ethnicity, language, təmayülündən və ya bacarıqlarından
sex, sexuality, or abilities. Human asılı olmayaraq insanların, məhz insan
rights have been enshrined under the olduqları üçün malik olduqları
various human rights treaties, most hüquqlar. Insan haqları müxtəlif
notably the Universal Declaration of sazişlərdə, xüsusilə də 1948‐ci ildə BMT
Human Rights, passed by the United Baş Assambleyası tərəfindən qəbul
Nations General Assembly in1948. olunmuş Insan Haqları haqqında
189
Bəyannamədə öz əksini tapmışdır.
Humanitarian assistance Humanitar yardım

Programmes conducted to relieve or Təbiət və ya insanların üzləşə bildiyi
reduce the results of natural or human fəlakətləri (xəstəlik və ya aclıq)
induced disasters such as disease or azaltmaq və ya qarşısını almaq məqsədi
hunger. Humanitarian assistance is ilə icra edilən proqramlar. Humanitar
provided by governments, agencies or yardım hökumətlər, təşkilatlar və ya
NGOs. QHT‐lər tərəfindən göstərilir.

Hybrid seeds Hibrid cinslər

Seeds produced by cross breeding Müxtəlif bitki və ya heyvan növlərinin
plants or crops of different species. cütləşməsindən əldə edilmiş cins.
Immigration İmmiqrasiya

The migration of people into a country. Insanların yaşamaq üçün digər bir
ölkəyə miqrasiyası
Impact Təsir

The extent to which a program or Proqram və ya layihənin etdiyi uzun
project has made a long‐term change. müddətli dəyişiklik
Implementation Icra

The individual steps taken when Konkret məqsədə nail olunması
attempting to reach a specific goal. The istiqamətində atılmış ayrı‐ayrı
implementation phase occurs after addımlar. Icra mərhələsi məqsədlər
goals have been set and a strategy has müəyyən edildikdən və strategiya
been agreed upon. razılaşdırıldıqdan sonra başlanır.
Import Idxal

To bring in and/or buy goods and Digər bir ölkədən mallar və xidmətlər
services from another country. gətirmək və/və ya satın almaq.
Import substitution İdxalın əvəzlənməsi
190

A deliberate effort to replace major Yerli sənaye sahələrinin yaranmasını və
consumer imports by promoting the formalaşmasını təşviq etməklə əsas
emergence and expansion of domestic istehlak mallarının idxalını yerli
industries. These may include textiles, mallarla əvəzləməyə yönəldilmiş
shoes and household appliances. It məqsədli fəaliyyət. Bura toxuculuq,
requires the imposition of protective ayaqqabı və məişət avadanlığı daxil ola
tariffs and quotas to get the new bilər. Yeni sənaye sahələrinin fəaliyyətə
industry started. başlaması üçün müdafiəediri tariflərin
və kvotaların tətbiqi tələb olunur.
Index of Sustainable Economic Davamlı Iqtisadi Rifah Indeksi
Welfare (ISEW)
Dövlətlərin iqtisadi və sosial
A method for estimating the economic tərəqqisinin qiymətləndirilməsi üçün
and social progress of nations which ÜMM‐ə alternativ olaraq yaradılmış
has been created as an alternative to metod. Bura ÜMM‐ə daxil olmayan bir
GNP. It looks at a range of issues sıra məsələlər ‐ gəlir bərabərsizliyi,
ignored by GNP such as income ətraf mühitə vurulan ziyan və təbii
inequality, environmental damage and ehtiyatların tükənməsi daxildir.
depletion of environmental assets.

Indicators are the specific numerical Göstəricilər ölkədə həyatın keyfiyyətini
measures of the quality of life in a xarakterizə edən səciyyəvi rəqəmli
country. They are used to illustrate vahidlərdir. Bu rəqəmlər iqtisadi, sosial
progress of a country in meeting a və ətraf mühit məqsədlərinə nail
range of economic, social, and olunması istiqamətində ölkənin əldə
environmental goals. etdiyi tərəqqini əks etdirir.
Industrial waste Sənaye tullantısı

Material that is left over from a Bu, istehsal prosesində artıq qalan
manufacturing process. It may be materialdır. Bu material emal
harmful and cause pollution of if not edilmədikdə və ya utilizasiya
treated and/or disposed of properly. olunmaqdıqda təhlükəli ola bilər və ya
çirklənməyə səbəb ola bilər.
Industrialisation Sənayeləşdirmə

191
The process of building up a country’s Ölkənin xam malları emal etmək və
capacity to process raw materials and istehlak və əlavə istehsal üçün mallar
to manufacture goods for consumption istehsal etmək üçün potensialının
or further production. yaradılması prosesi.
Infant mortality Uşaq ölümü

The number of deaths among children Il ərzində 0 – 12 yaşlı uşaqlar arasında
aged 0 – 12 months per 1000 live births ölüm əmsalı (hər 1000 nəfər diri
in a given year. doğulmuş uşağa düşən )
Inflation Inflyasiya

Inflation is a persistent increase in the Insanların mallar və xidmətlər üçün
prices people pay for goods and ödədəkləri qiymətlərin davamlı artımı
services, or a continued fall in the və ya pulun dəyərinin düşməsi. Bu,
value of money. This is due either to müəyyən məhsula tələbatın çox yüksək
more people wanting products than olması və ya istehsalın maya dəyərinin
are available or a rise in the cost of artımı ilə bağlıdır.
production.
Informal economy Qeyri‐rəsmi iqtisadiyyat

The exchange of goods and services Hökumətə təqdim edilmiş rəqəmlərdə
not accurately recorded in government dəqiqliklə qeyd edilməmiş mal və
figures and accounting. The informal xidmətlərin mübadiləsi. Əsasən vergi
economy, which is generally untaxed, ödənilməyən qeyri‐rəsmi iqtisadiyyata
commonly includes goods and services uşaq və yaşlılara gündəlik baxım,
including day care, tutoring, or black məktəbdənkənar məşğələlər və ya qara
market exchanges. bazar mübadilələri daxildir.
Informal sector Qeyri‐rəsmi sektor

