DRUGO PREDAVANJE

- 3 načina definiranja:
1.) Tropi (retorička figura)
2.) Tumačenje
3.) Vrsta knj. djela

- slijed metafora („U noćni sat ušao je ko' tat“)

- ne može se realizirati u riječi, već samo u REČENICI (ona je najmanja jedinica za
alegoriju (ne riječ, već sintagma!)
- za razumijevanje A potrebna rečenica (važna, cjelovita, zaokružena MISAO)
- gornja granica ne postoji – A se može protegnuti kroz cijelo djelo (A kao vrsta knj.
djela)
- METAFORA i ALEGORIJA se često preklapaju (bliske su)
- razlika: M može biti RIJEČ, A ne!
- A → proširena metafora; proširuje se na cijelu rečenicu
- KONCEPTUALNA METAFORA = metafora kao rečenica
- važna je MISAO (da se ona razvije potrebna je rečenica)
- * „Ljubav je putovanje“ → 2 domene: ljubav i putovanje (KONCEPTUALNA i
INICIJALNA domena)
- one su u odnosu ANALOGIJE
- KONKRETNA DOMENA: putovanje (odakle krećemo) → KONKRETNO,
DOSLOVNO, INICIJALNO, POLAZNO značenje
- APSTRAKTNA DOMENA: ljubav (PRENESENO, ALEGORIJSKO značenje; ciljna
domena)
DOSLOVNO I PRENESENO ZNJAČENJE
- postoji više značenja u književnim tekstovima
- učinak prepoznavanja; alegorija kao TUMAČENJE teksta → interpretacija teksta na
toj razini, kada se čita tekst i obraća pažnja na to
- * A se pronalazi i u nealegorijskim romanima (npr. realizam – izrazito nealegorijski
tekstovi); npr. neka poslovica
- takav tekst ipak nije alegorijski – on ostaje na izvornoj domeni, pripovijeda se što se
dogodilo); isto npr. krimići, avanturistički r. (u globalu nemaju tu alegorijsku domenu)
- alegorijsku domenu npr. imaju znanstvenofantastični romani (npr. Harry Potter →
sukob dobra i zla)
NEŠTO O ALEGORIJI
- ima dugu povijest → od 6.st. pr. Kr.
- najstariji oblik knj. kritike alegorije i tumačenja alegorijskog teksta je tumačenje
ILIJADE I ODISEJE → to su alegorijske priče (Odiseja → putovanje; putovanje kroz
život)
- A je prošla razne interpretacijske škole
- kasni helenizam, srednji vijek → „zlatna epoha A“

1
- udarci: ROMANTIZAM – suprotstavljaju joj SIMBOL → značajno se razlikuju;
romantičari daju prednost simbolu
- Goethe – A= hladno, kodificirano; S= organsko, iskonsko, neposrednost
- danas nije takvo mišljenje!
- Goethe gleda na DIDAKTIČKU (POUČNU) FORMU alegorije (samo tu) → naivna A
(npr. basne → kao početnički oblik poučavanja)

- Parabola
- Prispodobe – Isusova poučavanja („Sijač i sjeme“, „O izgubljenom sinu“)
- pripovijedanje = prijenos znanja
- APSTRAKTNO se objašnjava KONKRETNIM
- A se služi konkretnim, bliskim da bi predočila ono složenije!
- slike za alegorijski tekst – metafora LJUSKA i JEZGRA; metafora LUKOVICE (česta
u renesansi) – puno slojeva
- odnos PROSTRORNIH METAFORA - bliže je ljuska, dalja je jezgra
- česta u religioznim pričama (misteriji…)
- najveće tajne iskazuju se jezikom, slikama alegorije
- * Nietzche, Tako je govorio Zaratustra – velika filozofska alegorija

TREĆE PREDAVANJE

- prošli put: 3 oblika A i najmanje 2 razine (doslovna i prenesena)