Those businesses or workers operating Aşağı mütəşəkkillik səviyyəsində və ya
at a low level of organisation and on a kiçik miqyasda fəaliyyət göstərən
small scale. Casual employment is müəssisə və ya işçilər. Bu zaman bir çox
most often used, and often based on hallarda təsadüfi məşğulluqdan istifadə
personal and social relations rather edilir və müqavilədən çox şəxsi və
than contracts. sosial əlaqələrə əsaslanır.
Qeyri‐rəsmi sektora daxil olan
Informal sector Enterprises typically müəssisələr tipik olaraq “ailə
192
possess the characteristics of müəssisələri” xüsusiyyətinə malikdir.
ʺhousehold enterprisesʺ. The sector Inkişaf etməkdə olan ölkələrdə şəhərdə
provides a major source of urban məşğulluq və iqtisadi fəallıq bu sektor
employment and economic activity in hesabına təmin edilir.
developing countries.
Information Communication Informasiya Kommunikasiya
Technology Texnologiyaları

Technology used to handle İnformasiya və kommunikasiyanın
information and aid communication, idarə edilməsi üçün istifadə edilən
including mobile phones and the texnologiya (mobil telefonlar və
internet. internet də daxil olmaqla)
Intellectual property Əqli mülkiyyət

Products of the mind, such as Beynin məhsulu – ixtiralar, incəsənət,
inventions, works of art, music, musiqi, bədii əsərlər, filmlər və s.
writing, film, etc.
Intellectual property rights Əqli mülkiyyət haqları

The right to control and derive the Bir kəsin yaradıcılığının məhsulu,
benefits from something one has ixtirası, kəşfindən faydalanmaq və ona
invented, discovered, or created. nəzarət etmək hüququ.
Interdependence Qarşılıqlı asılılıq

In international affairs, this means the Beynəlxalq məsələlərdə bu, bir dövlətin
situation in which one nation’s welfare rifahının digər bir dövlətin qəbul etdiyi
depends to varying degrees on the qərar və siyasətlərdən (və ya əksinə)
decisions and policies of another asılılıq dərəcəsi ilə izah edilir. Təbiətdə
nation and vice versa. In nature it is isə hər şeyin bir‐biri ilə bağlılığını, yəni
the concept that everything is heç bir canlının digər bitki və
connected to everything else, and heyvanlar, eləcə də günəş, yer səthi, su
cannot survive without the help of və hava kimi amillər olmadan yaşaya
other plants, animals and factors such bilmədiyini sübut edən konsepsiyadır.
as sun, soil, water and air.
International Development Beynəlxalq Inkişaf Təşkilatı
Organisation
193
Bütün dünyanı narahat edən
Organisations established by two or problemlərin həlli istiqamətində birgə
more countries to work together on fəaliyyət döstərmək məqsədi ilə iki və
problems that affect the world. They daha artıq ölkə tərəfindən yaradılmış
are set up in a manner that extends təşkilatlar. Bu qurumların fəaliyyəti bir
beyond the borders of one country and ölkənin sərhədlərini aşan tərzdə
the work they do reaches people in yaradılır və bir sıra ölkələrin əhalisini
many countries. əhatə edir.
International poverty line Beynəlxalq yoxsulluq həddi

An arbitrary international real income Dünya əhalisinin yalnız dolanmaq
measure, usually expressed in constant səviyyəsində yaşayan hissəsini (yəni bu
dollars used as a basis for estimating həddən aşağı səviyyədə yaşayan
the proportion of the world’s hissəsini) müəyyənləşdirmək üçün əsas
population that exist at bare levels of kimi istifadə olunan və konstant
subsistence i.e. those whose incomes dollarla ifadə olunan real gəlirin
fall below this line. ölçülməsi üçün beynəlxalq vahid.
*bax yoxsulluq həddi
*See poverty line
Invisible hand Görünməz əl

A term which has its origins in Adam Ilk dəfə Adam Smitin 1776‐cı ildə nəşr
Smith’s famous book Wealth of edilmiş məşhur “Millətlərin Sərvəti”
Nations, published in 1776. Smith’s kitabında işlədilmişdir. Smitə görə, hər
theory was that were everyone to kəs yalnız öz şəxsi marağını güdərsə, o
pursue only their own interest society zaman cəmiyyətin həyat şəraiti
would automatically be better off. yaxşılaşacaq.

Invisible trade Gizli ticarət

Trade which does not involve the Malların birbaşa satışı ilə deyil,
direct sale of material goods but xidmətlərdən (nəqliyyat, turizm, bank
includes services such as transport, işi, sığorta), həmçinin gəlir və
tourism, banking and insurance as well dividentlərdən ibarət ticarət.
as income from interest and dividends.
Keynesian model Keyns modeli

194
A model developed by John Maynard Iqtisadi tənəzzülün və həmin dövr
Keynes in the early 1930s to explain üçün işsizlik səbəbini izah etmək
the cause of economic depression, and məqsədi ilə 1930‐cu illərin əvvəllərində
hence the unemployment of that Con Maynard Keyns tərəfindən irəli
period. The model states that sürülmüş model. Bu modelə əsasən
unemployment is caused when people işsizliyin səbəbi insanların ehtiyac
are unable to afford all the goods and duyduqları mal və xidmətləri özünə
services they need. This means that rəva görə bilməməsidir. Bu, o deməkdir
company profits fall, meaning they can ki, şirkətin mənfəəti aşağı düşür, və
afford to pay fewer workers. As a şirkət daha az işçiyə pul ödəmək
result the economy goes into recession. iqtidarında olur. Nəticədə isə
Keynes suggested governments spend iqtisadiyyat böhran vəziyyətinə düşür.
money – for example in the public O zaman Keyns təklif edir ki,
sector ‐ to activate underused hökumətlər pulu misal üçün dövlət
resources and therefore create jobs. sektorunda tam istifadə edilməmiş
resurslara sərf etsinlər və bununla da
yeni iş yerlərinin açılmasına nail
olsunlar.
Knowledge‐based society Biliyə əsaslanan cəmiyyət

A concept used more in a political, Bu anlayışdan akademik sahədən çox
policy‐making context than in an siyasi və siyasətin formalaşdırılması
academic one and refers to a given kimi sahələrdə istifadə edilir və yeni
society/economy with the ability to bilik yaratmaq və əldə etmək, eləcə də
generate and capture new knowledge informasiya, bilik, məlumat və
and to access, absorb, share and rabitədən səmərəli istifadə etmək
efficiently use information, knowledge, bacarığı ilə müəyyən
data, and communication. cəmiyyətə/iqtisadiyyata şamil edilir.
Landless labourers Torpaqsız işçilər

Those in the developing world, mainly Inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kiçik
small‐scale or subsistence farmers, həcmli və təbii təsərrüfatla məşğul olan
who are effectively without land. In torpaqsız fermerlər. Bir çox ölkələrdə
some countries this can be as much as kənd əhalisinin 70%‐ə qədəri bu
70% of the rural population. vəziyyətdədir.
Least developed countries (LDCs) Ən zəif inkişaf etmiş ölkələr

195
A country classification designated by Adambaşına ÜDM səviyyəsi, zəif insan
the UN based on criteria of low per resurları (üzünömürlülük və kalori
capita GDP, weak human resources qəbulu) və zəif iqtisadi inkişafa (mal
such as life expectancy and calorie ixracı, zəif istehsal) əsasən BMT
intake, and a low level of economic tərəfindən aparılan təsnifat. 2002‐ci
diversification (commodity exporting, ildə aparılmış hesablamalara əsasən ən
low manufacturing base). As of 2002 zəif inkişaf etmiş ölkələrin sayı 49‐a
there are 49 LDCs. bərabərdir.
Life expectancy at birth Döğum zamanı gözlənilən ömür
uzunluğu
Indicates the number of years newborn
children will be expected to live if Yeni doğulmuş körpənin onun
subject to the mortality risks prevailing duğulduğu zamanda mövcud olan
for the cross section of the population xəstəlik risklərinə məruz qalacağı halda
at the time of their birth. yaşaya biləcəyi illəri göstərir.
Literacy Savadlılıq

The ability to read and write. Oxumaq və yazmaq bacarığı.
Literacy rate Savadlılıq səviyyəsi

The percentage of a given population Oxuyub‐yazmağı bacaran əhalinin
able to read and write. Literacy rates faizi. Savadlılıq dərəcəsi çox vaxt
are often used as one of the many ölkənin inkişaf vəsiyyətini müəyyən
social indicators of the state of edən sosial göstəricilərdən biri hesab
development within a country. edilir.
Low‐income country Aşağı gəlirli ölkə

A country having a Gross National 1999‐cu ilin hesablamalarına görə
Income (GNI) per capita equivalent to adambaşına Ümumi Milli Gəliri 755$‐a
$755 or less in 1999 and where many bərabər və ya daha aşağı olan və
people cannot meet their basic needs. əhalisinin böyük əksəriyyətinin öz
There are currently about 64 low‐ başlıca ehtiyaclarını ödəyə bilmədiyi
income countries with a combined ölkələr. Hal‐hazırda əhalisinin sayı 2,4
population of more than 2.4 billion. milyard təşkil edən 64‐ə yaxın gəlir
səviyyəsi aşağı olan ölkə vardır.
Macro‐economics Makroiqtisadiyyat
196

The study of economics in terms of Iqtisadi artım, inflyasiya və işsizlik,
whole systems, dealing with economic eləcə də bu məsələlərlə əlaqədar milli
growth, inflation and unemployment iqtisadi siyasətlər daxil olmaqla
and with national economic policies iqtisadiyyatın sistem şəklində
relating to these issues. öyrənilməsi.
Malnutrition Qeyri‐kafi qidalanma

Not having enough nourishing food İnsan inkişafını dəstəkləmək üçün
with the adequate amounts of protein, zəruri olan zülal, vitamin, minerallarla
vitamins, minerals, calories, etc. to zəngin yüksək kalori ehtiyatına malik
support human growth and ərzaqdan istifadə etməmək.
development.
Market economy Bazar iqtisadiyyatı

An economy in which most goods and Dövlət sektoruna nisbətən özəl
services are produced by the private sektorun istehsalı olan mal və
sector rather than the public sector and xidmətlərin üstünlük təşkil etdiyi
in which prices of goods and services iqtisadiyyat. Burada mal və xidmətlərin
adjust according to the forces of supply qiymətləri tələb və təklifə müvafiq
and demand. olaraq tənzimlənir.
Maternal mortality Ana ölümü

Death occurring during or within 42 Hamiləliklə bağlı səbəblər üzündən
days of a pregnancy from causes hamiləliyin 42 günü ərzində baş verən
related to pregnancy. The maternal ölüm halı. Ana ölümü əmsalı hər
mortality rate is the number of women 100.000 qadına düşən doguş zamanı
who die as a result of childbearing in a tələf olmuş qadınların sayıdır.
given year per 100,000 births.
Mass production Kütləvi istehsal

Large‐scale production of goods or Əsasən mexanikləşdirmə,
services achieved primarily through ixtisaslaşdırma və əmək bölgüsü
mechanisation, specialisation and the nəticəsində əldə eidlmiş iri‐miqyaslı
division of labour. mal və xidmətlər istehsalı.
Micro‐economics Mikroiqtisadiyyat
197

The study of individual parts of the Iqtisadiyyatın ayri‐ayri sahələrinin, ev
economy, the household and the firm. təsərrüfatlarının və müəssisələrin
It involves looking at how prices are öyrənilməsi. Bura həmçinin qiymətlərin
determined and how prices determine əmələ gəlməsi və qiymətlərin mal və
the production, distribution and use of xidmətlərin istehsalı, satışı və
goods and services. istifadəsini necə müəyyənləşdirməsi
daxildir.
Microcredit Mikrokredit

Small loans, usually under $5,000, to Yoxşulluqdan yaxa qurtarmaq üçün
individuals – most often the rural poor fərdi şəxslərə ‐əsasən kasıb kəndlilərə ‐
‐ to allow them to escape the poverty verilən kiçik məbləğdə (5.000 $‐dan
trap. The aim is to help them start aşağı) borc. Əsas məqsəd onların kiçik
small businesses or sustain self‐ biznesə başlamalarına və ya fərdi
employment. təsərrüfatlarını idarə etməyə köməkdən
ibarətdir.
Migrant labour Mühacir əməyi

Casual and usually unskilled workers Müvəqqəti və ya mövsümi şərtlər
who move systematically from one daxilində öz xidmətlərini təklif edən,
place to another offering their services daim bir yerdən başqa yerə köçən,
on a temporary, often seasonal basis. daimi iş yeri olmayan ixtisassız fəhlə.
Migration Miqrasiya