ALEGORIJA KAO FIGURA (TROPI)
- KVINTILIJAN
- riječi ne pokazuju pravo značenje, već pokazuju nešto drugo, suprotno
- čitav niz metafora – pr. Horacijeva pjesma o luci (lađa=država, oluje, valovi=
građanski ratovi, luka=mir, sloga) → RAZLOMLJENOST NA METAFORE (niz
metafora – povezano daju cjelovitu sliku)
- odnos KONKRETNOG i APSTRAKTNOG → M dovodi u srodstvo s
PERSONIFIKACIJOM (grč. prozopopeja) → dolazi do bliskosti P i A
- P – apstraktnom se daje govor i karakter!
- neka retorika iz 1.st. –P = karakteristično uosobljenje (pridavanje neživim stvarima
karakter)
- Kvintilijan – P je vrlo moćna (efektna)
- oživljavanje nijemog, neživog
- fikcionalizacija, izmišljanje
- veza između A i P → postavlja se tek od 18. st. (ranije nema nekih dodirnih točaka; ne
javljaju se ranije zajedno)
- počinje u FILOZOFIJI (Hegel) – poistovjećivanje A i P → negativno prosuđuje A (baš
zato što ju je poistovjetio s P) – iz toga dolazi do negativnog stava prema A (posebno
u romantizmu)
- zapravo se NE BI TREBALI POISTOVJEČIVATI (pr. grčki bogovi, to ću kasnije)

2
 - A → NAIVNI i KRUTI oblik prikazivanja (zbog tih negativnih prikaza), opći
shematizam (beživotna, bez individualnosti)
- uz P, i figura HIPOTIPOZE – detaljno, živopisno opisivanje s mnoštvom detalja; i
SERMOCINACIJA (isto neka figura; dijalog, razgovor dvoje lica, odsutnih)
- oblik posebne P u područjima mitologije, religije → neki bogovi vezuju se uz
određene pojmove, moralne osobine (Atena = mudrost. Venera = ljubav…)
- oživljavanje mrtvaca („Mora“ – progovara kao mrtav iz groba)

- A kao trop → dolazi do promjene značenja („tropos“ = okret) iz doslovnog u

preneseno!
- kasnije uvrštena u figure (netko to napravio, nezz tko xD)
- etimologija riječi – prema grč. ALLEGORIA („allos“ = drugi, drugačiji, različit:
„agoruei“ = govoriti javno, na skupštini, agori)
- „allos“ – ključna odrednica alegorije
- A = inogovor, drugogovor (tako se nekada naziva)
- „agoruei“ – inicira na neki POLITIČKI oblik govora; A – šifriran, kritičan govor,
nedostupan svima
- POLITIČKA ALEGORIJA → mora biti šifrirana u “opasnim“ vremenima (npr.
„Ezopovski jezik“)
- *P. Pavličić, „Moderna alegorija“ (doba socijalizma)
- „allos“ – čest u mitskim, religioznim djelima
- govori se tajno kako bi se tajna sačuvala (tj. da se ona sačuva ili da se isključi
nepoželjno tj. oni koji ne razumiju)
- jedini način izricanja neizrecivog je A (romantičari)
- tajno tumačenje → različita eshatološka viđenja, putovanja u „onaj“ svijet, proročki
tekstovi, viđenja u ekstazi, u snu (najpoznatije takvo tumačenje je APOKALIPSA –
priča o kraju svijeta; danas najatraktivnija, npr. apokalipsa 2012.) – filmovi, video
igrice, priče za djecu (vlada apokaliptički pogled na svijet)
- ezoterijska društva – imaju šifriran tajni govor (da isključe nepoželjne)

ALEGORIJA I METAFORA – RAZLIKE

- najveća bliskost s A – KONCEPTUALNA M.
- razlika: kod M dođe do zamjene doslovnog značenja prenesenim, a kod A oba
značenja traju istovremenom, ne dolazi do zamjene
- kod M tako ostaje 1 značenje, a kod A 2 (to je po jednoj teoriji)
- A – umjetnički, ograđeni prostor

3
 ČETVRTO PREEDAVANJE

ALEGORIJA KAO KNJIŽEVNA VRSTA

- ujedinjuje A kao figuru i kao tumačenje
- za A potrebna barem rečenica
- uvijek ima neku misao
- omiljena u filozofiji (npr. egzistencijalizam), filozofskom diskursu (Platonova špilja),
političkom, teološkom diskursu