The permanent relocation of people Əhalinin bir ölkəni tərk edib digərində
from one country to another. See daimi yerləşməsi. Emiqrasiya və
emigration and immigration. İmmiqrasiya anlayışlarına bax.
Milestone Əsas hadisə

A significant point of achievement or Məqsədə nail olunması istiqamətində
development, which describes tərəqqini əks etdirən, nailiyyət və ya
progress toward a goal. inkişafın mühüm məqamı.
Millennium Declaration Minillik Bəyannaməsi

The declaration, agreed and adopted 2000‐ci ilin sentyabrında keçirilmiş
198
by 189 countries at the UN Millennium BMT‐nin Minillik Sammitində 189 ölkə
Summit in September 2000, provided tərəfindən qəbul və təsdiq edilmiş və
the basis for the Millennium Minilliyin Inkişaf Məqsədləri (MIM)
Development Goals (MDGs). üçün baza yaradan bəyannamə.
Millennium Development Goals Minilliyin Inkişaf Məqsədləri (MIM)
(MDGs)
2000‐ci ilin sentyabrında keçirilmiş
A set of eight goals, together with BMT‐nin Minillik Sammitində 189 ölkə
specific, quantifiable and time bound tərəfindən qəbul və təsdiq edilmiş
targets, that were agreed and adopted konkret, kəmiyyət göstəriciləri ilə
by 189 countries at the UN Millennium ölçülə bilən və müəyyən zaman
Summit in September 2000. The MDGs çərçivəsi üçün nəzərdə tutulmuş
involve a shared commitment to hədəflər və 8 məqsəd. MIM‐lərə, 2015‐
reduce poverty, hunger, disease, ci ilədək və ya daha tez müddət
illiteracy, environmental degradation ərzində nail olunması nəzərdə tutulan
and discrimination against women and yoxsulluq və aclığın azaldılması,
ensure human development and xəstəlik, savadsızlıq, ətraf mühitin
economic progress in all countries by çirklənməsi və qadınlara qarşı ayrı‐
2015 or sooner. seçkiliyin aradan qaldırılması və bütün
ölkələrdə insan inkişafı və iqtisadi
tərəqqinin təmin edilməsi
istiqamətində götürülmüş birgə
öhdəliklər daxildir.
Mission statement Missiyanın bəyanı

A statement that seeks define an Təşkilatın mövcudluğunun əsas
organisationʹs basic reason for being. A səbəbini müəyyənləşdirən bəyanat.
mission statement is not defined in Missiyanın bəyanı məqsədlərin və ya
expressions of goals or objectives; hədəflərin ifadə olunmasından ibarət
rather it reflects what the organisation deyil; əksinə o, təşkilatın nə olduğunu ,
is, who it serves, what it does, and kimə xidmət etdiyini, nə etdiyini və
what it can accomplish. nəyə nail ola biləcəyini əks etdirir.
Money supply Pul kütləsi

Sum total of currency in circulation Dövriyyədə olan valyutanın ümumi
plus commercial bank deposits. məbləği, üstəgəl kommersiya
banklarında depozitlər
199
Monoculture Monokultura

The growth and cultivation of a single Geniş ölçüdə torpaq sahəsində yeganə
crop on large tracts of land. In many bitkinin yetişdirilməsi və becərilməsi.
parts of the world this has become a Dünyanın bir çox yerində bu iri‐
feature of modern large‐scale miqyaslı müasir kənd təsərrüfatının
agriculture. xarakterik xüsusiyyətinə çevrilmişdir.
Monopoly Inhisar

A market situation in which a product Oxşarı və ya əvəzi olmayan məhsulun
that does not have close substitutes is istehsal edildiyi və bir satıcı tərəfindən
being produced and sold by a single satıldığı bazar şəraiti.
seller.
Multilateral institutions Çoxtərəfli təşkilatlar

Organisations that are owned by more Ikidən artıq ölkə tərəfindən idarə edilən
than two countries. təşkilatlar.
Multinational Corporation Çoxtərəfli Korporasiya

An international or transnational Baş qərargahı bir ölkədə yerləşən,
corporation with headquarters in one inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan
country but branch offices in a wide ölkələrdə nümayəndəliklərinın
range of both developed and fəaliyyət göstərdiyi beynəlxalq və ya
developing countries. Examples transmilli korporasiyalar. Məs. General
include General Motors, Coca‐Cola, Motors, Coca‐Cola, Philips, və British
Philips, and British Petroleum. Petroleum.
Natural resource accounting Təbii resursların uçotu

The process of adjusting national İqtisadi istehsalın ekoloji dəyərini əks
accounts, such as GNP, to reflect the etdirmək üçün milli hesabların,
environmental costs of economic məsələn Ümumi Milli Məhsulun,
production. Although methods are still korreksiyası prosesi. Baxmayaraq ki,
being developed, natural resource yeni üsullar hələ işlənib
accounting intends to take into account hazırlanmaqdadır, təbii resursların
the loss of natural resources and hesaba alınmasında təbii resursların
damage to the environment. itkisinin və ətraf mühitə vurulan
ziyanın əks etdirilməsini nəzərdə
200
tutulur.
Natural resources Təbii sərvətlər

Materials that occur in nature and are Təbiətdə mövcud olan və insanlar üçün
essential or useful to humans, such as mühüm və faydalı mənbələr – su, hava,
water, air, land, forests, fish and torpaq, meşələr, balıq və canlı təbiət,
wildlife, topsoil, and minerals. torpaq səthi və minerallar.
Newly industrialising countries Yeni sənayeləşən ölkələr
(NICs)
Nisbətən yüksək iqtisadi inkişafa və
A small group of countries at a dinamik sənaye sektoruna malik
relatively advanced level of economic ölkələrdən ibarət kiçik qrup. Bura
development with a substantial and Argentina, Braziliya, Honq Konq,
dynamic industrial sector. Examples Cənubi Koreya və Meksika daxildir.
include Argentina, Brazil, Hong Kong,
South Korea, and Mexico.
Non‐aligned Movement Bloklara qoşulmama hərəkatı

A group of 111 nations that are not Qərbi Avropa/Şimali Amerika
members of the Western bloklarının üzvü olmayan 111
European/North American power dövlətdən ibarət qrup. Bu qrup inkişaf
blocs, and who press for increased üçün yardımın artırılmasına, ticarət
development aid, changes to trading qaydalarına dəyişikliklər edilməsinə və
rules, and non‐intervention in the üzv dövlətlərin işinə müdaxilə
affairs of the countries of the edilməməsinə çalışır. Bu qrupun
movement. Its membership overlaps üzvləri G77 qrupu üzvləri ilə xeyli
considerably with the G77 group. eynilik daşıyır.
Non‐formal education Qeyri‐formal təhsil

Any out of school programme that Ayrı‐ayrı şəxsləri əsas bacarıq və
provides basic skills and training to təlimlə təmin edən məktəbdənkənar
individuals. Examples include adult proqramlar. Bura yaşlı insanların
education, on the job training təhsili, ixtisas artırma, kənd təsərrüfatı
programmes, agricultural and other və digər məsləhət xidmətləri daxildir.
extension services.
Non Government Organisation Qeyri‐hökumət təşkilatları (QHT)
201
(NGO)
İşçiləri hökumət tərəfindən təyin
Any local, national, or international olunmayan istənilən kommersiya və ya
organisation, profit or non‐profit, qeyri‐kommersiya, yerli, milli və ya
whose members are persons not beynəlxalq təşkilat. Əksəriyyəti
employed by a government. Most are mahiyyət etibarilə xeyriyyəçi, tədqiqat
charitable, research or educational in və ya təhsil müəssisələridir. Bu
nature. They are concerned with a təşkilatlar çox sayda sosial, iqtisadi və
wide range of social, economic and ətraf mühit məsələləri ilə məşğul
environmental issues. (See also civil olurlar. (bax. vətəndaş cəmiyyəti
society organisation and non profit təşkilatı və qeyri‐kommersiya təşkilatı)
organisation).
Non profit organization Qeyri‐kommersiya təşkilatı

An organisation which exists for Təhsil və ya xeyriyyə məqsədləri üçün
educational or charitable purposes, fəaliyyət göstərən təşkilat. Bu
and from which its shareholders or təşkilatların himayədar və ya
trustees do not benefit financially. (See səhmdarları onların fəaliyyəti
also civil society organisation and Non nəticəsində maddi marağa malik
Governmental Organisation). deyillər. (bax. vətəndaş cəmiyyəti
təşkilatı və qeyri‐hökumət təşkilatı)
Non‐tariff trade barriers Qeyri‐tarif ticarət maneələri

Barriers to free trade that take forms Azad ticarət qarşısında tarifdən fərqli
other than tariffs. Examples include maneələr. Bura idxal edilmiş ət və süd
quotas or hygiene requirements for məhsulları üçün kvota və higiyenik
imported meats and dairy products. tələblər daxildir.
Non renewable resources Bərpa edilə bilməyən sərvətlər

Natural resources whose quantity is Müəyyən və dəyişdirilə bilməyən
fixed in supply and cannot be kəmiyyətə malik təbii sərvətlər ehtiyatı.
replaced. Examples include oil, iron Məs. neft, dəmir filizi, kömür, və digər
ore, coal, and other minerals. minerallar.
Oligopoly Oliqopoliya

A market dominated by a small Xüsusi məhsulların təchizatına və
number of producers who often act onların bazar qiymətlərinə nəzarət
202
together to control the supply of a edən az sayda istehsalçılar tərəfindən
particular product and its market idarə edilən bazar. Neft təchizatına
price. The control of oil supply by the nəzarət edən Neft Ixrac edən Ölkələr
Organisation of Petroleum Exporting Təşkilatı (OPEC) beynəlxalq
Countries (OPEC) is a good example of oliqopoliyaya yaxşı misaldır.
international oligopoly.
Open economy Açıq iqtisadiyyat

An economy that encourages foreign Xarici ticarətə yardım göstərən və
trade and has extensive financial and təhsil, mədəniyyət və texnologiya
non financial contacts with the rest of sahələrində dünyanın digər ölkələri ilə
the world in areas such as education, maliyyə və qeyri‐maliyyə əlaqələrinə
culture, and technology. malik iqtisadiyyat.
Oral Rehydration Therapy (ORT) Oral Rehidrasiya Terapiyası (ORT)

A simple, cost‐effective treatment for İshal nəticəsində baş vermiş
diarrhoeal dehydration that can be dehidrasiyanın sadə və qənaətcil
given at home using either packets of müalicəsi. Bu müalicə Oral Rehidrasiya
Oral Rehydration Salts (ORS) or a Duzları (ORS) paketindən istifadə
simple solution of sugar, salt and etməklə və ya şəkər, duz və suyun
water. ORT has saved millions of sadə məhlulunu hazırlamaqla ev
children’s lives. şəraitində aparıla bilər. ORD
milyonlarla uşağın həyatını xilas
etmişdir.
Organic Üzvi

Farming that avoids the use of artificial Torpağa süni kimyəvi gübrələr və
chemical fertilisers and pesticides on pestisidlərin verilməsinin əvəzinə
the land, relying instead on natural torpağın münbitləşdirilməsi üçün təbii
additives such as manure for əlavələrdən (məs., peyin) istifadə.
developing fertile soil.
Quota Kvota

The quantity of goods of a specific Hər hansı konkret malın ölkəyə heç bir
kind that a country permits to be məhdudiyyət qoyulmayan və əlavə
imported without restriction or rüsumlar tətbiq edilmədən idxal edilən
imposition of additional charges. həcmi.
203
Real income Real gəlir

The income that a household or firm Ev təsərrüfatı və ya müəssisənin real
receives in terms of the real goods and mal və xidmətləri almaq üçün əldə
services it can purchase. etdiyi gəlir.
Redistribution policies Gəlirlərin yenidən bölüşdürülməsi
siyasəti
Policies aimed at reducing inequality
in order to promote development. One İnkişafı təşviq etmək üçün qeyri‐
of the prime examples is progressive bərabərliyin azaldılmasına yönəldilmiş
taxation – those earning higher siyasətlər. Bunun ən ilkin
incomes pay more tax, which is used to nümunələrindən biri proqressiv vergi
finance services that help those in sistemidir – daha çox gəlir əldə edənlər
lower income groups. daha çox vergi ödəyirlər ki, bu da daha
aşağı gəlirə malik əhali qruplarına
xidmətlərin göstərilməsinə sərf olunur.
Renewable resources Bərpa edilə bilən resurslar

Natural resources which can be Bu elə təbii resurslardır ki onlar əvəz
replaced so that the total supply is not oluna bilir və onların təchizi fiksə
fixed, for example timber. Renewable olunmamışdır, məs. ağac materialı.
energy is energy produced from Bərpa edilən enerji növü tükənməyən
sources that will not run out, such as mənbələr hesabına (məs. külək və
wind and solar power. günəş) istehsal edilən enerjidir.
Research and development (R&D) Tədqiqat və inkişaf

Ideas, investigation and production Insan həyatı, məhsullar, mənfəətlər,
with a view toward improving the istehsal amillərinin səviyyəsinin
quality of human life, products, yüksəldilməsi istiqamətində irəli
profits, factors of production or just sürülən fikirlər, aparılan araşdırmalar
plain knowledge. For example, most və fəaliyyət və ya adi bilik. Məs.,
major international corporations have aparıcı beynəlxalq korporasiyaların
an R&D department to develop new əksəriyyətinin nəzdində yeni məhsullar
products. hazırlamaq üçün Tədqiqat və Inkişaf
şöbələri fəaliyyət göstərir.
Reserves Ehtiyatlar
The sum of a country’s holdings of Ölkənin maliyyə qurumlarının
204
gold, Special Drawing Rights (“paper nəızarəti altında olan qızıl ehtiyatı,
gold”) and holdings of foreign Xüsusi Borcalma Hüquqları (“kağız
exchange under the control of qızık”) və xarici valyuta ehtiyatı
monetary authorities.
Risk analysis Risk səviyyəsinin təhlili

The technique used to determine the Təhlükəli hadisələrin baş vermə
likelihood or chance of hazardous istimalı və ya imkanını müəyyən etmək
events occurring. üçün istifadə edilən metod.
Resources ‐ physical and human Resurslar – fiziki və insan

Factors of production used to produce Mal və xidmətlər istehsalında istifadə
goods and services. Land and capital edilən istehsal amilləri. Torpaq və
are frequently referred to as physical kapital fiziki resurslar, əmək isə insan
resources and labour as the human resursu kimi qəbul edilir.
resource.
Secondary industrial sector İkincili sənaye sektoru

The manufacturing, using raw Xam mal və ya müəyyən tərkib
materials and component parts, of final hissələrindən istifadə etməklə yekun
goods or other component parts məhsulun və ya digər tərkib hissəsinin
(sometimes known as intermediate istehsalı (bəzən bu mallara aralıq
products.) Industries such as motor məhsullar da deyilir). Avtomobil
assembly, textiles and building and yığımı, toxuculuq, tikinti bu sektora
construction are part of this sector. daxildir.
Special Drawing Rights (SDRs) Xüsusi Borcalma Hüquqları ‐ Special
Drawing Rights (SDR)
An artificial currency created by the
IMF in 1969. SDRs are defined in terms 1969‐cu ildə BVF tərəfindən yaradılmış
of a “basket of currencies” ‐ the Euro, süni valyuta. SDR‐in kursu avro, funt
the Pound Sterling, the Japanese yen sterlinq, yapon yeni, ABŞ dollarından
and the US dollar. They are often ibarət “valyuta səbəti” ilə müəyyən
referred to as ‘paper gold.’ edilir. Bəzən “kağız qızıl” adlandırılır.
Seed bank Taxıl (dən)bankı
Stores of seeds or plant tissue from a Əsas və yabanı taxıl növlərindən
wide range of primitive strains and götürülmüş dən və toxum ehtiyatı. Bu
205
wild crop varieties. The seeds are kept toxumlar genetik müxtəlifliyi davam
as a future resource to help maintain etdirmək məqsədi ilə saxlanılır.
genetic diversity.
Stabilisation policies Stabilləşdirmə siyasəti

A coordinated set of mostly restrictive Inflyasiyanın azaldılması, büdcə
fiscal and monetary policies aimed at kəsirinin ixtisar olunması və tədiyyə
reducing inflation, cutting budget balansının yaxşılaşdırılması məqsədi ilə
deficits and improving the balance of əsasən sərt xarakter daşıyan kompelks
payments. fiskal və pul siyasətləri
Subsidy Subsidiya

A payment made by government to Dövlət tərəfindən istehsalçılara istehsal
producers to contribute towards xərclərinə yardım kimi təqdim edilmiş
production costs. Subsidies are usually pul vəsaiti. Subsidiyalar ya malların
given either to keep the prices of goods (məs., yeyinti məhsulları) qiymətini
low and/or stable, for example basic aşağı salmaq və sabit saxlamaq
foodstuffs, or as a transfer from məqsədi ilə, yaxud da vergi
taxpayers to producers of particular ödəyənlərdən istehsalçılara köçürmələr
goods. kimi verilir.
Subsistence economy Özünütəminat iqtisadiyyatı

An economy in which production is Əsasən şəxsi istehlak üşün istehsalla
mainly for own consumption and the məşğul olan və zəruri amillərdən ‐
standard of living yields no more than ərzaq, sığınacaq bə geyim – ibarət
the basic necessities of life – food, iqtisadiyyat.
shelter and clothing.
Stakeholder Maraqlı tərəf

An individual, group or organisation Müəyyən bir layihə, siyasət, təşəbbüs
that has something to gain or lose from və s. cəlb olunmaqla nəyə isə nail olan
involvement in a given project, policy, və ya itirən fərd, qrup yaxud təşkilat.
initiative, etc.
Strategies Strategiyalar
The methods that an organisation will Qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail
use to deliver services and implement olmaq üçün xidmətlər göstərmək və ya
206
activities in order to achieve its goals. tədbirlər həyata keçirmək üçün
təşkilatın istifadə etdiyi metodlar.
Structural adjustment Struktur dəyişiklikləri

The reallocation of resources (labour Ticarət şərtləri və ya siyasətdə
and capital) among sectors of the yeniliklər də daxil olmaqla iqtisadi
economy in response to changing vəziyyətdə dəyişikliklərə cavab olaraq
economic circumstances, including iqtisadiyyatın ayrı‐ayrı sahələri
trading conditions, or changes in arasında resursların (əmək və kapital)
policy. yenidən bölüşdürülməsi.
Structural adjustment loans Struktur dəyişiklikləri üçün kreditlər

Large loans from the World Bank and Iqtisadi islahatların keçirilməsi məqsədi
IMF granted to developing countries ilə inkişaf etməkdə olan ölkələrə Dünya
on condition that they carry out Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu
economic reforms. These may include tərəfindən verilən iri məbləğli kreditlər.
freeing up trade and reductions in Bura azad ticarət üçün şərait
government spending. yaradılması və dövlət xərclərinin
azaldılması aid ola bilər.
Sustainable Development Davamlı Inkişaf

Development that meets the needs of Hazırki nəsillərin ehtiyaclarını ödəyən
people today without compromising və gələcək nəsillərin öz ehtiyaclarını
the ability of future generations to ödəmək qabiliyyətini
meet their own needs. məhdudlaşdırmayan inkişaf.
Targets Hədəflər

Objectives that have been broken Daha kiçik hissələrə bölünmüş və
down into smaller units and restated rəqəmli ardıcıllıqla yerləşdirilmiş
in numerical terms. məqsədlər.
Target population Hədəf əhali qrupları

The specific people intended to benefit Proqramdan bəhrələnməyə çalışan
from a programme. müəyyən şəxslər qrupu
Tariff Tarif
207

A fixed percentage tax on the value of Idxal edilmiş mallar üçün fiksə
an imported commodity. It is charged olunmuş faizlə təyin edilmiş vergi. Bu
at the point of entry into the importing məbləğ idxal edən ölkəyə giriş
country. The United States, for məntəqəsində tətbiq olunur. Son
example, until recently charged a tariff zamanlaradək ABŞ ucuz polad idxalı
on cheaper steel imports so that üçün müəyyən tariff müəyyən etmişdi
businesses within the country would ki, bu da ölkədaxili ticarətdə ABŞ
favour US steel; they were forced to istehsalı olan polada üstünlük
remove this tariff by the European verilməsinə səbəb olacaqdı. Avropa
Union. Birliyinin təzyizi ilə bu tarif ləğv
olundu.
Task force İşçi qrupu

A group within an organisation which Hər hansı bir təşkilatın nəzdində
does a particular job on a specific topic müəyyən mövzu üzrə xüsusi iş aparan
and brings their findings and və əldə edilmiş nəticə və tövsiyələri
recommendations back to the whole müzakirə üçün ümumi təşkilata təqdim
group for review. edən əməkdaşlar qrupu.
Technical assistance Texniki yardım

Foreign aid (either bilateral or Sadəcə olaraq pul vəsaitinin
multilateral) that takes the form of the transferindən fərli olaraq ekspertlər,
transfer of expert personnel, mütəxəssislər, ziyalılar, təhsil işçiləri,
technicians, scientists, educators, iqtisadi müşavirlər, məsləhətçilərdən
economic advisers, consultants, etc. və s. ibarət xarici yardım (ikitərəfli və
rather than a simple transfer of funds. ya çoxtərəfli).
Telephony Telefoniya

The use of the internet for voice and Səs və faks ötürülməsi üçün
fax transmissions. internetdən istifadə.
‘Trickle down’ theory of development İnkişafın “sızma” (‘Trickle down’)
nəzəriyyəsi
The notion economic growth will
automatically bring benefits, or “trickle İqtisadi artımın avtomatik olaraq
down,” to the masses. These benefits kütlələrə mənfəət gətirəcəyini və ya
include jobs and other economic “sızacağını” ehtimal edən nəzəriyyə.
208
opportunities. The theory therefore Bu faydalara iş yerəri və digər iqtisadi
advocates priority be given to imkanlar daxildir. Buna görə də bu
economic growth, while problems of nəzəriyyə prioritetin iqtisadi iartıma
poverty, unemployment and income verilməsini təbliğ edir, onun
distribution are perceived to be of tərəfdarlarının fikrincə yoxsulluq,
secondary importance. işsizlik və gəlirlərin paylanması
problemləri ikinci dərəcəlidir.
Terms of trade Ticarət şərtləri

A country’s average export price Ölkənin orta idxal məzənnəsinə
compared to its average imports price. nisbətən orta ixrac məzənnəsi.
A country’s terms of trade are said to Mütəxəssislərin fikrincə, ölkənin ticarət
improve when this ratio rises and to şərtləri bu nisbətin qalxıb‐enməsi ilə
worsen when it falls. düz mütənasib olaraq dəyişir.
Third World Üçüncü dünya

An alternative, though now much less Gəlir səviyyəsi aşağı olan, inkişaf
used term, to describe low income etməkdə olan, zəif inkişaf etmiş və ya
countries, developing countries, least Cənub ölkələrini təsvir etmək üçün
developed countries or the South. alternativ, hazırda çox az işlədilən
termin.
Tied aid Şərtli yardım

Foreign aid in the form of bilateral Yalnız donor ölkədən mal və xidmətlər
loans or grants that require the almaq üçün ikitərəfli borclar və
recipient country to use the funds to qrantlar şəklində təqdim edilmiş xarici
purchase goods and or services from yardım.
the donor country.
Trade liberalization Ticarətin liberallaşdırılması

The reduction of tariffs and trade Daha çox xarici rəqabətə və
barriers to permit more foreign iqtisadiyyata xarici sərmayələrin
competition and foreign investment in qoyulmasına imkan vermək üçün tarif
the economy. və ticarət maneələrinin azaldılması.
Transitional economies Keçid iqtisadiyyatı

209
Countries whose economies used to be Keçmişdə iqtisadiyyatı hökumət
centrally planned by the government tərəfindən mərkəzləşdirilmiş şəkildə
but are now changing to base their planlaşdırılan, lakin hazırda bazar
economies on the market. iqtisadiyyatına keçməyə başlayan
ölkələr.

Sharing information and acting in an Informasiyanın bölüşdürülməsi və açıq
open manner which enables şəkildə aparılan fəaliyyət. Bu, maraqlı
stakeholders to gather information that tərəflərə onların maraqlarının
may be critical to defending their müdafiəsi üçün həlledici ola bilən
interests. Transparent systems have məlumatı əldə etməyə imkan verir.
clear procedures for public decision‐ Şəffaf sistemdə dövlət qərarlarının
making and open channels of qəbul edilməsi üçün aydın prosedurlar
communication between stakeholders və maraqlı tərəflərlə hökumət rəsmiləri
and officials, and make a wide range of arasında açıq kommunikasiya və daha
information accessible. çox məlumat əldə etmək üçün imkanlar
təmin olunur.
Underdevelopment Zəif inkişaf

An economic situation characterised Ifrat yoxsulluq, aşağı gəlir səviyyəsi,
by absolute poverty, low per capita zəif iqtisadi artım, zəif istehlak
incomes, low rates of economic səviyyəsi, zəif səhiyyə xidmətləri,
growth, low consumption levels, poor yüksək ölüm əmsalı, yüksək doğum
health services, high death rates, high əmsalı, aztəminatlılıq və xarici
birth rates and vulnerability to and iqtisadiyyatdan asılılıqla xarakterizə
dependence on foreign economies. edilən iqtisadi vəziyyət.
Unorganised money market Qeyri‐mütəşəkkil pul bazarı

The informal credit system that exists İnkişaf etməkdə olan ölkələrin
in most developing countries əksəriyyətində mövcud olan və aşağı
(especially in rural areas) where those gəlir səviyyəsinə malik olan və ya kafi
on low income and little collateral are girova malik olmayan şəxslərin
forced to borrow from money lenders kreditorlardan çox yüksək faizlə borc
at very high rates of interest. götürməsini nəzərdə tutan qeyri‐rəsmi
kredit sistemi.

210

English Azerbaijani Glossary of Frequently Used Terminology

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

English Azerbaijani Glossary of Frequently Used Terminology

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

By special permission, the Glossary includes a separate section listing

Forty‐Hour Week Convention No 47 Qırxsaatlıq iş həftəsi haqqında 47‐ci

Holidays with Pay Convention No 132 Ödənişli məzuniyyətlər haqqında

quota/ quota in the Fund kvota/ BVF‐də kvota

bona fide (Latin) Bona fide – lat.

carrier liability law Daşıyıcının məsuliyyəti haqqında

mala fide (Latin) Mala fide – lat.

Country Cooperation Framework CCF Ölkə ilə əməkdaşlıq çərçivəsi ÖƏÇ

Labor Market Information System LMIS Əmək Bazarı üzrə İnformasiya

National Employment Strategy NES Milli Məşğulluq Strategiyası

Pipeline (projects) Payplayn (nəzərdə tutulmuş) layihələri

Purchasing Power Parity PPP Alıcılıq qabiliyyəti pariteti PPP

Regional Development Programme RDI Regional İnkişaf Proqramı

Sustainable Human Development SHD Davamlı İnsan İnkişafı Dİİ

Technological Achievements Index TAI Texnoloji Nailiyyətlər İndeksi TNİ

BBT ‐ Basal Body Temperature method BBT ‐ Bədənin Bazal Temperaturu

COC ‐ Combined Oral Contraceptives KOK ‐ Kombinə olunmuş oral

DHS ‐ Demographic Health Survey DSS ‐ Demoqrafiq Səhiyyə Sorğusu

FAP – Feldsher‐akusherske Point FMM ‐ Feldşer Mama Məntəqəsi

FLE – Family Life Education AHT – Ailə həyatı üzrə tədris

FP ‐ Family Planning AP ‐ Ailə Planlaşdırılması

FPC ‐ Family Planning Center APM ‐ Ailə Planlaşdırılması Mərkəzi

HIV – Human Immunodeficiency İİV ‐ İnsanın immunçatmamazlığı

ICPD – International Conference on ƏİBK ‐ Əhali və İnkişaf üzrə

IDP – Internally Displaced People DMK ‐ Daxili Məcburi Köçkünlər

IEC – Information, Education and MMƏ ‐ Məlumat,

INGO – International Non‐ BQHT ‐ Beynəlxalq Qeyri‐

IUD – Intra Uterine Device UDV ‐ Uşaqlıq Daxili Vasitə

LAM ‐ Lactational Amenorrhea LAÜ ‐ Laktasion amenorreya üsulu

MTR – Mid –Term Review OMİ – Orta Müddətli İcmal

OC – Oral Contraceptives OK ‐ Oral kontraseptivlər

PDS – Population and Development ƏİS – Əhali və İnkişaf Strategiyaları

PHC – Primary Health Care İSX ‐ İlkin Səhiyyə Xidmətləri

RS – Reproductive Health RS ‐ Reproduktiv Sağlamlıq

STIs – Sexually Transmitted Infections CYYİ ‐ Cinsi Yolla Yoluxan

STDs– Sexually Transmitted Deseases CYYX ‐ Cinsi Yolla Yoluxan Xəstəliklər

TFR – Total Fertility Rate ÜNG – Ümumi nəsilartırma səviyyəsi

USI – Ultra Sound Investigation USM ‐ Ultrasəs müayinəsi

“Mainstreaming Population and «Ə

“Strengthening Institutional Technical «Ə

TEMPORARY PROTECTION MÜVƏQQƏTİ HİMAYƏ

Discrimination on grounds of sex – Cinsi ayrı‐seçkilik ‐ qadın və kişi

Gender – refers to the roles and Gender – bizim ailələrimizdə,

Gender equality – means that women Gender bərabərliyi – kişi və qadınların

Substantive Equality – means equal Real Bərabərlik – kişi və qadınlar üçün

Articles of Agreement ‐ the basic Saziş Maddələri ‐ Dünya Bankı

Annuity ‐ an amount paid yearly or at Annuitet – illik və ya digər müntəzəm

hedging products ‐ These products Hedcinq məhsulları – Bu məhsullar

safeguard policies ‐ The objective of təminat siyasətləri – Bu siyasətlərin

EMOP Emergency Operation (WFP Fövqəladə Əməliyyat (ÜƏP‐ın mövcud

EGS Employment Generating Məşğulluq Yaradan Layihələr – ÜƏP

ECW Enhanced Commitments to Qadınlarla bağlı əlavə öhdəliklər –

EDP Extended Delivery Point ‐ point, Təyinat Məntəqəsi – müəyyən ölkəyə

FFT Food for Training – a type of Təlimə Görə Ərzaq – ÜƏP tərəfindən

FFW Food for Work – a type of project İşə Görə Ərzaq – ÜƏP тяряфиндян

GAP Gender Action Plan – A plan that Gender üzrə Fəaliyyət Planı – gender

PRRO Protracted Relief and Recovery Uzunmüddətli Yardım və Bərpa

VAM Vulnerability Analysis and Aztəminatlılığın təhlili və yerinin

WINGS WFP Information Global ÜƏP qlobal informasiya sistemi – ÜƏP‐

Accessible Mümkün – yaxud əlçatan

Resources ‐ physical and human Resurslar – fiziki və insan

Anda mungkin juga menyukai